ვიკიპედია kawiki https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%98 MediaWiki 1.45.0-wmf.8 first-letter მედია სპეციალური განხილვა მომხმარებელი მომხმარებლის განხილვა ვიკიპედია ვიკიპედია განხილვა ფაილი ფაილის განხილვა მედიავიკი მედიავიკის განხილვა თარგი თარგის განხილვა დახმარება დახმარების განხილვა კატეგორია კატეგორიის განხილვა პორტალი პორტალი განხილვა TimedText TimedText talk მოდული მოდულის განხილვა Event Event talk 0 2672 4827789 4776165 2025-07-07T12:11:28Z 188.169.94.75 2025 წლის დაახლოვებითი მონაცემები (განახლებული) Estimated data for 2025 (updated) 4827789 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ეთნიკური ჯგუფი |ჯგუფი = ქართველები |სურათი = {{image array|perrow=5 | image1 = Pharnavaz I (face).jpg| caption1 = [[ფარნავაზ I|ფარნავაზი]] | image2 = Vakhtang I face.jpg| caption2 = [[ვახტანგ I გორგასალი]] | image3 = David IV (face).jpg| caption3 = [[დავით IV აღმაშენებელი]] | image4 = Shota Rustaveli (crop & edit).jpg| caption4 = [[შოთა რუსთაველი]] | image5 = Tamar icon.jpg| caption5 = [[თამარ მეფე]] | image6 = Giorgi Saakadze the Grand Mouravi transp.png| caption6 = [[გიორგი სააკაძე]] | image7 = Saint Anthim portrait.jpg| caption7 = [[ანთიმოზ ივერიელი]] | image8 = სულხან-საბა ორბელიანი.jpg| caption8 = [[სულხან-საბა ორბელიანი]] | image9 = Vakhtang VI in Iștvanovici's Sahareba, 1709.svg| caption9 = [[ვახტანგ VI]] | image10 = Erekle II (crop).jpg|caption10 = [[ერეკლე II]] | image11 = Ilia Tchavtchavadze.jpg| caption11 = [[ილია ჭავჭავაძე]] | image12 = Vazha-Pshavela.jpg| caption12 = [[ვაჟა-ფშაველა]] | image13 = Niko Pirosmani 1916.jpg| caption13 = [[ნიკო ფიროსმანი]] | image14 = Ekvtime Takaishvili, June 1914.jpg| caption14 = [[ექვთიმე თაყაიშვილი]] | image15 = Georgian classical composer Zacharia Paliashvili in the early 1900s.jpg| caption15 = [[ზაქარია ფალიაშვილი]] | image16 = ივანე ჯავახიშვილი.jpg| caption16 = [[ივანე ჯავახიშვილი]] | image17 = StalinCropped1943.jpg| caption17 = [[იოსებ სტალინი]] | image18 = Shano, 1887.jpg| caption18 = [[აკაკი შანიძე]] | image19 = George Balanchine (1965).jpg| caption19 = [[ჯორჯ ბალანჩინი]] | image20 = Nata Vachnadze.jpg| caption20 = [[ნატო ვაჩნაძე]] | image21 = Rezo Chkheidze 1966.jpg| caption21 = [[რეზო ჩხეიძე]] | image22 = Sofiko Chiaureli.jpg| caption22 = [[სოფიკო ჭიაურელი]] | image23 = Wereldkampioene schaken de Russin Nona Geprindasjwili op Schiphol (kop), Bestanddeelnr 914-7094 (cropped).jpg| caption23 = [[ნონა გაფრინდაშვილი]] | image24 = David Kipiani.1981.jpg| caption24 = [[დავით ყიფიანი]] | image25 = Cwo 20181121210336b Katie Melua.jpg| caption25 = [[ქეთი მელუა]] }} |მოსახლეობა = დაახ. '''5 - 15 მილიონი''' [[ფაილი:Map of the Georgian Diaspora in the World.svg|center|frameless|300პქ]] [[ფაილი:Georgians in Georgia (2014).svg|300პქ]] |რეგიონი1 = {{GEO}} |მოს1 = 3 480 800 |სქო1 = <ref name="2014 Ethnicity">[http://census.ge/en/2014-general-population-census-main-results-general-information/202#.XtkL7WkpA0M Census data] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230326141500/http://census.ge/en/2014-general-population-census-main-results-general-information/202#.XtkL7WkpA0M |date=26 March 2023}} of National Statistics Office of Georgia</ref> |რეგიონი2 = {{TUR}} |მოს2 = 1 700 000 - 5 000 000 <small>(დაახ.)</small> |სქო2 = <ref name=googlebooks1>{{cite book|last=Levinson|first=David|title=Ethnic Groups Worldwide: A Ready Reference Handbook|url=https://books.google.com/books?id=uwi-rv3VV6cC&pg=PA291 |publisher=Google Books|accessdate=25 May 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.milliyet.com.tr/turkiye-deki-kurtlerin-sayisi-/yasam/magazindetay/06.06.2008/873452/default.htm|title=Milliyet|publisher=|accessdate=21 August 2015}}</ref> |რეგიონი3 = {{USA}} |მოს3 = 170 000 <small>(დაახ.)</small> |სქო3 =<ref name="mfa">{{Cite web|title=MFA: More than 1.5 Million Georgians Live Abroad |url=https://civil.ge/archives/667946|date=8 March 2025 |website=[[Civil Georgia]]|language=en-US}}</ref></small> |რეგიონი4 = {{RUS}} |მოს4 = 700 000 <small>(დაახ.)</small> |სქო4 = <ref>{{cite web|title=Национальный состав населения|url=https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Tom5_tab1_VPN-2020.xlsx|accessdate=6 ივლისი 2024}}</ref> |რეგიონი5 = {{IRN}} |მოს5 = 2 000 000 <small>(დაახ.)</small> |სქო5 = <ref>[http://www.fas.org/sgp/crs/row/IB95024.pdf CRS Brief for Congress: Armenia, Azerbaijan, and Georgia: Political Developments and Implications for US Interests]</ref> |რეგიონი6 = {{UKR}} |მოს6 = 34 200 |სქო6 = <ref>[http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/general/nationality/ 2001 უკრაინის აღწერა]</ref> |რეგიონი7 = {{GRE}} |მოს7 = 240 000 <small>(დაახ.)</small> |სქო7 = <ref name="mfa"/></small> |რეგიონი8 = {{AZE}} <small>(დაახ.)</small> |მოს8 = 15 000 |სქო8 = <ref>[http://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/ap/indexen.php „Population by ethnic groups“] ''აზერბაიჯანის რესპუბლიკის სტატისტიკის კომიტეტი''</ref> |რეგიონი9 = {{KAZ}} |მოს9 = 4990 |რეგიონი10 = {{დროშა|ბელარუსი}} |მოს10 = 2400 |რეგიონი11 = {{დროშა|კანადა}} |მოს11 = 2190 |რეგიონი12 = {{დროშა|ლატვია}} |მოს12 = 1155 |რეგიონი13 = {{დროშა|არგენტინა}} |მოს13 = 1050<ref>[La migración reciente de Europa central y oriental a la Argentina. ¿Un tratamiento "especial"? por María José Marcogliese http://redalyc.uaemex.mx/pdf/269/26900104.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110722230520/http://redalyc.uaemex.mx/pdf/269/26900104.pdf |date=2011-07-22 }}] ''Revista Argentina de Sociología'', 2003.</ref><ref>Brisa Varela en "Geografías de la memoria: lugares, desarraigos y reconstitución identitaria en situación de genocidio"(EDULP, 2008)</ref><ref>[Los migrantes de Europa del Este y Central en el área metropolitana http://www.caref.org.ar/texto/europa_del_este.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131003071328/http://www.caref.org.ar/texto/europa_del_este.pdf |date=2013-10-03 }}]INVESTIGACIÓN CAREF-OIM 1999-2002</ref> |რეგიონი15 = {{დროშა|ესტონეთი}} |მოს15 = 430 |რეგიონი16 = {{დროშა|ავსტრალია}} |მოს16 = 385 |სქო16 = |რეგიონი17 = [[დასავლეთი ევროპა]] |მოს17 = 350 000 <small>(დაახ.)</small> |ენები = [[ქართული ენა|ქართული]], [[მეგრული ენა|მეგრული]], [[ლაზური ენა|ლაზური]], [[სვანური ენა|სვანური]], [[ბაცბური ენა|წოვათუშური (ბაცბური)]], [[აფხაზური ენა|აფხაზური]] |რელიგიები = [[საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესია|მართლმადიდებლობა]], [[კათოლიციზმი საქართველოში|კათოლიციზმი]], [[ისლამი]]<ref>მეტწილად ირანში მცხოვრებ ქართველებში და აჭარის ნაწილში.</ref> |related-c = [[ლაზები]]<br />[[აფხაზები]]<br />[[ჩეჩნები]]<br />[[ინგუშები]] |სქო17=<ref name="mfa"/></small>}} '''ქართველები''' — [[ერი]], [[ეთნიკური ჯგუფი]] ([[ეთნოსი]]), [[კავკასია|კავკასიის]] [[აბორიგენი (ტომი)|აბორიგენი]] ([[ავტოქთონი|ავტოქთონური]]) მოსახლეობა, საქართველოს მკვიდრი, უძველესი ადგილობრივი წარმოშობის ხალხი — 3,5 მილიონი ადამიანი, შეადგენენ [[საქართველო]]ს მოსახლეობის 83,8 %-ს. ქართველები საქართველოს ყველა გეოგრაფიულ ზოლში (მთა, ბარი, ზეგანი) ცხოვრობენ, დასახლების უკიდურეს ზღვარშიც: ერთი თემი სვანეთში, უშგულში, დასახლებულია ზღ.დ. 2250 მ. სიმაღლეზე. მოსახლეობის სიმჭიდროვე 1 კვ. კმ-ზე საშუალოდ 51 კაცს უდრის, დამუშავებული ფართობის მიხედვით — 255 კაცს 1 კვ. კმ-ზე. ==ცნების განმარტება== ძველად ტერმინი „ქართველი“ ეთნოგრაფიული მხარის — „[[ქართლი]]ს“ მკვიდრს აღნიშნავდა. საუკუნეების განმავლობაში ეთნოგენეტიკური პროცესის შედეგად წარმოქმნილ რეალურ კულტურულ-პოლიტიკურ ვითარებას აღარ შეესაბამებოდა ქვეყნის სახელწოდებას „ქართლის“ სახელწოდებით არსებობა. X საუკუნიდან მას [[საქართველო]] ეწოდება, მის მკვიდრს კი ქართველი. [[ეთნოგენეზი]]ს პროცესში ყალიბდება ქართული [[ეთნოსი]]სათვის დამახასიათებელი ნიშნები, როგორც მატერიალურ და სულიერ კულტურაში, ისე ყოფასა და ეთნოფსიქიკაში. XI-XII საუკუნეებში უკვე ჩამოყალიბებულია ქართველი ხალხი და ქვეყანა ერთიანი სახელმწიფო ენით, ტერიტორიით, ინტენსიური ეკონომიკური კავშირებით. პირველად ტერმინი ქართველი დაფიქსირებულია [[V საუკუნე|V]]-[[VI საუკუნე|VI საუკუნის]] ასომთავრულ [[უმ-ლაისუნის ქართული წარწერა|წარწერაში]], რომელიც იერუსალიმის ახლოს, სოფელ უმ-ლაისუნშია აღმოჩენილი. იგი ასე იკითხება: „ესე სამარხოჲ იოჰანე ფურტაველ ეპისკოპოსისაჲ ქართველისაჲ“.<ref>[https://www.academia.edu/19357189/A_Georgian_Monastery_from_the_Byzantine_Period_at_Khirbat_Umm_Leisun_Jerusalem Jon Seligman, A Georgian Monastery from the Byzantine Period at Khirbat Umm Leisun, Jerusalem]</ref> ==ქართველთა ანთროპოლოგია== საქართველოს ტერიტორიაზე ყველაზე ადრეული პალეოანთროპოლოგიური მასალა ენეოლითის ხანისაა. თავის ქალების შესწავლით ჩანს, რომ [[ენეოლითი]]ს მოსახლეობაში ადამიანის ორი ტიპი არსებობდა. კერძოდ, ფართოსახიანი (მეზოკრანული) და ვიწროსახიანი (დოლიქოკრანული). პირველ ტიპს არ აქვს ანალოგი კავკასიის თანამედროვე მოსახლეობაში, ხოლო მეორე ტიპი ფართოდ არის გავრცელებული მომდევნო ადრე [[ბრინჯაოს ხანა]]ში. ეს იყო ერთი ანთროპოლოგიური ფენა, მკვეთრად გამოხატული დოლიქოკრანული ფორმის თავის ქალით, მაღალი ქალა-სარქველით, საშუალოზე ვიწრო და საშუალოზე მაღალი, მკვეთრად პროფილირებული სახით, წინ მკვეთრად წაზრდილი ვიწრო და საშუალო სიმაღლის ცხვირით. ასეთი იყო ძირითადი ტიპი, რომელიც საერთო სუბსტრატია კავკასიის აბორიგენული მოსახლეობისათვის. მოსახლეობა წარმოადგენდა ძირითადად ერთ ანთროპოლოგიურ ტიპს. ეს სუბსტრატი იყო იმდენად დიდი და მძლავრი, რომ გაუძლო სხვადასხვა ინფილტრაციას, შესაძლოა შერევებს. ამ ტიპის ასეთი ხანგრძლივი დროით თითქმის უცვლელი სახით დაკონსერვება, ალბათ, მოხერხდა იმიტომაც, რომ საქართველოს მოსახლეობას კონტაქტი უხდებოდა ძირითადად ევროპეიდებთან, რომლებიც ფართოდ იყვნენ გავრეცელებულნი სამხრეთით [[ტიგროსი]]თა და [[ევფრატი]]თ დაწყებული, [[ირანი]]ს შიდა ოლქებით გაგრძელებული და [[ანატოლია|ანატოლიით]] დამთავრებული. საქართველოს ტერიტორიაზე მოპოვებული პალეოანთროპოლოგიური მასალები ცხადყოფს, რომ უძველესი მოსახლეობა ხასიათდებოდა გრძელი და ვიწრო თავით (დოლიქოკრანიით), ვიწრო სახით, ვიწრო და მაღალი ცხვირით, ცხვირისა და ცხვირის უნაგირის მკვეთრი პროფილირებით, სახის მცირე ჰორიზონტალური კუთხით და, საერთოდ, მიეკუთვნებოდა [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუაზღვისპირულ]] მედიტერანულ ტიპს. შემდგომმა მასალებმა დაადასტურა, რომ სამხრეთევროპეიდების ჩამოყალიბების არეალი, ასევე, მოიცავდა სამხრეთ [[კავკასია]]ს და ახლო აღმოსავლეთისა და [[წინა აზია|წინა აზიის]] ჩრდილო რეგიონებს. ეს გამომდინარეობს იქიდან, რომ მარტო კავკასიაში არის დაფიქსირებული სამხრეთევროპეიდული დიდი რასის სამივე განშტოების (ხმელთაშუაზღვისპირული, ინდო-პამირული, წინააზიური) არსებობა კავკასიური ლოკალური ვარიანტებით. უძველესი დროიდან საქართველოს ტერიტორიაზე უმთავრესად დღევანდელი ქართველების უშუალო წინაპრები იმარხებოდნენ, რომლებიც არც თვითონ მოსულან ოდესმე სხვა ტერიტორიიდან და არც არავინ განუდევნიათ. ისტორიული საქართველოს ტერიტორია არის ადგილი ქართველების დღევანდელი სახით ჩამოყალიბებისა. ამ ტერიტორიაზე მოხდა მათი შინაგანი განვითარება, ტრანსფორმირების შედეგად აქ ჩამოყალიბდა წინააზიური რასის დღევანდელი ლოკალური ნაირსახეობანი ([[კოლხეთის სამეფო|კოლხური]], [[იბერია|იბერიული]], [[კავკასიონი]]ს). ცხადია, რომ დღევანდელი სახით ქართველების ფიზიკური ტიპის ჩამოყალიბების ხანგრძლივ პროცესში ადგილი ჰქონდა მათ შეხებას სხვა ტომების წარმომადგენლებთან, აგრეთვე შიდა გადაადგილებებს, ინფილტრაციებს, რომლის შედეგია დღევანდელი ქართველების ანთროპოლოგიური ნაირსახეობა და გარდამავალი ტიპების არსებობა, მაგრამ მათ, როგორც სჩანს, დიდი გავლენა არ მოუხდენია ქართველთა ფიზიკური ტიპის ჩამოყალიბებაში. თანამედროვე მოსახლეობის ანთროპოლოგიური ნიშნების განაწილება განსახლების მთელ ტერიტორიაზე ცხადყოფს, რომ საქართველოს ტერიტორია არასდროს ყოფილა დიდი [[რასა|რასების]] კონტაქტის ზონა, საგრძნობი რომ ყოფილიყო შერევა [[მონღოლოიდური რასა|მონღოლოიდური]] თუ [[ნეგროიდული რასა|ნეგროიდული რასის]] წარმომადგენლებთან. ყველა ნიშანი ნათლად გვიჩვენებს — სახის ჰორიზონტალური პროფილირება, [[პიგმენტაცია]] თუ სხვა, რომ ქართველები უდავოდ სამხრეთ [[ევროპეიდები]] არიან. საქართველოში ისევე, როგორც ევროპეიდების განსახლების მთელ ტერიტორიაზე გენთა კონცენტრაციაში განსხვავება მინიმალურია ([[ევროპა]]ში), [[საქართველო]]სა და [[კავკასია]]ში დადგენილია ერთი ტიპის შეფარდება, გენი მ 1,5-3-ჯერ სჭარბობს ნ-ს. MN სისტემის მიხედვით ქართველები ამჟღავნებენ, ასევე, ახლო მსგავსებას [[ირანი]]ს, [[ერაყი]]ს, [[იორდანია|იორდანიის]] მოსახლეობასთან, მაგრამ ყველაზე ახლო მსგავსება აღინიშნება [[დაღესტანი|დაღესტნელებთან]]. [[კანი]]ს რელიეფის ძირითადი ნიშნების განაწილება ქართველებს სამხრეთ ევროპეიდების რიგში აყენებს. პოპულაციებს შორის განსხვავება აიხსნება ამ შემთხვევაში სუფთა გენეტიკური პროცესებით, როცა პოპულაციური დონის ცვალებადობა უფრო მაღალია ეთნიკურზე. ყველაფერი ამის გათვალისწინებით ახლო კავშირები ამ მოსახლეობას აკავშირებს წინა და [[შუა აზია|შუა აზიის]] მოსახლეობასთან და რაც ალბათ, გამოვლინებაა სუბსტრატისა, რომელიც უძველესი დროიდან აკავშირებდა ამ უზარმაზარ ტერიტორიაზე მცხოვრებ მოსახლეობას. ===ქართველთა ფიზიკური ტიპი დღეისათვის=== [[ფაილი:Georgians.png|thumb|left|350px|ქართველები]] ქართველები გარეგნულად ხასიათდებიან, როგორც საშუალოზე მაღლები, ან მაღლები, ათლეტური აღნაგობითა და სწორი აგებულებით. საშუალოზე ღია ფერის თმით (ქერა, მუქი ქერა, ღია წაბლისფერი, თავთუხისფერი-თეთრში გარდამავალი ღია ქერა თმა) და ღია ფერის თვალებით (ცისფერი, მწვანე, ნაცრისფერი, ლურჯი, თაფლისფერი); ისტორიული სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს პროვინციების [[ტაო-კლარჯეთი]]ს, [[შავშეთი]]ს, სამხრეთ [[აჭარა|აჭარის]], [[ერუშეთი]]სა და [[ჭანეთი]]ს არათურქიზებული ქართველობაც აგრეთვე ღია ფერის თვალებითა და თმით, ასევე მაღალი აღნაგობით გამოირჩევა. ===ცნობილი ადამიანები ქართველთა აღნაგობის შესახებ=== [[ვახუშტი ბაგრატიონი]] ქართველების შესახებ (საქართველო — ივერია — გიორგია) წერს: {{ციტატა|ანაგებით არიან კაცნი და ქალნი შუენიერნი, ჰაეროვანნი, შავ თუალ-წარბ-თმოსანნი, თეთრყირმიზნი, იშჳთ შავგურემან და მოყვითან, იშჳთ თუალჭრელ და გრემანი, და მწითურ ანუ თეთრ. ქალთა თმა გარდაშუებული და დაწნული. ხოლო კაცთა ყურთა ზედა მოკუეცილნი; წერწეტნი, უმეტეს ქალნი, იშჳთ სქელნი, მჴნენი მუშაკნი, ჭირთა მომთმენნი, ცხენსა ზედა და მჴედრობათა შინა კადნიერნი, მკჳრცხლნი, მსწრაფლნი,რამეთუ ვიეთნი ლ~გ და ი~დ ჟამს გაირბენს. სალაშკროთა შინა ახოვანნი, საჭრველთმოყუარენი, ამაყნი, ლაღნი, სახელის მეძიებელნი ესრეთ, რამეთუ თჳსთა სახელთთათჳს არა რიდებენ ქუეყანასა და მეფესა თჳსსა, სტუმართა და უცხოთ მოყუარენი; მხიარულნი, უკეთუ ორნი ანუ სამნი არიან, არარაჲ შეიჭირვიან; უხუნი, არცა თჳსსა და არცა სხჳსაა კრძალავენ; საუნჯეთა არა მმესველნი, გონიერნი, მსწრაფლ-მიმჴდომნი, მჩემებელნი, სწავლის მოყუარენი. არამედ არს ჟამი რაოდენიმე, არღარა ისახელების ცოდნა, თჳნიერ წიგნის კითხვისა და წერისა, გალობა-სიმღერისა და სამჴედროსაგან კიდე, და ჰგონებენ დიდ-მცოდინარობად. ურთიერთის მიმყოლნი, სიკეთის დამსწავლელნი და მიმგებელნი, სირცხვილის მდევარნი, კეთილ-ბოროტზედ ადრე მიმდრეკნი, თავჴედნი, დიდების მოყუარენი, თუალმგებნი და მოთაკილენი. ხოლო რომელნი მთათა შინა სცხოვრობენ, მგზავსნი ნადირთა, გარნა გონიერნი.<ref>ქართლის ცხოვრება. ტომი IV. ბატონიშვილი ვახუშტი. აღწერა სამეფოსა საქართველოსა. გვ.44</ref> ხოლო კაცნი და ქალნი, ვითარცა ვსთქუთ, ეგრეთცა იუწყე, გარნა უშუენიერისადცა და უუჰაეროვნესადცა, ვინაჲთგან გლეხთაცა შვილნი მიგვანან წარჩინებულთა შვილთა. სუფთანი, სამოსელთ გამწყსონი; ეგრეთვე ცხენთა, და იარაღთა, და საჭუერველთა; ცქჳტნი, კისკასნი, ენატკბილნი, მსუბუქნი, ფიცხნი, ბრძოლასა შემმართებელნი და ძლიენი, და არა სულგრძელნი მას შინა და სხუათა შინაცა, უხუნი და მომხუეჭნი, დღეისის მაძიებელნი, ხუალისის არა გამომკითხველნი, მომღერალ-მგალობელნი და მწიგნობარნი წარჩინებულნი, და უმეტესნი კეთილჴმოვანნი და სხუათა და სხუათა შემძინებელნი. სარწმუნოებითა და ენით არიან ქართველთა თანა აღმსაარებელნი, არამედ უცქჳტესად მოუბარნი.}} <ref>ქართლის ცხოვრება. ტომი IV. ბატონიშვილი ვახუშტი (1696-1757 წწ). აღწერა სამეფოსა საქართველოსა. „აღწერა ეგრისის ქუეყანისა, ანუ აფხაზეთისა, ანუ იმერეთისა“. გვ.745 თბილისი 1973.</ref> [[კრისტოფორო დე კასტელი]] წერს: {{ციტატა|ქართველთა მხიარულება. ვჭამოთ და ვსვათ, იმ ქვეყანაში ვინ იცის რა გველის. ქართველები ღვინის დიდი მსმელები არიან და როცა დათვრებიან, იქ მყოფ ცოლებსა და მოქეიფეებთან უდიერად და თავაშვებულად იქცევიან. ასეთ ბიწიერებაში სცოდავენ აგრეთვე თავადები, მხედრები, მეფენი. ბანკეტზე ღვინოს სვამენ ქალების წინ მუხლმოყრილნი, ეპისკოპოსებიც ასეთივე ცერემონიას ასრულებენ. თავიანთი და სხვა ქალების წინაშეც სვამენ ღვინოს და ჭიქების მაგიერ ფეხსაცმელს იყენებენ. ზოგჯერ მუხლმოყრილნი და ზოგჯერ ფეხზე წამომდგარნი სვამენ ქალების წინ. ქართველები ძალიან ბევრს სვამენ ქალების სადღეგრძელოს}}<ref> დონ კრისტოფორო დე კასტელი. ცნობები და ალბომი საქართველოს შესახებ. თბილისი, 1977 წ, გვ.316</ref> {{ციტატა|ქართველები ძალიან ვაჟკაცი ხალხია ისრის ტყორცნაში. ნანადირევზე ქეიფს აწყობენ მდელოზე. მოკლული ცხოველის თავზე ღვინის რამდენიმე წვეთს დააქცევენ და ამბობენ: „ასრე გამარჯვებული იყავი მე და ჩემი პატრონი ჩემსა და მის მტრებზე, როგორც მე დავამარცხე ეს ცხოველი და ჩემს ფეხებთან გდია“}} <ref> დონ კრისტოფორო დე კასტელი. ცნობები და ალბომი საქართველოს შესახებ. თბილისი, 1977 წ, გვ.151</ref> ==ქართველთა ეთნოგენეზი== {{მთავარი|ქართველთა ეთნოგენეზი}} ქართველთა წარმომავლობის შესახებ აზრთა სხვადასხვაობა არსებობს. ზოგიერთი მკვლევარი ქართველებს [[ინდოევროპელები|ინდოევროპელებად]] მიიჩნევს, სხვანი — უძველესი ხალხების: [[შუმერები]]ს, [[ხეთები]]ს, [[სუბართუ|სუბარელები]]სა ([[ხურიტები]]ს) და ა. შ. შთამომავლებად. ისტორიულ წყაროებში მრავალი აღმოსავლური თუ დასავლური ქართველური ტომის სახელწოდებაა შემონახული (იბერ-ივერიელები, გუგარები, შავშ-კლარჯები, ტაოელები, მაკრონები, ხალდ-ხალიბები, სკვითინები, მარგველები, მისიმინიალები, ჰენიოხები და სხვ.), რომლებიც მონაწილეობდნენ ქართველი ერის წარმოქმნაში. აღიარებული მოსაზრებით, [[ეთნოგენეზი]]ს მრავალსაუკუნოვან პროცესში, უძველეს დროშივე, მოხდა ცალკეულ ქართველ ტომთა მიგრაცია სამხრეთით — მცირე აზიის ჩრდილო-აღმოსავლეთ რაიონებში და სამხრეთ-აღმოსავლეთით — შავიზღვისპირეთის ტერიტორიაზე. ვარაუდობენ, აგრეთვე, რომ ქართველურმა ტომებმა მოახდინეს ძველაღმოსავლური ცივილიზაციის შემქმნელი, სამხრეთში მცხოვრები ხალხების (ხურიტების, ხეთებისა და სხვ.) გარკვეული ნაკადის, ადგილობრივი ჩეჩნურ-ვაინახური, დაღესტნური ტომების ნაწილისა და სამხრეთ კავკასიაში მცხოვრები ინდოევროპული ეთნოსის ასიმილირება, რასაც ლინგვისტური მონაცემებიც უჭერს მხარს. არქეოლოგიური მასალების საფუძველზე დგინდება, რომ საქართველოს ტერიტორიაზე მოსახლე ხალხებმა განვლეს კაცობრიობის განვითარების ყველა საფეხური, რადგან უძველესი დროიდან ნათლად ჩანს კულტურის განვითარების უწყვეტი ჯაჭვი. [[საქართველო]] უძველესი ადამიანის სამშობლოა. [[დმანისი]]ს ფეოდალური ხანის ნაქალაქარზე აღმოჩნდა უძველესი ადამიანების ნაშთები, რომლებიც მილიონ რვაასი ათასი წლით თარიღდება. დმანისელი ადამიანი, მორფოლოგიური მონაცემებით, აფრიკის ადამიანის ფორმებს უახლოვდებოდა. ვარაუდობენ, რომ წინარეისტორიული ადამიანი საქართველოს ტერიტორიის განვლით განსახლდა [[ევროპა]]სა და [[აზია]]ში. ძვ.წ. V-IV ათასწლეულებში [[ამიერკავკასია]]ში ყალიბდება საერთო-ქართული ენის მატარებელი დიდი ეთნიკური ერთობა ინდივიდუალური სახით, რომელიც აქტიურად იყო ჩაბმული ძველი აღმოსავლეთის კულტურულ წრეში. წერილობითი წყაროების საფუძველზე, საქართველოს ტერიტორიაზე უძველესი სახელმწიფოებრივი გაერთიანებები ძვ. წ. XII საუკუნიდან დასტურდება: [[დიაოხი]], [[კოლხეთის სამეფო|კოლხა]] და [[სასპერები]]. ძვ. წ. VII-VI საუკუნეებიდან დასავლეთ საქართველოს ტერიტორიაზე იქმნება [[ეგრისის სამეფო]], ხოლო აღმოსავლეთ საქართველოს ტერიტორიაზე — [[ქართლის სამეფო]] (ძვ.წ IV-III სს.) სატახტო ქალაქით [[მცხეთა]]. ქართული საისტორიო მწერლობა პირველი ერთიანი ქართული სახელმწიფოს შექმნას (ერთი ენითა და დამწერლობით, კულტით, სახელმწიფო-სამოხელეო აპარატითა და საგადასახადო სისტემით) მეფე [[ფარნავაზი|ფარნავაზს]] უკავშირებს, რომელმაც სათავე დაუდო [[ფარნავაზიანთა დინასტია]]ს (ძვ. წ. III ს.) და გააერთიანა აღმოსავლეთ, დასავლეთ და სამხრეთ საქართველო. საქართველოს ისტორიაში მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა [[ვახტანგ გორგასალი|ვახტანგ I-მა გორგასალმა]] (V ს-ის II ნახ.), რომლის სახელთან ქვეყნის გაძლიერებასთან ერთად დაკავშირებულია ქვეყნის დედაქალაქ [[თბილისი]]ს დაარსება. X-XII საუკუნეები გარდამტეხი ეპოქაა ქვეყნის ისტორიაში — პოლიტიკური, ეკონომიკური და კულტურული აღმავლობის ხანა. [[ბაგრატ III]]-ის (975-1014) მეფობის პერიოდში დაწყებული ერთიანი ცენტრალიზებული სახელმწიფოს შექმნა დასრულდა [[დავით IV აღმაშენებელი|დავით IV აღმაშენებლის]] (1089-1125) მიერ საქართველოს გაერთიანებით, ქვეყნის განმტკიცებითა და სამეფო ხელისუფლების გაძლიერებით. სახელმწიფოებრივ და კულტურულ აყვავებას საქართველომ [[თამარ მეფე|თამარ მეფის]] (1184-1213) მეფობის წლებში მიაღწია. ძველად ტერმინი „ქართველი“ ეთნოგრაფიული „ქართლის“ მკვიდრს აღნიშნავდა. საუკუნეების განმავლობაში ეთნოგენეტიკური პროცესის შედეგად წარმოქმნილ რეალურ კულტურულ-პოლიტიკურ ვითარებას აღარ შეესაბამებოდა ქვეყნის „ქართლის“ სახელწოდებით არსებობა. X საუკუნიდან მას საქართველო ეწოდება, მის მკვიდრს — ქართველი. ეთნოგენეზის პროცესში ყალიბდება ქართული ეთნოსისათვის დამახასიათებელი ნიშნები, როგორც მატერიალურ და სულიერ კულტურაში, ისე ყოფასა და ეთნოფსიქიკაში. XI-XII საუკუნეებში უკვე ჩამოყალიბებულია ქართველი ხალხი და ქვეყანა ერთიანი სახელმწიფო ენით, ტერიტორიით, ინტენსიური ეკონომიკური კავშირებით. IV საუკუნიდან საქართველოში ქრისტიანობის დამკვიდრებამ, საქართველოს მართლმადიდებელმა ეკლესიამ გამორჩეული წვლილი შეიტანა ქართველი ხალხის კონსოლიდაციის, კულტურული და სამოქალაქო განვითარების საქმეში. შუა საუკუნეებში, პოლიტიკურმა დაქუცმაცებულობამ და მცირე ფეოდალური სამთავროების წარმოშობამ ხელი შეუწყო ცალკეული ისტორიულ-გეოგრაფიული ტერიტორიული ერთეულების შექმნას, როგორიცაა აღმოსავლეთ საქართველოში — [[ქართლი]], [[კახეთი]], [[საინგილო]], [[ქიზიყი]]; აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთში — [[თუშეთი]], [[ხევსურეთი]], [[ფშავი]], [[მთიულეთი]]-[[გუდამაყარი]], [[ხევი (ერთეული)|ხევი]]; დასავლეთ საქართველოში — [[იმერეთი]], [[გურია]], [[სამეგრელო]]; დასავლეთ საქართველოს მთიანეთში — [[რაჭა]], [[ლეჩხუმი]], [[სვანეთი]]; სამხრეთ საქართველოში — [[სამცხე]], [[ჯავახეთი]], [[აჭარა]]. ამ რეგიონებში მცხოვრები ქართველები იწოდებიან რეგიონის სახელწოდების მიხედვით: თუშეთში [[თუშები]] ცხოვრობენ, ხევსურეთში — [[ხევსურები]], ფშავში — [[ფშავლები]], სამეგრელოში — [[მეგრელები]], სვანეთში — [[სვანები]], კახეთში — [[კახელები]] და ა. შ. XIX საუკუნის II ნახევარში კაპიტალიზმის განვითარების შედეგად წარმოიქმნა თანამედროვე ქართველი ერი, რომლის შემადგენლობაში შევიდნენ საქართველოს ყველა კუთხეში მცხოვრები ქართველები, რომელთაც აერთიანებდათ საერთო ისტორიული ბედი, კულტურა, ეკონომიკა, ძირითადი ფსიქოლოგიური თვისებები და ხასიათი. == გენეტიკა == ეროვნული პოპულაციების დონეზე [[ჰაპლოჯგუფი G-M201|ჰაპლოჯგუფი G2]] ყველაზე ხშირად გვხვდება საქართველოში და ქართველების 39 %-ზე მეტი ამ ჰაპლოჯგუფს მიეკუთვნება. ქართველების Y-დნმ ასევე მიეკუთვნება ჰაპლოჯგუფებს: [[ჰაპლოჯგუფი J-M172|J2]] (32.5 %), R1b (8.6 %), L (5.4 %), R1a (4.2 %), I2 (3.8 %) და სხვა უფრო მცირე ჰაპლოჯგუფებს, როგორიცაა E, T და Q.<ref>[https://www.familytreedna.com/public/Georgia/default.aspx?section=yresults „FamilyTreeDNA - Georgian dna Proejct“] წაკითხვის თარიღი: 2022 წლის 19 დეკემბერი. </ref> == ეთნოგრაფიული და სუბეთნიკური ჯგუფები == {| class="wikitable" !სახელი !განსახლების არეალი !დიალექტი ან ენა |- |[[აჭარლები]] |[[აჭარა]] |[[აჭარული დიალექტი]] |- |[[გურულები]] |[[გურია]] |[[გურული დიალექტი]] |- |[[იმერლები]] |[[იმერეთი]] |[[იმერული დიალექტი]] |- |[[ჯავახები]] |[[ჯავახეთი]] |[[ჯავახური დიალექტი]] |- |[[კახელები]] |[[კახეთი]] |[[კახური დიალექტი]] |- |[[ქართლელები]] |[[ქართლი]] |[[ქართლური დიალექტი]] |- |[[ხევსურები]] |[[ხევსურეთი]] |[[ხევსურული დიალექტი]] |- |[[ლეჩხუმელები]] |[[ლეჩხუმი]] |[[ლეჩხუმური დიალექტი]] |- |[[მეგრელები]] |[[სამეგრელო]] |[[მეგრული ენა]] |- |[[მესხები]] |[[მესხეთი]] ([[სამცხე]]) |[[მესხური დიალექტი]] |- |[[მოხევეები]] |[[ხევი (მხარე)|ხევი]] |[[მოხევური დიალექტი]] |- |[[ფშაველები]] |[[ფშავი]] |[[ფშაური დიალექტი]] |- |[[რაჭველები]] |[[რაჭა]] |[[რაჭული დიალექტი]] |- |[[სვანები]] |[[სვანეთი]] |[[სვანური ენა]] |- |[[თუშები]] |[[თუშეთი]] |[[თუშური დიალექტი]] |} === თანამედროვე საქართველოს გარეთ === {| class="wikitable" !სახელი !განსახლების არეალი !დიალექტი ან ენა !განმანსხვავებელი ნიშნები |- |[[ლაზები]] |[[ლაზეთი]] (თურქეთი) |[[ლაზური ენა]] |მუსლიმები, ასევე ქრისტიანები |- |[[ფერეიდნელები]] |[[ფერეიდანი]] (ირანი) |[[ფერეიდნული დიალექტი]] |მუსლიმები |- |[[ჩვენებურები]] |[[შავი ზღვის რეგიონი]] (თურქეთი) |ქართული ენა |მუსლიმები |- |[[ინგილოები]]/[[ჰერები]] |საინგილო/ჰერეთი (აზერბაიჯანი) |[[ინგილოური დიალექტი]] |მუსლიმები, ასევე ქრისტიანები |- |[[იმერხეველები]] |[[შავშეთი]]/[[იმერხევი]] (თურქეთი) |[[იმერხეული დიალექტი|იმერხევული დიალექტი]] |მუსლიმები |- |[[კლარჯები]] |[[კლარჯეთი]] (თურქეთი) |[[კლარჯული დიალექტი]] |მუსლიმები |- |} === გამქრალი ან ასიმილირებული ჯგუფები === {| class="wikitable" !სახელი !განსახლების არეალი !დიალექტი ან ენა |- |[[დვალები (ტომი)|დვალები]] |[[დვალეთი]] (რუსეთი) |[[დვალური დიალექტი]] |- |[[ტაოელები]] |[[ტაო]] (თურქეთი) |[[ტაოური დიალექტი]] |- |} == ენა და დამწერლობა == * '''ენა''': [[ქართული ენა|ქართული]], [[მეგრული ენა|მეგრული]], [[ლაზური ენა|ლაზური]], [[სვანური ენა|სვანური]], [[ბაცბური ენა|წოვა-თუშური (ბაცბური)]] * '''დამწერლობა''': [[ქართული ანბანი|ქართული]]. ქართული ენა [[ქართველური ენები|ქართველურ ენათა ოჯახს]] მიეკუთვნება; იგი აერთიანებს ქართულს, მეგრულს, ლაზურსა და სვანურს. იბერიულ-კავკასიურ ენათა ოჯახში ქართული ენა ერთადერთია, რომელსაც აქვს უძველესი დამწერლობა. ძველი ქართული ისტორიული ტრადიცია ქართული დამწერლობის შემუშავების თარიღად ძვ. წ. III საუკუნეს ასახელებს. ზოგიერთი მეცნიერი [[ანბანი]]ს შექმნის თარიღად IV საუკუნეს მიიჩნევს, რასაც საქართველოში ქრისტიანობის გავრცელებას უკავშირებენ. ქართული დამწერლობის განვითარებაში გამოიყოფა სამი საფეხური: * [[მრგვლოვანი]]/[[ასომთავრული]] (V-IX სს.) * [[ნუსხური]] (IX-XI სს.) * [[მხედრული]] (XI ს-დან) რომელნიც გენეტიკურად უკავშირდებიან ერთმანეთს. ქართული დამწერლობის უძველესი ნიმუში შემონახულია V საუკუნის [[ბოლნისის სიონი]]ს [[ბაზილიკა]]ზე (492 წ.) და [[პალესტინა]]ში (433 წ.). ==დიალექტები== სამეცნიერო ლიტერატურაში წინააღმდეგობრივია საკუთრივ ქართული (სალიტერატურო) ენის დიალექტებად მიჩნეულ ერთეულთა კლასიფიკაცია; კერძოდ: გასული საუკუნის სამეცნიერო ლიტერატურაში ამ კილოთა დაჯგუფების რამდენიმე ვარიანტი არსებობს: [[აკაკი შანიძე]] გამოყოფს ექვს დიალექტურ ჯგუფს: 1. ფხოური: ხევსურული, მოხეური, თუშური (მათ შემონახული აქვთ მრავალი არქაული მოვლენა); 2. მთიულურ-ფშაური (ორივეს ბევრი საერთო აქვს ფხოურ დიალექტებთან — მოხეურთან, ფშაურთან, ხევსურულთან); 3. ქართლურ-კახური (ორივე ახლოს არის სალიტერატურო ქართულთან); 4. დასავლური ჯგუფი: იმერული (ზემო-, შუა- და ქვემოიმერული), გურული და რაჭული; 5. სამხრეთ-დასავლური ჯგუფი: აჭარული და იმერხეული; 6. ინგილოური. [[შოთა ძიძიგური]] ასახელებს 5 დიალექტურ ჯგუფს: 1. ინგილოური, ფერეიდნული; 2. თუშური, ფშაური, ხევსურული, მთიულური, მთარაჭული; 3. კახური, ქართლური, მესხური; 4. ზემოიმერული, ქვემორაჭული, ქვემოიმერული; 5. გურული, აჭარული, იმერხეული. [[არნოლდ ჩიქობავა]] ქართულ ცოცხალ მეტყველებას მთისა და ბარის მეტყველებებად ყოფს; მთის კილოებია: ხევსურული, თუშური, ფშაური, მთიულური (გუდამაყრული), მოხეური, რაჭული. მთისა და ნაწილობრივ ბარის კილოებს უკავშირდება მოზდოკისა და ყიზლარის ქართველთა მეტყველება; ბარის კილოებია: ქართლური (მესხურ-ჯავახურით), კახური (ქიზიყურით, ინგილოურითა და ფერეიდნულით), იმერული (ლეჩხუმურითურთ), გურული, აჭარული, იმერხეული. [[გივი ნებიერიძე]] ხმოვანთკომპლექსთა ცვლილების ხასიათის მიხედვით 6 დიალექტურ ჯგუფს გამოყოფს: 1. გლოლური, მთარაჭული; 2. ქართლური, კახური, ქიზიყური, თიანური, ზ. აჭარული; 3. ხევსურული, მოხეური, მთიულურ-გუდამაყრული, ფშაური, ინგილოური, ფერეიდნული; 4. ზემო და შუაიმერული, ლეჩხუმური, ქვემორაჭული და იმერხეული; 5. ქვემო იმერული და თუშური; 6. გურული და აჭარული. [[ბესარიონ ჯორბენაძე|ბესარიონ ჯორბენაძის]] მიერ ქართული ენის კილოები დაყოფილია აღმოსავლეთ საქართველოსა და დასავლეთ საქართველოს კილოებად. აღმოსავლეთ საქართველოს დიალექტებში სამი ქვეჯგუფი გამოიყოფა: ა) მთის დიალექტები: ხევსურული, ფშაური, თუშური, მოხეური, მთიულურ-გუდამაყრული, ბ) ბარის დიალექტები: ქართლური, კახური, ინგილოური, ფერეიდნული, გ) სამხრეთ-დასავლური დიალექტი — მესხურ-ჯავახური; დასავლეთ საქართველოს კილოები სამ ზონად იყოფა: ა) ზემო ზონის დიალექტი — რაჭული, ბ) შუა ზონის დიალექტები — იმერული და ლეჩხუმური, გ) ქვემო ზონის დიალექტები — გურული და აჭარული. [[ტარიელ ფუტკარაძე]] თვლის, რომ სამწიგნობრო ქართულსა და კილოებს შორის სხვაობა მატულობს დედაქალაქთან (სასულიერო-კულტურულ და მმართველობით ცენტრთან) კილოს დაშორების პროპორციულად. სამწიგნობრო ქართულის გავლენის კლების შესაბამისად, ქართველთა თანამედროვე საშინაო-სამეტყველო ერთეულებს იგი ჰყოფს ცენტრალურ, განაპირა და საქართველოს ისტორიული ტერიტორიის გარეთ არსებულ დიალექტებად; * ცენტრალური კილოები: [[ქართლური დიალექტი|ქართლური]], [[კახური დიალექტი|კახური]], [[ქიზიყური დიალექტი|ქიზიყური]], [[იმერული დიალექტი|იმერული]], [[ლეჩხუმური დიალექტი|ლეჩხუმური]], [[გურული დიალექტი|გურული]]; * განაპირა კილოები: მესხური კილოები: [[აჭარული დიალექტი|აჭარული]], [[ლივანური დიალექტი|ლივანური]], [[მაჭახლური დიალექტი|მაჭახლური]], [[იმერხეული დიალექტი|იმერხეული]], [[ტაოური დიალექტი|ტაოური]], [[მესხური დიალექტი|სამცხური]], [[ჯავახური დიალექტი|ჯავახური]]; * ჰერული კილოები: [[კაკური დიალექტი|კაკური]], [[ალიაბათური დიალექტი|ალიაბათური]]; * ფხოვური კილოები: [[ჩაღმათუშური დიალექტი|ჩაღმათუშური]], [[ფშაური დიალექტი|ფშაური]], [[ხევსურული დიალექტი|ხევსურული]], [[მოხეური დიალექტი|მოხევური]], [[მთიულურ-გუდამაყრული დიალექტი|მთიულურ-გუდამაყრული]]; აქვე „ასოცირებულ“ დიალექტად განიხილავს წოვათუშურსაც, რომელიც შეიცავს როგორც ჩეჩნურ-ინგუშურის, ასევე ქართულის მსგავს ფენებს; * რაჭული კოლები: ბარისრაჭული, მთარაჭული; * [[სვანური ენა|სვანური]] კილოები: ლაშხური, ლენტეხური, ჩოლურული, ბალსქვემოური, ბალსზემოური; * [[ზანური ენა|ზანური]] კილოები: მეგრული, ლაზური (ხოფური, ვიწურ-არქაბული, ათინური). საქართველოს ისტორიული ტერიტორიის გარეთ არსებული ქართველთა კილოები: [[ფერეიდნული დიალექტი|ფერეიდნული]], „[[ჩვენებურების ქართული]]“ (ბურსა-ინეგოლში, ადაფაზარ-იზმითში, გონენსა და კაიზერში გადასახლებულ ქართველ მუჰაჯირთა მეტყველება) და [[ყიზლარ-მოზდოკური დიალექტი|ყიზლარ-მოზდოკურ-პლასტუნკური]] ქართული. == აღმსარებლობა == საქართველოს მოსახლეობას ძირითადად (84 %) [[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებლები]] წარმოადგენენ, აგრეთვე [[კათოლიციზმი|კათოლიკეები]] და [[ისლამი|მუსლიმები]]. მცირე რაოდენობით არიან [[პროტესტანტიზმი]]ს მიმდევრებიც. [[საქართველო]]ს ეთნიკურად ქართველი მოსახლეობის უმეტესობა თავს ქართულ მართლმადიდებელ ეკლესიასთან დაკავშირებულად მიიჩნევს (2014 წლის აღწერის მიხედვით მოსახლეობის 83,4 %<ref>[http://pop-stat.mashke.org/georgia-religion2014b.htm georgia-religion 2014]</ref>). აღიარებულია ისეთი რადიკალური ქართული მართლმადიდებლური ჯგუფების არსებობა, როგორებიცაა — „დავით აღმაშენებელი“ და „მართლმადიდებელი მშობლები“, მაგრამ [[საპატრიარქო]]ს თანახმად, მათ არავითარი კავშირი არა აქვთ [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიასთან]]. ქართველთა შორის გავრცელებულია [[ისლამი]]. ისინი საქართველოს გარეთ ცხოვრობენ, უმთავრესად, [[თურქეთი|თურქეთსა]] და [[ირანი|ირანში]], სადაც ისტორიული კატაკლიზმების შედეგად აღმოჩნდნენ. საქართველოს ტერიტორიაზე ქართველი მუსლიმები, ძირითადად [[აჭარა]]ში ცხოვრებენ, ან მცირე რაოდენობით არიან განსახლებული ეკოლოგიური მიგრანტების სახით საქართველოს სხვადასხვა რეგიონებში. არიან ქართველი [[კათოლიციზმი|კათოლიკეები]]. საქართველოში მათი სავარაუდო რაოდენობა დაახლოებით რამდენიმე ათეული ათასია. ისინი გაბნეული არიან ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონებში, თუმცა უმეტესად [[სამცხე]]ში ცხოვრობენ. პროტესტანტული და სხვა არატრადიციული კონფესიები, როგორებიც არიან [[ბაპტისტები]], [[იეღოვას მოწმეები|იეჰოვას მოწმეები]] და [[კრიშნაიტები]], უფრო აქტიურები და შესამჩნევები გახდნენ XX საუკუნის ბოლოდან. საკუთრივ საქართველოში თითოეული ამ ჯგუფთაგანი მოსახლეობის დაახლოებით 1 პროცენტზე ნაკლებს წარმოადგენს. ==კულტურა== ქართველები და მათი წინაპრები მსოფლიო მნიშვნელობის მონაპოვრის — [[მტკვარ-არაქსის კულტურა|მტკვარ-არაქსის]], [[თრიალეთის კულტურა|თრიალეთის]], [[კოლხური კულტურა|კოლხეთის]] უნიკალური კულტურის — შემქმნელები არიან. [[ანტიკური ხანა|ანტიკური ხანიდან]] მოყოლებული, მთელი შუა საუკუნეების ჩათვლით, საქართველომ მდიდარი კულტურული მემკვიდრეობა მიიღო. მის ისტორიას ამშვენებს დიდებული ტაძრები: [[გელათის მონასტერი|გელათი]], [[იკორთის ტაძარი|იკორთა]], [[ბეთანია]], [[ყინწვისი]], [[ოშკი]], [[სვეტიცხოველი]], [[ბაგრატის ტაძარი]], [[ალავერდი]], [[ბიჭვინთა]] და ა. შ., კლდეში ნაკვეთი [[ვარძია|ვარძიისა]] და [[უფლისციხე|უფლისციხის]] სამონასტრო კომპლექსები მოხატულობის ბრწყინვალე ნიმუშებით. განვითარების მაღალ დონეზე ადის ხელოვნების მრავალი დარგი, მათ შორის [[მინანქარი]], [[ოქრომჭედლობა]]. მსოფლიო ხელოვნების საგანძურშია შესული ბექა და ბეშქენ ოპიზართა შემოქმედება. ფეოდალური საქართველოს წერილობითი მემკვიდრეობა მდიდარია როგორც ორიგინალური, ასე თარგმნილი ქრისტიანული ნაშრომებით, ასევე მხატვრული, ისტორიული, ფილოლოგიური, ფილოსოფიური და საბუნებისმეტყველო ლიტერატურით. უძველესთა შორის შეიძლება დავასახელოთ V საუკუნის ლიტერატურული ძეგლი „[[შუშანიკის წამება]]“, VIII საუკუნის [[აბო თბილელის წამება|„აბო თბილელის წამება“,]] საგალობელთა კრებული „[[იადგარი]]“, X საუკუნის [[სიბრძნე ბალავარისი|„სიბრძნე ბალავარისი“]], XII საუკუნის [[აბდულმესიანი|„აბდულმესიანი“]], [[ეფრემ მცირე|ეფრემ მცირის]] ფილოლოგიური და გრამატიკული გამოკვლევები [[იოანე პეტრიწი]]ს ფილოსოფიური კომენტარები და მრავალი სხვა. ქართული საერო ლიტერატურის მწვერვალია [[შოთა რუსთაველი]]ს პოემა „[[ვეფხისტყაოსანი]]“ (XII ს.), რომელსაც საპატიო ადგილი უკავია მსოფლიო ლიტერატურის გენიალურ ქმნილებათა შორის. ისტორიული აზროვნების მაღალი დონის ნიმუშია [[ქართლის ცხოვრება|ქართლის ცხოვრების]] კრებული, [[ლეონტი მროველი]]ს, [[ჯუანშერი]]ს, [[სუმბატ დავითის ძე|სუმბატ დავითის ძის]], დავით აღმაშენებლის ისტორიკოსის, [[ბასილი ეზოსმოძღვარი]]სა და სხვათა თხზულებები. ქვეყანაში სამართლებრივი აზროვნების განვითარებაზე მეტყველებენ 1103 წლის რუის-ურბნისის კრების ძეგლისდება, XI-XII საუკუნეების ნომოკანონი [[არსენ იყალთოელი]]სა, XIII-XIV საუკუნეების ბექასა და აღბუღას სამართალი, XIII საუკუნის [[ხელმწიფის კარის გარიგება]], [[ვახტანგ VI]]-ის კანონთა კრებული და ა. შ. მეცნიერების განვითარებას ადრევე ჩაუყარეს საფუძველი [[ეფრემ მცირე]]მ, იოანე პეტრიწმა, არსენ იყალთოელმა. საქართველოში შეიქმნა კულტურულ-საგანმანათლებლო და სამეცნიერო ცენტრები: [[ფაზისი]]ს, [[იყალთოს მონასტერი|იყალთოსა]] და [[გელათის აკადემია|გელათის]] აკადემიები. ქართველთა ყოფით და სულიერ კულტურაში შემონახულია უძველესი ტრადიციული ფორმები, რომელთაგან აღსანიშნავია ხალხური სპორტი, ხალხური ფესტივალები, ხალხური ცეკვები, ხალხური სიმღერები და სხვ. თუ ხელოვნების ზოგიერთ დარგში, კერძოდ, მრავალხმოვან სიმღერაში, ქართველმა ხალხმა უაღრესად მაღალმხატვრული და ორიგინალური გამომსახველობითი ფორმები შექმნა, სხვა დარგებში ([[ქორეოგრაფია]], გამომსახველობითი ხელოვნება) კარგად ჩანს მისი ათასწლოვანი თანამშრომლობა და კულტურულ ნათესაური კავშირები ისტორიულ და თანამედროვე მეზობლებთან. ქართველების უძველესი კულტურის მონაპოვარი თანამედროვე სოციალური კულტურის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი შემადგენელი ნაწილია. ისტორიულ-არქეოლოგიური და ეთნოგრაფიული კვლევით დადგენილია, რომ ერთიანი ქართული კულტურის ჩამოყალიბების საფუძველი ბარისა და მთის რეგიონების ქართველთა ისტორიული, ეკონომიკური და კულტურული ერთგვაროვნება და თანაარსებობაა, რაც გამოიხატებოდა მიწათმოქმედების, მესაქონლეობის, ხელოსნობის პროდუქციის ინტენსიური გაცვლით, ვენახების, საძოვრების, სამიწათმოქმდო არეალის ისტორიულად დადგენილი წესით სარგებლობის, ისტორიული პროცესებით გამოწვეული ბარისა და მთის მოსახლეობის ინტენსიური მიგრაციით, რის შედეგადაც მუდამ ივსებოდა ბარის დაცლილი ტერიტორია. აღნიშნული პროცესები ხელს უწყობდა, ერთი მხრივ, ეკონომიკური წონასწორობის დაცვას, მეორე მხრივ, ისტორიულ-გეოგრაფიული კარჩაკეტილობის დაძლევასა და ცალკეული ეთნოგრაფიული კულტურული პოტენციალის ზოგადქართულ ეროვნულ მოდელში გაერთიანებას. ასეთი მრავალსაუკუნოვანი კულტურული ურთიერთობის პროცესში ყალიბდება ქართველის ეთნიკური სახე, ქცევისა და ზნეობის ინდივიდუალური, საკუთარი ნორმებითა და ორიგინალური უძველესი კულტურით, რომელშიც მჟღავნდება ხალხის ეროვნული თვისებები. მასალები ქართველ ტომთა სულიერი კულტურის შესახებ წარმოდგენილია უძველესი საკულტო დანიშნულების ნივთებზე, საიდანაც ჩანს, რომ ამ ტომთა [[მითოლოგია]] და რელიგიური შეხედულებები მიწათმოქმედ ტომთა მსოფლაღქმას გამოხატავს. უძველეს მითებში წარმოდგენილია ბუნების სეზონური აღორძინებისა და კვდომის, მიწის ნაყოფიერებისა და ხვავის სიმბოლოები. საკულტო ნივთებზე გამოსახულია წრიული ფერხულები და ნაყოფიერების, გამრავლებისა და კეთილდღეობის ამსახველი საკრალური ქმედებანი. ცალკეული ელემენტები კი მიწათმოქმედთა სამეურნეო ციკლის ეტაპებს ავლენს. აღიარებული მოსაზრებით, ამ შეხედულებათა ჩამოყალიბებაში მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა საქართველოს მეზობლად მცხოვრებმა ისტორიულმა, ძველი მსოფლიოს კულტურულმა ხალხებმა ([[ეგეოსური სამყარო]]ს, [[მცირე აზია|მცირე აზიის]], [[შუამდინარეთი]]ს მოსახლეობამ). ეთნოგრაფიულ ყოფაში, გადმონაშთის სახით, დღემდე დასტურდება უძველესი ტრადიციული ფორმები, როგორიცაა რიტუალური პურობა, რიტუალური საჭმელი, განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება სასმელს, ღვინოსა და ლუდს, ასევე სამსხვერპლო ხორცეულსა და რძის პროდუქტებს. უძველეს ცნობებზე დაყრდნობით, წინაქრისტიანულ საქართველოში არსებობდა ღვთაებათა უმცროს-უფროსობაზე აგებული [[პანთეონი]], რომელსაც ციური სხეულები შეადგენენ. უფრო მოგვიანებით ჩანს [[გაცი]]სა და [[გაიმი]]ს კულტები, რომელიც [[ფარნავაზ I]]-ის რელიგიური რეფორმით [[არმაზი]]ს კულტის წრეში ჩაეწერა. ქართულ წარმართულ ღვთაებათა პანთეონი რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში ყალიბდებოდა. მის სათავეში არმაზი იდგა, შემდეგ მოდიოდნენ [[გაცი]], [[გაიმი]], [[აინინა]], [[დაინინა]], [[ზადენი]]. ამავე დროს ქართველები იცნობდნენ [[მითრა]]ს კულტს, [[ცეცხლთაყვანისმცემლობა]]ს, [[იუდაიზმი|იუდაიზმს]]. ერთიანი ქართველი ხალხის ფორმირებისა და ეროვნული თვითშეგნების განვითარების პროცესში უმნიშვნელოვანესი როლი შეასრულა [[ქრისტიანობა]]მ. ქრისტიანობას საქართველოში პირველი საუკუნეებიდანვე გამოუჩნდნენ მიმდევრები. საეკლესიო გადმოცემის თანახმად, აქ უქადაგიათ [[იესო ქრისტე]]ს მოციქულებს — [[ანდრია პირველწოდებული|ანდრია პირველწოდებულსა]] და [[სიმონ კანანელი|სიმონ კანანელს]]. ქართული საისტორიო ტრადიცია ქართლის განმანათლებლად [[წმინდა ნინო|ნინო კაპადოკიელს]] მიიჩნევს, რომელსაც მიაწერს [[ქართლის სამეფო]] სახლის მონათვლასა და [[ქართლის გაქრისტიანება]]ს. IV საუკუნის 30-იან წლებში ქრისტიანობა საქართველოში სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადდა. ქართველი ხალხის ცხოვრებაში ეს იყო უმნიშვნელოვანესი სოციალ-პოლიტიკური და კულტურულ-მსოფლმხედველობრივი მოვლენა. მან ხელი შეუწყო ეთნიკურ და სახელმწიფოებრივ [[კონსოლიდაცია]]ს, ცალკეული კუთხეების შემომტკიცებას, ხელოვნების, დამწერლობის, წიგნიერების, მეცნიერების განვითარებას. შუა საუკუნეებში ქართული ქრისტიანული მონასტრები და საყდრები საქართველოში (გელათი, იყალთო, [[გრემი]]) და საქართველოს ფარგლებს გარეთ (ივერიის მონასტერი [[ათონის მთა]]ზე, მონასტერი შავ მთაზე სირიაში, [[პეტრიწონის მონასტერი]] ბულგარეთში, [[ჯვრის მონასტერი]] იერუსალიმში და სხვ). იქცნენ საგანმანათლებლო და სამწერლობო კერებად, რამაც მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრა საქართველოს დასავლური პოლიტიკური ორიენტაცია და კულტურული განვითარება. ქართული ეკლესიის პირველი ორგანიზაცია [[მცხეთის საეპისკოპოსო]]ს სახით ჩამოყალიბდა. V საუკუნეში შეიქმნა ქართლის ავტოკეფალური საკათალიკოსო ეკლესია. საქართველოს ეკლესიის მეთაურს თავდაპირველად [[ეპისკოპოსი]]ს წოდება მიენიჭა. XI საუკუნიდან ეკლესიის მესაჭის ტიტულს [[პატრიარქი]]ს წოდებაც მიემატა. მთელი ქართული სახელმწიფოებრიობის არსებობის განმავლობაში ქართველი ხალხის გზა აღსავსე იყო თავდადებული ბრძოლებით დამოუკიდებლობისა და თვითმყოფადობის შესანარჩუნებლად. მან არამარტო ფიზიკურად გაუძლო უმძიმეს ისტორიულ გამოწვევებს, არამედ გარკვეული წვლილიც შეიტანა როგორც საკაცობრიო მატერიალური და სულიერი კულტურის, ისე მეურნეობის სხვადასხვა დარგის წარმოქმნისა და განვითარების საქმეში. ==სამეურნო ყოფა== ===მიწათმოქმედება-მემინდვრეობა=== საქართველო აღიარებულია კულტურული პურეულის [[სელექცია|სელექციისა]] და მიწათმოქმედების აღმოცენების ერთ-ერთ კერად. საქართველოს ტერიტორიაზე ნაპოვნია VI-V ათასწლეულის კულტურული მცენარეულის ნაშთი. დღემდე ცნობილი ხორბლის 16 სახეობიდან, საქართველოში წარმოდგენილია 11, აქედან 6 ენდემურია. ქართველებში დასტურდება საუკუნოებრივი დაკვირვების საფუძველზე მიღებული ცოდნა პურეული კულტურების სელექციის, შერეული კულტურების მიღების, საგაზაფხულო და საშემოდგომო ხორბლის ჯიშების, შრომის ორგანიზაციის მრავალფეროვანი ფორმების შესახებ. ქართველებმა საუკუნეების განმავლობაში გამოიმუშავეს მემინდვრეობის თანმიმდევრული პროცესები — [[ნიადაგი]]ს სახნავ-სათესად გამოყენება, დატერასება, მოხვნა, განოყიერება, მორწყვა. ქართველი მეურნე ფლობდა სრულყოფილ ცოდნას ნიადაგის მოსავლისუნარიანობის, მისი ხარისხისა და რაობის, თვისებების შესახებ. კლიმატურ-გეოგრაფიული პირობების შესაბამისად, [[მემინდვრეობა]] [[საქართველო]]ში დაიხვეწა ზონალობის შესაბამისი კულტურებითა და სამიწათმოქმედო იარაღებით. მემინდვრეობის ტრადიციულობაზე მიუთითებს ეთნოგრაფიულ ყოფაში დამოწმებული ხელით სამუშაო საფარცხსაოში, სამკალ-[[სათიბი]], სალეწი და გამწევი ძალისათვის განკუთვნილი სახვნელები. სახვნელ იარაღთა მრავალფეროვნებას მათი ფუნქციური სხვაობა განაპირობებდა სამეურნეო პირობებსა და მიწათმოქმედების სისტემებთან ერთად. ქართველი მიწათმოქმედის პრაქტიკაში იყო ხვნის როგორც მარტივი, ისე რთული სახეობანი. ხვნის სახეობებს შესაბამისი სახვნელი შეეფარდებოდა. სხვადასხვა კუთხეში ჩამოყალიბდა კონკრეტული პირობების შესატყვისი იარაღი, რამაც საქართველო სახვნელი იარაღების სიმრავლით გამორჩეულ ქვეყნად აქცია. ყველაზე მარტივ სახვნელად მიჩნეულია თუშეთსა და ხევსურეთში გავრცელებული კავი//კავწერა, ყველაზე რთული კი დიდი [[გუთანი]]ა, რომელიც სამეცნიერო ლიტერატურაში ქართული გუთნის სახელითაა ცნობილი. მემინდვრეობის განვითარებაში მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა დასავლეთ საქართველომ, ასე რომ, სოფლის მეურნეობის ეს დარგი ისტორიული [[კოლხეთის სამეფო]]ს ყოფიდან მიღებულ მემკვიდრეობად უნდა მივიჩნიოთ. აქ წარმოდგენილია მარცვლეული კულტურების ისეთი სახეობანი, რომლებიც გარდამავალ რგოლს ქმნიან ველურ და კულტურულ ხორბლეულებს შორის და ენდემური სახით მხოლოდ საქართველოს ტერიტორიაზე გვხვდება: [[ზანდური]], [[კოლხური ასლი]], [[მახა]]. შემონახულია უძველესი, მარტივი იარაღი — [[სამკალი]] — შნაკვი/შანკვი, რომლითაც ხდებოდა აღნიშნული პურეულის მოწევა. დასავლეთ საქართველოს მემინდვრეობის სისტემაში ყველაზე გავრცელებული იყო [[ღომი]]ს კულტურა, რომელიც დასავლეთ საქართველოს ცალკეულ მხარეში [[პური]]ს შემცვლელად ითვლებოდა. XVII საუკუნის დასასრულამდე [[ღომი]] ძირითადი საკვები იყო, XVIII საუკუნიდან კი იგი თანდათან განდევნა [[სიმინდი|სიმინდმა]]. დასავლეთ საქართველოში XIX საუკუნის ბოლომდე ითესებოდა [[ბრინჯი]]. მოჰყავდათ როგორც სველი, ისე მშრალი ბრინჯი და ბოჭკოვანი მცენარეები: [[სელი]] და [[კანაფი]]. ბერძენი მწერლები მიუთითებენ კოლხური სელის მაღალ ხარისხზე — მისგან კარგი თევზსაჭერი ბადეები, ჩინებული სანაოსნო იალქნები მზადდებოდა. ანტიკურ სამყაროში განთქმული იყო აქაური სელის ტილო, რომელიც მეტოქეობას უწევდა [[ეგვიპტე|ეგვიპტის]] საუკეთესო სელის ქსოვილებს. სელისა და კანაფისაგან ზეთსაც ხდიდდნენ. კანაფი, როგორც საზეთე მცენარე, გავრცელებული იყო [[სვანეთი|სვანეთში]]. კანაფის ზეთს საკვებადაც იყენებდნენ და სამკურნალოდაც. კანაფისაგან რბილი და მტკიცე ტილო იქსოვებოდა. XIX საუკუნის ბოლოს კანაფის ტრადიციულმა მეურნეობამ, რომელიც ფართოდ იყო გავრცელებული [[სვანეთი]]ს საოჯახო მრეწველობაში, საგრძნობი ცვლილება განიცადა. სვანეთში სავაჭრო [[კაპიტალი]]ს შეჭრას და მზა პროდუქციის გავრცელებას ჯერ კანაფის ნაწარმზე მოთხოვნილების დაქვეითება მოჰყვა, შემდეგ — სათესი ფართობების საგრძნობლად შემცირება. არქეოლოგიური მონაცემებით, საქართველოში მემინდვრეობას [[ნეოლითი]]ს ხანაში ეყრება საფუძველი. [[ძველი მსოფლიო]]ს უდიდეს კულტურულ ერს, [[ბერძნები|ბერძნებს]], იმთავითვე შეუმჩნევიათ ქართველთა წინაპრების დამოკიდებულება [[მიწისმოქმედება]]სთან და მათი ტექნიკური ნიჭი. ამაზე მიუთითებს, თუნდაც, მსოფლიოს უძველეს ლეგენდაში აღწერილი [[კოლხეთის სამეფო]]ს მეფის, [[აიეტი]]ს, სიმდიდრე, ღვინის შადრევნები და მტკიცე [[ფოლადი]]საგან გამოჭედილი გუთანი და კიდევ რამდენი მოგზაურის დაკვირვება ქართველი მეურნის საქმიანობაზე, რის გამოც ისინი ხოტბით ამკობენ ძველი იბერიისა თუ კოლხეთის მცხოვრებთა სამიწათმოქმედო კულტურას. ===მევენახეობა-მეღვინეობა=== ქართველებმა თავისი მრავალსაუკუნოვანი ისტორიის განმავლობაში შექმნეს [[მევენახეობა]]-მეღვინეობის მაღალი და ორიგინალური კულტურა, მრავალი [[ვაზი]]ს ჯიშისა და განთქმული ქართული [[ღვინო]]ების სახით. მევენახეობა-[[მეღვინეობა]]ს ქართველების ყოფაში იმდენად მნიშვნელოვანი ადგილი ეჭირა, რომ [[თემურ ლენგი|თემურ ლენგმა]] XIV საუკუნის დამლევს და [[შაჰ-აბასი|შაჰ-აბასმა]] XVII საუკუნის დამდეგს ქართველების ეკონომიკურად და სოციალურად დასაძაბუნებლად, საქართველოში შემოჭრილ თავის ლაშქარს, უპირველესად, [[ვენახი|ვენახების]] გაკაფვა უბრძანეს. მიუხედავად დაბრკოლებისა, ქართველებმა საუკუნეებს გამოატარეს ვაზის სიყვარული და ღვინის დაყენების ემპირიული კულტურა. ვაზი ქართველი კაცის სიცოცხლისუნარიანობის სიმბოლოა. მასზე შექმნილია საგალობელ-სადიდებელი სიმღერები, რომლებშიც გამოხატულია სიყვარული და პატივისცემა მეღვინეობის მფარველი ღვთაებისადმი (აგუნას გადაძახება [[კალანდა]] საღამოს [[გურია]]ში, ჩაგუნა [[სამეგრელო]]ში, შიოობა — მარნის [[ზედაშე|ზედაშის]] დღესასწაული — [[რაჭა]] — იმერეთში, ზედაშის კულტი — კახეთში, ღვთისმშობლის სადიდებელი ჰიმნი „შენ ხარ ვენახი“ და ა. შ.). ღვინის მონაწილეობის გარეშე არ სრულდებოდა არც ერთი რიტუალური ჩვეულება. ღვინის მეშვეობით ხორციელდებოდა ღვთაებრივთან ზიარება. ოჯახში ღვინით სავსე ჭური სიკეთის, ბარაქიანობის სიმბოლო იყო. არცერთი დღესასწაული ქართულ ოჯახში — ახალი ფუძის ჩაყრა, ძეობა, ნიშნობა, ქორწილი — უღვინოდ არ ჩატარდებოდა. ქართველმა სიყვარულით შექმნა ღვინის სმის მაღალი კულტურა, რიტუალური სასმისებითა და კოლორიტულ სადღეგრძელოთა მრავალფეროვნებით, რომელიც მეღვინეობის კულტზე მიგვითითებს. ქართველი ხალხი ვაზის შესანიშნავი ჯიშების გამოყვანისა და ღვინის განვითარებული ტექნოლოგიის გვერდით სუფრის დახვეწილ წესებს იმუშავებდა და ნაირგვარ სასმისებს ქმნიდა, რაც ესთეტიკური ტკბობის საშუალებას წარმოადგენდა. მეღვინეობა კარგად იყო განვითარებული საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში, განსაკუთრებით [[კახეთი|კახეთში]]. განთქმული იყო: * კახეთში — [[კარდენახი]], [[მანავი]], [[ახაშენი]], [[ტიბაანი]]; * ქართლში — [[საგურამო]], [[ჭოპორტი]], [[მუხრანი (მცხეთის მუნიციპალიტეტი)|მუხრანი]], [[ოძისი (დუშეთის მუნიციპალიტეტი)|ოძისი]], [[ატენი]]; * იმერეთში — [[ძირულა]], [[ხარაგოული]], [[სვირი]], [[ობჩა]]; * რაჭაში — [[ხვანჭკარა]], [[ამბროლაური]]; * სამეგრელოში — [[მუხური (სენაკის მუნიციპალიტეტი)|მუხური]], [[სალხინო (მარტვილის მუნიციპალიტეტი)|სალხინო]]; * გურიაში — [[შემოქმედი]], [[ბახვი]], [[ერკეთი]] საქართველოში ვაზის მოშინაურება [[ენეოლითი]]ს ხანიდან იღებს სათავეს. მრავალსაუკუნოვანი შრომის შედეგია 500-მდე კულტურული ვაზის ჯიშის დადასტურება საქართველოს ტერიტორიაზე, ბუნებრივი პირობების შესაბამისად, მევენახეობის ფორმების შემუშავება ([[დაბლარი]], [[მაღლარი]], [[ოლიხნარი]], [[ტალავერი]]), ვაზის მოვლა-მოშენების ემპირიული წესების, ღვინოების დამზადების ნაირგვარი ტექნოლოგიის მიგნება. ქართული ღვინის დაყენების ხელოვნება იცნობს არამარტო თეთრი ([[რქაწითელი]]) და წითელი ([[საფერავი]]), არამედ ბუნებრივად ტკბილი ([[ხვანჭკარა]], [[ტვიში]], [[უსახელოური]], [[ქინძმარაული]]) და ცქრიალა ([[ატენური]], [[ჩხავერი]]) ღვინოების დამზადება-შენახვის წესებს. საქართველოს ტერიტორიაზე ცნობილია საღვინე სახლის/მარნის ღია (დასავლეთ საქართველოში) და დახურული (აღმოსავლეთ საქართველოში) ტიპი. დახურული ტიპის [[მარანი]] ქვის ნაგებობაა და საცხოვრებლის კომპლექსში შედის. მასში თავსდება ყველა სახის იარაღ-ჭურჭელი, რომელიც [[მეღვინეობა]]ში იხმარება. ღია მარანი / [[ჭური]]ს თავი, ის ადგილია, სადაც ღია ცის ქვეშ თავმოყრილია მიწაში ჩაფლული სხვადასხვა ზომის [[ქვევრი|ქვევრები]] [[ტალავერი]]თ ან ხეებით დაჩრდილულ საგანგებოდ შემოღობილ მიწის ნაკვეთზე. განვითარებულ მევენახეობას შეესაბამება ასევე განვითარებული საღვინე ჭურჭლისა და ინვენტარის მრავალსახეობა. საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში ღვინის დაყენების ურთიერთგანსხვავებული წესებია გამომუშავებული (ღვინის დაყენება [[ჭაჭა]]ზე, დედით დაყენება, ღვინის დაყენება უჭაჭოდ და უკლერტოდ, ჭარმაგი ღვინის დაყენება, შუშხუნა ღვინის დაყენება და ა. შ.), მათ შორის განსაკუთრებით გამოირჩევა ღვინის დაყენების კახური წესი. მისი სპეციფიკა ის არის, რომ თეთრი ღვინის დადუღება მთელ ჭაჭაზე ხდება, მაშინ როდესაც საქართველოს სხვა კუთხეებში ტკბილი დუღს უჭაჭოდ ან დაწურული ყურძნის ჭაჭის უმნიშვნელო რაოდენობაზე. სპეციალისტების აზრით, ჭაჭაზე ღვინის დაყენება ადგილობრივი ტექნოლოგიური წესია. ყურძნის ჭაჭიდან აღმოსავლეთ საქართველოს მოსახლეობა ხდის სანაქებო არაყს — „ჭაჭას“. ყურძნის ნაყოფს ქართველები მრავალმხრივ იყენებენ და ოდითგან მისდევენ ყურძნის პროდუქტების დამზადება-გამოყენებას. ყურძნის წვენისგან [[თათარა]]ს ამზადებენ საჩურჩხელედ. [[ჩურჩხელა]] ოჯახის კვებაში მნიშვნელოვან როლს თამაშობდა. იგი აუცილებელი და ყუათიანი საკვები იყო [[მონადირე]]ების, [[მწყემსი|მწყემსების]], გზათმიმავლებისათვის. ჩურჩხელა სალაშქრო საკვებიც იყო. ცნობილია, ქართველი მეომარი [[ლაშქრობა]]ში თავისი საგზლით — ჩურჩხელების მარაგით მიდიოდა. საქართველოში [[ღვინო]] მარტო მოსალხენად და სარიტუალოდ კი არ გამოიყენებოდა, არამედ საკვებად და სამკურნალოდაც. ქართველებისთვის პურ-ღვინოს თანაბარი კვებითი მნიშვნელობა ენიჭებოდა სიცოცხლის უზრუნველსაყოფად, განსაკუთრებით მოხუცებში. ასევე, ღვინით უზრუნველყოფილი უნდა ყოფილიყვნენ ფიზიკურად მომუშავენი. ძველი ღვინო წამლად გამოიყენებოდა სისუსტის, სისხლნაკლულობის, უმადობის დროს. მზადდებოდა შეჭამანდები შავი ღვინისგან, „თხლისაგან“, „ისრიმისგან“, რომელიც ნიგვზით, ნივრითა და მარილით იკმაზებოდა და ა. შ. ===ლუდის დაყენება=== თუ საქართველოს ბარში მევენახეობა-მეღვინეობა განვითარების კლასიკურ ფორმებს აღწევს, აღმოსავლეთ საქართველოს მთიელებში (ხევსურებში, ფშავლებში, თუშებში, მთიულ-გუდამაყრელებსა და მოხევეებში) „ნაციონალურ“ სასმელად გამოიყენებოდა [[ლუდი]], როგორც საერო, ისე საკულტო-სარიტუალო მსახურების შესრულებისას. სარიტუალო ლუდის მომზადება, ძირითადად, ჯვარ-ხატების მოვალეობას შეადგენდა. ისინი ფლობდნენ საგანგებო სალუდე ნაგებობებს, ხოლო სალუდე მეურნეობას უძღვებოდა მთავარი მსახური — [[ხუცესი]], სათანადო სამეურნეო პერსონალთან ერთად. კალენდარული დღეობების დროს ლუდის კოდის გახსნა უმნიშვნელოვანეს მომენტს წარმოადგენდა. სადღესასწაულო რიტუალში ლუდი წმიდა სასმელადაა გამოცხადებული. ლუდის სარიტუალო დანიშნულება კარგად ჩანს მიცვალებულთა სულის მოსახსენიებელ დღეებში. ლუდი ფართოდ გამოიყენებოდა მთიელთა ყოველდღიურ ყოფაშიც. მთიელის ცხოვრების არცერთი მნიშვნელოვანი მომენტი (ძეობა, მოშუღლეთა შერიგება და მისთ.) ულუდოდ არ ჩაივლიდა. მთიელი ქართველისთვის ლუდი წმიდა სასმელია და ამიტომ მასთან დაკავშირებული ყველა ქმედება განწმენდილი ადამიანისგან უნდა შესრულდეს. წმინდადაა მიჩნეული საქვაბე, რაშიც ლუდი იხარშება, საკოდე, სადაც ის დუღდება და თას-განძი, რითაც მას სვამენ. საგანგებო სარიტუალო ჭურჭელს წარმოადგენდა „სახუცობო კოჭობი“, რომელსაც სხვადასხვა სამკაული ჰქონდა შებმული: [[ვერცხლი]]ს ფული, მასრები, შიბები, ძეწკვები. სახუცობო კოჭობი წმინდა ჭურჭელია და მხოლოდ იმითაა ნებადართული კოდიდან ლუდის ამოღება. [[ხატი]]ს ყმანი მუხლებზე დაჩოქილნი ხელმიუკარებლად სვამენ [[თასი]]დან ლუდს. სმის ეს წესი ხატთან ზიარების, ხატის ყმებისა და [[თემი]]ს ერთიანობის გამოხატულებაა. ლიტერატურაში გამოთქმულია აზრი, რომ ეს თასი, ხალხის რწმენით, ზეციური წარმოშობისაა, ღვთისშვილთა ნიშანს წარმოადგენს და მისგან აღმოცენდება ჯვარ-ხატი. თასს განსაკუთრებული ძალა [[ხევისბერი]]ს ხელში ენიჭება. ლუდის დაყენების წესი, მის მიღებასთან დაკავშირებული რიტუალური ჩვეულებები, საქართველოში ძველთაგანვე ლუდის კულტურის არსებობაზე მეტყველებს. ===მეხილეობა=== ქართველები ოდითგან მისდევდნენ [[მეხილეობა]]ს და მიწათმოქმედების სხვა დარგებთან ერთად მნიშვნელოვან წარმატებებსაც მიაღწიეს. VI-IV საუკუნეების უძველესი ბერძნული ცნობებიც მიუთითებს საქართველოში მეხილეობის ფართოდ გავრცელებაზე. [[ვახუშტი ბატონიშვილი]]ს ნაშრომში მთელი იმდროინდელი საქართველო, ველებიდან დაწყებული ზღვის დონიდან 1000-1200 მეტრ სიმაღლეზე მდებარე ადგილების ჩათვლით, ვენახ-ხილიან ზოლად არის წარმოდგენილი. ქართველმა ხალხმა თავის ბაღ-ხილნარს „მტილ-სამოთხეები“ და „ბაღ-წალკოტები“ უწოდა. წმინდა ხილის ბაღები საქართველოში გავრცელებული იყო ქართლში, იმერეთში, [[სამცხე]]ში. ქართველმა მეურნემ შემოქმედებითი ძიების გზით, „გლეხურ ლაბორატორიულ პრაქტიკაში“ შეძლო მიეღწია [[ხეხილი]]ს ჯიშთა მრავალფეროვნებისა და სიმრავლისათვის. ამაზე მეტყველებს ნიადაგის შერჩევის ცოდნა, უმცირესი მიწის ნაკვეთების მომზადება საშენად რამდენიმე წესის გამოყენებით: [[ტერასები]]ს მოწყობით, [[ჭაობი]]ს დაშრობით, შემობარვითა და ა. შ.; ხეხილის მოვლის წესები, მყნობის ტრადიციული წესები, ხილის საკრეფი ხელსაწყო-იარაღების მრავალფეროვნება და ა. შ. ქართული ხილის ცნობილი ჯიშებია: მეფის [[ვაშლი]], [[თურაშაული]], კალოს [[მსხალი]], გოგრა [[ბალი]], ხიდისთაური სახრავი, [[ალიბურახი]] და ა. შ. სამცხეში, განსხვავებით საქართველოს სხვა რეგიონებისაგან [[თუთა|თუთის ხის]] გამოყენების მრავალმხრივი პრაქტიკაც დასტურდება. ისტორიულად ქართველი ხალხი საოჯახო მეურნეობაში ფართოდ გამოიყენებდა ველურად მზარდ ტყის ხილეულს სამკურნალოდ, სამღებროდ და საკვებად. სხვადასხვა რეგიონში დასტურდება „ტყის მეხილეობის“ არსებობაც, რომლის ძირითადი ნიშანია უშუალოდ ტყეში, სანამყენე ხეზე, იმავე სახეობის შინაური ხეხილის ტოტის დამყნობა და ამით ამ ადგილის დასაკუთრება. აქვე მისდევდნენ მცენარეულის კულტივირებასა და სასარგებლო მცენარეების შერჩევა-დანერგვას. ===სარწყავი სისტემები=== სამიწათმოქმედო მეურნეობის განვითარებას თან სდევდა სარწყავი სისტემების მოწყობა, რომლის უძველესი ფორმების აღმოცენება დაკავშირებულია ინტენსიური მემინდვრეობის განვითარებასთან. საუკუნეების მანძილზე საქართველოში [[ირიგაცია|ირიგაციის]] მრავალი ფორმა შემუშავდა, რასაც ბუნებრივ-სამეურნეო პირობების სირთულე, ქვეყნის სოციალ-ეკონომიკური განვითარება განსაზღვრავდა. ეთნოგრაფიული კვლევით დასტურდება სარწყავი სისტემის კულტურა, რისთვისაც იყენებდნენ მთის [[ნაკადული|ნაკადულებს]], [[წყარო (გეოგრაფია)|წყაროებს]], [[მდინარე]]ებს, აკეთებდნენ [[ჯებირი|ჯებირებს]], გაჰყავდათ დიდი და მცირე ზომის არხები, გამოიყენებოდა მერუეთა ინსტიტუტი და მზის საათი. მორწყვის მრავალფეროვანი სისტემა შედრებით მარტივია მთაში, სადაც, ძირითადად, სათიბები ირწყვებოდა, ბარში კი, სადაც იგი მთლიანად განაპირობებს მემინდვრეობის მოსავლიანობას, უფრო რთულია. სარწყავი მიწათმოქმედების განვითარებამ მყარი საფუძველი შეუქმნა ქვეყნის [[ეკონომიკა]]ს. საქართველოში შეიქმნა მძლავრი სამიწათმოქმედო ცენტრები. ===მესაქონლეობა=== ქართველი ხალხის სამეურნეო საქმიანობაში, მიწათმოქმედების კვალდაკვალ, მთავარი ადგილი უჭირავს [[მესაქონლეობა]]ს. ისტორიულად საქართველოში ცნობილია მრავალდარგოვანი მესაქონლეობის არსებობა, რაც გულისხმობდა როგორც წვრილფეხა ([[ცხვარი]], [[თხა]], [[ღორი]], [[ფრინველი]]), ისე მსხვილფეხა მესაქონლეობის ([[ძროხა]], [[კამეჩი]], [[ცხენი]], [[ჯორი]], [[სახედარი]]) განვითარებას. საქართველოს ბარისაგან განსხვავებით, სადაც პრიორიტეტს მიწათმოქმედება ინარჩუნებს და მესაქონლეობა მიწათმოქმედების ხელშემწყობ მოვლენას წარმოადგენს (გამწევი ძალით უზრუნველყოფა), მთიანი მხარეების ეკონომიკაში მესაქონლეობა ჭარბობს სხვადასხვა ვარიაციით: სვანეთში, მთის რაჭასა და ხევსურეთში — მსხვილფეხა მესაქონლეობაა განვითარებული; თუშეთში, ფშავში, ხევსა და მთიულეთ-გუდამაყარში — [[მეცხვარეობა]]. მესაქონლეობის განვითარების ინტენსიურ ხასიათზე მიუთითებს ქართველი ხალხის საჯიშე-სანაშენე საქმიანობაც, რომელმაც მოგვცა ცნობილი მეგრული ხარი, ხევსურული ძროხა, თუშური ცხვარი, მეგრული თხა, კახური ცხენი. ჯერ კიდევ კლასიკური ეპოქის ავტორები აღნიშნავდნენ უპირატესობას კოლხური დაბალტანიანი ძროხისა, რომელიც მაღალი წველადობით გამოირჩეოდა. საქართველოში ბუნებრივ ზონალობას ემორჩილება მესაქონლეობის ფორმები: მთური და ბარული. მესაქონლეობის ამ ორ ფორმას ბინადარი მოსახლეობა მისდევდა და აქედან გამომდინარეობდა მათი ცხოვრების წესიც (ფსიქიკა, სოციალური ინსტიტუტი, საწარმოო ჩვევები, შრომის ორგანიზაციის ფორმები, ადათობრივი სამართალი, სოციალური და მატერიალური კულტურა). ქართველმა ხალხმა მნიშვნელოვან წარმატებებს მიაღწია რძის პროდუქტების დამზადების ტექნოლოგიური ხერხების ([[ნაღები]]ს მიღების, კვეთის შემზადების, რძის შეყველების ტემპერატურის დაცვის, სიმჟავის ნორმალური დოზის შენარჩუნების...), სარძეო მეურნეობისათვის გამოსადეგი ჭურჭლის მასალის (ხე, [[თიხა]], [[სპილენძი]]) ვარგისიანობის, ყველის შესანახი ჭურჭლის ([[გუდა]], თიხა, ხე) მრავალსახეობისა და სხვ. მიგნება-გამოყენებაში. ქართველებმა [[კარაქი]]ს მისაღებად შექმნეს თიხის [[სადღვებელი]], ნაპოვნია ძვ. წ-აღ IV ათასწლეულის დროინდელი მისი ნიმუში, და დღესაც, ეს სადღვებელი იმავე ფორმით განაგრძობს არსებობას აღმოსავლეთ საქართველოს ბარში (ქართლ-კახეთში), რაც მოსახლეობის ბინადარი წესის უტყუარი მატერიალური ნიშანია. აღმოსავლეთ საქართველოს მთიან ზოლში სადღვებლად გამოყენებულია მთლიანი ხის „ვარია“ და „ჩხუტბრუნელი“. ხევსურეთში ხის ვარიასთან ერთად სპილენძის ვარიასაც იყენებდნენ. სარძევე მეურნეობის განვითარების მაღალი კულტურის შედეგია ისეთი მიღწევები მესაქონლეობაში, როგორიცაა თუშური [[ყველი]], მეგრული [[სულგუნი]], იმერული ყველი, ხევსურული [[ერბო]], აჭარული კარაქი. მესაქონლეობის ცალკეული დარგების გავრცელება ზონალობასა და რელიგიურ რწმენებს ექვემდებარებოდა. [[ცხვარი]] ყველგან ჰყავდათ, მეთხეობა ძირითადად — გურია-სამეგრელოში, კამეჩი მხოლოდ საქართველოს ბარში იყო გავრცელებული, მეღორეობა — კახეთსა და სვანეთში. ღორს, რელიგიური მოსაზრებით, არ აშენებდნენ [[აჭარა]]სა და აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთში. საკვებად არ გამოიყენებოდა უსურმაგის (ცხენის, ჯორის, [[ვირი]]ს) ხორცი. მესაქონლეობა მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა ქართველი ხალხის რწმენა-წარმოდგენებსა და წეს-ჩვეულებებში. მეურნეობის ამ დარგის ინტერესებს შეესატყვისებოდა უძველესი სამეურნეო [[კალენდარი]]ც. საახალწლო რიტუალში ერთ-ერთი მთავარი ადგილი ეჭირა მეკვლის მიერ ცეცხლში მუგუზლის „შეჩიჩხინებას“, ნაპერწკლების ასავარდნად, რასაც მოსდევდა საქონლის გამრავლების სურვილის გამომხატველი ფრაზა: „ამდენი ცხენი, ამდენი ძროხა“. იცოდნენ რიტუალური კვერების გამოცხობა, საახალწლოდ საქონელზე მილოცვა და სხვ. აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთში ციკან-ბატკნის ბეჭის ძვლით მკითხაობდნენ ოჯახის დოვლათიანობაზე. მთელი რიგი ცერემონიებისა დაკავშირებული იყო მეწველი და მუშა საქონლის, წველადღვების, გუთნის გატანისა და ა. შ. გათვალვის წინააღმდეგ. საქართველოს ცალკეულ კუთხეებს შემორჩა სანახაობები ხარის მონაწილეობით: [[ბუღა|ბუღების]] [[ჭიდაობა]] ([[აჭარა]]), [[კურული]] ([[სამეგრელო]]). ===მეთევზეობა=== [[მეთევზეობა]]ს, როგორც სამეურნეო ცხოვრების ერთ-ერთ მნიშვნელოვან დარგს, შორეულ წარსულში აქვს ფესვები გადგმული. არქეოლოგიური მასალების საფუძველზე ირკვევა, რომ ზედა [[პალეოლითი]]ს შემდგომ ეპოქაში [[მონადირეობა]]სა და [[შემგროვებლობა]]სთან ერთად განვითარებული ფორმით გვევლინება მეთევზეობაც. მეთევზეობის განვითარებაზე მიუთითებენ უძველესი ისტორიული წყაროები. ბერძენი ისტორიკოსი [[სტრაბონი]] (I ს.) აღნიშნავს, რომ შავი ზღვის სანაპიროზე მცხოვრებ ქართველ ტომთა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი სამეურნეო დარგი მეთევზეობაა. მეთევზეობა ძველი დროიდანვე განვითარებული იყო ტბებსა და მდინარეებში, რაც [[ლეონტი მროველი]]ს [[წმიდა ნინო]]ს ცხოვრებიდანაც ჩანს. როცა წმ. ნინომ „მოაწია მთასა ჯავახეთისასა, სადა იგი მიემთხვა ტბასა დიდსა... რომელსა ჰქვიან ფარავნა... და დაყო მუნ ორი დღე და ითხოვა საზრდეული მეთევზურთაგან“. საქართველოს მდინარეებში თევზის სიმრავლეზე მიუთითებენ უცხოელი მოგზაურებიც. [[ჟან შარდენი]]ს ცნობით, „მტკვარში მრავალ თევზს იჭერენ“. გერმანელი მოგზაური [[იოჰან გიულდენშტედტი]] აღნიშნავს, რომ მდ. მტკვარზე მეთევზეები ხის სათევზაო „გოდრებითა“ და „კალათებით“ იჭერდნენ თევზს. გვიანდელი ფეოდალური ხანის დოკუმენტებიდან ჩანს, რომ ყველა ფეოდალს ჰყავდა ყმა-მეთევზეები, მეფეთა კარზე სპეციალური თანამდებობაც არსებობდა — [[მებადური]]სა. ცნობილია თევზის ჭერის სხვადასხვა წესი: კონით, [[ფაცერი]]თ, ოჩხით, გოდრით, ჩანგლით, ბადით, აგრეთვე [[ხელაობა]], ყინულში [[თევზჭერა]] და ა. შ. მტკვრის ხეობაში თევზს, ძირითადად, ბადით იჭერდნენ, განსაკუთრებით გავრცელებული იყო სასროლი ბადე და ნავტიკი. ზღვაზე მასობრივი თევზაობის შემთხვევები არ გვხვდება, უფრო ინდივიდუალურად და მცირერიცხოვან ჯგუფებად თევზაობდნენ ნავებში მსხდარნი. მეთევზეობის დაწინაურებაზე, ეთნოგრაფიულ მონაცემებთან ერთად, მიგვითითებს ქართული ზღაპრული ეპოსი. გამოთქმულია მოსაზრება, რომ [[ამირანი]]ს მამის სახელი სულკალმახი, საქართველოში ოდესღაც არსებული [[თევზები|თევზის]] კულტის ნაშთია. იმერეთში დამოწმებულიაა თევზის მფარველი ღვთაება ლარსა. ქართველი ხალხის რელიგიურ რწმენა-წარმოდგენებში თევზი ითვლება ნაყოფიერების სიმბოლოდ, რაც მრავალი ეთნოგრაფიული ფაქტითაა დადასტურებული, როგორიცაა საქორწინო თარფი თევზით, [[კალმახი]], როგორც საკურთხის აუცილებელი ატრიბუტი [[სამეგრელო]]ში, ლოცვა-ვედრება თევზისადმი შვილიერების შეთხოვნის მიზნით; [[გურია]]ში კალმახის დაკვლა საკალანდო ქვევრის თავზე, მაგიური დანიშნულება ჰქონდა წყლის აუზს ვარძიის ღვთისმშობლის ეკლესიასა და თრიალეთის სოფ. ჰოლიანქში, სადაც ეკლესიაში სასულიერო პირებს მოშენებული ჰყავდათ კალმახები, რომელთაც, ადგილობრივთა რწმენით, სასწაულების მოხდენა შეეძლოთ. ===ხალხური ტრანსპორტი=== ქართული სინამდვილისათვის დამახასიათებელი ხალხური ტრანსპორტი, რომელშიც ცოცხალი გამწევი ძალაა გამოყენებული, სამ ჯგუფად იყოფა, რაც ქვეყნის სამეურნეო-გეოგრაფიული გარემოს თავისებურებებით არის განპირობებული: უბორბლო საზიდი [[მარხილი]] (მთის ზოლში), ბორბლიანი [[ურემი]] (ბარის ზოლში) და გარდამავალი — შერეული ტიპის საზიდი (ბოლოთრია, აჩაჩა ურემი, სელი, თუში). ეს უკანასკნელი საქართველოს პირობებშია წარმოშობილი და სპეციალურ ლიტერატურაში შეფასებულია, როგორც ქართული მატერიალური კულტურის ერთ-ერთი მონაპოვარი. ამ სახეობის კონსტრუქციულ თავისებურებას წარმოადგენს ორი სრულიად განსხვავებული სამოძრაო პრინციპის — ბარის ზოლის ურმის გორვა-ბრუნვისა და მთის ზოლის მარხილის თრევა-სრიალის მოწყობილობათა — კომბინირებული გამოყენება. მის დასამზადებლად საყურადღებო ტექნოლოგიური ხერხები გამოიყენება. ===წყლის ტრანსპორტი=== უძველესი დროიდან საქართველოში განვითარებული იყო წყლის ტრანსპორტი. [[ზღვა|ზღვის]], [[ტბა|ტბისა]] და დიდი მდინარის ათვისება სამეურნეოდ და სანაოსნოდ მხოლოდ [[ნავი]]თ იყო შესაძლებელი. აღმოსავლეთ საქართველოში სანაოსნოდ გამოიყენებოდა მდინარეები: [[მტკვარი]] და [[ალაზანი]], დასავლეთ საქართველოში — [[რიონი]]. ერთადერთი ტბა, რომელიც სანავიგაციოდ ფართოდ იყო გამოყენებული, [[პალიასტომი]]ს ტბაა. წყლის ტრანსპორტის ერთ-ერთი უძველესი სახეობა ხის მორი და [[ტივი]] იყო, რომელთაც [[მდინარე]]ზე აცურებდნენ და [[ჭოკი]]თ აძლევდნენ მიმართულებას. საქართველოში ისტორიულად გავრცელებული იყო ნავის ორი სახეობა: დაჭედილი და დაუჭედავი (ცალფა ნავი), ერთი მთლიანი ხისაგან გამოთლილი, რაც წყლის ტრანსპორტის განვითარების ყველაზე ადრეულ სახეობაზე მიგვითითებს. დროთა განმავლობაში ხდებოდა ცალფა ნავის სანაოსნო თვისებების სრულყოფა იმის გათვალისწინებით, თუ როგორ წყლებში უხდებოდა ცურვა. ცალფა ნავები განსხვავდებოდა ზომით და ზოგჯერ ფორმითაც, გამოიყენებოდა სამეურნეო საქმიანობისთვის, სათევზაოდ, სანადიროდ, ტვირთისა და მგზავრების გადასაყვანად. დასავლეთ საქართველოში თითქმის ყოველ მოსახლეს ჰყავდა პატარა ნავი, რომელიც დაჰყავდათ როგორც მამაკაცებს, ისე ქალებსა და ბავშვებსაც. ფიცრისგან შეკრული დაჭედილი ნავი მდინარეზეც გამოიყენებოდა და ზღვაზეც. დაჭედილი ნავის ოსტატებად ცნობილი იყვნენ [[მეგრელები]] და [[ქვემო იმერეთი]]ს მცხოვრებნი. სამდინარო ტრანსპორტის გავრცელებულ სახეობად ითვლებოდა ნავტიკები, ტივები. [[ტივი]] სატრანსპორტო საშუალებად გამოიყენებოდა მტკვარზე, ალაზანზე, ენგურზე, რიონზე, პალიასტომზე. ნავტიკი გამოიყენებოდა მდინარის ერთი ნაპირიდან მეორეზე გადასასვლელად. ძველად ფართოდ იყენებდნენ ბორანსაც. ძველი [[კოლხეთის სამეფო|კოლხეთი]] [[ნაოსნობა|ნაოსნობის]] ერთ-ერთ ძლიერ ცენტრად იყო ცნობილი მთელ შავ ზღვაზე, ხოლო მდიდარი წერილობითი წყაროები, რომლებიც ძვ. წ-აღ. I ათასწლეულის შუა ხანებიდან მოგვეპოვება, საქართველოში ნაოსნობის ხანგრძლივ ტრადიციებზე მიუთითებს. ===მელითონეობა=== ქართველებს მელითონეობის დარგშიც გარკვეული წვლილი აქვთ შეტანილი მსოფლიო კულტურის საგანძურში. რკინის დამუშავებას საქართველოში დიდი ხნის ისტორია აქვს, ღრმა სიძველით ხასიათდება. ამ მხრივ, არქეოლოგიური კვლევა-ძიება მეტად მნიშვნელოვან მასალას იძლევა. ჯერ კიდევ ქრისტეშობამდე XIV საუკუნიდან საქართველოში იწყება რკინის [[მეტალურგია|მეტალურგიის]] ჩასახვა-განვითარება, რასაც ხელს უწყობდა რკინის [[საბადო]]ების სიმრავლე როგორც დასავლეთ, ისე აღმოსავლეთ საქართველოში (ჩათახის (აღმ. საქართველო), წედისის (რაჭა), კურსების (იმერეთი), ჯიშრის (აფხაზეთი), შხიბარის (სვანეთი), სარკინეთის (ქართლი) და სხვა საბადოები). ქართველებს ძველი კულტურული სამყარო თვლის განთქმულ [[მელითონე]]ებად, ნაქებ რკინის მოხელეებად. ბერძენი ტრაგიკოსი [[ესქილე]] (ძვ. წ-აღ. V ს.) ხალიბებს (ზოგიერთ მკვლევარს ისინი ქართველთა წინაპრებად მიაჩნია) გამომგონებლად თვლის, ხოლო [[ხალიბები]]ს ქვეყანას „რკინის დედას“ უწოდებს. ქართველთა წინაპრები ფლობენ უჟანგავი რკინისა და მაღალი ღირსების [[ფოლადი]]ს მიღების თავისებურ ხერხებსა და საიდუმლოებას, რის გამოც მათი ნახელავი დიდად გამოირჩეოდა და შორს ჰქონდა სახელი გავარდნილი. ჯერ კიდევ [[ჰომეროსი]] ძველი ქართველი ტომების ალიბების (იგივე ხალიბების), [[ჭანები]]ს ქვეყანას იცნობდა, როგორც ლეგენდარულ „ვერცხლის ქვეყანას“ (თანამედროვე გიუმიშხანე). ხალიბები გვევლინებიან რკინის დამუშავების საუკეთესო ოსტატებად. ამ დროს წინა აზიისთვის [[კავკასია]] იყო [[ლითონი]]ს ნედლეულის მიმწოდებელი. ასურეთში ხალიბების [[რკინა]]ს „ხაბალკინუ“ რქმევია. სპეციალური კვლევით დადგენილია, რომ [[ქრისტეშობა]]მდე, IX-VII საუკუნეებში, ამ ხალხთა მეტალურგიულმა ოსტატობამ მანამდე არნახულ სიმაღლეებს მიაღწია. ამ ვითარებას კარგად ესადაგება ბერძნული მითიც, რომლის მიხედვითაც მჭედლობის ღვთაების — [[ჰეფესტო]]ს — სამოქმედო არე კავკასიაა. საქართველოს მიწა-წყალზე მიმობნეული მრავალრიცხოვანი ნაშთი: დაგროვილი რკინაწიდა, რკინის საბადოები და სხვ. მოწმობენ, რომ რკინის წარმოებას ძველი საქართველოს სახალხო მეურნეობაში ერთ-ერთი წამყვანი ადგილი ეჭირა. საქართველოს ეთნოგრაფიულმა სინამდვილემ შემოინახა ძველი მელითონეების საწარმოო გამოცდილება და რწმენა-წარმოდგენები, რაც ხალხური მჭედლობის სიძველეზე მიუთითებს. ამ მიმართებით, ქართული მეტალურგიის ტრადიციების მატარებლად და ტიპურ სახედ წარმოგვიდგა რაჭის [[სარკინეთი]] (ზემო რაჭა), რომელთა მცხოვრებთ „რკინის კაცებს“ ეძახდნენ. დადგენილია საუკეთესო ფოლადის მიღების საიდუმლოც, რკინის მადანში სადუღარი მიწის „ფაშას“ / [[პიროლუზიტი]]ს შერევის წესი, რომელიც ძველი ქართველი ტომების ([[ხალიბები]]სა და [[მოსინიკები]]ს) რკინის დამზადების წესის ანალოგიურია. მელითონეობის ძველი კულტურის კვალი ატყვია არა მხოლოდ მატერიალურ წარმოებას, იგი ხალხის ცნობიერებამაც აღბეჭდა როგორც მაგიური ძალის შემცველი. [[მჭედლობა]]ს ჰყავდა თავისი მფარველი ღვთაება: სოლანი - სვანეთში, სოლომი — სამეგრელოში, შაშა — აფხაზეთში. ამასვე ადასტურებს რაჭული თქმულება „სირა მჭედელზე“, რომელიც ახლოს დგას მჭედლობის მფარველ ღვთაებებთან. თვითონ სამჭედლო წმიდა ადგილად იყო მიჩნეული, ხოლო [[მჭედელი]] — ზეკაცური ბუნების მქონე არსებად. საქართველოში დღემდე დადასტურებული მელითონეობის მდიდარი და მრავალფეროვანი ტერმინოლოგია, ამ ტერმინთა ქართული წარმოშობა, ძველი ქართული მელითონეობის განვითარების მაღალ დონეზე მიუთითებს. საქართველოში გავრცელებული იყო [[სპილენძი]]ს ხელადი. სპილენძის მადნეულის დამუშავების ცენტრი იყო [[ჭოროხი]]ს ხეობა და [[ალავერდი]]ს საბადოები. სპილენძის მოხელეები ფლობდნენ მისგან არამარტო ჭურჭლის დამზადების ტექნიკას, არამედ ძველი სპილენძეულის გადამუშავების ხელოვნებას, რაც მელითონეობის მაღალ კულტურაზე მეტყველებს. საერთოდ, [[სპილენძი]]ს ჭურჭელი ქალის სამზითვო ნივთი იყო. იგი დიდ როლს თამაშობდა სხვადასხვა რიტუალებსა და საწესო ჩვეულებათა შესრულებისას. ===ვაჭრობა=== საქართველოს ქალაქები ისტორიულად ხელოსნობისა და ვაჭრობის ცენტრებს წარმოადგენდნენ, სოფლად კი შინამრეწველობა იყო განვითარებული: ხის, ქვის, თიხის, რკინის დამუშავება ტრადიციული წესებით. მაღალ დონეზე იდგა ხალხური [[ფეიქრობა]] და [[ოქრომჭედლობა]]. არსებობდა შინამრეწველობის დარგების ოსტატთა გაერთიანებები — სახელოსნოები, ამქრული ორგანიზაციები. ისინი ამზადებდნენ სამხედრო იარაღს, თოფის წამალს, [[ოქრო]]სა და [[ვერცხლი]]ს სამკაულებს, მუსიკალურ საკრავებს, ჭურჭელს, სამოსელს, ცხენ-აქლემის მოკაზმულობებს. ვაჭრობდნენ პურით, ბამბით, [[აბრეშუმი]]თ, [[ბეწვეული]]თ, ღვინით, [[მატყლი]]თ, სანოვაგით. უცხოეთში გაჰქონდათ კახური და ქართლური [[ღვინო]], [[ენდრო]], პური, მაღალხარისხოვანი [[მატყლი]], ქსოვილი, ხალიჩები, სწრაფმავალი ცხენები და სხვ. XII საუკუნიდან მოკიდებული XVII საუკუნემდე ქართული [[აბრეშუმი]]ს ქსოვილები დიდად ფასობდა წინა აზიისა და ევროპის ბაზრებზე. მზა საქონელი შემოჰქონდათ ირან-[[ოსმალეთი]]დან, ხოლო ევროპიდან — ფრანგული საქონელი. კავშირი იყო დამყარებული მსოფლიო მნიშვნელობის სავაჭრო-ეკონომიკურ ცენტრებთან: [[ტრაპიზონი|ტრაპეზუნტთან]], [[კონსტანტინეპოლი|კონსტანტინოპოლთან]], [[ბაღდადი|ბაღდადთან]], [[ალექსანდრია]]სთან და სხვ. ==ეროვნული სამოსი== [[ფაილი:D._Ermakov_-_Chokha_1.jpg|220px|მინი|ჩოხა]] ქართული კულტურის უძველესსა და მნიშვნელოვან მონაპოვარს ეროვნული სამოსლის დამზადება-გამოყენება წარმოადგენს. საოჯახო მეურნეობაში ქსოვილების დამზადების ტრადიციული, შინამრეწველური წესით მზადდებოდა [[შალი]], [[ბამბა]], [[სელი]], [[აბრეშუმი]], [[კანაფი]]. ქსოვისა და ქსელვის რთულ და მრავალფეროვან ხალხურ ტექნიკას ფლობდა საქართველოს მთის ზოლის მოსახლეობა. [[ჰეროდოტე]]ს ცნობით, მაშინდელ მსოფლიოში კოლხეთში წარმოებული სელის ქსოვილი, ეგვიპტურთან ერთად, საუკეთესოდ ითვლებოდა. საქართველოში საუკუნეების განმავლობაში ჩაცმულობის სხვადასხვა ვარიანტი ყალიბდება, ხოლო მისი ძირითადი ტიპები — ქართული კაბა და ქართული [[ჩოხა]] — დაიხვეწა და თავისი საბოლოო სახე ბოლო საუკუნეებში მიიღო. ქართული ეროვნული კოსტიუმის ძირითადი მახასიათებელი ელემენტებია: ფორმის დახვეწილობა და სინატიფე, წელზე გაწყობა, ასაკთან, პირისახის, კანისა და თვალის გუგის ფერებთან სამოსლის ფერთა შეხამება, ტარების მანერა. ქართულ კაბას ესადაგება ქართული თავდახურვაც: [[ჩიხტი-კოპი]], [[მანდილი]], [[ლეჩაქი]] და [[ბაღდადი (თავსაბურავი)|ბაღდადი]]. ქართველი მამაკაცის ეროვნული კოსტიუმის ძირითადი ტიპი [[ჩოხა]]-[[ახალუხი]]ს კომპლექსია, ვერცხლისთავიანი [[მასრა|მასრებითა]] და [[ვერცხლი]]ს ქარქაშიანი ხანჯლით გაწყობილი. საერთო ეროვნული ჩაცმულობის გარდა, საქართველოს ზოგიერთ კუთხეში კოსტიუმის თავისებური ტიპები გამომუშავდა: სამოსი სხვადასხვა წოდებისა და პროფესიის ხალხისთვის — ხელოსნისათვის, გლეხისათვის, მოქალაქისა და ვაჭრისათვის, სასულიერო პირისათვის, მგზავრისათვის, მხედრისათვის, ფალავნებისათვის, გათხოვილი და გაუთხოვარი ქალისათვის, აგრეთვე — სამუშაო, საზეიმო, საქორწილო, სამგლოვიარო, სამონადირეო და სხვა ტანსაცმელი. ქართული კოსტიუმის ძირითადი ტიპები, ისტორიულად, სამეურნეო-ყოფითი, სოციალურ-წოდებრივი და ტერიტორიულ-ეთნიკური ნიშნების მიხედვით იქმნებოდა. ქართული ეროვნული ტანსაცმლის პარალელურად არსებობას განაგრძობდა ძველი ქართული ეთნიკური წარმომავლობის ტანსაცმელიც. მათ შორის წარმოდგენილი იყო უნიკალური, ზოგჯერ სულ მცირე მიკრორაიონში გავრცელებული სამოსი, რომელიც ძველი ქართული ჩაცმულობის საწყის ფორმებს ენათესავება. ასეთია, მაგალითად, ხევსურული „ტალავარის“ ელემენტი პერანგი, რომელიც თარგით ძველი კოლხეთისა და მცირე აზიის კულტურულ სამყაროს უკავშირდება. დასავლეთ საქართველოში, ქართული [[კოსტიუმი]]ს თავისებური სახეა რაჭული ტანსაცმელი, ასევე აჭარულ-გურული და ლაზური სამოსი ჩაქურა, რომლის შემადგენელი ელემენტია [[ყაბალახი]]. საერთო ქართული ჩაცმულობისათვის დამახასიათებელი იყო [[ნაბადი]] და ცხვრის ქურქისგან შეკერილი ჩასაცმელი. ეროვნული კოსტიუმის მრავალფეროვნებას კარგად შეესაბამება თავდახურვაც: თუშური, ხევსურული, სვანური, იმერული და მეგრული ქუდი, ყაბალახი, [[ფაფანაკი]]; საზამთრო ქუდებიდან: ყალმუხის ქუდი, [[გალიბანდი]], ბუხრის ქუდი, დაბალი [[ბოხოხი]]. XIX საუკუნიდან ტანსაცმლის ძირითად მასალად ფაბრიკული ქსოვილების გამოყენებამ დააკნინა შინამრეწველობა და კუსტარული შინა[[რეწვა]], რამაც ზეგავლენა მოახდინა ქართული ჩაცმულობის ტრადიციულ ფორმებზე. საქართველოში ვრცელდება ევროპული [[მოდა]]. სოფლის მოსახლეობა ჩოხას რუსულ მაზარაზე ცვლის, მაღალი კლასის წარმომადგენლები — ევროპულ [[ფრაკი|ფრაკებსა]] და კოსტიუმებზე. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ქართველები ირანში]] *[[ქართველი ამერიკელები]] *[[ქართველები აზერბაიჯანში]] *[[ქართველები გერმანიაში]] *[[ქართველები კანადაში]] *[[ქართველები რუსეთში]] *[[ჩვენებურები]] *[[საქართველოს ისტორია]] *[[საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესია]] *[[ქართული კულტურა]] *[[ქართველთა ეთნოგენეზი]] == ლიტერატურა == {{ქსე|458-461|აბდუშელიშვილი მ., მუსხელიშვილი დ., სურგულაძე ი.}} *''აბდუშელიშვილი მ.'', „ქართველი ხალხის ანთროპოლოგიური ისტორია“, თბილისი, 1979 *[[ნიკო ბერძენიშვილი|''ბერძენიშვილი ნ.'']], „საქართველოს ისტორიის საკითხები“, წიგნი 8, თბილისი, 1975 *''მელიქიშვილი გ.'', „ფეოდალური საქართველოს პოლიტიკური გაერთიანება და საქართველოში ფეოდალურ ურთიერთობათა განვითარების ზოგიერთი საკითხი“, თბილისი, 1973 *„საქართველოს ისტორიის ნარკვევები“, ტომი 1, თბილისი, 1970 * [http://www.amsi.ge/istoria/div/fircx.pdf სამსონ ფირცხალავა: ქართველთა წინაპრები და მათი მონათესავე ტომები წინა აზიაში 40 - 6 ს.ს. ძვ.წ] * [http://www.amsi.ge/istoria/div/ToFCiSvili_saqarT.html როლანდ თოფჩიშვილი: ქართველთა ეთნიკური ისტორია და საქართველოს ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მხარეები] * [http://www.amsi.ge/istoria/div/meliqiSvili.html Г. Меликишвили: Некоторые вопросы древнейшей истории грузинского народа] ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat|People of Georgia|ქართველები}} *[http://www.geogen.ge/ge/main_nationalities_georgia/georgians/ ქართველები] *[http://www.saunje.ge/index.php?id=83 ქართველები] *[http://martlmadidebloba.ge/istoria6.html ზაქარია ჭიჭინაძე. შავი დრო. (ქართველთა გადასახლება ფერეიდანში)] *[http://www.georoyal.ge/?id=314 ქართველები ეგვიპტის სათავეში] *[http://geonoc.org.ge/museum/index.php?lang_id=GEO&sec_id=5 ქართველები ოლიმპიურ თამაშებზე] *[http://geonoc.org.ge/museum/index.php?lang_id=GEO&sec_id=8 ქართველები. სპორტსმენები ზამთრის ოლიმპიურ თამაშებზე] *[http://www.nplg.gov.ge/emigrants/ka/ უცხოეთში მოღვაწე გამოჩენილი ქართველები] *[http://www.kvirispalitra.ge/history/19604-thurqetheli-qarthvelebi-qchven-chveni-gurjuli-ena-devinarchunethq.html თურქეთელი ქართველები: "ჩვენ ჩვენი გურჯული ენა დევინარჩუნეთ"...] *[http://www.biblusi.ge/categories/didi-qarTvelebi.html?lang=ka-GE დიდი ქართველები] *[https://www.youtube.com/watch?v=PB2dtBvDp3E ლია ბითაძე ”კავკასიის უძველესი და თანამედროვე ანთროპოლოგია” (ლექცია)] *[https://ijhei.wordpress.com/2008/10/25/%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90-%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%AB%E1%83%94-%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%97%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%A3/ ლია ბითაძე: ანთროპოლოგიური მონაცემები ქართველთა ეთნოგენეზისათვის. თბილისი, 2001 წ.] *[http://saunje.ge/index.php?id=1111&lang=ru გ.მელიქიშვილი - ქართველები, მათი წარმომავლობის საკითხი] *[https://iberiana.wordpress.com/about/genealogia/ ქართველების გენეალოგია] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{ქართველები}} [[კატეგორია:ქართველები| ]] [[კატეგორია:მსოფლიოს ხალხები]] eiup2slpw0w0uf5lp4pbj9299qj1w5y 4827839 4827789 2025-07-07T14:27:02Z Mehman 75871 [[Special:Contributions/188.169.94.75|188.169.94.75]]-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა [[User:45.9.45.93|45.9.45.93]]-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია 4776165 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ეთნიკური ჯგუფი |ჯგუფი = ქართველები |სურათი = {{image array|perrow=5 | image1 = Pharnavaz I (face).jpg| caption1 = [[ფარნავაზ I|ფარნავაზი]] | image2 = Vakhtang I face.jpg| caption2 = [[ვახტანგ I გორგასალი]] | image3 = David IV (face).jpg| caption3 = [[დავით IV აღმაშენებელი]] | image4 = Shota Rustaveli (crop & edit).jpg| caption4 = [[შოთა რუსთაველი]] | image5 = Tamar icon.jpg| caption5 = [[თამარ მეფე]] | image6 = Giorgi Saakadze the Grand Mouravi transp.png| caption6 = [[გიორგი სააკაძე]] | image7 = Saint Anthim portrait.jpg| caption7 = [[ანთიმოზ ივერიელი]] | image8 = სულხან-საბა ორბელიანი.jpg| caption8 = [[სულხან-საბა ორბელიანი]] | image9 = Vakhtang VI in Iștvanovici's Sahareba, 1709.svg| caption9 = [[ვახტანგ VI]] | image10 = Erekle II (crop).jpg|caption10 = [[ერეკლე II]] | image11 = Ilia Tchavtchavadze.jpg| caption11 = [[ილია ჭავჭავაძე]] | image12 = Vazha-Pshavela.jpg| caption12 = [[ვაჟა-ფშაველა]] | image13 = Niko Pirosmani 1916.jpg| caption13 = [[ნიკო ფიროსმანი]] | image14 = Ekvtime Takaishvili, June 1914.jpg| caption14 = [[ექვთიმე თაყაიშვილი]] | image15 = Georgian classical composer Zacharia Paliashvili in the early 1900s.jpg| caption15 = [[ზაქარია ფალიაშვილი]] | image16 = ივანე ჯავახიშვილი.jpg| caption16 = [[ივანე ჯავახიშვილი]] | image17 = StalinCropped1943.jpg| caption17 = [[იოსებ სტალინი]] | image18 = Shano, 1887.jpg| caption18 = [[აკაკი შანიძე]] | image19 = George Balanchine (1965).jpg| caption19 = [[ჯორჯ ბალანჩინი]] | image20 = Nata Vachnadze.jpg| caption20 = [[ნატო ვაჩნაძე]] | image21 = Rezo Chkheidze 1966.jpg| caption21 = [[რეზო ჩხეიძე]] | image22 = Sofiko Chiaureli.jpg| caption22 = [[სოფიკო ჭიაურელი]] | image23 = Wereldkampioene schaken de Russin Nona Geprindasjwili op Schiphol (kop), Bestanddeelnr 914-7094 (cropped).jpg| caption23 = [[ნონა გაფრინდაშვილი]] | image24 = David Kipiani.1981.jpg| caption24 = [[დავით ყიფიანი]] | image25 = Cwo 20181121210336b Katie Melua.jpg| caption25 = [[ქეთი მელუა]] }} |მოსახლეობა = დაახ. '''5 - 7 მილიონი''' [[ფაილი:Map of the Georgian Diaspora in the World.svg|center|frameless|300პქ]] [[ფაილი:Georgians in Georgia (2014).svg|300პქ]] |რეგიონი1 = {{GEO}} |მოს1 = 3 224 600 |სქო1 = <ref name="2014 Ethnicity">[http://census.ge/en/2014-general-population-census-main-results-general-information/202#.XtkL7WkpA0M Census data] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230326141500/http://census.ge/en/2014-general-population-census-main-results-general-information/202#.XtkL7WkpA0M |date=26 March 2023}} of National Statistics Office of Georgia</ref> |რეგიონი2 = {{TUR}} |მოს2 = 100 000-1 000 000 |სქო2 = <ref name=googlebooks1>{{cite book|last=Levinson|first=David|title=Ethnic Groups Worldwide: A Ready Reference Handbook|url=https://books.google.com/books?id=uwi-rv3VV6cC&pg=PA291 |publisher=Google Books|accessdate=25 May 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.milliyet.com.tr/turkiye-deki-kurtlerin-sayisi-/yasam/magazindetay/06.06.2008/873452/default.htm|title=Milliyet|publisher=|accessdate=21 August 2015}}</ref> |რეგიონი3 = {{USA}} |მოს3 = 120 000 |სქო3 =<ref name="mfa">{{Cite web|title=MFA: More than 1.5 Million Georgians Live Abroad |url=https://civil.ge/archives/667946|date=8 March 2025 |website=[[Civil Georgia]]|language=en-US}}</ref></small> |რეგიონი4 = {{RUS}} |მოს4 = 112 765 |სქო4 = <ref>{{cite web|title=Национальный состав населения|url=https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Tom5_tab1_VPN-2020.xlsx|accessdate=6 ივლისი 2024}}</ref> |რეგიონი5 = {{IRN}} |მოს5 = 60 000 |სქო5 = <ref>[http://www.fas.org/sgp/crs/row/IB95024.pdf CRS Brief for Congress: Armenia, Azerbaijan, and Georgia: Political Developments and Implications for US Interests]</ref> |რეგიონი6 = {{UKR}} |მოს6 = 34 200 |სქო6 = <ref>[http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/general/nationality/ 2001 უკრაინის აღწერა]</ref> |რეგიონი7 = {{GRE}} |მოს7 = 200 000 |სქო7 = <ref name="mfa"/></small> |რეგიონი8 = {{AZE}} |მოს8 = 9900 |სქო8 = <ref>[http://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/ap/indexen.php „Population by ethnic groups“] ''აზერბაიჯანის რესპუბლიკის სტატისტიკის კომიტეტი''</ref> |რეგიონი9 = {{KAZ}} |მოს9 = 4990 |რეგიონი10 = {{დროშა|ბელარუსი}} |მოს10 = 2400 |რეგიონი11 = {{დროშა|კანადა}} |მოს11 = 2190 |რეგიონი12 = {{დროშა|ლატვია}} |მოს12 = 1155 |რეგიონი13 = {{დროშა|არგენტინა}} |მოს13 = 1050<ref>[La migración reciente de Europa central y oriental a la Argentina. ¿Un tratamiento "especial"? por María José Marcogliese http://redalyc.uaemex.mx/pdf/269/26900104.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110722230520/http://redalyc.uaemex.mx/pdf/269/26900104.pdf |date=2011-07-22 }}] ''Revista Argentina de Sociología'', 2003.</ref><ref>Brisa Varela en "Geografías de la memoria: lugares, desarraigos y reconstitución identitaria en situación de genocidio"(EDULP, 2008)</ref><ref>[Los migrantes de Europa del Este y Central en el área metropolitana http://www.caref.org.ar/texto/europa_del_este.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131003071328/http://www.caref.org.ar/texto/europa_del_este.pdf |date=2013-10-03 }}]INVESTIGACIÓN CAREF-OIM 1999-2002</ref> |რეგიონი15 = {{დროშა|ესტონეთი}} |მოს15 = 430 |რეგიონი16 = {{დროშა|ავსტრალია}} |მოს16 = 385 |სქო16 = |რეგიონი17 = [[დასავლეთი ევროპა]] |მოს17 = 190 000 <small>(დაახ.)</small> |ენები = [[ქართული ენა|ქართული]], [[მეგრული ენა|მეგრული]], [[ლაზური ენა|ლაზური]], [[სვანური ენა|სვანური]], [[ბაცბური ენა|წოვათუშური (ბაცბური)]], [[აფხაზური ენა|აფხაზური]] |რელიგიები = [[საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესია|მართლმადიდებლობა]], [[კათოლიციზმი საქართველოში|კათოლიციზმი]], [[ისლამი]]<ref>მეტწილად ირანში მცხოვრებ ქართველებში და აჭარის ნაწილში.</ref> |related-c = [[ლაზები]]<br />[[აფხაზები]]<br />[[ჩეჩნები]]<br />[[ინგუშები]] |სქო17=<ref name="mfa"/></small>}} '''ქართველები''' — [[ერი]], [[ეთნიკური ჯგუფი]] ([[ეთნოსი]]), [[კავკასია|კავკასიის]] [[აბორიგენი (ტომი)|აბორიგენი]] ([[ავტოქთონი|ავტოქთონური]]) მოსახლეობა, საქართველოს მკვიდრი, უძველესი ადგილობრივი წარმოშობის ხალხი — 3,5 მილიონი ადამიანი, შეადგენენ [[საქართველო]]ს მოსახლეობის 83,8 %-ს. ქართველები საქართველოს ყველა გეოგრაფიულ ზოლში (მთა, ბარი, ზეგანი) ცხოვრობენ, დასახლების უკიდურეს ზღვარშიც: ერთი თემი სვანეთში, უშგულში, დასახლებულია ზღ.დ. 2250 მ. სიმაღლეზე. მოსახლეობის სიმჭიდროვე 1 კვ. კმ-ზე საშუალოდ 51 კაცს უდრის, დამუშავებული ფართობის მიხედვით — 255 კაცს 1 კვ. კმ-ზე. ==ცნების განმარტება== ძველად ტერმინი „ქართველი“ ეთნოგრაფიული მხარის — „[[ქართლი]]ს“ მკვიდრს აღნიშნავდა. საუკუნეების განმავლობაში ეთნოგენეტიკური პროცესის შედეგად წარმოქმნილ რეალურ კულტურულ-პოლიტიკურ ვითარებას აღარ შეესაბამებოდა ქვეყნის სახელწოდებას „ქართლის“ სახელწოდებით არსებობა. X საუკუნიდან მას [[საქართველო]] ეწოდება, მის მკვიდრს კი ქართველი. [[ეთნოგენეზი]]ს პროცესში ყალიბდება ქართული [[ეთნოსი]]სათვის დამახასიათებელი ნიშნები, როგორც მატერიალურ და სულიერ კულტურაში, ისე ყოფასა და ეთნოფსიქიკაში. XI-XII საუკუნეებში უკვე ჩამოყალიბებულია ქართველი ხალხი და ქვეყანა ერთიანი სახელმწიფო ენით, ტერიტორიით, ინტენსიური ეკონომიკური კავშირებით. პირველად ტერმინი ქართველი დაფიქსირებულია [[V საუკუნე|V]]-[[VI საუკუნე|VI საუკუნის]] ასომთავრულ [[უმ-ლაისუნის ქართული წარწერა|წარწერაში]], რომელიც იერუსალიმის ახლოს, სოფელ უმ-ლაისუნშია აღმოჩენილი. იგი ასე იკითხება: „ესე სამარხოჲ იოჰანე ფურტაველ ეპისკოპოსისაჲ ქართველისაჲ“.<ref>[https://www.academia.edu/19357189/A_Georgian_Monastery_from_the_Byzantine_Period_at_Khirbat_Umm_Leisun_Jerusalem Jon Seligman, A Georgian Monastery from the Byzantine Period at Khirbat Umm Leisun, Jerusalem]</ref> ==ქართველთა ანთროპოლოგია== საქართველოს ტერიტორიაზე ყველაზე ადრეული პალეოანთროპოლოგიური მასალა ენეოლითის ხანისაა. თავის ქალების შესწავლით ჩანს, რომ [[ენეოლითი]]ს მოსახლეობაში ადამიანის ორი ტიპი არსებობდა. კერძოდ, ფართოსახიანი (მეზოკრანული) და ვიწროსახიანი (დოლიქოკრანული). პირველ ტიპს არ აქვს ანალოგი კავკასიის თანამედროვე მოსახლეობაში, ხოლო მეორე ტიპი ფართოდ არის გავრცელებული მომდევნო ადრე [[ბრინჯაოს ხანა]]ში. ეს იყო ერთი ანთროპოლოგიური ფენა, მკვეთრად გამოხატული დოლიქოკრანული ფორმის თავის ქალით, მაღალი ქალა-სარქველით, საშუალოზე ვიწრო და საშუალოზე მაღალი, მკვეთრად პროფილირებული სახით, წინ მკვეთრად წაზრდილი ვიწრო და საშუალო სიმაღლის ცხვირით. ასეთი იყო ძირითადი ტიპი, რომელიც საერთო სუბსტრატია კავკასიის აბორიგენული მოსახლეობისათვის. მოსახლეობა წარმოადგენდა ძირითადად ერთ ანთროპოლოგიურ ტიპს. ეს სუბსტრატი იყო იმდენად დიდი და მძლავრი, რომ გაუძლო სხვადასხვა ინფილტრაციას, შესაძლოა შერევებს. ამ ტიპის ასეთი ხანგრძლივი დროით თითქმის უცვლელი სახით დაკონსერვება, ალბათ, მოხერხდა იმიტომაც, რომ საქართველოს მოსახლეობას კონტაქტი უხდებოდა ძირითადად ევროპეიდებთან, რომლებიც ფართოდ იყვნენ გავრეცელებულნი სამხრეთით [[ტიგროსი]]თა და [[ევფრატი]]თ დაწყებული, [[ირანი]]ს შიდა ოლქებით გაგრძელებული და [[ანატოლია|ანატოლიით]] დამთავრებული. საქართველოს ტერიტორიაზე მოპოვებული პალეოანთროპოლოგიური მასალები ცხადყოფს, რომ უძველესი მოსახლეობა ხასიათდებოდა გრძელი და ვიწრო თავით (დოლიქოკრანიით), ვიწრო სახით, ვიწრო და მაღალი ცხვირით, ცხვირისა და ცხვირის უნაგირის მკვეთრი პროფილირებით, სახის მცირე ჰორიზონტალური კუთხით და, საერთოდ, მიეკუთვნებოდა [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუაზღვისპირულ]] მედიტერანულ ტიპს. შემდგომმა მასალებმა დაადასტურა, რომ სამხრეთევროპეიდების ჩამოყალიბების არეალი, ასევე, მოიცავდა სამხრეთ [[კავკასია]]ს და ახლო აღმოსავლეთისა და [[წინა აზია|წინა აზიის]] ჩრდილო რეგიონებს. ეს გამომდინარეობს იქიდან, რომ მარტო კავკასიაში არის დაფიქსირებული სამხრეთევროპეიდული დიდი რასის სამივე განშტოების (ხმელთაშუაზღვისპირული, ინდო-პამირული, წინააზიური) არსებობა კავკასიური ლოკალური ვარიანტებით. უძველესი დროიდან საქართველოს ტერიტორიაზე უმთავრესად დღევანდელი ქართველების უშუალო წინაპრები იმარხებოდნენ, რომლებიც არც თვითონ მოსულან ოდესმე სხვა ტერიტორიიდან და არც არავინ განუდევნიათ. ისტორიული საქართველოს ტერიტორია არის ადგილი ქართველების დღევანდელი სახით ჩამოყალიბებისა. ამ ტერიტორიაზე მოხდა მათი შინაგანი განვითარება, ტრანსფორმირების შედეგად აქ ჩამოყალიბდა წინააზიური რასის დღევანდელი ლოკალური ნაირსახეობანი ([[კოლხეთის სამეფო|კოლხური]], [[იბერია|იბერიული]], [[კავკასიონი]]ს). ცხადია, რომ დღევანდელი სახით ქართველების ფიზიკური ტიპის ჩამოყალიბების ხანგრძლივ პროცესში ადგილი ჰქონდა მათ შეხებას სხვა ტომების წარმომადგენლებთან, აგრეთვე შიდა გადაადგილებებს, ინფილტრაციებს, რომლის შედეგია დღევანდელი ქართველების ანთროპოლოგიური ნაირსახეობა და გარდამავალი ტიპების არსებობა, მაგრამ მათ, როგორც სჩანს, დიდი გავლენა არ მოუხდენია ქართველთა ფიზიკური ტიპის ჩამოყალიბებაში. თანამედროვე მოსახლეობის ანთროპოლოგიური ნიშნების განაწილება განსახლების მთელ ტერიტორიაზე ცხადყოფს, რომ საქართველოს ტერიტორია არასდროს ყოფილა დიდი [[რასა|რასების]] კონტაქტის ზონა, საგრძნობი რომ ყოფილიყო შერევა [[მონღოლოიდური რასა|მონღოლოიდური]] თუ [[ნეგროიდული რასა|ნეგროიდული რასის]] წარმომადგენლებთან. ყველა ნიშანი ნათლად გვიჩვენებს — სახის ჰორიზონტალური პროფილირება, [[პიგმენტაცია]] თუ სხვა, რომ ქართველები უდავოდ სამხრეთ [[ევროპეიდები]] არიან. საქართველოში ისევე, როგორც ევროპეიდების განსახლების მთელ ტერიტორიაზე გენთა კონცენტრაციაში განსხვავება მინიმალურია ([[ევროპა]]ში), [[საქართველო]]სა და [[კავკასია]]ში დადგენილია ერთი ტიპის შეფარდება, გენი მ 1,5-3-ჯერ სჭარბობს ნ-ს. MN სისტემის მიხედვით ქართველები ამჟღავნებენ, ასევე, ახლო მსგავსებას [[ირანი]]ს, [[ერაყი]]ს, [[იორდანია|იორდანიის]] მოსახლეობასთან, მაგრამ ყველაზე ახლო მსგავსება აღინიშნება [[დაღესტანი|დაღესტნელებთან]]. [[კანი]]ს რელიეფის ძირითადი ნიშნების განაწილება ქართველებს სამხრეთ ევროპეიდების რიგში აყენებს. პოპულაციებს შორის განსხვავება აიხსნება ამ შემთხვევაში სუფთა გენეტიკური პროცესებით, როცა პოპულაციური დონის ცვალებადობა უფრო მაღალია ეთნიკურზე. ყველაფერი ამის გათვალისწინებით ახლო კავშირები ამ მოსახლეობას აკავშირებს წინა და [[შუა აზია|შუა აზიის]] მოსახლეობასთან და რაც ალბათ, გამოვლინებაა სუბსტრატისა, რომელიც უძველესი დროიდან აკავშირებდა ამ უზარმაზარ ტერიტორიაზე მცხოვრებ მოსახლეობას. ===ქართველთა ფიზიკური ტიპი დღეისათვის=== [[ფაილი:Georgians.png|thumb|left|350px|ქართველები]] ქართველები გარეგნულად ხასიათდებიან, როგორც საშუალოზე მაღლები, ან მაღლები, ათლეტური აღნაგობითა და სწორი აგებულებით. საშუალოზე ღია ფერის თმით (ქერა, მუქი ქერა, ღია წაბლისფერი, თავთუხისფერი-თეთრში გარდამავალი ღია ქერა თმა) და ღია ფერის თვალებით (ცისფერი, მწვანე, ნაცრისფერი, ლურჯი, თაფლისფერი); ისტორიული სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს პროვინციების [[ტაო-კლარჯეთი]]ს, [[შავშეთი]]ს, სამხრეთ [[აჭარა|აჭარის]], [[ერუშეთი]]სა და [[ჭანეთი]]ს არათურქიზებული ქართველობაც აგრეთვე ღია ფერის თვალებითა და თმით, ასევე მაღალი აღნაგობით გამოირჩევა. ===ცნობილი ადამიანები ქართველთა აღნაგობის შესახებ=== [[ვახუშტი ბაგრატიონი]] ქართველების შესახებ (საქართველო — ივერია — გიორგია) წერს: {{ციტატა|ანაგებით არიან კაცნი და ქალნი შუენიერნი, ჰაეროვანნი, შავ თუალ-წარბ-თმოსანნი, თეთრყირმიზნი, იშჳთ შავგურემან და მოყვითან, იშჳთ თუალჭრელ და გრემანი, და მწითურ ანუ თეთრ. ქალთა თმა გარდაშუებული და დაწნული. ხოლო კაცთა ყურთა ზედა მოკუეცილნი; წერწეტნი, უმეტეს ქალნი, იშჳთ სქელნი, მჴნენი მუშაკნი, ჭირთა მომთმენნი, ცხენსა ზედა და მჴედრობათა შინა კადნიერნი, მკჳრცხლნი, მსწრაფლნი,რამეთუ ვიეთნი ლ~გ და ი~დ ჟამს გაირბენს. სალაშკროთა შინა ახოვანნი, საჭრველთმოყუარენი, ამაყნი, ლაღნი, სახელის მეძიებელნი ესრეთ, რამეთუ თჳსთა სახელთთათჳს არა რიდებენ ქუეყანასა და მეფესა თჳსსა, სტუმართა და უცხოთ მოყუარენი; მხიარულნი, უკეთუ ორნი ანუ სამნი არიან, არარაჲ შეიჭირვიან; უხუნი, არცა თჳსსა და არცა სხჳსაა კრძალავენ; საუნჯეთა არა მმესველნი, გონიერნი, მსწრაფლ-მიმჴდომნი, მჩემებელნი, სწავლის მოყუარენი. არამედ არს ჟამი რაოდენიმე, არღარა ისახელების ცოდნა, თჳნიერ წიგნის კითხვისა და წერისა, გალობა-სიმღერისა და სამჴედროსაგან კიდე, და ჰგონებენ დიდ-მცოდინარობად. ურთიერთის მიმყოლნი, სიკეთის დამსწავლელნი და მიმგებელნი, სირცხვილის მდევარნი, კეთილ-ბოროტზედ ადრე მიმდრეკნი, თავჴედნი, დიდების მოყუარენი, თუალმგებნი და მოთაკილენი. ხოლო რომელნი მთათა შინა სცხოვრობენ, მგზავსნი ნადირთა, გარნა გონიერნი.<ref>ქართლის ცხოვრება. ტომი IV. ბატონიშვილი ვახუშტი. აღწერა სამეფოსა საქართველოსა. გვ.44</ref> ხოლო კაცნი და ქალნი, ვითარცა ვსთქუთ, ეგრეთცა იუწყე, გარნა უშუენიერისადცა და უუჰაეროვნესადცა, ვინაჲთგან გლეხთაცა შვილნი მიგვანან წარჩინებულთა შვილთა. სუფთანი, სამოსელთ გამწყსონი; ეგრეთვე ცხენთა, და იარაღთა, და საჭუერველთა; ცქჳტნი, კისკასნი, ენატკბილნი, მსუბუქნი, ფიცხნი, ბრძოლასა შემმართებელნი და ძლიენი, და არა სულგრძელნი მას შინა და სხუათა შინაცა, უხუნი და მომხუეჭნი, დღეისის მაძიებელნი, ხუალისის არა გამომკითხველნი, მომღერალ-მგალობელნი და მწიგნობარნი წარჩინებულნი, და უმეტესნი კეთილჴმოვანნი და სხუათა და სხუათა შემძინებელნი. სარწმუნოებითა და ენით არიან ქართველთა თანა აღმსაარებელნი, არამედ უცქჳტესად მოუბარნი.}} <ref>ქართლის ცხოვრება. ტომი IV. ბატონიშვილი ვახუშტი (1696-1757 წწ). აღწერა სამეფოსა საქართველოსა. „აღწერა ეგრისის ქუეყანისა, ანუ აფხაზეთისა, ანუ იმერეთისა“. გვ.745 თბილისი 1973.</ref> [[კრისტოფორო დე კასტელი]] წერს: {{ციტატა|ქართველთა მხიარულება. ვჭამოთ და ვსვათ, იმ ქვეყანაში ვინ იცის რა გველის. ქართველები ღვინის დიდი მსმელები არიან და როცა დათვრებიან, იქ მყოფ ცოლებსა და მოქეიფეებთან უდიერად და თავაშვებულად იქცევიან. ასეთ ბიწიერებაში სცოდავენ აგრეთვე თავადები, მხედრები, მეფენი. ბანკეტზე ღვინოს სვამენ ქალების წინ მუხლმოყრილნი, ეპისკოპოსებიც ასეთივე ცერემონიას ასრულებენ. თავიანთი და სხვა ქალების წინაშეც სვამენ ღვინოს და ჭიქების მაგიერ ფეხსაცმელს იყენებენ. ზოგჯერ მუხლმოყრილნი და ზოგჯერ ფეხზე წამომდგარნი სვამენ ქალების წინ. ქართველები ძალიან ბევრს სვამენ ქალების სადღეგრძელოს}}<ref> დონ კრისტოფორო დე კასტელი. ცნობები და ალბომი საქართველოს შესახებ. თბილისი, 1977 წ, გვ.316</ref> {{ციტატა|ქართველები ძალიან ვაჟკაცი ხალხია ისრის ტყორცნაში. ნანადირევზე ქეიფს აწყობენ მდელოზე. მოკლული ცხოველის თავზე ღვინის რამდენიმე წვეთს დააქცევენ და ამბობენ: „ასრე გამარჯვებული იყავი მე და ჩემი პატრონი ჩემსა და მის მტრებზე, როგორც მე დავამარცხე ეს ცხოველი და ჩემს ფეხებთან გდია“}} <ref> დონ კრისტოფორო დე კასტელი. ცნობები და ალბომი საქართველოს შესახებ. თბილისი, 1977 წ, გვ.151</ref> ==ქართველთა ეთნოგენეზი== {{მთავარი|ქართველთა ეთნოგენეზი}} ქართველთა წარმომავლობის შესახებ აზრთა სხვადასხვაობა არსებობს. ზოგიერთი მკვლევარი ქართველებს [[ინდოევროპელები|ინდოევროპელებად]] მიიჩნევს, სხვანი — უძველესი ხალხების: [[შუმერები]]ს, [[ხეთები]]ს, [[სუბართუ|სუბარელები]]სა ([[ხურიტები]]ს) და ა. შ. შთამომავლებად. ისტორიულ წყაროებში მრავალი აღმოსავლური თუ დასავლური ქართველური ტომის სახელწოდებაა შემონახული (იბერ-ივერიელები, გუგარები, შავშ-კლარჯები, ტაოელები, მაკრონები, ხალდ-ხალიბები, სკვითინები, მარგველები, მისიმინიალები, ჰენიოხები და სხვ.), რომლებიც მონაწილეობდნენ ქართველი ერის წარმოქმნაში. აღიარებული მოსაზრებით, [[ეთნოგენეზი]]ს მრავალსაუკუნოვან პროცესში, უძველეს დროშივე, მოხდა ცალკეულ ქართველ ტომთა მიგრაცია სამხრეთით — მცირე აზიის ჩრდილო-აღმოსავლეთ რაიონებში და სამხრეთ-აღმოსავლეთით — შავიზღვისპირეთის ტერიტორიაზე. ვარაუდობენ, აგრეთვე, რომ ქართველურმა ტომებმა მოახდინეს ძველაღმოსავლური ცივილიზაციის შემქმნელი, სამხრეთში მცხოვრები ხალხების (ხურიტების, ხეთებისა და სხვ.) გარკვეული ნაკადის, ადგილობრივი ჩეჩნურ-ვაინახური, დაღესტნური ტომების ნაწილისა და სამხრეთ კავკასიაში მცხოვრები ინდოევროპული ეთნოსის ასიმილირება, რასაც ლინგვისტური მონაცემებიც უჭერს მხარს. არქეოლოგიური მასალების საფუძველზე დგინდება, რომ საქართველოს ტერიტორიაზე მოსახლე ხალხებმა განვლეს კაცობრიობის განვითარების ყველა საფეხური, რადგან უძველესი დროიდან ნათლად ჩანს კულტურის განვითარების უწყვეტი ჯაჭვი. [[საქართველო]] უძველესი ადამიანის სამშობლოა. [[დმანისი]]ს ფეოდალური ხანის ნაქალაქარზე აღმოჩნდა უძველესი ადამიანების ნაშთები, რომლებიც მილიონ რვაასი ათასი წლით თარიღდება. დმანისელი ადამიანი, მორფოლოგიური მონაცემებით, აფრიკის ადამიანის ფორმებს უახლოვდებოდა. ვარაუდობენ, რომ წინარეისტორიული ადამიანი საქართველოს ტერიტორიის განვლით განსახლდა [[ევროპა]]სა და [[აზია]]ში. ძვ.წ. V-IV ათასწლეულებში [[ამიერკავკასია]]ში ყალიბდება საერთო-ქართული ენის მატარებელი დიდი ეთნიკური ერთობა ინდივიდუალური სახით, რომელიც აქტიურად იყო ჩაბმული ძველი აღმოსავლეთის კულტურულ წრეში. წერილობითი წყაროების საფუძველზე, საქართველოს ტერიტორიაზე უძველესი სახელმწიფოებრივი გაერთიანებები ძვ. წ. XII საუკუნიდან დასტურდება: [[დიაოხი]], [[კოლხეთის სამეფო|კოლხა]] და [[სასპერები]]. ძვ. წ. VII-VI საუკუნეებიდან დასავლეთ საქართველოს ტერიტორიაზე იქმნება [[ეგრისის სამეფო]], ხოლო აღმოსავლეთ საქართველოს ტერიტორიაზე — [[ქართლის სამეფო]] (ძვ.წ IV-III სს.) სატახტო ქალაქით [[მცხეთა]]. ქართული საისტორიო მწერლობა პირველი ერთიანი ქართული სახელმწიფოს შექმნას (ერთი ენითა და დამწერლობით, კულტით, სახელმწიფო-სამოხელეო აპარატითა და საგადასახადო სისტემით) მეფე [[ფარნავაზი|ფარნავაზს]] უკავშირებს, რომელმაც სათავე დაუდო [[ფარნავაზიანთა დინასტია]]ს (ძვ. წ. III ს.) და გააერთიანა აღმოსავლეთ, დასავლეთ და სამხრეთ საქართველო. საქართველოს ისტორიაში მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა [[ვახტანგ გორგასალი|ვახტანგ I-მა გორგასალმა]] (V ს-ის II ნახ.), რომლის სახელთან ქვეყნის გაძლიერებასთან ერთად დაკავშირებულია ქვეყნის დედაქალაქ [[თბილისი]]ს დაარსება. X-XII საუკუნეები გარდამტეხი ეპოქაა ქვეყნის ისტორიაში — პოლიტიკური, ეკონომიკური და კულტურული აღმავლობის ხანა. [[ბაგრატ III]]-ის (975-1014) მეფობის პერიოდში დაწყებული ერთიანი ცენტრალიზებული სახელმწიფოს შექმნა დასრულდა [[დავით IV აღმაშენებელი|დავით IV აღმაშენებლის]] (1089-1125) მიერ საქართველოს გაერთიანებით, ქვეყნის განმტკიცებითა და სამეფო ხელისუფლების გაძლიერებით. სახელმწიფოებრივ და კულტურულ აყვავებას საქართველომ [[თამარ მეფე|თამარ მეფის]] (1184-1213) მეფობის წლებში მიაღწია. ძველად ტერმინი „ქართველი“ ეთნოგრაფიული „ქართლის“ მკვიდრს აღნიშნავდა. საუკუნეების განმავლობაში ეთნოგენეტიკური პროცესის შედეგად წარმოქმნილ რეალურ კულტურულ-პოლიტიკურ ვითარებას აღარ შეესაბამებოდა ქვეყნის „ქართლის“ სახელწოდებით არსებობა. X საუკუნიდან მას საქართველო ეწოდება, მის მკვიდრს — ქართველი. ეთნოგენეზის პროცესში ყალიბდება ქართული ეთნოსისათვის დამახასიათებელი ნიშნები, როგორც მატერიალურ და სულიერ კულტურაში, ისე ყოფასა და ეთნოფსიქიკაში. XI-XII საუკუნეებში უკვე ჩამოყალიბებულია ქართველი ხალხი და ქვეყანა ერთიანი სახელმწიფო ენით, ტერიტორიით, ინტენსიური ეკონომიკური კავშირებით. IV საუკუნიდან საქართველოში ქრისტიანობის დამკვიდრებამ, საქართველოს მართლმადიდებელმა ეკლესიამ გამორჩეული წვლილი შეიტანა ქართველი ხალხის კონსოლიდაციის, კულტურული და სამოქალაქო განვითარების საქმეში. შუა საუკუნეებში, პოლიტიკურმა დაქუცმაცებულობამ და მცირე ფეოდალური სამთავროების წარმოშობამ ხელი შეუწყო ცალკეული ისტორიულ-გეოგრაფიული ტერიტორიული ერთეულების შექმნას, როგორიცაა აღმოსავლეთ საქართველოში — [[ქართლი]], [[კახეთი]], [[საინგილო]], [[ქიზიყი]]; აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთში — [[თუშეთი]], [[ხევსურეთი]], [[ფშავი]], [[მთიულეთი]]-[[გუდამაყარი]], [[ხევი (ერთეული)|ხევი]]; დასავლეთ საქართველოში — [[იმერეთი]], [[გურია]], [[სამეგრელო]]; დასავლეთ საქართველოს მთიანეთში — [[რაჭა]], [[ლეჩხუმი]], [[სვანეთი]]; სამხრეთ საქართველოში — [[სამცხე]], [[ჯავახეთი]], [[აჭარა]]. ამ რეგიონებში მცხოვრები ქართველები იწოდებიან რეგიონის სახელწოდების მიხედვით: თუშეთში [[თუშები]] ცხოვრობენ, ხევსურეთში — [[ხევსურები]], ფშავში — [[ფშავლები]], სამეგრელოში — [[მეგრელები]], სვანეთში — [[სვანები]], კახეთში — [[კახელები]] და ა. შ. XIX საუკუნის II ნახევარში კაპიტალიზმის განვითარების შედეგად წარმოიქმნა თანამედროვე ქართველი ერი, რომლის შემადგენლობაში შევიდნენ საქართველოს ყველა კუთხეში მცხოვრები ქართველები, რომელთაც აერთიანებდათ საერთო ისტორიული ბედი, კულტურა, ეკონომიკა, ძირითადი ფსიქოლოგიური თვისებები და ხასიათი. == გენეტიკა == ეროვნული პოპულაციების დონეზე [[ჰაპლოჯგუფი G-M201|ჰაპლოჯგუფი G2]] ყველაზე ხშირად გვხვდება საქართველოში და ქართველების 39 %-ზე მეტი ამ ჰაპლოჯგუფს მიეკუთვნება. ქართველების Y-დნმ ასევე მიეკუთვნება ჰაპლოჯგუფებს: [[ჰაპლოჯგუფი J-M172|J2]] (32.5 %), R1b (8.6 %), L (5.4 %), R1a (4.2 %), I2 (3.8 %) და სხვა უფრო მცირე ჰაპლოჯგუფებს, როგორიცაა E, T და Q.<ref>[https://www.familytreedna.com/public/Georgia/default.aspx?section=yresults „FamilyTreeDNA - Georgian dna Proejct“] წაკითხვის თარიღი: 2022 წლის 19 დეკემბერი. </ref> == ეთნოგრაფიული და სუბეთნიკური ჯგუფები == {| class="wikitable" !სახელი !განსახლების არეალი !დიალექტი ან ენა |- |[[აჭარლები]] |[[აჭარა]] |[[აჭარული დიალექტი]] |- |[[გურულები]] |[[გურია]] |[[გურული დიალექტი]] |- |[[იმერლები]] |[[იმერეთი]] |[[იმერული დიალექტი]] |- |[[ჯავახები]] |[[ჯავახეთი]] |[[ჯავახური დიალექტი]] |- |[[კახელები]] |[[კახეთი]] |[[კახური დიალექტი]] |- |[[ქართლელები]] |[[ქართლი]] |[[ქართლური დიალექტი]] |- |[[ხევსურები]] |[[ხევსურეთი]] |[[ხევსურული დიალექტი]] |- |[[ლეჩხუმელები]] |[[ლეჩხუმი]] |[[ლეჩხუმური დიალექტი]] |- |[[მეგრელები]] |[[სამეგრელო]] |[[მეგრული ენა]] |- |[[მესხები]] |[[მესხეთი]] ([[სამცხე]]) |[[მესხური დიალექტი]] |- |[[მოხევეები]] |[[ხევი (მხარე)|ხევი]] |[[მოხევური დიალექტი]] |- |[[ფშაველები]] |[[ფშავი]] |[[ფშაური დიალექტი]] |- |[[რაჭველები]] |[[რაჭა]] |[[რაჭული დიალექტი]] |- |[[სვანები]] |[[სვანეთი]] |[[სვანური ენა]] |- |[[თუშები]] |[[თუშეთი]] |[[თუშური დიალექტი]] |} === თანამედროვე საქართველოს გარეთ === {| class="wikitable" !სახელი !განსახლების არეალი !დიალექტი ან ენა !განმანსხვავებელი ნიშნები |- |[[ლაზები]] |[[ლაზეთი]] (თურქეთი) |[[ლაზური ენა]] |მუსლიმები, ასევე ქრისტიანები |- |[[ფერეიდნელები]] |[[ფერეიდანი]] (ირანი) |[[ფერეიდნული დიალექტი]] |მუსლიმები |- |[[ჩვენებურები]] |[[შავი ზღვის რეგიონი]] (თურქეთი) |ქართული ენა |მუსლიმები |- |[[ინგილოები]]/[[ჰერები]] |საინგილო/ჰერეთი (აზერბაიჯანი) |[[ინგილოური დიალექტი]] |მუსლიმები, ასევე ქრისტიანები |- |[[იმერხეველები]] |[[შავშეთი]]/[[იმერხევი]] (თურქეთი) |[[იმერხეული დიალექტი|იმერხევული დიალექტი]] |მუსლიმები |- |[[კლარჯები]] |[[კლარჯეთი]] (თურქეთი) |[[კლარჯული დიალექტი]] |მუსლიმები |- |} === გამქრალი ან ასიმილირებული ჯგუფები === {| class="wikitable" !სახელი !განსახლების არეალი !დიალექტი ან ენა |- |[[დვალები (ტომი)|დვალები]] |[[დვალეთი]] (რუსეთი) |[[დვალური დიალექტი]] |- |[[ტაოელები]] |[[ტაო]] (თურქეთი) |[[ტაოური დიალექტი]] |- |} == ენა და დამწერლობა == * '''ენა''': [[ქართული ენა|ქართული]], [[მეგრული ენა|მეგრული]], [[ლაზური ენა|ლაზური]], [[სვანური ენა|სვანური]], [[ბაცბური ენა|წოვა-თუშური (ბაცბური)]] * '''დამწერლობა''': [[ქართული ანბანი|ქართული]]. ქართული ენა [[ქართველური ენები|ქართველურ ენათა ოჯახს]] მიეკუთვნება; იგი აერთიანებს ქართულს, მეგრულს, ლაზურსა და სვანურს. იბერიულ-კავკასიურ ენათა ოჯახში ქართული ენა ერთადერთია, რომელსაც აქვს უძველესი დამწერლობა. ძველი ქართული ისტორიული ტრადიცია ქართული დამწერლობის შემუშავების თარიღად ძვ. წ. III საუკუნეს ასახელებს. ზოგიერთი მეცნიერი [[ანბანი]]ს შექმნის თარიღად IV საუკუნეს მიიჩნევს, რასაც საქართველოში ქრისტიანობის გავრცელებას უკავშირებენ. ქართული დამწერლობის განვითარებაში გამოიყოფა სამი საფეხური: * [[მრგვლოვანი]]/[[ასომთავრული]] (V-IX სს.) * [[ნუსხური]] (IX-XI სს.) * [[მხედრული]] (XI ს-დან) რომელნიც გენეტიკურად უკავშირდებიან ერთმანეთს. ქართული დამწერლობის უძველესი ნიმუში შემონახულია V საუკუნის [[ბოლნისის სიონი]]ს [[ბაზილიკა]]ზე (492 წ.) და [[პალესტინა]]ში (433 წ.). ==დიალექტები== სამეცნიერო ლიტერატურაში წინააღმდეგობრივია საკუთრივ ქართული (სალიტერატურო) ენის დიალექტებად მიჩნეულ ერთეულთა კლასიფიკაცია; კერძოდ: გასული საუკუნის სამეცნიერო ლიტერატურაში ამ კილოთა დაჯგუფების რამდენიმე ვარიანტი არსებობს: [[აკაკი შანიძე]] გამოყოფს ექვს დიალექტურ ჯგუფს: 1. ფხოური: ხევსურული, მოხეური, თუშური (მათ შემონახული აქვთ მრავალი არქაული მოვლენა); 2. მთიულურ-ფშაური (ორივეს ბევრი საერთო აქვს ფხოურ დიალექტებთან — მოხეურთან, ფშაურთან, ხევსურულთან); 3. ქართლურ-კახური (ორივე ახლოს არის სალიტერატურო ქართულთან); 4. დასავლური ჯგუფი: იმერული (ზემო-, შუა- და ქვემოიმერული), გურული და რაჭული; 5. სამხრეთ-დასავლური ჯგუფი: აჭარული და იმერხეული; 6. ინგილოური. [[შოთა ძიძიგური]] ასახელებს 5 დიალექტურ ჯგუფს: 1. ინგილოური, ფერეიდნული; 2. თუშური, ფშაური, ხევსურული, მთიულური, მთარაჭული; 3. კახური, ქართლური, მესხური; 4. ზემოიმერული, ქვემორაჭული, ქვემოიმერული; 5. გურული, აჭარული, იმერხეული. [[არნოლდ ჩიქობავა]] ქართულ ცოცხალ მეტყველებას მთისა და ბარის მეტყველებებად ყოფს; მთის კილოებია: ხევსურული, თუშური, ფშაური, მთიულური (გუდამაყრული), მოხეური, რაჭული. მთისა და ნაწილობრივ ბარის კილოებს უკავშირდება მოზდოკისა და ყიზლარის ქართველთა მეტყველება; ბარის კილოებია: ქართლური (მესხურ-ჯავახურით), კახური (ქიზიყურით, ინგილოურითა და ფერეიდნულით), იმერული (ლეჩხუმურითურთ), გურული, აჭარული, იმერხეული. [[გივი ნებიერიძე]] ხმოვანთკომპლექსთა ცვლილების ხასიათის მიხედვით 6 დიალექტურ ჯგუფს გამოყოფს: 1. გლოლური, მთარაჭული; 2. ქართლური, კახური, ქიზიყური, თიანური, ზ. აჭარული; 3. ხევსურული, მოხეური, მთიულურ-გუდამაყრული, ფშაური, ინგილოური, ფერეიდნული; 4. ზემო და შუაიმერული, ლეჩხუმური, ქვემორაჭული და იმერხეული; 5. ქვემო იმერული და თუშური; 6. გურული და აჭარული. [[ბესარიონ ჯორბენაძე|ბესარიონ ჯორბენაძის]] მიერ ქართული ენის კილოები დაყოფილია აღმოსავლეთ საქართველოსა და დასავლეთ საქართველოს კილოებად. აღმოსავლეთ საქართველოს დიალექტებში სამი ქვეჯგუფი გამოიყოფა: ა) მთის დიალექტები: ხევსურული, ფშაური, თუშური, მოხეური, მთიულურ-გუდამაყრული, ბ) ბარის დიალექტები: ქართლური, კახური, ინგილოური, ფერეიდნული, გ) სამხრეთ-დასავლური დიალექტი — მესხურ-ჯავახური; დასავლეთ საქართველოს კილოები სამ ზონად იყოფა: ა) ზემო ზონის დიალექტი — რაჭული, ბ) შუა ზონის დიალექტები — იმერული და ლეჩხუმური, გ) ქვემო ზონის დიალექტები — გურული და აჭარული. [[ტარიელ ფუტკარაძე]] თვლის, რომ სამწიგნობრო ქართულსა და კილოებს შორის სხვაობა მატულობს დედაქალაქთან (სასულიერო-კულტურულ და მმართველობით ცენტრთან) კილოს დაშორების პროპორციულად. სამწიგნობრო ქართულის გავლენის კლების შესაბამისად, ქართველთა თანამედროვე საშინაო-სამეტყველო ერთეულებს იგი ჰყოფს ცენტრალურ, განაპირა და საქართველოს ისტორიული ტერიტორიის გარეთ არსებულ დიალექტებად; * ცენტრალური კილოები: [[ქართლური დიალექტი|ქართლური]], [[კახური დიალექტი|კახური]], [[ქიზიყური დიალექტი|ქიზიყური]], [[იმერული დიალექტი|იმერული]], [[ლეჩხუმური დიალექტი|ლეჩხუმური]], [[გურული დიალექტი|გურული]]; * განაპირა კილოები: მესხური კილოები: [[აჭარული დიალექტი|აჭარული]], [[ლივანური დიალექტი|ლივანური]], [[მაჭახლური დიალექტი|მაჭახლური]], [[იმერხეული დიალექტი|იმერხეული]], [[ტაოური დიალექტი|ტაოური]], [[მესხური დიალექტი|სამცხური]], [[ჯავახური დიალექტი|ჯავახური]]; * ჰერული კილოები: [[კაკური დიალექტი|კაკური]], [[ალიაბათური დიალექტი|ალიაბათური]]; * ფხოვური კილოები: [[ჩაღმათუშური დიალექტი|ჩაღმათუშური]], [[ფშაური დიალექტი|ფშაური]], [[ხევსურული დიალექტი|ხევსურული]], [[მოხეური დიალექტი|მოხევური]], [[მთიულურ-გუდამაყრული დიალექტი|მთიულურ-გუდამაყრული]]; აქვე „ასოცირებულ“ დიალექტად განიხილავს წოვათუშურსაც, რომელიც შეიცავს როგორც ჩეჩნურ-ინგუშურის, ასევე ქართულის მსგავს ფენებს; * რაჭული კოლები: ბარისრაჭული, მთარაჭული; * [[სვანური ენა|სვანური]] კილოები: ლაშხური, ლენტეხური, ჩოლურული, ბალსქვემოური, ბალსზემოური; * [[ზანური ენა|ზანური]] კილოები: მეგრული, ლაზური (ხოფური, ვიწურ-არქაბული, ათინური). საქართველოს ისტორიული ტერიტორიის გარეთ არსებული ქართველთა კილოები: [[ფერეიდნული დიალექტი|ფერეიდნული]], „[[ჩვენებურების ქართული]]“ (ბურსა-ინეგოლში, ადაფაზარ-იზმითში, გონენსა და კაიზერში გადასახლებულ ქართველ მუჰაჯირთა მეტყველება) და [[ყიზლარ-მოზდოკური დიალექტი|ყიზლარ-მოზდოკურ-პლასტუნკური]] ქართული. == აღმსარებლობა == საქართველოს მოსახლეობას ძირითადად (84 %) [[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებლები]] წარმოადგენენ, აგრეთვე [[კათოლიციზმი|კათოლიკეები]] და [[ისლამი|მუსლიმები]]. მცირე რაოდენობით არიან [[პროტესტანტიზმი]]ს მიმდევრებიც. [[საქართველო]]ს ეთნიკურად ქართველი მოსახლეობის უმეტესობა თავს ქართულ მართლმადიდებელ ეკლესიასთან დაკავშირებულად მიიჩნევს (2014 წლის აღწერის მიხედვით მოსახლეობის 83,4 %<ref>[http://pop-stat.mashke.org/georgia-religion2014b.htm georgia-religion 2014]</ref>). აღიარებულია ისეთი რადიკალური ქართული მართლმადიდებლური ჯგუფების არსებობა, როგორებიცაა — „დავით აღმაშენებელი“ და „მართლმადიდებელი მშობლები“, მაგრამ [[საპატრიარქო]]ს თანახმად, მათ არავითარი კავშირი არა აქვთ [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიასთან]]. ქართველთა შორის გავრცელებულია [[ისლამი]]. ისინი საქართველოს გარეთ ცხოვრობენ, უმთავრესად, [[თურქეთი|თურქეთსა]] და [[ირანი|ირანში]], სადაც ისტორიული კატაკლიზმების შედეგად აღმოჩნდნენ. საქართველოს ტერიტორიაზე ქართველი მუსლიმები, ძირითადად [[აჭარა]]ში ცხოვრებენ, ან მცირე რაოდენობით არიან განსახლებული ეკოლოგიური მიგრანტების სახით საქართველოს სხვადასხვა რეგიონებში. არიან ქართველი [[კათოლიციზმი|კათოლიკეები]]. საქართველოში მათი სავარაუდო რაოდენობა დაახლოებით რამდენიმე ათეული ათასია. ისინი გაბნეული არიან ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონებში, თუმცა უმეტესად [[სამცხე]]ში ცხოვრობენ. პროტესტანტული და სხვა არატრადიციული კონფესიები, როგორებიც არიან [[ბაპტისტები]], [[იეღოვას მოწმეები|იეჰოვას მოწმეები]] და [[კრიშნაიტები]], უფრო აქტიურები და შესამჩნევები გახდნენ XX საუკუნის ბოლოდან. საკუთრივ საქართველოში თითოეული ამ ჯგუფთაგანი მოსახლეობის დაახლოებით 1 პროცენტზე ნაკლებს წარმოადგენს. ==კულტურა== ქართველები და მათი წინაპრები მსოფლიო მნიშვნელობის მონაპოვრის — [[მტკვარ-არაქსის კულტურა|მტკვარ-არაქსის]], [[თრიალეთის კულტურა|თრიალეთის]], [[კოლხური კულტურა|კოლხეთის]] უნიკალური კულტურის — შემქმნელები არიან. [[ანტიკური ხანა|ანტიკური ხანიდან]] მოყოლებული, მთელი შუა საუკუნეების ჩათვლით, საქართველომ მდიდარი კულტურული მემკვიდრეობა მიიღო. მის ისტორიას ამშვენებს დიდებული ტაძრები: [[გელათის მონასტერი|გელათი]], [[იკორთის ტაძარი|იკორთა]], [[ბეთანია]], [[ყინწვისი]], [[ოშკი]], [[სვეტიცხოველი]], [[ბაგრატის ტაძარი]], [[ალავერდი]], [[ბიჭვინთა]] და ა. შ., კლდეში ნაკვეთი [[ვარძია|ვარძიისა]] და [[უფლისციხე|უფლისციხის]] სამონასტრო კომპლექსები მოხატულობის ბრწყინვალე ნიმუშებით. განვითარების მაღალ დონეზე ადის ხელოვნების მრავალი დარგი, მათ შორის [[მინანქარი]], [[ოქრომჭედლობა]]. მსოფლიო ხელოვნების საგანძურშია შესული ბექა და ბეშქენ ოპიზართა შემოქმედება. ფეოდალური საქართველოს წერილობითი მემკვიდრეობა მდიდარია როგორც ორიგინალური, ასე თარგმნილი ქრისტიანული ნაშრომებით, ასევე მხატვრული, ისტორიული, ფილოლოგიური, ფილოსოფიური და საბუნებისმეტყველო ლიტერატურით. უძველესთა შორის შეიძლება დავასახელოთ V საუკუნის ლიტერატურული ძეგლი „[[შუშანიკის წამება]]“, VIII საუკუნის [[აბო თბილელის წამება|„აბო თბილელის წამება“,]] საგალობელთა კრებული „[[იადგარი]]“, X საუკუნის [[სიბრძნე ბალავარისი|„სიბრძნე ბალავარისი“]], XII საუკუნის [[აბდულმესიანი|„აბდულმესიანი“]], [[ეფრემ მცირე|ეფრემ მცირის]] ფილოლოგიური და გრამატიკული გამოკვლევები [[იოანე პეტრიწი]]ს ფილოსოფიური კომენტარები და მრავალი სხვა. ქართული საერო ლიტერატურის მწვერვალია [[შოთა რუსთაველი]]ს პოემა „[[ვეფხისტყაოსანი]]“ (XII ს.), რომელსაც საპატიო ადგილი უკავია მსოფლიო ლიტერატურის გენიალურ ქმნილებათა შორის. ისტორიული აზროვნების მაღალი დონის ნიმუშია [[ქართლის ცხოვრება|ქართლის ცხოვრების]] კრებული, [[ლეონტი მროველი]]ს, [[ჯუანშერი]]ს, [[სუმბატ დავითის ძე|სუმბატ დავითის ძის]], დავით აღმაშენებლის ისტორიკოსის, [[ბასილი ეზოსმოძღვარი]]სა და სხვათა თხზულებები. ქვეყანაში სამართლებრივი აზროვნების განვითარებაზე მეტყველებენ 1103 წლის რუის-ურბნისის კრების ძეგლისდება, XI-XII საუკუნეების ნომოკანონი [[არსენ იყალთოელი]]სა, XIII-XIV საუკუნეების ბექასა და აღბუღას სამართალი, XIII საუკუნის [[ხელმწიფის კარის გარიგება]], [[ვახტანგ VI]]-ის კანონთა კრებული და ა. შ. მეცნიერების განვითარებას ადრევე ჩაუყარეს საფუძველი [[ეფრემ მცირე]]მ, იოანე პეტრიწმა, არსენ იყალთოელმა. საქართველოში შეიქმნა კულტურულ-საგანმანათლებლო და სამეცნიერო ცენტრები: [[ფაზისი]]ს, [[იყალთოს მონასტერი|იყალთოსა]] და [[გელათის აკადემია|გელათის]] აკადემიები. ქართველთა ყოფით და სულიერ კულტურაში შემონახულია უძველესი ტრადიციული ფორმები, რომელთაგან აღსანიშნავია ხალხური სპორტი, ხალხური ფესტივალები, ხალხური ცეკვები, ხალხური სიმღერები და სხვ. თუ ხელოვნების ზოგიერთ დარგში, კერძოდ, მრავალხმოვან სიმღერაში, ქართველმა ხალხმა უაღრესად მაღალმხატვრული და ორიგინალური გამომსახველობითი ფორმები შექმნა, სხვა დარგებში ([[ქორეოგრაფია]], გამომსახველობითი ხელოვნება) კარგად ჩანს მისი ათასწლოვანი თანამშრომლობა და კულტურულ ნათესაური კავშირები ისტორიულ და თანამედროვე მეზობლებთან. ქართველების უძველესი კულტურის მონაპოვარი თანამედროვე სოციალური კულტურის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი შემადგენელი ნაწილია. ისტორიულ-არქეოლოგიური და ეთნოგრაფიული კვლევით დადგენილია, რომ ერთიანი ქართული კულტურის ჩამოყალიბების საფუძველი ბარისა და მთის რეგიონების ქართველთა ისტორიული, ეკონომიკური და კულტურული ერთგვაროვნება და თანაარსებობაა, რაც გამოიხატებოდა მიწათმოქმედების, მესაქონლეობის, ხელოსნობის პროდუქციის ინტენსიური გაცვლით, ვენახების, საძოვრების, სამიწათმოქმდო არეალის ისტორიულად დადგენილი წესით სარგებლობის, ისტორიული პროცესებით გამოწვეული ბარისა და მთის მოსახლეობის ინტენსიური მიგრაციით, რის შედეგადაც მუდამ ივსებოდა ბარის დაცლილი ტერიტორია. აღნიშნული პროცესები ხელს უწყობდა, ერთი მხრივ, ეკონომიკური წონასწორობის დაცვას, მეორე მხრივ, ისტორიულ-გეოგრაფიული კარჩაკეტილობის დაძლევასა და ცალკეული ეთნოგრაფიული კულტურული პოტენციალის ზოგადქართულ ეროვნულ მოდელში გაერთიანებას. ასეთი მრავალსაუკუნოვანი კულტურული ურთიერთობის პროცესში ყალიბდება ქართველის ეთნიკური სახე, ქცევისა და ზნეობის ინდივიდუალური, საკუთარი ნორმებითა და ორიგინალური უძველესი კულტურით, რომელშიც მჟღავნდება ხალხის ეროვნული თვისებები. მასალები ქართველ ტომთა სულიერი კულტურის შესახებ წარმოდგენილია უძველესი საკულტო დანიშნულების ნივთებზე, საიდანაც ჩანს, რომ ამ ტომთა [[მითოლოგია]] და რელიგიური შეხედულებები მიწათმოქმედ ტომთა მსოფლაღქმას გამოხატავს. უძველეს მითებში წარმოდგენილია ბუნების სეზონური აღორძინებისა და კვდომის, მიწის ნაყოფიერებისა და ხვავის სიმბოლოები. საკულტო ნივთებზე გამოსახულია წრიული ფერხულები და ნაყოფიერების, გამრავლებისა და კეთილდღეობის ამსახველი საკრალური ქმედებანი. ცალკეული ელემენტები კი მიწათმოქმედთა სამეურნეო ციკლის ეტაპებს ავლენს. აღიარებული მოსაზრებით, ამ შეხედულებათა ჩამოყალიბებაში მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა საქართველოს მეზობლად მცხოვრებმა ისტორიულმა, ძველი მსოფლიოს კულტურულმა ხალხებმა ([[ეგეოსური სამყარო]]ს, [[მცირე აზია|მცირე აზიის]], [[შუამდინარეთი]]ს მოსახლეობამ). ეთნოგრაფიულ ყოფაში, გადმონაშთის სახით, დღემდე დასტურდება უძველესი ტრადიციული ფორმები, როგორიცაა რიტუალური პურობა, რიტუალური საჭმელი, განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება სასმელს, ღვინოსა და ლუდს, ასევე სამსხვერპლო ხორცეულსა და რძის პროდუქტებს. უძველეს ცნობებზე დაყრდნობით, წინაქრისტიანულ საქართველოში არსებობდა ღვთაებათა უმცროს-უფროსობაზე აგებული [[პანთეონი]], რომელსაც ციური სხეულები შეადგენენ. უფრო მოგვიანებით ჩანს [[გაცი]]სა და [[გაიმი]]ს კულტები, რომელიც [[ფარნავაზ I]]-ის რელიგიური რეფორმით [[არმაზი]]ს კულტის წრეში ჩაეწერა. ქართულ წარმართულ ღვთაებათა პანთეონი რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში ყალიბდებოდა. მის სათავეში არმაზი იდგა, შემდეგ მოდიოდნენ [[გაცი]], [[გაიმი]], [[აინინა]], [[დაინინა]], [[ზადენი]]. ამავე დროს ქართველები იცნობდნენ [[მითრა]]ს კულტს, [[ცეცხლთაყვანისმცემლობა]]ს, [[იუდაიზმი|იუდაიზმს]]. ერთიანი ქართველი ხალხის ფორმირებისა და ეროვნული თვითშეგნების განვითარების პროცესში უმნიშვნელოვანესი როლი შეასრულა [[ქრისტიანობა]]მ. ქრისტიანობას საქართველოში პირველი საუკუნეებიდანვე გამოუჩნდნენ მიმდევრები. საეკლესიო გადმოცემის თანახმად, აქ უქადაგიათ [[იესო ქრისტე]]ს მოციქულებს — [[ანდრია პირველწოდებული|ანდრია პირველწოდებულსა]] და [[სიმონ კანანელი|სიმონ კანანელს]]. ქართული საისტორიო ტრადიცია ქართლის განმანათლებლად [[წმინდა ნინო|ნინო კაპადოკიელს]] მიიჩნევს, რომელსაც მიაწერს [[ქართლის სამეფო]] სახლის მონათვლასა და [[ქართლის გაქრისტიანება]]ს. IV საუკუნის 30-იან წლებში ქრისტიანობა საქართველოში სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადდა. ქართველი ხალხის ცხოვრებაში ეს იყო უმნიშვნელოვანესი სოციალ-პოლიტიკური და კულტურულ-მსოფლმხედველობრივი მოვლენა. მან ხელი შეუწყო ეთნიკურ და სახელმწიფოებრივ [[კონსოლიდაცია]]ს, ცალკეული კუთხეების შემომტკიცებას, ხელოვნების, დამწერლობის, წიგნიერების, მეცნიერების განვითარებას. შუა საუკუნეებში ქართული ქრისტიანული მონასტრები და საყდრები საქართველოში (გელათი, იყალთო, [[გრემი]]) და საქართველოს ფარგლებს გარეთ (ივერიის მონასტერი [[ათონის მთა]]ზე, მონასტერი შავ მთაზე სირიაში, [[პეტრიწონის მონასტერი]] ბულგარეთში, [[ჯვრის მონასტერი]] იერუსალიმში და სხვ). იქცნენ საგანმანათლებლო და სამწერლობო კერებად, რამაც მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრა საქართველოს დასავლური პოლიტიკური ორიენტაცია და კულტურული განვითარება. ქართული ეკლესიის პირველი ორგანიზაცია [[მცხეთის საეპისკოპოსო]]ს სახით ჩამოყალიბდა. V საუკუნეში შეიქმნა ქართლის ავტოკეფალური საკათალიკოსო ეკლესია. საქართველოს ეკლესიის მეთაურს თავდაპირველად [[ეპისკოპოსი]]ს წოდება მიენიჭა. XI საუკუნიდან ეკლესიის მესაჭის ტიტულს [[პატრიარქი]]ს წოდებაც მიემატა. მთელი ქართული სახელმწიფოებრიობის არსებობის განმავლობაში ქართველი ხალხის გზა აღსავსე იყო თავდადებული ბრძოლებით დამოუკიდებლობისა და თვითმყოფადობის შესანარჩუნებლად. მან არამარტო ფიზიკურად გაუძლო უმძიმეს ისტორიულ გამოწვევებს, არამედ გარკვეული წვლილიც შეიტანა როგორც საკაცობრიო მატერიალური და სულიერი კულტურის, ისე მეურნეობის სხვადასხვა დარგის წარმოქმნისა და განვითარების საქმეში. ==სამეურნო ყოფა== ===მიწათმოქმედება-მემინდვრეობა=== საქართველო აღიარებულია კულტურული პურეულის [[სელექცია|სელექციისა]] და მიწათმოქმედების აღმოცენების ერთ-ერთ კერად. საქართველოს ტერიტორიაზე ნაპოვნია VI-V ათასწლეულის კულტურული მცენარეულის ნაშთი. დღემდე ცნობილი ხორბლის 16 სახეობიდან, საქართველოში წარმოდგენილია 11, აქედან 6 ენდემურია. ქართველებში დასტურდება საუკუნოებრივი დაკვირვების საფუძველზე მიღებული ცოდნა პურეული კულტურების სელექციის, შერეული კულტურების მიღების, საგაზაფხულო და საშემოდგომო ხორბლის ჯიშების, შრომის ორგანიზაციის მრავალფეროვანი ფორმების შესახებ. ქართველებმა საუკუნეების განმავლობაში გამოიმუშავეს მემინდვრეობის თანმიმდევრული პროცესები — [[ნიადაგი]]ს სახნავ-სათესად გამოყენება, დატერასება, მოხვნა, განოყიერება, მორწყვა. ქართველი მეურნე ფლობდა სრულყოფილ ცოდნას ნიადაგის მოსავლისუნარიანობის, მისი ხარისხისა და რაობის, თვისებების შესახებ. კლიმატურ-გეოგრაფიული პირობების შესაბამისად, [[მემინდვრეობა]] [[საქართველო]]ში დაიხვეწა ზონალობის შესაბამისი კულტურებითა და სამიწათმოქმედო იარაღებით. მემინდვრეობის ტრადიციულობაზე მიუთითებს ეთნოგრაფიულ ყოფაში დამოწმებული ხელით სამუშაო საფარცხსაოში, სამკალ-[[სათიბი]], სალეწი და გამწევი ძალისათვის განკუთვნილი სახვნელები. სახვნელ იარაღთა მრავალფეროვნებას მათი ფუნქციური სხვაობა განაპირობებდა სამეურნეო პირობებსა და მიწათმოქმედების სისტემებთან ერთად. ქართველი მიწათმოქმედის პრაქტიკაში იყო ხვნის როგორც მარტივი, ისე რთული სახეობანი. ხვნის სახეობებს შესაბამისი სახვნელი შეეფარდებოდა. სხვადასხვა კუთხეში ჩამოყალიბდა კონკრეტული პირობების შესატყვისი იარაღი, რამაც საქართველო სახვნელი იარაღების სიმრავლით გამორჩეულ ქვეყნად აქცია. ყველაზე მარტივ სახვნელად მიჩნეულია თუშეთსა და ხევსურეთში გავრცელებული კავი//კავწერა, ყველაზე რთული კი დიდი [[გუთანი]]ა, რომელიც სამეცნიერო ლიტერატურაში ქართული გუთნის სახელითაა ცნობილი. მემინდვრეობის განვითარებაში მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა დასავლეთ საქართველომ, ასე რომ, სოფლის მეურნეობის ეს დარგი ისტორიული [[კოლხეთის სამეფო]]ს ყოფიდან მიღებულ მემკვიდრეობად უნდა მივიჩნიოთ. აქ წარმოდგენილია მარცვლეული კულტურების ისეთი სახეობანი, რომლებიც გარდამავალ რგოლს ქმნიან ველურ და კულტურულ ხორბლეულებს შორის და ენდემური სახით მხოლოდ საქართველოს ტერიტორიაზე გვხვდება: [[ზანდური]], [[კოლხური ასლი]], [[მახა]]. შემონახულია უძველესი, მარტივი იარაღი — [[სამკალი]] — შნაკვი/შანკვი, რომლითაც ხდებოდა აღნიშნული პურეულის მოწევა. დასავლეთ საქართველოს მემინდვრეობის სისტემაში ყველაზე გავრცელებული იყო [[ღომი]]ს კულტურა, რომელიც დასავლეთ საქართველოს ცალკეულ მხარეში [[პური]]ს შემცვლელად ითვლებოდა. XVII საუკუნის დასასრულამდე [[ღომი]] ძირითადი საკვები იყო, XVIII საუკუნიდან კი იგი თანდათან განდევნა [[სიმინდი|სიმინდმა]]. დასავლეთ საქართველოში XIX საუკუნის ბოლომდე ითესებოდა [[ბრინჯი]]. მოჰყავდათ როგორც სველი, ისე მშრალი ბრინჯი და ბოჭკოვანი მცენარეები: [[სელი]] და [[კანაფი]]. ბერძენი მწერლები მიუთითებენ კოლხური სელის მაღალ ხარისხზე — მისგან კარგი თევზსაჭერი ბადეები, ჩინებული სანაოსნო იალქნები მზადდებოდა. ანტიკურ სამყაროში განთქმული იყო აქაური სელის ტილო, რომელიც მეტოქეობას უწევდა [[ეგვიპტე|ეგვიპტის]] საუკეთესო სელის ქსოვილებს. სელისა და კანაფისაგან ზეთსაც ხდიდდნენ. კანაფი, როგორც საზეთე მცენარე, გავრცელებული იყო [[სვანეთი|სვანეთში]]. კანაფის ზეთს საკვებადაც იყენებდნენ და სამკურნალოდაც. კანაფისაგან რბილი და მტკიცე ტილო იქსოვებოდა. XIX საუკუნის ბოლოს კანაფის ტრადიციულმა მეურნეობამ, რომელიც ფართოდ იყო გავრცელებული [[სვანეთი]]ს საოჯახო მრეწველობაში, საგრძნობი ცვლილება განიცადა. სვანეთში სავაჭრო [[კაპიტალი]]ს შეჭრას და მზა პროდუქციის გავრცელებას ჯერ კანაფის ნაწარმზე მოთხოვნილების დაქვეითება მოჰყვა, შემდეგ — სათესი ფართობების საგრძნობლად შემცირება. არქეოლოგიური მონაცემებით, საქართველოში მემინდვრეობას [[ნეოლითი]]ს ხანაში ეყრება საფუძველი. [[ძველი მსოფლიო]]ს უდიდეს კულტურულ ერს, [[ბერძნები|ბერძნებს]], იმთავითვე შეუმჩნევიათ ქართველთა წინაპრების დამოკიდებულება [[მიწისმოქმედება]]სთან და მათი ტექნიკური ნიჭი. ამაზე მიუთითებს, თუნდაც, მსოფლიოს უძველეს ლეგენდაში აღწერილი [[კოლხეთის სამეფო]]ს მეფის, [[აიეტი]]ს, სიმდიდრე, ღვინის შადრევნები და მტკიცე [[ფოლადი]]საგან გამოჭედილი გუთანი და კიდევ რამდენი მოგზაურის დაკვირვება ქართველი მეურნის საქმიანობაზე, რის გამოც ისინი ხოტბით ამკობენ ძველი იბერიისა თუ კოლხეთის მცხოვრებთა სამიწათმოქმედო კულტურას. ===მევენახეობა-მეღვინეობა=== ქართველებმა თავისი მრავალსაუკუნოვანი ისტორიის განმავლობაში შექმნეს [[მევენახეობა]]-მეღვინეობის მაღალი და ორიგინალური კულტურა, მრავალი [[ვაზი]]ს ჯიშისა და განთქმული ქართული [[ღვინო]]ების სახით. მევენახეობა-[[მეღვინეობა]]ს ქართველების ყოფაში იმდენად მნიშვნელოვანი ადგილი ეჭირა, რომ [[თემურ ლენგი|თემურ ლენგმა]] XIV საუკუნის დამლევს და [[შაჰ-აბასი|შაჰ-აბასმა]] XVII საუკუნის დამდეგს ქართველების ეკონომიკურად და სოციალურად დასაძაბუნებლად, საქართველოში შემოჭრილ თავის ლაშქარს, უპირველესად, [[ვენახი|ვენახების]] გაკაფვა უბრძანეს. მიუხედავად დაბრკოლებისა, ქართველებმა საუკუნეებს გამოატარეს ვაზის სიყვარული და ღვინის დაყენების ემპირიული კულტურა. ვაზი ქართველი კაცის სიცოცხლისუნარიანობის სიმბოლოა. მასზე შექმნილია საგალობელ-სადიდებელი სიმღერები, რომლებშიც გამოხატულია სიყვარული და პატივისცემა მეღვინეობის მფარველი ღვთაებისადმი (აგუნას გადაძახება [[კალანდა]] საღამოს [[გურია]]ში, ჩაგუნა [[სამეგრელო]]ში, შიოობა — მარნის [[ზედაშე|ზედაშის]] დღესასწაული — [[რაჭა]] — იმერეთში, ზედაშის კულტი — კახეთში, ღვთისმშობლის სადიდებელი ჰიმნი „შენ ხარ ვენახი“ და ა. შ.). ღვინის მონაწილეობის გარეშე არ სრულდებოდა არც ერთი რიტუალური ჩვეულება. ღვინის მეშვეობით ხორციელდებოდა ღვთაებრივთან ზიარება. ოჯახში ღვინით სავსე ჭური სიკეთის, ბარაქიანობის სიმბოლო იყო. არცერთი დღესასწაული ქართულ ოჯახში — ახალი ფუძის ჩაყრა, ძეობა, ნიშნობა, ქორწილი — უღვინოდ არ ჩატარდებოდა. ქართველმა სიყვარულით შექმნა ღვინის სმის მაღალი კულტურა, რიტუალური სასმისებითა და კოლორიტულ სადღეგრძელოთა მრავალფეროვნებით, რომელიც მეღვინეობის კულტზე მიგვითითებს. ქართველი ხალხი ვაზის შესანიშნავი ჯიშების გამოყვანისა და ღვინის განვითარებული ტექნოლოგიის გვერდით სუფრის დახვეწილ წესებს იმუშავებდა და ნაირგვარ სასმისებს ქმნიდა, რაც ესთეტიკური ტკბობის საშუალებას წარმოადგენდა. მეღვინეობა კარგად იყო განვითარებული საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში, განსაკუთრებით [[კახეთი|კახეთში]]. განთქმული იყო: * კახეთში — [[კარდენახი]], [[მანავი]], [[ახაშენი]], [[ტიბაანი]]; * ქართლში — [[საგურამო]], [[ჭოპორტი]], [[მუხრანი (მცხეთის მუნიციპალიტეტი)|მუხრანი]], [[ოძისი (დუშეთის მუნიციპალიტეტი)|ოძისი]], [[ატენი]]; * იმერეთში — [[ძირულა]], [[ხარაგოული]], [[სვირი]], [[ობჩა]]; * რაჭაში — [[ხვანჭკარა]], [[ამბროლაური]]; * სამეგრელოში — [[მუხური (სენაკის მუნიციპალიტეტი)|მუხური]], [[სალხინო (მარტვილის მუნიციპალიტეტი)|სალხინო]]; * გურიაში — [[შემოქმედი]], [[ბახვი]], [[ერკეთი]] საქართველოში ვაზის მოშინაურება [[ენეოლითი]]ს ხანიდან იღებს სათავეს. მრავალსაუკუნოვანი შრომის შედეგია 500-მდე კულტურული ვაზის ჯიშის დადასტურება საქართველოს ტერიტორიაზე, ბუნებრივი პირობების შესაბამისად, მევენახეობის ფორმების შემუშავება ([[დაბლარი]], [[მაღლარი]], [[ოლიხნარი]], [[ტალავერი]]), ვაზის მოვლა-მოშენების ემპირიული წესების, ღვინოების დამზადების ნაირგვარი ტექნოლოგიის მიგნება. ქართული ღვინის დაყენების ხელოვნება იცნობს არამარტო თეთრი ([[რქაწითელი]]) და წითელი ([[საფერავი]]), არამედ ბუნებრივად ტკბილი ([[ხვანჭკარა]], [[ტვიში]], [[უსახელოური]], [[ქინძმარაული]]) და ცქრიალა ([[ატენური]], [[ჩხავერი]]) ღვინოების დამზადება-შენახვის წესებს. საქართველოს ტერიტორიაზე ცნობილია საღვინე სახლის/მარნის ღია (დასავლეთ საქართველოში) და დახურული (აღმოსავლეთ საქართველოში) ტიპი. დახურული ტიპის [[მარანი]] ქვის ნაგებობაა და საცხოვრებლის კომპლექსში შედის. მასში თავსდება ყველა სახის იარაღ-ჭურჭელი, რომელიც [[მეღვინეობა]]ში იხმარება. ღია მარანი / [[ჭური]]ს თავი, ის ადგილია, სადაც ღია ცის ქვეშ თავმოყრილია მიწაში ჩაფლული სხვადასხვა ზომის [[ქვევრი|ქვევრები]] [[ტალავერი]]თ ან ხეებით დაჩრდილულ საგანგებოდ შემოღობილ მიწის ნაკვეთზე. განვითარებულ მევენახეობას შეესაბამება ასევე განვითარებული საღვინე ჭურჭლისა და ინვენტარის მრავალსახეობა. საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში ღვინის დაყენების ურთიერთგანსხვავებული წესებია გამომუშავებული (ღვინის დაყენება [[ჭაჭა]]ზე, დედით დაყენება, ღვინის დაყენება უჭაჭოდ და უკლერტოდ, ჭარმაგი ღვინის დაყენება, შუშხუნა ღვინის დაყენება და ა. შ.), მათ შორის განსაკუთრებით გამოირჩევა ღვინის დაყენების კახური წესი. მისი სპეციფიკა ის არის, რომ თეთრი ღვინის დადუღება მთელ ჭაჭაზე ხდება, მაშინ როდესაც საქართველოს სხვა კუთხეებში ტკბილი დუღს უჭაჭოდ ან დაწურული ყურძნის ჭაჭის უმნიშვნელო რაოდენობაზე. სპეციალისტების აზრით, ჭაჭაზე ღვინის დაყენება ადგილობრივი ტექნოლოგიური წესია. ყურძნის ჭაჭიდან აღმოსავლეთ საქართველოს მოსახლეობა ხდის სანაქებო არაყს — „ჭაჭას“. ყურძნის ნაყოფს ქართველები მრავალმხრივ იყენებენ და ოდითგან მისდევენ ყურძნის პროდუქტების დამზადება-გამოყენებას. ყურძნის წვენისგან [[თათარა]]ს ამზადებენ საჩურჩხელედ. [[ჩურჩხელა]] ოჯახის კვებაში მნიშვნელოვან როლს თამაშობდა. იგი აუცილებელი და ყუათიანი საკვები იყო [[მონადირე]]ების, [[მწყემსი|მწყემსების]], გზათმიმავლებისათვის. ჩურჩხელა სალაშქრო საკვებიც იყო. ცნობილია, ქართველი მეომარი [[ლაშქრობა]]ში თავისი საგზლით — ჩურჩხელების მარაგით მიდიოდა. საქართველოში [[ღვინო]] მარტო მოსალხენად და სარიტუალოდ კი არ გამოიყენებოდა, არამედ საკვებად და სამკურნალოდაც. ქართველებისთვის პურ-ღვინოს თანაბარი კვებითი მნიშვნელობა ენიჭებოდა სიცოცხლის უზრუნველსაყოფად, განსაკუთრებით მოხუცებში. ასევე, ღვინით უზრუნველყოფილი უნდა ყოფილიყვნენ ფიზიკურად მომუშავენი. ძველი ღვინო წამლად გამოიყენებოდა სისუსტის, სისხლნაკლულობის, უმადობის დროს. მზადდებოდა შეჭამანდები შავი ღვინისგან, „თხლისაგან“, „ისრიმისგან“, რომელიც ნიგვზით, ნივრითა და მარილით იკმაზებოდა და ა. შ. ===ლუდის დაყენება=== თუ საქართველოს ბარში მევენახეობა-მეღვინეობა განვითარების კლასიკურ ფორმებს აღწევს, აღმოსავლეთ საქართველოს მთიელებში (ხევსურებში, ფშავლებში, თუშებში, მთიულ-გუდამაყრელებსა და მოხევეებში) „ნაციონალურ“ სასმელად გამოიყენებოდა [[ლუდი]], როგორც საერო, ისე საკულტო-სარიტუალო მსახურების შესრულებისას. სარიტუალო ლუდის მომზადება, ძირითადად, ჯვარ-ხატების მოვალეობას შეადგენდა. ისინი ფლობდნენ საგანგებო სალუდე ნაგებობებს, ხოლო სალუდე მეურნეობას უძღვებოდა მთავარი მსახური — [[ხუცესი]], სათანადო სამეურნეო პერსონალთან ერთად. კალენდარული დღეობების დროს ლუდის კოდის გახსნა უმნიშვნელოვანეს მომენტს წარმოადგენდა. სადღესასწაულო რიტუალში ლუდი წმიდა სასმელადაა გამოცხადებული. ლუდის სარიტუალო დანიშნულება კარგად ჩანს მიცვალებულთა სულის მოსახსენიებელ დღეებში. ლუდი ფართოდ გამოიყენებოდა მთიელთა ყოველდღიურ ყოფაშიც. მთიელის ცხოვრების არცერთი მნიშვნელოვანი მომენტი (ძეობა, მოშუღლეთა შერიგება და მისთ.) ულუდოდ არ ჩაივლიდა. მთიელი ქართველისთვის ლუდი წმიდა სასმელია და ამიტომ მასთან დაკავშირებული ყველა ქმედება განწმენდილი ადამიანისგან უნდა შესრულდეს. წმინდადაა მიჩნეული საქვაბე, რაშიც ლუდი იხარშება, საკოდე, სადაც ის დუღდება და თას-განძი, რითაც მას სვამენ. საგანგებო სარიტუალო ჭურჭელს წარმოადგენდა „სახუცობო კოჭობი“, რომელსაც სხვადასხვა სამკაული ჰქონდა შებმული: [[ვერცხლი]]ს ფული, მასრები, შიბები, ძეწკვები. სახუცობო კოჭობი წმინდა ჭურჭელია და მხოლოდ იმითაა ნებადართული კოდიდან ლუდის ამოღება. [[ხატი]]ს ყმანი მუხლებზე დაჩოქილნი ხელმიუკარებლად სვამენ [[თასი]]დან ლუდს. სმის ეს წესი ხატთან ზიარების, ხატის ყმებისა და [[თემი]]ს ერთიანობის გამოხატულებაა. ლიტერატურაში გამოთქმულია აზრი, რომ ეს თასი, ხალხის რწმენით, ზეციური წარმოშობისაა, ღვთისშვილთა ნიშანს წარმოადგენს და მისგან აღმოცენდება ჯვარ-ხატი. თასს განსაკუთრებული ძალა [[ხევისბერი]]ს ხელში ენიჭება. ლუდის დაყენების წესი, მის მიღებასთან დაკავშირებული რიტუალური ჩვეულებები, საქართველოში ძველთაგანვე ლუდის კულტურის არსებობაზე მეტყველებს. ===მეხილეობა=== ქართველები ოდითგან მისდევდნენ [[მეხილეობა]]ს და მიწათმოქმედების სხვა დარგებთან ერთად მნიშვნელოვან წარმატებებსაც მიაღწიეს. VI-IV საუკუნეების უძველესი ბერძნული ცნობებიც მიუთითებს საქართველოში მეხილეობის ფართოდ გავრცელებაზე. [[ვახუშტი ბატონიშვილი]]ს ნაშრომში მთელი იმდროინდელი საქართველო, ველებიდან დაწყებული ზღვის დონიდან 1000-1200 მეტრ სიმაღლეზე მდებარე ადგილების ჩათვლით, ვენახ-ხილიან ზოლად არის წარმოდგენილი. ქართველმა ხალხმა თავის ბაღ-ხილნარს „მტილ-სამოთხეები“ და „ბაღ-წალკოტები“ უწოდა. წმინდა ხილის ბაღები საქართველოში გავრცელებული იყო ქართლში, იმერეთში, [[სამცხე]]ში. ქართველმა მეურნემ შემოქმედებითი ძიების გზით, „გლეხურ ლაბორატორიულ პრაქტიკაში“ შეძლო მიეღწია [[ხეხილი]]ს ჯიშთა მრავალფეროვნებისა და სიმრავლისათვის. ამაზე მეტყველებს ნიადაგის შერჩევის ცოდნა, უმცირესი მიწის ნაკვეთების მომზადება საშენად რამდენიმე წესის გამოყენებით: [[ტერასები]]ს მოწყობით, [[ჭაობი]]ს დაშრობით, შემობარვითა და ა. შ.; ხეხილის მოვლის წესები, მყნობის ტრადიციული წესები, ხილის საკრეფი ხელსაწყო-იარაღების მრავალფეროვნება და ა. შ. ქართული ხილის ცნობილი ჯიშებია: მეფის [[ვაშლი]], [[თურაშაული]], კალოს [[მსხალი]], გოგრა [[ბალი]], ხიდისთაური სახრავი, [[ალიბურახი]] და ა. შ. სამცხეში, განსხვავებით საქართველოს სხვა რეგიონებისაგან [[თუთა|თუთის ხის]] გამოყენების მრავალმხრივი პრაქტიკაც დასტურდება. ისტორიულად ქართველი ხალხი საოჯახო მეურნეობაში ფართოდ გამოიყენებდა ველურად მზარდ ტყის ხილეულს სამკურნალოდ, სამღებროდ და საკვებად. სხვადასხვა რეგიონში დასტურდება „ტყის მეხილეობის“ არსებობაც, რომლის ძირითადი ნიშანია უშუალოდ ტყეში, სანამყენე ხეზე, იმავე სახეობის შინაური ხეხილის ტოტის დამყნობა და ამით ამ ადგილის დასაკუთრება. აქვე მისდევდნენ მცენარეულის კულტივირებასა და სასარგებლო მცენარეების შერჩევა-დანერგვას. ===სარწყავი სისტემები=== სამიწათმოქმედო მეურნეობის განვითარებას თან სდევდა სარწყავი სისტემების მოწყობა, რომლის უძველესი ფორმების აღმოცენება დაკავშირებულია ინტენსიური მემინდვრეობის განვითარებასთან. საუკუნეების მანძილზე საქართველოში [[ირიგაცია|ირიგაციის]] მრავალი ფორმა შემუშავდა, რასაც ბუნებრივ-სამეურნეო პირობების სირთულე, ქვეყნის სოციალ-ეკონომიკური განვითარება განსაზღვრავდა. ეთნოგრაფიული კვლევით დასტურდება სარწყავი სისტემის კულტურა, რისთვისაც იყენებდნენ მთის [[ნაკადული|ნაკადულებს]], [[წყარო (გეოგრაფია)|წყაროებს]], [[მდინარე]]ებს, აკეთებდნენ [[ჯებირი|ჯებირებს]], გაჰყავდათ დიდი და მცირე ზომის არხები, გამოიყენებოდა მერუეთა ინსტიტუტი და მზის საათი. მორწყვის მრავალფეროვანი სისტემა შედრებით მარტივია მთაში, სადაც, ძირითადად, სათიბები ირწყვებოდა, ბარში კი, სადაც იგი მთლიანად განაპირობებს მემინდვრეობის მოსავლიანობას, უფრო რთულია. სარწყავი მიწათმოქმედების განვითარებამ მყარი საფუძველი შეუქმნა ქვეყნის [[ეკონომიკა]]ს. საქართველოში შეიქმნა მძლავრი სამიწათმოქმედო ცენტრები. ===მესაქონლეობა=== ქართველი ხალხის სამეურნეო საქმიანობაში, მიწათმოქმედების კვალდაკვალ, მთავარი ადგილი უჭირავს [[მესაქონლეობა]]ს. ისტორიულად საქართველოში ცნობილია მრავალდარგოვანი მესაქონლეობის არსებობა, რაც გულისხმობდა როგორც წვრილფეხა ([[ცხვარი]], [[თხა]], [[ღორი]], [[ფრინველი]]), ისე მსხვილფეხა მესაქონლეობის ([[ძროხა]], [[კამეჩი]], [[ცხენი]], [[ჯორი]], [[სახედარი]]) განვითარებას. საქართველოს ბარისაგან განსხვავებით, სადაც პრიორიტეტს მიწათმოქმედება ინარჩუნებს და მესაქონლეობა მიწათმოქმედების ხელშემწყობ მოვლენას წარმოადგენს (გამწევი ძალით უზრუნველყოფა), მთიანი მხარეების ეკონომიკაში მესაქონლეობა ჭარბობს სხვადასხვა ვარიაციით: სვანეთში, მთის რაჭასა და ხევსურეთში — მსხვილფეხა მესაქონლეობაა განვითარებული; თუშეთში, ფშავში, ხევსა და მთიულეთ-გუდამაყარში — [[მეცხვარეობა]]. მესაქონლეობის განვითარების ინტენსიურ ხასიათზე მიუთითებს ქართველი ხალხის საჯიშე-სანაშენე საქმიანობაც, რომელმაც მოგვცა ცნობილი მეგრული ხარი, ხევსურული ძროხა, თუშური ცხვარი, მეგრული თხა, კახური ცხენი. ჯერ კიდევ კლასიკური ეპოქის ავტორები აღნიშნავდნენ უპირატესობას კოლხური დაბალტანიანი ძროხისა, რომელიც მაღალი წველადობით გამოირჩეოდა. საქართველოში ბუნებრივ ზონალობას ემორჩილება მესაქონლეობის ფორმები: მთური და ბარული. მესაქონლეობის ამ ორ ფორმას ბინადარი მოსახლეობა მისდევდა და აქედან გამომდინარეობდა მათი ცხოვრების წესიც (ფსიქიკა, სოციალური ინსტიტუტი, საწარმოო ჩვევები, შრომის ორგანიზაციის ფორმები, ადათობრივი სამართალი, სოციალური და მატერიალური კულტურა). ქართველმა ხალხმა მნიშვნელოვან წარმატებებს მიაღწია რძის პროდუქტების დამზადების ტექნოლოგიური ხერხების ([[ნაღები]]ს მიღების, კვეთის შემზადების, რძის შეყველების ტემპერატურის დაცვის, სიმჟავის ნორმალური დოზის შენარჩუნების...), სარძეო მეურნეობისათვის გამოსადეგი ჭურჭლის მასალის (ხე, [[თიხა]], [[სპილენძი]]) ვარგისიანობის, ყველის შესანახი ჭურჭლის ([[გუდა]], თიხა, ხე) მრავალსახეობისა და სხვ. მიგნება-გამოყენებაში. ქართველებმა [[კარაქი]]ს მისაღებად შექმნეს თიხის [[სადღვებელი]], ნაპოვნია ძვ. წ-აღ IV ათასწლეულის დროინდელი მისი ნიმუში, და დღესაც, ეს სადღვებელი იმავე ფორმით განაგრძობს არსებობას აღმოსავლეთ საქართველოს ბარში (ქართლ-კახეთში), რაც მოსახლეობის ბინადარი წესის უტყუარი მატერიალური ნიშანია. აღმოსავლეთ საქართველოს მთიან ზოლში სადღვებლად გამოყენებულია მთლიანი ხის „ვარია“ და „ჩხუტბრუნელი“. ხევსურეთში ხის ვარიასთან ერთად სპილენძის ვარიასაც იყენებდნენ. სარძევე მეურნეობის განვითარების მაღალი კულტურის შედეგია ისეთი მიღწევები მესაქონლეობაში, როგორიცაა თუშური [[ყველი]], მეგრული [[სულგუნი]], იმერული ყველი, ხევსურული [[ერბო]], აჭარული კარაქი. მესაქონლეობის ცალკეული დარგების გავრცელება ზონალობასა და რელიგიურ რწმენებს ექვემდებარებოდა. [[ცხვარი]] ყველგან ჰყავდათ, მეთხეობა ძირითადად — გურია-სამეგრელოში, კამეჩი მხოლოდ საქართველოს ბარში იყო გავრცელებული, მეღორეობა — კახეთსა და სვანეთში. ღორს, რელიგიური მოსაზრებით, არ აშენებდნენ [[აჭარა]]სა და აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთში. საკვებად არ გამოიყენებოდა უსურმაგის (ცხენის, ჯორის, [[ვირი]]ს) ხორცი. მესაქონლეობა მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა ქართველი ხალხის რწმენა-წარმოდგენებსა და წეს-ჩვეულებებში. მეურნეობის ამ დარგის ინტერესებს შეესატყვისებოდა უძველესი სამეურნეო [[კალენდარი]]ც. საახალწლო რიტუალში ერთ-ერთი მთავარი ადგილი ეჭირა მეკვლის მიერ ცეცხლში მუგუზლის „შეჩიჩხინებას“, ნაპერწკლების ასავარდნად, რასაც მოსდევდა საქონლის გამრავლების სურვილის გამომხატველი ფრაზა: „ამდენი ცხენი, ამდენი ძროხა“. იცოდნენ რიტუალური კვერების გამოცხობა, საახალწლოდ საქონელზე მილოცვა და სხვ. აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთში ციკან-ბატკნის ბეჭის ძვლით მკითხაობდნენ ოჯახის დოვლათიანობაზე. მთელი რიგი ცერემონიებისა დაკავშირებული იყო მეწველი და მუშა საქონლის, წველადღვების, გუთნის გატანისა და ა. შ. გათვალვის წინააღმდეგ. საქართველოს ცალკეულ კუთხეებს შემორჩა სანახაობები ხარის მონაწილეობით: [[ბუღა|ბუღების]] [[ჭიდაობა]] ([[აჭარა]]), [[კურული]] ([[სამეგრელო]]). ===მეთევზეობა=== [[მეთევზეობა]]ს, როგორც სამეურნეო ცხოვრების ერთ-ერთ მნიშვნელოვან დარგს, შორეულ წარსულში აქვს ფესვები გადგმული. არქეოლოგიური მასალების საფუძველზე ირკვევა, რომ ზედა [[პალეოლითი]]ს შემდგომ ეპოქაში [[მონადირეობა]]სა და [[შემგროვებლობა]]სთან ერთად განვითარებული ფორმით გვევლინება მეთევზეობაც. მეთევზეობის განვითარებაზე მიუთითებენ უძველესი ისტორიული წყაროები. ბერძენი ისტორიკოსი [[სტრაბონი]] (I ს.) აღნიშნავს, რომ შავი ზღვის სანაპიროზე მცხოვრებ ქართველ ტომთა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი სამეურნეო დარგი მეთევზეობაა. მეთევზეობა ძველი დროიდანვე განვითარებული იყო ტბებსა და მდინარეებში, რაც [[ლეონტი მროველი]]ს [[წმიდა ნინო]]ს ცხოვრებიდანაც ჩანს. როცა წმ. ნინომ „მოაწია მთასა ჯავახეთისასა, სადა იგი მიემთხვა ტბასა დიდსა... რომელსა ჰქვიან ფარავნა... და დაყო მუნ ორი დღე და ითხოვა საზრდეული მეთევზურთაგან“. საქართველოს მდინარეებში თევზის სიმრავლეზე მიუთითებენ უცხოელი მოგზაურებიც. [[ჟან შარდენი]]ს ცნობით, „მტკვარში მრავალ თევზს იჭერენ“. გერმანელი მოგზაური [[იოჰან გიულდენშტედტი]] აღნიშნავს, რომ მდ. მტკვარზე მეთევზეები ხის სათევზაო „გოდრებითა“ და „კალათებით“ იჭერდნენ თევზს. გვიანდელი ფეოდალური ხანის დოკუმენტებიდან ჩანს, რომ ყველა ფეოდალს ჰყავდა ყმა-მეთევზეები, მეფეთა კარზე სპეციალური თანამდებობაც არსებობდა — [[მებადური]]სა. ცნობილია თევზის ჭერის სხვადასხვა წესი: კონით, [[ფაცერი]]თ, ოჩხით, გოდრით, ჩანგლით, ბადით, აგრეთვე [[ხელაობა]], ყინულში [[თევზჭერა]] და ა. შ. მტკვრის ხეობაში თევზს, ძირითადად, ბადით იჭერდნენ, განსაკუთრებით გავრცელებული იყო სასროლი ბადე და ნავტიკი. ზღვაზე მასობრივი თევზაობის შემთხვევები არ გვხვდება, უფრო ინდივიდუალურად და მცირერიცხოვან ჯგუფებად თევზაობდნენ ნავებში მსხდარნი. მეთევზეობის დაწინაურებაზე, ეთნოგრაფიულ მონაცემებთან ერთად, მიგვითითებს ქართული ზღაპრული ეპოსი. გამოთქმულია მოსაზრება, რომ [[ამირანი]]ს მამის სახელი სულკალმახი, საქართველოში ოდესღაც არსებული [[თევზები|თევზის]] კულტის ნაშთია. იმერეთში დამოწმებულიაა თევზის მფარველი ღვთაება ლარსა. ქართველი ხალხის რელიგიურ რწმენა-წარმოდგენებში თევზი ითვლება ნაყოფიერების სიმბოლოდ, რაც მრავალი ეთნოგრაფიული ფაქტითაა დადასტურებული, როგორიცაა საქორწინო თარფი თევზით, [[კალმახი]], როგორც საკურთხის აუცილებელი ატრიბუტი [[სამეგრელო]]ში, ლოცვა-ვედრება თევზისადმი შვილიერების შეთხოვნის მიზნით; [[გურია]]ში კალმახის დაკვლა საკალანდო ქვევრის თავზე, მაგიური დანიშნულება ჰქონდა წყლის აუზს ვარძიის ღვთისმშობლის ეკლესიასა და თრიალეთის სოფ. ჰოლიანქში, სადაც ეკლესიაში სასულიერო პირებს მოშენებული ჰყავდათ კალმახები, რომელთაც, ადგილობრივთა რწმენით, სასწაულების მოხდენა შეეძლოთ. ===ხალხური ტრანსპორტი=== ქართული სინამდვილისათვის დამახასიათებელი ხალხური ტრანსპორტი, რომელშიც ცოცხალი გამწევი ძალაა გამოყენებული, სამ ჯგუფად იყოფა, რაც ქვეყნის სამეურნეო-გეოგრაფიული გარემოს თავისებურებებით არის განპირობებული: უბორბლო საზიდი [[მარხილი]] (მთის ზოლში), ბორბლიანი [[ურემი]] (ბარის ზოლში) და გარდამავალი — შერეული ტიპის საზიდი (ბოლოთრია, აჩაჩა ურემი, სელი, თუში). ეს უკანასკნელი საქართველოს პირობებშია წარმოშობილი და სპეციალურ ლიტერატურაში შეფასებულია, როგორც ქართული მატერიალური კულტურის ერთ-ერთი მონაპოვარი. ამ სახეობის კონსტრუქციულ თავისებურებას წარმოადგენს ორი სრულიად განსხვავებული სამოძრაო პრინციპის — ბარის ზოლის ურმის გორვა-ბრუნვისა და მთის ზოლის მარხილის თრევა-სრიალის მოწყობილობათა — კომბინირებული გამოყენება. მის დასამზადებლად საყურადღებო ტექნოლოგიური ხერხები გამოიყენება. ===წყლის ტრანსპორტი=== უძველესი დროიდან საქართველოში განვითარებული იყო წყლის ტრანსპორტი. [[ზღვა|ზღვის]], [[ტბა|ტბისა]] და დიდი მდინარის ათვისება სამეურნეოდ და სანაოსნოდ მხოლოდ [[ნავი]]თ იყო შესაძლებელი. აღმოსავლეთ საქართველოში სანაოსნოდ გამოიყენებოდა მდინარეები: [[მტკვარი]] და [[ალაზანი]], დასავლეთ საქართველოში — [[რიონი]]. ერთადერთი ტბა, რომელიც სანავიგაციოდ ფართოდ იყო გამოყენებული, [[პალიასტომი]]ს ტბაა. წყლის ტრანსპორტის ერთ-ერთი უძველესი სახეობა ხის მორი და [[ტივი]] იყო, რომელთაც [[მდინარე]]ზე აცურებდნენ და [[ჭოკი]]თ აძლევდნენ მიმართულებას. საქართველოში ისტორიულად გავრცელებული იყო ნავის ორი სახეობა: დაჭედილი და დაუჭედავი (ცალფა ნავი), ერთი მთლიანი ხისაგან გამოთლილი, რაც წყლის ტრანსპორტის განვითარების ყველაზე ადრეულ სახეობაზე მიგვითითებს. დროთა განმავლობაში ხდებოდა ცალფა ნავის სანაოსნო თვისებების სრულყოფა იმის გათვალისწინებით, თუ როგორ წყლებში უხდებოდა ცურვა. ცალფა ნავები განსხვავდებოდა ზომით და ზოგჯერ ფორმითაც, გამოიყენებოდა სამეურნეო საქმიანობისთვის, სათევზაოდ, სანადიროდ, ტვირთისა და მგზავრების გადასაყვანად. დასავლეთ საქართველოში თითქმის ყოველ მოსახლეს ჰყავდა პატარა ნავი, რომელიც დაჰყავდათ როგორც მამაკაცებს, ისე ქალებსა და ბავშვებსაც. ფიცრისგან შეკრული დაჭედილი ნავი მდინარეზეც გამოიყენებოდა და ზღვაზეც. დაჭედილი ნავის ოსტატებად ცნობილი იყვნენ [[მეგრელები]] და [[ქვემო იმერეთი]]ს მცხოვრებნი. სამდინარო ტრანსპორტის გავრცელებულ სახეობად ითვლებოდა ნავტიკები, ტივები. [[ტივი]] სატრანსპორტო საშუალებად გამოიყენებოდა მტკვარზე, ალაზანზე, ენგურზე, რიონზე, პალიასტომზე. ნავტიკი გამოიყენებოდა მდინარის ერთი ნაპირიდან მეორეზე გადასასვლელად. ძველად ფართოდ იყენებდნენ ბორანსაც. ძველი [[კოლხეთის სამეფო|კოლხეთი]] [[ნაოსნობა|ნაოსნობის]] ერთ-ერთ ძლიერ ცენტრად იყო ცნობილი მთელ შავ ზღვაზე, ხოლო მდიდარი წერილობითი წყაროები, რომლებიც ძვ. წ-აღ. I ათასწლეულის შუა ხანებიდან მოგვეპოვება, საქართველოში ნაოსნობის ხანგრძლივ ტრადიციებზე მიუთითებს. ===მელითონეობა=== ქართველებს მელითონეობის დარგშიც გარკვეული წვლილი აქვთ შეტანილი მსოფლიო კულტურის საგანძურში. რკინის დამუშავებას საქართველოში დიდი ხნის ისტორია აქვს, ღრმა სიძველით ხასიათდება. ამ მხრივ, არქეოლოგიური კვლევა-ძიება მეტად მნიშვნელოვან მასალას იძლევა. ჯერ კიდევ ქრისტეშობამდე XIV საუკუნიდან საქართველოში იწყება რკინის [[მეტალურგია|მეტალურგიის]] ჩასახვა-განვითარება, რასაც ხელს უწყობდა რკინის [[საბადო]]ების სიმრავლე როგორც დასავლეთ, ისე აღმოსავლეთ საქართველოში (ჩათახის (აღმ. საქართველო), წედისის (რაჭა), კურსების (იმერეთი), ჯიშრის (აფხაზეთი), შხიბარის (სვანეთი), სარკინეთის (ქართლი) და სხვა საბადოები). ქართველებს ძველი კულტურული სამყარო თვლის განთქმულ [[მელითონე]]ებად, ნაქებ რკინის მოხელეებად. ბერძენი ტრაგიკოსი [[ესქილე]] (ძვ. წ-აღ. V ს.) ხალიბებს (ზოგიერთ მკვლევარს ისინი ქართველთა წინაპრებად მიაჩნია) გამომგონებლად თვლის, ხოლო [[ხალიბები]]ს ქვეყანას „რკინის დედას“ უწოდებს. ქართველთა წინაპრები ფლობენ უჟანგავი რკინისა და მაღალი ღირსების [[ფოლადი]]ს მიღების თავისებურ ხერხებსა და საიდუმლოებას, რის გამოც მათი ნახელავი დიდად გამოირჩეოდა და შორს ჰქონდა სახელი გავარდნილი. ჯერ კიდევ [[ჰომეროსი]] ძველი ქართველი ტომების ალიბების (იგივე ხალიბების), [[ჭანები]]ს ქვეყანას იცნობდა, როგორც ლეგენდარულ „ვერცხლის ქვეყანას“ (თანამედროვე გიუმიშხანე). ხალიბები გვევლინებიან რკინის დამუშავების საუკეთესო ოსტატებად. ამ დროს წინა აზიისთვის [[კავკასია]] იყო [[ლითონი]]ს ნედლეულის მიმწოდებელი. ასურეთში ხალიბების [[რკინა]]ს „ხაბალკინუ“ რქმევია. სპეციალური კვლევით დადგენილია, რომ [[ქრისტეშობა]]მდე, IX-VII საუკუნეებში, ამ ხალხთა მეტალურგიულმა ოსტატობამ მანამდე არნახულ სიმაღლეებს მიაღწია. ამ ვითარებას კარგად ესადაგება ბერძნული მითიც, რომლის მიხედვითაც მჭედლობის ღვთაების — [[ჰეფესტო]]ს — სამოქმედო არე კავკასიაა. საქართველოს მიწა-წყალზე მიმობნეული მრავალრიცხოვანი ნაშთი: დაგროვილი რკინაწიდა, რკინის საბადოები და სხვ. მოწმობენ, რომ რკინის წარმოებას ძველი საქართველოს სახალხო მეურნეობაში ერთ-ერთი წამყვანი ადგილი ეჭირა. საქართველოს ეთნოგრაფიულმა სინამდვილემ შემოინახა ძველი მელითონეების საწარმოო გამოცდილება და რწმენა-წარმოდგენები, რაც ხალხური მჭედლობის სიძველეზე მიუთითებს. ამ მიმართებით, ქართული მეტალურგიის ტრადიციების მატარებლად და ტიპურ სახედ წარმოგვიდგა რაჭის [[სარკინეთი]] (ზემო რაჭა), რომელთა მცხოვრებთ „რკინის კაცებს“ ეძახდნენ. დადგენილია საუკეთესო ფოლადის მიღების საიდუმლოც, რკინის მადანში სადუღარი მიწის „ფაშას“ / [[პიროლუზიტი]]ს შერევის წესი, რომელიც ძველი ქართველი ტომების ([[ხალიბები]]სა და [[მოსინიკები]]ს) რკინის დამზადების წესის ანალოგიურია. მელითონეობის ძველი კულტურის კვალი ატყვია არა მხოლოდ მატერიალურ წარმოებას, იგი ხალხის ცნობიერებამაც აღბეჭდა როგორც მაგიური ძალის შემცველი. [[მჭედლობა]]ს ჰყავდა თავისი მფარველი ღვთაება: სოლანი - სვანეთში, სოლომი — სამეგრელოში, შაშა — აფხაზეთში. ამასვე ადასტურებს რაჭული თქმულება „სირა მჭედელზე“, რომელიც ახლოს დგას მჭედლობის მფარველ ღვთაებებთან. თვითონ სამჭედლო წმიდა ადგილად იყო მიჩნეული, ხოლო [[მჭედელი]] — ზეკაცური ბუნების მქონე არსებად. საქართველოში დღემდე დადასტურებული მელითონეობის მდიდარი და მრავალფეროვანი ტერმინოლოგია, ამ ტერმინთა ქართული წარმოშობა, ძველი ქართული მელითონეობის განვითარების მაღალ დონეზე მიუთითებს. საქართველოში გავრცელებული იყო [[სპილენძი]]ს ხელადი. სპილენძის მადნეულის დამუშავების ცენტრი იყო [[ჭოროხი]]ს ხეობა და [[ალავერდი]]ს საბადოები. სპილენძის მოხელეები ფლობდნენ მისგან არამარტო ჭურჭლის დამზადების ტექნიკას, არამედ ძველი სპილენძეულის გადამუშავების ხელოვნებას, რაც მელითონეობის მაღალ კულტურაზე მეტყველებს. საერთოდ, [[სპილენძი]]ს ჭურჭელი ქალის სამზითვო ნივთი იყო. იგი დიდ როლს თამაშობდა სხვადასხვა რიტუალებსა და საწესო ჩვეულებათა შესრულებისას. ===ვაჭრობა=== საქართველოს ქალაქები ისტორიულად ხელოსნობისა და ვაჭრობის ცენტრებს წარმოადგენდნენ, სოფლად კი შინამრეწველობა იყო განვითარებული: ხის, ქვის, თიხის, რკინის დამუშავება ტრადიციული წესებით. მაღალ დონეზე იდგა ხალხური [[ფეიქრობა]] და [[ოქრომჭედლობა]]. არსებობდა შინამრეწველობის დარგების ოსტატთა გაერთიანებები — სახელოსნოები, ამქრული ორგანიზაციები. ისინი ამზადებდნენ სამხედრო იარაღს, თოფის წამალს, [[ოქრო]]სა და [[ვერცხლი]]ს სამკაულებს, მუსიკალურ საკრავებს, ჭურჭელს, სამოსელს, ცხენ-აქლემის მოკაზმულობებს. ვაჭრობდნენ პურით, ბამბით, [[აბრეშუმი]]თ, [[ბეწვეული]]თ, ღვინით, [[მატყლი]]თ, სანოვაგით. უცხოეთში გაჰქონდათ კახური და ქართლური [[ღვინო]], [[ენდრო]], პური, მაღალხარისხოვანი [[მატყლი]], ქსოვილი, ხალიჩები, სწრაფმავალი ცხენები და სხვ. XII საუკუნიდან მოკიდებული XVII საუკუნემდე ქართული [[აბრეშუმი]]ს ქსოვილები დიდად ფასობდა წინა აზიისა და ევროპის ბაზრებზე. მზა საქონელი შემოჰქონდათ ირან-[[ოსმალეთი]]დან, ხოლო ევროპიდან — ფრანგული საქონელი. კავშირი იყო დამყარებული მსოფლიო მნიშვნელობის სავაჭრო-ეკონომიკურ ცენტრებთან: [[ტრაპიზონი|ტრაპეზუნტთან]], [[კონსტანტინეპოლი|კონსტანტინოპოლთან]], [[ბაღდადი|ბაღდადთან]], [[ალექსანდრია]]სთან და სხვ. ==ეროვნული სამოსი== [[ფაილი:D._Ermakov_-_Chokha_1.jpg|220px|მინი|ჩოხა]] ქართული კულტურის უძველესსა და მნიშვნელოვან მონაპოვარს ეროვნული სამოსლის დამზადება-გამოყენება წარმოადგენს. საოჯახო მეურნეობაში ქსოვილების დამზადების ტრადიციული, შინამრეწველური წესით მზადდებოდა [[შალი]], [[ბამბა]], [[სელი]], [[აბრეშუმი]], [[კანაფი]]. ქსოვისა და ქსელვის რთულ და მრავალფეროვან ხალხურ ტექნიკას ფლობდა საქართველოს მთის ზოლის მოსახლეობა. [[ჰეროდოტე]]ს ცნობით, მაშინდელ მსოფლიოში კოლხეთში წარმოებული სელის ქსოვილი, ეგვიპტურთან ერთად, საუკეთესოდ ითვლებოდა. საქართველოში საუკუნეების განმავლობაში ჩაცმულობის სხვადასხვა ვარიანტი ყალიბდება, ხოლო მისი ძირითადი ტიპები — ქართული კაბა და ქართული [[ჩოხა]] — დაიხვეწა და თავისი საბოლოო სახე ბოლო საუკუნეებში მიიღო. ქართული ეროვნული კოსტიუმის ძირითადი მახასიათებელი ელემენტებია: ფორმის დახვეწილობა და სინატიფე, წელზე გაწყობა, ასაკთან, პირისახის, კანისა და თვალის გუგის ფერებთან სამოსლის ფერთა შეხამება, ტარების მანერა. ქართულ კაბას ესადაგება ქართული თავდახურვაც: [[ჩიხტი-კოპი]], [[მანდილი]], [[ლეჩაქი]] და [[ბაღდადი (თავსაბურავი)|ბაღდადი]]. ქართველი მამაკაცის ეროვნული კოსტიუმის ძირითადი ტიპი [[ჩოხა]]-[[ახალუხი]]ს კომპლექსია, ვერცხლისთავიანი [[მასრა|მასრებითა]] და [[ვერცხლი]]ს ქარქაშიანი ხანჯლით გაწყობილი. საერთო ეროვნული ჩაცმულობის გარდა, საქართველოს ზოგიერთ კუთხეში კოსტიუმის თავისებური ტიპები გამომუშავდა: სამოსი სხვადასხვა წოდებისა და პროფესიის ხალხისთვის — ხელოსნისათვის, გლეხისათვის, მოქალაქისა და ვაჭრისათვის, სასულიერო პირისათვის, მგზავრისათვის, მხედრისათვის, ფალავნებისათვის, გათხოვილი და გაუთხოვარი ქალისათვის, აგრეთვე — სამუშაო, საზეიმო, საქორწილო, სამგლოვიარო, სამონადირეო და სხვა ტანსაცმელი. ქართული კოსტიუმის ძირითადი ტიპები, ისტორიულად, სამეურნეო-ყოფითი, სოციალურ-წოდებრივი და ტერიტორიულ-ეთნიკური ნიშნების მიხედვით იქმნებოდა. ქართული ეროვნული ტანსაცმლის პარალელურად არსებობას განაგრძობდა ძველი ქართული ეთნიკური წარმომავლობის ტანსაცმელიც. მათ შორის წარმოდგენილი იყო უნიკალური, ზოგჯერ სულ მცირე მიკრორაიონში გავრცელებული სამოსი, რომელიც ძველი ქართული ჩაცმულობის საწყის ფორმებს ენათესავება. ასეთია, მაგალითად, ხევსურული „ტალავარის“ ელემენტი პერანგი, რომელიც თარგით ძველი კოლხეთისა და მცირე აზიის კულტურულ სამყაროს უკავშირდება. დასავლეთ საქართველოში, ქართული [[კოსტიუმი]]ს თავისებური სახეა რაჭული ტანსაცმელი, ასევე აჭარულ-გურული და ლაზური სამოსი ჩაქურა, რომლის შემადგენელი ელემენტია [[ყაბალახი]]. საერთო ქართული ჩაცმულობისათვის დამახასიათებელი იყო [[ნაბადი]] და ცხვრის ქურქისგან შეკერილი ჩასაცმელი. ეროვნული კოსტიუმის მრავალფეროვნებას კარგად შეესაბამება თავდახურვაც: თუშური, ხევსურული, სვანური, იმერული და მეგრული ქუდი, ყაბალახი, [[ფაფანაკი]]; საზამთრო ქუდებიდან: ყალმუხის ქუდი, [[გალიბანდი]], ბუხრის ქუდი, დაბალი [[ბოხოხი]]. XIX საუკუნიდან ტანსაცმლის ძირითად მასალად ფაბრიკული ქსოვილების გამოყენებამ დააკნინა შინამრეწველობა და კუსტარული შინა[[რეწვა]], რამაც ზეგავლენა მოახდინა ქართული ჩაცმულობის ტრადიციულ ფორმებზე. საქართველოში ვრცელდება ევროპული [[მოდა]]. სოფლის მოსახლეობა ჩოხას რუსულ მაზარაზე ცვლის, მაღალი კლასის წარმომადგენლები — ევროპულ [[ფრაკი|ფრაკებსა]] და კოსტიუმებზე. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ქართველები ირანში]] *[[ქართველი ამერიკელები]] *[[ქართველები აზერბაიჯანში]] *[[ქართველები გერმანიაში]] *[[ქართველები კანადაში]] *[[ქართველები რუსეთში]] *[[ჩვენებურები]] *[[საქართველოს ისტორია]] *[[საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესია]] *[[ქართული კულტურა]] *[[ქართველთა ეთნოგენეზი]] == ლიტერატურა == {{ქსე|458-461|აბდუშელიშვილი მ., მუსხელიშვილი დ., სურგულაძე ი.}} *''აბდუშელიშვილი მ.'', „ქართველი ხალხის ანთროპოლოგიური ისტორია“, თბილისი, 1979 *[[ნიკო ბერძენიშვილი|''ბერძენიშვილი ნ.'']], „საქართველოს ისტორიის საკითხები“, წიგნი 8, თბილისი, 1975 *''მელიქიშვილი გ.'', „ფეოდალური საქართველოს პოლიტიკური გაერთიანება და საქართველოში ფეოდალურ ურთიერთობათა განვითარების ზოგიერთი საკითხი“, თბილისი, 1973 *„საქართველოს ისტორიის ნარკვევები“, ტომი 1, თბილისი, 1970 * [http://www.amsi.ge/istoria/div/fircx.pdf სამსონ ფირცხალავა: ქართველთა წინაპრები და მათი მონათესავე ტომები წინა აზიაში 40 - 6 ს.ს. ძვ.წ] * [http://www.amsi.ge/istoria/div/ToFCiSvili_saqarT.html როლანდ თოფჩიშვილი: ქართველთა ეთნიკური ისტორია და საქართველოს ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მხარეები] * [http://www.amsi.ge/istoria/div/meliqiSvili.html Г. Меликишвили: Некоторые вопросы древнейшей истории грузинского народа] ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat|People of Georgia|ქართველები}} *[http://www.geogen.ge/ge/main_nationalities_georgia/georgians/ ქართველები] *[http://www.saunje.ge/index.php?id=83 ქართველები] *[http://martlmadidebloba.ge/istoria6.html ზაქარია ჭიჭინაძე. შავი დრო. (ქართველთა გადასახლება ფერეიდანში)] *[http://www.georoyal.ge/?id=314 ქართველები ეგვიპტის სათავეში] *[http://geonoc.org.ge/museum/index.php?lang_id=GEO&sec_id=5 ქართველები ოლიმპიურ თამაშებზე] *[http://geonoc.org.ge/museum/index.php?lang_id=GEO&sec_id=8 ქართველები. სპორტსმენები ზამთრის ოლიმპიურ თამაშებზე] *[http://www.nplg.gov.ge/emigrants/ka/ უცხოეთში მოღვაწე გამოჩენილი ქართველები] *[http://www.kvirispalitra.ge/history/19604-thurqetheli-qarthvelebi-qchven-chveni-gurjuli-ena-devinarchunethq.html თურქეთელი ქართველები: "ჩვენ ჩვენი გურჯული ენა დევინარჩუნეთ"...] *[http://www.biblusi.ge/categories/didi-qarTvelebi.html?lang=ka-GE დიდი ქართველები] *[https://www.youtube.com/watch?v=PB2dtBvDp3E ლია ბითაძე ”კავკასიის უძველესი და თანამედროვე ანთროპოლოგია” (ლექცია)] *[https://ijhei.wordpress.com/2008/10/25/%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90-%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%AB%E1%83%94-%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%97%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%A3/ ლია ბითაძე: ანთროპოლოგიური მონაცემები ქართველთა ეთნოგენეზისათვის. თბილისი, 2001 წ.] *[http://saunje.ge/index.php?id=1111&lang=ru გ.მელიქიშვილი - ქართველები, მათი წარმომავლობის საკითხი] *[https://iberiana.wordpress.com/about/genealogia/ ქართველების გენეალოგია] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{ქართველები}} [[კატეგორია:ქართველები| ]] [[კატეგორია:მსოფლიოს ხალხები]] 6jzpstmav1mpdy0zo1yrsn93qm3b9k5 0 4628 4827800 4826399 2025-07-07T13:28:10Z Shavtara 165777 4827800 wikitext text/x-wiki {{რჩეული/2.0}}{{ინფოდაფა ყოფილი სამეფო/ქვეყანა |მშობლიური სახელი = Βασιλεία Ῥωμαίων, Ῥωμανία <small>([[ძველი ბერძნული ენა|ძვ. ბერძნ.]])</small><br />Imperium Romanum, Romania <small>([[ლათინური ენა|ლათ.]])</small> |გრძელი სახელი = ბიზანტიის იმპერია |საერთო სახელი = ბიზანტიის იმპერია |რეგიონი = |ქვეყანა = |ერა = [[ანტიკური ხანა|გვიანი ანტიკური]]-<br />[[შუა საუკუნეები|გვიანი შუა სააუკუნ.]] |სტატუსი = |სტატუსის ტექსტი = [[იმპერია|ყოფილი იმპერია]] |იმპერია = |მართველობა = [[ავტოკრატია|ავტოკრატული]] [[აბსოლუტური მონარქია]] <!-- აღზევება, დაცემა და მნიშვნელოვანი წლები --> |შექმნა = |შექმნის თარიღი = |შექმნის წელი = [[330]]/[[395]]<ref group="კ">ბიზანტიის იმპერიის, როგორც სრულფასოვანი ცალკე სახელმწიფოს ჩამოყალიბების თარიღი საკმაოდ საკამათოა. ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ვერსიაა 330 წელი, როდესაც იმპერატორმა [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინე I-მა]] დედაქალაქი [[რომი]]დან [[ბიზანტიონი|ბიზანტიონში]] (მოგვიანებით [[კონსტანტინოპოლი]]) გადაიტანა, თუმცა არსებობს სხვა მოსაზრებებიც. 1) III საუკუნის დასასრული — იმპერატორ [[დიოკლეტიანე]]ს მიერ აღმოსავლეთ რომის იმპერიის, როგორც ცალკე ერთეულის შექმნა. 2) IV ს-ის შუა ხანები — კონსტანტინოპოლის დედაქალაქად ფორმირების დასასრული ([[კონსტანციუს II]]-ის მმართველობა). 3) 395 წელი — იმპერატორ [[თეოდოსიუს I]]-ის გარდაცვალების შემდეგ რომის იმპერიის ორად გაყოფა. 4) 476 წელი — [[დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემა]]. 5) VI საუკუნის შუა ხანები — იმპერატორ [[იუსტინიანე I (ბიზანტია)|იუსტინიანე I-ის]] მმართველობა.</ref> |გაუქმება = [[კონსტანტინოპოლის დაცემა]] |გაუქმების თარიღი = [[29 მაისი]] |გაუქმების წელი = [[1453]] |მოვლენა1 = [[თეოდოსიუს I|თეოდოსიუს I-ის]] გარდაცვალება და იმპერიის საბოლოო გაყოფა |მოვლენის თარიღი1 = [[395]] |მოვლენა2 = [[დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემა]] |მოვლენის თარიღი2 = [[476]] |მოვლენა3 = [[მეოთხე ჯვაროსნული ლაშქრობა|IV ჯვაროსნული ლაშქრობა]] |მოვლენის თარიღი3 = [[1204]] |მოვლენა4 = [[კონსტანტინოპოლი]]ს ხელახალი დაპყრობა |მოვლენის თარიღი4 = [[1261]] |უპირველესი მოვლენა = [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის გაყოფა]] |უპირველესის თარიღი = [[285]] |უკანასკნელი მოვლენა = [[ტრაპიზონის იმპერია|ტრაპიზონის დაცემა]] |უკანასკნელის თარიღი = [[15 აგვისტო]] [[1461]] <!-- წინამორბედები, მემკვიდრეები, დროშები, გერბები და სიმბოლოები --> |p1 = რომის იმპერია |დროშა_p1 = Vexilloid of the Roman Empire.svg |s1 = ოსმალეთის იმპერია |დროშა_s1 = Ottoman flag by Hieronymus Bosch.svg |დროშის სურათი = Byzantine imperial flag, 14th century.svg |დროშის აღწერა = დროშა ([[პალეოლოგოსები]]ს მმართველობისას) |გერბი = Byzantine Palaiologos Eagle.svg |გერბის ზომა = 90პქ |გერბის აღწერა = გერბი<br />([[პალეოლოგოსები]]ს მმართველობისას) |რუკის სურათი = Justinian555AD.png |რუკის აღწერა = ბიზანტიის იმპერია იუსტინიანე I-ის დროს, 555 წელს. |რუკის სურათი2 = Territorial evolution of the Eastern Roman Empire.gif |რუკის აღწერა2 = ბიზანტიის იმპერიის ტერიტორია [[379]] წლიდან [[1453]] წლამდე |დედაქალაქი = [[კონსტანტინოპოლი]] |ყოფილი დედაქალაქი = |latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW= |დევიზი = |ჰიმნი = |ენები = '''[[ლათინური ენა|ლათინური]]''' <small>(620 წლამდე)</small><br />'''[[ბერძნული ენა|ბერძნული]]''' <small>(620 წლიდან)</small> |რელიგია = '''[[რომაული რელიგია]]'''<br /><small>(380 წლამდე)</small><br />'''[[ქრისტიანობა]]'''<br /><small>(1054 წლამდე)</small><br />'''[[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებლური ქრისტიანობა]]'''<br /><small>(1054 წლიდან)</small> |ვალუტა = [[სემისისი (ოქრო)|სემისისი]], [[ტრემისისი]] [[სოლიდუსი]] <small>(მიმოქცევაში იყო [[1092]] წლამდე)</small>, [[პერპერა]] <small>(დაახლ. [[1092]] წლიდან)</small>, <!-- ტიტულები და მართველთა სახელები --> |ლიდერი1 = '''[[კონსტანტინე I დიდი]]''' |ლიდერი2 = '''[[არკადიუსი (ბიზანტია)|არკადიუსი]]''' <small>(პირველი იმპერატორი [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] ოფიციალურად გაყოფის შემდეგ)</small> |ლიდერი3 = '''[[მიხეილ VIII (ბიზანტია)|მიხეილ VIII]]''' <small>(პირველი იმპერატორი [[კონსტანტინოპოლი]]ს დაბრუნების შემდეგ)</small> |ლიდერი4 = '''[[კონსტანტინე XI (ბიზანტია)|კონსტანტინე XI]]''' <small>(უკანასკნელი იმპერატორი)</small> |ლიდერის წელი1 = [[330]]–[[337]] |ლიდერის წელი2 = [[395]]-[[408]] |ლიდერის წელი3 = [[1261]]-[[1282]] |ლიდერის წელი4 = [[1449]]–[[1453]] |ლიდერის ტიტული = [[ბიზანტიის იმპერატორების სია|იმპერატორი]] <!-- ფართობი და მოსახლეობა --> |სტატ. წელი1 = IV ს |ფართობი1 = 2500000 |სტატ. მოსახ1 = |სტატ. წელი2 = [[565]] |ფართობი2 = 3500000 |სტატ. მოსახ2 = 26000000 |სტატ. წელი3 = [[780]] |ფართობი3 = |სტატ. მოსახ3 = 7000000<ref name="PH">Zie [http://www.cit.gu.edu.au/~wiseman/Roman/3PerspMaps.html Professor Howard Wisemans website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080621220603/http://www.cit.gu.edu.au/~wiseman/Roman/3PerspMaps.html |date=2008-06-21 }} over het Romeinse Rijk.</ref> |სტატ. წელი4 = [[1025]] |ფართობი4 = |სტატ. მოსახ4 = 12000000 |სტატ. წელი5 = [[1143]] |ფართობი5 = |სტატ. მოსახ5 = 10000000 |სტატ. წელი6 = [[1282]] |ფართობი6 = |სტატ. მოსახ6 = 5000000 }} '''ბიზანტიის იმპერია''', ასევე '''აღმოსავლეთ რომის იმპერია''' ან უბრალოდ '''ბიზანტია''' — [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] ტერიტორიის აღმოსავლეთ ნაწილში არსებული ძირითადად ბერძნულენოვანი [[სახელმწიფო]], რომელიც არსებობდა გვიანი [[ანტიკური ხანა|ანტიკურ ხანისა]] და [[შუა საუკუნეები]]ს პერიოდში. მისი დედაქალაქი იყო [[კონსტანტინოპოლი]] (დღევანდელი [[სტამბოლი]]<ref group="კ">[http://www.ambioni.ge/stamboli ქალაქს სტამბოლი ოფიციალურად 1930 წლის 28 მარტს ეწოდა.]</ref>), რომელიც თავდაპირველად დაარსდა, როგორც ბერძნული კოლონია [[ბიზანტიონი]].<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=29352 ბიზანტიონი — უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი]</ref> ქვეყანა გადაურჩა [[დასავლეთ რომის იმპერია|დასავლეთ რომის იმპერიის]] დაშლასა და [[დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემა|დაცემას]] [[V საუკუნე]]ში და განაგრძობდა არსებობას კიდევ ათასი წლის განმავლობაში, [[1453|1453 წელს]] [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] მიერ მის დაპყრობამდე. მისი არსებობის განმავლობაში იმპერია წარმოადგენდა ყველაზე ძლიერ პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, კულტურულ და სამხედრო ძალას [[ევროპა]]ში. როგორც „ბიზანტიის იმპერია“, ისე „აღმოსავლეთ რომის იმპერია“ წარმოადგენს [[ისტორიოგრაფია|ისტორიოგრაფიულ]] ტერმინს იმპერიის აღსანიშნავად მისი განადგურების შემდეგ. თავად მისი მაცხოვრებლები სახელმწიფოს უწოდებდნენ რომის იმპერიას ([[ძველი ბერძნული ენა|ძველ ბერძნ.]] Βασιλεία Ῥωμαίων, [[ლათინური ენა|ლათ.]] Imperium Romanum) ან რომანიას ([[ძველი ბერძნული ენა|ძველ ბერძნ.]] Ῥωμανία),{{Sfn|James|2010|p=5}}{{Sfn|Freeman|1999|p=431; 435-437; 459-462}}{{Sfn|Baynes|1948|p=XX}} ხოლო საკუთარ თავს „რომაელებს“.{{sfn-2|ვალერი ასათიანი, ბიზანტიური ცივილიზაცია|2006|გვ=13}} ბიზანტიის იმპერიის ჩამოყალიბება ერთბაშად არ მომხდარა. [[IV საუკუნე|IV-დან]] [[VI საუკუნე]]მდე განხორციელებულმა რამდენიმე ღონისძიებამ საბოლოოდ [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] დასავლეთ და აღმოსავლეთ ნაწილებად გაყოფა გამოიწვია. [[284|284 წელს]] [[რომის იმპერატორი|იმპერატორმა]] [[დიოკლეტიანე]]მ (284-305 წწ.) რომის იმპერიის მმართველობა დასავლეთ და აღმოსავლეთ ნაწილებად დაყო. 330 წლისათვის [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინე I-მა]] (306–337 წწ.) დედაქალაქი [[რომი]]დან [[ბიზანტიონი|ბიზანტიონში]] გადაიტანა,<ref>[http://genia.ge/?p=9494 genia.ge — კონსტანტინოპოლის შესახებ...]</ref> რომელსაც მოგვიანებით ''[[კონსტანტინოპოლი]]'' („კონსტანტინეს ქალაქი“) და ''Nova Roma'' („ახალი რომი“) ეწოდა.<ref group="კ">სახელწოდება „ახალი რომი“ ოფიციალურ დოკუმენტებში პირველად [[კონსტანტინოპოლის პირველი საეკლესიო კრება|კონსტანტინოპოლის პირველი საეკლესიო კრების]] (381 წ.) კანონებში გვხვდება, სადაც ის გამოიყენება იმის დასასაბუთებლად, რომ კონსტანტინოპოლის საპატრიარქო ტახტი მეორეა რომის შემდეგ.</ref> [[თეოდოსიუს I]]-ის (379-395 წწ.) მმართველობისას [[ქრისტიანობა]] [[სახელმწიფო რელიგია]]დ გამოცხადდა, ხოლო სხვები, მაგ. [[რომაული რელიგია|რომაული პოლითეისტური რელიგია]] აიკრძალა.<ref>[http://www.georoyal.ge/?MTID=3&TID=79&id=2129 http://www.georoyal.ge — წმიდა იმპერატორი თეოდოსი I დიდი]</ref> ბიზანტიის იმპერიის ჩამოყალიბების პროცესი არსებითად დასრულდა [[ბიზანტიის იმპერატორი|იმპერატორ]] [[ჰერაკლე (ბიზანტია)|ჰერაკლეს]] (610-641 წწ.) მმართველობისას, როდესაც მოხდა იმპერიის მმართველობისა და არმიის რესტრუქტურიზაცია და ოფიციალურ ენად დამტკიცდა [[ბერძნული ენა|ბერძნული]] [[ლათინური ენა|ლათინურის]] ნაცვლად. ამიტომ, მიუხედავად იმისა, რომ ბიზანტიის იმპერია წარმოადგენდა რომის იმპერიის მემკვიდრესა და სახელმწიფოებრივი ტრადიციების გამგრძელებელს, თანამედროვე ისტორიკოსები ბიზანტიას გამოარჩევენ ანტიკური რომისაგან, რადგან ის ლათინურის ნაცვლად ბერძნული კულტურის მატარებელი იყო, ხოლო [[სახელმწიფო რელიგია]]ს [[რომაული მითოლოგია|რომაული პოლითეიზმის]] მაგივრად [[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებელი ქრისტიანობა]] წარმოადგენდა. ბიზანტიის იმპერიის საზღვრები მისი არსებობის განმავლობაში გამუდმებით იცვლებოდა. იმპერიამ შემცირებისა და შემდეგ კვლავ გაფართოების რამდენიმე ეტაპი გაიარა. [[ბიზანტიის იმპერატორი|იმპერატორ]] [[იუსტინიანე I (ბიზანტია)|იუსტინიანე I-ის]] (527-565 წწ.) მმართველობისას იმპერიის ტერიტორიამ მაქსიმუმს მიაღწია. ამ დროს მის შემადგენლობაში შედიოდა რომის იმპერიის მრავალი ყოფილი პროვინცია დასავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთში, ჩრდილოეთ აფრიკასა და იტალიაში თვით [[რომი]]ს ჩათვლით, რომელსაც ბიზანტია ორ საუკუნეზე მეტი ხნის განმავლობაში ფლობდა. იმპერატორ [[მავრიკიოსი (ბიზანტია)|მავრიკიოსის]] მმართველობისას იმპერიის აღმოსავლეთი საზღვარი გაფართოვდა, ჩრდილოეთი კი დასტაბილურდა, თუმცა მისმა მკვლელობამ ქვეყანა [[სასანიანთა იმპერია|სასანიანთა ირანთან]] ოცწლიან ომში ჩაითრია, რამაც იმპერიის რესურსები გამოფიტა, ამან კი მაჰმადიან დამპყრობლებს მისი ტერიტორიების დაპყრობა გაუადვილა. [[VII საუკუნე]]ში [[არაბები|არაბებმა]] იმპერიას სხვებთან ერთად ყველაზე მდიდარი პროვინციები — [[ეგვიპტე]] და [[სირია]] წაართვეს. [[არაბთა სახალიფო]]ს დასუსტების შემდეგ [[მაკედონელთა დინასტია|მაკედონელთა დინასტიის]] მმართველობის პერიოდში ([[X საუკუნე|X]]-[[XI საუკუნე|XI]] სს) იმპერია კვლავ გაფართოვდა და მთელს ხმელთაშუაზღვისპირეთში დომინანტ ძალად იქცა. ეს იყო მისი აღორძინების ორსაუკუნოვანი ეპოქა, რომელიც [[1071|1071 წელს]] [[მანასკერტის ბრძოლა]]ში [[თურქ-სელჩუკები|თურქ-სელჩუკებთან]] დამარცხებით დასრულდა, რის შედეგადაც ბიზანტიამ სამუდამოდ დაკარგა [[ანატოლია|ანატოლიის]] უდიდესი ნაწილი, რომელიც თურქების ახალ „სამშობლოდ“ იქცა. უკვე მოგვიანებით ქვეყნის სათავეში ექცევა [[კომნენოსთა დინასტია]]. კომნენოსებმა შეძლეს იმპერიის ერთიანობის შენარჩუნება, თუმცა იმპერატორ [[ანდრონიკე I (ბიზანტია)|ანდრონიკე I]] კომნენოსის გარდაცვალების შემდეგ ქვეყანაში სიტუაცია მნიშვნელოვნად შეიცვალა. იმპერიის არსებობის ბოლო საუკუნეების განმავლობაში ზოგად ტენდენციას წარმოადგენდა ტერიტორიის შემცირება და დასუსტება. მთელი [[XII საუკუნე|XII საუკუნის]] განმავლობაში ბიზანტია განუწყვეტლად იბრძოდა თურქების წინააღმდეგ, თუმცა „სასიკვდილო დარტყმა“ მას არა მაჰმადიანებმა, არამედ ევროპელმა ჯვაროსნებმა მიაყენეს, რომლებმაც [[მეოთხე ჯვაროსნული ლაშქრობა|მეოთხე ჯვაროსნული ლაშქრობის]] დროს (1204 წელს) [[იერუსალიმი]]ს ნაცვლად აიღეს და სასტიკად გაძარცვეს [[კონსტანტინოპოლი]]. ბიზანტიის ტერიტორია ლათინურ ([[ლათინთა იმპერია]]) და ბერძნულ ([[ნიკეის იმპერია]], [[ტრაპიზონის იმპერია]] და [[ეპირის დესპოტატი]]) ერთმანეთთან დაპირისპირებულ სამეფოებად დაიშალა. მიუხედავად იმისა, რომ 1261 წელს ბიზანტიელებმა კონსტანტინოპოლის დაბრუნება შეძლეს, იმპერიას მხოლოდ დედაქალაქი და რამდენიმე მცირე პროვინციაღა შერჩა. მისი დანარჩენი ტერიტორიები თანდათანობით დაიპყრეს [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალებმა]], რომლებმაც [[1453|1453 წლის]] [[29 მაისი|29 მაისს]] [[კონსტანტინოპოლი]]ს აღებით წერტილი დაუსვეს ბიზანტიის იმპერიის არსებობას. == სახელის ეტიმოლოგია == ტერმინი „ბიზანტია“ [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] გვიანდელი წლების აღსანიშნად პირველად გერმანელმა ისტორიკოსმა, ჰიერონიმუს ვოლფმა [[1557]] წელს გამოიყენა თავის ნამუშევარში Corpus Historiæ Byzantinæ, რომელიც ისტორიული წყაროების კრებულს წარმოადგენდა. ტერმინი მომდინარეობს [[კონსტანტინოპოლი]]ს ძველი სახელიდან, „[[ბიზანტიონი]]დან“ ({{lang-el|Βυζάντιον}}, {{lang-la|Byzantium}}), რომელიც ქალაქს დედაქალაქად გამოცხადებამდე ერქვა.{{sfn-2|ვალერი ასათიანი, ბიზანტიური ცივილიზაცია|2006|გვ=13}} [[1648]] წელს გამოქვეყნებული ნაშრომის, „Byzantine du Louvre (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae)“-ისა და მოგვიანებით, [[1680]] წელს შარლ დიუკანჟის მიერ გამოცემული „ბიზანტიის ისტორიის“ („Historia Byzantina“) წყალობით, ტერმინი „ბიზანტია“ ფართოდ გავრცელდა [[შარლ ლუი დე მონტესკიე|მონტესკიესა]]<ref>Fox, [http://www.romanity.org/htm/fox.01.en.what_if_anything_is_a_byzantine.01.htm What, If Anything, Is a Byzantine?]; {{harvnb|Rosser|2011|p=1}}</ref> და სხვა ფრანგ ავტორებში. მიუხედავად ამისა, XIX საუკუნის შუა ხანებამდე დასავლურ სამყაროში ტერმინი არსებითად ვერ დამკვიდრდა. რაც შეეხება ინგლისურ ისტორიოგრაფიას, აქ ტერმინი „ბიზანტიის იმპერია“ პირველად ჯორჯ ფინლაიმ გამოიყენა თავის ნაშრომში „ბიზანტიის იმპერიის ისტორია 716-დან 1057 წლამდე“ (History of the Byzantine Empire from 716 to 1057).<ref>{{harvnb|Rosser|2011|p=2}}.</ref> იმპერიის მკვიდრნი მას მოიხსენიებდნენ, როგორც: „რომის იმპერია“, „რომაელთა იმპერია“ ({{lang-la|Imperium Romanum, Imperium Romanorum}}; {{lang-el|Βασιλεία τῶν Ῥωμαίων, ''Basileia tōn Rhōmaiōn''; Ἀρχὴ τῶν Ῥωμαίων, ''Archē tōn Rhōmaiōn''}}), „რომანია“ ({{lang-la|Romania}}; {{lang-el|Ῥωμανία Rhōmania}}),{{#tag:ref|„რომანია“, რომელიც ნიშნავდა „რომაელთა მიწას“,<ref>{{harvnb|Fossier|Sondheimer|1997|p=104}}</ref> იყო იმპერიის პოპულარული სახელი, რომელიც, ძირითადად, არაოფიციალურად გამოიყენებოდა. [[1081]] წლის შემდეგ, ის ზოგჯერ იმპერიის ოფიციალურ დოკუმენტებშიც გვხვდება; ასევე, [[1204]] წელს, [[მეოთხე ჯვაროსნული ლაშქრობა|მეოთხე ჯვაროსნული ლაშქრობის]] ლიდერებმა ასე უწოდეს ახლადდაარსებულ [[ლათინთა იმპერია]]ს.<ref>{{harvnb|Wolff|1948|გვ.=5–7, 33–34}}.</ref> ტერმინი არ გულისხმობს თანამედროვე რუმინეთს, რომლის სახელწოდებაც მრავალ ენაზე ემთხვევა იმპერიის სახელის ამ ვარიანტს.|group="კ"}} „რომის რესპუბლიკა“ ({{lang-la|Res Publica Romana}}; {{lang-el|Πολιτεία τῶν Ῥωμαίων, ''Politeia tōn Rhōmaiōn''}}),{{Sfn|Ahrweiler|1983|p=47-58}} „გრაიკია“ ({{lang-el|Γραικία}}){{Sfn|Teodoro Estudita|século IX|p=745; 458}} და „რომაის“ ({{lang-el|Ῥωμαΐς}}).<ref>{{harvnb|Cinnamus|1976|p=240}}; Theodore the Studite, ''Epistulae'', 145, line 19 ("ἡ ταπεινὴ Γραικία"), and 458, line 28 ("ἐν Ἀρμενίᾳ καὶ Γραικίᾳ").</ref> იმპერიის მაცხოვრებლები საკუთარ თავს რომაიოისა და გრაიკოის უწოდებდნენ და [[XIX საუკუნე]]შიც კი [[ბერძნები]] მათ თანამედეროვე ენას [[ბერძნული ენა|რომაიკასა]] და [[ბერძნული ენა|გრაიკიკას]] ეძახდნენ. == ისტორია == {{ბიზანტიის იმპერიის ისტორია}} === ადრეული ისტორია === რომის იმპერიამ შეძლო მთელი [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუაზღვისპირეთის]] დაპყრობა. ამ ტერიტორიებზე მრავალი ერი სახლობდა, რომლებსაც კულტურულად ერთმანეთთან საერთო არაფერი ჰქონდათ. ისინი განვითარების მიხედვითაც განსხვავდებოდნენ ერთმანეთისგან. განვითარების საკმაოდ მაღალ საფეხურზე იყო იმპერიის აღმოსავლეთი პროვინციები, აქ მოსახლეობის საკმაოდ დიდი რაოდენობა ცხოვრობდა. აღმოსავლეთის განვითარებას თავისი მიზეზები ჰქონდა, აქ იყო უძველესი ბერძნული კულტურა, მოგვიანებით ამავე ტერიტორიაზევე არსებობდა მაკედონიის იმპერიაც.<ref name="Ostrogorsky 1959 21">{{harvnb|Ostrogorsky|1959|p=21}}; {{harvnb|Wells|1922|loc=Chapter 33}}.</ref> [[III საუკუნე]]ში არასტაბილური მდგომარეობა დასავლეთისათვის უფრო საგრძნობი და პრობლემური აღმოჩნდა, ვიდრე აღმოსავლეთისათვის. განსხვავება ელინიზებულ აღმოსავლეთსა და შედარებით ახალგაზრდა ლათინიზებულ დასავლეთს შორის მომდევნო საუკუნეების განმავლობაში კიდევ უფრო აშკარა და არსებითი გახდა, რამაც, საბოლოოდ, ამ ორი სამყაროს გაუცხოება<ref name="Ostrogorsky 1959 21"/> და კულტურული, შემდეგ კი პოლიტიკური გაყოფა გამოიწვია. ==== რომის იმპერიის გაყოფა ==== [[კონსტანტინე დიდი|კონსტანტინე I დიდის]] დროს ქვეყანაში მნიშვნელოვანი ცვლილებები განხორციელდა, სწორედ ამ დროს ხდება რომის იმპერიის ორად გაყოფა. ამ პერიოდში [[ქრისტიანობა|ქრისტიანული]] რელიგია თანდათანობით პრივილეგირებული ხდება, თუმცა კონსტანტინეს დროს ის [[სახელმწიფო რელიგია]]დ არ ცხადდება. [[325]] წელს ნიკეაში გაიმართა [[ნიკეის პირველი საეკლესიო კრება|პირველი საეკლესიო კრება]]. კონსტანტინე დიდმა იმპერიის დედაქალაქი [[330]] წელს [[ბოსფორის სრუტე|ბოსფორის სრუტის]] სანაპიროზე გადაიტანა, ამ ადგილს სტრატეგიულად ხელსაყრელი პირობები ჰქონდა, აქ გადიოდა მთავარი სავაჭრო გზები. ახალი დედაქალაქის ადგილზე ადრეც მდებარეობდა ბერძნული დასახლებული პუნქტი [[ბიზანტიონი]]. ბიზანტიის განვითარებას ხელს უწყობდა დაპყრობილი ტერიტორიებიდან აკრეფილი თანხები. [[თეოდოსიუს I|თეოდოსიუს I-ის]] ([[379]]-[[395]]) მმართველობის დროს დაიწყო კონსტანტინოპოლის დიდი გალავნის მშენებლობა, ეს გალავანი [[1204]] წლამდე არცერთ დამპყრობელს არ გადაულახავს. სწორედ ამ პერიოდში იწყება აღმოსავლეთიდან [[ჰუნები]]ს გამოჩენა. ბიზანტიაზე შემოსევების თავიდან ასაცილებლად იმპერატორმა [[ჰუნები|ჰუნებს]] ხარკის მიცემა დაუწყო (სავარაუდოდ, 300 კგ ოქრო). [[453]] წელს გარდაიცვალა [[ჰუნები]]ს ბელადი [[ატილა]], რის შემდეგაც ჰუნების იმპერია დაიშალა. აღმოსავლეთ რომის იმპერიაში დროებითი სიმშვიდე დამყარდა. დასავლეთში კი კვლავ გრძელდებოდა შიდა არეულობა და ბარბაროსთა შემოსევები. [[476]] წელს ბარბაროსმა [[ოდოაკრი|ოდოაკრმა]] [[რომი]] აიღო. დასავლეთ რომის იმპერია დაემხო. ==== კონსტანტინე დიდი ==== [[ფაილი:Statua di Costantino ai musei capitolini.jpg|მინი|[[კონსტანტინეს ბიუსტი]], დათარიღებულია მე-4 საუკუნის დასაწყისით.]] რომის იმპერატორები, რომლებიც თავს ღმერთებს უტოლებდნენ, სამას წელზე მეტხანს დევნიდნენ ქრისტიანებს. ქრისტიანების დევნის შეწყვეტა იმპერატორ [[კონსტანტინე დიდი]]ს ([[306]]-[[337]]) სახელთან არის დაკავშირებული. ახალი სარწმუნოებით კონსტანტინე დიდი ნგრევის პირას მისული რომის იმპერიის ერთიანობის შენარჩუნებასა და განახლებას ცდილობდა. ქრისტიანობა, მისი აზრით, მრავალეროვანი იმპერიის სიმტკიცის საფუძველი უნდა გამხდარიყო. [[კონსტანტინე დიდი|კონსტანტინე I-მა]] [[313]] წელს გამოსცა რჯულშემწყნარებლობის აქტი — [[მილანის ედიქტი]], რომლითაც ქრისტიანებს სხვა რელიგიური მიმდინარეობების გვერდით თანაბარი უფლებები მიანიჭა. მაშინ, როდესაც რომის იმპერია დაღუპვის პირას იყო, დაიწყო ეკლესიის პოლიტიკურ ძალად გარდაქმნის პროცესი. ეს ძალიან თამამი ნაბიჯი იყო, რომელსაც დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა არა მარტო გვიანდელი რომის იმპერიისთვის, არამედ მთელი შუა საუკუნეებისთვის. [[კონსტანტინე დიდი|კონსტანტინე დიდმა]] ბრძანება გასცა, დაებრუნებინათ ქრისტიანებისათვის ის ქონება, რომელიც მათ დევნის დროს ჩამოართვეს. {{ციტატა|თავისუფლება რელიგიაში არ უნდა იზღუდებოდეს, პირიქით, ყველას გულსა და გონებას უნდა მიეცეს უფლება, იზრუნოს ღვთიურ საგნებზე თავისი ნების მიხედვით.}} {{ციტატა|გადავწყვიტეთ, რომ ქრისტიანებსა და სხვა ხალხებს ჩვენს იმპერიაში მივცეთ სრული თავისუფლება მისდიონ იმ სარწმუნოებას, რომელსაც თვითონ აირჩევენ. ყველა ადამიანს აქვს უფლება ქრისტიანი გახდეს, არც ერთი ღმერთის თაყვანისცემა და არც ერთი სარწმუნოება ჩვენგან შეზღუდული არ იქნება. ამდენად, ქრისტიანული საზოგადოების მიმართ დავადგინეთ: ვისაც ჩვენი ხაზინიდან ან სხვა ვინმესგან შეუძენია ადგილები, სადაც წინათ ქრისტიანები იკრიბებოდნენ, ის ადგილები უკან დაუბრუნდეს ქრისტიანებს უსასყიდლოდ და ყოველგვარი გადასახადის გარეშე.}} ==== კონსტანტინოპოლი ==== [[ფაილი:Mapa de la Constantinopla bizantina..jpg|მინი|მარცხნივ|400px|[[კონსტანტინოპოლი]] [[ბიზანტია|ბიზანტიის]] ეპოქაში.]] რომის იმპერია, მიუხედავად სირთულეებისა, არსებობას განაგრძობდა, თუმცა სიმძიმის ცენტრმა იმპერიის უფრო მდიდარ აღმოსავლურ პროვინციებში გადაინაცვლა. კონსტანტინე დიდმა [[330]] წელს იმპერიის ახალი დედაქალაქი — [[კონსტანტინოპოლი]], [[ბოსფორის სრუტე|ბოსფორის სრუტის]] სანაპიროზე, კარგად დაცული ძველბერძნული პოლისის [[ბიზანტიონი]]ს ადგილას დააარსა (აქედან მოდის სახელმწიფოს სახელწოდებაც, რომელიც [[რენესანსი]]ს მოღვაწეებმა იმპერიის დაცემის შემდეგ შემოიღეს). ბიზანტიელები საკუთარ ქვეყანას [[რომის იმპერია]]ს უწოდებდნენ, თავს რომაელებად, ღვთის რჩეულ ხალხად, ხოლო იმპერატორს სრულიად საქრისტიანოს მეთაურად თვლიდნენ. კონსტანტინოპოლს, როგორც წარმართული რომის საპირისპროდ დაარსებულ ქრისტიანულ დედაქალაქს, განსაკუთრებული მნიშვნელობა მიენიჭა. „ახალი რომი“ აღმოსავლური და დასავლური კულტურების ბუნებრივი დამაკავშირებელი იყო. ერთიანი რომის იმპერიის უკანასკნელი იმპერატორის, [[თეოდოსიუს I|თეოდოსიუს I-ის]] (379-395 წწ.) გარდაცვალების შემდეგ, იმპერია საბოლოოდ გაიყო აღმოსავლეთ რომის (ბიზანტიის) და დასავლეთ რომის იმპერიად. ბიზანტიამ შეინარჩუნა განვითარებული და მოქმედი სახელმწიფო, აგრეთვე, ძლიერი არმია, გაუძლო ბარბაროსთა შემოტევას [[ხალხთა დიდი გადასახლება|ხალხთა დიდი გადასახლების]] ეპოქაში. ბიზანტიამ ანტიკური ცივილიზაციის მიღწევებიდან უამრავი ფასეული რამ შეითვისა. ბიზანტიაში ერთმანეთს შეერწყა ქრისტიანობა, [[ელინიზმი|ელინისტური კულტურა]], რომაული სახელმწიფოებრიობა და ქვეყანა მთელი [[შუა საუკუნეები]]ს მანძილზე კულტურულად განვითარებულ და ძლიერ სახელმწიფოდ რჩებოდა [[ევროპა]]სა და [[ახლო აღმოსავლეთი|ახლო აღმოსავლეთში]]. === ბიზანტიის იმპერია მეხუთე საუკუნის დასასრულსა და მეექვსე საუკუნის დამდეგს === იმპერატორების — [[ზენონი (ბიზანტია)|ზენონისა]] ([[471]]-[[491]] წწ.) და [[ანასტასიოს I (ბიზანტია)|ანასტასიოს I-ის]] (491-518 წწ.) დროისათვის ყალიბდება წარმოდგენა ტიპურ აღმოსავლურ იმპერიაზე. [[476]] წელს დაემხო [[დასავლეთ რომის იმპერია]], რის შემდეგაც ბიზანტია რომის ერთადერთ იმპერიად რჩება. ის მოიცავდა [[ბალკანეთის ნახევარკუნძული|ბალკანეთის მთელ ნახევარკუნძულს]], მისი ჩრდილო-დასავლეთი ნაწილის გამოკლებით, [[მცირე აზია]]ს სომხეთის მთებამდე, [[სირია]]ს [[ევფრატი]]ს მარცხენა სანაპირომდე, [[ეგვიპტე]]სა და კირენაიკას. ეს ტერიტორია იყოფოდა 64 პროვინციად, ანუ ეპარქიად, რომლებიც პრეტორიის ორი პრეფექტურის შემადგენლობაში შედიოდნენ: აღმოსავლეთისა (თრაკიის, აზიის, პონტოს, აღმოსავლეთისა და ეგვიპტის დიოცეზები) და ილირიისა (მაკედონიის დიოცეზა). მართალია, იმპერიის მართვა-გამგებლობა კვლავინდებურად რომაული ყაიდის მიხედვით იყო ორგანიზებული და სამოქალაქო და სამხედრო ფუნქციების გამიჯვნაზე დაფუძნებული, მაგრამ იმპერატორის ძალაუფლება აქ სულ უფრო და უფრო აბსოლუტური ხდებოდა, აღმოსავლური მონარქიების მსგავსად; ხოლო [[450]] წლიდან მოყოლებული, კურთხევის ცერემონიალმა ღვთიური კეთილმოწყალების სტატუსიც შესძინა მას. [[ფაილი:Solidus Anastasius.jpg|მინი|[[სოლიდუსი]] [[ანასტასიოს I (ბიზანტია)|ანასტასიოს I-ის]] გამოსახულებით.]] იმპერატორ [[ანასტასიოს I (ბიზანტია)|ანასტასიოს I-ის]] მცდელობამ უზრუნველყო აღმოსავლეთ იმპერიის საზღვრების დაცვა, განამტკიცა მისი ფინანსური მდგომარეობა და მოაწესრიგა მმართველობის სისტემა. პოლიტიკური ალღო იმპერატორებს კარნახობდა მიეღწიათ იმპერიის მორალური ერთიანობისათვის და თუნდაც რომთან განხეთქილების ფასად, შემოერიგებინათ განდგომილი მონოფიზიტები. ეს იყო [[482]] წელს ზენონის მიერ გამოქვეყნებული ერთობის ედიქტის (ჰენოტიკონ) მიზანი. ამ ედიქტს უშუალო შედეგად მოჰყვა განხეთქილება რომსა და ბიზანტიას შორის. ოცდაათ წელზე მეტი ხნის განმავლობაში (484-518 წწ) პაპები და იმპერატორები, უპირატესად — ანასტასიოსი, მტკიცე მონოფიზიტი, გააფთრებით ებრძოდნენ ერთმანეთს. ამ არეულობის დროს აღმოსავლეთ რომის იმპერია საბოლოოდ ჩამოყალიბდა დამოუკიდებელ სახელმწიფოებრივ ორგანიზმად. [[502]] წლიდან აღმოსავლეთში კვლავ განაახლეს ბრძოლა სპარსელებმა. ევროპაში, [[დუნაი]]ს სამხრეთით, დაიწყო [[სლავები]]სა და [[დუნაის ავარები]]ს შემოსევა. შინააშლილობამ უკიდურეს ზღვარს მიაღწია. დედაქალაქს აშფოთებდა ცირკის პარტიების — მწვანეებისა და ლურჯების მეტოქეობა. ომით გაჩანაგებული, ხარკის სიმძიმით წელში გაწყვეტილი და უკმაყოფილო პროვინციები ნებისმიერ საბაბს ეძებდნენ, რათა იმპერიისათვის თავიანთი მოთხოვნები წაეყენებინათ. ხელისუფლებას ხალხის მხარდაჭერა აკლდა. ძლიერი მართლმადიდებლური ოპოზიცია, რომელიც თავისი პოლიტიკის განხორციელებისათვის იბრძოდა, პატივმოყვარე ავანტურისტებს ნაირ-ნაირ საბაბს სთავაზობდა ასამბოხებლად. განსაკუთრებით საშიში იყო ვიტალიანეს ამბოხება (514 წ.). ამ არამყარი მდგომარეობიდან თავის დასაღწევად საჭირო იყო ძლიერი ხელი, მკაფიოდ ჩამოყალიბებული და მკაცრად მიზანდასახული პოლიტიკა. ამგვარი პოლიტიკის განმახორციელებლად იმპერიას იუსტინიანე მოევლინა. === იუსტინიანეს მმართველობა და ბიზანტიის იმპერია მეექვსე საუკუნეში === [[ფაილი:Mosaic of Justinianus I - Basilica San Vitale (Ravenna).jpg |მინიატიურა|მარცხნივ|[[იუსტინიანე I]]. ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული მმართველი ბიზანტიის ისტორიაში. მის დროს იმპერიამ თავისი სიძლიერის პიკს მიაღწია. [[სან-ვიტალეს ეკლესია|სან-ვიტალეს ბაზილიკის]] მოზაიკა. [[რავენა]], [[იტალია]]]] [[ბიზანტიის იმპერატორი|იმპერატორ]] [[იუსტინიანე I (ბიზანტია)|იუსტინიანე I-ის]] მმართველობა ბიზანტიის იმპერიის ისტორიის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი პერიოდია. ამ დროს იმპერია წარმატებით იბრძვის დასავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთის ტერიტორიების შემოერთებისათვის და აღმოსავლეთით სასანური ირანის წინააღმდეგ. იმპერატორი იღებს აბსოლუტურ ძალაუფლებას. ==== საგარეო პოლიტიკა ==== იუსტინიანეს ტახტზე ასვლისას იმპერიას ჯერ კიდევ ვერ დაეღწია თავი მძიმე კრიზისისაგან, რომელმაც მეხუთე საუკუნის დამლევს მოიცვა იგი. [[იუსტინე I (ბიზანტია)|იუსტინე I-ის]] მეფობის უკანასკნელ თვეებში, [[კავკასია]]ში, სომხეთსა თუ სირიის საზღვრებზე სპარსელებმა ხელახლა დაიწყეს ომი, რის გამოც ბიზანტიელთა ლაშქრის უკეთესი ნაწილი აღმოსავლეთს აღმოჩნდა მიჯაჭვული. ქვეყნის შიგნით, მწვანეებისა და ლურჯების ბრძოლა ძალზე საშიში პოლიტიკური დაძაბულობის წყაროდ რჩებოდა, რასაც კიდევ უფრო ამძაფრებდა ხელისუფლების კორუფცია, რაც საყოველთაო აღშფოთებას იწვევდა ხალხში. იუსტინიანეს გადაუდებელი ამოცანა იყო თავი დაეღწია ამ სიძნელეებისათვის, რომლებიც ხელს უშლიდნენ დასავლეთის მიმართ მისი პატივმოყვარული ზრახვების განხორციელებას. ამ მიზნით [[532]] წელს ზავი დადო სპარსელებთან, რამაც ლაშქრის თავისუფალი გამოყენების საშუალება მისცა. ამავდროულად, მან სისხლში ჩაახშო შინააშლილობა, რომელიც [[ნიკას აჯანყება|ნიკას აჯანყების]] სახელითაა ცნობილი. აჯანყების ჩახშობაში უდიდესი წვლილი იუსტინიანეს სარდალს — [[ველისარიუსი|ველისარიუსს]] მიუძღვის, რომელმაც, პრაქტიკულად, იმპერატორს ტახტი შეუნარჩუნა. საბოლოოდ, 532 წელს იუსტინიანეს თავისუფლად მოქმედების საშუალება მიეცა. ===== '''დასავლეთის ომები''' ===== [[ფაილი:Belisarius mosaic.jpg|მინიატიურა|მარჯვნივ|[[ველისარიუსი]]. მოზაიკა [[რავენა|რავენის]] [[სან-ვიტალეს ეკლესია|სან ვიტალეს ეკლესიაში]]]] დასავლეთის მდგომარეობა ხელს უწყობდა იმპერატორის გეგმების განხორციელებას, რაც რომის იმპერიის კვლავ გაერთიანებასა და ბარბაროსთა ხელში გადასული ტერიტორიების დაბრუნებას გულისხმობდა. როგორც აფრიკაში, ისე იტალიაშიაც, ბარბაროსთა მმართველობით უკმაყოფილო მოსახლეობა დიდი ხანია მოითხოვდა იმპერატორის ძალაუფლების აღდგენას. იმპერიის პრესტიჟი ჯერ კიდევ იმდენად დიდი იყო, რომ თვით [[ვანდალები]] და [[ოსტგუთები]]ც კი აღიარებდნენ ბიზანტიის პრეტენზიების კანონიერებას. ამიტომაც იყო, რომ ამ ბარბაროსულ სამეფოებს, მათი სწრაფი დაქვეითების შედეგად, აღარ შეეძლოთ წინ აღდგომოდნენ შეტევაზე გადმოსულ იუსტინიანეს ლაშქარს, ხოლო ურთიერთუთანხმოება ხელს უშლიდათ იმაში, რომ გაერთიანებულიყვნენ საერთო მტრის წინააღმდეგ საბრძოლველად. 531 წელს, როცა [[გელიმერი]]ს მიერ ძალაუფლების ხელში ჩაგდებამ ბიზანტიის დიპლომატიას საბაბი მისცა აფრიკის საქმეებში ჩარეულიყო, იუსტინიანე, თავის სამხედრო ძალაზე დაყრდნობით, დაუყოვნებლივ შეეცადა ერთი დარტყმით გაეთავისუფლებინა აფრიკის მართლმადიდებლური მოსახლეობა „არიანული ტყვეობისაგან“. 533 წელს [[ველისარიუსი|ველისარიუსმა]] 10 000 ქვეითისა და 5(6) 000 მხედრისაგან შემდგარი ლაშქარი ხომალდებზე განათავსა და კონსტანტინოპოლიდან აფრიკაში საომრად გაემართა. ელვისებური ბრძოლა ბრწყინვალე გამარჯვებით დამთავრდა. დეციმუმსა და [[ტრიკამარუმის ბრძოლა|ტრიკამარუმთან]] დამარცხებული, უკუქცევისას პაპუას მთაზე გამაგრებული და ბიზანტიელების მიერ გარშემორტყმული გელიმერი იძულებული შეიქნა იარაღი დაეყარა და მტერს დანებებოდა (534 წ.). ორიოდე თვის განმავლობაში ცხენოსანთა რამდენიმე ათასეულმა — რადგან სწორედ მათ შეასრულეს გადამწყვეტი როლი, ყოველგვარი მოლოდინის საპირისპიროდ გაანადგურა [[გენზერიხი]]ს შექმნილი სამეფო. [[ველისარიუსი|ველისარიუსს]] კონსტანტინოპოლში ტრიუმფი მოუწყვეს. მიუხედავად იმისა, რომ [[ბერბერები]]სა და იმპერიის მიერ დაქირავებულ ჯარისკაცთა ამბოხების ჩახშობას თხუთმეტი წელი (534-548 წწ) კიდევ დასჭირდა, ბიზანტიამ მაინც შეიერთა ვანდალთა სამეფოსა და ჩრ. აფრიკის სხვა ტერიტორიების უმეტესი ნაწილი, [[იუსტინიანე I (ბიზანტია)|იუსტინიანე I-მა]] კი ვანდალიისა და აფრიკის იმპერატორის ტიტული მიიღო. [[ფაილი:(Ostrogothic) Kingdom of italy - 508 to 534 AD.png|მინიატიურა|მარცხნივ|ოსტგუთების სამეფო]] იტალიელ ოსტგუთებს ვანდალთა სამეფოს დასახმარებლად არაფერი გაუკეთებიათ. მალე მათი ჯერიც დადგა. 534 წელს [[თეოდორიხ I]]-ის ასული [[ამალასუნთა]] მისმა მეუღლემ თეოდატემ მოკლა, რამაც იუსტინიანეს საბაბი მისცა ისტგუთთა სამეფოს საშინაო საქმეებში ჩარეულიყო, მაგრამ ამჯერად ომი გაცილებით უფრო ხანგრძლივი და სისხლისმღვრელი გამოდგა ვიდრე ვანდალებთან. მართალია, [[ველისარიუსი|ველისარიუსმა]] გარკვეულ წარმატებებს მიაღწია: [[სიცილია]] (535 წ.), [[ნეაპოლი]], შემდეგ კი [[რომი]]ც აიღო, სადაც მთელი წლის მანძილზე (537 წლის მარტიდან 538 წლის მარტამდე) ალყაში ჰყავდა გამომწყვდეული [[ოსტგუთები]]ს ახალი მეფე ვიტიგესი, ბოლოს, [[რავენა]]ც დაიმორჩილა (540 წ.) და დატყვევებული ვიტიგესი კონსტანტინოპოლში მიჰგვარა იმპერატორს, მაგრამ გუთებმა, გამჭრიახი და ენერგიული ტოტილას წინამძღოლობით, ხელახლა მოიკრიბეს ძალა. საკმაოდ მცირერიცხოვანი ლაშქრით იტალიაში წარგზავნილი [[ველისარიუსი]] დამარცხდა (544 - 548 წ.) და საჭირო გახდა [[ნარსესი]]ს ძალისხმევა, რათა ბიზანტიელებს ტაგანასთან მუსრი გაევლოთ ოსტგუთებისათვის (552 წ.), ბარბაროსთა ნაშთები გაენადგურებინათ კამპანიაში (553 წ.) და ლევტარისისა და ბუტილინუსის ფრანკი ურდოებისაგან გაეთავისუფლებინათ ნახევარკუნძული (554 წ.). იტალიის ხელახლა დაპყრობას მთელი ოცი წელი დასჭირდა. იუსტინიანემ ძალიან მალე ირწმუნა საბოლოო გამარჯვება და შესაძლოა, სწორედ ამიტომ, დროულად არ მიმართა გადამჭრელ ზომებს, რათა ერთი დარტყმით გაენადგურებინა გუთების სამხედრო ძალა. იმპერატორის გავლენისათვის იტალიის დამორჩილება ხომ მეტისმეტად მცირერიცხოვანი ლაშქრით — ოცდახუთი თუ ოცდაათი ათასი მეომრით სცადეს, რის შედეგადაც ომი ძალიან გაჭიანურდა. იუსტინიანემ ასევე ისარგებლა ესპანეთში შექმნილი მდგომარეობით, რათა [[ვესტგუთების სამეფო]]ს დინასტიურ შუღლში ჩარეულიყო (554 წ.) და ქვეყნის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილს დაუფლებოდა. [[ფაილი:Justinian555AD.png|320პქ|მინიატიურა|მარჯვნივ|ბიზანტიის იმპერიის ტერიტორია იუსტინიანე I-ის დროს (555 წ)]] ამ ძლევამოსილი ომების შედეგად [[დალმაცია]], [[იტალია]], მთელი აღმოსავლეთ აფრიკა, [[ესპანეთი]]ს სამხრეთი, ხმელთაშუა ზღვის დასავლეთ აუზის კუნძულები — [[სიცილია]], [[კორსიკა]], [[სარდინია]], [[ბალეარის კუნძულები]] კვლავ რომის ერთიანი იმპერიის ნაწილად იქცა. მონარქიის ტერიტორია თითქმის ორჯერ გაიზარდა. [[სეუტა|სეუტის]] აღების შემდეგ იმპერატორის ძალაუფლება [[გიბრალტარის სრუტე]]მდე გავრცელდა. თუ სანაპირო ზოლს გამოვრიცხავთ, რომელსაც ვესტგუთები — ესპანეთში, ხოლო სეპტიმანები და [[ფრანკები]] პროვანსში ინარჩუნებდნენ, შეიძლება ითქვას, რომ [[ხმელთაშუა ზღვა]] კვლავ „რომის ტბად“ იქცა. რა თქმა უნდა, არც აფრიკა და არც იტალია თავიანთი უწინდელი ფართობით არ შესულან იმპერიის შემადგენლობაში; ამავდროულად, ხანგრძლივი ომების შედეგად ისინი უკვე გამოფიტულნი და გაპარტახებულნი იყვნენ. მიუხედავად ამისა, ზემოხსენებულ გამარჯვებათა წყალობით, იმპერიის პრესტიჟი განუზომლად ამაღლდა და იუსტინიანეს არაფერი დაუშურებია თავისი წარმატებების განსამტკიცებლად. აფრიკა და იტალია უწინდებურად პრეტორიის ორ პრეფექტურას ქმნიდნენ. იმპერატორი ცდილობდა იმპერიაზე ძველებური წარმოდგენა ჩაენერგა მოსახლეობისათვის. აღდგენითი სამუშაოების წყალობით, ქვეყანა ოდნავ მაინც იშუშებდა ომით მიყენებულ ჭრილობებს. თავდაცვის ორგანიზაცია — დიდი სამხედრო შენაერთების შექმნა, სასაზღვრო ხაზების დაწესება, რომლებსაც საგანგებო დანიშნულების რაზმები — „მონაპირენი“ იცავდნენ და საზღვრების გასწვრივ მძლავრი ციხე-სიმაგრეების აგება უზრუნველყოფდა ქვეყნის უსაფრთხოებას. ===== '''<small>აღმოსავლეთის ომები</small>''' ===== [[ფაილი:Sasanian plate royal hunt Musée BnF inv56-364.jpg|მინი|[[ხოსრო I]] ანუშირვანი]] სპარსეთთან პირველი ომი (527-532 წწ) ბიზანტიისათვის მნიშვნელოვანი პრობლემა გახდა. რადგანაც მოპირისპირე მხარეთაგან ვერცერთი ვერ ბედავდა ღრმად შეტოპვას, ომის შედეგი გაურკვეველი დარჩა. [[ველისარიუსი|ველისარიუსმა]] გაიმარჯვა დარასთან (530 წ.), მაგრამ დამარცხდა კალინიკუმთან გამართულ ბრძოლაში (531 წ.), ასე რომ, ორივე მხარე იძულებული გახდა დროებით მაინც დაედო ზავი, მაგრამ სპარსეთის ახალი შაჰი [[ხოსრო I|ხოსრო ანუშირვანი]] (531-579 წწ) კარგად ხედავდა, რომ ბიზანტიის ყურადღება, უპირველეს ყოვლისა, დასავლეთისაკენ იყო მიმართული, ამიტომ, სპარსეთის მეფე 540 წელს სირიისაკენ დაიძრა და [[ანტიოქია]] დაარბია; 541 წელს ის შეიჭრა [[ეგრისის სამეფო]]ში (იხ. [[ეგრისის დიდი ომი]]) და [[პეტრას ციხე|პეტრა]] აიღო; 542 წელს დაანგრია კამაგენა; 543 წელს სომხეთში დაამარცხა ბიზანტიელები; 544 წელს კი მესოპოტამია დაარბია. ბიზანტია იძულებული გახდა დაზავება ეთხოვა (545 წ.), რაც შემდეგ არაერთხელ განმეორდა და ბოლოს, 562 წელს ორმოცდაათი წლით დაიდო [[დარას ზავი|ზავი]], რომლის თანახმადაც იუსტინიანე ვალდებულებას კისრულობდა ხარკი ეძლია „დიდი მეფისთვის“ და ხელი აეღო ყოველგვარ მცდელობაზე, სპარსეთის ტერიტორიაზე ქრისტიანობა ექადაგა. მართალია, ყოველივე ამის ფასად მან შეინარჩუნა [[ეგრისის სამეფო]], მაგრამ ამ ხანგრძლივმა და დამანგრეველმა ომმა ბიზანტიას ძლიერი დარტყმა მიაყენა. ამავე დროს, ევროპაში, დუნაისპირა საზღვრები ვეღარ უძლებდა ბარბაროსების შემოტევებს. 540 წელს [[ჰუნები]] შეიჭრნენ [[თრაკია]]ში, ილირიაში, საბერძნეთში, კორინთოს ისთმოსამდე და ლამის კონსტანტინოპოლს მიადგნენ; 547 და 551 წელს სლავებმა დაარბიეს ილირია, ხოლო 552 წელს თესალონიკეს დაემუქრნენ; 559 წელს ჰუნები კვლავ გამოჩნდნენ კონსტანტინოპოლის მისადგომებთან, თუმცა ბიზანტიელებმა [[ველისარიუსი]]ს მეთაურობით დედაქალაქის დაცვა შეძლეს. რა თქმა უნდა, არცერთ ამ შემოსევას არ დაუმყარებია უცხოთესლთა მეტ-ნაკლებად ხანგრძლივი ბატონობა ბიზანტიაში, მაგრამ [[ბალკანეთის ნახევარკუნძული]] მაინც საშინლად გაპარტახდა. ==== საშინაო პოლიტიკა ==== ===== საკანონმდებლო და ადმინისტრაციული რეფორმა ===== იმპერიაში არ ცხრებოდა არეულობა. ადმინისტრაცია მექრთამე და კორუმპირებული იყო; პროვინციებში სიღატაკე და უწესრიგობა სუფევდა; სამართალწარმოება, კანონთა უვარგისობის გამო, თავიდან ვერ იცილებდა თვითნებობასა და მიკერძოებას. ამნაირი მდგომარეობის ერთ-ერთი უმძიმესი შედეგი ის იყო, რომ გადასახადები ძალზე არათანაბრად შემოდიოდა ხაზინაში. იუსტინიანეს მეტისმეტად უყვარდა წესრიგი, ესწრაფოდა მმართველობის ცენტრალიზაციას და დაუცხრომლად ზრუნავდა საზოგადო სიკეთისათვის; ამიტომ, ცხადია, ვერ შეურიგდებოდა ასეთ ვითარებას. ამრიგად, იმპერატორმა ორმაგ რეფორმას მიმართა. იმპერიისათვის „მტკიცე და ურყევი კანონების“ შესაქმნელად მან თავის მინისტრს ტრიბონიანეს დიდი საკანონმდებლო შრომა მიანდო. 528 წელს კოდექსის რეფორმისათვის შექმნილმა კომისიამ შეკრიბა და კლასიფიკაციის მიხედვით დააჯგუფა უმთავრესი საიმპერიო დადგენილებანი, რაც გამოექვეყნებინათ [[ადრიანე]]ს შემდეგ. ეს იყო „იუსტინიანეს კოდექსი“, რომელიც პირველად [[529]] წელს, ხოლო შემდეგ [[534]] წელს გამოიცა. მას მოჰყვა „[[დიგესტები]]“ ანუ „პანდექტები“, რომლებშიაც 530 წელს შექმნილმა ახალმა კომისიამ თავი მოუყარა მეორე-მესამე საუკუნეების დიდ იურისტთა შრომებიდან ამოკრეფილ ფრაგმენტებს. ასე შეიქმნა „ინსტიტუციები“ (533 წ.), უზარმაზარი შრომა, სტუდენტთათვის განკუთვნილი სახელმძღვანელო, რომელშიაც შეჯამებული იყო ახალი სამართლის საფუძვლები. კანონთა ეს კრებული ცნობილია „იუსტინიანეს კრებულის“ ან „იუსტინიანეს კოდიფიკაციის“ სახელით ([[XIII საუკუნე]]ში მას [[ლათინური ენა|ლათინურად]] ეწოდა „Corpus juris civilis“).<ref group="კ">„იუსტინიანეს კრებული“ შემდგომ საუკუნეებში არაერთხელ გადამუშავდა და შეივსო, მაგრამ დარჩა სამართლის უმნიშვნელოვანეს წყაროდ შუა საუკუნეების ევროპისათვის. კოდექსმა გავლენა მოახდინა საქართველოზეც, რაც თვალსაჩინოდ ვლინდება [[ვახტანგ VI]]-ის „[[სამართლის წიგნი|სამართლის წიგნში]]“.</ref> ადმინისტრაციისა და სასამართლოს გარდაქმნის მიზნით, იუსტინიანემ 535 წელს გამოაქვეყნა ორი მნიშვნელოვანი განკარგულება, ახალ მოვალეობებს რომ აკისრებდნენ მოხელეებს და ქვეყნის მართვისას მათგან პატიოსნებას მოითხოვდნენ. იმავდროულად, იმპერატორმა გააუქმა თანამდებობების გაყიდვა, გაზარდა ხელფასი, დახურა უსარგებლო დაწესებულებები და წესრიგის განსამტკიცებლად ზოგიერთ პროვინციაში გააერთიანა სამხედრო და სამოქალაქო ძალაუფლება. ეს იყო რეფორმის დასაწყისი, რომელსაც თავისი შედეგების მიხედვით დიდმნიშვნელოვანი როლი უნდა შეესრულებინა იმპერიის ადმინისტრაციულ ისტორიაში. იუსტინიანემ გარდაქმნა დედაქალაქის სასამართლო ადმინისტრაცია და პოლიცია; მთელ იმპერიაში ის ახორციელებდა ფართო მასშტაბის საზოგადოებრივ სამუშაოებს; მისი ბრძანებით გაჰყავდათ გზები, აგებდნენ ხიდებს, აკვედუკებს, აბანოებს, თეატრებს, ეკლესიებს და არნახული ფუფუნებით ამკობდნენ და აღადგენდნენ 532 წლის ამბოხებით ნაწილობრივ დანგრეულ კონსტანტინოპოლს. სწორი ეკონომიური პოლიტიკის წყალობით, იუსტინიანემ მიაღწია იმას, რომ იმპერიაში ფართო გასაქანი მიეცა მრეწველობას და ვაჭრობას. ===== '''რელიგიური პოლიტიკა''' ===== დანარჩენი იმპერატორების მსგავსად, რომლებიც [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინე I-ის]] შემდეგ ავიდნენ ტახტზე, იუსტინიანეც აქტიურად ერეოდა საეკლესიო საქმეებში, როგორც სახელმწიფო ინტერესებისათვის, ისე საღვთისმეტყველო პაექრობისადმი თავისი სიყვარულის გამო. უკეთ რომ წარმოეჩინა თავისი საღვთისმოსაო გულმოდგინება, იმპერატორი დაუნდობლად დევნიდა მწვალებლებს. 529 წელს მან ბრძანა დაეხურათ ათენის უნივერსიტეტი, სადაც ფარულად ჯერ კიდევ რჩებოდა რამდენიმე წარმართი მასწავლებელი. ის მარჯვედ მართავდა ეკლესიას, როგორც მბრძანებელი და მფარველობისა და წყალობის სანაცვლოდ, რასაც არასოდეს აკლებდა მას, საკუთარ ნებას უხეშად ახვევდა თავს და თავის თავსაც აშკარად უწოდებდა „იმპერატორსა და მღვდელს“. იუსტინიანე თვითონ ნიშნავდა უმაღლეს საეკლესიო პირებს თანამდებობებზე, გამოდიოდა მსაჯულად საეკლესიო პირებს შორის დავის დროს. იმპერატორი დიოფიზიტობის ერთგული იყო, მაგრამ ტოლერანტობას იჩენდა [[მონოფიზიტები]]ს მიმართ, რომელთა გავლენაც ძალზე დიდი იყო ეგვიპტეში, სირიაში, მესოპოტამიასა და სომხეთში. === ბიზანტია VI ს-ის ბოლოსა და VII ს-ის დასაწყისში === იუსტინიანეს შექმნილ უზარმაზარ იმპერიას, რომელიც გარეგნულად ძალიან დიდებული და ძლევამოსილი იყო, რეალურად მრავალი სისუსტე გააჩნდა, რომლებმაც იმპერატორის გარდაცვალებისთანავე იჩინეს თავი. როცა ოთხმოცდაშვიდი წლის იმპერატორი გარდაიცვალა (565 წ), მონარქიის მდგომარეობა სავალალო იყო, როგორც ფინანსური, ისე სამხედრო თვალსაზრისით. იმპერიის ყველა საზღვარს საფრთხე ემუქრებოდა; ქვეყნის შიგნით სახელმწიფო ძალაუფლება აშკარად უმწეო იყო: პროვინციებში — ფეოდალური საკუთრების უჩვეულო ზრდის შედეგად, დედაქალაქში კი — მწვანეებისა და ლურჯების გაუთავებელი ქიშპობის გამო. პოლიტიკის შეცვლა გარდაუვალი გახდა, მაგრამ ეს ძალზე რთული და სახიფათო საქმე იყო. მისი აღსრულება კი იუსტინიანეს მემკვიდრეებს — განსვენებული იმპერატორის ძმისწულს [[იუსტინე II (ბიზანტია)|იუსტინე II-ს]] ([[565]]-[[578]] წწ), [[ტიბერიუს II (ბიზანტია)|ტიბერიუს II-სა]] ([[578]]-[[582]] წწ) და [[მავრიკიოსი (ბიზანტია)|მავრიკიოსს]] ([[582]]-[[602]] წწ) მოუხდათ. მათ მტკიცე საფუძველი ჩაუყარეს ახალ პოლიტიკას. იუსტინიანეს მემკვიდრეებმა ზურგი აქციეს დასავლეთს, რამაც საშუალება მისცა სამივეს, აღმოსავლეთისათვის მიეპყროთ ყურადღება და უფრო შეურიგებელი პოზიცია დაეკავებინათ იმპერიის მტრების მიმართ. მათ მიერ განხორციელებული არმიის სარეორგანიზაციო ღონისძიებების შედეგად, სპარსეთთან ომი, რომელიც 572 წელს განახლდა და 591 წლამდე გაგრძელდა, იმპერიისათვის ხელსაყრელი ზავით დასრულდა, რომლის ძალითაც სპარსეთმა ბიზანტიას დაუთმო მისი კუთვნილი სომხეთი. [[ფაილი:Roman Empire 600 ce.svg|მინი|320x320პქ|ბიზანტიის იმპერიის ტერიტორია [[600|600 წელს]], [[მავრიკიოსი (ბიზანტია)|იმპერატორ მავრიკიოსის]] მმართველობის დასასრულს.]] ევროპაში კი, მიუხედავად იმისა, რომ ავარებმა და სლავებმა საშინლად დაარბიეს [[ბალკანეთის ნახევარკუნძული]], ხელთ იგდეს [[დუნაი]]ს პირას აღმართული ციხე-სიმაგრეები, გარს შემოერტყნენ [[თესალონიკე]]ს, კონსტანტინოპოლს დაემუქრნენ (591 წ.) და დიდი ხნითაც კი დამკვიდრდნენ ნახევარკუნძულზე, რამდენიმე ბრწყინვალე გამარჯვების შედეგად ბრძოლის ველი საზღვარს მიღმა იქნა გადატანილი, ბიზანტიის ლაშქარმა კი [[ტისა]]ს მიაღწია (601 წ.), მაგრამ შინაგანმა კრიზისმა ყველაფერი გააქარწყლა. იუსტინიანე უკიდურესი სიმკაცრით ახორციელებდა აბსოლუტური ძალაუფლების პოლიტიკას; მისი სიკვდილის შემდეგ პროვინციებში გაძლიერდა სეპარატისტული ტენდენციები, გამწვავდა ცირკის პარტიების შუღლი, და რადგან ხელისუფლებას არ შეეძლო ფინანსური მდგომარეობის გამოსწორება, უკმაყოფილება სულ უფრო და უფრო იზრდებოდა, რასაც ხელს უწყობდა ადმინისტრაციული ქაოსი და სამხედრო ამბოხებანი. რელიგიურმა პოლიტიკამ კიდევ უფრო გაამძაფრა საყოველთაო მღელვარება. ხანმოკლე მცდელობის შემდეგ, რაც მიზნად ისახავდა რჯულშემწყნარებლობითი პოლიტიკის განხორციელებას, კვლავ დაიწყო მწვალებლების სასტიკი დევნა. მართალია, მავრიკიოსმა ბოლო მოუღო მათ დევნას და შევიწროებას, მაგრამ კონფლიქტმა, რომელმაც თავი იჩინა მსოფლიო მღვდელთმთავრის ტიტულისათვის მოქიშპე კონსტანტინოპოლის პატრიარქსა და პაპ [[გრიგოლ I (პაპი)|გრიგოლ დიდს]] შორის, უკიდურესად გაამწვავა მდგომარეობა. თავისი უდავო ღირსებების მიუხედავად, მავრიკიოსი, მისი მკაცრი ეკონომიური პოლიტიკის გამო, ძალზე არაპოპულარული იყო ხალხში. პოლიტიკური ძალაუფლების შესუსტებამ ხელი შეუწყო სამხედრო გადატრიალების წარმატებით დაგვირგვინებას, რამაც ტახტზე აიყვანა [[ფოკა (ბიზანტია)|ფოკა]] (602 წ.). ახალ მბრძანებელს, ხეპრე და უბირ ჯარისკაცს, მხოლოდ ტერორის მეშვეობით თუ შეეძლო ძალაუფლების შენარჩუნება (602-610 წ.), რითაც საბოლოოდ გააპარტახა მონარქია. [[ხოსრო II]]-მ, რომელმაც მავრიკიოსის მკვლელობის გამო შურისძიება საბაბად გაიხადა, ომი განაახლა; სპარსელებმა დაიპყრეს მესოპოტამია,<ref>{{harvnb|Foss|1975|p=722}}.</ref> სირია და მცირე აზია. 608 წელს ისინი უკვე ქალკედონში იყვნენ. ქვეყნის შიგნით ერთმანეთს ენაცვლებოდნენ ამბოხებები, შეთქმულებები და შინააშლილობანი. 610 წელს კართაგენის ეგზარქოსის ვაჟმა ჰერაკლემ დაამხო ფოკა და ახალი დინასტია დააარსა.{{sfn-2|ვალერი ასათიანი, ბიზანტიური ცივილიზაცია|2006|გვ=35}}<ref>{{harvnb|Haldon|1990|p=41}}; {{harvnb|Speck|1984|p=178}}.</ref> თითქმის ნახევარსაუკუნოვანი არეულობის შემდეგ ბიზანტიას კვლავ მოევლინა ლიდერი, რომელსაც შეეძლო მტკიცე ხელით წარემართა მისი პოლიტიკა. === ჰერაკლიდების დინასტია და არაბთა შემოსევები === ==== იმპერიის აღორძინება იმპერატორ ჰერაკლეს მიერ ==== [[ფაილი:Heraclius solidus.jpg|მინი|იმპერატორი ჰერაკლე]] იმ დროისათვის, როცა [[ჰერაკლე (ბიზანტია)|ჰერაკლე]] (610-641 წწ) ტახტზე ავიდა, იმპერიის მდგომარეობა თითქმის უიმედო ჩანდა. სპარსელები ყოველ წელიწადს ახალ-ახალ წარმატებებს აღწევდნენ: 612 წელს მათ აიღეს [[ანტიოქია]],{{sfn-2|ვალერი ასათიანი, ბიზანტიური ცივილიზაცია|2006|გვ=31}} აპამეა და [[კესარია]]; 614 წელს — დამასკო; 615 წელს ისინი იერუსალიმში შეიჭრნენ, საიდანაც [[ქტესიფონი|ქტესიფონში]] გადაიტანეს წმიდა ჯვარი და ყველაზე უფრო სახელგანთქმული ქრისტიანული რელიქვიები;<ref>{{harvnb|Haldon|1990|გვ.=42–43}}.</ref> 617 წელს მათ დაიპყრეს [[ეგვიპტე]] და აზიაში ქალკედონს მიაღწიეს. იმავდროულად, [[კონსტანტინოპოლი]]ს კარიბჭესთან გამოჩნდნენ ავარები (619 წ.). ლანგობარდებმა დაიპყრეს იტალიის ზოგიერთი ოლქი და იმპერიამ საბოლოოდ დაკარგა თავისი სამფლობელოები ესპანეთში. ამდენი პრობლემით დათრგუნვილი და სასოწარკვეთილი იმპერატორი ერთხანს იმასაც კი ფიქრობდა, რომ [[კონსტანტინოპოლი]] მიეტოვებინა და აფრიკაში გადაეტანა სახელმწიფოს დედაქალაქი. მაგრამ პატრიარქმა სერგი I-მა, ამ მტკიცე და ენერგიულმა კაცმა, ვისი გავლენაც აშკარად ემჩნევა [[ჰერაკლე (ბიზანტია)|ჰერაკლეს]] მთელ პოლიტიკურ მოღვაწეობას, ბოლოს მაინც შეძლო იმპერატორის გამხნევება; პატრიარქმა მას საეკლესიო საგანძურიც გადასცა. იმპერატორმა განსაცვიფრებელი გულმოდგინებით ხელახლა შექმნა არმია. 622 წელს ის უკვე მზად იყო სალაშქროდ. ექვსი წლის მანძილზე იმპერატორი მტრის ტერიტორიაზე, აზერბაიჯანსა (623 წ.){{sfn-2|საქართველოს ისტორია, ტ. II|2012|გვ=113}} და სპარსეთის სომხეთში (625 წ.) ებრძოდა „დიდი მეფის“ ლაშქარს; გაიმარჯვა [[ნინევიის ბრძოლა|ნინევიასთან]] (627 წ.) და ქტესიფონის გალავანთან (628 წ.). ამ წარმატებებმა მას უდიდესი პოპულარობა მოუტანეს. [[ხოსრო II]]-ის სიკვდილმა (628 წ.) და ამის შემდეგ დაწყებულმა აჯანყებამ აიძულა სპარსელები მათთვის დამამცირებელ ზავს დათანხმებოდნენ, რომლის ძალითაც ისინი უკან აბრუნებდნენ მათ მიერ დაპყრობილ ტერიტორიებს და უპირველეს ყოვლისა, წმიდა ჯვარს, რომელიც ჰერაკლემ დიდი ზარ-ზეიმით ჩაიტანა იერუსალიმში (629 წ).{{sfn-2|ვალერი ასათიანი, ბიზანტიური ცივილიზაცია|2006|გვ=31}}<ref>{{harvnb|Haldon|1990|p=46}}; {{harvnb|Baynes|1912}}, ''passim''; {{harvnb|Speck|1984|p=178}}.</ref> ამ შთამბეჭდავი გამარჯვებების შემდეგ იმპერატორმა სცადა თავისი რელიგიური პოლიტიკის მეშვეობით შინაგანი ერთიანობა დაებრუნებინა იმპერიისათვის. სირიელი და ეგვიპტელი მონოფიზიტების მოსამხრობად, ის პატრიარქ სერგისა და კვიროს ალექსანდრიელთან ერთად შეუდგა შემრიგებლური ფორმულის შემუშავებას, რასაც მართლმადიდებლობის წიაღში უნდა დაებრუნებინა განდგომილნი. აქედან იღებს დასაბამს მონოთელიტური მოძღვრება, რომელსაც იმპერატორი განსაზღვრავს სარწმუნოების გადმოცემისას, რაც ცნობილია „ეკთესისის“ (638 წ.) სახელწოდებით. ამ გზით ის ცდილობდა [[მონოფიზიტები]] კონსტანტინოპოლის ეკლესიასთან შეერიგებინა. ამ ძალისხმევის შედეგად იმპერიის ერთობა კვლავ აღდგენილი ჩანდა: მისი პრესტიჟი ხელახლა განმტკიცდა აღმოსავლეთში და სერბებისა და ხორვატების [[ქრისტიანობა]]ზე მოქცევის შედეგად, მისი გავლენაც კვლავინდებურად გავრცელდა [[ბალკანეთის ნახევარკუნძული]]ს ჩრდილო-დასავლეთით, მაგრამ ეს გარეგნული ბრწყინვალება ცუდად მალავდა შინაგან სიმწირეს. ფინანსური მდგომარეობა სავალალო იყო; სეპარატისტული ტენდენციები, რამაც ასე შეუწყო ხელი სპარსელთა წარმატებას, კვლავინდებურად მძლავრობდა პროვინციებში. არაბების შემოსევამ რამდენიმე წელიწადში გააქარწყლა იმპერატორის გამარჯვებათა ყველა შედეგი, ხოლო მისი რელიგიური პოლიტიკა, იმავდროულად, ხანგრძლივი უთანხმოებისა და მწვავე კონფლიქტების სათავედ იქცა. ==== არაბთა შემოსევები ==== [[ფაილი:Map of expansion of Caliphate.svg|მინი|300პქ|მარცხნივ|სახალიფოს დაპყრობები ომაიანების მმართველობის პერიოდში. {{legend|#a1584e|მუჰამედის დაპყრობები, 622–632}} {{legend|#ef9070|ოთხი მართლმორწმუნე ხალიფის დაპყრობები, 632–661}} {{legend|#fad07d|ომაიანების სახალიფოს დაპყრობები, 661–750}}]] მეშვიდე საუკუნის დასაწყისი უმნიშვნელოვანესი მოვლენით — [[ისლამი]]ს დაბადებით აღინიშნა. ოცი წლის განმავლობაში, უჩვეულო ექსპანსიის შედეგად, ახალმა რელიგიამ აღმოსავლური სამყაროს უზარმაზარი ნაწილი მოიცვა და სპარსეთისა და ბიზანტიის ხარჯზე ოქსუსის ნაპირებიდან დიდი სირტისის სანაპირომდე გავრცელდა. [[ფაილი:Greekfire-madridskylitzes1.jpg|მინიატიურა|მარჯვნივ|[[ბერძნული ცეცხლი]] პირველად ბიზანტია-არაბეთის ომებში გამოიყენეს. მისი წყალობით ბიზანტიელები კვლავ დომინირებდნენ ზღვაზე.]] [[634|634 წელს]] [[ომარ იბნ ალ-ხატაბი|ხალიფა ომარის]] ლაშქარი [[სირია]]ში შეიჭრა. ბიზანტიელთა არმიამ მარცხი იწვნია აგნადაინთან (634წ.); [[დამასკო]] არაბებმა იგდეს ხელთ (635 წ.); იარმუკის დანგრევამ (636 წ.) აიძულა [[ჰერაკლე (ბიზანტია)|ჰერაკლე]] შეგუებოდა სირიის დაკარგვას. ამავდროულად, ბიზანტიელთა მოძულე მოსახლეობა სწრაფად გადადიოდა გამარჯვებულის მხარეს. [[იერუსალიმი]] 637 წელს დანებდა არაბებს, [[ანტიოქია]] — 638 წელს. 640-642 წწ-ში არაბებმა დაიპყრეს [[მესოპოტამია]] და [[ეგვიპტე]]ც, ისე, რომ დიდ წინააღმდეგობას არ შეხვედრიან. ხანდაზმული და დასნეულებული ჰერაკლე სასოწარკვეთილი გარდაიცვალა. მისი მემკვიდრის [[კონსტანტი II (ბიზანტია)|კონსტანტი II-ის]] მმართველობისას (642-668 წ.) არაბები კვლავ აღწევდნენ წარმატებებს. 642-643 წწ-ში მათ ხელში გადავიდა კირენაიკა და [[ტრიპოლიტანია]]; 647 წელს არაბებმა პირველად დალაშქრეს ჩრდილო აფრიკა. მათ დაარბიეს მცირე აზია (651 წ.) და დაიპყრეს [[სომხეთი]] (653 წ.); ასევე, შექმნეს სამხედრო ფლოტი და აღმოსავლეთის ზღვებზე ბიზანტიელთა ჰეგემონიას დაემუქრნენ. არაბებმა დაიმორჩილეს [[კვიპროსი]] (649 წ.), დაარბიეს [[როდოსი]] (654 წ.) და ლიკიის ნაპირებთან სასტიკად დაამარცხეს ბიზანტიელთა ესკადრები, რომლებსაც თავად იმპერატორი სარდლობდა (655 წ.). საფრთხე თვით კონსტანტინოპოლს დაემუქრა და კონსტანტი II, რომელიც აღმოსავლეთს უკვე დაკარგულად თვლიდა, იძულებული იყო დასავლეთში გაეტარებინა სიცოცხლის უკანასკნელი წლები (663-668 წ.). ამან კიდევ უფრო გაუადვილა საქმე [[ომაიანები|ომაიან ხალიფებს]], რომლებიც 660 წლიდან განაგებდნენ [[დამასკო]]ს. აქედან მოყოლებული, არაბები ყოველწლიურად თავს ესხმოდნენ და აოხრებდნენ მცირე აზიას. 668 წელს მუსლიმებმა [[ქალკედონი|ქალკედონს]] მიაღწიეს. იმავდროულად, მათ განაახლეს დასავლეთზე თავდასხმა: ისინი ჩრდილო აფრიკაში გამაგრდნენ, სადაც დააარსეს [[კაირუანი]] (669 წ.) და [[სიცილია]]ს დაემუქრნენ. ბოლოს, მთელი ძალების დაძაბვით შეეცადნენ კონსტანტინოპოლის აღებას და [[კონსტანტინოპოლის ალყა (674-678)|მასზე იერიში მიიტანეს]], მაგრამ ახალი იმპერატორი კონსტანტინე მეოთხე (668-685 წ.) ენერგიული მმართველი იყო. მთელი ოთხი წლის განმავლობაში (674-678 წ.) არაბები ზღვის მხრიდანაც და ხმელეთიდანაც გარს ადგნენ კონსტანტინოპოლს, მაგრამ მისი აღება ვერ შეძლეს. ბიზანტიელთა ფლოტმა, რომელსაც ახლად გამოგონებულმა [[ბერძნული ცეცხლი|ბერძნულმა ცეცხლმა]] გადამწყვეტი უპირატესობა მოუპოვა, მუსლიმთა ხომალდები უკუაქცია. ხალიფას ლაშქარმა ხმელეთზეც ასეთივე მარცხი იწვნია აზიაში. [[მუავია I]] იძულებული გახდა ზავი ეთხოვა (678 წ.). [[კონსტანტინე IV (ბიზანტია)|კონსტანტინე IV-მ]] წარმატებით შეეძლო არაბების პირველი შემოტევის მოგერიება. ==== ჰერაკლიდების დინასტიის დასასრული და იმპერიის დეკადანსი (685-717 წწ) ==== კონსტანტინე IV-ის ვაჟის, [[იუსტინიანე II (ბიზანტია)|იუსტინიანე II-ის]] (685-695 წ.) არაადეკვატურმა პოლიტიკამ მამამისის მოღვაწეობის ყველა შედეგი გააქარწყლა. კვლავ დაიწყო ომი ბულგარელებსა (689 წ.) და სლავებთან; განახლდა იმპერიისათვის საბედისწერო ბრძოლა არაბებთანაც (692 წ.). მეორე მხრივ, რელიგიური პოლიტიკა რომთან განხეთქილებისა და იტალიის აჯანყების მიზეზი გახდა. 695 წელს სახელმწიფო გადატრიალების შედეგად ჰერაკლიდების დინასტია დაემხო და დაიწყო ოცწლიანი ანარქიის პერიოდი (695-717 წ.), რომლის განმავლობაშიც ექვსმა იმპერატორმა შეცვალა ერთმანეთი იმპერიის ტახტზე. ამ შინააშლილობების შედეგად ბიზანტიის აფრიკა სამუდამოდ გადავიდა მუსლიმების ხელში (693-698 წ.). აღმოსავლეთში, [[ტიბერიუს III (ბიზანტია)|ტიბერიუს III-ის]] (698 - 705 წ.) მცდელობისა და დროებითი წარმატების მიუხედავად, არაბებმა დაარბიეს მცირე აზია და ბიზანტიის წინააღმდეგ აჯანყებულ სომხეთსა (703 წ.) და [[კილიკია]]ში (711 წ.) შეიჭრნენ, ხელთ იგდეს [[ამასია]] (712 წ.) და პისიდიის ანტიოქია (713 წ.), მოაოხრეს გალატია (714 წ.), გარს შემოეწყვნენ ამორეას (716 წ.) და პერგამოსი აიღეს. იმავდროულად, ბულგარელები, რომელთა ხანმა — ტრეველმა 705 წელს ხელახლა აიყვანა ტახტზე იუსტინიანე II, იმპერიაში შეიჭრნენ (708 წ.) და კონსტანტინოპოლის კარიბჭეს მიაღწიეს (712 წ.). იმპერიის მდგომარეობა კრიტიკული გახდა. 717 წელს, როცა ანატოლიაკოსთა და არმენიაკოსთა სტრატეგები აჯანყდნენ [[თეოდოსიოს III (ბიზანტია)|თეოდოსიოს III-ის]] წინააღმდეგ, რომელიც იმპერატორად გამოაცხადეს ოპსიკიონის მოლაშქრეებმა და კონსტანტინოპოლისაკენ დაიძრნენ, ყველამ — სენატმა და ხალხმა, პატრიარქმა და ჯარისკაცებმა მხარი დაუჭირა ლეონ ისავრიელს, რომელიც იმავე წლის 25 მარტს იმპერატორად აკურთხეს. === ისავრიელი იმპერატორები და ხატმებრძოლეობა === ==== იმპერიის აღორძინება პირველი ორი ისავრიელი იმპერატორის მმართველობისას (717-775 წწ) ==== [[ფაილი:Leo III with Constantine V.png|მინი|[[ლეონ III (ბიზანტია)|ლეონ III ისავრიელი]] (მარცხნივ) და მისი ვაჟი [[კონსტანტინე V (ბიზანტია)|კონსტანტინე V]] (მარჯვინვ).]] ახალი იმპერატორი [[ლეონ III (ბიზანტია)|ლეონ III]] ([[717]]-[[740]] წწ) მრავალი ღირსებით შემკული პიროვნება იყო: დიდებული მხედართმთავარი, რომელიც წარმატებით იცავდა აზიას მუსლიმებისგან; გამჭრიახი დიპლომატი და საუცხოო ორგანიზატორი. მისი ვაჟი, [[კონსტანტინე V (ბიზანტია)|კონსტანტინე V]] (740-775 წწ), რომელიც მამამ დროულად დაისვა თანამოსაყდრედ, ლეონ III-სავით ღირსეული მმართველი იყო: ჭკვიანი და ენერგიული, კარგი მხედართმთავარი და შესანიშნავი ორგანიზატორი; მართალია, ამასთანავე, მამაზე უფრო პატივმოყვარე, ფიცხი, სასტიკი და გულისთქმის ამყოლი, მაგრამ ის კი უეჭველია, რომ მამაც და შვილიც დიდი იმპერატორები იყვნენ. თვით მათი მტრებიც კი სათანადო პატივს მიაგებდნენ მამა-შვილს. [[ნიკეის მეორე საეკლესიო კრება|ნიკეის საეკლესიო კრების]] მეთაურები, რომლებიც სასტიკად გმობდნენ ლეონ III-სა და კონსტანტინე V-ის რელიგიურ პოლიტიკას, იმავდროულად, ქებით მოიხსენიებდნენ მათ სიმამაცეს, მამა-შვილის მიერ მოპოვებულ გამარჯვებებს, მათ მიერ ქვეშევრდომთა საკეთილდღეოდ დასახულ ღინისძიებებს, მათ კანონებსა და სამოქალაქო დაწესებულებებს. მართლაც, ორივე პირველი ისავრიელი იმპერიის დიდებული რეფორმატორი იყო. ===== '''საგარეო პოლიტიკა''' ===== [[ლეონ III (ბიზანტია)|ლეონ III-ის]] ტახტზე ასვლიდან რამდენიმე თვეში კონსტანტინოპოლის მისადგომებთან არაბები გამოჩნდნენ და ზღვიდან და ხმელეთიდან შეუტიეს დედაქალაქს. უმკაცრესმა ზამთარმაც კი ვერ შეაჩერა მათი შეტევა, მაგრამ რამდენიმე საზღვაო ბრძოლის შემდეგ მუსლიმთა ფლოტი დამარცხდა; დამშეულმა და ქანცგაწყვეტილმა არმიამაც სასტიკი მარცხი იწვნია. ერთი წლის ამაო მცდელობის შემდეგ (717 წლის აგვისტო — 718 წლის აგვისტო) არაბებმა ალყა მოხსნეს. ამ მოვლენას არანაკლებ დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა, ვიდრე თხუთმეტი წლის შემდეგ (732 წ.) [[კარლოს მარტელი]]ს მიერ [[პუატიეს ბრძოლა (732)|პუატიეს ბრძოლაში]] მოპოვებულ გამარჯვებას. ბიზანტიამ ასე თუ ისე შეძლო არაბების ექსპანსიის შეჩერება. [[ფაილი:ევროპა VIII ს.-ის პირველ ნახევარში.png|150პქpx|მინი|მარცხნივ|ბიზანტია და მისი მეზობლები [[VIII საუკუნე|VIII ს.]]-ის პირველ ნახევარში.]] ამ დამარცხების მიუხედავად არაბები მაინც ძალზე საშიშნი იყვნენ. რამდენიმე წელიწადში კვლავ განაახლეს შეტევა და თითქმის ყოველ წელს აოხრებდენ მცირე აზიას, მაგრამ ორმა იმპერატორმა აკროინოსთან სასტიკად დაამარცხა არაბები (739 წ.). ამით ისარგებლა კონსტანტინე V-მ, რათა თვითონ დასხმოდა თავს სირიას (745 წ.), უკან დაებრუნებინა [[კვიპროსი]] (746 წ.) და ევფრატსა და სომხეთამდე მისულიყო თავისი ლაშქრით (751 წ.). ბიზანტიელთა წარმატებას მნიშვნელოვანწილად შეუწყო ხელი არაბთა იმპერიაში დაწყებულმა შინააშლილობამ და ხელისუფლების სათავეში [[აბასიდები]]ს მოსვლამ (750 წ.), რის შედეგადაც ხალიფატის დედაქალაქი მახლობელი [[დამასკო]]დან შორეულ ბაღდადში იქნა გადატანილი. კონსტანტინე V-ის მთელი მმართველობის მანძილზე ომს ყოველთვის ბიზანტიელები იგებდნენ. უფრო გვიან (778 წ.) მისი ვაჟი [[ლეონ IV (ბიზანტია)|ლეონ IV]] 100 000-იანი ლაშქრით შეიჭრა სირიაში და მცირე აზიიდან გააძევა მუსლიმები (779 წ.). არაბთა შემოსევის საფრთხე, ესოდენ საშიში მეშვიდე საუკუნეში, იმპერიას უკვე აღარ ემუქრებოდა. [[კონსტანტინე V (ბიზანტია)|კონსტანტინე V]] იმავდროულად ცდილობდა ბულგარელების შემოსევაც აეცილებინა თავიდან. 755 წელს იმპერატორი შეტევაზე გადავიდა და მარჩელაისა (759 წ.) და ანქიალოსთან (762 წ.) ისეთი სასტიკი მარცხი აგემა ბულგარელებს, რომ იძულებულნი გახდნენ ზავი ეთხოვათ (764 წ.). მეორე ომი, რომელიც 772 წელს დაიწყო და კონსტანტინე V-ის მმართველობის დასასრულამდე გაგრძელდა, არანაკლებ ძლევამოსილი იყო. მართალია იმპერატორმა ვერ შეძლო ბულგარელთა სახელმწიფოს განადგურება, მაგრამ ის მაინც მოახერხა, რომ ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე ბიზანტიის პრესტიჟი აღედგინა. გარდა ამისა ჩაახშო სლავების აჯანყება [[თრაკია]]სა და [[მაკედონია]]ში (758 წ.). ===== '''საშინაო პოლიტიკა''' ===== იმპერიის საზღვრების დასაცავად ლეონ მესამე და მისი ვაჟი ყველგან ნერგავდნენ თემების რეჟიმს: [[VII საუკუნე|VII საუკუნის]] ვრცელ ადმინისტრაციულ ერთეულებს გაცილებით უფრო მრავალრიცხოვან და ნაკლები ფართობის მქონე ოლქებად ჰყოფდნენ, რომელთა დაცვაც უფრო ადვილად შეიძლებოდა. ამავდროულად, ამ სისტემას პოლიტიკური თვალსაზრისით აშკარა უპირატესობა ჰქონდა, ვინაიდან საგრძნობლად ასუსტებდა ძალაუფლებას, რასაც ვრცელი ტერიტორიების ფლობა ხელში უგდებდა მათ მმართველებს და ამცირებდა აქედან გამომდინარე ამბოხებათა საფრთხეს. თუ სამხედრო კანონი მიზნად ისახავდა არმიაში დისციპლინის განმტკიცებას, გულმოდგინე და ხშირ შემთხვევაში საკმაოდ მკაცრი ფინანსური ადმინისტრაცია სახსრებით ამარაგებდა ხაზინას. სამიწათმოქმედო კანონი ცდილობდა შეეზღუდა ვრცელი მამულების განვითარება, გაკოტრებისაგან ეხსნა ნაკლებად შეძლებული მესაკუთრენი და არსებობის უფრო ასატანი პირობები შეექმნა გლეხობისათვის. საზღვაო კანონი ხელს უწყობდა ზღვისიქითა ქვეყნებთან სავაჭრო ურთიერთობის განვითარებას. მაგრამ ყველაზე უფრო ქმედითი იყო დიდი საკანონმდებლო რეფორმა, რომელიც აღინიშნა სამოქალაქო კოდექსის — ე. წ. „ეკლოგის“ გამოქვეყნებით (739 წ.), რომელმაც საგრძნობლად გააუმჯობესა მართლმსაჯულება, რადგანაც, გაცილებით მეტი სიცხადით, სრულიად ახალი, ადამიანურობისა და თანასწორობის ჭეშმარიტად ქრისტიანული სული შეიტანა სასამართლო პრაქტიკაში. ნახევარსაუკუნოვანი მმართველობის შემდეგ ორმა პირველმა ისავრიელმა მდიდარ და აყვავებულ ქვეყნად აქცია ბიზანტია, მიუხედავად შავი ჭირის მძვინვარებისა, რომელმაც 747 წელს მუსრი გაავლო იმპერიის მოსახლეობას და ხატმებრძოლეობით გამოწვეული მღელვარებისა. ==== ხატმებრძოლეობა ==== {{მთავარი|ხატმებრძოლეობა}} [[ფაილი:Clasm Chludov.jpg|მინი|300პქ|<center>[[ქლუდის პსალთერიონი]]ს მინიატურა: ხატმებრძოლეობის ალეგორიული გამოსახულება : „''და მისცეს მას ძმარი ნავღლითა აღზავებული. და გემოჲ რაჲ იხილა, არა უნდა სუმის''“. მხატვარი აკომენტირებს ხატმებრძოლების ქმედებებს და ადარებს ევანგელისტურ მოვლენებს. ჯვარზე აცმა გოლგოთის მთაზე; ხატმებრძოლები, რომლებიც იესოს ხატს კირით ჩღაპნიან; ქრისტეს მარჯვნივ მდგარი იესო აწვდის იესოს ძმრით გაჟღენთილ ღრუბელს, სხვა მეომარი ქრისტეს გამსჭვალავს. მთის ძირში დგანან ხატმებრძოლები [[იოანე VII (კონსტანტინოპოლის პატრიარქი)|იოანე გრამატიკოსი]] და [[ანტონ I (კონსტანტინოპოლის პატრიარქი)|ანტონ სილელი]]. მეომარი მარჯვნივ აწვდის ქრისტეს ძმრით გაჟღენთილს.</center>]] [[730|730 წელს]] [[ბიზანტიის იმპერატორი|იმპერატორმა]] [[ლეონ III (ბიზანტია)|ლეონ III ისავრიელმა]] ([[717]]-[[741]] წწ) აკრძალა ხატების თაყვანისცემა. ამ აკრძალვის შედეგი გახდა ათასობით ხატის, მოზაიკის, ფრესკისა თუ ქანდაკების განადგურება. ხატმებრძოლეობა შეეხო [[რავენის საეგზარქოსო]]საც. რომის პაპებმა შეაჩვენეს ბიზანტიელები და ლეონ III. პაპების ბრძანებით, იტალიაში ბიზანტიელი მოხელეების შევიწროება და დევნა დაიწყეს, [[ლეონ III (ბიზანტია)|ლეონ III]] კი მონასტრებისა და ეკლესიების ქონების ხელში ჩაგდებას ცდილობდა. ხატმებრძოლეობა ოფიციალურად იქნა აღიარებული [[754|754 წლის]] საეკლესიო კრებაზე (მოგვიანებით ის არაკანონიკურად გამოცხადდა) იმპერატორ [[კონსტანტინე V (ბიზანტია)|კონსტანტინე V-ის]] ([[741]]-[[775]] წწ) მხარდაჭერით. დაიწყო ხატების თაყვანისმცემელთა, განსაკუთრებით კი საულიერო პირების დევნა, თუმცა მოგვიანებით, [[787|787 წელს]] [[ნიკეის მეორე საეკლესიო კრება]]ზე, [[ირინე ათენელი (ბიზანტია)|დედოფალ ირინეს]] მხარდაჭერით, გაუქმდა 754 წლის საეკლესიო კრების გადაწყვეტილება და აღდგა ხატების თაყვანისცემა. ბრძოლა ამით არ დასრულებულა. [[IX საუკუნე|IX საუკუნის]] დასაწყისში იმპერატორმა [[ლეონ V (ბიზანტია)|ლეონ V-მ]] კვლავ განაახლა ხატების თაყვანისმცემელთა დევნა. 815 წელს წმიდა სოფიოს ტაძარში მოწვეულმა საეკლესიო კრებამ ხელმეორედ აკრძალა ხატები და იურიდიული ძალა მიანიჭა ხატმებრძოლი იმპერატორების მიერ 753 წელს გამოტანილ დადგენილებებს. ამას კვლავ მოჰყვა ხატების მსხვრევა. ბერ-მონაზვნების სულ უმნიშვნელო პროტესტსაც კი დაუნდობლად ახშობდნენ, ხატთაყვანისმცემლებს დევნიდნენ, სამართალში აძლევდნენ და გადასახლებას უსჯიდნენ. იმპერატორ [[თეოფილე (ბიზანტია)|თეოფილეს]] დროს დევნა კიდევ უფრო სასტიკი გახდა. ხატების დამცველთა წინააღმდეგ გამოქვეყნდა მკაცრი ბრძანება (832 წ.). მონასტრებს ხურავდნენ, ბერ-მონაზვნებს დევნიდნენ და დილეგებშიში ყრიდნენ. ხელახლა გამეფდა ტერორი, მაგრამ ასოცწლიანი ფუჭი და უნაყოფო ბრძოლის შედეგად ქვეყანა დაიღალა. თეოფილეს გარდაცვალებისთანავე მისმა ქვრივმა — რეგენტმა [[დედოფალი თეოდორა|თეოდორამ]] თავისი ძმის, ბარდას რჩევით გადაწყვიტა კვლავ აღედგინა მშვიდობა და ხატების თაყვანისცემა განაახლა. ეს მოხდა 843 წლის საეკლესიო კრებაზე, რომელსაც ახალი [[მეთოდე I (კონსტანტინოპოლის პატრიარქი)|პატრიარქი მეთოდე]] ხელმძღვანელობდა; კრებამ დიდი ზარ-ზეიმით გამოაცხადა თავისი გადაწყვეტილება. ბერძნული ეკლესია დღესაც, ყოველი წლის 19 თებერვალს საზეიმოდ აღნიშნავს ამ მოვლენას — მართლმადიდებლობის დღესასწაულს. რელიგიურის გარდა ხატმებრძოლეობას განსაკუთრებული პოლიტიკური დატვირთვა გააჩნდა. ისტორიკოსები, ერთი მხრივ, ხაზს უსვამენ ბიზანტიელი იმპერატორების სურვილს, მოესპოთ ქრისტიანების იუდეველებთან და მუსლიმებთან (რომლებიც არ აღიარებდნენ ხატებს) დაახლოებისათვის წინააღმდეგობა და ამ გზით იმპერიაში მცხოვრებ ხალხთა ერთიანობა აღედგინათ. მეორე მხრივ, იმპერატორები ამ გზით ცდილობდნენ უზომოდ გამდიდრებული და გაძლიერებული ეკლესიის დამორჩილებასა და მისი ფინანსების ხელში ჩაგდებას. === მაკედონელთა დინასტიის ხანა (867-1057 წწ) === {{მთავარი|მაკედონელთა დინასტია}} [[ფაილი:ByzantineEmpire867AD4-en.svg|მინი|მარჯვნივ|320პქ|ბიზანტიის იმპერია 867 წელს]] მაკედონელთა დინასტიის პირველი წარმომადგენელი [[ბასილი I (ბიზანტია)|ბასილი I]] ([[867]]–[[886]]) წარმოშობით მაკედონელი გლეხი იყო, რომელმაც ხელისუფლებისკენ გზა თავისი მფარველის მიხეილ III-ის მოკვლით გაიკაფა. მეფობა მან პავლიკიანელებთან ბრძოლით დაიწყო. ეს ბრძოლა დამთავრდა მხოლოდ [[872]] წელს მათი სასტიკი დასჯით. ახალმა იმპერატორმა [[ისავრიელთა დინასტია|ისავრიელთა დინასტიის]] თითქმის ყველა რეფორმა გააუქმა და [[იუსტინიანე I (ბიზანტია)|იუსტინიანეს]] კანონმდებლობა აღადგინა. მმართველობაში უფრო რეაქციული ხაზის გამტარებელი ბასილის მემკვიდრე [[ლეონ VI (ბიზანტია)|ლეონ VI ბრძენი]] ([[886]]–[[912]]) აღმოჩნდა. მან სახელმწიფოს ცენტრალიზების მიზნით, ქალაქების მმართველობა მოსპო, გაზარდა ბიუროკრატიული აპარატი. ამ ხანებში თანდათან მუშავდებოდა სასახლის ცხოვრების რთული ცერემონიალი, რომელიც მხატვრულ ფორმებშია გადმოცემული იმპერატორ [[კონსტანტინე VII (ბიზანტია)|კონსტანტინე VII პორფიროგენეტის]] (ძოწითშობილის) ([[913]]–[[959]]) ტრაქტატში – „ცერემონიების შესახებ“. ფეოდალიზაციის პროცესი მაკედონელთა დინასტიის წარმომადგენელთა დროს იმდენად სწრაფი ტემპებით წარიმართა, რომ მნიშვნელოვანი საშიშროება შეიქმნა არმიის რიგითი ჯარისკაცების რაოდენობის შემცირებისა თავისუფალი გლეხების მასობრივად ყმებად გადაქცევის გამო. პირველი იმპერატორი, რომელმაც ამ საშიშროების მნიშვნელობა გაითვალისწინა, [[რომანოზ I ლაკაპენოსი|რომანოზ I]] იყო ([[919]]–[[944]]). მისი მეფობის დროს კლასობრივი ბრძოლები წარმოებდა. გლეხთა მძლავრი აჯანყება მოხდა [[მცირე აზია]]ში დაახლოებით [[932]] წელს ვინმე ბასილის მეტსახელად, „სპილენძის ხელის“ ხელმძღვანელობით. [[934]] წელს [[სლავები]]ს აჯანყება დაიწყო [[პელოპონესი|პელოპონესში]]. [[963]] წელს ტახტზე ადის [[ნიკიფორე II (ბიზანტია)|ნიკიფორე II ფოკა]], რომელიც აგრესიული პოლიტიკით გამოირჩეოდა გლეხების მიმართ. [[967]] წლის ერთ-ერთ კანონში იგი ამტკიცებდა, რომ მისი წინამორბედი იმპერატორები გადამეტებულ ყურადღებას უთმობდნენ გლეხებს, რაც „უსამართლობას წარმოადგენდა“ მსხვილი მემამულეების მიმართ. მომდევნო იმპერატორმა [[იოანე I (ბიზანტია)|იოანე I ციმისკემ]] ([[969]]–[[976]]) ხელი შეუწყო ეკლესიის გაძლიერებას და მსხვილი მიწათმფლობელებისმიერ გლეხთა დაყმევებას. ყველა ძალის მობილიზაციის შემდეგ მან შეძლო [[ბალკანეთის ნახევარკუნძული]]დან [[კიევის რუსეთი|კიევის დიდი მთავრის]] [[სვიატოსლავ I]]-ის განდევნა. [[972]] წელს ციმისკემ ბიზანტიას დუნაისპირეთის ბულგარეთი შემოუერთა, ხოლო [[974]]–[[975]] წლებში უკან დაუბრუნა იმპერიას [[არაბები]]ს მიერ მიტაცებული [[სირია]] და [[მესოპოტამია|მესოპოტამიის]] ერთი ნაწილი. 976 წელს ტახტზე ავიდა [[ბასილი II]], რომელიც „ბულგართმმუსვრელის“ სახელითაა ცნობილი. იმპერატორმა თითქმის ათწლიანი ბრძოლების შედეგად შეძლო ბულგარელების დამარცხება და ბულგარეთის ბიზანტიისათვის შეერთება. მან ასევე დაიპყრო სომხეთის დიდი ნაწილი და იმიერტაო, რაც საქართველოს მეფე [[გიორგი I (საქართველოს მეფე)|გიორგი I-თან]] ომის მიზეზი გახდა. ==== საგარეო პოლიტიკა ==== ===== ბრძოლა არაბების წინააღმდეგ ===== {{main|არაბულ-ბიზანტიური ომები}} 826 წლიდან მოყოლებული, როცა არაბებმა [[კრეტა]] დაიპყრეს, ისინი გაბატონდნენ ბიზანტიის კუთვნილ ზღვებზე. კუნძულის დედაქალაქი ხანდაქსი მუსლიმ მეკობრეთა ცენტრს წარმოადგენდა, საიდანაც, ისევე როგორც ტარსოსიდან, ტრიპოლიდან თუ სირიიდან ისინი თავს ესხმოდნენ სავაჭრო გემებს და დათარეშობდნენ ეგეოსის ზღვაზე. არმიისა და ფლოტის რეორგანიზაციის საქმეში [[ბასილი I (ბიზანტია)|ბასილი I-ს]] მიერ მიღწეული წარმატებების მიუხედავად, მუსლიმთა ესკადრები კვლავინდებურად ბატონობდნენ არქიპელაგში. 904 წელს თესალონიკე ხელთ იგდო ლეონ ტრიპოლელმა და თითქმის მთელი მოსახლეობა ტყვედ წაასხა. 907 და განსაკუთრებით 924 წელს ლემნოსის მახლობლად ბიზანტიელთა ფლოტის ერთგვარი წარმატების მიუხედავად, კრეტის წინააღმდეგ წარგზავნილმა ექსპედიციებმა მარცხი განიცადეს (911 და 949 წ.). იმპერია იძულებული შეიქნა კუნძულის წინააღმდეგ თავისი საუკეთესო სარდალი [[ნიკიფორე II ფოკა|ნიკიფორე ფოკა]] გაეგზავნა (960 წ.). ფოკამ მოახერხა კუნძულზე ლაშქრის გადასხმა, ალყა შემოარტყა ხანდაქსს და რამდენიმე თვის შემდეგ აიღო იგი (961 წლის მარტი). დაპყრობილი კუნძულის მოსახლეობა ქრისტეს სჯულზე მოაქციეს. აღმოსავლეთის ზღვებზე ბიზანტიელთა კონტროლი აღდგა. იმავდროულად, ხელსაყრელი ვითარების წყალობით, შესაძლებელი გახდა შეტევის წამოწყება მცირე აზიაში. ჯერ კიდევ [[ბასილი I (ბიზანტია)|ბასილი I-მა]] [[ევფრატი]]ს ზემო წელამდე განავრცო იმპერიის საზღვრები, ხელახლა აიღო სამოსატა (873 წ.) და წარმატებით ილაშქრა კაპადოკიასა და კილიკიაში (878-879 წ.). X ს-ში მუსლიმური სამყარო ანარქიამ მოიცვა, რამაც ბიზანტიას საგრძნობლად გაუადვილა საქმე, განსაკუთრებით, 927 წლიდან მოყოლებული, როცა იმპერიამ თავი დააღწია ბულგარელთა შემოსევის საფრთხეს. ამ პერიოდში ბიზანტიამ სერიოზულ წარმატებებს მიაღწია: 928 წელს აღებულ იქნა თეოდოსიოპოლი (დღევანდელი არზრუმი), 934 წელს — მელიტენა, 944 წელს — [[ედესა]], საიდანაც ჩამოტანილ იქნა იქ დაცული ქრისტეს სასწაულთმოქმედი ხატი; 949 წელს ბიზანტიელებმა აიღეს გერმანიკია, 957 წელს — ამიდა, 958 წელს — სამოსატა. იმპერიის საზღვრებმა ჰალისიდან ევფრატსა და ტიგროსამდე გადაინაცვლა. ახლადშექმნილი პროვინციების რაოდენობა ([[სებასტია|სებასტიის]], [[მესოპოტამიის თემი|მესოპოტამიის]], [[სელევკია|სელევკიისა]] და [[ლიკანდოსი|ლიკანდოსის]] თემები) თვალნათლივ მოწმობდა ბიზანტიის დაპყრობითი ომების მასშტაბურობას. ნიკიფორე ფოკამ კილიკიასა და ჩრდილო სირიაში დაამარცხა ალეპოს ჰამდანიდი ამირები; ხელთ იგდო [[ანაზარბოსი]], ადანა, მოპსუესტა (964 წ.), ტარსოსი (965 წ.), ლაოდიკეა, ჰიერაპოლი, ემესი, ალეპო და ანტიოქია (968 წ.). უფრო გვიან, იოანე ციმისკემ მესოპოტამიაში ედესა და ნისიბინი (974 წ.), სირიაში დამასკო და ბეირუთი (976 წ.) აიღო, პალესტინაში კი იერუსალიმამდე მივიდა. [[ბასილი II]]-მ დაასრულა აღმოსავლეთის დაპყრობა. 995 წელს მან აიღო [[ალეპო]], [[ჰომსი]], [[კესარია]]. იუსტინიანეს შემდეგ იმპერიას არასოდეს განუვრცია ასე ფართოდ თავისი გავლენა აღმოსავლეთით. ===== '''ბრძოლა ბულგარელების წინააღმდეგ''' ===== {{მთავარი|ბიზანტიურ-ბულგარული ომები}} [[ფაილი:Battle of Anchialos (917).svg|მინი|279x279პქ|[[ახელოოს ბრძოლა|ახელიოს ბრძოლის]] სქემა.]] მეათე საუკუნის დამდეგს ბულგარელთა შემოსევის საფრთხე უფრო დიდი იყო, ვიდრე ოდესმე. მათი სამეფო დუნაის ჩრდილოეთით მდებარე ოლქებიდან ბალკანეთამდე იყო გადაჭიმული, დასავლეთით კი პინდოსის მთაგრეხილს აღწევდა. ბულგარული და სლავური ელემენტების შერწყმის შედეგად ბულგარეთი უკვე ერთგვაროვანი სახელმწიფო იყო, მძლავრი მონარქიული ხელისუფლებითურთ; ქრისტიანობაზე მოქცევამ განაპირობა მისი ერთმორწმუნეობა, ხოლო კულტურამ, ბიზანტიასთან მეზობლობის წყალობით, საკმაოდ მაღალ დონეს მიაღწია. ყოველივე ეს ბიზანტიის იმპერატორებთან საბრძოლველად აქეზებდა ბულგარეთის მეფეებს, ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე ჰეგემონიის მოსაპოვებლად. ომი 889 წელს დაიწყო; აღსანიშნავია, რომ მის გამომწვევ მიზეზს ეკონომიკური ხასიათი ჰქონდა: როდესაც [[ლეონ VI (ბიზანტია)|ლეონ VI-მ]] ბრძანა თესალონიკედან კონსტანტინოპოლში გადაეტანათ ბულგარელ ვაჭართა საწყობები, ბულგარეთის მეფე [[სიმეონ I (ბულგარეთი)|სიმეონ I-მა]] ომი გამოუცხადა მას. ბიზანტიელების მიერ მოსყიდული უნგრელების შემოსევამ აიძულა ბულგარელთა მეფე უკან დაეხია (893 წ.), მაგრამ ლეონ VI-ის გარდაცვალების შემდეგ, შინააშლილობა, რომლითაც აღინიშნა მისი ვაჟის კონსტანტინე VII-ის მცირეწლოვანების პერიოდი, სიმეონისათვის საკმარისი შეიქნა საიმისოდ, რომ კვლავ განეახლებინა შეტევა. 913 წელს ის კონსტანტინოპოლს მიადგა, 914 წელს ადრიანოპოლი აიღო, 917 წელს კი ახელოოოსთან გამართულ [[ახელოოს ბრძოლა|ბრძოლაში]] დაამარცხა ბიზანტიელთა ლაშქარი და „ბულგარელთა მეფედ და რომაელთა იმპერატორად“ გამოაცხადა თავი. თავის სატახტო ქალაქ პრესლავში მან დამოუკიდებელი ბულგარული საპატრიარქო დააარსა, 924 წელს კი კონსტანტინოპოლის აღება სცადა, მაგრამ ფლოტის არქონის გამო ქალაქის აღება ვერ შეძლო და უკან დაიხია. მის სიკვდილთან ერთად (927 წ.) დაიწყო ბულგარეთის დაქვეითება. [[ფაილი:Basilios II.jpg|მინიატიურა|მარცხნივ|[[ბასილი II]]]] 967 წელს ნიკიფორე ფოკამ უარი თქვა ხარკზე, რომელსაც იმპერია ჯერ კიდევ უხდიდა ბულგარეთს და კიევის დიდი მთავრის სვიატოსლავის ლაშქრითურთ თავს დაესხა მას, მაგრამ სვიატოსლავი ბულგარეთში დამკვიდრდა და მის დატოვებაზე უარი განაცხადა (968 წ.). ბულგარელთა [[პეტრე ბულგარელი|მეფე პეტრეს]] სიკვდილმა და ნიკიფორეს მკვლელობამ (969 წ.) კიდევ უფრო გაართულა მდგომარეობა. [[იოანე I (ბიზანტია)|იოანე ციმისკეს]] ტახტზე ასვლისას რუსები თვით იმპერიაში შეჭრით იმუქრებოდნენ. სვიატოსლავმა დალაშქრა ბალკანეთი და დაარბია ფილიპოპოლი (970 წ.), თუმცა რუსები არკადიოპოლთან (დღევანდელ ლიულე-ბურგასთან) დამარცხდნენ (970 წ.) და იმპერატორს საშუალება მიეცა მრავალრიცხოვანი ლაშქრით დაძრულიყო მათ წინააღმდეგ (971 წ.). ვიდრე ბიზანტიის ფლოტი აღმა მიუყვებოდა დუნაის, ციმისკე ბალკანეთში შეიჭრა, დოროსტოლში (სილისტრია) ალყა შემოარტყა სვიატოსლავს და აიძულა სასწრაფოდ დაეტოვებინა ქვეყანა. ბულგარეთი ბიზანტიამ შეიერთა, დამოუკიდებელი საპატრიარქო კი გაუქმებულ იქნა. იმპერიის საზღვრებმა დუნაიმდე გადაინაცვლა, მაგრამ პინდოსის მომიჯნავე ბულგარულ ოლქებში, პრესპისა და ოქრიდის ირგვლივ, ბულგარელები გრაფ შიშმანისა და მისი ვაჟების მეთაურობით კვლავ განაგრძობდნენ წინააღმდეგობას. შიშმანის ერთ-ერთმა ვაჟმა — სამუელ მეფემ (997-1014 წწ) ისარგებლა ბასილი II-ის მეფობის დამდეგს ბიზანტიაში დაწყებული არეულობით და ბულგარეთის სამეფო აღადგინა. ათ წელიწადში (977-986 წწ) მან გაათავისუფლა დუნაისპირა ბულგარეთი, დაიპყრო მაკედონია, თესალია და თვით პელოპონესამდე მიაღწია. ამ უზარმაზარი, დუნაიდან ადრიატიკამდე გადაჭიმული იმპერიის დასამარცხებლად ბიზანტიას ოცდაათწლიანი ომის გადახდა დასჭირდა (986-1018 წ.). ეს იყო უპირატესად ბასილი მეორის საქმე, რომელსაც მისი სიმკაცრის, სისასტიკისა და ძლევამოსილი გამარჯვებების გამო მეტსახელად „ბულგაროქტონოს“ (ბულგართმმუსვრელი) შეარქვეს. [[ფაილი:ბიზანტიის იმპერია 1025 წელს.png|340პქ|მინიატიურა|მარჯვნივ|ბიზანტიის იმპერია 1025 წელს, ბასილი II მეფობის დასასრულს.]] 986 წელს [[ბასილი II]]-მ განაახლა შეტევა და ბულგარეთში შეიჭრა, მაგრამ ბალკანეთში სისტიკი მარცხი განიცადა. იმპერატორს ათი წელი დასჭირდა ბრძოლის განსაახლებლად, ამ ათი წლის მანძილზე კი სამუელი განუწყვეტლივ აფართოებდა თავის სამეფოს, დუნაიდან ადრიატიკისა და ეგეოსის ზღვებამდე, მაგრამ 996 წელს ბულგარელთა მეფე სპერქიის პირას დამარცხდა. თესალონიკესთან დამარცხების შემდეგ კი ბულგარეთის დუნაისპირა ნაწილი იმპერიამ მიიტაცა (1000 წ.), მაგრამ დასავლეთ ბულგარეთი კვლავ თავისუფალი რჩებოდა. 1001 წელს ბასილი მეორემ ხელახლა სცადა მისი დამორჩილება. ბიზანტიელებმა აიღეს სკოპლე, დაიპყრეს ქვემო და შუა მაკედონია (1007 წ.); ისინი ულმობელნი და დაუნდობელნი იყვნენ მტრის მიმართ. სამუელი თავს არიდებდა პირისპირ შეტაკებას, მაგრამ ბოლოს, ჩიმბალონგის ხეობაში, სერიდან მელნიკს მიმავალ გზაზე მისი ლაშქარი მაინც დამარცხდა (1014 წლის 29 ივლისს). მეფე 1014 წლის 15 სექტემბერს გარდაიცვალა. ბულგარელთა მეფის მემკვიდრენი ოთხ წელიწადს კიდევ ებრძოდნენ ბიზანტიას, მაგრამ 1018 წელს მთელი ქვეყანა დაპყრობილ იქნა და იმპერიამ საბოლოოდ შეიერთა ბულგარეთი.<ref name="B115">{{harvnb|Browning|1992|p=115}}.</ref> ===== '''ურთიერთობა კიევის რუსეთთან''' ===== [[ფაილი:Sousoší Cyrila a Metoděje 09.jpg|მინი|294x294პქ|წმინდა [[კირილე და მეთოდე|კირილესა და მეთოდეს]] ქანდაკება.]] 850 და 1100 წლებს შორის, იმპერიამ შერეული სახის ურთიერთობა განავითარა [[კიევის რუსეთი|კიევის რუსეთთან]], რომელიც შავი ზღვის ჩრდილოეთ ნაწილში ყალიბდებოდა.<ref name="Browning">Browning, Robert (1992). [[iarchive:byzantineempire0000brow|The Byzantine Empire]]. Washington, DC: The Catholic University of America Press. ISBN 978-0-8132-0754-4, გვ.. 114–15</ref> ეს ურთიერთობა გრძელვადიანი შედეგის მომცემი გახდება [[აღმოსავლეთ სლავები|აღმოსავლეთ სლავების]] ისტორიისთვის. იმპერია მალევე გადაიქცევა კიევის მთავარ კულტურულ და სავაჭრო მოკავშირედ. 860 წელს რუსები პირველად არბევენ კონსტანტინოპოლის შემოგარენს. 941 წელს, ისინი გამოჩნდნენ ბოსფორის აზიურ სანაპიროებზე, თუმცა ამ პერიოდში მათი თავდასხმა მოგერიებულ იქნა. ბასილ II-ს არ შეეძლო დაეიგნორებინა კიევის რუსეთის გაძლიერება და მის წინამორბედთა მსგავსად, მან რელიგია გამოიყენა, რათა მიეღწია პოლიტიკური მიზნებისთვის.<ref name="Cameron">Cameron, Averil (2009). Οι Βυζαντινοί (ბერძნულად). Athens: Psychogios. ISBN 978-960-453-529-3, გვ.. 77</ref> ბიზანტიურ-რუსული კავშირი 988 წელს [[ანა პორფიროგენიტა|ანა პორფიროგენიტას]] და [[ვლადიმირ I დიდი|ვლადიმირ I დიდის]] ქორწილით და შემდგომი [[კიევის რუსეთის გაქრისტიანება|რუსთა გაქრისტიანებით]] გამყარდა.<ref name="Browning" /> ბიზანტიელი სასულიერო პირები, არქიტექტორები და ხელოვანები, სხვადასხვა ეკლესიების ასაგებად, მიწვეულნი იქნა კიევის რუსეთში, რამაც ბიზანტიური კულტურული გავლენა კიდევ უფრო განავრცო. ორი ქვეყნის კულტურულად და რელიგიურად დაახლოების შედეგად უამრავი რუსი მეომარი ჩაერთო ბიზანტიურ არმიაში, ძირითადად როგორც დაქირავებული რაზმების სახით, ისტორიულ წყაროებში მათ [[ვარიაგები]]ს სახით ვიცნობთ.<ref name="Browning" /> მიუხედავად რუსების გაქრისტიანებისა, ურთიერთობა ყოველთვის არ იყო მეგობრული. ყველაზე სერიოზული კონფლიქტი ამ ორ მხარეს შორის ბულგარეთის 968–971 წლების ომი იყო, ამ პერიოდს უკავშირდება რამდენიმე რუსული მარბიელი ექსპედიცია ბიზანტიურ ქალაქებზე შავი ზღვის სანაპიროს გასწვრივ და თვით კონსტანტინოპოლზეც. მიუხედავად იმისა, რომ უამრავი მათგანი მოგერიებულ იქნა, ისინი ხშირად სრულდებოდა ხელშეკრულებებით, რომელიც ძირითადად რუსების სასარგებლოდ სრულდებოდა, ისეთი როგორიც 1043 წლის ომის დასრულებისას დაიდო, რა დროსაც რუსებმა თავი გამოავლინეს, როგორც ბიზანტიის კონკურენტ, დამოუკიდებელ ძალად.<ref name="Cameron" /> ===== '''ლაშქრობები კავკასიაში''' ===== 1021 და 1022 წლებში, ბასილ II იგერიებს [[საქართველო-ბიზანტიის ომი (1021-1023)|საქართველოს სამეფოს ლაშქრობებს]] [[ტაო]]სა და [[ბასიანი|ბასიანში]], რაც ბიზანტიის სასარგებლოდ სამხრეთ საქართველოს პროვინციების [[ტაო-კლარჯეთი]]ს და [[ჯავახეთი]]ს, ასევე საქართველოს მოკავშირე სომხური სამეფოს [[ვასპურაკანის სამეფო|ვასპურაკანის]] ანექსიით დასრულდა. 1045 წელს ბასილმა [[ანისის სამეფო]]ც შემოირთა. სამხრეთ კავკასიაში ბიზანტიის აგრესიულმა პოლიტიკამ მნიშვნელოვნად შეასუსტა საქართველოსა და სომხური სამეფო-სამთავროების სამხედრო სიძლიერე. იმპერიის აღმოსავლეთ საზღვრებზე ქრისტიანული ბუფერული ქვეყნების დასუსტებამ მნიშვნელოვნადწილად განაპირობა ბიზანტიის მარცხი 1071 წლის [[მანასკერტის ბრძოლა]]ში.<ref name="RappCrego2018">{{cite book|editor1=Stephen H. Rapp|editor2=Paul Crego|title=Languages and Cultures of Eastern Christianity: Georgian|chapter=Caucasia and Byzantium|author=Cyril Toumanoff|chapter-url=https://books.google.com/books?id=rH10DwAAQBAJ&pg=PT62|date=31 October 2018|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-1-351-92326-2|pages=62}}</ref> ===== '''სამხრეთ იტალიის დაპყრობა და ბიზანტიის პოლიტიკა დასავლეთში''' ===== იმპერიის საზღვრების აღმოსავლეთით გაფართოების პარალელურად მაკედონელი იმპერატორები ცდილობდნენ განეახლებინათ ექსპანსიური პოლიტიკა დასავლეთის მიმართ. იმპერიას არასოდეს უთქვამს უარი თავის უფლებაზე იტალიის მიმართ. კაროლინგთა უკანასკნელი იმპერატორების სისუსტე, ლანგობარდთა მბრძანებლებს შორის დანაწილებულ სამხრეთ იტალიაში გამეფებული ანარქია და მუსლიმთა თავდასხმის თანდათანობით მზარდი საფრთხე [[ბასილი I (ბიზანტია)|ბასილი I-სათვის]] საკმარისი საბაბი გახდა საიმისოდ, რომ ნახევარკუნძულზე შეჭრილიყო. იმპერატორი მიზნად ისახავდა მთელს ხმელთაშუაზღვისპირეთში აღედგინა ბიზანტიის პრესტიჟი, [[ადრიატიკის ზღვა|ადრიატიკისა]] და [[ტირენიის ზღვა|ტირენიის]] ზღვებიდან განედევნა მუსლიმი მეკობრეები და დაემარცხებინა აფრიკელი თუ სიცილიელი არაბები. ტახტზე ასვლისთანავე მან ძალზე აქტიურად დაიწყო მოქმედება დასავლეთში. იმპერატორმა ვერ მოახერხა დაებრუნებინა [[სიცილია]], სადაც [[სირაკუზა]] მუსლიმანთა ხელში აღმოჩნდა (978 წ.), მაგრამ შეძლო წესრიგი აღედგინა ადრიატიკის ზღვაზე, განეახლებინა ბიზანტიის კავშირი ვენეციასთან და იმპერიის ვასალებად ექცია ხორვატები. ბასილი I-მა კვლავ აიღო ბარი (876 წ.) და ტარენტო (880 წ.), უკან დაიბრუნა კალაბრია (885 წ.) და აიძულა ლანგობარდთა მბრძანებლები ბიზანტიის პროტექტორატი ეცნოთ. სამხრეთი [[იტალია]] ბიზანტიის ხელში გადავიდა. იმპერატორმა აქ ორი ახალი თემი შექმნა: ლანგობარდიისა და კალაბრიისა. [[ლეონ VI (ბიზანტია)|ლეონ VI-ის]] დროს ბიზანტიის მმართველობას იტალიაში საფრთხე შეექმნა. არაბებმა ტაორმინა აიღეს (902 წ.) და ამით დაასრულეს სიცილიის დაპყრობა, შემდეგ კი კალაბრიაში შეიჭრნენ, სადაც თვით [[კამპანია (იტალია)|კამპანიამდე]] მოიკიდეს ფეხი, მაგრამ კარილიანოსთან მოპოვებულმა გამარჯვებამ (915 წ.) კვლავ უზრუნველყო ბიზანტიის დომინანტობა იტალიაში და მთელი საუკუნის მანძილზე, მუსლიმთა გამუდმებული თავდასხმებისა და გერმანელ იმპერატორთა მეტოქეობის მიუხედავად, ბიზანტიელები მაინც ინარჩუნებდნენ თავიანთ ძალაუფლებას ნახევარკუნძულის სამხრეთ ნაწილში. ბასილი მეორის მეფობამ აქაც წარმატებით დაასრულა მაკედონური დინასტიის იმპერატორთა ძალისხმევა. კანასთან მოპოვებულმა გამარჯვებამ (1018 წ.), სადაც იმპერიის ლაშქარმა დაამარცხა აპულიის ამბოხებული მოსახლეობა, რეჯოდან და ბარიდან პაპის ოლქამდე განამტკიცა ბიზანტიის პრესტიჟი. X ს-ის მეორე ნახევარში ისტორიის ასპარეზზე გერმანელი იმპერატორების გამოჩენამ გარკვეული სიძნელეები შეუქმნა ბიზანტიის პოლიტიკას. როცა [[ოტო I დიდი|ოტო I]] იტალიაში ჩავიდა და იმპერატორის ტიტული მიიღო, ბიზანტიელებმა ეს უზურპაციად შეაფასეს. მდგომარეობა კიდევ უფრო დაიძაბა, როცა ოტომ ბიზანტიის ვასალებზე — ლანგობარდებზეც განავრცო თავისი ძალაუფლება, ბიზანტიის კუთვნილი ტერიტორიები დაარბია და თავს დაესხა ბარს (968 წ.). ნიკიფორე ფოკა ღიად დაუპირისპირდა ოტოს, მაგრამ მისი სიკვდილის შემდეგ ბიზანტიის პოლიტიკა შეიცვალა: მიღწეულ იქნა თანხმობა, რაც განამტკიცა [[ოტო II წითური|ოტო II-სა]] და თეოფანოს ქორწინებამ (972 წ.), თუმცა თანხმობა ხანმოკლე აღმოჩნდა. ოტო II კალაბრიაში შეიჭრა და მარცხი იწვნია სტილოსთან (987 წ.), [[ჰაინრიხ II (სრი)|ჰაინრიხ II]] ამაოდ უწყობდა ხელს აპულიის ამბოხებას; მისმა თავდასხმამ ბიზანტიის იტალიაზე არავითარი შედეგი არ გამოიღო (1025 წ.). ბასილი მეორის გარდაცვალებისას ბიზანტიის ძალაუფლება იტალიაში ისეთივე მტკიცე იყო, როგორც ბულგარეთსა თუ აზიაში. [[ფაილი:Alexios I Komnenos.jpg|მინიატიურა|მარჯვნივ|[[ალექსი I კომნენოსი]]]] === კომნენოსთა დინასტიის ხანა (1081-1185 წწ) === {{მთავარი|კომნენოსები}} [[ფაილი:Bizancio1180AD.svg|320პქ|მინიატიურა|მარჯვნივ|ბიზანტიის იმპერიის ტერიტორია [[1180|1180 წელს]].]] [[XI საუკუნე|XI საუკუნის]] II ნახევარში ბიზანტია კრიზისს განიცდიდა, გამწვავდა ბრძოლა პროვინციელ დიდებულებსა და დედაქალაქის წარჩინებულებს შორის. გაუარესდა იმპერიის საგარეო პოლიტიკური მდგომარეობა. ამას თან დაერთო ხელისუფლებისათვის ბრძოლა და დინასტიური ჭიდილი, რომელიც [[1081]] წლისათვის [[კომნენოსები]]ს დინასტიის გამარჯვებით დასრულდა. კომნენოსები გამეფდნენ მსხვილ ფეოდალურ საგვარეულოთა - [[პალეოლოგოსები]]ს, [[დუკები]]ს, [[კონსტანტინოპოლი]]ს კარზე მყოფი [[ქართველები|ქართველი]] ფეოდალების მხარდაჭერით და გამოხატავდნენ პროვინციული ფეოდალური არისტოკრატიის ინტერესებს. [[XII საუკუნე]]ში ბიზანტია ერთ-ერთი უძლიერესი სახელმწიფო იყო [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] აუზში. სახელმწიფოს და ჯარის გაძლიერებით კომნენოსებმა მრავალ წარმატებას მიაღწიეს (მოიგერიეს [[ნორმანები]]ს შემოტევები ბალკანეთში, მცირე აზიის მნიშვნელოვანი ნაწილი წაართვეს სელჩუკებს და დააწესეს სუვერენიტეტი ანტიოქიაზე). კომნენოსთა ეპოქა წარმოადგენდა ბიზანტიის სიძლიერის ბოლო პერიოდს, როდესაც იმპერია მრავალი სირთულის მიუხედავად მნიშვნელოვან პოლიტიკურ ძალად რჩებოდა, თუმცა ის უკვე აღარ იყო ისეთი ძლევამოსილი, როგორიც მაკედონელთა მმართველობისას. === ანგელოსების დინასტიის ხანა (1185-1204 წწ) === {{მთავარი|ანგელოსები}} 1185 წელს ისააკ ანგელოსმა გადატრიალების გზით ძალაუფლება ხელში ჩაიგდო, თუმცა მისი ძალაუფლება მყარი არ ყოფილა. იგი საკუთარმა ძმამ, [[ალექსი III (ბიზანტია)|ალექსიმ]] ჩამოაგდო ტახტიდან. ანგელოსთა დინასტიის მმართველობისას ცენტრალური ხელისუფლება უკიდურესად დასუსტდა ამბოხებებისა და გაუთავებელი შეთქმულებების გამო. ანგელოსმა იმპერატორებმა ვერ შეძლეს ვერც შიდა და ვერც საგარეო პოლიტიკური პრობლემების მოგვარება. მათი მმართველობა 1204 წელს ჯვაროსნების მიერ კონსტანტინოპოლის აღებითა და ბიზანტიის იმპერიის დაშლით დასრულდა. ==== მეოთხე ჯვაროსნული ლაშქრობა (1202-1204 წწ) ==== {{მთავარი|მეოთხე ჯვაროსნული ლაშქრობა}} [[ფაილი:PriseDeConstantinople1204PalmaLeJeune.JPG|მარცხნივ|მინი|255x255პქ|ჯვაროსნების მიერ კონსტანტინოპოლის აღება]] 1195 წელს, როცა [[ალექსი III (ბიზანტია)|ალექსი III-მ]] დაამხო და თვალები დასთხარა თავის ძმას [[ისააკ II ანგელოსი|ისააკ ანგელოსს]], ტახტიდან ჩამოგდებულ იმპერატორთან ერთად მისი ვაჟი — ჭაბუკი ალექსიც დილეგში ჩააგდო. 1201 წელს ახალგაზრდა უფლისწულმა დასავლეთში გაქცევა მოახერხა და უზურპატორის წინააღმდეგ დახმარება ითხოვა. სწორედ ამ დროს ჯვაროსანთა მეოთხე ლაშქრობის მონაწილენი [[ვენეცია]]ში იყრიდნენ თავს. ვენეციელები დაუყოვნებლივ ჩაებღაუჭნენ მათთვის ესოდენ სასურველ საბაბს, მოულოდნელად რომ ჩაუვარდათ ხელში, რათა ბიზანტიის საშინაო საქმეებში ჩარეულიყვნენ. ამრიგად, დოჟ დანდოლოს მოქნილმა პოლიტიკამ კონსტანტინოპოლის წინააღმდეგ მიაქცია ის ლაშქრობა, რომელიც „წმიდა მიწის“ გასათავისუფლებლად მზადდებოდა. 1203 წლის დამდეგს ბიზანტიის ტახტის მაძიებელთან დადებულ იქნა საბოლოო ხელშეკრულება, ხოლო იმავე წლის 27 ივნისს ვენეციელთა და დას. ევროპელთა ფლოტმა [[კონსტანტინოპოლი]]ს მახლობლად ჩაუშვა ღუზა. ქალაქი იერიშით აიღეს და ისააკ ანგელოსი თავის ვაჟთან [[ალექსი IV ანგელოსი|ალექსი IV-სთან]] ერთად ხელახლა ავიდა ტახტზე, მაგრამ ჯვაროსნებისა და ბიზანტიელების თანხმობა დიდხანს არ გაგრძელებულა. ახალმა იმპერატორებმა ვერ შეძლეს თავიანთი აღთქმის შესრულება. ჯვაროსნები, უპირატესად კი ვენეციელები, სულ ახალ-ახალ მოთხოვნებს აყენებდნენ. 1204 წლის 25 იანვრის სახალხო აჯანყებამ დაამხო დასავლეთის პროტეჟეები და ძალაუფლება ალექსი მეხუთე მურზუფლეს ხელში გადავიდა. დაზავება შეუძლებელი გახდა. ჯვაროსნებმა გადაწყვიტეს ბიზანტიის იმპერიის განადგურება. 1204 წლის 12 აპრილს კონსტანტინოპოლი კვლავ იერიშით აიღეს და განუკითხავად გაძარცვეს. მაშინ როდესაც ბიზანტიის არისტოკრატიისა და სამღვდელოების გადარჩენილი ნაწილი ნიკეას აფარებდა თავს, რათა შემდეგ იქიდან ეცადა იმპერიის აღდგენა, გამარჯვებულნი, გაყოფის თაობაზე დადებული ხელშეკრულების თანახმად, რომელსაც 1204 წლის მარტში მოაწერეს ხელი, ერთმანეთში ინაწილებდნენ ნადავლს. ბიზანტიის იმპერატორის ტახტზე ბოდუენ ფლანდრიელი ავიდა (1204 წლის მაისი). ბონიფაციუს მონფერატელი თესალონიკის მბრძანებელი გახდა. კონსტანტინოპოლის საპატრიარქო ტახტი ვენეციის პატრიარქმა დაიკავა. დაპყრობილი იმპერიის მთელ ტერიტორიაზე იქმნებოდა ფეოდალური სენიორიები. ვენეციელები განსაკუთრებული გულმოდგინებით ცდილობდნენ ხელთ ეგდოთ მთელს აღმოსავლეთში ყველაზე უფრო მნიშვნელოვანი დასახლებული პუნქტები, რომლებსაც მათი სავაჭრო და კოლონიალური ძლიერება უნდა უზრუნველეყო. 1204 წლის მოვლენები ბიზანტიისათვის იყო გამანადგურებელი დარტყმა, რომლის შემდეგაც ის ვეღარასოდეს გაიმართა წელში. === ბიზანტიის იმპერიის დაშლა და მისი ხელახლა აღდგენა === ==== ბიზანტიის იმპერიის დაშლა ==== [[ფაილი:ბიზანტიის იმპერიის ტერიტორია 1204.png|320px|მინიატიურა|მარჯვნივ|ბიზანტიის ტერიტორიის დაყოფა [[მეოთხე ჯვაროსნული ლაშქრობა|მეოთხე ჯვაროსნული ლაშქრობის]] შემდეგ 1204 წელს.]] ჯვაროსნების მიერ კონსტანტინოპოლის აღებას, უპირველეს ყოვლისა, შედეგად მოჰყვა აღმოსავლეთ სამყაროს ძირეული შეცვლა. ბიზანტიის იმპერიის ნანგრევებზე გაჩნდნენ ჯვაროსანთა ფეოდალური სენიორიები. კონსტანტინოპოლში შეიქმნა ლათინური იმპერია, რომლის მბრძანებლადაც ჯვაროსანმა ბარონებმა ფლანდრიის გრაფი ბოდუენი დასვეს. თესალონიკის სამეფო, რომელსაც მონფერატის მარკიზი ბონიფაციუსი მართავდა, ნომინალურად იმპერატორს ექვემდებარებოდა. ქვეყანას მოევლინენ ნიკეისა და ფილიპოპოლის ტიტულარული ჰერცოგები, დიდიმოტიკისა და ადრამიტიონის სენიორიები. კონსტანტინოპოლის აღებიდან რამდენიმე დღის შემდეგ, რაინდთა ძლევამოსილი ლაშქრობის შედეგად, რომელსაც ათენსა და კორინთომდე წინ უძღოდა ბონიფაციუს მონფერატელი, სხვა ლათინური სახელმწიფოებიც შეიქმნა: ბოდონიცის სამარკიზო, ნეგროპონტის სენიორია, [[ათენის საჰერცოგო]], რომელსაც სათავეში ჩაუდგა ბურგუნდიელ დელაროშთა საგვარეულო, აქაიის, ანუ მორეის სამთავრო, რომელიც შამპანელებმა — ჟოფრუა დე ვილარდუენმა და გიიომ დე შამპლიტმა დაიპყრეს და რომელმაც ლათინურ აღმოსავლეთში ჯვაროსნების მიერ 1204 წელს დაარსებულ ყველა სახელმწიფოზე მეტხანს გაძლო. მეორე მხრივ, ვენეციამ დაუყოვნებლივ დაიკავა დურაცო ეპიროსის სანაპიროზე, მოდონი და კორონი პელოპონესში, [[კრეტა]] და [[ევბეა]], გალიპოლი, როდოსტო, ჰერაკლეა და კონსტანტინოპოლის ვრცელი უბანი; ვენეციელი პატრიციები დაეუფლნენ არქიპელაგის კუნძულებს, სადაც დააარსეს ნაქსოსის საჰერცოგო და ჩერიგოს სამარკიზო, ლემნოსის საერცჰერცოგო და სანტორინოს სენიორია. ბიზანტიის იმპერიის განადგურებამ განაპირობა არა ერთი და ორი ბერძნული სახელმწიფოს წარმოშობა. ტრაპიზონში კომნენოსთათა დინასტიის ორმა წარმომადგენელმა — ალექსიმ და დავითმა [[საქართველოს სამეფო|საქართველოს]] მეფის — [[თამარ მეფე|თამარის]] ინიციატივითა და ძალისხმევით დააარსა იმპერია, რომელიც მალე შავი ზღვის სანაპიროზე, ჰერაკლეადან კავკასიამდე გადაიჭიმა და მეთხუთმეტე საუკუნის მეორე ნახევრამდე (1461 წ.) იარსება. ეპიროსში ანგელოსთა საგვარეულოს უკანონო შვილმა — მიხეილ ანგელოს კომნინმა დააარსა სადესპოტო, რომელიც ნავპაქტიდან დურაცომდე იყო გადაჭიმული. ნიკეაში ალექსი მესამე ანგელოსის სიძემ თეოდორე ლასკარისმა თავის გარშემო შემოიკრიბა ბიზანტიური არისტოკრატიისა და სემღვდელოების გადარჩენილი ნაწილი და 1206 წელს დიდი ზარ-ზეიმით ეკურთხა „რომაელთა იმპერატორად“. პატივმოყვარე ფეოდალებმა: გაბალამ — როდოსზე, მანკაფამ — ფილადელფიაში, ლეონ სგუროსმა — არგოსსა და კორინთოში დაქუცმაცებული იმპერიის ტერიტორიები მიიტაცეს და თავიანთი სენიორიები შექმნეს. ამ სახელმწიფოებს შორის, რომლებიც ეს-ესაა იბადებოდნენ პოლიტიკური ცხოვრებისათვის, ძალიან დიდი განსხვავება იყო. ლათინურმა იმპერიამ, მისი ახალი მბრძანებლების უდავო ღირსებების მიუხედავად, ნახევარი საუკუნე ძლივს გაძლო (1204-1261 წ.). მისი დასაბამიერი სისუსტე გარდუვალს ხდიდა მის ეფემერულობას. ბერძნებს შორის კი, პირიქით, უცხოელების გამარჯვებამ პატრიოტული გრძნობისა და ნაციონალური თვითშეგნების გაღვივება გამოიწვია. ბელადები, რომელთა ირგვლივაც თავს იყრიდა ბერძნული სამყაროს ყველა სიცოცხლისუნარიანი ძალა, მხოლოდ ერთ რამეს მიელტვოდნენ: საძულველი ჯვაროსნებისათვის წაერთმიათ კონსტანტინოპოლი. გასარკვევი მხოლოდ ის იყო, ორი ურთიერთმოქიშპე იმპერიიდან მაინც რომელი შესძლებდა ამ მიზნის მიღწევას: ნიკეისა თუ ეპიროსის იმპერია. ==== ლათინთა იმპერია (1204-1261 წწ) ==== {{მთავარი|ლათინთა იმპერია}} ჯვაროსანთა დაარსებულ ლათინთა იმპერიას არსებობისათვის მტკიცე ხელისუფლება და აღმოსავლურ რეალობასთან ადაპტირებული მმართველობა სჭირდებოდა, მაგრამ ლათინთა იმპერია, სადაც ტიპური ფეოდალური სისტემა არსებობდა, სიცოცხლისუნარიანი ვერ იქნებოდა. ყველაფრის მიუხედავად, ის საკმაოდ აგრესიულ პოლიტიკას აწარმოებდა მეზობლებთან და ცდილობდა შეენარჩუნებინა დამოუკიდებლობა, მაგრამ თანდათანობით კარგავდა ტერიტორიებს ბიზანტიური ერთეულების სასარგებლოდ. საბოლოოდ, მიხეილ პალეოლოგოსმა, რომელმაც ნიკეის იმპერიაში ძალაუფლება ჩაიგდო ხელში, 1261 წელს კონსტანტინოპოლი აიღო და ლათინთა იმპერიის არსებობას წერტილი დაუსვა. ==== ნიკეის იმპერია (1204-1261 წწ) ==== {{მთავარი|ნიკეის იმპერია}} ჯვაროსანთა მიერ კონსტანტინოპოლის აღების შემდეგ საპატრიარქოს უმაღლესმა წარმომადგენლობამ და დედაქალქის მრავალმა დიდებულმა [[ნიკეა]]ს შეაფარა თავი, რომელიც მალე იქცა ეროვნულ-განმათავისუფლებელი ბრძოლის მთავარ ცენტრად. ნიკეის იმპერიის დამაარსებლად თეოდორე I ლასკარისი ითვლება (1208-1222 წწ.).<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/library.exe?e=d-01000-00---off-0dictiona--00-1--0-10-0--0-0---0prompt-10--..-4----4---0-1l--11-ru-10---10-ka-50--00-3-about-00-0-00-11-1-0utfZz-8-00-0-11-1-1utfZz-8-10&cl=CL4&d=HASHe3aa84b5ab765586a2e6af.4.3&gt=1 თეოდორე I ლასკარისი — უნივერსალური ენციკლოპედიური ცნობარი, ვ-ი]</ref> მან დაქირავებული ჯვაროსნების დახმარებით დაამარცხა თურქ-სელჩუკები. აღმოსავლეთიდან მეორე საშიში მტერი იყო [[ტრაპიზონის იმპერია]], რომლის იმპერატორმა [[ალექსი I (ტრაპიზონი)|ალექსი კომნენოსმა]] გადაწყვიტა დაეპყრო ნიკეის იმპერია, მაგრამ თეოდორე I ლასკარისმა იგი დაამარცხა და შავიზღვისპირეთის რამდენიმე ქალაქიც დაიპყრო (1214 წ.).<ref name="ქსე, ტ. 7, გვ. 426">ქსე, ტ. 7, გვ. 426</ref> თეოდორე ლასკარისის სიკვდილის შემდეგ ნიკეის იმპერიას განაგებდა მისი სიძე იოანე III დუკა ვატაცე (1222-1254 წწ.), ენერგიული და შორსმჭვრეტელი პოლიტიკოსი. მისი მმართველობის დროს ნიკეის იმპერია კიდევ უფრო გაძლიერდა, დაუპირისპირდა რა მეორე ეროვნულ ცენტრს — ეპირის დესპოტატს, რომელიც ბოლოს თავის ვასალად აქცია. იგი ხელს უწყობდა ვაჭრობას, ლიტერატურისა და ხელოვნების აყვავებას, ეროვნული თვითსშეგნების გაღვივება-განმტკიცებას. [[თეოდორე II ლასკარისი]]ს დროს (1254-1258 წწ.) ნიკეის იმპერიას კვლავ მოუხდა შეტაკება ბულგარელებთან და ეპირის დესპოტატთან, რასაც ახლამა იმპერატორმა წარმატებით გაართვა თავი. თეოდორე II ლასკარისი ცდილობდა არმია მთლიანად ეროვნული კონტინგენტით შეევსო და აღარ დაყრდნობოდა უცხოელთა დაქირავებულ ლაშქარს. თეოდორე II-ის უდროოდ გარდაცვალების შემდეგ ნიკეის იმპერიის ტახტზე არსრულწლოვანი [[იოანე IV ლასკარისი]] (1258-1261 წწ.) ავიდა, ხოლო რეგენტი და იმპერიის ფაქტობრივი მმართველი გახდა გაქნილი პოლიტიკოსი მიხეილ პალეოლოგოსი, რომელმაც 1259 წელს თავი იმპერატორად გამოაცხადა. ამავე წელს ქალაქ კასტორიასთან მან სასტიკად დაამარცხა ეპირისა და დასავლეთ ევროპის რამდენიმე სახელმწიფოს (სიცილიის სამეფო, სერბეთი და სხვ.) გაერთიანებული ლაშქარი. 1261 წელს მიხეილ პალეოლოგოსმა ნიმფეონში ხელშეკრულება დადო გენუასთან ვენეციისა და ლათინთა იმპერიის წინააღმდეგ, რამდენიმე თვის ალყის შემდეგ კონსტანტინოპოლი გაათავისუფლა ჯვაროსნებისაგან და წმინდა სოფიას ტაძარში ხელმეორედ ეკურთხა იმპერატორად. ==== კონსტანტინოპოლის დაბრუნება ბიზანტიელების მიერ (1261 წ) ==== თავისი ხანმოკლე მმართველობის მანძილზე [[თეოდორე II ლასკარისი|თეოდორე II]] (1254-1258 წ.) მამამისის პოლიტიკას აგრძელებდა. რუპელის გასასვლელში მან გამანადგურებელი დარტყმა აგემა ბულგარელებს (1255 წ.), რომლებსაც სურდათ რევანში აეღოთ ვატაცესთან დამარცხების სანაცვლოდ და აიძულა ისინი, ზავს დასთანხმებოდნენ (1256 წ.). მართალია, თეოდორე ძალიან ადრე გარდაიცვალა და ვერ მოასწრო ეპიროსის ვერაგი და პატივმოყვარე დესპოტის მიხეილ მეორის ამბოხება ჩაეხშო, სამაგიეროდ მისმა შემცვლელმა ნიკეის ბერძნული იმპერიის ტახტზე მიხეილ პალეოლოგოსმა (1258-1261 წ.) თავისი უზურპაცია და ტახტზე ასვლისას ჩადენილი ბოროტება, რისი წყალობითაც დაამხო კანონიერი დინასტია და ხელთ იგდო ძალაუფლება, თავისი გამარჯვებებით გამოისყიდა. ეპიროსის დესპოტმა მიხეილ II-მ კავშირი შეჰკრა მანფრედთან, სიცილიის მეფესთან და აქაიის მთავართან გიიომ დე ვილარდუენთან, შემდეგ ალბანელები და სერბიელებიც მიიმხრო და თესალონიკეს დაემუქრა. მაშინ პალეოლოგოსი შეტევაზე გადავიდა; იერიშით აიღო მაკედონია, ალბანეთში შეიჭრა და დესპოტსა და მის მოკავშირეებს პელაგონიის ხეობაში სასტიკი მარცხი აგემა (1259 წ.). ამრიგად, ნიკეის იმპერიის წარმატებებმა განაპირობა ეპიროსის სადესპოტოს განადგურება. რამდენიმე ხნის შემდეგ პალეოლოგმა კონსტანტინოპოლის აღებით დაასრულა თავისი საქმე. 1261 წელს მან [[დარდანელი]] გადასერა და ქალაქგარეთ მდებარე სამფლობელოები წაართვა ლათინებს. ვენეციელების წინააღმდეგ, რომლებიც გვიან, მაგრამ მაინც მიხვდნენ, რომ აუცილებელი იყო [[კონსტანტინოპოლი]]ს დაცვა, იმპერატორმა მოხერხებულად მიიმხრო მათი მოქიშპე გენუელები. 1261 წლის 25 მაისს მიხეილის ერთ-ერთმა მხედართმთავარმა ისარგებლა იმით, რომ ვენეციელების ფლოტმა დროებით დატოვა „ოქროს რქა“ და გააფთრებული იერიშით აიღო ქალაქი. [[ბოდუენ II]]-მ გაქცევით უშველა თავს; მას თან მიჰყვნენ ლათინთა პატრიარქი და ვენეციელი კოლონისტები. 1261 წლის 15 აგვისტოს მიხეილ პალეოლოგოსი დიდი ზარ-ზეიმით შევიდა კონსტანტინოპოლში და წმიდა სოფიოს ტაძარში იმპერატორის გვირგვინი დაიდგა თავზე.{{sfn-2|ვალერი ასათიანი, ბიზანტიური ცივილიზაცია|2006|გვ=112}}<ref name="ქსე, ტ. 7, გვ. 426"/> ბიზანტიის იმპერია კვლავ აღსდგა პალეოლოგოსთა ეროვნული დინასტიის მეთაურობით. === პალეოლოგოსების მმართველობის ხანა და ბიზანტიის იმპერიის დაცემა === ==== ბიზანტიის იმპერიის მდგომარეობა 1261 წელს ==== [[პალეოლოგოსები]]ს ახალი დინასტიის (1261-1453 წწ) მიერ აღდგენილი იმპერია სრულიად არ ჰგავდა იმ მონარქიას, რომელსაც ადრე [[კომნენოსები]] განაგებდნენ.<ref>ქსე, ტ. 2, გვ. 367</ref> აზიაში [[ტრაპიზონის იმპერია]] შავი ზღვის პირას მდებარე პროვინციების უდიდეს ნაწილს ფლობდა და დამოუკიდებელი სახელმწიფო იყო.{{sfn-2|ვალერი ასათიანი, ბიზანტიური ცივილიზაცია|2006|გვ=112}} ევროპაში [[ეპირის დესპოტატი]] ალბანეთის სამხრეთსა და ეტოლიის გარკვეულ ნაწილს მოიცავდა. ნეოპატრასის საჰერცოგოს, ანუ დიდი ვალახიის შემადგენლობაში შედიოდა თესალია, ლოკრიდა და ფთიოტიდა. ამ ბერძნული სახელმწიფოების გარდა ცენტრალურ საბერძნეთში არსებობდა ათენის ლათინური საჰერცოგო, ხოლო პელოპონესში — მორეის ლათინური სამთავრო. ვენეციელები კვლავინდებურად ფლობდნენ არქიპელაგის კუნძულების უმეტეს ნაწილს. გენუელების ხელში იყო ქიოსი და [[ანატოლია|ანატოლიის]] სანაპიროსა თუ შავი ზღვისპირეთის მნიშვნელოვანი კოლონიები. ბიზანტიის აღდგენილი იმპერია მხოლოდ ტერიტორიების სამ ჯგუფს ფლობდა: აზიაში — ყოფილი ნიკეის იმპერიის სამფლობელოებს; ევროპაში — კონსტანტინოპოლს, თრაკიასა და მაკედონიის ნაწილთან ერთად, რომლის მთავარი ქალაქი იყო თესალონიკე; და ბოლოს, რამდენიმე კუნძულს — [[როდოსი|როდოსს]], [[ლესბოსი|ლესბოსს]], სამოთრაკიასა და იმბროსს. ტერიტორიულად დაკნინებული და სამხედრო თუ ფინანსიური თვალსაზრისით დაუძლურებული იმპერიის გვერდით კი იზრდებოდნენ ძლევამოსილი და თავიანთ ძლიერებაში დარწმუნებული ახალგაზრდა სახელმწიფოები, რომლებიც ცდილობდნენ ბიზანტიისათვის წაერთმიათ მისი ოდინდელი ჰეგემონია. მეცამეტე სუკუნეში ასეთი სახელმწიფო იყო [[ბულგარეთის მეორე იმპერია]] ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე, მეთოთხმეტე საუკუნეში კი [[სტეფან დუშანი]]ს დიდი სერბეთი. მაგრამ, უწინარეს ყოვლისა, ეს ითქმის აზიელ თურქებზე, რომლებიც სულ უფრო და უფრო მრისხანედ ემუქრებოდნენ იმპერიას. [[კონსტანტინოპოლი]] უკვე დიდი ხანია, რაც ევროპული კულტურის ცენტრი აღარ იყო. ==== მიხეილ VIII პალეოლოგოსის მმართველობა (1261-1282 წწ.) ==== [[ფაილი:Miniature of Michael VIII.png|მინიატიურა|მარჯვნივ|[[მიხეილ VIII (ბიზანტია)|მიხეილ VIII პალეოლოგოსი]]]] ბიზანტიის იმპერიის ოდინდელი მთლიანობისა და სიდიადის აღდგენა მხოლოდ სასწაულს შეეძლო. [[მიხეილ VIII (ბიზანტია)|მიხეილ VIII-მ]] (1261-1282 წ.) სცადა ამ სასწაულის მოხდენა და თუმცა ვერ მოახერხა მთლიანად განეხორციელებინა სინამდვილეში თავისი გრანდიოზული გეგმები, პრაქტიკული ნიჭისა და გამჭრიახობის წყალობით ის მაინც შეიძლება ბიზანტიის უკანასკნელ დიდ იმპერატორად იქნეს მიჩნეული. მიხეილ მერვის ტახტზე ასვლისთანავე ცხადი შეიქნა მისი განზრახვა: როგორც ბერძნებისაგან, ისე ლათინებისაგან დაებრუნებინა ყველა პროვინცია, რომლებიც მათ იმპერიას წაართვეს. ის შეიჭრა ფრანკულ მორეაში (1261 წლის დამლევს); იანინა წაართვა ეპიროსს (1265 წ.), მაკედონიის ნაწილი — ბულგარეთს (1264 წ.) და არქიპელაგის კუნძულების უმეტესობა — ვენეციელებს; იმპერატორმა ალაგმა გენუელთა თავგასულობა და ბიზანტიის პატრიარქის ძალაუფლება აღადგინა ბულგარეთისა და სერბიის ეკლესიებში, მაგრამ სულ მალე ის მტრულად განწყობილ დასავლეთს შეეჯახა. არც პაპსა და არც ვენეციელებს არასოდეს აუღიათ ხელი ლათინური იმპერიის აღდგენაზე; ორივე სიცილიის ახალ მბრძანებელს შარლ ანჟუელს კიდევ უფრო პატივმოყვარული გეგმები ჰქონდა აღმოსავლეთის მიმართ. მან დაიპყრო კორფუ (1267 წ.), ხელთ იგდო დურაცო და ეპიროსის სანაპირო (1272 წ.), ალბანეთის მეფის ტიტული მიიღო და კავშირი შეკრა იმპერიის ყველა მტერთან ბულგარელებთან, სერბიელებსა და დიდი ვალახიის მთავართან. ამ კრიტიკულ მომენტში მხოლოდ მიხეილ პალეოლოგოსის განსაცვიფრებელმა სიმარჯვემ და გამჭრიახობამ შეუშალა ხელი იმას, რომ მთელი დასავლეთი გაერთიანებულიყო ბიზანტიის წინააღმდეგ საბრძოლველად. იმპერატორმა თავის სასარგებლოდ გამოიყენა ის გარემოება, რომ პაპი შეშფოთებული იყო შარლ ანჟუელის გაძლიერებით, დააიმედა იგი, რომ შესაძლებელი იყო რომაელ მღვდელმთავართა სანუკვარი ოცნების განხორციელება, ესე იგი, ბერძნულ ეკლესიაზე რომის ძალაუფლების გავრცელება და ლიონის საეკლესიო კრებაზე (1274 წ.) [[გრიგოლ X]]-სთან დადებული ხელშეკრულების თანახმად, აღმოსავლური ეკლესია კვლავ დაექვემდებარა პაპს. ამის სანაცვლოდ მიხეილ VIII-ს აღუთქვეს, რომ არავინ შეეცილებოდა კონსტანტინოპოლს, ხოლო აღმოსავლეთში თავისუფალი მოქმედების საშუალებას და ლათინთა წინააღმდეგ ბრძოლის ნებასაც კი მისცემდნენ. 1274 წელს იმპერატორმა ეპიროსში შეუტია ანჟუელთა დინასტიის ლაშქარს, შემდეგ თესალიაში შეიჭრა, სადაც ალყა შემოარტყა ნეოპატრასს (1275 წ.), [[ევბეა]]ზე დაამარცხა ვენეციელები და აქაიაში გადაიტანა საომარი მოქმედება, სადაც გიიომ ვილარდუენის სიკვდილმა (1278 წ.) საგრძნობლად დაასუსტა ფრანკთა სამთავრო. საუბედუროდ, ბიზანტიისა და რომის გამუდმებულმა მტრობამ წერტილი დაუსვა მის ქმედითობას. მიხეილ VIII-მ ბიზანტიის სამღვდელოებას ძალით მოახვია თავზე რომთან კავშირი და პატრიარქ [[იოანე XI (კონსტანტინოპოლის პატრიარქი)|იოანე XI-სთან]] ერთად ძალითვე სურდა მისი რეალიზება (1275 წ.), მაგრამ იმპერატორის ძალისხმევას შედეგად მხოლოდ ის მოჰყვა, რომ მართლმადიდებლური ეკლესიის წიაღში განხეთქილებამ იჩინა თავი, ხოლო ორი სამყაროს ანტაგონიზმი, რომლის შერბილების იმედიც ჰქონდა, კიდევ უფრო მწვავე და საშიში გახდა. მეორე მხრივ, შარლ ანჟუელს, რომელიც ძალზე უკმაყოფილო იყო მოვლენების ამგვარი განვითარებით, იარაღი არ დაუყრია. მან გარდაქმნა ეპიროსში თავისი მმართველობის ფორმა (1278 წ.), ხელახლა მიიმხრო პაპი (1281 წ.) და ლათინური იმპერიის აღდგენის მიზნით რომსა და ვენეციასთან ერთად დააარსა ლიგა, რომელსაც მიხეილ VIII-სადმი სიძულვილის გამო სერბიელები, ბულგარელები და თესალიელი და ეპიროსელი ბერძნებიც კი მიემხრნენ. ბიზანტიის იმპერია მტრებით იყო გარშემორტყმული. მიხეილ VIII-მ ბერატთან დაამარცხა შარლ ანჟუელის ლაშქარი და მისი თავგასულობის ასალაგმავად 1282 წლის მარტში მოიწვია ე.წ. „სიცილიური სერობა“. ამრიგად, იმპერატორმა იმძლავრა დასავლეთზე. მაგრამ გადაჭარბებულ ყურადღებას რომ უთმობდა ლათინებს, ის მიუტევებელ დაუდევრობას იჩენდა თურქული საფრთხის მიმართ, სულ უფრო და უფრო მრისხანე რომ ხდებოდა მცირე აზიაში, ხოლო ევროპაში — ასევე საშიში განსაცდელისადმი, რასაც სერბიელები უმზადებდნენ ბიზანტიას. რელიგიური მღელვარება, რამაც თავი იჩინა იმპერიაში, მისი სისუსტის კიდევ ერთი მიზეზი იყო. [[მიხეილ VIII (ბიზანტია)|მიხეილ VIII-ის]] მმართველობა, ერთის შეხედვით, იმპერიის აღორძინების მომასწავებელი უნდა ყოფილიყო, მაგრამ მას სწრაფი და გარდუვალი დეკადანსი მოჰყვა. [[ფაილი:Manuel II Palaiologos (cropped).jpg|მინიატიურა|მარცხნივ|[[მანუელ II პალეოლოგოსი]]]] ==== ბიზანტიის იმპერია უკანასკნელი პალეოლოგოსების დროს (1282-1453 წწ.) ==== მიხეილ მერვის მემკვიდრეთა მმართველობისას კიდევ უფრო აშკარა ხდება იმპერიის დაცემის შეუქცევადი პროცესი. უკანასკნელმა პალეოლოგოსმა იმპერატორებმა პროცესის შეჩერება ვერ შეძლეს. ესენი არიან მიხეილის ვაჟი [[ანდრონიკე II პალეოლოგოსი|ანდრონიკე II]] (1282-1328 წ.), განათლებული, მჭევრმეტყველი, მწერლობის მფარველი და დიდი ღვთისმოსავი, მაგრამ პოლიტიკურად უნიჭო და სახელმწიფო საქმეებში სრულიად გამოუცდელი მმართველი, მიხეილის შვილიშვილი [[ანდრონიკე III (ბიზანტია)|ანდრონიკე III]] (1328-1341 წ.), ჭკვიანი, მაგრამ, ცოტა არ იყოს, ქარაფშუტა და განცხრომის დიდი მოყვარული; იგივე დეკადანსი გრძელდება [[იოანე V პალეოლოგოსი|იოანე V-ის]] (1341-1391 წ.) ხანგრძლივი მმართველობის მანძილზეც, მიუხედავად ისეთი შესანიშნავი მბრძანებლის ენერგიული პოლიტიკისა, როგორიც გამოდგა [[იოანე VI (ბიზანტია)|იოანე VI კანტაკუზენი]] (1341-1355 წ.) და მისი მომდევნო იმპერატორის იოანე მეხუთის ვაჟის [[მანუელ II პალეოლოგოსი|მანუელ II-ის]] (1391-1425 წ.) ეჭვშეუვალი ღირსებებისა; ამ უკანასკნელზე სავსებით სამართლიანად ამბობდნენ, რომ „უკეთეს ხანაში ის ალბათ გადაარჩენდა იმპერიას, მისი გადარჩენა შესაძლებელი რომ ყოფილიყო“, მაგრამ იმპერიის ხსნა უკვე შეუძლებელი იყო. იოანე მერვემ (1425-1448 წ.) და [[კონსტანტინე XI (ბიზანტია)|კონსტანტინე დრაგასემ]] (1448-1453 წ.) ვერც იმპერიის დაცემა შეაჩერეს და ვერც მისი დაღუპვა აიცილეს თავიდან. იმპერია ვერც იმან გადაარჩინა, რომ უკანასკნელი საუკუნენახევრის განმავლობაში მის სათავეში რამდენიმე ღირსეული იმპერატორი იდგა. ==== დაცემის საშინაო მიზეზები ==== კრიტიკულ საგარეო ვითარებას თან ერთვოდა გამწვავებული შიდაპოლიტიკური მდგომარეობა. გაუთავებელმა დაპირისპირებებმა და ტახტისათვის ბრძოლებმა, ეკონომიკურ-ფინანსურმა პრობლემებმა, სუსტმა ხელისუფლებამ და სოციალურ-რელიგიურმა განხეთქილებებმა ქვეყნის უკიდურესი დასუსტება გამოიწვია. კრიზისში მყოფ ბიზანტიას საგარეო საფრთხის მოგერიება აღარ შეეძლო. ===== '''სამოქალაქო ომები''' ===== გარეშე საფრთხის წინაშე, რომელიც იმპერიას ემუქრებოდა, აუცილებელი იყო, რომ მას შეენარჩუნებინა ერთიანობა, სიმშვიდე და ძლიერება. პალეოლოგოსების ეპოქა კი, პირიქით, ამბოხებებითა და შინააშლილობებით იყო გამორჩეული. ანდრონიკე II-ს აუჯანყდა მისი შვილიშვილი, მომავალი [[ანდრონიკე III (ბიზანტია)|ანდრონიკე III]], რომელსაც მხცოვანი იმპერატორი ტახტის მემკვიდრის კანონიერი უფლებების წართმევას უპირებდა. რამდენიმე წლის განმავლობაში ([[1321]]-[[1328]] წწ) ომმა, რომელსაც დროდადრო დაზავება წყვეტდა, მთლიანად გააპარტახა იმპერია და ბოლოს იმით დამთავრდა, რომ ამბოხებულებმა ხელთ იგდეს [[კონსტანტინოპოლი]] და ანდრონიკე II ტახტიდან ჩამოაგდეს. ანა სავოიელის რეგენტობისა და [[იოანე V პალეოლოგოსი|იოანე V-ის]] მცირეწლოვანებისას, [[იოანე VI (ბიზანტია)|იოანე კანტაკუზენმა]] იმპერატორად გამოაცხადა თავი (1341 წ.) და ექვსი წლის განმავლობაში ([[1341]]-[[1347]] წწ) მთელი ბიზანტია ორად გაიყო: არისტოკრატია უზურპატორს უჭერდა მხარს, ხალხი კი — კანონიერ დინასტიას; ვიდრე დედაქალაქი, გამცემლობის წყალობით, ტახტის მაძიებლის ხელში არ აღმოჩნდა. იოანე კანტაკუზენის მთელი მმართველობის მანძილზე (1347-1355 წ.) [[იოანე V პალეოლოგოსი]]ს ინტრიგები, რომელსაც ახალმა იმპერატორმა თანამოსაყდრის უფლებები შეუნარჩუნა, გამუდმებით ამღვრევდა და ამტუტებდა მონარქიას, სანამ ახალი ამბოხება არ გამოიწვია, რის შედეგადაც იოანე კანტაკუზენი დამხობილ იქნა. შემდგომ ამისა, იოანე მეხუთეს აუჯანყდნენ მისი შვილი ანდრონიკე (1376 წ.) და შვილიშვილი იოანე (1391 წ.), რომლებმაც ერთხანს ტახტიც კი დაატოვებინეს მხცოვან იმპერატორს. ძალზე საგულისხმოა ის გარემოება, რომ მთელი ამ ბრძოლის მანძილზე მეტოქენი სინიდისის ყოველგვარი ქენჯნის გარეშე დასახმარებლად უხმობდნენ იმპერიის მტრებს — ბულგარელებს, სერბიელებსა თუ თურქებს, რომლებსაც მხარდაჭერისათვის არა მარტო უხვად უხდიდნენ ფულს, არამედ ტერიტორიებსაც კი ურიგებდნენ. ყოველგვარი პატრიოტული გრძნობა და თვით ყოველგვარი წარმოდგენა პოლიტიკურ ამოცანებსა თუ ინტერესებზე პატივმოყვარულმა ზრახვებმა და ამბიციებმა განდევნეს. ===== '''სოციალური და რელიგიური განხეთქილებანი''' ===== სოციალური და რელიგიური ანტაგონიზმი კიდევ უფრო ამწვავებდა სამოქალაქო უწესრიგობით გამოწვეულ ქაოსს. XV ს-ის შუა წლებში იმპერიას სოციალური რევოლუციების ტალღამ გადაუარა: დაბალი კლასები გვაროვნული და ქონებრივი არისტოკრატიის წინააღმდეგ გამოვიდნენ. შვიდი წლის მანძილზე (1342-1349 წ.) ზელოტების მოძრაობა გამუდმებულ ამბოხებებს, სისხლისღვრასა და ხოცვა-ჟლეტას იწვევდა [[თესალონიკე]]ში, თავის მნიშვნელობით იმპერიის მეორე ქალაქში, რომელიც სრულიად დამოუკიდებელ რესპუბლიკად იქცა და მისი გახმაურებული ისტორია ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო ეპიზოდია მეთოთხმეტე საუკუნის იმპერიის ცხოვრებაში. [[იოანე VI (ბიზანტია)|იოანე კანტაკუზენმა]] ძლივს მოახერხა წესრიგი და მშვიდობიანობა აღედგინა მის წინააღმდეგ ამბოხებულ ქალაქში. რელიგიურმა ბრძოლამ, რომელიც, უწინარეს ყოვლისა, ბიზანტიელებსა და ლათინებს შორის საუკუნოვანი მტრობით იყო გამოწვეული, კიდევ უფრო გაამწვავა მდგომარეობა. მიხეილ VIII, პოლიტიკური ინტერესებიდან გამომდინარე, გონივრულ ნაბიჯად თვლიდა რომთან დაახლოებას და საეკლესიო ერთიანობის აღდგენას, მაგრამ ამან ისეთი უკმაყოფილება გამოიწვია, რომ მიხეილის მემკვიდრის [[ანდრონიკე II პალეოლოგოსი|ანდრონიკე II-ის]] უპირველესი ამოცანა პაპთან დადებულ ხელშეკრულებაზე უარის თქმა გახდა, რათა ამ გზით მაინც შემოერიგებინა მართლმადიდებლური სამღვდელოება. რა თქმა უნდა, ამ გარემოებამ კიდევ უფრო გაამწვავა ანტაგონიზმი ბერძნებსა და ლათინებს შორის, რამაც თავისი გამოხატულება ჰპოვა თვით იმპერიის შიგნითაც — საეკლესიო ერთიანობის მომხრეთა და მოწინააღმდეგეთა კონფლიქტში. მძაფრი პოლემიკა კიდევ უფრო აღვივებდა ამ შუღლს. ლათინური იდეებისადმი ყოველგვარი სიმპათიის გამოვლენას სამშობლოს ღალატის სახელს არქმევდნენ. ასეთ ვითარებაში ნებისმიერი საბაბიც კი საკმარისი იყო საიმისოდ, რომ ბერძნული ნაციონალიზმი დასავლეთის წინააღმდეგ აღეძრა. ასეთი იყო ვითარება, როცა იოანე V (1369 წ.) და უფრო გვიან მანუელ II (1471 წ.) პოლიტიკური მოსაზრებებით იძულებულნი შეიქნენ რომთან მოლაპარაკება განეახლებინათ, ხოლო სასოწარკვეთილმა იოანე VIII-მ თურქული საფრთხის თავიდან ასაცილებლად კიდევ უფრო თამამი ნაბიჯი გადადგა: იმპერატორი თვითონ ჩავიდა იტალიაში (1437 წ.) და ფლორენციის საეკლესიო კრებაზე ევგენი IV-სთან ერთად ხელი მოაწერა უნიას, რომელიც ბოლოს უღებდა ეკლესიების გათიშვას (1439 წ.). მიხეილ VIII-ის მსგავსად, ისიც მართლმადიდებლური სამღვდელოებისა და ხალხის გააფთრებულ წინააღმდეგობას წააწყდა, რომლებიც დარწმუნებულნი იყვნენ, რომ ლათინები, ყოველგვარი აღთქმისა თუ დაპირების მიუხედავად, მხოლოდ ერთ მიზანს მიელტვოდნენ: „მოესპოთ ბერძნების ქალაქი, მათი ჯიში, სახელი და სახსენებელი“. იოანე VIII და მისი მემკვიდრე კონსტანტინე IX ამაოდ ცდილობდნენ, იმპერიისათვის ძალით მოეხვიათ თავზე უნია. აღშფოთებული ხალხი თვით წმიდა სოფიოს ტაძრის თაღებქვეშაც კი ბობოქრობდა. მაშინ, როდესაც კონსტანტინოპოლის დაღუპვა კარზე იყო მომდგარი, ქალაქის ქუჩებში არ ცხრებოდა გააფთრებული დავა უნიის მომხრეებსა და მოწინააღმდეგეებს შორის. იმ ხანებში ბიზანტიის ფლოტის მთავარსარდალსა და იმპერატორის კარზე ყველაზე გავლენიან პირს — ლუკას ნოტარას მიაწერენ სიტყვებს: „მირჩევნია ქალაქში ვიხილო თურქული ჩალმა, ვიდრე პაპის ტიარა“.{{sfn-2|შარლ დილი, ბიზანტიის ისტორია|1998|გვ=}}{{sfn-2|ვალერი ასათიანი, ბიზანტიური ცივილიზაცია|2006|გვ=113}} ===== '''ფინანსური და სამხედრო კრიზისი''' ===== ყოველივე ამას ზედ ერთვოდა ფინანსების სავალალო მდგომარეობა. სახაზინო ტირანიის მიუხედავად, ომებით გაჩანაგებულ ქვეყანაში საადგილმამულო გადასახადი ბევრს ვერაფერს ჰმატებდა ხაზინას. მას შემდეგ, რაც იმპერიის ვაჭრობა ვენეციელებმა და გენუელებმა ჩაიგდეს ხელში, საბაჟო ბეგარიდან მიღებული შემოსავალი სულ უფრო და უფრო სწრაფად მცირდებოდა. მთავრობა იძულებული იყო ყალბი მონეტები მოეჭრა, იმპერატორი ფულს სესხულობდა და გვირგვინის პატიოსან თვლებს აგირავებდა. ყოველგვარი სახსარი ამოიწურა, ხაზინა ცარიელი იყო. კატასტროფულად ქვეითდებოდა ქვეყნის სამხედრო ძლიერება: მცირერიცხოვან, დეორგანიზებულ, ურჩსა და უმართავ არმიას სულ უფრო ნაკლებად შესწევდა იმისი ძალი, რომ ქვეყანა დაეცვა. ბიზანტიის მიერ დაქირავებული ჯარისკაცები აჯანყებებს აწყობდნენ მის წინააღმდეგ. [[ანდრონიკე II პალეოლოგოსი]]ს მმართველობისას, კატალონიელთა „დიდმა კომპანიამ“ აიღო გალიპოლი, ორი წლის მანძილზე (1305-1307 წ.) ბლოკადაში მოაქცია [[კონსტანტინოპოლი]] და წარმატებით დალაშქრა მაკედონია და საბერძნეთი (1307-1311 წ.). მეთოთხმეტე საუკუნის შუა წლებში სერბიელმა და თურქმა დაქირავებულმა ჯარისკაცებმა სასტიკად გაძარცვეს და დაარბიეს იმპერია. მდგომარეობა არც ზღვაზე იყო უკეთ. მიხეილ VIII-მ სცადა ბიზანტიის ფლოტის აღდგენა, მაგრამ მისმა მემკვიდრეებმა უსარგებლოდ მიიჩნიეს ეს ხარჯები და აღმოსავლეთის ზღვებზე ბატონობა იტალიის რესპუბლიკათა ესკადრებს დაუთმეს. იმპერია, რომელსაც აღარ შეეძლო წინ აღდგომოდა საფრთხეს, გარედან რომ ემუქრებოდა მის არსებობას, თავის აღსასრულს უახლოვდებოდა. ==== დაცემის საგარეო პოლიტიკური მიზეზები ==== ===== '''ბულგარელები და სერბები''' ===== [[ფაილი:Serbian conquests.png|მარცხნივ|მინი|274x274პქ|სერბეთის ტერიტორიული გაფართოების რუკა.]] 1241 წლისათვის [[ბულგარეთის იმპერია]], რომელიც ასე საშიში იყო მეთორმეტე საუკუნის ბიზანტიისათვის, საგრძნობლად დაასუსტა გამუდმებულმა შინააშლილობებმა. სასტიკმა მარცხმა, სერბებმა ველბუჯთან რომ მიაყენეს ბულგარეთის მეფეს მიხეილს (1330 წ.), საბოლოოდ გამოუთხარა ძირი მის ძლიერებას. მიუხედავად ამისა, ბულგარელები იმპერიისათვის მაინც საშიში მეზობლები იყვნენ: ისინი გამუდმებით ერეოდნენ იმპერიის საქმეებში და დიდ სარგებელსაც იღებდნენ იმის წყალობით, რომ ხან [[ანდრონიკე II პალეოლოგოსი|ანდრონიკე II-ს]] უჭერდნენ მხარს, ხან კი — ანა სავოიელს, რის სანაცვლოდაც ბიზანტიისგან ტერიტორიებს მოითხოვდნენ, მაგრამ იმპერიისათვის განსაკუთრებით მრისხანე მოწინააღმდეგენი გამოდგნენ [[სერბეთის იმპერია|სერბები]]. სტეფანე ნემანიას მემკვიდრეების — უროშ პირველის (1243-1276 წ.), დრაგუტინის (1276-1282 წ.) და მილუტინის (1282-1321 წ.) მმართველობისას სერბეთმა იმდენად გააფართოვა თავისი ტერიტორია ბულგარეთისა და ბიზანტიის ხარჯზე, რომ ბალკანეთის ყველაზე ძლიერ სახელმწიფოდ იქცა. უროშ I-მა აიძულა ანდრონიკე II, ეღიარებინა მისი დამპყრობლური ომების ყველა შედეგი (1298 წ.). ბულგარელების მსგავსად, სერბები გამუდმებით ერეოდნენ ბიზანტიის საშინაო საქმეებში, რაც კიდევ უფრო ამძაფრებდა შინააშლილობებს. [[ფაილი:Serbian Emperor Stefan Dušan, cropped.jpg|მინი|314x314პქ|[[სტეფან დუშანი]]]] [[სტეფან დუშანი]]ს (1331-1355 წ.) ტახტზე ასვლისას სერბეთი, ერთი მხრივ, სავიდან და დუნაიდან სტრუმიცასა და პრილეპამდე, ხოლო მეორე მხრივ, ბოსნიიდან რილოდაგსა და სტრუმამდე იყო გადაჭიმული, მაგრამ დუშანს სურდა თავისი ძალაუფლების ქვეშ გაეერთიანებინა მთელი ბალკანეთის ნახევარკუნძული და კონსტანტინოპოლში ბიზანტიის იმპერატორის გვირგვინი დაედგა თავზე. თავდაპირველად მან დასავლეთ მაკედონია დაიპყრო (1334 წ.); შემდეგ ანჟუელებს წაართვა ალბანეთი დურაცოსა და ვალონამდე, ხოლო ბერძნებს — ეპიროსი იანინამდე (1340 წ.); ბოლოს კი მაკედონიაში განაგრძო შეტევა, სადაც ბიზანტიელებმა მხოლოდ თესალონიკე და ქალკიდიკა შეინარჩუნეს და სერბიის საზღვარმა აღმოსავლეთით [[მარიცა]]მდე გადაინაცვლა (1345 წ.). 1346 წელს უსკუბის კათედრალურ ტაძარში დუშანი დიდი ზარ-ზეიმით ეკურთხა „სერბებისა და რომაელების იმპერატორად და ავტოკრატორად“. ამიერიდან სერბიის იმპერია [[დუნაი]]დან [[ეგეოსის ზღვა]]სა და ადრიატიკამდე იყო გადაჭიმული. მას შემდეგ, რაც ბერძნებს სძლია (1351 წელს გარს ადგა თესალონიკეს) და ანჟუელები, შემდეგ კი ბოსნიისა და უნგრეთის მეფეებიც დაამარცხა, დუშანი ყველაზე ძლევამოსილი მბრძანებელი გახდა მთელ ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე და პაპმა „თურქების წინააღმდეგ ბრძოლის ბელადად“ გამოაცხადა იგი. დუშანს ისღა დარჩენოდა კონსტანტინოპოლი აეღო; 1355 წელს სცადა კიდეც მისი აღება, ხელთ იგდო [[ედირნე|ადრიანოპოლი]] და თრაკია, მაგრამ მოულოდნელად გარდაიცვალა [[კონსტანტინოპოლი]]ს გალავანთან. დუშანის სიკვდილის შემდეგ მისი იმპერია მალე დაიშალა, მაგრამ ბიზანტია კიდევ უფრო დასუსტებული გამოვიდა ამ ოცწლიანი ომიდან. ===== '''ბიზანტია და ევროპა''' ===== [[ფაილი:Battle of Nicopolis (1396) plan.png|მინიატიურა|მარცხნივ|ნიკოპოლის ბრძოლა წარმოადგენ-და ევროპის ერთ-ერთ უკანასკნელ სერიოზულ (თუმცა უშედეგო) მცდელობას ოსმალების წინააღმდეგ.]]ნაცვლად იმისა, რომ იმპერიას დახმარებოდნენ, აღმოსავლეთში დამკვიდრებულმა ევროპელებმა — ვენეციელებმა და გენუელებმა თავიანთ სასარგებლოდ გამოიყენეს ბიზანტიის უბედურება და დააჩქარეს მისი დაცემა. ისინი ისე იქცეოდნენ იმპერიაში, როგორც დაპყრობილ ქვეყანაში: ახდენდნენ ქვეყნის ეკონომიკურ ექსპლუატაციას, უხეშად ერეოდნენ შიდა საქმეებში და მონაწილეობას იღებდნენ არეულობების მოწყობაში. ბიზანტიელები იძულებულები იყვნენ აეტანათ მათი ქმედებები რადგან წინააღმდეგობის გაწევა არ შეეძლოთ, ფაქტობრივად ვენეციელებმა და გენუელებმა დაასრულეს იმპერიის ეკონომიკის განადგურება. [[ფაილი:Map of the southern Balkans, 1410.svg|მინი|300x300პქ|მდგომარეობა სამხრეთ ბალკანეთში [[1410]] წელს.]] დასავლეთის დანარჩენი სახელმწიფოები თითქმის არავითარ ყურადღებას აღარ აქცევდნენ ბიზანტიას. თუმცა აქ უნდა აღინიშნოს თურქებისათვის წინააღმდეგობის გაწევის ცალკეული ცდები. 1343 წელს ჯვაროსანთა ლაშქრობის შედეგად თურქებს რამდენიმე წლით წაართვეს [[სმირნა]], ხოლო 1366 წელს — გალიპოლი; 1396 წელს ქრისტიანებმა სცადეს სერიოზული დარტყმა მიეყენებინათ თურქებისათვის, მაგრამ მათი ცდა მარცხით დასრულდა [[ნიკოპოლის ბრძოლა|ნიკოპოლთან]]; 1344 წელს, კიდევ ერთი მცდელობისას, ქრისტიანებმა სასტიკი მარცხი იწვნიეს ვარნასთან. ფრანგი მარშალი ბუსიკო ორი წლის განმავლობაში (1337-1339 წ.) იცავდა კონსტანტინოპოლს თურქების შეტევისაგან. მაგრამ დასავლეთს, არსებითად, აღარ აინტერესებდა ბიზანტია ან მხოლოდ იმაზე ფიქრობდა, თუ როგორ ესარგებლა მისი უბედურებით, რათა თავისი რელიგიური თუ პოლიტიკური მბრძანებლობისათვის დაემორჩილებინა. პაპები საეკლესიო ერთიანობის აღდგენაზე ოცნებობდნენ და არავითარ ანგარიშს არ უწევდნენ ბიზანტიელთა სიძულვილს ამ პროექტის მიმართ. დასავლეთის სახელმწიფოებს კი მხოლოდ ერთი საფიქრალი ჰქონდათ: როგორ გაეყოთ და გაენაწილებინათ იმპერია. ამაოდ ჩადიოდა იოანე V (1396 წ.), [[მანუელ II პალეოლოგოსი|მანუელ II]] (1402 წ.) და [[იოანე VIII (ბიზანტია)|იოანე VIII]] (1439 წ.) [[იტალია]]ში, საფრანგეთსა თუ ინგლისში დახმარების სათხოვნად: მათ მხოლოდ თავაზიანად იღებდნენ და ცარიელი დაპირებებით ისტუმრებდნენ უკან. როცა [[მეჰმედ II]]-მ გადაწყვიტა, ბოლო მოეღო იმპერიისთვის, ბიზანტიას წინააღმდეგობის გაწევა აღარ შეეძლო. ===== '''თურქ-ოსმალები''' ===== [[ფაილი:აღმ. ხმელთაშუაზღვისპირეთი, 1450 წ.png|317x317px|მინიატიურა|მარჯვნივ|ბიზანტია და მისი მეზობლები 1450 წელს.]] მაშინ როდესაც ევროპაში ბიზანტიის იმპერიის ტერიტორია თანდათანობით მცირდებოდა სლავური სახელმწიფოების მოძალების შედეგად, აზიაში წინ მოიწევდნენ თურქ-ოსმალები, სამი დიდი მხედართმთავრის — ერთოღრულის, [[ოსმან I|ოსმანისა]] ([[1289]]-[[1326]] წ.) და ურხანის ([[1326]]-[[1359]] წ.) წინამძღოლობით. [[ანდრონიკე II პალეოლოგოსი|ანდრონიკე II-მ]] რამდენიმეჯერე წარმატებით სცადა მათი შეჩერება, მაგრამ 1326 წელს [[ბურსა]] მაინც ოსმალების ხელში აღმოჩნდა, რომლებმაც იგი თავიანთ სატახტო ქალაქად გამოაცხადეს. ამის შემდეგ მალე დაეცა [[ნიკეა]] (1329 წ.), უფრო გვიან კი — [[ნიკომედია]]ც (1337 წ.). 1338 წელს თურქებმა [[ბოსფორი|ბოსფორს]] მიაღწიეს და მალე მის გაღმა ნაპირზედაც გადასხდნენ თვით ბიზანტიელებისავე მიწვევით, რომლებიც თავიანთი შინააშლილობებისას მათთან კავშირი სურდათ. 1353 წელს თურქებმა [[დარდანელი]]ს ევროპულ ნაპირას აღმართული ციხე-სიმაგრეც დაიკავეს. ბალკანეთის ნახევარკუნძულის გზა გახსნილი აღმოჩნდა მათთვის. ამით ისარგებლა [[მურად I]]-მა (1359-1389 წ.) და [[თრაკია]] დაიპყრო (1361 წ.). [[იოანე V პალეოლოგოსი|იოანე V]] იძულებული იყო შერიგებოდა ამ დანაკარგს (1363 წ.). შემდეგ სულთანმა აიღო ფილიპოპოლი და მალე ხელთ იგდო [[ედირნე|ადრიანოპოლიც]], რომელიც თავის სატახტო ქალაქად აქცია (1365 წ.). კონსტანტინოპოლი ალყაშემორტყმული, იზოლირებული და დანარჩენ მხარეებს მოწყვეტილი აღმოჩნდა. ამასობაში ოსმალებმა [[კოსოვოს ბრძოლა (1389)|კოსოვოს ბრძოლაში]] გამარჯვებით დაიპყრეს [[ბალკანეთის ნახევარკუნძული]]ს უმეტესი ნაწილი.<ref>{{harvnb|Reinert|2002|p=270}}.</ref> [[იოანე V პალეოლოგოსი|იოანე V]] იძულებული შეიქნა სულთანის ვასალად ეღიარებინა თავი, ხარკი ეძლია მისთვის და თავისი ლაშქრით მიშველებოდა ფილადელფიის აღებაში (1391 წ.), რომელიც ბიზანტიის უკანასკნელი საყრდენი იყო მცირე აზიაში. [[ფაილი:Sultan Gazi Yıldırım Bayezid Han - السلطان الغازي يلدرم بايزيد خان.jpg|მინი|290x290პქ|[[ბაიაზიდ I]]]] [[ბაიაზიდ I]] უფრო ენერგიულად მოქმედებდა იმპერიის წინააღმდეგ. მან ყოველი მხრიდან ბლოკადაში მოაქცია ბიზანტიის დედაქალაქი (1391-1395 წ.), ხოლო როცა დასავლეთის სერიოზული ცდა, როგორმე გადაერჩინა ბიზანტია, [[ნიკოპოლის ბრძოლა|ნიკოპოლთან]] გამართულ ბრძოლაში მარცხით დასრულდა (1396 წ.), ბაიაზიდმა სცადა იერიშით აეღო [[კონსტანტინოპოლი]] (1397 წ.) და იმავდროულად, [[მორეის დესპოტატი|მორეაშიც]] შეიჭრა. ბიზანტიელთა საბედნიეროდ, მონღოლების შემოსევამ და თურქების გამანადგურებელმა მარცხმა [[ანგორის ბრძოლა]]ში [[თემურლენგი|თემურლენგთან]] (1402 წ.), იმპერიას ოცი წლით მაინც მისცა სულის მოთქმის საშუალება,{{sfn-2|ვალერი ასათიანი, ბიზანტიური ცივილიზაცია|2006|გვ=113}}<ref>{{ქსე|2|365||არა}}</ref> მაგრამ 1421 წელს [[მურად II]]-მ (1421-1451 წ.) კვლავ განაახლა შეტევა. მან იერიში მიიტანა კონსტანტინოპოლზე, რომელიც ენერგიულად იცავდა თავს და შეტევა მოიგერია. მურადმა აიღო [[თესალონიკე]] (1430 წ.), რომელიც [[ვენეციის რესპუბლიკა|ვენეციამ]] 1423 წელს იყიდა ბიზანტიისგან; მისი ერთ-ერთი სარდალი მორეაში შეიჭრა (1423 წ.); უკიდურესად შევიწროებული ბიზანტიის იმპერია, კონსტანტინოპოლსა და მის მომიჯნავე ოლქს გარდა, რომელიც დერკონსა და სელიმბრიამდე ვრცელდებოდა, ახლა მხოლოდ სანაპიროზე მიმოფანტულ ცალკეულ მხარეებს ფლობდა: ანქიალოსს, მესემბრიას, ათონსა და [[პელოპონესის ნახევარკუნძული|პელოპონესს]]. 1444 წელს [[ვარნის ბრძოლა|ვარნასთან გამარულ ბრძოლაში]] კრახით დასრულდა აღმოსავლელ ქრისტიანთა უკანასკნელი დიდი ძალისხმევა; [[ათენის საჰერცოგო]] თურქებს დაემორჩილა; [[მორეის დესპოტატი]], რომელიც თურქებმა 1446 წელს დაარბიეს, იძულებული შეიქნა მათ მოხარკედ ეღიარებინა თავი; აუღებელი რჩებოდა მხოლოდ კონსტანტინოპოლი, მაგრამ აშკარა იყო, რომ თურქების შეტევების მოგერიებას დიდხანს ისიც ვეღარ შეძლებდა. [[მეჰმედ II]]-ს, რომელიც 1451 წელს ავიდა ტახტზე, მტკიცედ ჰქონდა გადაწყვეტილი მისი აღება. ==== კონსტანტინოპოლის აღება თურქების მიერ ==== [[ფაილი:Zonaro GatesofConst.jpg|მინი|[[მეჰმედ II]]-ის შესვლა [[კონსტანტინოპოლი|კონსტანტინო-პოლში]]. ფაუსტო ზონაროს ნახატი.]] [[მეჰმედ II]]-მ ტახტზე ასვლისთანავე გამოააშკარავა თავისი მიზნები. [[ბოსფორი]]ს პირას ციხე-სიმაგრე „რუმილი-ჰისარი“ ააგო, რომელმაც კონსტანტინოპოლსა და შავ ზღვას შორის კომუნიკაციები გაწყვიტა და იმავდროულად მორეაში ლაშქარი გაგზავნა, რათა მისტრის ბერძენი დესპოტებისათვის საშუალება არ მიეცა კონსტანტინოპოლს მიშველებოდნენ. მალე სულთანმა კონსტანტინოპოლს შეუტია (1453 წლის 5 აპრილს). თურქების უზარმაზარი არმიის წინააღმდეგ, რომელიც თითქმის 160 ათას კაცს ითვლიდა, იმპერატორმა [[კონსტანტინე XI (ბიზანტია)|კონსტანტინე XI-მ]] მხოლოდ 9000 კაცის გამოყვანა შეძლო, რომელთა ნახევარს მაინც უცხოელები შეადგენდნენ. ბიზანტიელები, რომლებიც მტრულად იყვნენ განწყობილნი საეკლესიო უნიის მიმართ, რასაც მხარს უჭერდა მათი იმპერატორი, საკმაოდ ცუდად ასრულებდნენ თავიანთ მოვალეობებს. თურქული არტილერიის მრისხანე ძალისა და ინჟენერ ორბანის უზარმაზარი ზარბაზნის მიუხედავად, პირველი შეტევა მოგერიებულ იქნა (18 აპრილს). [[მეჰმედ II]]-მ მოახერხა [[ოქროს რქა]]ში შეეყვანა თავისი ფლოტი და ქალაქის გალავნის მეორე მონაკვეთს დაემუქრა, მაგრამ 7 მაისის იერიშიც მარცხით დასრულდა, თუმცა წმიდა რომანოზის კარიბჭესთან ჭურვებმა გალავანი შეგლიჯეს. 1453 წლის 28 მაისს ღამით დაიწყო უკანასკნელი შეტევა. თურქები ორჯერ უკუაგდეს. მაშინ მეჰმედმა ბრძოლაში [[იანიჩარები]] ჩააბა. ამავე დროს, გენუელი ჯუსტინიანი, რომელიც იმპერატორთან ერთად თავდაცვის ხელმძღვანელი იყო, მძიმედ დაიჭრა და იძულებული გახდა თავისი პოსტი მიეტოვებინა, რამაც დიდი არეულ-დარეულობა გამოიწვია ქალაქის დამცველთა რიგებში. იმპერატორი თავგანწირვით იბრძოდა, მაგრამ მოწინააღმდეგემ ხელთ იგდო მიწისქვეშა გვირაბი, ე. წ. „ქსილოპორტა“ და ქალაქის დამცველებს ზურგიდან დაესხა თავს. [[კონსტანტინე XI (ბიზანტია)|კონსტანტინე XI]] გალავანთან ბრძოლაში დაიღუპა.<ref>{{harvnb|Hindley|2004|p=300}}.</ref> თურქებმა ქალაქი აიღეს. დაიწყო კონსტანტინოპოლის ძარცვა და მოსახლეობის ხოცვა-ჟლეტა. 60 000-ზე მეტი ადამიანი ტყვედ წაასხეს. 1453 წლის 30 მაისს, დილის რვა საათზე, [[მეჰმედ II]] დიდი ზარ-ზეიმით შევიდა კონსტანტინოპოლში და [[აია-სოფიას ტაძარი|აია-სოფიას ტაძარში]] მუსლიმური ღვთისმსახურება აღავლინა. === ბიზანტიის ისტორიის უმნიშვნელოვანეს მოვლენათა ქრონოლოგიური ნუსხა === {| |- |Colspan=2| |rowspan=3| |- | # [[330]] წლის [[11 მაისი]] — [[კონსტანტინე დიდი]] კონსტანტინოპოლს „ახალ რომად“ აცხადებს # [[376]] წ. — [[ვესტგუთები]]ს დამკვიდრება მიზიაში # [[378]] წ. — [[ადრიანოპოლის ბრძოლა (378)|ადრიანოპოლის ბრძოლა]] და იმპერატორ [[ვალენტი]]ს სიკვდილი # [[381]] წ. — [[კონსტანტინოპოლის მეორე საეკლესიო კრება]] # [[395]] წ. — იმპერატორ [[თეოდოსიუს I|თეოდოსიუსის]] სიკვდილი. იმპერიის<br /> გაყოფა მის ვაჟიშვილებს — [[არკადიუსი (ბიზანტია)|არკადიუსსა]] და [[ჰონორიუსი|ჰონორიუსს]] შორის # [[396]] წ. — [[ალარიხ I]]-ის შემოჭრა საბერძნეთში;<br /> სტილიხონის მიერ [[ვესტგუთები]]ს ალყაში მომწყვდევა ფოლოასთან # [[410]] წ. — [[რომი]]ს აღება ალარიხის მიერ # [[431]] წ. — [[ეფესოს საეკლესიო კრება]] # [[439]] წ. — [[კონსტანტინოპოლი]]ს დიდი გალავნის აგება # [[441]] წ. — [[ატილა]]ს შეჭრა პანონიაში # [[447]] წ. — [[ატილა]]ს ახალი შემოსევა # [[451]] წ. — [[ქალკედონის საეკლესიო კრება]] # [[476]] წ. — [[დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემა]] # [[502]] წ. — ომის განახლება სპარსელებთან # [[512]] წ. — [[ანასტასიოს I (ბიზანტია)|ანასტასიოსის]] გალავნის აგება # [[514]] წ. — [[ვიტალიანეს აჯანყება]] # [[527]] წ. — ომის განახლება სპარსელებთან # [[529]] წ. — იუსტინიანეს კოდექსის გამოქვეყნება. # [[532]] წ. — „[[საუკუნო ზავი (532)|საუკუნო ზავის]]“ დადება სპარსელებთან # [[532]] წ. — [[ნიკას აჯანყება]] # [[533]]-[[534]] წწ. — [[აფრიკა (რომის პროვინცია)|აფრიკის]] დაპყრობა [[ველისარიუსი]]ს მიერ # [[535]] წ. — ომი [[ოსტგუთები]]ს წინააღმდეგ # [[537]] წ. — [[აია-სოფიას ტაძარი|აია-სოფიას ტაძრის]] საზეიმო გახსნა # [[540]] წ. — [[რავენა]]ს აღება [[ველისარიუსი]]ს მიერ; [[ხოსრო I]]-ის შეჭრა სირიაში;<br /> [[ჰუნები]]ს შეჭრა [[ილირია]]ში # [[552]] წ. — [[ოსტგუთები]]ს განადგურება ტაგინასთან და [[ოსტგუთების სამეფო]]ს დასასრული # [[553]] წ. — [[კონსტანტინოპოლის მეორე საეკლესიო კრება]] # [[554]] წ. — სამხრეთ-აღმოსავლეთ ესპანეთის დაპყრობა # [[559]] წ. — [[ჰუნები]] [[კონსტანტინოპოლი]]ს გალავანთან # [[562]] წ. — ზავის დადება სპარსეთთან # [[568]] წ. — [[ლანგობარდები]]ს შემოსევა [[იტალია]]ში # [[572]] წ. — ომის განახლება სპარსეთთან # [[582]] წ. — აფრიკისა და რავენის საეგზარქოსოების შექმნა # [[591]] წ. — სპარსეთთან დაზავება # [[602]] წ. — [[ფოკა (ბიზანტია)|ფოკას]] ამბოხება და ტახტზე ასვლა # [[608]] წ. — სპარსელები იპყრობენ სირიას და [[ქალკედონი|ქალკედონში]] იჭრებიან # [[610]] წ. — [[ჰერაკლე (ბიზანტია)|ჰერაკლეს]] ამბოხება და [[ფოკა (ბიზანტია)|ფოკას]] დამხობა # [[615]] წ. — [[იერუსალიმი]]ს აღება სპარსელების მიერ # [[617]] წ. — [[ეგვიპტე|ეგვიპტის]] დაპყრობა სპარსელების მიერ # [[622]] წ. — [[ჰერაკლე (ბიზანტია)|ჰერაკლეს]] გალაშქრება სპარსელების წინააღმდეგ # [[626]] წ. — ავარები და სპარსელები კონსტანტინოპოლს უტევენ # [[627]] წ. — [[ნინევიის ბრძოლა]] # [[629]] წ. — სპარსეთთან დაზავება # [[634]] წ. — არაბების შეჭრა სირიაში # [[637]] წ. — იერუსალიმის კაპიტულაცია # [[640]]-[[642]] წწ. — ეგვიპტის დაპყრობა არაბების მიერ # [[647]] წ. — არაბები ჩრდილო აფრიკაში # [[655]] წ. — ბიზანტიელთა ფლოტის განადგურება ლიკიასთან # [[673]]-[[678]] წწ. — არაბები ალყაში აქცევენ კონსტანტინოპოლს | # <li value="49"> [[680]]-[[681]] წწ. — [[კონსტანტინოპოლის მესამე საეკლესიო კრება]] # [[697]]-[[698]] წ. — კართაგენის აღება არაბების მიერ და აფრიკის დაკარგვა # [[712]]-[[717]] წწ. — არაბების წინსვლა [[მცირე აზია]]ში # [[717]]-[[718]] წწ. — არაბები ალყაში აქცევენ კონსტანტინოპოლს # [[726]] წ. — ედიქტი ხატთთაყვანისმცემლობის წინააღმდეგ # [[762]] წ. — ბულგარელების დამარცხება ანქიალოსთან # [[765]] წ. — ხატთთაყვანისმცემელთა დევნა # [[787]] წ. — [[ნიკეის მეორე საეკლესიო კრება]] # [[826]] წ. — [[კრეტა|კრეტის]] დაპყრობა არაბების მიერ # [[961]] წ. — კრეტის დაბრუნება [[ნიკიფორე II ფოკა|ნიკიფორე ფოკას]] მიერ # [[963]] წ. — ნიკიფორე ფოკას უზურპაცია # [[965]] წ. — [[სიცილია|სიცილიის]] დაპყრობა # [[967]] წ. — ომის განახლება ბულგარელებთან # [[968]] წ. — რუსები ბულგარეთში # [[968]] წ. — ანტიოქიის აღება ბიზანტიელების მიერ # [[969]] წ. — ნიკიფორე ფოკას მკვლელობა # [[971]] წ. — ბარდა ფოკას ამბოხება; რუსების დამარცხება სილისტრიაში;<br /> ბულგარეთის ანექსია # [[976]] წ. — [[იოანე I ციმისკე]]ს ლაშქრობა სირიაში # [[976]]-[[979]] წწ. — [[ბარდა სკლიაროსი]]ს ამბოხება # [[987]]-[[989]] წწ. — ბარდა ფოკას ამბოხება # [[995]] წ. — [[ბასილი II]]-ის ლაშქრობა სირიაში # [[996]] წ. — ბულგარელების დამარცხება სპერქიოსზე # [[1000]]-[[1014]] წწ. — ომი ბულგარელებთან # [[1021]]-[[1022]] წწ. — სომხეთის ანექსია # [[1032]] წ. — ედესის აღება ბიზანტიელების მიერ # [[1040]] წ. — ბულგარეთის აჯანყება # [[1042]] წ. — აჯანყება კონსტანტინოპოლში, [[მიხეილ V (ბიზანტია)|მიხეილ V-ის]] დამხობა # [[1054]] წ. — სქიზმა, ქრისტიანული ეკლესიის გაყოფა # [[1057]] წ. — ისააკ კომნენოსის ამბოხება # [[1064]] წ. — [[ანისი]]ს აღება [[თურქ-სელჩუკები]]ს მიერ # [[1071]] წ. — [[მანასკერტის ბრძოლა]] და იმპერატორ [[რომანოზ IV დიოგენე]]ს დატყვევება;<br /> [[ბარი (იტალია)|ბარის]] აღება [[ნორმანები]]ს მიერ და იტალიის დაკარგვა # [[1078]] წ. — ნიკეის აღება თურქების მიერ # [[1147]]-[[1149]] წწ. — ომი სიცილიის მეფე როჯერ II-სთან # [[1152]]-[[1154]] წწ. — ომი უნგრეთის წინააღმდეგ # [[1158]] — [[მანუელ I კომნენოსი]]ს ლაშქრობა სირიაში # [[1171]] — განხეთქილება [[ვენეციის რესპუბლიკა|ვენეციასთან]] # [[1185]] წ. — თესალონიკის აღება [[ნორმანები]]ს მიერ # [[1190]] წ. — [[ისააკ II ანგელოსი]]ს დამარცხება ბულგარელების მიერ # [[1204]] წ. — [[კონსტანტინოპოლი]]ს აღება [[ჯვაროსნები]]ს მიერ და კონსტანტინოპოლის [[ლათინთა იმპერია|ლათინთა იმპერიის]] დაარსება;<br /> [[ნიკეის იმპერია|ნიკეის იმპერიის]] შექმნა ბიზანტიელების მიერ # [[1206]] წ. — თეოდორე ლასკარისის კურთხევა ნიკეის იმპერატორად # [[1261]] წ. — კონსტანტინოპოლის დაბრუნება ბიზანტიელების მიერ,<br /> ლათინთა იმპერიის დასასრული. # [[1373]] წ. — [[იოანე V პალეოლოგოსი]] ოსმალეთის სულთანის ვასალი გახდა # [[1391]] წ. — ფილადელფიის აღება თურქების მიერ # [[1396]] წ. — ჯვაროსნული ლაშქრობა ნიკოპოლში # [[1397]] წ. — [[ბაიაზიდ I]] კონსტანტინოპოლს უტევს. # [[1422]] წ. — თურქები ალყას არტყამენ კონსტანტინოპოლს # [[1444]] წ. — [[ვარნის ბრძოლა]] # [[1453]] წლის [[29 მაისი]] — [[კონსტანტინოპოლი]]ს აღება თურქების მიერ |- | |} == იმპერიის საშინაო მმართველობა == === იმპერატორი === [[ფაილი:Detail of the Imperial Gate mosaic in Hagia Sophia showing Leo VI the Wise.jpg|მინიატიურა|მარცხნივ|იმპერატორის შარავანდედით გამოსახვა მის „ღვთითბოძებულ ძალაუფლებასა“ და „სიწმინდეს“ უსვამდა ხაზს. [[ლეონ VI (ბიზანტია)|ლეონ VI]], [[აია-სოფიას ტაძარი|აია-სოფიას ტაძრის]] მოზაიკა.]] ბიზანტიის იმპერატორი — „ბასილევსი“, როგორც მას ოფიციალურად უწოდებდნენ, უაღრესად მნიშვნელოვანი ფიგურა იყო. რომაელ ცეზართა მემკვიდრე, მათსავით არმიის უმაღლეს მთავარსარდალსა და კანონის ხორცშესხმულ ხატებას წარმოადგენდა. აღმოსავლურ მონარქიებთან მეზობლობის წყალობით, ის ყოვლისმძლე თვითმპყრობელად (დესპოტად, ავტოკრატორად), აბსოლუტური ძალაუფლების მფლობელად იქცა. ქრისტიანობამ წმიდაყო მისი ღირსება და კიდევ უფრო აამაღლა მისი პრესტიჟი. ღვთივრჩეული, მირონცხების წყალობით ღვთაებრივი ინვესტიტურით აღბეჭდილი, ამქვეყნად უფლის მონაცვლე და მისი წარმომადგენელი, გარკვეული აზრით, ის თითქმის ღმერთთან წილნაყარი ხდებოდა. სასახლის კარის ფუფუნების, თვალის მომჭრელად ბრწყინვალე ეტიკეტის წყალობით, რომლის რიტუალებსაც კონსტანტინე პორფიროგენეტი დაწვრილებით აღგვიწერს თავის თხზულებაში „ცერემონიათა წიგნი“, ისევე როგორც მოჩვენებითი და თავბრუდამხვევი პოლიტიკის ათასგვარი გამოვლინებით, რისი მეოხებითაც იმპერია ყოველთვის ცდილობდა გაეოგნებინა ბარბაროსები, იმპერატორს მართლაც რომ ზეადამიანურ არსებად წარმოაჩენდა. ამიტომაც ყველაფერი, რაც მის პიროვნებას ეხებოდა, „წმინდად“ იყო მიჩნეული, სწორედ ამიტომ, მხატვრებიც იმპერატორს თავზე შარავანდით გამოსახავდნენ, როგორც ღმერთსა და წმიდანებს.{{sfn-2|ვალერი ასათიანი, ბიზანტიური ცივილიზაცია|2006|გვ=35}} ღვთიური სამართლით — უზენაესი მბრძანებელი, აბსოლუტური და დესპოტური უფლებებით მოსილი იმპერატორი ერთპიროვნული და განუყოფელი ძალაუფლების მპყრობელი იყო. მთელს იმპერიაში არ მოიძებნებოდა ძალა, რომელიც შესძლებდა წინ აღდგომოდა ამ აბსოლუტურ ძალაუფლებას. სენატი მხოლოდ სახელმწიფო სათათბირო იყო, რომელიც იმპერატორის ერთგული მაღალი რანგის მოხელეთაგან შედგებოდა. ხალხს პლებსი უფრო ეთქმოდა, რომელიც სახელმწიფოს მმართველობაში რაიმე მნიშვნელოვან ძალას არ წარმოადგენდა. ეკლესია კი, მიუხედავად იმ მაღალი მდგომარეობისა, რაც მას ბიზანტიის საზოგადოებრივ ცხოვრებაში ეჭირა და იმ საშიშროებისა, რასაც მისი სიმდიდრე და პატივმოყვარეობა ბადებდა, [[ხატმებრძოლეობა|ხატმებრძოლეობის]] შემდეგ სახელმწიფოზე უფრო მეტად დამოკიდებული აღმოჩნდა, ვიდრე ოდესმე. მხოლოდ არმია იყო ერთადერთი ძალა, რაც საკმაოდ ხშირად ვლინდებოდა სამხედრო ამბოხებებისა თუ სახელმწიფო გადატრიალებების დროს. ტახტის მემკვიდრეობით გადაცემის ლეგიტიმისტური იდეის განვითარებამ, მართალია, მთლიანად ვერ მოსპო ეს საფრთხე, მაგრამ შეძლო, რომ უფრო იშვიათი და დინასტიისათვის ნაკლებად საშიში გაეხადა იგი. {{Hider |title = [[ბიზანტიის იმპერატორების სია|<span style="color:black">ბიზანტიის იმპერატორების სია</span>]] |hidden = 1 |title-style = background:#ffffff; |content = {{{!}} class="wikitable" style="text-align:left;" {{!}}- ! align="center" width="25%" {{!}} იმპერატორი ! align="center" width="10%" {{!}} მმართველობის დასაწყისი ! align="center" width="10%" {{!}} მმართველობის დასასრული ! align="center" width="55%" {{!}} კომენტარი {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[კონსტანტინიდების დინასტია|კონსტანტინიდები]]''' {{!}}- {{!}} [[კონსტანტინე დიდი]] {{!}} align="center" {{!}} [[306]] {{!}} align="center" {{!}} [[337]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[კონსტანციუს II]] {{!}} align="center" {{!}} [[337]] {{!}} align="center" {{!}} [[361]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[კონსტანტი]] {{!}} align="center" {{!}} [[337]] {{!}} align="center" {{!}} [[350]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[იულიანე განდგომილი]] {{!}} align="center" {{!}} [[361]] {{!}} align="center" {{!}} [[363]] {{!}} {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''დინასტიის გარეშე''' {{!}}- {{!}} [[იოვიანე]] {{!}} align="center" {{!}} [[363]] {{!}} align="center" {{!}} [[364]] {{!}} {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[ვალენტინიანუსების დინასტია|ვალენტინიანუსები]]''' {{!}}- {{!}} [[ვალენტინიანე I]] {{!}} align="center" {{!}} [[364]] {{!}} align="center" {{!}} [[375]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ვალენტი]] {{!}} align="center" {{!}} [[364]] {{!}} align="center" {{!}} [[378]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[გრაციანე]] {{!}} align="center" {{!}} [[378]] {{!}} align="center" {{!}} [[379]] {{!}} {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[თეოდოსიანიდების დინასტია|თეოდოსიანიდები]]''' {{!}}- {{!}} [[თეოდოსიუს I]] {{!}} align="center" {{!}} [[379]] {{!}} align="center" {{!}} [[395]] {{!}} სიკვდილის წინ იმპერია თავის ორ ვაჟს — [[არკადიუსი (ბიზანტია)|არკადიუსსა]] და [[ჰონორიუსი|ჰონორიუსს]] გაუყო. {{!}}- {{!}} [[არკადიუსი (ბიზანტია)|არკადიუსი]] {{!}} align="center" {{!}} [[395]] {{!}} align="center" {{!}} [[408]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[თეოდოსიუს II (ბიზანტია)|თეოდოსიუს II]] {{!}} align="center" {{!}} [[408]] {{!}} align="center" {{!}} [[450]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[პულხერია (ბიზანტია)|პულხერია]] {{!}} align="center" {{!}} [[450]] {{!}} align="center" {{!}} [[453]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[მარკიანე (ბიზანტია)|მარკიანე]] {{!}} align="center" {{!}} [[453]] {{!}} align="center" {{!}} [[457]] {{!}} {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[ლეონიდების დინასტია]]''' {{!}}- {{!}} [[ლეონ I (ბიზანტია)|ლეონ I]] {{!}} align="center" {{!}} [[457]] {{!}} align="center" {{!}} [[474]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ლეონ II (ბიზანტია)|ლეონ II]] {{!}} align="center" {{!}} [[474]] წლის [[18 იანვარი]] {{!}} align="center" {{!}} [[474]] წლის [[17 ნოემბერი]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ზენონი (ბიზანტია)|ზენონი]] {{!}} align="center" {{!}} [[474]] {{!}} align="center" {{!}} [[491]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ბასილისკოსი (ბიზანტია)|ბასილისკოსი]] {{!}} align="center" {{!}} [[475]] {{!}} align="center" {{!}} [[476]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ანასტასიოს I (ბიზანტია)|ანასტასიოს I]] {{!}} align="center" {{!}} [[491]] {{!}} align="center" {{!}} [[518]] {{!}} {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[იუსტინიანიდების დინასტია|იუსტინიანიდები]]''' {{!}}- {{!}} [[იუსტინე I (ბიზანტია)|იუსტინე I]] {{!}} align="center" {{!}} [[518]] {{!}} align="center" {{!}} [[527]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[იუსტინიანე I (ბიზანტია)|იუსტინიანე I]] {{!}} align="center" {{!}} [[527]] {{!}} align="center" {{!}} [[565]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[იუსტინე II (ბიზანტია)|იუსტინე II]] {{!}} align="center" {{!}} [[565]] {{!}} align="center" {{!}} [[578]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ტიბერიუს II (ბიზანტია)|ტიბერიუს II]] {{!}} align="center" {{!}} [[578]] {{!}} align="center" {{!}} [[582]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[მავრიკიოსი (ბიზანტია)|მავრიკიოსი]] {{!}} align="center" {{!}} [[582]] {{!}} align="center" {{!}} [[602]] {{!}} {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''დინასტიის გარეშე''' {{!}}- {{!}} [[ფოკა (ბიზანტია)|ფოკა]] {{!}} align="center" {{!}} [[602]] {{!}} align="center" {{!}} [[610]] {{!}} ხელისუფლებაში მოვიდა სამხედრო გადატრიალების შედეგად. {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[ჰერაკლიდების დინასტია|ჰერაკლიდები]]''' {{!}}- {{!}} [[ჰერაკლე (ბიზანტია)|ჰერაკლე]] {{!}} align="center" {{!}} [[610]] {{!}} align="center" {{!}} [[641]] {{!}} ხელისუფლებაში მოვიდა სასამხედრო გადატრიალების შედეგად, არმიისა და ეკლესიის მხარდაჭერით. {{!}}- {{!}} [[კონსტანტინე III (ბიზანტია)|კონსტანტინე III]] {{!}} align="center" {{!}} [[641]] წლის [[11 თებერვალი]] {{!}} align="center" {{!}} [[641]] წლის 24/26 მაისი {{!}} {{!}}- {{!}} [[ჰერაკლონასი]] {{!}} align="center" {{!}} [[641]] წლის [[11 თებერვალი]] {{!}} align="center" {{!}} [[641]] წლის სექტემბერი {{!}} {{!}}- {{!}} [[კონსტანტი II (ბიზანტია)|კონსტანტი II]] {{!}} align="center" {{!}} [[641]] {{!}} align="center" {{!}} [[668]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[კონსტანტინე IV (ბიზანტია)|კონსტანტინე IV პოგონატოსი]] {{!}} align="center" {{!}} [[668]] {{!}} align="center" {{!}} [[685]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[იუსტინიანე II (ბიზანტია)|იუსტინიანე II]] {{!}} align="center" {{!}} [[685]] {{!}} align="center" {{!}} [[695]] {{!}} {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[ოცწლიანი ანარქია]]''' (695–717 წწ) {{!}}- {{!}} [[ლეონტიოსი]] {{!}} align="center" {{!}} [[695]] {{!}} align="center" {{!}} [[698]] {{!}} უზურპატორი იმპერატორი. {{!}}- {{!}} [[ტიბერიუს III (ბიზანტია)|ტიბერიუს III]] {{!}} align="center" {{!}} [[698]] {{!}} align="center" {{!}} [[705]] {{!}} უზურპატორი იმპერატორი. {{!}}- {{!}} [[იუსტინიანე II (ბიზანტია)|იუსტინიანე II]] {{!}} align="center" {{!}} [[705]] {{!}} align="center" {{!}} [[711]] {{!}} მეორედ {{!}}- {{!}} [[ფილიპიკოსი (ბიზანტია)|ფილიპიკოსი]] {{!}} align="center" {{!}} [[711]] {{!}} align="center" {{!}} [[713]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ანასტასიოს II (ბიზანტია)|ანასტასიოს II]] {{!}} align="center" {{!}} [[713]] {{!}} align="center" {{!}} [[715]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[თეოდოსიოს III (ბიზანტია)|თეოდოსიოს III]] {{!}} align="center" {{!}} [[715]] {{!}} align="center" {{!}} [[717]] {{!}} {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[ისავრიელთა დინასტია|ისავრიელები]]''' {{!}}- {{!}} [[ლეონ III (ბიზანტია)|ლეონ III]] {{!}} align="center" {{!}} [[717]] {{!}} align="center" {{!}} [[741]] {{!}} ისავრიელთა დინასტიის დამაარსებელი {{!}}- {{!}} [[კონსტანტინე V (ბიზანტია)|კონსტანტინე V]] {{!}} align="center" {{!}} [[741]] {{!}} align="center" {{!}} [[775]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[არტაბასდოსი]] {{!}} align="center" {{!}} 741/742 {{!}} align="center" {{!}} [[743]] {{!}} ცრუ იმპერატორი {{!}}- {{!}} [[ლეონ IV (ბიზანტია)|ლეონ IV]] {{!}} align="center" {{!}} [[775]] {{!}} align="center" {{!}} [[780]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[კონსტანტინე VI (ბიზანტია)|კონსტანტინე VI]] {{!}} align="center" {{!}} [[780]] {{!}} align="center" {{!}} [[797]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ირინე ათენელი (ბიზანტია)|ირინე ათენელი]] {{!}} align="center" {{!}} [[797]] {{!}} align="center" {{!}} [[802]] {{!}} {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[ნიკიფორიანთა დინასტია|ნიკიფორიანები]]''' {{!}}- {{!}} [[ნიკიფორე I (ბიზანტია)|ნიკიფორე I]] {{!}} align="center" {{!}} [[802]] {{!}} align="center" {{!}} [[811]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[სტაურაკიოსი]] {{!}} align="center" {{!}} [[811]] წლის [[26 ივლისი]] {{!}} align="center" {{!}} [[811]] წლის [[2 ოქტომბერი]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[მიხეილ I (ბიზანტია)|მიხეილ I]] {{!}} align="center" {{!}} [[811]] {{!}} align="center" {{!}} [[813]] {{!}} {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''დინასტიის გარეშე''' {{!}}- {{!}} [[ლეონ V (ბიზანტია)|ლეონ V]] {{!}} align="center" {{!}} [[813]] წლის [[11 ივლისი]] {{!}} align="center" {{!}} [[820]] წლის [[25 დეკემბერი]] {{!}} {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[ამორეული დინასტია|ამორეველები]]''' {{!}}- {{!}} [[მიხეილ II (ბიზანტია)|მიხეილ II]] {{!}} align="center" {{!}} [[820]] წლის [[25 დეკემბერი]] {{!}} align="center" {{!}} [[829]] წლის [[2 ოქტომბერი]] {{!}} ამორეული დინასტიის დამაარსებელი {{!}}- {{!}} [[თეოფილე (ბიზანტია)|თეოფილე]] {{!}} align="center" {{!}} [[829]] წლის [[2 ოქტომბერი]] {{!}} align="center" {{!}} [[842]] წლის [[20 იანვარი]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[მიხეილ III (ბიზანტია)|მიხეილ III ლოთი]] {{!}} align="center" {{!}} [[842]] {{!}} align="center" {{!}} [[867]] {{!}} უკანასკნელი ამორეველი იმპერატორი {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[მაკედონელთა დინასტია|მაკედონელები]]''' {{!}}- {{!}} [[ბასილი I (ბიზანტია)|ბასილი I]] {{!}} align="center" {{!}} [[867]] {{!}} align="center" {{!}} [[886]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ლეონ VI (ბიზანტია)|ლეონ VI ბრძენი]] {{!}} align="center" {{!}} [[886]] {{!}} align="center" {{!}} [[912]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ალექსანდრე (ბიზანტია)|ალექსანდრე]] {{!}} align="center" {{!}} [[912]] {{!}} align="center" {{!}} [[913]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[კონსტანტინე VII|კონსტანტინე VII პორფიროგენეტი]] {{!}} align="center" {{!}} [[913]] {{!}} align="center" {{!}} [[959]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[რომანოზ I ლაკაპენოსი]] {{!}} align="center" {{!}} [[920]] {{!}} align="center" {{!}} [[944]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[რომანოზ II (ბიზანტია)|რომანოზ II]] {{!}} align="center" {{!}} [[959]] {{!}} align="center" {{!}} [[963]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ნიკიფორე II ფოკა]] {{!}} align="center" {{!}} [[963]] {{!}} align="center" {{!}} [[969]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[იოანე I (ბიზანტია)|იოანე I ციმისკე]] {{!}} align="center" {{!}} [[969]] {{!}} align="center" {{!}} [[976]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ბასილი II|ბასილი II ბულგართმმუსვრელი]] {{!}} align="center" {{!}} [[976]] {{!}} align="center" {{!}} [[1025]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[კონსტანტინე VIII]] {{!}} align="center" {{!}} [[1025]] {{!}} align="center" {{!}} [[1028]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ზოია (ბიზანტია)|ზოია]] {{!}} align="center" {{!}} [[1028]] {{!}} align="center" {{!}} [[1050]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[რომანოზ III არგირუსი]] {{!}} align="center" {{!}} [[1028]] {{!}} align="center" {{!}} [[1034]] {{!}} ზოიას პირველი ქმარი {{!}}- {{!}} [[მიხეილ IV (ბიზანტია)|მიხეილ IV]] {{!}} align="center" {{!}} [[1034]] {{!}} align="center" {{!}} [[1041]] {{!}} ზოიას მეორე ქმარი {{!}}- {{!}} [[მიხეილ V (ბიზანტია)|მიხეილ V]] {{!}} align="center" {{!}} [[1041]] {{!}} align="center" {{!}} [[1042]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[თეოდორა (ბიზანტია)|თეოდორა]] {{!}} align="center" {{!}} [[1042]] {{!}} align="center" {{!}} [[1056]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[კონსტანტინე IX მონომახი]] {{!}} align="center" {{!}} [[1042]] {{!}} align="center" {{!}} [[1055]] {{!}} ზოიას მესამე ქმარი {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''დინასტიის გარეშე''' {{!}}- {{!}} [[მიხეილ VI სტრატონიკე]] {{!}} align="center" {{!}} [[1056]] წლის სექტემბერი {{!}} align="center" {{!}} [[1057]] წლის [[31 აგვისტო]] {{!}} {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[კომნენოსები]]''' {{!}}- {{!}} [[ისააკ I კომნენოსი]] {{!}} align="center" {{!}} [[1057]] წლის [[5 ივნისი]] {{!}} align="center" {{!}} [[1059]] წლის [[22 ნოემბერი]] {{!}} {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[დუკები]]''' {{!}}- {{!}} [[კონსტანტინე X დუკა]] {{!}} align="center" {{!}} [[1059]] {{!}} align="center" {{!}} [[1067]] {{!}} {{!}}- {{!}} {{!}} [[რომანოზ IV დიოგენე]] {{!}} align="center" {{!}} [[1068]] {{!}} align="center" {{!}} [[1071]] {{!}} {{!}}- {{!}} {{!}} [[მიხეილ VII (ბიზანტია)|მიხეილ VII]] {{!}} align="center" {{!}} [[1071]] {{!}} align="center" {{!}} [[1078]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ნიკიფორე III (ბიზანტია)|ნიკიფორე III ბოტანიატესი]] {{!}} align="center" {{!}} [[1078]] {{!}} align="center" {{!}} [[1081]] {{!}} ტახტიდან ჩამოაგდო ალექსი კომნენოსმა და იძულებით აღკვეცა ბერად მონასტერში. {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[კომნენოსები]]''' {{!}}- {{!}} [[ალექსი I კომნენოსი|ალექსი I]] {{!}} align="center" {{!}} [[1081]] {{!}} align="center" {{!}} [[1118]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[იოანე II (ბიზანტია)|იოანე II]] {{!}} align="center" {{!}} [[1118]] {{!}} align="center" {{!}} [[1143]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[მანუელ I კომნენოსი|მანუელ I]] {{!}} align="center" {{!}} [[1143]] {{!}} align="center" {{!}} [[1180]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ალექსი II (ბიზანტია)|ალექსი II]] {{!}} align="center" {{!}} [[1180]] {{!}} align="center" {{!}} [[1183]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ანდრონიკე I (ბიზანტია)|ანდრონიკე I]] {{!}} align="center" {{!}} [[1183]] {{!}} align="center" {{!}} [[1185]] {{!}} უკანასკნელი კომნენოსი იმპერატორი. ტახტიდან ჩამოაგდეს აჯანყების შედეგად და წამებით მოკლეს. {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[ანგელოსები]]''' {{!}}- {{!}} [[ისააკ II ანგელოსი|ისააკ II]] {{!}} align="center" {{!}} [[1185]] {{!}} align="center" {{!}} [[1195]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ალექსი III (ბიზანტია)|ალექსი III]] {{!}} align="center" {{!}} [[1195]] {{!}} align="center" {{!}} [[1203]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ისააკ II ანგელოსი|ისააკ II]] {{!}} align="center" {{!}} [[1203]] {{!}} align="center" {{!}} [[1204]] {{!}} ხელმეორედ, შვილთან, ალექსი IV-სთან ერთად. {{!}}- {{!}} [[ალექსი IV ანგელოსი|ალექსი IV]] {{!}} align="center" {{!}} [[1203]] {{!}} align="center" {{!}} [[1204]] {{!}} {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''დინასტიის გარეშე''' {{!}}- {{!}} [[ალექსი V (ბიზანტია)|ალექსი V დუკა]] {{!}} align="center" {{!}} [[1204]] წლის [[5 თებერვალი]] {{!}} align="center" {{!}} [[1204]] წლის [[13 აპრილი]] {{!}} იმპერატორად გამოაცხადეს ანგელოსების დინასტიის დაცემის შემდეგ. 1204 წლის 13 აპრილს ჯვაროსნებმა ტახტიდან ჩამოაგდეს. {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[ლასკარისები]] ([[ნიკეის იმპერია|ნიკეის იმპერიის]] მმართველები, 1204-1261 წწ)''' {{!}}- {{!}} [[თეოდორე I ლასკარისი|თეოდორე I]] {{!}} align="center" {{!}} [[1205]] {{!}} align="center" {{!}} [[1221]]/[[1222]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[იოანე III დუკა ვატაცე]] {{!}} align="center" {{!}} [[1221]]/[[1222]] {{!}} align="center" {{!}} [[1254]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[თეოდორე II ლასკარისი|თეოდორე II]] {{!}} align="center" {{!}} [[1254]] {{!}} align="center" {{!}} [[1258]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[იოანე IV ლასკარისი|იოანე IV]] {{!}} align="center" {{!}} [[1258]] {{!}} align="center" {{!}} [[1261]] <small>(ფიქტიურად)</small> [[1259]] <small>(ფაქტობრივად)</small> {{!}} {{!}}- {{!}} align="center" bgcolor="silver" colspan=4{{!}} '''[[პალეოლოგოსები]]''' {{!}}- {{!}} [[მიხეილ VIII (ბიზანტია)|მიხეილ VIII]] {{!}} align="center" {{!}} [[1261]] {{!}} align="center" {{!}} [[1282]] {{!}} 1259-1261 წლებში [[ნიკეის იმპერია|ნიკეის იმპერიის]] იმპერატორი, 1261 წლიდან ბიზანტიის იმპერატორი. {{!}}- {{!}} [[ანდრონიკე II პალეოლოგოსი|ანდრონიკე II]] {{!}} align="center" {{!}} [[1282]] {{!}} align="center" {{!}} [[1328]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[ანდრონიკე III (ბიზანტია)|ანდრონიკე III]] {{!}} align="center" {{!}} [[1328]] {{!}} align="center" {{!}} [[1341]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[იოანე V პალეოლოგოსი]] {{!}} align="center" {{!}} [[1341]] {{!}} align="center" {{!}} [[1391]] {{!}} ბიზანტიის იმპერატორი 1341-1347, 1354-1376, 1379-1390 და 1390-1391 წლებში. {{!}}- {{!}} [[იოანე VI (ბიზანტია)|იოანე VI]] {{!}} align="center" {{!}} [[1347]] {{!}} align="center" {{!}} [[1354]] {{!}} ტახტზე ავიდა იოანე V-ის დამხობის გზით. {{!}}- {{!}} [[ანდრონიკე IV (ბიზანტია)|ანდრონიკე IV]] {{!}} align="center" {{!}} [[1376]] {{!}} align="center" {{!}} [[1379]] {{!}} იოანე V-ის ვაჟი. ტახტზე ავიდა თურქების დახმარებით მამის ჩამოგდების შემდეგ. {{!}}- {{!}} [[იოანე VII (ბიზანტია)|იოანე VII]] {{!}} align="center" {{!}} [[1390]] {{!}} align="center" {{!}} [[1290]] {{!}} ანდრონიკე IV-ის ვაჟი. იმპერიას მართავდა დაახლ. 6 თვის განმავლობაში. {{!}}- {{!}} [[მანუელ II პალეოლოგოსი|მანუელ II]] {{!}} align="center" {{!}} [[1391]] {{!}} align="center" {{!}} [[1425]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[იოანე VIII (ბიზანტია)|იოანე VIII]] {{!}} align="center" {{!}} [[1425]] {{!}} align="center" {{!}} [[1448]] {{!}} {{!}}- {{!}} [[კონსტანტინე XI (ბიზანტია)|კონსტანტინე XI]] {{!}} align="center" {{!}} [[1449]] {{!}} align="center" {{!}} [[1453]] {{!}} ბიზანტიის იმპერიის უკანასკნელი იმპერატორი. {{!}}- {{!}}} }} === ადმინისტრაცია და ბიუროკრატია=== ამ დესპოტურ ხელისუფლებას, ესოდენ ურყევსა და აბსოლუტურს როგორც საერო, ისე სასულიერო თვალსაზრისითაც, დიდად გამოცდილი, უაღრესად ცენტრალიზებული და დისციპლინირებული ადმინისტრაცია ემსახურებოდა. დედაქალაქში, იმპერატორის ირგვლივ შემოკრებილი მინისტრები — უზარმაზარ დაწესებულებათა ხელმძღვანელები მტკიცე ხელით მართავდნენ სახელმწიფოს და ცენტრიდან მთელ ქვეყანას გადასცემდნენ იმპერატორის ნებას. მათი ზედამხედველობით მუშაობდა უამრავი კანცელარია, სადაც დეტალურად სწავლობდნენ თითოეულ საქმეს და გადაწყვეტილებებსაც ამზადებდნენ. ისევე, როგორც ოდესღაც რომი, ბიზანტიაც მკაცრად ორგანიზებული ბიუროკრატიის მეშვეობით მართავდა იმპერიას. პროვინციებში, სადაც [[თემი (ბიზანტია)|თემების]] სისტემა ადმინისტრაციული ორგანიზაციის ერთადერთ საფუძვლად იქცა ([[X საუკუნე|X საუკუნის]] II ნახევრისათვის იმპერიაში 30 თემი იყო: აზიაში — 18, ევროპაში კი — 12), მთელი ძალაუფლება ერთი პირის — [[სტრატეგოსი]]ს ხელში იყო მოქცეული, რომელიც იმპერატორის მიერ ინიშნებოდა{{sfn-2|ვალერი ასათიანი, ბიზანტიური ცივილიზაცია|2006|გვ=36}} და მხოლოდ მას ემორჩილებოდა. ამრიგად, ზემოდან ქვემოთ, ადმინისტრაციული კიბის თითოეულ საფეხურზე მდგარი ნებისმიერი მოხელე მთლიანად იმპერატორზე იყო დამოკიდებული. ადმინისტრაციის მთავარ ამოცანას ხელისუფლების ფულით მომარაგება წარმოადგენდა. ეს უაღრესად ძნელი საქმე იყო, ვინაიდან ბიზანტია ვერასოდეს ვერ ახერხებდა ზუსტი შესაბამისობა დაემყარებინა, ერთი მხრივ, ხაზინის შემოსავალსა და მეორე მხრივ, პოლიტიკური მიზნებისა თუ სასახლის კარის უჩვეულო ფუფუნებისათვის საჭირო ხარჯებს შორის. ამიტომაც იყო, რომ გრანდიოზული პროექტები, არსებითად, განუხორციელებელი რჩებოდა. ადმინისტრაციის მეორე ამოცანა, შესაძლოა, კიდევ უფრო რთული იყო. ბიზანტიის იმპერიას არ გააჩნდა არც ეროვნული და არც ენობრივი ერთობა, ეს იყო, როგორც ამბობდნენ, „''ხელოვნური წარმონაქმნი, რომელიც ოც სხვადასხვა ეროვნებას აერთიანებდა და შემდეგი ფორმულით ხელმძღვანელობდა: «ერთი მბრძანებელი, ერთი სამრწმუნოება»''“. ადმინისტრაციის მიღწევად უნდა ჩაითვალოს, ტოტალური ელინიზაციისა და მართლმადიდებლობის საყოველთაო აღმსარებლობის მეშვეობით, ამ მრავალეროვნული სახელმწიფოს ქცევა მტკიცე კავშირით შეკრულ ერთიან ორგანიზმად. ბერძნული ენა ადმინისტრაციის, ეკლესიისა და სწავლა-განათლების ენა იყო; ამ კოსმოპოლიტურ იმპერიაში მან ეროვნული ენის მოჩვენებითი მნიშვნელობა შეიძინა. ბერძნული კულტურის ეფექტიანი პროპაგანდისა და დამარცხებული ხალხების ასიმილირების საშუალებით იმპერიული ადმინისტრაცია იმპერიის ერთიანობის შექმნასა და განმტკიცებას ცდილობდა; მართლმადიდებლური სარწმუნოების საყოველთაო გავრცელების მეშვეობით, ადმინისტრაციამ შეძლო ერთმანეთში „აეთქვიფა“ და დაეახლოვებინა ეს სრულიად სხვადასხვა ერები, რომლებსაც იმპერატორი მართავდა. ბიუროკრატია, რომელიც იმპერიულ კანონმდებლობას ახორციელებდა, თავიდანვე წარმოადგენდა დიდ, ცენტრალიზებულ მექანიზმს, რომელშიც თითოეულ წევრს მეთვალყურეობას უწევდა მისი ზემდგომი ხელისუფალი პირამიდის სტრუქტურის პრინციპით. დიდი თანამდებობის მქონე ფუნქციონერები, რომლებიც ფლობდნენ ლოგოთეტების საერო ტიტულს, ხელმძღვანელობდნენ შეიარაღებულ ძალებს, საგადასახადო სისტემას, უცხოურ საელჩოებს, დედაქალაქის ყოველდღიურ საქმიანობას. დაწყებული VII საუკუნიდან, [[ალექსი I კომნენოსი]]ს მმართველობის პერიოდის (1081-1118 წწ.) ჩათვლით, რომელმაც გააერთიანა ლოგოთეტების თანამდებობები ერთ ოფიციალურ სტრუქტურაში, ბიუროკრატია უფრო მეტად ცენტრალიზებული გახდა. წყაროებში ჩამოთვლილია ყველაზე მნიშვნელოვანი სამხედრო და სამოქალაქო თანამდებობის პირები, რომელთაც იწვევდნენ იმპერატორის საბანკეტო მაგიდასთან. ჩამოთვლილია, აგრეთვე, 59 მაღალი და დაახლოებით 500 მათზე დაქვემდებარებული თანამდებობის პირი, რომლებიც სასახლეში ოფიციალური მიღების ცერემონიებს ესწრებოდნენ.{{sfn-2|ვალერი ასათიანი, ბიზანტიური ცივილიზაცია|2006|გვ=40}} ბიზანტიის სამოხელეო იერარქიაში XI საუკუნეში არსებობდა თანამდებობები შემდეგი თანმიმდევრობით: [[კესაროსი]], [[სევასტოსი]], [[ნოველისიმოსი]], [[კურაპალატი]], [[პროტოპროედროსი]], [[პროედროსი]], [[მაგისტროსი]] და სხვა. == სამართალი == {{მთავარი|ბიზანტიური სამართალი}} ბიზანტიას ჰქონდა განვითარებული საკანონმდებლო სისტემა. ბიზანტიური სამრთლის ძირითადი წყარო იყო [[თეოდოსიუსის კოდექსი]], [[Corpus Iuris Civilis|იუსტინიანეს კოდიფიკაცია]], [[ეკლოგა]], საადგილმამულო კანონი, ნომოკანონი (საეკლესიო და საერო სამართლის კრებული, რომელსაც საქართველოში სჯულის კანონი ეწოდებოდა), [[პროქირონი]], [[ეპანაგოგა]], ბასილიკები, საეპარქო წიგნი, [[მათე ბლასტარი]]ს ალფაბეტური სინტაგმა და კონსტანტინე არმენოპულოსის „ექვსწიგნეული“. სამართალგანვითარების თვალსაზრისით ბიზანტია სანიმუშო ქვეყანა იყო შუა საუკუნეების მსოფლიოში. იურიდიულ მეცნიერებას ბიზანტიაში საფუძველი ჩაეყარა იმპერატორ [[იუსტინიანე I (ბიზანტია)|იუსტინიანე I-ის]] დროს, როდესაც მოხდა რომის სამართლის ნორმების სისტემატიზაცია. შეიქმნა სამოქალაქო სამართლის კრებული „კორპუს იურის ცივილისი“ (VI ს). იურიდიული მეცნიერების შემდგომი განვითარება დაკავშირებულია ბასილიკების შედგენასთან (IX ს). რომაული სამართლის გარდა შეისწავლიდნენ [[კანონიკური სამართალი|კანონიკურ სამართალს]], რომელიც საეკლესიო კრებათა დადგენილებებს ემყარებოდა. ბიზანტიური სამართლებრივი მეცნიერების განვითარებაზე დიდი გავლენა მოახდინა კონსტანტინოპოლის უმაღლესმა იურიდიულმა სკოლამ (შეიქმნა XI ს-ში). რომაულ-ბიზანტიური სამართალი ცნობილი იყო საქართველოშიც და მას კანონმდებლობასა და მართლმსაჯულებაშიც იყენებდნენ. ქართველი მოღვაწენი თარგმნიდნენ, თავიანთი ქვეყნის ვითარების შესაბამისად განმარტავდნენ და ავითარებდნენ კიდეც ბიზანტიურ ნორმატიულ წყაროებსა და სამართლებრივ თხზულებებს. აღსანიშნავია [[ექვთიმე მთაწმიდელი]]ს ნაშრომები კანონიკურ სამართალში, აგრეთვე [[ვახტანგ VI]]-ის „[[სამართალი ბერძული]]“. == რელიგია == [[ფაილი:Comnenus mosaics Hagia Sophia.jpg|მინი|339x339პქ|მოზაიკა [[აია-სოფიას ტაძარი|აია-სოფიადან]], გამოსახულია [[იესო]] და [[მარიამ ღვთისმშობელი|მარიამი]], მათ გვერდით კი [[იოანე II (ბიზანტია)|იოანე II]] და მისი მეუღლე [[ირინე უნგრელი|ირინე]]]] ბიზანტიის იმპერია წარმოადგენდა [[თეოკრატია|თეოკრატიულ]] სახელმწიფოს, რომელსაც „[[ღმერთი|უფლის]]“ ნებით [[იმპერატორი]] მართავდა. ბიზანტიის იმპერია იყო თეოკრატია იმ გაგებით, რომ ქრისტიანული ფასეულობები და იდეები იყო იმპერიის პოლიტიკური იდეალების საფუძველი და მისი პოლიტიკური მიზნები მასზე იყო დამყარებული.<ref>{{cite book |author=Jennifer Fretland VanVoorst |title=The Byzantine Empire |url=https://books.google.com/books?id=RyOoBQiCm88C&pg=PA14 |year=2012 |publisher=Capstone |page=14}}</ref> ქრისტიანული ეკლესიის იერარქიული წყობილების გართულებასთან ერთად წარმოიქმნა მთელი რიგი ავტოკეფალიური (დამოუკიდებელი) ეკლესიები, რომელთა სათავეში პატრიარქები იდგნენ. თავდაპირველად სამი ავტოკეფალიური ეკლესია იყო: რომის, [[ალექსანდრია|ალექსანდრიისა]] და [[ანტიოქია|ანტიოქიის]], შემდეგ დამოუკიდებელი სტატუსი მიიღო იერუსალიმის ეკლესიამ, ხოლო V საუკუნეში კონსტანტინოპოლის ეპისკოპოსმაც მოიპოვა პატრიარქის წოდება. სულ მალე შესამჩნევი გახდა განსხვავება დასავლეთისა (ლათინური) და აღმოსავლეთის (ბერძნული) ეკლესიებს შორის. აღმოსავლეთში დროთა განმავლობაში ყველაზე დიდი მნიშვნელობა მოიპოვა კონტანტინოპოლის პატრიარქმა, რომელიც „მსოფლიო საეკლესიო პატრიარქად“ იწოდებოდა. ქრისტიანებზე გავლენისათვის კონსტანტინოპოლის პატრიარქსა და რომის პაპს შორის მუდმივი მეტოქეობა იყო. თუ დასავლეთში ეკლესია ცდილობდა საერო ხელისუფლებაზე უპირატესობის მოპოვებას, აღმოსავლეთში ეკლესია და სახელმწიფო ერთიანი, კარგად აწყობილი სახელისუფლებო მექანიზმი იყო. ბიზანტიაში საერო და სასულიერო ხელისუფლების ერთიანობის კონცეფციას [[დიარქია|დიარქიის იდეა]] დაედო საფუძვლად. ამ იდეის თანახმად, საერო ხელისუფლება განაგებდა ქვეშევრდომთა საერო, ხოლო სასულიერო ხელიწუფლება — სულიერ ცხოვრებას. დიარქიის იდეის მთავარი პრინციპი ფუნქციათა განაწილება და მოვალეობათა ერთიანობა იყო. [[ფაილი:A.D. 800-1000 Byzantines - 024 - Costumes of All Nations (1882).JPG|მინი|ბიზანტიელები]] == მოსახლეობა == ბიზანტიის იმპერიის მოსახლეობა ეთნიკურად ჭრელი იყო ([[ბერძნები]], [[სირიელები]], [[კოპტები]], [[სომხები]], [[ებრაელები]], მცირე აზიის ელინიზებული ტომები, [[თრაკიელები]], [[ილირიელები]], [[დაკები]], [[გუთები]], [[სლავები]], [[არაბები]], [[პაჭანიკები]] და სხვა), რაც გავლენას ახდენდა ბიზანტიის სოციალურ-ეკონომიკურ და პოლიტიკურ ურთიერთობათა ჩამოყალიბებაზე. წამყვან როლს იმპერიის ეკონომიკურ-პოლიტიკურ და კულტურულ ცხოვრებაში ბერძენი მოსახლეობა ასრულებდა, თუმცა არცთუ იშვიათად მნიშვნელოვან როლს თამაშობდნენ სხვა ეთნოსებიც. სახელმწიფო ენა [[IV საუკუნე|IV]]-[[VI საუკუნე]]ებში ლათინური იყო, VII საუკუნიდან - ბერძნული. == ბიზანტიური კულტურა და განათლება == ბიზანტიური კულტურა შეიქმნა რომაული, ბერძნული და აღმოსავლური (ელინისტური) კულტურების ტრადიციებზე. ბიზანტიის იმპერიის კულტურა დასავლეთ ევროპის ქვეყნებთან შედარებით გაცილებით მაღალ დონეზე იდგა. ბიზანტიელებს თავიანთი კულტურა კაცობრიობის უმაღლეს მიღწევად მიაჩნდათ და შეგნებულად იცავდნენ თავს უცხო ქვეყნების კულტურული ზეგავლენისაგან, მაგრამ მაინც განიცადეს აღმოსავლური, განსაკუთრებით კი [[არაბული კულტურა|არაბული კულტურის]] აშკარა გავლენა. ბიზანტიაში დიდი ყურადღება ექცეოდა ლიტერატურასა და ანტიკური პერიოდის ავტორების ინტერპრეტაციას. საღვთო წერილთან ერთად სწავლობდნენ [[ჰომეროსი]]ს პოემებსაც, მაგრამ ანტიკური ტრადიციების ათვისება სქოლასტიკურ ხასიათს ატარებდა. გაბატონებული კლასის იდეოლოგიამ უარყო თავისუფალი პიროვნების ჰარმონიული განვითარების ანტიკური იდეალი, ამის სანაცვლოდ მას საფუძვლად დაედო საეკლესიო ასკეტური იდეალი. იმპერიის დესპოტურმა ხასიათმა განსაზღვრა იდეური ცხოვრების მკაცრი კონტროლი, შეიქმნა იმპერატორის კულტი და თავისუფალი, საწინააღმდეგო აზრის გამოთქმის შიში. სახალხო კულტურა წარმოდგენილი იყო ეპოსით, იგავ-არაკებით, ლიტერატურული ენისაგან განსხვავებულ, სასაუბრო ენაზე შექმნილი სიმღერებით. ბიზანტიური კულტურის განვითარების ისტორია შეიძლება რამდენიმე პერიოდად დაიყოს: '''1.''' IV ს — VII ს-ის ბოლო. ამ პერიოდისათვის დამახასიათებელი იყო ძველი, წარმავალი ცივილიზაციის ბრძოლა ახალი იდეოლოგიის წინააღმდეგ. ქრისტიანული ეკლესია არა მარტო ებრძოდა ანტიკურ კულტურას, არამედ ცდილობდა კიდეც კლასიკური მემკვიდრეობა ქრისტიანული ღვთისმეტყველების ყაიდაზე გადაემუშავებინა. '''2.''' VII ს-ის შუაწლები — IX ს. ამ პერიოდისათვის დამახასიათებელი იყო საერთო კულტურის დაქვეითება, გამოწვეული ხელოსნური წარმოების შემცირებით, ვაჭრობის დაქვეითებით. '''3.''' IX ს-ის შუაწლები — X ს. ამ დროს [[კონსტანტინოპოლი|კონსტანტინოპოლში]] აღინიშნა ახალი კულტურული აღმავლობა, რომელიც შემდგომ პროვინციულ ქალაქებზეც გავრცელდა. '''4.''' XI-XII სს. ამ პერიოდში ბიზანტიურმა კულტურამ განვითარების უმაღლეს საფეხურს მიაღწია, რის მიზეზიც იყო იმპერიის ქალაქების აყვავება. '''5.''' XII ს-ის ბოლო — XIII ს. — კულტურული დაქვეითების ხანა, რაც გამოიწვია იმპერიის პოლიტიკურმა და ეკონომიკურმა დაცემამ 1204 წელს ჯვაროსანთა მიერ კონსტანტინოპოლის აღებისა და გაძარცვის შემდეგ. '''6.''' XIV ს — XV ს-ის დასაწყისი — ბიზანტიური კულტურის ახალი აღორძინება, რაც უკავშირდება ბიზანტიაში ჰუმანისტური იდეების ჩასახვას. ბიზანტიის კულტურამ დიდი გავლენა მოახდინა მეზობელი ქვეყნების ([[ბულგარეთი]], [[სერბეთი]], [[რუსეთი]], [[საქართველო]], [[სომხეთი]] და სხვა) ლიტერატურაზე, სახვით ხელოვნებაზე, არქიტექტურასა და სხვა დარგებზე. მნიშვნელოვანია ბიზანტიის როლი ანტიკური მემკვიდრეობის დაცვაში. IV-VI სს-ში კვლავ არსებობდა ანტიკური ეპოქიდან შემორჩენილი უმაღლესი სკოლები (ათენის, ალექსანდრიის, ბეირუთის, ანტიოქიის, ღაზის, პალესტინის კესარეის). 425 წელს კონსტანტინოპოლში შეიქმნა უმაღლესი სკოლა — აუდიტორიუმი, რომელმაც თანდათან შეცვალა სხვა უმაღლესი სკოლები. კონსტანტინოპოლის უმაღლესი სკოლა სახელმწიფო დაწესებულება იყო. ლეგენდის მიხედვით, 726 წელს, იმპერატორ [[ლეონ III (ბიზანტია)|ლეონ III-ის]] ბრძანებით კონსტანტინოპოლის სკოლის შენობა თავისი წიგნებითა და მასწავლებლებითურთ დაწვეს. IX საუკუნეში კონსტანტინოპოლის სასახლეში მოქმედება დაიწყო მანგანის აკადემიამ ლეონ მათემატიკოსის ხელმძღვანელობით. XI ს-ში კონსტანტინოპოლში გაიხსნა იურიდიული და ფილოსოფიური სკოლები-სახელმწიფო დაწესებულებები, რომლებიც მოხელეებს ამზადებდნენ. XII ს-ში ბიზანტიის უმაღლესი სკოლა ეკლესიის მფარველობის ქვეშ მოექცა და მწვალებლობის წინააღმდეგ ბრძოლის ძირითადი დასაყრდენი გახდა. XI საუკუნის ბოლოს გაიხსნა საპატრიარქო სკოლა. 1204 წელს ბიზანტიაში უმაღლესმა სკოლამ არსებობა შეწყვიტა. სახელმწიფო სკოლები თანდათანობით სამონასტრო სკოლებმა შეცვალა. ანტიკური ბიბლიოთეკები მხოლოდ ადრინდელი ბიზანტიის ხანამდე არსებობდა. [[ალექსანდრიის ბიბლიოთეკა]] 391 წელს დაინგრა.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/14417/Library-of-Alexandria ალექსანდრიის ბიბლიოთეკა — ენციკლოპედია ბრიტანიკა]</ref> კონსტანტინოპოლის საჯარო ბიბლიოთეკა (დააარსეს დაახლ. 356 წ.) დაიწვა 475 წელს. გვიანდელი ხანის ბიბლიოთეკების შესახებ მცირე ცნობებია შემონახული. არსებობდა იმპერატორის, პატრიარქის, მონასტრების, უმაღლესი სკოლებისა და კერძო პირების ბიბლიოთეკები. === ხელოვნება === [[ფაილი:Ravenna Basilica of Sant'Apollinare Nuovo 3 Wise men.jpg|მინი|336x336პქ|სამი მოგვის მოზაიკა [[სანტ-აპოლინარე-ნუოვოს ეკლესია|სანტ-აპოლინარე-ნუოვოს ეკლესიიდან]], [[VI საუკუნე]].]] ბიზანტიური ხელოვნების ჩამოყალიბებისათვის დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა ელინისტურ-რომაული ხელოვნების მემკვიდრეობას და იმპერიაში შემავალ ან მისი გავლენის ქვეშ მყოფ ხალხთა ტრადიციებს. განსაკუთრებით არსებითია წინა აზიის, კერძოდ, [[ამიერკავკასია|ამიერკავკასიის]] ხალხთა ხელოვნების წვლილი. თვით ბიზანტიური ხელოვნების ესთეტიკურმა სისტემამ დიდი გავლენა მოახდინა [[შუა საუკუნეები]]ს [[ბალკანეთი]]ს, [[სლავები]]ს, ქრისტიანული აღმოსავლეთის ქვეყნების ხელოვნებაზე. XIX საუკუნის ისტორიოგრაფიამ და ხელოვნებათმცოდნეობამ შეიმუშავა მცდარი კონცეფცია, თითქოს ბიზანტია იყო ამ ქვეყნების კულტურისა და ხელოვნების ერთადერთი წყარო, მათი ხელოვნება კი ბიზანტიური ხელოვნების პროვინციული განშტოება. დღეს მეცნიერულად დადასტურებულია, რომ ბალკანეთის, სლავური ქვეყნების, საქართველოსა და სომხეთის ხელოვნებას საკუთარი ეროვნული სახე და განვითარების დამოუკიდებელი გზები ჰქონდა. მრავალფეროვანია თვით ბიზანტიის იმპერიაში შემავალი ცალკეული პროვინციების ([[სირია]], [[პალესტინა]], [[ანატოლია|მცირე აზია]], [[საბერძნეთი]] და სხვა) ხელოვნებაც. ადგილობრივ ტრადიციებს ყველგან არსებითი მნიშვნელობა ჰქონდა. ბიზანტიური ხელოვნების ჩამოყალიბება-განვითარებაში ქრისტიანულმა რელიგიამ ღრმა კვალი დაამჩნია არქიტექტურასა და სახვით ხელოვნებას, მის თემატიკას, მხატვრულ ფორმას. ბიზანტიური ხელოვნების პირველი საფეხურები ძნელი გასამიჯნია [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] არსებობის ბოლო ორ საუკუნეში განვითარებული ე. წ. ძველი (ანუ ადრეული) ქრისტიანული ხელოვნებისაგან. მისი პირველი აყვავება დაემთხვა იმპერატორ [[იუსტინიანე I (ბიზანტია)|იუსტინიანე I-ის]] ეპოქას (VI ს). ხელოვნებას გარკვეული კვალი დაამჩნია VIII ს — IX ს-ის I ნახევრის მწვავე რელიგიურ-იდეოლოგიურმა ბრძოლებმა ([[ხატმებრძოლეობა]]), ეს პერიოდი თავისებური გარდამავალი ხანა იყო, რასაც XI ს-ის II ნახ. — XII ს-ის დასასრულს, [[მაკედონელთა დინასტია|მაკედონელთა]] და [[კომნენოსები]]ს დინასტიების მმართველობის პერიოდში, ბიზანტიური ხელოვნების მეორე აყვავება მოჰყვა. უკანასკნელი, ხანმოკლე აყვავება ბიზანტიურ ხელოვნებაში აღინიშნა ე. წ. პალეოლოგოსთა ხანაში (1261-1453 წწ). ბიზანტიური ხელოვნების ტრადიციები დიდხანს არსებობდა იმპერიის დამხობის შემდეგაც, უმეტესად სხვადასხვა სამონასტრო ცენტრებში (მაგ. [[აიონ-ოროსი|ათონის მთაზე]]). ==== არქიტექტურა ==== ბიზანტიური არქიტექტურის ევოლუციას უკეთ გავადევნებთ თვალს საეკლესიო ნაგებობათა მიხედვით, თუმცა ბიზანტიაში ფართო სამოქალაქო და თავდაცვითი მშენებლობებიც მიმდინარეობდა (განსაკუთრებით V-VI სს-ში). ბიზანტიამ უკუაგდო ორდერული სისტემა. გადახურვის კონსტრუქციაში აქ იყენებდნენ [[თაღი|თაღებს]], [[კამარა|კამარებსა]] და სფერულ [[გუმბათი|გუმბათებს]]. ბიზანტიური ტაძრის გუმბათი რომაულისაგან განსხვავებით ხურავდა არა რვაწახნაგა სივრცეს ან როტონდას, არამედ კვადრატულ სივრცეს, რაც იწვევდა გუმბათის საფუძვლისა და კვადრატის ურთიერთდასაკავშირებლად კუთხის კონსტრუქციის ([[აფრა (არქიტექტურა)|აფრა]] ანუ პანდატივი და [[ტრომპი]]) გამოყენებას. კვადრატზე დაყრდნობილი გუმბათის თემა ბიზანტიის არქიტექტურამ აღმოსავლეთიდან შეითვისა. საეკლესიო არქიტექტურაში შემუშავდა თაღებისა და კამარების საშუალებით გუმბათთა დაწოლის გაწონასწორების შეკრული სისტემა. განვითარების პირველ პერიოდში ბიზანტიის არქიტექტურა მიზნად არ ისახავდა შენობის ფასადის მხატვრულ გადაწყვეტას. საშენ მასალად ხმარობდნენ აგურს, ქვას, კირის ხსნარს; სირიასა და მცირე აზიაში — უმეტესად თლილ ქვას. [[ფაილი:Hagia Sophia Mars 2013.jpg|მარცხნივ|მინი|285x285პქ|[[აია-სოფიას ტაძარი]] კონსტანტინოპოლში (532-537 წწ) ბიზანტიური არქიტექტურის მწვერვალადაა მიჩნეული (მინარეთები ოსმალურ ეპოქაშია მიშენებული).]] ბიზანტიაში შემუშავდა არქიტექტურული მორთულობის ახლებური, ანტიკურისაგან განსხვავებული ხერხები. მკაფიო პროფილირების ადგილი დაიკავა პოლიქრომულმა ორნამენტაციამ; აჟურულად მუშავდებოდა გადაბმული წაკვეთილი პირამიდის სახის სვეტისთავები. საერო არქიტექტურის პირველი უმნიშვნელოვანესი ძეგლები შეიქმნა კონსტანტინოპოლში. IV საუკუნეს განეკუთვნება მრავალსვეტიანი და კამარებით გადახურული ვრცელი დარბაზული მიწისქვეშა წყალსაცავები. სამეფო სასახლეები გამოირჩეოდა სიდიდითა და მდიდრული მორთულობით. საცხოვრებელი არქიტექტურის საყურადღებო ნიმუშია ე. წ. თეოდორიხის სასახლე [[რავენა]]ში (იტალია, VIII ს); აღსანიშნავია XIII-XV სს-ის მოქალაქეთა საცხოვრებელი სახლები, მმართველთა სასახლეები, სამონასტრო შენობები ქალაქ [[მისტრა]]ში (საბერძნეთი). ბიზანტიურ საეკლესიო არქიტექტურაში დამკვიდრდა ბაზილიკური და ცენტრალური გეგმის მქონე, უმეტესად გუმბათოვანი შენობები, რომლებიც რომის იმპერიის ტერიტორიაზე (თვით რომში, პალესტინაში, სირიასა და სხვა) უკვე ადრინდელ ქრისტიანულ ხანაში იყო ცნობილი. ცენტრალური შენობები — [[როტონდა|როტონდები]], ოქტაგონები (რვაწახნაგოვანები) ხშირად მარტვილთა კულტს უკავშირდებოდა; ასეთივე სახე ჰქონდა სანათლავებსაც (ლატერანის სანათლავი V ს. და სხვა). ადრინდელი ბაზილიკებიდან ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო პალესტინაში ბეთლემის ქრისტეშობის ბაზილიკა (IV ს), რომში წმინდა პეტრეს ტაძარი (IV ს. აღარ არსებობს); [[რავენა]]ში ე. წ. სანტ-აპოლინარე-ნუვო (519 წ), სანტ-აპოლინარე-ინ-კლასე (549 წ) და სხვა. ბაზილიკები შენდებოდა სხვა პროვინციებშიც. [[ფაილი:Basilica of San Vitale.jpg|მინი|285x285პქ|[[სან-ვიტალეს ეკლესია]] [[რავენა]]ში ბიზანტიური არქიტექტურის მნიშვნელოვანი ძეგლია.]] VI საუკუნიდან ბაზილიკურმა თემამ გუმბათოვან არქიტექტურას დაუთმო ადგილი. ამ პერიოდში შეიქმნა გუმბათოვანი ტაძრის შესანიშნავი ნიმუშები: [[სან-ვიტალეს ეკლესია]] [[რავენა]]ში (526-547 წწ) მოზაიკით შემკული საკურთხევლით; მცირეაზიელი ოსტატების ანთიმიოს ტრალელისა და ისიდორე მილეტელის მიერ კონსტანტინოპოლში 532-537 წლებში აგებული [[აია-სოფიას ტაძარი|წმინდა სოფიოს ტაძარი]]. V-VI სს-ში ბიზანტიაში შეიქმნა აგრეთვე ჯვრისებრი ხუთგუმბათიანი ეკლესიის ტიპი (იოანე ნათლისმცემლის ეკლესია ეფესოში, VI ს); VI ს-ში აშენდა [[კონსტანტინოპოლი]]ს წმინდა ირინეს ე. წ. გუმბათოვანი ბაზილიკის ტიპის ტაძარი. სირიული გუმბათოვანი შენობების ნიმუშებია ბოსრისა<ref group="კ">ბოსრა გეგმით რამდენადმე ენათესავება [[ბანა]]ს ტიპის ქართულ და სომხურ ტაძრებს.</ref> და ესრის ეკლესიები. VII-IX სს-ში თანდათან მუშავდებოდა ეკლესიის ე. წ. ჯვარ-გუმბათოვანი ანუ „ჩახაზული ჯვრის“ ტიპი (გეგმა გარედან სწორკუთხაა, გუმბათქვეშა კვადრატის ოთხ მხარეს კამარებია, რომლებიც სივრცეში ჯვრის სახეს ქმნის. ეს ტიპი მთელ ქრისტიანულ სამყაროშია გავრცელებული). ადრეულ საფეხურზე მის შემუშავებაში მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ქართულმა და სომხურმა ნიმუშებმა. ამ დროს არსებობდა ეკლესიის მეორე ტიპიც, ე. წ. კუთხის ტრომპებიანი ეკლესია, რომელშიც ფართო გუმბათი მძლავრი ტრომპების საშუალებით რვა საყრდენს ებჯინება (ე. წ. ოსიოს ლუკასი საბერძნეთში, ფოკიდაში, XI ს. და სხვა). ამ პერიოდის საეკლესიო შენობები ადრინდელთაგან განსხვავდება აზიდული პროპორციებითა და რთული ფორმებით (სტოა, კარიბჭეები, გუმბათთა სიმრავლე); გუმბათები აღჭურვილია სარკმლებიანი ყელით. ვითარდება ფასადთა მორთულობა — აგურით გამოყვანილი ცრუ ნიშები კედლებსა და გუმბათის ყელზე, ქვა-აგურის დეკორატიული წყობა, რომელიც კრამიტის სახურავთან ერთად მკაფიო პოლიქრომულ ეფექტს ქმნის. აღსანიშნავია პარაგორიტისას ეკლესია არტაში (XIII ს), წმინდა მოციქულთა ეკლესია ქალაქ თესალონიკეში (XIV ს), ე. წ. პანტანასას ეკლესია ქალაქ მისტრაში (XV ს) და სხვა. ბიზანტიური ხუროთმოძღვრების მნიშვნელოვანი ძეგლებია შემორჩენილი ბალკანეთში, თურქეთსა და სხვა ქვეყნებში. რომანულ ეპოქასა და აღორძინების ხანაში ბიზანტიური ხუროთმოძღვრების ზოგიერთი ელემენტი, კერძოდ, სფერული გადახურვა, შეითვისა დასავლეთ ევროპის არქიტექტურამ. <center><gallery> File:Sant'.Apollinare.Nuovo01.jpg|[[სანტ-აპოლინარე-ნუოვოს ეკლესია]] File:Ravenna BW 1.JPG|[[სანტ-აპოლინარე-ინ-კლასეს ეკლესია]] File:Hagia Eirene Constantinople July 2007 002.jpg|წმინდა ირინეს ტაძარი კონსტანტინოპოლში File:20090803 hosiosloukas36.jpg|[[ოსიოს ლუკას მონასტერი]] File:Saint-John in Ephesus (6).JPG|იოანე ნათლისმცემლის ეკლესიის ნანგრევები ეფესოში File:Bapistry of Neon.jpg|[[რავენის მართლმადიდებლური სანათლავი]] File:Ayasofya Iznik 902.jpg|წმინდა სოფიას ეკლესია ნიკეაში </gallery></center> ==== სახვითი ხელოვნება ==== ანტიკური ტრადიციების ახალი, ქრისტიანული მსოფლმხედველობის შესატყვისად გადამუშავების პროცესი სახვითი ხელოვნების ყველა დარგს მოიცავდა. ქრისტიანული მსოფლმხედველობის გაბატონებამ მოითხოვა სინამდვილის პირობითი, არამატერიალური ფორმებით გამოხატვა. ეპოქის დასაწყისში ჯერ კიდევ იქმნებოდა შინაგანი ექსპრესიულობით აღბეჭდილი მრგვალი ქანდაკება (ბრინჯაოს დიდი ქანდაკება ბარლეტაში; იუსტინიანეს ცხენოსანი ფიგურა კონსტანტინოპოლში და სხვა). შემდეგ სკულპტურა შემოიფარგლა რელიეფებით. რელიეფებში სხვადასხვა მიმართულება შეიმჩნეოდა. დედაქალაქში ძლიერი იყო (ბარბერინის დიპტიქონი); აღმოსავლური წარმოშობის რელიეფებში სიღრმე შეზღუდული იყო, მოდელირება შესუსტებული (მურანოს დიპტიქონი); მნიშვნელოვანი ძეგლია არქიეპისკოპოს მაქსიმიანეს სპილოს ძვლის ფირფიტებით შემკული სავარძელი რავენაში (VI ს). [[ფაილი:Sanvitale03.jpg|მინი|285x285პქ|მოზაიკა [[სან-ვიტალეს ეკლესია|სან-ვიტალეს ეკლესიიდან]] ([[რავენა]]). იმპერატორი [[იუსტინიანე I (ბიზანტია)|იუსტინიანე I]] ეპისკოპოს მაქსი-მიანესთან, ჯარისკაცებსა და დიდებულებთან ერთად. VI ს]] [[ფაილი:09XX Forty Martyrs of Sebaste anagoria.JPG|220px|მინიატიურა|მარცხნივ|მაკედონიური ხანის რელიეფური ხატის ნიმუში — [[ორმოცი სებასტიელი მოწამე]], სპილოს ძვალი.]] წამყვანი როლი დაიკავა მონუმენტურმა მხატვრობამ დაიკავა. ფართოდ გავრცელდა მოზაიკა. V ს-ის მოზაიკებში (გალა პლაციდიას მავზოლეუმი, მართლმადიდებელთა სანათლავი) ფიგურათა პროპორციები, თავისუფალი პოზები, პლასტიკური ფორმები, ფერები ანტიკურ ტრადიციებს უკავშირდება. პეიზაჟი პირობითია, მაგრამ გარკვეულად სივრცობრივი (ალეგორიული კომპოზიცია „მწყემსი კეთილი კრავთა შორის“ გალა პლაციდიას მავზოლეუმში). [[VI საუკუნე]]ში ჩამოყალიბდა ბიზანტიური სტილი. მოზაიკებში გაბატონებული განყენებული, ხშირად ოქროსფერი ფონის გამო სიბრტყობრივად განლაგებული კომპოზიცია სიღრმეში არ ვითარდებოდა. ფორმათა პლასტიკური მოდელირების ადგილი დაიკავა მკაცრმა კონტურულმა ნახატმა (სანტ-აპოლინარის ეკლესიის მოზაიკები ქრისტეს სასწაულთა და ვნებათა ვრცელი ციკლით). ბიზანტიური ხელოვნების ესთეტიკურმა პრინციპებმა მკაფიო გამოხატულება ჰპოვა [[ხატწერა]]ში. განვითარდა წიგნის გაფორმების ხელოვნება. ბიზანტიური კულტურის ადრინდელი ხანის ხელნაწერთა საუკეთესო ნიმუშებია კონსტანტინოპოლში შექმნილი ხელნაწერები: მილანის „ილიადა“ (V ს), ვენის „დიოსკორიდი“ (VI ს). მინიატურულ მხატვრობაში ელინიზებულ ნაკადთან ერთად არსებობდა აღმოსავლური ([[სირია]], [[პალესტინა]]) მიმართულება (როსანოს ე. წ. ძოწის სახარება — VI ს, 586 წლის რაბულას სახარება). VIII-IX საუკუნეებში ხელოვნების აღმავლობა შეაფერხა [[ხატმებრძოლეობა]]მ. ხატთაყვანისმცემელთა გამარჯვების შემდეგ (IX-XII სს) ადამიანის გამოსახვა აღარ იკრძალებოდა. ბიზანტიური ხელოვნების ოქროს ხანად ითვლება IX-X სს, ე. წ. „მაკედონელთა აღორძინება“. მეცნიერებასა და ხელოვნებაში თავი იჩინა მძლავრმა ჰუმანისტურმა მოძრაობამ კლასიკური მემკვიდრეობის განახლებისათვის. კვლავ მიმართეს ანტიკურ ხელოვნებას, რამაც მკაფიო გამოხატულება ჰპოვა ხელნაწერთა მხატვრობაში. ფართოდ გავრცელდა ტრიპტიქის ფორმის კარედი-ხატები (არბავილის ტრიპტიქი, X ს). განვითარდა საიუველირო ხელოვნება, განსაკუთრებით კი — ტიხრული მინანქარი. XI ს-ის მონუმენტური დეკორისათვის დამახასიათებელი იყო მკაფიო, არქიტექტონიკური ანსამბლი; გაწონასწორებული, მშვიდი გამოსახულება, იმავე პერიოდში [[კაპადოკია]]ში, გამოქვაბული მონასტრების ფრესკულ მხატვრობაში გრძელდებოდა ძველი აღმოსავლური ექსპრესიული ნაკადი. XII საუკუნის მონუმენტური დეკორის სისტემა უფრო დიფერენცირებული გახდა. მრავალფიგურიან კომპოზიციებში თხრობითი და ჟანრული ელემენტები შეიჭრა (ჩეფალუს, მონრეალეს მოზაიკები [[სიცილია]]ში). XII-XIII სს-ის მხატვრობაში თავი იჩინა ახალმა ტენდენციებმა, გაჩნდა გარკვეული ინტერესი ადამიანური განცდების გადმოცემისადმი. პალეოლოგოსთა ხანის ხელოვნების მწვერვალია [[კონსტანტინოპოლი]]ს კაჰრიე-ჯამის (ხორას მონასტერი) მოზაიკები (1310-20 წწ). XIV-XV სს-ში მნიშვნელოვანი ნაწარმოებები შეიქმნა [[მისტრა]]ში ([[საბერძნეთი]]). პალეოლოგოსთა ხანის სტილი გავრცელდა იმ ქვეყნებში, რომლებიც ბიზანტიურ ხელოვნებასთან იყვნენ დაკავშირებულები ([[სერბეთი]], [[ბულგარეთი]], [[რუსეთი]], [[საქართველო]]). XV-XVIII სს-ში საბერძნეთში, ათონის მონასტრებში გრძელდებოდა ბიზანტიური ხელოვნების ტრადიციები, მაგრამ ისიც მხოლოდ ძველი ფორმების გამეორებით შემოიფარგლებოდა. <center><gallery> ფაილი:Christ Pantocrator Deesis mosaic Hagia Sophia.jpg ფაილი:RabulaGospelsFol13vAscension.jpg ფაილი:Françoise Foliot - Ouverture des Jeux du cirque à Constantinople en 506 (cropped).jpg ფაილი:Daphni.jpg ფაილი:Meister der Demetrius-Kirche in Saloniki 002.jpg ფაილი:Veneza118.jpg ფაილი:Meister von Nerezi 001.jpg ფაილი:Hosios Loukas Katholikon (nave, South-West squinch) - Baptism - detail 02.jpg ფაილი:Spas vsederzhitel sinay.jpg ფაილი:Encaustic Virgin.jpg </gallery></center> ==== ლიტერატურა ==== [[ფაილი:Musee du Moyen Age A09.JPG|მინი|სპილოს ძვლით შემკული მე-13 საუკუნის ბიზანტიური სახარება.]] ბიზანტიური ლიტერატურა შუა საუკუნეების ბერძნული ლიტერატურაა. მის '''პირველ პერიოდს''' (IV-VI სს) ზოგჯერ გარდამავალს ან წინაბიზანტიურს უწოდებენ; მისთვის დამახასიათებელია ანტიკური ლიტერატურული ტრადიციებისა და ახალი, ქრისტიანული იდეურ-მხატვრული ტენდენციების თანაარსებობა. ანტიკური ჟანრებიდან განსაკუთრებით გავრცელდა რიტორიკა, რომლის წარმომადგენლები IV საუკუნეში იყვნენ ლიბანიოსი და კოლხეთის ფილოსოფიურ-რიტორიკულ სკოლაში აღზრდილი თემისტიოსი. ანტიკური პოეტური ფორმებისა და ლექსთაწყობის პრინციპებისადმი ერთგულების ნიმუშია [[გრიგოლ ნაზიანზელი]]ს პოეზია. ამ პერიოდში იწყება ქრისტიანული ლიტერატურის დამკვიდრება, რამაც, საბოლოოდ, გაბატონებული პოზიცია დაიკავა და თითქმის მთლიანად ჩაანაცვლა ანტიკური. ჩაისახა [[ჰაგიოგრაფია|ჰაგიოგრაფიის]], [[პატერიკა|პატერიკისა]] და [[ეგზეგეტიკა|ეგზეგეტიკის]] ჟანრები. VI საუკუნის პოეზიაში ანტიკური კვანტიტატი შეცვალა ენისათვის ბუნებრივმა ტონურმა ლექსთაწყობამ. ამ ახალი პოეზიის ყველაზე ორიგინალური ნიმუშია [[რომანოზ მელოდოსი]]ს კონტაკიონები. იუსტინიანეს ეპოქის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ლიტერატორული ჟანრი იყო ისტორიოგრაფია. ჰაგიოგრაფიამ დაკარგა თავისი პირვანდელი სისადავე და უშუალობა და სავალდებულო ნორმებით განსაზღვრულ ჟანრად იქცა. კლასიკური ჟანრებიდან [[VI საუკუნე]]ში პოპულარული იყო [[ეპიგრამა]]. ბიზანტიური ლიტერატურის '''მეორე პერიოდი''' მოიცავს VII-X სს-ის მწერლობას. VII-VIII სს-ში ანტიკურ კულტურასთან კავშირი შესუსტდა. ანტიკური ლიტერატურის მოტივები და ფორმები მისაბაძ ნიმუშებად აღარ ითვლებოდა. ანტიკური ტრადიცია ძლიერი იყო მხოლოდ ლექსთაწყობის დარგში. კულტურული ცხოვრება გამოცოცხლდა IX საუკუნის II ნახევარში. ბიზანტიური ლიტერატურის '''მესამე პერიოდს''' (XI-XII სს) აღორძინების ხანას უწოდებენ. XI საუკუნის ლიტერატურაში შეიძლება გამოიყოს სამი ტენდენცია: მორალურ-დიდაქტიკური, მისტიკური და ფილოსოფიური. XII საუკუნის ლიტერატურაში კი მთავარ ჟანრს ისტორიოგრაფია წარმოადგენდა. '''მეოთხე პერიოდი''' მოიცავს XIII-XV სს-ის მწერლობას. ჯვაროსანთა მიერ კონსტანტინოპოლის აღებისა (1204 წ.) და იმპერიის ცენტრის [[ნიკეა]]ში გადანაცვლების შედეგად წარმოიქმნა ლიტერატურული კერები კონსტანტინოპოლის გარეთ ([[ნიკეა]], [[ეპირი]], [[ტრაპიზონი]], [[როდოსი]], [[კვიპროსი]]). წარმართული კულტურის ღრმა შესწავლამ განაპირობა მწერლობაში საერო ნაკადის, ჰუმანისტური და წინარენესანსული ტენდენციების განვითარება. ==== მუსიკა ==== [[ფაილი:Mosaic of the Female Musicians.jpg|მინი|303x303პქ|მუსიკოსების მოზაიკა, IV საუკუნე.]] ბიზანტიის ისტორიულ-პოლიტიკურმა პირობებმა და მოსახლეობის ეთნიკურმა შემადგენლობამ განსაზღვრა აქაური მუსიკის ჟანრობრივი და ინტონაციური მრავალფეროვნება. ბიზანტიური მუსიკის საწყისები სპარსულ, კოპტურ, ებრაულ საგალობლებსა და გვიანდელ ბერძნულ და რომაულ მელოსშია საძიებელი. მან შეიწოვა აგრეთვე სირიული (IV ს), არაბული (VIII ს) და სლავური მუსიკალური კულტურის ელემენტები. ბიზანტიაში საერო და სასულიერო მუსიკალური ნაკადი მჭიდრო ურთიერთკავშირში იყო. წარმოიშვა ე. წ. აკლამაციები (გალექსილ ტექსტებზე სამღერი მისასალმებელი წამოძახილები), სუფრული სადიდებელი სიმღერები და საეკლესიო ანტიფონები. საერო ყოფაში გაჩნდა და დამკვიდრდა პნევმატური ორგანი. ცნობილია ბიზანტიური ნოტაციის რამდენიმე სახე: ეკფონეტიკური (VI-VIII სს), შტრიხული (VIII-XII სს), მრგვალი (XII-XIV სს) და კუკუზელის ნევმები (XIV-XV სს). ბიზანტიური საეკლესიო მუსიკა ძირითადად ვოკალური და ერთხმიანია. საკულტო ერთხმიანობა — ლოცვანის წამღერებით კითხვა (რეჩიტატივი) და უფრო განვითარებული მელოდია — ფსალმოდია, ძველაღმოსავლური წარმოშობისაა. IV საუკუნეში საეკლესიო გალობაში შემოდის სასიმღერო-პოეტური იმპროვიზაცია — ტროპარი, რომელმაც VI-VII სს-ში განდევნა ფსალმოდიები. X საუკუნიდან ტროპარებს ეწოდებოდათ სტრიქონები, შემდეგ ისინი გარდაიქმნენ ჰიმნებად (რელიგიურ-ფილოსოფიური სასიმღერო ლირიკა). ჰიმნების ავტორებიდან ცნობილი არიან ეფრემ სირიელი (IV ს), კონდაკის შემქმნელი რომანოზ მელოდოსი (VI ს). VII-VIII სს-ში ჰიმნური საგალობლის ფორმად იქცა კანონი. ამ ფორმამ უმაღლეს მწვერვალს მიაღწია [[ანდრია კრეტელი (მთავარეპისკოპოსი)|ანდრია კრეტელის]], [[იოანე დამასკელი]]ს, კოსმა მაიუმელისა და სახელგანთქმული კონსტანტინოპოლელი მომღერალი და პოეტი ქალის (X ს) კასიას შემოქმედებაში. ჰიმნოგრაფიის დიდი ცენტრი იყო სტუდიტეს მონასტერი. ბიზანტიური მუსიკა IX ს-მდე დიდ გავლენას ახდენდა მრავალი ევროპული ქვეყნის მუსიკალურ კულტურაზე. IX საუკუნიდან კი მან გარკვეული შეფერხება განიცადა. მისი გამოცოცხლება დაკავშირებულია ათონის მონასტრის ჰიმნოგრაფისა და თეორეტიკოსის იოანე კუკუზელის (XIV-XV სს) სახელთან. ბიზანტიური მუსიკის აღმავლობის ამ ხანას, „კუკუზელის ეპოქას“, ბოლო მოუღო ოსმალთა მიერ ბიზანტიის იმპერიის დაპყრობამ. == მეცნიერება == === მათემატიკა და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები === [[ფაილი:Galenosgruppe (Wiener Dioskurides).jpg|მარცხნივ|მინი|შვიდი ცნობილი ექიმის გამოსახულება მანუსკრიპტზე.]] ბიზანტიაში მათემატიკის საზოგადოებრივი პრესტიჟი გაცილებით დაბლა იდგა ვიდრე რიტორიკისა და ფილოსოფიისა. IV-VI სს-ში ბიზანტიური მათემატიკა, უპირველეს ყოვლისა, ანტიკური კლასიკოსების კომენტირებით ამოიწურებოდა. ბიზანტიური ფიზიკა („ფიზიოლოგია“) მწიგნობრული და აღწერითი იყო, ექსპერიმენტს იშვიათად იყენებდნენ. IX საუკუნის შუა წლებიდან იმპერიაში დაიწყო საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა ერთგვარი აღმავლობა. ლეონ მათემატიკოსმა პირველმა გამოიყენა ასოები ალგებრულ სიმბოლოებად. საფიქრებელია, რომ XII საუკუნეში შემოიტანეს არაბული ციფრები (პოზიციური სისტემა). კოსმოლოგიის შესახებ ბიზანტიელებს ტრადიციული წარმოდგენები ჰქონდათ, რომელთაგან ზოგი ბიბლიური კონცეფციიდან მომდინარეობდა (მოძღვრება ბრტყელ, ოკეანით გარშემორტყმულ დედამიწაზე), ზოგი კი — ელინისტური მეცნიერების მიღწევებიდან. ასტრონომიური დაკვირვებები იმპერიაში გავრცელებულ ასტროლოგიას ემსახურებოდა. XIV საუკუნეში ნიკიფორე გრიგორამ წამოაყენა კალენდრის რეფორმის საკითხი და იწინასწარმეტყველა მზის დაბნელება.<ref>ქსე, ტ. 2, გვ. 366</ref> ბიზანტიელები კარგად ფლობდნენ საღებავების, ფერადი ჭიქურის, მინის წარმოებისა და სხვა ქიმიურ პროცესებს. ალქიმია მჭიდრო კავშირში იყო ადრინდელი ბიზანტიის ხანაში გავრცელებულ მაგიასთან და შესაძლოა მასთანვე იყოს დაკავშირებული დიდი ქიმიური აღმოჩენა [[ბერძნული ცეცხლი|„ბერძნული ცეცხლი“]]. ზოოლოგია, ბოტანიკა და აგრონომია წმინდა აღწერილობითი ხასიათისა იყო, მედიცინა კი ძირითადად ანტიკურ ტრადიციას ემყარებოდა. ==== გეოგრაფია ==== ბიზანტიაში გეოგრაფიას საფუძვლად დაედო ოლქების, ქალაქების, საეკლესიო დიოცეზების ოფიციალური აღწერილობები. დაახლ. 535 წელს იეროკლემ შეადგინა „სინეკდემოსი“ (64 პროვინციისა და 912 ქალაქის აღწერილობა), რომელიც შემდეგ საფუძვლად დაედო ბევრ გეოგრაფიულ თხზულებას. შეიქმნა აღწერები ვაჭართა (იტინერარიუმები) და მომლოცველთა მოგზაურობებისა. IV საუკუნის ანონიმურ იტინერარიუმში დაწვრილებითაა აღწერილი [[ხმელთაშუა ზღვა]]. მოცემულია მანძილები ნავსადგურებს შორის. ჩვენამდე მოღწეულია ვაჭარ კოსმა ინდიკოპლევსტის (VI ს) თხზულება „ქრისტიანული ტოპოგრაფია“, რომელიც გარდა ზოგადი კოსმოლოგიური წარმოდგენებისა, სანდო ცნობებს შეიცავს არაბული, აფრიკული და სხვა ქვეყნების ხალხთა შესახებ. === ისტორიოგრაფია === [[ფაილი:Constantine VII Porphyrogenitus (2).jpeg|მინიატიურა|მარჯვნივ|[[კონსტანტინე VII]]]] IV-VII სს-ის ბიზანტიის ისტორიულ მეცნიერებაში ჯერ კიდევ ძლიერი იყო ანტიკური ტრადიციები; გაბატონებული იყო წარმართული მსოფლმხედველობა. VI ს-ის ავტორების ([[პროკოპი კესარიელი]], [[აგათია სქოლასტიკოსი]]) თხზულებებსაც კი არ ემჩნეოდა ქრისტიანული გავლენა. ამავდროულად IV საუკუნის ისტორიოგრაფიაში გაჩნდა [[ევსები კესარიელი]]ს მიერ წარმოდგენილი ახალი მიმართულება, რომელიც კაცობრიობის ისტორიას განიხილავდა როგორც თეოლოგიურ პროცესს. პროკოპი კესარიელისა და აგათია სქოლასტიკოსის ნაშრომები მნიშვნელოვანი წყაროა VI საუკუნის დასავლეთ საქართველოს ისტორიის შესასწავლად. საქართველოს შესახებ საინტერესო ცნობებია შემონახული IV-V სს-ის ისტორიკოსების [[ამიანე მარცელინუსი]]ს, [[ევსტათი ანტიოქიელი]]ს, [[პრისკე პანიონელი]]ს, [[გელასი კესარიელი]]სა და სხვა ავტორების საისტორიო თხზულებებში (IV-XV სს-ის ბიზანტიელ მწერალთა ყველა ის ცნობა, რომელიც საქართველოს ეხება, გამოქვეყნებულია კრებულში [[გეორგიკა (კრებული)|„გეორგიკა“]]). VI-X სს-ში ისტორიულ თხზულებათა ძირითადი ჟანრი იყო [[ქრონოგრაფია]] ([[იოანე მალალა]], [[თეოფანე ბიზანტიონელი]], [[გიორგი ამარტოლი]]<ref group="კ">გიორგი ამარტოლის ნაშრომი „ქრონოგრაფია“ XII საუკუნეში ქართულად თარგმნა [[არსენ იყალთოელი|არსენ იყალთოელმა]].</ref>). ეს ქრონიკები კაცობრიობის საერთო ისტორია იყო (ჩვეულებრივ [[ადამი]]დან მოყოლებული). იწერებოდა დიდაქტიკური ტონით. ამ ეპოქის საინტერესო ისტორიკოსია იმპერატორი [[კონსტანტინე VII|კონსტანტინე VII პორფიროგენეტი]]. მისი ინიციატივით და ზრუნვით გამოდიოდა კომპილაციური ხასიათის ენციკლოპედიური კრებულები. ავტორია რამდენიმე თხზულებისა, რომლებიც ბიზანტიის ისტორიის ძვირფასი წყაროა. XII-XIII სს-ში დაიწყო ისტორიული მეცნიერების აღმავლობა. ამ პერიოდის ისტორიულ თხზულებათა ძირითად ნაწილს შეადგენდნენ თანამედროვეთა მიერ დაწერილი ქრონიკები, რომლებიც დროის მცირე მონაკვეთს მოიცავდა (მიქაელ ფსელოსი, [[იოანე კინამოსი]], [[მიქაელ ატალიატე]], [[ანა კომნენოსი]], [[ნიკიტა ქონიატე]]). ბიზანტიის ისტორიოგრაფიის უკანასკნელი აღმავლობა იმპერიის არსებობის ბოლო პერიოდს ემთხვევა. სინამდვილის ტრაგიკულმა აღქმამ გამოიწვია ისტორიული პროცესებისადმი რელატიური მიდგომა ([[ლაონიკე ქალკოკონდილე]]), რომლის მიხედვითაც ისტორიული მოვლენები ღვთის ნებას კი არ ემორჩილებოდა, არამედ ან ბედისწერის შედეგი იყო, ან შემთხვევისა. == ტექნიკა და ხელოსნობა == ბიზანტიამ მემკვიდრეობით მიიღო სოფლის მეურნეობის ანტიკური ტექნიკა (ხის უბორბლო გუთანი ჩამოსაცმელი სახნისით, სალეწი კაბადო, ხელოვნური რწყვა და სხვა) და ხელოსნობა. XII საუკუნემდე ბიზანტია იყო ევროპის ერთ-ერთი მოწინავე სახელმწიფო ხელოსნური წარმოების მხრივ. განვითარებული იყო ოქრომჭედლობა, აბრეშუმსაქსოვი წარმოება, მონუმენტური მშენებლობა, გემთმშენებლობა (IX საუკუნიდან იყენებდნენ ირიბ იალქანს); IX საუკუნიდან გავრცელდა მოჭიქული კერამიკა და მინის დამზადება (ანტიკური რეცეპტებით). ანტიკური ტრადიციების შენარჩუნების სურვილი ხელს უშლიდა ტექნიკურ პროგრესს. XII საუკუნიდან ბიზანტია ხელოსნური წარმოების მთელ რიგ დარგებში ჩამორჩა დასავლეთ ევროპის ქვეყნებს. XIV-XV სს-ში იმპერიის საფეიქრო წარმოება კონკურენციას ვეღარ უწევდა იტალიურ წარმოებას.<ref>ქსე, ტ. 2, გვ. 365-366</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[ბიზანტიის იმპერატორების სია]] * [[რომის იმპერია]] * [[დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემა]] * [[კონსტანტინოპოლი]] * [[ლათინთა იმპერია]] * [[ნიკეის იმპერია]] * [[ეპირის დესპოტატი]] * [[ტრაპიზონის იმპერია]] == ლიტერატურა == === გამოყენებული ლიტერატურა === {{Refbegin|2}} {{ქსე|2|363-369}} {{ქსე|6|106-107}} {{ქსე|7|426}} {{ქსე|10|41}} {{ქსე|11|560-561}} * ტივაძე გ., შუა საუკუნეების ისტორია, ტ. I, თბ., 1967 წ. * {{cite book |last=ასათიანი|first=ვალერი |year=2006 |title=ბიზანტიური ცივილიზაცია |publisher= |location=[[თბილისი]] |isbn=99940-31-98-8|ref=CITEREFვალერი ასათიანი, ბიზანტიური ცივილიზაცია2006}} * {{cite book |last=მ. ლორთქიფანიძე, ო. ჯაფარიძე, დ. მუსხელიშვილი, რ. მეტრეველი|first= |year=2012 |title=საქართველოს ისტორია ოთხ ტომად, ტ. II — საქართველოს ისტორია IV საუკუნიდან XIII საუკუნემდე |publisher=პალიტრა L |location=[[თბილისი]] |isbn=978-9941-19-585-3|ref=CITEREFსაქართველოს ისტორია, ტ. II2012}} * გოზალიშვილი გ., ბიზანტიასა და ირანს შორის ბრძოლა იბერია-ლაზიკისათვის VI საუკუნეში, თბ., 1944 წ. * [[სიმონ ყაუხჩიშვილი|ყაუხჩიშვილი ს.]], ლექციები ბიზანტიის ისტორიიდან, თბ., 1948 წ. * {{cite book |last=დილი|first=შარლ |year=1998 |title=ბიზანტიის ისტორია |publisher=ნეკერი |location=[[თბილისი]] |isbn=|ref=CITEREFშარლ დილი, ბიზანტიის ისტორია1998}} {{Refend}} === რეკომენდებული ლიტერატურა === {{Refbegin|2}} * {{cite book|first=Agustí|last=Alemany|title=Sources on the Alans: A Critical Compilation|location=Leiden|publisher=Brill|year=2000|pages=170–243|isbn=90-04-11442-4|ref=harv}} * {{cite book|last=Ahrweiler|first=Hélène|last2=Laiou|first2=Angeliki E.|author1-link=Helene Ahrweiler|author2-link=Angeliki Laiou|title=Studies on the Internal Diaspora of the Byzantine Empire|url=https://archive.org/details/studiesoninterna0000unse|chapter=Preface|location=Washington, DC|publisher=Dumbarton Oaks|year=1998|isbn=0-88402-247-1|ref=harv}} * {{cite journal|last=Anastos|first=Milton V.|year=1962|title=The History of Byzantine Science. Report on the Dumbarton Oaks Symposium of 1961|journal=Dumbarton Oaks Papers|issn=0070-7546|volume=16|pages=409–411| doi=10.2307/1291170|jstor=1291170|ref=harv}} * {{cite book|last=Angold|first=Michael|title=The Byzantine Empire, 1025–1204: A Political History|url=https://archive.org/details/byzantineempire10000ango|location=London|publisher=Longman|year=1997|isbn=978-0-582-29468-4|ref=harv}} * {{cite journal|last=Antonucci|first=Michael|year=1993|title=War by Other Means: The Legacy of Byzantium|journal=History Today|volume=43|issue=2|pages=11–13|issn=0018-2753|url=http://www.historytoday.com/michael-antonucci/war-other-means-legacy-byzantium|accessdate=21 May 2007|ref=harv}} * {{cite book|first=Sophocles Evangelinus|last=Apostolides|title=Greek Lexicon of the Roman and Byzantine Periods|location=Hildesheim|publisher=Georg Olms|year=1992|isbn=3-487-05765-4|ref=harv}} * {{cite book|editor1-last=Baynes|editor1-first=Norman Hepburn|editor2-last=Moss|editor2-first=Henry St. Lawrence Beaufort|title=Byzantium: An Introduction to East Roman Civilization|url=https://archive.org/details/byzantiumintrodu00baynrich|location=Oxford|publisher=Clarendon Press|year=1948|ref=harv}} * {{cite book|last=Baynes|first=Spencer|chapter=Vlachs|title=Encyclopædia Britannica|edition=11th|location=New York|year=1907|ref=harv}} * {{cite book|last=Beaton|first=Roderick|title=The Medieval Greek Romance|url=https://archive.org/details/medievalgreekrom0000beat|location=New York and London|publisher=Routledge|year=1996|isbn=0-415-12032-2|ref=harv}} * {{cite book|last=Beckwith|first=John|title=Early Christian and Byzantine Art|location=New Haven|publisher=Yale University Press|origyear=1970|year=1993|isbn=0-300-05296-0|ref=harv}} * {{cite book|last=Béhar|first=Pierre|title=Vestiges d'Empires: La Décomposition de l'Europe Centrale et Balkanique|location=Paris|publisher=Éditions Desjonquères|year=1999|isbn=2-84321-015-1|ref=harv}} * {{cite book|last=Benz|first=Ernst|title=The Eastern Orthodox Church: Its Thought and Life|year=1963|location=Piscataway|publisher=Aldine Transaction|isbn=978-0-202-36298-4|url=http://books.google.com/books?id=Q5Z_evECb1UC|ref=harv}} * {{cite book|last1=Bideleux|first1=Robert|last2=Jeffries|first2=Ian|title=A History of Eastern Europe: Crisis and Change|url=https://archive.org/details/historyofeastern0000bide|location=New York and London|publisher=Routledge|year=1998|isbn=0-415-16111-8|ref=harv}} * {{cite book|last=Birkenmeier|first=John W.|title=The Development of the Komnenian Army: 1081–1180|location=Leiden|publisher=Brill|year=2002|isbn=90-04-11710-5|ref=harv}} * {{cite book|last=Blume|first=Fred H.|editor-last=Kearley|authorlink=Fred H. Blume|editor-first=Timothy|title=Annotated Justinian Code|year=2008|url=http://www.uwyo.edu/lawlib/blume-justinian/index.html|location=Laramie|publisher=University of Wyoming|ref=harv}} * {{cite book|last=Bray|first=R. S.|title=Armies of Pestilence: The Impact of Disease on History|url=https://archive.org/details/armiesofpestilen0000bray|publisher=James Clarke|year=2004|isbn=0-227-17240-X|ref=harv}} * {{cite book|last=Browning|first=Robert|chapter=The Continuity of Hellenism in the Byzantine world: Appearance or Reality?|pages=111–128|editor1-last=Winnifrith|editor1-first=Tom|editor2-last=Murray|editor2-first=Penelope|title=Greece Old and New|year=1983|location=New York|publisher=Macmillan|isbn=0-333-27836-4|ref=harv}} * {{cite book|last=Browning|first=Robert|title=The Byzantine Empire|url=https://archive.org/details/byzantineempire0000brow|location=Washington, DC|publisher=The Catholic University of America Press|year=1992|isbn=0-8132-0754-1|ref=harv}} * {{cite book|last=Bryce|first=James|title=Studies in History and Jurisprudence, Vol. 1|publisher=H. Frowde|year=1901|isbn=1-4021-9046-8|ref=harv}} * {{cite book|last=Brooke|first=Zachary Nugent|title=A History of Europe, from 911 to 1198|url=https://archive.org/details/historyofeuropef0000broo|location=London|publisher=Methuen|year=1962|ref=harv}} * {{cite book|last=Burns|first=Thomas S.|title=A History of Ostrogoths|location=Bloomington and Indianapolis|publisher=Indiana University Press|year=1991|isbn=0-253-20600-6|ref=harv}} * {{cite book|last=Bury|first=John Bagnall|authorlink=J. B. Bury|title=History of the Later Roman Empire|location=London|publisher=Macmillan|year=1923|url=http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/BURLAT/home.html|ref=harv}} * {{cite book|last1=Bury|first1=John Bagnall|last2=Philotheus|title=The Imperial Administrative System of the Ninth Century: With a Revised Text of the Kletorologion of Philotheos|year=1911|location=London|publisher=Oxford University Press|ref=harv}} * {{cite book|last=Cameron|first=Averil|title=The Byzantine and Islamic Early Near East I: Problems in the Literary Source Material|year=1992|publisher=Darwin|editor=Averil Cameron and Lawrence I. Conrad|chapter=New Themes and Styles in Greek Literature, 7th and 8th centuries|isbn=0-87850-080-4|ref=harv}} * {{cite book|last=Campbell|first=George L.|title=Compendium of the World's Languages: Abaza to Kurdish|url=https://archive.org/details/compendiumofworl00camp|year=2000|origyear=1991|location=New York and London|publisher=Routledge|isbn=0-415-20296-5|ref=harv}} * {{cite book|last=Chrysos|first=Evangelos|title=Byzantine Diplomacy: Papers from the Twenty-Fourth Spring Symposium of Byzantine Studies, Cambridge, March 1990 (Society for the Promotion of Byzant)|url=https://archive.org/details/byzantinediploma0000spri|year=1992|publisher=Variorum|isbn=0-86078-338-3|editor=Jonathan Shepard, Simon Franklin|chapter=Byzantine Diplomacy, CE 300–800: Means and End|ref=harv}} * {{cite book|last=Clark|first=Victoria|title=Why Angels Fall: A Journey through Orthodox Europe from Byzantium to Kosovo|url=https://archive.org/details/whyangelsfallpor0000clar|location=London|publisher=Macmillan|year=2000|isbn=0-312-23396-5|ref=harv}} * {{cite book|last=Cohen|first=H. Floris|title=The Scientific Revolution: A Historiographical Inquiry|location=Chicago|publisher=University of Chicago Press|year=1994|isbn=0-226-11280-2|ref=harv}} * {{cite web|last=Dickson|first=Paul|title=Mathematics Through the Middle Ages (320–1660 AD)|accessdate=1 April 2008|work=Medieval Mathematics|publisher=University of South Australia|url=http://www.roma.unisa.edu.au/07305/medmm.htm|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080513152720/http://www.roma.unisa.edu.au/07305/medmm.htm|archivedate=13 მაისი 2008}} * {{cite book|last=Diehl|first=Charles|chapter=Byzantine Art|editor1-last=Baynes|editor1-first=Norman Hepburn|editor2-last=Moss|editor2-first=Henry St. Lawrence Beaufort|title=Byzantium: An Introduction to East Roman Civilization|url=https://archive.org/details/byzantiumintrodu00baynrich|location=Oxford|publisher=Clarendon|year=1948|oclc=1058121|ref=harv}} * {{cite book|last1=Duiker|first1=William J.|last2=Spielvogel|first2=Jackson J.|title=The Essential World History|url=https://archive.org/details/essentialworldhi0000will|year=2010|location=Boston|publisher=Wadsworth|isbn=978-0-495-90227-0|ref=harv}} * {{cite book|last=Esler|first=Philip Francis|title=The Early Christian World|year=2004|location=New York and London|publisher=Routledge|isbn=0-415-33312-1|ref=harv}} * {{cite book|last=Evans|first=James Allan Stewart|title=The Emperor Justinian and the Byzantine Empire|url=https://archive.org/details/emperorjustinian0000evan|location=Westport|publisher=Greenwood|year=2005|isbn=0-313-32582-0|ref=harv}} * {{cite book|last=Evans|first=Helen C.|title=Byzantium, Faith and Power (1261–1557)|year=2004|location=New York, NY|publisher=Metropolitan Museum of Art/Yale University Press|isbn=1-58839-114-0|url=http://libmma.contentdm.oclc.org/cdm/compoundobject/collection/p15324coll10/id/58371/rec/3|ref=harv}} * {{cite book|last1=Fossier|first1=Robert|last2=Sondheimer|first2=Janet|title=The Cambridge Illustrated History of the Middle Ages|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=1997|isbn=0-521-26644-0|ref=harv}} * {{cite book|last1=Fouracre|first1=Paul|last2=Gerberding|first2=Richard A.|title=Late Merovingian France: History and Hagiography, 640–720|location=Manchester|publisher=Manchester University Press|year=1996|isbn=0-7190-4791-9|ref=harv}} * {{cite book|last=Freeman|first=Charles|title=The Greek Achievement – The Foundation of the Western World|location=New York|publisher=Penguin|year=1999|isbn=0-670-88515-0|ref=harv}} * {{cite book|last=Gabriel|first=Richard A.|year=2002|title=The Great Armies of Antiquity|location=Westport|publisher=Greenwood|isbn=0-275-97809-5|ref=harv}} * {{cite book|last=Garland|first=Lynda|year=1999|title=Byzantine Empresses: Women and Power in Byzantium, CE 527–1204|url=https://archive.org/details/byzantineempress0000garl|location=New York and London|publisher=Routledge|isbn=0-415-14688-7|ref=harv}} * {{cite book|last=Grabar|first=André|title=L'iconoclasme Byzantin: le dossier archéologique|url=https://archive.org/details/liconoclasmebyza0000grab|publisher=Flammarion|year=1984|isbn=2-08-081634-9|ref=harv}} * {{cite book|last1=Greatrex|first1=Geoffrey B.|editor-last=Maas|editor-first=Michael|chapter=Byzantium and the East in the Sixth Century|title=The Cambridge Companion to the Age of Justinian|url=https://archive.org/details/cambridgecompani00maas|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=2005|pages=[https://archive.org/details/cambridgecompani00maas/page/n533 477]–509|isbn=0-521-81746-3|ref=harv}} * {{cite book|last1=Greatrex|first1=Geoffrey|last2=Lieu|first2=Samuel N. C.|title=The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (Part II, 363–630 AD)|location=New York and London|publisher=Routledge|year=2002|isbn=0-415-14687-9|ref=harv}} * {{cite book|last=Gregory|first=Timothy E.|title=A History of Byzantium|url=https://archive.org/details/historyofbyzanti0000greg_2ndedi|location=Malden|publisher=Wiley-Blackwell|year=2010|isbn=1-4051-8471-X|ref=harv}} * {{cite book|last=Grierson|first=Philip|title=Byzantine Coinage|year=1999|location=Washington, DC|publisher=Dumbarton Oaks|url=http://www.doaks.org/byzcoins.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927000204/http://www.doaks.org/byzcoins.pdf|archivedate=27 სექტემბერი 2007|deadurl=yes|isbn=0-88402-274-9|format=PDF|ref=harv|accessdate=2 თებერვალი 2015}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927000204/http://www.doaks.org/byzcoins.pdf |date=27 სექტემბერი 2007 }} * {{cite book|last=Gross|first=Feliks|title=Citizenship and Ethnicity: The Growth and Development of a Democratic Multiethnic Institution|url=https://archive.org/details/citizenshipethni0000gros|year=1999|location=Westport|publisher=Greenwood|isbn=0-313-30932-9|ref=harv}} * {{cite book|last=Gutas|first=Dimitri|title=Greek Thought, Arabic Culture: The Graeco-Arabic Translation Movement|url=https://archive.org/details/greekthoughtarab0000guta|year=1998|isbn=0-415-06132-6|location=New York and London|publisher=Routledge|ref=harv}} * {{cite book|last1=Hacikyan|first1=Agop Jack|last2=Basmajian|first2=Gabriel|last3=Franchuk|first3=Edward S.|last4=Ouzounian|first4=Nourhan|title=The Heritage of Armenian Literature: From the Sixth to the Eighteenth Century|location=Detroit|publisher=Wayne State University Press|year=2002|isbn=0-8143-3023-1|ref=harv}} * {{cite book|last=Haldon|first=John|title=Byzantium: A History|location=Stroud, Gloucestershire|publisher=Tempus Publishing|year=2002|isbn=1-4051-3240-X|ref=harv}} * {{cite book|last=Haldon|first=John|title=Byzantium in the Seventh Century: The Transformation of a Culture|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=1990|isbn=0-521-31917-X|ref=harv}} * {{cite book|last=Haldon|first=John|title=Byzantium at War 600–1453|location=New York and London|publisher=Routledge|year=2003|isbn=0-415-96861-5|ref=harv}} * {{cite book|last=Haldon|first=John|title=The Byzantine and Early Islamic Near East VI: Elites Old and New in the Byzantine and Early Islamic Near East|year=2004|publisher=Darwin|editor=John Haldon and Lawrence I. Conrad|chapter=The Fate of the Late Roman Senatorial Elite: Extinction or Transformation?|isbn=0-87850-144-4|ref=harv}} * {{cite web|last=Halsall|first=Paul|title=East Asian History Sourcebook: Chinese Accounts of Rome, Byzantium and the Middle East, c. 91 B.C.E. – 1643 C.E.|url=http://www.fordham.edu/halsall/eastasia/romchin1.html|location=New York|publisher=Fordham University|year=1998|accessdate=21 April 2012|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140910050947/http://www.fordham.edu/halsall/eastasia/romchin1.html|archivedate=10 სექტემბერი 2014}} * {{cite book|last=Harris|first=Jonathan|year=2014|title=Byzantium and the Crusades|publisher=Bloomsbury|edition=2nd|isbn=978-1-78093-767-0|ref=harv}} * {{cite book|last=Harvey|first=Alan|title=Economic Expansion in the Byzantine Empire, 900–1200|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=2003|isbn=0-521-52190-4|ref=harv}} * {{cite book|last=Haywood|first=John|title=Cassell's Atlas of World History|url=https://archive.org/details/cassellsatlasofw0000hayw|location=London|publisher=Cassell|year=2001|origyear=1997|isbn=0-304-35757-X|ref=harv}} * {{cite book|last=Heather|first=Peter|title=The Fall of the Roman Empire|year=2005|location=London|publisher=Macmillan|isbn=978-0-330-49136-5|url=http://books.google.com/books?id=dYR4ngEACAAJ|ref=harv}} * {{cite book|last1=Heisenberg|first1=August|last2=Kromayer|first2=Johannes|last3=von Wilamowitz-Moellendorff|first3=Ulrich|title=Staat und Gesellschaft der Griechen und Römer, Volume 2, Part 4|location=Leipzig and Berlin|publisher=Teubner|year=1923|ref=harv}} * {{cite book|last=Herrin|first=Judith|title=Byzantium: The Surprising Life of a Medieval Empire|location=Princeton|publisher=Princeton University Press|year=2008|isbn=0-691-13151-1|ref=harv}} * {{cite book|last=Hindley|first=Geoffrey|title=A Brief History of the Crusades|url=https://archive.org/details/briefhistoryofcr0000hind|year=2004|location=London|publisher=Robinson|isbn=978-1-84119-766-1|ref=harv}} * {{cite book|last1=Hooper|first1=Nicholas|last2=Bennett|first2=Matthew|title=The Cambridge Illustrated Atlas of Warfare: The Middle Ages|url=https://archive.org/details/cambridgeillustr00nich|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=1996|isbn=0-521-44049-1|ref=harv}} * {{cite book|last=James|first=Liz|title=A Companion to Byzantium|location=Chichester|publisher=John Wiley|year=2010|isbn=1-4051-2654-X|ref=harv}} * {{cite book|last=Jones|first=Arnold Hugh Martin|title=The Later Roman Empire, 284–602: A Social Economic and Administrative Survey|url=https://archive.org/details/laterromanempire01jone|location=Baltimore|publisher=Johns Hopkins University Press|year=1986|isbn=0-8018-3353-1|ref=harv}} * {{cite book|last=Kaegi|first=Walter Emil|title=Heraclius, Emperor of Byzantium|url=https://archive.org/details/heracliusemperor0000kaeg|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=2003|isbn=0-521-81459-6|ref=harv}} * {{cite book|last=Kaldellis|first=Anthony|title=Hellenism in Byzantium: The Transformations of Greek Identity and the Reception of the Classical Tradition|url=https://archive.org/details/hellenisminbyzan0000kald|year=2007|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=0-521-87688-5|ref=harv}} * {{Oxford Dictionary of Byzantium}} * {{cite book|last1=Kazhdan|first1=Alexander Petrovich|last2=Constable|first2=Giles|title=People and Power in Byzantium: An Introduction to Modern Byzantine Studies|url=https://archive.org/details/peoplepowerinbyz0000kazh|location=Washington, DC|publisher=Dumbarton Oaks|year=1982|isbn=0-88402-103-3|ref=harv}} * {{cite book|last1=Kazhdan|first1=Aleksandr Petrovich|last2=Epstein|first2=Ann Wharton|title=Change in Byzantine Culture in the Eleventh and Twelfth Centuries|url=https://archive.org/details/bub_gb_qlU37xo9LeUC|location=Berkeley and Los Angeles|publisher=University of California Press|year=1985|isbn=0-520-05129-7|ref=harv}} * {{cite book|last=Kean|first=Roger Michael|title=Forgotten Power: Byzantium: Bulwark of Christianity|url=https://archive.org/details/forgottenpowerby0000kean|location=Shropshire|publisher=Thalamus|year=2006|isbn=1-902886-07-0|ref=harv}} * {{cite book|last=Kitzinger|first=Ernst|chapter=Byzantine Art in the Period between Justinian and Iconoclasm|year=1976|location=Bloomington|publisher=Indiana University Press|editor=W. E. Kleinbauer|title=The Art of Byzantium and the Medieval West: Selected Studies by Ernst Kitzinger|pages=157–232|isbn=0-253-31055-5|ref=harv}} * {{cite book|last=Kountoura-Galake|first=Eleonora|title=Ο βυζαντινός κλήρος και η κοινωνία των "Σκοτεινών Αἰώνων ["The Byzantine Clergy and the Society of the 'Dark Ages'"]|year=1996|location=Athens|publisher=Ethniko Idryma Erevnon|isbn=978-960-7094-46-9|language=Greek|ref=harv}} * {{cite book|last1=Laiou|first1=Angeliki E.|last2=Morisson|first2=Cécile|title=The Byzantine Economy|url=https://archive.org/details/byzantineeconomy0000laio|year=2007|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|isbn=0-521-84978-0|ref=harv}} * {{cite book|last=Laiou|first=Angeliki E.|title=The Economic History of Byzantium (Volume 1)|year=2002|location=Washington, DC|publisher=Dumbarton Oaks|editor=Angeliki E. Laiou|chapter=Writing the Economic History of Byzantium|pages=3–8|url=http://www.doaks.org/resources/publications/doaks-online-publications/byzantine-studies/the-economic-history-of-byzantium/EHB01-Writing%20the%20economic%20history%20of%20Byzantium.pdf|ref=harv|accessdate=2015-02-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130930114212/http://www.doaks.org/resources/publications/doaks-online-publications/byzantine-studies/the-economic-history-of-byzantium/EHB01-Writing%20the%20economic%20history%20of%20Byzantium.pdf|archivedate=2013-09-30}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130930114212/http://www.doaks.org/resources/publications/doaks-online-publications/byzantine-studies/the-economic-history-of-byzantium/EHB01-Writing%20the%20economic%20history%20of%20Byzantium.pdf |date=2013-09-30 }} * {{cite book|last1=Lapidge|first1=Michael|last2=Blair|first2=John|last3=Keynes|first3=Simon |title=The Blackwell Encyclopaedia of Anglo-Saxon England|location=Malden|publisher=Blackwell|year=1998|isbn=0-631-22492-0|ref=harv}} * {{cite journal|last=Lenski|first=Noel|year=1999|title=Assimilation and Revolt in the Territory of Isauria, From the 1st Century BC to the 6th Century AD |journal=Journal of the Economic and Social History of the Orient|issn=0022-4995|volume=42|pages=413–465|doi= 10.1163/1568520991201687|jstor=3632602|ref=harv}} * {{cite book|last=Louth|first=Andrew|title=The New Cambridge Medieval History (Volume I)|editor=Paul Fouracre and Rosamond McKitterick|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=2005|isbn=0-521-36291-1|chapter=The Byzantine Empire in the Seventh Century|ref=harv}} * {{cite web|last=Lowe|first=Steven|author2=Baker, Martin|title=The Seljuqs of Rum|url=http://www.geocities.com/egfroth1/Seljuqs.htm|accessdate=9 July 2007|archiveurl=https://www.webcitation.org/query?url=http://www.geocities.com/egfroth1/Seljuqs.htm&date=2007-07-22+04:56:02|archivedate=22 ივლისი 2007|ref=harv}} * {{cite book|last=Madden|first=Thomas F.|authorlink=Thomas Madden|title=Crusades: The Illustrated History|location=Ann Arbor|publisher=University of Michigan Press|year=2005|isbn=0-472-03127-9|ref=harv}} * {{cite book|last=Magdalino|first=Paul|title=The Economic History of Byzantium (Volume 2)|year=2002|location=Washington, DC|publisher=Dumbarton Oaks|editor=Angeliki E. Laiou|chapter=Medieval Constantinople: Built Environment and Urban Development|pages=529–537|url=http://www.doaks.org/resources/publications/doaks-online-publications/byzantine-studies/the-economic-history-of-byzantium/ehb20-cp|ref=harv|accessdate=2015-02-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130930114407/http://www.doaks.org/resources/publications/doaks-online-publications/byzantine-studies/the-economic-history-of-byzantium/ehb20-cp|archivedate=2013-09-30}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130930114407/http://www.doaks.org/resources/publications/doaks-online-publications/byzantine-studies/the-economic-history-of-byzantium/ehb20-cp |date=2013-09-30 }} * {{cite book|last=Magdalino|first=Paul|title=The Empire of Manuel I Komnenos, 1143–1180|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=2002|isbn=0-521-52653-1|ref=harv}} * {{cite book|last=Millar|first=Fergus|title=A Greek Roman Empire: Power and Belief under Theodosius II (408–450)|url=https://archive.org/details/greekromanempire00ferg|location=Berkeley and Los Angeles|publisher=University of California Press|year=2006|isbn=0-520-24703-5|ref=harv}} * {{cite journal|last=Neumann|first=Iver B.|year=2006|title=Sublime Diplomacy: Byzantine, Early Modern, Contemporary|journal=Millennium: Journal of International Studies |volume=34|issue=3|pages=865–888|issn=1569-2981|ref=harv|doi=10.1177/03058298060340030201}} * {{cite book|last1=Neubecker|first1=Ottfried|last2=Brooke-Little|first2=John Philip|title=Heraldry: Sources, Symbols and Meaning|publisher=Time Warner|year=1997|isbn=0-316-64141-3|ref=harv}} * {{cite book|last=Neville|first=Leonora Alice|title=Authority in Byzantine Provincial Society, 950–1100|url=https://archive.org/details/authorityinbyzan0000nevi|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=2004|isbn=0-521-83865-7|ref=harv}} * {{cite book|last=Nicol|first=Donald MacGillivray|title=The Last Centuries of Byzantium, 1261–1453|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=1993|isbn=0-521-43991-4|ref=harv}} * {{cite book|last=Norwich|first=John Julius|title=A Short History of Byzantium|url=https://archive.org/details/shorthistoryofby0000norw_l9m6|location=Ringwood, Vic.|publisher=Penguin|year=1998|isbn=978-0-14-025960-5|ref=harv}} * {{cite book|last1=Paparrigopoulos|first1=Constantine|author1-link=Constantine Paparrigopoulos|last2=Karolidis|first2=Pavlos|author2-link=Pavlos Karolidis|title=Ιστορία του Ελληνικού Έθνους ["History of the Greek Nation"], vol. 4|publisher=Eleftheroudakis|language=Greek|year=1925|ref=harv}} * {{cite book|last=Parry|first=Kenneth|title=Depicting the Word: Byzantine Iconophile Thought of the Eighth and Ninth Centuries|location=Leiden and New York|publisher=Brill |year=1996|isbn=90-04-10502-6|ref=harv}} * {{cite book|last=Patterson|first=Gordon M.|title=The Essentials of Medieval History: 500 to 1450 AD, the Middle Ages|url=https://archive.org/details/essentialsofmedi0000patt|location=Piscataway|publisher=Research and Education Association|year=1995|origyear=1990|isbn=978-0-87891-705-1|ref=harv}} * {{cite book|last1=Postan|first1=Michael Moïssey|last2=Miller|first2=Edward|last3=Postan|first3= Cynthia|title=The Cambridge Economic History of Europe (Volume 2)|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=1987|isbn=0-521-08709-0|ref=harv}} * {{cite book|last=Pounds|first=Norman John Greville|title=An Historical Geography of Europe, 1500–1840|url=https://archive.org/details/historicalgeogra0000poun|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=1979|isbn=0-521-22379-2|ref=harv}} * {{cite book|last=Runciman|first=Steven|title=The Last Byzantine Renaissance|url=https://archive.org/details/lastbyzantineren0000runc|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=1970|isbn=0-521-07787-7|ref=harv}} * {{cite book|last=Ryan|first=Herbert J.|title=The College Student's Introduction to Theology|url=https://archive.org/details/collegestudentsi00chap|year=1993|publisher=Liturgical Press|chapter=The Church in History|editors=Christopher Key Chapple and Thomas P. Rausch|isbn=0-8146-5841-5|ref=harv}} * {{cite journal|last=Sarantis|first=Alexander|year=2009|title=War and Diplomacy in Pannonia and the Northwest Balkans during the Reign of Justinian: The Gepid Threat and Imperial Responses|journal=Dumbarton Oaks Papers|volume=63|pages=15–40|jstor=41219761|ref=harv}} * {{cite book|last=Sedlar|first=Jean W.|title=East Central Europe in the Middle Ages, 1000–1500|volume=III|location=Seattle|publisher=University of Washington Press|year=1994|isbn=0-295-97290-4|ref=harv}} * {{cite book|last=Seton-Watson|first=Hugh|title=The Russian Empire, 1801–1917|url=https://archive.org/details/russianempire1800000seto|location=Oxford|publisher=Oxford University Press|year=1967|isbn=0-19-822152-5|ref=harv}} * {{cite journal|last=Shahid|first=Irfan|title=The Iranian Factor in Byzantium during the Reign of Heraclius|year=1972|journal=Dumbarton Oaks Papers|volume=26|pages=293–320|doi=10.2307/1291324|jstor=1291324|ref=harv |issn = 0070-7546}} * {{cite book|last=Sotinel|first=Claire|chapter=Emperors and Popes in the Sixth Century: The Western View|editor-last=Maas|editor-first=Michael|title=The Cambridge Companion to the Age of Justinian|url=https://archive.org/details/cambridgecompani00maas|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=2005|pages=[https://archive.org/details/cambridgecompani00maas/page/n311 267]–290|isbn=0-521-81746-3|ref=harv}} * {{cite journal|last=Speck|first=Paul|journal=Poikila Byzantina|volume=4|year=1984|title=Ikonoklasmus und die Anfänge der Makedonischen Renaissance|pages=175–210|ref=harv}} * {{cite book|last=Stephenson|first=Paul|title=Byzantium's Balkan Frontier: A Political Study of the Northern Balkans, 900–1204|location=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=2000|isbn=0-521-77017-3|ref=harv}} * {{cite web|last=Stone|first=Andrew|title=John II Komnenos (CE 1118–1143)|url=http://www.roman-emperors.org/johncomn.htm|publisher=Online Encyclopedia of Roman Emperors|accessdate=18 May 2007|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170929180453/http://www.roman-emperors.org/johncomn.htm|archivedate=29 სექტემბერი 2017}} * {{cite web|last=Stone|first=Andrew|title=Manuel I Komnenos (CE 1143–1180)|url=http://www.roman-emperors.org/mannycom.htm|publisher=Online Encyclopedia of Roman Emperors|accessdate=5 February 2007|ref=harv}} * {{cite book|last=Watson|first=Bruce|title=Sieges: A Comparative Study|url=https://archive.org/details/siegescomparativ0000wats|year=1993|location=Westport|publisher=Praeger|isbn=0-275-94034-9|ref=harv}} {{Refend}} == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Byzantine Empire}} {{პორტალი ბიზანტია}} * [http://www.bu.org.ge/x2213?lang=geo www.bu.org.ge ბიზანტიის იმპერიის ისტორია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304131952/http://www.bu.org.ge/x2213?lang=geo |date=2016-03-04 }} * [http://planeta.ge/topic/27101-ბიზანტიის-ისტორია/ planeta.ge - ბიზანტიის ისტორია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170426041354/http://planeta.ge/topic/27101-%e1%83%91%e1%83%98%e1%83%96%e1%83%90%e1%83%9c%e1%83%a2%e1%83%98%e1%83%98%e1%83%a1-%e1%83%98%e1%83%a1%e1%83%a2%e1%83%9d%e1%83%a0%e1%83%98%e1%83%90/ |date=2017-04-26 }} * [http://pmc.edu.ge/skola/css-admin/css-admin/prezentaciebi/bizantiis_imperia_baujadze.pdf pmc.edu.ge. pdf] * [http://mzekabanii.blogspot.com/2013/11/blog-post_9617.html mzekabanii.blogspot.com] * [http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?historyid=ac59 ბიზანტიის იმპერიის ისტორია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150122232440/http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?historyid=ac59 |date=2015-01-22 }} {{en}} * [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/87186/Byzantine-Empire ბიზანტიის იმპერია] {{en}} === რუკები === * [http://media.web.britannica.com/eb-media/46/64946-050-2D1BA969.gif ბიზანტიის იმპერია 527-565; 1020; 1360 წლებში] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160307055553/http://media.web.britannica.com/eb-media/46/64946-050-2D1BA969.gif |date=2016-03-07 }} {{en}} * [http://fc06.deviantart.net/fs71/i/2013/359/0/e/the_byzantine_empire__ad_1045__by_undevicesimus-d67z0sh.png ბიზანტიის იმპერია 1045 წელს] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150320092346/http://fc06.deviantart.net/fs71/i/2013/359/0/e/the_byzantine_empire__ad_1045__by_undevicesimus-d67z0sh.png |date=2015-03-20 }} {{en}} * [http://www.ict.griffith.edu.au/wiseman/Roman/BE1204.gif ბიზანტიის იმპერია 1204 წელს] {{en}} * [http://crusadinghistory.wikispaces.com/file/view/Byzantine_Empire_1000-1100.jpg/166501839/Byzantine_Empire_1000-1100.jpg ბიზანტიის იმპერია 1000-სა და 1100 წელს] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160325163042/http://crusadinghistory.wikispaces.com/file/view/Byzantine_Empire_1000-1100.jpg/166501839/Byzantine_Empire_1000-1100.jpg |date=2016-03-25 }} {{en}} == კომენტარები == <references group="კ"/> == სქოლიო == {{სქოლიოს სია|2}} {{იმპერიები}} [[კატეგორია:ბიზანტიის იმპერია]] [[კატეგორია:საბერძნეთის ისტორია]] [[კატეგორია:ევროპის ყოფილი იმპერიები]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორიული სახელმწიფოები]] swhqn8yl8grbgx4jp1ycasd95bgg37n 0 7392 4827864 4546647 2025-07-07T16:50:54Z DerFuchs 6187 4827864 wikitext text/x-wiki {{უნივერსიტეტი |სახელი= კემბრიჯის უნივერსიტეტი |მშობლიური სახელი=University of Cambridge |მშობლიური სახელი კოდი=en |ლათინური სახელი=Universitas Cantabrigiensis |name_color= white |back_color= #EF3340 |ლოგო= University_of_Cambridge_logo.svg |ლოგო ზომა=190px |სურათი=Cam colls from johns.jpg |სურათი ზომა=300px |გერბი=Coat of Arms of the University of Cambridge.svg |გერბი ზომა=190px |სურათის წარწერა= |დევიზი= Hinc lucem et pocula sacra - აქედან, სინათლე და ძვირფასი ცოდნა |დაფუძნდა= [[1209]] |ტიპი= საჯარო |endowment = |staff = |კოლეგია= |პრეზიდენტი= |პროვოსტი= |რექტორი= |კანცლერი= |დეკანი= |students = |undergrad = |postgrad = |doctoral = |ქალაქი= [[კემბრიჯი]] |შტატი= |ქვეყანა= [[ინგლისი]] |კამპუსი= |ფერები= |მასკოტი= |მეტსახელი= |კავშირები= |საიტი= {{url|cam.ac.uk/}} |მისამართი= |ტელეფონი= |coor = }} '''კემბრიჯის უნივერსიტეტი''' სიძველით მეორე უნივერსიტეტია ინგლისურენოვან მსოფლიოში და ჩარიცხვის კრიტერიუმებით ერთ-ერთი ყველაზე მომთხოვნი [[დიდი ბრიტანეთი|გაერთიანებულ სამეფოში]]. ადრეული წყაროები აღარ არსებობს, თუმცა მიიჩნევენ, რომ უნივერსიტეტი ქალაქ [[კემბრიჯი|კემბრიჯში]] ([[ინგლისი]]) არსებულ პროფესორთა ასოციაციისგან წარმოიშვა და სავარაუდოდ შეიქმნა [[1209]] წელს [[ოქსფორდის უნივერსიტეტი|ოქსფორდიდან]] გამოქცეულ მეცნიერ-მასწავლებელთა მიერ, რომელთაც ადგილობრივ მოქალაქეებთან კონფლიქტი შეექმნათ. [[ოქსფორდის უნივერსიტეტი|ოქსფორდისა]] და კემბრიჯის უნივერსიტეტებს (ერთობლივად მოიხსენიებენ, როგორც [[ოქსბრიჯი|ოქსბრიჯს]]) მას შემდეგ ურთიერთ ჯიბრის დიდი ისტორია აქვთ და მოიხსენიებიან გაერთიანებული სამეფოს ყველაზე ელიტურ და პრესტიჟულ უნივერსიტეტებად. ისტორიულად, მათ გამოშვებას ეკუთვნის ბრიტანეთის გამოჩენილ მეცნიერთა, მწერალთა და პოლიტიკოსთა უდიდესი ნაწილი. კემბრიჯის უნივერსიტეტიდან გამოსულთა შორის 81 [[ნობელის პრემიის ლაურეატები|ნობელის პრემიის ლაურეატია]], რაც მსოფლიოს ნებისმიერ უნივერსიტეტზე მეტია. მათგან 70 კემბრიჯის ბაკალავრიატზე ან მაგისტრატურაზე სწავლობდა, ანუ ისინი ამ უნივერსიტეტის მასწავლებლები ან მკვლევრები არ ყოფილან. ([[ჩიკაგოს უნივერსიტეტი]] მეორე ადგილზეა [[ნობელის პრემია|ნობელის პრემიის]] ლაურეატთა რიცხვით - 78 - თუმცა მხოლოდ 30 მათგანი იყო ამ უნივერსიტეტის სტუდენტი). კემბრიჯის უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები არიან: [[ისააკ ნიუტონი]], [[ფრენსის ბეკონი]], [[სტივენ ჰოკინგი]], [[ჩარლზ დარვინი]], [[ფრენსის კრიკი]], [[ჯეიმზ უოტსონი]], [[მორის უილკინსი]]. რანგით კემბრიჯი ბრიტანეთის უნივერსიტეტთა ლიგის სიის თავში იმყოფება ბოლო 8 წლის განმავლობაში, ხოლო ბოლო დროს კი უმაღლეს სასწავლებელთა საერთაშორისო ლიგის მე-3 რანგზე [[ჟურნალი თაიმზი|თაიმზის]] უმაღლეს სასწავლებელთა დამატების ([[ინგლისური ენა|ინგ.]] შემოკლებით THES) მიხედვით, ხოლო [[შანხაი ჟიაო ტონგის უნივერსიტეტი|შანხაი ჟიაო ტონგის უნივერსიტეტის]] რეიტინგით მსოფლიოში მე-4 უნივერსიტეტია. (უნივერსიტეტთა რეიტინგები სუბიექტურ კრიტერიუმებს ეყრდნობა, თუმცა დღეისთვის მსოფლიო უნივერსიტეტთა მხოლოდ ზემოთ მოყვანილი ორი რეიტინგ-ლისტი არსებობს). კემბრიჯი არის [[რასსელის ჯგუფი|რასსელის ჯგუფის]] (ბრიტანეთის კვლევითი უნივერსიტეტების ქსელი, ინგ. Russel Group), [[კოიმბრას ჯგუფი|კოიმბრას ჯგუფის]] (ევროპის წამყვან უნივერსიტეტთა ასოციაცია, [[ლათინური ენა|ლათ.]] Coimbra Group) და ასევე [[ევროპის კვლევითი უნივერსიტეტების ლიგა|ევროპის კვლევითი უნივერსიტეტების ლიგის]] (LERU) წევრი. == საერთო ინფორმაცია == უნივერსიტეტის 31 კოლეჯი ტექნიკურად უნივერსიტეტისგან დამოუკიდებელი ინსტიტუტებია და მნიშვნელოვანი ავტონომიით სარგებლობენ. მაგ. ისინი თავად წყვეტენ სტუდენტთა მიღების საკითხს და ასევე თავად ნიშნავენ საბჭოს უფროს წევრებს. უნივერსიტეტის ამჟამინდელი კანცლერი მსუ ედინბურგის დუკია, ვიცე-კანცლერი კი პროფ. ალისონ რიჩარდი. კანცლერის თანამდებობა მუდმივია და უმეტესწილად სიმბოლური, ხოლო ვიცე-კანცლერი კი აღმასრულებელ მმართველად ითვლება. უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობაში მხოლოდ საკუთარი წევრები არიან, გარე წარმომადგენლების გარეშე. მთავარი ავტორიტეტი ე.წ. მმართველი პალატაა (Regent House), რომლის წევრებიც კემბრიჯის აკადემიური თანამშრობლები არიან, თუმცა ძირითადი საქმიანობა საკონსულოს მიერ ხორცილედება. სენატი შედგება ყველა მაგისტრანტისა და უფრო მაღალი ხარისხის მფლობელთაგან. ის ირჩევს კანცლერს და [[1926]] წლიდან მისი როლი ძირითად ამით შემოიფარგლება. == ისტორია == [[ფაილი:KingsCollegeChapelWest.jpg|thumb|left|250px|კინგსის კოლეჯის კამპუსი]] კოლეჯთა სისტემა უნივერსიტეტისთვის შემთხვევითია და მოგვიანებით გაჩნდა. პირველი კოლეჯი სახელად [[პიტერჰაუზ კოლეჯი|პიტერჰაუზი]] დაფუძნდა [[1284]] წელს ჰიუ ბალშემის, ელის ბიშოპის მიერ. დანარჩენ კოლეჯთა უმრავლესობა დაფუძნდა მე-14, მე-15 საუკუნეებში, თუმცა ახალი კოლეჯები იქმნებოდა მას შემდეგაც, მოყოლებული დღემდე. ყველაზე ახალგაზრდა კოლეჯია [[რობინსონ კოლეჯი|რობინსონი]] ([[1970]]). შუა საუკუნეებში კოლეჯები იქმნებოდა რათა მათ სტუდენტებს ამ კოლეჯთა დამფუძნებლების სულებისთვის ელოცათ. ამ მიზეზით ისინი ხშირად სააბატოებთან ასოცირდებოდნენ. თუმცა [[1536]] წელს მონასტერთა გაუქმებასთან დაკავშირებით, მეფე [[ჰენრი VIII]]-მ ბრძანა გაეუქმებინათ უნივერსიტეტში კანონიკის სწავლების ფაკულტეტი და შეეწყვიტათ [[სქოლასტიკური ფილოსოფია|სქოლასტიკური ფილოსოფიის]] სწავლება. ამას შედეგად კოლეჯთა კურიკულუმის ფოკუსის შეცვლა მოჰყვა - კანონიკის ნაცვლად შემოიღეს კლასიკური მეცნიერებანი, [[ბიბლია]] და [[მათემატიკა]]. კემბრიჯის გამოცდა ბაკალავრიატის ხარისხისთვის (მთავარი დაწყებითი ხარისხი კემბრიჯში ხელოვნებასა და მეცნიერების შემსწავლელ საგნებში) ცნობილია როგორც „ტრიპოსი“. მიუხედავად იმისა, რომ უნივერსიტეტს კურსები მრავალ საგანში გააჩნია, [[ნიუტონი, ისააკ|ისააკ ნიუტონის]] დროიდან მე-19 საუკუნის შუა წლებამდე ძირითადი ყურადღება მათემატიკაზე ხდებოდა, და ამ საგნის შესწავლა დიპლომის მისაღებად აუცილებელი იყო. მათემატიკის კურსის წარჩინებით დასრულებისას სტუდენტებს ვრანგლერის წოდებას ანიჭებდნენ. მათემატიკის ტრიპოსი განსაკუთრებული სირთულით გამოირჩეოდა და მის კურსდამთავრებულად ისეთი გამოჩენილი ბრიტანელი მეცნიერები იყვნენ, როგორცაა [[მაქსველი, ჯაიმს|ჯეიმზ კლერკ მაქსველი]], [[ლორდ კელვინი]] და [[ლორდ რალეი]]. მიუხედავად საგანთა სიმრავლისა კემბრიჯი მათემატიკას დღემდე განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობს. [[ისააკ ნიუტონის ინსტიტუტი]], უნივერსიტეტის ნაწილი, ბრიტანეთის ეროვნულ კვლევით ინსტიტუტად ითვლება მათემატიკასა და [[თეორიული ფიზიკა|თეორიულ ფიზიკაში]]. დასაწყისში ყველა სტუდენტი მამაკაცი იყო. პირველი ქალთა კოლეჯები იყო [[გირტონის კოლეჯი]] (1869) და [[ნიუნჰამის კოლეჯი]] ([[1872]]). პირველი გამოცდები ქალი-სტუდენტებისთვის [[1882]] წელს ჩატარდა, თუმცა ქალთა უნივერსიტეტის სრულ წევრებად გახდომა [[1947]] წლამდე ვერ მოხერხდა, 20 წლით გვიან ვინემ [[ოქსფორდის უნივერსიტეტი|ოქსფორდში]]. მიუხედავად იმისა, რომ როგორც ითვლება კემბრიჯს ქალთათვის ხარისხი ამ დრომდე არ გაუცია, ფაქტობრივად მოყოლებული მე-19 საუკუნიდან ქალები დაშვებულ იყვნენ კურსებზე, აბარებდნენ გამოცდებს და ნიშნების ფურცელს ოფიციალურად იღებდნენ, რაც სხვა ინსტიტუტების მიერ ხარისხად ითვლებოდა. უკვე მე-20 საუკუნიდან ქალებს შეეძლოთ ე.წ. ტიტულარული ხარისხის მიღება. განსხვავება ის იყო, რომ სრული ხარისხის გარეშე ქალებს არ შეეძლოთ უნივერსიტეტის მმართველთა საბჭოს წევრები გამხდარიყვნენ. უნივერსიტეტის სტუდენტები კოლეჯის ტერიტორიაზე ცხოვრობდნენ და ქალთა კოლეჯების სიმცირის გამო ისინი შევიწროებულნი იყვნენ [[1960]] წლამდე, როცა კოლეჯებში სქესთა შერევა დაშვებულ იქნა. == კოლეჯები == ამჟამად 31 კოლეჯიდან 28 შერეულია, დანარჩენი სამი კი ექსკლუზიურად ქალთათვის არის (ლუსი კავენდიში, ნიუ-ჰოლი და ნიუნჰამი). მაგდალენი ბოლო მამაკაცთა კოლეჯი იყო, რომელიც მხოლოდ [[1988]] წელს გახდა შერეული. ==ლიტერატურა== * {{Cite book|title=A concise history of the University of Cambridge|url=https://archive.org/details/concisehistoryof0000leed|last=Leedham-Green|first=Elisabeth|publisher=Cambridge University Press|year=1996|isbn=978-0-521-43978-7}} * {{Cite book|title=A history of the University of Cambridge|last=Leader|first=Damien| publisher=Cambridge University Press|year=1988–2004|isbn=978-0-521-32882-1}} * {{Cite book|title=Bedders, bulldogs and bedells: a Cambridge glossary|last=Stubbings|first=Frank|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-47978-3|year=1995}} * {{Cite book|title=Teaching and Learning in 19th century Cambridge|last=Smith|first=J. |coauthors=Stray, C.|publisher=Boydell Press|year=2001|isbn=978-0-85115-783-2}} * {{Cite book|title=The Cambridge Apostles: A History of Cambridge University's Elite Intellectual Secret Society|url=https://archive.org/details/cambridgeapostle0000deac_y1z5|last=Deacon |first=Richard |publisher=Cassell|year=1985 |isbn=978-0-947728-13-7}} * Garrett, Martin (2004), 'Cambridge: a Cultural and Literary History', Signal Books. ISBN 1-902669-79-7 * ''A history of the University of Cambridge'', by Christopher N.L. Brooke, Cambridge University Press, 4 volumes, 1988–2004, ISBN 0-521-32882-9, ISBN 0-521-35059-X, ISBN 0-521-35060-3, ISBN 0-521-34350-X * {{Cite web |url=http://www.dhs.kyutech.ac.jp/~ruxton/hatenkou.html |title=''Japanese Students at Cambridge University in the Meiji Era, 1868–1912: Pioneers for the Modernization of Japan |accessdate=8 August 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090217225922/http://www.dhs.kyutech.ac.jp/~ruxton/hatenkou.html |archivedate=17 თებერვალი 2009 }}, by Noboru Koyama, translated by Ian Ruxton,{{Cite book |url=http://www.prweb.com/releases/2005/1/prweb201396.htm |title=A Translation from a Japanese Original |publisher=Lulu Press |year=2004 |ISBN=1-4116-1256-6 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110429235829/http://www.prweb.com/releases/2005/1/prweb201396.htm |date=2011-04-29 }} This book includes information about the wooden spoon and the university in the 19th century as well as the Japanese students. * {{Cite book|title=The History of the University of Cambridge and Education in England|first=Grayden|last=Webb|publisher=Cambridge University Press|year=2005|isbn=0-521-32882-9}} * {{Cite book|last=Anonymous|title=A Concise and Accurate Description of the University, Town and County of Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=2009|origyear=1790|isbn=978-1-108-00065-9}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons|University of Cambridge}} * [http://www.cam.ac.uk ოფიციალური საიტი] * [http://www.cusu.cam.ac.uk/ კემბრიჯის უნივერსიტეტის სტუდენტების კავშირი] * [http://www.gradunion.cam.ac.uk/ კემბრიჯის უნივერსიტეტის კურს დამთავრებულთა კავშირი] * [http://www.cam.ac.uk/map/v3/drawmap.cgi?mp=city ინტერაქტიული რუკა] * [http://www.cam.ac.uk/research/about/awards-announcements-and-prizes/nobel-prize-winners კემბრიჯის უნივერსიტეტის ნობელის ლაურიანტები] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{უძველესი უნივერსიტეტები}} [[კატეგორია:გაერთიანებული სამეფოს უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:რასელის ჯგუფის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:გაერთიანებული სამეფოს საგანმანათლებლო დაწესებულებები]] [[კატეგორია:შუა საუკუნეების უნივერსიტეტები]] nc5svpfpcqk28a7iccr0u49xr5n9aw5 4827865 4827864 2025-07-07T16:51:26Z DerFuchs 6187 4827865 wikitext text/x-wiki {{უნივერსიტეტი |სახელი= კემბრიჯის უნივერსიტეტი |მშობლიური სახელი=University of Cambridge |მშობლიური სახელი კოდი=en |ლათინური სახელი=Universitas Cantabrigiensis |name_color= white |back_color= #EF3340 |ლოგო= University_of_Cambridge_logo.svg |ლოგო ზომა=200px |სურათი=Cam colls from johns.jpg |სურათი ზომა=300px |გერბი=Coat of Arms of the University of Cambridge.svg |გერბი ზომა=150px |სურათის წარწერა= |დევიზი= Hinc lucem et pocula sacra - აქედან, სინათლე და ძვირფასი ცოდნა |დაფუძნდა= [[1209]] |ტიპი= საჯარო |endowment = |staff = |კოლეგია= |პრეზიდენტი= |პროვოსტი= |რექტორი= |კანცლერი= |დეკანი= |students = |undergrad = |postgrad = |doctoral = |ქალაქი= [[კემბრიჯი]] |შტატი= |ქვეყანა= [[ინგლისი]] |კამპუსი= |ფერები= |მასკოტი= |მეტსახელი= |კავშირები= |საიტი= {{url|cam.ac.uk/}} |მისამართი= |ტელეფონი= |coor = }} '''კემბრიჯის უნივერსიტეტი''' სიძველით მეორე უნივერსიტეტია ინგლისურენოვან მსოფლიოში და ჩარიცხვის კრიტერიუმებით ერთ-ერთი ყველაზე მომთხოვნი [[დიდი ბრიტანეთი|გაერთიანებულ სამეფოში]]. ადრეული წყაროები აღარ არსებობს, თუმცა მიიჩნევენ, რომ უნივერსიტეტი ქალაქ [[კემბრიჯი|კემბრიჯში]] ([[ინგლისი]]) არსებულ პროფესორთა ასოციაციისგან წარმოიშვა და სავარაუდოდ შეიქმნა [[1209]] წელს [[ოქსფორდის უნივერსიტეტი|ოქსფორდიდან]] გამოქცეულ მეცნიერ-მასწავლებელთა მიერ, რომელთაც ადგილობრივ მოქალაქეებთან კონფლიქტი შეექმნათ. [[ოქსფორდის უნივერსიტეტი|ოქსფორდისა]] და კემბრიჯის უნივერსიტეტებს (ერთობლივად მოიხსენიებენ, როგორც [[ოქსბრიჯი|ოქსბრიჯს]]) მას შემდეგ ურთიერთ ჯიბრის დიდი ისტორია აქვთ და მოიხსენიებიან გაერთიანებული სამეფოს ყველაზე ელიტურ და პრესტიჟულ უნივერსიტეტებად. ისტორიულად, მათ გამოშვებას ეკუთვნის ბრიტანეთის გამოჩენილ მეცნიერთა, მწერალთა და პოლიტიკოსთა უდიდესი ნაწილი. კემბრიჯის უნივერსიტეტიდან გამოსულთა შორის 81 [[ნობელის პრემიის ლაურეატები|ნობელის პრემიის ლაურეატია]], რაც მსოფლიოს ნებისმიერ უნივერსიტეტზე მეტია. მათგან 70 კემბრიჯის ბაკალავრიატზე ან მაგისტრატურაზე სწავლობდა, ანუ ისინი ამ უნივერსიტეტის მასწავლებლები ან მკვლევრები არ ყოფილან. ([[ჩიკაგოს უნივერსიტეტი]] მეორე ადგილზეა [[ნობელის პრემია|ნობელის პრემიის]] ლაურეატთა რიცხვით - 78 - თუმცა მხოლოდ 30 მათგანი იყო ამ უნივერსიტეტის სტუდენტი). კემბრიჯის უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები არიან: [[ისააკ ნიუტონი]], [[ფრენსის ბეკონი]], [[სტივენ ჰოკინგი]], [[ჩარლზ დარვინი]], [[ფრენსის კრიკი]], [[ჯეიმზ უოტსონი]], [[მორის უილკინსი]]. რანგით კემბრიჯი ბრიტანეთის უნივერსიტეტთა ლიგის სიის თავში იმყოფება ბოლო 8 წლის განმავლობაში, ხოლო ბოლო დროს კი უმაღლეს სასწავლებელთა საერთაშორისო ლიგის მე-3 რანგზე [[ჟურნალი თაიმზი|თაიმზის]] უმაღლეს სასწავლებელთა დამატების ([[ინგლისური ენა|ინგ.]] შემოკლებით THES) მიხედვით, ხოლო [[შანხაი ჟიაო ტონგის უნივერსიტეტი|შანხაი ჟიაო ტონგის უნივერსიტეტის]] რეიტინგით მსოფლიოში მე-4 უნივერსიტეტია. (უნივერსიტეტთა რეიტინგები სუბიექტურ კრიტერიუმებს ეყრდნობა, თუმცა დღეისთვის მსოფლიო უნივერსიტეტთა მხოლოდ ზემოთ მოყვანილი ორი რეიტინგ-ლისტი არსებობს). კემბრიჯი არის [[რასსელის ჯგუფი|რასსელის ჯგუფის]] (ბრიტანეთის კვლევითი უნივერსიტეტების ქსელი, ინგ. Russel Group), [[კოიმბრას ჯგუფი|კოიმბრას ჯგუფის]] (ევროპის წამყვან უნივერსიტეტთა ასოციაცია, [[ლათინური ენა|ლათ.]] Coimbra Group) და ასევე [[ევროპის კვლევითი უნივერსიტეტების ლიგა|ევროპის კვლევითი უნივერსიტეტების ლიგის]] (LERU) წევრი. == საერთო ინფორმაცია == უნივერსიტეტის 31 კოლეჯი ტექნიკურად უნივერსიტეტისგან დამოუკიდებელი ინსტიტუტებია და მნიშვნელოვანი ავტონომიით სარგებლობენ. მაგ. ისინი თავად წყვეტენ სტუდენტთა მიღების საკითხს და ასევე თავად ნიშნავენ საბჭოს უფროს წევრებს. უნივერსიტეტის ამჟამინდელი კანცლერი მსუ ედინბურგის დუკია, ვიცე-კანცლერი კი პროფ. ალისონ რიჩარდი. კანცლერის თანამდებობა მუდმივია და უმეტესწილად სიმბოლური, ხოლო ვიცე-კანცლერი კი აღმასრულებელ მმართველად ითვლება. უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობაში მხოლოდ საკუთარი წევრები არიან, გარე წარმომადგენლების გარეშე. მთავარი ავტორიტეტი ე.წ. მმართველი პალატაა (Regent House), რომლის წევრებიც კემბრიჯის აკადემიური თანამშრობლები არიან, თუმცა ძირითადი საქმიანობა საკონსულოს მიერ ხორცილედება. სენატი შედგება ყველა მაგისტრანტისა და უფრო მაღალი ხარისხის მფლობელთაგან. ის ირჩევს კანცლერს და [[1926]] წლიდან მისი როლი ძირითად ამით შემოიფარგლება. == ისტორია == [[ფაილი:KingsCollegeChapelWest.jpg|thumb|left|250px|კინგსის კოლეჯის კამპუსი]] კოლეჯთა სისტემა უნივერსიტეტისთვის შემთხვევითია და მოგვიანებით გაჩნდა. პირველი კოლეჯი სახელად [[პიტერჰაუზ კოლეჯი|პიტერჰაუზი]] დაფუძნდა [[1284]] წელს ჰიუ ბალშემის, ელის ბიშოპის მიერ. დანარჩენ კოლეჯთა უმრავლესობა დაფუძნდა მე-14, მე-15 საუკუნეებში, თუმცა ახალი კოლეჯები იქმნებოდა მას შემდეგაც, მოყოლებული დღემდე. ყველაზე ახალგაზრდა კოლეჯია [[რობინსონ კოლეჯი|რობინსონი]] ([[1970]]). შუა საუკუნეებში კოლეჯები იქმნებოდა რათა მათ სტუდენტებს ამ კოლეჯთა დამფუძნებლების სულებისთვის ელოცათ. ამ მიზეზით ისინი ხშირად სააბატოებთან ასოცირდებოდნენ. თუმცა [[1536]] წელს მონასტერთა გაუქმებასთან დაკავშირებით, მეფე [[ჰენრი VIII]]-მ ბრძანა გაეუქმებინათ უნივერსიტეტში კანონიკის სწავლების ფაკულტეტი და შეეწყვიტათ [[სქოლასტიკური ფილოსოფია|სქოლასტიკური ფილოსოფიის]] სწავლება. ამას შედეგად კოლეჯთა კურიკულუმის ფოკუსის შეცვლა მოჰყვა - კანონიკის ნაცვლად შემოიღეს კლასიკური მეცნიერებანი, [[ბიბლია]] და [[მათემატიკა]]. კემბრიჯის გამოცდა ბაკალავრიატის ხარისხისთვის (მთავარი დაწყებითი ხარისხი კემბრიჯში ხელოვნებასა და მეცნიერების შემსწავლელ საგნებში) ცნობილია როგორც „ტრიპოსი“. მიუხედავად იმისა, რომ უნივერსიტეტს კურსები მრავალ საგანში გააჩნია, [[ნიუტონი, ისააკ|ისააკ ნიუტონის]] დროიდან მე-19 საუკუნის შუა წლებამდე ძირითადი ყურადღება მათემატიკაზე ხდებოდა, და ამ საგნის შესწავლა დიპლომის მისაღებად აუცილებელი იყო. მათემატიკის კურსის წარჩინებით დასრულებისას სტუდენტებს ვრანგლერის წოდებას ანიჭებდნენ. მათემატიკის ტრიპოსი განსაკუთრებული სირთულით გამოირჩეოდა და მის კურსდამთავრებულად ისეთი გამოჩენილი ბრიტანელი მეცნიერები იყვნენ, როგორცაა [[მაქსველი, ჯაიმს|ჯეიმზ კლერკ მაქსველი]], [[ლორდ კელვინი]] და [[ლორდ რალეი]]. მიუხედავად საგანთა სიმრავლისა კემბრიჯი მათემატიკას დღემდე განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობს. [[ისააკ ნიუტონის ინსტიტუტი]], უნივერსიტეტის ნაწილი, ბრიტანეთის ეროვნულ კვლევით ინსტიტუტად ითვლება მათემატიკასა და [[თეორიული ფიზიკა|თეორიულ ფიზიკაში]]. დასაწყისში ყველა სტუდენტი მამაკაცი იყო. პირველი ქალთა კოლეჯები იყო [[გირტონის კოლეჯი]] (1869) და [[ნიუნჰამის კოლეჯი]] ([[1872]]). პირველი გამოცდები ქალი-სტუდენტებისთვის [[1882]] წელს ჩატარდა, თუმცა ქალთა უნივერსიტეტის სრულ წევრებად გახდომა [[1947]] წლამდე ვერ მოხერხდა, 20 წლით გვიან ვინემ [[ოქსფორდის უნივერსიტეტი|ოქსფორდში]]. მიუხედავად იმისა, რომ როგორც ითვლება კემბრიჯს ქალთათვის ხარისხი ამ დრომდე არ გაუცია, ფაქტობრივად მოყოლებული მე-19 საუკუნიდან ქალები დაშვებულ იყვნენ კურსებზე, აბარებდნენ გამოცდებს და ნიშნების ფურცელს ოფიციალურად იღებდნენ, რაც სხვა ინსტიტუტების მიერ ხარისხად ითვლებოდა. უკვე მე-20 საუკუნიდან ქალებს შეეძლოთ ე.წ. ტიტულარული ხარისხის მიღება. განსხვავება ის იყო, რომ სრული ხარისხის გარეშე ქალებს არ შეეძლოთ უნივერსიტეტის მმართველთა საბჭოს წევრები გამხდარიყვნენ. უნივერსიტეტის სტუდენტები კოლეჯის ტერიტორიაზე ცხოვრობდნენ და ქალთა კოლეჯების სიმცირის გამო ისინი შევიწროებულნი იყვნენ [[1960]] წლამდე, როცა კოლეჯებში სქესთა შერევა დაშვებულ იქნა. == კოლეჯები == ამჟამად 31 კოლეჯიდან 28 შერეულია, დანარჩენი სამი კი ექსკლუზიურად ქალთათვის არის (ლუსი კავენდიში, ნიუ-ჰოლი და ნიუნჰამი). მაგდალენი ბოლო მამაკაცთა კოლეჯი იყო, რომელიც მხოლოდ [[1988]] წელს გახდა შერეული. ==ლიტერატურა== * {{Cite book|title=A concise history of the University of Cambridge|url=https://archive.org/details/concisehistoryof0000leed|last=Leedham-Green|first=Elisabeth|publisher=Cambridge University Press|year=1996|isbn=978-0-521-43978-7}} * {{Cite book|title=A history of the University of Cambridge|last=Leader|first=Damien| publisher=Cambridge University Press|year=1988–2004|isbn=978-0-521-32882-1}} * {{Cite book|title=Bedders, bulldogs and bedells: a Cambridge glossary|last=Stubbings|first=Frank|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-47978-3|year=1995}} * {{Cite book|title=Teaching and Learning in 19th century Cambridge|last=Smith|first=J. |coauthors=Stray, C.|publisher=Boydell Press|year=2001|isbn=978-0-85115-783-2}} * {{Cite book|title=The Cambridge Apostles: A History of Cambridge University's Elite Intellectual Secret Society|url=https://archive.org/details/cambridgeapostle0000deac_y1z5|last=Deacon |first=Richard |publisher=Cassell|year=1985 |isbn=978-0-947728-13-7}} * Garrett, Martin (2004), 'Cambridge: a Cultural and Literary History', Signal Books. ISBN 1-902669-79-7 * ''A history of the University of Cambridge'', by Christopher N.L. Brooke, Cambridge University Press, 4 volumes, 1988–2004, ISBN 0-521-32882-9, ISBN 0-521-35059-X, ISBN 0-521-35060-3, ISBN 0-521-34350-X * {{Cite web |url=http://www.dhs.kyutech.ac.jp/~ruxton/hatenkou.html |title=''Japanese Students at Cambridge University in the Meiji Era, 1868–1912: Pioneers for the Modernization of Japan |accessdate=8 August 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090217225922/http://www.dhs.kyutech.ac.jp/~ruxton/hatenkou.html |archivedate=17 თებერვალი 2009 }}, by Noboru Koyama, translated by Ian Ruxton,{{Cite book |url=http://www.prweb.com/releases/2005/1/prweb201396.htm |title=A Translation from a Japanese Original |publisher=Lulu Press |year=2004 |ISBN=1-4116-1256-6 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110429235829/http://www.prweb.com/releases/2005/1/prweb201396.htm |date=2011-04-29 }} This book includes information about the wooden spoon and the university in the 19th century as well as the Japanese students. * {{Cite book|title=The History of the University of Cambridge and Education in England|first=Grayden|last=Webb|publisher=Cambridge University Press|year=2005|isbn=0-521-32882-9}} * {{Cite book|last=Anonymous|title=A Concise and Accurate Description of the University, Town and County of Cambridge|publisher=Cambridge University Press|year=2009|origyear=1790|isbn=978-1-108-00065-9}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons|University of Cambridge}} * [http://www.cam.ac.uk ოფიციალური საიტი] * [http://www.cusu.cam.ac.uk/ კემბრიჯის უნივერსიტეტის სტუდენტების კავშირი] * [http://www.gradunion.cam.ac.uk/ კემბრიჯის უნივერსიტეტის კურს დამთავრებულთა კავშირი] * [http://www.cam.ac.uk/map/v3/drawmap.cgi?mp=city ინტერაქტიული რუკა] * [http://www.cam.ac.uk/research/about/awards-announcements-and-prizes/nobel-prize-winners კემბრიჯის უნივერსიტეტის ნობელის ლაურიანტები] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{უძველესი უნივერსიტეტები}} [[კატეგორია:გაერთიანებული სამეფოს უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:რასელის ჯგუფის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:გაერთიანებული სამეფოს საგანმანათლებლო დაწესებულებები]] [[კატეგორია:შუა საუკუნეების უნივერსიტეტები]] 0zsqv0hoy631id1pby99b59c959b1dd 0 7516 4827861 4661029 2025-07-07T16:43:54Z DerFuchs 6187 4827861 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= |მშობლიური სახელი= |მშობლიური სახელი კოდი= |ლათინური სახელი= |name_color= white |back_color= #002147 |ლათინური_სახელი = |ლოგო=University of Oxford.svg |ლოგო ზომა=220px |სურათი= |სურათი ზომა=300px |გერბი=Arms of University of Oxford.svg |გერბი ზომა=150px |სურათის წარწერა= |სახელი= ოქსფორდის უნივერსიტეტი |მშობლიური_სახელი = University of Oxford |ლათინური სახელი = Universitas Oxoniensis |დევიზი= Dominus Illuminatio Mea - უფალი ჩემი სინათლეა |დაფუძნდა= დაახ. [[1096]]<ref name="OxHist">{{cite web |url=http://www.ox.ac.uk/about/organisation/history |title=Introduction and History |publisher=University of Oxford |accessdate=21 October 2014}}</ref> |ტიპი= საჯარო |endowment = |staff = |კოლეგია= |პრეზიდენტი= |პროვოსტი= |რექტორი= |კანცლერი= |დეკანი= |students = |undergrad = |postgrad = |doctoral = |ქალაქი= [[ოქსფორდი]] |შტატი= |ქვეყანა= [[ინგლისი]] |კამპუსი= |ფერები= |მასკოტი= |მეტსახელი= |ფერები={{color box|#002147}} [[ოქსფორდის ლურჯი]]<ref>{{cite web |url=http://www.ox.ac.uk/branding_toolkit/the_brand_colours/ |title=The brand colour – Oxford blue |publisher=Ox.ac.uk |access-date=16 August 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130524062108/http://www.ox.ac.uk/branding_toolkit/the_brand_colours/ |archive-date=24 May 2013 |url-status=live }}</ref> |კავშირები= |საიტი= {{URL|ox.ac.uk}} |მისამართი= |ტელეფონი= |coor = }} '''ოქსფორდის უნივერსიტეტი''' ({{lang-en|University of Oxford}}) — უნივერსიტეტი [[გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებულ სამეფოში]]. მდებარეობს [[ოქსფორდი|ოქსფორდში]], [[ინგლისი]] და ინგლისურენოვანი მსოფლიოს უძველესი უნივერსიტეტია. უნივერსიტეტის დაფუძნების ზუსტი თარიღი არ არსებობს, თუმცა მის ფესვებს მე-11 საუკუნისკენ მივყავართ. ლეგენდის მიხედვით, [[1209]] წელს პროფესორ-მასწავლებელთა და ადგილობრივ მოქალაქეთა შორის კონფლიქტის შედეგად უნივერსიტეტის წევრთა ნაწილი ოქსფორდიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით, ქალაქ [[კემბრიჯი|კემბრიჯში]] გაიხიზნენ, სადაც მათ [[კემბრიჯის უნივერსიტეტი]] დააფუძნეს. ოქსფორდისა და [[კემბრიჯის უნივერსიტეტი|კემბრიჯის უნივერსიტეტებს]] (ერთობლივად მოიხსენიებენ როგორც [[ოქსბრიჯი|ოქსბრიჯს]]) მას შემდეგ ურთიერთობის დიდი ისტორია აქვთ და [[გაერთიანებული სამეფო]]ს ყველაზე ელიტურ და პრესტიჟულ უნივერსიტეტებად ითვლებიან. ოქსფორდი არის რასსელის ჯგუფის (ბრიტანეთის კვლევითი უნივერსიტეტების ქსელი, ინგ. Russel Group), კოიმბრას ჯგუფის (ევროპის წამყვან უნივერსიტეტთა ასოციაცია, [[ლათინური ენა|ლათ.]] Coimbra Group) და ასევე ევროპის კვლევითი უნივერსიტეტების ლიგის (LERU) წევრი. Times Good University Guide-ის რეიტინგში ოქსფორდი თერთმეტი წელია პირველობას არ თმობს.<ref>{{cite web |url=http://www.ox.ac.uk/media/news_stories/2012/120614_2.html |title=Oxford tops Times Good University Guide for 11th year |date=14 June 2012 |publisher=University of Oxford |accessdate=30 December 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140107121155/http://www.ox.ac.uk/media/news_stories/2012/120614_2.html |archivedate=7 იანვარი 2014 }}</ref> THE World University Rankings-ის თანახმად იგი საუკეთესოა ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში.<ref>{{cite web|title=Times Higher Education Clinical, Pre-Clinical & Health|url=https://www.timeshighereducation.com/student/news/oxford-best-world-medicine-london-best-place-study}}</ref> Professional Ranking World Universities-ის ცნობით ოქსფორდი მე-5-ა მსოფლიოში და პირველი ბრიტანეთში.<ref>{{cite web|url = http://www.boivigny.com/Classement-2011-des-universites-par-l-Ecole-des-Mines-le-french-ranking-par-excellence_a781.html|title = Mines ParisTech Professional Ranking World Universities|date = |accessdate = |website = |publisher = |last = |first = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20150925221025/http://www.boivigny.com/Classement-2011-des-universites-par-l-Ecole-des-Mines-le-french-ranking-par-excellence_a781.html|archivedate = 2015-09-25}}</ref> ოქსფორდის უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულებს შორის არიან: [[მარგარეტ ტეტჩერი]], [[დეივიდ კამერონი]], [[ინდირა განდი]], [[ბენაზირ ბჰუტო]], [[სტივენ ჰოკინგი]], [[ოსკარ უაილდი]], [[ჯონ რონალდ რუელ ტოლკინი]]. ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.britannica.com/topic/University-of-Oxford ენციკლოპედია „ბრიტანიკა“] * [https://www.treccani.it/enciclopedia/oxford-university Treccani] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{უძველესი უნივერსიტეტები}} [[კატეგორია:გაერთიანებული სამეფოს უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:რასელის ჯგუფის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:გაერთიანებული სამეფოს საგანმანათლებლო დაწესებულებები]] [[კატეგორია:შუა საუკუნეების უნივერსიტეტები]] m72dyqr6dt99taagzxy59zr9vh0vhnu 4827862 4827861 2025-07-07T16:44:16Z DerFuchs 6187 4827862 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= |მშობლიური სახელი=University of Oxford |მშობლიური სახელი კოდი=en |ლათინური სახელი= |name_color= white |back_color= #002147 |ლათინური_სახელი = |ლოგო=University of Oxford.svg |ლოგო ზომა=220px |სურათი= |სურათი ზომა=300px |გერბი=Arms of University of Oxford.svg |გერბი ზომა=150px |სურათის წარწერა= |სახელი= ოქსფორდის უნივერსიტეტი |მშობლიური_სახელი = University of Oxford |ლათინური სახელი = Universitas Oxoniensis |დევიზი= Dominus Illuminatio Mea - უფალი ჩემი სინათლეა |დაფუძნდა= დაახ. [[1096]]<ref name="OxHist">{{cite web |url=http://www.ox.ac.uk/about/organisation/history |title=Introduction and History |publisher=University of Oxford |accessdate=21 October 2014}}</ref> |ტიპი= საჯარო |endowment = |staff = |კოლეგია= |პრეზიდენტი= |პროვოსტი= |რექტორი= |კანცლერი= |დეკანი= |students = |undergrad = |postgrad = |doctoral = |ქალაქი= [[ოქსფორდი]] |შტატი= |ქვეყანა= [[ინგლისი]] |კამპუსი= |ფერები= |მასკოტი= |მეტსახელი= |ფერები={{color box|#002147}} [[ოქსფორდის ლურჯი]]<ref>{{cite web |url=http://www.ox.ac.uk/branding_toolkit/the_brand_colours/ |title=The brand colour – Oxford blue |publisher=Ox.ac.uk |access-date=16 August 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130524062108/http://www.ox.ac.uk/branding_toolkit/the_brand_colours/ |archive-date=24 May 2013 |url-status=live }}</ref> |კავშირები= |საიტი= {{URL|ox.ac.uk}} |მისამართი= |ტელეფონი= |coor = }} '''ოქსფორდის უნივერსიტეტი''' ({{lang-en|University of Oxford}}) — უნივერსიტეტი [[გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებულ სამეფოში]]. მდებარეობს [[ოქსფორდი|ოქსფორდში]], [[ინგლისი]] და ინგლისურენოვანი მსოფლიოს უძველესი უნივერსიტეტია. უნივერსიტეტის დაფუძნების ზუსტი თარიღი არ არსებობს, თუმცა მის ფესვებს მე-11 საუკუნისკენ მივყავართ. ლეგენდის მიხედვით, [[1209]] წელს პროფესორ-მასწავლებელთა და ადგილობრივ მოქალაქეთა შორის კონფლიქტის შედეგად უნივერსიტეტის წევრთა ნაწილი ოქსფორდიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით, ქალაქ [[კემბრიჯი|კემბრიჯში]] გაიხიზნენ, სადაც მათ [[კემბრიჯის უნივერსიტეტი]] დააფუძნეს. ოქსფორდისა და [[კემბრიჯის უნივერსიტეტი|კემბრიჯის უნივერსიტეტებს]] (ერთობლივად მოიხსენიებენ როგორც [[ოქსბრიჯი|ოქსბრიჯს]]) მას შემდეგ ურთიერთობის დიდი ისტორია აქვთ და [[გაერთიანებული სამეფო]]ს ყველაზე ელიტურ და პრესტიჟულ უნივერსიტეტებად ითვლებიან. ოქსფორდი არის რასსელის ჯგუფის (ბრიტანეთის კვლევითი უნივერსიტეტების ქსელი, ინგ. Russel Group), კოიმბრას ჯგუფის (ევროპის წამყვან უნივერსიტეტთა ასოციაცია, [[ლათინური ენა|ლათ.]] Coimbra Group) და ასევე ევროპის კვლევითი უნივერსიტეტების ლიგის (LERU) წევრი. Times Good University Guide-ის რეიტინგში ოქსფორდი თერთმეტი წელია პირველობას არ თმობს.<ref>{{cite web |url=http://www.ox.ac.uk/media/news_stories/2012/120614_2.html |title=Oxford tops Times Good University Guide for 11th year |date=14 June 2012 |publisher=University of Oxford |accessdate=30 December 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140107121155/http://www.ox.ac.uk/media/news_stories/2012/120614_2.html |archivedate=7 იანვარი 2014 }}</ref> THE World University Rankings-ის თანახმად იგი საუკეთესოა ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში.<ref>{{cite web|title=Times Higher Education Clinical, Pre-Clinical & Health|url=https://www.timeshighereducation.com/student/news/oxford-best-world-medicine-london-best-place-study}}</ref> Professional Ranking World Universities-ის ცნობით ოქსფორდი მე-5-ა მსოფლიოში და პირველი ბრიტანეთში.<ref>{{cite web|url = http://www.boivigny.com/Classement-2011-des-universites-par-l-Ecole-des-Mines-le-french-ranking-par-excellence_a781.html|title = Mines ParisTech Professional Ranking World Universities|date = |accessdate = |website = |publisher = |last = |first = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20150925221025/http://www.boivigny.com/Classement-2011-des-universites-par-l-Ecole-des-Mines-le-french-ranking-par-excellence_a781.html|archivedate = 2015-09-25}}</ref> ოქსფორდის უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულებს შორის არიან: [[მარგარეტ ტეტჩერი]], [[დეივიდ კამერონი]], [[ინდირა განდი]], [[ბენაზირ ბჰუტო]], [[სტივენ ჰოკინგი]], [[ოსკარ უაილდი]], [[ჯონ რონალდ რუელ ტოლკინი]]. ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.britannica.com/topic/University-of-Oxford ენციკლოპედია „ბრიტანიკა“] * [https://www.treccani.it/enciclopedia/oxford-university Treccani] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{უძველესი უნივერსიტეტები}} [[კატეგორია:გაერთიანებული სამეფოს უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:რასელის ჯგუფის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:გაერთიანებული სამეფოს საგანმანათლებლო დაწესებულებები]] [[კატეგორია:შუა საუკუნეების უნივერსიტეტები]] 2mktfrhucnfirylraw1qeo82tvz9efn 8 8103 4827824 4764369 2025-07-07T14:06:06Z Mehman 75871 4827824 wikitext text/x-wiki <!-- Text here will be shown below edit and upload forms. --> <div class="plainlinks" style="margin-top:1px;border-width:1px;border-style:solid;border-color:#aaaaaa;padding:5px;"> '''მთავარი ენის თარგები''': <charinsert>&#123;{lang-en|+}} &#123;{lang-ru|+}} &#123;{lang-es|+}} &#123;{lang-fr|+}} &#123;{lang-de|+}} &#123;{lang-pt|+}} &#123;{lang-la|+}} &#123;{lang-el|+}} &#123;{lang-ar|+}}</charinsert> '''მეორეული ენის თარგები''': <charinsert>&#123;{lang-ka|+}} &#123;{lang-ab|+}} &#123;{lang-uk|+}} &#123;{lang-it|+}} &#123;{lang-nl|+}} &#123;{lang-tr|+}} &#123;{lang-hy|+}} &#123;{lang-az|+}} &#123;{lang-grc|+}}</charinsert> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''რედაქტორის თარგები''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{არაენციკლოპედიური}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{არაქართული}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გადასაწერი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{განახლება}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{განხილვა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გასაწმენდი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გასწორება}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გრამატიკა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ექსპერტი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ვიკი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{თმოძველდა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მიკერძოებული}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მშვიდი განხილვა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{პრეს-რელიზი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{რეკლამა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{რჩევა|}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{საკამათო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{უკატეგორიო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ულიცენზიო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{უტექსტო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{უწყაროო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{შერწყმა|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{შესავალი აკლია}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{წასაშლელი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{წაშლილი გვერდის განხილვა}}+</div></nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:წაშლის კანდიდატი|მიზეზი=}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{წყარო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:პლაგიატი|url=</nowiki>+}}</charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{rq|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:მუშავდება}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ფაქტიჩა|}}</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''სტატიის რედაქტირება''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მმ|}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{კურსივისახელი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დამალული ბლოკის დაწყება|}}+</div></nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{closed}}+</div></nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{თ|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{commonscat|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{DEFAULTSORT:+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ციტატა|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დაბადების თარიღი|+||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დაბადების თარიღი და ასაკი|+||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გარდაცვალების თარიღი|+||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|+|||||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123{{cite web |url=+ |title= |accessdate= </nowiki>{{CURRENTYEAR}}-{{CURRENTMONTH}}-{{CURRENTDAY2}}<nowiki> |author= |date= |work= |publisher= |archiveurl= |archivedate= }}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==იხილეთ აგრეთვე==</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==ლიტერატურა==</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==რესურსები ინტერნეტში==</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==სქოლიო==&#10;&#123;{სქოლიო}}</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''მომხმარებლების თარგები''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გამარჯობა}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ტესტი}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ვანდალი}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ვანდალი 2}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:დასაბლოკი|მიზეზი=}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ბლოკი|დრო=|მიზეზი=}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:სპამი}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:OTW}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გაფრთხილება|}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დარღვევა|+}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ხელმოუწერელი|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{u|}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ping|}}</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''სპორტის თარგები''': <charinsert>&#123;{fb|+}} &#123;{fb-rt|+}} &#123;{fb-big|+}} &#123;{ru|+}} &#123;{ru-rt|+}} &#123;{ru-big|+}} &#123;{bk|+}} &#123;{bk-rt|+}} &#123;{bk-big|+}} &#123;{ih|+}} &#123;{ih-rt|+}} &#123;{ih-big|+}}</charinsert> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''დამატებითი ნიშნები''': <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>„+“ «+» - – — … . . . ° °C ≈ ≠ ≡ ≥ ≤ ± − · × ٭ ÷ √ ∂ ∫ ∞ % ‰ ‱ § № ⁂ ~ | ¡ ¿ † ‡ ↔ ↑ ↓ ← → • # º ¹ ² ³ ⁿ ½ ⅓ ⅔ ¼ ¾ ⅛ ⅜ ⅝ ⅞ ‘ ’ “ ” ″ ′ ¢ $ € ₾ £ ¥ § ♠ ♣ ♥ ♦</charinsert><br /> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''საკომუნიკაციო თარგები''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გაკეთდა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მომწონს}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:)}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:(}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:D}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:*}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:*|45}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😀</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😁</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😂</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😉</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😊</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😋</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😎</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😍</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😘</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤩</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤔</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🙄</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤐</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😪</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😛</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😲</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😟</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😤</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😭</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😱</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤪</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😡</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😠</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😇</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>👍</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>👎</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🖐</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>👌</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🙏</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''დამატებითი კოდები''': &nbsp; <charinsert>[+] [[+]] [[|+]] {{+}} {{·}} {{!}}</charinsert> <charinsert><nowiki>[[კატეგორია:+]]</nowiki> <nowiki>[[ფაილი:+|მინი|]]</nowiki> <nowiki>#გადამისამართება [[+]]</nowiki></charinsert> <charinsert> <s>+</s> ⁺ ₊ <small>+</small> <big>+</big> <center>+</center> <tt>+</tt> <pre>+</pre> </charinsert> <charinsert><ref>+</ref> <nowiki><ref&#32;name="+"></ref></nowiki> <nowiki><ref&#32;name="+"&#32;/></nowiki> <nowiki><references&#32;/></nowiki> <math>+</math> <code>+</code> <nowiki><nowiki>+</nowiki></nowiki> <noinclude>+</noinclude> <includeonly>+</includeonly> <nowiki><br /></nowiki></charinsert> &nbsp; <charinsert><poem>+</poem></charinsert></font> &nbsp; <charinsert><blockquote></blockquote></charinsert></font> &nbsp; <charinsert>~~~~</charinsert></font> &nbsp; <charinsert><nowiki>— ~~~~</nowiki></charinsert> ------------------------------------------------------------------------------------------------- <div id="specialcharsets" class="plainlinks" style="margin-top:1px; border-left-width:0; border-right-width:0; padding:2px;"> <p class="specialbasic" title="ქართული" style="display:;"> <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>ა ბ გ დ ე ვ ზ თ ი კ ლ მ ნ ო პ ჟ რ ს ტ უ ფ ქ ღ ყ შ ჩ ც ძ წ ჭ ხ ჯ ჰ </charinsert> &nbsp;(&nbsp;<charinsert>ჱ ჲ ჳ ჴ ჵ ჶ ჷ ჸ ჹ ჺ ჻ ჼ</charinsert>&nbsp;) &nbsp; <charinsert> &#4256; &#4257; &#4258; &#4259; &#4260; &#4261; &#4262; &#4289; &#4263; &#4264; &#4265; &#4266; &#4267; &#4268; &#4290; &#4269; &#4270; &#4271; &#4272; &#4273; &#4274; &#4291; &#4275; &#4276; &#4277; &#4278; &#4279; &#4280; &#4281; &#4282; &#4283; &#4284; &#4285; &#4286; &#4292; &#4287; &#4288; &#4293; </charinsert> &nbsp;</font> </p> <p class="specialbasic" title="ლათინური" style="display:none"> <font style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z</charinsert>&nbsp;|&nbsp; <charinsert>Á á Ć ć É é Í í Ó ó Ś ś Ú ú Ý ý Ǿ ǿ</charinsert> &nbsp; <charinsert>À à È è Ì ì Ò ò Ù ù</charinsert> &nbsp; <charinsert> â Ĉ ĉ Ê ê Ĝ ĝ Ĥ ĥ Î î Ĵ ĵ Ô ô ŝ Ŝ Û û</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ä ä Ë ë Ï ï Ö ö Ü ü ÿ</charinsert> &nbsp; <charinsert>à ã Ñ ñ Õ õ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Å å</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ç ç</charinsert> &nbsp; <charinsert>Č č Š š ŭ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ł ł</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ő ő Ű ű</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ø ø</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ā ā Ē ē Ī ī Ō ō Ū ū Ȳ ȳ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ă ă Ĕ ĕ Ğ ğ Ĭ ĭ Ŏ ŏ Ŭ ŭ Y̆ y̆</charinsert> &nbsp; <charinsert>İ ı</charinsert> &nbsp; <charinsert>ß</charinsert> &nbsp; <charinsert>Æ æ Œ œ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ð ð Þ þ</charinsert><br /> </p> <p class="specialbasic" title="კირილიცა" style="display:none"> <font style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>А Ә Б В Г Ґ Ѓ Ғ Ҕ Д Ђ Е Є Ё Ж З Ѕ Ӡ И І Ї İ Й Ӣ Ј К Ќ Қ Ҟ Л Љ М Н Њ Ң О Ө П Ҧ Р С Т Ҭ Ћ У Ў Ӯ Ұ Ү Ф Х Ҳ Һ Ц Ҵ Ч Ҷ Ҽ Ҿ Ҩ Џ Ш Щ Ъ Ы Ь Э Ю Я</charinsert> &nbsp; <charinsert>а ә б в г ґ ѓ ғ ҕ д ђ е є ё ж з ѕ ӡ и і ї й ӣ ј к ќ қ ҟ л љ м н њ ң о ө п ҧ р с т ҭ ћ у ў ӯ ұ ү ф х ҳ һ ц ҵ ч ҷ ҽ ҿ ҩ џ ш щ ъ ы ь э ю я</charinsert> </p> <p class="specialbasic" title="ბერძნული" style="display:none"> <font style="text-decoration:none;">&nbsp; <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;"><charinsert>Α α Ά ά Β β Γ γ Δ δ Ε ε Έ έ Ζ ζ Η η Ή ή Θ θ Ι ι Ί ί Ϊ ϊ ΐ Κ κ Λ λ Μ μ Ν ν Ξ ξ Ο ο Ό ό Π π Ρ ρ Σ σ ς Τ τ Υ υ Ϋ ϋ Ύ ύ ΰ Φ φ Χ χ Ψ ψ Ω ω Ώ ώ ; · ἀ ἁ ὰ ᾶ ἂ ἃ ἄ ἅ ἆ ἇ ᾳ ᾀ ᾁ ᾴ ᾲ ᾷ ᾄ ᾅ ᾂ ᾃ ᾆ ᾇ ἐ ἑ ὲ ἔ ἕ ἒ ἓ ἠ ἡ ὴ ῆ ἤ ἢ ἣ ἥ ἦ ἧ ῃ ῄ ῂ ῇ ᾐ ᾑ ᾔ ᾒ ᾕ ᾓ ᾖ ᾗ ἰ ἱ ὶ ῖ ἴ ἲ ἵ ἳ ἶ ἷ ὸ ὀ ὁ ὄ ὅ ὂ ὃ ῤ ῥ ὐ ὑ ὺ ῦ ὔ ὕ ὒ ὓ ὖ ὗ ὠ ὡ ὼ ῶ ὤ ὢ ὥ ὣ ὦ ὧ ῳ ῴ ῲ ῷ ᾠ ᾡ ᾤ ᾢ ᾥ ᾣ ᾦ ᾧ ` ᾿ ῾ ῍ ῎ ῏ ῟ ῞ ῝ ῍ ῎ Ϝ ϝ Ϙ ϙ Ϡ </charinsert></font> </p> <p class="specialbasic" title="არაბული" style="display:none"><br/>&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺍ ﺑ ﺗ ﺛ ﺟ ﺣ ﺧ ﺩ ﺫ ﺭ ﺯ ﺳ ﺷ ﺻ ﺿ ﻃ ﻇ ﻋ ﻏ ﻓ ﻗ ﻛ ﻟ ﻣ ﻧ ﻫ ﻭ ﻳ </charinsert></span> : მარცხნივ გადაბმული<br />&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺍ ﺒ ﺘ ﺜ ﺠ ﺤ ﺨ ﺪ ﺬ ﺮ ﺰ ﺴ ﺸ ﺼ ﻀ ﻄ ﻈ ﻌ ﻐ ﻔ ﻘ ﻜ ﻠ ﻤ ﻨ ﻬ ﻮ ﻴ </charinsert></span> : ორმხრივ გადაბმული<br />&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺎ ﺐ ﺖ ﺚ ﺞ ﺢ ﺦ ﺪ ﺬ ﺮ ﺰ ﺲ ﺶ ﺺ ﺾ ﻂ ﻆ ﻊ ﻎ ﻒ ﻖ ﻚ ﻞ ﻢ ﻦ ﻪ ﻮ ﻲ </charinsert></span> : მარჯვნივ გადაბმული<br />&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺍ ﺏ ﺕ ﺙ ﺝ ﺡ ﺥ ﺩ ﺫ ﺭ ﺯ ﺱ ﺵ ﺹ ﺽ ﻁ ﻅ ﻉ ﻍ ﻑ ﻕ ﻙ ﻝ ﻡ ﻥ ﻩ ﻭ ﻱ </charinsert></span> : ცალკე მდგომი<br />&nbsp;&nbsp; ლათინური ტრანსკრიპცია : <font style="text-decoration:none;"><charinsert>Ṭ Ṯ Ḥ Ḫ Ḏ Ḍ Ṣ Š Ẓ Ḡ Ā Ī Ū </charinsert>&nbsp; · &nbsp;<charinsert> ṭ ṯ ḥ ḫ ḏ ḍ ṣ š ẓ ḡ ā ī ū ʾ ʿ</charinsert></span></font> </p> <p class="specialbasic" title="სომხური" style="display:none">&nbsp; <span style="font-family:Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif;text-decoration:none;font-size:120%;"><charinsert>Ա Բ Գ Դ Ե Զ Է Ը Թ Ժ Ի Լ Խ Ծ Կ Հ Ձ Ղ Ճ Մ Յ Ն Շ Ո Չ Պ Ջ Ռ Ս Վ Տ Ր Ց Ւ Փ Ք Օ Ֆ ա բ գ դ ե զ է ը թ ժ ի լ խ ծ կ հ ձ ղ ճ մ յ ն շ ո չ պ ջ ռ ս վ տ ր ց ւ փ ք օ ֆ և ՙ՚ ՛ ՜ ՝ ՞ ՟ ։</charinsert></span> </p> <p class="specialbasic" title="ფონეტიკური" style="display:none"> <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;"> &nbsp; <charinsert><nowiki>{{</nowiki>IPA|+<nowiki>}}</nowiki></charinsert> • <charinsert>p t̪ t ʈ c k q ʡ ʔ</charinsert> • <charinsert>b d̪ d ɖ ɟ ɡ ɢ</charinsert> • <charinsert>ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ</charinsert> • <charinsert>ʦ ʧ ʨ ʣ ʤ ʥ</charinsert> • <charinsert>ɸ f θ s ʃ ʅ ʆ ʂ ɕ ç ɧ x χ ħ ʜ h</charinsert> • <charinsert>β v ʍ ð z ʒ ʓ ʐ ʑ ʝ ɣ ʁ ʕ ʖ ʢ ɦ</charinsert> • <charinsert>ɬ ɮ</charinsert> • <charinsert>m m̩ ɱ ɱ̩ ɱ̍ n̪ n̪̍ n n̩ ɳ ɳ̩ ɲ ɲ̩ ŋ ŋ̍ ŋ̩ ɴ ɴ̩</charinsert> • <charinsert>ʙ ʙ̩ r r̩ ʀ ʀ̩</charinsert> • <charinsert>ɾ ɽ ɿ ɺ</charinsert> • <charinsert>l̪ l̪̩ l l̩ ɫ ɫ̩ ɭ ɭ̩ ʎ ʎ̩ ʟ ʟ̩</charinsert> • <charinsert>w ɥ ʋ ɹ ɻ j ɰ</charinsert> • <charinsert>ʘ ǂ ǀ ! ǁ</charinsert> • <charinsert>ʰ ʱ ʷ ʸ ʲ ʳ ⁿ ˡ ʴ ʵ ˢ ˣ ˠ ʶ ˤ ˁ ˀ ʼ</charinsert> • <charinsert>i i̯ ĩ y y̯ ỹ ɪ ɪ̯ ɪ̃ ʏ ʏ̯ ʏ̃ ɨ ɨ̯ ɨ̃ ʉ ʉ̯ ʉ̃ ɯ ɯ̯ ɯ̃ u u̯ ũ ʊ ʊ̯ ʊ̃</charinsert> • <charinsert>e e̯ ẽ ø ø̯ ø̃ ɘ ɘ̯ ɘ̃ ɵ ɵ̯ ɵ̃ ɤ ɤ̯ ɤ̃ o o̯ õ</charinsert> • <charinsert>ɛ ɛ̯ ɛ̃ œ œ̯ œ̃ ɜ ɜ̯ ɜ̃ ə ə̯ ə̃ ɞ ɞ̯ ɞ̃ ʌ ʌ̯ ʌ̃ ɔ ɔ̯ ɔ̃</charinsert> • <charinsert>æ æ̯ æ̃ ɶ ɶ̯ ɶ̃ a a̯ ã ɐ ɐ̯ ɐ̃ ɑ ɑ̯ ɑ̃ ɒ ɒ̯ ɒ̃</charinsert> • <charinsert>ˈ ˌ ː ˑ ˘ . ‿ | ‖</charinsert></font> </p> </div> </div> 43bzzmsewsvm3dbx9t03v1mrrx2ds4k 4827825 4827824 2025-07-07T14:06:36Z Mehman 75871 4827825 wikitext text/x-wiki <!-- Text here will be shown below edit and upload forms. --> <div class="plainlinks" style="margin-top:1px;border-width:1px;border-style:solid;border-color:#aaaaaa;padding:5px;"> '''მთავარი ენის თარგები''': <charinsert>&#123;{lang-en|+}} &#123;{lang-ru|+}} &#123;{lang-es|+}} &#123;{lang-fr|+}} &#123;{lang-de|+}} &#123;{lang-pt|+}} &#123;{lang-la|+}} &#123;{lang-el|+}} &#123;{lang-ar|+}}</charinsert> '''მეორეული ენის თარგები''': <charinsert>&#123;{lang-ka|+}} &#123;{lang-ab|+}} &#123;{lang-uk|+}} &#123;{lang-it|+}} &#123;{lang-nl|+}} &#123;{lang-tr|+}} &#123;{lang-hy|+}} &#123;{lang-az|+}} &#123;{lang-grc|+}}</charinsert> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''რედაქტორის თარგები''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{არაენციკლოპედიური}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{არაქართული}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გადასაწერი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{განახლება}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{განხილვა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გასაწმენდი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გასწორება}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გრამატიკა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ექსპერტი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ვიკი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{თმოძველდა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მიკერძოებული}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მშვიდი განხილვა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{პრეს-რელიზი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{რეკლამა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{რჩევა|}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{საკამათო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{უკატეგორიო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ულიცენზიო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{უტექსტო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{უწყაროო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{შერწყმა|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{შესავალი აკლია}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{წასაშლელი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{წაშლილი გვერდის განხილვა}}+</div></nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:წაშლის კანდიდატი|მიზეზი=}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{წყარო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:პლაგიატი|url=</nowiki>+}}</charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{rq|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:მუშავდება}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ფაქტიჩა|}}</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''სტატიის რედაქტირება''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მმ|}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{კურსივისახელი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დამალული ბლოკის დაწყება|}}+</div></nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{closed}}+</div></nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{თ|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{commonscat|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{DEFAULTSORT:+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ციტატა|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დაბადების თარიღი|+||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დაბადების თარიღი და ასაკი|+||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გარდაცვალების თარიღი|+||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|+|||||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{{cite web |url=+ |title= |accessdate= </nowiki>{{CURRENTYEAR}}-{{CURRENTMONTH}}-{{CURRENTDAY2}}<nowiki> |author= |date= |work= |publisher= |archiveurl= |archivedate= }}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==იხილეთ აგრეთვე==</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==ლიტერატურა==</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==რესურსები ინტერნეტში==</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==სქოლიო==&#10;&#123;{სქოლიო}}</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''მომხმარებლების თარგები''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გამარჯობა}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ტესტი}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ვანდალი}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ვანდალი 2}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:დასაბლოკი|მიზეზი=}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ბლოკი|დრო=|მიზეზი=}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:სპამი}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:OTW}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გაფრთხილება|}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დარღვევა|+}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ხელმოუწერელი|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{u|}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ping|}}</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''სპორტის თარგები''': <charinsert>&#123;{fb|+}} &#123;{fb-rt|+}} &#123;{fb-big|+}} &#123;{ru|+}} &#123;{ru-rt|+}} &#123;{ru-big|+}} &#123;{bk|+}} &#123;{bk-rt|+}} &#123;{bk-big|+}} &#123;{ih|+}} &#123;{ih-rt|+}} &#123;{ih-big|+}}</charinsert> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''დამატებითი ნიშნები''': <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>„+“ «+» - – — … . . . ° °C ≈ ≠ ≡ ≥ ≤ ± − · × ٭ ÷ √ ∂ ∫ ∞ % ‰ ‱ § № ⁂ ~ | ¡ ¿ † ‡ ↔ ↑ ↓ ← → • # º ¹ ² ³ ⁿ ½ ⅓ ⅔ ¼ ¾ ⅛ ⅜ ⅝ ⅞ ‘ ’ “ ” ″ ′ ¢ $ € ₾ £ ¥ § ♠ ♣ ♥ ♦</charinsert><br /> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''საკომუნიკაციო თარგები''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გაკეთდა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მომწონს}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:)}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:(}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:D}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:*}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:*|45}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😀</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😁</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😂</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😉</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😊</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😋</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😎</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😍</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😘</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤩</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤔</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🙄</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤐</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😪</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😛</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😲</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😟</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😤</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😭</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😱</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤪</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😡</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😠</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😇</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>👍</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>👎</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🖐</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>👌</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🙏</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''დამატებითი კოდები''': &nbsp; <charinsert>[+] [[+]] [[|+]] {{+}} {{·}} {{!}}</charinsert> <charinsert><nowiki>[[კატეგორია:+]]</nowiki> <nowiki>[[ფაილი:+|მინი|]]</nowiki> <nowiki>#გადამისამართება [[+]]</nowiki></charinsert> <charinsert> <s>+</s> <sup>+</sup> <sub>+</sub> <small>+</small> <big>+</big> <center>+</center> <tt>+</tt> <pre>+</pre> </charinsert> <charinsert><ref>+</ref> <nowiki><ref&#32;name="+"></ref></nowiki> <nowiki><ref&#32;name="+"&#32;/></nowiki> <nowiki><references&#32;/></nowiki> <math>+</math> <code>+</code> <nowiki><nowiki>+</nowiki></nowiki> <noinclude>+</noinclude> <includeonly>+</includeonly> <nowiki><br /></nowiki></charinsert> &nbsp; <charinsert><poem>+</poem></charinsert></font> &nbsp; <charinsert><blockquote></blockquote></charinsert></font> &nbsp; <charinsert>~~~~</charinsert></font> &nbsp; <charinsert><nowiki>— ~~~~</nowiki></charinsert> ------------------------------------------------------------------------------------------------- <div id="specialcharsets" class="plainlinks" style="margin-top:1px; border-left-width:0; border-right-width:0; padding:2px;"> <p class="specialbasic" title="ქართული" style="display:;"> <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>ა ბ გ დ ე ვ ზ თ ი კ ლ მ ნ ო პ ჟ რ ს ტ უ ფ ქ ღ ყ შ ჩ ც ძ წ ჭ ხ ჯ ჰ </charinsert> &nbsp;(&nbsp;<charinsert>ჱ ჲ ჳ ჴ ჵ ჶ ჷ ჸ ჹ ჺ ჻ ჼ</charinsert>&nbsp;) &nbsp; <charinsert> &#4256; &#4257; &#4258; &#4259; &#4260; &#4261; &#4262; &#4289; &#4263; &#4264; &#4265; &#4266; &#4267; &#4268; &#4290; &#4269; &#4270; &#4271; &#4272; &#4273; &#4274; &#4291; &#4275; &#4276; &#4277; &#4278; &#4279; &#4280; &#4281; &#4282; &#4283; &#4284; &#4285; &#4286; &#4292; &#4287; &#4288; &#4293; </charinsert> &nbsp;</font> </p> <p class="specialbasic" title="ლათინური" style="display:none"> <font style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z</charinsert>&nbsp;|&nbsp; <charinsert>Á á Ć ć É é Í í Ó ó Ś ś Ú ú Ý ý Ǿ ǿ</charinsert> &nbsp; <charinsert>À à È è Ì ì Ò ò Ù ù</charinsert> &nbsp; <charinsert> â Ĉ ĉ Ê ê Ĝ ĝ Ĥ ĥ Î î Ĵ ĵ Ô ô ŝ Ŝ Û û</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ä ä Ë ë Ï ï Ö ö Ü ü ÿ</charinsert> &nbsp; <charinsert>à ã Ñ ñ Õ õ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Å å</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ç ç</charinsert> &nbsp; <charinsert>Č č Š š ŭ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ł ł</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ő ő Ű ű</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ø ø</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ā ā Ē ē Ī ī Ō ō Ū ū Ȳ ȳ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ă ă Ĕ ĕ Ğ ğ Ĭ ĭ Ŏ ŏ Ŭ ŭ Y̆ y̆</charinsert> &nbsp; <charinsert>İ ı</charinsert> &nbsp; <charinsert>ß</charinsert> &nbsp; <charinsert>Æ æ Œ œ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ð ð Þ þ</charinsert><br /> </p> <p class="specialbasic" title="კირილიცა" style="display:none"> <font style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>А Ә Б В Г Ґ Ѓ Ғ Ҕ Д Ђ Е Є Ё Ж З Ѕ Ӡ И І Ї İ Й Ӣ Ј К Ќ Қ Ҟ Л Љ М Н Њ Ң О Ө П Ҧ Р С Т Ҭ Ћ У Ў Ӯ Ұ Ү Ф Х Ҳ Һ Ц Ҵ Ч Ҷ Ҽ Ҿ Ҩ Џ Ш Щ Ъ Ы Ь Э Ю Я</charinsert> &nbsp; <charinsert>а ә б в г ґ ѓ ғ ҕ д ђ е є ё ж з ѕ ӡ и і ї й ӣ ј к ќ қ ҟ л љ м н њ ң о ө п ҧ р с т ҭ ћ у ў ӯ ұ ү ф х ҳ һ ц ҵ ч ҷ ҽ ҿ ҩ џ ш щ ъ ы ь э ю я</charinsert> </p> <p class="specialbasic" title="ბერძნული" style="display:none"> <font style="text-decoration:none;">&nbsp; <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;"><charinsert>Α α Ά ά Β β Γ γ Δ δ Ε ε Έ έ Ζ ζ Η η Ή ή Θ θ Ι ι Ί ί Ϊ ϊ ΐ Κ κ Λ λ Μ μ Ν ν Ξ ξ Ο ο Ό ό Π π Ρ ρ Σ σ ς Τ τ Υ υ Ϋ ϋ Ύ ύ ΰ Φ φ Χ χ Ψ ψ Ω ω Ώ ώ ; · ἀ ἁ ὰ ᾶ ἂ ἃ ἄ ἅ ἆ ἇ ᾳ ᾀ ᾁ ᾴ ᾲ ᾷ ᾄ ᾅ ᾂ ᾃ ᾆ ᾇ ἐ ἑ ὲ ἔ ἕ ἒ ἓ ἠ ἡ ὴ ῆ ἤ ἢ ἣ ἥ ἦ ἧ ῃ ῄ ῂ ῇ ᾐ ᾑ ᾔ ᾒ ᾕ ᾓ ᾖ ᾗ ἰ ἱ ὶ ῖ ἴ ἲ ἵ ἳ ἶ ἷ ὸ ὀ ὁ ὄ ὅ ὂ ὃ ῤ ῥ ὐ ὑ ὺ ῦ ὔ ὕ ὒ ὓ ὖ ὗ ὠ ὡ ὼ ῶ ὤ ὢ ὥ ὣ ὦ ὧ ῳ ῴ ῲ ῷ ᾠ ᾡ ᾤ ᾢ ᾥ ᾣ ᾦ ᾧ ` ᾿ ῾ ῍ ῎ ῏ ῟ ῞ ῝ ῍ ῎ Ϝ ϝ Ϙ ϙ Ϡ </charinsert></font> </p> <p class="specialbasic" title="არაბული" style="display:none"><br/>&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺍ ﺑ ﺗ ﺛ ﺟ ﺣ ﺧ ﺩ ﺫ ﺭ ﺯ ﺳ ﺷ ﺻ ﺿ ﻃ ﻇ ﻋ ﻏ ﻓ ﻗ ﻛ ﻟ ﻣ ﻧ ﻫ ﻭ ﻳ </charinsert></span> : მარცხნივ გადაბმული<br />&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺍ ﺒ ﺘ ﺜ ﺠ ﺤ ﺨ ﺪ ﺬ ﺮ ﺰ ﺴ ﺸ ﺼ ﻀ ﻄ ﻈ ﻌ ﻐ ﻔ ﻘ ﻜ ﻠ ﻤ ﻨ ﻬ ﻮ ﻴ </charinsert></span> : ორმხრივ გადაბმული<br />&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺎ ﺐ ﺖ ﺚ ﺞ ﺢ ﺦ ﺪ ﺬ ﺮ ﺰ ﺲ ﺶ ﺺ ﺾ ﻂ ﻆ ﻊ ﻎ ﻒ ﻖ ﻚ ﻞ ﻢ ﻦ ﻪ ﻮ ﻲ </charinsert></span> : მარჯვნივ გადაბმული<br />&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺍ ﺏ ﺕ ﺙ ﺝ ﺡ ﺥ ﺩ ﺫ ﺭ ﺯ ﺱ ﺵ ﺹ ﺽ ﻁ ﻅ ﻉ ﻍ ﻑ ﻕ ﻙ ﻝ ﻡ ﻥ ﻩ ﻭ ﻱ </charinsert></span> : ცალკე მდგომი<br />&nbsp;&nbsp; ლათინური ტრანსკრიპცია : <font style="text-decoration:none;"><charinsert>Ṭ Ṯ Ḥ Ḫ Ḏ Ḍ Ṣ Š Ẓ Ḡ Ā Ī Ū </charinsert>&nbsp; · &nbsp;<charinsert> ṭ ṯ ḥ ḫ ḏ ḍ ṣ š ẓ ḡ ā ī ū ʾ ʿ</charinsert></span></font> </p> <p class="specialbasic" title="სომხური" style="display:none">&nbsp; <span style="font-family:Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif;text-decoration:none;font-size:120%;"><charinsert>Ա Բ Գ Դ Ե Զ Է Ը Թ Ժ Ի Լ Խ Ծ Կ Հ Ձ Ղ Ճ Մ Յ Ն Շ Ո Չ Պ Ջ Ռ Ս Վ Տ Ր Ց Ւ Փ Ք Օ Ֆ ա բ գ դ ե զ է ը թ ժ ի լ խ ծ կ հ ձ ղ ճ մ յ ն շ ո չ պ ջ ռ ս վ տ ր ց ւ փ ք օ ֆ և ՙ՚ ՛ ՜ ՝ ՞ ՟ ։</charinsert></span> </p> <p class="specialbasic" title="ფონეტიკური" style="display:none"> <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;"> &nbsp; <charinsert><nowiki>{{</nowiki>IPA|+<nowiki>}}</nowiki></charinsert> • <charinsert>p t̪ t ʈ c k q ʡ ʔ</charinsert> • <charinsert>b d̪ d ɖ ɟ ɡ ɢ</charinsert> • <charinsert>ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ</charinsert> • <charinsert>ʦ ʧ ʨ ʣ ʤ ʥ</charinsert> • <charinsert>ɸ f θ s ʃ ʅ ʆ ʂ ɕ ç ɧ x χ ħ ʜ h</charinsert> • <charinsert>β v ʍ ð z ʒ ʓ ʐ ʑ ʝ ɣ ʁ ʕ ʖ ʢ ɦ</charinsert> • <charinsert>ɬ ɮ</charinsert> • <charinsert>m m̩ ɱ ɱ̩ ɱ̍ n̪ n̪̍ n n̩ ɳ ɳ̩ ɲ ɲ̩ ŋ ŋ̍ ŋ̩ ɴ ɴ̩</charinsert> • <charinsert>ʙ ʙ̩ r r̩ ʀ ʀ̩</charinsert> • <charinsert>ɾ ɽ ɿ ɺ</charinsert> • <charinsert>l̪ l̪̩ l l̩ ɫ ɫ̩ ɭ ɭ̩ ʎ ʎ̩ ʟ ʟ̩</charinsert> • <charinsert>w ɥ ʋ ɹ ɻ j ɰ</charinsert> • <charinsert>ʘ ǂ ǀ ! ǁ</charinsert> • <charinsert>ʰ ʱ ʷ ʸ ʲ ʳ ⁿ ˡ ʴ ʵ ˢ ˣ ˠ ʶ ˤ ˁ ˀ ʼ</charinsert> • <charinsert>i i̯ ĩ y y̯ ỹ ɪ ɪ̯ ɪ̃ ʏ ʏ̯ ʏ̃ ɨ ɨ̯ ɨ̃ ʉ ʉ̯ ʉ̃ ɯ ɯ̯ ɯ̃ u u̯ ũ ʊ ʊ̯ ʊ̃</charinsert> • <charinsert>e e̯ ẽ ø ø̯ ø̃ ɘ ɘ̯ ɘ̃ ɵ ɵ̯ ɵ̃ ɤ ɤ̯ ɤ̃ o o̯ õ</charinsert> • <charinsert>ɛ ɛ̯ ɛ̃ œ œ̯ œ̃ ɜ ɜ̯ ɜ̃ ə ə̯ ə̃ ɞ ɞ̯ ɞ̃ ʌ ʌ̯ ʌ̃ ɔ ɔ̯ ɔ̃</charinsert> • <charinsert>æ æ̯ æ̃ ɶ ɶ̯ ɶ̃ a a̯ ã ɐ ɐ̯ ɐ̃ ɑ ɑ̯ ɑ̃ ɒ ɒ̯ ɒ̃</charinsert> • <charinsert>ˈ ˌ ː ˑ ˘ . ‿ | ‖</charinsert></font> </p> </div> </div> ml4do1p1m5rbufxcd7k2kkp7dtfps5y 4827827 4827825 2025-07-07T14:07:41Z Mehman 75871 4827827 wikitext text/x-wiki <!-- Text here will be shown below edit and upload forms. --> <div class="plainlinks" style="margin-top:1px;border-width:1px;border-style:solid;border-color:#aaaaaa;padding:5px;"> '''მთავარი ენის თარგები''': <charinsert>&#123;{lang-en|+}} &#123;{lang-ru|+}} &#123;{lang-es|+}} &#123;{lang-fr|+}} &#123;{lang-de|+}} &#123;{lang-pt|+}} &#123;{lang-la|+}} &#123;{lang-el|+}} &#123;{lang-ar|+}}</charinsert> '''მეორეული ენის თარგები''': <charinsert>&#123;{lang-ka|+}} &#123;{lang-ab|+}} &#123;{lang-uk|+}} &#123;{lang-it|+}} &#123;{lang-nl|+}} &#123;{lang-tr|+}} &#123;{lang-hy|+}} &#123;{lang-az|+}} &#123;{lang-grc|+}}</charinsert> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''რედაქტორის თარგები''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{არაენციკლოპედიური}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{არაქართული}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გადასაწერი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{განახლება}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{განხილვა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გასაწმენდი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გასწორება}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გრამატიკა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ექსპერტი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ვიკი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{თმოძველდა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მიკერძოებული}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მშვიდი განხილვა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{პრეს-რელიზი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{რეკლამა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{რჩევა|}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{საკამათო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{უკატეგორიო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ულიცენზიო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{უტექსტო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{უწყაროო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{შერწყმა|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{შესავალი აკლია}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{წასაშლელი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{წაშლილი გვერდის განხილვა}}+</div></nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:წაშლის კანდიდატი|მიზეზი=}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{წყარო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:პლაგიატი|url=</nowiki>+}}</charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{rq|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:მუშავდება}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ფაქტიჩა|}}</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''სტატიის რედაქტირება''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მმ|}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{კურსივისახელი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დამალული ბლოკის დაწყება|}}+</div></nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{closed}}+</div></nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{თ|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{commonscat|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{DEFAULTSORT:+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ციტატა|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დაბადების თარიღი|+||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დაბადების თარიღი და ასაკი|+||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გარდაცვალების თარიღი|+||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|+|||||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{{cite web |url=+ |title= |accessdate= |author= |date= |work= |publisher= |archiveurl= |archivedate= }}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==იხილეთ აგრეთვე==</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==ლიტერატურა==</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==რესურსები ინტერნეტში==</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==სქოლიო==&#10;&#123;{სქოლიო}}</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''მომხმარებლების თარგები''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გამარჯობა}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ტესტი}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ვანდალი}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ვანდალი 2}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:დასაბლოკი|მიზეზი=}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ბლოკი|დრო=|მიზეზი=}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:სპამი}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:OTW}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გაფრთხილება|}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დარღვევა|+}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ხელმოუწერელი|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{u|}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ping|}}</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''სპორტის თარგები''': <charinsert>&#123;{fb|+}} &#123;{fb-rt|+}} &#123;{fb-big|+}} &#123;{ru|+}} &#123;{ru-rt|+}} &#123;{ru-big|+}} &#123;{bk|+}} &#123;{bk-rt|+}} &#123;{bk-big|+}} &#123;{ih|+}} &#123;{ih-rt|+}} &#123;{ih-big|+}}</charinsert> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''დამატებითი ნიშნები''': <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>„+“ «+» - – — … . . . ° °C ≈ ≠ ≡ ≥ ≤ ± − · × ٭ ÷ √ ∂ ∫ ∞ % ‰ ‱ § № ⁂ ~ | ¡ ¿ † ‡ ↔ ↑ ↓ ← → • # º ¹ ² ³ ⁿ ½ ⅓ ⅔ ¼ ¾ ⅛ ⅜ ⅝ ⅞ ‘ ’ “ ” ″ ′ ¢ $ € ₾ £ ¥ § ♠ ♣ ♥ ♦</charinsert><br /> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''საკომუნიკაციო თარგები''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გაკეთდა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მომწონს}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:)}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:(}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:D}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:*}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:*|45}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😀</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😁</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😂</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😉</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😊</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😋</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😎</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😍</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😘</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤩</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤔</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🙄</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤐</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😪</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😛</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😲</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😟</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😤</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😭</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😱</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤪</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😡</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😠</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😇</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>👍</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>👎</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🖐</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>👌</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🙏</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''დამატებითი კოდები''': &nbsp; <charinsert>[+] [[+]] [[|+]] {{+}} {{·}} {{!}}</charinsert> <charinsert><nowiki>[[კატეგორია:+]]</nowiki> <nowiki>[[ფაილი:+|მინი|]]</nowiki> <nowiki>#გადამისამართება [[+]]</nowiki></charinsert> <charinsert> <s>+</s> ⁺ ₊ <small>+</small> <big>+</big> <center>+</center> <tt>+</tt> <pre>+</pre> </charinsert> <charinsert><ref>+</ref> <nowiki><ref&#32;name="+"></ref></nowiki> <nowiki><ref&#32;name="+"&#32;/></nowiki> <nowiki><references&#32;/></nowiki> <math>+</math> <code>+</code> <nowiki><nowiki>+</nowiki></nowiki> <noinclude>+</noinclude> <includeonly>+</includeonly> <nowiki><br /></nowiki></charinsert> &nbsp; <charinsert><poem>+</poem></charinsert></font> &nbsp; <charinsert><blockquote></blockquote></charinsert></font> &nbsp; <charinsert>~~~~</charinsert></font> &nbsp; <charinsert><nowiki>— ~~~~</nowiki></charinsert> ------------------------------------------------------------------------------------------------- <div id="specialcharsets" class="plainlinks" style="margin-top:1px; border-left-width:0; border-right-width:0; padding:2px;"> <p class="specialbasic" title="ქართული" style="display:;"> <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>ა ბ გ დ ე ვ ზ თ ი კ ლ მ ნ ო პ ჟ რ ს ტ უ ფ ქ ღ ყ შ ჩ ც ძ წ ჭ ხ ჯ ჰ </charinsert> &nbsp;(&nbsp;<charinsert>ჱ ჲ ჳ ჴ ჵ ჶ ჷ ჸ ჹ ჺ ჻ ჼ</charinsert>&nbsp;) &nbsp; <charinsert> &#4256; &#4257; &#4258; &#4259; &#4260; &#4261; &#4262; &#4289; &#4263; &#4264; &#4265; &#4266; &#4267; &#4268; &#4290; &#4269; &#4270; &#4271; &#4272; &#4273; &#4274; &#4291; &#4275; &#4276; &#4277; &#4278; &#4279; &#4280; &#4281; &#4282; &#4283; &#4284; &#4285; &#4286; &#4292; &#4287; &#4288; &#4293; </charinsert> &nbsp;</font> </p> <p class="specialbasic" title="ლათინური" style="display:none"> <font style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z</charinsert>&nbsp;|&nbsp; <charinsert>Á á Ć ć É é Í í Ó ó Ś ś Ú ú Ý ý Ǿ ǿ</charinsert> &nbsp; <charinsert>À à È è Ì ì Ò ò Ù ù</charinsert> &nbsp; <charinsert> â Ĉ ĉ Ê ê Ĝ ĝ Ĥ ĥ Î î Ĵ ĵ Ô ô ŝ Ŝ Û û</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ä ä Ë ë Ï ï Ö ö Ü ü ÿ</charinsert> &nbsp; <charinsert>à ã Ñ ñ Õ õ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Å å</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ç ç</charinsert> &nbsp; <charinsert>Č č Š š ŭ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ł ł</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ő ő Ű ű</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ø ø</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ā ā Ē ē Ī ī Ō ō Ū ū Ȳ ȳ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ă ă Ĕ ĕ Ğ ğ Ĭ ĭ Ŏ ŏ Ŭ ŭ Y̆ y̆</charinsert> &nbsp; <charinsert>İ ı</charinsert> &nbsp; <charinsert>ß</charinsert> &nbsp; <charinsert>Æ æ Œ œ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ð ð Þ þ</charinsert><br /> </p> <p class="specialbasic" title="კირილიცა" style="display:none"> <font style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>А Ә Б В Г Ґ Ѓ Ғ Ҕ Д Ђ Е Є Ё Ж З Ѕ Ӡ И І Ї İ Й Ӣ Ј К Ќ Қ Ҟ Л Љ М Н Њ Ң О Ө П Ҧ Р С Т Ҭ Ћ У Ў Ӯ Ұ Ү Ф Х Ҳ Һ Ц Ҵ Ч Ҷ Ҽ Ҿ Ҩ Џ Ш Щ Ъ Ы Ь Э Ю Я</charinsert> &nbsp; <charinsert>а ә б в г ґ ѓ ғ ҕ д ђ е є ё ж з ѕ ӡ и і ї й ӣ ј к ќ қ ҟ л љ м н њ ң о ө п ҧ р с т ҭ ћ у ў ӯ ұ ү ф х ҳ һ ц ҵ ч ҷ ҽ ҿ ҩ џ ш щ ъ ы ь э ю я</charinsert> </p> <p class="specialbasic" title="ბერძნული" style="display:none"> <font style="text-decoration:none;">&nbsp; <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;"><charinsert>Α α Ά ά Β β Γ γ Δ δ Ε ε Έ έ Ζ ζ Η η Ή ή Θ θ Ι ι Ί ί Ϊ ϊ ΐ Κ κ Λ λ Μ μ Ν ν Ξ ξ Ο ο Ό ό Π π Ρ ρ Σ σ ς Τ τ Υ υ Ϋ ϋ Ύ ύ ΰ Φ φ Χ χ Ψ ψ Ω ω Ώ ώ ; · ἀ ἁ ὰ ᾶ ἂ ἃ ἄ ἅ ἆ ἇ ᾳ ᾀ ᾁ ᾴ ᾲ ᾷ ᾄ ᾅ ᾂ ᾃ ᾆ ᾇ ἐ ἑ ὲ ἔ ἕ ἒ ἓ ἠ ἡ ὴ ῆ ἤ ἢ ἣ ἥ ἦ ἧ ῃ ῄ ῂ ῇ ᾐ ᾑ ᾔ ᾒ ᾕ ᾓ ᾖ ᾗ ἰ ἱ ὶ ῖ ἴ ἲ ἵ ἳ ἶ ἷ ὸ ὀ ὁ ὄ ὅ ὂ ὃ ῤ ῥ ὐ ὑ ὺ ῦ ὔ ὕ ὒ ὓ ὖ ὗ ὠ ὡ ὼ ῶ ὤ ὢ ὥ ὣ ὦ ὧ ῳ ῴ ῲ ῷ ᾠ ᾡ ᾤ ᾢ ᾥ ᾣ ᾦ ᾧ ` ᾿ ῾ ῍ ῎ ῏ ῟ ῞ ῝ ῍ ῎ Ϝ ϝ Ϙ ϙ Ϡ </charinsert></font> </p> <p class="specialbasic" title="არაბული" style="display:none"><br/>&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺍ ﺑ ﺗ ﺛ ﺟ ﺣ ﺧ ﺩ ﺫ ﺭ ﺯ ﺳ ﺷ ﺻ ﺿ ﻃ ﻇ ﻋ ﻏ ﻓ ﻗ ﻛ ﻟ ﻣ ﻧ ﻫ ﻭ ﻳ </charinsert></span> : მარცხნივ გადაბმული<br />&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺍ ﺒ ﺘ ﺜ ﺠ ﺤ ﺨ ﺪ ﺬ ﺮ ﺰ ﺴ ﺸ ﺼ ﻀ ﻄ ﻈ ﻌ ﻐ ﻔ ﻘ ﻜ ﻠ ﻤ ﻨ ﻬ ﻮ ﻴ </charinsert></span> : ორმხრივ გადაბმული<br />&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺎ ﺐ ﺖ ﺚ ﺞ ﺢ ﺦ ﺪ ﺬ ﺮ ﺰ ﺲ ﺶ ﺺ ﺾ ﻂ ﻆ ﻊ ﻎ ﻒ ﻖ ﻚ ﻞ ﻢ ﻦ ﻪ ﻮ ﻲ </charinsert></span> : მარჯვნივ გადაბმული<br />&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺍ ﺏ ﺕ ﺙ ﺝ ﺡ ﺥ ﺩ ﺫ ﺭ ﺯ ﺱ ﺵ ﺹ ﺽ ﻁ ﻅ ﻉ ﻍ ﻑ ﻕ ﻙ ﻝ ﻡ ﻥ ﻩ ﻭ ﻱ </charinsert></span> : ცალკე მდგომი<br />&nbsp;&nbsp; ლათინური ტრანსკრიპცია : <font style="text-decoration:none;"><charinsert>Ṭ Ṯ Ḥ Ḫ Ḏ Ḍ Ṣ Š Ẓ Ḡ Ā Ī Ū </charinsert>&nbsp; · &nbsp;<charinsert> ṭ ṯ ḥ ḫ ḏ ḍ ṣ š ẓ ḡ ā ī ū ʾ ʿ</charinsert></span></font> </p> <p class="specialbasic" title="სომხური" style="display:none">&nbsp; <span style="font-family:Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif;text-decoration:none;font-size:120%;"><charinsert>Ա Բ Գ Դ Ե Զ Է Ը Թ Ժ Ի Լ Խ Ծ Կ Հ Ձ Ղ Ճ Մ Յ Ն Շ Ո Չ Պ Ջ Ռ Ս Վ Տ Ր Ց Ւ Փ Ք Օ Ֆ ա բ գ դ ե զ է ը թ ժ ի լ խ ծ կ հ ձ ղ ճ մ յ ն շ ո չ պ ջ ռ ս վ տ ր ց ւ փ ք օ ֆ և ՙ՚ ՛ ՜ ՝ ՞ ՟ ։</charinsert></span> </p> <p class="specialbasic" title="ფონეტიკური" style="display:none"> <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;"> &nbsp; <charinsert><nowiki>{{</nowiki>IPA|+<nowiki>}}</nowiki></charinsert> • <charinsert>p t̪ t ʈ c k q ʡ ʔ</charinsert> • <charinsert>b d̪ d ɖ ɟ ɡ ɢ</charinsert> • <charinsert>ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ</charinsert> • <charinsert>ʦ ʧ ʨ ʣ ʤ ʥ</charinsert> • <charinsert>ɸ f θ s ʃ ʅ ʆ ʂ ɕ ç ɧ x χ ħ ʜ h</charinsert> • <charinsert>β v ʍ ð z ʒ ʓ ʐ ʑ ʝ ɣ ʁ ʕ ʖ ʢ ɦ</charinsert> • <charinsert>ɬ ɮ</charinsert> • <charinsert>m m̩ ɱ ɱ̩ ɱ̍ n̪ n̪̍ n n̩ ɳ ɳ̩ ɲ ɲ̩ ŋ ŋ̍ ŋ̩ ɴ ɴ̩</charinsert> • <charinsert>ʙ ʙ̩ r r̩ ʀ ʀ̩</charinsert> • <charinsert>ɾ ɽ ɿ ɺ</charinsert> • <charinsert>l̪ l̪̩ l l̩ ɫ ɫ̩ ɭ ɭ̩ ʎ ʎ̩ ʟ ʟ̩</charinsert> • <charinsert>w ɥ ʋ ɹ ɻ j ɰ</charinsert> • <charinsert>ʘ ǂ ǀ ! ǁ</charinsert> • <charinsert>ʰ ʱ ʷ ʸ ʲ ʳ ⁿ ˡ ʴ ʵ ˢ ˣ ˠ ʶ ˤ ˁ ˀ ʼ</charinsert> • <charinsert>i i̯ ĩ y y̯ ỹ ɪ ɪ̯ ɪ̃ ʏ ʏ̯ ʏ̃ ɨ ɨ̯ ɨ̃ ʉ ʉ̯ ʉ̃ ɯ ɯ̯ ɯ̃ u u̯ ũ ʊ ʊ̯ ʊ̃</charinsert> • <charinsert>e e̯ ẽ ø ø̯ ø̃ ɘ ɘ̯ ɘ̃ ɵ ɵ̯ ɵ̃ ɤ ɤ̯ ɤ̃ o o̯ õ</charinsert> • <charinsert>ɛ ɛ̯ ɛ̃ œ œ̯ œ̃ ɜ ɜ̯ ɜ̃ ə ə̯ ə̃ ɞ ɞ̯ ɞ̃ ʌ ʌ̯ ʌ̃ ɔ ɔ̯ ɔ̃</charinsert> • <charinsert>æ æ̯ æ̃ ɶ ɶ̯ ɶ̃ a a̯ ã ɐ ɐ̯ ɐ̃ ɑ ɑ̯ ɑ̃ ɒ ɒ̯ ɒ̃</charinsert> • <charinsert>ˈ ˌ ː ˑ ˘ . ‿ | ‖</charinsert></font> </p> </div> </div> im2mqajvldxjd2nlmq8ojdxup5mdlkh 4827830 4827827 2025-07-07T14:08:22Z Mehman 75871 4827830 wikitext text/x-wiki <!-- Text here will be shown below edit and upload forms. --> <div class="plainlinks" style="margin-top:1px;border-width:1px;border-style:solid;border-color:#aaaaaa;padding:5px;"> '''მთავარი ენის თარგები''': <charinsert>&#123;{lang-en|+}} &#123;{lang-ru|+}} &#123;{lang-es|+}} &#123;{lang-fr|+}} &#123;{lang-de|+}} &#123;{lang-pt|+}} &#123;{lang-la|+}} &#123;{lang-el|+}} &#123;{lang-ar|+}}</charinsert> '''მეორეული ენის თარგები''': <charinsert>&#123;{lang-ka|+}} &#123;{lang-ab|+}} &#123;{lang-uk|+}} &#123;{lang-it|+}} &#123;{lang-nl|+}} &#123;{lang-tr|+}} &#123;{lang-hy|+}} &#123;{lang-az|+}} &#123;{lang-grc|+}}</charinsert> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''რედაქტორის თარგები''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{არაენციკლოპედიური}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{არაქართული}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გადასაწერი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{განახლება}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{განხილვა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გასაწმენდი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გასწორება}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გრამატიკა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ექსპერტი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ვიკი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{თმოძველდა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მიკერძოებული}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მშვიდი განხილვა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{პრეს-რელიზი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{რეკლამა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{რჩევა|}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{საკამათო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{უკატეგორიო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ულიცენზიო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{უტექსტო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{უწყაროო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{შერწყმა|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{შესავალი აკლია}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{წასაშლელი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{წაშლილი გვერდის განხილვა}}+</div></nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:წაშლის კანდიდატი|მიზეზი=}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{წყარო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:პლაგიატი|url=</nowiki>+}}</charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{rq|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:მუშავდება}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ფაქტიჩა|}}</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''სტატიის რედაქტირება''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მმ|}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{კურსივისახელი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დამალული ბლოკის დაწყება|}}+</div></nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{closed}}+</div></nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{თ|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{commonscat|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{DEFAULTSORT:+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ციტატა|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დაბადების თარიღი|+||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დაბადების თარიღი და ასაკი|+||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გარდაცვალების თარიღი|+||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|+|||||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{cite web |url=+ |title= |accessdate= |author= |date= |work= |publisher= |archiveurl= |archivedate= }}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==იხილეთ აგრეთვე==</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==ლიტერატურა==</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==რესურსები ინტერნეტში==</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==სქოლიო==&#10;&#123;{სქოლიო}}</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''მომხმარებლების თარგები''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გამარჯობა}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ტესტი}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ვანდალი}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ვანდალი 2}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:დასაბლოკი|მიზეზი=}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ბლოკი|დრო=|მიზეზი=}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:სპამი}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:OTW}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გაფრთხილება|}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დარღვევა|+}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ხელმოუწერელი|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{u|}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ping|}}</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''სპორტის თარგები''': <charinsert>&#123;{fb|+}} &#123;{fb-rt|+}} &#123;{fb-big|+}} &#123;{ru|+}} &#123;{ru-rt|+}} &#123;{ru-big|+}} &#123;{bk|+}} &#123;{bk-rt|+}} &#123;{bk-big|+}} &#123;{ih|+}} &#123;{ih-rt|+}} &#123;{ih-big|+}}</charinsert> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''დამატებითი ნიშნები''': <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>„+“ «+» - – — … . . . ° °C ≈ ≠ ≡ ≥ ≤ ± − · × ٭ ÷ √ ∂ ∫ ∞ % ‰ ‱ § № ⁂ ~ | ¡ ¿ † ‡ ↔ ↑ ↓ ← → • # º ¹ ² ³ ⁿ ½ ⅓ ⅔ ¼ ¾ ⅛ ⅜ ⅝ ⅞ ‘ ’ “ ” ″ ′ ¢ $ € ₾ £ ¥ § ♠ ♣ ♥ ♦</charinsert><br /> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''საკომუნიკაციო თარგები''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გაკეთდა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მომწონს}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:)}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:(}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:D}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:*}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:*|45}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😀</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😁</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😂</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😉</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😊</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😋</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😎</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😍</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😘</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤩</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤔</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🙄</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤐</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😪</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😛</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😲</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😟</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😤</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😭</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😱</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤪</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😡</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😠</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😇</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>👍</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>👎</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🖐</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>👌</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🙏</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''დამატებითი კოდები''': &nbsp; <charinsert>[+] [[+]] [[|+]] {{+}} {{·}} {{!}}</charinsert> <charinsert><nowiki>[[კატეგორია:+]]</nowiki> <nowiki>[[ფაილი:+|მინი|]]</nowiki> <nowiki>#გადამისამართება [[+]]</nowiki></charinsert> <charinsert> <s>+</s> <sup>+</sup> <sub>+</sub> <small>+</small> <big>+</big> <center>+</center> <tt>+</tt> <pre>+</pre> </charinsert> <charinsert><ref>+</ref> <nowiki><ref&#32;name="+"></ref></nowiki> <nowiki><ref&#32;name="+"&#32;/></nowiki> <nowiki><references&#32;/></nowiki> <math>+</math> <code>+</code> <nowiki><nowiki>+</nowiki></nowiki> <noinclude>+</noinclude> <includeonly>+</includeonly> <nowiki><br /></nowiki></charinsert> &nbsp; <charinsert><poem>+</poem></charinsert></font> &nbsp; <charinsert><blockquote></blockquote></charinsert></font> &nbsp; <charinsert>~~~~</charinsert></font> &nbsp; <charinsert><nowiki>— ~~~~</nowiki></charinsert> ------------------------------------------------------------------------------------------------- <div id="specialcharsets" class="plainlinks" style="margin-top:1px; border-left-width:0; border-right-width:0; padding:2px;"> <p class="specialbasic" title="ქართული" style="display:;"> <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>ა ბ გ დ ე ვ ზ თ ი კ ლ მ ნ ო პ ჟ რ ს ტ უ ფ ქ ღ ყ შ ჩ ც ძ წ ჭ ხ ჯ ჰ </charinsert> &nbsp;(&nbsp;<charinsert>ჱ ჲ ჳ ჴ ჵ ჶ ჷ ჸ ჹ ჺ ჻ ჼ</charinsert>&nbsp;) &nbsp; <charinsert> &#4256; &#4257; &#4258; &#4259; &#4260; &#4261; &#4262; &#4289; &#4263; &#4264; &#4265; &#4266; &#4267; &#4268; &#4290; &#4269; &#4270; &#4271; &#4272; &#4273; &#4274; &#4291; &#4275; &#4276; &#4277; &#4278; &#4279; &#4280; &#4281; &#4282; &#4283; &#4284; &#4285; &#4286; &#4292; &#4287; &#4288; &#4293; </charinsert> &nbsp;</font> </p> <p class="specialbasic" title="ლათინური" style="display:none"> <font style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z</charinsert>&nbsp;|&nbsp; <charinsert>Á á Ć ć É é Í í Ó ó Ś ś Ú ú Ý ý Ǿ ǿ</charinsert> &nbsp; <charinsert>À à È è Ì ì Ò ò Ù ù</charinsert> &nbsp; <charinsert> â Ĉ ĉ Ê ê Ĝ ĝ Ĥ ĥ Î î Ĵ ĵ Ô ô ŝ Ŝ Û û</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ä ä Ë ë Ï ï Ö ö Ü ü ÿ</charinsert> &nbsp; <charinsert>à ã Ñ ñ Õ õ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Å å</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ç ç</charinsert> &nbsp; <charinsert>Č č Š š ŭ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ł ł</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ő ő Ű ű</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ø ø</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ā ā Ē ē Ī ī Ō ō Ū ū Ȳ ȳ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ă ă Ĕ ĕ Ğ ğ Ĭ ĭ Ŏ ŏ Ŭ ŭ Y̆ y̆</charinsert> &nbsp; <charinsert>İ ı</charinsert> &nbsp; <charinsert>ß</charinsert> &nbsp; <charinsert>Æ æ Œ œ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ð ð Þ þ</charinsert><br /> </p> <p class="specialbasic" title="კირილიცა" style="display:none"> <font style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>А Ә Б В Г Ґ Ѓ Ғ Ҕ Д Ђ Е Є Ё Ж З Ѕ Ӡ И І Ї İ Й Ӣ Ј К Ќ Қ Ҟ Л Љ М Н Њ Ң О Ө П Ҧ Р С Т Ҭ Ћ У Ў Ӯ Ұ Ү Ф Х Ҳ Һ Ц Ҵ Ч Ҷ Ҽ Ҿ Ҩ Џ Ш Щ Ъ Ы Ь Э Ю Я</charinsert> &nbsp; <charinsert>а ә б в г ґ ѓ ғ ҕ д ђ е є ё ж з ѕ ӡ и і ї й ӣ ј к ќ қ ҟ л љ м н њ ң о ө п ҧ р с т ҭ ћ у ў ӯ ұ ү ф х ҳ һ ц ҵ ч ҷ ҽ ҿ ҩ џ ш щ ъ ы ь э ю я</charinsert> </p> <p class="specialbasic" title="ბერძნული" style="display:none"> <font style="text-decoration:none;">&nbsp; <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;"><charinsert>Α α Ά ά Β β Γ γ Δ δ Ε ε Έ έ Ζ ζ Η η Ή ή Θ θ Ι ι Ί ί Ϊ ϊ ΐ Κ κ Λ λ Μ μ Ν ν Ξ ξ Ο ο Ό ό Π π Ρ ρ Σ σ ς Τ τ Υ υ Ϋ ϋ Ύ ύ ΰ Φ φ Χ χ Ψ ψ Ω ω Ώ ώ ; · ἀ ἁ ὰ ᾶ ἂ ἃ ἄ ἅ ἆ ἇ ᾳ ᾀ ᾁ ᾴ ᾲ ᾷ ᾄ ᾅ ᾂ ᾃ ᾆ ᾇ ἐ ἑ ὲ ἔ ἕ ἒ ἓ ἠ ἡ ὴ ῆ ἤ ἢ ἣ ἥ ἦ ἧ ῃ ῄ ῂ ῇ ᾐ ᾑ ᾔ ᾒ ᾕ ᾓ ᾖ ᾗ ἰ ἱ ὶ ῖ ἴ ἲ ἵ ἳ ἶ ἷ ὸ ὀ ὁ ὄ ὅ ὂ ὃ ῤ ῥ ὐ ὑ ὺ ῦ ὔ ὕ ὒ ὓ ὖ ὗ ὠ ὡ ὼ ῶ ὤ ὢ ὥ ὣ ὦ ὧ ῳ ῴ ῲ ῷ ᾠ ᾡ ᾤ ᾢ ᾥ ᾣ ᾦ ᾧ ` ᾿ ῾ ῍ ῎ ῏ ῟ ῞ ῝ ῍ ῎ Ϝ ϝ Ϙ ϙ Ϡ </charinsert></font> </p> <p class="specialbasic" title="არაბული" style="display:none"><br/>&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺍ ﺑ ﺗ ﺛ ﺟ ﺣ ﺧ ﺩ ﺫ ﺭ ﺯ ﺳ ﺷ ﺻ ﺿ ﻃ ﻇ ﻋ ﻏ ﻓ ﻗ ﻛ ﻟ ﻣ ﻧ ﻫ ﻭ ﻳ </charinsert></span> : მარცხნივ გადაბმული<br />&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺍ ﺒ ﺘ ﺜ ﺠ ﺤ ﺨ ﺪ ﺬ ﺮ ﺰ ﺴ ﺸ ﺼ ﻀ ﻄ ﻈ ﻌ ﻐ ﻔ ﻘ ﻜ ﻠ ﻤ ﻨ ﻬ ﻮ ﻴ </charinsert></span> : ორმხრივ გადაბმული<br />&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺎ ﺐ ﺖ ﺚ ﺞ ﺢ ﺦ ﺪ ﺬ ﺮ ﺰ ﺲ ﺶ ﺺ ﺾ ﻂ ﻆ ﻊ ﻎ ﻒ ﻖ ﻚ ﻞ ﻢ ﻦ ﻪ ﻮ ﻲ </charinsert></span> : მარჯვნივ გადაბმული<br />&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺍ ﺏ ﺕ ﺙ ﺝ ﺡ ﺥ ﺩ ﺫ ﺭ ﺯ ﺱ ﺵ ﺹ ﺽ ﻁ ﻅ ﻉ ﻍ ﻑ ﻕ ﻙ ﻝ ﻡ ﻥ ﻩ ﻭ ﻱ </charinsert></span> : ცალკე მდგომი<br />&nbsp;&nbsp; ლათინური ტრანსკრიპცია : <font style="text-decoration:none;"><charinsert>Ṭ Ṯ Ḥ Ḫ Ḏ Ḍ Ṣ Š Ẓ Ḡ Ā Ī Ū </charinsert>&nbsp; · &nbsp;<charinsert> ṭ ṯ ḥ ḫ ḏ ḍ ṣ š ẓ ḡ ā ī ū ʾ ʿ</charinsert></span></font> </p> <p class="specialbasic" title="სომხური" style="display:none">&nbsp; <span style="font-family:Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif;text-decoration:none;font-size:120%;"><charinsert>Ա Բ Գ Դ Ե Զ Է Ը Թ Ժ Ի Լ Խ Ծ Կ Հ Ձ Ղ Ճ Մ Յ Ն Շ Ո Չ Պ Ջ Ռ Ս Վ Տ Ր Ց Ւ Փ Ք Օ Ֆ ա բ գ դ ե զ է ը թ ժ ի լ խ ծ կ հ ձ ղ ճ մ յ ն շ ո չ պ ջ ռ ս վ տ ր ց ւ փ ք օ ֆ և ՙ՚ ՛ ՜ ՝ ՞ ՟ ։</charinsert></span> </p> <p class="specialbasic" title="ფონეტიკური" style="display:none"> <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;"> &nbsp; <charinsert><nowiki>{{</nowiki>IPA|+<nowiki>}}</nowiki></charinsert> • <charinsert>p t̪ t ʈ c k q ʡ ʔ</charinsert> • <charinsert>b d̪ d ɖ ɟ ɡ ɢ</charinsert> • <charinsert>ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ</charinsert> • <charinsert>ʦ ʧ ʨ ʣ ʤ ʥ</charinsert> • <charinsert>ɸ f θ s ʃ ʅ ʆ ʂ ɕ ç ɧ x χ ħ ʜ h</charinsert> • <charinsert>β v ʍ ð z ʒ ʓ ʐ ʑ ʝ ɣ ʁ ʕ ʖ ʢ ɦ</charinsert> • <charinsert>ɬ ɮ</charinsert> • <charinsert>m m̩ ɱ ɱ̩ ɱ̍ n̪ n̪̍ n n̩ ɳ ɳ̩ ɲ ɲ̩ ŋ ŋ̍ ŋ̩ ɴ ɴ̩</charinsert> • <charinsert>ʙ ʙ̩ r r̩ ʀ ʀ̩</charinsert> • <charinsert>ɾ ɽ ɿ ɺ</charinsert> • <charinsert>l̪ l̪̩ l l̩ ɫ ɫ̩ ɭ ɭ̩ ʎ ʎ̩ ʟ ʟ̩</charinsert> • <charinsert>w ɥ ʋ ɹ ɻ j ɰ</charinsert> • <charinsert>ʘ ǂ ǀ ! ǁ</charinsert> • <charinsert>ʰ ʱ ʷ ʸ ʲ ʳ ⁿ ˡ ʴ ʵ ˢ ˣ ˠ ʶ ˤ ˁ ˀ ʼ</charinsert> • <charinsert>i i̯ ĩ y y̯ ỹ ɪ ɪ̯ ɪ̃ ʏ ʏ̯ ʏ̃ ɨ ɨ̯ ɨ̃ ʉ ʉ̯ ʉ̃ ɯ ɯ̯ ɯ̃ u u̯ ũ ʊ ʊ̯ ʊ̃</charinsert> • <charinsert>e e̯ ẽ ø ø̯ ø̃ ɘ ɘ̯ ɘ̃ ɵ ɵ̯ ɵ̃ ɤ ɤ̯ ɤ̃ o o̯ õ</charinsert> • <charinsert>ɛ ɛ̯ ɛ̃ œ œ̯ œ̃ ɜ ɜ̯ ɜ̃ ə ə̯ ə̃ ɞ ɞ̯ ɞ̃ ʌ ʌ̯ ʌ̃ ɔ ɔ̯ ɔ̃</charinsert> • <charinsert>æ æ̯ æ̃ ɶ ɶ̯ ɶ̃ a a̯ ã ɐ ɐ̯ ɐ̃ ɑ ɑ̯ ɑ̃ ɒ ɒ̯ ɒ̃</charinsert> • <charinsert>ˈ ˌ ː ˑ ˘ . ‿ | ‖</charinsert></font> </p> </div> </div> sbron8iw34m6f2aflobuo107xweq9g3 4827833 4827830 2025-07-07T14:09:32Z Mehman 75871 4827833 wikitext text/x-wiki <!-- Text here will be shown below edit and upload forms. --> <div class="plainlinks" style="margin-top:1px;border-width:1px;border-style:solid;border-color:#aaaaaa;padding:5px;"> '''მთავარი ენის თარგები''': <charinsert>&#123;{lang-en|+}} &#123;{lang-ru|+}} &#123;{lang-es|+}} &#123;{lang-fr|+}} &#123;{lang-de|+}} &#123;{lang-pt|+}} &#123;{lang-la|+}} &#123;{lang-el|+}} &#123;{lang-ar|+}}</charinsert> '''მეორეული ენის თარგები''': <charinsert>&#123;{lang-ka|+}} &#123;{lang-ab|+}} &#123;{lang-uk|+}} &#123;{lang-it|+}} &#123;{lang-nl|+}} &#123;{lang-tr|+}} &#123;{lang-hy|+}} &#123;{lang-az|+}} &#123;{lang-grc|+}}</charinsert> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''რედაქტორის თარგები''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{არაენციკლოპედიური}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{არაქართული}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გადასაწერი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{განახლება}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{განხილვა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გასაწმენდი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გასწორება}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გრამატიკა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ექსპერტი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ვიკი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{თმოძველდა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მიკერძოებული}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მშვიდი განხილვა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{პრეს-რელიზი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{რეკლამა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{რჩევა|}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{საკამათო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{უკატეგორიო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ულიცენზიო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{უტექსტო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{უწყაროო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{შერწყმა|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{შესავალი აკლია}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{წასაშლელი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{წაშლილი გვერდის განხილვა}}+</div></nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:წაშლის კანდიდატი|მიზეზი=}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{წყარო}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:პლაგიატი|url=</nowiki>+}}</charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{rq|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:მუშავდება}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ფაქტიჩა|}}</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''სტატიის რედაქტირება''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მმ|}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{კურსივისახელი}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დამალული ბლოკის დაწყება|}}+</div></nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{closed}}+</div></nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{თ|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{commonscat|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{DEFAULTSORT:+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ციტატა|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დაბადების თარიღი|+||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დაბადების თარიღი და ასაკი|+||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გარდაცვალების თარიღი|+||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|+|||||}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{cite web |url=+ |title= |accessdate= |author= |date= |work= |publisher= |archiveurl= |archivedate= }}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==იხილეთ აგრეთვე==</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==ლიტერატურა==</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==რესურსები ინტერნეტში==</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>==სქოლიო==&#10;&#123;{სქოლიო}}</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''მომხმარებლების თარგები''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გამარჯობა}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ტესტი}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ვანდალი}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ვანდალი 2}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:დასაბლოკი|მიზეზი=}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:ბლოკი|დრო=|მიზეზი=}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:სპამი}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:OTW}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გაფრთხილება|}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{დარღვევა|+}}— ~~~~</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ხელმოუწერელი|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{u|}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{ping|}}</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''სპორტის თარგები''': <charinsert>&#123;{fb|+}} &#123;{fb-rt|+}} &#123;{fb-big|+}} &#123;{ru|+}} &#123;{ru-rt|+}} &#123;{ru-big|+}} &#123;{bk|+}} &#123;{bk-rt|+}} &#123;{bk-big|+}} &#123;{ih|+}} &#123;{ih-rt|+}} &#123;{ih-big|+}}</charinsert> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''დამატებითი ნიშნები''': <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>„+“ «+» - – — … . . . ° °C ≈ ≠ ≡ ≥ ≤ ± − · × ٭ ÷ √ ∂ ∫ ∞ % ‰ ‱ § № ⁂ ~ | ¡ ¿ † ‡ ↔ ↑ ↓ ← → • # º ¹ ² ³ ⁿ ½ ⅓ ⅔ ¼ ¾ ⅛ ⅜ ⅝ ⅞ ‘ ’ “ ” ″ ′ ¢ $ € ₾ £ ¥ § ♠ ♣ ♥ ♦</charinsert><br /> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''საკომუნიკაციო თარგები''': <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{გაკეთდა}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{მომწონს}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:)}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:(}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:D}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:*}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{(:*|45}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😀</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😁</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😂</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😉</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😊</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😋</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😎</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😍</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😘</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤩</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤔</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🙄</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤐</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😪</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😛</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😲</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😟</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😤</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😭</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😱</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🤪</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😡</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😠</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>😇</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>👍</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>👎</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🖐</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>👌</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>🙏</nowiki></charinsert></span> ------------------------------------------------------------------------------------------------- '''დამატებითი კოდები''': &nbsp; <charinsert>[+] [[+]] [[|+]] {{+}} {{·}} {{!}}</charinsert> <charinsert><nowiki>[[კატეგორია:+]]</nowiki> <nowiki>[[ფაილი:+|მინი|]]</nowiki> <nowiki>#გადამისამართება [[+]]</nowiki></charinsert> <charinsert> <s>+</s> ⁺ ₊ <small>+</small> <big>+</big> <center>+</center> <tt>+</tt> <pre>+</pre> </charinsert> <charinsert><ref>+</ref> <nowiki><ref&#32;name="+"></ref></nowiki> <nowiki><ref&#32;name="+"&#32;/></nowiki> <nowiki><references&#32;/></nowiki> <math>+</math> <code>+</code> <nowiki><nowiki>+</nowiki></nowiki> <noinclude>+</noinclude> <includeonly>+</includeonly> <nowiki><br /></nowiki></charinsert> &nbsp; <charinsert><poem>+</poem></charinsert></font> &nbsp; <charinsert><blockquote></blockquote></charinsert></font> &nbsp; <charinsert>~~~~</charinsert></font> &nbsp; <charinsert><nowiki>— ~~~~</nowiki></charinsert> ------------------------------------------------------------------------------------------------- <div id="specialcharsets" class="plainlinks" style="margin-top:1px; border-left-width:0; border-right-width:0; padding:2px;"> <p class="specialbasic" title="ქართული" style="display:;"> <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>ა ბ გ დ ე ვ ზ თ ი კ ლ მ ნ ო პ ჟ რ ს ტ უ ფ ქ ღ ყ შ ჩ ც ძ წ ჭ ხ ჯ ჰ </charinsert> &nbsp;(&nbsp;<charinsert>ჱ ჲ ჳ ჴ ჵ ჶ ჷ ჸ ჹ ჺ ჻ ჼ</charinsert>&nbsp;) &nbsp; <charinsert> &#4256; &#4257; &#4258; &#4259; &#4260; &#4261; &#4262; &#4289; &#4263; &#4264; &#4265; &#4266; &#4267; &#4268; &#4290; &#4269; &#4270; &#4271; &#4272; &#4273; &#4274; &#4291; &#4275; &#4276; &#4277; &#4278; &#4279; &#4280; &#4281; &#4282; &#4283; &#4284; &#4285; &#4286; &#4292; &#4287; &#4288; &#4293; </charinsert> &nbsp;</font> </p> <p class="specialbasic" title="ლათინური" style="display:none"> <font style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z</charinsert>&nbsp;|&nbsp; <charinsert>Á á Ć ć É é Í í Ó ó Ś ś Ú ú Ý ý Ǿ ǿ</charinsert> &nbsp; <charinsert>À à È è Ì ì Ò ò Ù ù</charinsert> &nbsp; <charinsert> â Ĉ ĉ Ê ê Ĝ ĝ Ĥ ĥ Î î Ĵ ĵ Ô ô ŝ Ŝ Û û</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ä ä Ë ë Ï ï Ö ö Ü ü ÿ</charinsert> &nbsp; <charinsert>à ã Ñ ñ Õ õ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Å å</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ç ç</charinsert> &nbsp; <charinsert>Č č Š š ŭ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ł ł</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ő ő Ű ű</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ø ø</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ā ā Ē ē Ī ī Ō ō Ū ū Ȳ ȳ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ă ă Ĕ ĕ Ğ ğ Ĭ ĭ Ŏ ŏ Ŭ ŭ Y̆ y̆</charinsert> &nbsp; <charinsert>İ ı</charinsert> &nbsp; <charinsert>ß</charinsert> &nbsp; <charinsert>Æ æ Œ œ</charinsert> &nbsp; <charinsert>Ð ð Þ þ</charinsert><br /> </p> <p class="specialbasic" title="კირილიცა" style="display:none"> <font style="text-decoration:none;">&nbsp; <charinsert>А Ә Б В Г Ґ Ѓ Ғ Ҕ Д Ђ Е Є Ё Ж З Ѕ Ӡ И І Ї İ Й Ӣ Ј К Ќ Қ Ҟ Л Љ М Н Њ Ң О Ө П Ҧ Р С Т Ҭ Ћ У Ў Ӯ Ұ Ү Ф Х Ҳ Һ Ц Ҵ Ч Ҷ Ҽ Ҿ Ҩ Џ Ш Щ Ъ Ы Ь Э Ю Я</charinsert> &nbsp; <charinsert>а ә б в г ґ ѓ ғ ҕ д ђ е є ё ж з ѕ ӡ и і ї й ӣ ј к ќ қ ҟ л љ м н њ ң о ө п ҧ р с т ҭ ћ у ў ӯ ұ ү ф х ҳ һ ц ҵ ч ҷ ҽ ҿ ҩ џ ш щ ъ ы ь э ю я</charinsert> </p> <p class="specialbasic" title="ბერძნული" style="display:none"> <font style="text-decoration:none;">&nbsp; <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;"><charinsert>Α α Ά ά Β β Γ γ Δ δ Ε ε Έ έ Ζ ζ Η η Ή ή Θ θ Ι ι Ί ί Ϊ ϊ ΐ Κ κ Λ λ Μ μ Ν ν Ξ ξ Ο ο Ό ό Π π Ρ ρ Σ σ ς Τ τ Υ υ Ϋ ϋ Ύ ύ ΰ Φ φ Χ χ Ψ ψ Ω ω Ώ ώ ; · ἀ ἁ ὰ ᾶ ἂ ἃ ἄ ἅ ἆ ἇ ᾳ ᾀ ᾁ ᾴ ᾲ ᾷ ᾄ ᾅ ᾂ ᾃ ᾆ ᾇ ἐ ἑ ὲ ἔ ἕ ἒ ἓ ἠ ἡ ὴ ῆ ἤ ἢ ἣ ἥ ἦ ἧ ῃ ῄ ῂ ῇ ᾐ ᾑ ᾔ ᾒ ᾕ ᾓ ᾖ ᾗ ἰ ἱ ὶ ῖ ἴ ἲ ἵ ἳ ἶ ἷ ὸ ὀ ὁ ὄ ὅ ὂ ὃ ῤ ῥ ὐ ὑ ὺ ῦ ὔ ὕ ὒ ὓ ὖ ὗ ὠ ὡ ὼ ῶ ὤ ὢ ὥ ὣ ὦ ὧ ῳ ῴ ῲ ῷ ᾠ ᾡ ᾤ ᾢ ᾥ ᾣ ᾦ ᾧ ` ᾿ ῾ ῍ ῎ ῏ ῟ ῞ ῝ ῍ ῎ Ϝ ϝ Ϙ ϙ Ϡ </charinsert></font> </p> <p class="specialbasic" title="არაბული" style="display:none"><br/>&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺍ ﺑ ﺗ ﺛ ﺟ ﺣ ﺧ ﺩ ﺫ ﺭ ﺯ ﺳ ﺷ ﺻ ﺿ ﻃ ﻇ ﻋ ﻏ ﻓ ﻗ ﻛ ﻟ ﻣ ﻧ ﻫ ﻭ ﻳ </charinsert></span> : მარცხნივ გადაბმული<br />&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺍ ﺒ ﺘ ﺜ ﺠ ﺤ ﺨ ﺪ ﺬ ﺮ ﺰ ﺴ ﺸ ﺼ ﻀ ﻄ ﻈ ﻌ ﻐ ﻔ ﻘ ﻜ ﻠ ﻤ ﻨ ﻬ ﻮ ﻴ </charinsert></span> : ორმხრივ გადაბმული<br />&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺎ ﺐ ﺖ ﺚ ﺞ ﺢ ﺦ ﺪ ﺬ ﺮ ﺰ ﺲ ﺶ ﺺ ﺾ ﻂ ﻆ ﻊ ﻎ ﻒ ﻖ ﻚ ﻞ ﻢ ﻦ ﻪ ﻮ ﻲ </charinsert></span> : მარჯვნივ გადაბმული<br />&nbsp;&nbsp; <span lang="ar" dir="rtl" style="text-decoration:none;font-size:140%;font-family:monospace"><charinsert>ﺍ ﺏ ﺕ ﺙ ﺝ ﺡ ﺥ ﺩ ﺫ ﺭ ﺯ ﺱ ﺵ ﺹ ﺽ ﻁ ﻅ ﻉ ﻍ ﻑ ﻕ ﻙ ﻝ ﻡ ﻥ ﻩ ﻭ ﻱ </charinsert></span> : ცალკე მდგომი<br />&nbsp;&nbsp; ლათინური ტრანსკრიპცია : <font style="text-decoration:none;"><charinsert>Ṭ Ṯ Ḥ Ḫ Ḏ Ḍ Ṣ Š Ẓ Ḡ Ā Ī Ū </charinsert>&nbsp; · &nbsp;<charinsert> ṭ ṯ ḥ ḫ ḏ ḍ ṣ š ẓ ḡ ā ī ū ʾ ʿ</charinsert></span></font> </p> <p class="specialbasic" title="სომხური" style="display:none">&nbsp; <span style="font-family:Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif;text-decoration:none;font-size:120%;"><charinsert>Ա Բ Գ Դ Ե Զ Է Ը Թ Ժ Ի Լ Խ Ծ Կ Հ Ձ Ղ Ճ Մ Յ Ն Շ Ո Չ Պ Ջ Ռ Ս Վ Տ Ր Ց Ւ Փ Ք Օ Ֆ ա բ գ դ ե զ է ը թ ժ ի լ խ ծ կ հ ձ ղ ճ մ յ ն շ ո չ պ ջ ռ ս վ տ ր ց ւ փ ք օ ֆ և ՙ՚ ՛ ՜ ՝ ՞ ՟ ։</charinsert></span> </p> <p class="specialbasic" title="ფონეტიკური" style="display:none"> <font face="Arial Unicode MS,Lucida Sans Unicode,MS Mincho,Arial,sans-serif" style="text-decoration:none;"> &nbsp; <charinsert><nowiki>{{</nowiki>IPA|+<nowiki>}}</nowiki></charinsert> • <charinsert>p t̪ t ʈ c k q ʡ ʔ</charinsert> • <charinsert>b d̪ d ɖ ɟ ɡ ɢ</charinsert> • <charinsert>ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ</charinsert> • <charinsert>ʦ ʧ ʨ ʣ ʤ ʥ</charinsert> • <charinsert>ɸ f θ s ʃ ʅ ʆ ʂ ɕ ç ɧ x χ ħ ʜ h</charinsert> • <charinsert>β v ʍ ð z ʒ ʓ ʐ ʑ ʝ ɣ ʁ ʕ ʖ ʢ ɦ</charinsert> • <charinsert>ɬ ɮ</charinsert> • <charinsert>m m̩ ɱ ɱ̩ ɱ̍ n̪ n̪̍ n n̩ ɳ ɳ̩ ɲ ɲ̩ ŋ ŋ̍ ŋ̩ ɴ ɴ̩</charinsert> • <charinsert>ʙ ʙ̩ r r̩ ʀ ʀ̩</charinsert> • <charinsert>ɾ ɽ ɿ ɺ</charinsert> • <charinsert>l̪ l̪̩ l l̩ ɫ ɫ̩ ɭ ɭ̩ ʎ ʎ̩ ʟ ʟ̩</charinsert> • <charinsert>w ɥ ʋ ɹ ɻ j ɰ</charinsert> • <charinsert>ʘ ǂ ǀ ! ǁ</charinsert> • <charinsert>ʰ ʱ ʷ ʸ ʲ ʳ ⁿ ˡ ʴ ʵ ˢ ˣ ˠ ʶ ˤ ˁ ˀ ʼ</charinsert> • <charinsert>i i̯ ĩ y y̯ ỹ ɪ ɪ̯ ɪ̃ ʏ ʏ̯ ʏ̃ ɨ ɨ̯ ɨ̃ ʉ ʉ̯ ʉ̃ ɯ ɯ̯ ɯ̃ u u̯ ũ ʊ ʊ̯ ʊ̃</charinsert> • <charinsert>e e̯ ẽ ø ø̯ ø̃ ɘ ɘ̯ ɘ̃ ɵ ɵ̯ ɵ̃ ɤ ɤ̯ ɤ̃ o o̯ õ</charinsert> • <charinsert>ɛ ɛ̯ ɛ̃ œ œ̯ œ̃ ɜ ɜ̯ ɜ̃ ə ə̯ ə̃ ɞ ɞ̯ ɞ̃ ʌ ʌ̯ ʌ̃ ɔ ɔ̯ ɔ̃</charinsert> • <charinsert>æ æ̯ æ̃ ɶ ɶ̯ ɶ̃ a a̯ ã ɐ ɐ̯ ɐ̃ ɑ ɑ̯ ɑ̃ ɒ ɒ̯ ɒ̃</charinsert> • <charinsert>ˈ ˌ ː ˑ ˘ . ‿ | ‖</charinsert></font> </p> </div> </div> bu67wh0eptpr64fap3wa6jqai2ubsuz 0 8880 4827955 4169399 2025-07-07T17:35:58Z Arkaitz1974 85446 4827955 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Bundesarchiv Bild 101I-787-0502-34A, Generaloberst von Arnim und General von Vaerst.jpg|მინი|250პქ|ჰანს-იურგენ ფონ არნიმი]] '''ჰანს-იურგენ ფონ არნიმი''' ({{Lang-de|Hans-Jürgen von Arnim}}); დ. [[4 აპრილი]], [[1889]], [[ერნსდორფი (სილეზია)|ერნსდორფი]], [[სილეზია]] — გ. [[1 სექტემბერი]], [[1967]], [[ბად ვილდუნგენი]], [[გერმანია]]) — [[გერმანელები|გერმანელი]] სამხედრო მოღვაწე, [[ვერმახტი]]ს [[გენერალ-პოლკოვნიკი]] და არმიათა ჯგუფის მთავარსარდალი [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს. == ბიოგრაფია == * [[1935]] - [[1938]] - 68-ე პოლკის სარდალი * [[1938]] - [[1939]] - მე-4 არმიის მომარაგების უფროსი გენერალი * [[1939]] - [[1940]] - 52-ე დივიზიის სარდალი * [[1940]] - [[1941]] - მე-17 სატანკო დივიზიის სარდალი * [[1941]] - [[1942]] - დასავლეთის ფრონტის 39-ე სატანკო არმიის მთავარსარდალი * [[1942]] - [[1943]] - მე-5 სატანკო არმიის მტავარსარდალი ჩრ. აფრიკაში * [[1943]] - [[არმიათა ჯგუფი „აფრიკა“]]-ს მთავარსარდალი [[ტუნისის კამპანია (მმო)|ტუნისში]] * [[1943]] - [[1947]] - მოკავშირეთა სამხედრო ტყვეობა == ლიტერატურა == * Alman, Karl (1998). ''Ritterkreuzträger des Afrikakorps'' (in German). Rastatt, Germany: VPM Verlagsunion Pabel Moewig. ISBN 3-8118-1457-5. * Fellgiebel, Walther-Peer (2000). ''Die Träger des Ritterkreuzes des Eisernen Kreuzes 1939-1945'' (in German). Podzun-Pallas. ISBN 3-7909-0284-5. * Patzwall, Klaus D. and Scherzer, Veit (2001). ''Das Deutsche Kreuz 1941 - 1945 Geschichte und Inhaber Band II''. Norderstedt, Germany: Verlag Klaus D. Patzwall. ISBN 3-931533-45-X. == რესურსები ინტერნეტში == *[http://www.eastbournemuseums.co.uk/ Redoubt Fortress Museum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110618163222/http://www.eastbournemuseums.co.uk/ |date=2011-06-18 }} {{მესამე რაიხის გენერლები}} {{DEFAULTSORT:არნიმი, ჰანს-იურგენ ფონ}} [[კატეგორია:გერმანელი სამხედრო მოღვაწეები]] [[კატეგორია:დაბადებული 4 აპრილი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1889]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1 სექტემბერი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1967]] lghv01uml9azw9o06ht7r8m4tj16ub9 0 10118 4827967 3299891 2025-07-07T17:37:46Z Arkaitz1974 85446 4827967 wikitext text/x-wiki {{ვიკიფიცირება}} [[ფაილი:First Allied Airborne Army.svg|მინიატიურა|200პქ]] '''მოკავშირეთა პირველი სადესანტო არმია''' ([[ინგლ.]]:. First Allied Airborne Army) იყო [[1944]]-[[1945]] წლებში ჩრდილო-დასავლეთ ევროპაში [[მსძუმშ|მოკავშირეთა საექსპედიციო ძალების უმაღლესი მთავარსარდლობის შტაბის]] ნაწილი და ყველაზე დიდი საჰაერო სამხედრო ძალების შენაერთი კაცობრიობის ისტორიაში. == ისტორია == არმია დაარსებულ იქნა [[1944]] წლის [[2 აგვისტო|2 აგვისტოს]]. პირველი კომენდანტი იყო [[შშასძ|აშშ-ის არმიის საჰაერო ძალებია]] [[გენერალ-ლეიტენანტი]] [[ბრერეტონი, ლუის ჰაიდ|ლუის ჰაიდ ბრერეტონი]], მეორე კომენდანტი [[ბრიტანელები|ბრიტანელი]] გენერალ-ლეიტენანტი [[ბროუნინგი, ფრედერიკ|ფრედერიკ ბროუნინგი]]. == ოპერაციები == არმიის დაარსებამდე, რომელიც უფრო ადრო იყო დაგეგმილი, 82-ე და 101-ე ამერიკულმა სადესანტო დივიზიებმა და მე-6 ბრიტანულმა დივიზიამ მონაწილეობა მიიღეს [[დი-დეი]]ს მომზადებაში. ისინი გადასროლილ იქნენ [[საფრანგეთი]]ს ტერიტორიაზე «[[ვერმახტი]]ს» პოზიციების უკან. პირველი და ყველაზე ცნობილი ოპერაცია, როლეიც მოკავშირეთა 1-მა სადესანტო არმიამ ჩაატარა იყო ოპერაცია «[[მარკეტ გარდენი (ოპერაცია)|მარკეტ გარდენი]]». პირველი ბრიტანული, 82-ე და 101-ე ამერიკული სადესანტო დივიზიები და პირველი პოლონური პარაშუტისტთა ბრიგადა გადასროლილ იქნენ [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდებში]]. მათ ევალებოდათ [[ზიგფრიდის თავდაცვითი ხაზი]]ს შემოვლა და ქვემო რაინის გადალახვით [[გერმანია|გერმანიის]] ტერიტორიაზე შეჭრა. არმიის ნაწილებმა მონაწილეობა მიიღეს [[არდენებზე შეტევა (ოპერაცია)|არდენებზე შეტევაში]], თუმც არავითარი წარმატებისათვის არ მიუღწევიათ. მომდევნო და უკანასკნელი სადესანტო ოპერაცია, რომელიც მოკავშირეთა 1-ელმა სადესანტო არმიამ ჩაატარა იყო ოპერაცია «[[ვარსიტი (ოპერაცია)|ვარსიტი]]», როლის დროსაც მე-6 ბრიტანული და მე-17 ამერიკული სადესანტო დივიზიები გადასროლილ იქნენ გერმანიაში. მათ ევალებოდათ სახმელეთო ჯარების დახმარება [[რაინი (მდინარე)|რაინის]] გადალახვისას. == შემადგენელი ნაწილები == [[ფაილი:Operational Channels, First Allied Airborne Army, 28 Novembre 1944.jpg|center|700პქ|Operational Channels, First Allied Airborne Army, 28 November 1944.]] *[[მე-18 ამერიკული სადესანტო კორპუსი]] * [[მე-17 ამერიკული სადესანტო დივიზია]] * [[82-ე ამერიკული სადესანტო დივიზია]] * [[101-ე ამერიკული სადესანტო დივიზია]] * [[13-ე ამერიკული სადესანტო დივიზია]] * პირველი ბრიტანული სადესანტო კორპუსი * [[პირველი ბრიტანული სადესანტო დივიზია]] * [[მე-6 ბრიტანული სადესანტო დივიზია]] * ბრიტანული 52-ე დივიზია * [[პირველი ბრიტანული საჰაერო სპეცდანიშნულების ბრიგადა]] * პირველი დამოუკიდებელი პოლონური პარაშუტისტთა ბრიგადა * მე-9 სამხედრო ტრანსპორტირების ჯგუფი ([[შშასძ]]) * 38-ე ტრანსპორტირების ჯგუფი ([[რაფ]]) * 46-ე ტრანსპორტირების ჯგუფი ([[რაფ]]) [[კატეგორია:სამხედრო ისტორია]] eutawx4obnx8hxr1rgjnnq1rhly7rh3 4827977 4827967 2025-07-07T17:38:58Z Arkaitz1974 85446 4827977 wikitext text/x-wiki {{ვიკიფიცირება}} [[ფაილი:First Allied Airborne Army.svg|მინიატიურა|200პქ]] '''მოკავშირეთა პირველი სადესანტო არმია''' ([[ინგლ.]]:. First Allied Airborne Army) იყო [[1944]]-[[1945]] წლებში ჩრდილო-დასავლეთ ევროპაში [[მსძუმშ|მოკავშირეთა საექსპედიციო ძალების უმაღლესი მთავარსარდლობის შტაბის]] ნაწილი და ყველაზე დიდი საჰაერო სამხედრო ძალების შენაერთი კაცობრიობის ისტორიაში. == ისტორია == არმია დაარსებულ იქნა [[1944]] წლის [[2 აგვისტო|2 აგვისტოს]]. პირველი კომენდანტი იყო [[შშასძ|აშშ-ის არმიის საჰაერო ძალებია]] [[გენერალ-ლეიტენანტი]] [[ბრერეტონი, ლუის ჰაიდ|ლუის ჰაიდ ბრერეტონი]], მეორე კომენდანტი [[ბრიტანელები|ბრიტანელი]] გენერალ-ლეიტენანტი [[ბროუნინგი, ფრედერიკ|ფრედერიკ ბროუნინგი]]. == ოპერაციები == არმიის დაარსებამდე, რომელიც უფრო ადრო იყო დაგეგმილი, 82-ე და 101-ე ამერიკულმა სადესანტო დივიზიებმა და მე-6 ბრიტანულმა დივიზიამ მონაწილეობა მიიღეს [[დი-დეი]]ს მომზადებაში. ისინი გადასროლილ იქნენ [[საფრანგეთი]]ს ტერიტორიაზე «[[ვერმახტი]]ს» პოზიციების უკან. პირველი და ყველაზე ცნობილი ოპერაცია, როლეიც მოკავშირეთა 1-მა სადესანტო არმიამ ჩაატარა იყო ოპერაცია «[[მარკეტ გარდენი (ოპერაცია)|მარკეტ გარდენი]]». პირველი ბრიტანული, 82-ე და 101-ე ამერიკული სადესანტო დივიზიები და პირველი პოლონური პარაშუტისტთა ბრიგადა გადასროლილ იქნენ [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდებში]]. მათ ევალებოდათ [[ზიგფრიდის თავდაცვითი ხაზი]]ს შემოვლა და ქვემო რაინის გადალახვით [[გერმანია|გერმანიის]] ტერიტორიაზე შეჭრა. არმიის ნაწილებმა მონაწილეობა მიიღეს [[არდენებზე შეტევა (ოპერაცია)|არდენებზე შეტევაში]], თუმც არავითარი წარმატებისათვის არ მიუღწევიათ. მომდევნო და უკანასკნელი სადესანტო ოპერაცია, რომელიც მოკავშირეთა 1-ელმა სადესანტო არმიამ ჩაატარა იყო ოპერაცია «[[ვარსიტი (ოპერაცია)|ვარსიტი]]», როლის დროსაც მე-6 ბრიტანული და მე-17 ამერიკული სადესანტო დივიზიები გადასროლილ იქნენ გერმანიაში. მათ ევალებოდათ სახმელეთო ჯარების დახმარება [[რაინი (მდინარე)|რაინის]] გადალახვისას. == შემადგენელი ნაწილები == [[ფაილი:Operational Channels, First Allied Airborne Army, 28 Novembre 1944.jpg|center|700პქ|Operational Channels, First Allied Airborne Army, 28 November 1944.]] * [[მე-18 ამერიკული სადესანტო კორპუსი]] * [[მე-17 ამერიკული სადესანტო დივიზია]] * [[82-ე ამერიკული სადესანტო დივიზია]] * [[101-ე ამერიკული სადესანტო დივიზია]] * [[მე-13 ამერიკული სადესანტო დივიზია]] * პირველი ბრიტანული სადესანტო კორპუსი * [[პირველი ბრიტანული სადესანტო დივიზია]] * [[მე-6 ბრიტანული სადესანტო დივიზია]] * ბრიტანული 52-ე დივიზია * [[პირველი ბრიტანული საჰაერო სპეცდანიშნულების ბრიგადა]] * პირველი დამოუკიდებელი პოლონური პარაშუტისტთა ბრიგადა * მე-9 სამხედრო ტრანსპორტირების ჯგუფი ([[შშასძ]]) * 38-ე ტრანსპორტირების ჯგუფი ([[რაფ]]) * 46-ე ტრანსპორტირების ჯგუფი ([[რაფ]]) [[კატეგორია:სამხედრო ისტორია]] ct0x0za08klt1dxmefy8k8n77i6gxeq 0 10812 4828190 4827750 2025-07-08T05:12:51Z Jaba1977 3604 /* რესურსები ინტერნეტში */ 4828190 wikitext text/x-wiki '''დემნა (დემეტრე) უფლისწული''' (გ. [[1178]]) — საქართველოს მეფის [[დავით V|დავით V-ის]] ძე. დავით V-ის გარდაცვალების შემდეგ მამამისმა [[დემეტრე I|დემეტრე I-მა]] თავისი უმცროსი ვაჟი [[გიორგი III, საქართველოს მეფე|გიორგი (შემდეგ გიორგი III)]] გამოაცხადა თანამოსაყდრედ, რითაც დემნა (დემეტრე) უფლისწულმა ტახტზე უფლება დაკარგა. დემნა (დემეტრე) უფლისწულის კანონიერი უფლების დაცვის საბაბით მეფის ცენტრალური ხელისუფლების გაძლიერების მოწინააღმდეგე დიდგვაროვანმა ფეოდალებმა [[ამირსპასალარი|ამირსპასალარ]] [[ორბელი, ივანე სუმბატის ძე|ივანე ორბელის]] მეთაურობით [[1177]] წელს [[ორბელთა აჯანყება|აჯანყება]] მოაწყვეს გიორგი III-ის წინააღმდეგ. როდესაც აჯანყების დამარცხება ცხადი გახდა დემნა (დემეტრე) უფლისწული გიორგი III-ს დანებდა და პატიება სთხოვა. ტახტის მაძიებელ უფლისწულთა მიმართ მოქმედი კანონის საფუძველზე მას თვალები დათხარეს და დაასაჭურისეს. ჩანს, უფლისწულმა ვერ გაუძლო სასჯელს და გარდაიცვალა. ==ლიტერატურა== {{ქე|2|376|ლორთქიფანიძე მ.}} ==რესურსები ინტერნეტში== * {{cite web |url= https://www.academia.edu/96782172/ბუბა_კუდავა_აქა_ამბავი_დემნა_უფლისწულისა_ფერადი_ისტორიები_|title= აქა ამბავი დემნა უფლისწულისა („ფერადი ისტორიები“) |accessdate= 2025-07-07|author= კუდავა ბ|date= 2025-07-07 |work= |publisher= academia.edu |archiveurl= |archivedate= }} {{თამარ მეფე}} [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1178]] [[კატეგორია:საქართველოს სამეფოს ბაგრატიონები]] [[კატეგორია:კასტრირებული ადამიანები]] [[კატეგორია:ტახტის მემკვიდრეები რომლებმაც ვერ შეძლეს ტახტზე ასვლა]] [[კატეგორია:XII საუკუნის ქართველები]] m94xws2udcf0ytsdj8rjn2r1rmk1r1j 0 11177 4827790 4812659 2025-07-07T12:20:56Z Arkaitz1974 85446 4827790 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ფეხბურთელის ბიოგრაფია |სახელი = ლიონელ მესი |სურათი = Lionel-Messi-Argentina-2022-FIFA-World-Cup sharpness.jpg |სურათის ზომა = |წარწერა = |სრული სახელი = ლიონელ ანდრეს მესი კუჩიტინი <ref name="ActualName">{{cite web |last=Marsden |first=Sam |url=http://www.espn.in/football/barcelona/story/3255615/lionel-messi-donates-70k-to-charity-after-winning-libel-case-against-newspaper |title=Messi donates to charity after libel case win |publisher=ESPN |date=2 ნოემბერი, 2017|access-date=24 იანვარი, 2020}}</ref> |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1987|6|24}} |დაბადების ადგილი = [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]], [[სანტა-ფეს პროვინცია|სანტა-ფე]],<br />[[არგენტინა]] |სიმაღლე = 170 [[სანტიმეტრი|სმ]]<ref>[http://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/players/4974/lionel-messi# Lionel Messi Profile at FC Barcelona]</ref><ref>[http://resultados.as.com/resultados/ficha/deportista/messi/15167 Lionel Messi Profile at AS.com]</ref><ref>[http://www.bdfutbol.com/en/j/j1753.html Lionel Messi Profile at BDFutbol]</ref><ref>[http://global.espn.com/football/player/_/id/45843/lionel-messi?src=com Lionel Messi Profile at ESPNFC.com]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20200617115923/https://www.fifa.com/worldcup/players/player/229397/ Lionel Messi Profile at FIFA.com]</ref><ref>[http://www.transfermarkt.com/lionel-messi/profil/spieler/28003 Lionel Messi Profile at Transfermarkt]</ref><ref>[http://www.worldfootball.net/player_summary/lionel-messi/ Lionel Messi Profile at WorldFootball]</ref> |პოზიცია = [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] |მიმდინარე კლუბი = [[ინტერი მაიამი (საფეხბურთო კლუბი)|ინტერი მაიამი]] |ნომერი = 10 |ახალგაზრდული წელი1 = 1994–2000 |ახალგაზრდული წელი2 = 2000–2003 |ახალგაზრდული კლუბი1 = [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|ნიუელს ოლდ ბოისი]] |ახალგაზრდული კლუბი2 = [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა]] |წელი1 = 2003–2004 |წელი2 = 2004–2005 |წელი3 = 2004–2021 |წელი4 = 2021–2023 |კლუბი1 = [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა C]] |კლუბი2 = [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა B]] |კლუბი3 = [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა]] |კლუბი4 = [[პარი სენ-ჟერმენი]] |მატჩი1 = 10 |მატჩი2 = 22 |მატჩი3 = 520 |მატჩი4 = 58 |გოლი1 = 5 |გოლი2 = 6 |გოლი3 = 474 |გოლი4 = 22 |წელი5 = 2023– |კლუბი5 = [[ინტერი მაიამი (საფეხბურთო კლუბი)|ინტერი მაიამი]] |მატჩი5 = 39 |გოლი5 = 33 |ეროვნული წელი1 = 2004–2005 |ეროვნული წელი2 = 2008 |ეროვნული წელი3 = 2005– |ეროვნული ნაკრები1 = არგენტინა 20-წლ. |ეროვნული ნაკრები2 = არგენტინა 23-წლ. |ეროვნული ნაკრები3 = [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]] |ეროვნული მატჩი1 = 18 |ეროვნული მატჩი2 = 5 |ეროვნული მატჩი3 = 193 |ეროვნული გოლი1 = 14 |ეროვნული გოლი2 = 2 |ეროვნული გოლი3 = [[ლიონელ მესის სანაკრებო მატჩები და გოლები|112]] |მედლის თარგები = {{მედალი ქვეყანა |{{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინა]]}} {{მედალისპორტი |[[ფეხბურთი]]}} {{მედალიშეჯიბრი|[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები|ოლიმპიური თამაშები]]}} {{ოქროს მედალი|[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|პეკინი 2008]]|{{Gold1}}}} {{მედალიშეჯიბრი|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატი]]}} {{ვერცხლის მედალი|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|ბრაზილია 2014]]|{{Silver2}}}} {{ოქროს მედალი |[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარი 2022]]|{{Gold1}}}} {{მედალიშეჯიბრი|უეფა–კონმებოლის ჩემპიონთა თასი}} {{ოქროს მედალი|[[ლონდონი|ლონდონი 2022]]|{{Gold1}}}} {{მედალიშეჯიბრი|[[კოპა ამერიკა]]}} {{ვერცხლის მედალი|[[კოპა ამერიკა|ვენესუელა 2007]]|{{Silver2}}}} {{ვერცხლის მედალი|[[კოპა ამერიკა|ჩილე 2015]]|{{Silver2}}}} {{ვერცხლის მედალი|[[კოპა ამერიკა|აშშ 2016]]|{{Silver2}}}} {{ბრინჯაოს მედალი|[[კოპა ამერიკა|ბრაზილია 2019]]|{{Bronze3}}}} {{ოქროს მედალი|[[კოპა ამერიკა|ბრაზილია 2021]]|{{Gold1}}}} {{ოქროს მედალი|[[კოპა ამერიკა|აშშ 2024]]|{{Gold1}}}} |კლუბი-განახლება = 5 ივლისი, 2025 |ეროვნული ნაკრები-განახლება = 11 ივნისი, 2025 }} '''ლიონელ ანდრეს „ლეო“ მესი''' ({{lang-es|Lionel Andres Messi;}} დ. [[24 ივნისი]], [[1987]], [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]], [[სანტა-ფეს პროვინცია]], [[არგენტინა]]) — [[არგენტინელები|არგენტინელი]] [[ფეხბურთელი]], [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]]. საფეხბურთო კლუბ [[ინტერი მაიამი (საფეხბურთო კლუბი)|„ინტერ მაიამის“]] და [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრების]] [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტანი]]. [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი]]ს, [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]], "ინტერ მაიამისა" და [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრების]] ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი. [[ოქროს ბურთი|ოქროს ბურთის]] რვაგზის და [[ევროპის ოქროს ბუცი|ოქროს ბუცის]] ექვსგზის მფლობელი. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|2022 წლის მსოფლიო ჩემპიონი]] არგენტინის ეროვნული ნაკრების შემადგენლობაში. ყველა დროის ყველაზე ტიტულოვანი ფეხბურთელი.<ref>[https://www.sports.ru/tribuna/blogs/elfutbolmundial/3184119.html Месси − самый титулованный футболист мира]</ref><ref>[https://www.sports.ru/tribuna/blogs/odukhevremeni/3184032.html Уже 44-й в карьере – Лео не остановить]</ref> საყოველთაოდ აღიარებულია ყველა დროის ერთ-ერთ უდიდეს და მსოფლიოს საუკეთესო თანამედროვე ფეხბურთელად.<ref>[http://carrick.ru/texts/paul-scholes-column-lionel-messi-is-a-genius/ Пол Скоулз: «Лионель Месси — гениальный футболист»]</ref><ref>[http://www1.skysports.com/football/news/11945/7654469/Terry-Messi-s-the-greatest Terry - Messi's the greatest]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20150330031049/http://sport.bigmir.net/football/spain/1705031-Pele--Messi-luchshij-futbolist-mira-za-poslednie-10-let Пеле: «Месси лучший футболист мира за последние 10 лет»]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20150413032234/http://www.sport-express.ua/football/spain/news/279646-david-vilja-messi-luchshij-futbolist-mira.html Давид Вилья: «Месси — лучший футболист мира»]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20160304044129/http://news.betadvice.ru/football/spain/Uehin-Runi-Luchshii-futbolist-mira-Lionel-Messi/ Уэйн Руни: «Лучший футболист мира — Лионель Месси»]</ref><ref>[http://www.sports.ru/football/1029502649.html Ариго Сакки: Месси — единственный гений современного футбола]</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=qxchlLJDM50&ab_channel=FootballforNerds Footballers and Coaches on Why Messi is the GOAT]</ref> [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] აკადემიის აღზრდილი. 17 წლის ასაკში უკვე პირველი გუნდის ღირსებას იცავდა. ესპანეთის ათგზის ჩემპიონი, ესპანეთის თასის შვიდგზის და ესპანეთის სუპერთასის რვაგზის მფლობელი, [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის]] თასის ოთხგზის, [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს სამგზის და [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს თასის სამგზის მფლობელი [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] შემადგენლობაში. მის საფეხბურთო სტილს [[დიეგო მარადონა]]ს სტილს ადარებენ, რომელიც მესის თავის მემკვიდრედ მიიჩნევდა. მესიმ ფეხბურთის თამაში ოთხი წლის ასაკიდან დაიწყო. „ბარსელონამ“ მისი პოტენციალი მალევე აღმოაჩინა. [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონამ“]] მესის [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელს ოლდ ბოისიდან“]] „ბარსელონაში“ გადასვლა და ზრდის ჰორმონების დაავადების მკურნალობა შეთავაზა. 2004–05 წლების სეზონში მან სადებიუტო მატჩი ჩაატარა ბარსელონას რიგებში და რეკორდი დაამყარა, როგორც ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც გოლი გაიტანა [[ლა ლიგა]]ში. იმავე სეზონში [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონამ“]] ლა ლიგა და [[ჩემპიონთა ლიგა]] მოიგო. მისი პირველი კარგი სეზონი 2006–07 წლების იყო, რომლის [[ელ კლასიკო]]შიც ჰეთ-თრიკი შეასრულა და ლა ლიგა 26 თამაშში 14 გოლით დაასრულა. 2008–09 წლების სეზონში მესიმ 38 გოლი გაიტანა და ლომის წილი ჩადო [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ტრიპლეტის მოგებაში. მომდევნო, 2009–10 წლების სეზონში მესიმ ყველა შეჯიბრებაში ერთად 47 გოლი გაიტანა, რითაც [[რონალდო]]ს გაუთანაბრდა ერთ სეზონში გატანილი გოლებით. მესი [[2005]] წლის [[ფიფა-ს ოც წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი|ფიფას მსოფლიოს ახალგაზრდული ჩემპიონატის]] საუკეთესო ბომბარდირი გახდა 6 გოლით, რომელთაგან ორი ფინალში გაიტანა. ამის შემდეგ მალევე, იგი [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში]] დამკვიდრდა. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006|2006 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე]] [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელთა]] მიერ ჩატარებული ხუთი მატჩიდან მან სამ შეხვედრაში მიიღო მონაწილეობა და ერთი გოლი გაიტანა. ამ გოლით მესი ყველაზე ახალგაზრდა არგენტინელი ფეხბურთელი გახდა, ვინც [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]] გოლის გატანა შეძლო. [[2008]] წელს, [[პეკინი|პეკინში]] მან თავისი პირველი ეროვნული მედალი მოიგო არგენტინის ოლიმპიურ გუნდთან ერთად. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე]] მესი [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ნაკრებთან]] ერთად ვერცხლის პრიზიორი გახდა, თავად მესი კი ტურნირის საუკეთესო ფეხბურთელად აღიარეს. 2021 წლის [[კოპა ამერიკა]]ზე მესიმ არგენტინის ნაკრებთან ერთად პირველად მოიპოვა ჩემპიონის ტიტული და სამხრეთ ამერიკის თასს დაეუფლა. ამასთან, როგორც 4 გოლისა და 5 საგოლე გადაცემის ავტორს ტურნირის საუკეთესო ბომბარდირის პრიზი გადაეცა, გათამაშების საუკეთესო ფეხბურთელადაც იგი დაასახელეს. === ადრეული წლები === მესი დაიბადა [[1987]] წლის [[24 ივნისი|24 ივნისს]], [[არგენტინა|არგენტინის]] ქალაქ [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიოში]]. მამამისი, ხორხე ორასიო მესი (დაბადებული 1958 წელს) ქარხანაში მუშაობდა, დედამისი — დამლაგებლად. მისი გვარი იტალიის ქალაქ [[ანკონა]]დან არის წარმოშობით, საიდანაც მისი წინაპარი, ანჯელო მესი [[არგენტინა]]ში [[1883]] წელს გადასახლდა. მესის ჰყავს 2 უფროსი ძმა — როდრიგო და მატიასი და ერთი და — მარია სოლი. 5 წლის ასაკში მესიმ ფეხბურთის თამაში დაიწყო გუნდ „გრანდოლიში“, რომლის მწვრთნელიც მამამისი იყო. [[1994]] წელს მესი „ნიუელს ოლდ ბოისში“ გადავიდა, რომელიც მის მშობლიურ ქალაქ [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიოში]] იყო. [[1994]]: [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელსის“]] შემადგენლობაში გატარებულ პირველ წელს, 6 წლის მესიმ 29 მატჩში 40 გოლი გაიტანა. [[1995]]: 30 შეხვედრაში გატანილი 35 გოლი. [[1996]]: 8 წლის ასაკში, მესიმ 27 შეხვედრაში მიიღო მონაწილეობა და 36 გოლი გაიტანა. [[1997]]: 36 შეხვედრაში გატანილი 40 გოლი. [[1998]]: 10 წლის ასაკში მესიმ 25 შეხვედრაში 27 გოლი გაიტანა. [[1999]]: [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელსში“]] გატარებულ უკანასკნელ სეზონში 11 წლის ლეო მესიმ 29 მატჩში 55 გოლი გაიტანა. [[1994]]-დან [[1999]] წლის ჩათვლით, [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელსის“]] მაისურით ჩატარებულ 176 შეხვედრაში, მესიმ 234 გოლი გაიტანა.<ref>{{cite web |url= https://www.live.ge/fexburti/mesis-phenomenaluri-statistika-6-12-tslis-asakshi/ |title= მესის ფენომენალური სტატისტიკა 6-12 წლის ასაკში |last= მათეშვილი |first= ლევან |work= Live.ge |date= 25 აგვისტო, 2020 |access-date= 10 სექტემბერი, 2021 |archiveurl= https://archive.today/20210226192038/https://www.live.ge/fexburti/mesis-phenomenaluri-statistika-6-12-tslis-asakshi/ |archivedate= 2021-02-26 }}</ref> 11 წლის ასაკში მესის ზრდის ჰორმონის უკმარისობა დაუდგინეს. [[არგენტინის პრიმერა დივიზიონი|არგენტინული პრიმერა დივიზიონის]] კლუბ [[რივერ პლეიტი (საფეხბურთო კლუბი)|„რივერ პლეიტმა“]] ინტერესი გამოთქვა მესიზე, მაგრამ ვერ შეძლო მისი მკურნალობისთვის თვეში 900$-ის გადახდა. მესის ოჯახს [[კატალონია]]ში ნათესავები ჰყავდა, რომლებმაც [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] სპორტულ დირექტორს, კარლეს რექსაჩს მესი შესთავაზეს და მამამისთან ერთად შესამოწმებლად გაუშვეს. „[[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონამ]]“ მესის თამაშის ნახვის შემდეგ ოჯახს კონტრაქტი შესთავაზა — მესის დაავადებას უმკურნალებდნენ, თუკი კატალონიაში გადმობარგდებოდნენ. ოჯახი დათანხმდა. ევროპაში ჩასვლის შემდეგ მესი „ბარსელონას“ ახალგაზრდულ კლუბში აიყვანეს. მესის ჰყავს ორი ფეხბურთელი ბიძაშვილი: მაქსი და ემანუელ ბიანუჩები. == საკლუბო კარიერა == === ბარსელონა === მესის ოფიციალური დებიუტი პირველ გუნდში ჟოზე მოურინიოს „პორტოსთან“ შედგა [[2003]] წლის [[26 ნოემბერი|26 ნოემბერს]] (მესი 16 წლის და 145 დღის იყო). ერთი წლის შემდეგ, ფრანკ რაიკაარდმა ლა ლიგაში „ესპანიოლთან“ მატჩში გამოიყვანა [[2004]] წლის [[16 ოქტომბერი|16 ოქტომბერს]] და გახადა მე-3 ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი „ბარსელონას“ ისტორიაში და ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი ლა ლიგის ისტორიაში ([[2007]] წელს ეს რეკორდი მესის თანაგუნდელმა, ბოიან კრკიჩმა დაამხო). მესიმ „ბარსელონასთვის“ მისი პირველი გოლი „ალბასეტეს“ წინააღმდეგ გაიტანა [[2005]] წლის [[1 მაისი|1 მაისს]], როცა 17 წლის, 10 თვის და 7 დღის იყო და გახდა ყველაზე ახალგაზრდა, ვინც ლა ლიგაში გაიტანა „ბარსელონას“ მაისურით, სანამ 2007 წელს მისმა თანაგუნდელმა, ბოიან კრკიჩმა გაიტანა გოლი მესის საგოლე პასით. მესიმ თავის ყოფილ მწვრთნელ ფრანკ რაიკაარდზე ასეთი რამ თქვა: „არასდროს დამავიწყდება ის ფაქტი, რომ მან დაიწყო ჩემი კარიერა და მენდო, როდესაც სულ რაღაც 16 თუ 17 წლის ვიყავი“. ==== 2005–2006 ==== [[2005]] წლის [[16 სექტემბერი|16 სექტემბერს]] „ბარსელონამ“ მესის კონტრაქტი მესამედ განუახლა. ამჯერად მესის ხელფასი გაეზარდა და კონტრაქტის ვადა [[2014]] წლამდე გაიზარდა. 2005 წლის 26 სექტემბერს მესის [[ესპანეთი]]ს მოქალაქეობა მიიღო და როგორც იქნა შეეძლო მონაწილეობა მიეღო ლა ლიგაში. მესის პირველი გამოსვლა [[კამპ ნოუ]]ზე 27 სექტემბერს შედგა ჩემპიონთა ლიგის მატჩში „უდინეზესთან“. მესის სტადიონზე გამოსვლისას „ბარსელონას“ ფანებმა ის ოვაციებით მიიღეს. მესი მშვიდ კომბინაციებს აწყობდა [[რონალდინიო]]სთან ერთად. 2005–06 წლების სეზონში მესიმ 6 გოლი გაიტანა ლა ლიგის 17 თამაშში და 1 გოლი ჩემპიონთა ლიგის 6 მატჩში. 2006 წლის 7 მარტს, „ჩელსისთან“ მეორე მატჩისას, მესის კუნთი გაუწყდა და ამით დაამთავრა სეზონი. რაიკაარდის „ბარსელონა“ იმ წელს ლა ლიგის და ჩემპიონთა ლიგის გამარჯვებული გახდა. ==== 2006–2007 ==== [[ფაილი:Barcelona vs Rangers.jpg|thumb|მესი „რეინჯერსის“ წინააღმდეგ 2007 წელს.]] 2006–07 წლების სეზონში მესი სასტარტო შემადგენლობაში დამკვიდრდა და 26 თამაშში 14 გოლი გაიტანა. [[12 ნოემბერი|12 ნოემბერს]], „სარაგოსასთან“ მატჩში მესიმ ტერფი მოიტეხა, რომელმაც 3-თვიანი პაუზა გამოუწერა. მესიმ ტრავმა არგენტინაში იმკურნალა და 11 თებერვალს დაბრუნდა „რასინგთან“ მატჩში, რომელშიც მეორე ტაიმში გამოვიდა მოედანზე. 11 მარტის „ელ კლასიკოს“ მესი საუკეთესო ფორმაში შეხვდა, რომელშიც ჰეთთრიკი შეასრულა. მესიმ სამივე გოლით გაათანაბრა ანგარიში, რომლისგანაც ბოლო დამატებით დროში გაიტანა. ჰეთთრიკით, მესი გახდა პირველი ფეხბურთელი „ბარსელონას“ ისტორიაში, ვინც ჰეთთრიკი შეასრულა ელ კლასიკოში („რეალში“ ეს ივან ზამორანომ შეძლო 1995–96 წლების სეზონში). სეზონის დასასრულისკენ მესიმ შედეგიანობას უმატა — 14 გოლიდან 11 მესიმ ბოლო 13 შეხვედრაში გაიტანა. [[ფაილი:Lionel Messi goal 19abr2007.jpg|thumb|left|200px|მესი „[[ხეტაფე (საფეხბურთო კლუბი)|ხეტაფესთვის]]“ გოლის გატანამდე]] მესიმ დაამტკიცა, რომ მისი მეტსახელი — „ახალი მარადონა“ — არ იყო გადამეტებული, გაიტანა რა მარადონას 2 ყველაზე ცნობილი გოლი ერთ სეზონში. [[2007]] წლის 18 აპრილს მესიმ ესპანეთის თასის ნახევარფინალში „ხეტაფეს“ 2 გოლი გაუტანა, რომელთაგანაც ერთ-ერთი ძალიან ჰგავდა მარადონას მიერ გატანილ გოლს ინგლისის ნაკრების კარში [[1986]] წელს, რომელიც საუკუნის საუკეთესო გოლად არის ცნობილი. მსოფლიო პრესამ მესისა და მარადონას შორის პარალელები გაავლო. ესპანურმა პრესამ მესის „მესიდონა“ შეარქვა. მესიმ იგივე მანძილი გაირბინა, რაც მარადონამ — 61 მეტრი; იმდენივე კაცს გაცდა — 6-ს; დაახლოებით იმავე კუთხიდან გაიტანა და გატანის შემდეგ ისევე გაიქცა კუთხურის დროშასთან, როგორც მარადონა 21 წლის წინ. მატჩის შემდგომ პრესკონფერენციაში მესის თანაგუნდელმა დეკუმ თქვა: „ეს საუკეთესო გოლია, რომელიც ოდესმე მინახავს“. „ესპანიოლთან“ მატჩში მესიმ მარადონას მსგავსი „ღვთის ხელის“ გოლი გაიტანა, როგორიც დიეგომ ინგლისს მეოთხედფინალებში გაუტანა. მესის ჩაუწოდეს, ამ დროს იგი საჯარიმოში იყო და რიკოშეტით მისულ ბურთს ხელი დაახვედრა და ისე შეაგდო კარლოს კამენის კარში. მოუხედავად „ესპანიოლის“ ფეხბურთელების პროტესტისა, გოლი ჩაითვალა. ==== 2007–2008 ==== 2007–08 წლების სეზონის განმავლობაში, მესიმ ერთ კვირაში 5 გოლი გაიტანა და „ბარსელონა“ ლა ლიგის 4-ეულში მოაქცია. 19 სექტემბერს „ბარსელონამ“ ჩემპიონთა ლიგის ჯგუფურ ეტაპზე „ლიონი“ დაამარცხა 3–0 — აქედან ერთი გოლი მესიმ გაიტანა. 22 სექტემბერს მესიმ დუბლი შეასრულა „სევილიასთან“ და 26 სექტემბერს მორიგი დუბლი შეასრულა „სარაგოსასთან“. [[2007]] წლის 27 თებერვალს „ვალენსიასთან“ მესიმ მე-100 ოფიციალური მატჩი ჩაატარა „ბარსელონას“ მაისურით. მესიმ ნომინაცია მიიღო FIFPro-ს წლის საუკეთესო ფეხბურთელის წოდებაზე. ესპანურმა გამომცემლობა „მარკამ“ ონლაინ-გამოკითხვა ჩაატარა, რომელშიც მესიმ ხმების 77 % მიიღო წლის საუკეთესო ფეხბურთელის წოდებაზე. კატალონიურმა გაზეთებმა — „ელ მუნდო დეპორტივომ“ და „სპორტმა“ დაწერეს, რომ „ოქროს ბურთი“ მესის უნდა მიეღო, რომლებსაც [[ფრანც ბეკენბაუერი]]ც დაეთანხმა. [[ფრანჩესკო ტოტი]]მაც განაცხადა, რომ მესი ერთ-ერთი საუკეთესო ფეხბურთელი იყო. მესიმ 6 კვირა ვერ ითამაშა 4 მარტს გაწყვეტილი კუნთის გამო „სელტიკტან“ საჩემპიონთალიგო მატჩში. ბოლო 3 სეზონში მესიმ ამ ტიპის ტრავმა მე-4 ჯერ მიიღო. ==== 2008–2009 ==== [[ფაილი:Lionel Messi 31mar2007.jpg|thumb|upright|left|მესი [[დეპორტივო ლა-კორუნია (საფეხბურთო კლუბი)|„დეპორტივოსთან“]] შეხვედრაში. 31 მარტი, 2007]] [[რონალდინიო]]ს კლუბიდან წასვლის შემდეგ, მესის 10-ნომრიანი მაისურა ერგო. 2008 წლის 1 ოქტომბერს, „[[შახტარი|შახტართან“]] ჩემპიონთა ლიგის მატჩის დროს [[ტიერი ანრი]]ს მაგივრად შემოსულმა მესიმ ბოლო 7 წუთში 2 გოლი გაიტანა და 0–1-იანი წაგება 2–1-იან მოგებად შემოაბრუნა. ლიგის მომდევნო მატჩის „[[ატლეტიკო]]ს“ წინააღმდეგ იყო, რომელიც ლიონელ მესისა და [[სერხიო აგუერო]]ს მეგობრულ დუელად ითვლებოდა. მესიმ გოლი საჯარიმო დარტყმიდან გაიტანა, საგოლე პასიც მიითვალა და „ბარსელონამ“ 6–1 მოიგო. მესიმ მორიგი შთამბეჭდავი დუბლი „სევილიას“ შეუსრულა. ერთო გოლი მან მეკარისთვის ბურთის თავზე გადაგდებით გაიტანა, ხოლო მეორე გოლის დროს მახვილი კუთხიდან დაარტყა. [[2008]] წლის 13 დეკემბერს, სეზონის პირველ „ელ კლასიკოზე“ მესიმ „ბარსელონას“ მე-2 გოლი გაიტანა. მატჩში „ბარსელონამ“ 2–0 მოუგო მადრიდის „რეალს“. მესი მე-2 ადგილზე გავიდა [[ფიფა-ს წლის ფეხბურთელი|ფიფას 2008 წლის ფეხბურთელის]] წოდებაზე 678 ქულით. [[2009]] წლის პირველი ჰეთთრიკი მესიმ ესპანეთის თასის მატჩის დროს შეეუსრულა „ატლეტიკოს“, რომელსაც „ბარსელონამ“ 3–1 მოუგო. მესიმ მორიგი მნიშვნელოვანი დუბლი [[2009]] წლის 1 თებერვალს შეასრულა, როცა „ბარსელონა“ 0–1-ს აგებდა რასინგის „სანტანდერთან“ და შეცვლაზე შემოსულმა მესიმ თამაში შემოაბრუნა. მე-2 გოლი მე-5000 აღმოჩნდა „ბარსელონას“ მიერ ლა ლიგაში გატანილ გოლებში. ლა ლიგის 28-ე ტურში მესიმ მიმდინარე სეზონში თავისი 30-ე გოლი „მალაგას“ გაუტანა და გუნდს დაეხმარა „მალაგას“ 6–0 განადგურებაში. [[2009]] წლის 8 აპრილს, ჩემპიონთა ლიგის მეოთხედფინალში მესიმ 2-ჯერ შეუგდო „ბაიერნს“ და დაეხმარა გუნდს 4–0 გამარჯვებაში. მისმი მე-2 გოლი მე-8 აღმოჩნდა ჩემპიონთა ლიგაში, რომელიც მისთვის რეკორდი აღმოჩნდა. 18 აპრილს „ბარსელონა“ „ხეტაფეს“ მესიმ ლა ლიგაში მე-20 გოლი გაიტანა, გუნდმა 1–0 მოიგო და 6 ქულით გაუსწრო მე-2 ადგილზე მყოფ „რეალს“. სეზონის მიწურულს, მესიმ დუბლი შეასრულა სეზონის მე-2 „კლასიკოში“ (სეზონის 35-ე და 36-ე გოლები ყველა შეჯიბრებაში) და „ბარსელონამ“ „რეალი“ 6–2 დაამარცხა. ეს იყო „რეალის“ ყველა მწარე მარცხი [[1930]] წლიდან. თითოეული გოლის გატანის შემდეგ მესი ტელეკამერებთან მირბოდა და მაისურს იწევდა, რომლის ქვეშაც მეორე მაისური იყო წარწერით „Sindrome X Fragil“. ამით მესიმ დაავადებულ ბავშვებს გაუწია ანგარიში. ჩემპიონთა ლიგის ნახევარფინალში, „ჩელსისთან“ საპასუხო მატჩში მესიმ ბოლო წუთზე საგოლე პასი გაუკეთა ანდრეს ინიესტას, რომლის გოლის წყალობითაც „ბარსელონა“ ფინალში გავიდა „მანჩესტერ იუნაიტედთან“ შესახვედრად. მესიმ თავისი პირველი ესპანეთის თასი 13 მაისს მოიგო, რომლის ფინალშიც მესიმ 1 გოლი და 2 საგოლე პასი შეასრულა. გუნდმა ბილბაოს „ატლეტიკს“ 4–1 მოუგო და თასი აწია. მესი დიდა დაეხმარა „ბარსელონას“ ლა ლიგის მოგებაში. ჩემპიონთა ლიგის ფინალში კი მან მე-2 გოლი გაიტანა 70-ე წუთზე (ჩავის პასით) და ასე მოიგო ჩემპიონთა ლიგა. მესი ჩემპიონთა ლიგის ისტორიაში ყველაზე ახალგაზრდა ბომბარდირი გახდა 9 გოლით. მესიმ უეფას წლის ფეხბურთელისა და თავდამსხმელის ჯილდოებიც მიიღო. ჩემპიონთა ლიგის, ლა ლიგისა და ესპანეთის თასი მოგებით „ბარსელონა“ გახდა პირველი ესპანური კლუბი, რომელმაც ტრიპლეტი შეასრულა. ==== 2009–2010 ==== [[ფაილი:Lionel Messi Joan Gamper Trophy.jpg|thumb|right|მესი „კამპ ნოუზე“ ხოან გამპერის თასის მატჩში „[[მანჩესტერ სიტი (საფეხბურთო კლუბი)|მანჩესტერ სიტის]]“ წინააღმდეგ]] [[2009]] წლის უეფას სუპერთასის მოგების შემდეგ „ბარსელონას“ მწვრთნელმა, [[ჟოზეპ გვარდიოლა]]მ თქვა, რომ მესი ალბათ საუკეთესო ფეხბურთელია, რომლის თამაშიც ნანახი აქვს. 19 სექტემბერს მესიმ „ბარსელონასთან“ ახალი კონტრაქტი მოაწერა, რომლის ვადაც [[2016]] წელს გადიოდა. კონტრაქტში შეტანილი იყო პუნქტი, რომლის თანახმადაც, მესის მსურველ კლუბს 250 მილიონი ევრო უნდა გადაეხადა. მესის ხელფასიც გაეზარდა და ზლატან იბრაჰიმოვიჩთან ერთად ლა ლიგის ყველაზე მაღალანაზღაურებადი ფეხბურთელი გახდა 9,5 მილიონი ევროთი წელიწადში. კონტრაქტის მოწერიდან 4 დღეში მესიმ 2 გოლს 1 საგოლე პასი მიამატა რასინგის „სანტანდერთან“ მატჩში, რომელიც „ბარსელონამ“ 4–1 მოიგო. სეზონის პირველი ევროპული გოლი მან კიევის „დინამოსთან“ გაიტანა 29 სექტემბერს, რომელიც გუნდმა 2–0 მოიგო. 25 ოქტომბერს, „კამპ ნოუზე“ „სარაგოსასთან“ 6–1 მოგებაში მესიმ ბოლო გოლი გაიტანა, რომელმაც მესის გოლების სერია 6-მდე აიყვანა 7 მატჩში. [[2009]] წლის 1 დეკემბერს მესიმ „ფრანს ფუტბოლის“ „ოქროს ბურთი“ მიიღო. მან კრისტიანო რონალდოს 240 ქულით გაუსწრო, რაც „ოქროს ბურთის“ ისტორიაში რეკორდია. ჟურნალ „ფრანს ფუტბოლთან“ ინტერვიუში მესიმ თქვა: „მას მე ოჯახს ვუძღვნი. ისინი ყოველთვის მეხმარებოდნენ რთულ პერიოდში და ზოგჯერ ჩემზე მეტადაც განიცდიდნენ ჩემ გასაჭირს“. [[ფაილი:Messi vs Atlante.JPG|thumb|left|მესი 2009 წლის ფიფას მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის მატჩის დროს]] 19 დეკემბერს, 2009 წლის ფიფას მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის ფინალში მესიმ „ესტუდიანტესს“ მკერდით გამარჯვების გოლი გაუტანა. გუნდმა წლის მე-6 ტიტული მოიგო. 2 დღის შემდეგ მან ფიფას წლის ფეხბურთელის ჯილდო მოიგო კრისტიანო რონალდოს, ჩავის, კაკასა და ანდრეს ინიესტას ძლევით. ეს ჯილდო მას იქამდე არ ჰქონდა მოგებული და პირველი არგენტინელი გახდა, ვინც ეს ჯილდო მოიგო. [[2010]] წლის 10 იანვარს მან ტენერიფეს ჰეთთრიკი შეუსრულა, რომელიც პირველი იყო სეზონში; 17 იანვარს კი მან „ბარსელონას“ მაისურით თავისი მე-100 გოლი გაუტანა „სევილიას“, რომელიც გუნდმა 4–0 მოიგო. ამის შემდეგ მესის გოლების შთამბეჭდავი დაიწყო, გაიტანა რა 11 გოლი 5 თამაშში. პირველი მან 84-ე წუთზე გაუტანა „მალაგას“ (გუნდმა 2–1 მოიგო); შემდეგ მან 2 გოლი გაუტანა „ალმერიას“ (2–2); „ვალენსიას“ მესიმ ჰეთთრიკი შეუსრულა (3–0); შემდეგი იყო 2 გოლი „შტუტგართან“ ჩემპიონთა ლიგაზე, რომელიც „ბარსელონამ“ 4-0 მოიგო და გაინაღდა ჯგუფიდან გასვლა; დაბოლოს, მან მორიგი ჰეთთრიკი შეუსრულა „სარაგოსას“ (4–2 გასვლით შეხვედრაში). მან თავისი მე-200 მატჩი „ოსასუნასთან“ ითამაშა [[2010]] წლის 14 მარტს. [[2010]] წლის [[6 აპრილი|6 აპრილს]] მან კარიერაში პირველი პოკერი „არსენალთან“ ჩემპიონთა ლიგის ¼ ფინალის შეხვედრაში შეასრულა, რომელიც „ბარსელონამ“ 4–1 მოიგო. ამ პოკერით მან რივალდოს გადაუსწრო და გახდა „ბარსელონას“ საუკეთესო ბომბარდირი ჩემპიონტა ლიგაზე. 10 აპრილს მესიმ სეზონის მე-40 გოლი გაუტანა მადრიდის „რეალს“ სეზონის მე-2 „ელ კლასიკოზე“. 1 მაისს მესიმ სეზონის 50-ე მატჩი ჩაატარა და 2 გოლი გაუტანა „ვილიარეალს“ 4–1 მოგებულ გასვლით შეხვედრაში. 3 დღეში მესიმ მორიგი გოლი გაიტანა „ტენერიფესთან“ 4–1 მოგებულ შეხვედრაში. 8 მაისს მესიმ სეზონში 32-ე გოლი გაუტანა „სევილიას“. მესიმ 33-ე და 34-ე გოლები „ვალიადოლიდს“ გაუტანა ლა ლიგის ბოლო მატჩში, რომლითაც რონალდოს გაუთანაბრდა, რომელმაც 1996–97 წლებში დაამყარა კლუბის რეკორდი. მესის სულ რაღაც 4 გოლი დააკლდა ტელმო სარას რეკორდამდე, რომელმაც ერთ სეზონში 28 გოლი გატანა შეძლო. 2010 წლის 3 ივნისს მესი ზედიზედ მეორედ ლა ლიგის წლის საუკეთესო ფეხბურთელად დაასახელეს. ==== 2010–2011 ==== [[ფაილი:2015 UEFA Super Cup 64 crop.jpg|thumb|thumb|right|<center>მესი 2015 წლის უეფა-ს სუპერთასზე, [[თბილისი]]</center>]] [[2010]] წლის 21 აგვისტოს მესიმ ჰეთ თრიკი შეასრულა სეზონის პირველ მატჩში „სევილიასთან“ ესპანეთის სუპერთასზე, რომლის მეშვეობითაც „ბარსელონამ“ მაინც მოახერხა ტიტულის დაცვა მიუხედავად იმისა, რომ პირველი ხელი 1–3 ჰქონდა წაგებული.<ref>{{cite web | url = http://www.goal.com/en/match/45971/barcelona-vs-sevilla/report Barcelona 4–0 | title = Sevilla: Brilliant Blaugrana Outclass Rojiblancos To Lift Supercopa | publisher = Goal.com | date = 22 August 2010 | accessdate = 22 August 2010}}</ref> მესიმ ლა ლიგის პირველ თამაშშიც გაუტანა რასინგის „სანტანდერს“ თამაშის მე-3 წუთზე 29 აგვისტოს. მესიმ თავისი შესანიშნავი ფორმა ჩემპიონთა ლიგის პირველივე მატჩში დაამტკიცა, როდესაც „ბარსელონა“ „პანათინაიკოსს“ ეთამაშებოდა და მესიმ 2 გოლი და 1 საგოლე პასი შეასრულა. მესის ჰეთ თრიკის შესრულებაც შეეძლო, მაგრამ პენალტი ააცილა. „ბარსელონამ“ თამაში 5–1 მოიგო. [[2010]] წლის 19 სექტემბერს მესი „ატლეტიკოს“ მცველმა, ტომაშ უიფალუშიმ დაამტვრია 92-ე წუთზე ლა ლიგის მესამე ტურში. თავიდან ჩანდა, რომ მესიმ კოჭი მოიტეხა და მინიმუმ 6 თვე მოუწევდა უქმობა, მაგრამ მეორე დღეს დადასტრუდა, რომ მესიმ კოჭი იღრძო და 2 კვირაში დაბურნდებოდა.<ref>.{{cite web|url=http://www.fcbarcelona.cat/web/english/noticies/futbol/temporada10-11/09/20/n100920113021.html|title=Messi injured|publisher=FCBarcelona.cat|date=20 September 2010|accessdate=22 September 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110819191725/http://www.fcbarcelona.cat/web/english/noticies/futbol/temporada10-11/09/20/n100920113021.html|archivedate=19 აგვისტო 2011}}</ref> მატჩის შემდეგ მესის თანაგუნდელმა [[დავიდ ვილია]]მ მომენტის ვიდეო უყურა და თქვა, რომ „ვარდნა ცუდი სანახავი იყო“, მაგრამ ისიც დაამატა, რომ უიფალუშის ეს განზრახ არ უქნია.<ref>{{cite web|url=http://www.fcbarcelona.cat/web/english/noticies/futbol/temporada10-11/09/20/n100920113025.html|title=Villa on Messi's injury|publisher=FCBarcelona.cat|date=20 September 2010|accessdate=22 September 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110902035511/http://www.fcbarcelona.cat/web/english/noticies/futbol/temporada10-11/09/20/n100920113025.html|archivedate=2 სექტემბერი 2011}}</ref> ინციდენტმა ჟურნალისტების დიდი აჟიოტაჟი გამოიწვია და წავიდა დებატები, რომ ყველა ფეხბურთელი თანაბრად უნდა იყოს დაცული მოედანზე. ==== 2011–2014 ==== 2013–2014 წლების სეზონში მესიმ „ბარსელონას“ შემადგენლობაში ყველა ტურნირზე 41 გოლი გაიტანა, ოთხჯერ შეასრულა ჰეტ-ტრიკი. 2012 წელს მან დაამყარა რეკორდი და ერთი წლის განმავლობაში გაიტანა 91 გოლი.<ref name="MostDecorated">[https://www.independent.co.uk/sport/football/news/barcelona-s-lionel-messi-becomes-most-decorated-player-in-history-after-winning-unprecedented-fourth-straight-ballon-d-or-8441605.html Barcelona's Lionel Messi becomes most decorated player in history after winning unprecedented fourth straight Ballon d'Or]</ref> 2014 წელს კი ჰქონდა მსოფლიო ჩემპიონატის არგენტინასთან ერთად მოგების საშუალება, თუმცა მათ გერმანიამ [[მარიო გეცე]]ს გოლით დამატებით დროში 1–0 აჯობა. მესი ტურნირის საუკეთესო ფეხბურთელად აღიარეს, მან 4 გოლი გაიტანა. ====2014–2016==== 2014–2015 წლების სეზონი ლიონელ მესისთვის წარმატებული გამოდგა. [[ბარსელონა]]სთან ერთად მან [[ტრიპლეტი]] შეასრულა. ყველა ტურნირზე მესიმ 58 გოლი გაიტანა, ასევე გახდა ჩემპიონთა ლიგის საუკეთესო ბომბარდირი ნეიმართან ერთად. ფიფა-ს მიერ აღიარებული იქნა [[2015]] წლის საუკეთესო ფეხბურთელად. შემდეგი სეზონი მესისთვის ნაკლებად წარმატებული გამოვიდა მიუხედავად იმისა, რომ სეზონი ესპანეთის ლიგის და თასის გამარჯვებულის რანგში დაამთავრა. 2016 წლის ზაფხულში მესი თავის ეროვნულ ნაკრებთან ერთად ზედიზედ მეორე წელიწადს დამარცხდა [[კოპა ამერიკა]]ს ფინალში ჩილეს ეროვნულ გუნდთან.წარდგენილი იყო ფიფა-ს წლის საუკეთესო ფეხბურთელის გამოსავლენ ნომინაციაზე, სადაც მეორე ადგილი დაიკავა [[კრიშტიანუ რონალდუ]]ს შემდეგ. ==სტატისტიკა== ===საკლუბო=== {{updated|9 აპრილი, 2025}} {| class="wikitable" style="text-align:center;"" |- !rowspan="2"|კლუბი !rowspan="2"|სეზონი !colspan="3"|ლიგა !colspan="2"|[[ესპანეთის საფეხბურთო თასი|თასი]] !colspan="2"|[[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|ჩემპიონთა ლიგა]] !colspan="2"|სხვა !colspan="2"|ჯამში |- !დივიზიონი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი |- |[[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა C]] |2003–04 |ტერსერა დივიზიონი |10||5||colspan=2|—||colspan=2|—||colspan=2|—||10||5 |- |rowspan=3|[[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა B]] |2003–04<ref name="Matches 2003–04">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2003–04 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2003-04 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |[[ესპანეთის სეგუნდა დივიზიონი|სეგუნდა დივიზიონი B]] |5||0||colspan=2|—||colspan=2|—||colspan=2|—||5||0 |- |2004–05<ref name="Matches 2004–05" /> |სეგუნდა დივიზიონი B |17||6||colspan=2|—||colspan=2|—||colspan=2|—||17||6 |- !colspan=2|სულ !22!!11!!colspan=2|—!!colspan=2|—!!colspan=2|—!!22!!11 |- |rowspan=18|[[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა]] |2004–05<ref name="Matches 2004–05">{{cite web |title=Messi: Matches 2004–05 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2004-05 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |rowspan=17|[[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|პრიმერა დივიზიონი]] |7||1||1||0||1||0||colspan=2|—||9||1 |- |2005–06<ref name="Matches 2005–06">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2005–06 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2005-06 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |17||6||2||1||6||1||0||0||25||8 |- |2006–07<ref name="Matches 2006–07">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2006–07 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2006-07 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |26||14||2||2||5||1||3{{შენიშვნა|ერთი მატჩი [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს გათამაშებაზე, ორი მატჩი [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] გათამაშებაზე}}||0||36||17 |- |2007–08<ref name="Matches 2007–08">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2007–08 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2007-08 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |28||10||3||0||9||6||colspan=2|—||40||16 |- |2008–09<ref name="Matches 2008–09">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2008–09 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2008-09 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |31||23||8||6||12||9||colspan=2|—||51||38 |- |2009–10<ref name="Matches 2009–10">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2009–10 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2009-10 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |35||34||3||1||11||8||4{{შენიშვნა|ერთი მატჩი [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს გათამაშებაზე, ერთი მატჩი და ორი გოლი [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] გათამაშებაზე, ორი მატჩი და ორი გოლი [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს გათამაშებაზე}}||4||53||47 |- |2010–11<ref name="Matches 2010–11">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2010–11 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2010-11 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |33||31||7||7||13||12||2{{შენიშვნა|name=SDE|[[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასზე]] ჩატარებული მატჩები}}||3||55||53 |- |2011–12<ref name="Matches 2011–12">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2011–12 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2011-12 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |37||50||7||3||11||14||5{{შენიშვნა|ერთი მატჩი და ერთი გოლი [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს გათამაშებაზე, ორი მატჩი და სამი გოლი [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] გათამაშებაზე, ორი მატჩი და ორი გოლი [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს გათამაშებაზე}}||6||60||73 |- |2012–13<ref name="Matches 2012–13">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2012–13 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2012-13 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |32||46||5||4||11||8||2{{შენიშვნა|name=SDE}}||2||50||60 |- |2013–14<ref name="Matches 2013–14">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2013–14 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2013-14 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |31||28||6||5||7||8||2{{შენიშვნა|name=SDE}}||0||46||41 |- |2014–15<ref>{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2014–15 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2014-15 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |38||43||6||5||13||10||colspan=2|—||57||58 |- |2015–16<ref name="Matches 2015–16">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2015–16 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2015-16 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |33||26||5||5||7||6||4{{შენიშვნა|ერთი მატჩი და ორი გოლი [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს გათამაშებაზე, ორი მატჩი და ერთი გოლი [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] გათამაშებაზე, ერთი მატჩი და ერთი გოლი [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს გათამაშებაზე}}||4||49||41 |- |2016–17<ref name="Matches 2016–17">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2016–17 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?cat=-&temp=2016-17&equip=-&rival=- |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |34||37||7||5||9||11||2{{შენიშვნა|name=SDE}}||1||52||54 |- |2017–18<ref name="Matches 2017–18">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2017–18 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?cat=-&temp=2017-18&equip=-&rival=-&jug=- |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |36||34||6||4||10||6||2{{შენიშვნა|name=SDE}}||1||54||45 |- |2018–19<ref name="Matches 2018–19">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2018–19 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?cat=-&temp=2018-19&equip=-&rival=-&jug=- |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |34||36||5||3||10||12||1{{შენიშვნა|name=SDE}}||0||50||51 |- |2019–20<ref name="Matches 2019–20">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2019–20 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |33||25||2||2||8||3||1{{შენიშვნა|name=SDE}}||1||44||31 |- |2020–21<ref name="Matches 2020–21">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2020–21 |publisher=BDFutbol |url=https://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2020-21 |access-date=5 მარტი, 2021}}</ref> |35||30||5||3||6||5||1{{შენიშვნა|name=SDE}}||0||47||38 |- !colspan=2|სულ !520||474||80||56||149||120||29||22||778||672 |- |rowspan="3"|[[პარი სენ-ჟერმენი|პსჟ]] |2021–22<ref name="Matches 2021–22">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2021–22 |publisher=BDFutbol |url=https://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2021-22 |access-date=30 აგვისტო, 2021}}</ref> |rowspan=2|[[საფრანგეთის ლიგა 1|ლიგა 1]] |26||6||1||0||7||5||colspan="2"|—||34||11 |- |2022–23<ref name="Matches 2022–23">{{cite web |title=Lionel Andrés Messi Cuccittini: Matches 2022–23 |publisher=BDFutbol |url=https://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2022-23 |access-date=6 აგვისტო, 2022}}</ref> |32||16||1||0||7||4||1{{შენიშვნა|ერთი მატჩი და ერთი გოლი [[საფრანგეთის საფეხბურთო სუპერთასი|საფრანგეთის სუპერთასზე]]}}||1||41||21 |- !colspan="2"|სულ !58||22||2||0||14||9||1||1||75||32 |- |rowspan="4"|[[ინტერი მაიამი (საფეხბურთო კლუბი)|ინტერი<br /> მაიამი]] |2023 |rowspan=3|MLS |6||1||1||0||colspan="2"|—||7{{შენიშვნა|შვიდი მატჩი და ათი გოლი ლიგათა თასზე}}||10||14||11 |- |2024 |19||20||colspan="2"|—||3{{efn|მატჩები [[კონკაკაფი]]ს ჩემპიონთა ლიგაზე}}||2||3{{efn|მატჩები MLS-ის თასის პლეი-ოფის მატჩები}}||1||25||23 |- |2025 |4 || 3 || colspan="2" |— ||5{{efn|მატჩები [[კონკაკაფი]]ს ჩემპიონთა ლიგაზე}} || 5 || 0 || 0 || 9 || 8 |- !colspan="2"|სულ !29 || 24 || 1 || 0 || 8 || 7 || 10 || 11 || 48 || 42 |- !colspan="3"|სულ ჯამში !639 || 531 || 83 || 56 || 171 || 136 || 40 || 34 || 933 || 757 |} {{შენიშვნების სია}} ===სანაკრებო=== {{See also|ლიონელ მესის სანაკრებო მატჩები და გოლები}} {{updated|19 ნოემბერი, 2024}} {| class="wikitable" style="text-align:center;"" |+წლების მიხედვით !rowspan=2|ნაკრები !rowspan=2|წელი !colspan=2|შეჯიბრება !colspan=2|ამხანაგური !colspan=2|ჯამში |- !მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი |- |rowspan=3|არგენტინა 20 |2004 |colspan=2|—||2||3||2||3 |- |2005 |16{{შენიშვნა|ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი 2005 წლის 20-წლამდე ფეხბურთელთა სამხრეთ ამერიკის ჩემპიონატზე, შვიდი მატჩი და ექვსი გოლი 2005 წლის 20-წლამდე ფეხბურთელთა მსოფლიო ჩემპიონატზე}}||11||colspan=2|—||16||11 |- !ჯამში !16||11||2||3||18||14 |- |rowspan=2|არგენტინა 23 |2008 |5{{შენიშვნა|2008 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების საფეხბურთო ტურნირის მატჩები}}||2||colspan=2|—||5||2 |- !ჯამში !5||2||colspan=2|—||5||2 |- |rowspan=21|[[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]]<ref>[http://www.espnfc.com/player/45843/lionel-messi Lionel Messi: Player Profile] // ''ESPN''</ref> |2005 |3{{შენიშვნა|name=WCQ|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||0||2||0||5||0 |- |2006 |3{{შენიშვნა|name=WCF|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალურ ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||1||4||1||7||2 |- |2007 |10{{შენიშვნა|ექვსი მატჩი და ორი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||4||2||14||6 |- |2008 |6{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||1||8||2 |- |2009 |8{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||2||10||3 |- |2010 |5{{შენიშვნა|name=WCF}}||0||5||2||10||2 |- |2011 |8{{შენიშვნა|ოთხი მატჩი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||2||5||2||13||4 |- |2012 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||5||4||7||9||12 |- |2013 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||3||2||3||7||6 |- |2014 |7{{შენიშვნა|name=WCF}}||4||7||4||14||8 |- |2015 |6{{შენიშვნა|name=CA|[[კოპა ამერიკა]]ზე ჩატარებული მატჩები}}||1||2||3||8||4 |- |2016 |10{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[კოპა ამერიკა]] სენტენარიოზე ({{lang-es|Copa América Centenario}})}}||8||1||0||11||8 |- |2017 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||4||2||0||7||4 |- |2018 |4{{შენიშვნა|name=WCF}}||1||1||3||5||4 |- |2019 |6{{შენიშვნა|name=CA}}||1||4||4||10||5 |- |2020 |4{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||0||0||4||1 |- |2021 |14{{შენიშვნა|შვიდი მატჩი და ოთხი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||9||0||0||14||9 |- |2022 |10{{შენიშვნა|ორი მატჩი და ერთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ერთი მატჩი არტემიო ფრანკის თასზე, შვიდი მატჩი და შვიდი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]]}}||8||4||10||14||18 |- |2023 |5{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||3||3||5||8||8 |- |2024 |9{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და ერთი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||2||2||11||6 |- !სულ ! 135 || 61 || 56 || 51 || 191 || 112 |- !colspan=2|სულ ჯამში !156||74||58||54||214||128 |} {{შენიშვნების სია}} == სანაკრებო კარიერა == ''{{მთავარი|ლიონელ მესის სანაკრებო მატჩები და გოლები}}'' ==== ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდულ ჩემპიონატზე ==== :''ანგარიშებში ჯერ არგენტინის გოლია აღნიშნული.<ref>{{cite web |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/messi-intlg.html |title=Lionel Andrés Messi – Goals in International Matches |publisher=RSSSF |accessdate=2011-02-02}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=229397/index.html |title=Lionel Messi |publisher=FIFA.com |accessdate=2011-02-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150629095408/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=229397/index.html |archivedate=2015-06-29 }}</ref> {| class="wikitable" style="font-size:90%; text-align: left;" |- ! გოლი ! თარიღი !! სტადიონი !! მოწინააღმდეგე !! ანგარიში !! შედეგი !! შეჯიბრება |- | 1 || 14 ივნისი 2005 || [[არკე სტადიონი]], [[ენსკედი]], [[ნიდერლანდები]] || align="left" | {{fb|EGY}} || '''1'''–0 || 2–0 || [[ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი]] |- | 2 || 22 ივნისი 2005 || [[უნივე სტადიონი]], [[ემენი]], ნიდერლანდები || align="left" | {{fb|COL}} || '''1'''–1 || 2–1 || ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი |- | 3 || 24 ივნისი 2005 || არკე სტადიონი, ენსკედი, ნიდერლანდები || align=left| {{fb|ESP}} || '''3'''–1 || 3–1 || ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი |- | 4 || 28 ივნისი 2005 || [[გალგენვაარდის სტადიონი]], [[უტრეხტი]], ნიდერლანდები || align="left" | {{fb|BRA}} || '''1'''–0 || 2–1 || ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი |- | 5 || 2 ივლისი 2005 || გალგენვაარდის სტადიონი, უტრეხტი, ნიდერლანდები || align=left| {{fb|NGA}} || '''1'''–0 || 2–1 || ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი |- | 6 || 2 ივლისი 2005 || გალგენვაარდის სტადიონი, უტრეხტი, ნიდერლანდები || align=left| {{fb|NGA}} || '''2'''–1 || 2–1 || ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი |- |} ==მიღწევები== [[File:Messi vs Nigeria 2018.jpg|thumb|right|250პქ|<center>ლიონელ მესი. 26 ივნისი, 2018<ref>[https://www.soccer.ru/galery/1055457/photo/733494 Argentine footballer Lionel Messi] on 26 June 2018, celebrating a goal in the 2018 FIFA World Cup group stage match against Nigeria.</ref></center>]] ===საკლუბო=== ; {{დროშანიშანი|ესპანეთი}} ბარსელონა * [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|ლა ლიგა]]: 2004–05, 2005–06, 2008–09, 2009–10, 2010–11, 2012–13, 2014–15, 2015–16, 2017–18, 2018–19 * [[ესპანეთის საფეხბურთო თასი|ესპანეთის თასი]]: 2008–09, 2011–12, 2014–15, 2015–16, 2016–17, 2017–18, 2020–21 * [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასი]]: 2005, 2006, 2009, 2010, 2011, 2013, 2016, 2018 * [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]]: 2005–06, 2008–09, 2010–11, 2014–15 * [[უეფა-ს სუპერთასი]]: 2009, 2011, 2015 * [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]: 2009, 2011, 2015 ; {{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[პარი სენ-ჟერმენი]] * [[საფრანგეთის ლიგა 1|ლიგა 1]]: 2021–22, 2022–23 * [[საფრანგეთის საფეხბურთო სუპერთასი|საფრანგეთის სუპერთასი]]: 2022 ; {{დროშანიშანი|აშშ}} ინტერი მაიამი * ლიგათა თასი: 2023<ref>[https://www.mlssoccer.com/news/lionel-messi-inter-miami-are-leagues-cup-champions Lionel Messi & Inter Miami are Leagues Cup champions!] // ''MLS Soccer''</ref> * Supporters' Shield: 2024 === სანაკრებო === ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} არგენტინის 20-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები * [[ფიფა-ს ოც წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი]]: 2005 ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} არგენტინის ოლიმპიური ნაკრები * [[ფეხბურთი ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე#პრიზიორები|ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები]]: 2008 ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრები]] * [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონი]]: [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|2022]] * [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიოს]] ვიცე-ჩემპიონი: [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014]] * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ჩემპიონი: 2021,<ref name="Copa América final">{{cite news |url= https://www.theguardian.com/football/live/2021/jul/10/argentina-v-brazil-copa-america-final-live |title= Argentina 1-0 Brazil: Copa América final – live! |work= The Guardian |last1= Graham |first1= Bryan Armen }}</ref> 2024 * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ვიცე-ჩემპიონი: 2007, 2015, 2016 * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ბრინჯაოს პრიზიორი: 2019 * უეფა-კონმებოლის ჩემპიონთა თასი: 2022 === ინდივიდუალური === * [[ფიფა-ს ოქროს ბურთი]]/[[ოქროს ბურთი]]: 2009, 2010, 2011, 2012, 2015, 2019, 2021, 2023<ref>[https://www.espn.com/soccer/story/_/id/38779218/ballon-dor-2023-lionel-messi-beats-erling-haaland-win-award-record-eighth Messi wins Ballon d'Or award for record 8th time] // ''ESPN.com''</ref><ref name=":0">{{Cite web |url=http://www.telegraph.co.uk/football/2019/12/02/ballon-dorlive-updates-ceremony-lionel-messi-virgil-van-dijk/|title=Ballon d’Or: live updates from the ceremony as Lionel Messi and Virgil van Dijk compete for top award|last=Magee|first=Will|date=2 დეკემბერი, 2019|work=The Telegraph|access-date=23 დეკემბერი, 2019|language=|issn=0307-1235}}</ref><ref name="BdorRSSSF">{{cite web |title=European Footballer of the Year ("Ballon d'Or") |publisher=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/europa-poy.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref name="FIFA Ballon d'Or: History" /><ref>{{cite news |author = Иван Орехов. |quote = Поляк пополнил список шикарных игроков, непостижимым образом остававшихся без престижной награды при поддержке миллионов фанатов. |date = 30 ნოემბერი, 2021 |title = «Золотой мяч» снова шокирует. Проигрыш Левандовского стал символом абсурда |url = https://sportmail.ru/news/football-foreign/49001655/?frommail=1 |publisher = Спорт РИА Новости |work = Sportmail.ru |access-date = 30 ნოემბერი, 2021 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20211130075934/https://sportmail.ru/news/football-foreign/49001655/?frommail=1 |archivedate = 2021-11-30 }}</ref> * [[ფიფა-ს საუკეთესო ფეხბურთელი|ფიფა-ს მსოფლიოს წლის საუკეთესო ფეხბურთელი]]: 2009<ref name="FIFA Ballon d'Or: History">{{cite web |title=FIFA Ballon d'Or: History |publisher=FIFA |url=http://www.fifa.com/ballon-dor/history/index.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161015231322/http://www.fifa.com/ballon-dor/history/index.html |archivedate=2016-10-15 }}</ref> * [[ფიფა-ს საუკეთესო ფეხბურთელი]]: 2019<ref name="Messi FIFA2019">{{cite web |url=https://resources.fifa.com/image/upload/final-results-the-best-fifa-football-awards-2019.pdf?cloudid=wgozggskvgbewa2vsxxy |title=The FIFA Football Awards Voting Results 2019 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF |date=23 სექტემბერი, 2019 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191217043130/https://resources.fifa.com/image/upload/final-results-the-best-fifa-football-awards-2019.pdf?cloudid=wgozggskvgbewa2vsxxy |archivedate=2019-12-17 }}</ref> * [[ევროპის ოქროს ბუცი]]: 2009–10, 2011–12, 2012–13, 2016–17, 2017–18, 2018–19<ref name="Lionel Messi Awarded Golden Shoe for Third Time after 46 La Liga Goals for Barcelona">{{cite web |title=Lionel Messi Awarded Golden Shoe for Third Time after 46 La Liga Goals for Barcelona |newspaper=The Independent |date=20 ნოემბერი, 2013 |url=http://www.independent.co.uk/sport/football/european/lionel-messi-awarded-golden-shoe-for-third-time-after-46-la-liga-goals-for-barcelona-8951828.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref name="MessiFourthGoldenShoe">{{cite web |url=http://www.marca.com/en/football/barcelona/2017/11/24/5a182794268e3ef82a8b4639.html |title=Messi receives fourth Golden Shoe Award: Each day I enjoy it more |work=Marca |location=Spain |date=24 ნოემბერი, 2017 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref name=Messi5thGoldenShoe>{{cite web |title=Messi Wins Fifth Golden Shoe After Winning Pichichi Trophy |publisher=Goal] |date=20 მაისი, 2018 |url=http://www.goal.com/en/amp/news/messi-set-for-fifth-golden-shoe-after-winning-pichichi/16zqsqe8e9tr3187k929hjiwpt |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref name="Messi wins his sixth Golden Shoe">{{cite web |url=http://www.fcbarcelona.com/en/news/1225730/messi-wins-his-sixth-golden-shoe-award |title=Messi wins his sixth Golden Shoe award |publisher=FC Barcelona |date=24 მაისი, 2019 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> * [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ჯილდოები#ოქროს ბურთი|ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატის ოქროს ბურთი]]: 2014,<ref>{{cite web |title=Messi, Neuer Heralded as Brazil 2014's Best |publisher=FIFA |date=13 ივლისი, 2014 |url=http://www.fifa.com/worldcup/news/y=2014/m=7/news=messi-heralded-as-brazil-2014-s-best-2404615.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180330045100/http://www.fifa.com/worldcup/news/y=2014/m=7/news=messi-heralded-as-brazil-2014-s-best-2404615.html |archivedate=2018-03-30 }}</ref> 2022<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/lionel-messi-argentina-wins-golden-ball-award-best-player-fifa-world-cup-qatar-2022 Messi makes Golden Ball history]</ref> * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ოქროს ბურთი: 2015, 2021<ref>{{cite web |url=http://futbol.as.com/futbol/2015/07/05/internacional/1436124524_550381.html |title=BeIN Sports: Messi habría rechazado el MVP del torneo|trans-title=BeIN Sports: Messi reportedly rejects MVP award for tournament |publisher=AS.com |language=Spanish |date=5 ივლისი, 2015 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref>{{Cite web |title=Lionel Messi allegedly refuses best player award at Copa America as trophy removed from ceremony |url=http://www.telegraph.co.uk/sport/football/babb/11720312/Lionel-Messi-allegedly-refuses-best-player-award-at-Copa-America-as-trophy-removed-from-ceremony.html |website=The Daily Telegraph |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref>{{Cite web |title=Messi rechazó recoger el premio a MVP de la Copa América |url=http://www.marca.com/2015/07/05/futbol/copa-america/1436123341.html |website=Marca |location=Spain |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |language=}}</ref><ref>{{Cite web |title=Messi rechazó el MVP del Argentina-Paraguay de la Copa América |url=http://www.sport.es/es/noticias/copa-america/messi-rechazo-mvp-del-argentina-paraguay-copa-america-4276745 |website=Sport |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://copaamerica.com/es/noticias/los-mejores-de-la-conmebol-copa-america-2021/|title=Best player, scorer, best goalkeeper: the highlights of CONMEBOL Copa América 2021|access-date=11 ივლისი, 2021|website=www.conmebol.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210711062918/https://copaamerica.com/es/noticias/los-mejores-de-la-conmebol-copa-america-2021/|archivedate=2021-07-11}}</ref> * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ოქროს ბუცი: 2021<ref>{{Cite web|title=CONMEBOL Copa América 2021. Goleadores {{!}} CONMEBOL|url=https://www.conmebol.com/es/copa-america-2021/goleadores|access-date=11 ივლისი, 2021|website=www.conmebol.com}}</ref> * [[ევროპის საუკეთესო ფეხბურთელი|უეფა-ს წლის საუკეთესო ფეხბურთელი]]: 2011, 2015<ref name="Messi Beats Ronaldo for 2014–15 UEFA Best Player in Europe Award">{{cite web |first=Roger |last=Gonzalez |title=Messi Beats Ronaldo for 2014–15 UEFA Best Player in Europe Award |publisher=CBS Sports |date=27 აგვისტო, 2015 |url=http://www.cbssports.com/general/eye-on-sports/25282034/messi-beats-ronaldo-for-2014-15-uefa-best-player-in-europe-award |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150827183752/http://www.cbssports.com/general/eye-on-sports/25282034/messi-beats-ronaldo-for-2014-15-uefa-best-player-in-europe-award |archivedate=2015-08-27 }}</ref> * უეფა-ს წლის საუკეთესო საკლუბო ფეხბურთელი: 2009<ref name="Profile: Lionel Messi">{{cite web |title=Profile: Lionel Messi |publisher=UEFA |url=http://www.uefa.com/teamsandplayers/players/player=95803/profile/ |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> * უეფა-ს წლის საუკეთესო საკლუბო თავდამსხმელი: 2009, 2019<ref name="Profile: Lionel Messi"/> * [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის]] სიმბოლური ნაკრების წევრი: 2014–15, 2015–16, 2016–17, 2017–18, 2018–19, 2019–20, 2020–21<ref>{{cite news |title=UEFA Champions League Squad of the Season |url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/0269-12688c451cdd-b6efcb4ce948-1000--champions-league-all-star-squad/ |website=UEFA.com|publisher=Union of European Football Associations |date=31 მაისი, 2021 |access-date=11 ივლისი, 2021}}</ref> * [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|ლა ლიგის საუკეთესო ფეხბურთელი]]: 2008–09, 2009–10, 2010–11, 2011–12, 2012–13, 2014–15, 2017–18, 2018–19<ref name="Honours of a Genius: The Collector of Trophies">{{cite web |first=Paul M. |last=Otero |title=Palmarés de un Genio: El Coleccionista de Trofeos |trans-title=Honours of a Genius: The Collector of Trophies |newspaper=Marca |location=Spain |date=12 November 2013 |language=Spanish |url=http://www.marca.com/accesible/2013/11/12/futbol/equipos/barcelona/1384256483.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190328162523/https://www.marca.com/accesible/2013/11/12/futbol/equipos/barcelona/1384256483.html |archive-date=28 March 2019 |url-status=dead}}</ref><ref name="Messi, Best Forward and Best Player">{{cite web |title=Messi, Mejor Delantero y Mejor Jugador |trans-title=Messi, Best Forward and Best Player |publisher=Liga de Fútbol Profesional |language=Spanish |date=2 დეკემბერი, 2013 |url=https://www.ligabbva.com/liga-bbva/126953/messi-mejor-delantero-y-mejor-jugador-cristiano-jugador-mas-valioso/ |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151208113604/https://www.ligabbva.com/liga-bbva/126953/messi-mejor-delantero-y-mejor-jugador-cristiano-jugador-mas-valioso/ |archivedate=8 დეკემბერი, 2015}}</ref><ref name="Lionel Messi, 2014–15 Liga BBVA Best Player">{{cite web |title=Lionel Messi, 2014–15 Liga BBVA Best Player |publisher=Liga de Fútbol Profesional |date=30 ნოემბერი, 2015 |url=http://www.laliga.es/en/noticias/lionel-messi-201415-liga-bbva-best-player |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |website= |archive-url=https://web.archive.org/web/20190322140218/https://www.laliga.es/en/noticias/lionel-messi-201415-liga-bbva-best-player |archive-date=22 მარტი, 2019 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190322140218/https://www.laliga.es/en/noticias/lionel-messi-201415-liga-bbva-best-player |archivedate=2019-03-22 }}</ref><ref>{{cite web |title=La entrega del premio Pichichi a Messi, en directo |language=Spanish |website=Mundo Deportivo |date=12 ნოემბერი, 2018 |url=https://www.mundodeportivo.com/futbol/laliga/20181112/452875656952/premio-pichichi-messi-en-directo-online-barcelona-futbol-hoy.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> * [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|ლა ლიგის საუკეთესო თავდამსხმელი]]: 2008–09, 2009–10, 2010–11, 2011–12, 2012–13, 2014–15, 2015–16<ref name="Honours of a Genius: The Collector of Trophies" /><ref name="Messi, Best Forward and Best Player" /><ref name="Lionel Messi, 2014–15 Liga BBVA Best Player" /><ref>{{cite web |title=Lionel Messi named Best Striker in La Liga Santander 2015–16 |publisher=Liga de Fútbol Profesional |date=24 ოქტომბერი, 2016 |url=http://www.laliga.es/en/news/lionel-messi-named-best-striker-in-laliga-santander-201516 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> * [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი|ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის ოქროს ბურთი]]: 2009, 2011<ref name="FIFA Club World Cup: Awards">{{cite web |title=FIFA Club World Cup: Awards |publisher=FIFA |url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/clubworldcup/awards/goldenball.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150407144625/http://www.fifa.com/tournaments/archive/clubworldcup/awards/goldenball.html |archivedate=2015-04-07 |url-status=dead |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 }}</ref> * [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|ლა ლიგის საუკეთესო ბომბარდირი]]: 2009–10, 2011–12, 2012–13, 2016–17, 2017–18, 2018–19, 2019–20, 2020–21<ref>[http://www.si.com/soccer/2019/05/19/lionel-messi-barcelona-goals-eibar-european-golden-boot-race Messi Wins Sixth Pichichi Trophy, Extends Lead in European Golden Boot Race] – Si.com. 19 მაისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 23 დეკემბერი, 2019.</ref><ref>[http://onefootball.com/en/news/messi-equals-zarras-record-with-sixth-pichichi-award-en-25698176?variable=20190703 Messi equals Zarra's record with sixth Pichichi award] – Onefootball. 19 მაისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 23 დეკემბერი, 2019.</ref><ref>{{cite web|url=http://onefootball.com/en/news/messi-equals-zarras-record-with-sixth-pichichi-award-25698176?variable=20190703|title=Messi equals Zarra's record with sixth Pichichi award|website=Onefootball|access-date=11 ივლისი, 2021}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/news/1732775/leo-messi-wins-his-seventh-pichichi-a-laliga-record|title=Leo Messi wins his seventh Pichichi, a LaLiga record|publisher=FC Barcelona|date=19 ივლისი, 2020|access-date=11 ივლისი, 2021}}</ref> * [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი|ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის ვერცხლის ბურთი]]: 2015<ref>{{cite web |title=Barcelona Trio Sweep Awards |publisher=FIFA |date=20 დეკემბერი, 2015 |url=http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2015/m=12/news=barcelona-trio-raumt-ab-2747108-2747184.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170714170803/http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2015/m=12/news=barcelona-trio-raumt-ab-2747108-2747184.html |archivedate=2017-07-14 }}</ref> * [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი|ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშე]]: 2009, 2011<ref name="FIFA Club World Cup: Awards" /> * [[ფიფა-ს ოც წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი|მსოფლიოს ახალგაზრდული ჩემპიონატის ოქროს ბურთი]]: 2005<ref name="2005 FIFA World Youth Championship">{{cite web |title=FIFA World Youth Championship Netherlands 2005 |publisher=FIFA |url=http://www.fifa.com/u20worldcup/archive/netherlands2005/index.html |accessdate=24 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200304163033/https://www.fifa.com/u20worldcup/archive/netherlands2005/index.html |archivedate=2020-03-04 }}</ref> * [[ფიფა-ს ოც წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი|მსოფლიოს ახალგაზრდული ჩემპიონატის ოქროს ბუცი]]: 2005<ref name="2005 FIFA World Youth Championship" /> * [[ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის საერთაშორისო ფედერაცია|IFFHS-ის მსოფლიოს საუკეთესო გამთამაშებელი]]: 2015, 2016, 2017, 2019<ref name="Former Results">{{cite web|url=http://iffhs.de/former-results/|title=Former Results|publisher=IFFHS|accessdate=24 დეკემბერი, 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190924094523/https://iffhs.de/former-results/|archivedate=2019-09-24}}</ref> * [[ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის საერთაშორისო ფედერაცია|IFFHS-ის მსოფლიოს ათწლეულის საუკეთესო გამთამაშებელი]]: 2011–2020<ref>{{Cite web|title=IFFHS (International Federation of Football for History & Statistics|url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/893|access-date=11 ივლისი, 2021|website=IFFHS}}</ref> * IFFHS-ის მსოფლიოს ყველა დროის საუკეთესო გამთამაშებელი: 2006–2020<ref>{{cite web |url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/968 |title=IFFHS ALL TIME RANKING OF THE WORLD'S BEST PLAYMAKER |website=IFFHS |date=11 ივლისი, 2021 }}</ref> * [[ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის საერთაშორისო ფედერაცია|IFFHS-ის მსოფლიოს ათწლეულის საუკეთესო სანაკრებო ბომბარდირი]]: 2011–2020<ref>{{Cite web|title=IFFHS (International Federation of Football for History & Statistics|url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/887|access-date=11 ივლისი, 2021|website=IFFHS}}</ref> * IFFHS-ის მსოფლიოს ათწლეულის საუკეთესო მოთამაშე: 2011–2020<ref>{{cite web |url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/954 |title=IFFHS WORLD'S BEST MAN PLAYER OF THE DECADE 2011–2020 |work=IFFHS |date=7 თებერვალი, 2021 }}</ref> * IFFHS-ის კონმებოლის ათწლეულის საუკეთესო მოთამაშე: 2011–2020<ref>{{Cite web|title=IFFHS (International Federation of Football for History & Statistics|url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/940|access-date=11 ივლისი, 2021|website=IFFHS}}</ref> * IFFHS-ის კონმებოლის საუკეთესო მოთამაშე: 2020<ref>{{Cite web|title=IFFHS (International Federation of Football for History & Statistics|url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/874|access-date=1 ივლისი, 2021|website=IFFHS}}</ref> * IFFHS-ის წლის მსოფლიო ნაკრების წევრი: 2017, 2018, 2019, 2020 * FIFA FIFPro-ს მსოფლიოს საუკეთესო თერთმეტეული: 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020<ref name="FIFPro and FIFA Present the 2015 World XI">{{cite web |title=FIFPro and FIFA Present the 2015 World XI |publisher=FIFPro |date=11 იანვარი, 2016 |url=http://www.fifpro.org/en/news/fifpro-and-fifa-present-the-2015-world-xi |access-date=11 ივლისი, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160424013949/https://fifpro.org/en/news/fifpro-and-fifa-present-the-2015-world-xi |archive-date=24 აპრილი, 2016 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160424013949/https://fifpro.org/en/news/fifpro-and-fifa-present-the-2015-world-xi |archivedate=2016-04-24 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.fifa.com/the-best-fifa-football-awards/news/y=2017/m=1/news=the-best-named-at-fifa-football-awards-2862916.html |title=The Best named at FIFA Football Awards |date=9 იანვარი, 2017 |publisher=FIFA |access-date=11 ივლისი, 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170111183310/http://www.fifa.com/the-best-fifa-football-awards/news/y=2017/m=1/news=the-best-named-at-fifa-football-awards-2862916.html |archivedate=2017-01-11 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.fifa.com/the-best-fifa-football-awards/fifa-fifpro-world11/index.html |title=FIFA FIFPro World11 |publisher=FIFA |date=24 ოქტომბერი, 2017 |access-date=11 ივლისი, 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180414110958/http://www.fifa.com/the-best-fifa-football-awards/fifa-fifpro-world11/index.html |archivedate=2018-04-14 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.fifpro.org/news/de-gea-kante-mbappe-in-world-11/en/ |title=DE GEA, KANTE AND MBAPPE IN WORLD 11 |website=FIFPro World Players' Union |date=24 სექტემბერი, 2018 |access-date=11 ივლისი, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190911061411/https://fifpro.org/news/de-gea-kante-mbappe-in-world-11/en/ |archive-date=11 სექტემბერი, 2019 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180925025843/https://www.fifpro.org/news/de-gea-kante-mbappe-in-world-11/en/ |archivedate=2018-09-25 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://fifpro.org/news/fifa-fifpro-men-s-world-11-2018-2019/en/|title=VAN DIJK AMONG FOUR DEBUTANTS IN MEN'S WORLD 11|website=FIFPro World Players' Union|date=23 სექტემბერი, 2019|accessdate=2021-07-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190924000410/https://fifpro.org/news/fifa-fifpro-men-s-world-11-2018-2019/en/|archivedate=2019-09-24}}</ref><ref>{{Cite web|date=17 დეკემბერი, 2020|title=The FIFA FIFPRO Men's World 11 of 2019–2020 – FIFPRO World Players' Union|url=https://fifpro.org/en/industry/world-11/the-fifa-fifpro-men-s-world-11-of-2020|access-date=18 დეკემბერი, 2020|website=FIFPRO}}</ref> * L'Équipe-ის ჩემპიონთა ჩემპიონი: 2011<ref>{{Cite web|date=24 დეკემბერი, 2011|title=Lionel Messi sacré "Champion des champions" de l'année 2011|url=https://www.france24.com/fr/20111224-lionel-messi-sacre-champion-equipe-argentin-barcelone-football-sport-leo-barca|access-date=11 ივლისი, 2021|website=France 24|language=fr}}</ref><ref>{{Cite web|date=27 დეკემბერი, 2011|title=Lionel Messi élu " champion des champions 2011 " par le journal " L'Équipe "|url=https://www.lorientlejour.com/article/737802/Lionel_Messi_elu_%253C%253C%2Bchampion_des_champions_2011%2B%253E%253E_par_le_journal_%253C%253C%2BL%2527Equipe%2B%253E%253E.html|access-date=11 ივლისი, 2021|website=L'Orient-Le Jour}}</ref> * L'Équipe-ის წლის საუკეთესო სპორტსმენი: 2022<ref>[https://lenta.ru/news/2023/01/09/messi/ Лионель Месси стал спортсменом 2022 года по версии L’Equipe]</ref> * World Soccer-ის მსოფლიოს ყველა დროის უდიდესი თერთმეტეული: 2013<ref>{{Cite web|date=2 ივლისი, 2013|title=The Greatest: – how the panel voted|url=https://www.worldsoccer.com/features/the-greatest-xi-how-the-panel-voted-341427|access-date=11 ივლისი, 2021|website=World Soccer}}</ref> * არგენტინის წლის საუკეთესო ფეხბურთელი: 2005, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2015, 2016, 2017, 2019, 2020, 2021<ref name="Honours of a Genius: The Collector of Trophies" /><ref>{{cite web |title=Premios Olimpia 2015: La Judoca Paula Pareto se Llevó el Oro y los de Plata Fueron Para Messi, Marco Ruben, Andrés Nocioni y Adolfo Cambiaso |trans-title=Olympia Awards 2015: The Judoca Paula Pareto Took the Gold and Silver Was for Messi, Marco Ruben, Andrés Nocioni and Adolfo Cambiaso |publisher=LRA Radio Nacional |language=Spanish |date=23 დეკემბერი, 2015 |url=http://www.radionacional.com.ar/?p=88753 |accessdate=24 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref>{{cite web |title=Los Ganadores de Olimpia de Plata en Cada Deporte, con los Medallistas Dorados de Río entre los Destacados |trans-title=The Winners of the Silver Olimpia in Each Sport, with the Gold Medalists of Río among the Highlights |newspaper=La Nacion |language=Spanish |date=20 დეკემბერი, 2016 |url=http://www.lanacion.com.ar/1968952-los-ganadores-de-olimpia-de-plata-en-cada-deporte-con-los-medallistas-dorados-de-rio-entre-los-destacados |accessdate=24 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171223005450/http://www.lanacion.com.ar/1968952-los-ganadores-de-olimpia-de-plata-en-cada-deporte-con-los-medallistas-dorados-de-rio-entre-los-destacados |archivedate=2017-12-23 }}</ref><ref>{{cite web |title=Delfina Pignatiello se quedó con el Olimpia de Oro |url=http://tn.com.ar/deportes/esencial/delfina-pignatiello-se-quedo-con-el-olimpia-de-oro_841098 |newspaper=TN |location=Buenos Aires |date=20 დეკემბერი, 2017 |accessdate=24 დეკემბერი, 2019 |language=}}</ref> * არგენტინის ათწლეულის საუკეთესო სპორტსმენი: 2021<ref>{{Cite web|last=Sport|date=13 თებერვალი, 2021|title=Barça star Leo Messi named best Argentine sportsman of the last decade|url=https://www.sport.es/en/news/barca/barca-star-leo-messi-named-best-argentine-sportsman-of-the-last-decade-11517000|access-date=11 ივლისი, 2021|website=sport}}</ref> * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის საუკეთესო ახალგაზრდა მოთამაშე]]: 2007 * [[საფრანგეთის ლიგა 1]]-ის საუკეთესო ასისტენტი: 2022–23<ref>[https://www.ligue1.com/ranking/assists?seasonId=2022-2023&StatsActiveTab=0 Top assists - Ligue 1 Uber Eats] // ''ligue1.com''</ref> * ევროპის სპორტული მედიის წლის გუნდის წევრი: 2022–23<ref>[https://www.worldsoccer.com/world-soccer-latest/esm-team-of-the-2022-23-season-414771 ESM Team of the 2022-23 Season] // ''World Soccer''</ref> === რეკორდები === * ყველაზე მეტი მატჩი არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში: 187<ref name="sportmail.ru">{{Cite web |url=https://sportmail.ru/football2022/news/54343862/?frommail=1&utm_partner_id=429 |title=Выдающаяся статистика аргентинца |accessdate=2023-01-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20221218210749/https://sportmail.ru/football2022/news/54343862/?frommail=1&utm_partner_id=429 |archivedate=2022-12-18 }}</ref> * ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 112 გოლი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ასისტენტი: 63 საგოლე გადაცემა * ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელმაც ხუთ მსოფლიო ჩემპიონატზე საგოლე გადაცემა გააკეთა * ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატის საუკეთესო მოთამაშედ ორჯერ დასახელდა: 2014, 2022<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/lionel-messi-argentina-wins-golden-ball-award-best-player-fifa-world-cup-qatar-2022 Messi makes Golden Ball history] // ''fifa.com''</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატზე ნაკრების კაპიტნის სამკლაურით ისაპარეზა: 22 წლის და 363 დღის ასაკში<ref>[https://www.reuters.com/article/us-soccer-world-greece-argentina-teams/messi-captains-argentina-for-first-time-idUSTRE65L4TE20100622 Messi captains Argentina for first time] // ''[[Reuters]]''</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც ნაკრებში 100 მატჩი ითამაშა: 27 წლის და 361 დღის ასაკში * ყველაზე ასაკოვანი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთ მსოფლიო ჩემპიონატზე 7 გოლი გაიტანა<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი კოპა ამერიკაზე ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 34 მატჩი * ნაკრებისა და მსოფლიოს ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატზე ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 26 მატჩი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატზე გატანილი ბურთების რაოდენობით: 13 გოლი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო თამაშებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 31 გოლი * სამხრეთ ამერიკის ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო თამაშებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 31 გოლი * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი საერთაშორისო ამხანაგურ მატჩებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 49 გოლი * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც კონმებოლში შემავალი ყველა ეროვნული ნაკრების კარში აქვს გოლი გატანილი<ref>[https://web.archive.org/web/20190402174635/https://www.sport-english.com/en/news/futbol-internacional/messis-now-scored-every-south-american-country-except-argentina-4483886 Messi's now scored vs. EVERY South American country... except Argentina]</ref> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატის ხუთ ფინალურ ეტაპზე აქვს მონაწილეობა მიღებული * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატის ოთხ ფინალურ ეტაპზე აქვს გოლი გატანილი<ref name="Colin Millar">[https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/lionel-messi-world-cup-records-28553822 Six records Lionel Messi can break at World Cup]</ref> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელმაც ექვს კოპა ამერიკაზე ითამაშა<ref name="Ritabrata Banerjee">[https://www.goal.com/en-in/news/copa-america-2021-final-records-lionel-messi-can-break-argentina-/a9v3pde85ysi1x35thqyg3lfm What are the records Messi has already broken at the Copa America?]</ref> * რეკორდსმენი მოპოვებული [[ფიფა-ს ოქროს ბურთი]]ს რაოდენობის მიხედვით: 4 * რეკორდსმენი მოპოვებული [[ევროპის ოქროს ბუცი]]ს რაოდენობის მიხედვით: 6 * რეკორდსმენი ევროპის ტოპ-5 ჩემპიონატში გატანილი გოლების რაოდენობით: 697 გოლი * არგენტინის ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 98 გოლი <ref>{{cite web | title = Лионель Месси стал лучшим бомбардиром в истории сборной Аргентины | publisher = [[TASS]] | url = https://tass.ru/sport/3389101 | quote = Футболист сборной Аргентины Лионель Месси стал лучшим бомбардиром в истории национальной команды. В полуфинале Кубка Америки он забил мяч в ворота команды США, который стал для него 55-м в составе сборной. | date = 22 ივნისი, 2016 | accessdate = 2 აპრილი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web | title = Messi becomes Argentina's all-time top scorer | publisher = FotMob | url = https://www.fotmob.com/news/1vtl5xb5p4t2h1kbcrlyyzp3q3/messi-becomes-argentina's-all-time-top-scorer | quote = Lionel Messi has become Argentina's all-time record goalscorer after netting a sublime free-kick in their Copa America Centenario semi-final against the United States on Tuesday. | accessdate = 2 აპრილი, 2021 }}</ref> * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 663 გოლი * რეკორდსმენი [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონაში“]] ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 768 <ref>{{cite web | title = Месси установил рекорд по количеству матчей за «Барселону» | publisher = Sportmail.ru | url = https://sportmail.ru/news/football-foreign/45644825/ | quote = 22 марта сине-гранатовые с разгромным счетом обыграли «Реал Сосьедад» 6:1. Для Месси это стал 768-й матч за «Барселону». Таким образом, он обошел по количеству игр бывшего капитана «Барсы» Хави, выходившего на поле 767 раз. | date = 22 მარტი, 2021 | accessdate = 2 აპრილი, 2021 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20220408110811/https://sportmail.ru/news/football-foreign/45644825/ | archivedate = 2022-04-08 }}</ref> * ესპანეთის ჩემპიონატის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 467 გოლი <ref>{{cite web | title = Месси повторил рекорд Пеле по количеству голов в одном чемпионате | publisher = Sportmail.ru | url = https://sportmail.ru/news/football-foreign/45655429/ | quote = Месси в воскресенье оформил дубль в матче 28-го тура чемпионата Испании с «Реал Сосьедад» (6:1). Таким образом, аргентинский форвард забил 467 мячей в Ла Лиге, столько же раз отличился Пеле в чемпионате Бразилии, выступая за «Сантос» с 1956 по 1974 год. | date = 23 მარტი, 2021 | accessdate = 2 აპრილი, 2021 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20210325060256/https://sportmail.ru/news/football-foreign/45655429/ | archivedate = 2021-03-25 }}</ref> * [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 14 გოლი * [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 3 გოლი * [[ელ კლასიკო]]ს ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 26 გოლი * კატალონიური დერბის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 25 გოლი * ყველაზე ტიტულოვანი ფეხბურთელი [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ისტორიაში: 35 ტიტული * მსოფლიო ჩემპიონატის მონაწილე ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი არგენტინის ნაკრების ისტორიაში (18 წლის და 357 დღის) * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი არგენტინის ნაკრების ისტორიაში, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატზე გაუტანია გოლი (18 წლის და 357 დღის)<ref>[https://olympics.com/en/news/lionel-messi-goals-fifa-world-cup-football Lionel Messi’s goal-scoring record at FIFA World Cups]</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა კაპიტანი არგენტინის ნაკრების ისტორიაში (22 წლის და 363 დღის) * ყველაზე ახალგაზრდა უცხოელი ფეხბურთელი, რომელსაც [[ელ კლასიკო]]ში გაუტანია გოლი (19 წლის და 259 დღის) * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელმაც [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]]ზე 50 გოლი გაიტანა<ref>[https://www.sportskeeda.com/football/6-guinness-world-records-held-by-lionel-messi-that-you-don-t-know-about Youngest Player to score 50 Goals in the Champions League]</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელმაც [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]]ზე 100 მატჩი ჩაატარა (28 წლის და 84 დღის) * პირველი ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელმაც [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის]] ერთ მატჩში 5 გოლი გაიტანა * პირველი ფეხბურთელი ესპანური ფეხბურთის ისტორიაში, რომელმაც ოფიციალურ მატჩებში 600 და მეტი გოლი გაიტანა ერთი კლუბის შემადგენლობაში * პირველი ფეხბურთელი ესპანური ფეხბურთის ისტორიაში, რომელმაც 40 და მეტი გოლი გაიტანა ზედიზედ 10 სეზონის განმავლობაში (2009/10—2018/19) * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელმაც ესპანეთის ჩემპიონატზე 200 გოლი გაიტანა (25 წლის და 217 დღის) * პირველი ფეხბურთელი ესპანეთის ჩემპიონატის ისტორიაში, რომელმაც 300-გოლიანი ნიშნული გადალახა * პირველი ფეხბურთელი ესპანეთის ჩემპიონატის ისტორიაში, რომელმაც 400-გოლიანი ნიშნული გადალახა * პირველი ფეხბურთელი [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] ისტორიაში, რომელმაც ტურნირის 7 გათამაშებაში შეძლო გოლის გატანა * პირველი ფეხბურთელი [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ისტორიაში, რომელმაც გუნდთან ერთად 500-ზე მეტი გამარჯვება მოიპოვა * პირველი ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელმაც 350-ზე მეტი გამარჯვება მოიპოვა ესპანეთის ჩემპიონატში * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ყველა დროის რეკორდსმენი საერთაშორისო მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობით საკლუბო დონეზე: 127 * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ყველა დროის რეკორდსმენი ევროთასებზე გატანილი გოლების რაოდენობით: 122 * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ყველა დროის რეკორდსმენი [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]]ზე გატანილი გოლების რაოდენობით: 119 * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] რეკორდსმენი ყველა საკლუბო ტურნირზე გატანილი გოლების რაოდენობით ერთი კალენდარული წლის განმავლობაში: 79 * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] რეკორდსმენი ყველა ტურნირზე გატანილი გოლების რაოდენობით ერთი სეზონის განმავლობაში: 73 * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] რეკორდსმენი ჰეტ-ტრიკების რაოდენობით ყველა ტურნირზე: 48 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი ჩატარებული მატჩების რაოდენობით ლეგიონერთა შორის: 511 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი საფეხბურთო კლუბების რაოდენობის მიხედვით, რომელთა კარის აღებაც შეძლო: 38 * ესპანეთის ჩემპიონატის ყველა დროის რეკორდსმენი შინ ჩატარებულ მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობით: 273 * ესპანეთის ჩემპიონატის ყველა დროის რეკორდსმენი სტუმრად ჩატარებულ მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობით: 194 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი გატანილი გოლების რაოდენობით ერთი სეზონის განმავლობაში: 50 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი ჩატარებული მატჩების რაოდენობით ერთი სეზონის განმავლობაში, რომლებშიც კარის აღება შეძლო (2012/13): 27 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი ჰეტ-ტრიკების რაოდენობით ერთი სეზონის განმავლობაში: 8 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი ჰეტ-ტრიკების რაოდენობით [[ელ კლასიკო]]ში: 2 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი დუბლების რაოდენობით: 113 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი ჰეტ-ტრიკების რაოდენობით: 36 * პირველი ფეხბურთელი ესპანეთის ჩემპიონატის ისტორიაში, რომელმაც ზედიზედ ყველა მეტოქე გუნდის კარის აღება შეძლო ერთი სეზონის განმავლობაში (2012/13) * [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის]] რეკორდსმენი ერთ მატჩში გატანილი გოლების რაოდენობით: 5 გოლი * [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის]] რეკორდსმენი ჰეტ-ტრიკების რაოდენობით: 8 * პირველი ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელიც ერთზე მეტად აღიარეს [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს საუკეთესო ფეხბურთელად * [[ევროპის ოქროს ბუცი]]ს რეიტინგის რეკორდსმენი მოპოვებული ქულების რაოდენობით: 100 * არგენტინის ნაკრების რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ეტაპზე გატანილი გოლების რაოდენობით: 28 * არგენტინის ნაკრების რეკორდსმენი ერთი კალენდარული წლის განმავლობაში გატანილი გოლების რაოდენობით: 15 (2022) == ბიბლიოგრაფია == {{Refbegin}} * Balagué, Guillem (2013). Messi. Orion Books. {{ISBN|978-1-4091-4659-9}} * Caioli, Luca (2012). Messi: The Inside Story of the Boy Who Became a Legend. Corinthian Books. {{ISBN|978-1-906850-40-1}} * Caioli, Luca (2015). Messi: More than a Superstar. Icon Books. {{ISBN|978-1-906850-91-3}} * [http://archive.org/details/guinnessworldrec0000unse_f8z3 Guinness World Records 2015]. Guinness World Records. 2014. {{ISBN|978-1-908843-65-4}} * Hunter, Graham (2012). Barça: The Making of the Greatest Team in the World. BackPage Press. {{ISBN|978-0-9564971-8-5}} * Lisi, Clemente Angelo (2011). A History of the World Cup: 1930–2010. Scarecrow Press. {{ISBN|978-0-8108-7754-2}} * Tomkins, Paul (2007). Above Us Only Sky: Liverpool FC's Global Revolution. Anchor Print Group. {{ISBN|978-0-9556367-0-7}} {{Refend}} == რესურსები ინტერნეტში == {{commonscat|Lionel Messi}} {{ვიკიციტატა}} {{Refbegin}} * [https://messi.com/ ოფიციალური საიტი] * [https://www.psg.fr/equipes/equipe-premiere/effectif/lionel-messi „პარი სენ-ჟერმენის“ ოფიციალურ საიტზე] * [https://www.ligue1.com/player?id=lionel-andres-messi-cuccittini საფრანგეთის ჩემპიონატის ოფიციალურ საიტზე] * [https://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/players/4974/lionel-messi „ბარსელონას“ ოფიციალურ საიტზე] * [https://www.laliga.com/jugador/messi ესპანეთის ჩემპიონატის ოფიციალურ საიტზე] * [https://www.fifa.com/search-results?q=Lionel%20Messi ფიფას ოფიციალურ საიტზე] * [https://www.uefa.com/uefachampionsleague/clubs/players/95803--lionel-messi/ უეფას ოფიციალურ საიტზე] * [https://www.forbes.com/profile/lionel-messi/?sh=194bf61a5e9f Forbes-ის ოფიციალურ საიტზე] {{Refend}} {| width="826" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | სოციალური ქსელები |- ! scope=row |[https://www.facebook.com/LeoMessi Facebook] · [https://www.instagram.com/leomessi/ Instagram] · [https://twitter.com/fundacionmessi Twitter] |} {| width="826" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | თემატური საიტები |- ! scope=row | [https://www.11v11.com/players/lionel-messi-42223/ AFS] · [https://resultados.as.com/resultados/ficha/deportista/messi/15167 AS.com] · [https://bdfa.com.ar/jugadores-34986.html BDFA] · [https://www.bdfutbol.com/en/j/j1753.html BDFutbol] · [https://global.espn.com/football/player/_/id/45843 ESPNFC.com] · [https://web.archive.org/web/20211120231655/https://fbref.com/en/players/d70ce98e/Lionel-Messi FBref.com] · [https://web.archive.org/web/20150629095408/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=229397/index.html FIFA.com] · [https://www.footballdatabase.eu/en/player/details/10973 FootballDatabase.eu] · [https://footballfacts.ru/person/53159 FootballFacts.ru] · [https://www.kicker.de/lionel-messi/spieler Kicker.de] · [https://www.lequipe.fr/Football/FootballFicheJoueur21740.html L’Équipe] · [https://web.archive.org/web/20220522193757/https://www.ligue1.fr/joueur?id=lionel-andres-messi-cuccittini League 1] · [https://www.national-football-teams.com/player/12066.html National Football Teams.com] · [https://www.olympedia.org/athletes/111386 Olympedia] · [https://olympics.com/en/athletes/lionel-messi Olympics.com] · [https://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=39850 Soccerbase] · [http://int.soccerway.com/players/lionel-andres-messi/119/ Soccerway] · [https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Lioneli-Messi-Futbol-24061987 Sportbox.ru] · [https://www.thefinalball.com/player.php?id=10592 playmarkerstats.com] · [https://www.transfermarkt.com/lionel-messi/profil/spieler/28003 Transfermarkt] · [https://www.worldfootball.net/player_summary/lionel-messi/ WorldFootball.net] · [https://www.allmovie.com/artist/p815708 AllMovie] · [https://www.allocine.fr/personne/fichepersonne_gen_cpersonne=691614.html AlloCiné] · [https://www.csfd.cz/tvurce/207495 ČSFD] |} {| width="826" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ლექსიკონები და ენციკლოპედიები |- ! scope=row |[https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0280509.xml Gran enciclopèdia catalana] · [https://www.larousse.fr/encyclopedie/personnage/wd/185574 Larousse] · [https://bigenc.ru/c/messi-lionel-29c078 დიდი რუსული ენციკლოპედია] · [https://ru.wikisource.org/wiki/Лентапедия/Месси,_Лионель Лентапедия] · [https://www.vle.lt/straipsnis/lionel-messi/ VLE] · [https://www.britannica.com/biography/Lionel-Messi Britannica] · [https://www.nndb.com/people/267/000344232/ Notable Names Database] |} {| width="826" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ფოტო · ვიდეო · აუდიო |- ! scope=row |[https://www.tcdb.com/Person.cfm/pid/24855/ TCDb] · [https://youtube.com/channel/UCmkNr8WQC7zAC5TnYDI0wQw YouTube] |} == სქოლიო == {{სქოლიო|2}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2006 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2010 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2014 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2018 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2022 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის წლის საუკეთესო ფეხბურთელი}} {{მსოფლიო ჩემპიონატის საუკეთესო ფეხბურთელი}} {{ოქროს ბუცი}} {{ოქროს ბურთის მფლობელები}} {{ევროპის წლის საუკეთესო ფეხბურთელი Onze Mondial-ის ვერსიით}} {{DEFAULTSORT:მესი, ლიონელ}} [[კატეგორია:ლიონელ მესი]] [[კატეგორია:დაბადებული 24 ივნისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1987]] [[კატეგორია:იტალიელი არგენტინელები]] [[კატეგორია:ესპანელი არგენტინელები]] [[კატეგორია:არგენტინელი ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ესპანეთის პრიმერა დივიზიონის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:სეგუნდა დივიზიონი B-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ტერსერა დივიზიონის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ბარსელონის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ბარსელონა B-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ბარსელონა C-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ლიგა 1-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:პარი სენ-ჟერმენის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:არგენტინის ნაკრების ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:მსოფლიო ჩემპიონები ფეხბურთში]] [[კატეგორია:2008 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მედალოსნები]] [[კატეგორია:2006 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2010 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2014 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2018 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2007 წლის კოპა ამერიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2011 წლის კოპა ამერიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2015 წლის კოპა ამერიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2019 წლის კოპა ამერიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2021 წლის კოპა ამერიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2024 წლის კოპა ამერიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ოქროს ბურთის მფლობელები]] [[კატეგორია:იუნისეფის კეთილი ნების ელჩები]] [[კატეგორია:პიჩიჩის ჯილდოს მფლობელები]] [[კატეგორია:2022 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის გამარჯვებული მოთამაშეები]] [[კატეგორია:MLS-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:კოპა ამერიკის გამარჯვებული ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:უეფას ჩემპიონთა ლიგის საუკეთესო ბომბარდირები]] 6d7sdtbnzw9d7z7pvp11vfk3083h47r 4827863 4827790 2025-07-07T16:48:01Z Arkaitz1974 85446 4827863 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ფეხბურთელის ბიოგრაფია |სახელი = ლიონელ მესი |სურათი = Lionel-Messi-Argentina-2022-FIFA-World-Cup sharpness.jpg |სურათის ზომა = |წარწერა = |სრული სახელი = ლიონელ ანდრეს მესი კუჩიტინი <ref name="ActualName">{{cite web |last=Marsden |first=Sam |url=http://www.espn.in/football/barcelona/story/3255615/lionel-messi-donates-70k-to-charity-after-winning-libel-case-against-newspaper |title=Messi donates to charity after libel case win |publisher=ESPN |date=2 ნოემბერი, 2017|access-date=24 იანვარი, 2020}}</ref> |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1987|6|24}} |დაბადების ადგილი = [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]], [[სანტა-ფეს პროვინცია|სანტა-ფე]],<br />[[არგენტინა]] |სიმაღლე = 170 [[სანტიმეტრი|სმ]]<ref>[http://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/players/4974/lionel-messi# Lionel Messi Profile at FC Barcelona]</ref><ref>[http://resultados.as.com/resultados/ficha/deportista/messi/15167 Lionel Messi Profile at AS.com]</ref><ref>[http://www.bdfutbol.com/en/j/j1753.html Lionel Messi Profile at BDFutbol]</ref><ref>[http://global.espn.com/football/player/_/id/45843/lionel-messi?src=com Lionel Messi Profile at ESPNFC.com]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20200617115923/https://www.fifa.com/worldcup/players/player/229397/ Lionel Messi Profile at FIFA.com]</ref><ref>[http://www.transfermarkt.com/lionel-messi/profil/spieler/28003 Lionel Messi Profile at Transfermarkt]</ref><ref>[http://www.worldfootball.net/player_summary/lionel-messi/ Lionel Messi Profile at WorldFootball]</ref> |პოზიცია = [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] |მიმდინარე კლუბი = [[ინტერი მაიამი (საფეხბურთო კლუბი)|ინტერი მაიამი]] |ნომერი = 10 |ახალგაზრდული წელი1 = 1994–2000 |ახალგაზრდული წელი2 = 2000–2003 |ახალგაზრდული კლუბი1 = [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|ნიუელს ოლდ ბოისი]] |ახალგაზრდული კლუბი2 = [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა]] |წელი1 = 2003–2004 |წელი2 = 2004–2005 |წელი3 = 2004–2021 |წელი4 = 2021–2023 |კლუბი1 = [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა C]] |კლუბი2 = [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა B]] |კლუბი3 = [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა]] |კლუბი4 = [[პარი სენ-ჟერმენი]] |მატჩი1 = 10 |მატჩი2 = 22 |მატჩი3 = 520 |მატჩი4 = 58 |გოლი1 = 5 |გოლი2 = 6 |გოლი3 = 474 |გოლი4 = 22 |წელი5 = 2023– |კლუბი5 = [[ინტერი მაიამი (საფეხბურთო კლუბი)|ინტერი მაიამი]] |მატჩი5 = 39 |გოლი5 = 33 |ეროვნული წელი1 = 2004–2005 |ეროვნული წელი2 = 2008 |ეროვნული წელი3 = 2005– |ეროვნული ნაკრები1 = არგენტინა 20-წლ. |ეროვნული ნაკრები2 = არგენტინა 23-წლ. |ეროვნული ნაკრები3 = [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]] |ეროვნული მატჩი1 = 18 |ეროვნული მატჩი2 = 5 |ეროვნული მატჩი3 = 193 |ეროვნული გოლი1 = 14 |ეროვნული გოლი2 = 2 |ეროვნული გოლი3 = [[ლიონელ მესის სანაკრებო მატჩები და გოლები|112]] |მედლის თარგები = {{მედალი ქვეყანა |{{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინა]]}} {{მედალისპორტი |[[ფეხბურთი]]}} {{მედალიშეჯიბრი|[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები|ოლიმპიური თამაშები]]}} {{ოქროს მედალი|[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|პეკინი 2008]]|{{Gold1}}}} {{მედალიშეჯიბრი|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატი]]}} {{ვერცხლის მედალი|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|ბრაზილია 2014]]|{{Silver2}}}} {{ოქროს მედალი |[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარი 2022]]|{{Gold1}}}} {{მედალიშეჯიბრი|უეფა–კონმებოლის ჩემპიონთა თასი}} {{ოქროს მედალი|[[ლონდონი|ლონდონი 2022]]|{{Gold1}}}} {{მედალიშეჯიბრი|[[კოპა ამერიკა]]}} {{ვერცხლის მედალი|[[კოპა ამერიკა|ვენესუელა 2007]]|{{Silver2}}}} {{ვერცხლის მედალი|[[კოპა ამერიკა|ჩილე 2015]]|{{Silver2}}}} {{ვერცხლის მედალი|[[კოპა ამერიკა|აშშ 2016]]|{{Silver2}}}} {{ბრინჯაოს მედალი|[[კოპა ამერიკა|ბრაზილია 2019]]|{{Bronze3}}}} {{ოქროს მედალი|[[კოპა ამერიკა|ბრაზილია 2021]]|{{Gold1}}}} {{ოქროს მედალი|[[კოპა ამერიკა|აშშ 2024]]|{{Gold1}}}} |კლუბი-განახლება = 5 ივლისი, 2025 |ეროვნული ნაკრები-განახლება = 11 ივნისი, 2025 }} '''ლიონელ ანდრეს „ლეო“ მესი''' ({{lang-es|Lionel Andres Messi;}} დ. [[24 ივნისი]], [[1987]], [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]], [[სანტა-ფეს პროვინცია]], [[არგენტინა]]) — [[არგენტინელები|არგენტინელი]] [[ფეხბურთელი]], [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]]. საფეხბურთო კლუბ [[ინტერი მაიამი (საფეხბურთო კლუბი)|„ინტერ მაიამის“]] და [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრების]] [[კაპიტანი (ფეხბურთი)|კაპიტანი]]. [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი]]ს, [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]], [[ინტერი მაიამი (საფეხბურთო კლუბი)|„ინტერ მაიამის“]] და [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრების]] ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი. [[ოქროს ბურთი|ოქროს ბურთის]] რვაგზის და [[ევროპის ოქროს ბუცი|ოქროს ბუცის]] ექვსგზის მფლობელი. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|2022 წლის მსოფლიო ჩემპიონი]] არგენტინის ეროვნული ნაკრების შემადგენლობაში. ყველა დროის ყველაზე ტიტულოვანი ფეხბურთელი.<ref>[https://www.sports.ru/tribuna/blogs/elfutbolmundial/3184119.html Месси − самый титулованный футболист мира]</ref><ref>[https://www.sports.ru/tribuna/blogs/odukhevremeni/3184032.html Уже 44-й в карьере – Лео не остановить]</ref> საყოველთაოდ აღიარებულია ყველა დროის ერთ-ერთ უდიდეს და მსოფლიოს საუკეთესო თანამედროვე ფეხბურთელად.<ref>[http://carrick.ru/texts/paul-scholes-column-lionel-messi-is-a-genius/ Пол Скоулз: «Лионель Месси — гениальный футболист»]</ref><ref>[http://www1.skysports.com/football/news/11945/7654469/Terry-Messi-s-the-greatest Terry - Messi's the greatest]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20150330031049/http://sport.bigmir.net/football/spain/1705031-Pele--Messi-luchshij-futbolist-mira-za-poslednie-10-let Пеле: «Месси лучший футболист мира за последние 10 лет»]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20150413032234/http://www.sport-express.ua/football/spain/news/279646-david-vilja-messi-luchshij-futbolist-mira.html Давид Вилья: «Месси — лучший футболист мира»]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20160304044129/http://news.betadvice.ru/football/spain/Uehin-Runi-Luchshii-futbolist-mira-Lionel-Messi/ Уэйн Руни: «Лучший футболист мира — Лионель Месси»]</ref><ref>[http://www.sports.ru/football/1029502649.html Ариго Сакки: Месси — единственный гений современного футбола]</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=qxchlLJDM50&ab_channel=FootballforNerds Footballers and Coaches on Why Messi is the GOAT]</ref> [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] აკადემიის აღზრდილი. 17 წლის ასაკში უკვე პირველი გუნდის ღირსებას იცავდა. ესპანეთის ათგზის ჩემპიონი, ესპანეთის თასის შვიდგზის და ესპანეთის სუპერთასის რვაგზის მფლობელი, [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის]] თასის ოთხგზის, [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს სამგზის და [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს თასის სამგზის მფლობელი [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] შემადგენლობაში. მის საფეხბურთო სტილს [[დიეგო მარადონა]]ს სტილს ადარებენ, რომელიც მესის თავის მემკვიდრედ მიიჩნევდა. მესიმ ფეხბურთის თამაში ოთხი წლის ასაკიდან დაიწყო. „ბარსელონამ“ მისი პოტენციალი მალევე აღმოაჩინა. [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონამ“]] მესის [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელს ოლდ ბოისიდან“]] „ბარსელონაში“ გადასვლა და ზრდის ჰორმონების დაავადების მკურნალობა შეთავაზა. 2004–05 წლების სეზონში მან სადებიუტო მატჩი ჩაატარა ბარსელონას რიგებში და რეკორდი დაამყარა, როგორც ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც გოლი გაიტანა [[ლა ლიგა]]ში. იმავე სეზონში [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონამ“]] ლა ლიგა და [[ჩემპიონთა ლიგა]] მოიგო. მისი პირველი კარგი სეზონი 2006–07 წლების იყო, რომლის [[ელ კლასიკო]]შიც ჰეთ-თრიკი შეასრულა და ლა ლიგა 26 თამაშში 14 გოლით დაასრულა. 2008–09 წლების სეზონში მესიმ 38 გოლი გაიტანა და ლომის წილი ჩადო [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ტრიპლეტის მოგებაში. მომდევნო, 2009–10 წლების სეზონში მესიმ ყველა შეჯიბრებაში ერთად 47 გოლი გაიტანა, რითაც [[რონალდო]]ს გაუთანაბრდა ერთ სეზონში გატანილი გოლებით. მესი [[2005]] წლის [[ფიფა-ს ოც წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი|ფიფას მსოფლიოს ახალგაზრდული ჩემპიონატის]] საუკეთესო ბომბარდირი გახდა 6 გოლით, რომელთაგან ორი ფინალში გაიტანა. ამის შემდეგ მალევე, იგი [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში]] დამკვიდრდა. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006|2006 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე]] [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელთა]] მიერ ჩატარებული ხუთი მატჩიდან მან სამ შეხვედრაში მიიღო მონაწილეობა და ერთი გოლი გაიტანა. ამ გოლით მესი ყველაზე ახალგაზრდა არგენტინელი ფეხბურთელი გახდა, ვინც [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]] გოლის გატანა შეძლო. [[2008]] წელს, [[პეკინი|პეკინში]] მან თავისი პირველი ეროვნული მედალი მოიგო არგენტინის ოლიმპიურ გუნდთან ერთად. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე]] მესი [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ნაკრებთან]] ერთად ვერცხლის პრიზიორი გახდა, თავად მესი კი ტურნირის საუკეთესო ფეხბურთელად აღიარეს. 2021 წლის [[კოპა ამერიკა]]ზე მესიმ არგენტინის ნაკრებთან ერთად პირველად მოიპოვა ჩემპიონის ტიტული და სამხრეთ ამერიკის თასს დაეუფლა. ამასთან, როგორც 4 გოლისა და 5 საგოლე გადაცემის ავტორს ტურნირის საუკეთესო ბომბარდირის პრიზი გადაეცა, გათამაშების საუკეთესო ფეხბურთელადაც იგი დაასახელეს. === ადრეული წლები === მესი დაიბადა [[1987]] წლის [[24 ივნისი|24 ივნისს]], [[არგენტინა|არგენტინის]] ქალაქ [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიოში]]. მამამისი, ხორხე ორასიო მესი (დაბადებული 1958 წელს) ქარხანაში მუშაობდა, დედამისი — დამლაგებლად. მისი გვარი იტალიის ქალაქ [[ანკონა]]დან არის წარმოშობით, საიდანაც მისი წინაპარი, ანჯელო მესი [[არგენტინა]]ში [[1883]] წელს გადასახლდა. მესის ჰყავს 2 უფროსი ძმა — როდრიგო და მატიასი და ერთი და — მარია სოლი. 5 წლის ასაკში მესიმ ფეხბურთის თამაში დაიწყო გუნდ „გრანდოლიში“, რომლის მწვრთნელიც მამამისი იყო. [[1994]] წელს მესი „ნიუელს ოლდ ბოისში“ გადავიდა, რომელიც მის მშობლიურ ქალაქ [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიოში]] იყო. [[1994]]: [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელსის“]] შემადგენლობაში გატარებულ პირველ წელს, 6 წლის მესიმ 29 მატჩში 40 გოლი გაიტანა. [[1995]]: 30 შეხვედრაში გატანილი 35 გოლი. [[1996]]: 8 წლის ასაკში, მესიმ 27 შეხვედრაში მიიღო მონაწილეობა და 36 გოლი გაიტანა. [[1997]]: 36 შეხვედრაში გატანილი 40 გოლი. [[1998]]: 10 წლის ასაკში მესიმ 25 შეხვედრაში 27 გოლი გაიტანა. [[1999]]: [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელსში“]] გატარებულ უკანასკნელ სეზონში 11 წლის ლეო მესიმ 29 მატჩში 55 გოლი გაიტანა. [[1994]]-დან [[1999]] წლის ჩათვლით, [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელსის“]] მაისურით ჩატარებულ 176 შეხვედრაში, მესიმ 234 გოლი გაიტანა.<ref>{{cite web |url= https://www.live.ge/fexburti/mesis-phenomenaluri-statistika-6-12-tslis-asakshi/ |title= მესის ფენომენალური სტატისტიკა 6-12 წლის ასაკში |last= მათეშვილი |first= ლევან |work= Live.ge |date= 25 აგვისტო, 2020 |access-date= 10 სექტემბერი, 2021 |archiveurl= https://archive.today/20210226192038/https://www.live.ge/fexburti/mesis-phenomenaluri-statistika-6-12-tslis-asakshi/ |archivedate= 2021-02-26 }}</ref> 11 წლის ასაკში მესის ზრდის ჰორმონის უკმარისობა დაუდგინეს. [[არგენტინის პრიმერა დივიზიონი|არგენტინული პრიმერა დივიზიონის]] კლუბ [[რივერ პლეიტი (საფეხბურთო კლუბი)|„რივერ პლეიტმა“]] ინტერესი გამოთქვა მესიზე, მაგრამ ვერ შეძლო მისი მკურნალობისთვის თვეში 900$-ის გადახდა. მესის ოჯახს [[კატალონია]]ში ნათესავები ჰყავდა, რომლებმაც [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] სპორტულ დირექტორს, კარლეს რექსაჩს მესი შესთავაზეს და მამამისთან ერთად შესამოწმებლად გაუშვეს. „[[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონამ]]“ მესის თამაშის ნახვის შემდეგ ოჯახს კონტრაქტი შესთავაზა — მესის დაავადებას უმკურნალებდნენ, თუკი კატალონიაში გადმობარგდებოდნენ. ოჯახი დათანხმდა. ევროპაში ჩასვლის შემდეგ მესი „ბარსელონას“ ახალგაზრდულ კლუბში აიყვანეს. მესის ჰყავს ორი ფეხბურთელი ბიძაშვილი: მაქსი და ემანუელ ბიანუჩები. == საკლუბო კარიერა == === ბარსელონა === მესის ოფიციალური დებიუტი პირველ გუნდში ჟოზე მოურინიოს „პორტოსთან“ შედგა [[2003]] წლის [[26 ნოემბერი|26 ნოემბერს]] (მესი 16 წლის და 145 დღის იყო). ერთი წლის შემდეგ, ფრანკ რაიკაარდმა ლა ლიგაში „ესპანიოლთან“ მატჩში გამოიყვანა [[2004]] წლის [[16 ოქტომბერი|16 ოქტომბერს]] და გახადა მე-3 ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი „ბარსელონას“ ისტორიაში და ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი ლა ლიგის ისტორიაში ([[2007]] წელს ეს რეკორდი მესის თანაგუნდელმა, ბოიან კრკიჩმა დაამხო). მესიმ „ბარსელონასთვის“ მისი პირველი გოლი „ალბასეტეს“ წინააღმდეგ გაიტანა [[2005]] წლის [[1 მაისი|1 მაისს]], როცა 17 წლის, 10 თვის და 7 დღის იყო და გახდა ყველაზე ახალგაზრდა, ვინც ლა ლიგაში გაიტანა „ბარსელონას“ მაისურით, სანამ 2007 წელს მისმა თანაგუნდელმა, ბოიან კრკიჩმა გაიტანა გოლი მესის საგოლე პასით. მესიმ თავის ყოფილ მწვრთნელ ფრანკ რაიკაარდზე ასეთი რამ თქვა: „არასდროს დამავიწყდება ის ფაქტი, რომ მან დაიწყო ჩემი კარიერა და მენდო, როდესაც სულ რაღაც 16 თუ 17 წლის ვიყავი“. ==== 2005–2006 ==== [[2005]] წლის [[16 სექტემბერი|16 სექტემბერს]] „ბარსელონამ“ მესის კონტრაქტი მესამედ განუახლა. ამჯერად მესის ხელფასი გაეზარდა და კონტრაქტის ვადა [[2014]] წლამდე გაიზარდა. 2005 წლის 26 სექტემბერს მესის [[ესპანეთი]]ს მოქალაქეობა მიიღო და როგორც იქნა შეეძლო მონაწილეობა მიეღო ლა ლიგაში. მესის პირველი გამოსვლა [[კამპ ნოუ]]ზე 27 სექტემბერს შედგა ჩემპიონთა ლიგის მატჩში „უდინეზესთან“. მესის სტადიონზე გამოსვლისას „ბარსელონას“ ფანებმა ის ოვაციებით მიიღეს. მესი მშვიდ კომბინაციებს აწყობდა [[რონალდინიო]]სთან ერთად. 2005–06 წლების სეზონში მესიმ 6 გოლი გაიტანა ლა ლიგის 17 თამაშში და 1 გოლი ჩემპიონთა ლიგის 6 მატჩში. 2006 წლის 7 მარტს, „ჩელსისთან“ მეორე მატჩისას, მესის კუნთი გაუწყდა და ამით დაამთავრა სეზონი. რაიკაარდის „ბარსელონა“ იმ წელს ლა ლიგის და ჩემპიონთა ლიგის გამარჯვებული გახდა. ==== 2006–2007 ==== [[ფაილი:Barcelona vs Rangers.jpg|thumb|მესი „რეინჯერსის“ წინააღმდეგ 2007 წელს.]] 2006–07 წლების სეზონში მესი სასტარტო შემადგენლობაში დამკვიდრდა და 26 თამაშში 14 გოლი გაიტანა. [[12 ნოემბერი|12 ნოემბერს]], „სარაგოსასთან“ მატჩში მესიმ ტერფი მოიტეხა, რომელმაც 3-თვიანი პაუზა გამოუწერა. მესიმ ტრავმა არგენტინაში იმკურნალა და 11 თებერვალს დაბრუნდა „რასინგთან“ მატჩში, რომელშიც მეორე ტაიმში გამოვიდა მოედანზე. 11 მარტის „ელ კლასიკოს“ მესი საუკეთესო ფორმაში შეხვდა, რომელშიც ჰეთთრიკი შეასრულა. მესიმ სამივე გოლით გაათანაბრა ანგარიში, რომლისგანაც ბოლო დამატებით დროში გაიტანა. ჰეთთრიკით, მესი გახდა პირველი ფეხბურთელი „ბარსელონას“ ისტორიაში, ვინც ჰეთთრიკი შეასრულა ელ კლასიკოში („რეალში“ ეს ივან ზამორანომ შეძლო 1995–96 წლების სეზონში). სეზონის დასასრულისკენ მესიმ შედეგიანობას უმატა — 14 გოლიდან 11 მესიმ ბოლო 13 შეხვედრაში გაიტანა. [[ფაილი:Lionel Messi goal 19abr2007.jpg|thumb|left|200px|მესი „[[ხეტაფე (საფეხბურთო კლუბი)|ხეტაფესთვის]]“ გოლის გატანამდე]] მესიმ დაამტკიცა, რომ მისი მეტსახელი — „ახალი მარადონა“ — არ იყო გადამეტებული, გაიტანა რა მარადონას 2 ყველაზე ცნობილი გოლი ერთ სეზონში. [[2007]] წლის 18 აპრილს მესიმ ესპანეთის თასის ნახევარფინალში „ხეტაფეს“ 2 გოლი გაუტანა, რომელთაგანაც ერთ-ერთი ძალიან ჰგავდა მარადონას მიერ გატანილ გოლს ინგლისის ნაკრების კარში [[1986]] წელს, რომელიც საუკუნის საუკეთესო გოლად არის ცნობილი. მსოფლიო პრესამ მესისა და მარადონას შორის პარალელები გაავლო. ესპანურმა პრესამ მესის „მესიდონა“ შეარქვა. მესიმ იგივე მანძილი გაირბინა, რაც მარადონამ — 61 მეტრი; იმდენივე კაცს გაცდა — 6-ს; დაახლოებით იმავე კუთხიდან გაიტანა და გატანის შემდეგ ისევე გაიქცა კუთხურის დროშასთან, როგორც მარადონა 21 წლის წინ. მატჩის შემდგომ პრესკონფერენციაში მესის თანაგუნდელმა დეკუმ თქვა: „ეს საუკეთესო გოლია, რომელიც ოდესმე მინახავს“. „ესპანიოლთან“ მატჩში მესიმ მარადონას მსგავსი „ღვთის ხელის“ გოლი გაიტანა, როგორიც დიეგომ ინგლისს მეოთხედფინალებში გაუტანა. მესის ჩაუწოდეს, ამ დროს იგი საჯარიმოში იყო და რიკოშეტით მისულ ბურთს ხელი დაახვედრა და ისე შეაგდო კარლოს კამენის კარში. მოუხედავად „ესპანიოლის“ ფეხბურთელების პროტესტისა, გოლი ჩაითვალა. ==== 2007–2008 ==== 2007–08 წლების სეზონის განმავლობაში, მესიმ ერთ კვირაში 5 გოლი გაიტანა და „ბარსელონა“ ლა ლიგის 4-ეულში მოაქცია. 19 სექტემბერს „ბარსელონამ“ ჩემპიონთა ლიგის ჯგუფურ ეტაპზე „ლიონი“ დაამარცხა 3–0 — აქედან ერთი გოლი მესიმ გაიტანა. 22 სექტემბერს მესიმ დუბლი შეასრულა „სევილიასთან“ და 26 სექტემბერს მორიგი დუბლი შეასრულა „სარაგოსასთან“. [[2007]] წლის 27 თებერვალს „ვალენსიასთან“ მესიმ მე-100 ოფიციალური მატჩი ჩაატარა „ბარსელონას“ მაისურით. მესიმ ნომინაცია მიიღო FIFPro-ს წლის საუკეთესო ფეხბურთელის წოდებაზე. ესპანურმა გამომცემლობა „მარკამ“ ონლაინ-გამოკითხვა ჩაატარა, რომელშიც მესიმ ხმების 77 % მიიღო წლის საუკეთესო ფეხბურთელის წოდებაზე. კატალონიურმა გაზეთებმა — „ელ მუნდო დეპორტივომ“ და „სპორტმა“ დაწერეს, რომ „ოქროს ბურთი“ მესის უნდა მიეღო, რომლებსაც [[ფრანც ბეკენბაუერი]]ც დაეთანხმა. [[ფრანჩესკო ტოტი]]მაც განაცხადა, რომ მესი ერთ-ერთი საუკეთესო ფეხბურთელი იყო. მესიმ 6 კვირა ვერ ითამაშა 4 მარტს გაწყვეტილი კუნთის გამო „სელტიკტან“ საჩემპიონთალიგო მატჩში. ბოლო 3 სეზონში მესიმ ამ ტიპის ტრავმა მე-4 ჯერ მიიღო. ==== 2008–2009 ==== [[ფაილი:Lionel Messi 31mar2007.jpg|thumb|upright|left|მესი [[დეპორტივო ლა-კორუნია (საფეხბურთო კლუბი)|„დეპორტივოსთან“]] შეხვედრაში. 31 მარტი, 2007]] [[რონალდინიო]]ს კლუბიდან წასვლის შემდეგ, მესის 10-ნომრიანი მაისურა ერგო. 2008 წლის 1 ოქტომბერს, „[[შახტარი|შახტართან“]] ჩემპიონთა ლიგის მატჩის დროს [[ტიერი ანრი]]ს მაგივრად შემოსულმა მესიმ ბოლო 7 წუთში 2 გოლი გაიტანა და 0–1-იანი წაგება 2–1-იან მოგებად შემოაბრუნა. ლიგის მომდევნო მატჩის „[[ატლეტიკო]]ს“ წინააღმდეგ იყო, რომელიც ლიონელ მესისა და [[სერხიო აგუერო]]ს მეგობრულ დუელად ითვლებოდა. მესიმ გოლი საჯარიმო დარტყმიდან გაიტანა, საგოლე პასიც მიითვალა და „ბარსელონამ“ 6–1 მოიგო. მესიმ მორიგი შთამბეჭდავი დუბლი „სევილიას“ შეუსრულა. ერთო გოლი მან მეკარისთვის ბურთის თავზე გადაგდებით გაიტანა, ხოლო მეორე გოლის დროს მახვილი კუთხიდან დაარტყა. [[2008]] წლის 13 დეკემბერს, სეზონის პირველ „ელ კლასიკოზე“ მესიმ „ბარსელონას“ მე-2 გოლი გაიტანა. მატჩში „ბარსელონამ“ 2–0 მოუგო მადრიდის „რეალს“. მესი მე-2 ადგილზე გავიდა [[ფიფა-ს წლის ფეხბურთელი|ფიფას 2008 წლის ფეხბურთელის]] წოდებაზე 678 ქულით. [[2009]] წლის პირველი ჰეთთრიკი მესიმ ესპანეთის თასის მატჩის დროს შეეუსრულა „ატლეტიკოს“, რომელსაც „ბარსელონამ“ 3–1 მოუგო. მესიმ მორიგი მნიშვნელოვანი დუბლი [[2009]] წლის 1 თებერვალს შეასრულა, როცა „ბარსელონა“ 0–1-ს აგებდა რასინგის „სანტანდერთან“ და შეცვლაზე შემოსულმა მესიმ თამაში შემოაბრუნა. მე-2 გოლი მე-5000 აღმოჩნდა „ბარსელონას“ მიერ ლა ლიგაში გატანილ გოლებში. ლა ლიგის 28-ე ტურში მესიმ მიმდინარე სეზონში თავისი 30-ე გოლი „მალაგას“ გაუტანა და გუნდს დაეხმარა „მალაგას“ 6–0 განადგურებაში. [[2009]] წლის 8 აპრილს, ჩემპიონთა ლიგის მეოთხედფინალში მესიმ 2-ჯერ შეუგდო „ბაიერნს“ და დაეხმარა გუნდს 4–0 გამარჯვებაში. მისმი მე-2 გოლი მე-8 აღმოჩნდა ჩემპიონთა ლიგაში, რომელიც მისთვის რეკორდი აღმოჩნდა. 18 აპრილს „ბარსელონა“ „ხეტაფეს“ მესიმ ლა ლიგაში მე-20 გოლი გაიტანა, გუნდმა 1–0 მოიგო და 6 ქულით გაუსწრო მე-2 ადგილზე მყოფ „რეალს“. სეზონის მიწურულს, მესიმ დუბლი შეასრულა სეზონის მე-2 „კლასიკოში“ (სეზონის 35-ე და 36-ე გოლები ყველა შეჯიბრებაში) და „ბარსელონამ“ „რეალი“ 6–2 დაამარცხა. ეს იყო „რეალის“ ყველა მწარე მარცხი [[1930]] წლიდან. თითოეული გოლის გატანის შემდეგ მესი ტელეკამერებთან მირბოდა და მაისურს იწევდა, რომლის ქვეშაც მეორე მაისური იყო წარწერით „Sindrome X Fragil“. ამით მესიმ დაავადებულ ბავშვებს გაუწია ანგარიში. ჩემპიონთა ლიგის ნახევარფინალში, „ჩელსისთან“ საპასუხო მატჩში მესიმ ბოლო წუთზე საგოლე პასი გაუკეთა ანდრეს ინიესტას, რომლის გოლის წყალობითაც „ბარსელონა“ ფინალში გავიდა „მანჩესტერ იუნაიტედთან“ შესახვედრად. მესიმ თავისი პირველი ესპანეთის თასი 13 მაისს მოიგო, რომლის ფინალშიც მესიმ 1 გოლი და 2 საგოლე პასი შეასრულა. გუნდმა ბილბაოს „ატლეტიკს“ 4–1 მოუგო და თასი აწია. მესი დიდა დაეხმარა „ბარსელონას“ ლა ლიგის მოგებაში. ჩემპიონთა ლიგის ფინალში კი მან მე-2 გოლი გაიტანა 70-ე წუთზე (ჩავის პასით) და ასე მოიგო ჩემპიონთა ლიგა. მესი ჩემპიონთა ლიგის ისტორიაში ყველაზე ახალგაზრდა ბომბარდირი გახდა 9 გოლით. მესიმ უეფას წლის ფეხბურთელისა და თავდამსხმელის ჯილდოებიც მიიღო. ჩემპიონთა ლიგის, ლა ლიგისა და ესპანეთის თასი მოგებით „ბარსელონა“ გახდა პირველი ესპანური კლუბი, რომელმაც ტრიპლეტი შეასრულა. ==== 2009–2010 ==== [[ფაილი:Lionel Messi Joan Gamper Trophy.jpg|thumb|right|მესი „კამპ ნოუზე“ ხოან გამპერის თასის მატჩში „[[მანჩესტერ სიტი (საფეხბურთო კლუბი)|მანჩესტერ სიტის]]“ წინააღმდეგ]] [[2009]] წლის უეფას სუპერთასის მოგების შემდეგ „ბარსელონას“ მწვრთნელმა, [[ჟოზეპ გვარდიოლა]]მ თქვა, რომ მესი ალბათ საუკეთესო ფეხბურთელია, რომლის თამაშიც ნანახი აქვს. 19 სექტემბერს მესიმ „ბარსელონასთან“ ახალი კონტრაქტი მოაწერა, რომლის ვადაც [[2016]] წელს გადიოდა. კონტრაქტში შეტანილი იყო პუნქტი, რომლის თანახმადაც, მესის მსურველ კლუბს 250 მილიონი ევრო უნდა გადაეხადა. მესის ხელფასიც გაეზარდა და ზლატან იბრაჰიმოვიჩთან ერთად ლა ლიგის ყველაზე მაღალანაზღაურებადი ფეხბურთელი გახდა 9,5 მილიონი ევროთი წელიწადში. კონტრაქტის მოწერიდან 4 დღეში მესიმ 2 გოლს 1 საგოლე პასი მიამატა რასინგის „სანტანდერთან“ მატჩში, რომელიც „ბარსელონამ“ 4–1 მოიგო. სეზონის პირველი ევროპული გოლი მან კიევის „დინამოსთან“ გაიტანა 29 სექტემბერს, რომელიც გუნდმა 2–0 მოიგო. 25 ოქტომბერს, „კამპ ნოუზე“ „სარაგოსასთან“ 6–1 მოგებაში მესიმ ბოლო გოლი გაიტანა, რომელმაც მესის გოლების სერია 6-მდე აიყვანა 7 მატჩში. [[2009]] წლის 1 დეკემბერს მესიმ „ფრანს ფუტბოლის“ „ოქროს ბურთი“ მიიღო. მან კრისტიანო რონალდოს 240 ქულით გაუსწრო, რაც „ოქროს ბურთის“ ისტორიაში რეკორდია. ჟურნალ „ფრანს ფუტბოლთან“ ინტერვიუში მესიმ თქვა: „მას მე ოჯახს ვუძღვნი. ისინი ყოველთვის მეხმარებოდნენ რთულ პერიოდში და ზოგჯერ ჩემზე მეტადაც განიცდიდნენ ჩემ გასაჭირს“. [[ფაილი:Messi vs Atlante.JPG|thumb|left|მესი 2009 წლის ფიფას მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის მატჩის დროს]] 19 დეკემბერს, 2009 წლის ფიფას მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის ფინალში მესიმ „ესტუდიანტესს“ მკერდით გამარჯვების გოლი გაუტანა. გუნდმა წლის მე-6 ტიტული მოიგო. 2 დღის შემდეგ მან ფიფას წლის ფეხბურთელის ჯილდო მოიგო კრისტიანო რონალდოს, ჩავის, კაკასა და ანდრეს ინიესტას ძლევით. ეს ჯილდო მას იქამდე არ ჰქონდა მოგებული და პირველი არგენტინელი გახდა, ვინც ეს ჯილდო მოიგო. [[2010]] წლის 10 იანვარს მან ტენერიფეს ჰეთთრიკი შეუსრულა, რომელიც პირველი იყო სეზონში; 17 იანვარს კი მან „ბარსელონას“ მაისურით თავისი მე-100 გოლი გაუტანა „სევილიას“, რომელიც გუნდმა 4–0 მოიგო. ამის შემდეგ მესის გოლების შთამბეჭდავი დაიწყო, გაიტანა რა 11 გოლი 5 თამაშში. პირველი მან 84-ე წუთზე გაუტანა „მალაგას“ (გუნდმა 2–1 მოიგო); შემდეგ მან 2 გოლი გაუტანა „ალმერიას“ (2–2); „ვალენსიას“ მესიმ ჰეთთრიკი შეუსრულა (3–0); შემდეგი იყო 2 გოლი „შტუტგართან“ ჩემპიონთა ლიგაზე, რომელიც „ბარსელონამ“ 4-0 მოიგო და გაინაღდა ჯგუფიდან გასვლა; დაბოლოს, მან მორიგი ჰეთთრიკი შეუსრულა „სარაგოსას“ (4–2 გასვლით შეხვედრაში). მან თავისი მე-200 მატჩი „ოსასუნასთან“ ითამაშა [[2010]] წლის 14 მარტს. [[2010]] წლის [[6 აპრილი|6 აპრილს]] მან კარიერაში პირველი პოკერი „არსენალთან“ ჩემპიონთა ლიგის ¼ ფინალის შეხვედრაში შეასრულა, რომელიც „ბარსელონამ“ 4–1 მოიგო. ამ პოკერით მან რივალდოს გადაუსწრო და გახდა „ბარსელონას“ საუკეთესო ბომბარდირი ჩემპიონტა ლიგაზე. 10 აპრილს მესიმ სეზონის მე-40 გოლი გაუტანა მადრიდის „რეალს“ სეზონის მე-2 „ელ კლასიკოზე“. 1 მაისს მესიმ სეზონის 50-ე მატჩი ჩაატარა და 2 გოლი გაუტანა „ვილიარეალს“ 4–1 მოგებულ გასვლით შეხვედრაში. 3 დღეში მესიმ მორიგი გოლი გაიტანა „ტენერიფესთან“ 4–1 მოგებულ შეხვედრაში. 8 მაისს მესიმ სეზონში 32-ე გოლი გაუტანა „სევილიას“. მესიმ 33-ე და 34-ე გოლები „ვალიადოლიდს“ გაუტანა ლა ლიგის ბოლო მატჩში, რომლითაც რონალდოს გაუთანაბრდა, რომელმაც 1996–97 წლებში დაამყარა კლუბის რეკორდი. მესის სულ რაღაც 4 გოლი დააკლდა ტელმო სარას რეკორდამდე, რომელმაც ერთ სეზონში 28 გოლი გატანა შეძლო. 2010 წლის 3 ივნისს მესი ზედიზედ მეორედ ლა ლიგის წლის საუკეთესო ფეხბურთელად დაასახელეს. ==== 2010–2011 ==== [[ფაილი:2015 UEFA Super Cup 64 crop.jpg|thumb|thumb|right|<center>მესი 2015 წლის უეფა-ს სუპერთასზე, [[თბილისი]]</center>]] [[2010]] წლის 21 აგვისტოს მესიმ ჰეთ თრიკი შეასრულა სეზონის პირველ მატჩში „სევილიასთან“ ესპანეთის სუპერთასზე, რომლის მეშვეობითაც „ბარსელონამ“ მაინც მოახერხა ტიტულის დაცვა მიუხედავად იმისა, რომ პირველი ხელი 1–3 ჰქონდა წაგებული.<ref>{{cite web | url = http://www.goal.com/en/match/45971/barcelona-vs-sevilla/report Barcelona 4–0 | title = Sevilla: Brilliant Blaugrana Outclass Rojiblancos To Lift Supercopa | publisher = Goal.com | date = 22 August 2010 | accessdate = 22 August 2010}}</ref> მესიმ ლა ლიგის პირველ თამაშშიც გაუტანა რასინგის „სანტანდერს“ თამაშის მე-3 წუთზე 29 აგვისტოს. მესიმ თავისი შესანიშნავი ფორმა ჩემპიონთა ლიგის პირველივე მატჩში დაამტკიცა, როდესაც „ბარსელონა“ „პანათინაიკოსს“ ეთამაშებოდა და მესიმ 2 გოლი და 1 საგოლე პასი შეასრულა. მესის ჰეთ თრიკის შესრულებაც შეეძლო, მაგრამ პენალტი ააცილა. „ბარსელონამ“ თამაში 5–1 მოიგო. [[2010]] წლის 19 სექტემბერს მესი „ატლეტიკოს“ მცველმა, ტომაშ უიფალუშიმ დაამტვრია 92-ე წუთზე ლა ლიგის მესამე ტურში. თავიდან ჩანდა, რომ მესიმ კოჭი მოიტეხა და მინიმუმ 6 თვე მოუწევდა უქმობა, მაგრამ მეორე დღეს დადასტრუდა, რომ მესიმ კოჭი იღრძო და 2 კვირაში დაბურნდებოდა.<ref>.{{cite web|url=http://www.fcbarcelona.cat/web/english/noticies/futbol/temporada10-11/09/20/n100920113021.html|title=Messi injured|publisher=FCBarcelona.cat|date=20 September 2010|accessdate=22 September 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110819191725/http://www.fcbarcelona.cat/web/english/noticies/futbol/temporada10-11/09/20/n100920113021.html|archivedate=19 აგვისტო 2011}}</ref> მატჩის შემდეგ მესის თანაგუნდელმა [[დავიდ ვილია]]მ მომენტის ვიდეო უყურა და თქვა, რომ „ვარდნა ცუდი სანახავი იყო“, მაგრამ ისიც დაამატა, რომ უიფალუშის ეს განზრახ არ უქნია.<ref>{{cite web|url=http://www.fcbarcelona.cat/web/english/noticies/futbol/temporada10-11/09/20/n100920113025.html|title=Villa on Messi's injury|publisher=FCBarcelona.cat|date=20 September 2010|accessdate=22 September 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110902035511/http://www.fcbarcelona.cat/web/english/noticies/futbol/temporada10-11/09/20/n100920113025.html|archivedate=2 სექტემბერი 2011}}</ref> ინციდენტმა ჟურნალისტების დიდი აჟიოტაჟი გამოიწვია და წავიდა დებატები, რომ ყველა ფეხბურთელი თანაბრად უნდა იყოს დაცული მოედანზე. ==== 2011–2014 ==== 2013–2014 წლების სეზონში მესიმ „ბარსელონას“ შემადგენლობაში ყველა ტურნირზე 41 გოლი გაიტანა, ოთხჯერ შეასრულა ჰეტ-ტრიკი. 2012 წელს მან დაამყარა რეკორდი და ერთი წლის განმავლობაში გაიტანა 91 გოლი.<ref name="MostDecorated">[https://www.independent.co.uk/sport/football/news/barcelona-s-lionel-messi-becomes-most-decorated-player-in-history-after-winning-unprecedented-fourth-straight-ballon-d-or-8441605.html Barcelona's Lionel Messi becomes most decorated player in history after winning unprecedented fourth straight Ballon d'Or]</ref> 2014 წელს კი ჰქონდა მსოფლიო ჩემპიონატის არგენტინასთან ერთად მოგების საშუალება, თუმცა მათ გერმანიამ [[მარიო გეცე]]ს გოლით დამატებით დროში 1–0 აჯობა. მესი ტურნირის საუკეთესო ფეხბურთელად აღიარეს, მან 4 გოლი გაიტანა. ====2014–2016==== 2014–2015 წლების სეზონი ლიონელ მესისთვის წარმატებული გამოდგა. [[ბარსელონა]]სთან ერთად მან [[ტრიპლეტი]] შეასრულა. ყველა ტურნირზე მესიმ 58 გოლი გაიტანა, ასევე გახდა ჩემპიონთა ლიგის საუკეთესო ბომბარდირი ნეიმართან ერთად. ფიფა-ს მიერ აღიარებული იქნა [[2015]] წლის საუკეთესო ფეხბურთელად. შემდეგი სეზონი მესისთვის ნაკლებად წარმატებული გამოვიდა მიუხედავად იმისა, რომ სეზონი ესპანეთის ლიგის და თასის გამარჯვებულის რანგში დაამთავრა. 2016 წლის ზაფხულში მესი თავის ეროვნულ ნაკრებთან ერთად ზედიზედ მეორე წელიწადს დამარცხდა [[კოპა ამერიკა]]ს ფინალში ჩილეს ეროვნულ გუნდთან.წარდგენილი იყო ფიფა-ს წლის საუკეთესო ფეხბურთელის გამოსავლენ ნომინაციაზე, სადაც მეორე ადგილი დაიკავა [[კრიშტიანუ რონალდუ]]ს შემდეგ. ==სტატისტიკა== ===საკლუბო=== {{updated|9 აპრილი, 2025}} {| class="wikitable" style="text-align:center;"" |- !rowspan="2"|კლუბი !rowspan="2"|სეზონი !colspan="3"|ლიგა !colspan="2"|[[ესპანეთის საფეხბურთო თასი|თასი]] !colspan="2"|[[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|ჩემპიონთა ლიგა]] !colspan="2"|სხვა !colspan="2"|ჯამში |- !დივიზიონი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი |- |[[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა C]] |2003–04 |ტერსერა დივიზიონი |10||5||colspan=2|—||colspan=2|—||colspan=2|—||10||5 |- |rowspan=3|[[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა B]] |2003–04<ref name="Matches 2003–04">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2003–04 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2003-04 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |[[ესპანეთის სეგუნდა დივიზიონი|სეგუნდა დივიზიონი B]] |5||0||colspan=2|—||colspan=2|—||colspan=2|—||5||0 |- |2004–05<ref name="Matches 2004–05" /> |სეგუნდა დივიზიონი B |17||6||colspan=2|—||colspan=2|—||colspan=2|—||17||6 |- !colspan=2|სულ !22!!11!!colspan=2|—!!colspan=2|—!!colspan=2|—!!22!!11 |- |rowspan=18|[[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონა]] |2004–05<ref name="Matches 2004–05">{{cite web |title=Messi: Matches 2004–05 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2004-05 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |rowspan=17|[[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|პრიმერა დივიზიონი]] |7||1||1||0||1||0||colspan=2|—||9||1 |- |2005–06<ref name="Matches 2005–06">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2005–06 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2005-06 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |17||6||2||1||6||1||0||0||25||8 |- |2006–07<ref name="Matches 2006–07">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2006–07 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2006-07 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |26||14||2||2||5||1||3{{შენიშვნა|ერთი მატჩი [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს გათამაშებაზე, ორი მატჩი [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] გათამაშებაზე}}||0||36||17 |- |2007–08<ref name="Matches 2007–08">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2007–08 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2007-08 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |28||10||3||0||9||6||colspan=2|—||40||16 |- |2008–09<ref name="Matches 2008–09">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2008–09 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2008-09 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |31||23||8||6||12||9||colspan=2|—||51||38 |- |2009–10<ref name="Matches 2009–10">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2009–10 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2009-10 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |35||34||3||1||11||8||4{{შენიშვნა|ერთი მატჩი [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს გათამაშებაზე, ერთი მატჩი და ორი გოლი [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] გათამაშებაზე, ორი მატჩი და ორი გოლი [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს გათამაშებაზე}}||4||53||47 |- |2010–11<ref name="Matches 2010–11">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2010–11 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2010-11 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |33||31||7||7||13||12||2{{შენიშვნა|name=SDE|[[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასზე]] ჩატარებული მატჩები}}||3||55||53 |- |2011–12<ref name="Matches 2011–12">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2011–12 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2011-12 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |37||50||7||3||11||14||5{{შენიშვნა|ერთი მატჩი და ერთი გოლი [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს გათამაშებაზე, ორი მატჩი და სამი გოლი [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] გათამაშებაზე, ორი მატჩი და ორი გოლი [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს გათამაშებაზე}}||6||60||73 |- |2012–13<ref name="Matches 2012–13">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2012–13 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2012-13 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |32||46||5||4||11||8||2{{შენიშვნა|name=SDE}}||2||50||60 |- |2013–14<ref name="Matches 2013–14">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2013–14 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2013-14 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |31||28||6||5||7||8||2{{შენიშვნა|name=SDE}}||0||46||41 |- |2014–15<ref>{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2014–15 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2014-15 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |38||43||6||5||13||10||colspan=2|—||57||58 |- |2015–16<ref name="Matches 2015–16">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2015–16 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2015-16 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |33||26||5||5||7||6||4{{შენიშვნა|ერთი მატჩი და ორი გოლი [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს გათამაშებაზე, ორი მატჩი და ერთი გოლი [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] გათამაშებაზე, ერთი მატჩი და ერთი გოლი [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს გათამაშებაზე}}||4||49||41 |- |2016–17<ref name="Matches 2016–17">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2016–17 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?cat=-&temp=2016-17&equip=-&rival=- |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |34||37||7||5||9||11||2{{შენიშვნა|name=SDE}}||1||52||54 |- |2017–18<ref name="Matches 2017–18">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2017–18 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?cat=-&temp=2017-18&equip=-&rival=-&jug=- |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |36||34||6||4||10||6||2{{შენიშვნა|name=SDE}}||1||54||45 |- |2018–19<ref name="Matches 2018–19">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2018–19 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?cat=-&temp=2018-19&equip=-&rival=-&jug=- |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |34||36||5||3||10||12||1{{შენიშვნა|name=SDE}}||0||50||51 |- |2019–20<ref name="Matches 2019–20">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2019–20 |publisher=BDFutbol |url=http://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> |33||25||2||2||8||3||1{{შენიშვნა|name=SDE}}||1||44||31 |- |2020–21<ref name="Matches 2020–21">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2020–21 |publisher=BDFutbol |url=https://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2020-21 |access-date=5 მარტი, 2021}}</ref> |35||30||5||3||6||5||1{{შენიშვნა|name=SDE}}||0||47||38 |- !colspan=2|სულ !520||474||80||56||149||120||29||22||778||672 |- |rowspan="3"|[[პარი სენ-ჟერმენი|პსჟ]] |2021–22<ref name="Matches 2021–22">{{cite web |title=Lionel Messi: Matches 2021–22 |publisher=BDFutbol |url=https://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2021-22 |access-date=30 აგვისტო, 2021}}</ref> |rowspan=2|[[საფრანგეთის ლიგა 1|ლიგა 1]] |26||6||1||0||7||5||colspan="2"|—||34||11 |- |2022–23<ref name="Matches 2022–23">{{cite web |title=Lionel Andrés Messi Cuccittini: Matches 2022–23 |publisher=BDFutbol |url=https://www.bdfutbol.com/en/p/j1753.html?temp=2022-23 |access-date=6 აგვისტო, 2022}}</ref> |32||16||1||0||7||4||1{{შენიშვნა|ერთი მატჩი და ერთი გოლი [[საფრანგეთის საფეხბურთო სუპერთასი|საფრანგეთის სუპერთასზე]]}}||1||41||21 |- !colspan="2"|სულ !58||22||2||0||14||9||1||1||75||32 |- |rowspan="4"|[[ინტერი მაიამი (საფეხბურთო კლუბი)|ინტერი<br /> მაიამი]] |2023 |rowspan=3|MLS |6||1||1||0||colspan="2"|—||7{{შენიშვნა|შვიდი მატჩი და ათი გოლი ლიგათა თასზე}}||10||14||11 |- |2024 |19||20||colspan="2"|—||3{{efn|მატჩები [[კონკაკაფი]]ს ჩემპიონთა ლიგაზე}}||2||3{{efn|მატჩები MLS-ის თასის პლეი-ოფის მატჩები}}||1||25||23 |- |2025 |4 || 3 || colspan="2" |— ||5{{efn|მატჩები [[კონკაკაფი]]ს ჩემპიონთა ლიგაზე}} || 5 || 0 || 0 || 9 || 8 |- !colspan="2"|სულ !29 || 24 || 1 || 0 || 8 || 7 || 10 || 11 || 48 || 42 |- !colspan="3"|სულ ჯამში !639 || 531 || 83 || 56 || 171 || 136 || 40 || 34 || 933 || 757 |} {{შენიშვნების სია}} ===სანაკრებო=== {{See also|ლიონელ მესის სანაკრებო მატჩები და გოლები}} {{updated|19 ნოემბერი, 2024}} {| class="wikitable" style="text-align:center;"" |+წლების მიხედვით !rowspan=2|ნაკრები !rowspan=2|წელი !colspan=2|შეჯიბრება !colspan=2|ამხანაგური !colspan=2|ჯამში |- !მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი |- |rowspan=3|არგენტინა 20 |2004 |colspan=2|—||2||3||2||3 |- |2005 |16{{შენიშვნა|ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი 2005 წლის 20-წლამდე ფეხბურთელთა სამხრეთ ამერიკის ჩემპიონატზე, შვიდი მატჩი და ექვსი გოლი 2005 წლის 20-წლამდე ფეხბურთელთა მსოფლიო ჩემპიონატზე}}||11||colspan=2|—||16||11 |- !ჯამში !16||11||2||3||18||14 |- |rowspan=2|არგენტინა 23 |2008 |5{{შენიშვნა|2008 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების საფეხბურთო ტურნირის მატჩები}}||2||colspan=2|—||5||2 |- !ჯამში !5||2||colspan=2|—||5||2 |- |rowspan=21|[[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]]<ref>[http://www.espnfc.com/player/45843/lionel-messi Lionel Messi: Player Profile] // ''ESPN''</ref> |2005 |3{{შენიშვნა|name=WCQ|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||0||2||0||5||0 |- |2006 |3{{შენიშვნა|name=WCF|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალურ ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||1||4||1||7||2 |- |2007 |10{{შენიშვნა|ექვსი მატჩი და ორი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||4||2||14||6 |- |2008 |6{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||1||8||2 |- |2009 |8{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||2||10||3 |- |2010 |5{{შენიშვნა|name=WCF}}||0||5||2||10||2 |- |2011 |8{{შენიშვნა|ოთხი მატჩი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||2||5||2||13||4 |- |2012 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||5||4||7||9||12 |- |2013 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||3||2||3||7||6 |- |2014 |7{{შენიშვნა|name=WCF}}||4||7||4||14||8 |- |2015 |6{{შენიშვნა|name=CA|[[კოპა ამერიკა]]ზე ჩატარებული მატჩები}}||1||2||3||8||4 |- |2016 |10{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[კოპა ამერიკა]] სენტენარიოზე ({{lang-es|Copa América Centenario}})}}||8||1||0||11||8 |- |2017 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||4||2||0||7||4 |- |2018 |4{{შენიშვნა|name=WCF}}||1||1||3||5||4 |- |2019 |6{{შენიშვნა|name=CA}}||1||4||4||10||5 |- |2020 |4{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||0||0||4||1 |- |2021 |14{{შენიშვნა|შვიდი მატჩი და ოთხი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||9||0||0||14||9 |- |2022 |10{{შენიშვნა|ორი მატჩი და ერთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ერთი მატჩი არტემიო ფრანკის თასზე, შვიდი მატჩი და შვიდი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]]}}||8||4||10||14||18 |- |2023 |5{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||3||3||5||8||8 |- |2024 |9{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და ერთი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||2||2||11||6 |- !სულ ! 135 || 61 || 56 || 51 || 191 || 112 |- !colspan=2|სულ ჯამში !156||74||58||54||214||128 |} {{შენიშვნების სია}} == სანაკრებო კარიერა == ''{{მთავარი|ლიონელ მესის სანაკრებო მატჩები და გოლები}}'' ==== ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდულ ჩემპიონატზე ==== :''ანგარიშებში ჯერ არგენტინის გოლია აღნიშნული.<ref>{{cite web |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/messi-intlg.html |title=Lionel Andrés Messi – Goals in International Matches |publisher=RSSSF |accessdate=2011-02-02}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=229397/index.html |title=Lionel Messi |publisher=FIFA.com |accessdate=2011-02-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150629095408/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=229397/index.html |archivedate=2015-06-29 }}</ref> {| class="wikitable" style="font-size:90%; text-align: left;" |- ! გოლი ! თარიღი !! სტადიონი !! მოწინააღმდეგე !! ანგარიში !! შედეგი !! შეჯიბრება |- | 1 || 14 ივნისი 2005 || [[არკე სტადიონი]], [[ენსკედი]], [[ნიდერლანდები]] || align="left" | {{fb|EGY}} || '''1'''–0 || 2–0 || [[ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი]] |- | 2 || 22 ივნისი 2005 || [[უნივე სტადიონი]], [[ემენი]], ნიდერლანდები || align="left" | {{fb|COL}} || '''1'''–1 || 2–1 || ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი |- | 3 || 24 ივნისი 2005 || არკე სტადიონი, ენსკედი, ნიდერლანდები || align=left| {{fb|ESP}} || '''3'''–1 || 3–1 || ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი |- | 4 || 28 ივნისი 2005 || [[გალგენვაარდის სტადიონი]], [[უტრეხტი]], ნიდერლანდები || align="left" | {{fb|BRA}} || '''1'''–0 || 2–1 || ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი |- | 5 || 2 ივლისი 2005 || გალგენვაარდის სტადიონი, უტრეხტი, ნიდერლანდები || align=left| {{fb|NGA}} || '''1'''–0 || 2–1 || ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი |- | 6 || 2 ივლისი 2005 || გალგენვაარდის სტადიონი, უტრეხტი, ნიდერლანდები || align=left| {{fb|NGA}} || '''2'''–1 || 2–1 || ფიფა-ს 2005 წლის ახალგაზრდული ჩემპიონატი |- |} ==მიღწევები== [[File:Messi vs Nigeria 2018.jpg|thumb|right|250პქ|<center>ლიონელ მესი. 26 ივნისი, 2018<ref>[https://www.soccer.ru/galery/1055457/photo/733494 Argentine footballer Lionel Messi] on 26 June 2018, celebrating a goal in the 2018 FIFA World Cup group stage match against Nigeria.</ref></center>]] ===საკლუბო=== ; {{დროშანიშანი|ესპანეთი}} ბარსელონა * [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|ლა ლიგა]]: 2004–05, 2005–06, 2008–09, 2009–10, 2010–11, 2012–13, 2014–15, 2015–16, 2017–18, 2018–19 * [[ესპანეთის საფეხბურთო თასი|ესპანეთის თასი]]: 2008–09, 2011–12, 2014–15, 2015–16, 2016–17, 2017–18, 2020–21 * [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასი]]: 2005, 2006, 2009, 2010, 2011, 2013, 2016, 2018 * [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]]: 2005–06, 2008–09, 2010–11, 2014–15 * [[უეფა-ს სუპერთასი]]: 2009, 2011, 2015 * [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]: 2009, 2011, 2015 ; {{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[პარი სენ-ჟერმენი]] * [[საფრანგეთის ლიგა 1|ლიგა 1]]: 2021–22, 2022–23 * [[საფრანგეთის საფეხბურთო სუპერთასი|საფრანგეთის სუპერთასი]]: 2022 ; {{დროშანიშანი|აშშ}} ინტერი მაიამი * ლიგათა თასი: 2023<ref>[https://www.mlssoccer.com/news/lionel-messi-inter-miami-are-leagues-cup-champions Lionel Messi & Inter Miami are Leagues Cup champions!] // ''MLS Soccer''</ref> * Supporters' Shield: 2024 === სანაკრებო === ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} არგენტინის 20-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები * [[ფიფა-ს ოც წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი]]: 2005 ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} არგენტინის ოლიმპიური ნაკრები * [[ფეხბურთი ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე#პრიზიორები|ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები]]: 2008 ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრები]] * [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონი]]: [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|2022]] * [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიოს]] ვიცე-ჩემპიონი: [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014]] * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ჩემპიონი: 2021,<ref name="Copa América final">{{cite news |url= https://www.theguardian.com/football/live/2021/jul/10/argentina-v-brazil-copa-america-final-live |title= Argentina 1-0 Brazil: Copa América final – live! |work= The Guardian |last1= Graham |first1= Bryan Armen }}</ref> 2024 * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ვიცე-ჩემპიონი: 2007, 2015, 2016 * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ბრინჯაოს პრიზიორი: 2019 * უეფა-კონმებოლის ჩემპიონთა თასი: 2022 === ინდივიდუალური === * [[ფიფა-ს ოქროს ბურთი]]/[[ოქროს ბურთი]]: 2009, 2010, 2011, 2012, 2015, 2019, 2021, 2023<ref>[https://www.espn.com/soccer/story/_/id/38779218/ballon-dor-2023-lionel-messi-beats-erling-haaland-win-award-record-eighth Messi wins Ballon d'Or award for record 8th time] // ''ESPN.com''</ref><ref name=":0">{{Cite web |url=http://www.telegraph.co.uk/football/2019/12/02/ballon-dorlive-updates-ceremony-lionel-messi-virgil-van-dijk/|title=Ballon d’Or: live updates from the ceremony as Lionel Messi and Virgil van Dijk compete for top award|last=Magee|first=Will|date=2 დეკემბერი, 2019|work=The Telegraph|access-date=23 დეკემბერი, 2019|language=|issn=0307-1235}}</ref><ref name="BdorRSSSF">{{cite web |title=European Footballer of the Year ("Ballon d'Or") |publisher=The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/europa-poy.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref name="FIFA Ballon d'Or: History" /><ref>{{cite news |author = Иван Орехов. |quote = Поляк пополнил список шикарных игроков, непостижимым образом остававшихся без престижной награды при поддержке миллионов фанатов. |date = 30 ნოემბერი, 2021 |title = «Золотой мяч» снова шокирует. Проигрыш Левандовского стал символом абсурда |url = https://sportmail.ru/news/football-foreign/49001655/?frommail=1 |publisher = Спорт РИА Новости |work = Sportmail.ru |access-date = 30 ნოემბერი, 2021 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20211130075934/https://sportmail.ru/news/football-foreign/49001655/?frommail=1 |archivedate = 2021-11-30 }}</ref> * [[ფიფა-ს საუკეთესო ფეხბურთელი|ფიფა-ს მსოფლიოს წლის საუკეთესო ფეხბურთელი]]: 2009<ref name="FIFA Ballon d'Or: History">{{cite web |title=FIFA Ballon d'Or: History |publisher=FIFA |url=http://www.fifa.com/ballon-dor/history/index.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161015231322/http://www.fifa.com/ballon-dor/history/index.html |archivedate=2016-10-15 }}</ref> * [[ფიფა-ს საუკეთესო ფეხბურთელი]]: 2019<ref name="Messi FIFA2019">{{cite web |url=https://resources.fifa.com/image/upload/final-results-the-best-fifa-football-awards-2019.pdf?cloudid=wgozggskvgbewa2vsxxy |title=The FIFA Football Awards Voting Results 2019 |website=FIFA.com |publisher=Fédération Internationale de Football Association |format=PDF |date=23 სექტემბერი, 2019 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191217043130/https://resources.fifa.com/image/upload/final-results-the-best-fifa-football-awards-2019.pdf?cloudid=wgozggskvgbewa2vsxxy |archivedate=2019-12-17 }}</ref> * [[ევროპის ოქროს ბუცი]]: 2009–10, 2011–12, 2012–13, 2016–17, 2017–18, 2018–19<ref name="Lionel Messi Awarded Golden Shoe for Third Time after 46 La Liga Goals for Barcelona">{{cite web |title=Lionel Messi Awarded Golden Shoe for Third Time after 46 La Liga Goals for Barcelona |newspaper=The Independent |date=20 ნოემბერი, 2013 |url=http://www.independent.co.uk/sport/football/european/lionel-messi-awarded-golden-shoe-for-third-time-after-46-la-liga-goals-for-barcelona-8951828.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref name="MessiFourthGoldenShoe">{{cite web |url=http://www.marca.com/en/football/barcelona/2017/11/24/5a182794268e3ef82a8b4639.html |title=Messi receives fourth Golden Shoe Award: Each day I enjoy it more |work=Marca |location=Spain |date=24 ნოემბერი, 2017 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref name=Messi5thGoldenShoe>{{cite web |title=Messi Wins Fifth Golden Shoe After Winning Pichichi Trophy |publisher=Goal] |date=20 მაისი, 2018 |url=http://www.goal.com/en/amp/news/messi-set-for-fifth-golden-shoe-after-winning-pichichi/16zqsqe8e9tr3187k929hjiwpt |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref name="Messi wins his sixth Golden Shoe">{{cite web |url=http://www.fcbarcelona.com/en/news/1225730/messi-wins-his-sixth-golden-shoe-award |title=Messi wins his sixth Golden Shoe award |publisher=FC Barcelona |date=24 მაისი, 2019 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> * [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ჯილდოები#ოქროს ბურთი|ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატის ოქროს ბურთი]]: 2014,<ref>{{cite web |title=Messi, Neuer Heralded as Brazil 2014's Best |publisher=FIFA |date=13 ივლისი, 2014 |url=http://www.fifa.com/worldcup/news/y=2014/m=7/news=messi-heralded-as-brazil-2014-s-best-2404615.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180330045100/http://www.fifa.com/worldcup/news/y=2014/m=7/news=messi-heralded-as-brazil-2014-s-best-2404615.html |archivedate=2018-03-30 }}</ref> 2022<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/lionel-messi-argentina-wins-golden-ball-award-best-player-fifa-world-cup-qatar-2022 Messi makes Golden Ball history]</ref> * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ოქროს ბურთი: 2015, 2021<ref>{{cite web |url=http://futbol.as.com/futbol/2015/07/05/internacional/1436124524_550381.html |title=BeIN Sports: Messi habría rechazado el MVP del torneo|trans-title=BeIN Sports: Messi reportedly rejects MVP award for tournament |publisher=AS.com |language=Spanish |date=5 ივლისი, 2015 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref>{{Cite web |title=Lionel Messi allegedly refuses best player award at Copa America as trophy removed from ceremony |url=http://www.telegraph.co.uk/sport/football/babb/11720312/Lionel-Messi-allegedly-refuses-best-player-award-at-Copa-America-as-trophy-removed-from-ceremony.html |website=The Daily Telegraph |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref>{{Cite web |title=Messi rechazó recoger el premio a MVP de la Copa América |url=http://www.marca.com/2015/07/05/futbol/copa-america/1436123341.html |website=Marca |location=Spain |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |language=}}</ref><ref>{{Cite web |title=Messi rechazó el MVP del Argentina-Paraguay de la Copa América |url=http://www.sport.es/es/noticias/copa-america/messi-rechazo-mvp-del-argentina-paraguay-copa-america-4276745 |website=Sport |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://copaamerica.com/es/noticias/los-mejores-de-la-conmebol-copa-america-2021/|title=Best player, scorer, best goalkeeper: the highlights of CONMEBOL Copa América 2021|access-date=11 ივლისი, 2021|website=www.conmebol.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210711062918/https://copaamerica.com/es/noticias/los-mejores-de-la-conmebol-copa-america-2021/|archivedate=2021-07-11}}</ref> * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ოქროს ბუცი: 2021<ref>{{Cite web|title=CONMEBOL Copa América 2021. Goleadores {{!}} CONMEBOL|url=https://www.conmebol.com/es/copa-america-2021/goleadores|access-date=11 ივლისი, 2021|website=www.conmebol.com}}</ref> * [[ევროპის საუკეთესო ფეხბურთელი|უეფა-ს წლის საუკეთესო ფეხბურთელი]]: 2011, 2015<ref name="Messi Beats Ronaldo for 2014–15 UEFA Best Player in Europe Award">{{cite web |first=Roger |last=Gonzalez |title=Messi Beats Ronaldo for 2014–15 UEFA Best Player in Europe Award |publisher=CBS Sports |date=27 აგვისტო, 2015 |url=http://www.cbssports.com/general/eye-on-sports/25282034/messi-beats-ronaldo-for-2014-15-uefa-best-player-in-europe-award |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150827183752/http://www.cbssports.com/general/eye-on-sports/25282034/messi-beats-ronaldo-for-2014-15-uefa-best-player-in-europe-award |archivedate=2015-08-27 }}</ref> * უეფა-ს წლის საუკეთესო საკლუბო ფეხბურთელი: 2009<ref name="Profile: Lionel Messi">{{cite web |title=Profile: Lionel Messi |publisher=UEFA |url=http://www.uefa.com/teamsandplayers/players/player=95803/profile/ |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> * უეფა-ს წლის საუკეთესო საკლუბო თავდამსხმელი: 2009, 2019<ref name="Profile: Lionel Messi"/> * [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის]] სიმბოლური ნაკრების წევრი: 2014–15, 2015–16, 2016–17, 2017–18, 2018–19, 2019–20, 2020–21<ref>{{cite news |title=UEFA Champions League Squad of the Season |url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/0269-12688c451cdd-b6efcb4ce948-1000--champions-league-all-star-squad/ |website=UEFA.com|publisher=Union of European Football Associations |date=31 მაისი, 2021 |access-date=11 ივლისი, 2021}}</ref> * [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|ლა ლიგის საუკეთესო ფეხბურთელი]]: 2008–09, 2009–10, 2010–11, 2011–12, 2012–13, 2014–15, 2017–18, 2018–19<ref name="Honours of a Genius: The Collector of Trophies">{{cite web |first=Paul M. |last=Otero |title=Palmarés de un Genio: El Coleccionista de Trofeos |trans-title=Honours of a Genius: The Collector of Trophies |newspaper=Marca |location=Spain |date=12 November 2013 |language=Spanish |url=http://www.marca.com/accesible/2013/11/12/futbol/equipos/barcelona/1384256483.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190328162523/https://www.marca.com/accesible/2013/11/12/futbol/equipos/barcelona/1384256483.html |archive-date=28 March 2019 |url-status=dead}}</ref><ref name="Messi, Best Forward and Best Player">{{cite web |title=Messi, Mejor Delantero y Mejor Jugador |trans-title=Messi, Best Forward and Best Player |publisher=Liga de Fútbol Profesional |language=Spanish |date=2 დეკემბერი, 2013 |url=https://www.ligabbva.com/liga-bbva/126953/messi-mejor-delantero-y-mejor-jugador-cristiano-jugador-mas-valioso/ |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151208113604/https://www.ligabbva.com/liga-bbva/126953/messi-mejor-delantero-y-mejor-jugador-cristiano-jugador-mas-valioso/ |archivedate=8 დეკემბერი, 2015}}</ref><ref name="Lionel Messi, 2014–15 Liga BBVA Best Player">{{cite web |title=Lionel Messi, 2014–15 Liga BBVA Best Player |publisher=Liga de Fútbol Profesional |date=30 ნოემბერი, 2015 |url=http://www.laliga.es/en/noticias/lionel-messi-201415-liga-bbva-best-player |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |website= |archive-url=https://web.archive.org/web/20190322140218/https://www.laliga.es/en/noticias/lionel-messi-201415-liga-bbva-best-player |archive-date=22 მარტი, 2019 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190322140218/https://www.laliga.es/en/noticias/lionel-messi-201415-liga-bbva-best-player |archivedate=2019-03-22 }}</ref><ref>{{cite web |title=La entrega del premio Pichichi a Messi, en directo |language=Spanish |website=Mundo Deportivo |date=12 ნოემბერი, 2018 |url=https://www.mundodeportivo.com/futbol/laliga/20181112/452875656952/premio-pichichi-messi-en-directo-online-barcelona-futbol-hoy.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> * [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|ლა ლიგის საუკეთესო თავდამსხმელი]]: 2008–09, 2009–10, 2010–11, 2011–12, 2012–13, 2014–15, 2015–16<ref name="Honours of a Genius: The Collector of Trophies" /><ref name="Messi, Best Forward and Best Player" /><ref name="Lionel Messi, 2014–15 Liga BBVA Best Player" /><ref>{{cite web |title=Lionel Messi named Best Striker in La Liga Santander 2015–16 |publisher=Liga de Fútbol Profesional |date=24 ოქტომბერი, 2016 |url=http://www.laliga.es/en/news/lionel-messi-named-best-striker-in-laliga-santander-201516 |accessdate=23 დეკემბერი, 2019}}</ref> * [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი|ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის ოქროს ბურთი]]: 2009, 2011<ref name="FIFA Club World Cup: Awards">{{cite web |title=FIFA Club World Cup: Awards |publisher=FIFA |url=http://www.fifa.com/tournaments/archive/clubworldcup/awards/goldenball.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150407144625/http://www.fifa.com/tournaments/archive/clubworldcup/awards/goldenball.html |archivedate=2015-04-07 |url-status=dead |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 }}</ref> * [[ესპანეთის პრიმერა დივიზიონი|ლა ლიგის საუკეთესო ბომბარდირი]]: 2009–10, 2011–12, 2012–13, 2016–17, 2017–18, 2018–19, 2019–20, 2020–21<ref>[http://www.si.com/soccer/2019/05/19/lionel-messi-barcelona-goals-eibar-european-golden-boot-race Messi Wins Sixth Pichichi Trophy, Extends Lead in European Golden Boot Race] – Si.com. 19 მაისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 23 დეკემბერი, 2019.</ref><ref>[http://onefootball.com/en/news/messi-equals-zarras-record-with-sixth-pichichi-award-en-25698176?variable=20190703 Messi equals Zarra's record with sixth Pichichi award] – Onefootball. 19 მაისი, 2019. წაკითხვის თარიღი: 23 დეკემბერი, 2019.</ref><ref>{{cite web|url=http://onefootball.com/en/news/messi-equals-zarras-record-with-sixth-pichichi-award-25698176?variable=20190703|title=Messi equals Zarra's record with sixth Pichichi award|website=Onefootball|access-date=11 ივლისი, 2021}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/news/1732775/leo-messi-wins-his-seventh-pichichi-a-laliga-record|title=Leo Messi wins his seventh Pichichi, a LaLiga record|publisher=FC Barcelona|date=19 ივლისი, 2020|access-date=11 ივლისი, 2021}}</ref> * [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი|ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის ვერცხლის ბურთი]]: 2015<ref>{{cite web |title=Barcelona Trio Sweep Awards |publisher=FIFA |date=20 დეკემბერი, 2015 |url=http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2015/m=12/news=barcelona-trio-raumt-ab-2747108-2747184.html |accessdate=23 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170714170803/http://www.fifa.com/clubworldcup/news/y=2015/m=12/news=barcelona-trio-raumt-ab-2747108-2747184.html |archivedate=2017-07-14 }}</ref> * [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი|ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის ფინალის ყველაზე ღირებული მოთამაშე]]: 2009, 2011<ref name="FIFA Club World Cup: Awards" /> * [[ფიფა-ს ოც წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი|მსოფლიოს ახალგაზრდული ჩემპიონატის ოქროს ბურთი]]: 2005<ref name="2005 FIFA World Youth Championship">{{cite web |title=FIFA World Youth Championship Netherlands 2005 |publisher=FIFA |url=http://www.fifa.com/u20worldcup/archive/netherlands2005/index.html |accessdate=24 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200304163033/https://www.fifa.com/u20worldcup/archive/netherlands2005/index.html |archivedate=2020-03-04 }}</ref> * [[ფიფა-ს ოც წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი|მსოფლიოს ახალგაზრდული ჩემპიონატის ოქროს ბუცი]]: 2005<ref name="2005 FIFA World Youth Championship" /> * [[ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის საერთაშორისო ფედერაცია|IFFHS-ის მსოფლიოს საუკეთესო გამთამაშებელი]]: 2015, 2016, 2017, 2019<ref name="Former Results">{{cite web|url=http://iffhs.de/former-results/|title=Former Results|publisher=IFFHS|accessdate=24 დეკემბერი, 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190924094523/https://iffhs.de/former-results/|archivedate=2019-09-24}}</ref> * [[ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის საერთაშორისო ფედერაცია|IFFHS-ის მსოფლიოს ათწლეულის საუკეთესო გამთამაშებელი]]: 2011–2020<ref>{{Cite web|title=IFFHS (International Federation of Football for History & Statistics|url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/893|access-date=11 ივლისი, 2021|website=IFFHS}}</ref> * IFFHS-ის მსოფლიოს ყველა დროის საუკეთესო გამთამაშებელი: 2006–2020<ref>{{cite web |url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/968 |title=IFFHS ALL TIME RANKING OF THE WORLD'S BEST PLAYMAKER |website=IFFHS |date=11 ივლისი, 2021 }}</ref> * [[ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის საერთაშორისო ფედერაცია|IFFHS-ის მსოფლიოს ათწლეულის საუკეთესო სანაკრებო ბომბარდირი]]: 2011–2020<ref>{{Cite web|title=IFFHS (International Federation of Football for History & Statistics|url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/887|access-date=11 ივლისი, 2021|website=IFFHS}}</ref> * IFFHS-ის მსოფლიოს ათწლეულის საუკეთესო მოთამაშე: 2011–2020<ref>{{cite web |url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/954 |title=IFFHS WORLD'S BEST MAN PLAYER OF THE DECADE 2011–2020 |work=IFFHS |date=7 თებერვალი, 2021 }}</ref> * IFFHS-ის კონმებოლის ათწლეულის საუკეთესო მოთამაშე: 2011–2020<ref>{{Cite web|title=IFFHS (International Federation of Football for History & Statistics|url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/940|access-date=11 ივლისი, 2021|website=IFFHS}}</ref> * IFFHS-ის კონმებოლის საუკეთესო მოთამაშე: 2020<ref>{{Cite web|title=IFFHS (International Federation of Football for History & Statistics|url=https://www.iffhs.com/index.php/posts/874|access-date=1 ივლისი, 2021|website=IFFHS}}</ref> * IFFHS-ის წლის მსოფლიო ნაკრების წევრი: 2017, 2018, 2019, 2020 * FIFA FIFPro-ს მსოფლიოს საუკეთესო თერთმეტეული: 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020<ref name="FIFPro and FIFA Present the 2015 World XI">{{cite web |title=FIFPro and FIFA Present the 2015 World XI |publisher=FIFPro |date=11 იანვარი, 2016 |url=http://www.fifpro.org/en/news/fifpro-and-fifa-present-the-2015-world-xi |access-date=11 ივლისი, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160424013949/https://fifpro.org/en/news/fifpro-and-fifa-present-the-2015-world-xi |archive-date=24 აპრილი, 2016 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160424013949/https://fifpro.org/en/news/fifpro-and-fifa-present-the-2015-world-xi |archivedate=2016-04-24 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.fifa.com/the-best-fifa-football-awards/news/y=2017/m=1/news=the-best-named-at-fifa-football-awards-2862916.html |title=The Best named at FIFA Football Awards |date=9 იანვარი, 2017 |publisher=FIFA |access-date=11 ივლისი, 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170111183310/http://www.fifa.com/the-best-fifa-football-awards/news/y=2017/m=1/news=the-best-named-at-fifa-football-awards-2862916.html |archivedate=2017-01-11 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.fifa.com/the-best-fifa-football-awards/fifa-fifpro-world11/index.html |title=FIFA FIFPro World11 |publisher=FIFA |date=24 ოქტომბერი, 2017 |access-date=11 ივლისი, 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180414110958/http://www.fifa.com/the-best-fifa-football-awards/fifa-fifpro-world11/index.html |archivedate=2018-04-14 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.fifpro.org/news/de-gea-kante-mbappe-in-world-11/en/ |title=DE GEA, KANTE AND MBAPPE IN WORLD 11 |website=FIFPro World Players' Union |date=24 სექტემბერი, 2018 |access-date=11 ივლისი, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190911061411/https://fifpro.org/news/de-gea-kante-mbappe-in-world-11/en/ |archive-date=11 სექტემბერი, 2019 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180925025843/https://www.fifpro.org/news/de-gea-kante-mbappe-in-world-11/en/ |archivedate=2018-09-25 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://fifpro.org/news/fifa-fifpro-men-s-world-11-2018-2019/en/|title=VAN DIJK AMONG FOUR DEBUTANTS IN MEN'S WORLD 11|website=FIFPro World Players' Union|date=23 სექტემბერი, 2019|accessdate=2021-07-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190924000410/https://fifpro.org/news/fifa-fifpro-men-s-world-11-2018-2019/en/|archivedate=2019-09-24}}</ref><ref>{{Cite web|date=17 დეკემბერი, 2020|title=The FIFA FIFPRO Men's World 11 of 2019–2020 – FIFPRO World Players' Union|url=https://fifpro.org/en/industry/world-11/the-fifa-fifpro-men-s-world-11-of-2020|access-date=18 დეკემბერი, 2020|website=FIFPRO}}</ref> * L'Équipe-ის ჩემპიონთა ჩემპიონი: 2011<ref>{{Cite web|date=24 დეკემბერი, 2011|title=Lionel Messi sacré "Champion des champions" de l'année 2011|url=https://www.france24.com/fr/20111224-lionel-messi-sacre-champion-equipe-argentin-barcelone-football-sport-leo-barca|access-date=11 ივლისი, 2021|website=France 24|language=fr}}</ref><ref>{{Cite web|date=27 დეკემბერი, 2011|title=Lionel Messi élu " champion des champions 2011 " par le journal " L'Équipe "|url=https://www.lorientlejour.com/article/737802/Lionel_Messi_elu_%253C%253C%2Bchampion_des_champions_2011%2B%253E%253E_par_le_journal_%253C%253C%2BL%2527Equipe%2B%253E%253E.html|access-date=11 ივლისი, 2021|website=L'Orient-Le Jour}}</ref> * L'Équipe-ის წლის საუკეთესო სპორტსმენი: 2022<ref>[https://lenta.ru/news/2023/01/09/messi/ Лионель Месси стал спортсменом 2022 года по версии L’Equipe]</ref> * World Soccer-ის მსოფლიოს ყველა დროის უდიდესი თერთმეტეული: 2013<ref>{{Cite web|date=2 ივლისი, 2013|title=The Greatest: – how the panel voted|url=https://www.worldsoccer.com/features/the-greatest-xi-how-the-panel-voted-341427|access-date=11 ივლისი, 2021|website=World Soccer}}</ref> * არგენტინის წლის საუკეთესო ფეხბურთელი: 2005, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2015, 2016, 2017, 2019, 2020, 2021<ref name="Honours of a Genius: The Collector of Trophies" /><ref>{{cite web |title=Premios Olimpia 2015: La Judoca Paula Pareto se Llevó el Oro y los de Plata Fueron Para Messi, Marco Ruben, Andrés Nocioni y Adolfo Cambiaso |trans-title=Olympia Awards 2015: The Judoca Paula Pareto Took the Gold and Silver Was for Messi, Marco Ruben, Andrés Nocioni and Adolfo Cambiaso |publisher=LRA Radio Nacional |language=Spanish |date=23 დეკემბერი, 2015 |url=http://www.radionacional.com.ar/?p=88753 |accessdate=24 დეკემბერი, 2019}}</ref><ref>{{cite web |title=Los Ganadores de Olimpia de Plata en Cada Deporte, con los Medallistas Dorados de Río entre los Destacados |trans-title=The Winners of the Silver Olimpia in Each Sport, with the Gold Medalists of Río among the Highlights |newspaper=La Nacion |language=Spanish |date=20 დეკემბერი, 2016 |url=http://www.lanacion.com.ar/1968952-los-ganadores-de-olimpia-de-plata-en-cada-deporte-con-los-medallistas-dorados-de-rio-entre-los-destacados |accessdate=24 დეკემბერი, 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171223005450/http://www.lanacion.com.ar/1968952-los-ganadores-de-olimpia-de-plata-en-cada-deporte-con-los-medallistas-dorados-de-rio-entre-los-destacados |archivedate=2017-12-23 }}</ref><ref>{{cite web |title=Delfina Pignatiello se quedó con el Olimpia de Oro |url=http://tn.com.ar/deportes/esencial/delfina-pignatiello-se-quedo-con-el-olimpia-de-oro_841098 |newspaper=TN |location=Buenos Aires |date=20 დეკემბერი, 2017 |accessdate=24 დეკემბერი, 2019 |language=}}</ref> * არგენტინის ათწლეულის საუკეთესო სპორტსმენი: 2021<ref>{{Cite web|last=Sport|date=13 თებერვალი, 2021|title=Barça star Leo Messi named best Argentine sportsman of the last decade|url=https://www.sport.es/en/news/barca/barca-star-leo-messi-named-best-argentine-sportsman-of-the-last-decade-11517000|access-date=11 ივლისი, 2021|website=sport}}</ref> * [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის საუკეთესო ახალგაზრდა მოთამაშე]]: 2007 * [[საფრანგეთის ლიგა 1]]-ის საუკეთესო ასისტენტი: 2022–23<ref>[https://www.ligue1.com/ranking/assists?seasonId=2022-2023&StatsActiveTab=0 Top assists - Ligue 1 Uber Eats] // ''ligue1.com''</ref> * ევროპის სპორტული მედიის წლის გუნდის წევრი: 2022–23<ref>[https://www.worldsoccer.com/world-soccer-latest/esm-team-of-the-2022-23-season-414771 ESM Team of the 2022-23 Season] // ''World Soccer''</ref> === რეკორდები === * ყველაზე მეტი მატჩი არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში: 187<ref name="sportmail.ru">{{Cite web |url=https://sportmail.ru/football2022/news/54343862/?frommail=1&utm_partner_id=429 |title=Выдающаяся статистика аргентинца |accessdate=2023-01-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20221218210749/https://sportmail.ru/football2022/news/54343862/?frommail=1&utm_partner_id=429 |archivedate=2022-12-18 }}</ref> * ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 112 გოლი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ასისტენტი: 63 საგოლე გადაცემა * ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელმაც ხუთ მსოფლიო ჩემპიონატზე საგოლე გადაცემა გააკეთა * ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატის საუკეთესო მოთამაშედ ორჯერ დასახელდა: 2014, 2022<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/lionel-messi-argentina-wins-golden-ball-award-best-player-fifa-world-cup-qatar-2022 Messi makes Golden Ball history] // ''fifa.com''</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატზე ნაკრების კაპიტნის სამკლაურით ისაპარეზა: 22 წლის და 363 დღის ასაკში<ref>[https://www.reuters.com/article/us-soccer-world-greece-argentina-teams/messi-captains-argentina-for-first-time-idUSTRE65L4TE20100622 Messi captains Argentina for first time] // ''[[Reuters]]''</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც ნაკრებში 100 მატჩი ითამაშა: 27 წლის და 361 დღის ასაკში * ყველაზე ასაკოვანი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთ მსოფლიო ჩემპიონატზე 7 გოლი გაიტანა<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი კოპა ამერიკაზე ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 34 მატჩი * ნაკრებისა და მსოფლიოს ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატზე ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 26 მატჩი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატზე გატანილი ბურთების რაოდენობით: 13 გოლი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო თამაშებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 31 გოლი * სამხრეთ ამერიკის ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო თამაშებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 31 გოლი * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი საერთაშორისო ამხანაგურ მატჩებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 49 გოლი * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც კონმებოლში შემავალი ყველა ეროვნული ნაკრების კარში აქვს გოლი გატანილი<ref>[https://web.archive.org/web/20190402174635/https://www.sport-english.com/en/news/futbol-internacional/messis-now-scored-every-south-american-country-except-argentina-4483886 Messi's now scored vs. EVERY South American country... except Argentina]</ref> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატის ხუთ ფინალურ ეტაპზე აქვს მონაწილეობა მიღებული * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატის ოთხ ფინალურ ეტაპზე აქვს გოლი გატანილი<ref name="Colin Millar">[https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/lionel-messi-world-cup-records-28553822 Six records Lionel Messi can break at World Cup]</ref> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელმაც ექვს კოპა ამერიკაზე ითამაშა<ref name="Ritabrata Banerjee">[https://www.goal.com/en-in/news/copa-america-2021-final-records-lionel-messi-can-break-argentina-/a9v3pde85ysi1x35thqyg3lfm What are the records Messi has already broken at the Copa America?]</ref> * რეკორდსმენი მოპოვებული [[ფიფა-ს ოქროს ბურთი]]ს რაოდენობის მიხედვით: 4 * რეკორდსმენი მოპოვებული [[ევროპის ოქროს ბუცი]]ს რაოდენობის მიხედვით: 6 * რეკორდსმენი ევროპის ტოპ-5 ჩემპიონატში გატანილი გოლების რაოდენობით: 697 გოლი * არგენტინის ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 98 გოლი <ref>{{cite web | title = Лионель Месси стал лучшим бомбардиром в истории сборной Аргентины | publisher = [[TASS]] | url = https://tass.ru/sport/3389101 | quote = Футболист сборной Аргентины Лионель Месси стал лучшим бомбардиром в истории национальной команды. В полуфинале Кубка Америки он забил мяч в ворота команды США, который стал для него 55-м в составе сборной. | date = 22 ივნისი, 2016 | accessdate = 2 აპრილი, 2021 }}</ref><ref>{{cite web | title = Messi becomes Argentina's all-time top scorer | publisher = FotMob | url = https://www.fotmob.com/news/1vtl5xb5p4t2h1kbcrlyyzp3q3/messi-becomes-argentina's-all-time-top-scorer | quote = Lionel Messi has become Argentina's all-time record goalscorer after netting a sublime free-kick in their Copa America Centenario semi-final against the United States on Tuesday. | accessdate = 2 აპრილი, 2021 }}</ref> * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 663 გოლი * რეკორდსმენი [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონაში“]] ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 768 <ref>{{cite web | title = Месси установил рекорд по количеству матчей за «Барселону» | publisher = Sportmail.ru | url = https://sportmail.ru/news/football-foreign/45644825/ | quote = 22 марта сине-гранатовые с разгромным счетом обыграли «Реал Сосьедад» 6:1. Для Месси это стал 768-й матч за «Барселону». Таким образом, он обошел по количеству игр бывшего капитана «Барсы» Хави, выходившего на поле 767 раз. | date = 22 მარტი, 2021 | accessdate = 2 აპრილი, 2021 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20220408110811/https://sportmail.ru/news/football-foreign/45644825/ | archivedate = 2022-04-08 }}</ref> * ესპანეთის ჩემპიონატის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 467 გოლი <ref>{{cite web | title = Месси повторил рекорд Пеле по количеству голов в одном чемпионате | publisher = Sportmail.ru | url = https://sportmail.ru/news/football-foreign/45655429/ | quote = Месси в воскресенье оформил дубль в матче 28-го тура чемпионата Испании с «Реал Сосьедад» (6:1). Таким образом, аргентинский форвард забил 467 мячей в Ла Лиге, столько же раз отличился Пеле в чемпионате Бразилии, выступая за «Сантос» с 1956 по 1974 год. | date = 23 მარტი, 2021 | accessdate = 2 აპრილი, 2021 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20210325060256/https://sportmail.ru/news/football-foreign/45655429/ | archivedate = 2021-03-25 }}</ref> * [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 14 გოლი * [[უეფა-ს სუპერთასი]]ს ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 3 გოლი * [[ელ კლასიკო]]ს ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 26 გოლი * კატალონიური დერბის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 25 გოლი * ყველაზე ტიტულოვანი ფეხბურთელი [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ისტორიაში: 35 ტიტული * მსოფლიო ჩემპიონატის მონაწილე ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი არგენტინის ნაკრების ისტორიაში (18 წლის და 357 დღის) * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი არგენტინის ნაკრების ისტორიაში, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატზე გაუტანია გოლი (18 წლის და 357 დღის)<ref>[https://olympics.com/en/news/lionel-messi-goals-fifa-world-cup-football Lionel Messi’s goal-scoring record at FIFA World Cups]</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა კაპიტანი არგენტინის ნაკრების ისტორიაში (22 წლის და 363 დღის) * ყველაზე ახალგაზრდა უცხოელი ფეხბურთელი, რომელსაც [[ელ კლასიკო]]ში გაუტანია გოლი (19 წლის და 259 დღის) * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელმაც [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]]ზე 50 გოლი გაიტანა<ref>[https://www.sportskeeda.com/football/6-guinness-world-records-held-by-lionel-messi-that-you-don-t-know-about Youngest Player to score 50 Goals in the Champions League]</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელმაც [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]]ზე 100 მატჩი ჩაატარა (28 წლის და 84 დღის) * პირველი ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელმაც [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის]] ერთ მატჩში 5 გოლი გაიტანა * პირველი ფეხბურთელი ესპანური ფეხბურთის ისტორიაში, რომელმაც ოფიციალურ მატჩებში 600 და მეტი გოლი გაიტანა ერთი კლუბის შემადგენლობაში * პირველი ფეხბურთელი ესპანური ფეხბურთის ისტორიაში, რომელმაც 40 და მეტი გოლი გაიტანა ზედიზედ 10 სეზონის განმავლობაში (2009/10—2018/19) * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელმაც ესპანეთის ჩემპიონატზე 200 გოლი გაიტანა (25 წლის და 217 დღის) * პირველი ფეხბურთელი ესპანეთის ჩემპიონატის ისტორიაში, რომელმაც 300-გოლიანი ნიშნული გადალახა * პირველი ფეხბურთელი ესპანეთის ჩემპიონატის ისტორიაში, რომელმაც 400-გოლიანი ნიშნული გადალახა * პირველი ფეხბურთელი [[ესპანეთის საფეხბურთო სუპერთასი|ესპანეთის სუპერთასის]] ისტორიაში, რომელმაც ტურნირის 7 გათამაშებაში შეძლო გოლის გატანა * პირველი ფეხბურთელი [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ისტორიაში, რომელმაც გუნდთან ერთად 500-ზე მეტი გამარჯვება მოიპოვა * პირველი ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელმაც 350-ზე მეტი გამარჯვება მოიპოვა ესპანეთის ჩემპიონატში * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ყველა დროის რეკორდსმენი საერთაშორისო მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობით საკლუბო დონეზე: 127 * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ყველა დროის რეკორდსმენი ევროთასებზე გატანილი გოლების რაოდენობით: 122 * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] ყველა დროის რეკორდსმენი [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა]]ზე გატანილი გოლების რაოდენობით: 119 * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] რეკორდსმენი ყველა საკლუბო ტურნირზე გატანილი გოლების რაოდენობით ერთი კალენდარული წლის განმავლობაში: 79 * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] რეკორდსმენი ყველა ტურნირზე გატანილი გოლების რაოდენობით ერთი სეზონის განმავლობაში: 73 * [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|„ბარსელონას“]] რეკორდსმენი ჰეტ-ტრიკების რაოდენობით ყველა ტურნირზე: 48 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი ჩატარებული მატჩების რაოდენობით ლეგიონერთა შორის: 511 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი საფეხბურთო კლუბების რაოდენობის მიხედვით, რომელთა კარის აღებაც შეძლო: 38 * ესპანეთის ჩემპიონატის ყველა დროის რეკორდსმენი შინ ჩატარებულ მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობით: 273 * ესპანეთის ჩემპიონატის ყველა დროის რეკორდსმენი სტუმრად ჩატარებულ მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობით: 194 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი გატანილი გოლების რაოდენობით ერთი სეზონის განმავლობაში: 50 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი ჩატარებული მატჩების რაოდენობით ერთი სეზონის განმავლობაში, რომლებშიც კარის აღება შეძლო (2012/13): 27 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი ჰეტ-ტრიკების რაოდენობით ერთი სეზონის განმავლობაში: 8 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი ჰეტ-ტრიკების რაოდენობით [[ელ კლასიკო]]ში: 2 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი დუბლების რაოდენობით: 113 * ესპანეთის ჩემპიონატის რეკორდსმენი ჰეტ-ტრიკების რაოდენობით: 36 * პირველი ფეხბურთელი ესპანეთის ჩემპიონატის ისტორიაში, რომელმაც ზედიზედ ყველა მეტოქე გუნდის კარის აღება შეძლო ერთი სეზონის განმავლობაში (2012/13) * [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის]] რეკორდსმენი ერთ მატჩში გატანილი გოლების რაოდენობით: 5 გოლი * [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის]] რეკორდსმენი ჰეტ-ტრიკების რაოდენობით: 8 * პირველი ფეხბურთელი ისტორიაში, რომელიც ერთზე მეტად აღიარეს [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი]]ს საუკეთესო ფეხბურთელად * [[ევროპის ოქროს ბუცი]]ს რეიტინგის რეკორდსმენი მოპოვებული ქულების რაოდენობით: 100 * არგენტინის ნაკრების რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ეტაპზე გატანილი გოლების რაოდენობით: 28 * არგენტინის ნაკრების რეკორდსმენი ერთი კალენდარული წლის განმავლობაში გატანილი გოლების რაოდენობით: 15 (2022) == ბიბლიოგრაფია == {{Refbegin}} * Balagué, Guillem (2013). Messi. Orion Books. {{ISBN|978-1-4091-4659-9}} * Caioli, Luca (2012). Messi: The Inside Story of the Boy Who Became a Legend. Corinthian Books. {{ISBN|978-1-906850-40-1}} * Caioli, Luca (2015). Messi: More than a Superstar. Icon Books. {{ISBN|978-1-906850-91-3}} * [http://archive.org/details/guinnessworldrec0000unse_f8z3 Guinness World Records 2015]. Guinness World Records. 2014. {{ISBN|978-1-908843-65-4}} * Hunter, Graham (2012). Barça: The Making of the Greatest Team in the World. BackPage Press. {{ISBN|978-0-9564971-8-5}} * Lisi, Clemente Angelo (2011). A History of the World Cup: 1930–2010. Scarecrow Press. {{ISBN|978-0-8108-7754-2}} * Tomkins, Paul (2007). Above Us Only Sky: Liverpool FC's Global Revolution. Anchor Print Group. {{ISBN|978-0-9556367-0-7}} {{Refend}} == რესურსები ინტერნეტში == {{commonscat|Lionel Messi}} {{ვიკიციტატა}} {{Refbegin}} * [https://messi.com/ ოფიციალური საიტი] * [https://www.psg.fr/equipes/equipe-premiere/effectif/lionel-messi „პარი სენ-ჟერმენის“ ოფიციალურ საიტზე] * [https://www.ligue1.com/player?id=lionel-andres-messi-cuccittini საფრანგეთის ჩემპიონატის ოფიციალურ საიტზე] * [https://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/players/4974/lionel-messi „ბარსელონას“ ოფიციალურ საიტზე] * [https://www.laliga.com/jugador/messi ესპანეთის ჩემპიონატის ოფიციალურ საიტზე] * [https://www.fifa.com/search-results?q=Lionel%20Messi ფიფას ოფიციალურ საიტზე] * [https://www.uefa.com/uefachampionsleague/clubs/players/95803--lionel-messi/ უეფას ოფიციალურ საიტზე] * [https://www.forbes.com/profile/lionel-messi/?sh=194bf61a5e9f Forbes-ის ოფიციალურ საიტზე] {{Refend}} {| width="826" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | სოციალური ქსელები |- ! scope=row |[https://www.facebook.com/LeoMessi Facebook] · [https://www.instagram.com/leomessi/ Instagram] · [https://twitter.com/fundacionmessi Twitter] |} {| width="826" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | თემატური საიტები |- ! scope=row | [https://www.11v11.com/players/lionel-messi-42223/ AFS] · [https://resultados.as.com/resultados/ficha/deportista/messi/15167 AS.com] · [https://bdfa.com.ar/jugadores-34986.html BDFA] · [https://www.bdfutbol.com/en/j/j1753.html BDFutbol] · [https://global.espn.com/football/player/_/id/45843 ESPNFC.com] · [https://web.archive.org/web/20211120231655/https://fbref.com/en/players/d70ce98e/Lionel-Messi FBref.com] · [https://web.archive.org/web/20150629095408/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=229397/index.html FIFA.com] · [https://www.footballdatabase.eu/en/player/details/10973 FootballDatabase.eu] · [https://footballfacts.ru/person/53159 FootballFacts.ru] · [https://www.kicker.de/lionel-messi/spieler Kicker.de] · [https://www.lequipe.fr/Football/FootballFicheJoueur21740.html L’Équipe] · [https://web.archive.org/web/20220522193757/https://www.ligue1.fr/joueur?id=lionel-andres-messi-cuccittini League 1] · [https://www.national-football-teams.com/player/12066.html National Football Teams.com] · [https://www.olympedia.org/athletes/111386 Olympedia] · [https://olympics.com/en/athletes/lionel-messi Olympics.com] · [https://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=39850 Soccerbase] · [http://int.soccerway.com/players/lionel-andres-messi/119/ Soccerway] · [https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Lioneli-Messi-Futbol-24061987 Sportbox.ru] · [https://www.thefinalball.com/player.php?id=10592 playmarkerstats.com] · [https://www.transfermarkt.com/lionel-messi/profil/spieler/28003 Transfermarkt] · [https://www.worldfootball.net/player_summary/lionel-messi/ WorldFootball.net] · [https://www.allmovie.com/artist/p815708 AllMovie] · [https://www.allocine.fr/personne/fichepersonne_gen_cpersonne=691614.html AlloCiné] · [https://www.csfd.cz/tvurce/207495 ČSFD] |} {| width="826" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ლექსიკონები და ენციკლოპედიები |- ! scope=row |[https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0280509.xml Gran enciclopèdia catalana] · [https://www.larousse.fr/encyclopedie/personnage/wd/185574 Larousse] · [https://bigenc.ru/c/messi-lionel-29c078 დიდი რუსული ენციკლოპედია] · [https://ru.wikisource.org/wiki/Лентапедия/Месси,_Лионель Лентапедия] · [https://www.vle.lt/straipsnis/lionel-messi/ VLE] · [https://www.britannica.com/biography/Lionel-Messi Britannica] · [https://www.nndb.com/people/267/000344232/ Notable Names Database] |} {| width="826" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ფოტო · ვიდეო · აუდიო |- ! scope=row |[https://www.tcdb.com/Person.cfm/pid/24855/ TCDb] · [https://youtube.com/channel/UCmkNr8WQC7zAC5TnYDI0wQw YouTube] |} == სქოლიო == {{სქოლიო|2}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2006 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2010 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2014 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2018 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის შემადგენლობა 2022 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{არგენტინის წლის საუკეთესო ფეხბურთელი}} {{მსოფლიო ჩემპიონატის საუკეთესო ფეხბურთელი}} {{ოქროს ბუცი}} {{ოქროს ბურთის მფლობელები}} {{ევროპის წლის საუკეთესო ფეხბურთელი Onze Mondial-ის ვერსიით}} {{DEFAULTSORT:მესი, ლიონელ}} [[კატეგორია:ლიონელ მესი]] [[კატეგორია:დაბადებული 24 ივნისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1987]] [[კატეგორია:იტალიელი არგენტინელები]] [[კატეგორია:ესპანელი არგენტინელები]] [[კატეგორია:არგენტინელი ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ესპანეთის პრიმერა დივიზიონის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:სეგუნდა დივიზიონი B-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ტერსერა დივიზიონის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ბარსელონის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ბარსელონა B-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ბარსელონა C-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ლიგა 1-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:პარი სენ-ჟერმენის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:არგენტინის ნაკრების ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:მსოფლიო ჩემპიონები ფეხბურთში]] [[კატეგორია:2008 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მედალოსნები]] [[კატეგორია:2006 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2010 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2014 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2018 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2007 წლის კოპა ამერიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2011 წლის კოპა ამერიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2015 წლის კოპა ამერიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2019 წლის კოპა ამერიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2021 წლის კოპა ამერიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:2024 წლის კოპა ამერიკის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ოქროს ბურთის მფლობელები]] [[კატეგორია:იუნისეფის კეთილი ნების ელჩები]] [[კატეგორია:პიჩიჩის ჯილდოს მფლობელები]] [[კატეგორია:2022 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის გამარჯვებული მოთამაშეები]] [[კატეგორია:MLS-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:კოპა ამერიკის გამარჯვებული ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:უეფას ჩემპიონთა ლიგის საუკეთესო ბომბარდირები]] fnnlwaqhwvnb3e51ujqxyetz9zffb3r 10 13457 4827855 4826846 2025-07-07T16:19:42Z Surprizi 14671 4827855 wikitext text/x-wiki {{ნავდაფა | სახელი = მრავალკუთხედები | სათაური = [[პოლიგონი|მრავალკუთხედები]] | მდგომარეობა = {{{მდგომარეობა|autocollapse}}} | სიაკლასი = hlist | ჯგუფი1 = გვერდების მიხედვით | სია1 = * [[ერთკუთხედი]] * [[ორკუთხედი]] * [[სამკუთხედი]] * [[ოთხკუთხედი]] * [[ხუთკუთხედი]] * [[ექვსკუთხედი]] * [[შვიდკუთხედი]] * [[რვაკუთხედი]] * [[ცხრაკუთხედი]] * [[ათკუთხედი]] * [[თერთმეტკუთხედი]] * [[თორმეტკუთხედი]] * [[ცამეტკუთხედი]] * [[თოთხმეტკუთხედი]] * [[თხუთმეტკუთხედი]] * [[თექსვმეტკუთხედი]] * [[ჩვიდმეტკუთხედი]] * [[თვრამეტკუთხედი]] * [[ცხრამეტკუთხედი]] * [[ოცკუთხედი]] * [[ოცდაერთკუთხედი]] * [[ოცდაორკუთხედი]] * [[ოცდასამკუთხედი]] * [[ოცდაოთხკუთხედი]] * [[ოდახუთკუთხედი]] * [[ოცდარვაკუთხედი]] * [[ოცდაათკუთხედი]] * [[ოცდათორმეტკუთხედი]] * [[ორმოცკუთხედი]] * [[ორმოცდაორკუთხედი]] * [[ორმოცდაათკუთხედი]] * [[ორმოცდათერთმეტკუთხედი]] * [[სამოცკუთხედი]] * [[სამოცდაოთხკუთხედი]] * [[სამოცდაათკუთხედი]] * [[ოთხმოცკუთხედი]] * [[ოთხმოცდაათკუთხედი]] * [[ასკუთხედი]] * [[ათასკუთხედი]] * [[ათიათასკუთხედი]] * [[ასიათასკუთხედი]] * [[მილიონკუთხედი]] * [[უსასრულოკუთხედი]] | ჯგუფი2 = [[სწორი მრავალლკუთხედი|სწორი მრავალლკუთხედები]] | სია2 = * [[სწორი სამკუთხედი]] * [[სწორი ოთხკუთხედი]] * [[სწორი ხუთკუთხედი]] * [[ჰექსაგონი]] * [[ჰეპტაგონი]] * [[ოქტაგონი]] * [[ნონაგონი]] * [[დეკაგონი]] * [[ჰენდეკაგონი]] * [[დოდეკაგონი]] * [[ტრიდეკაგონი]] * [[ტეტრადეკაგონი]] * [[პენტადეკაგონი]] * [[იკოსაგონი]] * [[ტრიკონტაგონი]] * [[პენტაკონტაგონი]] * [[ჰექტაგონი]] * [[კილიაგონი]] * [[მირიაგონი]] | ჯგუფი3 = [[სამკუთხედი|სამკუთხედები]] | სია3 = * [[ტოლფერდა სამკუთედი]] * [[ტოლგვერდა სამკუთედი]] * [[მართკუთხა სამკუთედი]] | ჯგუფი4 = [[ოთხკუთხედი|ოთხკუთხედები]] | სია4 = * ჩაწერილი * აღწერილი * შემოწერილი * [[პარალელოგრამი]] * [[ანტი პარალელოგრამი]] * [[მართკუთხედი]] * [[ოქროს მართკუთხედი]] * [[რომბი]] * [[რომბოიდი]] * [[ტრაპეცია]] * [[დელტოიდი]] * [[კვადრატი]] * ერთეული კვადრატი * [[ლამბერტა]] * [[საკერი]] | ჯგუფი5 = ასევე | სია5 = * [[წერტილების მრავალკუთხედის კუთვნილების მაგალითი]] * [[ბოლაი-ჟერვინის თეორემა]] * [[ბრაჰმაგუფთის თეორემა]] * [[გაუს-ვანცელის თეორემა]] * [[პიკის ფორმულა]] * [[თეორემა მრავალკუთხედის კუთხეების ჯამის შესახებ]] * [[ბრეტშნაიდერის თანაფარდობა]] }}<noinclude> [[კატეგორია:მათემატიკის სანავიგაციო დაფები|მრავალკუთხედები]] </noinclude> gd4hhmgs1x3m4scpix3calw9qz96qh0 4827858 4827855 2025-07-07T16:27:40Z Surprizi 14671 4827858 wikitext text/x-wiki {{ნავდაფა | სახელი = მრავალკუთხედები | სათაური = [[პოლიგონი|მრავალკუთხედები]] | მდგომარეობა = {{{მდგომარეობა|autocollapse}}} | სიაკლასი = hlist | ჯგუფი1 = გვერდების მიხედვით | სია1 = * [[ერთკუთხედი]] * [[ორკუთხედი]] * [[სამკუთხედი]] * [[ოთხკუთხედი]] * [[ხუთკუთხედი]] * [[ექვსკუთხედი]] * [[შვიდკუთხედი]] * [[რვაკუთხედი]] * [[ცხრაკუთხედი]] * [[ათკუთხედი]] * [[თერთმეტკუთხედი]] * [[თორმეტკუთხედი]] * [[ცამეტკუთხედი]] * [[თოთხმეტკუთხედი]] * [[თხუთმეტკუთხედი]] * [[თექსვმეტკუთხედი]] * [[ჩვიდმეტკუთხედი]] * [[თვრამეტკუთხედი]] * [[ცხრამეტკუთხედი]] * [[ოცკუთხედი]] * [[ოცდაერთკუთხედი]] * [[ოცდაორკუთხედი]] * [[ოცდასამკუთხედი]] * [[ოცდაოთხკუთხედი]] * [[ოდახუთკუთხედი]] * [[ოცდარვაკუთხედი]] * [[ოცდაათკუთხედი]] * [[ოცდათორმეტკუთხედი]] * [[ორმოცკუთხედი]] * [[ორმოცდაორკუთხედი]] * [[ორმოცდაათკუთხედი]] * [[ორმოცდათერთმეტკუთხედი]] * [[სამოცკუთხედი]] * [[სამოცდაოთხკუთხედი]] * [[სამოცდაათკუთხედი]] * [[ოთხმოცკუთხედი]] * [[ოთხმოცდაათკუთხედი]] * [[ასკუთხედი]] * [[ათასკუთხედი]] * [[ათიათასკუთხედი]] * [[ასიათასკუთხედი]] * [[მილიონკუთხედი]] * [[უსასრულოკუთხედი]] | ჯგუფი2 = [[წესიერი მრავალკუთხედი|წესიერი<br />მრავალკუთხედები]] | სია2 = * ამოზნექილი * [[სწორი სამკუთხედი]] * [[სწორი ოთხკუთხედი]] * [[სწორი ხუთკუთხედი]] * [[ჰექსაგონი]] * [[ჰეპტაგონი]] * [[ოქტაგონი]] * [[ნონაგონი]] * [[დეკაგონი]] * [[ჰენდეკაგონი]] * [[დოდეკაგონი]] * [[ტრიდეკაგონი]] * [[ტეტრადეკაგონი]] * [[პენტადეკაგონი]] * [[იკოსაგონი]] * [[ტრიკონტაგონი]] * [[პენტაკონტაგონი]] * [[ჰექტაგონი]] * [[კილიაგონი]] * [[მირიაგონი]] | ჯგუფი3 = [[სამკუთხედი|სამკუთხედები]] | სია3 = * [[ტოლფერდა სამკუთედი]] * [[ტოლგვერდა სამკუთედი]] * [[მართკუთხა სამკუთედი]] | ჯგუფი4 = [[ოთხკუთხედი|ოთხკუთხედები]] | სია4 = * ჩაწერილი * აღწერილი * შემოწერილი * [[პარალელოგრამი]] * [[ანტი პარალელოგრამი]] * [[მართკუთხედი]] * [[ოქროს მართკუთხედი]] * [[რომბი]] * [[რომბოიდი]] * [[ტრაპეცია]] * [[დელტოიდი]] * [[კვადრატი]] * ერთეული კვადრატი * [[ლამბერტა]] * [[საკერი]] | ჯგუფი5 = ასევე | სია5 = * [[წერტილების მრავალკუთხედის კუთვნილების მაგალითი]] * [[ბოლაი-ჟერვინის თეორემა]] * [[ბრაჰმაგუფთის თეორემა]] * [[გაუს-ვანცელის თეორემა]] * [[პიკის ფორმულა]] * [[თეორემა მრავალკუთხედის კუთხეების ჯამის შესახებ]] * [[ბრეტშნაიდერის თანაფარდობა]] }}<noinclude> [[კატეგორია:მათემატიკის სანავიგაციო დაფები|მრავალკუთხედები]] </noinclude> d9vpcq5s65ezgd5kc3gu4zpfq96v1lk 4827867 4827858 2025-07-07T16:52:08Z Surprizi 14671 4827867 wikitext text/x-wiki {{ნავდაფა | სახელი = მრავალკუთხედები | სათაური = [[პოლიგონი|მრავალკუთხედები]] | მდგომარეობა = {{{მდგომარეობა|autocollapse}}} | სიაკლასი = hlist | ჯგუფი1 = გვერდების მიხედვით | სია1 = * [[ერთკუთხედი]] * [[ორკუთხედი]] * [[სამკუთხედი]] * [[ოთხკუთხედი]] * [[ხუთკუთხედი]] * [[ექვსკუთხედი]] * [[შვიდკუთხედი]] * [[რვაკუთხედი]] * [[ცხრაკუთხედი]] * [[ათკუთხედი]] * [[თერთმეტკუთხედი]] * [[თორმეტკუთხედი]] * [[ცამეტკუთხედი]] * [[თოთხმეტკუთხედი]] * [[თხუთმეტკუთხედი]] * [[თექსვმეტკუთხედი]] * [[ჩვიდმეტკუთხედი]] * [[თვრამეტკუთხედი]] * [[ცხრამეტკუთხედი]] * [[ოცკუთხედი]] * [[ოცდაერთკუთხედი]] * [[ოცდაორკუთხედი]] * [[ოცდასამკუთხედი]] * [[ოცდაოთხკუთხედი]] * [[ოდახუთკუთხედი]] * [[ოცდარვაკუთხედი]] * [[ოცდაათკუთხედი]] * [[ოცდათორმეტკუთხედი]] * [[ორმოცკუთხედი]] * [[ორმოცდაორკუთხედი]] * [[ორმოცდაათკუთხედი]] * [[ორმოცდათერთმეტკუთხედი]] * [[სამოცკუთხედი]] * [[სამოცდაოთხკუთხედი]] * [[სამოცდაათკუთხედი]] * [[ოთხმოცკუთხედი]] * [[ოთხმოცდაათკუთხედი]] * [[ასკუთხედი]] * [[ათასკუთხედი]] * [[ათიათასკუთხედი]] * [[ასიათასკუთხედი]] * [[მილიონკუთხედი]] * [[უსასრულოკუთხედი]] | ჯგუფი2 = [[წესიერი მრავალკუთხედი|წესიერი<br />მრავალკუთხედები]] | სია2 = {{ნავდაფა ქვეჯგუფი | ჯგუფსტილი = | სიასტილი = | ჯგუფი1 = ამოზნექილი | სია1 = * [[სწორი სამკუთხედი]] * [[სწორი ოთხკუთხედი]] * [[სწორი ხუთკუთხედი]] * [[ჰექსაგონი]] * [[ჰეპტაგონი]] * [[ოქტაგონი]] * [[ნონაგონი]] * [[დეკაგონი]] * [[ჰენდეკაგონი]] * [[დოდეკაგონი]] * [[ტრიდეკაგონი]] * [[ტეტრადეკაგონი]] * [[პენტადეკაგონი]] * [[იკოსაგონი]] * [[ტრიკონტაგონი]] * [[პენტაკონტაგონი]] * [[ჰექტაგონი]] * [[კილიაგონი]] * [[მირიაგონი]] | ჯგუფი2 = ვარსვლავური | სია2 = * [[Трёхлучевая звезда]] * [[Четырёхлучевая звезда]] * [[Пентаграмма]] * [[Гексаграмма (символ)|Гексаграмма]] * [[Гептаграмма]] * [[Октаграмма]] ([[Звезда Лакшми]]) * [[Эннеаграмма (геометрия)|Эннеаграмма]] * {{нп1|Декаграмма||en|Decagram (geometry)}} * {{нп1|Эндекаграмма||en|Hendecagram}} * {{нп1|Додекаграмма||en|Dodecagram}} }} | ჯგუფი3 = [[სამკუთხედი|სამკუთხედები]] | სია3 = * [[ტოლფერდა სამკუთედი]] * [[ტოლგვერდა სამკუთედი]] * [[მართკუთხა სამკუთედი]] | ჯგუფი4 = [[ოთხკუთხედი|ოთხკუთხედები]] | სია4 = * ჩაწერილი * აღწერილი * შემოწერილი * [[პარალელოგრამი]] * [[ანტი პარალელოგრამი]] * [[მართკუთხედი]] * [[ოქროს მართკუთხედი]] * [[რომბი]] * [[რომბოიდი]] * [[ტრაპეცია]] * [[დელტოიდი]] * [[კვადრატი]] * ერთეული კვადრატი * [[ლამბერტა]] * [[საკერი]] | ჯგუფი5 = ასევე | სია5 = * [[წერტილების მრავალკუთხედის კუთვნილების მაგალითი]] * [[ბოლაი-ჟერვინის თეორემა]] * [[ბრაჰმაგუფთის თეორემა]] * [[გაუს-ვანცელის თეორემა]] * [[პიკის ფორმულა]] * [[თეორემა მრავალკუთხედის კუთხეების ჯამის შესახებ]] * [[ბრეტშნაიდერის თანაფარდობა]] }}<noinclude> [[კატეგორია:მათემატიკის სანავიგაციო დაფები|მრავალკუთხედები]] </noinclude> t6ub2umdhhtymv43xdfrxi8jugwfvf9 4828390 4827867 2025-07-08T09:04:30Z Surprizi 14671 4828390 wikitext text/x-wiki {{ნავდაფა | სახელი = მრავალკუთხედები | სათაური = [[პოლიგონი|მრავალკუთხედები]] | მდგომარეობა = {{{მდგომარეობა|autocollapse}}} | სიაკლასი = hlist | ჯგუფი1 = გვერდების მიხედვით | სია1 = * [[ერთკუთხედი]] * [[ორკუთხედი]] * [[სამკუთხედი]] * [[ოთხკუთხედი]] * [[ხუთკუთხედი]] * [[ექვსკუთხედი]] * [[შვიდკუთხედი]] * [[რვაკუთხედი]] * [[ცხრაკუთხედი]] * [[ათკუთხედი]] * [[თერთმეტკუთხედი]] * [[თორმეტკუთხედი]] * [[ცამეტკუთხედი]] * [[თოთხმეტკუთხედი]] * [[თხუთმეტკუთხედი]] * [[თექსვმეტკუთხედი]] * [[ჩვიდმეტკუთხედი]] * [[თვრამეტკუთხედი]] * [[ცხრამეტკუთხედი]] * [[ოცკუთხედი]] * [[ოცდაერთკუთხედი]] * [[ოცდაორკუთხედი]] * [[ოცდასამკუთხედი]] * [[ოცდაოთხკუთხედი]] * [[ოდახუთკუთხედი]] * [[ოცდარვაკუთხედი]] * [[ოცდაათკუთხედი]] * [[ოცდათორმეტკუთხედი]] * [[ორმოცკუთხედი]] * [[ორმოცდაორკუთხედი]] * [[ორმოცდაათკუთხედი]] * [[ორმოცდათერთმეტკუთხედი]] * [[სამოცკუთხედი]] * [[სამოცდაოთხკუთხედი]] * [[სამოცდაათკუთხედი]] * [[ოთხმოცკუთხედი]] * [[ოთხმოცდაათკუთხედი]] * [[ასკუთხედი]] * [[ათასკუთხედი]] * [[ათიათასკუთხედი]] * [[ასიათასკუთხედი]] * [[მილიონკუთხედი]] * [[უსასრულოკუთხედი]] | ჯგუფი2 = [[წესიერი მრავალკუთხედი|წესიერი<br />მრავალკუთხედები]] | სია2 = {{ნავდაფა ქვეჯგუფი | ჯგუფსტილი = | სიასტილი = | ჯგუფი1 = ამოზნექილი | სია1 = * [[სწორი სამკუთხედი]] * [[სწორი ოთხკუთხედი]] * [[სწორი ხუთკუთხედი]] * [[ჰექსაგონი]] * [[ჰეპტაგონი]] * [[ოქტაგონი]] * [[ნონაგონი]] * [[დეკაგონი]] * [[ჰენდეკაგონი]] * [[დოდეკაგონი]] * [[ტრიდეკაგონი]] * [[ტეტრადეკაგონი]] * [[პენტადეკაგონი]] * [[იკოსაგონი]] * [[ტრიკონტაგონი]] * [[პენტაკონტაგონი]] * [[ჰექტაგონი]] * [[კილიაგონი]] * [[მირიაგონი]] | ჯგუფი2 = ვარსვლავური | სია2 = * [[სამქიმიანი ვარსკვლავი]] * [[ოთხქიმიანი ვარსკვლავი]] * [[პენტაგრამა]] * [[გეკსაგრამა]] * [[ჰეპტაგრამა]] * [[ოქტაგამა]] * [[ენეაგრამა]] * [[დეკაგრამა]] * [[ენდეკაგრამა]] * [[დოდეკაგრამა]] }} | ჯგუფი3 = [[სამკუთხედი|სამკუთხედები]] | სია3 = * [[ტოლფერდა სამკუთედი]] * [[ტოლგვერდა სამკუთედი]] * [[მართკუთხა სამკუთედი]] | ჯგუფი4 = [[ოთხკუთხედი|ოთხკუთხედები]] | სია4 = * ჩაწერილი * აღწერილი * შემოწერილი * [[პარალელოგრამი]] * [[ანტი პარალელოგრამი]] * [[მართკუთხედი]] * [[ოქროს მართკუთხედი]] * [[რომბი]] * [[რომბოიდი]] * [[ტრაპეცია]] * [[დელტოიდი]] * [[კვადრატი]] * ერთეული კვადრატი * [[ლამბერტა]] * [[საკერი]] | ჯგუფი5 = ასევე | სია5 = * [[წერტილების მრავალკუთხედის კუთვნილების მაგალითი]] * [[ბოლაი-ჟერვინის თეორემა]] * [[ბრაჰმაგუფთის თეორემა]] * [[გაუს-ვანცელის თეორემა]] * [[პიკის ფორმულა]] * [[თეორემა მრავალკუთხედის კუთხეების ჯამის შესახებ]] * [[ბრეტშნაიდერის თანაფარდობა]] }}<noinclude> [[კატეგორია:მათემატიკის სანავიგაციო დაფები|მრავალკუთხედები]] </noinclude> p9dlrlxi9hh9q4ewpihxv3lrrmbbxfs 4828391 4828390 2025-07-08T09:05:53Z Surprizi 14671 4828391 wikitext text/x-wiki {{ნავდაფა | სახელი = მრავალკუთხედები | სათაური = [[პოლიგონი|მრავალკუთხედები]] | მდგომარეობა = {{{მდგომარეობა|autocollapse}}} | სიაკლასი = hlist | ჯგუფი1 = გვერდების მიხედვით | სია1 = * [[ერთკუთხედი]] * [[ორკუთხედი]] * [[სამკუთხედი]] * [[ოთხკუთხედი]] * [[ხუთკუთხედი]] * [[ექვსკუთხედი]] * [[შვიდკუთხედი]] * [[რვაკუთხედი]] * [[ცხრაკუთხედი]] * [[ათკუთხედი]] * [[თერთმეტკუთხედი]] * [[თორმეტკუთხედი]] * [[ცამეტკუთხედი]] * [[თოთხმეტკუთხედი]] * [[თხუთმეტკუთხედი]] * [[თექსვმეტკუთხედი]] * [[ჩვიდმეტკუთხედი]] * [[თვრამეტკუთხედი]] * [[ცხრამეტკუთხედი]] * [[ოცკუთხედი]] * [[ოცდაერთკუთხედი]] * [[ოცდაორკუთხედი]] * [[ოცდასამკუთხედი]] * [[ოცდაოთხკუთხედი]] * [[ოდახუთკუთხედი]] * [[ოცდარვაკუთხედი]] * [[ოცდაათკუთხედი]] * [[ოცდათორმეტკუთხედი]] * [[ორმოცკუთხედი]] * [[ორმოცდაორკუთხედი]] * [[ორმოცდაათკუთხედი]] * [[ორმოცდათერთმეტკუთხედი]] * [[სამოცკუთხედი]] * [[სამოცდაოთხკუთხედი]] * [[სამოცდაათკუთხედი]] * [[ოთხმოცკუთხედი]] * [[ოთხმოცდაათკუთხედი]] * [[ასკუთხედი]] * [[ათასკუთხედი]] * [[ათიათასკუთხედი]] * [[ასიათასკუთხედი]] * [[მილიონკუთხედი]] * [[უსასრულოკუთხედი]] | ჯგუფი2 = [[წესიერი მრავალკუთხედი|წესიერი<br />მრავალკუთხედები]] | სია2 = {{ნავდაფა ქვეჯგუფი | ჯგუფსტილი = | სიასტილი = | ჯგუფი1 = ამოზნექილი | სია1 = * [[ტოლგვერდა სამკუთედი]] * [[კვადრატი]] * [[სწორი ხუთკუთხედი]] * [[ჰექსაგონი]] * [[ჰეპტაგონი]] * [[ოქტაგონი]] * [[ნონაგონი]] * [[დეკაგონი]] * [[ჰენდეკაგონი]] * [[დოდეკაგონი]] * [[ტრიდეკაგონი]] * [[ტეტრადეკაგონი]] * [[პენტადეკაგონი]] * [[იკოსაგონი]] * [[ტრიკონტაგონი]] * [[პენტაკონტაგონი]] * [[ჰექტაგონი]] * [[კილიაგონი]] * [[მირიაგონი]] | ჯგუფი2 = ვარსვლავური | სია2 = * [[სამქიმიანი ვარსკვლავი]] * [[ოთხქიმიანი ვარსკვლავი]] * [[პენტაგრამა]] * [[გეკსაგრამა]] * [[ჰეპტაგრამა]] * [[ოქტაგამა]] * [[ენეაგრამა]] * [[დეკაგრამა]] * [[ენდეკაგრამა]] * [[დოდეკაგრამა]] }} | ჯგუფი3 = [[სამკუთხედი|სამკუთხედები]] | სია3 = * [[ტოლფერდა სამკუთედი]] * [[ტოლგვერდა სამკუთედი]] * [[მართკუთხა სამკუთედი]] | ჯგუფი4 = [[ოთხკუთხედი|ოთხკუთხედები]] | სია4 = * ჩაწერილი * აღწერილი * შემოწერილი * [[პარალელოგრამი]] * [[ანტი პარალელოგრამი]] * [[მართკუთხედი]] * [[ოქროს მართკუთხედი]] * [[რომბი]] * [[რომბოიდი]] * [[ტრაპეცია]] * [[დელტოიდი]] * [[კვადრატი]] * ერთეული კვადრატი * [[ლამბერტა]] * [[საკერი]] | ჯგუფი5 = ასევე | სია5 = * [[წერტილების მრავალკუთხედის კუთვნილების მაგალითი]] * [[ბოლაი-ჟერვინის თეორემა]] * [[ბრაჰმაგუფთის თეორემა]] * [[გაუს-ვანცელის თეორემა]] * [[პიკის ფორმულა]] * [[თეორემა მრავალკუთხედის კუთხეების ჯამის შესახებ]] * [[ბრეტშნაიდერის თანაფარდობა]] }}<noinclude> [[კატეგორია:მათემატიკის სანავიგაციო დაფები|მრავალკუთხედები]] </noinclude> g9iw2ibtqj4fg1hdm5i8bstceoa8wli 14 15719 4827976 3567086 2025-07-07T17:38:51Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827976 wikitext text/x-wiki {{კატეგორია|უკრაინა|ისტორია}} {{Commonscat|History of Ukraine}} [[კატეგორია:ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:უკრაინა|ისტორია]] k27sfkh6v83f8nn25anumhy9fcsjgb2 10 15728 4828104 4827084 2025-07-07T18:46:25Z DerFuchs 6187 4828104 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{ინფოდაფა |წარწერა = |წარწერის სტილი = |წარწერის კლასი = |ზევით = {{wikidata|p1448|{{{სახელი|}}}}} |ზედა სტილი = text-align:center; line-height: 130%; font-size:1.25em; color:{{{name_color|white}}}; padding: 10px 0px 10px 0px; background-color:{{{back_color|#1d70b8}}}; |ზედა კლასი = | ქვეთავი={{#if:{{{მშობლიური სახელი|}}}|{{#if:{{{მშობლიური სახელი კოდი|}}}|<small>{{lang-{{{მშობლიური სახელი კოდი}}}}}}}{{{მშობლიური სახელი}}}</small>}} |ქვეთავის სტილი1 = |ქვეთავის კლასი = |ქვეთავი2 = {{#if:{{{ლათინური სახელი|}}}|''{{lang-la|{{{ლათინური სახელი}}}}}''}} |ქვეთავის სტილი2 = |სურათი = {{wikidata/p154|{{{ლოგო|}}}|size={{{ლოგო ზომა|{{{ლოგო ზომა|200px}}}}}}|alt={{{alt|}}}}} |სურათის სტილი = |სურათის კლასი = |ტიტრი = {{#if:{{{ლოგოს წარწერა|}}}|{{{ლოგოს წარწერა}}}}} |ტიტრის სტილი = |სურათი2 = {{wikidata/p18|{{{სურათი|}}}|size={{{სურათი ზომა|{{{სურათი ზომა|300px}}}}}}|alt={{{alt|}}}}} |ტიტრი2 = {{#if:{{{სურათის წარწერა|}}}|{{{სურათის წარწერა}}}}} |სურათი3 = {{wikidata/p94|{{{გერბი|}}}|size={{{გერბი ზომა|{{{გერბი ზომა|180px}}}}}}|alt={{{alt|}}}}} |ტიტრი3 = {{#if:{{{გერბის წარწერა|}}}|{{{გერბის წარწერა}}}}} |თავის სტილი = |სახელის სტილი = font-size: 90%; font-weight: normal; color:gray; |მონაცემის სტილი = |სხეულის კლასი = |სახელი1 = [[დევიზი]] |მონაცემი1 ={{wikidata|p1451|{{{დევიზი|}}}}} |სახელი2 = {{#if:{{{დევიზი მშობლიურ ენაზე|}}}| დევიზი [[{{{დევიზი მშობლიურ ენაზე ენა}}} ენა{{!}}{{{დევიზი მშობლიურ ენაზე ენა მიცემითი}}} ენაზე]]}} |მონაცემი2 ={{#if:{{{დევიზი მშობლიურ ენაზე|}}}|{{{დევიზი მშობლიურ ენაზე}}} }} |სახელი3 = {{#if:{{{დევიზი უცხო ენაზე|}}}| დევიზი [[{{{დევიზი უცხო ენაზე ენა}}} ენა{{!}}{{{დევიზი უცხო ენაზე ენა მიცემითი}}} ენაზე]]}} |მონაცემი3 ={{#if:{{{დევიზი უცხო ენაზე|}}}|{{{დევიზი უცხო ენაზე}}} }} |სახელი4 = {{#if:{{{დევიზი ლათინურ ენაზე|}}}| დევიზი [[ლათინური ენა{{!}}ლათინურ ენაზე]]}} |მონაცემი4 ={{#if:{{{დევიზი ლათინურ ენაზე|}}}|{{{დევიზი უცხო ენაზე}}} }} |თავი5 = |სახელი5 = დაფუძნდა |მონაცემი5 = {{wikidata|p571|{{{დაფუძნდა|}}}}} |სახელი6 = ატარებს სახელს |მონაცემი6 = {{wikidata|p138|{{{სახელს|}}}}} |სახელი7 = დამფუძნებელი (-ები) |მონაცემი7 = {{wikidata|p112|{{{დამფუძნებელი|}}}}} {{#if:{{{დამფუძნებლები|}}}|{{{დამფუძნებლები}}}}} |სახელი8 = ტიპი |მონაცემი8 = {{wikidata|p31|{{{ტიპი|}}}}} |სახელი9 = ფონდები |მონაცემი9 = {{wikidata|p6589|{{{ფონდები|}}}}} |სახელი10 = ბიუჯეტი |მონაცემი10   = {{#if:{{{ბიუჯეტი|}}}|{{{ბიუჯეტი}}}}} |სახელი11 = თანამშრომელი |მონაცემი11 = {{#if:{{{თანამშრომელი|}}}|{{{თანამშრომელი}}}}} |სახელი12 = რექტორი |მონაცემი12 = {{wikidata|p1075|{{{რექტორი|}}}}} |სახელი13 = პრორექტორი |მონაცემი13 = {{#if:{{{პრორექტორი|}}}|{{{პრორექტორი}}}}} |სახელი14 = პრორექტორები |მონაცემი14 = {{#if:{{{პრორექტორები|}}}|{{{პრორექტორები}}}}} |სახელი15 = თავმჯდომარე |მონაცემი15 = {{wikidata|p488|{{{თავმჯდომარე|}}}}} |სახელი16 = კანცლერი |მონაცემი16 = {{#if:{{{კანცლერი|}}}|{{{კანცლერი}}}}} |სახელი17 = ვიცე-კანცლერი |მონაცემი17 = {{#if:{{{ვიცე-კანცლერი|}}}|{{{ვიცე-კანცლერი}}}}} |სახელი18 = პრეზიდენტი |მონაცემი18 = {{#if:{{{პრეზიდენტი|}}}|{{{პრეზიდენტი}}}}} |სახელი19 = ვიცე-პრეზიდენტი |მონაცემი19 = {{#if:{{{ვიცე-პრეზიდენტი|}}}|{{{ვიცე-პრეზიდენტი}}}}} |სახელი20 = პროვოსტი |მონაცემი20 = {{#if:{{{პროვოსტი|}}}|{{{პროვოსტი}}}}} |სახელი21 = დეკანი |მონაცემი21 = {{#if:{{{დეკანი|}}}|{{{დეკანი}}}}} |სახელი22 = დეკანები |მონაცემი22 = {{#if:{{{დეკანები|}}}|{{{დეკანები}}}}} |სახელი23 = [[პროფესორი]] |მონაცემი23 = {{#if:{{{პროფესორი|}}}|{{{პროფესორი}}}}} |სახელი24 = {{#if:{{{აკადემიური პერსონალი ტიპი1|}}}|{{{აკადემიური პერსონალი ტიპი1}}} }} |მონაცემი24 = {{#if:{{{აკადემიური პერსონალი1|}}}|{{{აკადემიური პერსონალი1}}}}} |სახელი25 = {{#if:{{{აკადემიური პერსონალი ტიპი2|}}}|{{{აკადემიური პერსონალი ტიპი2}}} }} |მონაცემი25 = {{#if:{{{აკადემიური პერსონალი2|}}}|{{{აკადემიური პერსონალი2}}}}} |სახელი26 = {{#if:{{{აკადემიური პერსონალი ტიპი3|}}}|{{{აკადემიური პერსონალი ტიპი3}}} }} |მონაცემი26 = {{#if:{{{აკადემიური პერსონალი3|}}}|{{{აკადემიური პერსონალი3}}}}} |სახელი27 = {{#if:{{{აკადემიური პერსონალი ტიპი4|}}}|{{{აკადემიური პერსონალი ტიპი4}}} }} |მონაცემი27 = {{#if:{{{აკადემიური პერსონალი4|}}}|{{{აკადემიური პერსონალი4}}}}} |სახელი28 = სტუდენტი |მონაცემი28 = {{wikidata|p2196|{{{სტუდენტი|}}}}} |სახელი29 = ბაკალავრი |მონაცემი29 = {{#if:{{{ბაკალავრი|}}}|{{{ბაკალავრი}}}}} |სახელი30 = მაგისტრანტი |მონაცემი30 = {{#if:{{{მაგისტრი|}}}|{{{მაგისტრი}}}}} |სახელი31= დოქტორანტი |მონაცემი31 = {{#if:{{{სადოქტორო|}}}|{{{სადოქტორო}}}}} |სახელი32= პროფესიული |მონაცემი32 = {{#if:{{{პროფესიული|}}}|{{{პროფესიული}}}}} |სახელი33= კურსდამთავრებული |მონაცემი33 = {{#if:{{{კურსდამთავრებული|}}}|{{{კურსდამთავრებული}}}}} |სახელი34 = მისამართი |მონაცემი34 = {{wikidata|P6375|{{{მისამართი|}}}}} |სახელი35 = მდებარეობა |მონაცემი35 ={{wikidata|p276|{{{ადგილმდებარეობა|}}}}} |სახელი36= ქალაქი |მონაცემი36 = {{#if:{{{ქალაქი|}}}|{{{ქალაქი}}}}} |სახელი37= შტატი |მონაცემი37 = {{#if:{{{შტატი|}}}|{{{შტატი}}}}} |სახელი38= მიწა |მონაცემი38 = {{#if:{{{მიწა|}}}|{{{მიწა}}}}} |სახელი39= პროვინცია |მონაცემი39 = {{#if:{{{პროვინცია|}}}|{{{პროვინცია}}}}} |სახელი40= მხარე |მონაცემი40 = {{#if:{{{მხარე|}}}|{{{მხარე}}}}} |სახელი41 =ქვეყანა |მონაცემი41 = {{wikidata|p17|{{{ქვეყანა|}}}}} |სახელი42 =ტელეფონი |მონაცემი42 ={{wikidata|p1329|{{{ტელეფონი|}}}}} |სახელი43= კამპუსი |მონაცემი43 = {{#if:{{{კამპუსი|}}}|{{{კამპუსი}}}}} |სახელი44 =ფერები |მონაცემი44={{wikidata|p6364|{{{ფერები|}}}}} |სახელი45= მეტსახელი |მონაცემი45 = {{#if:{{{მეტსახელი|}}}|{{{მეტსახელი}}}}} |სახელი46= კავშირები |მონაცემი46 = {{wikidata|p463|{{{კავშირები|}}}}} |სახელი47= თილისმა |მონაცემი47 = {{wikidata|p822|{{{თილისმა|}}}}} |სახელი48= ფილიალები |მონაცემი48 = {{#if:{{{ფილიალები|}}}|{{{ფილიალები}}}}} |სახელი49= |მონაცემი49 = |სახელი50= საფასური |მონაცემი50 = {{wikidata|p2555|{{{საფასური|}}}}} |სახელი51= კარნეგის კლასიფიკაცია |მონაცემი51 = {{wikidata|p2643|{{{კარნეგის|}}}}} |სახელი52= აფილაცია |მონაცემი52 = {{wikidata|p1416|{{{აფილაცია|}}}}} |მონაცემი57={{#if:{{{lat_deg|{{{სიგანე|}}}}}}{{wikidata|p625|plain=true}}|{{wikidata-coords|ინფოდაფა დასახლება/პოზრუკა |ქართული სახელი = {{{ქართული სახელი|}}} |lat_deg = {{{lat_deg|{{{სიგანე|}}}}}} |lat_min = {{{lat_min|}}} |lat_sec = {{{lat_sec|}}} |lat_dir = {{{lat_dir|}}} |lon_deg = {{{lon_deg|{{{სიგრძე|}}}}}} |lon_min = {{{lon_min|}}} |lon_sec = {{{lon_sec|}}} |lon_dir = {{{lon_dir|}}} |ქვეყანა = {{wikidata|p17|plain=true}} |ქვეყნის რუკა = {{{ქვეყნის რუკა|}}} |ქვეყნის რუკის ზომა = {{{ქვეყნის რუკის ზომა|}}} |რეგიონი = {{{რეგიონი|}}} |რეგიონის რუკა = {{{რეგიონის რუკა|}}} |რეგიონის რუკის ზომა = {{{რეგიონის რუკის ზომა|}}} |რაიონი = {{{რაიონი|}}} |რაიონის რუკა = {{{რაიონის რუკა|}}} |რაიონის რუკის ზომა = {{{რაიონის რუკის ზომა|}}} }}}} |მონაცემი58={{#if:{{{ლოგო ქვედა|}}}|[[ფაილი:{{{ლოგო ქვედა}}}|ცენტრი|{{{ლოგო ქვედა ზომა|150პქ}}}|{{PAGENAME}} განიერი ლოგო]]}} |ქვედა კლასი = |ქვედა სტილი =text-align:center; line-height: 110%; font-size:1em; color:{{{name_color|white}}}; padding: 5px 0px 5px 0px; background-color:#f0f0f0; |ქვევით = {{wikidata|p856|{{{საიტი|}}}}} }}</includeonly><noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> c2k19p69qkqzqukai3bux4nbpuxd4j9 14 17527 4827972 4827667 2025-07-07T17:38:23Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827972 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|History of Turkey}} {{Cat main|თურქეთის ისტორია}} [[კატეგორია:თურქეთი|ისტორია]] [[კატეგორია:ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ბალკანეთის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია]] [[კატეგორია:აზიის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:დასავლეთ აზიის ისტორია]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია]] [[კატეგორია:აზიის ისტორია]] a295bhddlmpaiug68zgc3n8ntc3p9d4 4827985 4827972 2025-07-07T17:39:44Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ბალკანეთის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ბალკანეთის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827985 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|History of Turkey}} {{Cat main|თურქეთის ისტორია}} [[კატეგორია:თურქეთი|ისტორია]] [[კატეგორია:ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ბალკანეთის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია]] [[კატეგორია:აზიის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:დასავლეთ აზიის ისტორია]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია]] [[კატეგორია:აზიის ისტორია]] 8jp544xxox2cdam4wg4zmmi9qmowjmt 4828002 4827985 2025-07-07T17:42:46Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828002 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|History of Turkey}} {{Cat main|თურქეთის ისტორია}} [[კატეგორია:თურქეთი|ისტორია]] [[კატეგორია:ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ბალკანეთის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია]] [[კატეგორია:აზიის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:დასავლეთ აზიის ისტორია]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია]] [[კატეგორია:აზიის ისტორია]] 3kxlho4qxqd5bdyeju6bc8qrwph4s7u 14 17529 4827971 3536976 2025-07-07T17:38:17Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827971 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|History of Spain}} [[კატეგორია:ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ესპანეთი|ისტორია]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია]] h6hzr8waf44axl1fi3stq0vxla4qh3o 14 21647 4827970 3555548 2025-07-07T17:38:10Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827970 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|History of Austria}} [[კატეგორია:ავსტრია|ისტორია]] [[კატეგორია:ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ცენტრალური ევროპის ისტორია]] d4y5r3xebcbawodmepq2vq761ojy9th 14 21735 4827973 3591811 2025-07-07T17:38:36Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827973 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|History of Greece}} [[კატეგორია:საბერძნეთი|ისტორია]] [[კატეგორია:ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია]] [[კატეგორია:ბალკანეთის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]] g0baq4sbgr77b50v5ndxm4jkn3s1xpw 4827986 4827973 2025-07-07T17:39:49Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ბალკანეთის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ბალკანეთის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827986 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|History of Greece}} [[კატეგორია:საბერძნეთი|ისტორია]] [[კატეგორია:ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია]] [[კატეგორია:ბალკანეთის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] o3wxerxdo5qc21gjtfpyupiox3xc5uz 14 23307 4828311 4825772 2025-07-08T05:38:51Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828311 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Musicians by country}} [[კატეგორია:შემსრულებლები ქვეყნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:მუსიკოსები გეოგრაფიული კატეგორიზაციების მიხედვით]] [[კატეგორია:მუსიკოსები]] fe2hfbi0hnojq9zz66sfb76ar51k98o 10 25560 4827883 3663260 2025-07-07T17:19:45Z DerFuchs 6187 4827883 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> {{არათავისუფალი ფაილი | აღწერა = ეს არის ორგანიზაციის, გაერთიანების ან კიდევ რაიმე ღონისძიების '''ლოგო''' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან [[საფირმო ნიშანი|საფირმო ნიშნით]]. | წყარო = {{{წყარო }}} | თარიღი = {{{თარიღი}}} | ავტორი = {{#if:{{{ავტორი|}}}|{{{სტატია}}}|{{{ავტორი}}}}} | ნაწილი = {{{ნაწილი }}} }} {{არათავისუფალი ფაილი/სგდ |სტატია = {{{სტატია }}} |მიზანი = ეს არის ორგანიზაციის, გაერთიანების ან კიდევ რაიმე ღონისძიების '''[[ლოგო]]'' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან [[საფირმო ნიშანი|საფირმო ნიშნით]]. '''დაბალი რეზოლუციის''' ლოგოს სურათების გამოყენება *'''სტატიასა ან მოცემულ საკითხზე პუბლიკაციის ილუსტრაციისთვის''', *'''პუბლიკაციის სახელით''' გამოჩენით ან თავად სურათზე ან მინიშნებით სურათის აღწერაში ზემოთ. |ჩანაცვლებადობა = არათავისუფალი ფაილის თავისუფალი ვერსიის შექმნა შეუძლებელია | სხვა = '''ამტვირთავისთვის''': გთხოვთ დაამატოთ დეტალური ''სამართლიანი გამოყენების'' ქვეტექსტი ყოველი გამოყენებისთვის, როგორც მითითებულია თავად ნამუშევრის '''წყაროში''' და საავტორო უფლებებზე ინფორმაციაში. }} [[კატეგორია:ფაილები:ლოგოები]] <noinclude>[[კატეგორია:თარგები:არათავისუფალი ფაილები]]</noinclude> kwlqgxwniecnjpxkiu21guw21unse3l 4827884 4827883 2025-07-07T17:20:07Z DerFuchs 6187 4827884 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> {{არათავისუფალი ფაილი | აღწერა = ეს არის ორგანიზაციის, გაერთიანების ან კიდევ რაიმე ღონისძიების '''ლოგო''' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან [[საფირმო ნიშანი|საფირმო ნიშნით]]. | წყარო = {{{წყარო }}} | თარიღი = {{{თარიღი}}} | ავტორი = {{#if not:{{{ავტორი|}}}|{{{სტატია}}}|{{{ავტორი}}}}} | ნაწილი = {{{ნაწილი }}} }} {{არათავისუფალი ფაილი/სგდ |სტატია = {{{სტატია }}} |მიზანი = ეს არის ორგანიზაციის, გაერთიანების ან კიდევ რაიმე ღონისძიების '''[[ლოგო]]'' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან [[საფირმო ნიშანი|საფირმო ნიშნით]]. '''დაბალი რეზოლუციის''' ლოგოს სურათების გამოყენება *'''სტატიასა ან მოცემულ საკითხზე პუბლიკაციის ილუსტრაციისთვის''', *'''პუბლიკაციის სახელით''' გამოჩენით ან თავად სურათზე ან მინიშნებით სურათის აღწერაში ზემოთ. |ჩანაცვლებადობა = არათავისუფალი ფაილის თავისუფალი ვერსიის შექმნა შეუძლებელია | სხვა = '''ამტვირთავისთვის''': გთხოვთ დაამატოთ დეტალური ''სამართლიანი გამოყენების'' ქვეტექსტი ყოველი გამოყენებისთვის, როგორც მითითებულია თავად ნამუშევრის '''წყაროში''' და საავტორო უფლებებზე ინფორმაციაში. }} [[კატეგორია:ფაილები:ლოგოები]] <noinclude>[[კატეგორია:თარგები:არათავისუფალი ფაილები]]</noinclude> 32jyzp6yj5i3qe92udl9hp7zq667ai1 4827886 4827884 2025-07-07T17:21:12Z DerFuchs 6187 4827886 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> {{არათავისუფალი ფაილი | აღწერა = ეს არის ორგანიზაციის, გაერთიანების ან კიდევ რაიმე ღონისძიების '''ლოგო''' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან [[საფირმო ნიშანი|საფირმო ნიშნით]]. | წყარო = {{{წყარო }}} | თარიღი = {{{თარიღი}}} | ავტორი = {{#if: {{{ავტორი|}}} | {{{ავტორი}}} |{{{სტატია}}} }} | ნაწილი = {{{ნაწილი }}} }} {{არათავისუფალი ფაილი/სგდ |სტატია = {{{სტატია }}} |მიზანი = ეს არის ორგანიზაციის, გაერთიანების ან კიდევ რაიმე ღონისძიების '''[[ლოგო]]'' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან [[საფირმო ნიშანი|საფირმო ნიშნით]]. '''დაბალი რეზოლუციის''' ლოგოს სურათების გამოყენება *'''სტატიასა ან მოცემულ საკითხზე პუბლიკაციის ილუსტრაციისთვის''', *'''პუბლიკაციის სახელით''' გამოჩენით ან თავად სურათზე ან მინიშნებით სურათის აღწერაში ზემოთ. |ჩანაცვლებადობა = არათავისუფალი ფაილის თავისუფალი ვერსიის შექმნა შეუძლებელია | სხვა = '''ამტვირთავისთვის''': გთხოვთ დაამატოთ დეტალური ''სამართლიანი გამოყენების'' ქვეტექსტი ყოველი გამოყენებისთვის, როგორც მითითებულია თავად ნამუშევრის '''წყაროში''' და საავტორო უფლებებზე ინფორმაციაში. }} [[კატეგორია:ფაილები:ლოგოები]] <noinclude>[[კატეგორია:თარგები:არათავისუფალი ფაილები]]</noinclude> 3t8a52nwlshnlrbvd2epqawdumqxuml 4827888 4827886 2025-07-07T17:21:30Z DerFuchs 6187 4827888 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> {{არათავისუფალი ფაილი | აღწერა = ეს არის ორგანიზაციის, გაერთიანების ან კიდევ რაიმე ღონისძიების '''ლოგო''' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან [[საფირმო ნიშანი|საფირმო ნიშნით]]. | წყარო = {{{წყარო }}} | თარიღი = {{{თარიღი}}} | ავტორი = {{#if: {{{ავტორი|}}} | {{{ავტორი}}} |[[{{{სტატია}}}]]}} | ნაწილი = {{{ნაწილი }}} }} {{არათავისუფალი ფაილი/სგდ |სტატია = {{{სტატია }}} |მიზანი = ეს არის ორგანიზაციის, გაერთიანების ან კიდევ რაიმე ღონისძიების '''[[ლოგო]]'' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან [[საფირმო ნიშანი|საფირმო ნიშნით]]. '''დაბალი რეზოლუციის''' ლოგოს სურათების გამოყენება *'''სტატიასა ან მოცემულ საკითხზე პუბლიკაციის ილუსტრაციისთვის''', *'''პუბლიკაციის სახელით''' გამოჩენით ან თავად სურათზე ან მინიშნებით სურათის აღწერაში ზემოთ. |ჩანაცვლებადობა = არათავისუფალი ფაილის თავისუფალი ვერსიის შექმნა შეუძლებელია | სხვა = '''ამტვირთავისთვის''': გთხოვთ დაამატოთ დეტალური ''სამართლიანი გამოყენების'' ქვეტექსტი ყოველი გამოყენებისთვის, როგორც მითითებულია თავად ნამუშევრის '''წყაროში''' და საავტორო უფლებებზე ინფორმაციაში. }} [[კატეგორია:ფაილები:ლოგოები]] <noinclude>[[კატეგორია:თარგები:არათავისუფალი ფაილები]]</noinclude> lg8m40pj6kzfabic4ks21xq7ym61r4e 4827889 4827888 2025-07-07T17:22:12Z DerFuchs 6187 4827889 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> {{არათავისუფალი ფაილი | აღწერა = ეს არის ორგანიზაციის, გაერთიანების ან კიდევ რაიმე ღონისძიების '''ლოგო''' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან [[საფირმო ნიშანი|საფირმო ნიშნით]]. | წყარო = {{#if: {{{წყარო|}}} | {{{წყარო}}} |[[{{{სტატია}}}]]}} | თარიღი = {{{თარიღი}}} | ავტორი = {{#if: {{{ავტორი|}}} | {{{ავტორი}}} |[[{{{სტატია}}}]]}} | ნაწილი = {{{ნაწილი }}} }} {{არათავისუფალი ფაილი/სგდ |სტატია = {{{სტატია }}} |მიზანი = ეს არის ორგანიზაციის, გაერთიანების ან კიდევ რაიმე ღონისძიების '''[[ლოგო]]'' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან [[საფირმო ნიშანი|საფირმო ნიშნით]]. '''დაბალი რეზოლუციის''' ლოგოს სურათების გამოყენება *'''სტატიასა ან მოცემულ საკითხზე პუბლიკაციის ილუსტრაციისთვის''', *'''პუბლიკაციის სახელით''' გამოჩენით ან თავად სურათზე ან მინიშნებით სურათის აღწერაში ზემოთ. |ჩანაცვლებადობა = არათავისუფალი ფაილის თავისუფალი ვერსიის შექმნა შეუძლებელია | სხვა = '''ამტვირთავისთვის''': გთხოვთ დაამატოთ დეტალური ''სამართლიანი გამოყენების'' ქვეტექსტი ყოველი გამოყენებისთვის, როგორც მითითებულია თავად ნამუშევრის '''წყაროში''' და საავტორო უფლებებზე ინფორმაციაში. }} [[კატეგორია:ფაილები:ლოგოები]] <noinclude>[[კატეგორია:თარგები:არათავისუფალი ფაილები]]</noinclude> bbfqc5g5qy7zdtnz3xrjehxelrbuwik 0 27528 4828397 4562412 2025-07-08T09:17:06Z Arkaitz1974 85446 4828397 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი}} '''კარაკალა''' ({{lang-la|Lucius Septimius Bassianus Caracalla}}; დ. [[4 აპრილი]], [[188]] — გ. [[8 აპრილი]], [[217]]) — [[რომის იმპერატორების სია|რომის 22-ე იმპერატორი]] [[სევერუსები]]ს დინასტიიდან, [[ლუციუს სეპტიმიუს სევერუსი]]ს უფროსი ვაჟიშვილი. [[198]] წლიდან ის თავის ძმასთან [[გეტა]]სთან ერთად მართავდა [[რომის იმპერია]]ს. [[211]] წელს მან მოაკვლევინა გეტა და გახდა რომის იმპერატორი. [[217]] წელს ის მოკლეს გზაზე [[ჰარანი|ჰარანთან]]. ==ბიოგრაფია== კარაკალა დაიბადა 188 წლის 4 აპრილს, რომის იმპერატორ სეპტიმიუს სევერუსისა და იულია დომნის ოჯახში, ლუგდუნუმში (დღევანდელი ლიონი, საფრანგეთი). იყო სევერუსების დინასტიიდან, რომის იმპერატორთა ცნობილი ოჯახიდან. ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons|Caracalla}} * [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Historia_Augusta/Caracalla*.html Life of Caracalla] (''Historia Augusta'' at LacusCurtius: ლათინური ტექსტი ინგლისური თარგმანით) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{რომის იმპერატორები}} [[კატეგორია:რომის იმპერატორები]] [[კატეგორია:დაბადებული 188]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 217]] [[კატეგორია:პრეტორიანელების მიერ მოკლული რომის იმპერატორები]] [[კატეგორია:რომის გაღმერთებული იმპერატორები]] [[კატეგორია:II საუკუნის რომის იმპერატორები]] 0xpcyufdrkb2b8qcaxupl63n7vgsiqm 4828399 4828397 2025-07-08T09:22:30Z Arkaitz1974 85446 4828399 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი}} '''კარაკალა''' ({{lang-la|Lucius Septimius Bassianus Caracalla}}; დ. [[4 აპრილი]], [[188]] — გ. [[8 აპრილი]], [[217]]) — [[რომის იმპერატორების სია|რომის 22-ე იმპერატორი]] [[სევერუსები]]ს დინასტიიდან, [[ლუციუს სეპტიმიუს სევერუსი]]ს უფროსი ვაჟიშვილი. [[198]] წლიდან ის თავის ძმასთან [[გეტა]]სთან ერთად მართავდა [[რომის იმპერია]]ს. [[211]] წელს მან მოაკვლევინა გეტა და გახდა რომის იმპერატორი. [[217]] წელს ის მოკლეს გზაზე [[ჰარანი|ჰარანთან]]. ==ბიოგრაფია== კარაკალა დაიბადა 188 წლის 4 აპრილს, რომის იმპერატორ სეპტიმიუს სევერუსისა და [[იულია დომნა]]ს ოჯახში, ლუგდუნუმში (დღევანდელი ლიონი, საფრანგეთი). იყო სევერუსების დინასტიიდან, რომის იმპერატორთა ცნობილი ოჯახიდან. ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons|Caracalla}} * [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Historia_Augusta/Caracalla*.html Life of Caracalla] (''Historia Augusta'' at LacusCurtius: ლათინური ტექსტი ინგლისური თარგმანით) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{რომის იმპერატორები}} [[კატეგორია:რომის იმპერატორები]] [[კატეგორია:დაბადებული 188]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 217]] [[კატეგორია:პრეტორიანელების მიერ მოკლული რომის იმპერატორები]] [[კატეგორია:რომის გაღმერთებული იმპერატორები]] [[კატეგორია:II საუკუნის რომის იმპერატორები]] ba4tt2x2y07d5rf89rozy8cwffhh5n9 4828403 4828399 2025-07-08T09:31:36Z Arkaitz1974 85446 4828403 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი}} '''კარაკალა''' ({{lang-la|Lucius Septimius Bassianus Caracalla}}; დ. [[4 აპრილი]], [[188]] — გ. [[8 აპრილი]], [[217]]) — [[რომის იმპერატორების სია|რომის 22-ე იმპერატორი]] [[სევერუსები]]ს დინასტიიდან, [[ლუციუს სეპტიმიუს სევერუსი]]ს უფროსი ვაჟიშვილი. [[198]] წლიდან ის თავის ძმასთან [[გეტა]]სთან ერთად მართავდა [[რომის იმპერია]]ს. [[211]] წელს მან მოაკვლევინა გეტა და გახდა რომის იმპერატორი. [[217]] წელს ის მოკლეს გზაზე [[ჰარანი|ჰარანთან]]. ==ბიოგრაფია== კარაკალა დაიბადა 188 წლის 4 აპრილს, რომის იმპერატორ სეპტიმიუს სევერუსისა და [[იულია დომნა]]ს ოჯახში, ლუგდუნუმში (დღევანდელი ლიონი, საფრანგეთი). იყო სევერუსების დინასტიიდან, რომის იმპერატორთა ცნობილი ოჯახიდან. კარაკალა დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა არმიას და სამხედრო ძალას, რაც მის მმართველობის სტილზეც აისახა. მან განაახლა კამპანიები გერმანულ ტომების წინააღმდეგ, განსაკუთრებით რაინისა და დუნაის საზღვრებზე. 216 წელს კარაკალამ წამოიწყო კამპანია პართიის იმპერიის წინააღმდეგ. მას სურდა რომის გავლენის გაფართოება აღმოსავლეთში, თუმცა საბოლოოდ პართიასთან ბრძოლა გაუჭირდა. კარაკალას ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი რეფორმა იყო Constitutio Antoniniana, რომელიც 212 წელს გასცა. ამ რეფორმით, მან რომის იმპერიის თითქმის ყველა თავისუფალ ადამიანს მიანიჭა რომის მოქალაქეობა, რაც მნიშვნელოვანი სოციალური და ეკონომიკური ცვლილებების გამოწვევად იქცა. კარაკალას ყველაზე დიდ არქიტექტურულ ქმნილებად ითვლება [[კარაკალას აბანოები]], რომლებიც რომში აიგო 212–216 წლებში. ეს იყო ერთ-ერთი ყველაზე გრანდიოზული საზოგადოებრივი აბანოები იმპერიის ისტორიაში. ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons|Caracalla}} * [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Historia_Augusta/Caracalla*.html Life of Caracalla] (''Historia Augusta'' at LacusCurtius: ლათინური ტექსტი ინგლისური თარგმანით) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{რომის იმპერატორები}} [[კატეგორია:რომის იმპერატორები]] [[კატეგორია:დაბადებული 188]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 217]] [[კატეგორია:პრეტორიანელების მიერ მოკლული რომის იმპერატორები]] [[კატეგორია:რომის გაღმერთებული იმპერატორები]] [[კატეგორია:II საუკუნის რომის იმპერატორები]] i31kvn9kiqasccumctnzoyeuw6bwhbi 4828412 4828403 2025-07-08T09:40:24Z Arkaitz1974 85446 4828412 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი}} '''კარაკალა''' ({{lang-la|Lucius Septimius Bassianus Caracalla}}; დ. [[4 აპრილი]], [[188]] — გ. [[8 აპრილი]], [[217]]) — [[რომის იმპერატორების სია|რომის 22-ე იმპერატორი]] [[სევერუსები]]ს დინასტიიდან, [[ლუციუს სეპტიმიუს სევერუსი]]ს უფროსი ვაჟიშვილი. [[198]] წლიდან ის თავის ძმასთან [[გეტა]]სთან ერთად მართავდა [[რომის იმპერია]]ს. [[211]] წელს მან მოაკვლევინა გეტა და გახდა რომის იმპერატორი. [[217]] წელს ის მოკლეს გზაზე [[ჰარანი|ჰარანთან]]. ==ბიოგრაფია== კარაკალა დაიბადა 188 წლის 4 აპრილს, რომის იმპერატორ სეპტიმიუს სევერუსისა და [[იულია დომნა]]ს ოჯახში, ლუგდუნუმში (დღევანდელი ლიონი, საფრანგეთი). იყო სევერუსების დინასტიიდან, რომის იმპერატორთა ცნობილი ოჯახიდან. კარაკალა დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა არმიას და სამხედრო ძალას, რაც მის მმართველობის სტილზეც აისახა. მან განაახლა კამპანიები გერმანულ ტომების წინააღმდეგ, განსაკუთრებით რაინისა და დუნაის საზღვრებზე. 216 წელს კარაკალამ წამოიწყო კამპანია პართიის იმპერიის წინააღმდეგ. მას სურდა რომის გავლენის გაფართოება აღმოსავლეთში, თუმცა საბოლოოდ პართიასთან ბრძოლა გაუჭირდა. კარაკალას ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი რეფორმა იყო Constitutio Antoniniana, რომელიც 212 წელს გასცა. ამ რეფორმით, მან რომის იმპერიის თითქმის ყველა თავისუფალ ადამიანს მიანიჭა რომის მოქალაქეობა, რაც მნიშვნელოვანი სოციალური და ეკონომიკური ცვლილებების გამოწვევად იქცა. კარაკალას ყველაზე დიდ არქიტექტურულ ქმნილებად ითვლება [[კარაკალას აბანოები]], რომლებიც რომში აიგო 212–216 წლებში. ეს იყო ერთ-ერთი ყველაზე გრანდიოზული საზოგადოებრივი აბანოები იმპერიის ისტორიაში. მისი მმართველობა ხშირად ასოცირდება ავტორიტარიზმთან, სამხედრო ძალაუფლების ზრდასთან და სასტიკ პოლიტიკურ რეპრესიებთან. კარაკალა მოკლეს 217 წლის 8 აპრილს, როდესაც ის თავის ლაშქართან ერთად მიდიოდა მესოპოტამიაში. მკვლელობა, როგორც ჩანს, ორგანიზებული იყო მაკრინუსის (Marcus Opellius Macrinus) მიერ, რომელიც იმხანად პრეტორიანელთა პრეფექტი იყო – მაღალი რანგის სამხედრო და პოლიტიკური ფიგურა. მაკრინუსს სავარაუდოდ ეშინოდა, რომ კარაკალა მას სიკვდილით დასჯიდა, ამიტომ მან პრევენციული ნაბიჯი გადადგა. კარაკალას სიკვდილით დასრულდა სევერუსების დინასტიის აქტიური ფაზა. ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons|Caracalla}} * [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Historia_Augusta/Caracalla*.html Life of Caracalla] (''Historia Augusta'' at LacusCurtius: ლათინური ტექსტი ინგლისური თარგმანით) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{რომის იმპერატორები}} [[კატეგორია:რომის იმპერატორები]] [[კატეგორია:დაბადებული 188]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 217]] [[კატეგორია:პრეტორიანელების მიერ მოკლული რომის იმპერატორები]] [[კატეგორია:რომის გაღმერთებული იმპერატორები]] [[კატეგორია:II საუკუნის რომის იმპერატორები]] irw41yx4ayx00ryvjx19e6av76nhoip 4828414 4828412 2025-07-08T09:41:57Z Arkaitz1974 85446 4828414 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი}} '''კარაკალა''' ({{lang-la|Lucius Septimius Bassianus Caracalla}}; დ. [[4 აპრილი]], [[188]] — გ. [[8 აპრილი]], [[217]]) — [[რომის იმპერატორების სია|რომის 22-ე იმპერატორი]] [[სევერუსები]]ს დინასტიიდან, [[ლუციუს სეპტიმიუს სევერუსი]]ს უფროსი ვაჟიშვილი. [[198]] წლიდან ის თავის ძმასთან [[გეტა]]სთან ერთად მართავდა [[რომის იმპერია]]ს. [[211]] წელს მან მოაკვლევინა გეტა და გახდა რომის იმპერატორი. [[217]] წელს ის მოკლეს გზაზე [[ჰარანი|ჰარანთან]]. ==ბიოგრაფია== კარაკალა დაიბადა 188 წლის 4 აპრილს, რომის იმპერატორ სეპტიმიუს სევერუსისა და [[იულია დომნა]]ს ოჯახში, ლუგდუნუმში (დღევანდელი ლიონი, საფრანგეთი). იყო სევერუსების დინასტიიდან, რომის იმპერატორთა ცნობილი ოჯახიდან. კარაკალა დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა არმიას და სამხედრო ძალას, რაც მის მმართველობის სტილზეც აისახა. მან განაახლა კამპანიები გერმანულ ტომების წინააღმდეგ, განსაკუთრებით რაინისა და დუნაის საზღვრებზე. 216 წელს კარაკალამ წამოიწყო კამპანია პართიის იმპერიის წინააღმდეგ. მას სურდა რომის გავლენის გაფართოება აღმოსავლეთში, თუმცა საბოლოოდ პართიასთან ბრძოლა გაუჭირდა. კარაკალას ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი რეფორმა იყო Constitutio Antoniniana, რომელიც 212 წელს გასცა. ამ რეფორმით, მან რომის იმპერიის თითქმის ყველა თავისუფალ ადამიანს მიანიჭა რომის მოქალაქეობა, რაც მნიშვნელოვანი სოციალური და ეკონომიკური ცვლილებების გამოწვევად იქცა. კარაკალას ყველაზე დიდ არქიტექტურულ ქმნილებად ითვლება [[კარაკალას აბანოები]], რომლებიც რომში აიგო 212–216 წლებში. ეს იყო ერთ-ერთი ყველაზე გრანდიოზული საზოგადოებრივი აბანოები იმპერიის ისტორიაში. მისი მმართველობა ხშირად ასოცირდება ავტორიტარიზმთან, სამხედრო ძალაუფლების ზრდასთან და სასტიკ პოლიტიკურ რეპრესიებთან. კარაკალა მოკლეს 217 წლის 8 აპრილს, როდესაც ის თავის ლაშქართან ერთად მიდიოდა მესოპოტამიაში. მკვლელობა, როგორც ჩანს, ორგანიზებული იყო მაკრინუსის (Marcus Opellius Macrinus) მიერ, რომელიც იმხანად პრეტორიანელთა პრეფექტი იყო — მაღალი რანგის სამხედრო და პოლიტიკური ფიგურა. მაკრინუსს სავარაუდოდ ეშინოდა, რომ კარაკალა მას სიკვდილით დასჯიდა, ამიტომ მან პრევენციული ნაბიჯი გადადგა. კარაკალას სიკვდილით დასრულდა სევერუსების დინასტიის აქტიური ფაზა. ==ლიტერატურა== {{ქსე|5|392|სანიკიძე, ლ.}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons|Caracalla}} * [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Historia_Augusta/Caracalla*.html Life of Caracalla] (''Historia Augusta'' at LacusCurtius: ლათინური ტექსტი ინგლისური თარგმანით) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{რომის იმპერატორები}} [[კატეგორია:რომის იმპერატორები]] [[კატეგორია:დაბადებული 188]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 217]] [[კატეგორია:პრეტორიანელების მიერ მოკლული რომის იმპერატორები]] [[კატეგორია:რომის გაღმერთებული იმპერატორები]] [[კატეგორია:II საუკუნის რომის იმპერატორები]] azgel41p69124gzcc923zewzllye3vo 4828417 4828414 2025-07-08T09:43:27Z Arkaitz1974 85446 4828417 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი}} '''კარაკალა''' ({{lang-la|Lucius Septimius Bassianus Caracalla}}; დ. [[4 აპრილი]], [[188]] — გ. [[8 აპრილი]], [[217]]) — [[რომის იმპერატორების სია|რომის 22-ე იმპერატორი]] [[სევერუსები]]ს დინასტიიდან, [[ლუციუს სეპტიმიუს სევერუსი]]ს უფროსი ვაჟიშვილი. [[198]] წლიდან ის თავის ძმასთან [[გეტა]]სთან ერთად მართავდა [[რომის იმპერია]]ს. [[211]] წელს მან მოაკვლევინა გეტა და გახდა რომის იმპერატორი. [[217]] წელს ის მოკლეს გზაზე [[ჰარანი|ჰარანთან]]. ==ბიოგრაფია== კარაკალა დაიბადა 188 წლის 4 აპრილს, რომის იმპერატორ სეპტიმიუს სევერუსისა და [[იულია დომნა]]ს ოჯახში, ლუგდუნუმში (დღევანდელი ლიონი, საფრანგეთი). იყო სევერუსების დინასტიიდან, რომის იმპერატორთა ცნობილი ოჯახიდან. კარაკალა დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა არმიას და სამხედრო ძალას, რაც მის მმართველობის სტილზეც აისახა. მან განაახლა კამპანიები გერმანულ ტომების წინააღმდეგ, განსაკუთრებით რაინისა და დუნაის საზღვრებზე. 216 წელს კარაკალამ წამოიწყო კამპანია პართიის იმპერიის წინააღმდეგ. მას სურდა რომის გავლენის გაფართოება აღმოსავლეთში, თუმცა საბოლოოდ პართიასთან ბრძოლა გაუჭირდა. კარაკალას ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი რეფორმა იყო [[კარაკალას ედიქტი]]თ, რომელიც 212 წელს გამოსცა. ამ რეფორმით, მან რომის იმპერიის თითქმის ყველა თავისუფალ ადამიანს მიანიჭა რომის მოქალაქეობა, რაც მნიშვნელოვანი სოციალური და ეკონომიკური ცვლილებების გამოწვევად იქცა. კარაკალას ყველაზე დიდ არქიტექტურულ ქმნილებად ითვლება [[კარაკალას აბანოები]], რომლებიც რომში აიგო 212–216 წლებში. ეს იყო ერთ-ერთი ყველაზე გრანდიოზული საზოგადოებრივი აბანოები იმპერიის ისტორიაში. მისი მმართველობა ხშირად ასოცირდება ავტორიტარიზმთან, სამხედრო ძალაუფლების ზრდასთან და სასტიკ პოლიტიკურ რეპრესიებთან. კარაკალა მოკლეს 217 წლის 8 აპრილს, როდესაც ის თავის ლაშქართან ერთად მიდიოდა მესოპოტამიაში. მკვლელობა, როგორც ჩანს, ორგანიზებული იყო მაკრინუსის (Marcus Opellius Macrinus) მიერ, რომელიც იმხანად პრეტორიანელთა პრეფექტი იყო — მაღალი რანგის სამხედრო და პოლიტიკური ფიგურა. მაკრინუსს სავარაუდოდ ეშინოდა, რომ კარაკალა მას სიკვდილით დასჯიდა, ამიტომ მან პრევენციული ნაბიჯი გადადგა. კარაკალას სიკვდილით დასრულდა სევერუსების დინასტიის აქტიური ფაზა. ==ლიტერატურა== {{ქსე|5|392|სანიკიძე, ლ.}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons|Caracalla}} * [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Historia_Augusta/Caracalla*.html Life of Caracalla] (''Historia Augusta'' at LacusCurtius: ლათინური ტექსტი ინგლისური თარგმანით) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{რომის იმპერატორები}} [[კატეგორია:რომის იმპერატორები]] [[კატეგორია:დაბადებული 188]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 217]] [[კატეგორია:პრეტორიანელების მიერ მოკლული რომის იმპერატორები]] [[კატეგორია:რომის გაღმერთებული იმპერატორები]] [[კატეგორია:II საუკუნის რომის იმპერატორები]] s5nd4uwbfgeo6ijkl5hskt72dcono8z 4828424 4828417 2025-07-08T09:47:55Z Arkaitz1974 85446 4828424 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი}} '''კარაკალა''' ({{lang-la|Lucius Septimius Bassianus Caracalla}}; დ. [[4 აპრილი]], [[188]] — გ. [[8 აპრილი]], [[217]]) — [[რომის იმპერატორების სია|რომის 22-ე იმპერატორი]] [[სევერუსები]]ს დინასტიიდან, [[ლუციუს სეპტიმიუს სევერუსი]]ს უფროსი ვაჟიშვილი. [[198]] წლიდან ის თავის ძმასთან [[გეტა]]სთან ერთად მართავდა [[რომის იმპერია]]ს. [[211]] წელს მან მოაკვლევინა გეტა და გახდა რომის იმპერატორი. [[217]] წელს ის მოკლეს გზაზე [[ჰარანი|ჰარანთან]]. ==ბიოგრაფია== კარაკალა დაიბადა 188 წლის 4 აპრილს, რომის იმპერატორ სეპტიმიუს სევერუსისა და [[იულია დომნა]]ს ოჯახში, ლუგდუნუმში (დღევანდელი ლიონი, საფრანგეთი). იყო სევერუსების დინასტიიდან, რომის იმპერატორთა ცნობილი ოჯახიდან. კარაკალა დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა არმიას და სამხედრო ძალას, რაც მის მმართველობის სტილზეც აისახა. მან განაახლა კამპანიები გერმანულ ტომების წინააღმდეგ, განსაკუთრებით რაინისა და დუნაის საზღვრებზე. 216 წელს კარაკალამ წამოიწყო კამპანია პართიის იმპერიის წინააღმდეგ. მას სურდა რომის გავლენის გაფართოება აღმოსავლეთში, თუმცა საბოლოოდ პართიასთან ბრძოლა გაუჭირდა. კარაკალას ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი რეფორმა იყო [[კარაკალას ედიქტი]], რომელიც 212 წელს გამოსცა. ამ რეფორმით, მან რომის იმპერიის თითქმის ყველა თავისუფალ ადამიანს მიანიჭა რომის მოქალაქეობა, რაც მნიშვნელოვანი სოციალური და ეკონომიკური ცვლილებების გამოწვევად იქცა. კარაკალას ყველაზე დიდ არქიტექტურულ ქმნილებად ითვლება [[კარაკალას აბანოები]], რომლებიც რომში აიგო 212–216 წლებში. ეს იყო ერთ-ერთი ყველაზე გრანდიოზული საზოგადოებრივი აბანოები იმპერიის ისტორიაში. მისი მმართველობა ხშირად ასოცირდება ავტორიტარიზმთან, სამხედრო ძალაუფლების ზრდასთან და პოლიტიკურ რეპრესიებთან. მიიჩნევა რომ იყო სასტიკი და არაპოპულარული იმპერატორი, რომელმაც უამრავი მტერი გაიჩინა, მათ შორის თავის უახლოეს გარემოცვაშიც. კარაკალა მოკლეს 217 წლის 8 აპრილს, როდესაც ის თავის ლაშქართან ერთად მიდიოდა მესოპოტამიაში. მკვლელობა, როგორც ჩანს, ორგანიზებული იყო მაკრინუსის (Marcus Opellius Macrinus) მიერ, რომელიც იმხანად პრეტორიანელთა პრეფექტი იყო — მაღალი რანგის სამხედრო და პოლიტიკური ფიგურა. მაკრინუსს სავარაუდოდ ეშინოდა, რომ კარაკალა მას სიკვდილით დასჯიდა, ამიტომ მან პრევენციული ნაბიჯი გადადგა. კარაკალას სიკვდილით დასრულდა სევერუსების დინასტიის აქტიური ფაზა. ==ლიტერატურა== {{ქსე|5|392|სანიკიძე, ლ.}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons|Caracalla}} * [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Historia_Augusta/Caracalla*.html Life of Caracalla] (''Historia Augusta'' at LacusCurtius: ლათინური ტექსტი ინგლისური თარგმანით) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{რომის იმპერატორები}} [[კატეგორია:რომის იმპერატორები]] [[კატეგორია:დაბადებული 188]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 217]] [[კატეგორია:პრეტორიანელების მიერ მოკლული რომის იმპერატორები]] [[კატეგორია:რომის გაღმერთებული იმპერატორები]] [[კატეგორია:II საუკუნის რომის იმპერატორები]] humvsij3adsy8d788k5rcpjhkg3cq35 14 28921 4828032 4827313 2025-07-07T17:47:14Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828032 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Wars by country}} [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:სამხედრო ისტორია ქვეყნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:ომები ადგილმდებარეობის მიხედვით]] [[კატეგორია:კონფლიქტები ქვეყნების მიხედვით]] f5eip1nibn0ju2pcduhadx91jsex5zn 0 38215 4828130 4387610 2025-07-07T19:05:48Z DerFuchs 6187 4828130 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= |მშობლიური სახელი= |მშობლიური სახელი კოდი= |ლათინური სახელი= |name_color= white |back_color= ფონი |ლოგო= |ლოგო ზომა=220px |სურათი= |სურათი ზომა=300px |გერბი= |გერბი ზომა=200px |სურათის წარწერა= }} '''იაგელონის უნივერსიტეტი''' ([[პოლ.]] Uniwersytet Jagielloński) — უმაღლესი სასწავლო დაწესებულება [[კრაკოვი|კრაკოვში]], უძველესი და ერთ-ერთი უდიდესი [[პოლონეთი|პოლონეთში]], ერთ-ერთი უძველესი [[ევროპა]]ში. დაარსდა 1364 წლის 12 მაისს პოლონეთის მეფის [[კაზიმირ III დიდი]]ს ინიციატივით. განახლდა და გაფართოვდა დედოფალი [[იადვიგა]]სა და ვლადისლავ იაგელოს თაოსნობით. თავდაპირველად ერქვა Studium Generale, შემდეგ კრაკოვის აკადემია (პოლ. Akademia Krakowska), მოგვიანებით Szkoła Główna Koronna. XIX საუკუნეში მიიღო მისი ამჟამინდელი სახელწოდება, იაგელონების დინასტიასთან მისი კავშირის ხაზგასასმელად. ==ფაკულტეტები== სწავლება უნივერსიტეტში მიმდინარეობს სხვადასხვა ფაკულტეტებზე. ესენია: * სამართალი და ადმინისტრირება * სამედიცინო * სააფთიაქო და სამედიცინო ანალიზი * ჯანდაცვა * ფილოსოფია * ისტორია * ფილოლოგია * პოლონური ენა და ლიტერატურა * ფიზიკა, ასტრონომია და გამოყენებითი ინფორმატიკა * მათემატიკა და ინფორმატიკა * ქიმია * ბიოლოგია და მეცნიერება დედამიწის შესახებ * მენეჯმენტი და სოციალური კომუნიკაცია * საერთაშორისო და პოლიტიკური სწავლება * ბიოქიმია, ბიოფიზიკა და ბიოტექნოლოგია * უნივერსიტეტის ვეტერინარული ცენტრი (ერთობლივი ფაკულტეტი კრაკოვის უნივერსიტეტთან) * სინქროტრონული რადიაციის ეროვნული ცენტრი SOLARIS<ref>[https://synchrotron.uj.edu.pl/ SOLARIS]</ref> * იაგელონის უნივერსიტეტის სამედიცინო კოლეჯი ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat|Jagiellonian University}} * [http://www.uj.edu.pl/index.html Uniwersytet Jagielloński] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{განათლება}} [[კატეგორია:პოლონეთის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:კრაკოვი]] [[კატეგორია:უნივერსიტეტები ანბანის მიხედვით]] [[კატეგორია:1364 წელს დაარსებულები]] ma2ron8p6fjoytbg8pgo6yneyq51tor 4828132 4828130 2025-07-07T19:07:26Z DerFuchs 6187 4828132 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= |მშობლიური სახელი= |მშობლიური სახელი კოდი= |ლათინური სახელი= |name_color= white |back_color= ფონი |ლოგო= |ლოგო ზომა=220px |სურათი= |სურათი ზომა=300px |გერბი= |გერბი ზომა=200px |სურათის წარწერა= |ფერები={{Color box|#003399}}{{Color box|#FFD700}} ლურჯი და ოქროსფერი }} '''იაგელონის უნივერსიტეტი''' ([[პოლ.]] Uniwersytet Jagielloński) — უმაღლესი სასწავლო დაწესებულება [[კრაკოვი|კრაკოვში]], უძველესი და ერთ-ერთი უდიდესი [[პოლონეთი|პოლონეთში]], ერთ-ერთი უძველესი [[ევროპა]]ში. დაარსდა 1364 წლის 12 მაისს პოლონეთის მეფის [[კაზიმირ III დიდი]]ს ინიციატივით. განახლდა და გაფართოვდა დედოფალი [[იადვიგა]]სა და ვლადისლავ იაგელოს თაოსნობით. თავდაპირველად ერქვა Studium Generale, შემდეგ კრაკოვის აკადემია (პოლ. Akademia Krakowska), მოგვიანებით Szkoła Główna Koronna. XIX საუკუნეში მიიღო მისი ამჟამინდელი სახელწოდება, იაგელონების დინასტიასთან მისი კავშირის ხაზგასასმელად. ==ფაკულტეტები== სწავლება უნივერსიტეტში მიმდინარეობს სხვადასხვა ფაკულტეტებზე. ესენია: * სამართალი და ადმინისტრირება * სამედიცინო * სააფთიაქო და სამედიცინო ანალიზი * ჯანდაცვა * ფილოსოფია * ისტორია * ფილოლოგია * პოლონური ენა და ლიტერატურა * ფიზიკა, ასტრონომია და გამოყენებითი ინფორმატიკა * მათემატიკა და ინფორმატიკა * ქიმია * ბიოლოგია და მეცნიერება დედამიწის შესახებ * მენეჯმენტი და სოციალური კომუნიკაცია * საერთაშორისო და პოლიტიკური სწავლება * ბიოქიმია, ბიოფიზიკა და ბიოტექნოლოგია * უნივერსიტეტის ვეტერინარული ცენტრი (ერთობლივი ფაკულტეტი კრაკოვის უნივერსიტეტთან) * სინქროტრონული რადიაციის ეროვნული ცენტრი SOLARIS<ref>[https://synchrotron.uj.edu.pl/ SOLARIS]</ref> * იაგელონის უნივერსიტეტის სამედიცინო კოლეჯი ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat|Jagiellonian University}} * [http://www.uj.edu.pl/index.html Uniwersytet Jagielloński] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{განათლება}} [[კატეგორია:პოლონეთის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:კრაკოვი]] [[კატეგორია:უნივერსიტეტები ანბანის მიხედვით]] [[კატეგორია:1364 წელს დაარსებულები]] 3zxzoyn6odb90pbrfzwsg6oa86obe72 4828133 4828132 2025-07-07T19:07:57Z DerFuchs 6187 4828133 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= |მშობლიური სახელი= |მშობლიური სახელი კოდი= |ლათინური სახელი= |name_color= white |back_color= #003399 |ლოგო= |ლოგო ზომა=110px |სურათი= |სურათი ზომა=300px |გერბი= |გერბი ზომა=200px |სურათის წარწერა= |ფერები={{Color box|#003399}}{{Color box|#FFD700}} ლურჯი და ოქროსფერი }} '''იაგელონის უნივერსიტეტი''' ([[პოლ.]] Uniwersytet Jagielloński) — უმაღლესი სასწავლო დაწესებულება [[კრაკოვი|კრაკოვში]], უძველესი და ერთ-ერთი უდიდესი [[პოლონეთი|პოლონეთში]], ერთ-ერთი უძველესი [[ევროპა]]ში. დაარსდა 1364 წლის 12 მაისს პოლონეთის მეფის [[კაზიმირ III დიდი]]ს ინიციატივით. განახლდა და გაფართოვდა დედოფალი [[იადვიგა]]სა და ვლადისლავ იაგელოს თაოსნობით. თავდაპირველად ერქვა Studium Generale, შემდეგ კრაკოვის აკადემია (პოლ. Akademia Krakowska), მოგვიანებით Szkoła Główna Koronna. XIX საუკუნეში მიიღო მისი ამჟამინდელი სახელწოდება, იაგელონების დინასტიასთან მისი კავშირის ხაზგასასმელად. ==ფაკულტეტები== სწავლება უნივერსიტეტში მიმდინარეობს სხვადასხვა ფაკულტეტებზე. ესენია: * სამართალი და ადმინისტრირება * სამედიცინო * სააფთიაქო და სამედიცინო ანალიზი * ჯანდაცვა * ფილოსოფია * ისტორია * ფილოლოგია * პოლონური ენა და ლიტერატურა * ფიზიკა, ასტრონომია და გამოყენებითი ინფორმატიკა * მათემატიკა და ინფორმატიკა * ქიმია * ბიოლოგია და მეცნიერება დედამიწის შესახებ * მენეჯმენტი და სოციალური კომუნიკაცია * საერთაშორისო და პოლიტიკური სწავლება * ბიოქიმია, ბიოფიზიკა და ბიოტექნოლოგია * უნივერსიტეტის ვეტერინარული ცენტრი (ერთობლივი ფაკულტეტი კრაკოვის უნივერსიტეტთან) * სინქროტრონული რადიაციის ეროვნული ცენტრი SOLARIS<ref>[https://synchrotron.uj.edu.pl/ SOLARIS]</ref> * იაგელონის უნივერსიტეტის სამედიცინო კოლეჯი ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat|Jagiellonian University}} * [http://www.uj.edu.pl/index.html Uniwersytet Jagielloński] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{განათლება}} [[კატეგორია:პოლონეთის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:კრაკოვი]] [[კატეგორია:უნივერსიტეტები ანბანის მიხედვით]] [[კატეგორია:1364 წელს დაარსებულები]] d7h89zofrlzl42782s7teybvx9htw3a 4828134 4828133 2025-07-07T19:09:00Z DerFuchs 6187 4828134 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= იაგელონის უნივერსიტეტი |მშობლიური სახელი=Uniwersytet Jagielloński |მშობლიური სახელი კოდი=pl |ლათინური სახელი=Universitas Iagellonica Cracoviensis<ref>{{cite web |url=https://books.google.com/books?id=kODqAAAAMAAJ |title=Universitas Iagellonica Cracoviensis acta scientarum litterarumque: Schedae litterariae |last1=Jagielloński |first1=Uniwersytet |date=1973 }}</ref> |name_color= white |back_color= #003399 |ლოგო= |ლოგო ზომა=100px |სურათი= |სურათი ზომა=300px |გერბი= |გერბი ზომა=200px |სურათის წარწერა= |ფერები={{Color box|#003399}}{{Color box|#FFD700}} ლურჯი და ოქროსფერი }} '''იაგელონის უნივერსიტეტი''' ([[პოლ.]] Uniwersytet Jagielloński) — უმაღლესი სასწავლო დაწესებულება [[კრაკოვი|კრაკოვში]], უძველესი და ერთ-ერთი უდიდესი [[პოლონეთი|პოლონეთში]], ერთ-ერთი უძველესი [[ევროპა]]ში. დაარსდა 1364 წლის 12 მაისს პოლონეთის მეფის [[კაზიმირ III დიდი]]ს ინიციატივით. განახლდა და გაფართოვდა დედოფალი [[იადვიგა]]სა და ვლადისლავ იაგელოს თაოსნობით. თავდაპირველად ერქვა Studium Generale, შემდეგ კრაკოვის აკადემია (პოლ. Akademia Krakowska), მოგვიანებით Szkoła Główna Koronna. XIX საუკუნეში მიიღო მისი ამჟამინდელი სახელწოდება, იაგელონების დინასტიასთან მისი კავშირის ხაზგასასმელად. ==ფაკულტეტები== სწავლება უნივერსიტეტში მიმდინარეობს სხვადასხვა ფაკულტეტებზე. ესენია: * სამართალი და ადმინისტრირება * სამედიცინო * სააფთიაქო და სამედიცინო ანალიზი * ჯანდაცვა * ფილოსოფია * ისტორია * ფილოლოგია * პოლონური ენა და ლიტერატურა * ფიზიკა, ასტრონომია და გამოყენებითი ინფორმატიკა * მათემატიკა და ინფორმატიკა * ქიმია * ბიოლოგია და მეცნიერება დედამიწის შესახებ * მენეჯმენტი და სოციალური კომუნიკაცია * საერთაშორისო და პოლიტიკური სწავლება * ბიოქიმია, ბიოფიზიკა და ბიოტექნოლოგია * უნივერსიტეტის ვეტერინარული ცენტრი (ერთობლივი ფაკულტეტი კრაკოვის უნივერსიტეტთან) * სინქროტრონული რადიაციის ეროვნული ცენტრი SOLARIS<ref>[https://synchrotron.uj.edu.pl/ SOLARIS]</ref> * იაგელონის უნივერსიტეტის სამედიცინო კოლეჯი ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat|Jagiellonian University}} * [http://www.uj.edu.pl/index.html Uniwersytet Jagielloński] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{განათლება}} [[კატეგორია:პოლონეთის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:კრაკოვი]] [[კატეგორია:უნივერსიტეტები ანბანის მიხედვით]] [[კატეგორია:1364 წელს დაარსებულები]] g4qbdtlp4scw7z15fkg18foumd40ab9 0 42676 4828382 3693030 2025-07-08T08:48:55Z Ziv 166415 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Pediment.jpg]] → [[File:The central pediment of the Academy of Athens, Greece 2004.jpg]] [[c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] · More precise 4828382 wikitext text/x-wiki [[სურათი:The central pediment of the Academy of Athens, Greece 2004.jpg|მინი|300პქ|საბერძნეთის ეროვნული ასამბლეის შენობის ზედა ნაწილი. ფრონტონი შემკულია ქანდაკებებით.]] '''ფრონტონი''' ([[ფრანგ.]] fronton < [[ლათ.]] frons, ნათესაობითი ბრუნვა frontis - შუბლი, წინა მხარე) — [[არქიტექტურა]]ში, შენობის ფასადის, [[პორტიკო|პორტიკის]], კოლონადის დამაგვირგვინებელი ნაწილი (ჩვეულებრივ სამკუთხედის ფორმისა), რომელიც შემოფარგლულია სახურავის 2 ფერდითა და კარნიზით. ფრონტონის არეს (ტიმპანი) ხშირად ამკობენ ქანდაკებით, რელიეფით და სხვა. ==ლიტერატურა== {{ქსე|10|407}} [[კატეგორია:არქიტექტურული ელემენტები]] 51n0iyk67hdy1flciu082h0c626fdo1 14 44179 4828052 4824774 2025-07-07T17:50:31Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828052 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Culture of Cuba}} [[კატეგორია:კუბა|კულტურა]] [[კატეგორია:კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:კარიბული კულტურა]] [[კატეგორია:ცენტრალურამერიკული კულტურა]] [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ჩრდილოამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]] 915251pzrlh04c3qgjlim8qeglur46r 14 45049 4828047 4824695 2025-07-07T17:50:02Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828047 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Culture of Argentina}} [[კატეგორია:არგენტინა|კულტურა]] [[კატეგორია:კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] aeqjtq0njsu7zse9nhm4ybronyrzum6 4828059 4828047 2025-07-07T17:51:31Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828059 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Culture of Argentina}} [[კატეგორია:არგენტინა|კულტურა]] [[კატეგორია:კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] cmr22cwtkjb27z5wwrk3xlkkbrl4ys4 14 45052 4828055 4824802 2025-07-07T17:50:46Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828055 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Culture of Uruguay}} [[კატეგორია:ურუგვაი|კულტურა]] [[კატეგორია:კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] 1d4zawprk1kbshuiubhqvppn6dtowpc 4828064 4828055 2025-07-07T17:51:57Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828064 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Culture of Uruguay}} [[კატეგორია:ურუგვაი|კულტურა]] [[კატეგორია:კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] d58mi28j6hoauqp72ri7rkj5g40bqwb 14 45093 4828049 4824721 2025-07-07T17:50:16Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828049 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Culture of the Dominican Republic}} [[კატეგორია:დომინიკელთა რესპუბლიკა|კულტურა]] [[კატეგორია:კარიბული კულტურა]] [[კატეგორია:ცენტრალურამერიკული კულტურა]] [[კატეგორია:კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ჩრდილოამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] gqt651k4rc8aezg14bpvmqwjt9lm9jg 14 45716 4828048 4824760 2025-07-07T17:50:12Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828048 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Culture of Brazil}} [[კატეგორია:ბრაზილია|კულტურა]] [[კატეგორია:კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] ol0acacylg44yc9t3sdjhxdsiegjs7s 4828060 4828048 2025-07-07T17:51:37Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828060 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Culture of Brazil}} [[კატეგორია:ბრაზილია|კულტურა]] [[კატეგორია:კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] tn1zbz0w59gdc2241a5uzg3xb224vo8 0 46370 4828378 4750369 2025-07-08T08:43:04Z Arkaitz1974 85446 4828378 wikitext text/x-wiki {{ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები | სახელი = უკრაინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები | ემბლემა = Logo of Football Federation of Ukraine 2016.png | ემბლემის ზომა = 140პქ | ფიფა-ს ტრიგრამა = UKR | მეტსახელი = Жовто-Сині<br />"ყვითელ-ლურჯები" | ასოციაცია = უკრაინის ფეხბურთის ასოციაცია | კონფედერაცია = [[უეფა]] | მწვრთვნელი = {{Flagicon|Ukraine}} [[ანდრეი შევჩენკო]] | დამხმარე მწვრთვნელი = | კაპიტანი = ანდრეი პიატოვი | საუკეთესო თასები = | საუკეთესო შედეგი = | შინაური სტადიონი = | ყველაზე მეტი კეპი = [[ანატოლი ტიმოშჩუკი]] (144) | წამყვანი მეგოლე = [[ანდრეი შევჩენკო]] (48) | მოდელი_la1=|მოდელი_b1=_ scga06|მოდელი_ra1= | მარცხენა მკლავი1=F8E052|ტანი1=F8E052|მარჯვენა მკლავი1=F8E052|შორტები1=F8E052|წინდები1=F8E052 | მოდელი_la2=|მოდელი_b2=_ukra06|მოდელი_ra2= | მარცხენა მკლავი2=2855A6|ტანი2=2855A6|მარჯვენა მკლავი2=2855A6|შორტები2=2855A6|წინდები2=2855A6 | პირველი თამაში = {{Flagicon|Ukraine}} უკრაინა 1–3 [[უნგრეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|უნგრეთი]] {{Flagicon|Hungary}}<br />([[უჟგოროდი]], [[უკრაინა]]; [[29 აპრილი]], [[1992]]) | უდიდესი გამარჯვება = {{Flagicon|Ukraine}} უკრაინა 6–0 [[აზერბაიჯანის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|აზერბაიჯანი]] {{Flagicon|Azerbaijan}}<br />([[კიევი]], [[უკრაინა]]; [[15 აგვისტო]], [[2006]]) | უდიდესი დამარცხება = {{Flagicon|Croatia}} [[ხორვატიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ხორვატია]] 4–0 უკრაინა {{Flagicon|Ukraine}}<br />([[ზაგრები]], [[ხორვატია]]; [[25 მარტი]], [[1995]])<br /> {{Flagicon|Spain}} [[ესპანეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ესპანეთი]] 4–0 უკრაინა {{Flagicon|Ukraine}}<br />([[ლაპციგი]], [[გერმანია]]; [[14 ივნისი]], [[2006]]) | მსოფლიო ჩემპიონატზე გამოჩენა = 1 | მსოფლიო ჩემპიონატი პირველად = 2006 | საუკეთესო მსოფლიო ჩემპიონატი = მეოთხედფინალი [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2006|2006]], | რეგიონული სახელი = | რეგიონულ თასზე გამოჩენა = | რეგიონული თასი პირველად = | საუკეთესო რეგიონული თასი = | pattern_la1 = _ukr24h | pattern_b1 = _ukr24h | pattern_ra1 = _ukr24h | pattern_sh1 = _ukr24h | pattern_so1 = | leftarm1 = FFe000 | body1 = FFe000 | rightarm1 = FFe000 | shorts1 = FFe000 | socks1 = FFe000 | pattern_la2 = _ukr24a | pattern_b2 = _ukr24a | pattern_ra2 = _ukr24a | pattern_sh2 = _ukr24a | pattern_so2 = | leftarm2 = 0040FF | body2 = 0040FF | rightarm2 = 0040FF | shorts2 = 0040FF | socks2 = 0040FF }} '''უკრაინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები''' — წარმოადგენს [[უკრაინა]]ს საერთაშორისო ტურნირებზე და შეხვედრებზე [[ფეხბურთი|ფეხბურთში]]. ნაკრების კონტროლს და ხელმძღვანელობას ახორციელებს უკრაინის ფეხბურთის ასოციაცია. ნაკრების ყველაზე დიდ მიღწევას დღემდე წარმოადგენს [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006|2006]] წლის მსოფლიო ჩემპიონატის [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006#მეოთხედფინალები|მეოთხედფინალში]] გასვლა, გუნდის მაშინდელი მთავარი მწვრთნელის [[ოლეგ ბლოხინი]]ს ხელმძღვანელობით. 2025 წლის 8 ივლისის მონაცემებით [[ფიფა]]-ს რეიტინგში იკავებს 25-ე ადგილს, შესაბამისად მე-13 ადგილს ევროპის ქვეყნების ეროვნულ ნაკრებთა შორის.<ref>[https://www.fifa.com/fifa-world-ranking/ranking-table/men/ The FIFA/Coca-Cola World Ranking] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160625101558/http://www.fifa.com/fifa-world-ranking/index.html |date=2016-06-25 }} — მონაცემთა განახლების თარიღი: 25 ივლისი, 2019. წყარო: [https://www.fifa.com ''fifa.com'']. წაკითხვის თარიღი: 20 აგვისტო, 2019.</ref> ===ნაკრების ყველა დროის სტატისტიკა=== [[File:Ukraine national football team (matches with opponents).png|thumb|267 პქ|<center>უკრაინის ნაკრების მეტოქეთა განლაგება მსოფლიო რუკაზე (2014).</center>]] [[File:Ukraine national football team 20120611.jpg|thumb|267 პქ|<center>უკრაინის ნაკრები [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 2012|2012 წლის ევროპის ჩემპიონატზე]] [[შვედეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვედებთან]] მატჩის წინ.</center>]] [[File:Ukraine vs Luxembourg 14062015 UEFA EURO 2016 Qualifying round - Group C (6).jpg|thumb|right|267 პქ|<center>უკრაინის ნაკრები [[ლუქსემბურგის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ლუქსემბურგელებთან]] მატჩის წინ, 2015 წლის 14 ივნისი.</center>]] [[File:Ukro-Maki (11).jpg|267 პქ|thumb|right|<center>ანატოლი ტიმოშჩუკი — უკრაინის ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი ჩატარებული მატჩების რაოდენობით.</center>]] [[File:Andriy Shevchenko-ua2011.jpeg|267 პქ|thumb|right|<center>[[ანდრეი შევჩენკო]] — უკრაინის ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი.</center>]] ქვემოთ მოყვანილია უკრაინის ნაკრების ყველა დროის სტატისტიკა 2019 წლის 10 ივნისის მონაცემებით.<ref>{{cite web |title=All matches |url=http://www.ffu.org.ua/ukr/teams/teams_main/a_history/ |work=ffu.org.ua |accessdate=20 აგვისტო 2019}}</ref> {| bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;text-align:center;" |+'''პირობითი ნიშნები''' | style="background: #CCFFCC;" width="20" | | bgcolor="#ffffff" align="left" | '''დადებითი ბალანსი''' (მეტი მოგება) |- | style="background: #FFFFBB;" width="20" | | bgcolor="#ffffff" align="left" | '''ნეიტრალური ბალანსი''' (თანაბარი მ/წ ბალანსი) |- | style="background: #FFBBBB;" width="20" | | bgcolor="#ffffff" align="left" | '''უარყოფითი ბალანსი''' (მეტი წაგება) |} {| class="wikitable sortable" style="font-size:100%; text-align:center;" |- ! მეტოქე ! კონფედერაცია ! მატჩი ! მოგება ! ფრე ! წაგება ! გბ ! მბ ! ბბ |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|ALB}} ||[[უეფა]]|| 6 || 5 || 1 || 0 || 13 || 4 || +9 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|AND}} ||[[უეფა]]|| 4 || 4 || 0 || 0 || 17 || 0 || +17 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|ARM}} ||[[უეფა]]|| 8 || 5 || 3 || 0 || 17 || 8 || +9 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|AUT}} ||[[უეფა]]|| 2 || 1 || 0 || 1 || 4 || 4 || 0 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|AZE}} ||[[უეფა]]|| 2 || 1 || 1 || 0 || 6 || 0 || +6 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|BLR}} ||[[უეფა]]|| 9 || 5 || 3 || 1 || 12 || 5 || +7 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|BRA}} ||[[კონმებოლი]]|| 1 || 0 || 0 || 1 || 0 || 2 || −2 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|BUL}} ||[[უეფა]]|| 5 || 3 || 2 || 0 || 7 || 2 || +5 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|CMR}} ||[[აფრიკის ფეხბურთის კონფედერაცია|კაფ]]|| 1 || 0 || 1 || 0 || 0 || 0 || 0 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|CAN}} ||[[კონკაკაფი]]|| 1 || 0 || 1 || 0 || 2 || 2 || 0 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|CHI}} ||[[კონმებოლი]]|| 1 || 1 || 0 || 0 || 2 || 1 || +1 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|CRC}} ||[[კონკაკაფი]]|| 1 || 1 || 0 || 0 || 4 || 0 || +4 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|CRO}} ||[[უეფა]]|| 9 || 1 || 3 || 5 || 5 || 15 || −10 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|CYP}} ||[[უეფა]]|| 3 || 1 || 1 || 1 || 5 || 5 || 0 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|CZE}} ||[[უეფა]]|| 4 || 2 || 1 || 1 || 3 || 5 || −2 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|DEN}} ||[[უეფა]]|| 3 || 1 || 1 || 1 || 2 || 2 || 0 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|ENG}} ||[[უეფა]]|| 7 || 1 || 2 || 4 || 3 || 9 || −6 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|EST}} ||[[უეფა]]|| 4 || 4 || 0 || 0 || 10 || 0 || +10 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|FRO}} ||[[უეფა]]|| 2 || 2 || 0 || 0 || 7 || 0 || +7 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|FIN}} ||[[უეფა]]|| 2 || 2 || 0 || 0 || 3 || 1 || +2 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|FRA}} ||[[უეფა]]|| 9 || 1 || 3 || 5 || 5 || 14 || −9 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|GEO}} ||[[უეფა]]|| 9 || 6 || 3 || 0 || 16 || 6 || +10 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|GER}} ||[[უეფა]]|| 6 || 0 || 3 || 3 || 5 || 12 || −7 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|GRE}} ||[[უეფა]]|| 6 || 2 || 2 || 2 || 4 || 3 || +1 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|HUN}} ||[[უეფა]]|| 2 || 0 || 0 || 2 || 2 || 5 || −3 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|ISL}} ||[[უეფა]]|| 4 || 1 || 2 || 1 || 3 || 4 || −1 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|IRN}} ||[[აზიის ფეხბურთის კონფედერაცია|აფკ]]|| 1 || 0 || 0 || 1 || 0 || 1 || −1 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|ISR}} ||[[უეფა]]|| 6 || 2 || 2 || 2 || 7 || 5 || +2 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|ITA}} ||[[უეფა]]|| 8 || 0 || 2 || 6 || 3 || 15 || −12 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|JPN}} ||[[აზიის ფეხბურთის კონფედერაცია|აფკ]]|| 3 || 2 || 0 || 1 || 3 || 2 || +1 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|KAZ}} ||[[უეფა]]|| 4 || 4 || 0 || 0 || 9 || 3 || +6 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|KOS}} ||[[უეფა]]|| 2 || 2 || 0 || 0 || 5 || 0 || +5 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|LAT}} ||[[უეფა]]|| 3 || 2 || 1 || 0 || 3 || 1 || +2 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|LIT}} ||[[უეფა]]|| 8 || 5 || 1 || 2 || 15 || 8 || +7 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|LBY}} ||[[აფრიკის ფეხბურთის კონფედერაცია|კაფ]]|| 2 || 1 || 1 || 0 || 4 || 1 || +3 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|LUX}} ||[[უეფა]]|| 5 || 5 || 0 || 0 || 12 || 1 || +11 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|MKD}} ||[[უეფა]]|| 4 || 2 || 1 || 1 || 3 || 1 || +2 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|MEX}} ||[[კონკაკაფი]]|| 1 || 0 || 0 || 1 || 1 || 2 || −1 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|MDA}} ||[[უეფა]]|| 5 || 3 || 2 || 0 || 6 || 3 || +3 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|MNE}} ||[[უეფა]]|| 2 || 1 || 0 || 1 || 4 || 1 || +3 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|MAR}} ||[[აფრიკის ფეხბურთის კონფედერაცია|კაფ]]|| 1 || 0 || 1 || 0 || 0 || 0 || 0 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|NED}} ||[[უეფა]]|| 2 || 0 || 1 || 1 || 1 || 4 || −3 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|NIG}} ||[[აფრიკის ფეხბურთის კონფედერაცია|კაფ]]|| 1 || 1 || 0 || 0 || 2 || 1 || +1 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|NIR}} ||[[უეფა]]|| 5 || 2 || 2 || 1 || 3 || 3 || 0 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|NOR}} ||[[უეფა]]|| 5 || 4 || 1 || 0 || 5 || 0 || +5 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|POL}} ||[[უეფა]]|| 8 || 3 || 2 || 3 || 9 || 9 || 0 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|POR}} ||[[უეფა]]|| 3 || 1 || 1 || 1 || 2 || 2 || 0 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|ROM}} ||[[უეფა]]|| 6 || 2 || 1 || 3 || 10 || 14 || −4 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|RUS}} ||[[უეფა]]|| 2 || 1 || 1 || 0 || 4 || 3 || +1 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|SMR}} ||[[უეფა]]|| 2 || 2 || 0 || 0 || 17 || 0 || +17 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|KSA}} ||[[აზიის ფეხბურთის კონფედერაცია|აფკ]]|| 2 || 1 || 1 || 0 || 5 || 1 || +4 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|KOR}} ||[[აზიის ფეხბურთის კონფედერაცია|აფკ]]|| 2 || 0 || 0 || 2 || 0 || 3 || −3 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|SCO}} ||[[უეფა]]|| 2 || 1 || 0 || 1 || 3 || 3 || 0 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|SER}} ||[[უეფა]]|| 6 || 6 || 0 || 0 || 14 || 1 || +13 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|SVK}} ||[[უეფა]]|| 8 || 3 || 3 || 2 || 9 || 10 || –1 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|SVN}} ||[[უეფა]]|| 6 || 1 || 3 || 2 || 7 || 7 || 0 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|ESP}} ||[[უეფა]]|| 5 || 0 || 1 || 4 || 3 || 10 || −7 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|SUI}} ||[[უეფა]]|| 2 || 1 || 1 || 0 || 2 || 2 || 0 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|SWE}} ||[[უეფა]]|| 4 || 2 || 1 || 1 || 4 || 3 || +1 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|TUN}} ||[[აფრიკის ფეხბურთის კონფედერაცია|კაფ]]|| 1 || 1 || 0 || 0 || 1 || 0 || +1 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|TUR}} ||[[უეფა]]|| 9 || 2 || 3 || 4 || 9 || 11|| −2 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|UAE}} ||[[აზიის ფეხბურთის კონფედერაცია|აფკ]]|| 1 || 0 || 1 || 0 || 1 || 1 || 0 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|USA}} ||[[კონკაკაფი]]|| 4 || 3 || 1 || 0 || 5 || 1 || +4 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|URU}} ||[[კონმებოლი]]|| 1 || 0 || 0 || 1 || 2 || 3 || −1 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|UZB}} ||[[აზიის ფეხბურთის კონფედერაცია|აფკ]]|| 2 || 2 || 0 || 0 || 4 || 1 || +3 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|WAL}} ||[[უეფა]]|| 4 || 2 || 2 || 0 || 3 || 1 || +2 |- class="sortbottom" ! ჯამი ||5/6|| 245 || 118 || 64 || 63 || 346 || 229 || +117 |} ===ყველაზე მეტი მატჩი=== 2019 წლის 22 იანვრის მონაცემებით <ref>[http://www.rsssf.com/miscellaneous/oekr-recintlp.html Appearances for Ukraine National Team] — მონაცემები აღნიშნული დოკუმენტის სახით მომზადებული და წარმოდგენილია მათიას არნოლდის ({{lang-en|Matthias Arnhold}}) და რობერტო მამრუდის ({{lang-en|Roberto Mamrud}}) მიერ. მონაცემთა განახლების თარიღი: 22 იანვარი, 2019. წყარო: [http://www.rsssf.com ''Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation'']. წაკითხვის თარიღი: 20 აგვისტო, 2019.</ref> {| class="wikitable sortable" style="font-size:100%; text-align:center;" |- !# !ფეხბურთელი !კარიერა !მატჩი !გოლი |- |1 |align="left"|[[ანატოლი ტიმოშჩუკი]] |26.04.2000–21.06.2016 |144 |4 |- |2 |align="left"|[[ანდრეი შევჩენკო]] |25.03.1995–19.06.2012 |111 |48 |- |3 |align="left"|[[რუსლან როტანი]] |12.02.2003–27.03.2018 |100 |8 |- |4 |align="left"|[[ოლეგ გუსევი]] |20.08.2003–24.03.2016 |98 |13 |- |5 |align="left"|[[ალექსანდრ შოვკოვსკი]] |13.11.1994–29.02.2012 |92 |0 |- |6 |align="left"|[[ანდრეი პიატოვი]] |22.08.2007–16.10.2018 |85 |0 |- |7 |align="left"|[[ანდრეი იარმოლენკო]] |05.09.2009–16.10.2018 |80 |36 |- |8 |align="left"|[[ევგენი კონოპლიანკა]] |25.05.2010–19.11.2018 |78 |19 |- |9 |align="left"|[[სერგეი რებროვი]] |27.06.1992–06.09.2006 |75 |15 |- |10 |align="left"|[[ანდრეი ვორონინი]] |27.03.2002–15.06.2012 |74 |8 |- |} == ფორმა == === საშინაო === {| |- | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _whiteshoulders | pattern_b = | pattern_ra = _whiteshoulders | pattern_sh = | pattern_so = _color_3_stripes_white | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = 1992 — 1997 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _blueshoulders | pattern_b = | pattern_ra = _blueshoulders | pattern_sh = | pattern_so = _color_3_stripes_blue | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 0000FF | socks = FFFF00 | title = 1998 — 2001 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = | pattern_b = | pattern_ra = | pattern_sh = | pattern_so = _color_3_stripes_blue | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = FFFF00 | socks = FFFF00 | title = 2002 — 2003 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _Panam3(2) | pattern_b = _sochaux0405h | pattern_ra = _Panam3(2) | pattern_sh = _lotto | pattern_so = | leftarm = FFDD00 | body = FFDD00 | rightarm = FFDD00 | shorts = FFDD00 | socks = FFDD00 | title = 2004 — 2005 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _Panam3(2) | pattern_b = _scga06 | pattern_ra = _Panam3(2) | pattern_sh = _scgh06 | pattern_so = | leftarm = F8E052 | body = F8E052 | rightarm = F8E052 | shorts = F8E052 | socks = F8E052 | title = ЧМ — 2006, 2006 — 2007 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი |pattern_la = _Panam3(2) |pattern_b = _bluebow |pattern_ra = _Panam3(2) |pattern_sh = _bluesides |pattern_so = |leftarm = FFFF00 |body = FFFF00 |rightarm = FFFF00 |shorts = FFFF00 |socks = FFFF00 | title = 2008 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr09h | pattern_b = _ukr09h | pattern_ra = _ukr09h | pattern_sh = _bate1011a | pattern_so = _color_3_stripes_blue | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFF00 | title = 2009 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr10h | pattern_b = _ukr10h | pattern_ra = _ukr10h | pattern_sh = _ukr10h | pattern_so = _ukr10h | leftarm = FEF602 | body = FEF602 | rightarm = FEF602 | shorts = FEF602 | socks = FFDD00 | title = 2010 — 2011 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr12h | pattern_b = _ukr12h | pattern_ra = _ukr12h | pattern_sh = _tigres1011h | pattern_so = _color_3_stripes_blue | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFDD00 | title = Евро — 2012, 2011 — 2014 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr14h | pattern_b = _ukr14h | pattern_ra = _ukr14h | pattern_sh = _ukr14h | pattern_so = _ukr14h | leftarm = FFE309 | body = FFE309 | rightarm = FFE309 | shorts = FFE309 | socks = FFE309 | title = 2014 — 2015 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr16h | pattern_b = _ukr16h | pattern_ra = _ukr16h | pattern_sh = _ukr16h | pattern_so = _ukr16h | leftarm = FFE309 | body = FFE309 | rightarm = FFE309 | shorts = FFE309 | socks = f8db59 | title = Евро — 2016 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ucrania17h | pattern_b = _ucrania17h | pattern_ra = _ucrania17h | pattern_sh = _ucrania17h | pattern_so = | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = FFFF00 | socks = FFFF00 | title = 2017 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr18h | pattern_b = _ukr18h | pattern_ra = _ukr18h | pattern_sh = | pattern_so = | leftarm = FFE000 | body = FFE000 | rightarm = FFE000 | shorts = FFE000 | socks = FFE000 | title = 2018 — н.в. }} |} === საგარეო === {| |- | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _blueshoulders | pattern_b = | pattern_ra = _blueshoulders | pattern_sh = | pattern_so = _color_3_stripes_blue | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 0000FF | socks = FFFF00 | title = 1992 — 1997 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _yellowshoulders | pattern_b = | pattern_ra = _yellowshoulders | pattern_sh = | pattern_so = _color_3_stripes_yellow | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = 0000FF | shorts = FFFF00 | socks = 0000FF | title = 1998 — 2001 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = | pattern_b = | pattern_ra = | pattern_sh = | pattern_so = _color_3_stripes_yellow | leftarm = 0002FF | body = 0003FF | rightarm = 0002FF | shorts = 0003FF | socks = 0002FF | title = 2002 — 2003 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _Panam3(2) | pattern_b = _yellowarc | pattern_ra = _Panam3(2) | pattern_sh = _lotto | pattern_so = |leftarm = 000080 |body = 000080 |rightarm = 000080 |shorts = 000080 |socks = 000080 | title = 2004 — 2005 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la =_Panam3(2) | pattern_b =_ukra06 | pattern_ra =_Panam3(2) | pattern_sh =_ukra06 | leftarm = 2855A6 | body = 2855A6 | rightarm = 2855A6 | shorts = 2855A6 | socks = 2855A6 | title = ЧМ — 2006, 2006 — 2007 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი |pattern_la = _Panam3(2) |pattern_b = _yellowbow |pattern_ra = _Panam3(2) |pattern_sh = _yellow_stripes |pattern_so = |leftarm = 0000FF |body = 0000FF |rightarm = 0000FF |shorts = 2150FF |socks = 0000FF | title = 2008 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი |pattern_la = _ukr09a |pattern_b = _ukr09a |pattern_ra = _ukr09a |pattern_sh = _bate1011h |pattern_so = _color_3_stripes_yellow |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FFFFFF |socks = 0000FF |title = 2009 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr10a | pattern_b = _ukr10a | pattern_ra = _ukr10a | pattern_sh = _ukr10a | pattern_so = _ukr10a | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = 000080 | title = 2010 — 2011 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr12a | pattern_b = _ukr12a | pattern_ra = _ukr12a | pattern_sh = _esp10h | pattern_so = _tigres1011a | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = Евро — 2012, 2011 — 2014 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr14a | pattern_b = _ukr14a | pattern_ra = _ukr14a | pattern_sh = _ukr14a | pattern_so = _ukr14a | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 3163b8 | title = 2014 — 2015 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr16a | pattern_b = _ukr16a | pattern_ra = _ukr16a | pattern_sh = _ukr16a | pattern_so = _ukr16a | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 235aac | title = Евро — 2016 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ucrania17a | pattern_b = _ucrania17a | pattern_ra = _ucrania17a | pattern_sh = _ucrania17a | pattern_so = | leftarm = 1441FF | body = 1441FF | rightarm = 1441FF | shorts = 1441FF | socks = 1441FF | title = 2017 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr18a | pattern_b = _ukr18a | pattern_ra = _ukr18a | pattern_sh = | pattern_so = | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = 2018 — н.в. }} |} === ეკიპირების სპონსორები === {| class="wikitable" |- ! წელი !! მწარმოებელი |- | 1992–1997 || |{{flagicon|GBR}} [[Umbro]] |- | 1997–2002 || |{{flagicon|GER}} [[Puma]] |- | 2002–2008 || |{{flagicon|ITA}} [[Lotto]] |- | 2009–2016 || |{{flagicon|GER}} [[Adidas]] |- | 2017–დღემდე|| |{{flagicon|ESP}} [[Joma]]<ref>[https://prosport.tsn.ua/sport/forma-golovnoyi-komandi-koli-i-v-scho-vdyagalasya-zbirna-ukrayini-606799.html Форма головної команди. Коли і в що вдягалася збірна України] {{ref-uk}}</ref> |} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commonscat-inline|Ukraine national association football team}} * [http://www.ffu.org.ua უკრაინის ფეხბურთის ასოციაციის ოფიციალური საიტი]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120606074351/http://www.ffu.org.ua/ |date=2012-06-06 }} * [https://eu-football.ru/_matches.php?id=265 უკრაინის ეროვნული ნაკრების მატჩების სტატისტიკა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171225091929/https://eu-football.ru/_matches.php?id=265 |date=2017-12-25 }} * [http://ua.tribuna.com/team-ukraine/ უკრაინის ეროვნული ნაკრების სტატისტიკა და სიახლეები] ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} {{ფეხბურთი უკრაინაში}} {{უკრაინის შემადგენლობა 2006 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{უკრაინის შემადგენლობა 2012 წლის ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{უკრაინის შემადგენლობა 2016 წლის ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{უეფა-ს წევრი ყველა საფეხბურთო ნაკრები}} [[კატეგორია:ევროპის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრებები]] [[კატეგორია:უკრაინის ფეხბურთი]] 5aatq2jogwex8e72wepq9j2il0djzko 4828379 4828378 2025-07-08T08:44:00Z Arkaitz1974 85446 4828379 wikitext text/x-wiki {{ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები | სახელი = უკრაინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები | ემბლემა = Logo of Football Federation of Ukraine 2016.png | ემბლემის ზომა = 140პქ | ფიფა-ს ტრიგრამა = UKR | მეტსახელი = Жовто-Сині<br />"ყვითელ-ლურჯები" | ასოციაცია = უკრაინის ფეხბურთის ასოციაცია | კონფედერაცია = [[უეფა]] | მწვრთვნელი = {{Flagicon|Ukraine}} [[ანდრეი შევჩენკო]] | დამხმარე მწვრთვნელი = | კაპიტანი = ანდრეი პიატოვი | საუკეთესო თასები = | საუკეთესო შედეგი = | შინაური სტადიონი = | ყველაზე მეტი კეპი = [[ანატოლი ტიმოშჩუკი]] (144) | წამყვანი მეგოლე = [[ანდრეი შევჩენკო]] (48) | მოდელი_la1=|მოდელი_b1=_ scga06|მოდელი_ra1= | მარცხენა მკლავი1=F8E052|ტანი1=F8E052|მარჯვენა მკლავი1=F8E052|შორტები1=F8E052|წინდები1=F8E052 | მოდელი_la2=|მოდელი_b2=_ukra06|მოდელი_ra2= | მარცხენა მკლავი2=2855A6|ტანი2=2855A6|მარჯვენა მკლავი2=2855A6|შორტები2=2855A6|წინდები2=2855A6 | პირველი თამაში = {{Flagicon|Ukraine}} უკრაინა 1–3 [[უნგრეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|უნგრეთი]] {{Flagicon|Hungary}}<br />([[უჟგოროდი]], [[უკრაინა]]; [[29 აპრილი]], [[1992]]) | უდიდესი გამარჯვება = {{Flagicon|Ukraine}} უკრაინა 6–0 [[აზერბაიჯანის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|აზერბაიჯანი]] {{Flagicon|Azerbaijan}}<br />([[კიევი]], [[უკრაინა]]; [[15 აგვისტო]], [[2006]]) | უდიდესი დამარცხება = {{Flagicon|Croatia}} [[ხორვატიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ხორვატია]] 4–0 უკრაინა {{Flagicon|Ukraine}}<br />([[ზაგრები]], [[ხორვატია]]; [[25 მარტი]], [[1995]])<br /> {{Flagicon|Spain}} [[ესპანეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ესპანეთი]] 4–0 უკრაინა {{Flagicon|Ukraine}}<br />([[ლაპციგი]], [[გერმანია]]; [[14 ივნისი]], [[2006]]) | მსოფლიო ჩემპიონატზე გამოჩენა = 1 | მსოფლიო ჩემპიონატი პირველად = 2006 | საუკეთესო მსოფლიო ჩემპიონატი = მეოთხედფინალი [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2006|2006]], | რეგიონული სახელი = | რეგიონულ თასზე გამოჩენა = | რეგიონული თასი პირველად = | საუკეთესო რეგიონული თასი = | pattern_la1 = _ukr24h | pattern_b1 = _ukr24h | pattern_ra1 = _ukr24h | pattern_sh1 = _ukr24h | pattern_so1 = | leftarm1 = FFe000 | body1 = FFe000 | rightarm1 = FFe000 | shorts1 = FFe000 | socks1 = FFe000 | pattern_la2 = _ukr24a | pattern_b2 = _ukr24a | pattern_ra2 = _ukr24a | pattern_sh2 = _ukr24a | pattern_so2 = | leftarm2 = 0040FF | body2 = 0040FF | rightarm2 = 0040FF | shorts2 = 0040FF | socks2 = 0040FF }} '''უკრაინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები''' — წარმოადგენს [[უკრაინა]]ს საერთაშორისო ტურნირებზე და შეხვედრებზე [[ფეხბურთი|ფეხბურთში]]. ნაკრების კონტროლს და ხელმძღვანელობას ახორციელებს უკრაინის ფეხბურთის ასოციაცია. ნაკრების ყველაზე დიდ მიღწევას დღემდე წარმოადგენს [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006|2006]] წლის მსოფლიო ჩემპიონატის [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006#მეოთხედფინალები|მეოთხედფინალში]] გასვლა, გუნდის მაშინდელი მთავარი მწვრთნელის [[ოლეგ ბლოხინი]]ს ხელმძღვანელობით. 2025 წლის 3 აპრილის მონაცემებით [[ფიფა]]-ს რეიტინგში იკავებს 25-ე ადგილს, შესაბამისად მე-13 ადგილს ევროპის ქვეყნების ეროვნულ ნაკრებთა შორის.<ref>[https://inside.fifa.com/fifa-world-ranking/men Latest Men’s World Ranking]</ref> ===ნაკრების ყველა დროის სტატისტიკა=== [[File:Ukraine national football team (matches with opponents).png|thumb|267 პქ|<center>უკრაინის ნაკრების მეტოქეთა განლაგება მსოფლიო რუკაზე (2014).</center>]] [[File:Ukraine national football team 20120611.jpg|thumb|267 პქ|<center>უკრაინის ნაკრები [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 2012|2012 წლის ევროპის ჩემპიონატზე]] [[შვედეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვედებთან]] მატჩის წინ.</center>]] [[File:Ukraine vs Luxembourg 14062015 UEFA EURO 2016 Qualifying round - Group C (6).jpg|thumb|right|267 პქ|<center>უკრაინის ნაკრები [[ლუქსემბურგის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ლუქსემბურგელებთან]] მატჩის წინ, 2015 წლის 14 ივნისი.</center>]] [[File:Ukro-Maki (11).jpg|267 პქ|thumb|right|<center>ანატოლი ტიმოშჩუკი — უკრაინის ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი ჩატარებული მატჩების რაოდენობით.</center>]] [[File:Andriy Shevchenko-ua2011.jpeg|267 პქ|thumb|right|<center>[[ანდრეი შევჩენკო]] — უკრაინის ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი.</center>]] ქვემოთ მოყვანილია უკრაინის ნაკრების ყველა დროის სტატისტიკა 2019 წლის 10 ივნისის მონაცემებით.<ref>{{cite web |title=All matches |url=http://www.ffu.org.ua/ukr/teams/teams_main/a_history/ |work=ffu.org.ua |accessdate=20 აგვისტო 2019}}</ref> {| bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;text-align:center;" |+'''პირობითი ნიშნები''' | style="background: #CCFFCC;" width="20" | | bgcolor="#ffffff" align="left" | '''დადებითი ბალანსი''' (მეტი მოგება) |- | style="background: #FFFFBB;" width="20" | | bgcolor="#ffffff" align="left" | '''ნეიტრალური ბალანსი''' (თანაბარი მ/წ ბალანსი) |- | style="background: #FFBBBB;" width="20" | | bgcolor="#ffffff" align="left" | '''უარყოფითი ბალანსი''' (მეტი წაგება) |} {| class="wikitable sortable" style="font-size:100%; text-align:center;" |- ! მეტოქე ! კონფედერაცია ! მატჩი ! მოგება ! ფრე ! წაგება ! გბ ! მბ ! ბბ |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|ALB}} ||[[უეფა]]|| 6 || 5 || 1 || 0 || 13 || 4 || +9 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|AND}} ||[[უეფა]]|| 4 || 4 || 0 || 0 || 17 || 0 || +17 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|ARM}} ||[[უეფა]]|| 8 || 5 || 3 || 0 || 17 || 8 || +9 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|AUT}} ||[[უეფა]]|| 2 || 1 || 0 || 1 || 4 || 4 || 0 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|AZE}} ||[[უეფა]]|| 2 || 1 || 1 || 0 || 6 || 0 || +6 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|BLR}} ||[[უეფა]]|| 9 || 5 || 3 || 1 || 12 || 5 || +7 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|BRA}} ||[[კონმებოლი]]|| 1 || 0 || 0 || 1 || 0 || 2 || −2 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|BUL}} ||[[უეფა]]|| 5 || 3 || 2 || 0 || 7 || 2 || +5 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|CMR}} ||[[აფრიკის ფეხბურთის კონფედერაცია|კაფ]]|| 1 || 0 || 1 || 0 || 0 || 0 || 0 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|CAN}} ||[[კონკაკაფი]]|| 1 || 0 || 1 || 0 || 2 || 2 || 0 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|CHI}} ||[[კონმებოლი]]|| 1 || 1 || 0 || 0 || 2 || 1 || +1 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|CRC}} ||[[კონკაკაფი]]|| 1 || 1 || 0 || 0 || 4 || 0 || +4 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|CRO}} ||[[უეფა]]|| 9 || 1 || 3 || 5 || 5 || 15 || −10 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|CYP}} ||[[უეფა]]|| 3 || 1 || 1 || 1 || 5 || 5 || 0 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|CZE}} ||[[უეფა]]|| 4 || 2 || 1 || 1 || 3 || 5 || −2 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|DEN}} ||[[უეფა]]|| 3 || 1 || 1 || 1 || 2 || 2 || 0 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|ENG}} ||[[უეფა]]|| 7 || 1 || 2 || 4 || 3 || 9 || −6 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|EST}} ||[[უეფა]]|| 4 || 4 || 0 || 0 || 10 || 0 || +10 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|FRO}} ||[[უეფა]]|| 2 || 2 || 0 || 0 || 7 || 0 || +7 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|FIN}} ||[[უეფა]]|| 2 || 2 || 0 || 0 || 3 || 1 || +2 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|FRA}} ||[[უეფა]]|| 9 || 1 || 3 || 5 || 5 || 14 || −9 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|GEO}} ||[[უეფა]]|| 9 || 6 || 3 || 0 || 16 || 6 || +10 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|GER}} ||[[უეფა]]|| 6 || 0 || 3 || 3 || 5 || 12 || −7 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|GRE}} ||[[უეფა]]|| 6 || 2 || 2 || 2 || 4 || 3 || +1 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|HUN}} ||[[უეფა]]|| 2 || 0 || 0 || 2 || 2 || 5 || −3 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|ISL}} ||[[უეფა]]|| 4 || 1 || 2 || 1 || 3 || 4 || −1 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|IRN}} ||[[აზიის ფეხბურთის კონფედერაცია|აფკ]]|| 1 || 0 || 0 || 1 || 0 || 1 || −1 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|ISR}} ||[[უეფა]]|| 6 || 2 || 2 || 2 || 7 || 5 || +2 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|ITA}} ||[[უეფა]]|| 8 || 0 || 2 || 6 || 3 || 15 || −12 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|JPN}} ||[[აზიის ფეხბურთის კონფედერაცია|აფკ]]|| 3 || 2 || 0 || 1 || 3 || 2 || +1 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|KAZ}} ||[[უეფა]]|| 4 || 4 || 0 || 0 || 9 || 3 || +6 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|KOS}} ||[[უეფა]]|| 2 || 2 || 0 || 0 || 5 || 0 || +5 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|LAT}} ||[[უეფა]]|| 3 || 2 || 1 || 0 || 3 || 1 || +2 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|LIT}} ||[[უეფა]]|| 8 || 5 || 1 || 2 || 15 || 8 || +7 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|LBY}} ||[[აფრიკის ფეხბურთის კონფედერაცია|კაფ]]|| 2 || 1 || 1 || 0 || 4 || 1 || +3 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|LUX}} ||[[უეფა]]|| 5 || 5 || 0 || 0 || 12 || 1 || +11 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|MKD}} ||[[უეფა]]|| 4 || 2 || 1 || 1 || 3 || 1 || +2 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|MEX}} ||[[კონკაკაფი]]|| 1 || 0 || 0 || 1 || 1 || 2 || −1 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|MDA}} ||[[უეფა]]|| 5 || 3 || 2 || 0 || 6 || 3 || +3 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|MNE}} ||[[უეფა]]|| 2 || 1 || 0 || 1 || 4 || 1 || +3 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|MAR}} ||[[აფრიკის ფეხბურთის კონფედერაცია|კაფ]]|| 1 || 0 || 1 || 0 || 0 || 0 || 0 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|NED}} ||[[უეფა]]|| 2 || 0 || 1 || 1 || 1 || 4 || −3 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|NIG}} ||[[აფრიკის ფეხბურთის კონფედერაცია|კაფ]]|| 1 || 1 || 0 || 0 || 2 || 1 || +1 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|NIR}} ||[[უეფა]]|| 5 || 2 || 2 || 1 || 3 || 3 || 0 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|NOR}} ||[[უეფა]]|| 5 || 4 || 1 || 0 || 5 || 0 || +5 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|POL}} ||[[უეფა]]|| 8 || 3 || 2 || 3 || 9 || 9 || 0 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|POR}} ||[[უეფა]]|| 3 || 1 || 1 || 1 || 2 || 2 || 0 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|ROM}} ||[[უეფა]]|| 6 || 2 || 1 || 3 || 10 || 14 || −4 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|RUS}} ||[[უეფა]]|| 2 || 1 || 1 || 0 || 4 || 3 || +1 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|SMR}} ||[[უეფა]]|| 2 || 2 || 0 || 0 || 17 || 0 || +17 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|KSA}} ||[[აზიის ფეხბურთის კონფედერაცია|აფკ]]|| 2 || 1 || 1 || 0 || 5 || 1 || +4 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|KOR}} ||[[აზიის ფეხბურთის კონფედერაცია|აფკ]]|| 2 || 0 || 0 || 2 || 0 || 3 || −3 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|SCO}} ||[[უეფა]]|| 2 || 1 || 0 || 1 || 3 || 3 || 0 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|SER}} ||[[უეფა]]|| 6 || 6 || 0 || 0 || 14 || 1 || +13 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|SVK}} ||[[უეფა]]|| 8 || 3 || 3 || 2 || 9 || 10 || –1 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|SVN}} ||[[უეფა]]|| 6 || 1 || 3 || 2 || 7 || 7 || 0 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|ESP}} ||[[უეფა]]|| 5 || 0 || 1 || 4 || 3 || 10 || −7 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|SUI}} ||[[უეფა]]|| 2 || 1 || 1 || 0 || 2 || 2 || 0 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|SWE}} ||[[უეფა]]|| 4 || 2 || 1 || 1 || 4 || 3 || +1 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|TUN}} ||[[აფრიკის ფეხბურთის კონფედერაცია|კაფ]]|| 1 || 1 || 0 || 0 || 1 || 0 || +1 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|TUR}} ||[[უეფა]]|| 9 || 2 || 3 || 4 || 9 || 11|| −2 |-bgcolor="#FFFFBB" | style="text-align:left;"| {{fb|UAE}} ||[[აზიის ფეხბურთის კონფედერაცია|აფკ]]|| 1 || 0 || 1 || 0 || 1 || 1 || 0 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|USA}} ||[[კონკაკაფი]]|| 4 || 3 || 1 || 0 || 5 || 1 || +4 |-bgcolor="#FFBBBB" | style="text-align:left;"| {{fb|URU}} ||[[კონმებოლი]]|| 1 || 0 || 0 || 1 || 2 || 3 || −1 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|UZB}} ||[[აზიის ფეხბურთის კონფედერაცია|აფკ]]|| 2 || 2 || 0 || 0 || 4 || 1 || +3 |-bgcolor="#CCFFCC" | style="text-align:left;"| {{fb|WAL}} ||[[უეფა]]|| 4 || 2 || 2 || 0 || 3 || 1 || +2 |- class="sortbottom" ! ჯამი ||5/6|| 245 || 118 || 64 || 63 || 346 || 229 || +117 |} ===ყველაზე მეტი მატჩი=== 2019 წლის 22 იანვრის მონაცემებით <ref>[http://www.rsssf.com/miscellaneous/oekr-recintlp.html Appearances for Ukraine National Team] — მონაცემები აღნიშნული დოკუმენტის სახით მომზადებული და წარმოდგენილია მათიას არნოლდის ({{lang-en|Matthias Arnhold}}) და რობერტო მამრუდის ({{lang-en|Roberto Mamrud}}) მიერ. მონაცემთა განახლების თარიღი: 22 იანვარი, 2019. წყარო: [http://www.rsssf.com ''Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation'']. წაკითხვის თარიღი: 20 აგვისტო, 2019.</ref> {| class="wikitable sortable" style="font-size:100%; text-align:center;" |- !# !ფეხბურთელი !კარიერა !მატჩი !გოლი |- |1 |align="left"|[[ანატოლი ტიმოშჩუკი]] |26.04.2000–21.06.2016 |144 |4 |- |2 |align="left"|[[ანდრეი შევჩენკო]] |25.03.1995–19.06.2012 |111 |48 |- |3 |align="left"|[[რუსლან როტანი]] |12.02.2003–27.03.2018 |100 |8 |- |4 |align="left"|[[ოლეგ გუსევი]] |20.08.2003–24.03.2016 |98 |13 |- |5 |align="left"|[[ალექსანდრ შოვკოვსკი]] |13.11.1994–29.02.2012 |92 |0 |- |6 |align="left"|[[ანდრეი პიატოვი]] |22.08.2007–16.10.2018 |85 |0 |- |7 |align="left"|[[ანდრეი იარმოლენკო]] |05.09.2009–16.10.2018 |80 |36 |- |8 |align="left"|[[ევგენი კონოპლიანკა]] |25.05.2010–19.11.2018 |78 |19 |- |9 |align="left"|[[სერგეი რებროვი]] |27.06.1992–06.09.2006 |75 |15 |- |10 |align="left"|[[ანდრეი ვორონინი]] |27.03.2002–15.06.2012 |74 |8 |- |} == ფორმა == === საშინაო === {| |- | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _whiteshoulders | pattern_b = | pattern_ra = _whiteshoulders | pattern_sh = | pattern_so = _color_3_stripes_white | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = 1992 — 1997 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _blueshoulders | pattern_b = | pattern_ra = _blueshoulders | pattern_sh = | pattern_so = _color_3_stripes_blue | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 0000FF | socks = FFFF00 | title = 1998 — 2001 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = | pattern_b = | pattern_ra = | pattern_sh = | pattern_so = _color_3_stripes_blue | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = FFFF00 | socks = FFFF00 | title = 2002 — 2003 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _Panam3(2) | pattern_b = _sochaux0405h | pattern_ra = _Panam3(2) | pattern_sh = _lotto | pattern_so = | leftarm = FFDD00 | body = FFDD00 | rightarm = FFDD00 | shorts = FFDD00 | socks = FFDD00 | title = 2004 — 2005 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _Panam3(2) | pattern_b = _scga06 | pattern_ra = _Panam3(2) | pattern_sh = _scgh06 | pattern_so = | leftarm = F8E052 | body = F8E052 | rightarm = F8E052 | shorts = F8E052 | socks = F8E052 | title = ЧМ — 2006, 2006 — 2007 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი |pattern_la = _Panam3(2) |pattern_b = _bluebow |pattern_ra = _Panam3(2) |pattern_sh = _bluesides |pattern_so = |leftarm = FFFF00 |body = FFFF00 |rightarm = FFFF00 |shorts = FFFF00 |socks = FFFF00 | title = 2008 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr09h | pattern_b = _ukr09h | pattern_ra = _ukr09h | pattern_sh = _bate1011a | pattern_so = _color_3_stripes_blue | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFF00 | title = 2009 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr10h | pattern_b = _ukr10h | pattern_ra = _ukr10h | pattern_sh = _ukr10h | pattern_so = _ukr10h | leftarm = FEF602 | body = FEF602 | rightarm = FEF602 | shorts = FEF602 | socks = FFDD00 | title = 2010 — 2011 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr12h | pattern_b = _ukr12h | pattern_ra = _ukr12h | pattern_sh = _tigres1011h | pattern_so = _color_3_stripes_blue | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFDD00 | title = Евро — 2012, 2011 — 2014 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr14h | pattern_b = _ukr14h | pattern_ra = _ukr14h | pattern_sh = _ukr14h | pattern_so = _ukr14h | leftarm = FFE309 | body = FFE309 | rightarm = FFE309 | shorts = FFE309 | socks = FFE309 | title = 2014 — 2015 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr16h | pattern_b = _ukr16h | pattern_ra = _ukr16h | pattern_sh = _ukr16h | pattern_so = _ukr16h | leftarm = FFE309 | body = FFE309 | rightarm = FFE309 | shorts = FFE309 | socks = f8db59 | title = Евро — 2016 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ucrania17h | pattern_b = _ucrania17h | pattern_ra = _ucrania17h | pattern_sh = _ucrania17h | pattern_so = | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = FFFF00 | socks = FFFF00 | title = 2017 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr18h | pattern_b = _ukr18h | pattern_ra = _ukr18h | pattern_sh = | pattern_so = | leftarm = FFE000 | body = FFE000 | rightarm = FFE000 | shorts = FFE000 | socks = FFE000 | title = 2018 — н.в. }} |} === საგარეო === {| |- | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _blueshoulders | pattern_b = | pattern_ra = _blueshoulders | pattern_sh = | pattern_so = _color_3_stripes_blue | leftarm = FFFF00 | body = FFFF00 | rightarm = FFFF00 | shorts = 0000FF | socks = FFFF00 | title = 1992 — 1997 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _yellowshoulders | pattern_b = | pattern_ra = _yellowshoulders | pattern_sh = | pattern_so = _color_3_stripes_yellow | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = 0000FF | shorts = FFFF00 | socks = 0000FF | title = 1998 — 2001 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = | pattern_b = | pattern_ra = | pattern_sh = | pattern_so = _color_3_stripes_yellow | leftarm = 0002FF | body = 0003FF | rightarm = 0002FF | shorts = 0003FF | socks = 0002FF | title = 2002 — 2003 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _Panam3(2) | pattern_b = _yellowarc | pattern_ra = _Panam3(2) | pattern_sh = _lotto | pattern_so = |leftarm = 000080 |body = 000080 |rightarm = 000080 |shorts = 000080 |socks = 000080 | title = 2004 — 2005 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la =_Panam3(2) | pattern_b =_ukra06 | pattern_ra =_Panam3(2) | pattern_sh =_ukra06 | leftarm = 2855A6 | body = 2855A6 | rightarm = 2855A6 | shorts = 2855A6 | socks = 2855A6 | title = ЧМ — 2006, 2006 — 2007 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი |pattern_la = _Panam3(2) |pattern_b = _yellowbow |pattern_ra = _Panam3(2) |pattern_sh = _yellow_stripes |pattern_so = |leftarm = 0000FF |body = 0000FF |rightarm = 0000FF |shorts = 2150FF |socks = 0000FF | title = 2008 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი |pattern_la = _ukr09a |pattern_b = _ukr09a |pattern_ra = _ukr09a |pattern_sh = _bate1011h |pattern_so = _color_3_stripes_yellow |leftarm = FFFFFF |body = FFFFFF |rightarm = FFFFFF |shorts = FFFFFF |socks = 0000FF |title = 2009 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr10a | pattern_b = _ukr10a | pattern_ra = _ukr10a | pattern_sh = _ukr10a | pattern_so = _ukr10a | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = 000080 | title = 2010 — 2011 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr12a | pattern_b = _ukr12a | pattern_ra = _ukr12a | pattern_sh = _esp10h | pattern_so = _tigres1011a | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = Евро — 2012, 2011 — 2014 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr14a | pattern_b = _ukr14a | pattern_ra = _ukr14a | pattern_sh = _ukr14a | pattern_so = _ukr14a | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 3163b8 | title = 2014 — 2015 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr16a | pattern_b = _ukr16a | pattern_ra = _ukr16a | pattern_sh = _ukr16a | pattern_so = _ukr16a | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 235aac | title = Евро — 2016 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ucrania17a | pattern_b = _ucrania17a | pattern_ra = _ucrania17a | pattern_sh = _ucrania17a | pattern_so = | leftarm = 1441FF | body = 1441FF | rightarm = 1441FF | shorts = 1441FF | socks = 1441FF | title = 2017 }} | {{ფეხბურთელის სამოსი | pattern_la = _ukr18a | pattern_b = _ukr18a | pattern_ra = _ukr18a | pattern_sh = | pattern_so = | leftarm = 0000FF | body = 0000FF | rightarm = 0000FF | shorts = 0000FF | socks = 0000FF | title = 2018 — н.в. }} |} === ეკიპირების სპონსორები === {| class="wikitable" |- ! წელი !! მწარმოებელი |- | 1992–1997 || |{{flagicon|GBR}} [[Umbro]] |- | 1997–2002 || |{{flagicon|GER}} [[Puma]] |- | 2002–2008 || |{{flagicon|ITA}} [[Lotto]] |- | 2009–2016 || |{{flagicon|GER}} [[Adidas]] |- | 2017–დღემდე|| |{{flagicon|ESP}} [[Joma]]<ref>[https://prosport.tsn.ua/sport/forma-golovnoyi-komandi-koli-i-v-scho-vdyagalasya-zbirna-ukrayini-606799.html Форма головної команди. Коли і в що вдягалася збірна України] {{ref-uk}}</ref> |} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commonscat-inline|Ukraine national association football team}} * [http://www.ffu.org.ua უკრაინის ფეხბურთის ასოციაციის ოფიციალური საიტი]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120606074351/http://www.ffu.org.ua/ |date=2012-06-06 }} * [https://eu-football.ru/_matches.php?id=265 უკრაინის ეროვნული ნაკრების მატჩების სტატისტიკა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171225091929/https://eu-football.ru/_matches.php?id=265 |date=2017-12-25 }} * [http://ua.tribuna.com/team-ukraine/ უკრაინის ეროვნული ნაკრების სტატისტიკა და სიახლეები] ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} {{ფეხბურთი უკრაინაში}} {{უკრაინის შემადგენლობა 2006 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{უკრაინის შემადგენლობა 2012 წლის ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{უკრაინის შემადგენლობა 2016 წლის ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{უეფა-ს წევრი ყველა საფეხბურთო ნაკრები}} [[კატეგორია:ევროპის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრებები]] [[კატეგორია:უკრაინის ფეხბურთი]] 5gqp7l4mghb2yti9nc00ydibj0rz525 0 50541 4828386 4303227 2025-07-08T08:58:48Z Surprizi 14671 /* რესურსები ინტერნეტში */ 4828386 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Assorted polygons.svg|thumb|350px|მრავალკუთხედების ნიმუშები]] '''მრავალკუთხედი''', ასევე '''პოლიგონი''' — [[გეომეტრია]]ში ბრტყელი [[ფიგურა]], რომელიც შემოსაზღვრულია მონაკვეთების სასრული რაოდენობით. ამ მონაკვეთებს მრავალკუთხედის გვერდები ეწოდება, ხოლო წერტილები, სადაც ეს გვერდები ერთმანეთს კვეთს, მრავალკუთხედის [[წვერო]]ებია. სხვანაირად, მრავალკუთხედი ეწოდება მარტივ შეკრულ ტეხილს, რომლის მეზობელი გვერდები ერთ წრფეზე არ ძევს, მის მიერ შემოსაზღვრულ [[სიბრტყე|სიბრტყის]] ნაწილთან ერთად. მრავალკუთხედის ორ წვეროს ეწოდება მეზობელი, თუ ისინი ერთსა და იმავე გვერდს ეკუთვნის. მრავალკუთხედის ორ გვერდს ეწოდება მეზობლი, თუ მათ საერთო წვერო გააჩნიათ. მრავალკუთხედში ორი არამეზობელი გვერდის შემაერთებელ მონაკვეთს [[დიაგონალი]] ეწოდება. მრავალკუთხედის კუთხე ეწოდება იმ [[კუთხე]]ს, რომელსაც მისი გვერდები ადგენენ (მრავალკუთხედის მხრიდან). == მრავალკუთხედის სახეები == სამი გვერდის მქონე მრავალკუთხედს სამკუთხედი ეწოდება, ოთხი გვერდის მქონეს – [[ოთხკუთხედი]], ხუთისას – [[ხუთკუთხედი]] და ა.შ. ''n'' გვერდის მქონე მრავალკუთხედს ''n''-კუთხედი ჰქვია. [[ფაილი:Mravalkutkh Amozn Araamozn.svg|thumb|300px|ამოზნექილი და არაამოზნექილი მრავალკუთხედები. როგორც ჩანს, ამოზნექილი მრავალკუთხედი მის გვერდზე გამავალი წრფის ცალ მხარეს მდებარეობს და მასში აღებული ორი წერტილის შემაერთებელი მონაკვეთი მთლიანად მრავალკუთხედს ეკუთვნის, რასაც ვერ ვიტყვით არაამოზნექილ მრავალკუთხედზე.]] მრავალკუთხედს ეწოდება ამოზნექილი, თუ ის აკმაყოფილებს ნებისმიერს შემდეგი პირობებიდან: # ძევს მის ნებისმიერ გვერდზე გამავალი წრფის მხოლოდ და მხოლოდ ცალ მხარეს; # წარმოადგენს ორი ნახევარსიბრტყის თანაკვეთას (მათი საერთო წერტილების სიმრავლეს); # მასში ნებისმიერად აღებული ორი წერტილის შემაერთებელი მონაკვეთი მთლიანად მრავალკუთხედს ეკუთვნის; მაშასადამე, ნებისმიერი [[სამკუთხედი]] ამოზნექილი მრავალკუთხედია. ამოზნექილ მრავლკუთხედს ეწოდება წესიერი, თუ მისი ყოველი გვერდი ტოლია და ყოველი კუთხე ტოლია. ამის მაგალითებია წესიერი (ტოლგვერდა) სამკუთხედი, [[კვადრატი]] და ა.შ. ამოზნექილ მრავალკუთხედს ეწოდება [[წრეწირი|წრეწირზე]] შემოხაზული, თუ მისი თითოეული [[გვერდი]] ერთსა და იმავე წრეწირს ეხება. წრეწირში ჩახაზული მრავალკუთხედი ისეთ პოლიგონს ეწოდება, რომლის თითოეული წვერო ერთსა და იმავე წრეწირზე ძევს. ===ლიტერატურა=== *Coxeter, H.S.M.; ''Regular Polytopes'', (Methuen and Co., 1948). *Cromwell, P.; ''Polyhedra'', CUP hbk (1997), pbk. (1999). *Grünbaum, B.; Are your polyhedra the same as my polyhedra? ''Discrete and comput. geom: the Goodman-Pollack festschrift'', ed. Aronov et al. Springer (2003) pp.&nbsp;461–488.'' ([http://www.math.washington.edu/~grunbaum/Your%20polyhedra-my%20polyhedra.pdf pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160803160413/http://www.math.washington.edu/~grunbaum/Your%20polyhedra-my%20polyhedra.pdf |date=2016-08-03 }}) ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category|Polygons}} *[https://web.archive.org/web/20091027092032/http://geocities.com/quibowibbler/polygon.html Polygon name generator], enter the number of sides to see the polygon's name *[https://web.archive.org/web/20050212114016/http://members.aol.com/Polycell/what.html What Are Polyhedra?], with Greek Numerical Prefixes *[http://www.mathopenref.com/tocs/polygontoc.html Polygons, types of polygons, and polygon properties], with interactive animation {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:მრავალკუთხედები| ]] 53ile5v492u9dnb5i6fizgyg38d9zoj 4828387 4828386 2025-07-08T08:58:59Z Surprizi 14671 /* ლიტერატურა */ 4828387 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Assorted polygons.svg|thumb|350px|მრავალკუთხედების ნიმუშები]] '''მრავალკუთხედი''', ასევე '''პოლიგონი''' — [[გეომეტრია]]ში ბრტყელი [[ფიგურა]], რომელიც შემოსაზღვრულია მონაკვეთების სასრული რაოდენობით. ამ მონაკვეთებს მრავალკუთხედის გვერდები ეწოდება, ხოლო წერტილები, სადაც ეს გვერდები ერთმანეთს კვეთს, მრავალკუთხედის [[წვერო]]ებია. სხვანაირად, მრავალკუთხედი ეწოდება მარტივ შეკრულ ტეხილს, რომლის მეზობელი გვერდები ერთ წრფეზე არ ძევს, მის მიერ შემოსაზღვრულ [[სიბრტყე|სიბრტყის]] ნაწილთან ერთად. მრავალკუთხედის ორ წვეროს ეწოდება მეზობელი, თუ ისინი ერთსა და იმავე გვერდს ეკუთვნის. მრავალკუთხედის ორ გვერდს ეწოდება მეზობლი, თუ მათ საერთო წვერო გააჩნიათ. მრავალკუთხედში ორი არამეზობელი გვერდის შემაერთებელ მონაკვეთს [[დიაგონალი]] ეწოდება. მრავალკუთხედის კუთხე ეწოდება იმ [[კუთხე]]ს, რომელსაც მისი გვერდები ადგენენ (მრავალკუთხედის მხრიდან). == მრავალკუთხედის სახეები == სამი გვერდის მქონე მრავალკუთხედს სამკუთხედი ეწოდება, ოთხი გვერდის მქონეს – [[ოთხკუთხედი]], ხუთისას – [[ხუთკუთხედი]] და ა.შ. ''n'' გვერდის მქონე მრავალკუთხედს ''n''-კუთხედი ჰქვია. [[ფაილი:Mravalkutkh Amozn Araamozn.svg|thumb|300px|ამოზნექილი და არაამოზნექილი მრავალკუთხედები. როგორც ჩანს, ამოზნექილი მრავალკუთხედი მის გვერდზე გამავალი წრფის ცალ მხარეს მდებარეობს და მასში აღებული ორი წერტილის შემაერთებელი მონაკვეთი მთლიანად მრავალკუთხედს ეკუთვნის, რასაც ვერ ვიტყვით არაამოზნექილ მრავალკუთხედზე.]] მრავალკუთხედს ეწოდება ამოზნექილი, თუ ის აკმაყოფილებს ნებისმიერს შემდეგი პირობებიდან: # ძევს მის ნებისმიერ გვერდზე გამავალი წრფის მხოლოდ და მხოლოდ ცალ მხარეს; # წარმოადგენს ორი ნახევარსიბრტყის თანაკვეთას (მათი საერთო წერტილების სიმრავლეს); # მასში ნებისმიერად აღებული ორი წერტილის შემაერთებელი მონაკვეთი მთლიანად მრავალკუთხედს ეკუთვნის; მაშასადამე, ნებისმიერი [[სამკუთხედი]] ამოზნექილი მრავალკუთხედია. ამოზნექილ მრავლკუთხედს ეწოდება წესიერი, თუ მისი ყოველი გვერდი ტოლია და ყოველი კუთხე ტოლია. ამის მაგალითებია წესიერი (ტოლგვერდა) სამკუთხედი, [[კვადრატი]] და ა.შ. ამოზნექილ მრავალკუთხედს ეწოდება [[წრეწირი|წრეწირზე]] შემოხაზული, თუ მისი თითოეული [[გვერდი]] ერთსა და იმავე წრეწირს ეხება. წრეწირში ჩახაზული მრავალკუთხედი ისეთ პოლიგონს ეწოდება, რომლის თითოეული წვერო ერთსა და იმავე წრეწირზე ძევს. ==ლიტერატურა== *Coxeter, H.S.M.; ''Regular Polytopes'', (Methuen and Co., 1948). *Cromwell, P.; ''Polyhedra'', CUP hbk (1997), pbk. (1999). *Grünbaum, B.; Are your polyhedra the same as my polyhedra? ''Discrete and comput. geom: the Goodman-Pollack festschrift'', ed. Aronov et al. Springer (2003) pp.&nbsp;461–488.'' ([http://www.math.washington.edu/~grunbaum/Your%20polyhedra-my%20polyhedra.pdf pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160803160413/http://www.math.washington.edu/~grunbaum/Your%20polyhedra-my%20polyhedra.pdf |date=2016-08-03 }}) ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category|Polygons}} *[https://web.archive.org/web/20091027092032/http://geocities.com/quibowibbler/polygon.html Polygon name generator], enter the number of sides to see the polygon's name *[https://web.archive.org/web/20050212114016/http://members.aol.com/Polycell/what.html What Are Polyhedra?], with Greek Numerical Prefixes *[http://www.mathopenref.com/tocs/polygontoc.html Polygons, types of polygons, and polygon properties], with interactive animation {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:მრავალკუთხედები| ]] rckj6eqf36sq0nxcxtde026f03tj48y 0 54532 4828500 4586999 2025-07-08T10:46:00Z Arkaitz1974 85446 4828500 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სიმღერა | ტიპი = single | სახელწოდება = You Can't Hurry Love | გარეკანი = | შემსრულებელი = [[The Supremes]] | ალბომი =[[The Supremes A' Go-Go]] | გამოსვლის თარიღი = 25 ივლისი 1966 | B-გვერდი = [[Put Yourself in My Place (Motown-ის სიმღერა)|Put Yourself in My Place]] | ჩაიწერა = [[Hitsville U.S.A.]] (სტუდია A); 11 ივნისი და 5 ივლისი, 1966 | ჟანრი = [[პოპ-მუსიკა]], სოული, რიტმ ენდ ბლუზი | ხანგრძლივობა = 2:47 | ლეიბლი = [[Motown]]<br> <small>M 1097</small> | ავტორი = ჰოლენდი-დოზიე-ჰოლენდი | პროდიუსერი =[[ბრაიან ჰოლენდი]] <br /> [[ლემონტ დოზიე]] | წინა_სახელწოდება = [[Love Is Like an Itching in My Heart]] | წინა წელი = 1966 | შემდეგი_სახელწოდება = [[You Keep Me Hangin' On]] | შემდეგი წელი = 1966 }} '''You Can't Hurry Love''' — ჯგუფ [[The Supremes]]-ის 1966 წლის სიმღერა. გამოიცა სინგლის სახით ლეიბლზე [[Motown]]. ბრიტანეთის ჩარტში მოხვდა მე-5, აშშ-ში - პირველ, ხოლო ავსტრალიაში — მე-10 პოზიციაზე.<ref>{{cite journal |year=1966 |title=''Billboard'' Hot 100 |journal=[[Billboard (magazine)|Billboard]] |volume=78 |issue=38 |pages=26 |publisher=[[Nielsen Company]] |url=http://books.google.com/books?id=SA8EAAAAMBAJ&lpg=PA1&pg=PA26#v=onepage&q&f=false |accessdate=10 May 2011 }}</ref> 16 წლის შემდეგ იგი მისი საკუთარი ვერსია ჩაიწერა [[ფილ კოლინზი]]ს მიერ. იგი ბრიტანეთის ჩარტის სათავეში 1983 წლის იანვარში მოხვდა. == ფილ კოლინზის ვერსია == {{ინფოდაფა სიმღერა | ტიპი = single | სახელწოდება = You Can't Hurry Love | გარეკანი = Phil-Collins-You-Cant-Hurry.jpg | შემსრულებელი = [[ფილ კოლინზი]] | ალბომი = [[Hello, I Must Be Going! (ალბომი)|Hello, I Must Be Going!]] | გამოსვლის თარიღი = [[27 ნოემბერი]], [[1982]] | ჩაიწერა = 1982 | ჟანრი = [[პოპ-მუსიკა]] | ხანგრძლივობა = 2:56 | ლეიბლი = [[Virgin Records]] ([[ბრიტანეთი]])<br />[[Atlantic Records]] (მსოფლიო მასშტაბით) | პროდიუსერი = ფილ კოლინზი, ჰიუ პეჯემი | წინა_სახელწოდება = [[Thru These Walls]] | წინა წელი = 1981 | შემდეგი_სახელწოდება = [[I Don't Care Anymore]] | შემდეგი წელი = 1983 }} „'''You Can't Hurry Love'''“ — ინგლისელი მომღერალ და სიმღერების ავტორ [[ფილ კოლინზი]]ს სინგლი ალბომიდან ''[[Hello, I Must Be Going! (ალბომი)|Hello, I Must Be Going!]]''. ეს არის ჯგუფის [[The Supremes]] 1966 წლის სიმღერის გადამღერება. აგრეთვე ცნობილია სიმღერის მუსიკალური ვიდეო, რომელშიც რამდენიმე კოლინზი დგას სტუდიაში და მღერის ამ სიმღერას. == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{ფილ კოლინზის სინგლები}} [[კატეგორია:1982 წლის სინგლები]] [[კატეგორია:The Supremes-ის სიმღერები]] [[კატეგორია:ფილ კოლინზის სიმღერები]] [[კატეგორია:1982 წლის სიმღერები]] [[კატეგორია:1966 წლის სიმღერები]] fe6u6mgbch69wd90sygu70pbebjlu5m 0 56405 4827924 4601160 2025-07-07T17:31:45Z Arkaitz1974 85446 4827924 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სიმღერა | ტიპი = single | სახელწოდება = King of Pain | გარეკანი = King of Pain PoliceSingle.jpg | სათაური = King of Pain | შემსრულებელი = [[The Police]] | ალბომი = [[Synchronicity (ალბომი)|Synchronicity]] | A-მხარე = | B-მხარე = Tea In The Sahara (საკონცერტო) | გამოსვლის თარიღი = [[1984]] | ჩაიწერა = [[იანვარი]], [[1983]] | ჟანრი = [[ახალი ტალღა (მუსიკა)|ახალი ტალღა]] | ხანგრძლივობა = 4:59 | ლეიბლი = [[A&M Records|A&M]] - <small>AM 176</small> | ავტორი = სტინგი | პროდიუსერი = სტიუარტ კოუპლენდი, სტინგი, ენდი სამერსი | წინა_სახელწოდება = [[Synchronicity II]] | წინა წელი = 1983 | შემდეგი_სახელწოდება = [[Don't Stand So Close to Me#1986 წლის ვერსია|Don't Stand So Close to Me '86]] | შემდეგი წელი = 1986 | სხვადასხვა = }} „'''King of Pain'''“ — [[ინგლისი|ინგლისური]] [[როკ-მუსიკა|როკ]]-ჯგუფ [[The Police]]-ის სინგლი მეხუთე სტუდიური ალბომიდან [[Synchronicity (ალბომი)|Synchronicity]]. ეს არის ალბომის ერთადერთი სინგლი, რომლისთვისაც არ არის გადაღებული მუსიკალური ვიდეო. 1984 წლის იანვარში სიმღერა მოხვდა ბრიტანეთის ჩარტის მე-17 ადგილზე.<ref>[http://www.theofficialcharts.com/artist/_/police/ The Police in the UK Charts], The Official Charts.</ref> == სიმღერები == === 7": A&M / AM 176 (ინგლისი)<ref>http://www.discogs.com/Police-King-Of-Pain/master/269345</ref> === # King of Pain - 4:59 # Tea in the Sahara (საკონცერტო) - 5:05 === 7": A&M / AM-2569 (აშშ) === # King of Pain - 4:59 # Someone to Talk To - 3:08 === 12": A&M / AMX 176 (ინგლისი) === # King of Pain - 4:59 # Tea in the Sahara (საკონცერტო) - 5:05 == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{The Police}} {{ალანის მორისეტის სიმღერები}} [[კატეგორია:The Police-ის სიმღერები]] [[კატეგორია:1984 წლის სინგლები]] [[კატეგორია:1983 წლის სიმღერები]] [[კატეგორია:ალანის მორისეტის სიმღერები]] c74av3nc64dmycjoiq0mjupabzpgy0a 0 57400 4828547 3990977 2025-07-08T11:32:53Z David1010 704 4828547 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = ლაყუჩითმსუნთქავნი | სურათის ფაილი = Abludomelita obtusata.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = ''Abludomelita obtusata'' | სამეფო = ცხოველები | ტიპი = [[ფეხსახსრიანები]] | ქვეტიპი = | ზეკლასი = '''ლაყუჩითმსუნთქავნი''' | ლათ = Branchiata | ვიკისახეობები = | itis = | არეალის რუკა = | არეალის ლეგენდა = }} '''ლაყუჩითმსუნთქავნი''' ({{lang-la|Branchiata}}) — [[უხერხემლოები|უხერხემლო]] ცხოველთა ზეკლასი [[ფეხსახსრიანები]]ს ტიპისა. შეიცავს ერთადერთ კლასს — [[კიბოსნაირნი|კიბოსნაირებს]]. სუნთავენ [[ლაყუჩები]]თ. იშვიათად სხეულის მთელი ზედაპირით. თავზე აქვთ 5 წყვილი დანამატი. უმთავრესად წყლის ცხოველებია. ==ლიტერატურა== {{ქსე|6|147}} [[კატეგორია:ფეხსახსრიანები]] 0amuuvdjiiqkdipoawypngjvrn49n9v 0 60595 4827990 4677915 2025-07-07T17:41:11Z Arkaitz1974 85446 4827990 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Flag of Yugoslavia (1946–1992).svg|მინი|'''ინა'''ს ('''იუგოსლავიის სახალხო არმია''') ოფიციალური დროშა]] '''იუგოსლავიის სახალხო არმია''' შეიქმნა [[იუგოსლავიის კომუნისტური პარტია|იუგოსლავიის კომუნისტური პარტიის]] მეთაურობით [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს [[1941]]–[[1945]] წლებში, როგორც ანტიფაშისტური წინააღმდეგობის შეიარაღებული ნაწილი. ომის შემდეგ ეს ერთეულები რეგულარულ არმიად ჩამოყალიბდა და იდგა [[კომუნიზმი|კომუნისტური]] იდეოლოგიაზე. (ასე მაგალითად [[1990]] წელს ოფიცერთა 96 % და იქ დაკავებულ სამოქალაქო მოსამსახურე პირთა დაახლოებით ნახევარი იუგოსლავიის კომუნისტთა კავშირის წევრი იყო.) მიუხედავად იმისა, რომ ჯერ კიდევ დაარსებისას [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა]] მოდელის მიხედვით [[პოლიტკომისარი|პოლიტკომისრები]] თანამდებობები [[1953]] წლისათვის გაუქმებული იყო, '''ინა'''ს პოლიტიკური საქმიანობა მაინც უჩვეულოდ ინტენსიური იყო. '''ინა''' ჯერ კიდევ [[1980]]–იან წლებში 240.000 [[ჯარისკაცი|ჯარისკაცისაგან]] შედგარ ლაშქარს წარმოადგენდა; [[ჯარი]] 190.000 კაცი, [[საჰაერო ძალები|სამხედრო–საჰაერო ძალები]] 37.000, [[საზღვაო ძალები]] 13.000). ამას ემატებოდა 500.000 რეზერვისტები, დაახლ. 1 მილიონი "ტერიტორიული თავდაცვის" (ტერიტორიალნა ობრამბა – TO) წევრი და დაახლ. 2 მილიონი კაცი "სამოქალაქო თავდაცვაში". [[სამხედრო სავლდებულო სამსახური]]ს ვადა 15 თვეს შეადგენდა. [[1990]]–იანი წლების დასაწყისში '''ინა''' სიძლიერით მსოფლიოს მეოთხე არმიად ითვლებოდა. == იუგოსლავიის სახალხო არმიის სახელი == [[სერბები]] და [[ხორვატები]] მიუხედავად იმისა, რომ ერთ ენაზე საუბრობენ, სხვადასხვა შრიფტს გამოიყენებენ. ამ მიზეზის გამო, სერბულ–ხორვატული ენის არმცოდნისათვის ყოველთვის არაა ადვილი გაერკვეს ამ ანბანებთან და ზოგჯერ ენებად წოდებულ, მაგრამ ფაქტობრივად ერთ ენასთან დაკავშირებულ პრობლემებში. იუგოსლავიის სახალხო არმიის შემოკლებული სახელია ინა. ეს [[აბრევიატურა]] ე.წ. [[ლათინური ანბანი|ლატინიცაზე]] გამოისახება როგორც JNA, ხოლო [[კირილიცა|კირილიცაზე]] კი JНA, შესაბამისად [[სერბულ–ხორვატული ენა|სერბულ–ხორვატულის]] ლათინურ ვარიანტზე Jugoslovenska Narodna Armija, ამავე (სერბულ–ხორვატული) ენის კირილურ ვარიანტზე კი Југословенска Народна Армија, [[ხორვატები|ხორვატთა]] შორის დამკვიდრებული იყო და არის ირონიული შეფერილობის ხალხური ფორმა "იუგოვოისკა" (Jugovojska). [[სლოვენური ენა|სლოვენურად]] იუგოსლავიის სახალხო არმიის შემოკლებული სახელია Jugoslovanska ljudska armada. იუგოსლავიის სახალხო არმიას [[1951]] წლამდე ''იუგოსლავიის არმია'' ერქვა. == იუგოსლავიის სახალხო არმიის სტრუქტურა == ინას სტრუქტურა იუგოსლავიის სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკის დაშლის პროცესის დაწყებისთანავე [[1991]], [[1992]] და [[1993]] წლებში მნიშვნელოვნად შეიცვალა. ინა უკანასკნელი სტრუქტურული ცვლილებების მიხედვით შეიცვალა და სამ სამხედრო ოლქად, ანუ ნუმერაციით I, III და V არმიებად და ერთ საზღვაო–სამხედრო ოლქად დაიყო. საჰაერო ძალებს ჰქონდა საკუთარი მთავარი შტაბი და ''საკომანდო'' (სამეთაურო) ''სტრუქტურა''. ყოველი სამხედრო ოლქი პასუხისმგებელი იყო იმ გეოგრაფიულ რეგიონზე, სადაც თვითონ იყო განლაგებული. [[იუგოსლავიის სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკა|იუგოსლავიის სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკისდროინდელი]] ინას სტრუქტურა: === I არმია === [[ბელგრადი]] დაიყოფოდა შემდეგ კორპუსებად. * მე-4 კორპუსი – მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[სარაევო|სარაევოში]] * მე-5 კორპუსი – მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[ბანია ლუკა|ბანია ლუკაში]] * მე-12 კორპუსი – მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[ნოვი სადი|ნოვი სადში]] * მე-17 კორპუსი – მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[ტუზლა|ტუზლაში]] * 24-ე კორპუსი – მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[კრაგუიევაცი|კრაგუიევაცში]] * 37-ე კორპუსი – მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[უჟიცე|უჟიცეში]] === III არმია === [[სკოპიე]] დაიყოფოდა შემდეგ კორპუსებად. * მე-2 კორპუსი – მთავარი შტაბი მდებარეობდა ტიტოგრადში (დღევანდელი [[პოდგორიცა]]) * 21-ე კორპუსი – მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[ნიში|ნიშში]] * 41-ე კორპუსი – მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[ბიტოლა|ბიტოლაში]] * 42-ე კორპუსი – მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[კუმანოვო|კუმანოვოში]] * 52-ე კორპუსი – მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[პრიშტინა|პრიშტინაში]] === V არმია === [[ზაგრები]] დაიყოფოდა შემდეგ კორპუსებად. * მე-10 კორპუსი – მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[ზაგრები]] * მე-13 კორპუსი – მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[რიეკა]] * მე-14 კორპუსი – მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[ლიუბლიანა]] * 31-ე კორპუსი – მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[მარიბორი]] * 32-ე კორპუსი – მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[ვარაჟდინი]] '''სამხედრო–საზღვაო ძალები'''ს მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[სპილტი|სპლიტში]]. '''სამხედრო–საჰაერო ძალები'''ს მთავარი შტაბი მდებარეობდა [[ზემუნი|ზემუნში]]. [[2002|2002 წლის]] 1 მარტს '''ინა'''ში მოხდა სტრუქტურული ცვლილებები. მანამდელი სამხედრო ოლქების, ანუ არმიების ნაცვლად ამჯერად 9 კორპუსი შედგა. მესამე ''საგანგებო დივიზიონი'' ([[სერბულ–ხორვატული ენა|სერბულ–ხორვატ.]] Treći odred za specijalne namene), ე.წ. კოსოვო–მეტოჰიის დივიზიონი არ დაუშლიათ, არამედ ხელახლა მოახდინეს მისი ორგანიზება და სხვაგან იქნა გადატანილი. == სტატისტიკა == [[ფაილი:G-4 SOKO Super Galeb 1991.jpg|thumb|right|G-4 სოკო (საავიაციო ქარხანა)|'''სოკო''' ([[სერბულ–ხორვატული ენა|''სერბულ–ხორვატ.'']] – '''შევარდენი''') სუპერ გალები, 1991]] უკანასკნელად ჩატარებული აღრიცხვის შედეგად (1991 წელს, [[ხორვატიის ომი დამოუკიდებლობისათვის|ხორვატიის ომის დამდეგს]]) ინას სტატისტიკა ასეთი იყო: * დაახლ. 150.000 - 180.000 ჯარისკაცი (70.000 საკადრო და ქვედა რანგის ოფიცერი მათ შორის 100.000 სამხედროვალდებული ახალწვეული (რეკრუტი)) ლაშქარი * 1.850 ტანკი (M-84 ტიპის 300, T-54 და T-55 (საბჭოთა წარმოების) ტიპის 850, 500 ჯავშანტრანსპორტიორი და მათ შორის ამერიკული M 47 (Patton) პატონი) * 19.030 ქვემეხი (1800 ტანკსაწინააღმდეგო ქვემეხი, 4200 უკუუგორებული ქვემეხი, 6400 მორზეს აპარატი, 1934 მძიმე საარტილერიო ქვემეხი, 250 თვითმავალი ჰაუბიცა/ქვემეხი და 4286 ჰაერსაწინააღმდეგო ქვემეხი) * 160 ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემა == სამხედრო–საჰაერო ძალები (ე'''რ'''–'''ვ'''ე '''ი პ'''ე–'''ვ'''ე–'''ო''') == იუგოსლავიის სამხედრო–საჰაერო ძალები; * [[სერბულ–ხორვატული ენა|სერბულ–ხორვატული]] ენის [[ლათინური ანბანი|ლათინური]] [[აბრევიატურა|აბრევიატურით]] '''RV i PVO''' = '''R'''atno '''V'''azduhoplovstvo '''i P'''rotiv '''V'''azdušna '''O'''dbrana. * [[სერბულ–ხორვატული ენა|სერბულ–ხორვატული]] ენის [[კირილიცა|კირილური]] [[აბრევიატურა|აბრევიატურით]] '''РВ и ПВО''' = '''Р'''атно '''В'''аздухопловство '''и П'''ротив '''В'''аздушна '''О'''дбрана. (მონაცემები გაკეთებულია [[1998]] წელს) === '''საბრძოლო თვითმფრინავი''' (ბომბდამშენი) === : (სულ 254) ** 14 x [[მიგ-29|L-18 (მიგ-29А "Fulcrum" ", ["ფულკრამი"] ("საყრდენი წერტილი)]]) ** 54 x [[მიგ-21|L-17 (მიგ-21 /М/РФ–მდე "Fishbed" (''"ფიშბედი"''))]] ** 33 x [[სოკო J-22 ორაო|სოკო IJ-22 "ორაო 1"/J-22A "ორაო 1"/J-22A "ორაო 2"]] ** 16 x [[სოკო გალები|სოკო G-2s "გალები" (''თოლია'')]] ** 53 x [[სოკო (საავიაციო ქარხანა)|სოკო G-4 "სუპერ გალები" (''სუპერთოლია'')]] ** 24 x [[სოკო (საავიაციო ქარხანა)|სოკო J-21 "იასტრები" (''ქორი'')]] ** 35 x [[სოკო (საავიაციო ქარხანა)|სოკო IJ-21 "იასტრები" (''ქორი'')]] ** 25 x [[სოკო (საავიაციო ქარხანა)|სოკო P-2 "კრაგუი" (''მიმინო'')]] === '''ვერტმფრენი''' === : (სულ 125) ** 41 x [[Mi-8|HT-40 (Mi-8Т/17 "Hip")]] ** 75 x [[აეროსპასიალი SA 341/342|სოკო HN-42/45 "Gama" (Aerospatiale SA.341/342L "Gazelle")]] ** 3 x [[Mi-14|Mi-14ПЛ "Haze-A"]] ** 2 x [[Ka-27|Ka-28 "Helix-A"]] ** 4 x [[Ka-25|Ka-25БСШ "Hormone"]] === '''სატრანსპორტო თვითმფრინავი''' === ** 4 x [[იაკ-40|იაკ-40 "კოდლინგი"]] ** 2 x [[დასო ფალკონ 50|დასო ფალკონი 50]] ** 4 x [[ლეარჯეტი|გეიტს ლეარჯეტი 25]] ** 4 x [[დორნიე|დორნიე Do-28D]] ** 4 x [[An-2|An-2ТД "კოლტი"]] ** 10 x [[An-26|An-26Б "კორლი"]] === '''სავარჯიშო''' === ** 2 x [[მიგ-29|ნლ-18 (მიგ-29УБ "Fulcrum")]] ** 8 x [[მიგ-21|ნლ-14/16 (მიგ-21УС/УМ "Mongole-B")]] ** 12 x [[სოკო ი-22 ორაო|სოკო NJ-22/INJ-22 "ორაო"]] ** 50 x [[უტვა|ლოლა უტვა 66 (V-51)]] ** 20 x [[უტვა|ლოლა უტვა 75 (V-53)]] ** 30 x [[სოკო გალები (თოლია)|სოკო NJ-21 იასტრები]] == საზღვაო ძალები('''ი'''–ე'''რ'''–ე'''მ'''ი) == იუგოსლავიის საზღვაო ძალები; * [[სერბულ–ხორვატული ენა|სერბულ–ხორვატული]] ენის [[ლათინური ანბანი|ლათინური]] [[აბრევიატურა|აბრევიატურით]] '''JRM''' = '''J'''ugoslavenska '''r'''atna '''m'''ornarica . * [[სერბულ–ხორვატული ენა|სერბულ–ხორვატული]] ენის [[კირილიცა|კირილური]] [[აბრევიატურა|აბრევიატურით]] '''JРM''' = '''J'''угославенска '''р'''атна '''м'''орнарица. იუგოსლავიის სამხედრო–საზღვაო ძალებს შეიარაღებაში ჰქონდა შემდეგი იღჭურვილობა: === წყალქვეშა ნავები === * 3 x '''ჰეროი'''ს კლასის საბადრაგო წყალქვეშა ნავი * 3 x '''სავა'''ს კლასის საბადრაგო წყალქვეშა ნავი * 2 x '''სუტიესკა'''ს კლასის საწვრთნელი ნავი * 2 x '''უნა'''ს კლასის პატარა წყალქვეშა ნავი * 4 x '''მალა'''ს კლასის პატარა წყალქვეშა ნავი === წყალზედა დახმარება === * 2 x '''კონი'''ს კლასის [[ფრეგატი]] * 10 x '''ოსა'''ს კლასის საბადრაგო ნავი * 6 x '''რეიდ კონკარი'''ს-კლასის (Rade Concar) საბადრაგო ნავი * 60 სხვადასხვა ხომალდი * დაახლ. 250.000–დან 300.000 ტ.–მდე [[მუნიცია (აღჭურვილობა)|მუნიცია]] იუგოსლავიის შეიარაღების მრეწველობა მოიცავდა 56 ფაბრიკა–ქარხანას დაკავებული ჰყავდა 8.000 მეცნიერი და 72.000 მუშა. დანარჩენი 100.000 მუშა კი დასაქმებული იყო მიმწოდებელ ფირმებში. პროდუქციის დაახლ. 60 % მოდიოდა [[ბოსნია და ჰერცეგოვინა|ბოსნიასა და ჰერცეგოვინაზე]] == საავიაციო ბაზები == * [[ჟელიავას საავიაციო კავერნა|ბიჰაჩი (საავიაციო კავერნა)]] * ბრნიკი * ბატაინიცა * ცერკვლიე * დივულიე (სპლიტი) * გოლუბოვცი * ნიში * მოსტარი (რტიიენა) * პლესო * პულა * სკოპსკი პეტროვაცი * პრიშტინა [[პრიშტინის აეროპორტი|(ზლატინას საავიაციო კავერნა )]] * ზადარი == რესურსები ინტერნეტში == * {{en icon}} [http://www.vojska.net/eng/armed-forces/yugoslavia/ იუგოსლავიის სახალხო არმია] * {{de}} [http://www.udi.org.yu/articles/MBJ_jug_erfahrung_mit_multietnischen_armee.pdf დრ. მილე ს. ბიალაიაცი: მრავალეთნიკური არმიის იუგოსლავიისული გამოცდილება [[1918]]-[[1991]] წლებში] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929081346/http://www.udi.org.yu/articles/MBJ_jug_erfahrung_mit_multietnischen_armee.pdf |date=2007-09-29 }} * {{de}} [http://www.asmz.ch/hefte/artikel.php?artikel=346 შვეიცარიის საერთო სამხედრო ჟურნალი: დისიმეტრიული ომი ვერსუს ასიმეტრიული ომი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070928170406/http://www.asmz.ch/hefte/artikel.php?artikel=346 |date=2007-09-28 }} == იხილეთ აგრეთვე== {| border="0" width="800" | ;: 1. [[იუგოსლავია]] ;: 2. [[იუგოსლავიის დაშლა]] ;: 3. [[სლავები]] ;: 4. [[სლავური ენები]] ;: 5. [[სამხრეთსლავური ენები]] | ;: 6. [[სერბულ–ხორვატული ენა]] ;: 7. [[სლავისტიკა]] ;: 8. [[ილირია]] ;: 9. [[ბადენტერის კომისია]] ;: 10. [[რობერ ბადენტერი]] [[კატეგორია:იუგოსლავია]] dkoipync4ev6lkdlrpicrjh5cipnp0p 0 80826 4828383 4794645 2025-07-08T08:50:02Z Arkaitz1974 85446 4828383 wikitext text/x-wiki {{განახლება}} [[ფაილი:The Simpsons Logo.svg|250პქ|მარჯვნივ]] ამერიკული ანიმაციური ტელესერიალ „'''[[სიმფსონები|სიმფსონების]]'''“ პირველი ეპიზოდი ეთერში გავიდა 1989 წლის 17 დეკემბერს, სახელწოდებით „[[Simpsons Roasting on an Open Fire]]“. დღეისათვის ეთერში სრულად გავიდა 23 სეზონი. ამჟამად ეთერში 24-ე სეზონი გადის. თითოეულ სეზონში დაახლოებით 21-22 ეპიზოდი შედის. სეზონების სხვადასხვა ეპიზოდებმა ამა თუ იმ ჯილდოზე წარდგენილები და გამარჯვებულები იყვნენ. DVD ფორმატში ოფიციალურად გამოვიდა პირველი 20 სეზონი. [[Blu-Ray დისკი]]ს ფორმატში გამოიცა მე-13, მე-14, მე-15 და მე-20 სეზონები. „[[სიმფსონების ფილმი]]“, რომელიც გამოვიდა 2007 წლის 27 ივლისს, ასევე დიდი პოპულარობით სარგებლობდა. 2023 წლის 21 მაისისთვის ეთერში გავიდა სერიალის 760 პიზოდი. წარმოდგენილ სიაში ეპიზოდები ქრონოლოგიურად არის დაწყობილი, მათი ეთერში გასვლის მიხედვით. სიაში არ არის წარმოდგენილი „[[ტრეისი ულმანის შოუ]]“ და „[[სიმფსონების ფილმი]]“. == სეზონები == <onlyinclude>{{#invoke:Series overview|main | infoheader = ნილსენის რეიტინგი<ref>{{cite book |last1=ბრუქსი |first1=ტიმ |last2=მარში |first2=ერლ |date=2007 |title=The Complete Directory to Prime Time Network and Cable TV Shows 1946–დღემდე |url=https://archive.org/details/completedirector0000broo_y4r5 |publisher=Ballantine Books |pages=[https://archive.org/details/completedirector0000broo_y4r5/page/1692 1692]–1695 |isbn=978-0-345-49773-4 |edition=Ninth }}</ref> | infoA = {{nowrap|სახლი / მაყურებელი}} | infoB = ადგილი | infoC = რეიტინგი | color1 = #B8CACF | link1 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 1 (1989–90) | episodes1 = 13 | start1 = {{Start date|1989|12|17}} | end1 = {{End date|1990|5|13}} | network1 = [[Fox Broadcasting Company|Fox]] | infoA1 = 13.4 მ. სახლი{{ref label|april|n1}}<ref name="season1">{{cite news |title=Nielsen's top 50 shows |work=[[USA Today]] |page=3D |date=18 აპრილი, 1990}}</ref> | infoB1 = 30 | infoC1 = 14.5 | color2 = #D3EDF2 | link2 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 2 (1990–91) | episodes2 = 22 | start2 = {{Start date|1990|10|11}} | end2 = {{End date|1991|7|11}} | infoA2 = 12.2 მ. სახლი{{ref label|april|n1}}{{ref label|season2note|n2}} | infoB2 = 38<ref name="season2">{{cite news |title=Nielsen ratings |work=[[The Tampa Tribune]] |page=4 |date=17 აპრილი, 1991}}</ref> | infoC2 = 8.0 | color3 = #CCA7C4 | link3 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 3 (1991–92) | episodes3 = 24 | start3 = {{Start date|1991|9|19}} | end3 = {{End date|1992|8|27}} | infoA3 = 12.0 მ. სახლი{{ref label|april|n1}}{{ref label|season3note|n3}} | infoB3 = 33<ref name="season3">{{cite news |title=CBS' historic jump |work=[[USA Today]] |author=Gable, Donna |page=3D |date=15 აპრილი, 1992}}</ref> | infoC3 = {{N/A}} | color4 = #189FDD | link4 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 4 (1992–93) | episodes4 = 22 | start4 = {{Start date|1992|9|24}} | end4 = {{End date|1993|5|13}} | infoA4 = 12.1 მ. სახლი{{ref label|april|n1}}<ref name="Year-end ratings">{{cite news |title=Year-end ratings |work=[[Deseret News]] |page=C6 |date=22 აპრილი, 1993}}</ref> | infoB4 = 30 | infoC4 = 13.0 | color5 = #B11618 | link5 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 5 (1993–94) | episodes5 = 22 | start5 = {{Start date|1993|9|30}} | end5 = {{End date|1994|5|19}} | infoA5 = 10.5 მ. სახლი{{ref label|april|n1}}{{ref label|season5|n4}} | infoB5 = 53<ref name="season5">{{cite news |title=Nielsen ratings |work=[[The Tampa Tribune]] |agency=Associated Press |page=4 |date=21 აპრილი, 1994}}</ref> | infoC5 = {{N/A}} | color6 = #575959 | link6 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 6 (1994–95) | episodes6 = 25 | start6 = {{Start date|1994|9|4}} | end6 = {{End date|1995|5|21}} | infoA6 = 9.0 მ. სახლი{{ref label|april|n1}}<ref name="season6"/> | infoB6 = 67<ref name="season6">{{cite news |title=They're not laughing at CBS after drop from 1st to worst |work=[[Deseret News]] |author=პირსი, სკოტ დ. |page=C6 |date=19 აპრილი, 1995}}</ref> | infoC6 = {{N/A}} | color7 = #4B498F | link7 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 7 (1995–96) | episodes7 = 25 | start7 = {{Start date|1995|9|17}} | end7 = {{End date|1996|5|19}} | infoA7 = 8.0 მ. სახლი{{ref label|april|n1}}<ref name="season7"/> | infoB7 = 75<ref name="season7">{{cite news |title=NBC lands 6 series in season's top 10 |work=[[Daily Breeze]] |page=D3 |date=26 მაისი, 1996}}</ref> | infoC7 = {{N/A}} | color8 = #58A5AD | link8 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 8 (1996–97) | episodes8 = 25 | start8 = {{Start date|1996|10|27}} | end8 = {{End date|1997|5|18}} | infoA8 = 8.6 მ. სახლი<ref name="season8"/> | infoB8 = 53<ref name="season8">{{cite book |last=მოზესი |first=რობერტ |author2=Rowen, Beth |title=The 1998 A & E Entertainment Almanac |url=https://archive.org/details/1998erentertainm0000beth |year=1997 |publisher=[[Houghton Mifflin Harcourt]] |pages=[https://archive.org/details/1998erentertainm0000beth/page/n505 496]–515 |isbn=9780395882771}}</ref> | infoC8 = {{N/A}} | color9 = #7A335D | link9 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 9 (1997–98) | episodes9 = 25 | start9 = {{Start date|1997|9|21}} | end9 = {{End date|1998|5|17}} | infoA9 = 9.1 მ. სახლი<ref>{{cite news |title=Final Ratings for '97–'98 TV Season |work=[[San Francisco Chronicle]] |page=E4 |date=25 მაისი, 1998}}</ref> | infoB9 = 30 | infoC9 = 9.2 | color10 = #A79548 | link10 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 10 (1998–99) | episodes10 = 23 | start10 = {{Start date|1998|8|23}} | end10 = {{End date|1999|5|16}} | infoA10 = 7.9 მ. სახლი<ref name="season10"/> | infoB10 = 46<ref name="season10">{{cite news |title=Nielsen rankings for 1998–99 |work=[[San Francisco Chronicle]] |page=C5 |date=28 მაისი, 1999}}</ref> | infoC10 = {{N/A}} | color11 = #2E5C82 | link11 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 11 (1999–2000) | episodes11 = 22 | start11 = {{Start date|1999|9|26}} | end11 = {{End date|2000|5|21}} | infoA11 = 8.2 მ. სახლი<ref name="season11"/> | infoB11 = 44<ref name="season11">{{cite news |title=Nielsen rankings for 1999–2000 |work=[[San Francisco Chronicle]] |page=C17 |date=26 მაისი, 2000}}</ref> | infoC11 = {{N/A}} | color12 = #993129 | link12 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 12 (2000–01) | episodes12 = 21 | start12 = {{Start date|2000|11|1}} | end12 = {{End date|2001|5|20}} | infoA12 = 14.7 მ. მაყურებელი<ref name="season12"/> | infoB12 = 21<ref name="season12">{{cite news |title=The Bitter End |url=https://ew.com/article/2001/06/01/bitter-end/ |access-date=22 იანვარი, 2022 |newspaper=[[Entertainment Weekly]] |date=1 ივნისი, 2001 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120718141929/http://www.ew.com/ew/article/0,,256435,00.html |archive-date=18 ივლისი, 2012 |url-status=live }}</ref> | infoC12 = {{N/A}} | color13 = #593285 | link13 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 13 (2001–02) | episodes13 = 22 | start13 = {{Start date|2001|11|6}} | end13 = {{End date|2002|5|22}} | infoA13 = 12.4 მ. მაყურებელი<ref name="season13"/> | infoB13 = 30<ref name="season13">{{cite news |title=How did your favorite show rate? |url=https://www.usatoday.com/life/television/2002/2002-05-28-year-end-chart.htm |access-date=10 სექტემბერი, 2011 |newspaper=[[USA Today]] |date=28 მაისი, 2002 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170222174856/http://usatoday30.usatoday.com/life/television/2002/2002-05-28-year-end-chart.htm |archive-date=22 თებერვალი, 2017 |url-status=live }}</ref> | infoC13 = {{N/A}} | color14 = #000000 | link14 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 14 (2002–03) | episodes14 = 22 | start14 = {{Start date|2002|11|3}} | end14 = {{End date|2003|5|18}} | infoA14 = 13.4 მ. მაყურებელი<ref name="season14"/> | infoB14 = 25<ref name="season14">{{cite news |title=Nielsen numbers |work=[[The Star-Ledger]] |author=სეპინუოლი, ალან |author2=ზაიცი, მეტ ცოლერ |page=31 |date=29 მაისი, 2003}}</ref> | infoC14 = {{N/A}} | color15 = #7BB842 | link15 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 15 (2003–04) | episodes15 = 22 | start15 = {{Start date|2003|11|2}} | end15 = {{End date|2004|5|23}} | infoA15 = 10.6 მ. მაყურებელი<ref name="season15"/> | infoB15 = 42<ref name="season15">{{cite web |title=Season to date program ratings |url=http://www.abcmedianet.com/pressrel/dispDNR.html?id=060204_11 |publisher=[[American Broadcasting Company|ABC Medianet]] |access-date=10 სექტემბერი, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070208132303/http://www.abcmedianet.com/pressrel/dispDNR.html?id=060204_11 |url-status=dead |archive-date=8 თებერვალი, 2007 |date=2 ივნისი, 2004 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070208132303/http://www.abcmedianet.com/pressrel/dispDNR.html?id=060204_11 |archivedate=2007-02-08 }}</ref> | infoC15 = {{N/A}} | color16 = #9D296E | link16 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 16 (2004–05) | episodes16 = 21 | start16 = {{Start date|2004|11|7}} | end16 = {{End date|2005|5|15}} | infoA16 = 9.6 მ. მაყურებელი<ref name="season16"/> | infoB16 = 52<ref name="season16">{{cite web |title=Season program ratings |url=http://www.abcmedianet.com/pressrel/dispDNR.html?id=060105_05 |publisher=[[American Broadcasting Company|ABC Medianet]] |access-date=10 სექტემბერი, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070310210208/http://www.abcmedianet.com/pressrel/dispDNR.html?id=060105_05 |url-status=dead |archive-date=10 მარტი, 2007 |date=1 ივნისი, 2005}}</ref> | infoC16 = {{N/A}} | color17 = #005B9C | link17 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 17 (2005–06) | episodes17 = 22 | start17 = {{Start date|2005|9|11}} | end17 = {{End date|2006|5|21}} | infoA17 = 9.1 მ. მაყურებელი<ref name="season17"/> | infoB17 = 62<ref name="season17">{{cite web |title=Season program ratings |url=http://www.abcmedianet.com/pressrel/dispDNR.html?id=053106_05 |publisher=[[American Broadcasting Company|ABC Medianet]] |access-date=10 სექტემბერი, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070310210300/http://www.abcmedianet.com/pressrel/dispDNR.html?id=053106_05 |archive-date=10 მარტი, 2007 |date=31 მაისი, 2006 }}</ref> | infoC17 = 3.2 | color18 = #544b42 | link18 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 18 (2006–07) | episodes18 = 22 | start18 = {{Start date|2006|9|10}} | end18 = {{End date|2007|5|20}} | infoA18 = 8.6 მ. მაყურებელი<ref name="season18"/> | infoB18 = 60<ref name="season18">{{cite news |title=2006-07 primetime wrap|url=https://www.hollywoodreporter.com/business/business-news/2006-07-primetime-wrap-137223/ |work=[[The Hollywood Reporter]] |access-date=22 იანვარი, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100129154626/http://www.hollywoodreporter.com/hr/content_display/television/features/e3ifbfdd1bcb53266ad8d9a71cad261604f |archive-date=29 იანვარი, 2010 |date=25 მაისი, 2007}}</ref> | infoC18 = 4.1 | color19 = #87CEEB | link19 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 19 (2007–08) | episodes19 = 20 | start19 = {{Start date|2007|9|23}} | end19 = {{End date|2008|5|18}} | infoA19 = 8.0 მ. მაყურებელი<ref name="season19"/> | infoB19 = 87<ref name="season19">{{cite web|title=Season program ratings |url=http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=052808_06 |publisher=[[American Broadcasting Company|ABC Medianet]] |access-date=10 სექტემბერი, 2011 |date=28 მაისი, 2008 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100413172935/http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=052808_06 |archive-date=13 აპრილი, 2010 }}</ref> | infoC19 = {{N/A}} | color20 = #E8E7E3 | link20 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონები 1–20)#სეზონი 20 (2008–09) | episodes20 = 21 | start20 = {{Start date|2008|9|28}} | end20 = {{End date|2009|5|17}} | infoA20 = 6.9 მ. მაყურებელი<ref name="season20"/> | infoB20 = 77<ref name="season20">{{cite web|title=Season program ratings |url=http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=051909_05 |publisher=[[American Broadcasting Company|ABC Medianet]] |access-date=10 სექტემბერი, 2011 |date=19 მაისი, 2009 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090623063544/http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=051909_05 |archive-date=23 ივნისი, 2009 }}</ref> | infoC20 = {{N/A}} | color21 = #A90E63 | link21 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონი 21–დღემდე)#სეზონი 21 (2009–10) | episodes21 = 23 | start21 = {{Start date|2009|9|27}} | end21 = {{End date|2010|5|23}} | infoA21 = 7.2 მ. მაყურებელი<ref name="season21"/> | infoB21 = 61<ref name="season21">{{cite news |last=ანდრივა |first=ნელი |title=Full Series Rankings For The 2009–10 Broadcast Season |url=https://www.deadline.com/2010/05/full-series-rankings-for-the-2009-10-broadcast-season/ |access-date=10 სექტემბერი, 2011 |website=[[Deadline Hollywood]] |date=27 მაისი, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120213174556/http://www.deadline.com/2010/05/full-series-rankings-for-the-2009-10-broadcast-season/ |archive-date=13 თებერვალი, 2012 |url-status=live }}</ref> | infoC21 = 3.4 | color22 = #E06EFA | link22 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონი 21–დღემდე)#სეზონი 22 (2010–11) | episodes22 = 22 | start22 = {{Start date|2010|9|26}} | end22 = {{End date|2011|5|22}} | infoA22 = 7.3 მ. მაყურებელი<ref name="season22"/> | infoB22 = 65<ref name="season22">{{cite news |last=ანდრივა |first=ნელი |title=Full 2010–11 TV Season Series Rankings |url=https://www.deadline.com/2011/05/full-2010-11-season-series-rankers/ |access-date=10 სექტემბერი, 2011 |website=Deadline Hollywood |date=27 მაისი, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121008190741/http://www.deadline.com/2011/05/full-2010-11-season-series-rankers/ |archive-date=8 ოქტომბერი, 2012 |url-status=live }}</ref> | infoC22 = 3.3 | color23 = #5EA6F8 | link23 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონი 21–დღემდე)#სეზონი 23 (2011–12) | episodes23 = 22 | start23 = {{Start date|2011|9|25}} | end23 = {{End date|2012|5|20}} | infoA23 = 7.0 მ. მაყურებელი<ref name="season23"/> | infoB23 = 69<ref name="season23">{{cite news |last=ანდრივა |first=ნელი |title=Full 2011–2012 TV Season Series Rankings |url=https://www.deadline.com/2012/05/full-2011-2012-tv-season-series-rankings/ |access-date=25 მაისი, 2012 |website=Deadline Hollywood |date=24 მაისი, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140424020321/http://www.deadline.com/2012/05/full-2011-2012-tv-season-series-rankings/ |archive-date=24 აპრილი, 2014 |url-status=live }}</ref> | infoC23 = 3.3 | color24 = #1E6157 | link24 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონი 21–დღემდე)#სეზონი 24 (2012–13) | episodes24 = 22 | start24 = {{Start date|2012|9|30}} | end24 = {{End date|2013|5|19}} | infoA24 = 6.3 მ. მაყურებელი<ref name="season24"/> | infoB24 = 70<ref name="season24">{{cite news |author=დომინიკ პეტენი |title=Full 2012–2013 TV Season Series Rankings |url=https://deadline.com/2013/05/tv-season-series-rankings-2013-full-list-506970/ |access-date=25 მაისი, 2013 |newspaper=deadline |date=23 მაისი, 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171016155911/http://deadline.com/2013/05/tv-season-series-rankings-2013-full-list-506970/ |archive-date=16 ოქტომბერი, 2017 |url-status=live }}</ref> | infoC24 = 2.9 | color25 = #fcd959 | link25 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონი 21–დღემდე)#სეზონი 25 (2013–14) | episodes25 = 22 | start25 = {{Start date|2013|9|29}} | end25 = {{End date|2014|5|18}} | infoA25 = 5.6 მ. მაყურებელი<ref name="season25"/> | infoB25 = 81<ref name="season25">{{cite web |url=https://www.deadline.com/2014/05/tv-season-series-rankings-2013-full-list-2/ |title=Primetime TV Series 2013 Ratings & Rankings – Full List |website=Deadline Hollywood |date=22 მაისი, 2014 |access-date=3 აგვისტო, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140525201152/http://www.deadline.com/2014/05/tv-season-series-rankings-2013-full-list-2/ |archive-date=25 მაისი, 2014 |url-status=live }}</ref> | infoC25 = {{N/A}} | color26 = #1DD9FC | link26 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონი 21–დღემდე)#სეზონი 26 (2014–15) | episodes26 = 22 | start26 = {{Start date|2014|9|28}} | end26 = {{End date|2015|5|17}} | infoA26 = 5.6 მ. მაყურებელი<ref name="entertainment2015"/> | infoB26 = 100<ref name="entertainment2015">{{cite web|url=https://deadline.com/2015/05/2014-15-full-tv-season-ratings-shows-rankings-1201431167/ |title=Full 2014–15 Series Rankings |website=Deadline Hollywood |date=22 მაისი, 2015 |access-date=22 მაისი, 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150522054915/http://deadline.com/2015/05/2014-15-full-tv-season-ratings-shows-rankings-1201431167/ |archive-date=22 მაისი, 2015 }}</ref> | infoC26 = 2.6 | color27 = #7F1790 | link27 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონი 21–დღემდე)#სეზონი 27 (2015–16) | episodes27 = 22 | start27 = {{Start date|2015|9|27}} | end27 = {{End date|2016|5|22}} | infoA27 = 4.7 მ. მაყურებელი<ref name="entertainment2016"/> | infoB27 = 102<ref name="entertainment2016">{{cite web|url=https://deadline.com/2016/05/2015-16-full-tv-season-2015-2016-series-rankings-shows-full-list-1201763189/|title=Full 2015–16 Series Rankings|website=Deadline Hollywood|date=26 მაისი, 2016|access-date=26 მაისი, 2016|archive-date=17 ნოემბერი, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201117180843/https://deadline.com/2016/05/tv-season-2015-2016-series-rankings-shows-full-list-1201763189/|url-status=live}}</ref> | infoC27 = 2.1 | color28 = #A80F11 | link28 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონი 21–დღემდე)#სეზონი 28 (2016–17) | episodes28 = 22 | start28 = {{Start date|2016|9|25}} | end28 = {{End date|2017|5|21}} | infoA28 = 4.8 მ. მაყურებელი<ref name="entertainment2017"/> | infoB28 = 92<ref name="entertainment2017">{{cite web|url=https://deadline.com/2017/05/2016-2017-tv-season-ratings-series-rankings-list-1202102340/|title=Final 2016–17 TV Rankings: 'Sunday Night Football' Winning Streak Continues|website=Deadline Hollywood|date=26 მაისი, 2017|access-date=26 მაისი, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170530115026/http://deadline.com/2017/05/2016-2017-tv-season-ratings-series-rankings-list-1202102340/|archive-date=30 მაისი, 2017|url-status=live}}</ref> | infoC28 = 2.1 | color29 = #375383 | link29 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონი 21–დღემდე)#სეზონი 29 (2017–18) | episodes29 = 21 | start29 = {{Start date|2017|10|1}} | end29 = {{End date|2018|5|20}} | infoA29 = 4.1 მ. მაყურებელი<ref name="entertainment2018"/> | infoB29 = 122<ref name="entertainment2018">{{cite web|url=https://deadline.com/2018/05/2017-2018-tv-series-ratings-rankings-full-list-of-shows-1202395851/|title=2017–18 TV Series Ratings Rankings: NFL Football, 'Big Bang' Top Charts|website=Deadline Hollywood|date=22 მაისი, 2018|access-date=23 მაისი, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180523031012/http://deadline.com/2018/05/2017-2018-tv-series-ratings-rankings-full-list-of-shows-1202395851/|archive-date=23 მაისი, 2018|url-status=live}}</ref> | infoC29 = 1.7 | color30 = #D770D2 | link30 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონი 21–დღემდე)#სეზონი 30 (2018–19) | episodes30 = 23 | start30 = {{Start date|2018|9|30}} | end30 = {{End date|2019|5|12}} | infoA30 = 3.7 მ. მაყურებელი<ref name="entertainment2019"/> | infoB30 = 126<ref name="entertainment2019">{{Cite web|url=https://deadline.com/2019/05/tv-ratings-2018-2019-season-totals-viewers-demo-cbs-nbc-1202620062/|title=2018–19 TV Season Ratings: CBS Wraps 11th Season At No. 1 In Total Viewers, NBC Tops Demo; 'Big Bang Theory' Most Watched Series|last=დე მორაე|first=ლიზა|date=2019-05-21|website=Deadline|language=en|access-date=2019-05-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190521235535/https://deadline.com/2019/05/tv-ratings-2018-2019-season-totals-viewers-demo-cbs-nbc-1202620062/|archive-date=21 მაისი, 2019|url-status=live}}</ref> | infoC30 = 1.4 | color31 = #3901A4 | link31 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონი 21–დღემდე)#სეზონი 31 (2019–20) | episodes31 = 22 | start31 = {{Start date|2019|9|29}} | end31 = {{End date|2020|5|17}} | infoA31 = 3.0 მ. მაყურებელი<ref name="entertainment2020"/> | infoB31 = 103<ref name="entertainment2020">{{Cite web|title=TV Ratings: 7-Day Season Averages for Every 2019–20 Broadcast Series|url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/tv-ratings-7-day-season-averages-2019-20-broadcast-series-1297228/|access-date=22 იანვარი, 2022|website=The Hollywood Reporter|date=4 ივნისი, 2020|language=en|archive-date=6 ივნისი, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200606003358/https://www.hollywoodreporter.com/live-feed/tv-ratings-7-day-season-averages-2019-20-broadcast-series-1297228|url-status=live}}</ref> | infoC31 = 1.1 | color32 = #00A5BB | link32 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონი 21–დღემდე)#სეზონი 32 (2020–21) | episodes32 = 22 | start32 = {{Start date|2020|9|27}} | end32 = {{Start date|2021|5|23}} | infoA32 = 2.4 მ. მაყურებელი<ref name="entertainment2021"/> | infoB32 = 117<ref name="entertainment2021">{{Cite web|last=პორტერი|first=რიკ|title=2020-21 TV Ratings: Complete 7-Day Ratings for Broadcast Network Series|url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/2020-21-tv-ratings-every-network-show-ranked-1234964854/|work=[[The Hollywood Reporter]]|date=8 ივნისი, 2021|archive-date=8 ივნისი, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210608225741/https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/2020-21-tv-ratings-every-network-show-ranked-1234964854/|url-status=live}}</ref> | infoC32 = 0.8 | color33 = #192870 | link33 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონი 21–დღემდე)#სეზონი 33 (2021–22) | episodes33 = 22 | start33 = {{Start date|2021|9|26}} | end33 = {{End date|2022|5|22}} | infoA33 = 2.3 მ. მაყურებელი<ref name="ratings2022"/> | infoB33 = 98<ref name="ratings2022">{{Cite web |last=პორტერი |first=რიკ |date=2022-06-09 |title=2021-22 TV Ratings: Final Seven-Day Numbers for Every Network Series |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/2021-22-tv-ratings-every-network-series-ranked-1235161738/ |access-date=2022-06-13 |website=[[The Hollywood Reporter]] |language=en}}</ref> | infoC33 = 0.7 | color34 = #7600EC | link34 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონი 21–დღემდე)#სეზონი 34 (2022–23) | episodes34 = 22 | start34 = {{Start date|2022|9|25}} | end34 = {{End date|2023|5|21}} | infoA34 = 2.1 მ. მაყურებელი<ref>{{cite press release|title=TV Ratings 2022-23: Final Seven-Day Averages for Every Network Series|url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/tv-ratings-2022-23-every-primetime-network-show-ranked-1235508593/|date=7 ივნისი, 2023|access-date=7 ივნისი, 2023}}</ref> | infoB34 = 98 | infoC34 = 0.65 | color35 = #3BD2E5 | link35 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონი 21–დღემდე)#სეზონი 35 (2023–24) | episodes35 = 18 | start35 = {{Start date|2023|10|1}} | end35 = {{End date|2024|5|19}} | infoA35 = 1.99 მ. მაყურებელი<ref name="ratings2024">{{cite press release|title= TV Ratings 2023-24: Final Numbers for (Almost) Every Network Series |url=https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/tv-ratings-2023-24-primetime-network-show-rankings-1235919819/|date=June 11, 2024|access-date=June 11, 2024}}</ref> | infoB35 = 106<ref name="ratings2024" /> | infoC35 = 0.58 | color36 = #0E6767 | link36 = სიმფსონების ეპიზოდების სია (სეზონი 21–დღემდე)#სეზონი 36 (2024) | episodes36 = 22 | start36 = {{Start date|2024|9|29}} | end36 = {{End date|2025|5|18}} | network36 = Fox<br>[[Disney+]] | infoA36 = | infoB36 = | infoC36 = }}</onlyinclude> == ეპიზოდები == იხილეთ აგრეთვე: ''[[სიმფსონები (მოკლემეტრაჟიანი ფილმები)]]'' ===სეზონი 1 (1989–1990)=== {{main|სიმფსონები (სეზონი 1)}} {{:სიმფსონები (სეზონი 1)}} ===სეზონი 2 (1990–1991)=== {{main|სიმფსონები (სეზონი 2)}} {{:სიმფსონები (სეზონი 2)}} ===სეზონი 3 (1991–1992)=== {{main|სიმფსონები (სეზონი 3)}} {{:სიმფსონები (სეზონი 3)}} ===სეზონი 4 (1992–1993)=== {{main|სიმფსონები (სეზონი 4)}} {{:სიმფსონები (სეზონი 4)}} ===სეზონი 5 (1993–1994)=== {{main|სიმფსონები (სეზონი 5)}} {{:სიმფსონები (სეზონი 5)}} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.foxflash.com/div.php/main/page?aID=1z2z2z176 სიმფსონები] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101016072350/http://foxflash.com/div.php/main/page?aID=1z2z2z176 |date=2010-10-16 }} საიტზე FoxFlash * [http://www.snpp.com The Simpsons Archive] ==სქოლიო== {{სქოლიოს სია|2}} {{სიმფსონები}} [[კატეგორია:სიმფსონები|ეპიზოდების სია]] [[კატეგორია:ამერიკული ანიმაციური ტელესერიალების ეპიზოდები]] [[კატეგორია:ამერიკული კომედიური ტელესერიალების ეპიზოდები]] 2eai05sui05a70x2kixcigr4ojvd30n 14 86756 4828343 4132304 2025-07-08T07:34:26Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828343 wikitext text/x-wiki {{Commons cat|Cities in Liaoning}} {{Commonscat|Cities in Liaoning}} [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] sb01ym3y0tteoni8rtkqyr9rad56cvf 14 104514 4828309 3549574 2025-07-08T05:38:40Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828309 wikitext text/x-wiki {{Commons cat|Record producers by nationality}} {{Commonscat|Record producers by country}} [[კატეგორია:პროდიუსერები ქვეყნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:მუსიკალური პროდიუსერები]] [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით| ]] h191bguyqwcrw7m4k6hpj6p2o1dw7wm 14 105593 4827768 3557816 2025-07-07T12:02:35Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827768 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Military people by country}} [[კატეგორია:სამხედრო ლიდერები]] [[კატეგორია:სამხედრო მოღვაწეები ეროვნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნების მიხედვით| ]] 4uwpm3vrtdoyh1qn0ejw5eroqojlfdp 0 112847 4828384 4810169 2025-07-08T08:50:47Z Arkaitz1974 85446 4828384 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = ტუვუმბა |მშობლიური სახელი = {{lang-en|Toowoomba}} |ქვეყანა = ავსტრალია |პანორამა = Toowoomba.jpg |პანორამის სიგანე = 280px |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = S |lat_deg = 27 |lat_min = 33 |lat_sec = 00 |lon_dir = E |lon_deg = 151 |lon_min = 57 |lon_sec = 00 |CoordAddon = type:city(110000)_region:AU |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 280 |რეგიონის რუკის ზომა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = შტატი |რეგიონი = ქვინზლენდი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = 1840 |დაქვემდებარება = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 116,5 |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 691 |მოსახლეობა = 96 567 |აღწერის წელი = 2011 |სიმჭიდროვე = 828,90 |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +10 |DST = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = 4350 |საიტი = http://www.toowoombarc.qld.gov.au/ |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''ტუვუმბა''' ({{lang-en|Toowoomba}}) — ქალაქი აღმოსავლეთ [[ავსტრალია]]ში, [[ქვინზლენდი|ქვინზლენდის შტატში]]. 2011 წლის აღწერის მიხედვით, მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენს 96 567 კაცს<ref name="ABSDistPop">[http://www.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2011/quickstat/UCL311003?opendocument&navpos=220 მოსახლეობის აღწერა (2011 წელი)]{{Dead link|date=ივნისი 2023 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>, ქვეყნის ქალაქებს შორის მოსახლებობის მხრივ ამ დასახლებას მე-15 ადგილი უკავია. საშუალო სიმჭიდროვე კმ²-ზე შეადგენს 828,90 კაცს. ტუვუმბადან 132 კილომეტრში მდებარეობს შტატის ადმინისტრაციული ცენტრი [[ბრიზბენი]]<ref>{{cite web|url=http://www.toowoomba.org/|title=Toowomba's home page|date=13 June 2010|work=web page|publisher=toowoomba.org|accessdate=10 August 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100829230442/http://www.toowoomba.org/|archivedate=29 აგვისტო 2010}}</ref>. ამ ტერიტორიაზე დასახლება შეიქმნა [[1840]] წელს, ქალაქის სტატუსი მიენიჭა [[1940]] წელს. ქალაქი მდებარეობს ზღვის დონიდან 691 მეტრზე.<ref name="bom" >{{cite web | publisher = [[Bureau of Meteorology]] | title = Toowomba | work = Climate Averages for Australian Sites | url = http://www.bom.gov.au/climate/averages/tables/cw_041103_All.shtml | accessdate = 2008-09-25 }}</ref> კლიმატის თვალსაზრისით აქ ყველაზე ცხელი თვეებია: [[იანვარი]] და [[თებერვალი]]<ref name="csal">{{Cite web|url=http://www.bom.gov.au/climate/averages/tables/cw_041103.shtml|title=Climate statistics for Australian locations|accessdate=24 September 2010|publisher=[[Bureau of Meteorology (Australia)|Bureau of Meteorology]]}}</ref>, ხოლო ყველაზე ცივი [[ივლისი]] და [[აგვისტო]]. ქალაქის ყოველწლიური ნალექების რაოდენობა შეადგენს 944 მმ-ს. == დაძმობილებული ქალაქები == * {{flagicon|New Zealand}} [[უონგანუი]], [[ახალი ზელანდია]] * {{flagicon|Japan}} [[ტაკაცუკი]], [[იაპონია]] - 1991 წლიდან * {{flagicon|Republic of Korea}} [[ფხაჟუ]], [[სამხრეთ კორეა]] * {{flagicon|Philippines}} [[ბაუანი]], [[ბატანგასი]], [[ფილიპინები]] * {{flagicon|England}} [[ბატერსია]], [[ინგლისი]], [[დიდი ბრიტანეთი]] == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.toowoombarc.qld.gov.au Toowoomba Regional Council] * [http://www.thechronicle.com.au/ The Chronicle - Daily newspaper for Toowoomba and surrounding regions] * [http://www.toowoomba-qld.com.au/ Toowoomba Tourist Information] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220408203358/http://www.toowoomba-qld.com.au/ |date=2022-04-08 }} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ქვინზლენდის ქალაქები}} [[კატეგორია:ქვინზლენდის ქალაქები]] e4c5gpgqhep2b9pk3imvtlj9wjm43su 0 112991 4828369 4525157 2025-07-08T08:24:38Z Arkaitz1974 85446 4828369 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = ლონსესტონი |მშობლიური სახელი = {{lang-en|Launceston}} |ქვეყანა = ავსტრალია |პანორამა = Launcestonpicturesfromcommons.jpg |პანორამის სიგანე = 280px |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = S |lat_deg = 41 |lat_min = 26 |lat_sec = 31 |lon_dir = E |lon_deg = 147 |lon_min = 8 |lon_sec = 42 |CoordAddon = type:city(110000)_region:AU |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 280 |რეგიონის რუკის ზომა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = შტატი |რეგიონი = ტასმანია (შტატი){{!}}ტასმანია |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = 1806 |დაქვემდებარება = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 95,1 |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = |მოსახლეობა = 74 085 |აღწერის წელი = 2011 |სიმჭიდროვე = 779,02 |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +10 |DST = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = 7250 |საიტი = www.launceston.tas.gov.au/ |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''ლონსესტონი''' ({{lang-en|Launceston}}) — [[ქალაქი]] სამხრეთ [[ავსტრალია]]ში. ლონსესტონი არის [[ტასმანია (შტატი)|ტასმანიი]]ს შტატის დასახლებული პუნქტი. 2011 წლის აღწერის მონაცემებით, ქალაქის მოსახლეობა შეადგენს 74 085 ადამიანს<ref>{{Cite web |url=http://www.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2011/quickstat/UCL611001 |title=მოსახლეობის აღწერა (2011 წელი) |accessdate=2015-02-19 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160105132252/http://www.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2011/quickstat/UCL611001 |archivedate=2016-01-05 }}</ref>, ავსტრალიის ქალაქებს შორის მოსახლეობის მიხედვით ლონსესტონს მე-17 ადგილი უკავია. შტატის ადმინისტრაციულ ცენტრ [[ჰობარტი]]დან დაშორებულია 198 კილომეტრით, ქალაქ [[დევონპორტი]]დან 101 კილომეტრით. ქალაქი მდებარეობს კუნძულ ტასმანიის ჩრდილოეთ მხარეში. ლონსესტონი დაარსდა [[1806]] წელს. ყველაზე ცხელი თვეებია [[იანვარი]] და [[თებერვალი]], ყველაზე ცივი — [[ივლისი]] და [[ივნისი]]. ნალექების ყოველწლიური რაოდენობა შეადგენს 663.4 მმ-ს. == დაძმობილებული ქალაქები == * {{flagicon|Japan}} [[იკედა]], [[იაპონია]], 1965 წლის 1 ნოემბრიდან * {{flagicon|United States}} [[ნაპა]], [[აშშ]], 1988 წლის 6 ივნისიდან * {{flagicon|China}} [[ტაიუანი]], [[ჩინეთი]], 1995 წლის 28 ნოემბრიდან ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commonscat}} * [http://www.launceston.tas.gov.au/ Launceston City Council] * [http://michaelferguson.com/2009/08/cataract-gorge-in-flood/ Original video of the Cataract Gorge in flood, August 2009] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091207065933/http://michaelferguson.com/2009/08/cataract-gorge-in-flood/ |date=2009-12-07 }} * [http://www.booktasmaniaaccommodation.com.au/go/site-map/northern-tasmania/launceston Accommodation portal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100123045410/http://www.booktasmaniaaccommodation.com.au/go/site-map/northern-tasmania/launceston |date=2010-01-23 }} == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ტასმანიის ქალაქები]] 8dgl72frxstq983gie1hkamxjsw4itv 0 115615 4828497 4665457 2025-07-08T10:44:54Z Arkaitz1974 85446 4828497 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საფრანგეთის დეპარტამენტი | დეპარტამენტი = ერი | მშობლიური_სახელი = Essonne | გერბი = Blason département fr Essonne.svg | ნომერი = 91 | რეგიონი = [[ილ-დე-ფრანსი (რეგიონი)|ილ-დე-ფრანსი]] | პრეფექტურა = [[ევრი]] | სუბპრეფექტურები = [[ეტამპი]], [[პალაისეი]] | კანტონები = 42 | კომუნები = 196 | პრეზიდენტი = [[მიშელ ბერსონი]] | პრეს_პარტია = | მოსახლეობა = 1 198 273 | მოსახლეობის_შეფასება = 14 | მოსახლეობის_თარიღი = 2006 | სიმჭიდროვე = 662 | ფართობი = 1 804 | სიმაღლე მინიმალური = | სიმაღლე მაქსიმალური = | სიმაღლე საშუალო = }} '''ესონა''' — დეპარტამენტი [[საფრანგეთი]]ს ჩრდილოეთ ნაწილში, [[ილ-დე-ფრანსი (რეგიონი)|ილ-დე-ფრანსში]]. == ისტორია == ესონა არის იმ 83 დეპარტამენტიდან ერთ-ერთი, რომლებიც შეიქმნა [[საფრანგეთის რევოლუცია|საფრანგეთის რევოლუციის]] დროს [[1790]] წლის [[4 მარტი|4 მარტს]]. == გეოგრაფია == ესონას ფართობია 1 804 კმ². [[1999]] წლის მონაცემებით დეპარტამენტის მოსახლეობა 1 198 273 ადამიანს შეადგენს და მას მე-14 ადგილი უკავია, დეპარტამენტში მცხოვრებთა საშუალო სიმჭიდროვე კმ²-ზე შეადგენს 662 ადამიანს. აქ ყველაზე გავრცელებული ენაა [[ფრანგული ენა|ფრანგული]]. ესონას მმართველია [[მიშელ ბერსონი]]. == რესურსები ინტერნეტში == * {{fr icon}} [http://www.essonne.pref.gouv.fr Prefecture website] * {{fr icon}} [http://www.essonne.fr/ General council website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160116124931/http://www.essonne.fr/ |date=2016-01-16 }} * [http://www.flickr.com/groups/essonne/pool/ Flickr Photography Group for Essone region] {{საფრანგეთის დეპარტამენტები}} {{ესკიზი-საფრანგეთი}} [[კატეგორია:საფრანგეთის დეპარტამენტები]] 16egpe9dycw2eegog99xov4bx7b3k5s 0 115644 4827996 4376606 2025-07-07T17:41:54Z Arkaitz1974 85446 4827996 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საფრანგეთის დეპარტამენტი | დეპარტამენტი = სენა-სენ-დენი | მშობლიური_სახელი = Seine-Saint-Denis | გერბი = Blason département fr Seine-Saint-Denis.svg | ნომერი = 93 | რეგიონი = [[ილ-დე-ფრანსი (რეგიონი)|ილ-დე-ფრანსი]] | პრეფექტურა = [[ბობინი]] | სუბპრეფექტურები = [[ლა-რეინსი]], [[სენ-დენი]] | კანტონები = 40 | კომუნები =40 | პრეზიდენტი = [[კლოდ ბარტოლონე]] | პრეს_პარტია = | მოსახლეობა =1,491,970 | მოსახლეობის_შეფასება =6 | მოსახლეობის_თარიღი = 2006 | სიმჭიდროვე = 6,292 | ფართობი = | სიმაღლე მინიმალური = | სიმაღლე მაქსიმალური = | სიმაღლე საშუალო = }} '''სენა-სენ-დენი''' — დეპარტამენტი [[საფრანგეთი]]ს ჩრდილოეთ ნაწილში, [[ილ-დე-ფრანსი (რეგიონი)|ილ-დე-ფრანსში]]. == ისტორია == სენა-სენ-დენი არის იმ 83 დეპარტამენტიდან ერთ-ერთი, რომლებიც შეიქმნა [[საფრანგეთის რევოლუცია|საფრანგეთის რევოლუციის]] დროს [[1790]] წლის [[4 მარტი|4 მარტს]]. == გეოგრაფია == სენა-სენ-დენის ფართობია 236 კმ². [[2006]] წლის მონაცემებით დეპარტამენტის მოსახლეობა 1,491,970 ადამიანს შეადგენს და მას მე-6 ადგილი უკავია, დეპარტამენტში მცხოვრებთა საშუალო სიმჭიდროვე კმ²-ზე შეადგენს 6,292 ადამიანს. აქ ყველაზე გავრცელებული ენაა [[ფრანგული ენა|ფრანგული]]. სენა-სენ-დენის მმართველია [[კლოდ ბარტოლონე]]. == რესურსები ინტერნეტში == * {{fr icon}} [http://www.cg93.fr Website of the General council] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/19961223080834/http://www.cg93.fr/ |date=1996-12-23 }} * {{fr icon}} [http://www.seine-saint-denis.pref.gouv.fr/ Prefecture website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070117023730/http://www.seine-saint-denis.pref.gouv.fr/ |date=2007-01-17 }} {{საფრანგეთის დეპარტამენტები}} {{ესკიზი-საფრანგეთი}} [[კატეგორია:საფრანგეთის დეპარტამენტები]] rhxjxzqppofshnjgv0wrsbqv2b3zulc 0 115657 4828516 4087613 2025-07-08T11:09:54Z Arkaitz1974 85446 4828516 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საფრანგეთის დეპარტამენტი | დეპარტამენტი = იველინი | მშობლიური_სახელი = Yvelines | გერბი = Blason département fr Yvelines.svg | ნომერი = 78 | რეგიონი = [[ილ-დე-ფრანსი (რეგიონი)|ილ-დე-ფრანსი]] | პრეფექტურა = [[ვერსალი]] | სუბპრეფექტურები = [[მანტეს-ლა-ჯული]], [[რამბუე]], [[სენ-ჟერმან-ან-ლე]] | კანტონები = 39 | კომუნები =262 | პრეზიდენტი = [[პიერ ბედი]] | პრეს_პარტია = | მოსახლეობა =1,395,804 | მოსახლეობის_შეფასება =8 | მოსახლეობის_თარიღი = 2006 | სიმჭიდროვე = 612 | ფართობი = | სიმაღლე მინიმალური = | სიმაღლე მაქსიმალური = | სიმაღლე საშუალო = }} '''იველინი''' — დეპარტამენტი [[საფრანგეთი]]ს ჩრდილოეთ ნაწილში, [[ილ-დე-ფრანსი (რეგიონი)|ილ-დე-ფრანს]]ში. == ისტორია == იველინი არის იმ 83 დეპარტამენტიდან ერთ-ერთი, რომლებიც შეიქმნა [[საფრანგეთის რევოლუცია|საფრანგეთის რევოლუციის]] დროს [[1790]] წლის [[4 მარტი|4 მარტს]]. == გეოგრაფია == იველინის ფართობია 2,284 კმ². [[2006]] წლის მონაცემებით დეპარტამენტის მოსახლეობა 1,395,804 ადამიანს შეადგენს და მას მე-8 ადგილი უკავია, დეპარტამენტში მცხოვრებთა საშუალო სიმჭიდროვე კმ²-ზე შეადგენს 612 ადამიანს. აქ ყველაზე გავრცელებული ენაა [[ფრანგული ენა|ფრანგული]]. იველინის მმართველია [[პიერ ბედი]]. == რესურსები ინტერნეტში == * {{fr icon}} [http://www.yvelines.pref.gouv.fr/ Prefecture of Yvelines] * {{fr icon}} [http://www.cg78.fr/ General council of Yvelines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070408201906/http://www.cg78.fr/ |date=2007-04-08 }} * {{fr icon}} [http://www.les-yvelinois.fr/ History of Famous People and Yvelines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090301215046/http://www.les-yvelinois.fr/ |date=2009-03-01 }} {{საფრანგეთის დეპარტამენტები}} {{ესკიზი-საფრანგეთი}} [[კატეგორია:საფრანგეთის დეპარტამენტები]] hibchvc5klen6nq1c4uj5skmtd13048 0 115722 4828376 4596560 2025-07-08T08:35:10Z Arkaitz1974 85446 4828376 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საფრანგეთის დეპარტამენტი | დეპარტამენტი = ზემო გარონა | მშობლიური_სახელი = Haute-Garonne | გერბი = Blason département fr Haute-Garonne.svg | ნომერი = 31 | რეგიონი = [[სამხრეთი პირენეები]] | პრეფექტურა = [[ტულუზა]] | სუბპრეფექტურები = [[სენტ-გაუდენსი]], [[მურეტი]], | კანტონები = 53 | კომუნები = 589 | პრეზიდენტი = [[პიერ იზარი]] | პრეს_პარტია = | მოსახლეობა = 1,186,330 | მოსახლეობის_შეფასება =15 | მოსახლეობის_თარიღი = 1999 | სიმჭიდროვე = 185 | ფართობი = 6,309 | სიმაღლე მინიმალური = | სიმაღლე მაქსიმალური = | სიმაღლე საშუალო = }} '''ზემო გარონა''' — დეპარტამენტი [[საფრანგეთი]]ს სამხრეთ ნაწილში, [[სამხრეთი პირენეები|სამხრეთი პირენეებში]]. == ისტორია == ზემო გარონა არის იმ 83 დეპარტამენტიდან ერთ-ერთი, რომლებიც შეიქმნა [[საფრანგეთის რევოლუცია|საფრანგეთის რევოლუციის]] დროს [[1790]] წლის [[4 მარტი|4 მარტს]]. == გეოგრაფია == ზემო გარონას ფართობია 6,309 კმ². [[1999]] წლის მონაცემებით დეპარტამენტის მოსახლეობა 1,186,330 ადამიანს შეადგენს და მას მე-15 ადგილი უკავია, დეპარტამენტში მცხოვრებთა საშუალო სიმჭიდროვე კმ²-ზე შეადგენს 185 ადამიანს. აქ ყველაზე გავრცელებული ენაა [[ფრანგული ენა|ფრანგული]]. ზემო გარონას მმართველია [[პიერ იზარი]]. == რესურსები ინტერნეტში == * {{fr icon}} [http://www.cg31.fr/ General council website] * {{fr icon}} [http://www.haute-garonne.pref.gouv.fr/ Prefecture website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110514062701/http://www.haute-garonne.pref.gouv.fr/ |date=2011-05-14 }} * {{fr icon}} [http://www.cdt-haute-garonne.fr/ Tourism website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100123085843/http://www.cdt-haute-garonne.fr/ |date=2010-01-23 }} {{საფრანგეთის დეპარტამენტები}} {{ესკიზი-საფრანგეთი}} [[კატეგორია:საფრანგეთის დეპარტამენტები]] cphfpd5kdv2frt12n7tmf7rs6ggywnn 0 115963 4828498 4511482 2025-07-08T10:45:16Z Arkaitz1974 85446 4828498 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საფრანგეთის დეპარტამენტი | დეპარტამენტი = რონა | მშობლიური_სახელი = Rhône | გერბი = Blason département fr Rhône.svg | ნომერი = 69 | რეგიონი = [[რონა-ალპები]] | პრეფექტურა = [[ლიონი]] | სუბპრეფექტურები = [[ვილფრანშ-სიურ-საონი]] | კანტონები = 54 | კომუნები =293 | პრეზიდენტი = [[მიშელ მერსიე (პოლიტიკოსი)|მიშელ მერსიე]] | პრეს_პარტია = | მოსახლეობა =1,669,655 | მოსახლეობის_შეფასება =4 | მოსახლეობის_თარიღი = 2006 | სიმჭიდროვე = 513 | ფართობი =3,249 | სიმაღლე მინიმალური = | სიმაღლე მაქსიმალური = | სიმაღლე საშუალო = }} '''რონა''' — დეპარტამენტი [[საფრანგეთი]]ს დასავლეთ ნაწილში, [[რონა-ალპები|რონა-ალპებ]]ში. == ისტორია == რონა არის იმ 83 დეპარტამენტიდან ერთ-ერთი, რომლებიც შეიქმნა [[საფრანგეთის რევოლუცია|საფრანგეთის რევოლუციის]] დროს [[1790]] წლის [[4 მარტი|4 მარტს]]. == გეოგრაფია == რონის ფართობია 3,249 კმ². [[2006]] წლის მონაცემებით დეპარტამენტის მოსახლეობა 1,669,655 ადამიანს შეადგენს და მას მე-4 ადგილი უკავია, დეპარტამენტში მცხოვრებთა საშუალო სიმჭიდროვე კმ²-ზე შეადგენს 513 ადამიანს. აქ ყველაზე გავრცელებული ენაა [[ფრანგული ენა|ფრანგული]]. რონის მმართველია [[მიშელ მერსიე (პოლიტიკოსი)|მიშელ მერსიე]]. == რესურსები ინტერნეტში == * {{fr icon}} [http://www.Rhone.pref.gouv.fr/ Prefecture website] * {{fr icon}} [http://www.cg69.fr/ General Council website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141216231232/http://cg69.fr/ |date=2014-12-16 }} * {{fr icon}} [http://69.pagesd.info/ ''69.pagesd.info - Webportal and directory of communes and web sites of the Rhône (69) département'' website] {{საფრანგეთის დეპარტამენტები}} {{ესკიზი-საფრანგეთი}} [[კატეგორია:საფრანგეთის დეპარტამენტები]] qgexohca9me0sbrzyra2qrys2qjpswu 0 131883 4827806 2564212 2025-07-07T13:39:29Z იაკობ მახარაძე 77021 4827806 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Norwegian Sea map.png|მინი|მარჯვნივ|250px|დანიის სრუტე]] '''დანიის სრუტე'''{{efn|Known in Danish as the ''Danmarksstrædet'' ("Denmark Strait") and in Icelandic as the ''Grænlandssund'' ("Greenland Sound").}} — სრუტე [[გრენლანდია]]სა და [[ისლანდია]]ს შორის. ==გეოგრაფია== სრუტის ჩრდილოეთით მდებარეობს [[გრენლანდიის ზღვა]], ხოლო სამხრეთით [[ატლანტის ოკეანე]]. დანიის სრუტის სიგანე დაახლოებით შეადგენს 260 კმ-ს. სიღრმე მერყეობს 600 მეტრიდან 4000 მეტრამდე. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1941]] წლის 24 მაისს აქ გაიმართა [[დანიის სრუტის ბრძოლა|ბრძოლა]] გერმანიის და დიდი ბრიტანეთის გემებს შორის. ამ ბრძოლაში გერმანელებმა ჩაძირეს ბრიტანული ერთ-ერთი მთავარი მოიერიშე კრეისერი [[HMS Hood (51)]]. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ზღვების სია}} [[კატეგორია:გრენლანდიის სრუტეები]] [[კატეგორია:ისლანდიის წყალსატევები]] [[კატეგორია:ევროპის ზღვები]] [[კატეგორია:გრენლანდიის ზღვები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ ამერიკის ზღვები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ ყინულოვანი ოკეანის სრუტეები]] [[კატეგორია:ისლანდიის სრუტეები]] [[კატეგორია:საერთაშორისო სრუტეები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ ამერიკის გეოგრაფია]] [[კატეგორია:ევროპის გეოგრაფია]] 9b8kq39qn99bga1mebo83kg80bb7m3q 4827826 4827806 2025-07-07T14:07:38Z იაკობ მახარაძე 77021 4827826 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Norwegian Sea map.png|მინი|მარჯვნივ|250px|დანიის სრუტე]] '''დანიის სრუტე'''— სრუტე [[გრენლანდია]]სა და [[ისლანდია]]ს შორის. ==გეოგრაფია== სრუტე ერთმანეთთან აკავშირებს [[გრენლანდიის ზღვა]]სა და [[ირმინგერის ზღვა]]ს. სრუტის სიგრძე 480 კმ-ია. უწვრილეს მონაკვეთში, სრუტის სიგანე 290 კმ-ია. [[საერთაშორისო ჰიდროგრაფიული ორგანიზაცია|საერთაშორისო ჰიდროგრაფიული ორგანიზაციის]] მონაცემებით, არქტიკის ოკეანესა და ჩრდილოეთ ატლანტის ოკეანეს შორის გამყოფი ხაზი სწორედ დანიის სრუტეზე, სტრაუმნესიდან (ისლანდია) ნანსენის კონცხამდე (გრენლანდია) გადის. სრუტეში [[აღმოსავლეთ გრენლანდიის დინება|აღმოსავლეთ გრენლანდიის ცივი დინებაა]], რომელსაც არქტიკის ოკეანიდან სამხრეთით ჩრდილოეთ ატლანტის ოკეანეში [[აისბერგი|აისბერგები]] მოაქვს. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1941]] წლის 24 მაისს, სრუტეში გაიმართა [[დანიის სრუტის ბრძოლა|ბრძოლა]], რომლის დროსაც გერმანულმა ხომალდმა „[[ბისმარკი (ხომალდი)|ბისმარკმა]]“ დიდი ბრიტანეთის მოიერიშე კრეისერი „HMS Hood“ ჩაძირა, რომლის ეკიპაჟის 1 418 წევრიდან მხოლდო 3 ადამიანი გადარჩა. ბრძოლაში სერიოზულად დაზიანდა „HMS Prince of Wales“. „ბისმარკმა“ დანიის სრუტეში გავლა შეძლო, მაგრამ ბრძოლაში მიღებული დაზიანებებისა და ბრიტანელების მომდევნო თავდასხმის შედეგად სამი დღის შემდეგ ჩაიძირა. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ზღვების სია}} [[კატეგორია:გრენლანდიის სრუტეები]] [[კატეგორია:ისლანდიის წყალსატევები]] [[კატეგორია:ევროპის ზღვები]] [[კატეგორია:გრენლანდიის ზღვები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ ამერიკის ზღვები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ ყინულოვანი ოკეანის სრუტეები]] [[კატეგორია:ისლანდიის სრუტეები]] [[კატეგორია:საერთაშორისო სრუტეები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ ამერიკის გეოგრაფია]] [[კატეგორია:ევროპის გეოგრაფია]] 66gh4zfpdrxtiij389g0g70qvvcr2zw 4827828 4827826 2025-07-07T14:07:57Z იაკობ მახარაძე 77021 /* გეოგრაფია */ 4827828 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Norwegian Sea map.png|მინი|მარჯვნივ|250px|დანიის სრუტე]] '''დანიის სრუტე'''— სრუტე [[გრენლანდია]]სა და [[ისლანდია]]ს შორის. ==გეოგრაფია== სრუტე ერთმანეთთან აკავშირებს [[გრენლანდიის ზღვა]]სა და [[ირმინგერის ზღვა]]ს. სრუტის სიგრძე 480 კმ-ია. უწვრილეს მონაკვეთში, სრუტის სიგანე 290 კმ-ია. [[საერთაშორისო ჰიდროგრაფიული ორგანიზაცია|საერთაშორისო ჰიდროგრაფიული ორგანიზაციის]] მონაცემებით, არქტიკის ოკეანესა და ჩრდილოეთ ატლანტის ოკეანეს შორის გამყოფი ხაზი სწორედ დანიის სრუტეზე, სტრაუმნესიდან (ისლანდია) ნანსენის კონცხამდე (გრენლანდია) გადის. სრუტეში [[აღმოსავლეთ გრენლანდიის დინება|აღმოსავლეთ გრენლანდიის ცივი დინებაა]], რომელსაც არქტიკის ოკეანიდან სამხრეთით ჩრდილოეთ ატლანტის ოკეანეში [[აისბერგი|აისბერგები]] მოაქვს. ==დანიის სრუტის ბრძოლა== [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1941]] წლის 24 მაისს, სრუტეში გაიმართა [[დანიის სრუტის ბრძოლა|ბრძოლა]], რომლის დროსაც გერმანულმა ხომალდმა „[[ბისმარკი (ხომალდი)|ბისმარკმა]]“ დიდი ბრიტანეთის მოიერიშე კრეისერი „HMS Hood“ ჩაძირა, რომლის ეკიპაჟის 1 418 წევრიდან მხოლდო 3 ადამიანი გადარჩა. ბრძოლაში სერიოზულად დაზიანდა „HMS Prince of Wales“. „ბისმარკმა“ დანიის სრუტეში გავლა შეძლო, მაგრამ ბრძოლაში მიღებული დაზიანებებისა და ბრიტანელების მომდევნო თავდასხმის შედეგად სამი დღის შემდეგ ჩაიძირა. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ზღვების სია}} [[კატეგორია:გრენლანდიის სრუტეები]] [[კატეგორია:ისლანდიის წყალსატევები]] [[კატეგორია:ევროპის ზღვები]] [[კატეგორია:გრენლანდიის ზღვები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ ამერიკის ზღვები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ ყინულოვანი ოკეანის სრუტეები]] [[კატეგორია:ისლანდიის სრუტეები]] [[კატეგორია:საერთაშორისო სრუტეები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ ამერიკის გეოგრაფია]] [[კატეგორია:ევროპის გეოგრაფია]] o2h0vod3bft4dlsclpk6jt1e2c86mpa 4827829 4827828 2025-07-07T14:08:13Z იაკობ მახარაძე 77021 4827829 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Norwegian Sea map.png|მინი|მარჯვნივ|250px|დანიის სრუტე]] '''დანიის სრუტე''' — სრუტე [[გრენლანდია]]სა და [[ისლანდია]]ს შორის. ==გეოგრაფია== სრუტე ერთმანეთთან აკავშირებს [[გრენლანდიის ზღვა]]სა და [[ირმინგერის ზღვა]]ს. სრუტის სიგრძე 480 კმ-ია. უწვრილეს მონაკვეთში, სრუტის სიგანე 290 კმ-ია. [[საერთაშორისო ჰიდროგრაფიული ორგანიზაცია|საერთაშორისო ჰიდროგრაფიული ორგანიზაციის]] მონაცემებით, არქტიკის ოკეანესა და ჩრდილოეთ ატლანტის ოკეანეს შორის გამყოფი ხაზი სწორედ დანიის სრუტეზე, სტრაუმნესიდან (ისლანდია) ნანსენის კონცხამდე (გრენლანდია) გადის. სრუტეში [[აღმოსავლეთ გრენლანდიის დინება|აღმოსავლეთ გრენლანდიის ცივი დინებაა]], რომელსაც არქტიკის ოკეანიდან სამხრეთით ჩრდილოეთ ატლანტის ოკეანეში [[აისბერგი|აისბერგები]] მოაქვს. ==დანიის სრუტის ბრძოლა== [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1941]] წლის 24 მაისს, სრუტეში გაიმართა [[დანიის სრუტის ბრძოლა|ბრძოლა]], რომლის დროსაც გერმანულმა ხომალდმა „[[ბისმარკი (ხომალდი)|ბისმარკმა]]“ დიდი ბრიტანეთის მოიერიშე კრეისერი „HMS Hood“ ჩაძირა, რომლის ეკიპაჟის 1 418 წევრიდან მხოლდო 3 ადამიანი გადარჩა. ბრძოლაში სერიოზულად დაზიანდა „HMS Prince of Wales“. „ბისმარკმა“ დანიის სრუტეში გავლა შეძლო, მაგრამ ბრძოლაში მიღებული დაზიანებებისა და ბრიტანელების მომდევნო თავდასხმის შედეგად სამი დღის შემდეგ ჩაიძირა. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ზღვების სია}} [[კატეგორია:გრენლანდიის სრუტეები]] [[კატეგორია:ისლანდიის წყალსატევები]] [[კატეგორია:ევროპის ზღვები]] [[კატეგორია:გრენლანდიის ზღვები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ ამერიკის ზღვები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ ყინულოვანი ოკეანის სრუტეები]] [[კატეგორია:ისლანდიის სრუტეები]] [[კატეგორია:საერთაშორისო სრუტეები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ ამერიკის გეოგრაფია]] [[კატეგორია:ევროპის გეოგრაფია]] 7ll2smmuz9tp2i6jhn8ppr2km24r1wx 4827831 4827829 2025-07-07T14:09:23Z იაკობ მახარაძე 77021 4827831 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Norwegian Sea map.png|მინი|მარჯვნივ|250px|დანიის სრუტე]] '''დანიის სრუტე''' — სრუტე [[გრენლანდია]]სა და [[ისლანდია]]ს შორის. ==გეოგრაფია== სრუტე ერთმანეთთან აკავშირებს [[გრენლანდიის ზღვა]]სა და [[ირმინგერის ზღვა]]ს. სრუტის სიგრძე 480 კმ-ია. უწვრილეს მონაკვეთში, სრუტის სიგანე 290 კმ-ია. [[საერთაშორისო ჰიდროგრაფიული ორგანიზაცია|საერთაშორისო ჰიდროგრაფიული ორგანიზაციის]] მონაცემებით, არქტიკის ოკეანესა და ჩრდილოეთ ატლანტის ოკეანეს შორის გამყოფი ხაზი სწორედ დანიის სრუტეზე, სტრაუმნესიდან (ისლანდია) ნანსენის კონცხამდე (გრენლანდია) გადის. სრუტეში [[აღმოსავლეთ გრენლანდიის დინება|აღმოსავლეთ გრენლანდიის ცივი დინებაა]], რომელსაც არქტიკის ოკეანიდან სამხრეთით ჩრდილოეთ ატლანტის ოკეანეში [[აისბერგი|აისბერგები]] მოაქვს. ==დანიის სრუტის ბრძოლა== [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1941]] წლის 24 მაისს, სრუტეში გაიმართა [[დანიის სრუტის ბრძოლა|ბრძოლა]], რომლის დროსაც გერმანულმა ხომალდმა „[[ბისმარკი (ხომალდი)|ბისმარკმა]]“ დიდი ბრიტანეთის მოიერიშე კრეისერი „HMS Hood“ ჩაძირა, რომლის ეკიპაჟის 1 418 წევრიდან მხოლდო 3 ადამიანი გადარჩა. ბრძოლაში სერიოზულად დაზიანდა „HMS Prince of Wales“. „ბისმარკმა“ დანიის სრუტეში გავლა შეძლო, მაგრამ ბრძოლაში მიღებული დაზიანებებისა და ბრიტანელების მომდევნო თავდასხმის შედეგად სამი დღის შემდეგ ჩაიძირა.<ref name=Cameron50>"Who sank the Bismarck - The British or the Germans? We are convinced the answer is "Both!!" ''Bismarck'' unquestionably would have sunk due to progressive flooding hours after the battle ended [...] There is enough evidence to indicate that [CDR Oels] ordered the ship scuttled..." Cameron et al. 2002, p. 50</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ზღვების სია}} [[კატეგორია:გრენლანდიის სრუტეები]] [[კატეგორია:ისლანდიის წყალსატევები]] [[კატეგორია:ევროპის ზღვები]] [[კატეგორია:გრენლანდიის ზღვები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ ამერიკის ზღვები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ ყინულოვანი ოკეანის სრუტეები]] [[კატეგორია:ისლანდიის სრუტეები]] [[კატეგორია:საერთაშორისო სრუტეები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ ამერიკის გეოგრაფია]] [[კატეგორია:ევროპის გეოგრაფია]] bgpmkvy2dj872s26bl767obkev0olst 0 136325 4827857 4820992 2025-07-07T16:25:47Z დეკანოზი ილია ჭიღლაძე 75697 4827857 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა იერარქი |მიმართვა = მაღალყოვლადუსამღვდელოესობა, [[წმინდა სინოდი|მიტროპოლიტი]] |სახელი = ანტონი (ბულუხია) |ორიგინალი სახელი = |დაბადების სახელი = მარკოზ სომონის ძე ბულუხია |ორიგინალი დაბადების სახელი = |სურათი = [[ფაილი:Mitropoliti antoni.jpg|270პქ]] |სურათი ვერტიკალურად = |სურათის აღწერა = |ტიტული = [[ვანისა და ბაღდათის ეპარქია|ვანისა და ბაღდათის ეპარქიის]] [[მიტროპოლიტი]] |რიგითობა = |რიგითობა0 = |რიგითობაX = |დროშა = Flag_of_Georgian_Orthodox_Church.svg |ეკლესია = [[საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესია]][[ფაილი:Coat of Arms of Georgian Orthodox Church.svg|25პქ]] |საზოგადოება = |არჩევა = |ინტრონიზაცია = |პერიოდის დასაწყისი = |პერიოდის დასასრული = |მმართველობის პერიოდი = |წინამორბედი = |მემკვიდრე = |გადადგომა = |კომენტარი = |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1956|5|7}} |დაბადების ადგილი = სოფელი [[ოჩხამური]] |გარდაცვალების თარიღი = |გარდაცვალების ადგილი = |დაკრძალულია = |დინასტია = |მამა = |დედა = |განათლება = [[მოსკოვის სოფლის მეურნეობის ინსტიტუტი]], [[მოსკოვის იურიდიული ინსტიტუტი]], [[მცხეთის სასულიერო სემინარია]] |სამეცნიერო ხარისხი = |ბერად აღკვეცა = [[1996]] წლის [[25 ოქტომბერი]] |დიაკვნობა= [[1989]] წლის [[16 მარტი]] |მღვდლობა = [[1989]] წლის [[26 აპრილი]] |ეპისკოპოსობა = [[1996]] წლის [[10 ნოემბერი]] |მთავარეპისკოპოსობა = [[2004]] წლის [[4 იანვარი]] |მიტროპოლიტობა = [[2010]] წლის [[2 ივნისი]] |კარდინალი = |მეუღლე = |შვილები = |ხელმოწერა = |ხელმოწერის სიგანე = 100პქ |მონოგრამა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |ჯილდოები = |ვიკისაწყობი = }} '''მიტროპოლიტი ანტონი''' (ერისკაცობაში — დაბადების დროს მინიჭებული სახელი და გვარი: რუსლან სიმონის ძე დევაძე; ამჟამინდელი სამოქალაქო სახელი და გვარი: მარკოზ ბულუხია; დ. [[7 მაისი]], [[1956]], სოფელი [[ოჩხამური]], [[ქობულეთის რაიონი]]) — [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის]] მღვდელმთავარი, [[ვანისა და ბაღდათის ეპარქია|ვანისა და ბაღდათის ეპარქიის]] მიტროპოლიტი. ანგელოზის დღე — [[30 იანვარი]] <small>[ძვ. სტ. 17 იანვარი]</small> (ღირსი [[ანტონი დიდი]]ს ხსენება); კათედრა და რეზიდენცია [[ვანი|ვანსა]] და [[ბაღდათი|ბაღდათში]]. ==ბიოგრაფია== მთავარეპისკოპოსი ანტონი, ერისკაცობაში რუსლან სიმონის ძე ბულუხია, დაიბადა 1956 წლის 7 მაისს ქობულეთის რაიონის სოფელ ოჩხამურში. 1973 წელს რუსლან ბულუხიამ დაამთავრა ქუთაისის მუსიკალური საშუალო სკოლა-ინტერნატი. 1974-1976 წლებში იგი იმყოფებოდა საბჭოთა არმიის რიგებში. [[1976]]-[[1982]] წლებში სწავლობდა [[მოსკოვის სოფლის მეურნეობის ინსტიტუტი|მოსკოვის სოფლის მეურნეობის ინსტიტუტში]]; ამავე დროს, [[1980]] წელს ჩააბარა [[მოსკოვის იურიდიული ინსტიტუტი|მოსკოვის იურიდიულ ინსტიტუტში]], რომელიც, მოსკოვის სოფლის მეურნეობის ინსტიტუტთან ერთად, [[1982]] წელს დაამთავრა და სწავლა [[1987]] წლიდან [[1990]] წლამდე [[მცხეთის სასულიერო სემინარია]]ში განაგრძო. [[1989]] წლის [[16 მარტი|16 მარტს]] [[დიაკონი|დიაკვნად]] დაასხეს ხელი და ამავე წლის [[26 აპრილი|26 აპრილს]] [[მღვდელი|მღვდლად]] აკურთხეს, ეწოდა სახელად მამა მარკოზი. [[1995]] წელს [[დეკანოზი]]ს ხარისხი მიიღო, ხოლო ერთი წლის შემდეგ, [[1996]] წლის [[25 ოქტომბერი|25 ოქტომბერს]] [[ბერი|ბერად]] აღიკვეცა და სახელად ეწოდა ანტონი და მეორე დღეს, [[26 ოქტომბერი|26 ოქტომბერს]] [[არქიმანდრიტი]]ს ხარისხში იქნა აღყვანილი, რის შემდეგაც, იმავე წლის [[11 ნოემბერი|11 ნოემბერს]] [[ეპისკოპოსი|ეპისკოპოსად]] კურთხევა მოხდა. [[1999]] წლიდან [[2000]] წლამდე მსჯავრდადებულებთან ურთიერთობის განყოფილების თავმჯდომარე იყო. [[მთავარეპისკოპოსი]]ს ტიტული [[2004]] წელს მიიღო, ხოლო [[მიტროპოლიტი]]ს — [[2010]] წლის [[2 ივნისი|2 ივნისს]]. == იხილეთ აგრეთვე == *[[საქართველოს ეკლესიის წმინდა სინოდი]] ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://patriarchate.ge/news/170 patriarchate.ge // ანტონი – ვანისა და ბაღდათის მიტროპოლიტი] {{საქართველოს ეპარქიების მმართველები}} {{საქართველოს ეკლესიის მღვდელმთავრები}} {{საქართველოს ეკლესიის მართვა-გამგეობის დებულებები}} [[კატეგორია:ქართველი ეპისკოპოსები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1956]] [[კატეგორია:ქართველი ეპისკოპოსები]] [[კატეგორია:ქობულეთის მუნიციპალიტეტში დაბადებულები]] [[კატეგორია:დაბადებული 7 მაისი]] 4dt9ul6o26dol3mfuoqe6y0ykuf66uz 4827859 4827857 2025-07-07T16:28:31Z დეკანოზი ილია ჭიღლაძე 75697 4827859 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა იერარქი |მიმართვა = მაღალყოვლადუსამღვდელოესობა, [[წმინდა სინოდი|მიტროპოლიტი]] |სახელი = ანტონი (ბულუხია) |ორიგინალი სახელი = |დაბადების სახელი = მარკოზ სომონის ძე ბულუხია |ორიგინალი დაბადების სახელი = |სურათი = [[ფაილი:Mitropoliti antoni.jpg|270პქ]] |სურათი ვერტიკალურად = |სურათის აღწერა = |ტიტული = [[ვანისა და ბაღდათის ეპარქია|ვანისა და ბაღდათის ეპარქიის]] [[მიტროპოლიტი]] |რიგითობა = |რიგითობა0 = |რიგითობაX = |დროშა = Flag_of_Georgian_Orthodox_Church.svg |ეკლესია = [[საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესია]][[ფაილი:Coat of Arms of Georgian Orthodox Church.svg|25პქ]] |საზოგადოება = |არჩევა = |ინტრონიზაცია = |პერიოდის დასაწყისი = |პერიოდის დასასრული = |მმართველობის პერიოდი = |წინამორბედი = |მემკვიდრე = |გადადგომა = |კომენტარი = |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1956|5|7}} |დაბადების ადგილი = სოფელი [[ოჩხამური]] |გარდაცვალების თარიღი = |გარდაცვალების ადგილი = |დაკრძალულია = |დინასტია = |მამა = |დედა = |განათლება = [[მოსკოვის სოფლის მეურნეობის ინსტიტუტი]], [[მოსკოვის იურიდიული ინსტიტუტი]], [[მცხეთის სასულიერო სემინარია]] |სამეცნიერო ხარისხი = |ბერად აღკვეცა = [[1996]] წლის [[25 ოქტომბერი]] |დიაკვნობა= [[1989]] წლის [[16 მარტი]] |მღვდლობა = [[1989]] წლის [[26 აპრილი]] |ეპისკოპოსობა = [[1996]] წლის [[10 ნოემბერი]] |მთავარეპისკოპოსობა = [[2004]] წლის [[4 იანვარი]] |მიტროპოლიტობა = [[2010]] წლის [[2 ივნისი]] |კარდინალი = |მეუღლე = |შვილები = |ხელმოწერა = |ხელმოწერის სიგანე = 100პქ |მონოგრამა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |ჯილდოები = |ვიკისაწყობი = }} '''მიტროპოლიტი ანტონი''' (ერისკაცობაში — დაბადების დროს მინიჭებული სახელი და გვარი: რუსლან სიმონის ძე დევაძე; ამჟამინდელი სამოქალაქო სახელი და გვარი: მარკოზ ბულუხია; დ. [[7 მაისი]], [[1956]], სოფელი [[ოჩხამური]], [[ქობულეთის რაიონი]]) — [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის]] მღვდელმთავარი, [[ვანისა და ბაღდათის ეპარქია|ვანისა და ბაღდათის ეპარქიის]] მიტროპოლიტი. ანგელოზის დღე — [[30 იანვარი]] <small>[ძვ. სტ. 17 იანვარი]</small> (ღირსი [[ანტონი დიდი]]ს ხსენება); კათედრა და რეზიდენცია [[ვანი|ვანსა]] და [[ბაღდათი|ბაღდათში]]. ==ბიოგრაფია== მთავარეპისკოპოსი ანტონი, ერისკაცობაში რუსლან სიმონის ძე დევაძე, შემდგომ გადადის დედის გვარზე და გახდა ბულუხია , დაიბადა 1956 წლის 7 მაისს ქობულეთის რაიონის სოფელ ოჩხამურში. 1973 წელს რუსლან ბულუხიამ დაამთავრა ქუთაისის საშუალო სკოლა-ინტერნატი. 1974-1976 წლებში იგი იმყოფებოდა საბჭოთა არმიის რიგებში. [[1976]]-[[1982]] წლებში სწავლობდა [[მოსკოვის სოფლის მეურნეობის ინსტიტუტი|მოსკოვის სოფლის მეურნეობის ინსტიტუტში]]; ამავე დროს, [[1980]] წელს ჩააბარა [[მოსკოვის იურიდიული ინსტიტუტი|მოსკოვის იურიდიულ ინსტიტუტში]], რომელიც, მოსკოვის სოფლის მეურნეობის ინსტიტუტთან ერთად, [[1982]] წელს დაამთავრა და სწავლა [[1987]] წლიდან [[1990]] წლამდე [[მცხეთის სასულიერო სემინარია]]ში განაგრძო. [[1989]] წლის [[16 მარტი|16 მარტს]] [[დიაკონი|დიაკვნად]] დაასხეს ხელი და ამავე წლის [[26 აპრილი|26 აპრილს]] [[მღვდელი|მღვდლად]] აკურთხეს, ეწოდა სახელად მამა მარკოზი. [[1995]] წელს [[დეკანოზი]]ს ხარისხი მიიღო, ხოლო ერთი წლის შემდეგ, [[1996]] წლის [[25 ოქტომბერი|25 ოქტომბერს]] [[ბერი|ბერად]] აღიკვეცა და სახელად ეწოდა ანტონი და მეორე დღეს, [[26 ოქტომბერი|26 ოქტომბერს]] [[არქიმანდრიტი]]ს ხარისხში იქნა აღყვანილი, რის შემდეგაც, იმავე წლის [[11 ნოემბერი|11 ნოემბერს]] [[ეპისკოპოსი|ეპისკოპოსად]] კურთხევა მოხდა. [[1999]] წლიდან [[2000]] წლამდე მსჯავრდადებულებთან ურთიერთობის განყოფილების თავმჯდომარე იყო. [[მთავარეპისკოპოსი]]ს ტიტული [[2004]] წელს მიიღო, ხოლო [[მიტროპოლიტი]]ს ტიტული — [[2010]] წლის [[2 ივნისი|2 ივნისს]]. == იხილეთ აგრეთვე == *[[საქართველოს ეკლესიის წმინდა სინოდი]] ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://patriarchate.ge/news/170 patriarchate.ge // ანტონი – ვანისა და ბაღდათის მიტროპოლიტი] {{საქართველოს ეპარქიების მმართველები}} {{საქართველოს ეკლესიის მღვდელმთავრები}} {{საქართველოს ეკლესიის მართვა-გამგეობის დებულებები}} [[კატეგორია:ქართველი ეპისკოპოსები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1956]] [[კატეგორია:ქართველი ეპისკოპოსები]] [[კატეგორია:ქობულეთის მუნიციპალიტეტში დაბადებულები]] [[კატეგორია:დაბადებული 7 მაისი]] 8bims0klhr9f01uq2yxn3dzoztef8s2 0 152262 4827982 3400028 2025-07-07T17:39:25Z Arkaitz1974 85446 4827982 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა კინოფილმი | სახელი = ნარნიის ქრონიკები | სურათი = The Chronicles of Narnia logo.svg | სურათის ზომა = 200px | ტიტრი = ფილმის სპეციალური DVD გამოცემა | ჟანრი = [[ფენტეზი]] | კინოსტუდია =[[Walden Media]] | დისტრიბუტორი = [[Walt Disney Pictures]] (2005–2008) <br /> [[20th Century Fox]] (2010–დღემდე) | სცენარის ავტორი = '''''ლომი, კუდიანი და გარდერობი'''''<br />ენ პიკოკი<br />ენდრიუ ადამსონი<br />[[კრისტოფერ მარკუსი]]<br />სტივენ მაკ-ფილი<br />'''''უფლისწული კასპიანი'''''<br />[[ენდრიუ ადამსონი]]<br />[[კრისტოფერ მარკუსი]]<br />სტივენ მაკ-ფილი<br />'''''განთიადის დამმორჩილებლის მოგზაურობა'''''<br />კრისტოფერ მარკუსი<br />სტივენ მაკ-ფილი<br />[[სტივენ ნაიტი]]<br />მაიკლ პეტრონი<br />[[რიჩარდ ლა-გრავენეზი]] | ნაწარმოები = [[კლაივ ლუისი]], [[ნარნიის ქრონიკები]] | ტექსტს კითხულობს = | დამდგმელი რეჟისორი = | მონტაჟი = | როლებში = [[ნარნიის ქრონიკების პერსონაჟების როლების შემსრულებლები]] | ოპერატორი = | რეჟისორი =[[ენდრიუ ადამსონი]] {{Small|([[ნარნიის ქრონიკები: ლომი, კუდიანი და გარდერობი|I]] და [[ნარნიის ქრონიკები: უფლისწული კასპიანი|II ფილმები]])}}<br />[[მაიკლ ეპტედი]] {{Small|([[ნარნიის ქრონიკები: განთიადის დამმორჩილებლის მოგზაურობა|III ფილმი]])}} | მხატვარი = | კომპოზიტორი = | სიმღერის ტექსტის ავტორი = | ხმის ოპერატორი = | პროდიუსერი = [[მარკ ჯონსონი]] | გამოსვლის თარიღი = 2005–დღემდე | ხანგრძლივობა = '''კინოთეატრის ვერსია''':<br />406 წთ.<br />'''ვრცელი ვერსია''':<br />415 წთ.<br />(დღეისათვის) | ქვეყანა = {{UK}}<br />{{USA}} | ენა = [[ინგლისური ენა|ინგლისური]] | ბიუჯეტი = 560 მილიონი აშშ დოლარი (მთლიანად) | შემოსავალი = 1 580 364 900 აშშ დოლარი (მთლიანად) | წინა = | შემდეგი = | საიტი = | MPAA = | amg_id = | imdb_id = 0363771 | geocinema_id = }} '''''ნარნიის ქრონიკები''''' — [[ფენტეზი]]ს ჟანრის ფილმების სერია, რომელიც ეფუძნება მწერალ [[კლაივ ლუისი]]ს [[ნარნიის ქრონიკები|ამავე სახელწოდების რომანების სერიას]]. ფილმები გადაღებულია სტუდიის [[Walden Media]] მიერ. დღეისათვის გამოსულია სამი ფილმი: ''[[ნარნიის ქრონიკები: ლომი, კუდიანი და გარდერობი|ლომი, კუდიანი და გარდერობი]]'' (2005), ''[[ნარნიის ქრონიკები: უფლისწული კასპიანი|უფლისწული კასპიანი]]'' (2008) და ''[[ნარნიის ქრონიკები: განთიადის დამმორჩილებლის მოგზაურობა|განთიადის დამმორჩილებლის მოგზაურობა]]'' (2010).<ref name=Caspian-release-date>[http://www.boxofficemojo.com/schedule/?view=bydate&release=theatrical&yr=2008&p=.htm Box Office Mojo]</ref> სერიებში მოთხრობილია და-ძმების, პევენსის ოჯახის მოგზაურობა გამოგონილ სამყარო [[ნარნია (სამყარო)|ნარნიაში]], რომელსაც მართავს ასლანი, მოლაპარაკე ლომი და ქვეყნის ნამდვილი მეფე. მიუხედავად იმისა, რომ ფილმებში გამოყენებულია რომანების ძირითადი ელემენტები, როგორიც არის მოვლენათა ქრონოლოგია და [[ქრისტიანობა]]სთან დაკავშირებული თემები, ასევე გამოყენებულია [[ბერძნული მითოლოგია|ბერძნული მითოლოგიისა]] და [[ზღაპარი|ზღაპრების]] მოტივები. ფილმების ამ სერიის პირველი ორი ნაწილის რეჟისორია [[ენდრიუ ადამსონი]], ხოლო მესამე ფილმის - [[მაიკლ ეპტედი]]. ''[[ნარნიის ქრონიკები: განთიადის დამმორჩილებლის მოგზაურობა|განთიადის დამმორჩილებლის მოგზაურობა]]'' ასევე არის ამ ფილმებიდან რიგით პირველი, რომელიც [[3D]] ფორმატში გამოვიდა.<ref>[http://www.bizjournals.com/orlando/stories/2008/12/29/daily3.html Disney opts out of 3rd 'Narnia' film]</ref> რომანების პოპულარობის გამო ითვლებოდა, რომ ეკრანიზაციაც უდიდესი წარმატებით ისარგებლებდა. მაგრამ, მიუხედავად იმისა, რომ პირველი ფილმი, ''[[ნარნიის ქრონიკები: ლომი, კუდიანი და გარდერობი|ლომი, კუდიანი და გარდერობი]]'' (2005) კომერციულად წარმატებული აღმოჩნდა და ყველა დროის ყველაზე შემოსავლიანი ფილმის სიის 38-ე ადგილზეც მოექცა, მეორე ფილმმა შემქმნელთა იმედები არ გაამართლა. ამის გამო კომპანიამ [[Walt Disney Pictures]], რომელიც ფილმის დისტრიბუციას ეწეოდა, უარი თქვა დაკისრებულ ვალდებულებებზე - მიუხედავად იმისა, რომ [[20th Century Fox]] (რომელიც ასევე ფილმის დისტრიბუციაზე ზრუნავდა) მას ფინანსურად მხარში ამოუდგა. '''ნარნიის ქრონიკების''' პირველმა ორმა ფილმმა მსოფლიო გაქირავებიდან შემქმნელებს 1 მილიარდი დოლარი შემოუტანეს<ref>http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=narnia.htm</ref><ref>http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=narnia2.htm</ref> ყველა დროის ყველაზე შემოსავლიან ფილმთა სერიების სიაში '''ნარნიის ქრონიკებს''' მე-17 ადგილი უკავია. ==იხილეთ აგრეთვე== * ''[[ნარნიის ქრონიკები|ნარნიის ქრონიკების]]'' რომანები: ** ''[[ლომი, კუდიანი და გარდერობი]]'' ** ''[[უფლისწული კასპიანი]]'' ** ''[[განთიადის დამმორჩილებლის მოგზაურობა]]'' ** ''[[ვერცხლის სავარძელი]]'' ** ''[[ცხენი და მისი ბიჭუნა]]'' ** ''[[ჯადოქრის დისწული]]'' ** ''[[უკანასკნელი ბრძოლა (ნარნიის ქრონიკები)|უკანასკნელი ბრძოლა]]'' == რესურსები ინტერნეტში== * {{Imdb სახელი|0363771|ლომი, კუდიანი და გარდერობი}} * {{Imdb სახელი|0499448|უფლისწული კასპიანი}} * {{Imdb სახელი|0980970|განთიადის დამმორჩილებლის მოგზაურობა}} == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{კინო}} {{ნარნია}} [[კატეგორია:ფილმების სერიები]] [[კატეგორია:ნარნიის ქრონიკები (ფილმების სერია)]] [[კატეგორია:ფენტეზი ფილმები]] [[კატეგორია:სათავგადასავლო ფილმები]] [[კატეგორია:ამერიკული ფილმების სერიები]] 2mabbya6zc80aqyuue5o4w7p94civgu 0 166474 4827983 4778802 2025-07-07T17:39:27Z DerFuchs 6187 4827983 wikitext text/x-wiki {{უნივერსიტეტი |სახელი= თავისუფალი უნივერსიტეტი |მშობლიური_ სახელი = |name_color=black |ლათინური სახელი = Universitas Libera Tphilisensis |სურათი=FreeUniOffPromo.jpg |სურათი ზომა=300px |დევიზი= ცოდნა, შრომა, თავისუფლება |დევიზი უცხო ენაზე=Scientia, Labor, Libertas |დევიზი უცხო ენაზე ენა=ლათინური |დევიზი უცხო ენაზე ენა მიცემითი=ლათინურ |back_color=#F7CF51 |value_color= |bg_color=#fff9e2 |label_color= |დამფუძნებელი=[[კახა ბენდუქიძე]] |დაფუძნდა= [[2007|2007 წელი]] |ტიპი= კერძო |endowment = |staff = |კოლეგია= |პრეზიდენტი= |პროვოსტი= |რექტორი= [[ვახტანგ ლეჟავა]] |კანცლერი= [[ალექსანდრე კაჭარავა (კანცლერი)|ალექსანდრე კაჭარავა]] |პრორექტორები= ნათია სამუშია, მარინა ქარჩავა |students = |undergrad = |postgrad = |doctoral = |ქალაქი= [[თბილისი]] |ქვეყანა= [[საქართველო]] |კამპუსი=1 |ლოგო= FreeUniLogo.png |ფერები= |მასკოტი= |მეტსახელი= |კავშირები= |საიტი= http://freeuni.edu.ge/ |მისამართი= აღმაშენებლის ხეივანი 240, კახა ბენდუქიძის საუნივერსიტეტო კამპუსი |ტელეფონი= +(995 32) 220-09-01 - საინფორმაციო. |coor = }} '''თავისუფალი უნივერსიტეტი''' — კერძო უმაღლესი სასწავლებელი, რომელიც [[2007|2007 წელს]] [[ცოდნის ფონდი|ცოდნის ფონდმა]] დააფუძნა, რომლის დამფუძნებელიცაა [[კახა ბენდუქიძე]]. თავდაპირველად უნივერსიტეტი შეიქმნა ორი უმაღლესი სასწავლო დაწესებულების - [[თბილისის აზიისა და აფრიკის ინსტიტუტი|თბილისის აზიისა და აფრიკის ინსტიტუტები]]სა (ამჟამად [[თავისუფალი უნივერსიტეტის საერთაშორისო ურთიერთობების სკოლა|საერთაშორისო ურთიერთობების სკოლა]]) და [[ESM-თბილისი]]ს (ამჟამად ბიზნესის სკოლა) გაერთიანების გზით და დაფუძნებისთანავე გახდა ლიდერი ქართულ უმაღლეს სასწავლებლებს შორის.<ref name="Free">{{Cite web |url=http://freeuni.edu.ge/index.php?m=38 |title=სწრაფი განვითარების ისტორია |accessdate=2011-07-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120303113211/http://freeuni.edu.ge/index.php?m=38 |archivedate=2012-03-03 }}</ref> მომდევნო წლებში უნივერსიტეტს დაემატა რამდენიმე სკოლა: სამართლის სკოლა, კომპიუტერული მეცნიერებებისა და მათემატიკის სკოლა, ფიზიკის სკოლა, ვიზუალური ხელოვნებისა და დიზაინის სკოლა და მართვისა და საზოგადოებრივ მეცნიერებათა სკოლა. ასევე, საბაკალავრო პრგრამები: არქიტექტურა და შენობების სისტემის ინჟინერია. უნივერსიტეტის დამფუძნებელ ორგანიზაციას, [[ცოდნის ფონდი|ცოდნის ფონდს]] ხელმძღვანელობს [[ანასტასია ბენდუქიძე]], რექტორი — [[ვახტანგ ლეჟავა]], ხოლო, კანცლერი — ალექსანდრე კაჭარავა. უნივერსიტეტს ინფრასტქრუქტურა ყველა საერთაშორისო მოთხოვნას აკმაყოფილებს.<ref name="Free"/> თავისუფალ უნივერსიტეტს აქვს როგორც საბაკალავრო, ისე სამაგისტრო, სადოქტორო და პროფესიული პროგრამები. [[2021|2021 წლის]] მონაცემებით სასწავლებელში 2 000-ზე მეტი სტუდენტი სწავლობს.<ref name="Free"/> დაფუძნების დღიდან თავისუფალი უნივერსიტეტი ლიდერია ერთიან ეროვნულ გამოცდებზე ნაჩვენები საშუალო საკონკურსო ქულების მიხედვით.<ref name="Free"/> ==კახა ბენდუქიძე== {{მთავარი|კახა ბენდუქიძე}} [[ფაილი:KakhaBendukidze.jpg|მინი|კახა ბენდუქიძის პორტრეტი, გადაღებული მის კაბინეტში დიღმის საუნივერსიტეტო კამპუსში. </br> <small>მისი გარდაცვალების შემდეგ ეწოდა '''კახა ბენდუქიძის საუნივერსიტეტო კამპუსი''' / ფოტო გადაღებულია გაგა კაპანაძის მიერ</small>]] უნივერსიტეტის დამაარსებელია [[კახა ბენდუქიძე]]. განათლებით ბიოლოგმა, კახა ბენდუქიძემ მისი პირველი ბიზნესი, „ბიოპროცესი“ დააარსა [[1987|1987 წელს]]. მალევე ის ცნობილი გახდა, როგორც [[რუსეთი]]ს წამყვანი [[ლიბერტარიანიზმი|ლიბერტარიანელი]]. რუსეთში საქმიანობისას ის აქტიურად მუშაობდა ინდუსტრიალისტთა კავშირის გადასახადებისა და სავალუტო ჯგუფში. ჯგუფის მუშაობის მიზანი იყო რუსეთის საგადასახადო კანონმდებლობის შეცვლა და ფიქსირებული 13%-იანი საშემოსავლო განაკვეთის შემოღება. რუსეთის ხელისუფლებაში [[ვლადიმირ პუტინი]]ს მოსვლისა და [[მიხაილ ხოდორკოვსკი]]ს დაკავების შემდეგ ბენდუქიძემ რუსეთის დატოვება გადაწყვიტა.<ref name=NY>{{cite web|last1=HERSZENHORN|first1=DAVID M.|title=Kakha Bendukidze Dies at 58; Pushed Post-Soviet Market Change|url=http://www.nytimes.com/2014/11/16/world/europe/kakha-bendukidze-dies-at-58-pushed-post-soviet-market-change.html?emc=edit_th_20141116&nl=todaysheadlines&nlid=21209710&_r=0|website=http://www.nytimes.com/|accessdate=19 November 2014}}</ref> [[ვარდების რევოლუცია|ვარდების რევოლუციის]] შემდეგ საქართველოს პრეზიდენტმა [[მიხეილ სააკაშვილი|მიხეილ სააკაშვილმა]] პრემიერ-მინისტრის, [[ზურაბ ჟვანია]]ს წარდგინებით კახა ბენდუქიძე ეკონომიკის მინისტრად დანიშნა.<ref name="tabula1">{{cite web|title=FAMOUS REFORMIST KAKHA BENDUKIDZE DIES AT 58|url=http://www.tabula.ge/en/story/89804-famous-reformist-kakha-bendukidze-dies-at-58|website=http://www.tabula.ge/|publisher=© TABULA, 2009–2014|accessdate=2016-05-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141129051134/http://www.tabula.ge/en/story/89804-famous-reformist-kakha-bendukidze-dies-at-58|archivedate=2014-11-29}}</ref> საქართველოში კახა ბენდუქიძე მსახურობდა საქართველოს ეკონომიკის მინისტრად ([[2004|2004 წლის]] ივნის-დეკემბერი), რეფორმების კოორდინაციის მინისტრად (2004 წლის დეკემბერი – 2008 წლის იანვარი) და საქართველოს მთავრობის კანცელარიის ხელმძღვანელად ([[2008|2008 წლის]] თებერვლიდან 2009 წლის თებერვლამდე). სწორად ბენდუქიძე იყო იმ ლიბერალური რეფორმების ავტორი, რომლებმაც კარდინალურად შემოაბრუნა პოსტ-საბჭოთა ეკონომიკა.<ref name=WP>{{cite web|last1=Obituaries|url=http://www.washingtonpost.com/local/obituaries/godfather-of-georgias-reforms-dies-at-58/2014/11/14/ea0cc3cc-6bef-11e4-bafd-6598192a448d_story.html|website=http://www.washingtonpost.com/|publisher=The Washington Post|accessdate=19 November 2014|title=დაარქივებული ასლი|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141117083930/http://www.washingtonpost.com/local/obituaries/godfather-of-georgias-reforms-dies-at-58/2014/11/14/ea0cc3cc-6bef-11e4-bafd-6598192a448d_story.html|archivedate=17 ნოემბერი 2014}}</ref> ეკონომიკის მინისტრად ბენდუქიძის დანიშნვამ [[2004]]-[[2007]] წლებში გამოიწვია საქართველოს ეკონომიკის ყოველწლიური ზრდა 9,3%-ით, გასულ წლებთან შედარებით გაოთხმაგდა უცხოური ინვესტიციები; სახელმწიფომ ოთხჯერ შეამცირა საგადასახადო წნეხი, ხოლო სავალდებულო ლიცენზიების რაოდენობა 90%-ით შეამცირა და მოახდინა შრომის ბაზრის ლიბერალიზაცია, რის შედეგადაც სახელმწიფომ მიიღო მანამდე თითქმის არ არსებული საშუალო კლასი.<ref name="tabula1"/> 2007 წლის ბოლოს კახა ბენდუქიძემ დააფუძნა ცოდნის ფონდი, არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირი, რომელიც საქართველოში განათლებისა და მეცნიერების მხარდაჭერის მიზნით შეიქმნა. აზიისა და აფრიკის ინსტიტუტისა და ESM ბიზნეს სკოლის შერწყმით მან შექმნა [[თავისუფალი უნივერსიტეტი]], ხოლო მოგვიანებით ცოდნის ფონდის მმართველობაში გადავიდა ასევე [[აგრარული უნივერსიტეტი]].<ref name=NY/> ==სკოლები== ===საერთაშორისო ურთიერთობების სკოლა === {{main|თავისუფალი უნივერსიტეტის საერთაშორისო ურთიერთობების სკოლა }} {{main|თბილისის აზიისა და აფრიკის ინსტიტუტი}} თავისუფალი უნივერსიტეტის საერთაშორისო ურთიერთობების სკოლა და აზიისა და აფრიკის ინსტიტუტი დაარსდა [[1991|1991 წელს]]. [[2007|2007 წელს]] შევიდა [[კახა ბენდუქიძე|კახა ბენდუქიძის]] მიერ ახლადდაარსებული თავისუფალი უნივერსიტეტის შემადგენლობაში. [[2017|2017 წელს]] აზიისა და აფრიკის ინსტიტუტი გაიყო ორად: საერთაშორისო ურთიერთობების სკოლად და აზიისა და აფრიკის ინსტიტუტად, რომელმაც კვლევითი ცენტრის ფუნქციები შეიძინა. დაარსების პირველივე წლებიდან ინსტიტუტი თანამშრომლობს აღმოსავლეთის ქვეყნების, ევროპისა და ამერიკის შეერთებული შტატების უნივერსიტეტებთან.<ref name="IAA">[http://freeuni.ge/index.php?m=149 თავისუფალი უნივერსიტეტის აზიისა და აფრიკის ინსტიტუტი]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> თავისუფალი უნივერსიტეტის საერთაშორისო ურთიერთობების სკოლა ამზადებს საერთაშორისო ურთიერთობების სპეციალისტებს, რომლებიც სრულყოფილად სწავლობენ ახლო და შორეული აღმოსავლეთის ენებს, ისტორიას, კულტურას, რელიგიასა და ეკონომიკას. აზიისა და აფრიკის ინსტიტუტის საბაკალავრო პროგრამა მოიცავს ახლო და შორეული აღმოსავლეთის მიმართულებებს. სტუდენტები სწავლობენ საერთაშორისო ურთიერთობებს და ახლო და შორეული აღმოსავლეთის ქვეყნების ენას, ისტორიას, კულტურას, რელიგიასა და ეკონომიკას. აზიისა და აფრიკის ინსტიტუტში ისწავლება არაბული, სპარსული, ჩინური, იაპონური, კორეული, თურქული, ჰინდი. ენების შესწავლა ხდება უახლესი აუდიო-ვიდეო მასალებისა და ტექნოლოგიების გამოყენებით.<ref name="IAA"/> [[2013|2013 წლიდან]] თავისუფალი უნივერსიტეტის საერთაშორისო ურთიერთობების სკოლის საბაკალავრო პროგრამას დაემატა დასავლური მიმართულებებიც: [[ესპანური]], [[ფრანგული]] და [[გერმანული]]. სტუდენტები გადიან სტაჟირებას აღმოსავლეთის ქვეყნების, [[ევროპა|ევროპისა]] და [[აშშ|ამერიკის შეერთებული შტატების]] უნივერსიტეტებში. [[ჩინეთი|ჩინეთის]] მთავრობის მონაწილეობით თავისუფალი უნივერსიტეტის საერთაშორისო ურთიერთობების სკოლასთან შეიქმნა [[კონფუცის ინსტიტუტი]], რომელიც [[ჩინური ენა|ჩინური ენის]] შესაბამისი დონის გამოცდის ჩაბარების შემთხვევაში გასცემს HSK სერტიფკატს (ჩინური ენის დონის დამადასტურებელი საბუთი). საბაკალავრო პროგრამის დასრულების შემდეგ, სტუდენტს ენიჭება საერთაშორისო ურთიერთობების ბაკალავრის ხარისხი. ===ბიზნესის სკოლა (ESM)=== ბიზნესის სკოლა (ESM) შეიქმნა [[1992|1992 წელს]]. [[2007|2007 წელს]] შევიდა თავისუფალი უნივერსიტეტის შემადგენლობაში. მიღებული აქვს ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის მენეჯმენტის განვითარების ასოციაციის (CEEMAN) აკრედიტაცია. ბიზნესის სკოლის საბაკალავრო პროგრამა ამზადებს ბიზნესის ადმინისტრირების სპეციალისტებს ფინანსების, მენეჯმენტისა და მარკეტინგის კონცენტრაციით. ბიზნესის სკოლის სტუდენტს ძირითადი სპეციალობის გარდა შეუძლია შეისწავლოს დამატებითი სპეციალობა (მაინორი).<ref name="ESM">[http://freeuni.ge/index.php?m=150 ESN ოფიციალური საიტი]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> ბიზნესის სკოლის სტუდენტები ეუფლებიან ბიზნესის ადმინისტრირების ძირითად პრინციპებს, სწავლობენ ბიზნესის ენას, გამოიმუშავებენ ბაზარზე ორიენტირებულ ხედვას ბიზნესსა და მართვაზე. იღებენ საბაზო ცოდნასა და უნარებს ბიზნესის ძირითად ფუნქციონალურ მიმართულებებში — მენეჯმენტში, მარკეტინგში, ფინანსებში, ადამიანური რესურსებისა და ოპერაციების მართვაში. იძენენ ბიზნესში არსებული პრობლემების გადაჭრისათვის საჭირო ანალიტიკურ უნარებს. სასწავლო პროგრამის ნაწილია სიმულირებული და გათამაშებული ბიზნესის პროექტები. საგანი ბიზნესი მოქმედებაში. მეოთხე კურსზე სტუდენტები სავალდებულო პრაქტიკას გადიან რომელიმე ორგანიზაციაში. ESM-ის საბაკალავრო პროგრამა შედგენილია წამყვანი ამერიკული და ევროპული უნივერსიტეტების ბიზნესის სკოლების გამოცდილების გათვალისწინებით. ბიზნესის სკოლის ტრადიციაა სტუმრის დღე, რომელზეც წარმატებულ ბიზნესმენებს ვიწვევთ. ისინი სტუდენტებს საკუთარ გამოცდილებას უზიარებენ. სტუმრის რანგში, ხშირად ESM-ის კურსდამთავრებულები არიან, რომელთაც მნიშვნელოვან წარმატებას მიაღწიეს ბიზნესში, — არა მხოლოდ საქართველოში, არამედ საზღვარგარეთაც. სკოლა სტუდენტებს სამ კონცენტრაციას სთავაზობს: *[[ფინანსები]] *[[მენეჯმენტი]] *[[მარკეტინგი]] სწავლის დამთავრების შემდეგ კურსდამთავრებულს ენიჭება ბაკალავრის ხარისხი ბიზნესის ადმინისტრირებაში. ბიზნესის სკოლა ESM-ს აქვს ორი სამაგისტრო პროგრამა: #ბიზნესის ადმინისტრირების სამაგისტრო პროგრამა (MBA) სამაგისტრო პროგრამა ამზადებს ბიზნესის ადმინისტრირების მაგისტრებს. პროგრამა განახლდა 2009 წელს, დაემატა ბიზნესის პრაქტიკუმი, რომელიც საშუალებას აძლევს სტუდენტს თეორიაში მიღებული ცოდნა გამოიყენოს რეალურ დროში პრაქტიკაში.<ref name="ESM"/> პროგრამა უზრუნველყოფს მმართველისთვის აუცილებელი ლიდერის თვისებების განვითარებას თეორიული ცოდნისა და პრაქტიკული უნარების შეძენა-გაღრმავების გზით. მასში გათვალისწინებულია დღევანდელი ბიზნესის სირთულეები და მათი დაძლევის გზები. სწავლის ასეთი მიდგომა ავითარებს პრობლემის დანახვისა და გადაჭრის უნარებს, კრიტიკულ და ლოგიკურ აზროვნებას; ამზადებს სტუდენტებს ყოველდღიური გამოწვევებისათვის, რომლებიც ბიზნესის წარმოებას თან ახლავს. სამაგისტრო პროგრამა დაყოფილია ოთხ სასწავლო მოდულად. ყოველი მოდულის ბოლოს მსმენელები ინდივიდუალურად აკეთებენ საკუთარ ბიზნესთან დაკავშირებულ, მოდულის თემატიკის შესაბამის, ინტეგრირებულ პროექტს, ხოლო მეოთხე მოდულის დასრულების შემდეგ – სადიპლომო პროექტს. #ბიზნესის ადმინისტრირების სამაგისტრო პროგრამა ოპერაციების მენეჯმენტში (MBA in OM.) პროგრამა ორიენტირებულია ოპერაციების მენეჯერებისთვის აუცილებელი ცოდნისა და უნარების შეძენა-განვითარებაზე. ეს კი – შესაბამისი პროცესების განხორციელებისთვის საჭირო თანამედროვე მეთოდების, სტრატეგიების, ინფორმაციული ტექნოლოგიების ათვისებისა და სიმულაციების გამოყენებით მიიღწევა. პროგრამის ფარგლებში ისწავლება ისეთი მნიშვნელოვანი თემები, როგორებიცაა: მიწოდების ჯაჭვის, მარაგების, სიმძლავრეებისა და ხარისხის მართვა. სამაგისტრო პროგრამა ამზადებს ბიზნესის ადმინისტრირების მაგისტრებს. პროგრამა განახლდა [[2009|2009 წელს]], დაემატა ბიზნესის პრაქტიკუმი, რომელიც საშუალებას აძლევს სტუდენტს თეორიაში მიღებული ცოდნა გამოიყენოს რეალურ დროში პრაქტიკაში.<ref name="ESM"/> ===სამართლის სკოლა=== სამართლის სკოლა შეიქმნა [[2009|2009 წელს]]. სკოლა ამზადებს სამართალმცოდნეებს, რომელთაც ექნებათ საფუძვლიანი თეორიული ცოდნა და იურისტისთვის საჭირო პრაქტიკული უნარჩვევები. ისინი შეძლებენ მუშაობას წამყვან თანამდებობებზე იურიდიულ ფირმებში, საჯარო სექტორში, სასამართლო სისტემასა და საერთაშორისო ორგანიზაციებში.<ref name="Law">[http://freeuni.ge/index.php?m=234 თავისუფალი უნივერსიტეტის სამართლის სკოლა]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> სამართლის სკოლაში სამართლის შესწავლა და ანალიზი არ შემოიფარგლება ლექციებითა და სემინარებით და გრძელდება სამართლის კლინიკებში, სამეცნიერო ჟურნალებისათვის დაწერილ სტატიებში, იმიტირებულ სასამართლო პროცესებსა და საჯარო ლექციებზე გამართულ დებატებში. სამართლის სკოლაში [[2011|2011 წლიდან]] ფუნქციონირებს ბიზნესის სამართლის ეროვნული ცენტრი. ცენტრი არის სამართლის სკოლისა და მისი პარტნიორის, [[ვოშბორნის უნივერსიტეტი]]ს სამართლის სკოლის, [[კანზასი]], [[აშშ]], ერთობლივი პროექტი, რომელიც ემსახურება ბიზნესის სამართლის შესწავლითა და კვლევით დაინტერესებულ სტუდენტებს, პრაქტიკოს იურისტებსა და სამართლის პროფესორებს მთელი ქვეყნის მასშტაბით. სამართლის სკოლის პროგრამა მოიცავს, როგორც კერძო, ისე საჯარო სამართლის მიმართულებებს და ფოკუსირებულია კერძო (ბიზნეს) სამართალზე. სამართალმცოდნეობის გარდა, სტუდენტებს შეუძლიათ შეიძინონ დამატებითი სპეციალობა (მაინორი).<ref name="Law"/> === კომპიუტერული მეცნიერებების, მათემატიკისა და ინჟინერიის სკოლა (MACS[E]) === თავისუფალი უნივერსიტეტის კომპიუტერულ მეცინერებათა და მათემატიკის (MACS) სკოლა შეიქმნა 2009 წელს და სტუდენტების პირველი ნაკადი მიიღო 2010 წელს. სკოლა სტუდენტებს სთავაზობს 3 საბაკალავრო პროგრამას: *კომპიუტერული მეცნიერებები და მათემატიკა; *ელექტრო და კომპიუტერული ინჟინერია; *შენობის სისტემების ინჟინერია MACS–ის სკოლას გააჩნია სამი ძირითადი მიზანი: *MACS[E]-ის სკოლის კურსდამთავრებულები მზად უნდა იყვნენ დასაქმებისთვის; *MACS[E]-ის სკოლის კურსდამთავრებულები უნდა იყვნენ მზად მსოფლიოს წამყვან უნივერსიტეტებში მაგისტრატურის გასაგრძელებლად კომპიუტერული მეცნიერების მიმართულებით; *MACS[E]-ის სკოლის კურსდამთავრებულებმა უნდა შეძლონ დაიწყონ საკუთარი ბიზნესი.<ref name="MACS">{{Cite web |url=http://freeuni.edu.ge/index.php?m=271 |title=თავისუფალი უნივერსიტეტის კომპიუტერული მეცნიერებებისა და მათემატიკის სკოლა |accessdate=2013-03-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130404151645/http://freeuni.edu.ge/index.php?m=271 |archivedate=2013-04-04 }}</ref> საფუძვლიან თეორიულ ცოდნასთან ერთად, სტუდენტები პრაქტიკულ უნარებს ეუფლებიან. მუშაობენ თავისუფალი უნივერსიტეტის IT სასწავლო ლაბორატორიაში, რომელიც აღჭურვილია ძირითადი პლატფორმების სერვერებით, ქსელური და კომპიუტერული მოწყობილობებით, პროგრამირებადი რობოტექნიკით, სამგანზომილებიანი საბეჭდი მოწყობილობით.<ref name="MACS"/> MACS[E]-ის სკოლის კურსდამთავრებულები შეძლებენ დასაქმდნენ პოზიციებზე რომელიც დაკავშირებულია პროგრამული ინჟინერიის ნებისმიერ ასპექტთან, ინფორმაციული ტექნოლოგიის მენეჯმენტთან და სხვ.<ref name="MACS"/> სტუდენტებს ექნებათ დამატებითი სპეციალობების შესწავლის შესაძლებლობა.<ref name="MACS"/> ელექტრო და კომპიუტერული ინჟინერიის საბაკალავრო პროგრამა შემუშავდა მსოფლიოს წამყვანი უნივერსიტეტების (მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტი, კარნეგი მელონი, ილინოისის უნივერსიტეტი, ტოკიოს უნივერსიტეტი) სასწავლო პროგრამების ანალიზის საფუძველზე. აღნიშნული სასწავლო პროგრამის გავლისას სტუდენტები სწავლობენ რამდენიმე ფართოდ გამოყენებულ პროგრამულ ენას ([[C++]], [[Java]], [[Matlab]]). წერენ ალგორითმებს და ახდენენ ინჟინერიის მრავალი პრაქტიკული ამოცანის პროგრამირებას. სტუდენტები მიიღებენ საფუძვლიან თეორიულ და პრაქტიკულ ცოდნას ელექტრონიკაში, სიგნალების კომპიუტერულ მოდელირებაში, თანამედროვე ხელსაწყოების შექმნისას გამოყენებული ელექტრო-ტექნიკური მასალების შესახებ და ა.შ. ამასთან ერთად დიდ დროს ატარებენ თავისუფალი უნივერსიტეტის თანამედროვე სასწავლო ლაბორატორიებში, რომლებიც აღჭურვილია ძირითადი პლატფორმების სერვერებით, ქსელური და კომპიუტერული მოწყობილობებით, პროგრამირებადი რობოტექნიკით. სტუდენტები საკუთარი ხელით აწყობენ და კომპიუტერით მართავენ ელექტრო-ხელსაწყოებს.<ref name="MACS"/> ===ფიზიკის სკოლა=== თავისუფალი უნივერსიტეტის ფიზიკის სკოლა სტუდენტებს სთავაზობს საბაკალავრო პროგრამას [[ფიზიკა]]ში. ამ სკოლის კურსდამთავრებულები მიიღებენ ფიზიკის ბაკალავრის ხარისხს. გარდა ამისა, სტუდენტებს საშუალება ექნებათ შეისწავლონ დამატებითი სპეციალობები (მაინორები). თანამედროვე პროგრამებზე დაფუძნებულ ლექცია–სემინარებს კითხულობენ გამოჩენილი მეცნიერები, რომლებიც ჩართულნი არიან საერთაშორისო სამეცნიერო პროექტებში.<ref name="phs">[http://freeuni.ge/index.php?m=552 ფიზიკის სკოლა]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> თავისუფალი უნივერსიტეტი ატარებს საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციებს ფიზიკაში, რაც საშუალებას აძლევს სტუდენტებს დაამყარონ პირდაპირი კონტაქტები მსოფლიოს გამოჩენილ მეცნიერებთან. ფიზიკის სკოლის სტუდენტები იღებენ საფუძვლიან თეორიულ ცოდნას ფიზიკის ფუნდამენტურ მიმართულებებში, ატარებენ ცდებს ფიზიკის თანამედროვე ლაბორატორიაში და აქტიურად არიან ჩართულნი კვლევით სამუშაოებში.<ref name="phs" /> ფიზიკის სკოლის წარმატებულ კურსდამთავრებულებს საშუალება მიეცემათ, გააგრძელონ სწავლა ფიზიკის სამაგისტრო ან სადოქტორო პროგრამებზე მსოფლიოს წამყვან უმაღლეს სასწავლებლებში, სადაც ისინი ჩართულები იქნებიან მაღალანაზღაურებად კვლევით საქმიანობაში. ===მართვისა და საზოგადოებრივ მეცნიერებათა სკოლა=== თავისუფალი უნივერსიტეტის მართვისა და საზოგადოებრივ მეცნიერებათა სკოლის პროგრამას საფუძვლად უდევს [[ლიბერალური განათლება]] კურიკულუმი, რომლის საშუალებითაც სტუდენტები იღებენ ფართო განათლებას ჰუმანიტარულ ([[ისტორია]], [[ხელოვნება]], [[ლიტერატურა]], [[ფილოსოფია]]), ასევე სოციალურ და პოლიტიკურ მეცნიერებებში ([[ანთროპოლოგია]], [[ეკონომიკა]], [[სოციოლოგია]], [[ფსიქოლოგია]], საჯარო პოლიტიკის ანალიზი). ასევე ითვისებენ [[ბიზნესი]]სა და [[ სამართალი|სამართლის]] საფუძვლებს, დახელოვნდებიან პროექტების მართვასა და საჯარო ადმინისტრირებაში. უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ მათ შეუძლიათ კომპეტენტურად უხელმძღვანელონ ნებისმიერ პროექტს, იმუშაონ საერთაშორისო, სახელმწიფო და ბიზნეს ორგანიზაციებში და ასევე მედიაში. გარდა ამისა, მიღებული ლიბერალური განათლება სტუდენტებს საგრძნობლად გაუადვილებს სწავლის გაგრძელებას ევროპისა და ამერიკის შეერთებული შტატების პრესტიჟულ უნივერსიტეტებში.<ref name="gov">{{Cite web |url=http://freeuni.edu.ge/index.php?m=553 |title=მართვისა და საზოგადოებრივ მეცნიერებათა სკოლა |accessdate=2013-03-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130404154230/http://freeuni.edu.ge/index.php?m=553 |archivedate=2013-04-04 }}</ref> მართვისა და საზოგადოებრივ მეცნიერებათა სკოლა აყალიბებს კრიტიკულად და შემოქმედებითად მოაზროვნე ახალგაზრდებს − მაღალი სამოქალაქო ცნობიერებითა და მზაობით ლიდერობისათვის. გარდა სასწავლო პროგრამისა, სწავლის განმავლობაში სტუდენტები მონაწილეობას იღებენ სხვადასხვა პროექტში, გადიან სტაჟირებას, რაც მათ აძლევს ცოდნის გაღრმავებისა და შემოქმედებითი თვითგამოხატვის საშუალებას. სტუდენტები აქტიურად ხელმძღვანელობენ სხვადასხვა საზოგადოებრივ და კულტურულ ღონისძიებას. მათი ინიციატივით დაარსდა ლიტერატურული და მედია კლუბები. ასევე, [[ეროვნული ბიბლიოთეკა|ეროვნულ ბიბლიოთეკასთან]] თანამშრომლობით, შეიქმნა სტუდენტური ჯგუფი, რომელიც ახორციელებს სხვადასხვა შინაარსის სოციალურ და საგანმანათლებლო პროექტს.<ref name="gov"/> მართვისა და საზოგადოებრივ მეცნიერებათა სკოლა გამოირჩევა არა მხოლოდ ლიბერალური სასწავლო პროგრამით, არამედ სწავლებისადმი განსაკუთრებული მიდგომით, ე.წ. [[სოკრატე|სოკრატეს]] მეთოდით, რომელიც მაღალი ხარისხის დასავლური საუნივერსიტეტო განათლების ტრადიციული საფუძველია. ეს მეთოდი ითვალისწინებს ლექტორისა და სტუდენტის თანასწორ სასემინარო მუშაობას, პირველადი წყაროების ღრმა კითხვასა და ანალიზს, ტექსტებისა და იდეების კრიტიკულ გააზრებას, კითხვის სწორად დასმის ხელოვნების დაუფლებას და ძველი იდეის ორიგინალურ და თანამედროვე ინტეპრეტაციას. ფუნდამენტური თეორიული ცოდნის შეძენასთან ერთად, სტუდენტები დაეუფლებიან პრაქტიკულ უნარებს – აკადემიურ და შემოქმედებით წერის, წყაროების ღრმა ანალიზისა და დისკუსიის წარმოების ტექნიკას.<ref name="gov"/> სკოლის დამთავრების შემდეგ სტუდენტი მიიღებს სოციალურ მეცნიერებათა ბაკალავრის ხარისხს. გარდა ძირითადი სპეციალობებისა, სტუდენტებს ექნებათ დამატებითი სპეციალობების (მაინორების) შესწავლის შესაძლებლობა.<ref name="gov"/> === ვიზუალური ხელოვნების, დიზაინისა და არქიტექტურის სკოლა VA[A]DS === თავისუფალ უნივერსიტეტს 2013 წელს კიდევ ერთი - ვიზუალური ხელოვნების, დიზაინისა და არქიტექტურის სკოლა დაემატა, რომლის მიზანია სტუდენტებს მისცეს თანამედროვე განათლება. სკოლა შეიქმნა როდ აილენდის დიზაინის სკოლის, Carnegie Melon უნივერსიტეტის და ევროპული სახელოვნებო სკოლების გამოცდილების გაზიარების მაგალითზე. სკოლა სტუდენტებს სთავაზობს 2 საბაკალავრო პროგრამას: *ვიზუალური ხელოვნება და დიზაინი; *არქიტექტურა სკოლაში მოწვეული პროფესორები, წარმატებული ხელოვანები, კურატორები და გალერისტები რეგულარულად ჩაატარებენ ლექციებისა და workshop-ების კურსს. სკოლის ინტერესებშია, რომ სტუდენტებს შესთავაზოს მრავალფეროვანი სწავლების ფორმატის გაცნობა. იგეგმება სტუდენტების, პროფესორებისა და სხვა საერთაშორისო ხელოვანების გამოფენები. გამოფენები და მათი მოწყობის კულტურა სკოლის სასწავლო პროგრამისა და სილაბუსების მნიშვნელოვანი კომპონენტია. სწავლის პირველივე ეტაპზე სტუდენტები აწყობენ გამოფენებს, მუშაობენ პროექტებზე და პროფესორებთან ერთად ხდებიან მოქმედი არტსამყაროს თანამონაწილეები. ==დაფინანსება== ===„საუკეთესო – საუკეთესოებს“=== თავისუფალ უნივერსიტეტში ჩარიცხულ ყველა სტუდენტს ცოდნის ფონდი 5 600 ლარიან სასწავლო ვაუჩერს გადასცემს. ამასთან: უნივერსიტეტი საუკეთესო აბიტურიენტებს აჯილდოებს სასწავლო გრანტებით. საუკეთესო აბიტურიენტებისთვის სასწავლო გრანტებს გასცემს ცოდნის ფონდი და დავით მიქელაძის მომავალ მეცნიერთა ფონდი. *გრანტის მიღება შესაძლებელია, თუ აბიტურიენტი იქნება პირველი საბაკალავრო პროგრამაზე ერთიანი ეროვნული გამოცდების შედეგების მიხედვით; *გაიმარჯვებს მათემატიკის, ფიზიკისა და ეროვნულ პროგრამირების ოლიმპიადებში და გახდება თავისუფალი უნივერსიტეტის სტუდენტი; *იქნება საერთაშორისო ოლიმპიადის მონაწილე. ===MACS სტუდენტთათვის – დაფინანსების დამატებითი შესაძლებლობა=== თანადაფინანსების სისტემის არჩევის შემთხვევაში, მხოლოდ კომპიუტერული მეცნიერებებისა და მათემატიკის სკოლის სტუდენტს საშუალება გექნება შენ მიერ პირველ სასწავლო წელს გადასახდელი თანხა გადაიხადო მომდევნო სასწავლო წლებში (სწავლის დასრულებამდე).<ref name="fin">{{Cite web |url=http://freeuni.edu.ge/ge/for-abiturs |title=აბიტურიენტებისთვის |accessdate=2015-01-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150315020355/http://freeuni.edu.ge/ge/for-abiturs |archivedate=2015-03-15 }}</ref> ====საგზური - სწავლის სრული დაფინანსება სოციალურად დაუცველებისთვის==== თავისუფალ უნივერსიტში ჩარიცხულ სოციალურად დაუცველ ყველა სტუდენტს ცოდნის ფონდი სწავლას 4 წლის განმავლობაში სრულად უფინანსებს. სწავლის სრულად დასაფინანსებლად სტუდენტი უნდა ჩაირიცხოს თავისუფალ უნივერსიტეტში და უნდა დაადასტუროს სოციალურად დაუცველის სტატუსი. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://freeuni.edu.ge თავისუფალი უნივერსიტეტის ოფიციალური საიტი] == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{საქართველოს უნივერსიტეტები}} {{ცოდნის ფონდი}} {{თავისუფალი უნივერსიტეტი}} [[კატეგორია:თბილისის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:თავისუფალი უნივერსიტეტი]] gcldj5kujubaza7ahrb1u2q22ye2bol 0 175467 4828116 3360748 2025-07-07T18:54:40Z LaloLanda28 160641 4828116 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული| |მშობლიური სახელი = Municipio Falcón |ქართული სახელი = ფალკონის მუნიციპალიტეტი |ქვეყანა = ვენესუელა |სტატუსი = [[ვენესუელის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] |შედის = [[ფალკონის შტატი|ფალკონის შტატში]] |დედაქალაქი= [[პუებლო-ნუევო (ფალკონი)|პუებლო-ნუევო]] |მოსახლეობა =40 879 |აღწერის წელი =2001 |სიმჭიდროვე =25,9 |ფართობი =1 577 |რუკა= Venezuela - Falcón - Falcón.svg |დროისსარტყელი= UTC-04:30 |ISO = |სატელეფონო კოდი = |საიტი =http://falcon-falcon.gov.ve |კატეგორია ვიკისაწყობში = |შენიშვნა = |დროშა=Bandera de Falcón (Falcón).svg}} '''ფალკონის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio Falcón}}) — მუნიციპალიტეტი [[ვენესუელა]]ში, [[ფალკონის შტატი|ფალკონის შტატში]]. წარმოადგენს ფალკონის შტატის 25 მუნიციპალიტეტიდან ერთ-ერთს. ფართობი 1 577 კმ². [[2001|2001 წლის]] მოსახლეობის აღწერის მიხედვით ფალკონის მუნიციპალიტეტში ცხოვრობდა 40 879 ათასი [[ადამიანი]]. მოსახლეობის სიმჭიდროვე შეადგენს 25,9 ადამიანს 1 კვადრატულ კილომეტრზე. მთავარი ქალაქია [[პუებლო-ნუევო (ფალკონი)|პუებლო-ნუევო]]. ==იხილეთ აგრეთვე== * [[ვენესუელის მუნიციპალიტეტები]] * [[ფალკონის შტატი]] {{ფალკონის შტატის მუნიციპალიტეტები}} [[კატეგორია:ფალკონის შტატის მუნიციპალიტეტები]] 3uznk85zolyim4n6uzm1pep2tsripam 0 177370 4828260 4819450 2025-07-08T05:27:59Z VipServGo 148755 4828260 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ლიდერი | სახელი = დონალდ ტრამპი<br />{{lang|en|Donald Trump}} | სურათი= Official Presidential Portrait of President Donald J. Trump (2025).jpg | სურათის ზომა =250px | წარწერა სურათის ქვეშ= | ხელმოწერა = Trumpsignature2025.svg | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1946|6|14}} | დაბადების ადგილი= [[ნიუ-იორკი]], {{დროშა|აშშ}} | გარდაცვალების თარიღი = | გარდაცვალების ადგილი= | მოქალაქეობა = | ეროვნება =[[ფაილი:Flag of the United States.svg|25px]] [[ამერიკელები|ამერიკელი]] | საარჩევნო ოლქი = | მამა =ფრედ ტრამპი | დედა = | მეუღლე = [[მელანია ტრამპი]] <small>(2005–დღემდე)</small><br /> [[მარლა მეიპლზი]] <small>(1993–99)</small><br /> [[ივანა ტრამპი]] <small>(1977–92)</small> | შვილები=[[ივანკა ტრამპი|ივანკა]], ტიფანი, ერიკი, დონალდ უმცროსი, ბარონი პუტინის მეგობარი და ლეკვი | განათლება =[[ფორდჰემის უნივერსიტეტი]]<br>[[პენსილვანიის უნივერსიტეტი]] <small>([[მეცნიერების ბაკალავრი|მ.ბ.]])</small> | პროფესია = | საქმიანობა = | რელიგია =[[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტი]] | ჯილდოები = | პარტია = [[რესპუბლიკური პარტია (აშშ)|რესპუბლიკელი]] <small>(1987–99; 2009–დღემდე)</small><br /> [[დემოკრატიული პარტია (აშშ)|დემოკრატი]] <small>(2001–09)</small><ref name=swappedparty>{{cite news|work=New York Daily News|url=http://www.nydailynews.com/gossip/2011/02/15/2011-02-15_president_trump_the_donald_swapped_party_affiliations_for_potential_presidential.html|first1=Carson|last1=Griffith|first2=Molly|last2=Fischer|title=President Trump? The Donald swapped party affiliations for potential presidential bid in 2009: doc|date=February 15, 2011|access-date=2011-11-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110218045813/http://www.nydailynews.com/gossip/2011/02/15/2011-02-15_president_trump_the_donald_swapped_party_affiliations_for_potential_presidential.html|archivedate=2011-02-18}}</ref><br /> [[ამერიკის შეერთებული შტატების რეფორმის პარტია|რეფორმის პარტია]] <small>(1999–2000)</small><ref>{{cite news | url=http://articles.cnn.com/1999-10-25/politics/trump.cnn_1_reform-party-donald-trump-independence-party?_s=PM:ALLPOLITICS | publisher=CNN | title=Jesse The Body Ventura bodyslams national Reform Party | date=March 13, 2000 | access-date=2011-11-23 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20111226160714/http://articles.cnn.com/1999-10-25/politics/trump.cnn_1_reform-party-donald-trump-independence-party?_s=PM:ALLPOLITICS | archivedate=2011-12-26 }}</ref> | საიტი= | რიგი = [[აშშ]]-ის 45-ე და 47-ე [[აშშ-ის პრეზიდენტების სია|პრეზიდენტი]] | თანამდებობა დაიკავა = [[20 იანვარი]], [[2025]] | თანამდებობა დატოვა= | წინამორბედი = [[ჯო ბაიდენი]] | მემკვიდრე = | პრეზიდენტი= | ვიცე-პრეზიდენტი = [[ჯეი დი ვენსი]] | პრემიერ-მინისტრი= | თანამდებობა დაიკავა2 = [[20 იანვარი]], [[2017]] | თანამდებობა დატოვა2 = [[20 იანვარი]], [[2021]] | ვიცე-პრეზიდენტი2 =[[მაიკ პენსი]] | პრეზიდენტი2 = | პრემიერ-მინისტრი2 = | წინამორბედი2 = [[ბარაკ ობამა]] | მემკვიდრე2 =[[ჯო ბაიდენი]] | რიგი3 = | თანამდებობა დაიკავა3 = | თანამდებობა დატოვა3 = | წინამორბედი3 = | მემკვიდრე3 = | პრეზიდენტი3 = | პრემიერ-მინისტრი3= | რიგი4 = | თანამდებობა დაიკავა4 = | თანამდებობა დატოვა4 = | წინამორბედი4 = | მემკვიდრე4 = | პრეზიდენტი4 = | პრემიერ-მინისტრი4= | რიგი5 = | თანამდებობა დაიკავა5 = | თანამდებობა დატოვა5 = | წინამორბედი5 = | მემკვიდრე5 = | პრეზიდენტი5 = | პრემიერ-მინისტრი5= }} '''დონალდ ჯონ ტრამპი''' ({{lang-en| Donald John Trump}}; დ. [[14 ივნისი]], [[1946]], [[ნიუ-იორკი]], [[აშშ]]) — [[ამერიკელები|ამერიკელი]] [[ბიზნესმენი]] და [[პოლიტიკოსი]]. [[ამერიკის შეერთებული შტატები]]ს [[აშშ-ის პრეზიდენტების სია|45-ე პრეზიდენტი]] [[2017]] წლის [[20 იანვარი|20 იანვრიდან]] [[2021]] წლის [[20 იანვარი|20 იანვრამდე]] და [[აშშ-ის პრეზიდენტების სია|47-ე პრეზიდენტი]] [[2025]] წლის [[20 იანვარი|20 იანვრიდან]]. დონალდ ტრამპი ჰოლდინგური [[The Trump Organization]]-ის თავმჯდომარე და პრეზიდენტია, რომელიც შექმნილია ტრამპის უძრავი ქონებისა და სხვადასხვა ბიზნეს-ინტერესებისათვის. მისი თქმით, პრეზიდენტის პოსტის დაკავებამდე, იგი კომპანიაში თანამდებობას დატოვებს. საკუთარი მოღვაწეობის მანძილზე, ტრამპს მსოფლიოს მასშტაბით აშენებული აქვს საოფისე კოშკები, სასტუმროები, სამორინეები, გოლფის მოედნები და ბრენდირებული სხვადასხვა ობიექტები. ტრამპი დაიბადა და გაიზარდა [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]]. 1968 წელს ეკონომიკის ბაკალავრის ხარისხი მიიღო [[პენსილვანიის უნივერსიტეტი]]ს უორტონის სკოლაში. 1971 წელს მამამისის, [[ფრედ ტრამპი]]სგან მემკვიდრეობით მიიღო უძრავი ქონება და სამშენებლო კომპანია, რომელსაც მოგვიანებით სახელი შეუცვალა და The Trump Organization დაარქვა. 1996-2015 წლებში ფლობდა სილამაზის კონკურს [[Miss USA]]-ს. 2000 წელს, საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობა რეფორმების პარტიიდან სცადა, თუმცა ხმის მიცემის დაწყებამდე კანდიდატურა მოხსნა. 2004-2015 წლებში, ტელეარხ [[NBC]]-ზე მიჰყავდა რეალითი სატელევიზიო სერიალი The Apprentice. 2016 წელს, „[[Forbes]]“-ის მილიონერთა სიაში ტრამპი მსოფლიო მასშტაბით 324-ე ადგილს იკავებს, აშშ-ში კი 156-ე პოზიციას. 2015 წლის ივნისში, ტრამპმა საკუთარი თავი რესპუბლიკური პარტიის საპრეზიდენტო კანდიდატად წამოაყენა და სწრაფად იქცა კანდიდატობისთვის მებრძოლ რეალურ კანდიდატად თავისი პარტიიდან. 2016 წლის მაისში, მისმა რესპუბლიკელმა კონკურენტებმა თავიანთი კამპანია შეაჩერეს და უკვე ივლისში, ტრამპი ოფიციალურად დასახელდა პრეზიდენტობის კანდიდატად 2016 წლის არჩევნებზე. ტრამპის საარჩევნო კამპანიამ უპრეცედენტო ყურადღება ჰპოვა მედიისა და საერთაშორისო საზოგადოების მხრიდან. მისი მრავალი განცხადება ინტერვიუებში, [[Twitter]]-ზე და უშუალოდ კამპანიის დროს, საკამათო ან ყალბი აღმოჩნდა. ტრამპის პლატფორმა მოიცავს აშშ-[[ჩინეთი]]ს ხელშეკრულებების გადახედვას, ეწინააღმდეგება ისეთ მნიშვნელოვან სავაჭრო ხელშეკრულებებს, როგორებიცაა [[NAFTA]] და ტრანსწყნაროკეანური პარტნიორობა, საიმიგრაციო კანონმდებლობის გაძლიერება — მათ შორის, კედლის აშენება აშშ-[[მექსიკა|მექსიკის]] [[საზღვარი (სახელმწიფო)|საზღვარზე]], ვეტერანებზე ზრუნვის პროგრამის რეფორმა, 2010 წელს განხორციელებული ჯანდაცვის რეფორმის გაუქმება და ჩანაცვლება, გადასახადების შემცირება. 2015 წლის ნოემბრის [[პარიზის ტერაქტები (ნოემბერი, 2015)|პარიზის ტერაქტების]] შემდეგ, ტრამპი გამოვიდა მოწოდებით დროებით აეკრძალათ მუსლიმთა იმიგრაცია აშშ-ში, მოგვიანებით კი განმარტა, რომ ეს აკრძალვა ძირითადად უნდა შეეხოს იმ ქვეყნებს, რომელთაც აშკარა ტერორიზმის ისტორია აქვთ, მანამ, სანამ პოტენციურ ტერორისტთა გამოვლენის სიტუაცია არ გაუმჯობესდება. 2012 წელს [[მიხეილ სააკაშვილი|მიხეილ სააკაშვილმა]] დონალდ ტრამპი დააჯილდოვა ბრწყინვალების საპრეზიდენტო ორდენით, რომელიც გადაეცემა სხვადასხვა დარგის გამოჩენილ მოღვაწეებს საზოგადოებრივი ცხოვრების შესაბამის სფეროში გამორჩეული მიღწევებისათვის და საქართველოს წინაშე აღმატებული ღვაწლისათვის.<ref>[http://www.interpressnews.ge/ge/politika/198958-mikheil-saakashvilma-donald-trampi-brtsyinvalebis-ordenith-daajildova.html?ar=A მიხეილ სააკაშვილმა დონალდ ტრამპი ბრწყინვალების ორდენით დააჯილდოვა]</ref> == ადრეული ცხოვრება == დონალდ ტრამპი დაიბადა ქალაქ ნიუ-იორკში, ქვინზში, ჯამეიკა-ესტეიტზის სამშობიაროში და გაიზარდა გერმანულ-შოტლანდიურ ოჯახში.<ref>{{cite news |url=http://www.foxnews.com/projects/pdf/20110328125536753.pdf |title=Certificate of Birth: Donald John Trump |author=Jamaica Hospital |date=June 14, 1946 |publisher=Fox News Channel |format=PDF |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110409070650/http://www.foxnews.com/projects/pdf/20110328125536753.pdf |archivedate=April 9, 2011 |url-status=live |accessdate=May 31, 2016}}</ref> მისი გერმანული წარმომავლობის მიუხედავად, მან არაერთხელ უარყო გერმანული წარმომავლობა და გერმანიასთან კავშირი. დედა შოტლანდიელი ანა მარი მაკლეოდი დაიბადა და გაიზარდა შოტლანდიაში, კუნძულ ლუისზე. დონალდი მუდამ აღნიშნავს და ხაზს უსმევს, რომ იგი ამერიკელია შოტლანდიური წარმომავლობით და შოტლანდიასთან ინარჩუნებს უწყვეტ ურთიერთობას. დედამისზე საუბრისას ყოველთვის ამაყად აცხადებს, რომ დედა, ანა მარი, ყველაზე მშვენიერი და გულთბილი ადამიანია, რომელსაც ძალიან უყვარს შოტლანდია და რა თქმა უნდა მისი დამსახურებაა ამ ქვეყნს მიმართ მისი გრძნობებიც. დონალდს შოტლანდიაში გახსნილი აქვს რამდენიმე გოლფის მოედანი, მან შეისყიდა და აღადგინა ერთ-ერთი უძველესი, 1906 წელს სამხრეთ-დასავლეთ შოტლანდიაში, აირშირში, ცნონილი არქიტექტორის ჯეიმს მილერის დიზაინით აშენებული გოლფის სასტუმრო თარნბერი, რომელიც აღდგენის შემდეგ დღეს წარმოდგენილია სასტუმრო თარნბერი რესორტის სახით, რასთან დაკავშირებითაც დონალდმა სიამაყით განაცხადა გახსნის ცერემონიის დროს, რომ საკმაოდ ფრთხილი რესტავრაციის შემდეგ, დღეს თარნები რესორტი ევროპაში საუკეთესო გოლფის აკადემიაა. მისი განცხადებით შოტლანდიასთან დაკავშირებული ერთადერთი პრობლემა ისაა, რომ სურვილის მიუხედავად ხშირად ვერ ახერხებს შოტლანდიაში ფიზიკურად ჩასვლას. დონალდს ჰყავდა ოთხი და-ძმა, სამი მათგანი, მარიანა, ელისაბედი და რობერტი დღემდე ცოცხლები არიან, ხოლო უფროსი ძმა, ფრედ უმცროსი [[1981]] წელს ალკოჰოლური სასმელების მიღებით გარდაიცვალა. ტრამპმა განაცხადა, რომ ძმის მაგალითის გამო ერიდებოდა ალკოჰოლური სასმელების დალევას ან სიგარეტის მოხმარებას.<ref>{{cite news |last=Horowitz |first=Jason |date=January 2, 2016 |title=For Donald Trump, Lessons From a Brother's Suffering |url=http://www.nytimes.com/2016/01/03/us/politics/for-donald-trump-lessons-from-a-brothers-suffering.html |newspaper=The New York Times |access-date=July 24, 2016}}</ref> == რესურსები ინტერნეტში == {{Commonscat|Donald Trump}} *[https://www.donaldjtrump.com/ ოფიციალური საიტი] *[http://www.trump.com/ The Trump Organization] *[http://www.huffingtonpost.com/donald-j-trump Column archives] at ''[[:en:The Huffington Post|The Huffington Post]]'' *[http://www.ontheissues.org/donald_trump.htm Issue positions] at [[:en:Ontheissues.org|Ontheissues.org]] *{{IMDb name|874339|Donald Trump}} *[http://www.biography.com/articles/Donald-Trump-9511238 Donald Trump] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100912081720/http://www.biography.com/articles/Donald-Trump-9511238 |date=2010-09-12 }} at ''[[:en:Biography.com|Biography.com]]'' *[http://www.businessweek.com/magazine/content/07_04/b4018061.htm It's All Donald All The Time], ''[[:en:Bloomberg Businessweek|Bloomberg Businessweek]]'', January 22, 2007 *[http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2068227_2068229_2068223,00.html Top 10 Donald Trump Failures] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111123024621/http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2068227_2068229_2068223,00.html |date=2011-11-23 }}, Kayla Webley, ''TIME'', April 29, 2011 == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{აშშ-ის პრეზიდენტები}} {{დიდი შვიდიანის ლიდერები}} {{დიდი რვიანის ლიდერები}} {{ავტორიტეტული წყაროები}} {{DEFAULTSORT:ტრამპი, დონალდ}} [[კატეგორია:ამერიკელი მეწარმეები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1946]] [[კატეგორია:გერმანელი ამერიკელები]] [[კატეგორია:ამერიკელი მილიარდერები]] [[კატეგორია:აშშ-ის პრეზიდენტები]] [[კატეგორია:დაბადებული 14 ივნისი]] [[კატეგორია:საქართველოს ბრწყინვალების საპრეზიდენტო ორდენის კავალრები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი ბიზნესმენები]] 50e9yj8uxa8y82ckww276rms4hl8kvx 14 186114 4827978 4827668 2025-07-07T17:38:58Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827978 wikitext text/x-wiki {{Commons cat|History of Kazakhstan}} [[კატეგორია:ყაზახეთი|ისტორია]] [[კატეგორია:ცენტრალური აზიის ისტორია]] [[კატეგორია:ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:აზიის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] a7la9wpuwid3qsdnw1joxao853855ui 14 188617 4827975 3512053 2025-07-07T17:38:44Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827975 wikitext text/x-wiki {{Commons cat|History of Slovakia}} [[კატეგორია:სლოვაკეთი|ისტორია]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია]] b1oy7ziyz4dazls34fk2s1dpb314lc2 0 196414 4828374 4765636 2025-07-08T08:34:21Z Arkaitz1974 85446 4828374 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ალბომი | სახელწოდება = Black and Blue | ტიპი = studio | შემსრულებელი = [[როლინგ სტოუნზი]] | გარეკანი = Blackblue.jpg | გამოცემის თარიღი = 23 აპრილი 1976 | ჩაწერის თარიღი = 1974-1976 | ჟანრი = [[როკ-მუსიკა]], [[ფანკი]], [[რეგეი]] | ხანგრძლივობა = 41:24 | ლეიბლი = [[Rolling Stones Records|Rolling Stones]]/[[Atlantic Records|Atlantic]] | პროდიუსერი = [[The Glimmer Twins]] | წინა_სახელწოდება = [[Rolled Gold: The Very Best of the Rolling Stones]] | წინა_წელი = 1974 | შემდეგი_სახელწოდება = [[Love You Live]] | შემდეგი_წელი = 1977 | სხვადასხვა = {{Singles | სახელი = Black and Blue | ტიპი = studio | სინგლი 1 = [[Fool to Cry]] | სინგლი 1 თარიღი = 26 აპრილი 1976 | სინგლი 2 = [[Hot Stuff (როლინგ სტოუნზის სიმღერა)|Hot Stuff]] | სინგლი 2 თარიღი = 1976 }} }} {{Album reviews |rev1 = [[AllMusic]] |rev1score = {{Rating|3|5}}<ref name=Allmusic>[{{Allmusic|class=album|id=r16812|pure_url=yes}} link]</ref> |rev2 = [[რობერტ კრისტგოუ]] |rev2score = A–<ref name="Christgau">{{cite news|last=კრისტგოუ|first=რობერტ|authorlink=რობერტ კრისტგოუ|date=14 ივნისი 1976|url=http://www.robertchristgau.com/xg/cg/cgv6-76.php|title=Christgau's Consumer Guide|newspaper=[[The Village Voice]]|location=ნიუ-იორკი|accessdate=27 მაისი 2013}}</ref> |rev3 = [[MusicHound]] |rev3score = 3/5<ref>{{cite book|last1=გრაფი|first1=გერი|last2=დურხჰოლცი|first2=დენიელ (რედ.)|title=MusicHound Rock: The Essential Album Guide|url=https://archive.org/details/isbn_9781578590612|publisher=Visible Ink Press|location=Farmington Hills, MI|year=1999|isbn=1-57859-061-2|page=[https://archive.org/details/isbn_9781578590612/page/952 952]}}</ref> |rev4 = ''[[NME]]'' |rev4Score = 7/10<ref>{{cite web|url=http://www.cduniverse.com/productinfo.asp?pid=7911450&style=music |title=The Rolling Stones – Black and Blue CD|publisher=[[CD Universe]]/[[Muze]]|accessdate=15 ნოემბერი 2014}}</ref> |rev5 = ''[[The Rolling Stone Album Guide]]'' |rev5score = {{Rating|3|5}}<ref>[https://web.archive.org/web/20110412195111/http://www.rollingstone.com/music/artists/the-rolling-stones/albumguide "The Rolling Stones: Album Guide"]. [[Rolling Stone|rollingstone.com]]. Archived version retrieved 15 ნოემბერი 2014.</ref> }} '''''Black and Blue''''' — [[ინგლისი|ინგლისური]] [[როკ-მუსიკა|როკ-]]ჯგუფ [[როლინგ სტოუნზი]]ს მე-13 ბრიტანული და მე-15 ამერიკული სტუდიური ალბომი. გამოვიდა 1976 წელს. დისკი გამოსცეს ლეიბლებმა [[Rolling Stones Records|Rolling Stones]]/[[Atlantic Records|Atlantic]]. ==სიმღერების სია== ყველა სიმღერის ავტორები - [[ჯაგერი/რიჩარდსი]], გარდა აღნიშნულისა: {{Tracklist | headline = მხარე 1 | title1 = [[Hot Stuff (როლინგ სტოუნზის სიმღერა)|Hot Stuff]] | length1 = 5:20 | title2 = Hand of Fate | length2 = 4:28 | title3 = Cherry Oh Baby | note3 = [[ერიკ დონალდსონი]] | length3 = 3:57 | title4 = [[Memory Motel]] | length4 = 7:07 }} {{Tracklist | headline = მხარე 2 | title5 = [[Hey Negrita (სიმღერა)|Hey Negrita]] | note5 = რონ ვუდის შთაგონებით | length5 = 4:59 | title6 = Melody | note6 = [[ბილი პრესტონი]]ს შთაგონებით | length6 = 5:47 | title7 = [[Fool to Cry]] | length7 = 5:04 | title8 = Crazy Mama | length8 = 4:34 }} ==ჩარტები და სერტიფიცირებები== ===ჩარტები=== ;ალბომი {|class="wikitable sortable" |- ! style="width:20em;"|ჩარტი (1976) !უმაღლესი<br />პოზიცია |- |{{albumchart|Austria|4|artist=The Rolling Stones|album=Black and Blue|accessdate=11 ივნისი 2016}} |- |{{albumchart|Canada|2|chartid=4135a|artist=The Rolling Stones|album=Black and Blue|accessdate=11 ივნისი 2016}} |- |{{albumchart|Netherlands|1|artist=The Rolling Stones|album=Black and Blue|accessdate=11 ივნისი 2016}} |- |{{albumchart|Germany|15|id=9030|artist=The Rolling Stones|album=Black and Blue|accessdate=11 ივნისი 2016}} |- |{{albumchart|New Zealand|4|artist=The Rolling Stones|album=Black and Blue|accessdate=11 ივნისი 2016}} |- |{{albumchart|Norway|2|artist=The Rolling Stones|album=Black and Blue|accessdate=11 ივნისი 2016}} |- |{{albumchart|Sweden|6|artist=The Rolling Stones|album=Black and Blue|accessdate=11 ივნისი 2016}} |- |{{albumchart|UK|2|artist=Rolling Stones|album=Black and Blue|refname=ukchart|accessdate=11 ივნისი 2016}} |- |{{albumchart|Billboard200|1|artist=The Rolling Stones|album=Black and Blue|refname=uschart|accessdate=11 ივნისი 2016}} |} ;სინგლები {| class="wikitable" !წელი !სინგლი !ჩარტი !პოზიცია |- |1976 |"Fool to Cry" |ბრიტანეთის სინგლები (OCC) |align="center"|6<ref name="ukchart"/> |- |1976 |"Fool to Cry" |აშშ ''Billboard'' Hot 100 |align="center"|10<ref name="uschart"/> |- |1976 |"Hot Stuff" |აშშ ''Billboard'' Hot 100 |align="center"|49<ref name="uschart"/> |} === სერტიფიცირებები === {{Certification Table Top}} {{Certification Table Entry|region=United Kingdom|type=album|artist=The Rolling Stones|album=Black and Blue|award=ოქრო|certyear=1976|accessdate=11 ივნისი 2016}} {{Certification Table Entry|region=United States|type=album|artist=The Rolling Stones|album=Black and Blue|award=პლატინა|certyear=1976|accessdate=11 ივნისი 2016}} {{Certification Table Bottom}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{როლინგ სტოუნზის ალბომები}} [[კატეგორია:როლინგ სტოუნზის ალბომები]] [[კატეგორია:1976 წლის ალბომები]] evhb4iablerpai1p0ccuq674n1d9yi9 0 196415 4828482 4765651 2025-07-08T10:41:37Z Arkaitz1974 85446 4828482 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ალბომი | სახელწოდება =Tattoo You | ტიპი = studio | შემსრულებელი = [[როლინგ სტოუნზი]] | გარეკანი = TattooYou81.jpg | გამოცემის თარიღი = 24 აგვისტო 1981 | ჩაწერის თარიღი = ნოემბერი - დეკემბერი 1972, იანვარი - მარტი 1975, იანვარი - მარტი 1978, იანვარი - ოქტომბერი 1979, ოქტომბერი 1980 - ივნისი 1981 | ჟანრი = [[როკ-მუსიკა|როკი]], [[მძიმე როკი]], [[როკ-ენ-როლი]] | ხანგრძლივობა = 44:23 | ლეიბლი = [[Rolling Stones Records|Rolling Stones]] | პროდიუსერი = [[The Glimmer Twins]] | წინა_სახელწოდება = [[Sucking in the Seventies]] | წინა_წელი = 1981 | შემდეგი_სახელწოდება = [[Still Life (როლინგ სტოუნზის ალბომი)|Still Life]] | შემდეგი_წელი = 1982 | სხვადასხვა = {{Singles | სახელი = Tattoo You | ტიპი = studio | სინგლი 1 = [[Start Me Up]] | სინგლი 1 თარიღი = 14 აგვისტო 1981 | სინგლი 2 = [[Waiting on a Friend]] | სინგლი 2 თარიღი = 30 ნოემბერი 1981 | სინგლი 3 = [[Hang Fire]] | სინგლი 3 თარიღი = აპრილი 1982 }} }} {{Album reviews | rev1 = [[AllMusic]] |rev1Score = {{Rating|4.5|5}}<ref>{{cite web|last=Thomas |first=Stephen |url={{Allmusic|class=album |id=r16840 |pure_url=yes}} |title=Allmusic Review |publisher=Allmusic.com |date=30 აგვისტო 1981 |accessdate=13 დეკემბერი 2011}}</ref> | rev2 = ''[[The A.V. Club]]'' |rev2Score = კეთილგანწყობილი<ref>{{cite web|url=http://www.avclub.com/articles/the-rolling-stones-tattoo-you,63085/ |title= We're No. 1 Review |publisher=theavclub.com |date= |accessdate=30 დეკემბერი 2011}}</ref> | rev3 = ''[[Blender (ჟურნალი)|Blender]]'' |rev3Score = {{Rating|5|5}} | rev4 = [[რობერტ კრისტგოუ]] |rev4Score = A–<ref>{{cite web|url=http://www.robertchristgau.com/get_artist.php?name=rolling+stone |title=Robert Christgau Review |publisher=Robertchristgau.com |date= |accessdate=13 დეკემბერი 2011}}</ref> |rev5 = ''[[The Great Rock Discography]]'' |rev5Score = 6/10<ref name="TattooYou/Acclaimed">{{cite web|url=http://www.acclaimedmusic.net/Current/A514.htm|title=The Rolling Stones ''Tattoo You''|publisher=[[Acclaimed Music]]|accessdate=15 ნოემბერი 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141127214654/http://www.acclaimedmusic.net/Current/A514.htm|archivedate=2014-11-27}}</ref> |rev6 = [[MusicHound]] |rev6score = 3/5<ref>{{cite book|last1=გრაფი|first1=გერი|last2=დურხჰოლცი|first2=დენიელ (რედ.)|title=MusicHound Rock: The Essential Album Guide|url=https://archive.org/details/isbn_9781578590612|publisher=Visible Ink Press|location=Farmington Hills, MI|year=1999|isbn=1-57859-061-2|page=[https://archive.org/details/isbn_9781578590612/page/952 952]}}</ref> |rev7 = ''[[NME]]'' |rev7Score = 6/10<ref>{{cite web|url=http://www.cduniverse.com/productinfo.asp?pid=7931543&style=music&fulldesc=T |title=The Rolling Stones – Tattoo You CD|publisher=[[CD Universe]]/[[Muze]]|accessdate=15 ნოემბერი 2014}}</ref> | rev8 = ''[[Rolling Stone]]'' |rev8Score = {{Rating|5|5}}<ref>{{cite web |author=Debra Rae Cohen |url=http://www.rollingstone.com/music/albumreviews/tattoo-you-19811015 |title=Rolling Stone Review |publisher=Rollingstone.com |date=15 ოქტომბერი 1981 |accessdate=13 დეკემბერი 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131026021446/http://www.rollingstone.com/music/albumreviews/tattoo-you-19811015 |archivedate=26 ოქტომბერი 2013 }}</ref> |rev9 = ''[[The Rolling Stone Album Guide]]'' |rev9score = {{Rating|4.5|5}}<ref>[https://web.archive.org/web/20110412195111/http://www.rollingstone.com/music/artists/the-rolling-stones/albumguide "The Rolling Stones: Album Guide"]. [[Rolling Stone|rollingstone.com]]. Archived version retrieved 15 ნოემბერი 2014.</ref> |rev10 = ''[[Virgin Encyclopedia of Popular Music]]'' |rev10Score = {{Rating|3|5}}<ref name="TattooYou/Acclaimed" /> }} '''''Tattoo You''''' — [[ინგლისი|ინგლისური]] [[როკ-მუსიკა|როკ-]]ჯგუფ [[როლინგ სტოუნზი]]ს მე-16 ბრიტანული და მე-18 ამერიკული სტუდიური ალბომი. გამოვიდა 1981 წელს. დისკი გამოსცა ლეიბლმა [[Rolling Stones Records|Rolling Stones]]. ==სიმღერების სია== ყველა სიმღერის ავტორები - [[ჯაგერი/რიჩარდსი]], გარდა აღნიშნულისა: {{Tracklist | headline = მხარე 1 | title1 = [[Start Me Up]] | length1 = 3:31 | title2 = [[Hang Fire]] | length2 = 2:20 | title3 = [[Slave (სიმღერა)|Slave]] | note3 = რემასტერინგზე სიმღერის ხანგრძლივობაა 6:34 | length3 = 4:59 | title4 = [[Little T&A]] | length4 = 3:23 | title5 = [[Black Limousine]] | note5 = ჯაგერი/რიჩარდსი/[[რონი ვუდი]] | length5 = 3:32 | title6 = [[Neighbours (სიმღერა)|Neighbours]] | length6 = 3:31 }} {{Tracklist | headline = მხარე 2 | title7 = [[Worried About You]] | length7 = 5:16 | title8 = Tops | length8 = 3:45 | title9 = Heaven | length9 = 4:21 | title10 = No Use in Crying | note10 = ჯაგერი/რიჩარდსი/ვუდი | length10 = 3:24 | title11 = [[Waiting on a Friend]] | length11 = 4:34 }} == ჩარტები და სერტიფიცირებები == ===ყოველკვირეული ჩარტები=== {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center;" ! scope="col"| ჩარტი (1981–82) ! scope="col"| პოზიცია |- !scope="row"|[[Kent Music Report|ავსტრალია - Kent Music Report]]<ref name="auchart">{{Cite book|title=[[Kent Music Report|Australian Chart Book 1970–1992]]|last=კენტი|first=დევიდ|authorlink=დევიდ კენტი (ისტორიკოსი)|publisher=Australian Chart Book|location=სენტ-აივზი, ახალი სამხრეთი უელსი|year=1993|isbn=0-646-11917-6}}</ref> |1 |- !scope="row"|[[ავსტრიის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web|title=The Rolling Stones – ''Tattoo You'' – austriancharts.at |url=http://austriancharts.at/showitem.asp?interpret=The+Rolling+Stones&titel=Tattoo+You&cat=a |format=ASP |accessdate=31 იანვარი 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131101202021/http://austriancharts.at/showitem.asp?interpret=The%2BRolling%2BStones&titel=Tattoo%2BYou&cat=a |archivedate=1 ნოემბერი 2013 |df=dmy }}</ref> |2 |- !scope="row"|[[RPM (ჟურნალი)|კანადის ''RPM''-ის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web|url=http://www.collectionscanada.gc.ca/rpm/028020-119.01-e.php?&file_num=nlc008388.0395&type=1&interval=50&PHPSESSID=c6btf3r8hs459qqt5ln3o3dcv5|title=Top Albums/CDs - Volume 35, No. 11|date=10 ოქტომბერი 1981|publisher=''[[RPM (ჟურნალი)|RPM]]''|accessdate=15 ივნისი 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130923064554/http://www.collectionscanada.gc.ca/rpm/028020-119.01-e.php?&file_num=nlc008388.0395&type=1&interval=50&PHPSESSID=c6btf3r8hs459qqt5ln3o3dcv5|archivedate=2013-09-23}}</ref> |1 |- !scope="row"|[[ჰოლანდიის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web|title=dutchcharts.nl The Rolling Stones – ''Tattoo You''|work=Hung Medien|publisher=[[MegaCharts]]|url=http://dutchcharts.nl/showitem.asp?interpret=The+Rolling+Stones&titel=Tattoo+You&cat=a|language=ჰოლანდიურად|format=ASP|accessdate=1 მაისი 2012}}</ref> |1 |- !scope="row"|[[SNEP|საფრანგეთის SNEP-ის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web|url=http://infodisc.fr/Album_R.php |title=InfoDisc : Tous les Albums classés par Artiste > Choisir Un Artiste Dans la Liste |language=French |publisher=infodisc.fr |accessdate=1 ივნისი 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160126084927/http://infodisc.fr/Album_R.php |archivedate=26 იანვარი 2016 |df=dmy }}''Note: user must select 'The Rolling Stones' from drop-down.''</ref> |1 |- !scope="row"|იტალიის ალბომების ჩარტი<ref name="itye">{{cite web|url=http://www.hitparadeitalia.it/hp_yenda/lpe1981.htm | title = Hit Parade Italia – Gli album più venduti del 1981|language=Italian | publisher= hitparadeitalia.it| accessdate =1 მაისი 2012}}</ref> |3 |- !scope="row"|[[Oricon|იაპონიის Oricon-ის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite book|title=Oricon Album Chart Book: Complete Edition 1970-2005|publisher=Oricon Entertainment|location=Roppongi, Tokyo|year=2006|isbn=4-87131-077-9}}</ref> |8 |- !scope="row"|[[RIANZ|ახალი ზელანდიის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web|title=charts.org.nz The Rolling Stones – ''Tattoo You'' |work=Hung Medien |publisher=[[ახალი ზელანდიის ხმისჩამწერი კომპანიების ასოციაცია]] |url=http://charts.org.nz/showitem.asp?interpret=The+Rolling+Stones&titel=Tattoo+You&cat=a |format=ASP |accessdate=1 ივნისი 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131001132505/http://charts.org.nz/showitem.asp?interpret=The%2BRolling%2BStones&titel=Tattoo%2BYou&cat=a |archivedate=1 ოქტომბერი 2013 |df=dmy }}</ref> |1 |- !scope="row"|[[ნორვეგიის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web|title=norwegiancharts.com The Rolling Stones – ''Tattoo You'' |url=http://norwegiancharts.com/showitem.asp?interpret=The+Rolling+Stones&titel=Tattoo+You&cat=a |format=ASP |accessdate=1 მაისი 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131023094130/http://norwegiancharts.com/showitem.asp?interpret=The%2BRolling%2BStones&titel=Tattoo%2BYou&cat=a |archivedate=23 ოქტომბერი 2013 |df=dmy }}</ref> |3 |- !scope="row"|[[ესპანეთის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite book |last=Salaverri|first=Fernando|title=Sólo éxitos: año a año, 1959–2002|edition=პირველი |date=სექტემბერი 2005|publisher=Fundación Autor-SGAE|location=Spain|isbn=84-8048-639-2}}</ref> |2 |- !scope="row"|[[Sverigetopplistan|შვედეთის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web|title=swedishcharts.com The Rolling Stones – ''Tattoo You''|publisher=[[Sverigetopplistan]]|url=http://swedishcharts.com/showitem.asp?interpret=The+Rolling+Stones&titel=Tattoo+You&cat=a|format=ASP|accessdate=1 ივნისი 2013}}</ref> |3 |- !scope="row"|[[ბრიტანეთის ალბომების ჩარტი]]<ref name="ukchart">{{cite web| url=http://www.officialcharts.com/artist/_/Rolling%20Stones| title= The Rolling Stones > Artists > Official Charts| publisher=''[[ბრიტანეთის ალბომების ჩარტი]]''|accessdate=1 მაისი 2013}}</ref> |2 |- !scope="row"|აშშ [[Billboard 200|''Billboard'' 200]]<ref name="USchart">{{cite web|title=Allmusic: ''Tattoo You'' : Charts & Awards : Billboard Albums|publisher=allmusic.com|url={{Allmusic|class=album|id=r16840/charts-awards|pure_url=yes}}|accessdate=1 მაისი 2013}}</ref> |1 |- !scope="row"|[[Media Control|გერმანიის Media Control-ის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web | url=http://www.officialcharts.de/album.asp?artist=The+Rolling+Stones&title=Tattoo+You&cat=a&country=de| title=Album Search: The Rolling Stones – ''Tattoo You''| format=ASP|language = გერმანული| publisher=Media Control|accessdate=1 მაისი 2013}}</ref> |3 |} ===წლის საბოლოო ჩარტები=== {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center;" ! scope="col"| ჩარტი (1981) ! scope="col"| პოზიცია |- !scope="row"|[[List of Top 25 albums for 1981 in Australia|ავსტრალიის ალბომების ჩარტი]]<ref name="auchart" /> |12 |- !scope="row"|[[RPM Year-End|კანადის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web|url=http://www.collectionscanada.gc.ca/rpm/028020-119.01-e.php?&file_num=nlc008388.4687&type=1&interval=20&PHPSESSID=c6btf3r8hs459qqt5ln3o3dcv5|title=RPM Top 100 Albums of 1981|publisher=''[[RPM (ჟურნალი)|RPM]]''|date=26 დეკემბერი 1981|accessdate=3 ოქტომბერი 2011}}</ref> |5 |- !scope="row"|ჰოლანდიის ალბომების ჩარტი<ref>{{cite web|url=http://dutchcharts.nl/jaaroverzichten.asp?year=1981&cat=a |title=Dutch charts jaaroverzichten 1981|format=ASP|language=ჰოლანდიურად|accessdate=2 აპრილი 2014}}</ref> |22 |- !scope="row"|საფრანგეთის ალბომების ჩარტი<ref>{{cite web|url=http://www.infodisc.fr/B-CD_1981.php |title=Les Albums (CD) de 1981 par InfoDisc |language=French |format=PHP |publisher=infodisc.fr |accessdate=1 მაისი 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140330173723/http://infodisc.fr/B-CD_1981.php |archivedate=30 მარტი 2014 |df= }}</ref> |40 |- !scope="row"|იტალიის ალბომების ჩარტი<ref name="itye"/> |27 |- !scope="row"|ბრიტანეთის ალბომების ჩარტი<ref>{{cite web |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120519050548/http://chartheaven.9.forumer.com/a/complete-uk-yearend-album-charts_post21.html |url=http://chartheaven.9.forumer.com/a/complete-uk-yearend-album-charts_post21.html |title=Complete UK Year-End Album Charts |accessdate=2 აპრილი 2014 |archivedate=19 მაისი 2012 |deadurl=yes |df=dmy }}</ref> |35 |- !scope="row"|[[Billboard Year-End|აშშ ''Billboard'' 200]]<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=BCQEAAAAMBAJ&pg=PT59&lpg=PT59&dq=Tattoo+You|title=Billboard.com – Year End Charts – Year-end Albums – The Billboard 200|author1=Nielsen Business Media |first1=Inc |date=26 დეკემბერი 1981|accessdate= 3 მაისი 2011}}</ref> |22 |} {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center;" ! scope="col"| ჩარტი (1982) ! scope="col"| პოზიცია |- !scope="row"|[[List of Top 25 albums for 1981 in Australia|ავსტრალიის ალბომების ჩარტი]]<ref name="auchart" /> |20 |- !scope="row"|კანადის ალბომების ჩარტი<ref>{{cite web|url=http://www.collectionscanada.gc.ca/rpm/028020-119.01-e.php?brws_s=1&file_num=nlc008388.6170&type=1&interval=24&PHPSESSID=mhe12pta2k83e08udtq66ot062 |title=Top 100 Albums '82 |publisher=RPM |date=25 დეკემბერი 1982 |accessdate=2 მაისი 2012}}</ref> |51 |- !scope="row"|ჰოლანდიის ალბომების ჩარტი<ref>{{cite web|url=http://dutchcharts.nl/jaaroverzichten.asp?year=1982&cat=a |title=Dutch charts jaaroverzichten 1982|format=ASP|language=ჰოლანდიურად|accessdate=2 აპრილი 2014}}</ref> |72 |- !scope="row"|[[Billboard Year-End|აშშ ''Billboard'' 200]]<ref>{{cite web |archiveurl=https://archive.today/20130115071732/http://www.billboard.biz/bbbiz/charts/archivesearch/article_display/855422?imw=Y |url=http://www.billboard.biz/bbbiz/charts/archivesearch/article_display/855422?imw=Y |title=Billboard.BIZ: Top Pop Albums of 1982 |publisher=billboard.biz |accessdate=29 აპრილი 2014 |archivedate=15 იანვარი 2013 |deadurl=yes |df=dmy }}</ref> |11 |} === სერტიფიცირებები === {{Certification Table Top}} {{Certification Table Entry|region=France|type=album|artist=The Rolling Stones|title=Tattoo You|relyear=1981|award=ოქრო|recent=false|salesamount=332,190|salesref=<ref>{{cite web|url=http://www.infodisc.fr/CDCertif_O.php?debut=2339 |title=Les Albums Or : |publisher=Infodisc.fr |language=French |accessdate=21 აგვისტო 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140423044759/http://www.infodisc.fr/CDCertif_O.php?debut=2339 |archivedate=23 აპრილი 2014 |df=dmy }}</ref>|autocat=yes}} {{Certification Table Entry|region=Canada|type=album|artist=The Rolling Stones|title=Tattoo You|relyear=1981|award=პლატინა|number=4|autocat=yes}} {{Certification Table Entry|region=Netherlands|type=album|artist=The Rolling Stones|title=Tattoo You|relyear=1981|award=ოქრო|autocat=yes}} {{Certification Table Entry|region=Spain|type=album|artist=The Rolling Stones|title=Tattoo You|relyear=1981|certyear=1982|award=ოქრო|certref=<ref name="Spanish certifications 1979-1990">{{cite web|url=http://www.mediafire.com/view/x263f6daopkswo8|title=Sólo Éxitos 1959–2002 Año A Año: Certificados 1979–1990|publisher=Iberautor Promociones Culturales|language=Spanish|isbn=8480486392}}</ref>|autocat=yes}} {{Certification Table Entry|region=United Kingdom|type=album|artist=The Rolling Stones|title=Tattoo You|relyear=1981|award=ოქრო|autocat=yes}} {{Certification Table Entry|region=United States|type=album|artist=The Rolling Stones|title=Tattoo You|relyear=1981|award=პლატინა|number=4|autocat=yes}} {{Certification Table Bottom|nounspecified=yes|nosales=yes}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{როლინგ სტოუნზის ალბომები}} [[კატეგორია:როლინგ სტოუნზის ალბომები]] [[კატეგორია:1981 წლის ალბომები]] [[კატეგორია:Rolling Stones Records-ის ალბომები]] [[კატეგორია:Virgin Records-ის ალბომები]] [[კატეგორია:ალბომები The Glimmer Twins-ის პროდიუსერობით]] 8t8q1ww2oaj07i0rddq1rns64xk6pl5 0 200189 4827917 4765647 2025-07-07T17:30:59Z Arkaitz1974 85446 4827917 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ალბომი | სახელწოდება = Emotional Rescue | ტიპი = studio | შემსრულებელი = [[როლინგ სტოუნზი]] | გარეკანი = EmotionalRescue.jpg | გამოცემის თარიღი = {{start date|1980|6|20|df=yes}} | ჩაწერის თარიღი = 22 იანვარი – 19 ოქტომბერი, 1979 | ჟანრი = [[როკ-მუსიკა]] | ხანგრძლივობა = {{duration|m=41|s=15}} | ლეიბლი = [[Rolling Stones Records|Rolling Stones]] | პროდიუსერი = [[The Glimmer Twins]] | მიმოხილვები = | ქრონოლოგია = | წინა_სახელწოდება = [[Time Waits for No One: Anthology 1971–1977]] | წინა_წელი = 1979 | შემდეგი_სახელწოდება = [[Solid Rock (როლინგ სტოუნზის ალბომი)|Solid Rock]] | შემდეგი_წელი = 1980 | სხვადასხვა = {{Singles | სახელი = Emotional Rescue | ტიპი = studio | სინგლი 1 = [[Emotional Rescue (სიმღერა)|Emotional Rescue]] | სინგლი 1 თარიღი = 20 ივნისი 1980 | სინგლი 2 = [[She's So Cold]]/[[Send It to Me]] | სინგლი 2 თარიღი = 22 სექტემბერი 1980 }} }} {{ალბომის რეიტინგები | rev1 = [[Allmusic]] | rev1score = {{Rating|3|5}} <ref>{{Allmusic|class=album|id=r16813|pure_url=yes}}</ref> | rev2 = ''[[Blender (ჟურნალი)|Blender]]'' | rev2score = {{Rating|4|5}} <ref>{{Cite web |url=http://www.blender.com/guide/back-catalogue/53806/emotional-rescue.html |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2012-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101207100140/http://www.blender.com/guide/back-catalogue/53806/emotional-rescue.html |archivedate=2010-12-07 }}</ref> | rev3 = [[რობერტ კრისტგოუ]] | rev3score = (B+) <ref>http://www.robertchristgau.com/get_artist.php?name=rolling+stone</ref> | rev4 = ''[[Rolling Stone]]'' (1980) | rev4score = (უარყოფითი) <ref>http://www.rollingstone.com/music/albumreviews/emotional-rescue-19800821</ref> | rev5 = ''Rolling Stone'' (2004) | rev5score = {{Rating|4|5}} <ref>http://www.rollingstone.com/music/artists/the-rolling-stones/albumguide</ref> }} '''''Emotional Rescue''''' — [[ინგლისი|ინგლისური]] [[როკ-მუსიკა|როკ-]]ჯგუფ [[როლინგ სტოუნზი]]ს მე-15 ბრიტანული და მე-17 ამერიკული სტუდიური ალბომი. გამოვიდა 1980 წელს. დისკი გამოსცეს ლეიბლებმა [[Rolling Stones Records|Rolling Stones]]/[[Atlantic Records|Atlantic]]. ==სიმღერების სია== ყველა სიმღერის ავტორები - [[ჯაგერი/რიჩარდსი]], გარდა აღნიშნულისა: {{Tracklist | headline = მხარე 1 | title1 = Dance (Pt. 1) | note1 = ჯაგერი/რიჩარდსი/[[რონი ვუდი]] | length1 = 4:23 | title2 = Summer Romance | length2 = 3:16 | title3 = [[Send It to Me]] | length3 = 3:43 | title4 = Let Me Go | length4 = 3:50 | title5 = Indian Girl | length5 = 4:23 }} {{Tracklist | headline = მხარე 2 | title6 = Where the Boys Go | length6 = 3:29 | title7 = Down in the Hole | length7 = 3:57 | title8 = [[Emotional Rescue (სიმღერა)|Emotional Rescue]] | length8 = 5:39 | title9 = [[She's So Cold]] | length9 = 4:12 | title10 = [[All About You (სიმღერა)|All About You]] | length10 = 4:18 }} ==ჩარტები== ===ყოველკვირეული ჩარტები=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" !ჩარტი (1980) !პოზიცია |- |align="left"|[[Kent Music Report|ავსტრალია - Kent Music Report]]<ref name="auchart">{{Cite book|title=[[Kent Music Report|Australian Chart Book 1970–1992]]|last=კენტი|first=დეივიდ|authorlink=დეივიდ კენტი (ისტორიკოსი)|publisher=Australian Chart Book|location=სენტ-აივზი, ახალი სამხრეთი უელსი|year=1993|isbn=0-646-11917-6}}</ref> |4 |- |align="left"|[[ავსტრიის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web|title=The Rolling Stones – ''Emotional Rescue'' – austriancharts.at |url=http://austriancharts.at/showitem.asp?interpret=The+Rolling+Stones&titel=Emotional+Rescue&cat=a |format=ASP |accessdate=31 იანვარი 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131101073853/http://austriancharts.at/showitem.asp?interpret=The%2BRolling%2BStones&titel=Emotional%2BRescue&cat=a |archivedate=1 ნოემბერი 2013 |df=dmy }}</ref> |2 |- |align="left"|[[RPM (ჟურნალი)|კანადის ''RPM''-ის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web|url=http://www.collectionscanada.gc.ca/rpm/028020-119.01-e.php?&file_num=nlc008388.0218a&type=1&interval=50&PHPSESSID=c6btf3r8hs459qqt5ln3o3dcv5|title=Top Albums/CDs - Volume 33, No. 21|date=16 აგვისტო 1980|publisher=''[[RPM (ჟურნალი)|RPM]]''|accessdate=5 მაისი 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130923064630/http://www.collectionscanada.gc.ca/rpm/028020-119.01-e.php?&file_num=nlc008388.0218a&type=1&interval=50&PHPSESSID=c6btf3r8hs459qqt5ln3o3dcv5|archivedate=2013-09-23}}</ref> |1 |- |align="left"|[[ჰოლანდიის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web|title=dutchcharts.nl The Rolling Stones – ''Emotional Rescue'' |work=Hung Medien |publisher=[[MegaCharts]] |url=http://dutchcharts.nl/showitem.asp?interpret=The+Rolling+Stones&titel=Emotional+Rescue&cat=a |language=ჰოლანდიურად |format=ASP |accessdate=1 მაისი 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130307084256/http://dutchcharts.nl/showitem.asp?interpret=The%2BRolling%2BStones&titel=Emotional%2BRescue&cat=a |archivedate=7 მარტი 2013 |df=dmy }}</ref> |1 |- |align="left"|[[SNEP|საფრანგეთის SNEP-ის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web|url=http://infodisc.fr/Album_R.php |title=InfoDisc : Tous les Albums classés par Artiste > Choisir Un Artiste Dans la Liste |language=French |publisher=infodisc.fr |accessdate=1 ივნისი 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160126084927/http://infodisc.fr/Album_R.php |archivedate=26 იანვარი 2016 |df=dmy }}''Note: user must select 'The Rolling Stones' from drop-down.''</ref> |1 |- |align="left"|იტალიის ალბომების ჩარტი<ref name="itayearend">{{cite web|url=http://www.hitparadeitalia.it/hp_yenda/lpe1980.htm | title = Hit Parade Italia – Gli album più venduti del 1980|language=Italian | publisher= hitparadeitalia.it| accessdate =1 მაისი 2012}}</ref> |5 |- |align="left"|[[Oricon|იაპონიის Oricon-ის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite book|title=Oricon Album Chart Book: Complete Edition 1970-2005|publisher=Oricon Entertainment|location=Roppongi, Tokyo|year=2006|isbn=4-87131-077-9}}</ref> |10 |- |align="left"|[[RIANZ|ახალი ზელანდიის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web|title=charts.org.nz The Rolling Stones – ''Emotional Rescue'' |work=Hung Medien |publisher=[[ახალი ზელანდიის ხმისჩამწერი კომპანიების ასოციაცია]] |url=http://charts.org.nz/showitem.asp?interpret=The+Rolling+Stones&titel=Emotional+Rescue&cat=a |format=ASP |accessdate=1 ივნისი 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131001214819/http://charts.org.nz/showitem.asp?interpret=The%2BRolling%2BStones&titel=Emotional%2BRescue&cat=a |archivedate=1 ოქტომბერი 2013 |df=dmy }}</ref> |2 |- |align="left"|[[ნორვეგიის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web|title=norwegiancharts.com The Rolling Stones – ''Emotional Rescue'' |url=http://norwegiancharts.com/showitem.asp?interpret=The+Rolling+Stones&titel=Emotional+Rescue&cat=a |format=ASP |accessdate=1 მაისი 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131023060943/http://norwegiancharts.com/showitem.asp?interpret=The%2BRolling%2BStones&titel=Emotional%2BRescue&cat=a |archivedate=23 ოქტომბერი 2013 |df=dmy }}</ref> |4 |- |align="left"|[[ესპანეთის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite book |last=Salaverri|first=Fernando|title=Sólo éxitos: año a año, 1959–2002|edition=პირველი |date=სექტემბერი 2005|publisher=Fundación Autor-SGAE|location=Spain|isbn=84-8048-639-2}}</ref> |5 |- |align="left"|[[Sverigetopplistan|შვედეთის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web|title=swedishcharts.com The Rolling Stones – ''Emotional Rescue''|publisher=[[Sverigetopplistan]]|url=http://swedishcharts.com/showitem.asp?interpret=The+Rolling+Stones&titel=Emotional+Rescue&cat=a|format=ASP|accessdate=1 ივნისი 2013}}</ref> |1 |- |align="left"|[[ბრიტანეთის ალბომების ჩარტი]]<ref>{{cite web| url=http://www.officialcharts.com/artist/_/Rolling%20Stones| title= The Rolling Stones > Artists > Official Charts| publisher=''[[ბრიტანეთის ალბომების ჩარტი]]''|accessdate=1 მაისი 2013}}</ref> |1 |- |align="left"|აშშ [[Billboard 200|''Billboard'' 200]]<ref>{{cite web|title=Allmusic: ''Emotional Rescue'' : Charts & Awards : Billboard Albums|publisher=allmusic.com|url={{Allmusic|class=album|id=r16813/charts-awards|pure_url=yes}}|accessdate=1 მაისი 2013}}</ref> |1 |- |align="left"|[[Media Control|დასავლეთ გერმანიის ჩარტი Media Control]]<ref name="dechart">{{cite web| url=http://www.officialcharts.de/album.asp?artist=The+Rolling+Stones&title=Emotional+Rescue&cat=a&country=de| title=Album Search: The Rolling Stones – ''Emotional Rescue''| format=ASP| language=გერმანული| publisher=Media Control| accessdate=1 მაისი 2013| archiveurl=https://web.archive.org/web/20201129211949/https://www.offiziellecharts.de/| archivedate=29 ნოემბერი 2020}}</ref> |2 |} ===წლის საბოლოო ჩარტები=== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" !ჩარტი (1980) !პოზიცია |- |align="left"|[[List of Top 25 albums for 1980 in Australia|ავსტრალიის ალბომების ჩარტი]]<ref name="auchart" /> |19 |- |align="left"|ავსტრიის ალბომების ჩარტი<ref>{{cite web|url=http://austriancharts.at/1980_album.asp |title=Austriancharts.at - Jahreshitparade 1980 |publisher=Hung Medien |accessdate=2 მაისი 2010}}</ref> |9 |- |align="left"|კანადის ალბომების ჩარტი<ref>{{cite web|url=http://www.collectionscanada.gc.ca/rpm/028020-119.01-e.php?brws_s=1&file_num=nlc008388.0275&type=1&interval=24&PHPSESSID=mhe12pta2k83e08udtq66ot062|title=RPM Top 100 Albums of 1980|publisher=''[[RPM (ჟურნალი)|RPM]]''|date=20 დეკემბერი 1980|accessdate=2 მაისი 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304113124/http://www.collectionscanada.gc.ca/rpm/028020-119.01-e.php?brws_s=1&file_num=nlc008388.0275&type=1&interval=24&PHPSESSID=mhe12pta2k83e08udtq66ot062|archivedate=2016-03-04}}</ref> |8 |- |align="left"|ჰოლანდიის ალბომების ჩარტი<ref>{{cite web|url=http://dutchcharts.nl/jaaroverzichten.asp?year=1980&cat=a |title=Dutch charts jaaroverzichten 1980|format=ASP|language=ჰოლანდიურად|accessdate=2 აპრილი 2014}}</ref> |20 |- |align="left"|საფრანგეთის ალბომების ჩარტი<ref>{{cite web|url=http://www.infodisc.fr/B-CD_1980.php |title=Les Albums (CD) de 1980 par InfoDisc |language=French |format=PHP |publisher=infodisc.fr |accessdate=1 მაისი 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160109115341/http://www.infodisc.fr/B-CD_1980.php |archivedate=9 იანვარი 2016 |df=dmy }}</ref> |27 |- |align="left"|იტალიის ალბომების ჩარტი<ref name="itayearend"/> |22 |- |align="left"|აშშ Billboard-ის პოპულარული ალბომები<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=GyUEAAAAMBAJ&pg=PT79&dq=Emotional+Rescue|title=Billboard.com – Year End Charts – Year-end Albums – The Billboard 200|author1=Nielsen Business Media |first1=Inc |date=20 დეკემბერი 1980|accessdate= 3 მაისი 2011}}</ref> |35 |} ==სერტიფიცირებები== {{Certification Table Top}} {{Certification Table Entry|region=France|type=album|artist=The Rolling Stones|title=Emotional Rescue|relyear=1980|award=ოქრო|recent=false|salesamount=277,900|salesref=<ref>{{cite web|url=http://www.infodisc.fr/CDCertif_O.php?debut=2329 |title=Les Albums Or : |publisher=Infodisc.fr |language=French |accessdate=21 აგვისტო 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140304220235/http://www.infodisc.fr/CDCertif_O.php?debut=2329 |archivedate=4 მარტი 2014 |df=dmy }}</ref>|autocat=yes}} {{Certification Table Entry|region=Netherlands|type=album|artist=The Rolling Stones|title=Emotional Rescue|relyear=1980|award=ოქრო|autocat=yes}} {{Certification Table Entry|region=Spain|type=album|artist=The Rolling Stones|title=Emotional Rescue|relyear=1980|award=ოქრო|certref=<ref name="Spanish certifications 1979-1990">{{cite web|url=http://www.mediafire.com/view/x263f6daopkswo8|title=Sólo Éxitos 1959–2002 Año A Año: Certificados 1979–1990|publisher=Iberautor Promociones Culturales|language=Spanish|isbn=8480486392}}</ref>|autocat=yes}} {{Certification Table Entry|region=United Kingdom|type=album|artist=The Rolling Stones|title=Emotional Rescue|relyear=1980|award=ოქრო|autocat=yes}} {{Certification Table Entry|region=United States|type=album|artist=The Rolling Stones|title=Emotional Rescue|relyear=1980|award=პლატინა|number=2|autocat=yes}} {{Certification Table Bottom|nounspecified=yes|nosales=yes}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{როლინგ სტოუნზის ალბომები}} [[კატეგორია:როლინგ სტოუნზის ალბომები]] [[კატეგორია:1980 წლის ალბომები]] [[კატეგორია:Atlantic Records-ის ალბომები]] [[კატეგორია:Rolling Stones Records-ის ალბომები]] [[კატეგორია:Virgin Records-ის ალბომები]] eo1x899azj37lqb527ybwlds19757fq 0 203636 4827938 4586955 2025-07-07T17:33:44Z Arkaitz1974 85446 4827938 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სიმღერა | ტიპი = single | სახელწოდება = White Lines (Don't Don't Do It) | გარეკანი = | სათაური = | შემსრულებელი = [[მელ მელი|Grandmaster Melle Mel]] | ალბომი = | A-მხარე = | B-მხარე = | გამოსვლის თარიღი = 1983 | ჩაიწერა = 1983 | ჟანრი = [[ძველი სკოლის ჰიპ-ჰოპი]] | ხანგრძლივობა = | ლეიბლი = [[Sugar Hill Records (რეპი)|Sugar Hill Records]] | ავტორი = [[მელ მელი]], [[სილვია რობინსონი]] | პროდიუსერი = ჯოი რობინსონი უმცრ., მელ მელი, სილვია რობინსონი | წინა_სახელწოდება = | წინა წელი = | სხვადასხვა = }} '''White Lines (Don't Don't Do It)''' — [[მელ მელი|Grandmaster Melle Mel]]-ის სიმღერა. გამოიცა [[12"]] სინგლის სახით 1983 წელს, ლეიბლზე [[Sugar Hill Records (რეპი)|Sugar Hill Records]]. == Duran Duran-ის ვერსია == {{ინფოდაფა სიმღერა | ტიპი = single | სახელწოდება = White Lines (Don't Do It) | გარეკანი = Duranduran whitelines.jpg | სათაური = | შემსრულებელი = [[Duran Duran]] და [[მელ მელი|Grandmaster Melle Mel]] | ალბომი = ''[[Thank You (Duran Duran-ის ალბომი)|Thank You]]'' | A-მხარე = | B-მხარე = | გამოსვლის თარიღი = 1995 | ჩაიწერა = | ჟანრი = ალტერნატიული როკი, რეპ როკი | ხანგრძლივობა =5:31 | ლეიბლი = [[EMI]] - DD 19 | ავტორი = [[მელ მელი]], [[სილვია რობინსონი]] | პროდიუსერი = | ქრონოლოგია = [[Duran Duran]] | წინა_სახელწოდება = [[Perfect Day (ლუ რიდის სიმღერა)#Duran Duran-ის ვერსია|Perfect Day]] | წინა წელი = 1995 | შემდეგი_სახელწოდება = [[Lay Lady Lay#Duran Duran-ის ვერსია|Lay Lady Lay]] | შემდეგი წელი = 1995 | სხვადასხვა = }} სიმღერის საკუთარი ვერსია 1995 წელს ჯგუფმა [[Duran Duran]]-მა ალბომზე ''[[Thank You (Duran Duran-ის ალბომი)|Thank You]]'' წარმოადგინა და სინგლის სახით გამოსცა. ბრიტანეთში ეს ვერსია სინგლების ჩარტის მე-17 პოზიციაზე მოხვდა. სიმღერაში ჯგუფთან ერთად რეპს თავად [[მელ მელი|Grandmaster Melle Mel]] ასრულებს. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://duranduran.wikia.com Duran Duran Wiki] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{Duran Duran-ის სინგლები}} [[კატეგორია:Grandmaster Melle Mel-ის სიმღერები]] [[კატეგორია:Duran Duran-ის სიმღერები]] [[კატეგორია:1995 წლის სიმღერები]] [[კატეგორია:1983 წლის სიმღერები]] 26qs4q83nvjs61fmlef7rnxjq9r7pg0 0 205486 4827882 3336969 2025-07-07T17:19:03Z Arkaitz1974 85446 4827882 wikitext text/x-wiki '''Ain't Too Proud to Beg''' — ჯგუფ [[The Temptations]]-ის სიმღერა. იგი სინგლის სახით [[1966]] წელს გამოიცა. ჯგუფ [[როლინგ სტოუნზი]]ს მიერ მიერ ჩაიწერა და ალბომზე [[It's Only Rock 'n' Roll]] გამოიცა სიმღერის საკუთარი ვერსია. სინგლმა ამ სიმღერით წარმატებას მიაღწია და ბილბორდის ჩარტის მე-17 პოზიციაზე მოხვდა. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.rollingstones.com/ ჯგუფის ოფიციალური საიტი] * [http://www.discogs.com/artist/Rolling+Stones,+The ჯგუფის დისკოგრაფია საიტზე Discogs] {{როლინგ სტოუნზის სინგლები}} [[კატეგორია:The Temptations-ის სიმღერები]] [[კატეგორია:როლინგ სტოუნზის სიმღერები]] [[კატეგორია:1974 წლის სიმღერები]] [[კატეგორია:1966 წლის სიმღერები]] 4jxvth7ivoz7elb4ty13w2xkacnw95r 2 218927 4828099 2264442 2025-07-07T18:42:21Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:Largest cities of Europe templates]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828099 wikitext text/x-wiki {{მომხმარებელი:Giorgi Balakhadze/სავარჯიშო3 | სახელი = ესტონეთის უდიდესი ქალაქები | ქვეყანა = ესტონეთი | ქვეყანა ნათ. ბრუნვაში = ესტონეთის | stat_ref = [http://www.stat.ee/sdb-update?db_update_id=13546 Official census December 2011] | სია მოსახლეობის მიხედვით = ესტონეთის დემოგრაფია | class = nav | დაყ_სახელი = | დაყ_ლინკი = ესტონეთის მაზრები{{!}}მაზრა | ქალაქი_1 = ტალინი | დაყ_1 = ჰარიუმაა | მოს_1 = 393,222 | სურ_1 = Tallinna kõrghooned.png | ქალაქი_2 = ტარტუ | დაყ_2 = ტარტუმაა | მოს_2 = 97,600 | სურ_2 = Rüütli tn, Tartu.jpg | ქალაქი_3 = ნარვა | დაყ_3 = იდა-ვირუმაა | მოს_3 = 58,663 | სურ_3 = Narva castle 2008.JPG | ქალაქი_4 = პიარნუ | დაყ_4 = პიარნუმაა | მოს_4 = 39,728 | სურ_4 = Parnu01.jpg | ქალაქი_5 = კოჰტლა-იარვე | დაყ_5 = იდა-ვირუმაა | მოს_5 = 37,201 | ქალაქი_6 = მაარდუ | დაყ_6 = ჰარიუმაა | მოს_6 = 17,524 | ქალაქი_7 = ვილიანდი | დაყ_7 = ვილიანდიმაა | მოს_7 = 17,473 | ქალაქი_8 = რაკვერე | დაყ_8 = ლიაენე-ვირუმაა | მოს_8 = 15,264 | ქალაქი_9 = სილამიაე | დაყ_9 = იდა-ვირუმაა| მოს_9 = 14,252 | ქალაქი_10 = კურესაარე | დაყ_10 = საარემაა | მოს_10 = 13,166 | ქალაქი_11 = ვირუ | დაყ_11 = ვირუმაა | მოს_11 = 12,667 | ქალაქი_12 = ვალგა | დაყ_12 = ვალგამაა | მოს_12 = 12,261 | ქალაქი_13 = იიჰვი | დაყ_13 = იდა-ვირუმაა | მოს_13 = 10,775 | ქალაქი_14 = ჰააფსალუ | დაყ_14 = ლიაენემაა | მოს_14 = 10,251 | ქალაქი_15 = კეილა | დაყ_15 = ჰარიუმაა | მოს_15 = 9,763 | ქალაქი_16 = პაიდე | დაყ_16 = იარვამაა | მოს_16 = 8,228 | ქალაქი_17 = ტაპა (ესტონეთი){{!}}ტაპა | დაყ_17 = ლიაენე-ვირუმაა | მოს_17 = 5,896 | ქალაქი_18 = პილვა | დაყ_18 = პილვამაა | მოს_18 = 5,767 | ქალაქი_19 = კივიილი | დაყ_19 = იდა-ვირუმაა | მოს_19 = 5,634 | ქალაქი_20 = ელვა (ქალაქი){{!}}ელვა | დაყ_20 = ტარტუმაა | მოს_20 = 5,607 }}<noinclude> {{reflist}} [[Category:Estonia municipality templates|{{PAGENAME}}]] [[fa:الگو:شهرهای اصلی استونی]] [[pt:Predefinição:Cidades mais populosas da Estónia]] </noinclude> rqhypzv30znz5sygeosppax0b2sei6n 4828100 4828099 2025-07-07T18:42:27Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:Estonia municipality templates]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828100 wikitext text/x-wiki {{მომხმარებელი:Giorgi Balakhadze/სავარჯიშო3 | სახელი = ესტონეთის უდიდესი ქალაქები | ქვეყანა = ესტონეთი | ქვეყანა ნათ. ბრუნვაში = ესტონეთის | stat_ref = [http://www.stat.ee/sdb-update?db_update_id=13546 Official census December 2011] | სია მოსახლეობის მიხედვით = ესტონეთის დემოგრაფია | class = nav | დაყ_სახელი = | დაყ_ლინკი = ესტონეთის მაზრები{{!}}მაზრა | ქალაქი_1 = ტალინი | დაყ_1 = ჰარიუმაა | მოს_1 = 393,222 | სურ_1 = Tallinna kõrghooned.png | ქალაქი_2 = ტარტუ | დაყ_2 = ტარტუმაა | მოს_2 = 97,600 | სურ_2 = Rüütli tn, Tartu.jpg | ქალაქი_3 = ნარვა | დაყ_3 = იდა-ვირუმაა | მოს_3 = 58,663 | სურ_3 = Narva castle 2008.JPG | ქალაქი_4 = პიარნუ | დაყ_4 = პიარნუმაა | მოს_4 = 39,728 | სურ_4 = Parnu01.jpg | ქალაქი_5 = კოჰტლა-იარვე | დაყ_5 = იდა-ვირუმაა | მოს_5 = 37,201 | ქალაქი_6 = მაარდუ | დაყ_6 = ჰარიუმაა | მოს_6 = 17,524 | ქალაქი_7 = ვილიანდი | დაყ_7 = ვილიანდიმაა | მოს_7 = 17,473 | ქალაქი_8 = რაკვერე | დაყ_8 = ლიაენე-ვირუმაა | მოს_8 = 15,264 | ქალაქი_9 = სილამიაე | დაყ_9 = იდა-ვირუმაა| მოს_9 = 14,252 | ქალაქი_10 = კურესაარე | დაყ_10 = საარემაა | მოს_10 = 13,166 | ქალაქი_11 = ვირუ | დაყ_11 = ვირუმაა | მოს_11 = 12,667 | ქალაქი_12 = ვალგა | დაყ_12 = ვალგამაა | მოს_12 = 12,261 | ქალაქი_13 = იიჰვი | დაყ_13 = იდა-ვირუმაა | მოს_13 = 10,775 | ქალაქი_14 = ჰააფსალუ | დაყ_14 = ლიაენემაა | მოს_14 = 10,251 | ქალაქი_15 = კეილა | დაყ_15 = ჰარიუმაა | მოს_15 = 9,763 | ქალაქი_16 = პაიდე | დაყ_16 = იარვამაა | მოს_16 = 8,228 | ქალაქი_17 = ტაპა (ესტონეთი){{!}}ტაპა | დაყ_17 = ლიაენე-ვირუმაა | მოს_17 = 5,896 | ქალაქი_18 = პილვა | დაყ_18 = პილვამაა | მოს_18 = 5,767 | ქალაქი_19 = კივიილი | დაყ_19 = იდა-ვირუმაა | მოს_19 = 5,634 | ქალაქი_20 = ელვა (ქალაქი){{!}}ელვა | დაყ_20 = ტარტუმაა | მოს_20 = 5,607 }}<noinclude> {{reflist}} [[fa:الگو:شهرهای اصلی استونی]] [[pt:Predefinição:Cidades mais populosas da Estónia]] </noinclude> 94tg57o3t6jg90erk9em15ad4s8f3f2 14 231673 4827785 3538398 2025-07-07T12:05:58Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827785 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Pop vocalists by country}} [[კატეგორია:პოპ-მომღერლები]] [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:მომღერლები ჟანრისა და ქვეყნის მიხედვით]] di5kkfo7et48ert7ghaqct0i1wj7ztu 6 233054 4827974 2398828 2025-07-07T17:38:43Z DerFuchs 6187 მომხმარებელმა DerFuchs ატვირთა [[ფაილი:FreeUniOffPromo.jpg]]-ის ახალი ვერსია 2398828 wikitext text/x-wiki {{არათავისუფალი ფაილი | აღწერა = თავისუფალი უნივერსიტეტის ოფიციალური პრომო-ფოტოსურათი | წყარო = [https://www.facebook.com/photo.php?fbid=535907873087866&set=a.535907586421228.129307.497409050271082&type=3&theater ოფიციალური Faceebook გვერდი] | თარიღი = აიტვირთა 13.03.2013 | ავტორი = შოთა ცაკაშვილი — Magda Bobokhidze, Gode Gonashvili and Tekla Vekua. | ნაწილი = სრულად }} {{არათავისუფალი ფაილი/სგდ | სტატია = თავისუფალი უნივერსიტეტი | მიზანი = | ჩანაცვლებადობა = უნივერსიტეტის შესახებ სტატიის ილუსტრირიება | სხვა = არ აქვს, ფაილი არათავისუფალია, ხოლო თავისუფალი ფაილი არ მოიპოვება }} te9a72fkw8mlqyuupvp3ninc4j1vqs0 0 236888 4828335 4074385 2025-07-08T07:27:26Z Jaba1977 3604 დაემატა [[კატეგორია:ყაჯარების დინასტია]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828335 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Imperial Emblem of the Qajar Dynasty (Lion and Sun).svg|მინი|ყაჯარების დინასტიის გერბი]] '''ყაჯარები''' — დინასტია [[ირანი|ირანში]] [[1796]]-[[1925]] წლებში. დინასტიის დამაარსებელია [[აღა-მაჰმად-ხანი|აღა-მაჰმად-ხან ყაჯარი]], გამოხატავდა ირანის ფეოდალური არისტოკრატიის ინტერესებს. ყაჯარების დინასტიის შაჰები ხელს უწყობდნენ ირანში უცხოური კაპიტალის შეჭრას, რაც ქვეყანას სანახევროდ კოლონიურ მდგომარეობაში აყენებდა. შაჰების თვითნებობამ და მძიმე უღელმა გამოიწვია მასობრივი სახალხო მოძრაობები, რამაც დაასუსტა დინასტიის ხელისუფლება და მოამზადა მისი დამხობის პირობები. [[1907]] წელს, ყაჯარების წარმომადგენელმა, [[მუჰამედ ალი შაჰი|მუჰამედ ალი შაჰმა]], დაითხოვა პარლამენტი. [[1925]] წლის ოქტომბერში [[მეჯლისი]]ს გადაწყვეტილებით, 12 დეკემბრიდან ირანში [[ფეჰლევიანები]]ს დინასტია გაბატონდა. == წარმომადგენლები == *[[აღა-მაჰმად-ხანი]] ([[1794]]-[[1797]]) *[[ფათალი-შაჰი]] ([[1797]]-[[1834]]) *[[მუჰამედ-შაჰ ყაჯარი]] ([[1834]]-[[1848]]) *[[ნასერ ალ-დინ შაჰი]] ([[1848]]-[[1896]]) *[[მოზაფარ ალ-დინ შაჰი]] ([[1896]]-[[1907]]) *[[მუჰამედ ალი შაჰი]] ([[1907]]-[[1909]]) *[[აჰმედ შაჰ ყაჯარი]] ([[1909]]-[[1925]]) == ლიტერატურა == {{ქსე|10|632}} == რესურსები ინტერნეტში == {{commons category}} *[http://www.qajarpages.org/ The Qajar (Kadjar) Pages] *[http://www.qajarstudies.org/ The International Qajar Studies Association] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110204140042/http://qajarstudies.org/ |date=2011-02-04 }} *[http://www.darolqajar.com/ Dar ol-Qajar] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131003163345/http://www.darolqajar.com/ |date=2013-10-03 }} *[http://www.kadjarfamily.org/ Qajar Family Website] *[http://www.4dw.net/royalark/Persia/qajar13.htm/ Royal Ark-Qajar Website] {{ყაჯარები}} [[კატეგორია:დინასტიები]] [[კატეგორია:ირანის ისტორია]] [[კატეგორია:ყაჯარების დინასტია]] hf9ufkxqpiufy8tv4khcjbky6dt5lzf 4828338 4828335 2025-07-08T07:28:59Z Jaba1977 3604 შეიცვალა გასაღები [[კატეგორია:ყაჯარების დინასტია]]-სთვის " " გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828338 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Imperial Emblem of the Qajar Dynasty (Lion and Sun).svg|მინი|ყაჯარების დინასტიის გერბი]] '''ყაჯარები''' — დინასტია [[ირანი|ირანში]] [[1796]]-[[1925]] წლებში. დინასტიის დამაარსებელია [[აღა-მაჰმად-ხანი|აღა-მაჰმად-ხან ყაჯარი]], გამოხატავდა ირანის ფეოდალური არისტოკრატიის ინტერესებს. ყაჯარების დინასტიის შაჰები ხელს უწყობდნენ ირანში უცხოური კაპიტალის შეჭრას, რაც ქვეყანას სანახევროდ კოლონიურ მდგომარეობაში აყენებდა. შაჰების თვითნებობამ და მძიმე უღელმა გამოიწვია მასობრივი სახალხო მოძრაობები, რამაც დაასუსტა დინასტიის ხელისუფლება და მოამზადა მისი დამხობის პირობები. [[1907]] წელს, ყაჯარების წარმომადგენელმა, [[მუჰამედ ალი შაჰი|მუჰამედ ალი შაჰმა]], დაითხოვა პარლამენტი. [[1925]] წლის ოქტომბერში [[მეჯლისი]]ს გადაწყვეტილებით, 12 დეკემბრიდან ირანში [[ფეჰლევიანები]]ს დინასტია გაბატონდა. == წარმომადგენლები == *[[აღა-მაჰმად-ხანი]] ([[1794]]-[[1797]]) *[[ფათალი-შაჰი]] ([[1797]]-[[1834]]) *[[მუჰამედ-შაჰ ყაჯარი]] ([[1834]]-[[1848]]) *[[ნასერ ალ-დინ შაჰი]] ([[1848]]-[[1896]]) *[[მოზაფარ ალ-დინ შაჰი]] ([[1896]]-[[1907]]) *[[მუჰამედ ალი შაჰი]] ([[1907]]-[[1909]]) *[[აჰმედ შაჰ ყაჯარი]] ([[1909]]-[[1925]]) == ლიტერატურა == {{ქსე|10|632}} == რესურსები ინტერნეტში == {{commons category}} *[http://www.qajarpages.org/ The Qajar (Kadjar) Pages] *[http://www.qajarstudies.org/ The International Qajar Studies Association] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110204140042/http://qajarstudies.org/ |date=2011-02-04 }} *[http://www.darolqajar.com/ Dar ol-Qajar] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131003163345/http://www.darolqajar.com/ |date=2013-10-03 }} *[http://www.kadjarfamily.org/ Qajar Family Website] *[http://www.4dw.net/royalark/Persia/qajar13.htm/ Royal Ark-Qajar Website] {{ყაჯარები}} [[კატეგორია:დინასტიები]] [[კატეგორია:ირანის ისტორია]] [[კატეგორია:ყაჯარების დინასტია| ]] 85thk36f6houv5kho7gmh3t9q40t5ng 0 252621 4828539 4212726 2025-07-08T11:30:25Z David1010 704 4828539 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული |მშობლიური სახელი = პროკუპლიეს თემი |ქართული სახელი = Прокупље |პანორამა = |დროშა = |გერბი = |ქვეყანა = სერბეთი |ჰიმნი = |სტატუსი =[[სერბეთის ადმინისტრაციული დაყოფა|თემი]] |შედის = [[ტოპლიჩის ოლქი|ტოპლიჩის ოლქში]] |მოიცავს = 107 დასახლებულ პუნქტს |დედაქალაქი= [[პროკუპლიე]] |მსხვილი ქალაქი = |მსხვილი ქალაქები= |თარიღი = |მეთაური = |მეთაური 2 = |მშპ = |მშპ წელი= |მშპ ადგილი = |მშპ ესმ = |ენა = |ენები = |მოსახლეობა =46 729 |აღწერის წელი =2007 |ადგილი მოსახლეობით = |ეროვნული შემადგენლობა = |სიმჭიდროვე =62 |აღმსარებლობა = |ფართობი =759 |ადგილი ფართობით = |ფართობის პროცენტი = |მაქსიმალური სიმაღლე = |საშუალო სიმაღლე = |მინიმალური სიმაღლე = |განედი = |გრძედი = |რუკა=Serbia Prokuplje.png |დროის სარტყელი=+1 |DST = 2 |აბრევიატურა = |ISO = |FIPS= |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსები = |ინტერნეტ-დომენი = |საავტომობილო სანომრე ნიშნები = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = |პარამეტრი1 = |შენიშვნა = }} '''პროკუპლიეს თემი''' ({{lang-sr|Прокупље}}) — [[სერბეთის ადმინისტრაციული დაყოფა|თემი]] [[სერბეთი|სერბეთში]], შედის [[ტოპლიჩის ოლქი|ტოპლიჩის ოლქში]]. თემის მოსახლეობა შეადგენს 46 729<ref name=stat>Издаје и штампа — Републички завод за статистику Србије ([[ISSN]] 1450-9075, январь 2009) — Раздел «Общие данные», страницы № 15-19</ref> ადამიანს ([[2007]] წლის აღწერის მონაცემები), მოსახლეობის სიმჭიდროვე შეადგენს 62 ადამ./კმ²<ref name=stat/>. თემის ფართობი — 759 კმ². თემის ადმინისტრაციული ცენტრი — ქალაქი [[პროკუპლიე]]. პროკუპლიეს თემი შედგება 107 დასახლებული პუნქტისგან, მათი საშუალო ფართობია 7.1 კმ²<ref name=stat/>. == თემის მოსახლეობის სტატისტიკა == {| class=wikitable sortable BORDER=1 CELLSPACING=0 ! წელი ! მოსახლეობა, ადამ.<ref>Издаје и штампа — Републички завод за статистику Србије (ISSN 1450-9075, январь 2009) — Раздел «Численность населения», страницы № 108-111</ref> |----- |1991 || 51 524 |----- |2001 || 48 790 |----- |2002 || 48 459 |----- |2003 || 48 213 |----- |2004 || 47 995 |----- |2005 || 47 653 |----- |2006 || 47 227 |----- |2007 || 46 729 |} == გალერეა == {{wide image|Prokuplje opstina.jpg|1200px||1200px|center|}} <gallery perrow="5" heights="170" widths="170"> Skupština Opštine Prokuplje 07.jpg Skupština Opštine Prokuplje 11.jpg Skupština Opštine Prokuplje 03.jpg Skupština Opštine Prokuplje 05.jpg Skupština Opštine Prokuplje 06.jpg </gallery> == რესურსები ინტერნეტში == * [http://webrzs.stat.gov.rs/axd/index.php სერბეთის ოფიციალური სტატისტიკა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150203012059/http://webrzs.stat.gov.rs/axd/index.php |date=2015-02-03 }} {{ref-sr}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ტოპლიჩის ოლქის თემები}} {{ესკიზი-სერბეთი}} [[კატეგორია:სერბეთის თემები]] 4e513h9tkv04up3sh795bp00lofb8yz 0 254545 4827849 4205446 2025-07-07T15:29:40Z Riad Salih 148464 The map isn't properly sourced; it was created by a banned user known for their excessive POV. Even the cited sources present a different version from what is shown on the map. 4827849 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Carte Maghreb Vuillemin 1843.jpg|მინი|მაღრიბი აფრიკაში საფრანგეთის შეჭრამდე, XIX - საუკუნე]] '''[[მაროკო]]ს ისტორია''' — [[ანტიკური ხანა|ანტიკური ხანის]] გათვალისწინების გარეშე დაახლოებით თორმეტ საუკუნეს ითვლის. 5000 წელზე მეტია რაც დღევანდელი მაროკოს ტერიტორიაზე [[ბერბერები]] ცხოვრობენ. ქვეყანა პირველად [[789]] წელს [[იდრისიდები]]ს დინასტიამ გააერთიანა, რომელსაც წინ [[არაბთა სახალიფო]]ს წინააღმდეგ [[ბერბერთა აჯანყება|ბერბერთა განმათავისუფლებელი აჯანყება]] უძღვოდა. [[ალმორავიდები]]ს და [[ალმოჰადები]]ს დინასტიების პერიოდში მაროკო წარმოადგენდა დომინანტს [[მაღრიბი|მაღრიბსა]] და [[ალ-ანდალუსია]]ში. [[რეკონკისტა]]მ დაასრულა ალმოჰადების ბატონობა [[პირენეს ნახევარკუნძული|პირენეს ნახევარკუნძულზე]], რის შემდეგაც ბევრი [[მუსლიმი]] და [[ებრაელი]] დაბრუნდა მაროკოში. [[საადები]]ს დინასტიის მმართველობის დროს მაროკომ შეძლო ძალების კონცენტრაცია და იბრძოდა [[პორტუგალიის იმპერია|პორტუგალიელი]] და [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალო]] დამპყრობლების წინააღმდეგ. [[აჰმად I ალ-მანსურ საადი]]ს ხელისუფლებაში მოსვლამ მაროკოს ძლიერება კიდევ უფრო განამტკიცა რეგიონში და მან დაიწყო [[სონგაის იმპერია|სონგაის იმპერიის]] დაპყრობა. ახმადის გარდაცვალების შემდეგ სულთანატი დაიყო მის შვილებს შორის. [[1666]] წელს სულთანატი ისევ გააერთიანდა [[ალაუიტები]]ს დინასტიის ქვეშ, რომელიც დღემდე წარმოადგენს მაროკოს სამეფო კარს. სახელმწიფოებრიობის განმტკიცება შეძლო [[ისმაილ იბნ-შარიფი|ისმაილ იბნ-შარიფმა]], მან თავისი [[შავი დაცვა|შავი დაცვის]] დახმარებით ჯერ [[ინგლისელები]] [[1684]] წელს [[ტანჟერი]]დან განდევნა, ხოლო შემდეგ [[1689]] წელს ესპანელები [[ლარაში]]დან. ალაუიტების დინასტიამ [[XIX საუკუნე]]ში მაროკოს მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვებაში მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა. [[1912]] წელს [[ტანჟერის კრიზისი|ტანჟერისა]] და [[აგადირის კრიზისი|აგადირის]] კრიზისების შემდეგ ხელი მოეწერა [[ფესის ხელშეკრულება]]ს, რომლის მიხედვითაც მაროკო გაიყო [[ფრანგული მაროკო|ფრანგულ]] და [[ესპანური მაროკო|ესპანურ]] ნაწილებად. [[1956]] წელს 44 წლიანი ოკუპაციის შემდეგ მაროკო გახდა [[საფრანგეთი]]სგან დამოუკიდებელი, როგორც [[მაროკოს მმართველთა სია|მაროკოს სამეფო]]. == იხილეთ აგრეთვე == *[[მაროკოს მმართველთა სია]] *[[აფრიკის ისტორია]] *[[საჰარის არაბთა დემოკრატიული რესპუბლიკა]] == ლიტერატურა == * David Bensoussan, Il était une fois le Maroc : témoignages du passé judéo-marocain, éd. du Lys, www.editionsdulys.com, Montréal, 2010 (ISBN 2-922505-14-6). Second edition : www.iuniverse.com, Bloomington, IN, 2012, ISBN 978-1-4759-2608-8, 620p. ISBN 978-1-4759-2609-5 == რესურსები ინტერნეტში == *[http://www.oneworld-publications.com/samples/morocco-a-short-history.htm A short history of Morocco] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040906090754/http://www.oneworld-publications.com/samples/morocco-a-short-history.htm |date=2004-09-06 }} * [http://www.worldstatesmen.org/Morocco.htm Morocco] *[http://cnparm.home.texas.net/Wars/MorCrises.htm Early Twentiethth Century Timelines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110724094330/http://cnparm.home.texas.net/Wars/MorCrises.htm |date=2011-07-24 }} *[http://www.magicmorocco.com/history_of_morocco.html The History of Morocco] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051230084738/http://www.magicmorocco.com/history_of_morocco.html |date=2005-12-30 }} *[http://www.euratlas.com/time/sw1600.htm Historical map of Morocco – c. 1600] [[კატეგორია:მაროკოს ისტორია]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ აფრიკის ისტორია]] [[კატეგორია:ისლამის ისტორია]] bowfdfhfe0uu73ifvo25jdevuhh8un9 4828106 4827849 2025-07-07T18:46:58Z Mehman 75871 [[Special:Contributions/Riad Salih|Riad Salih]]-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა [[User:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]]-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია 4205446 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Morocco and the Maghreb after the Berber Revolt.PNG|მინი|მაღრიბი ბერბერების აჯანყების შემდეგ, VIII - საუკუნე]] [[ფაილი:Carte Maghreb Vuillemin 1843.jpg|მინი|მაღრიბი აფრიკაში საფრანგეთის შეჭრამდე, XIX - საუკუნე]] '''[[მაროკო]]ს ისტორია''' — [[ანტიკური ხანა|ანტიკური ხანის]] გათვალისწინების გარეშე დაახლოებით თორმეტ საუკუნეს ითვლის. 5000 წელზე მეტია რაც დღევანდელი მაროკოს ტერიტორიაზე [[ბერბერები]] ცხოვრობენ. ქვეყანა პირველად [[789]] წელს [[იდრისიდები]]ს დინასტიამ გააერთიანა, რომელსაც წინ [[არაბთა სახალიფო]]ს წინააღმდეგ [[ბერბერთა აჯანყება|ბერბერთა განმათავისუფლებელი აჯანყება]] უძღვოდა. [[ალმორავიდები]]ს და [[ალმოჰადები]]ს დინასტიების პერიოდში მაროკო წარმოადგენდა დომინანტს [[მაღრიბი|მაღრიბსა]] და [[ალ-ანდალუსია]]ში. [[რეკონკისტა]]მ დაასრულა ალმოჰადების ბატონობა [[პირენეს ნახევარკუნძული|პირენეს ნახევარკუნძულზე]], რის შემდეგაც ბევრი [[მუსლიმი]] და [[ებრაელი]] დაბრუნდა მაროკოში. [[საადები]]ს დინასტიის მმართველობის დროს მაროკომ შეძლო ძალების კონცენტრაცია და იბრძოდა [[პორტუგალიის იმპერია|პორტუგალიელი]] და [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალო]] დამპყრობლების წინააღმდეგ. [[აჰმად I ალ-მანსურ საადი]]ს ხელისუფლებაში მოსვლამ მაროკოს ძლიერება კიდევ უფრო განამტკიცა რეგიონში და მან დაიწყო [[სონგაის იმპერია|სონგაის იმპერიის]] დაპყრობა. ახმადის გარდაცვალების შემდეგ სულთანატი დაიყო მის შვილებს შორის. [[1666]] წელს სულთანატი ისევ გააერთიანდა [[ალაუიტები]]ს დინასტიის ქვეშ, რომელიც დღემდე წარმოადგენს მაროკოს სამეფო კარს. სახელმწიფოებრიობის განმტკიცება შეძლო [[ისმაილ იბნ-შარიფი|ისმაილ იბნ-შარიფმა]], მან თავისი [[შავი დაცვა|შავი დაცვის]] დახმარებით ჯერ [[ინგლისელები]] [[1684]] წელს [[ტანჟერი]]დან განდევნა, ხოლო შემდეგ [[1689]] წელს ესპანელები [[ლარაში]]დან. ალაუიტების დინასტიამ [[XIX საუკუნე]]ში მაროკოს მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვებაში მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა. [[1912]] წელს [[ტანჟერის კრიზისი|ტანჟერისა]] და [[აგადირის კრიზისი|აგადირის]] კრიზისების შემდეგ ხელი მოეწერა [[ფესის ხელშეკრულება]]ს, რომლის მიხედვითაც მაროკო გაიყო [[ფრანგული მაროკო|ფრანგულ]] და [[ესპანური მაროკო|ესპანურ]] ნაწილებად. [[1956]] წელს 44 წლიანი ოკუპაციის შემდეგ მაროკო გახდა [[საფრანგეთი]]სგან დამოუკიდებელი, როგორც [[მაროკოს მმართველთა სია|მაროკოს სამეფო]]. == იხილეთ აგრეთვე == *[[მაროკოს მმართველთა სია]] *[[აფრიკის ისტორია]] *[[საჰარის არაბთა დემოკრატიული რესპუბლიკა]] == ლიტერატურა == * David Bensoussan, Il était une fois le Maroc : témoignages du passé judéo-marocain, éd. du Lys, www.editionsdulys.com, Montréal, 2010 (ISBN 2-922505-14-6). Second edition : www.iuniverse.com, Bloomington, IN, 2012, ISBN 978-1-4759-2608-8, 620p. ISBN 978-1-4759-2609-5 == რესურსები ინტერნეტში == *[http://www.oneworld-publications.com/samples/morocco-a-short-history.htm A short history of Morocco] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040906090754/http://www.oneworld-publications.com/samples/morocco-a-short-history.htm |date=2004-09-06 }} * [http://www.worldstatesmen.org/Morocco.htm Morocco] *[http://cnparm.home.texas.net/Wars/MorCrises.htm Early Twentiethth Century Timelines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110724094330/http://cnparm.home.texas.net/Wars/MorCrises.htm |date=2011-07-24 }} *[http://www.magicmorocco.com/history_of_morocco.html The History of Morocco] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051230084738/http://www.magicmorocco.com/history_of_morocco.html |date=2005-12-30 }} *[http://www.euratlas.com/time/sw1600.htm Historical map of Morocco – c. 1600] [[კატეგორია:მაროკოს ისტორია]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ აფრიკის ისტორია]] [[კატეგორია:ისლამის ისტორია]] ba505y598i3n4w58k3529hmh5gjiflk 4828182 4828106 2025-07-07T22:28:51Z Mehman 75871 მომხმარებელმა დაიცვა „[[მაროკოს ისტორია]]“: [[ვპ:ვანდალიზმი|ვანდალიზმისგან თავის აცილება]] ([რედაქტირება=მხოლოდ ადმინისტრატორები] (ვადა გასდის: 22:28, 7 ივლისი 2026 (UTC)) [გადატანა=მხოლოდ ადმინისტრატორები] (ვადა გასდის: 22:28, 7 ივლისი 2026 (UTC))) 4205446 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Morocco and the Maghreb after the Berber Revolt.PNG|მინი|მაღრიბი ბერბერების აჯანყების შემდეგ, VIII - საუკუნე]] [[ფაილი:Carte Maghreb Vuillemin 1843.jpg|მინი|მაღრიბი აფრიკაში საფრანგეთის შეჭრამდე, XIX - საუკუნე]] '''[[მაროკო]]ს ისტორია''' — [[ანტიკური ხანა|ანტიკური ხანის]] გათვალისწინების გარეშე დაახლოებით თორმეტ საუკუნეს ითვლის. 5000 წელზე მეტია რაც დღევანდელი მაროკოს ტერიტორიაზე [[ბერბერები]] ცხოვრობენ. ქვეყანა პირველად [[789]] წელს [[იდრისიდები]]ს დინასტიამ გააერთიანა, რომელსაც წინ [[არაბთა სახალიფო]]ს წინააღმდეგ [[ბერბერთა აჯანყება|ბერბერთა განმათავისუფლებელი აჯანყება]] უძღვოდა. [[ალმორავიდები]]ს და [[ალმოჰადები]]ს დინასტიების პერიოდში მაროკო წარმოადგენდა დომინანტს [[მაღრიბი|მაღრიბსა]] და [[ალ-ანდალუსია]]ში. [[რეკონკისტა]]მ დაასრულა ალმოჰადების ბატონობა [[პირენეს ნახევარკუნძული|პირენეს ნახევარკუნძულზე]], რის შემდეგაც ბევრი [[მუსლიმი]] და [[ებრაელი]] დაბრუნდა მაროკოში. [[საადები]]ს დინასტიის მმართველობის დროს მაროკომ შეძლო ძალების კონცენტრაცია და იბრძოდა [[პორტუგალიის იმპერია|პორტუგალიელი]] და [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალო]] დამპყრობლების წინააღმდეგ. [[აჰმად I ალ-მანსურ საადი]]ს ხელისუფლებაში მოსვლამ მაროკოს ძლიერება კიდევ უფრო განამტკიცა რეგიონში და მან დაიწყო [[სონგაის იმპერია|სონგაის იმპერიის]] დაპყრობა. ახმადის გარდაცვალების შემდეგ სულთანატი დაიყო მის შვილებს შორის. [[1666]] წელს სულთანატი ისევ გააერთიანდა [[ალაუიტები]]ს დინასტიის ქვეშ, რომელიც დღემდე წარმოადგენს მაროკოს სამეფო კარს. სახელმწიფოებრიობის განმტკიცება შეძლო [[ისმაილ იბნ-შარიფი|ისმაილ იბნ-შარიფმა]], მან თავისი [[შავი დაცვა|შავი დაცვის]] დახმარებით ჯერ [[ინგლისელები]] [[1684]] წელს [[ტანჟერი]]დან განდევნა, ხოლო შემდეგ [[1689]] წელს ესპანელები [[ლარაში]]დან. ალაუიტების დინასტიამ [[XIX საუკუნე]]ში მაროკოს მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვებაში მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა. [[1912]] წელს [[ტანჟერის კრიზისი|ტანჟერისა]] და [[აგადირის კრიზისი|აგადირის]] კრიზისების შემდეგ ხელი მოეწერა [[ფესის ხელშეკრულება]]ს, რომლის მიხედვითაც მაროკო გაიყო [[ფრანგული მაროკო|ფრანგულ]] და [[ესპანური მაროკო|ესპანურ]] ნაწილებად. [[1956]] წელს 44 წლიანი ოკუპაციის შემდეგ მაროკო გახდა [[საფრანგეთი]]სგან დამოუკიდებელი, როგორც [[მაროკოს მმართველთა სია|მაროკოს სამეფო]]. == იხილეთ აგრეთვე == *[[მაროკოს მმართველთა სია]] *[[აფრიკის ისტორია]] *[[საჰარის არაბთა დემოკრატიული რესპუბლიკა]] == ლიტერატურა == * David Bensoussan, Il était une fois le Maroc : témoignages du passé judéo-marocain, éd. du Lys, www.editionsdulys.com, Montréal, 2010 (ISBN 2-922505-14-6). Second edition : www.iuniverse.com, Bloomington, IN, 2012, ISBN 978-1-4759-2608-8, 620p. ISBN 978-1-4759-2609-5 == რესურსები ინტერნეტში == *[http://www.oneworld-publications.com/samples/morocco-a-short-history.htm A short history of Morocco] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040906090754/http://www.oneworld-publications.com/samples/morocco-a-short-history.htm |date=2004-09-06 }} * [http://www.worldstatesmen.org/Morocco.htm Morocco] *[http://cnparm.home.texas.net/Wars/MorCrises.htm Early Twentiethth Century Timelines] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110724094330/http://cnparm.home.texas.net/Wars/MorCrises.htm |date=2011-07-24 }} *[http://www.magicmorocco.com/history_of_morocco.html The History of Morocco] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051230084738/http://www.magicmorocco.com/history_of_morocco.html |date=2005-12-30 }} *[http://www.euratlas.com/time/sw1600.htm Historical map of Morocco – c. 1600] [[კატეგორია:მაროკოს ისტორია]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ აფრიკის ისტორია]] [[კატეგორია:ისლამის ისტორია]] ba505y598i3n4w58k3529hmh5gjiflk 0 254638 4827850 2770053 2025-07-07T15:29:55Z Riad Salih 148464 The map isn't properly sourced; it was created by a banned user known for their excessive POV. Even the cited sources present a different version from what is shown on the map. 4827850 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო კონფლიქტი |კონფლიქტი=ბერბერთა აჯანყება |ნაწილი= |სურათი= |სათაური= |თარიღი=[[739]]-[[743]] |მდებარეობა=[[მაღრიბი]] და [[ალ-ანდალუსია]] |casus= |ტერიტორია= |შედეგი=ბერბერთა გამარჯვება |მხარე1= [[ბერბერები]] |მხარე2=[[ომაიანთა სახალიფო]] |მეთაური1=[[მაისარა ალ-მათარი]]<br />[[ხალიდ იბნ ჰამიდ ალ-ზანატი]] |მეთაური2=[[ჰიშამი]]<br />[[უბაუდ ალაჰ იბნ ალ-ჰაბჰაბი]] |ძალა1= |ძალა2= |დანაკარგები1= |დანაკარგები2= |შენიშვნა= }} '''ბერბერთა დიდი აჯანყება''' (739/740-743) — აჯანყებას ადგილი ჰქონდა [[ომაიანთა სახალიფო]]ში, [[ჰიშამი]]ს მმართველობის დროს. ეს იყო [[არაბები|არაბთა]] მმართველობის გადაგდების პირველი წარმატებული მცდელობა. [[ხარიჯიტები|ხარიჯიტი]] მქადაგებლებით გაღვივებული [[ბერბერები|ბერბერთა]] აჯანყება, მათი არაბი მმართველების წინააღმდეგ დაიწყო [[ტანჟერი|ტანჟერში]] 740 წელს, საწყის ეტაპზე მათი წინამძღვარი იყო [[მაისარა ალ-მათარი]]. აჯანყება მალევე მოედო [[მაღრიბი]]ს დანარჩენ ტერიტორიას და [[ალ-ანდალუსია]]ს. [[ომაიანები|ომაიანებმა]] შეძლეს [[ტუნისი]]ს და ალ-ანდალუსიის ტერიტორიის დაცვა აჯანყებულებისგან, თუმცა დანარჩენი მაღრიბი დაკარგეს. [[კაირუანი]]ს აღების წარუმატებელი მცდელობის შემდეგ, ბერბერთა ჯარი დაიქსაქსა და დასავლეთი მაღრიბი დაიყო რამდენიმე მცირე ბერბერულ სახელმწიფოდ რომლებსაც ტომთა ბელადები და იმამები მართავდნენ. ბერბერთა აჯანყება იყო არაბთა სახალიფოს უდიდესი სამხედრო მარცხი, რის შემდეგაც წარმოიშვა პირველი ხალიფატისგან დამოუკიდებელი პირველი მუსლიმანური სახელმწიფოები და რის შემდეგაც იწყება დამოუკიდებელი [[მაროკო]]ს ისტორია. == ლიტერატურა == *al-Maqqari (1840-43 transl. by P. de Gayangos) ''The History of the Mohammedan dynasties in Spain'', 2 vols, London: Royal Asiatic Society. *Blankinship, Khalid Yahya (1994). ''The End of the Jihad State: The Reign of Hisham Ibn 'Abd Al-Malik and the Collapse of the Umayyads''. SUNY Press. ISBN 0-7914-1827-8 * Fournel, Henri (1857) ''Étude sur la conquête de l'Afrique par les Arabes'', Paris, Impermerie Imperiale. *Heath, Jeffrey M (2002). ''Jewish and Muslim Dialects of Moroccan Arabic''. London: Routledge. ISBN 0-7007-1514-2 * Holt, P M, Lambton, Ann K S. and Lewis, Bernard (1977). ''The Cambridge History of Islam''. Cambridge University Press. ISBN 0-521-29137-2 == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:მაროკოს ისტორია]] [[კატეგორია:740]] [[კატეგორია:741]] [[კატეგორია:742]] [[კატეგორია:743]] q4y0cx1pl200ui4o48fo9ojnb2oteao 4828103 4827850 2025-07-07T18:46:11Z Mehman 75871 [[Special:Contributions/Riad Salih|Riad Salih]]-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა [[User:Henry McCleanBot|Henry McCleanBot]]-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია 2770053 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო კონფლიქტი |კონფლიქტი=ბერბერთა აჯანყება |ნაწილი= |სურათი= [[ფაილი:Morocco and the Maghreb after the Berber Revolt.PNG|300პქ]] |სათაური= მაღრიბი ბერბერთა აჯანყების შემდეგ.<ref>Georges Duby, ''Atlas Historique Mondial'', Larousse Ed. (2000), pp.220 & 224 (ISBN 2702828655)</ref> |თარიღი=[[739]]-[[743]] |მდებარეობა=[[მაღრიბი]] და [[ალ-ანდალუსია]] |casus= |ტერიტორია= |შედეგი=ბერბერთა გამარჯვება |მხარე1= [[ბერბერები]] |მხარე2=[[ომაიანთა სახალიფო]] |მეთაური1=[[მაისარა ალ-მათარი]]<br />[[ხალიდ იბნ ჰამიდ ალ-ზანატი]] |მეთაური2=[[ჰიშამი]]<br />[[უბაუდ ალაჰ იბნ ალ-ჰაბჰაბი]] |ძალა1= |ძალა2= |დანაკარგები1= |დანაკარგები2= |შენიშვნა= }} '''ბერბერთა დიდი აჯანყება''' (739/740-743) — აჯანყებას ადგილი ჰქონდა [[ომაიანთა სახალიფო]]ში, [[ჰიშამი]]ს მმართველობის დროს. ეს იყო [[არაბები|არაბთა]] მმართველობის გადაგდების პირველი წარმატებული მცდელობა. [[ხარიჯიტები|ხარიჯიტი]] მქადაგებლებით გაღვივებული [[ბერბერები|ბერბერთა]] აჯანყება, მათი არაბი მმართველების წინააღმდეგ დაიწყო [[ტანჟერი|ტანჟერში]] 740 წელს, საწყის ეტაპზე მათი წინამძღვარი იყო [[მაისარა ალ-მათარი]]. აჯანყება მალევე მოედო [[მაღრიბი]]ს დანარჩენ ტერიტორიას და [[ალ-ანდალუსია]]ს. [[ომაიანები|ომაიანებმა]] შეძლეს [[ტუნისი]]ს და ალ-ანდალუსიის ტერიტორიის დაცვა აჯანყებულებისგან, თუმცა დანარჩენი მაღრიბი დაკარგეს. [[კაირუანი]]ს აღების წარუმატებელი მცდელობის შემდეგ, ბერბერთა ჯარი დაიქსაქსა და დასავლეთი მაღრიბი დაიყო რამდენიმე მცირე ბერბერულ სახელმწიფოდ რომლებსაც ტომთა ბელადები და იმამები მართავდნენ. ბერბერთა აჯანყება იყო არაბთა სახალიფოს უდიდესი სამხედრო მარცხი, რის შემდეგაც წარმოიშვა პირველი ხალიფატისგან დამოუკიდებელი პირველი მუსლიმანური სახელმწიფოები და რის შემდეგაც იწყება დამოუკიდებელი [[მაროკო]]ს ისტორია. == ლიტერატურა == *al-Maqqari (1840-43 transl. by P. de Gayangos) ''The History of the Mohammedan dynasties in Spain'', 2 vols, London: Royal Asiatic Society. *Blankinship, Khalid Yahya (1994). ''The End of the Jihad State: The Reign of Hisham Ibn 'Abd Al-Malik and the Collapse of the Umayyads''. SUNY Press. ISBN 0-7914-1827-8 * Fournel, Henri (1857) ''Étude sur la conquête de l'Afrique par les Arabes'', Paris, Impermerie Imperiale. *Heath, Jeffrey M (2002). ''Jewish and Muslim Dialects of Moroccan Arabic''. London: Routledge. ISBN 0-7007-1514-2 * Holt, P M, Lambton, Ann K S. and Lewis, Bernard (1977). ''The Cambridge History of Islam''. Cambridge University Press. ISBN 0-521-29137-2 == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:მაროკოს ისტორია]] [[კატეგორია:740]] [[კატეგორია:741]] [[კატეგორია:742]] [[კატეგორია:743]] 0bk4usppuou9mbhqdam9bo1hfsjlo7m 4828183 4828103 2025-07-07T22:29:04Z Mehman 75871 მომხმარებელმა დაიცვა „[[ბერბერთა აჯანყება]]“: [[ვპ:ვანდალიზმი|ვანდალიზმისგან თავის აცილება]] ([რედაქტირება=მხოლოდ ადმინისტრატორები] (ვადა გასდის: 22:29, 7 ივლისი 2026 (UTC)) [გადატანა=მხოლოდ ადმინისტრატორები] (ვადა გასდის: 22:29, 7 ივლისი 2026 (UTC))) 2770053 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო კონფლიქტი |კონფლიქტი=ბერბერთა აჯანყება |ნაწილი= |სურათი= [[ფაილი:Morocco and the Maghreb after the Berber Revolt.PNG|300პქ]] |სათაური= მაღრიბი ბერბერთა აჯანყების შემდეგ.<ref>Georges Duby, ''Atlas Historique Mondial'', Larousse Ed. (2000), pp.220 & 224 (ISBN 2702828655)</ref> |თარიღი=[[739]]-[[743]] |მდებარეობა=[[მაღრიბი]] და [[ალ-ანდალუსია]] |casus= |ტერიტორია= |შედეგი=ბერბერთა გამარჯვება |მხარე1= [[ბერბერები]] |მხარე2=[[ომაიანთა სახალიფო]] |მეთაური1=[[მაისარა ალ-მათარი]]<br />[[ხალიდ იბნ ჰამიდ ალ-ზანატი]] |მეთაური2=[[ჰიშამი]]<br />[[უბაუდ ალაჰ იბნ ალ-ჰაბჰაბი]] |ძალა1= |ძალა2= |დანაკარგები1= |დანაკარგები2= |შენიშვნა= }} '''ბერბერთა დიდი აჯანყება''' (739/740-743) — აჯანყებას ადგილი ჰქონდა [[ომაიანთა სახალიფო]]ში, [[ჰიშამი]]ს მმართველობის დროს. ეს იყო [[არაბები|არაბთა]] მმართველობის გადაგდების პირველი წარმატებული მცდელობა. [[ხარიჯიტები|ხარიჯიტი]] მქადაგებლებით გაღვივებული [[ბერბერები|ბერბერთა]] აჯანყება, მათი არაბი მმართველების წინააღმდეგ დაიწყო [[ტანჟერი|ტანჟერში]] 740 წელს, საწყის ეტაპზე მათი წინამძღვარი იყო [[მაისარა ალ-მათარი]]. აჯანყება მალევე მოედო [[მაღრიბი]]ს დანარჩენ ტერიტორიას და [[ალ-ანდალუსია]]ს. [[ომაიანები|ომაიანებმა]] შეძლეს [[ტუნისი]]ს და ალ-ანდალუსიის ტერიტორიის დაცვა აჯანყებულებისგან, თუმცა დანარჩენი მაღრიბი დაკარგეს. [[კაირუანი]]ს აღების წარუმატებელი მცდელობის შემდეგ, ბერბერთა ჯარი დაიქსაქსა და დასავლეთი მაღრიბი დაიყო რამდენიმე მცირე ბერბერულ სახელმწიფოდ რომლებსაც ტომთა ბელადები და იმამები მართავდნენ. ბერბერთა აჯანყება იყო არაბთა სახალიფოს უდიდესი სამხედრო მარცხი, რის შემდეგაც წარმოიშვა პირველი ხალიფატისგან დამოუკიდებელი პირველი მუსლიმანური სახელმწიფოები და რის შემდეგაც იწყება დამოუკიდებელი [[მაროკო]]ს ისტორია. == ლიტერატურა == *al-Maqqari (1840-43 transl. by P. de Gayangos) ''The History of the Mohammedan dynasties in Spain'', 2 vols, London: Royal Asiatic Society. *Blankinship, Khalid Yahya (1994). ''The End of the Jihad State: The Reign of Hisham Ibn 'Abd Al-Malik and the Collapse of the Umayyads''. SUNY Press. ISBN 0-7914-1827-8 * Fournel, Henri (1857) ''Étude sur la conquête de l'Afrique par les Arabes'', Paris, Impermerie Imperiale. *Heath, Jeffrey M (2002). ''Jewish and Muslim Dialects of Moroccan Arabic''. London: Routledge. ISBN 0-7007-1514-2 * Holt, P M, Lambton, Ann K S. and Lewis, Bernard (1977). ''The Cambridge History of Islam''. Cambridge University Press. ISBN 0-521-29137-2 == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:მაროკოს ისტორია]] [[კატეგორია:740]] [[კატეგორია:741]] [[კატეგორია:742]] [[კატეგორია:743]] 0bk4usppuou9mbhqdam9bo1hfsjlo7m 0 264363 4828158 4791118 2025-07-07T19:46:47Z OrionNimrod 158881 რუკაზე გამოსახული მრავალი მიწა არასდროს ყოფილა რუმინეთის ნაწილი: უნგრეთის, სერბეთის, უკრაინის, ბულგარეთის დიდი ნაწილი. როგორ შეიძლება ეს მიწები იყოს „ისტორიული რუმინული რეგიონები“, თუ ეს მიწები არასდროს ყოფილა რუმინეთის არცერთი ქვეყნის ნაწილი? რუმინელი ნაციონალისტები იყენებენ ამ ირედენტისტურ რუკას (სლოგანი: რუმინეთი უნდა იყოს მდინარე ტისადან დნეისტრამდე), რათა სხვა ქვეყნებისგან მეტი მიწა მოითხოვონ, ვიდრე რუმინეთმა პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ ანტანტისგან მიიღო. ვიკიპედია უნდა ეფუძნებოდეს აკადემიუ 4828158 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Moldavia, Transylvania and Wallachia under Michael the Brave's authority (1600).png|მინი|[[ვლახეთი]], [[ტრანსილვანია]] და [[მოლდავია]] [[პირადი კავშირი|პირად კავშირში]] 1600 წელს, [[მიხაელ მამაცი]]ს მმართველობის დროს.]] [[ფაილი:MapRegionsRomania.png|მინი|[[დიდი რუმინეთი]]ს (1918-1940) ისტორიული ოლქები.]] XIX საუკუნის ბოლოს და XX საუკუნეში [[რუმინეთი]] მოიცავდა შემდეგ ოლქებს: [[ფაილი:Coat of arms of Wallachia.svg|35px]]'''[[ვლახეთი]]''': *'''[[მუნტენია|მუნტენია ან დიდი ვლახეთი]]''': როგორც ვლახეთის ნაწილი რუმინეთს შეუერთდა 1859 წელს, შედის დღევანდელი რუმინეთის შემადგენლობაში; *'''[[ოლტენია|ოლტენია ან მცირე ვლახეთი]]''': როგორც ვლახეთის ნაწილი რუმინეთს შეუერთდა 1859 წელს, შედის დღევანდელი რუმინეთის შემადგენლობაში; [[ფაილი:Coat of arms of Moldavia.svg|35px]]'''[[მოლდოვა (რუმინეთი)|მოლდოვა]]''': *'''[[მოლდოვა (რუმინეთი)|დასავლეთი მოლდოვა]]''': შეუერთდა ვლახიას 1859 წელს, შედის დღევანდელი რუმინეთის ტერიტორიაში; [[ჰერცას მხარე]] შედის [[უკრაინა|უკრაინის]] შემადგენლობაში; *'''[[ბუკოვინა]]''': შედიოდა რუმინეთის შემადგენლობაში 1918 წლიდან [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომამდე]], დღეს გაყოფილია რუმინეთსა და უკრაინას შორის; * '''[[ბესარაბია|აღმოსავლეთი მოლდოვა]]''' ('''[[ბესარაბია]]''' '''[[ბუჯაკი]]ს''' ჩათვლით): შედიოდა რუმინეთის შემადგენლობაში 1918 წლიდან [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომამდე]], დღეს გაყოფილია [[მოლდოვა]]სა და უკრაინას შორის. [[ფაილი:StemaDobrogea.jpg|35px]]'''[[დობრუჯა]]''': *'''[[ჩრდილოეთი დობრუჯა]]''' (კუნძულ '''[[ზმეინი]]ს''' ჩათვლით): დღეს რუმინეთის შემადგენლობაში (ზმეინი კუნძულის გამოკლებით, რომლებიც 1948 წლიდან გახდა უკრაინის საბჭოთა რესპუბლიკის ტერიტორია, ხოლო 1991 წლიდან უკრაინის); *'''[[სამხრეთი დობრუჯა]]''': რუმინეთის ტერიტორია 1913-1940 წლებში, დღეს ეკუთვნის [[ბულგარეთი|ბულგარეთს]]. ვლახეთს, დასავლეთ მოლდავიას და დობრუჯას ხანდახან უწოდებენ [[რუმინეთის ძველი სამეფო|რუმინეთის ძველ სამეფოს]], რადგან ისინი შეადგენდნენ ''ძველ'' სამეფოს [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომამდე]]. [[ფაილი:Coat of arms of Transylvania.svg|35px]]'''[[ტრანსილვანია]]''' (და '''[[პარციუმი]]'''): *'''[[ტრანსილვანია|ტრანსილვანიის ყოფილი საგრაფო]]''': რუმინეთის შემადგენლობაშია 1918 წლიდან; *'''[[ბანატი]]''' (ისტორიული პარციუმის ნაწილი): 1918 წლიდან გაყოფილია რუმინეთსა [[სერბეთი|სერბეთსა]] და [[უნგრეთი|უნგრეთს]] შორის; *'''[[კრიშანა]]''' (ისტორიული პარციუმის ნაწილი): 1918 წლიდან გაყოფილია რუმინეთსა და უნგრეთს შორის; *'''[[მარამურეში]]''' (ისტორიული პარციუმის ნაწილი): 1918 წლიდან მისი სამხრეთი ნაწილი რუმინეთის შემადგენლობაშია, ხოლო ჩრდილოეთის ნაწილი უკრაინის შემადგენლობაში. მეორე მსოფლიო ომის განმავლობაში ან მას შემდეგ რუმინეთმა მისი ტერიტორიების ნაწილი დაკარგა: სამხრეთი დობრუჯა 1940 წელს, ჩრდილოეთი ბუკოვინა და ჰერცა 1940 წელს, კუნძული ზმეინი 1948 წელს, ბესარაბია 1940 წელს. == იხილეთ აგრეთვე == * [[რუმინეთის ისტორია]] * [[რუმინეთის ჟუდეცები]] * [[მოძრაობა რუმინეთის და მოლდოვის გაერთიანებისთვის]] == რესურსები ინტერნეტში == * {{en icon}} [http://www.eliznik.org.uk/RomaniaEthno/ Prezentare a diverselor regiuni istorice, inclusiv o hartă a lor] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070227035856/http://www.eliznik.org.uk/RomaniaEthno/ |date=2007-02-27 }} * [http://www.haromszek.ro/siculica/acta98/ro/documente/vofkori.html Unități administrativ-teritoriale istorice și regiuni etnografice în sudul și estul Transilvaniei, de László VOFKORI și Ana LENART] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060531042345/http://www.haromszek.ro/siculica/acta98/ro/documente/vofkori.html |date=2006-05-31 }} * [http://adevarul.ro/news/societate/de-provin-numele-regiunilor-romaniei-povestile-botezatorilor-1_510e29a84b62ed5875ce2603/index.html De unde provin numele regiunilor României. Poveștile ”botezătorilor”], 3 februarie 2013, ''Adevărul'' {{რუმინეთის ისტორიული ოლქები}} [[კატეგორია:რუმინეთის ისტორიული ოლქები|*]] odg0hu1qm9pk6b0eksog5qwhbtwjg6f 4828163 4828158 2025-07-07T20:57:41Z Mehman 75871 [[Special:Contributions/OrionNimrod|OrionNimrod]]-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა [[User:M.|M.]]-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია 4791118 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Moldavia, Transylvania and Wallachia under Michael the Brave's authority (1600).png|მინი|[[ვლახეთი]], [[ტრანსილვანია]] და [[მოლდავია]] [[პირადი კავშირი|პირად კავშირში]] 1600 წელს, [[მიხაელ მამაცი]]ს მმართველობის დროს.]] [[ფაილი:RomaniaHistRegions.jpg|მინი|რუმინეთის და მისი მეზობლების ისტორიული ოლქები]] [[ფაილი:MapRegionsRomania.png|მინი|[[დიდი რუმინეთი]]ს (1918-1940) ისტორიული ოლქები.]] XIX საუკუნის ბოლოს და XX საუკუნეში [[რუმინეთი]] მოიცავდა შემდეგ ოლქებს: [[ფაილი:Coat of arms of Wallachia.svg|35px]]'''[[ვლახეთი]]''': *'''[[მუნტენია|მუნტენია ან დიდი ვლახეთი]]''': როგორც ვლახეთის ნაწილი რუმინეთს შეუერთდა 1859 წელს, შედის დღევანდელი რუმინეთის შემადგენლობაში; *'''[[ოლტენია|ოლტენია ან მცირე ვლახეთი]]''': როგორც ვლახეთის ნაწილი რუმინეთს შეუერთდა 1859 წელს, შედის დღევანდელი რუმინეთის შემადგენლობაში; [[ფაილი:Coat of arms of Moldavia.svg|35px]]'''[[მოლდოვა (რუმინეთი)|მოლდოვა]]''': *'''[[მოლდოვა (რუმინეთი)|დასავლეთი მოლდოვა]]''': შეუერთდა ვლახიას 1859 წელს, შედის დღევანდელი რუმინეთის ტერიტორიაში; [[ჰერცას მხარე]] შედის [[უკრაინა|უკრაინის]] შემადგენლობაში; *'''[[ბუკოვინა]]''': შედიოდა რუმინეთის შემადგენლობაში 1918 წლიდან [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომამდე]], დღეს გაყოფილია რუმინეთსა და უკრაინას შორის; * '''[[ბესარაბია|აღმოსავლეთი მოლდოვა]]''' ('''[[ბესარაბია]]''' '''[[ბუჯაკი]]ს''' ჩათვლით): შედიოდა რუმინეთის შემადგენლობაში 1918 წლიდან [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომამდე]], დღეს გაყოფილია [[მოლდოვა]]სა და უკრაინას შორის. [[ფაილი:StemaDobrogea.jpg|35px]]'''[[დობრუჯა]]''': *'''[[ჩრდილოეთი დობრუჯა]]''' (კუნძულ '''[[ზმეინი]]ს''' ჩათვლით): დღეს რუმინეთის შემადგენლობაში (ზმეინი კუნძულის გამოკლებით, რომლებიც 1948 წლიდან გახდა უკრაინის საბჭოთა რესპუბლიკის ტერიტორია, ხოლო 1991 წლიდან უკრაინის); *'''[[სამხრეთი დობრუჯა]]''': რუმინეთის ტერიტორია 1913-1940 წლებში, დღეს ეკუთვნის [[ბულგარეთი|ბულგარეთს]]. ვლახეთს, დასავლეთ მოლდავიას და დობრუჯას ხანდახან უწოდებენ [[რუმინეთის ძველი სამეფო|რუმინეთის ძველ სამეფოს]], რადგან ისინი შეადგენდნენ ''ძველ'' სამეფოს [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომამდე]]. [[ფაილი:Coat of arms of Transylvania.svg|35px]]'''[[ტრანსილვანია]]''' (და '''[[პარციუმი]]'''): *'''[[ტრანსილვანია|ტრანსილვანიის ყოფილი საგრაფო]]''': რუმინეთის შემადგენლობაშია 1918 წლიდან; *'''[[ბანატი]]''' (ისტორიული პარციუმის ნაწილი): 1918 წლიდან გაყოფილია რუმინეთსა [[სერბეთი|სერბეთსა]] და [[უნგრეთი|უნგრეთს]] შორის; *'''[[კრიშანა]]''' (ისტორიული პარციუმის ნაწილი): 1918 წლიდან გაყოფილია რუმინეთსა და უნგრეთს შორის; *'''[[მარამურეში]]''' (ისტორიული პარციუმის ნაწილი): 1918 წლიდან მისი სამხრეთი ნაწილი რუმინეთის შემადგენლობაშია, ხოლო ჩრდილოეთის ნაწილი უკრაინის შემადგენლობაში. მეორე მსოფლიო ომის განმავლობაში ან მას შემდეგ რუმინეთმა მისი ტერიტორიების ნაწილი დაკარგა: სამხრეთი დობრუჯა 1940 წელს, ჩრდილოეთი ბუკოვინა და ჰერცა 1940 წელს, კუნძული ზმეინი 1948 წელს, ბესარაბია 1940 წელს. == იხილეთ აგრეთვე == * [[რუმინეთის ისტორია]] * [[რუმინეთის ჟუდეცები]] * [[მოძრაობა რუმინეთის და მოლდოვის გაერთიანებისთვის]] == რესურსები ინტერნეტში == * {{en icon}} [http://www.eliznik.org.uk/RomaniaEthno/ Prezentare a diverselor regiuni istorice, inclusiv o hartă a lor] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070227035856/http://www.eliznik.org.uk/RomaniaEthno/ |date=2007-02-27 }} * [http://www.haromszek.ro/siculica/acta98/ro/documente/vofkori.html Unități administrativ-teritoriale istorice și regiuni etnografice în sudul și estul Transilvaniei, de László VOFKORI și Ana LENART] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060531042345/http://www.haromszek.ro/siculica/acta98/ro/documente/vofkori.html |date=2006-05-31 }} * [http://adevarul.ro/news/societate/de-provin-numele-regiunilor-romaniei-povestile-botezatorilor-1_510e29a84b62ed5875ce2603/index.html De unde provin numele regiunilor României. Poveștile ”botezătorilor”], 3 februarie 2013, ''Adevărul'' {{რუმინეთის ისტორიული ოლქები}} [[კატეგორია:რუმინეთის ისტორიული ოლქები|*]] tirzacg0fji7xa4dexjxiqt4uq6gxlz 14 266177 4828053 4824792 2025-07-07T17:50:36Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828053 wikitext text/x-wiki {{Commons|Culture of Mexico}} {{Commonscat|Culture of Mexico}} [[კატეგორია:მექსიკა|კულტურა]] [[კატეგორია:კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ჩრდილოამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] omwadzwwbi53k6ovhpmqo9wd3i62pj9 0 281829 4827960 3953238 2025-07-07T17:36:27Z Arkaitz1974 85446 4827960 wikitext text/x-wiki [[2014]] წლის მონაცემებით [[სლოვაკეთი|სლოვაკეთში]] '''[[მსოფლიო მემკვიდრეობა|იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის]]''' 7 ძეგლია, რაც მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების საერთო რაოდენობის (1007 [[2014]] წლისთვის) 0,7 %-ს წარმოადგენს. მათ შორის 5 ობიექტი სიაში შეტანილია კულტურული, ხოლო 2 ძეგლი ბუნებრივი კრიტერიუმებით. გარდა ამისა, [[2014]] წლის მდგომარეობით სლოვაკეთის 14 ძეგლი შეტანილია [[იუნესკო]]ს მსოფლიო მემკვიდრეობის საცდელ სიაში<ref name="slovakia-tentative">{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/tentativelists/state=sk|title=Tentative|publisher=UNESCO World Heritage Centre|accessdate=17 декабря 2010|lang=en|description=Список кандидатов в объекты Всемирного наследия ЮНЕСКО в Словакии|archiveurl=https://www.webcitation.org/66B5Wjnud?url=http://whc.unesco.org/en/tentativelists/state=sk|archivedate=2012-03-15}}</ref>. სლოვაკეთმა იუნესკოს მსოფლიო ძეგლების დაცვის კონვენციის რატიფიცირება [[1993]] წლის 31 მარტს მოახდინა<ref>{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/statesparties/sk|title=The States Parties - Slovakia|publisher=unesco.org|accessdate=17 декабря 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/66B5Yaha5?url=http://whc.unesco.org/en/statesparties/sk|archivedate=2012-03-15}}</ref>. სლოვაკეთის ტერიტორიიდან პირველი სამი ობიექტი სიაში შეიტანეს [[1993]] წელს მე-17 სესიაზე. == ცხრილი== ცხრილში შეტანილია ძეგლები, [[იუნესკო]]ს მიერ მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში დამატების თარიღის მიხედვით. {| class="wikitable" style="text-align: center" |- bgcolor="#cccccc" ! width=3&nbsp;%|№ ! width=15&nbsp;%|სურათი ! width=37&nbsp;%|სახელწოდება ! width=19&nbsp;%|მდებარეობა ! width=9&nbsp;%|დაარსების თარიღი ! width=5&nbsp;%|სიაში შეტანის წელი ! width=6&nbsp;%|№ ! width=6&nbsp;%|[[მსოფლიო მემკვიდრეობა#კრიტერიუმები|კრიტერიუმი]] |- | '''1''' || [[ფაილი:SK BS Trinity Square.PNG|150px]] || ქალაქი [[ბანსკა-შტიავნიცა]] <br />({{lang-sk|Historické centrum mesta Banská Štiavnica a technické pamiatky okolia}}) || მხარე: [[ბანსკა-ბისტრიცის მხარე|ბანსკა-ბისტრიცა]] <br /> რაიონი: [[ბანსკა-შტიავნიცის რაიონი|ბანსკა-შტიავნიცა]] || [[XII საუკუნე|XII]] — [[XVIII საუკუნე]] || [[1993]] || [http://whc.unesco.org/en/list/618 618] || iv, v |- | '''2''' || [[ფაილი:Burg Zips 2003 Ueberblick2.jpg|150px]] || [[სპიშკი-ჰრადი]] და ქალაქი [[ლევოჩა]] <br />({{lang-sk|Levoča, Spišský hrad a pamiatky okolia}}) || მხარე: [[კოშიცეს მხარე|კოშიცე]] <br /> რაიონი: [[სპიშკა-ნოვა-ვესის რაიონი|სპიშკა-ნოვა-ვესი]] || [[XI საუკუნე|XI]] — [[XII საუკუნე]] || [[1993]] || [http://whc.unesco.org/en/list/620 620] || iv |- | '''3''' || [[ფაილი:Vlkolinec 16 Slovakia.jpg|150px]] || სოფელი [[ვლკოლინეცი]] <br />({{lang-sk|Vlkolínec}}) || მხარე: [[ჟილინის მხარე|ჟილინა]] <br /> რაიონი: [[რუჟომბეროკის რაიონი|რუჟომბეროკი]] || [[XVIII საუკუნე|XVIII]] — [[XIX საუკუნე]] || [[1993]] || [http://whc.unesco.org/en/list/622 622] || iv, v |- | '''4''' || [[ფაილი:Bardejov-town center square.jpg|150px]] || ქალაქ [[ბარდეიოვი]]ს ისტორიული ცენტრი <br />({{lang-sk|Bardejov mestská pamiatková rezervácia}}) || მხარე: [[პრეშოვის მხარე|პრეშოვი]] <br /> რაიონი: [[ბარდეინოვის რაიონი|ბარდეინოვი]] || [[XIII საუკუნე|XIII]] — [[XVIII საუკუნე]] || [[2000]] || [http://whc.unesco.org/en/list/973 973] || iii, iv |- | '''5''' || [[ფაილი:Domica Cave 22.jpg|150px]] || [[აგტელეკის ეროვნული პარკი]] <br />({{lang-sk|Jaskyne Aggteleckého krasu a Slovenského krasu}}) || მხარე: [[კოშიცეს მხარე|კოშიცე]], [[ბანსკა-ბისტრიცის მხარე|ბანსკა-ბისტრიცა]] <br /> რაიონი: [[როჟნიავის რაიონი|როჟნიავა]], [[კოშიცე-პრეიფერიის რაიონი|კოშიცე-პერიფერია]], [[რიმავსკა-სობოტის რაიონი|რიმავსკა-სობოტა]] <br /> ([[იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები უნგრეთში|უნგრეთთან]] [[ფაილი:Flag of Hungary.svg|20px]] ერთად) || — || [[1995]] || [http://whc.unesco.org/en/list/725 725] || viii |- | '''6''' || [[ფაილი:Stužica primeval forest, Slovakia.jpg|150px]] || [[კარპატების წიფლის პირველყოფილი ტყეები]]<br />({{lang-sk|Karpatské bukové pralesy o Staré bukové lesy Nemecka}}) || მხარე: [[პრეშოვის მხარე|პრეშოვი]] <br /> რაიონი: [[სნინის რაიონი|სნინა]], [[გუმენეს რაიონი|გუმენე]] <br /> ([[იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები უკრაინაში|უკრაინასთან]] [[ფაილი:Flag of Ukraine.svg|20px]], [[იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები გერმანიაში|გერმანიასთან]] [[ფაილი:Flag of Germany.svg|20px]] ერთად) || — || [[2007]] <br /> გაფართოება [[2011]] წელს|| [http://whc.unesco.org/en/list/1133 1133] || ix |- | '''7''' || [[ფაილი:Drevený kostol Hronsek.JPG|150px]] || [[კარპატების ხის ეკლესიები სლოვაკეთში]] <br />({{lang-sk|Drevené kostoly v slovenskej časti Karpát}}) || მხარე: [[პრეშოვის მხარე|პრეშოვი]], [[ჟილინის მხარე|ჟილინა]] <br /> რაიონი: [[ბარდეიოვის რაიონი|ბარდეიოვი]], [[ტვრდოშინის რაიონი|ტვრდოშინი]], [[კეჟმაროკის რაიონი|კეჟმაროკი]], [[დოლნი-კუბინის რაიონი|დოლნი-კუბინი]] || [[XVII საუკუნე]] — [[XIX საუკუნე]] || [[2008]] || [http://whc.unesco.org/en/list/1273 1273] || iii, iv |- |} === ობიეექტების გეოგრაფიული მდებარეობა === {{ პოზრუკა+|სლოვაკეთი|width=500|float=center|caption=იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები სლოვაკეთში|places= {{პოზრუკა~|სლოვაკეთი|marksize=7|lat_deg=48|lat_min=27|lon_deg=18|lon_min=53|label=[[ბანსკა-შტიავნიცა]]}} {{პოზრუკა~|სლოვაკეთი|marksize=7|lat_deg=49|lat_min=00|lon_deg=20|lon_min=46|label=[[ სპიშკი-ჰრადი]]}} {{პოზრუკა~|სლოვაკეთი|marksize=7|lat_deg=49|lat_min=02|lon_deg=19|lon_min=16|label=[[ვლკოლინეცი]]|position=left}} {{პოზრუკა~|სლოვაკეთი|marksize=7|lat_deg=49|lat_min=17|lon_deg=21|lon_min=16|label=[[ბარდეიოვი]]|position=top}} {{პოზრუკა~|სლოვაკეთი|marksize=7|lat_deg=48|lat_min=52|lon_deg=20|lon_min=17|label=[[სლოვაკეთის კარსტი]]|position=left}} {{პოზრუკა~|სლოვაკეთი|marksize=7|lat_deg=49|lat_min=05|lon_deg=22|lon_min=32|label=[[კარპატების წიფლის პირველყოფილი ტყეები|წიფლის ტყეები]]|position=bottom}} {{პოზრუკა~|სლოვაკეთი|marksize=7|lat_deg=49|lat_min=14|lon_deg=21|lon_min=12|label=[[კარპატების ხის ეკლესიები სლოვაკეთში|კარპატების ხის ეკლესიები]]}} }} </center> == რესურსები ინტერნეტში == {{commonscat-inline|World Heritage Sites in Slovakia}} * [http://whc.unesco.org/en/statesparties/sk Официальный сайт ЮНЕСКО. Список объектов Всемирного наследия для Словакии] * [http://www.thesalmons.org/lynn/wh-slovak.html Каталог ссылок Всемирному наследию в Словакии] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები სლოვაკეთში}} [[კატეგორია:მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები სლოვაკეთში|*]] [[კატეგორია:იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობა|სლოვაკეთი]] ehbdtlmq7d4rm0ixjgi6zm811531peg 0 284396 4828363 4713545 2025-07-08T07:55:44Z Jaba1977 3604 დაემატა [[კატეგორია:კვიპროსის კონფლიქტი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828363 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Cyprus SBAsInRed.png|მინი|300პქ|კვიპროსის გაყოფა ჩრდილოეთ და სამხრეთ ნაწილებად [[მწვანე ხაზი (კვიპროსი)|ბუფერული ზონით]], ვარდისფერით კი [[აკროტირი და დეკელია]].]] '''კვიპროსის კონფლიქტი''' — ტერიტორიული კონფლიქტი კვიპროსელ ბერძნებსა და კვიპროსელ თურქებს შორის. კუნძულზე დიდი ბრიტანეთის სამხედრო კონტინგენტის შესვლის შემდეგ ეს დაპირისპირება განიხილებოდა, როგორც „კონფლიქტი კვიპროსელ და ბრიტანელ ხალხებს შორის“. ამჟამად ამ კონფლიქტის მოგვარებაში ჩართულია [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]] და [[ევროპის კავშირი]]. [[1960]] წელს კვიპროსმა დამოუკიდებლობა მიიღო დიდი ბრიტანეთისაგან, რომელიც ქვეყანას ფლობდა ჯერ კიდევ [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] მეორე ნახევრიდან. დიდმა ბრიტანეთმა დამოუკიებლობის მინიჭების შემდეგ კუნძულზე დაიტოვა ორი სამხედრო ბაზა, რომლებიც მდებარეობდა ქალაქების, [[აკროტირი და დეკელია|აკროტირისა და დეკელიის]] მახლობლად. ახალი კონსტიტუციის თანახმად, ქვეყანაში აღიარეს ორი თემის არსებობა: ბერძნული — 80 % და თურქული — 18 %. სახელმწიფოს ძირითად დოკუმენტში ცაწერილმა ამ მუხლმა მაშინვე აღაშფოთა თურქულენოვანი საზოგადოება. [[1963]] წელს ორივე მხარეს განხორციელებულმა ეთნიკურმა წმენდამ სიტუაცია დაძაბა. [[1964]] წელს ვითარების დარეგულირების მოტივით კუნძულზე განათავსეს [[გაერო]]ს სამშვიდობო ძალები, რომლებიც კუნძულზე 10 წელი დარჩნენ. [[1974]] წლის 15 ივლისს კვიპროსში განხორციელდა სახელმწიფო გადატრიალება, რომლის შედეგადაც ტერორისტულმა ორგანიზაციამ [[კვიპროსის გათავისუფლების ეროვნული ორგანიზაცია|EOKA-მ]] დაამხო პრეზიდენტ [[მაკარიოს III|მაკარიოს III-ის]] ხელისუფლება. თურქეთის ხელისუფლება თავიანთი ინტერესების ხელყოფისაგან დასაცავად 30 სამხედრო კორპუსით შეიჭრა კუნძულზე და დაიკავა ქვეყნის 35 %. კვიპროსი გაიყო ჩრდილოეთ თურქულ და სამხრეთ ბერძნულ ნაწილებად. კონფლიქტური მხარეები ერთმანეთისაგან გაიყო ე. წ. [[მწვანე ხაზი (კვიპროსი)|„მწვანე ხაზით“]] — [[გაერო]]ს ბუფერული ზონით. გამყოფი ხაზით გადაადგილება თითქმის შეუძლებელი გახდა. ბერძნულ და თურქულ თემებს შორის შეიქმნა ფიზიკური და სოციალური ბარიერები. [[1983]] წელს ჩრდილოეთმა ნაწილმა გამოაცხადა დამოუკიდებლობა და შეიქმნა [[ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკა]], რომელსაც დღემდე თურქეთის გარდა არვინ არ აღიარებს. [[XXI საუკუნე|XXI საუკუნის]] დასაწყისში [[გაერო]]ს ინიციატივით დაიწყო კონფლიქტის საბოლოო მოგვარებისათვის ზრუნვა. [[2004]] წლის 24 აპრილს კიპროსზე გაიმართა რეფერენდუმი კუნძულის გაერთიანების შესახებ. კვიპროსელი ბერძნების 75 %-მა და კვიპროსელი თურქების 35 %-მა [[ანანის გეგმა]]ს, რომელიც ბრიტანული დიპლომატიის მიერ იყო მომზადებული მხარი არ დაუჭირა. [[2004]] წელსვე კვიპროსი გახდა [[ევროპის კავშირი]]ს წევრი. თუმცა ევროკავშირის წევრი მხოლოდ ქვეყნის სამხრეთი ნაწილი გახდა. [[2005]] წელს ევროკავშირში თურქეთის გაწევრიანებასთან დაკავშირებულ მოლაპარაკებებზე, ევროკომისია ითხოვდა თურქეთის მიერ კვიპროსის სუვერენიტეტის ცნობას. [[2008]] წელს საპრეზიდენტო არჩევნებში [[დიმიტრის ქრისტოფიასი|დიმიტრის ქრისტოფიასმა]] გაიმარჯვა, რომელიც ჯერ კიდევ წინასაარჩევნო პერიოდში პირდებოდა მოსახლეობას, რომ განაახლებდა მოლაპარაკებებს კვიპროსის თურქულ თემთან. 21 მარტს ნიქოზიის ბუფერულ ზონაში გაიმართა მოლაპარაკება [[ჩრდილოეთი კვიპროსი]]ს ლიდერ [[მეჰმედ ალი თალათი]]სთან. [[2008]] წლის 3 აპრილს ნიქოზიის ქუჩებში აიღეს ბარიერები, რომელიც განთავსებული იყო [[1960]] წლიდან. [[2008]] წლის გაზაფხული-ზაფხულის განმავლობაში კვლავ მიმდინარეობდა მოლაპარაკებები. 1 ივნისს უკვე მიიღეს ერთიანი მოქალაქეობისა და სუვერენიტეტის კონცეფცია. სექტემბერში პრეზიდენტმა ქრისტოფიასმა გამოაცხადა ნიქოზიის დემილიტარიზაცია. შემოდგომაზე შეთანხმდნენ მმართველობის ერთიანი ფედერალური ორგანოების ჩამოყალიბებაზე. დაიგეგმა გაერთიანების გეგმის ორივე თემში რეფერენდუმზე გატანა. [[2011]] წელს კვიპრსსა და თურქეთს შორის გაიმართა დავა, რომლის მიზეზიც გახდა კვიპროსის გეგმა დაეწყო ჩრდილოეთ კვიპროსში ნახშირწყალბადების საბადოს ათვისება. თურქეთი თვლიდა, რომ ეს იყო ჩრდილოეთ კვიპროსის უფლება და დაიმუქრა კონფლიქტის სამხედრო მოგვარებით. [[2014]] წელს განახლდა მოლაპარაკებები კვიპროსის ორ თემს შორის. [[2014]] წლის 11 თებერვალს პრეზიდენტმა [[ნიკოს ანასტასიადესი|ნიკოს ანასტასიადესმა]] და ჩრდილოეთ კვიპროსის ლიდერმა [[დერვიშ ეროღლუ]]მ მიიღეს ერთობლივი დეკლარაცია. დეკლარაციის მიღებას მიესალმა [[ევროპის კავშირი]]ც<ref name="EUObs_Big">{{cite news |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |title=Big expectations as Cyprus peace talks restart |url=http://euobserver.com/foreign/123097 |newspaper=[[EUobserver]] |location=Brussels |date=11 February 2014 |accessdate=23 February 2014 }}</ref>. რეაქცია კვიპროსელი ბერძნების პარტიებს შორის განსხვავებული იყო. ოპოზიციურმა [[კვიპროსის მშრომელი ხალხის პროგრესული პარტია|მშრომელი ხალხის პროგრესულმა პარტიამ]] განაცხადა, რომ მიესალმება დეკლარაციას<ref>{{cite news |last=Morley |first=Nathan |date=11 February 2014 |title=Cyprus peace talks resume after two-year break |url=http://www.dw.de/cyprus-peace-talks-resume-after-two-year-break/a-17424693 |newspaper=[[Deutsche Welle]] |accessdate=23 February 2014 }}</ref>. თუმცა ნიკოლას პაპადოპულოსი, რომელიც კოალიციაში იყო მოქმედ პრეზიდენტთან წინააღმდეგი წავიდა დეკლარაციისა და [[2014]] წლის 27 თებერვალს კოალიცია დატოვა. == წინაპირობები == კვიპროსის კონფლიქტი, თანამედროვე სახით, იწყება [[1878]] წელს, [[დიდი ბრიტანეთი|ბრიტანეთის]] მიერ კვიპროსის დაპყრობით. თავდაპირველად, კონფლიქტს კვიპროსის პოლიტიკურ მომავალის შესახებ აზრთა სხვადასხვაობის ფორმა ჰქონდა, თუმცა მოგვიანებით იგი კუნძულის თურქ და ბერძენ მოსახლეობას შორის პოლიტიკურ და შეიარაღებულ, ეთნიკურ დაპირისპირებად გარდაიქმნა. კვიპროსის ბერძენ და თურქ მოსახლეობას შორის არსებული კონფლიქტი კიდევ უფრო გაართულა იმ ფაქტმა, რომ [[1959]] წელს, ციურიხ-ლონდონის შეთანხმებით, კუნძულის პოლიტიკურ სტატუსს - ამ შემთხვევაში, დამოუკიდებელ და ერთიან სახელმწიფოს, ჰყავდა გარანტორები - [[თურქეთი]], [[საბერძნეთი]] და [[დიდი ბრიტანეთი]]. სამი გარანტორიდან ორს - თურქეთი და საბერძნეთი, მეცხრამეტე საუკუნიდან დღემდე, დაპირისპირების ხანგრძლივი ისტორია აქვთ. კონფლიქტი, დღევანდელ ფაზაში შევიდა 1974 წელს, როდესაც თურქეთის შეიარაღებულმა ძალებმა დაიკავეს კვიპროსის ტერიტორიის ერთი მესამედი კუნძულის ჩრდილოეთში და იქ, მოგვიანებით [[ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკა]] ჩამოაყალიბეს, რომლის დამოუკიდებლობასაც დღემდე მხოლოდ თურქეთი აღიარებს. საერთაშორისო საზოგადოება მიიჩნევს, რომ ჩრდილოეთ კვიპროსი არის თურქეთის არმიის მიერ ოკუპირებული, კვიპროსის რესპუბლიკის კანონიერი ტერიტორია. === კვიპროსის ისტორია დამოუკიდებლობამდე === კვიპროსი არის ტერიტორია, რომელიც უძველესი პერიოდიდან დასახლებულია და სხვადასხვა დროს შედიოდა [[ასირი|ასირიული]], [[სპარსეთი|სპარსული]] და [[ეგვიპტე|ეგვიპტური]] სახელმწიფოების საზღვრებში. ბერძნულენოვანმა ხალხებმა კუნძულზე დასახლება დაახლოებით ძვ. წ. 1100 წლისთვის დაიწყეს, და ამ თარიღის შემდეგ, კვიპროსი სხვადასხვა დროს შედიოდა ასურელთა, სპარსელთა, ფარაონული და პტოლემეანთა ეგვიპტის, მაკედონიის და ბოლოს, რომის იმპერიის საზღვრებში. რომის იმპერიის დაშლის შემდეგ კუნძული [[აღმოსავლეთ რომის იმპერია|აღმოსავლეთ რომის იმპერიის]] - ბიზანტიის კონტროლის ქვეშ აღმოჩნდა და მას შემდეგ, კუნძულზე, ბერძნები დიდი ხნის მანძილზე დომინანტურ კულტურულ და პოლიტიკურ ძალას წარმოადგენდნენ. [[ისლამი]] კვიპროსზე პირველად [[649]] წელს, ომაიანების შემოჭრასთან ერთად გამოჩნდა - [[ომაიანები|ომაიანებმა]] დაიპყრეს კვიპროსი და დაახლოებით 40 წლის განმავლობაში - [[688]] წლამდე კუნძულს ისინი განაგებდნენ, 688 წელს კი კვიპროსი, არაბულ-ბიზანტიური შეთანხმების საფუძველზე, ამ ორი ძალის მიერ ერთობლივად მართულ ტერიტორიად იქცა, რომლისგან შეკრებილი გადასახადებიც ორ იმპერიას შორის თანაბრად ნაწილდებოდა. მიუხედავად ბიზანტიის მცდელობებისა, ეს სტატუს-ქვო დაახლოებით სამასი წლის განმავლობაში გაგრძელდა და ბიზანტიის იმპერიამ მხოლოდ 965 წელს მოახერხა კვიპროსზე კონტროლის სრულად აღდგენა. 1184 წელს კვიპროსის გუბერნატორი ისააკ ანგელოსი აუჯანყდა ბიზანტიის იმპერიას, თუმცა არეული გეოპოლიტიკური ვითარებით ისარგებლეს ჯვაროსნებმა და 1191 წელს, ინგლისის მეფემ რიჩარდ I-მა, რომელიც ჯვაროსნული ლაშქრობის მონაწილე იყო, სტრატეგიული მოსაზრებებით კუნძული დაიკავა. ჯვაროსნების შემოსვლის შედეგად, კუნძულზე კვიპროსის სამეფო შეიქმნა რომელსაც ფრანგული წარმოშობის ლუზინიანთა დინასტია მართავდა. კვიპროსის სამეფომ 1489 წლამდე იარსება. 1489 წელს კვიპროსი ვენეციელების ხელში გადავიდა და მათ განმგებლობაში 1571-1572 წლებამდე, კუნძულის ოსმალეთის მიერ დაპყრობამდე დარჩა. ოსმალეთ-ვენეციის ომების შედეგად [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] კუთვნილებად ქცეულ კუნძულზე, ოსმალეთის მმართველობა მეცხრამეტე საუკუნემდე გაგრძელდა. კვიპროსის თანამედროვე მდგომარეობას საფუძველი 1878 წელს, ბრიტანეთის და ოსმალეთის იმპერიებს შორის დადებული კვიპროსის შეთანხმებით ჩაეყარა - ამ შეთანხმების საფუძველზე, შესაძლო რუსული აგრესიისაგან დაცვის სანაცვლოდ, ოსმალეთის იმპერიამ კვიპროსი, როგორც სტრატეგიული წერტილი, დროებით მართვისათვის ბრიტანეთს გადასცა. ეს მდგომარეობა პირველ მსოფლიო ომამდე - ოსმალეთის იმპერიის ცენტრალური ქვეყნების მხარეს, [[ანტანტა|ანტანტის]] წინააღმდეგ ომში ჩართვამდე გაგრძელდა; 1914 წელს ბრიტანეთის იმპერიამ ოფიციალურად დაიკავა კვიპროსი და იგი ბრიტანეთის კოლონიურ ტერიტორიად გამოაცხადა. === კვიპროსი ბრიტანეთის კოლონიური მმართველობის პერიოდში (1914 – 1955) === კვიპროსზე ბრიტანული მმართველობის დამყარებას კუნძულის ბერძნული მოსახლეობა დადებითად შეხვდა. ბერძნების ამ განწყობას განაპირობებდა მათი იმედები, რომ ბრიტანეთი ადრე თუ გვიან დააკმაყოფილებდა მათ სურვილს და კუნძულს საბერძნეთს გადასცემდა. ბერძნების იმედები კიდევ უფრო გააქტიურდა მას შემდეგ, რაც არაერთი აჯანყების და ავტონომიასთან დაკავშირებული ექსპერიმენტის კვალდაკვალ, ხმელთაშუა ზღვის მეორე მნიშვნელოვანი კუნძული ეთნიკურად ბერძნული მოსახლეობით - [[კრეტა]], 1912 წელს [[საბერძნეთი|საბერძნეთის]] ნაწილი გახდა. ბრიტანეთის იმპერიაც, თავის მხრივ, კვიპროსის საბერძნეთისათვის გადაცემის იდეას სერიოზულად განიხილავდა და 1914 წელს, პირველ მსოფლიო ომში ანტანტის მხარეს ჩართვის სანაცვლოდ, საბერძნეთის ხელისუფლებას კვიპროსი პირდაპირ შესთავაზა, თუმცა საბერძნეთის ხელისუფლების უარყოფითი დამოკიდებულების გამო, ეს გარიგება ჩაიშალა. მიუხედავად საბერძნეთის მთავრობის ამ გადაწყვეტილებებისა, [[პირველი მსოფლიო ომი]] შემდეგ თურქეთში განვითარებული მოვლენების შედეგად, რამაც ძალიან დააზარალა თურქეთის ბერძნული მოსახლეობა, კვიპროსში ძალიან გაძლიერდა - ენოზისის - საბერძნეთთან გაერთიანების იდეა. ენოზისს ბერძნების უმრავლესობა მხარს უჭერდა, თურქების დიდი ნაწილი კი ეწინააღმდეგებოდა. კვიპროსელების განწყობების მიუხედავად, როგორც საბერძნეთის,3 ისე თურქეთის4 ხელისუფლებები არსებული სტატუს-კვოს შენარჩუნებას უჭერდნენ მხარს და ამისათვის ფორმალური ნაბიჯებიც გადადგეს. მიუხედავად საბერძნეთის და [[თურქეთი|თურქეთის]] ხელისუფლებების პოზიციებისა, ურბანიზებულ კვიპროსში, როგორც თურქულ, ისე ბერძნულ მოსახლეობაში აქტიურად ვრცელდებოდა ნაციონალისტური იდეები, რომლებიც თურქებში [[ქემალიზმი|ქემალიზმის]], ხოლო ბერძნებში ენოზის იდეოლოგიური გავლენით ყალიბდებოდა. კვიპროსის ისტორიაში გარდატეხის წერტილად 1931 წელი იქცა, რამდენიმე წლით ადრე არჩეულ, ბერძენი და თურქი წევრებისაგან შემდგარ პარლამენტში, ბრიტანელი გუბერნატორის მიერ შემოთავაზებული კანონპროექტი გადასახადების დროებითი ზრდის შესახებ, ბერძენი და თურქი დეპუტატების ერთობლივი ძალებით იქნა ჩაგდებული, ამის საპასუხოდ, გუბერნატორმა გამოიყენა საკუთარი საგანგებო უფლებები და კანონპროექტი პარლამენტის გვერდის ავლით გაიტანა. გუბერნატორის ამ ნაბიჯს კვიპროსის მოსახლეობის დიდი პროტესტი მოჰყვა, რითაც ისარგებლეს ენოზის მომხრე ბერძნებმა და 1931 წლის 21 ოქტომბერს, ეკლესიის ზარების რეკვით და ბერძნული დროშებით საპროტესტო აქცია მოაწყვეს. საპროტესტო აქციები მასობრივ არეულობებში გადაიზარდა, რასაც მსხვერპლი და ბრიტანეთის ხელისუფლების მიერ კუნძულზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადება მოჰყვა; ასევე, ამან კუნძულის ბერძნულ მოსახლეობაში ენოზისთან დაკავშირებით შექმნა კონსენსუსი რომელმაც, ამ იდეის ქვეშ გააერთიანა ორი პოლიტიკურად ძალიან განსხვავებული ძალა - კუნძულის მართლმადიდებლური ეკლესია და კვიპროსის კომუნისტური პარტია. მეორე მსოფლიო ომმა კვიპროსის პრობლემა დროებით უკანა პლანზე გადასწია, რამაც ბრიტანეთის ხელისუფლებას მისცა საშუალება ჩაეთვალა რომ კუნძულზე არსებული კონფლიქტი მინავლდა. [[1946]] წელს ბრიტანეთის ხელისუფლებამ აღადგინა კუნძულის გარკვეული პოლიტიკური უფლებები და [[1931]] წლის მოვლენების შედეგად გადასახლებულ პოლიტიკურ ფიგურებს კუნძულზე დაბრუნების ნება მისცა. ბერძნულ მოსახლეობაში ენოზისის იდეის პოპულარობის ზრდას, თურქი კვიპროსელების რეაქცია მოჰყვა, რომელთა შორისაც გაჩნდა ტაქსიმის ანუ კვიპროსის ორ - თურქულ და ბერძნულ ნაწილებად დაყოფის იდეა, რაზეც, ეთნიკური ფაქტორის გარდა მნიშვნელოვან გავლენას ახდენდა თურქეთში მზარდი ანტიკომუნიზმი, რის გაძლიერებას კვიპროსში ხელი შეუწყო იმანაც, რომ ომის შემდგომ კვიპროსში ბერძნული პოლიტიკური პარტიებიდან ყველაზე გავლენიანი კომუნისტური - მუშათა პროგრესული პარტია (AKEL) იყო. არანაკლები იყო ანტიკომუნიზმის გავლენა ენოზის მომხრე ბერძნებზეც - იმ პერიოდში საბერძნეთში კომუნისტურ და ანტიკომუნისტურ ძალებს შორის მიმდინარე სამოქალაქო ომმა კვიპროსელ ბერძნებზეც მოახდინა გავლენა. ენოზის მთავარი მხარდამჭერი, კვიპროსის მართლმადიდებელი ეკლესია გახლდათ და სწორედ მისი მოთავეობით მოეწყო არაოფიციალური პლებისციტი მხოლოდ კვიპროსელი ბერძნების მონაწილეობით ენოზისთან დაკავშირებით. მანამდე კი, ეთხოვა ბრიტანეთის ხელისუფლებას ნებართვა, რომ კუნძულზე იგივე საკითხზე რეფერენდუმი ჩატარებულიყო, თუმცა ბრიტანეთის მთავრობამ ეს თხოვნა უარყო.9 პლებისციტში გამოყენებული ხმების 95% ენოზის სასარგებლოდ იყო გამოყენებული, რამაც კუნძულის თურქულ მოსახლეობაში მკვეთრად უარყოფითი რეაქცია გამოწვია, თურქეთში კი აქტიურად შეუწყო ხელი დისკუსიებს იმ სტრატეგიულ მნიშვნელობაზე რომელსაც კვიპროსს თურქეთისთვის გააჩნდა; დაჩქარდა კვიპროსის თურქული მოსახლეობის მიერ კულტურული და პოლიტიკური ორგანიზაციების ფორმირების პროცესიც - მაგალითად, რეფერენდუმიდან რამდენიმე თვის შემდეგ - 1950 წლის 4 აგვისტოს, სტამბოლში კვიპროსის დაცვის საზოგადოება დაარსდა.10 თავდაპირველი ყოყმანის მიუხედავად, თურქეთის ხელისუფლებამაც, კუნძულზე სიტუაციის დაძაბვასთან ერთად, კვიპროსელი თურქების ღია მხარდაჭერა დაიწყო და 1954 წელს, გაერთიანებული ერების ანსამბლეაზე, საბერძნეთის ინიციატივით ჩატარებული კენჭისყრის შემდეგ, კვიპროსის თემა უკვე თურქეთ-საბერძნეთს შორის არსებულ პრობლემად იქცა.11 თურქმა და ბერძენმა კვიპროსელებმა გასამხედროებული ფორმირებების ჩამოსაყალიბებლად ნაბიჯების გადადგმა დაიწყეს. === კვიპროსის ეროვნულ-გამათავისუფლებელი ორგანიზაციის და თურქული წინააღმდეგობის მოძრაობის ფორმირება === 1940-1950-იანი წლების კვიპროსის პოლიტიკურ სიტუაციაში, კვიპროსის ბერძნული მოსახლეობის დე-ფაქტო ლიდერი კვიპროსის მართლმადიდებლური ეკლესიის მმართველი - მთავარეპისკოპოსი [[მაკარიოს III]] გახდა, რომელიც ამ პერიოდში ენოზის მხარდამჭერი იყო და ამ კონტექსტში, თანამშრომლობდა საბერძნეთის არმიის კვიპროსელ ოფიცერ გეორგიოს გრივასთან, ეს თანამშრომლობა არაერთგვაროვანი იყო და მხარეების შეხედულებები ხშირად საკმაოდ განსხვავდებოდა. ბრიტანეთის ხელისუფლების მერყევმა პოლიტიკამ ხელი შეუწყო კვიპროსის ბერძნულ მოსახლეობაში პოლიტიკური სისტემის მიმართ რწმენის დაკარგვას და ამ კონტექსტში, როგორც მაკარიოსმა, ისე გრივასმა აქტიურად დაიწყეს ფიქრი წინააღმდეგობის ახალ, უფრო რადიკალურ მეთოდებზე. გრივასი, პარტიზანულ, ანტიკოლონიურ კამპანიას უჭერდა მხარს, მაკარიოსი კი ბრძოლის ძალადობრივ მეთოდებს სკეპტიკურად უყურებდა და მიუხედავად იმისა, რომ ეთანხმებოდა ბრძოლის რადიკალურ მეთოდებზე გადასვლის აუცილებლობას, თვლიდა რომ ფართომასშტაბიანი ძალადობა არ იყო მიზანშეწონილი. საბოლოოდ, გრივასმა, ენოზის იდეის განხორციელების მიზნით, კუნძულზე ადრე შეძენილი მხარდამჭერების გამოყენებით, 1955 წელს პარტიზანული ორგანიზაცია [[კვიპროსის გათავისუფლების ეროვნული ორგანიზაცია]] დააარსა და ბრიტანეთის ხელისუფლების წინააღმდეგ პარტიზანული ბრძოლის დაწყება გადაწყვიტა. ===1954-1959 წლების კონფლიქტი=== შეიარაღებული ბრძოლა 1955 წლის 1 აპრილს დაიწყო, ეოკამ ერთდროულად შეტევა მიიტანა კვიპროსის რამდენიმე ქალაქში არსებულ ბრიტანეთის ხელისუფლების კუთვნილ ობიექტებზე, რაც ბრიტანეთის ხელისუფლებისათვის მოულოდნელი იყო, ხოლო კვიპროსელ თურქებს შორის და თურქეთში მკვეთრად უარყოფითი რეაქციების მიზეზი გახლდა; ამის ერთ-ერთი მიზეზი იყო ისიც, რომ კვიპროსის ბრიტანულ პოლიციაში თურქები უმრავლესობას შეადგენდნენ. თურქეთი და კვიპროსელი თურქების ენოზის წინააღმდეგ გაერთიანდნენ და 1955 წელს, თურქეთში, მანამდე არსებული კვიპროსელი თურქების ორგანიზაციების გაერთიანების შედეგად საზოგადოება „კვიპროსი თურქულია“ (Kıbrıs Türktür Cemiyeti) დაარსდა. ხოლო 1957 წელს კვიპროსელმა თურქებმა თავიანთი პარტიზანული ორგანიზაცია თურქული წინააღმდეგობის მოძრაობა (Türk Mukavemet Teşkilatı) დაარსეს. ენოზის საწინააღმდეგოდ, კვიპროსელი თურქები მხარს უჭერდნენ ტაქსიმს ანუ კვიპროსის ეთნიკურ ნიადაგზე ნაწილად დაყოფას. === ბრიტანეთის ხელისუფლების რეაქცია და გზა დამოუკიდებლობისაკენ === ბრიტანეთის ხელისუფლების პირველი რეაქცია, თურქეთისა და საბერძნეთის დახმარებით, სიტუაციის განმუხტვის მცდელობა იყო, რომელიც საბოლოო ჯამში, [[1958]] წელს, „მესამე გზის“ ანუ დამოუკიდებელი კვიპროსის იდეის გარშემო კონცენტრირდა. ამ პოლიტიკის შედეგად, კუნძულის ბერძნული და თურქული მოსახლეობის მხრიდან მთავარეპისკოპოსმა მაკარიოსმა და ფაზილ ქუჩუქმა ხელი მოაწერეს აქტებს, რომლებიც ციურიხ-ლონდონის შეთანხმების სახელით გახდა ცნობილი. ამგვარად, ბრიტანეთის, [[თურქეთი|თურქეთის]] და [[საბერძნეთი|საბერძნეთის]] გარანტორობით, [[1960]] წელს კვიპროსი დამოუკიდებელი სახელმწიფო გახდა. ბრიტანეთმა შეინარჩუნა აკროტირის და დეკელიის სამხედრო ბაზები, კვიპროსზე განთავსდნენ ბერძნული და თურქული სამხედრო კონტინგენტები. ძალაში შევიდა ეთნიკურ ნიადაგზე დაფუძნებული ძალაუფლების გაყოფის მექანიზმი, რომლის მიხედვითაც პრეზიდენტი იქნებოდა ბერძენი, ვიცე-პრეზიდენტი თურქი, ორივე ერს ექნებოდა საკუთარი პარლამენტი და ასევე უნდა შექმნილიყო ეროვნული პარლამენტი, რომელიც ორივე ერის წარმომადგენლებისგან დაკომპლექტდებოდა. ქვეყნის პირველ პრეზიდენტად აირჩიეს [[მაკარიოსი]], რომელმაც ეს თანამდებობა დაიკავა თავის საეკლესიო თანამდებობასთან შეთავსებით და გააგრძელა კვიპროსის ეკლესიის ხელმძღვანელობა, ხოლო ვიცე-პრეზიდენტი გახდა ფაზილ ქუჩუქი. === დამოუკიდებლობის პერიოდი, საკონსტიტუციო და ეთნიკური კონფლიქტი (1960-1974) === დამოუკიდებლობის შემდგომ [[კვიპროსი]] საკმაოდ რთული პოლიტიკური სისტემით იმართებოდა, სადაც დიდი ძალაუფლება ჰქონდა ასევე მინისტრთა კაბინეტს, რომელიც ასევე ეთნიკური კვოტების მიხედვით, ბერძნული და თურქული მოსახლეობის ხვედრითი წილის გათვალისწინებით კომპლექტდებოდა. კვოტების მიხედვითვე განაწილდა მუნიციპალიტეტები, სასამართლო სისტემაში თანამდებობები და სხვა. ეს ყველაფერი, იმის გათვალისწინებით, რომ რეალურად ორივე მხარის საბოლოო მიზანი განსხვავებული იყო, ნაყოფიერ ნიადაგს ქმნიდა სისტემური კრიზისებისათვის, მით უფრო იმის გათვალისწინებით, რომ ორივე მხარის წარმომადგენლებს ჰქონდათ საშუალება ვეტოს უფლების გამოყენებით სისტემის პარალიზება მოეხდინათ. სისტემის პირველი სერიოზული კრიზისი [[1963]] წელს, კვიპროსის მიერ [[დამოუკიდებლობა|დამოუკიდებლობის]] მოპოვებიდან მესამე წელს მოხდა. ==== 1963-1964 წლების კრიზისი და ეთნიკური კონფლიქტის გამწვავება ==== ორ ეთნიკურ ჯგუფს შორის ერთ-ერთი მთავარი პრობლემა გადასახადების აკრეფასთან იყო დაკავშირებული. იმის გათვალისწინებით, რომ ამ პერიოდში კვიპროსის მოსახლეობის მხოლოდ 18% იყო [[თურქი]] მათ სერიოზული პრობლემები ჰქონდათ მათთვის გამოყოფილი განათლების სისტემის, პოლიციის თუ სხვა სახელმწიფო სერვისების დაფინანსებასთან დაკავშირებით, რადგანაც მათგან შეგროვილი გადასახადების ოდენობა უბრალოდ არ იყო საკმარისი. ეს კი ბერძენი კვიპროსელების დიდ უკმაყოფილებას იწვევდა. კრიზისი გაამწვავა ვიცე-პრეზიდენტ ქუჩუქის მიერ შეიარაღებული ძალების ფორმირების კანონპროექტზე ვეტოს დადებამაც, რის შედეგადაც, კვიპროსის შეიარაღებული ძალები ვერ ჩამოყალიბდა. არსებული პრობლემების მოგვარების მიზნით, მაკარიოსმა, 1963 წლის 3 ნოემბერს, 13 პუნქტის სახელით ცნობილი საკონსტიტუციო რეფორმის გეგმა წარმოადგინა; ამ გეგმის მიხედვით, ორ ეთნიკურ ჯგუფს შორის განაწილებული გარკვეული პოლიტიკური ფუნქციები ერთიან სისტემად რეორგანიზდებოდა, მათ შორის ადგილობრივი ხელისუფლებები და სასამართლო სისტემა, ასევე იცვლებოდა პრეზიდენტის და ვიცე პრეზიდენტის არჩევის წესი და უქმდებოდა ვეტოს უფლება; ასევე, საჯარო სექტორში ადრე არსებული კვოტა იცვლებოდა კვოტით მოსახლეობის რაოდენობის მიხედვით, რაც ნეგატიურ გავლენას ახდენდა კვიპროსელ თურქებზე. მაკარიოსის გეგმას ეწინააღმდეგებოდნენ როგორც თურქეთი და საბერძნეთი, ისე კვიპროსელი თურქებიც და საბოლოოდ, [[1963]] წლის 21 დეკემბერს, კვიპროსელი თურქების საპროტესტო გამოსვლები შეიარაღებულ დაპირისპირებაში გადაიზარდა, რომელიც 1964 წელსაც გაგრძელდა და საბოლოოდ, თურქეთის შეზღუდული ინტერვენციით დასრულდა. თურქეთის ფართო მასშტაბიანი ინტერვენციის თავის არიდების მიზნით მაკარიოსი დათანხმდა საერთაშორისო მედიაციას და შედეგად, დიდი ბრიტანეთის, [[საბერძნეთი|საბერძნეთისა]] და [[თურქეთი|თურქეთის]] ძალისხმევით, საკითხმა გაერთიანებულ ერებამდე მიაღწია, მიღწეული კონსენსუსის მიხედვით მაკარიოსის ხელისუფლება კვიპროსის ლეგიტიმურ წარმომადგენლად იქნა აღიარებული, გაერთიანებული ერების უშიშროების საბჭოს 186-ე რეზოლუციამ გაეროს ეგიდით სპეციალური სამშვიდობო კონტინგენტი ჩამოაყალიბა. ==== კონფლიქტის მოგვარების მცდელობები 1964-1974 წლებში ==== გაეროს სამშვიდობო კონტინგენტის ჩამოყალიბების პარალელურად, გაერომ დაპირისპირებულ მხარეებს შორის კონფლიქტის მოგვარების მიზნით, გენერალური მდივნის უ ტანის უშუალო მცდელობით, ფინელი დიპლომატი საკარი ტუომიოია მიავლინა. ტუომიოია თვლიდა, რომ კვიპროსის საკითხი რეალურად თურქეთსა და საბერძნეთს შორის არსებული პოლიტიკური პრობლემა იყო და ყველაზე ლოგიკური გამოსავალი ენოზისი იყო, მაგრამ მორალური პრინციპებიდან გამომდინარე - იგი მიიჩნევდა, რომ გაეროს მიერ მისი წევრი ქვეყნის პოლიტიკური რუკიდან გაქრობის მხარდაჭერა არ იყო სწორი, მან გამორიცხა ენოზი და ალტერნატიულ გეგმაზე დაიწყო მუშაობა, თუმცა მოულოდნელად გარდაიცვალა და მის მაგივრად გაერომ ეკვადორელი დიპლომატი გალო პლასა დანიშნა. გალო პლასას მიერ შემუშავებული გეგმა ითვალისწინებდა კვიპროსის დამოუკიდებლობას, ენოზის იდეის უარყოფას და თურქი კვიპროსელებისათვის, ბერძნული მმართველობის აღიარების სანაცვლოდ ფართო უფლებებს და მათი დაცვის გარანტია. მიუხედავად იმისა, რომ ბერძნებმა ეს გეგმა მიიღეს, თურქები მის წინააღმდეგ გამოვიდნენ და საბოლოო ჯამში, გალო პლასა, რომელმაც ვერ მოახერხა რეალური ნაბიჯი გადადაედგა და დაერწმუნებინა რომელიმე მხარე, იძულებული გახდა გადამდგარიყო. მის შემდეგ გაეროს კვიპროსზე სპეციალური წარმომადგენელი აღარ გამოუგზავნია. ==== აშშ-ს დიპლომატიური ინტერვენცია და აჩესონის გეგმა ==== [[გაერო]]ს მედიაციის გეგმას არ დაეთანხმა არც იმ პერიოდის „დასავლეთის ბანაკის“ ლიდერი [[აშშ]] და მოლაპარაკებების წარმართვისათვის ყოფილი სახელმწიფო მდივანი დინ აჩესონი მიავლინა. ამერიკის მთავარი ინტერესი ნატოს წევრ ორ ქვეყანას შორის კონფლიქტის არიდება და ხმელთაშუა ზღვის აუზში არსებული სტატუს-კვოს შენარჩუნება იყო. აჩესონის გეგმა, რომელიც ნაწილობრივ კოორდინირებული იყო გაეროსთანაც, ითვალისწინებდა კუნძულის [[საბერძნეთი|საბერძნეთთან]] შეერთებას, [[თურქეთი]] იღებდა კუნძულზე დიდი ზომის სამხედრო ბაზის განთავსების უფლებას, გარკვეულ სტრატეგიულ ტერიტორიას საბერძნეთისაგან [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვაში]] და გარანტიას, რომ თურქი კვიპროსელების უფლებები დაცული იქნებოდა; თუმცა აჩესონის გეგმა მაკარიოსის დიდ წინააღმდეგობას წააწყდა და თურქების თანხმობის მიუხედავად, ბერძნების მიერ უარყოფილ იქნა. ==== კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების მცდელობები აჩესონის გეგმის შემდეგ ==== ჩესონის და პლასას წარუმატებლობის შემდეგ, [[გაერო|გაერომ]] ამჯერად გენერალური მდივნის სპეციალური წარმომადგენლის [[კარლოს ბერნადესი]]ს საშუალებით სცადა დაპირისპირებულ მხარეებს შორის სიტუაციის განმუხტვა, თუმცა მისი ეს მისია, პირველ რიგში საბერძნეთში არსებული პოლიტიკური კრიზისის გამო, წარუმატებლად დასრულდა. [[1967]] წელს, საბერძნეთში არსებული პოლიტიკური კრიზისი სამხედრო გადატრიალებით დასრულდა და ქვეყნის სათავეში მოვიდა [[შავი პოლკოვნიკები|„შავი პოლკოვნიკების“]] მეტსახელით ცნობილი სამხედრო რეჟიმი, რომელიც კვიპროსის საკითხში მაკარიოსის პოლიტიკას უარყოფითად უყურებდა და სიმპათიით იყო განწყობილი გრივასისადმი. რამდენიმე თვის შემდეგ კვიპროსი კვლავ სერიოზული შეიარაღებული შეტაკებების ასპარეზად იქცა. საბოლოოდ, თურქეთის ინტერვენციის რისკის საგანგაშო დონეზე გაზრდის შემდეგ, ბერძნები იძულებულები გახდნენ უკან დაეხიათ და „ეოკას“ ლიდერი გრივასი ათენში გაეწვიათ. [[1968]] წელს, კვიპროსელ თურქებს და ბერძნებს შორის დაიწყო მოლაპარაკებები, 1968-70 წლებს შორის ოთხი რაუნდი გაიმართა და რომლებსაც, მაკარიოსის და ფაზილ ქუჩუქის ნაცვლად, ბერძნული მხრიდან [[გლაფკოს კლირიდისი]], ხოლო თურქული მხრიდან [[რაუფ დენქთაში]] წარმართავდნენ. მოლაპარაკებების მიზანი თურქი კვიპროსელების პოლიტიკური სტატუსის, ვიცე-პრეზიდენტის ვეტოს უფლების და ადგილობრივი ხელისუფლებების უფლებების საკითხების გადაწყვეტა იყო, თუმცა საბოლოოდ, ეს მოლაპარაკებებიც უშედეგოდ დასრულდა. მაკარიოსი ყოყმანობდა, ხოლო ათენის ხელისუფლება ღიად ეწინააღმდეგებოდა თურქებისათვის რაიმე სახის დათმობას და [[1971]] წელს, გრივასის დაბრუნებასთან და ეოკა-ბ-ს ჩამოყალიბებასთან ერთად, მოლაპარაკებების ეს ეტაპი საბოლოო წარუმატებლობით დასრულდა. ==== 1974 წლის სამხედრო გადატრიალება და თურქეთის სამხედრო ინტერვენცია ==== საბერძნეთში ხელისუფლების ცვლილებასთან ერთად მაკარიოსის და საბერძნეთის ხელისუფლებას შორის არსებული ურთიერთობებიც საკმაოდ დაიძაბა. საბერძნეთის ხელისუფლება ცდილობდა განემტკიცებინა კონტროლი კვიპროსზე, რასაც მაკარიოსი აქტიურად ეწინააღმდეგებოდა. კვიპროსელ ბერძნებს შორის პოპულარული მაკარიოსის პოლიტიკური გზით ჩამოშორება საბერძნეთის ხელისუფლებისათვის საკმაოდ რთული იყო, ამიტომაც, მაკარიოსზე რამდენიმე წარუმატებელი თავდასხმა განხორციელდა, რომლებსაც იგი უვნებლად გადაურჩა. სიტუაცია განსაკუთრებით გართულდა [[1973]] წელს, როდესაც საბერძნეთის ფაქტობრივი მმართველი, რადიკალური შეხედულებების მქონე ბრიგადის გენერალი დიმიტრიოს იოანიდისი გახდა, რომელიც თვლიდა, რომ მაკარიოსი საბერძნეთის ეროვნულ ინტერესებს ეწინააღმდეგებოდა. იოანიდისის ბრძანებით, [[1974]] წლის 15 ივლისს, კვიპროსის ეროვნული გვარდიის პრო-ბერძნულმა ნაწილებმა შეტევა მიიტანეს კვიპროსის საპრეზიდენტო რეზიდენციაზე, მაკარიოსმა ბრიტანეთის კონტროლირებად ტერიტორიაზე გადასვლა და ქვეყნის დატოვება მოახერხა, კვიპროსის პრეზიდენტად ენოზის მომხრე, ეოკა-ბ-ს წევრი ნიკოს სამპსონი გამოცხადდა. დაიწყო მაკარიოსის მომხრეების დევნა, ხოლო თურქი კვიპროსელები მკვეთრად უარყოფითად შეხვდნენ ანტითურქული შეხედულებებით ცნობილი სამპსონის გაპრეზიდენტებას. თურქეთის ხელისუფლებამ, პრემიერ-მინისტრ [[ბულენთ ეჯევითი]]ს მეთაურობით, თავდაპირველად, როგორც კვიპროსის დამოუკიდებლობის ერთ-ერთ გარანტორს, მოუწოდა დიდ ბრიტანეთს მონაწილეობა მიეღო ერთობლივი სამშვიდობო ოპერაციის ორგანიზებაში, თუმცა უშედეგოდ. შედეგად, თურქეთის ხელისუფლებამ მიიღო გადაწყვეტილება დამოუკიდებლად დაეწყო სამხედრო ოპერაცია და [[1974]] წლის 20 ივლისს თურქეთის შეიარაღებული ძალები კვიპროსზე გადავიდნენ. თურქეთმა კვიპროსის ჩრდილოეთით, კუნძულის ნაწილი დაიკავა და იქ სამხედრო პლაცდარმი ჩამოაყალიბა. 23 ივლისს ათენში სამხედრო მმართველობა დაემხო, მას მიჰყვა სამპსონის ხელისუფლებაც. გლავკოს კლერიდისი კვიპროსის დროებითი პრეზიდენტი გახდა. თურქეთის ხელისუფლებამ, სტრატეგიული მიზნის მიღწევის შემდეგ ცეცხლის შეწყვეტა გამოაცხადა. 25 ივლისს ჟენევაში დაიწყო სამმხრივი მოლაპარაკებები საბერძნეთის,თურქეთის და [[ბრიტანეთი|ბრიტანეთის]] მონაწილეობით. თურქები მოითხოვდნენ, რომ [[კვიპროსელი თურქები|კვიპროსელ თურქებს]] გადასცემოდათ კონტროლი კუნძულის 36%-ზე და შექმნილიყო ფედერაციული სახელმწიფო მკაფიოდ განსაზღვრული ტერიტორიული დაყოფით. ეს მოთხოვნა უარყო მაკარიოსმა, ყოყმანობდა გლავკოს კლერიდისიც. შედეგად, 8 აგვისტოს თურქეთმა დაიწყო ოპერაციის მეორე ეტაპი და კვიპროსის ტერიტორიის 36% პროცენტი დაიკავა. კუნძულის სამხრეთში მცხოვრები თურქები და ჩრდილოეთში მცხოვრები ბერძნები დევნილებად იქცნენ. კუნძული გაეროს ბუფერული ზონით - ე.წ. მწვანე ხაზით ორად გაიყო. 200 000 [[ბერძენი]] და 65 000 [[თურქი]] დევნილად იქცა. ბევრი კვიპროსელიც ემიგრაციაში წავიდა. === დაყოფილი კუნძული 1974 – 1997 === ჟენევის კონფერენციამ შედეგი ვერ გამოიღო. თურქეთი, რომელმაც სამხედრო ძალის გამოყენებით კუნძულზე ახალი რეალობა შექმნა, კანტონების სისტემაზე დაფუძნებულ ფედერაციას ითხოვდა, რასაც ბერძნები, ბრიტანელები და ამერიკელები ეწინააღმდეგებოდნენ. მიუხედავად იმისა, რომ ბერძნული მხარე გარკვეულ დროს ითხოვდა თურქების მოთხოვნის განსახილად, თურქებმა თხოვნები უარყვეს და სამხედრო ძალის გამოყენებით დაიკავეს კუნძულის 36 პროცენტი ანუ დაახლოებით ის ტერიტორია, რასაც ისინი კვიპროსის თურქული მოსახლეობის ავტონომიური ტერიტორიისათვის მოითხოვდნენ. ტაქსიმი ანუ კუნძულის ფაქტობრივი დაყოფა განხორციელდა. ==== 1975-1979 ==== საერთაშორისო საზოგადოება კონფლიქტის მოგვარებისათვის ახალ გამოსავალს ეძებდა და [[1975]] წელს, გაეროს გენერალური მდივნის [[კურტ ვალდჰაიმი]]ს ინიციატივით, კლერიდისსა და დენქთაშს შორის, ვენის ფორმატის სახელით ცნობილი მოლაპარაკებები დაიწყო. მოლაპარაკებები, [[1977]] წლამდე გაგრძელდა და მიუხედავად იმისა, რომ კვიპროსის ორ ნაწილიან ფედერაციად დაყოფასთან დაკავშირებით კონსენსუსი მიღწეულ იქნა და, სტატუს-ქვო უცვლელი დარჩა. [[1977]] წელს გარდაიცვალა მაკარიოსი და კვიპროსის პრეზიდენტი საგარეო საქმეთა მინისტრი [[სპიროს კიპრიანუ]] გახდა. [[1979]] წელს, ამერიკის, დიდი ბრიტანეთის და კანადის ერთობლივი ძალისხმევით, კვიპროსის კონფლიქტის მოგვარების ერთობლივი გეგმა შემუშავდა, რომელიც ABC-ს - ამერიკულ-ბრიტანულ-კანადური გეგმის სახელით იყო ცნობილი. გეგმა ითვალისწინებდა ორი ზონისაგან შემდგარ, ორეროვან ფედერაციას, ძლიერი ცენტრალური ხელისუფლებით. გეგმა უარყოფილ იქნა როგორც კვიპროსის, ისე თურქეთის ხელისუფლებების მიერ. [[1979]] წლის მაისში, კურტ ვალდჰაიმი ეწვია კვიპროსს და მოახერხა ათი პუნქტისაგან შემდგარი გეგმის შედგენა, რის საფუძველზეც ნიქოზიაში მოლაპარაკებების ახალი რაუნდი დაიწყო, რომელიც ასევე უშედეგოდ დასრულდა. მხარეები ვერ შეთანხმდნენ ფედერაციის ეთნიკურ აგებულებაზე, ასევე ვერ იქნა მიღწეული შეთანხმება თურქეთის კონტროლის ქვეშ მოქცეულ სამხრეთ ფამაგუსტას - ვაროშას შესახებ, რომელიც როგორც პოპულარული ტურისტული ზონა, მნიშვნელოვანი ტერიტორია იყო ბერძნებისათვის. თურქებმა ნებისმიერი ტერიტორიული კომპრომისი უარყვეს და შედეგად, ვაროშა 40 წელზე მეტხანს მიტოვებულ ტერიტორიად დარჩა და მხოლოდ [[2019]] წელს ჩრდილოეთ კვიპროსის ადმინისტრაციამ პირველი ნაბიჯების გადადგმა დაიწყო მის გასახსნელად. === კვიპროსის თურქული ნაწილის მიერ დამოუკიდებლობის გამოცხადება === 1983 წლის მაისში [[გაეროს გენერალური ასამბლეა|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალურმა ასამბლეამ]] გამოსცა რეზოლუცია, რომელიც კვიპროსიდან საოკუპაციო ჯარების გაყვანას მოითხოვდა. თურქი კვიპროსელები, რომლებიც თურქულ ჯარს ასეთად არ მიიჩნევდნენ, ამ გადაწყვეტილებას უკმაყოფილებით შეხვდნენ და განაცხადეს, რომ დამოუკიდებლობას გამოაცხადებდნენ. მიუხედავად ამისა, ორ მხარეს შორის, გაეროს ეგიდით მოლაპარაკებები გაგრძელდა და გაეროს შემოთავაზებულ პირობებს ოფიციალურად ორივე მხარე დაეთანხმა. თუმცა ამის მიუხედავად, [[1983]] წლის 15 ნოემბერს კვიპროსის თურქულმა ნაწილმა, ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკის სახელით დამოუკიდებლობა გამოაცხადა და მალევე, თურქეთმა იგი აღიარა. ამის საპასუხოდ, გაეროს უშიშროების საბჭომ [[გაეროს უშიშროების საბჭოს რეზოლუცია 541|541-ე რეზოლუციი]]თ დაგმო დამოუკიდებლობის გამოცხადება, მოგვიანებით, [[1984]] წლის დასაწყისში გამოცემული [[გაეროს უშიშროების საბჭოს რეზოლუცია 550|550-ე რეზოლუციით]] კი თურქეთის მიერ ჩრდილო კვიპროსის დამოუკიდებლობის აღიარება და ორმხრივი დიპლომატიური ურთიერთობის დამყარება. [[1984]] წლის სექტებრიდან მოლაპარაკებები განახლდა. მოლაპარაკებების მიზანი ამჯერადაც კვიპროსის ბი-კომუნალურ, ორნაწილიან და ნეიტრალურ ფედერაციად გაერთიანებას შეეხებოდა. თუმცა ეს პირობები არც ბერძნებისთვის აღმოჩნდა მისაღები და არც თურქებისთვის. ამის საპასუხოდ, [[1986]] წელს გაეროს გენერალურმა მდივანმა [[ხავიერ პერეს დე კუელიარი|ხავიერ პერეს-კუელიარმა]] მხარეებს კონფლიქტის მოგვარების ახალი გეგმა წარუდგინა. პერეს-კუელიარის გეგმაც წარუმატებელი აღმოჩნდა, თურქებს არ სურდათ ტერიტორიების დათმობა, ბერძნებისათვის კი კუნძულზე თურქული ჯარის ყოფნა მიუღებელი იყო. === 1988-1994: მოლაპარაკებების მორიგი ეტაპი === მოლაპარაკებების წარუმატებლობის შემდეგ, [[1988]] წლის აგვისტოში პერეს-კუელიარმა მხარეები დაიყოლია ჟენევაში ერთმანეთს შეხვედროდნენ და 1985-86 წლების სამუშაო გეგმის მაგივრად, [[1977]] და [[1979]] წლების შეთანხმებების მიხედვით დაეწყოთ მოლაპარაკებები. მოლაპარაკებები დაიწყო, თუმცა მალევე შეწყდა, რადგანაც კვიპროსელმა ბერძნებმა განაცხადეს, რომ ისინი აპირებდნენ შეეტანათ განაცხადი ევროპული ეკონომიკური თანამეგობრობს წევრობაზე. ამ განცხადებას კვიპროსელი თურქების მკვეთრად გამოხატული უარყოფითი რეაქცია მოჰყვა. 1990 წელს, ამჯერად ნიუ-იორკში, მხარეები კიდევ ერთხელ შეხვდნენ ერთმანეთს, მაგრამ ოლაპარაკებები ამჯერადაც უშედეგოდ დასრულდა. რაუფ დენქთაში კატეგორიულად მოითხოვდა კვიპროსელი თურქების თვითგამორკვევის უფლების აღიარებას ფედერაციის შიგნითაც, რასაც სასტიკად შეეწინააღმდეგა კვიპროსის მესამე პრეზიდენტი [[გეორგიოს ვასილიუ]], რომელიც კონფლიქტის გაეროს რეზოლუციების მიხედვით გადაწყვეტას ითხოვდა. გაეროს რეზოლუციები კი [[ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკა|ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქულ რესპუბლიკას]] არ ცნობდა. [[1990]] წლის 4 ივლისს, სამხრეთ კვიპროსმა ოფიციალური განაცხადი გააკეთა [[ევროპის ეკონომიკური თანამეგობრობა|ევროპის ეკონომიკური თანამეგობრობის]] წევრობაზე, რასაც უდიდესი უკმაყოფილება მოჰყვა როგორც კვიპროსელი თურქების, ასევე თურქეთის მხრიდან, რომელმაც იგივე განაცხადი [[1987]] წელს გააკეთა. რაუფ დენქთაშმა მოლაპარაკებები შეწყვიტა და განაცხადა, რომ კვიპროსი მხოლოდ თურქეთთან ერთად შეიძლება გამხდარიყო ევროპის ეკონომიკური თანამეგობრობის წევრი, მიუხედავად ამისა, კვიპროსელი ბერძნების განაცხადი ეეთ-მ წარმოებაში მიიღო. საპასუხოდ, ჩრდილოეთ კვიპროსმა და თურქეთმა საპასპორტო კონტროლის გაუქმების ხელშეკრულებას მოაწერეს ხელი და აღნიშნეს, რომ სამხრეთ კვიპროსის ეეთ-ში შესვლის შემთხვევაში საბაჟო კავშირსაც დაამყარებდნენ. [[1992]] წლის აპრილში, გაეროს ახალი გენერალური მდივნის ბუტროს ბუტროს-გალის ინიციატივით, მოლაპარაკებების ახალი რაუნდი დაიწყო. მხარეების ნდობის მოსაპოვებლად, გალის მიერ შეთავაზებული გეგმა ითვალისწინებდა კვიპროსის ორნაწილიან ფედერაციულ მოწყობას კომუნალიზმის საფუძველზე, უკრძალავდა ორივე ნაწილს მესამე ქვეყანასთან გაერთიანებას და ითვალისწინებდა სამხრეთ ფამაგუსტას - ვაროშას, გაეროს კონტროლის ქვეშ გადასვლას, თუმცა ეს გეგმაც უარყოფილი იქნა, პირველ რიგში რაუფ დენქთაშის მიერ. უშედეგოდ დარჩა მესამე ძალებიც მცდელობებიც დაეყოლიებინათ დაპირისპირებული მხარეები. === სამხრეთ კვიპროსის გზა ევროკავშირის წევრობისკენ და თურქულ-ბერძნული დაპირისპირება საერთაშორისო არენაზე === [[1994]] წელს, კორფუს სამიტზე, [[ევროკავშირი|ევროკავშირად]] გარდაქმნილმა ეეთ-მა ოფიციალურად ჩართო კვიპროსი კავშირის გაფართოების გეგმაში და დაადგინა მიღებულიყო ზომები კვიპროსის ევროკავშირში გაწევრიანების დასაჩქარებლად. 5 ივლისს ჩრდილოეთ კვიპროსს ევროკავშირმა დაუწესა საექსპორტო ემბარგო, ხოლო დეკემბერში საბერძნეთმა დაბლოკა ერთიანი საბაჟო კავშირის პროექტი მასში თურქების როლის გამო. 1995-1996 წლებში კვიპროსზე სიტუაცია ძალიან დაიძაბა. მოლაპარაკებები შეჩერდა, ხოლო ბერძნებმა კუნძულზე საპროტესტო აქციები დაიწყეს, რომლებსაც მსხვერპლი მოჰყვა - 11 აგვისტოს, „მწვანე ზონაში“ მიმდინარე საპროტესტო აქციებისას კვიპროსელმა თურქებმა ცემით მოკლეს ბერძენი მომიტინგე ტასოს ისააკი, ხოლო 14 აგვისტოს სოლომოს სოლომუ თურქი ჯარისკაცების ტყვიას ემსხვერპლა მაშინ, როცა თურქული საგუშაგო პოსტიდან დროშის ჩამოსხნას ცდილობდა, ტასოს ისააკის სიკვდილში, თურქული ექსტრემისტული ორგანიზაცია რუხი მგლები დაადანაშაულეს. სამხრეთ კვიპროსის პასუხი შეიარაღების ოდენობის გაზრდა იყო, რის კულმინაციადაც [[1997]] წლის კვიპროსის სარაკეტო კრიზისი იქცა. სამხრეთ კვიპროსის ხელისუფლებამ მიიღო გადაწყვეტილება, რომ რუსეთისაგან შეეძინა ს-300-ს სისტემის ანტისაავიაცო თავდაცვის სისტემები, რამაც თურქეთის უარყოფითი რეაქცია და მუქარები მოჰყვა. თურქეთმა ჩრდილოეთ კვიპროსში სამხედრო წვრთვნები დაიწყო. საბოლოო ჯამში კრიზისი ს-300-ების კრეტაზე ტრანსფერით და კვიპროსისათვის ალტერნატიული თავდაცვის სისტემების გადაცემით დასრულდა. === სამშვიდობო პროცესი 1997 წლის შემდეგ და სამხრეთ კვიპროსის ევროკავშირში გაწევრიანების წინა პერიოდი === სამხრეთ კვიპროსისევროკავშირის წევრობის კანდიდატად აღიარებამ კუნძულის გაერთიანებასთან დაკავშირებული იმედები გამოაცოცხლა. ოპტიმისტური განწყობა კიდევ უფრო გაიზარდა [[1999]] წელს, თურქეთის ევროკავშირის წევრობის კანდიდატად გამოცხადებასთან ერთად, ეს იყო გამოსავალი, რომელიც ასევე აკმაყოფილებდა თურქეთის მოთხოვნას, კვიპროსი არ გამხდარიყო [[ევროკავშირი]]ს წევრი მისგან დამოუკიდებლად. ნიუ იორკში მოლაპარაკებების ახალი რაუნდი დაიწყო, რომლებიც, თურქებისათვის, უფრო მეტად დროის მოგებაზე და იმ გათვლაზე იყო დაფუძნებული, რომ ევროკავშირი, არ გარისკავდა თურქეთთან ურთიერთობის გაფუჭებას, მაგრამ ყველაფერი შეიცვალა თურქეთში ხელისუფლების ცვლილებასთან ერთად,“კვიპროსის დამპყრობლის“ მეტსახელით ცნობილი ბულენთ ეჯევითი, 2002 წლის არჩევნების შედეგად, სამართლიანობისა და აღმავლობის პარტიამ და მისმა ლიდერებმა ჯერ [[აბდულა გიული|აბდულა გიულმა]], შემდეგ კი [[რეჯეფ თაიფ ერდოღანი|რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა]] ჩაანაცვლეს, რომლებიც ევროკავშირთან კარგ ურთიერთობებს დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ და მასში გაწევრიანებისაკენ მიისწრაფვოდნენ. რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა ღიად განაცხადა, რომ იგი დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა კვიპროსის პრობლების მშვიდობიანი გზით გადაწყვეტას, რასაც გაეროს მხრიდან სწრაფი რეაქცია მოჰყვა და 2002 წლის 11 ნოემბერს, [[კოფი ანანი|კოფი ანანმა]], ანანის გეგმის სახელით ცნობილი გეგმა მხარეებს წარუდგინა; გეგმის პირველი ვარიანტი მხარეებთან კონსულტაციის შედეგად რამდენჯერმე ჩასწორდა და საბოლოო ვარიანტი 2004 წლის 31 მარტს ჩაუშვეს წარმოებაში. == ანანის გეგმა და 2004 წლის რეფერენდუმი == ანანის გეგმა, რომელიც „კვიპროსის პრობლემის საბოლოო გადაწყვეტის“ სახელით იყო ცნობილი, ითვალისწინებდა კვიპროსის გაერთიანებას [[შვეიცარია|შვეიცარიული]] მოდელის კანტონალურ ფედერაციად, რომელიც შემდგარი იქნებოდა ორი თანასწორუფლებიანი სახელმწიფოსგან. მოსახლეობის ოდენობის და არსებული სტატუს-კვოს გათვალისწინებით, კუნძულის ტერიტორიის 28,5 % თურქებს, ხოლო 72,5 % ბერძნების ტერიტორია იქნებოდა. კონსტიტუციის დამტკიცების, შეცვლის, რეფერენდუმის გზით საკითხების გადაწყვეტას და ა.შ. დასჭირდებოდა ორივე ნაწილში ცალ-ცალკე ჩატარებულ რეფერენდუმზე ხმათა უმრავლესობის მიღება, პრეზიდენტის ოფისის მაგივრად იქმნებოდა საპრეზიდენტო საბჭო, რომელიც თავისი წევრებიდან აირჩევდა პრეზიდენტს და ვიცე-პრეზიდენტს როტაციულ თანამდებობაზე; მინისტრთა კაბინეტს ეყოლებოდა თანაბარი ოდენობით თურქი და ბერძენი წევრები; ორივე მხარეს ექნებოდა საკუთარი პარლამენტი, ხოლო საკუთრივ კვიპროსის პარლამენტი იქნებოდა ორპალატიანი - სენატი იქნებოდა შემდგარი თანაბარი ოდენობის ბერძენი და თურქი წევრებისგან, ხოლო წარმომადგენელთა პალატაში აუცილებელი იყო ერთ მხარეს მანდატების მინიმუმ 25 %-იანი კვოტა ჰქონოდა. გათვალისწინებული იყო კვოტები საბერძნეთისა და თურქეთის მოქალაქეებისათვის, რომელთაც ლეგალურად შეეძლოთ ეცხოვრათ კვიპროსზე - 5 %. კვიპროსი ცხადდებოდა დემილიტარიზებულ ქვეყნად, გარანტორი ქვეყნების და გაერთიანებული ერების სამშვიდობო კონტინგენტის წარმომადგენლობებით. გათვალისწინებული იყო კომპენსაცია და რეპატრიაციის გეგმაც 1974 წელს და მანამდე დაზარალებულთათვის. ანანის გეგმაზე მუშაობის დაწყებასთან ერთად კვიპროსზე, ორ ხალხს შორის ურთიერთობაც ნელ-ნელა ნორმალიზაციისაკენ წავიდა, [[2003]] წლის 23 აპრილს კვიპროსის ორ ნაწილს შორის ოფიციალურად გაიხსნა საზღვარი და პირველივე დღეს, დაახლოები 5000-მა ადამიანმა საზღვარი გადაკვეთა. მოლაპარაკებების პარალელურად, მიუხედავად [[რაუფ დენქთაში]]ს უკმაყოფილებისა, 2003 წლის 16 აპრილს ხელი მოეწერა დოკუმენტს სამხრეთ კვიპროსის ევროკავშირში გაწევრიანების შესახებ, რომელიც 2004 წლის 1 მაისს ძალაში შევიდა. რჩებოდა ანანის გეგმის ორმხრივი რეფერენდუმის გზით რატიფიკაცია. რეფერენდუმი [[2004]] წლის 24 აპრილს გაიმართა. თურქი კვიპროსელების 64-მა პროცენტმა, მიუხედავად დენქთაშის პოზიციისა, ანანის გეგმას მხარი დაუჭირა. მიუხედავად ამისა, ანანის გეგმა ჩავარდა - კვიპროსელი ბერძნების 75-მა პროცენტმა მის წინააღმდეგ მისცა ხმა. ბერძნების უკმაყოფილების მთავარი მიზეზები გეგმის ის პუნქტები გახლდათ, რომლებიც აზრით არადამაკმაყოფილებელ პირობებს უქმნიდა იმ ბერძენ დევნილებს, რომლებსაც საკუთარ სახლებში სურდათ დაბრუნება. ასევე, კვიპროსელი ბერძნები არადამაკმაყოფილებლად მიიჩნევდნენ გეგმის იმ პუნქტებს, რომლებიც უშუალოდ თურქეთის ტერიტორიიდან გადმოსახლებულ ემიგრანტებს ეხებოდა. კვიპროსის სამხრეთ ნაწილის ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესი ჩვეულებრივად გაგრძელდა და 2004 წლის 1 მაისს დასრულდა; რადგანაც, კუნძულის ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესი მთლიანად კვიპროსს მოიცავდა, ჩრდილოეთ კვიპროსიც ევროკავშირის ტერიტორიად მოიაზრება და მის მცხოვრებლებს, გარდა კონფლიქტის შემდგომ თურქეთიდან გადმოსახლებულებისა, სურვილის შემთხვევაში, უფლება აქვთ სამხრეთ კვიპროსის პასპორტის აღების გზით, ევროკავშირის მოქალაქეობის სრული პრივილეგიებით ისარგებლონ. == კვიპროსის პრობლემა 2004 წლის შემდეგ 2008-2012 წლების მოლაპარაკებები == მიუხედავად ანანის გეგმის ჩავარდნისა, კვიპროსის თურქული ნაწილის ევროსტრუქტურებში და საერთაშორისო ორგანიზაციებში ინტეგრაცია გარკვეულ დონეზე გაგრძელდა. ჩრდილოეთ კვიპროსმა მიიღო დამკვირვებლის სტატუსი ევროსაბჭოს საპარლამენტო ასამბლეაზე და მიენიჭა ორი არჩეული წარმომადგენლის გაგზავნის უფლება საპარლამენტო სამუშაოებში მონაწილეობის მისაღებად. რეფერენდუმის შემდეგ, მოლაპარაკებები გარკვეული პერიოდის განმავლობაში შეჩერდა და მხოლოდ 2008 წელს, კვიპროსის რესპუბლიკის პრეზიდენტად დიმიტრის ხრისტოფიასის არჩევასთან ერთად განახლდა. 2008 წლის 21 მარტს, მწვანე ზონაში ხრისტოფიასი და ჩრდილოეთ კვიპროსის პრეზიდენტი მეჰმედ ალი თალათი ერთმანეთს შეხვდნენ და მოლაპარაკებების ახალი რაუნდი ოფიციალურად დაიწყო. კეთილი ნების გამოხატულების სახით, მხარეებმა, [[ნიქოზია]]ში, [[1974]] წლის შემდეგ დაცარიელებული ლედრას ქუჩის გახსნის გადაწყვეტილება მიიღეს. გაეროს სპეციალურ წარმომადგენლად ავსტრალიელი დიპლომატი ალექსანდერ დაუნერი დაინიშნა. მოლაპარაკებების პირველ ეტაპზე გარკვეული შეთანხმებები მიღწეულ იქნა, 2008 წლის 1 ივლისს, მხარეები ერთიანი მოქალაქეობის და სუვერენობის შესახებ შეთანხმდნენ კიდეც. თუმცა მოლაპარაკებები მალევე ჩიხში შევიდა, რადგანაც თალათს სურდა მოლაპარაკებები ანანის გეგმის პირობების იმპლემენტაციასთან დაკავშირებით გაგრძელებულიყო, რაც, იმის გათვალისწინებით, რომ ბერძენმა კვიპროსელებმა ანანის გეგმას რეფერენდუმზე მხარი არ დაუჭირეს, ხრისტოფიასისთვის პოლიტიკურად სარისკო ნაბიჯი იყო. მოლაპარაკებების პირველი რაუნდი [[2010]] წლამდე, ჩრდილოეთ კვიპროსის პრეზიდენტად დერვიშ ეროღლუს არჩევამდე გაგრძელდა და მიუხედავად შეთანხმებებისა საბაზისო საკითხებზე, ძალიან მცირე რეალური წინსვლა დაფიქსირდა.განსხვავებით თალათისაგან, დერვიშ ეროღლუ, კვიპროსის გაერთიანების საკითხს უფრო სკეპტიკურად უყურებდა და ამ კუთხით, მეტი მხარდაჭერა ჰქონდა ჩრდილო კვიპროსის თურქეთიდან გადმოსახლებულ მოქალაქეებს შორის. მიუხედავად ამისა, არჩევნების შემდეგ, მან ღიად აღნიშნა, რომ მზად იყო მოლაპარაკებები გაეგრძელებინა იქ, სადაც მისი წინამორბედი შეჩერდა. მოლაპარაკებები 2012 წლამდე გაგრძელდა, თუმცა მცირე პროგრესით და საბოლოოდ, [[2012]] წლის ივნისში, მხარეების მიერ ერთმანეთისაკენ მიმართული ბრალდებებით, უშედეგოდ დასრულდა. 1 უკმაყოფილება გამოთქვა გაეროს გენერალურმა მდივანმა ბან გი-მუნმაც, რომელმაც განაცხადა, რომ მოლაპარაკებებში არანაირი პროგრესი არ შეინიშნებოდა. [[2013]] წლის 11 თებერვალს ალექსანდერ დაუნერი, იმ მიზეზით, რომ კონფლიქტიდან გამოსავალი ჯერ კიდევ ძალიან შორს იყო გადადგა, მის გადადგომას კვიპროსის თურქული და ბერძნული მხარეების ლიდერების ერთობლივი განცხადება მოჰყვა, რომ ისინი მზად არიან გააგრძელონ სამშვიდობო მოლაპარაკებები. == კვიპროსის პრობლემა 2014 წლიდან დღემდე == [[2014]] წლისათვის კვიპროსის გაერთიანებასთან დაკავშირებით გამოიკვეთა ტენდენცია, რომ მოლაპარაკებების ახალი რაუნდი იწყებოდა კუნძულის რომელიმე ნაწილში ხელისუფლების ცვლილებასთან ერთად, მაგრამ, შიდა და საგარეო ფაქტორების გამო, მოლაპარაკების ყველა რაუნდი უშედეგოდ სრულდებოდა. [[2014]] წლის 11 თებერვალს, მოლაპარაკებები ამჯერად [[დერვიშ ეროღლუ]]სა და სამხრეთ კვიპროსის ახლად არჩეულ პრეზიდენტ [[ნიკოს ანასტასიადესი|ნიკოს ანასტასიადესს]] შორის განახლდა და გამოქვეყნდა ორმხრივი დეკლარაციაც, სადაც ორივე მხარე კიდევ ერთხელ უსვამდა ხაზს, რომ ისინი მიზნად ისახავენ კუნძულის გაერთიანებას ორი თანასწორუფლებიანი პოლიტიკური ერთეულის ფედერაციულ რესპუბლიკად და რომ „არცერთი საკითხი არ არის შეთანხმებული, მანამ, სანამ ყველა მათგანთან დაკავშირებით შეთანხმება არ იქნება მიღწეული“. მოლაპარაკებების გაგრძელებას მხარდაჭერა გამოუცხადეს საბერძნეთის და თურქეთის ხელისუფლებებმა. მხარდაჭერა გამოხატა [[კვიპროსის მართლმადიდებელი ეკლესია|კვიპროსის მართლმადიდებელი ეკლესიის]] მეთაურმა მთავარეპისკოპოსმა [[ქრიზოსტომოს II (კვიპროსის მთავარეპისკოპოსი)|ქრიზოსტომოსმაც]]. 14 თებერვალს მოლაპარაკებების ახალი ეტაპი დაიწყო, რომლებსაც ბერძნული მხრიდან ანდრეას მავროიანისი, ხოლო თურქული მხრიდან კუდრეთ ოზერსაი წარმართავდნენ. პირველივე შეხვედრაზე მათ გადაწყვიტეს, რომ მოლაპარაკებების ახალი ეტაპი საბერძნეთსა და თურქეთში ვიზიტებით დაიწყებოდა. [[2015]] წელს ჩრდილოეთ კვიპროსის პრეზიდენტად [[მუსტაფა აქინჯი]] აირჩიეს. 2015 წლის 15 მაისს მუსტაფა აქინჯიმ და სამხრეთ კვიპროსის პრეზიდენტი ნიკოს ანასტასიადისმა პირველი ოფიციალური შეხვედრა გამართეს და შედეგად, კეთილი ნების და კვიპროსის რეუნიფიკაციისადმი მხარდაჭერის გამოსახატად, ჩრდილოეთ კვიპროსმა სამხრეთ კვიპროსთან სავიზო რეჟიმი გააუქმა. მიუხედავად წინგადადგმული ნაბიჯებისა და მოლაპარაკებებისა, რომლებიც აქტიურად გრძელდებოდა 2015-2017 წლებში, მხარეებმა კვლავ ვერ მოახერხეს მიეღწიათ კომპრომისისათვის - თურქები აუცილებელ პირობად აყენებდნენ როტაციულ საპრეზიდენტო სისტემას და ორზონიან მოდელს, რასაც ბერძნები ეწინააღმდეგებოდნენ. პრობლემა იყო ომის შემდგომ მიტოვებული ქონების საკითხიც. სიტუაცია განსაკუთრებით დაიძაბა მას შემდეგ, რაც თურქეთმა ხმელთაშუა ზღვის ტერიტორიულ წყლებში, ჩრდილო კვიპროსის სანაპიროსთან, გაზის საბადოების ძებნა დაიწყო. თურქეთის ეს ნაბიჯი დაგმო ევროსაბჭოს პრეზიდენტმა [[დონალდ ტუსკი|დონალდ ტუსკმა]], ხოლო [[ეგვიპტე]]მ, კვიპროსმა და საბერძნეთმა ერთობლივი დეკლარაციით განაცხადეს, რომ თურქეთის ეს ნაბიჯი საერთაშორისო სამართალს ეწინააღმდეგება. საპასუხოდ, თურქეთმა განაცხადა, რომ საჭიროების შემთხვევაში მზადაა საკუთარი ინტერესები სამხედრო ძალის გამოყენებით დაიცვას და [[2019]] წლის დეკემბერში, ჩრდილოეთ კვიპროსზე საბრძოლო უპილოტო საფრენი აპარატი განათავსა. == კვიპროსის პრობლემის სამომავლო პერსპექტივები == დღეისთვის საკითხის მკვლევარების, კვიპროსის და საერთაშორისო საზოგადოების ნაწილში პოპულარულია აზრი, რომ კვიპროსის ორ ნაწილად დაყოფა ანუ არსებული სტატუს-კვოს იურიდიული აღიარება, პრობლემის მოგვარების ყველაზე ეფექტიანი გზაა. ამის მიზეზი, მოლაპარაკებების პროცესში, განსაკუთრებით ბერძნული მხარის უკომპრომისო პოზიციაა. მიუხედავად ამისა, საერთაშორისო საზოგადოების ოფიციალური პოზიცია კვლავ კვიპროსის გაერთიანებისაკენ არის მიმართული და მსოფლიო ლიდერებმა არაერთხელ გამოუცხადეს მხარდაჭერა კვიპროსის გაერთიანების გეგმას, თუმცა კონფლიქტი დღემდე გაყინულია და [[თურქეთი|თურქეთის]] საგარეო პოლიტიკაში ცვლილებების გათვალისწინებით, გაურკვევლობა გრძელდება. == ლიტერატურა == *Clement Dodd – The History and The Politics of the Cyprus Conflict, Palgrave Mcmillan, (2010), ISBN 978-0-230-24211-1 *Douglas Brinkley – The Cyprus Question: Dean Acheson as Mediator, The Journal of Helenic Diaspora, Vol. XV, N3-4, Fall-Winter 1988 *Gallia Lindenstrauss - Moving Ahead in Cyprus, Looking Back at the Failure of the Annan Plan, Strategic Assessment, Vol. 10, No. 4, თებერვალი 2008 *James Edward Miller – The United States and the Making of Modern Greece, History & Power 1950-1974, The University of North Carolina Press, (2009), ISBN 978-0-8078-3247-9 *James Ker-Lindsay – The Cyprus Problem: What Everyone Needs to Know, Oxford University Press, (2011). ISBN 978-0-19-975716-9 *Michalis Stavrou Michael – Resolving the Cyprus Conflict: Negotiating History, Palgrave Macmillan, (2009), ISBN: 978–0–230–62002–5 *Norma Salem(Eds.) – Cyprus, A Regional Conflict and its Resolution, Pallgrave-Macmillan, 1992, ISBN 978-1-349-12783-2 *Robert Holland– Britain and the Revolt in Cyprus: 1954-1959, Oxford University Press, (1999). ISBN 0-19-820538-4 *Sibel Akgün, – Türk Mukavemet Teşkilatı, Doctoral Thesis, University of Ankara, (2009) *Stanley Mayes– Makarios: a Biography, Pallgrave-Mcmillan, (1981), ISBN 978-1-349-16502-5 *Tabitha Morgan– Sweet and Bitter Island: a History of the British in Cyprus, I.B. Tauris, (2010), ISBN: 978 1 84885 329 4 *Umut Gürses – Kıbrıs Türktür Cemiyeti ve Faaliyetleri, Master’s Thesis, University of Ankara, (2014), *William Mallinson – Cyprus, a Modern History, I. B. Taurus, (2005), ISBN 1 85043 580 4 ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1021835.stm Timeline – Cyprus (BBC)] * [http://www.un.int/cyprus/resolut.htm UN resolutions list on the Cyprus issue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070605191416/http://www.un.int/cyprus/resolut.htm |date=2007-06-05 }} * [http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/G04/138/11/PDF/G0413811.pdf?OpenElement Recent U.N. document: The question of human rights in Cyprus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060109194918/http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/G04/138/11/PDF/G0413811.pdf?OpenElement |date=2006-01-09 }} * [http://www.moi.gov.cy/moi/pio/pio.nsf/a_problem_en/a_problem_en?OpenDocument Aspects of the Cyprus Problem from The Republic of Cyprus Press and Information Office] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190520042546/http://www.moi.gov.cy/moi/pio/pio.nsf/a_problem_en/a_problem_en?OpenDocument |date=2019-05-20 }} * [http://www.kibris.gen.tr?OpenDocument A detailed Cyprus Problem site from The TFSC and Turkey] * [http://aegeantimes.net/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1043 Kissinger’s Secret Phone Calls Concerning Cyprus English translation of Eleftherotypia article] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110605031517/http://aegeantimes.net/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1043 |date=2011-06-05 }} * [http://ec.europa.eu/enlargement/turkish_cypriot_community/index_en.htm EU task-force on the Turkish Cypriot community] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101210081344/http://ec.europa.eu/enlargement/turkish_cypriot_community/index_en.htm |date=2010-12-10 }} * [http://www.turkishweekly.net/editorial.php?id=31 Cyprus and Turkey’s EU Process] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303214333/http://www.turkishweekly.net/editorial.php?id=31 |date=2016-03-03 }} A Summary of the Problem from Turkish Perspective * [http://www.lobbyforcyprus.org Lobby for Cyprus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191227213702/http://www.lobbyforcyprus.org/ |date=2019-12-27 }} * [http://www.cyprus1974.org The Displaced Greek Communities of Cyprus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110725214347/http://www.cyprus1974.org/ |date=2011-07-25 }} * [http://uk.reuters.com/article/worldNews/idUKL0872598520070308?pageNumber=2 Greek Cypriots begin removing Nicosia barrier] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201031150226/http://uk.reuters.com/article/worldNews/idUKL0872598520070308?pageNumber=2 |date=2020-10-31 }} * [http://www.smh.com.au/news/world/greek-cypriots-tear-down-nicosias-dividing-wall/2007/03/09/1173166948015.html Greek Cypriots tear down Nicosia's dividing wall] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:კვიპროსის ისტორია]] [[კატეგორია:კვიპროსის კონფლიქტი| ]] nl93sokeozg97c7e3bff6la557h3k20 4828365 4828363 2025-07-08T07:57:02Z Jaba1977 3604 დაემატა [[კატეგორია:კვიპროსის საგარეო ურთიერთობები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828365 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Cyprus SBAsInRed.png|მინი|300პქ|კვიპროსის გაყოფა ჩრდილოეთ და სამხრეთ ნაწილებად [[მწვანე ხაზი (კვიპროსი)|ბუფერული ზონით]], ვარდისფერით კი [[აკროტირი და დეკელია]].]] '''კვიპროსის კონფლიქტი''' — ტერიტორიული კონფლიქტი კვიპროსელ ბერძნებსა და კვიპროსელ თურქებს შორის. კუნძულზე დიდი ბრიტანეთის სამხედრო კონტინგენტის შესვლის შემდეგ ეს დაპირისპირება განიხილებოდა, როგორც „კონფლიქტი კვიპროსელ და ბრიტანელ ხალხებს შორის“. ამჟამად ამ კონფლიქტის მოგვარებაში ჩართულია [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]] და [[ევროპის კავშირი]]. [[1960]] წელს კვიპროსმა დამოუკიდებლობა მიიღო დიდი ბრიტანეთისაგან, რომელიც ქვეყანას ფლობდა ჯერ კიდევ [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] მეორე ნახევრიდან. დიდმა ბრიტანეთმა დამოუკიებლობის მინიჭების შემდეგ კუნძულზე დაიტოვა ორი სამხედრო ბაზა, რომლებიც მდებარეობდა ქალაქების, [[აკროტირი და დეკელია|აკროტირისა და დეკელიის]] მახლობლად. ახალი კონსტიტუციის თანახმად, ქვეყანაში აღიარეს ორი თემის არსებობა: ბერძნული — 80 % და თურქული — 18 %. სახელმწიფოს ძირითად დოკუმენტში ცაწერილმა ამ მუხლმა მაშინვე აღაშფოთა თურქულენოვანი საზოგადოება. [[1963]] წელს ორივე მხარეს განხორციელებულმა ეთნიკურმა წმენდამ სიტუაცია დაძაბა. [[1964]] წელს ვითარების დარეგულირების მოტივით კუნძულზე განათავსეს [[გაერო]]ს სამშვიდობო ძალები, რომლებიც კუნძულზე 10 წელი დარჩნენ. [[1974]] წლის 15 ივლისს კვიპროსში განხორციელდა სახელმწიფო გადატრიალება, რომლის შედეგადაც ტერორისტულმა ორგანიზაციამ [[კვიპროსის გათავისუფლების ეროვნული ორგანიზაცია|EOKA-მ]] დაამხო პრეზიდენტ [[მაკარიოს III|მაკარიოს III-ის]] ხელისუფლება. თურქეთის ხელისუფლება თავიანთი ინტერესების ხელყოფისაგან დასაცავად 30 სამხედრო კორპუსით შეიჭრა კუნძულზე და დაიკავა ქვეყნის 35 %. კვიპროსი გაიყო ჩრდილოეთ თურქულ და სამხრეთ ბერძნულ ნაწილებად. კონფლიქტური მხარეები ერთმანეთისაგან გაიყო ე. წ. [[მწვანე ხაზი (კვიპროსი)|„მწვანე ხაზით“]] — [[გაერო]]ს ბუფერული ზონით. გამყოფი ხაზით გადაადგილება თითქმის შეუძლებელი გახდა. ბერძნულ და თურქულ თემებს შორის შეიქმნა ფიზიკური და სოციალური ბარიერები. [[1983]] წელს ჩრდილოეთმა ნაწილმა გამოაცხადა დამოუკიდებლობა და შეიქმნა [[ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკა]], რომელსაც დღემდე თურქეთის გარდა არვინ არ აღიარებს. [[XXI საუკუნე|XXI საუკუნის]] დასაწყისში [[გაერო]]ს ინიციატივით დაიწყო კონფლიქტის საბოლოო მოგვარებისათვის ზრუნვა. [[2004]] წლის 24 აპრილს კიპროსზე გაიმართა რეფერენდუმი კუნძულის გაერთიანების შესახებ. კვიპროსელი ბერძნების 75 %-მა და კვიპროსელი თურქების 35 %-მა [[ანანის გეგმა]]ს, რომელიც ბრიტანული დიპლომატიის მიერ იყო მომზადებული მხარი არ დაუჭირა. [[2004]] წელსვე კვიპროსი გახდა [[ევროპის კავშირი]]ს წევრი. თუმცა ევროკავშირის წევრი მხოლოდ ქვეყნის სამხრეთი ნაწილი გახდა. [[2005]] წელს ევროკავშირში თურქეთის გაწევრიანებასთან დაკავშირებულ მოლაპარაკებებზე, ევროკომისია ითხოვდა თურქეთის მიერ კვიპროსის სუვერენიტეტის ცნობას. [[2008]] წელს საპრეზიდენტო არჩევნებში [[დიმიტრის ქრისტოფიასი|დიმიტრის ქრისტოფიასმა]] გაიმარჯვა, რომელიც ჯერ კიდევ წინასაარჩევნო პერიოდში პირდებოდა მოსახლეობას, რომ განაახლებდა მოლაპარაკებებს კვიპროსის თურქულ თემთან. 21 მარტს ნიქოზიის ბუფერულ ზონაში გაიმართა მოლაპარაკება [[ჩრდილოეთი კვიპროსი]]ს ლიდერ [[მეჰმედ ალი თალათი]]სთან. [[2008]] წლის 3 აპრილს ნიქოზიის ქუჩებში აიღეს ბარიერები, რომელიც განთავსებული იყო [[1960]] წლიდან. [[2008]] წლის გაზაფხული-ზაფხულის განმავლობაში კვლავ მიმდინარეობდა მოლაპარაკებები. 1 ივნისს უკვე მიიღეს ერთიანი მოქალაქეობისა და სუვერენიტეტის კონცეფცია. სექტემბერში პრეზიდენტმა ქრისტოფიასმა გამოაცხადა ნიქოზიის დემილიტარიზაცია. შემოდგომაზე შეთანხმდნენ მმართველობის ერთიანი ფედერალური ორგანოების ჩამოყალიბებაზე. დაიგეგმა გაერთიანების გეგმის ორივე თემში რეფერენდუმზე გატანა. [[2011]] წელს კვიპრსსა და თურქეთს შორის გაიმართა დავა, რომლის მიზეზიც გახდა კვიპროსის გეგმა დაეწყო ჩრდილოეთ კვიპროსში ნახშირწყალბადების საბადოს ათვისება. თურქეთი თვლიდა, რომ ეს იყო ჩრდილოეთ კვიპროსის უფლება და დაიმუქრა კონფლიქტის სამხედრო მოგვარებით. [[2014]] წელს განახლდა მოლაპარაკებები კვიპროსის ორ თემს შორის. [[2014]] წლის 11 თებერვალს პრეზიდენტმა [[ნიკოს ანასტასიადესი|ნიკოს ანასტასიადესმა]] და ჩრდილოეთ კვიპროსის ლიდერმა [[დერვიშ ეროღლუ]]მ მიიღეს ერთობლივი დეკლარაცია. დეკლარაციის მიღებას მიესალმა [[ევროპის კავშირი]]ც<ref name="EUObs_Big">{{cite news |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |title=Big expectations as Cyprus peace talks restart |url=http://euobserver.com/foreign/123097 |newspaper=[[EUobserver]] |location=Brussels |date=11 February 2014 |accessdate=23 February 2014 }}</ref>. რეაქცია კვიპროსელი ბერძნების პარტიებს შორის განსხვავებული იყო. ოპოზიციურმა [[კვიპროსის მშრომელი ხალხის პროგრესული პარტია|მშრომელი ხალხის პროგრესულმა პარტიამ]] განაცხადა, რომ მიესალმება დეკლარაციას<ref>{{cite news |last=Morley |first=Nathan |date=11 February 2014 |title=Cyprus peace talks resume after two-year break |url=http://www.dw.de/cyprus-peace-talks-resume-after-two-year-break/a-17424693 |newspaper=[[Deutsche Welle]] |accessdate=23 February 2014 }}</ref>. თუმცა ნიკოლას პაპადოპულოსი, რომელიც კოალიციაში იყო მოქმედ პრეზიდენტთან წინააღმდეგი წავიდა დეკლარაციისა და [[2014]] წლის 27 თებერვალს კოალიცია დატოვა. == წინაპირობები == კვიპროსის კონფლიქტი, თანამედროვე სახით, იწყება [[1878]] წელს, [[დიდი ბრიტანეთი|ბრიტანეთის]] მიერ კვიპროსის დაპყრობით. თავდაპირველად, კონფლიქტს კვიპროსის პოლიტიკურ მომავალის შესახებ აზრთა სხვადასხვაობის ფორმა ჰქონდა, თუმცა მოგვიანებით იგი კუნძულის თურქ და ბერძენ მოსახლეობას შორის პოლიტიკურ და შეიარაღებულ, ეთნიკურ დაპირისპირებად გარდაიქმნა. კვიპროსის ბერძენ და თურქ მოსახლეობას შორის არსებული კონფლიქტი კიდევ უფრო გაართულა იმ ფაქტმა, რომ [[1959]] წელს, ციურიხ-ლონდონის შეთანხმებით, კუნძულის პოლიტიკურ სტატუსს - ამ შემთხვევაში, დამოუკიდებელ და ერთიან სახელმწიფოს, ჰყავდა გარანტორები - [[თურქეთი]], [[საბერძნეთი]] და [[დიდი ბრიტანეთი]]. სამი გარანტორიდან ორს - თურქეთი და საბერძნეთი, მეცხრამეტე საუკუნიდან დღემდე, დაპირისპირების ხანგრძლივი ისტორია აქვთ. კონფლიქტი, დღევანდელ ფაზაში შევიდა 1974 წელს, როდესაც თურქეთის შეიარაღებულმა ძალებმა დაიკავეს კვიპროსის ტერიტორიის ერთი მესამედი კუნძულის ჩრდილოეთში და იქ, მოგვიანებით [[ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკა]] ჩამოაყალიბეს, რომლის დამოუკიდებლობასაც დღემდე მხოლოდ თურქეთი აღიარებს. საერთაშორისო საზოგადოება მიიჩნევს, რომ ჩრდილოეთ კვიპროსი არის თურქეთის არმიის მიერ ოკუპირებული, კვიპროსის რესპუბლიკის კანონიერი ტერიტორია. === კვიპროსის ისტორია დამოუკიდებლობამდე === კვიპროსი არის ტერიტორია, რომელიც უძველესი პერიოდიდან დასახლებულია და სხვადასხვა დროს შედიოდა [[ასირი|ასირიული]], [[სპარსეთი|სპარსული]] და [[ეგვიპტე|ეგვიპტური]] სახელმწიფოების საზღვრებში. ბერძნულენოვანმა ხალხებმა კუნძულზე დასახლება დაახლოებით ძვ. წ. 1100 წლისთვის დაიწყეს, და ამ თარიღის შემდეგ, კვიპროსი სხვადასხვა დროს შედიოდა ასურელთა, სპარსელთა, ფარაონული და პტოლემეანთა ეგვიპტის, მაკედონიის და ბოლოს, რომის იმპერიის საზღვრებში. რომის იმპერიის დაშლის შემდეგ კუნძული [[აღმოსავლეთ რომის იმპერია|აღმოსავლეთ რომის იმპერიის]] - ბიზანტიის კონტროლის ქვეშ აღმოჩნდა და მას შემდეგ, კუნძულზე, ბერძნები დიდი ხნის მანძილზე დომინანტურ კულტურულ და პოლიტიკურ ძალას წარმოადგენდნენ. [[ისლამი]] კვიპროსზე პირველად [[649]] წელს, ომაიანების შემოჭრასთან ერთად გამოჩნდა - [[ომაიანები|ომაიანებმა]] დაიპყრეს კვიპროსი და დაახლოებით 40 წლის განმავლობაში - [[688]] წლამდე კუნძულს ისინი განაგებდნენ, 688 წელს კი კვიპროსი, არაბულ-ბიზანტიური შეთანხმების საფუძველზე, ამ ორი ძალის მიერ ერთობლივად მართულ ტერიტორიად იქცა, რომლისგან შეკრებილი გადასახადებიც ორ იმპერიას შორის თანაბრად ნაწილდებოდა. მიუხედავად ბიზანტიის მცდელობებისა, ეს სტატუს-ქვო დაახლოებით სამასი წლის განმავლობაში გაგრძელდა და ბიზანტიის იმპერიამ მხოლოდ 965 წელს მოახერხა კვიპროსზე კონტროლის სრულად აღდგენა. 1184 წელს კვიპროსის გუბერნატორი ისააკ ანგელოსი აუჯანყდა ბიზანტიის იმპერიას, თუმცა არეული გეოპოლიტიკური ვითარებით ისარგებლეს ჯვაროსნებმა და 1191 წელს, ინგლისის მეფემ რიჩარდ I-მა, რომელიც ჯვაროსნული ლაშქრობის მონაწილე იყო, სტრატეგიული მოსაზრებებით კუნძული დაიკავა. ჯვაროსნების შემოსვლის შედეგად, კუნძულზე კვიპროსის სამეფო შეიქმნა რომელსაც ფრანგული წარმოშობის ლუზინიანთა დინასტია მართავდა. კვიპროსის სამეფომ 1489 წლამდე იარსება. 1489 წელს კვიპროსი ვენეციელების ხელში გადავიდა და მათ განმგებლობაში 1571-1572 წლებამდე, კუნძულის ოსმალეთის მიერ დაპყრობამდე დარჩა. ოსმალეთ-ვენეციის ომების შედეგად [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] კუთვნილებად ქცეულ კუნძულზე, ოსმალეთის მმართველობა მეცხრამეტე საუკუნემდე გაგრძელდა. კვიპროსის თანამედროვე მდგომარეობას საფუძველი 1878 წელს, ბრიტანეთის და ოსმალეთის იმპერიებს შორის დადებული კვიპროსის შეთანხმებით ჩაეყარა - ამ შეთანხმების საფუძველზე, შესაძლო რუსული აგრესიისაგან დაცვის სანაცვლოდ, ოსმალეთის იმპერიამ კვიპროსი, როგორც სტრატეგიული წერტილი, დროებით მართვისათვის ბრიტანეთს გადასცა. ეს მდგომარეობა პირველ მსოფლიო ომამდე - ოსმალეთის იმპერიის ცენტრალური ქვეყნების მხარეს, [[ანტანტა|ანტანტის]] წინააღმდეგ ომში ჩართვამდე გაგრძელდა; 1914 წელს ბრიტანეთის იმპერიამ ოფიციალურად დაიკავა კვიპროსი და იგი ბრიტანეთის კოლონიურ ტერიტორიად გამოაცხადა. === კვიპროსი ბრიტანეთის კოლონიური მმართველობის პერიოდში (1914 – 1955) === კვიპროსზე ბრიტანული მმართველობის დამყარებას კუნძულის ბერძნული მოსახლეობა დადებითად შეხვდა. ბერძნების ამ განწყობას განაპირობებდა მათი იმედები, რომ ბრიტანეთი ადრე თუ გვიან დააკმაყოფილებდა მათ სურვილს და კუნძულს საბერძნეთს გადასცემდა. ბერძნების იმედები კიდევ უფრო გააქტიურდა მას შემდეგ, რაც არაერთი აჯანყების და ავტონომიასთან დაკავშირებული ექსპერიმენტის კვალდაკვალ, ხმელთაშუა ზღვის მეორე მნიშვნელოვანი კუნძული ეთნიკურად ბერძნული მოსახლეობით - [[კრეტა]], 1912 წელს [[საბერძნეთი|საბერძნეთის]] ნაწილი გახდა. ბრიტანეთის იმპერიაც, თავის მხრივ, კვიპროსის საბერძნეთისათვის გადაცემის იდეას სერიოზულად განიხილავდა და 1914 წელს, პირველ მსოფლიო ომში ანტანტის მხარეს ჩართვის სანაცვლოდ, საბერძნეთის ხელისუფლებას კვიპროსი პირდაპირ შესთავაზა, თუმცა საბერძნეთის ხელისუფლების უარყოფითი დამოკიდებულების გამო, ეს გარიგება ჩაიშალა. მიუხედავად საბერძნეთის მთავრობის ამ გადაწყვეტილებებისა, [[პირველი მსოფლიო ომი]] შემდეგ თურქეთში განვითარებული მოვლენების შედეგად, რამაც ძალიან დააზარალა თურქეთის ბერძნული მოსახლეობა, კვიპროსში ძალიან გაძლიერდა - ენოზისის - საბერძნეთთან გაერთიანების იდეა. ენოზისს ბერძნების უმრავლესობა მხარს უჭერდა, თურქების დიდი ნაწილი კი ეწინააღმდეგებოდა. კვიპროსელების განწყობების მიუხედავად, როგორც საბერძნეთის,3 ისე თურქეთის4 ხელისუფლებები არსებული სტატუს-კვოს შენარჩუნებას უჭერდნენ მხარს და ამისათვის ფორმალური ნაბიჯებიც გადადგეს. მიუხედავად საბერძნეთის და [[თურქეთი|თურქეთის]] ხელისუფლებების პოზიციებისა, ურბანიზებულ კვიპროსში, როგორც თურქულ, ისე ბერძნულ მოსახლეობაში აქტიურად ვრცელდებოდა ნაციონალისტური იდეები, რომლებიც თურქებში [[ქემალიზმი|ქემალიზმის]], ხოლო ბერძნებში ენოზის იდეოლოგიური გავლენით ყალიბდებოდა. კვიპროსის ისტორიაში გარდატეხის წერტილად 1931 წელი იქცა, რამდენიმე წლით ადრე არჩეულ, ბერძენი და თურქი წევრებისაგან შემდგარ პარლამენტში, ბრიტანელი გუბერნატორის მიერ შემოთავაზებული კანონპროექტი გადასახადების დროებითი ზრდის შესახებ, ბერძენი და თურქი დეპუტატების ერთობლივი ძალებით იქნა ჩაგდებული, ამის საპასუხოდ, გუბერნატორმა გამოიყენა საკუთარი საგანგებო უფლებები და კანონპროექტი პარლამენტის გვერდის ავლით გაიტანა. გუბერნატორის ამ ნაბიჯს კვიპროსის მოსახლეობის დიდი პროტესტი მოჰყვა, რითაც ისარგებლეს ენოზის მომხრე ბერძნებმა და 1931 წლის 21 ოქტომბერს, ეკლესიის ზარების რეკვით და ბერძნული დროშებით საპროტესტო აქცია მოაწყვეს. საპროტესტო აქციები მასობრივ არეულობებში გადაიზარდა, რასაც მსხვერპლი და ბრიტანეთის ხელისუფლების მიერ კუნძულზე საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადება მოჰყვა; ასევე, ამან კუნძულის ბერძნულ მოსახლეობაში ენოზისთან დაკავშირებით შექმნა კონსენსუსი რომელმაც, ამ იდეის ქვეშ გააერთიანა ორი პოლიტიკურად ძალიან განსხვავებული ძალა - კუნძულის მართლმადიდებლური ეკლესია და კვიპროსის კომუნისტური პარტია. მეორე მსოფლიო ომმა კვიპროსის პრობლემა დროებით უკანა პლანზე გადასწია, რამაც ბრიტანეთის ხელისუფლებას მისცა საშუალება ჩაეთვალა რომ კუნძულზე არსებული კონფლიქტი მინავლდა. [[1946]] წელს ბრიტანეთის ხელისუფლებამ აღადგინა კუნძულის გარკვეული პოლიტიკური უფლებები და [[1931]] წლის მოვლენების შედეგად გადასახლებულ პოლიტიკურ ფიგურებს კუნძულზე დაბრუნების ნება მისცა. ბერძნულ მოსახლეობაში ენოზისის იდეის პოპულარობის ზრდას, თურქი კვიპროსელების რეაქცია მოჰყვა, რომელთა შორისაც გაჩნდა ტაქსიმის ანუ კვიპროსის ორ - თურქულ და ბერძნულ ნაწილებად დაყოფის იდეა, რაზეც, ეთნიკური ფაქტორის გარდა მნიშვნელოვან გავლენას ახდენდა თურქეთში მზარდი ანტიკომუნიზმი, რის გაძლიერებას კვიპროსში ხელი შეუწყო იმანაც, რომ ომის შემდგომ კვიპროსში ბერძნული პოლიტიკური პარტიებიდან ყველაზე გავლენიანი კომუნისტური - მუშათა პროგრესული პარტია (AKEL) იყო. არანაკლები იყო ანტიკომუნიზმის გავლენა ენოზის მომხრე ბერძნებზეც - იმ პერიოდში საბერძნეთში კომუნისტურ და ანტიკომუნისტურ ძალებს შორის მიმდინარე სამოქალაქო ომმა კვიპროსელ ბერძნებზეც მოახდინა გავლენა. ენოზის მთავარი მხარდამჭერი, კვიპროსის მართლმადიდებელი ეკლესია გახლდათ და სწორედ მისი მოთავეობით მოეწყო არაოფიციალური პლებისციტი მხოლოდ კვიპროსელი ბერძნების მონაწილეობით ენოზისთან დაკავშირებით. მანამდე კი, ეთხოვა ბრიტანეთის ხელისუფლებას ნებართვა, რომ კუნძულზე იგივე საკითხზე რეფერენდუმი ჩატარებულიყო, თუმცა ბრიტანეთის მთავრობამ ეს თხოვნა უარყო.9 პლებისციტში გამოყენებული ხმების 95% ენოზის სასარგებლოდ იყო გამოყენებული, რამაც კუნძულის თურქულ მოსახლეობაში მკვეთრად უარყოფითი რეაქცია გამოწვია, თურქეთში კი აქტიურად შეუწყო ხელი დისკუსიებს იმ სტრატეგიულ მნიშვნელობაზე რომელსაც კვიპროსს თურქეთისთვის გააჩნდა; დაჩქარდა კვიპროსის თურქული მოსახლეობის მიერ კულტურული და პოლიტიკური ორგანიზაციების ფორმირების პროცესიც - მაგალითად, რეფერენდუმიდან რამდენიმე თვის შემდეგ - 1950 წლის 4 აგვისტოს, სტამბოლში კვიპროსის დაცვის საზოგადოება დაარსდა.10 თავდაპირველი ყოყმანის მიუხედავად, თურქეთის ხელისუფლებამაც, კუნძულზე სიტუაციის დაძაბვასთან ერთად, კვიპროსელი თურქების ღია მხარდაჭერა დაიწყო და 1954 წელს, გაერთიანებული ერების ანსამბლეაზე, საბერძნეთის ინიციატივით ჩატარებული კენჭისყრის შემდეგ, კვიპროსის თემა უკვე თურქეთ-საბერძნეთს შორის არსებულ პრობლემად იქცა.11 თურქმა და ბერძენმა კვიპროსელებმა გასამხედროებული ფორმირებების ჩამოსაყალიბებლად ნაბიჯების გადადგმა დაიწყეს. === კვიპროსის ეროვნულ-გამათავისუფლებელი ორგანიზაციის და თურქული წინააღმდეგობის მოძრაობის ფორმირება === 1940-1950-იანი წლების კვიპროსის პოლიტიკურ სიტუაციაში, კვიპროსის ბერძნული მოსახლეობის დე-ფაქტო ლიდერი კვიპროსის მართლმადიდებლური ეკლესიის მმართველი - მთავარეპისკოპოსი [[მაკარიოს III]] გახდა, რომელიც ამ პერიოდში ენოზის მხარდამჭერი იყო და ამ კონტექსტში, თანამშრომლობდა საბერძნეთის არმიის კვიპროსელ ოფიცერ გეორგიოს გრივასთან, ეს თანამშრომლობა არაერთგვაროვანი იყო და მხარეების შეხედულებები ხშირად საკმაოდ განსხვავდებოდა. ბრიტანეთის ხელისუფლების მერყევმა პოლიტიკამ ხელი შეუწყო კვიპროსის ბერძნულ მოსახლეობაში პოლიტიკური სისტემის მიმართ რწმენის დაკარგვას და ამ კონტექსტში, როგორც მაკარიოსმა, ისე გრივასმა აქტიურად დაიწყეს ფიქრი წინააღმდეგობის ახალ, უფრო რადიკალურ მეთოდებზე. გრივასი, პარტიზანულ, ანტიკოლონიურ კამპანიას უჭერდა მხარს, მაკარიოსი კი ბრძოლის ძალადობრივ მეთოდებს სკეპტიკურად უყურებდა და მიუხედავად იმისა, რომ ეთანხმებოდა ბრძოლის რადიკალურ მეთოდებზე გადასვლის აუცილებლობას, თვლიდა რომ ფართომასშტაბიანი ძალადობა არ იყო მიზანშეწონილი. საბოლოოდ, გრივასმა, ენოზის იდეის განხორციელების მიზნით, კუნძულზე ადრე შეძენილი მხარდამჭერების გამოყენებით, 1955 წელს პარტიზანული ორგანიზაცია [[კვიპროსის გათავისუფლების ეროვნული ორგანიზაცია]] დააარსა და ბრიტანეთის ხელისუფლების წინააღმდეგ პარტიზანული ბრძოლის დაწყება გადაწყვიტა. ===1954-1959 წლების კონფლიქტი=== შეიარაღებული ბრძოლა 1955 წლის 1 აპრილს დაიწყო, ეოკამ ერთდროულად შეტევა მიიტანა კვიპროსის რამდენიმე ქალაქში არსებულ ბრიტანეთის ხელისუფლების კუთვნილ ობიექტებზე, რაც ბრიტანეთის ხელისუფლებისათვის მოულოდნელი იყო, ხოლო კვიპროსელ თურქებს შორის და თურქეთში მკვეთრად უარყოფითი რეაქციების მიზეზი გახლდა; ამის ერთ-ერთი მიზეზი იყო ისიც, რომ კვიპროსის ბრიტანულ პოლიციაში თურქები უმრავლესობას შეადგენდნენ. თურქეთი და კვიპროსელი თურქების ენოზის წინააღმდეგ გაერთიანდნენ და 1955 წელს, თურქეთში, მანამდე არსებული კვიპროსელი თურქების ორგანიზაციების გაერთიანების შედეგად საზოგადოება „კვიპროსი თურქულია“ (Kıbrıs Türktür Cemiyeti) დაარსდა. ხოლო 1957 წელს კვიპროსელმა თურქებმა თავიანთი პარტიზანული ორგანიზაცია თურქული წინააღმდეგობის მოძრაობა (Türk Mukavemet Teşkilatı) დაარსეს. ენოზის საწინააღმდეგოდ, კვიპროსელი თურქები მხარს უჭერდნენ ტაქსიმს ანუ კვიპროსის ეთნიკურ ნიადაგზე ნაწილად დაყოფას. === ბრიტანეთის ხელისუფლების რეაქცია და გზა დამოუკიდებლობისაკენ === ბრიტანეთის ხელისუფლების პირველი რეაქცია, თურქეთისა და საბერძნეთის დახმარებით, სიტუაციის განმუხტვის მცდელობა იყო, რომელიც საბოლოო ჯამში, [[1958]] წელს, „მესამე გზის“ ანუ დამოუკიდებელი კვიპროსის იდეის გარშემო კონცენტრირდა. ამ პოლიტიკის შედეგად, კუნძულის ბერძნული და თურქული მოსახლეობის მხრიდან მთავარეპისკოპოსმა მაკარიოსმა და ფაზილ ქუჩუქმა ხელი მოაწერეს აქტებს, რომლებიც ციურიხ-ლონდონის შეთანხმების სახელით გახდა ცნობილი. ამგვარად, ბრიტანეთის, [[თურქეთი|თურქეთის]] და [[საბერძნეთი|საბერძნეთის]] გარანტორობით, [[1960]] წელს კვიპროსი დამოუკიდებელი სახელმწიფო გახდა. ბრიტანეთმა შეინარჩუნა აკროტირის და დეკელიის სამხედრო ბაზები, კვიპროსზე განთავსდნენ ბერძნული და თურქული სამხედრო კონტინგენტები. ძალაში შევიდა ეთნიკურ ნიადაგზე დაფუძნებული ძალაუფლების გაყოფის მექანიზმი, რომლის მიხედვითაც პრეზიდენტი იქნებოდა ბერძენი, ვიცე-პრეზიდენტი თურქი, ორივე ერს ექნებოდა საკუთარი პარლამენტი და ასევე უნდა შექმნილიყო ეროვნული პარლამენტი, რომელიც ორივე ერის წარმომადგენლებისგან დაკომპლექტდებოდა. ქვეყნის პირველ პრეზიდენტად აირჩიეს [[მაკარიოსი]], რომელმაც ეს თანამდებობა დაიკავა თავის საეკლესიო თანამდებობასთან შეთავსებით და გააგრძელა კვიპროსის ეკლესიის ხელმძღვანელობა, ხოლო ვიცე-პრეზიდენტი გახდა ფაზილ ქუჩუქი. === დამოუკიდებლობის პერიოდი, საკონსტიტუციო და ეთნიკური კონფლიქტი (1960-1974) === დამოუკიდებლობის შემდგომ [[კვიპროსი]] საკმაოდ რთული პოლიტიკური სისტემით იმართებოდა, სადაც დიდი ძალაუფლება ჰქონდა ასევე მინისტრთა კაბინეტს, რომელიც ასევე ეთნიკური კვოტების მიხედვით, ბერძნული და თურქული მოსახლეობის ხვედრითი წილის გათვალისწინებით კომპლექტდებოდა. კვოტების მიხედვითვე განაწილდა მუნიციპალიტეტები, სასამართლო სისტემაში თანამდებობები და სხვა. ეს ყველაფერი, იმის გათვალისწინებით, რომ რეალურად ორივე მხარის საბოლოო მიზანი განსხვავებული იყო, ნაყოფიერ ნიადაგს ქმნიდა სისტემური კრიზისებისათვის, მით უფრო იმის გათვალისწინებით, რომ ორივე მხარის წარმომადგენლებს ჰქონდათ საშუალება ვეტოს უფლების გამოყენებით სისტემის პარალიზება მოეხდინათ. სისტემის პირველი სერიოზული კრიზისი [[1963]] წელს, კვიპროსის მიერ [[დამოუკიდებლობა|დამოუკიდებლობის]] მოპოვებიდან მესამე წელს მოხდა. ==== 1963-1964 წლების კრიზისი და ეთნიკური კონფლიქტის გამწვავება ==== ორ ეთნიკურ ჯგუფს შორის ერთ-ერთი მთავარი პრობლემა გადასახადების აკრეფასთან იყო დაკავშირებული. იმის გათვალისწინებით, რომ ამ პერიოდში კვიპროსის მოსახლეობის მხოლოდ 18% იყო [[თურქი]] მათ სერიოზული პრობლემები ჰქონდათ მათთვის გამოყოფილი განათლების სისტემის, პოლიციის თუ სხვა სახელმწიფო სერვისების დაფინანსებასთან დაკავშირებით, რადგანაც მათგან შეგროვილი გადასახადების ოდენობა უბრალოდ არ იყო საკმარისი. ეს კი ბერძენი კვიპროსელების დიდ უკმაყოფილებას იწვევდა. კრიზისი გაამწვავა ვიცე-პრეზიდენტ ქუჩუქის მიერ შეიარაღებული ძალების ფორმირების კანონპროექტზე ვეტოს დადებამაც, რის შედეგადაც, კვიპროსის შეიარაღებული ძალები ვერ ჩამოყალიბდა. არსებული პრობლემების მოგვარების მიზნით, მაკარიოსმა, 1963 წლის 3 ნოემბერს, 13 პუნქტის სახელით ცნობილი საკონსტიტუციო რეფორმის გეგმა წარმოადგინა; ამ გეგმის მიხედვით, ორ ეთნიკურ ჯგუფს შორის განაწილებული გარკვეული პოლიტიკური ფუნქციები ერთიან სისტემად რეორგანიზდებოდა, მათ შორის ადგილობრივი ხელისუფლებები და სასამართლო სისტემა, ასევე იცვლებოდა პრეზიდენტის და ვიცე პრეზიდენტის არჩევის წესი და უქმდებოდა ვეტოს უფლება; ასევე, საჯარო სექტორში ადრე არსებული კვოტა იცვლებოდა კვოტით მოსახლეობის რაოდენობის მიხედვით, რაც ნეგატიურ გავლენას ახდენდა კვიპროსელ თურქებზე. მაკარიოსის გეგმას ეწინააღმდეგებოდნენ როგორც თურქეთი და საბერძნეთი, ისე კვიპროსელი თურქებიც და საბოლოოდ, [[1963]] წლის 21 დეკემბერს, კვიპროსელი თურქების საპროტესტო გამოსვლები შეიარაღებულ დაპირისპირებაში გადაიზარდა, რომელიც 1964 წელსაც გაგრძელდა და საბოლოოდ, თურქეთის შეზღუდული ინტერვენციით დასრულდა. თურქეთის ფართო მასშტაბიანი ინტერვენციის თავის არიდების მიზნით მაკარიოსი დათანხმდა საერთაშორისო მედიაციას და შედეგად, დიდი ბრიტანეთის, [[საბერძნეთი|საბერძნეთისა]] და [[თურქეთი|თურქეთის]] ძალისხმევით, საკითხმა გაერთიანებულ ერებამდე მიაღწია, მიღწეული კონსენსუსის მიხედვით მაკარიოსის ხელისუფლება კვიპროსის ლეგიტიმურ წარმომადგენლად იქნა აღიარებული, გაერთიანებული ერების უშიშროების საბჭოს 186-ე რეზოლუციამ გაეროს ეგიდით სპეციალური სამშვიდობო კონტინგენტი ჩამოაყალიბა. ==== კონფლიქტის მოგვარების მცდელობები 1964-1974 წლებში ==== გაეროს სამშვიდობო კონტინგენტის ჩამოყალიბების პარალელურად, გაერომ დაპირისპირებულ მხარეებს შორის კონფლიქტის მოგვარების მიზნით, გენერალური მდივნის უ ტანის უშუალო მცდელობით, ფინელი დიპლომატი საკარი ტუომიოია მიავლინა. ტუომიოია თვლიდა, რომ კვიპროსის საკითხი რეალურად თურქეთსა და საბერძნეთს შორის არსებული პოლიტიკური პრობლემა იყო და ყველაზე ლოგიკური გამოსავალი ენოზისი იყო, მაგრამ მორალური პრინციპებიდან გამომდინარე - იგი მიიჩნევდა, რომ გაეროს მიერ მისი წევრი ქვეყნის პოლიტიკური რუკიდან გაქრობის მხარდაჭერა არ იყო სწორი, მან გამორიცხა ენოზი და ალტერნატიულ გეგმაზე დაიწყო მუშაობა, თუმცა მოულოდნელად გარდაიცვალა და მის მაგივრად გაერომ ეკვადორელი დიპლომატი გალო პლასა დანიშნა. გალო პლასას მიერ შემუშავებული გეგმა ითვალისწინებდა კვიპროსის დამოუკიდებლობას, ენოზის იდეის უარყოფას და თურქი კვიპროსელებისათვის, ბერძნული მმართველობის აღიარების სანაცვლოდ ფართო უფლებებს და მათი დაცვის გარანტია. მიუხედავად იმისა, რომ ბერძნებმა ეს გეგმა მიიღეს, თურქები მის წინააღმდეგ გამოვიდნენ და საბოლოო ჯამში, გალო პლასა, რომელმაც ვერ მოახერხა რეალური ნაბიჯი გადადაედგა და დაერწმუნებინა რომელიმე მხარე, იძულებული გახდა გადამდგარიყო. მის შემდეგ გაეროს კვიპროსზე სპეციალური წარმომადგენელი აღარ გამოუგზავნია. ==== აშშ-ს დიპლომატიური ინტერვენცია და აჩესონის გეგმა ==== [[გაერო]]ს მედიაციის გეგმას არ დაეთანხმა არც იმ პერიოდის „დასავლეთის ბანაკის“ ლიდერი [[აშშ]] და მოლაპარაკებების წარმართვისათვის ყოფილი სახელმწიფო მდივანი დინ აჩესონი მიავლინა. ამერიკის მთავარი ინტერესი ნატოს წევრ ორ ქვეყანას შორის კონფლიქტის არიდება და ხმელთაშუა ზღვის აუზში არსებული სტატუს-კვოს შენარჩუნება იყო. აჩესონის გეგმა, რომელიც ნაწილობრივ კოორდინირებული იყო გაეროსთანაც, ითვალისწინებდა კუნძულის [[საბერძნეთი|საბერძნეთთან]] შეერთებას, [[თურქეთი]] იღებდა კუნძულზე დიდი ზომის სამხედრო ბაზის განთავსების უფლებას, გარკვეულ სტრატეგიულ ტერიტორიას საბერძნეთისაგან [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვაში]] და გარანტიას, რომ თურქი კვიპროსელების უფლებები დაცული იქნებოდა; თუმცა აჩესონის გეგმა მაკარიოსის დიდ წინააღმდეგობას წააწყდა და თურქების თანხმობის მიუხედავად, ბერძნების მიერ უარყოფილ იქნა. ==== კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების მცდელობები აჩესონის გეგმის შემდეგ ==== ჩესონის და პლასას წარუმატებლობის შემდეგ, [[გაერო|გაერომ]] ამჯერად გენერალური მდივნის სპეციალური წარმომადგენლის [[კარლოს ბერნადესი]]ს საშუალებით სცადა დაპირისპირებულ მხარეებს შორის სიტუაციის განმუხტვა, თუმცა მისი ეს მისია, პირველ რიგში საბერძნეთში არსებული პოლიტიკური კრიზისის გამო, წარუმატებლად დასრულდა. [[1967]] წელს, საბერძნეთში არსებული პოლიტიკური კრიზისი სამხედრო გადატრიალებით დასრულდა და ქვეყნის სათავეში მოვიდა [[შავი პოლკოვნიკები|„შავი პოლკოვნიკების“]] მეტსახელით ცნობილი სამხედრო რეჟიმი, რომელიც კვიპროსის საკითხში მაკარიოსის პოლიტიკას უარყოფითად უყურებდა და სიმპათიით იყო განწყობილი გრივასისადმი. რამდენიმე თვის შემდეგ კვიპროსი კვლავ სერიოზული შეიარაღებული შეტაკებების ასპარეზად იქცა. საბოლოოდ, თურქეთის ინტერვენციის რისკის საგანგაშო დონეზე გაზრდის შემდეგ, ბერძნები იძულებულები გახდნენ უკან დაეხიათ და „ეოკას“ ლიდერი გრივასი ათენში გაეწვიათ. [[1968]] წელს, კვიპროსელ თურქებს და ბერძნებს შორის დაიწყო მოლაპარაკებები, 1968-70 წლებს შორის ოთხი რაუნდი გაიმართა და რომლებსაც, მაკარიოსის და ფაზილ ქუჩუქის ნაცვლად, ბერძნული მხრიდან [[გლაფკოს კლირიდისი]], ხოლო თურქული მხრიდან [[რაუფ დენქთაში]] წარმართავდნენ. მოლაპარაკებების მიზანი თურქი კვიპროსელების პოლიტიკური სტატუსის, ვიცე-პრეზიდენტის ვეტოს უფლების და ადგილობრივი ხელისუფლებების უფლებების საკითხების გადაწყვეტა იყო, თუმცა საბოლოოდ, ეს მოლაპარაკებებიც უშედეგოდ დასრულდა. მაკარიოსი ყოყმანობდა, ხოლო ათენის ხელისუფლება ღიად ეწინააღმდეგებოდა თურქებისათვის რაიმე სახის დათმობას და [[1971]] წელს, გრივასის დაბრუნებასთან და ეოკა-ბ-ს ჩამოყალიბებასთან ერთად, მოლაპარაკებების ეს ეტაპი საბოლოო წარუმატებლობით დასრულდა. ==== 1974 წლის სამხედრო გადატრიალება და თურქეთის სამხედრო ინტერვენცია ==== საბერძნეთში ხელისუფლების ცვლილებასთან ერთად მაკარიოსის და საბერძნეთის ხელისუფლებას შორის არსებული ურთიერთობებიც საკმაოდ დაიძაბა. საბერძნეთის ხელისუფლება ცდილობდა განემტკიცებინა კონტროლი კვიპროსზე, რასაც მაკარიოსი აქტიურად ეწინააღმდეგებოდა. კვიპროსელ ბერძნებს შორის პოპულარული მაკარიოსის პოლიტიკური გზით ჩამოშორება საბერძნეთის ხელისუფლებისათვის საკმაოდ რთული იყო, ამიტომაც, მაკარიოსზე რამდენიმე წარუმატებელი თავდასხმა განხორციელდა, რომლებსაც იგი უვნებლად გადაურჩა. სიტუაცია განსაკუთრებით გართულდა [[1973]] წელს, როდესაც საბერძნეთის ფაქტობრივი მმართველი, რადიკალური შეხედულებების მქონე ბრიგადის გენერალი დიმიტრიოს იოანიდისი გახდა, რომელიც თვლიდა, რომ მაკარიოსი საბერძნეთის ეროვნულ ინტერესებს ეწინააღმდეგებოდა. იოანიდისის ბრძანებით, [[1974]] წლის 15 ივლისს, კვიპროსის ეროვნული გვარდიის პრო-ბერძნულმა ნაწილებმა შეტევა მიიტანეს კვიპროსის საპრეზიდენტო რეზიდენციაზე, მაკარიოსმა ბრიტანეთის კონტროლირებად ტერიტორიაზე გადასვლა და ქვეყნის დატოვება მოახერხა, კვიპროსის პრეზიდენტად ენოზის მომხრე, ეოკა-ბ-ს წევრი ნიკოს სამპსონი გამოცხადდა. დაიწყო მაკარიოსის მომხრეების დევნა, ხოლო თურქი კვიპროსელები მკვეთრად უარყოფითად შეხვდნენ ანტითურქული შეხედულებებით ცნობილი სამპსონის გაპრეზიდენტებას. თურქეთის ხელისუფლებამ, პრემიერ-მინისტრ [[ბულენთ ეჯევითი]]ს მეთაურობით, თავდაპირველად, როგორც კვიპროსის დამოუკიდებლობის ერთ-ერთ გარანტორს, მოუწოდა დიდ ბრიტანეთს მონაწილეობა მიეღო ერთობლივი სამშვიდობო ოპერაციის ორგანიზებაში, თუმცა უშედეგოდ. შედეგად, თურქეთის ხელისუფლებამ მიიღო გადაწყვეტილება დამოუკიდებლად დაეწყო სამხედრო ოპერაცია და [[1974]] წლის 20 ივლისს თურქეთის შეიარაღებული ძალები კვიპროსზე გადავიდნენ. თურქეთმა კვიპროსის ჩრდილოეთით, კუნძულის ნაწილი დაიკავა და იქ სამხედრო პლაცდარმი ჩამოაყალიბა. 23 ივლისს ათენში სამხედრო მმართველობა დაემხო, მას მიჰყვა სამპსონის ხელისუფლებაც. გლავკოს კლერიდისი კვიპროსის დროებითი პრეზიდენტი გახდა. თურქეთის ხელისუფლებამ, სტრატეგიული მიზნის მიღწევის შემდეგ ცეცხლის შეწყვეტა გამოაცხადა. 25 ივლისს ჟენევაში დაიწყო სამმხრივი მოლაპარაკებები საბერძნეთის,თურქეთის და [[ბრიტანეთი|ბრიტანეთის]] მონაწილეობით. თურქები მოითხოვდნენ, რომ [[კვიპროსელი თურქები|კვიპროსელ თურქებს]] გადასცემოდათ კონტროლი კუნძულის 36%-ზე და შექმნილიყო ფედერაციული სახელმწიფო მკაფიოდ განსაზღვრული ტერიტორიული დაყოფით. ეს მოთხოვნა უარყო მაკარიოსმა, ყოყმანობდა გლავკოს კლერიდისიც. შედეგად, 8 აგვისტოს თურქეთმა დაიწყო ოპერაციის მეორე ეტაპი და კვიპროსის ტერიტორიის 36% პროცენტი დაიკავა. კუნძულის სამხრეთში მცხოვრები თურქები და ჩრდილოეთში მცხოვრები ბერძნები დევნილებად იქცნენ. კუნძული გაეროს ბუფერული ზონით - ე.წ. მწვანე ხაზით ორად გაიყო. 200 000 [[ბერძენი]] და 65 000 [[თურქი]] დევნილად იქცა. ბევრი კვიპროსელიც ემიგრაციაში წავიდა. === დაყოფილი კუნძული 1974 – 1997 === ჟენევის კონფერენციამ შედეგი ვერ გამოიღო. თურქეთი, რომელმაც სამხედრო ძალის გამოყენებით კუნძულზე ახალი რეალობა შექმნა, კანტონების სისტემაზე დაფუძნებულ ფედერაციას ითხოვდა, რასაც ბერძნები, ბრიტანელები და ამერიკელები ეწინააღმდეგებოდნენ. მიუხედავად იმისა, რომ ბერძნული მხარე გარკვეულ დროს ითხოვდა თურქების მოთხოვნის განსახილად, თურქებმა თხოვნები უარყვეს და სამხედრო ძალის გამოყენებით დაიკავეს კუნძულის 36 პროცენტი ანუ დაახლოებით ის ტერიტორია, რასაც ისინი კვიპროსის თურქული მოსახლეობის ავტონომიური ტერიტორიისათვის მოითხოვდნენ. ტაქსიმი ანუ კუნძულის ფაქტობრივი დაყოფა განხორციელდა. ==== 1975-1979 ==== საერთაშორისო საზოგადოება კონფლიქტის მოგვარებისათვის ახალ გამოსავალს ეძებდა და [[1975]] წელს, გაეროს გენერალური მდივნის [[კურტ ვალდჰაიმი]]ს ინიციატივით, კლერიდისსა და დენქთაშს შორის, ვენის ფორმატის სახელით ცნობილი მოლაპარაკებები დაიწყო. მოლაპარაკებები, [[1977]] წლამდე გაგრძელდა და მიუხედავად იმისა, რომ კვიპროსის ორ ნაწილიან ფედერაციად დაყოფასთან დაკავშირებით კონსენსუსი მიღწეულ იქნა და, სტატუს-ქვო უცვლელი დარჩა. [[1977]] წელს გარდაიცვალა მაკარიოსი და კვიპროსის პრეზიდენტი საგარეო საქმეთა მინისტრი [[სპიროს კიპრიანუ]] გახდა. [[1979]] წელს, ამერიკის, დიდი ბრიტანეთის და კანადის ერთობლივი ძალისხმევით, კვიპროსის კონფლიქტის მოგვარების ერთობლივი გეგმა შემუშავდა, რომელიც ABC-ს - ამერიკულ-ბრიტანულ-კანადური გეგმის სახელით იყო ცნობილი. გეგმა ითვალისწინებდა ორი ზონისაგან შემდგარ, ორეროვან ფედერაციას, ძლიერი ცენტრალური ხელისუფლებით. გეგმა უარყოფილ იქნა როგორც კვიპროსის, ისე თურქეთის ხელისუფლებების მიერ. [[1979]] წლის მაისში, კურტ ვალდჰაიმი ეწვია კვიპროსს და მოახერხა ათი პუნქტისაგან შემდგარი გეგმის შედგენა, რის საფუძველზეც ნიქოზიაში მოლაპარაკებების ახალი რაუნდი დაიწყო, რომელიც ასევე უშედეგოდ დასრულდა. მხარეები ვერ შეთანხმდნენ ფედერაციის ეთნიკურ აგებულებაზე, ასევე ვერ იქნა მიღწეული შეთანხმება თურქეთის კონტროლის ქვეშ მოქცეულ სამხრეთ ფამაგუსტას - ვაროშას შესახებ, რომელიც როგორც პოპულარული ტურისტული ზონა, მნიშვნელოვანი ტერიტორია იყო ბერძნებისათვის. თურქებმა ნებისმიერი ტერიტორიული კომპრომისი უარყვეს და შედეგად, ვაროშა 40 წელზე მეტხანს მიტოვებულ ტერიტორიად დარჩა და მხოლოდ [[2019]] წელს ჩრდილოეთ კვიპროსის ადმინისტრაციამ პირველი ნაბიჯების გადადგმა დაიწყო მის გასახსნელად. === კვიპროსის თურქული ნაწილის მიერ დამოუკიდებლობის გამოცხადება === 1983 წლის მაისში [[გაეროს გენერალური ასამბლეა|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალურმა ასამბლეამ]] გამოსცა რეზოლუცია, რომელიც კვიპროსიდან საოკუპაციო ჯარების გაყვანას მოითხოვდა. თურქი კვიპროსელები, რომლებიც თურქულ ჯარს ასეთად არ მიიჩნევდნენ, ამ გადაწყვეტილებას უკმაყოფილებით შეხვდნენ და განაცხადეს, რომ დამოუკიდებლობას გამოაცხადებდნენ. მიუხედავად ამისა, ორ მხარეს შორის, გაეროს ეგიდით მოლაპარაკებები გაგრძელდა და გაეროს შემოთავაზებულ პირობებს ოფიციალურად ორივე მხარე დაეთანხმა. თუმცა ამის მიუხედავად, [[1983]] წლის 15 ნოემბერს კვიპროსის თურქულმა ნაწილმა, ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკის სახელით დამოუკიდებლობა გამოაცხადა და მალევე, თურქეთმა იგი აღიარა. ამის საპასუხოდ, გაეროს უშიშროების საბჭომ [[გაეროს უშიშროების საბჭოს რეზოლუცია 541|541-ე რეზოლუციი]]თ დაგმო დამოუკიდებლობის გამოცხადება, მოგვიანებით, [[1984]] წლის დასაწყისში გამოცემული [[გაეროს უშიშროების საბჭოს რეზოლუცია 550|550-ე რეზოლუციით]] კი თურქეთის მიერ ჩრდილო კვიპროსის დამოუკიდებლობის აღიარება და ორმხრივი დიპლომატიური ურთიერთობის დამყარება. [[1984]] წლის სექტებრიდან მოლაპარაკებები განახლდა. მოლაპარაკებების მიზანი ამჯერადაც კვიპროსის ბი-კომუნალურ, ორნაწილიან და ნეიტრალურ ფედერაციად გაერთიანებას შეეხებოდა. თუმცა ეს პირობები არც ბერძნებისთვის აღმოჩნდა მისაღები და არც თურქებისთვის. ამის საპასუხოდ, [[1986]] წელს გაეროს გენერალურმა მდივანმა [[ხავიერ პერეს დე კუელიარი|ხავიერ პერეს-კუელიარმა]] მხარეებს კონფლიქტის მოგვარების ახალი გეგმა წარუდგინა. პერეს-კუელიარის გეგმაც წარუმატებელი აღმოჩნდა, თურქებს არ სურდათ ტერიტორიების დათმობა, ბერძნებისათვის კი კუნძულზე თურქული ჯარის ყოფნა მიუღებელი იყო. === 1988-1994: მოლაპარაკებების მორიგი ეტაპი === მოლაპარაკებების წარუმატებლობის შემდეგ, [[1988]] წლის აგვისტოში პერეს-კუელიარმა მხარეები დაიყოლია ჟენევაში ერთმანეთს შეხვედროდნენ და 1985-86 წლების სამუშაო გეგმის მაგივრად, [[1977]] და [[1979]] წლების შეთანხმებების მიხედვით დაეწყოთ მოლაპარაკებები. მოლაპარაკებები დაიწყო, თუმცა მალევე შეწყდა, რადგანაც კვიპროსელმა ბერძნებმა განაცხადეს, რომ ისინი აპირებდნენ შეეტანათ განაცხადი ევროპული ეკონომიკური თანამეგობრობს წევრობაზე. ამ განცხადებას კვიპროსელი თურქების მკვეთრად გამოხატული უარყოფითი რეაქცია მოჰყვა. 1990 წელს, ამჯერად ნიუ-იორკში, მხარეები კიდევ ერთხელ შეხვდნენ ერთმანეთს, მაგრამ ოლაპარაკებები ამჯერადაც უშედეგოდ დასრულდა. რაუფ დენქთაში კატეგორიულად მოითხოვდა კვიპროსელი თურქების თვითგამორკვევის უფლების აღიარებას ფედერაციის შიგნითაც, რასაც სასტიკად შეეწინააღმდეგა კვიპროსის მესამე პრეზიდენტი [[გეორგიოს ვასილიუ]], რომელიც კონფლიქტის გაეროს რეზოლუციების მიხედვით გადაწყვეტას ითხოვდა. გაეროს რეზოლუციები კი [[ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკა|ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქულ რესპუბლიკას]] არ ცნობდა. [[1990]] წლის 4 ივლისს, სამხრეთ კვიპროსმა ოფიციალური განაცხადი გააკეთა [[ევროპის ეკონომიკური თანამეგობრობა|ევროპის ეკონომიკური თანამეგობრობის]] წევრობაზე, რასაც უდიდესი უკმაყოფილება მოჰყვა როგორც კვიპროსელი თურქების, ასევე თურქეთის მხრიდან, რომელმაც იგივე განაცხადი [[1987]] წელს გააკეთა. რაუფ დენქთაშმა მოლაპარაკებები შეწყვიტა და განაცხადა, რომ კვიპროსი მხოლოდ თურქეთთან ერთად შეიძლება გამხდარიყო ევროპის ეკონომიკური თანამეგობრობის წევრი, მიუხედავად ამისა, კვიპროსელი ბერძნების განაცხადი ეეთ-მ წარმოებაში მიიღო. საპასუხოდ, ჩრდილოეთ კვიპროსმა და თურქეთმა საპასპორტო კონტროლის გაუქმების ხელშეკრულებას მოაწერეს ხელი და აღნიშნეს, რომ სამხრეთ კვიპროსის ეეთ-ში შესვლის შემთხვევაში საბაჟო კავშირსაც დაამყარებდნენ. [[1992]] წლის აპრილში, გაეროს ახალი გენერალური მდივნის ბუტროს ბუტროს-გალის ინიციატივით, მოლაპარაკებების ახალი რაუნდი დაიწყო. მხარეების ნდობის მოსაპოვებლად, გალის მიერ შეთავაზებული გეგმა ითვალისწინებდა კვიპროსის ორნაწილიან ფედერაციულ მოწყობას კომუნალიზმის საფუძველზე, უკრძალავდა ორივე ნაწილს მესამე ქვეყანასთან გაერთიანებას და ითვალისწინებდა სამხრეთ ფამაგუსტას - ვაროშას, გაეროს კონტროლის ქვეშ გადასვლას, თუმცა ეს გეგმაც უარყოფილი იქნა, პირველ რიგში რაუფ დენქთაშის მიერ. უშედეგოდ დარჩა მესამე ძალებიც მცდელობებიც დაეყოლიებინათ დაპირისპირებული მხარეები. === სამხრეთ კვიპროსის გზა ევროკავშირის წევრობისკენ და თურქულ-ბერძნული დაპირისპირება საერთაშორისო არენაზე === [[1994]] წელს, კორფუს სამიტზე, [[ევროკავშირი|ევროკავშირად]] გარდაქმნილმა ეეთ-მა ოფიციალურად ჩართო კვიპროსი კავშირის გაფართოების გეგმაში და დაადგინა მიღებულიყო ზომები კვიპროსის ევროკავშირში გაწევრიანების დასაჩქარებლად. 5 ივლისს ჩრდილოეთ კვიპროსს ევროკავშირმა დაუწესა საექსპორტო ემბარგო, ხოლო დეკემბერში საბერძნეთმა დაბლოკა ერთიანი საბაჟო კავშირის პროექტი მასში თურქების როლის გამო. 1995-1996 წლებში კვიპროსზე სიტუაცია ძალიან დაიძაბა. მოლაპარაკებები შეჩერდა, ხოლო ბერძნებმა კუნძულზე საპროტესტო აქციები დაიწყეს, რომლებსაც მსხვერპლი მოჰყვა - 11 აგვისტოს, „მწვანე ზონაში“ მიმდინარე საპროტესტო აქციებისას კვიპროსელმა თურქებმა ცემით მოკლეს ბერძენი მომიტინგე ტასოს ისააკი, ხოლო 14 აგვისტოს სოლომოს სოლომუ თურქი ჯარისკაცების ტყვიას ემსხვერპლა მაშინ, როცა თურქული საგუშაგო პოსტიდან დროშის ჩამოსხნას ცდილობდა, ტასოს ისააკის სიკვდილში, თურქული ექსტრემისტული ორგანიზაცია რუხი მგლები დაადანაშაულეს. სამხრეთ კვიპროსის პასუხი შეიარაღების ოდენობის გაზრდა იყო, რის კულმინაციადაც [[1997]] წლის კვიპროსის სარაკეტო კრიზისი იქცა. სამხრეთ კვიპროსის ხელისუფლებამ მიიღო გადაწყვეტილება, რომ რუსეთისაგან შეეძინა ს-300-ს სისტემის ანტისაავიაცო თავდაცვის სისტემები, რამაც თურქეთის უარყოფითი რეაქცია და მუქარები მოჰყვა. თურქეთმა ჩრდილოეთ კვიპროსში სამხედრო წვრთვნები დაიწყო. საბოლოო ჯამში კრიზისი ს-300-ების კრეტაზე ტრანსფერით და კვიპროსისათვის ალტერნატიული თავდაცვის სისტემების გადაცემით დასრულდა. === სამშვიდობო პროცესი 1997 წლის შემდეგ და სამხრეთ კვიპროსის ევროკავშირში გაწევრიანების წინა პერიოდი === სამხრეთ კვიპროსისევროკავშირის წევრობის კანდიდატად აღიარებამ კუნძულის გაერთიანებასთან დაკავშირებული იმედები გამოაცოცხლა. ოპტიმისტური განწყობა კიდევ უფრო გაიზარდა [[1999]] წელს, თურქეთის ევროკავშირის წევრობის კანდიდატად გამოცხადებასთან ერთად, ეს იყო გამოსავალი, რომელიც ასევე აკმაყოფილებდა თურქეთის მოთხოვნას, კვიპროსი არ გამხდარიყო [[ევროკავშირი]]ს წევრი მისგან დამოუკიდებლად. ნიუ იორკში მოლაპარაკებების ახალი რაუნდი დაიწყო, რომლებიც, თურქებისათვის, უფრო მეტად დროის მოგებაზე და იმ გათვლაზე იყო დაფუძნებული, რომ ევროკავშირი, არ გარისკავდა თურქეთთან ურთიერთობის გაფუჭებას, მაგრამ ყველაფერი შეიცვალა თურქეთში ხელისუფლების ცვლილებასთან ერთად,“კვიპროსის დამპყრობლის“ მეტსახელით ცნობილი ბულენთ ეჯევითი, 2002 წლის არჩევნების შედეგად, სამართლიანობისა და აღმავლობის პარტიამ და მისმა ლიდერებმა ჯერ [[აბდულა გიული|აბდულა გიულმა]], შემდეგ კი [[რეჯეფ თაიფ ერდოღანი|რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა]] ჩაანაცვლეს, რომლებიც ევროკავშირთან კარგ ურთიერთობებს დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ და მასში გაწევრიანებისაკენ მიისწრაფვოდნენ. რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა ღიად განაცხადა, რომ იგი დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა კვიპროსის პრობლების მშვიდობიანი გზით გადაწყვეტას, რასაც გაეროს მხრიდან სწრაფი რეაქცია მოჰყვა და 2002 წლის 11 ნოემბერს, [[კოფი ანანი|კოფი ანანმა]], ანანის გეგმის სახელით ცნობილი გეგმა მხარეებს წარუდგინა; გეგმის პირველი ვარიანტი მხარეებთან კონსულტაციის შედეგად რამდენჯერმე ჩასწორდა და საბოლოო ვარიანტი 2004 წლის 31 მარტს ჩაუშვეს წარმოებაში. == ანანის გეგმა და 2004 წლის რეფერენდუმი == ანანის გეგმა, რომელიც „კვიპროსის პრობლემის საბოლოო გადაწყვეტის“ სახელით იყო ცნობილი, ითვალისწინებდა კვიპროსის გაერთიანებას [[შვეიცარია|შვეიცარიული]] მოდელის კანტონალურ ფედერაციად, რომელიც შემდგარი იქნებოდა ორი თანასწორუფლებიანი სახელმწიფოსგან. მოსახლეობის ოდენობის და არსებული სტატუს-კვოს გათვალისწინებით, კუნძულის ტერიტორიის 28,5 % თურქებს, ხოლო 72,5 % ბერძნების ტერიტორია იქნებოდა. კონსტიტუციის დამტკიცების, შეცვლის, რეფერენდუმის გზით საკითხების გადაწყვეტას და ა.შ. დასჭირდებოდა ორივე ნაწილში ცალ-ცალკე ჩატარებულ რეფერენდუმზე ხმათა უმრავლესობის მიღება, პრეზიდენტის ოფისის მაგივრად იქმნებოდა საპრეზიდენტო საბჭო, რომელიც თავისი წევრებიდან აირჩევდა პრეზიდენტს და ვიცე-პრეზიდენტს როტაციულ თანამდებობაზე; მინისტრთა კაბინეტს ეყოლებოდა თანაბარი ოდენობით თურქი და ბერძენი წევრები; ორივე მხარეს ექნებოდა საკუთარი პარლამენტი, ხოლო საკუთრივ კვიპროსის პარლამენტი იქნებოდა ორპალატიანი - სენატი იქნებოდა შემდგარი თანაბარი ოდენობის ბერძენი და თურქი წევრებისგან, ხოლო წარმომადგენელთა პალატაში აუცილებელი იყო ერთ მხარეს მანდატების მინიმუმ 25 %-იანი კვოტა ჰქონოდა. გათვალისწინებული იყო კვოტები საბერძნეთისა და თურქეთის მოქალაქეებისათვის, რომელთაც ლეგალურად შეეძლოთ ეცხოვრათ კვიპროსზე - 5 %. კვიპროსი ცხადდებოდა დემილიტარიზებულ ქვეყნად, გარანტორი ქვეყნების და გაერთიანებული ერების სამშვიდობო კონტინგენტის წარმომადგენლობებით. გათვალისწინებული იყო კომპენსაცია და რეპატრიაციის გეგმაც 1974 წელს და მანამდე დაზარალებულთათვის. ანანის გეგმაზე მუშაობის დაწყებასთან ერთად კვიპროსზე, ორ ხალხს შორის ურთიერთობაც ნელ-ნელა ნორმალიზაციისაკენ წავიდა, [[2003]] წლის 23 აპრილს კვიპროსის ორ ნაწილს შორის ოფიციალურად გაიხსნა საზღვარი და პირველივე დღეს, დაახლოები 5000-მა ადამიანმა საზღვარი გადაკვეთა. მოლაპარაკებების პარალელურად, მიუხედავად [[რაუფ დენქთაში]]ს უკმაყოფილებისა, 2003 წლის 16 აპრილს ხელი მოეწერა დოკუმენტს სამხრეთ კვიპროსის ევროკავშირში გაწევრიანების შესახებ, რომელიც 2004 წლის 1 მაისს ძალაში შევიდა. რჩებოდა ანანის გეგმის ორმხრივი რეფერენდუმის გზით რატიფიკაცია. რეფერენდუმი [[2004]] წლის 24 აპრილს გაიმართა. თურქი კვიპროსელების 64-მა პროცენტმა, მიუხედავად დენქთაშის პოზიციისა, ანანის გეგმას მხარი დაუჭირა. მიუხედავად ამისა, ანანის გეგმა ჩავარდა - კვიპროსელი ბერძნების 75-მა პროცენტმა მის წინააღმდეგ მისცა ხმა. ბერძნების უკმაყოფილების მთავარი მიზეზები გეგმის ის პუნქტები გახლდათ, რომლებიც აზრით არადამაკმაყოფილებელ პირობებს უქმნიდა იმ ბერძენ დევნილებს, რომლებსაც საკუთარ სახლებში სურდათ დაბრუნება. ასევე, კვიპროსელი ბერძნები არადამაკმაყოფილებლად მიიჩნევდნენ გეგმის იმ პუნქტებს, რომლებიც უშუალოდ თურქეთის ტერიტორიიდან გადმოსახლებულ ემიგრანტებს ეხებოდა. კვიპროსის სამხრეთ ნაწილის ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესი ჩვეულებრივად გაგრძელდა და 2004 წლის 1 მაისს დასრულდა; რადგანაც, კუნძულის ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესი მთლიანად კვიპროსს მოიცავდა, ჩრდილოეთ კვიპროსიც ევროკავშირის ტერიტორიად მოიაზრება და მის მცხოვრებლებს, გარდა კონფლიქტის შემდგომ თურქეთიდან გადმოსახლებულებისა, სურვილის შემთხვევაში, უფლება აქვთ სამხრეთ კვიპროსის პასპორტის აღების გზით, ევროკავშირის მოქალაქეობის სრული პრივილეგიებით ისარგებლონ. == კვიპროსის პრობლემა 2004 წლის შემდეგ 2008-2012 წლების მოლაპარაკებები == მიუხედავად ანანის გეგმის ჩავარდნისა, კვიპროსის თურქული ნაწილის ევროსტრუქტურებში და საერთაშორისო ორგანიზაციებში ინტეგრაცია გარკვეულ დონეზე გაგრძელდა. ჩრდილოეთ კვიპროსმა მიიღო დამკვირვებლის სტატუსი ევროსაბჭოს საპარლამენტო ასამბლეაზე და მიენიჭა ორი არჩეული წარმომადგენლის გაგზავნის უფლება საპარლამენტო სამუშაოებში მონაწილეობის მისაღებად. რეფერენდუმის შემდეგ, მოლაპარაკებები გარკვეული პერიოდის განმავლობაში შეჩერდა და მხოლოდ 2008 წელს, კვიპროსის რესპუბლიკის პრეზიდენტად დიმიტრის ხრისტოფიასის არჩევასთან ერთად განახლდა. 2008 წლის 21 მარტს, მწვანე ზონაში ხრისტოფიასი და ჩრდილოეთ კვიპროსის პრეზიდენტი მეჰმედ ალი თალათი ერთმანეთს შეხვდნენ და მოლაპარაკებების ახალი რაუნდი ოფიციალურად დაიწყო. კეთილი ნების გამოხატულების სახით, მხარეებმა, [[ნიქოზია]]ში, [[1974]] წლის შემდეგ დაცარიელებული ლედრას ქუჩის გახსნის გადაწყვეტილება მიიღეს. გაეროს სპეციალურ წარმომადგენლად ავსტრალიელი დიპლომატი ალექსანდერ დაუნერი დაინიშნა. მოლაპარაკებების პირველ ეტაპზე გარკვეული შეთანხმებები მიღწეულ იქნა, 2008 წლის 1 ივლისს, მხარეები ერთიანი მოქალაქეობის და სუვერენობის შესახებ შეთანხმდნენ კიდეც. თუმცა მოლაპარაკებები მალევე ჩიხში შევიდა, რადგანაც თალათს სურდა მოლაპარაკებები ანანის გეგმის პირობების იმპლემენტაციასთან დაკავშირებით გაგრძელებულიყო, რაც, იმის გათვალისწინებით, რომ ბერძენმა კვიპროსელებმა ანანის გეგმას რეფერენდუმზე მხარი არ დაუჭირეს, ხრისტოფიასისთვის პოლიტიკურად სარისკო ნაბიჯი იყო. მოლაპარაკებების პირველი რაუნდი [[2010]] წლამდე, ჩრდილოეთ კვიპროსის პრეზიდენტად დერვიშ ეროღლუს არჩევამდე გაგრძელდა და მიუხედავად შეთანხმებებისა საბაზისო საკითხებზე, ძალიან მცირე რეალური წინსვლა დაფიქსირდა.განსხვავებით თალათისაგან, დერვიშ ეროღლუ, კვიპროსის გაერთიანების საკითხს უფრო სკეპტიკურად უყურებდა და ამ კუთხით, მეტი მხარდაჭერა ჰქონდა ჩრდილო კვიპროსის თურქეთიდან გადმოსახლებულ მოქალაქეებს შორის. მიუხედავად ამისა, არჩევნების შემდეგ, მან ღიად აღნიშნა, რომ მზად იყო მოლაპარაკებები გაეგრძელებინა იქ, სადაც მისი წინამორბედი შეჩერდა. მოლაპარაკებები 2012 წლამდე გაგრძელდა, თუმცა მცირე პროგრესით და საბოლოოდ, [[2012]] წლის ივნისში, მხარეების მიერ ერთმანეთისაკენ მიმართული ბრალდებებით, უშედეგოდ დასრულდა. 1 უკმაყოფილება გამოთქვა გაეროს გენერალურმა მდივანმა ბან გი-მუნმაც, რომელმაც განაცხადა, რომ მოლაპარაკებებში არანაირი პროგრესი არ შეინიშნებოდა. [[2013]] წლის 11 თებერვალს ალექსანდერ დაუნერი, იმ მიზეზით, რომ კონფლიქტიდან გამოსავალი ჯერ კიდევ ძალიან შორს იყო გადადგა, მის გადადგომას კვიპროსის თურქული და ბერძნული მხარეების ლიდერების ერთობლივი განცხადება მოჰყვა, რომ ისინი მზად არიან გააგრძელონ სამშვიდობო მოლაპარაკებები. == კვიპროსის პრობლემა 2014 წლიდან დღემდე == [[2014]] წლისათვის კვიპროსის გაერთიანებასთან დაკავშირებით გამოიკვეთა ტენდენცია, რომ მოლაპარაკებების ახალი რაუნდი იწყებოდა კუნძულის რომელიმე ნაწილში ხელისუფლების ცვლილებასთან ერთად, მაგრამ, შიდა და საგარეო ფაქტორების გამო, მოლაპარაკების ყველა რაუნდი უშედეგოდ სრულდებოდა. [[2014]] წლის 11 თებერვალს, მოლაპარაკებები ამჯერად [[დერვიშ ეროღლუ]]სა და სამხრეთ კვიპროსის ახლად არჩეულ პრეზიდენტ [[ნიკოს ანასტასიადესი|ნიკოს ანასტასიადესს]] შორის განახლდა და გამოქვეყნდა ორმხრივი დეკლარაციაც, სადაც ორივე მხარე კიდევ ერთხელ უსვამდა ხაზს, რომ ისინი მიზნად ისახავენ კუნძულის გაერთიანებას ორი თანასწორუფლებიანი პოლიტიკური ერთეულის ფედერაციულ რესპუბლიკად და რომ „არცერთი საკითხი არ არის შეთანხმებული, მანამ, სანამ ყველა მათგანთან დაკავშირებით შეთანხმება არ იქნება მიღწეული“. მოლაპარაკებების გაგრძელებას მხარდაჭერა გამოუცხადეს საბერძნეთის და თურქეთის ხელისუფლებებმა. მხარდაჭერა გამოხატა [[კვიპროსის მართლმადიდებელი ეკლესია|კვიპროსის მართლმადიდებელი ეკლესიის]] მეთაურმა მთავარეპისკოპოსმა [[ქრიზოსტომოს II (კვიპროსის მთავარეპისკოპოსი)|ქრიზოსტომოსმაც]]. 14 თებერვალს მოლაპარაკებების ახალი ეტაპი დაიწყო, რომლებსაც ბერძნული მხრიდან ანდრეას მავროიანისი, ხოლო თურქული მხრიდან კუდრეთ ოზერსაი წარმართავდნენ. პირველივე შეხვედრაზე მათ გადაწყვიტეს, რომ მოლაპარაკებების ახალი ეტაპი საბერძნეთსა და თურქეთში ვიზიტებით დაიწყებოდა. [[2015]] წელს ჩრდილოეთ კვიპროსის პრეზიდენტად [[მუსტაფა აქინჯი]] აირჩიეს. 2015 წლის 15 მაისს მუსტაფა აქინჯიმ და სამხრეთ კვიპროსის პრეზიდენტი ნიკოს ანასტასიადისმა პირველი ოფიციალური შეხვედრა გამართეს და შედეგად, კეთილი ნების და კვიპროსის რეუნიფიკაციისადმი მხარდაჭერის გამოსახატად, ჩრდილოეთ კვიპროსმა სამხრეთ კვიპროსთან სავიზო რეჟიმი გააუქმა. მიუხედავად წინგადადგმული ნაბიჯებისა და მოლაპარაკებებისა, რომლებიც აქტიურად გრძელდებოდა 2015-2017 წლებში, მხარეებმა კვლავ ვერ მოახერხეს მიეღწიათ კომპრომისისათვის - თურქები აუცილებელ პირობად აყენებდნენ როტაციულ საპრეზიდენტო სისტემას და ორზონიან მოდელს, რასაც ბერძნები ეწინააღმდეგებოდნენ. პრობლემა იყო ომის შემდგომ მიტოვებული ქონების საკითხიც. სიტუაცია განსაკუთრებით დაიძაბა მას შემდეგ, რაც თურქეთმა ხმელთაშუა ზღვის ტერიტორიულ წყლებში, ჩრდილო კვიპროსის სანაპიროსთან, გაზის საბადოების ძებნა დაიწყო. თურქეთის ეს ნაბიჯი დაგმო ევროსაბჭოს პრეზიდენტმა [[დონალდ ტუსკი|დონალდ ტუსკმა]], ხოლო [[ეგვიპტე]]მ, კვიპროსმა და საბერძნეთმა ერთობლივი დეკლარაციით განაცხადეს, რომ თურქეთის ეს ნაბიჯი საერთაშორისო სამართალს ეწინააღმდეგება. საპასუხოდ, თურქეთმა განაცხადა, რომ საჭიროების შემთხვევაში მზადაა საკუთარი ინტერესები სამხედრო ძალის გამოყენებით დაიცვას და [[2019]] წლის დეკემბერში, ჩრდილოეთ კვიპროსზე საბრძოლო უპილოტო საფრენი აპარატი განათავსა. == კვიპროსის პრობლემის სამომავლო პერსპექტივები == დღეისთვის საკითხის მკვლევარების, კვიპროსის და საერთაშორისო საზოგადოების ნაწილში პოპულარულია აზრი, რომ კვიპროსის ორ ნაწილად დაყოფა ანუ არსებული სტატუს-კვოს იურიდიული აღიარება, პრობლემის მოგვარების ყველაზე ეფექტიანი გზაა. ამის მიზეზი, მოლაპარაკებების პროცესში, განსაკუთრებით ბერძნული მხარის უკომპრომისო პოზიციაა. მიუხედავად ამისა, საერთაშორისო საზოგადოების ოფიციალური პოზიცია კვლავ კვიპროსის გაერთიანებისაკენ არის მიმართული და მსოფლიო ლიდერებმა არაერთხელ გამოუცხადეს მხარდაჭერა კვიპროსის გაერთიანების გეგმას, თუმცა კონფლიქტი დღემდე გაყინულია და [[თურქეთი|თურქეთის]] საგარეო პოლიტიკაში ცვლილებების გათვალისწინებით, გაურკვევლობა გრძელდება. == ლიტერატურა == *Clement Dodd – The History and The Politics of the Cyprus Conflict, Palgrave Mcmillan, (2010), ISBN 978-0-230-24211-1 *Douglas Brinkley – The Cyprus Question: Dean Acheson as Mediator, The Journal of Helenic Diaspora, Vol. XV, N3-4, Fall-Winter 1988 *Gallia Lindenstrauss - Moving Ahead in Cyprus, Looking Back at the Failure of the Annan Plan, Strategic Assessment, Vol. 10, No. 4, თებერვალი 2008 *James Edward Miller – The United States and the Making of Modern Greece, History & Power 1950-1974, The University of North Carolina Press, (2009), ISBN 978-0-8078-3247-9 *James Ker-Lindsay – The Cyprus Problem: What Everyone Needs to Know, Oxford University Press, (2011). ISBN 978-0-19-975716-9 *Michalis Stavrou Michael – Resolving the Cyprus Conflict: Negotiating History, Palgrave Macmillan, (2009), ISBN: 978–0–230–62002–5 *Norma Salem(Eds.) – Cyprus, A Regional Conflict and its Resolution, Pallgrave-Macmillan, 1992, ISBN 978-1-349-12783-2 *Robert Holland– Britain and the Revolt in Cyprus: 1954-1959, Oxford University Press, (1999). ISBN 0-19-820538-4 *Sibel Akgün, – Türk Mukavemet Teşkilatı, Doctoral Thesis, University of Ankara, (2009) *Stanley Mayes– Makarios: a Biography, Pallgrave-Mcmillan, (1981), ISBN 978-1-349-16502-5 *Tabitha Morgan– Sweet and Bitter Island: a History of the British in Cyprus, I.B. Tauris, (2010), ISBN: 978 1 84885 329 4 *Umut Gürses – Kıbrıs Türktür Cemiyeti ve Faaliyetleri, Master’s Thesis, University of Ankara, (2014), *William Mallinson – Cyprus, a Modern History, I. B. Taurus, (2005), ISBN 1 85043 580 4 ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1021835.stm Timeline – Cyprus (BBC)] * [http://www.un.int/cyprus/resolut.htm UN resolutions list on the Cyprus issue] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070605191416/http://www.un.int/cyprus/resolut.htm |date=2007-06-05 }} * [http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/G04/138/11/PDF/G0413811.pdf?OpenElement Recent U.N. document: The question of human rights in Cyprus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060109194918/http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/G04/138/11/PDF/G0413811.pdf?OpenElement |date=2006-01-09 }} * [http://www.moi.gov.cy/moi/pio/pio.nsf/a_problem_en/a_problem_en?OpenDocument Aspects of the Cyprus Problem from The Republic of Cyprus Press and Information Office] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190520042546/http://www.moi.gov.cy/moi/pio/pio.nsf/a_problem_en/a_problem_en?OpenDocument |date=2019-05-20 }} * [http://www.kibris.gen.tr?OpenDocument A detailed Cyprus Problem site from The TFSC and Turkey] * [http://aegeantimes.net/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1043 Kissinger’s Secret Phone Calls Concerning Cyprus English translation of Eleftherotypia article] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110605031517/http://aegeantimes.net/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1043 |date=2011-06-05 }} * [http://ec.europa.eu/enlargement/turkish_cypriot_community/index_en.htm EU task-force on the Turkish Cypriot community] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101210081344/http://ec.europa.eu/enlargement/turkish_cypriot_community/index_en.htm |date=2010-12-10 }} * [http://www.turkishweekly.net/editorial.php?id=31 Cyprus and Turkey’s EU Process] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303214333/http://www.turkishweekly.net/editorial.php?id=31 |date=2016-03-03 }} A Summary of the Problem from Turkish Perspective * [http://www.lobbyforcyprus.org Lobby for Cyprus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191227213702/http://www.lobbyforcyprus.org/ |date=2019-12-27 }} * [http://www.cyprus1974.org The Displaced Greek Communities of Cyprus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110725214347/http://www.cyprus1974.org/ |date=2011-07-25 }} * [http://uk.reuters.com/article/worldNews/idUKL0872598520070308?pageNumber=2 Greek Cypriots begin removing Nicosia barrier] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201031150226/http://uk.reuters.com/article/worldNews/idUKL0872598520070308?pageNumber=2 |date=2020-10-31 }} * [http://www.smh.com.au/news/world/greek-cypriots-tear-down-nicosias-dividing-wall/2007/03/09/1173166948015.html Greek Cypriots tear down Nicosia's dividing wall] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:კვიპროსის ისტორია]] [[კატეგორია:კვიპროსის კონფლიქტი| ]] [[კატეგორია:კვიპროსის საგარეო ურთიერთობები]] h9ellbd4l7z3yjxtk39k4kb17d75z4p 0 285991 4828184 4001612 2025-07-07T22:31:54Z 151.18.156.234 4828184 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მმართველი |სახელი = ფერდინანდ II |ორიგინალური სახელი = Ferdinando II |სურათი = Ferdinand II, King of the Two Sicilies.jpg |წარწერა = <!-- პირველი თანამდებობა --> |ქვეყანა = [[ორი სიცილიის სამეფო|ორი სიცილიის]] |თანამდებობა = [[მეფე]] |რიგი = |კორონაცია = |მმართველობის დასაწყისი = [[8 ნოემბერი]] [[1830]] |მმართველობის დასასრული = [[22 მაისი]] [[1859]] |პრეზიდენტი = |ვიცე-პრეზიდენტი = |წინამორბედი = [[ფრანჩესკო I (ორი სიცილია)|ფრანჩესკო I]] |მემკვიდრე = [[ფრანჩესკო II (ორი სიცილია)|ფრანჩესკო II]] <!-- პირადი მონაცემები --> |სხვა წოდებები = |პრეზიდენტი = |რეგენტი = |მონარქი = |სულთანი = |ვიცე-პრეზიდენტი = |პარტია = |დაბადების თარიღი = [[12 იანვარი]] [[1810]] |დაბადების ადგილი = [[პალერმო]], [[სიცილია]] |გარდაცვალების თარიღი = [[22 მაისი]] [[1859]] |გარდაცვალების ადგილი = [[ორი სიცილიის სამეფო]] |ქორწინება = [[მარია კრისტინა სავოიელი]]<br/>[[მარია ტერეზია ავსტრიელი (1816-1867)|მარია ტერეზა ავსტრიელი]] |შვილები = [[ფრანჩესკო II (ორი სიცილია)|ფრანჩესკო II]]<br/>პრინცი ლუისი<br/>პრინცი ალბერტ მარია<br/>პრინცი ალფონსო<br/>[[მარია ანუნსიატა დე ბურბონ-სიცილიელი|პრინცესა მარია ანუნსიატა]]<br/>[[მარია იმაკულატა დე ბურბონ-სიცილიელი|პრინცესა მარია იმაკულატა]]<br/>პრინცი გაეტანი<br/>პრინცი ჯუზეპი<br/>[[მარია პია დე ბურბონ-სიცილიელი|პრინცესა მარია პია]]<br/>პრინცი ვინჩენცო<br/>პრინცი რასკველი<br/>პრინცესა მარია ლუიზა<br/>პრინცი გენარო |სრული სახელი = |დინასტია = |მამა = [[ფრანჩესკო I (ორი სიცილია)|ფრანჩესკო I]] |დედა = [[მარია ისაბელ ესპანელი]] |რელიგია =[[რომის კათოლიკური ეკლესია]] |ხელმოწერა = }} '''ფერდინანდ II''' ({{lang-it|''Ferdinando Carlo''}}; დ. [[12 იანვარი]], [[1810]] — გ. [[22 მაისი]], [[1859]]) — [[ორი სიცილიის სამეფო]]ს [[მეფე]] [[1830]]–[[1859]] წლებში. ==ბიოგრაფია== ორი სიცილიის — [[ნეაპოლი]]სა და საკუთრივ [[სიცილია|სიცილიის]] ტახტზე ასვლისას ფერდინანდმა უარყო მამის ტირანული პოლიტიკია, გაათავისუფლა პოლიტიკური პატიმრები და რეფორმების გატარებას მიჰყო ხელი. მაგრამ თანდათანობით ის უფრო ავტორიტარულ მმართველად იქცა და დაუნდობლად ებრძოდა ნებისმიერ ამბოხს. [[1848]] წელს [[იტალია]] რევოლუციამ მოიცვა, ხოლო [[პალერმო|პალერმოში]] აჯანყებულებმა წარმატებას მიაღწიეს. ნეაპოლში გაშლილმა სააგიტაციო მუშაობამ ფერდინანდი აიძულა, ხელი მოეწერა კონსტიტუციისათვის, მაგრამ როცა მისმა ჯარმა ნეაპოლელი აჯანყებულები დაამარცხა, ფერდინანდმა კონსტიტუცია ნაკუწებად აქცია და სიცილიის დასაბრუნებლად დაიძრა. სიცილიის ქალაქების მძიმე დაბომბვამ მას მეტსახელი — „მეფე ბომბი“ მოუტანა. ბრიტანელმა უილიამ ეუორტ გლედსტონმა მის ტირანულ მმართველობას „სამთავრობო სისტემაში შეღწეული უღმერთობა“ უწოდა. მისი გარდაცვალებიდა მოკლე ხანში, [[1859]] წელს ორი სიცილია ერთიანი იტალიის შემადგენლობაში შევიდა. == ბმულები == * [[ვინჩენცო პეტროჩელი]] ==ლიტერატურა== * ''ნ. ქოთორნი''. ტირანები, გვ. 114 — თბილისი, „კლიო“, 2011. [[კატეგორია:ორი სიცილიის მეფეები]] [[კატეგორია:დაბადებული 12 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1810]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 22 მაისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1859]] 7dfc9bhb9cuqr7yczo0wsawd5ykcki9 4828186 4828184 2025-07-07T22:35:26Z Mehman 75871 [[Special:Contributions/151.18.156.234|151.18.156.234]]-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა [[User:Rezo1515|Rezo1515]]-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია 4001612 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მმართველი |სახელი = ფერდინანდ II |ორიგინალური სახელი = Ferdinando II |სურათი = Ferdinand II, King of the Two Sicilies.jpg |წარწერა = <!-- პირველი თანამდებობა --> |ქვეყანა = [[ორი სიცილიის სამეფო|ორი სიცილიის]] |თანამდებობა = [[მეფე]] |რიგი = |კორონაცია = |მმართველობის დასაწყისი = [[8 ნოემბერი]] [[1830]] |მმართველობის დასასრული = [[22 მაისი]] [[1859]] |პრეზიდენტი = |ვიცე-პრეზიდენტი = |წინამორბედი = [[ფრანჩესკო I (ორი სიცილია)|ფრანჩესკო I]] |მემკვიდრე = [[ფრანჩესკო II (ორი სიცილია)|ფრანჩესკო II]] <!-- პირადი მონაცემები --> |სხვა წოდებები = |პრეზიდენტი = |რეგენტი = |მონარქი = |სულთანი = |ვიცე-პრეზიდენტი = |პარტია = |დაბადების თარიღი = [[12 იანვარი]] [[1810]] |დაბადების ადგილი = [[პალერმო]], [[სიცილია]] |გარდაცვალების თარიღი = [[22 მაისი]] [[1859]] |გარდაცვალების ადგილი = [[ორი სიცილიის სამეფო]] |ქორწინება = [[მარია კრისტინა სავოიელი]]<br/>[[მარია ტერეზია ავსტრიელი (1816-1867)|მარია ტერეზა ავსტრიელი]] |შვილები = [[ფრანჩესკო II (ორი სიცილია)|ფრანჩესკო II]]<br/>პრინცი ლუისი<br/>პრინცი ალბერტ მარია<br/>პრინცი ალფონსო<br/>[[მარია ანუნსიატა დე ბურბონ-სიცილიელი|პრინცესა მარია ანუნსიატა]]<br/>[[მარია იმაკულატა დე ბურბონ-სიცილიელი|პრინცესა მარია იმაკულატა]]<br/>პრინცი გაეტანი<br/>პრინცი ჯუზეპი<br/>[[მარია პია დე ბურბონ-სიცილიელი|პრინცესა მარია პია]]<br/>პრინცი ვინჩენცო<br/>პრინცი რასკველი<br/>პრინცესა მარია ლუიზა<br/>პრინცი გენარო |სრული სახელი = |დინასტია = |მამა = [[ფრანჩესკო I (ორი სიცილია)|ფრანჩესკო I]] |დედა = [[მარია ისაბელ ესპანელი]] |რელიგია =[[რომის კათოლიკური ეკლესია]] |ხელმოწერა = }} '''ფერდინანდ II''' ({{lang-it|''Ferdinando Carlo''}}; დ. [[12 იანვარი]], [[1810]] — გ. [[22 მაისი]], [[1859]]) — [[ორი სიცილიის სამეფო]]ს [[მეფე]] [[1830]]–[[1859]] წლებში. ==ბიოგრაფია== ორი სიცილიის — [[ნეაპოლი]]სა და საკუთრივ [[სიცილია|სიცილიის]] ტახტზე ასვლისას ფერდინანდმა უარყო მამის ტირანული პოლიტიკია, გაათავისუფლა პოლიტიკური პატიმრები და რეფორმების გატარებას მიჰყო ხელი. მაგრამ თანდათანობით ის უფრო ავტორიტარულ მმართველად იქცა და დაუნდობლად ებრძოდა ნებისმიერ ამბოხს. [[1848]] წელს [[იტალია]] რევოლუციამ მოიცვა, ხოლო [[პალერმო|პალერმოში]] აჯანყებულებმა წარმატებას მიაღწიეს. ნეაპოლში გაშლილმა სააგიტაციო მუშაობამ ფერდინანდი აიძულა, ხელი მოეწერა კონსტიტუციისათვის, მაგრამ როცა მისმა ჯარმა ნეაპოლელი აჯანყებულები დაამარცხა, ფერდინანდმა კონსტიტუცია ნაკუწებად აქცია და სიცილიის დასაბრუნებლად დაიძრა. სიცილიის ქალაქების მძიმე დაბომბვამ მას მეტსახელი — „მეფე ბომბი“ მოუტანა. ბრიტანელმა უილიამ ეუორტ გლედსტონმა მის ტირანულ მმართველობას „სამთავრობო სისტემაში შეღწეული უღმერთობა“ უწოდა. მისი გარდაცვალებიდა მოკლე ხანში, [[1859]] წელს ორი სიცილია ერთიანი იტალიის შემადგენლობაში შევიდა. ==ლიტერატურა== * ''ნ. ქოთორნი''. ტირანები, გვ. 114 — თბილისი, „კლიო“, 2011. [[კატეგორია:ორი სიცილიის მეფეები]] [[კატეგორია:დაბადებული 12 იანვარი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1810]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 22 მაისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1859]] a7u5nekyyv6lltcyc3w938wa5hm0ui4 0 310360 4827852 4825400 2025-07-07T16:01:41Z 209.206.25.207 4827852 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = მარმუზოვიჩი |მშობლიური სახელი = Мармузовичі |ქვეყანა = უკრაინა |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე = 300px |წარწერა = |დროშა = |დროშწარწ = |გერბი = |გერბწარწ = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = 100 |lat_dir =N |lat_deg =49 |lat_min =53 |lat_sec = 12 |lon_dir =E |lon_deg =24 |lon_min =38 |lon_sec = 02 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = ოლქი |რეგიონი = ლვივის ოლქი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = რაიონი |რაიონი = ზოლოჩივის რაიონი (ლვივის ოლქი){{!}}ზოლოჩივის რაიონი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = ანდრიივკა |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |კლიმატი= |ოფიციალური ენა= |მოსახლეობა = 1300 |აღწერის წელი = |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +2 |DST = +3 |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი= |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''მარმუზოვიჩი''' ({{lang-uk|Мармузовичі}}; 2016 წლამდე - '''ანდრიივკა''' {{lang-uk|Андріївка}}) — სოფელი [[უკრაინა]]ში. მდებარეობს [[ლვივის ოლქი|ლვივის ოლქის]] [[ზოლოჩივის რაიონი (ლვივის ოლქი)|ზოლოჩივის რაიონში]]. [[2013]] წელს სოფლის მოსახლეობა 1457 კაცს შეადგენდა. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://weather.in.ua/ua სოფლის ამინდი] [[კატეგორია:ზოლოჩივის რაიონის სოფლები (ლვივის ოლქი)]] 6nooyntqy3f6bwmth51d59e9tsjhzgz 0 311877 4827851 4825399 2025-07-07T16:01:28Z 209.206.25.207 4827851 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = სოფელი |ქართული სახელი = ანტონივკა |მშობლიური სახელი = Антонівка |ქვეყანა = უკრაინა |დაქვემდებარება = |პანორამა = |პანორამის სიგანე = 300px |წარწერა = |დროშა = |დროშწარწ = |გერბი = |გერბწარწ = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = 100 |lat_dir =N |lat_deg =50 |lat_min =22 |lat_sec = 50 |lon_dir =E |lon_deg =32 |lon_min =31 |lon_sec = 44 |CoordAddon = type:city(40361)_region: |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = ოლქი |რეგიონი = ჩერნიჰივის ოლქი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = რაიონი |რაიონი = პრილუკის რაიონი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |სიმაღლის ტიპი=ზღვის დონე{{!}}სიმაღლე ზღვის დონიდან |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |კლიმატი= |ოფიციალური ენა= |მოსახლეობა = 767 |აღწერის წელი = 2013 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +2 |DST = +3 |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი= |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''ანტონივკა''' ({{lang-uk|Антонівка}}) — სოფელი [[უკრაინა]]ში. მდებარეობს [[ჩერნიჰივის ოლქი|ჩერნიჰივის ოლქის]] [[პრილუკის რაიონი|პრილუკის რაიონში]]. [[2025]] წელს სოფლის მოსახლეობა 361 კაცს შეადგენდა. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://weather.in.ua/ua სოფლის ამინდი] [[კატეგორია:პრილუკის რაიონის სოფლები]] 4v425vd47zs0e45ozus64ibjgokzaco 14 323088 4827901 3516137 2025-07-07T17:27:58Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827901 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Electronic music artists from the United States}} [[კატეგორია:ამერიკელი მუსიკოსები ჟანრის მიხედვით|ელექტრონული მუსიკოსები]] [[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] tpyl2wtja62hilyh8dl4d2kaj904xpw 14 323097 4827903 3553440 2025-07-07T17:28:08Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827903 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Electronic music artists from the United Kingdom}} [[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ბრიტანელი მუსიკოსები ჟანრის მიხედვით]] [[კატეგორია:ბრიტანული ჯგუფები ჟანრის მიხედვით]] l5efion3hi77i2crz4bab6zdotwpsw2 14 323822 4827902 3516138 2025-07-07T17:28:03Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827902 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ბერძენი მუსიკოსები|ელექტრონული]] sykfrnna1kdxzw0qlv77y1xpsiuo0e4 3 329665 4827810 4827748 2025-07-07T13:48:16Z ფატი თოდუა 136321 /* სევერიან (სერგო) ბერეკაშვილი */ 4827810 wikitext text/x-wiki {{მომწერეთ}} {{აქ გიპასუხებთ}} {{არქივის დაფა|სურათი=[[სურათი:Archive information icon.png]]|დაფის-სიგანე=22em| *[[მომხმარებელი განხილვა:Mehman/არქივი 1|07.01.2016 - 27.01.2016]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 2|27.01.2016 - 31.12.2016]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 3|01.01.2017 - 31.12.2017]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 4|01.01.2018 - 31.12.2018]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 5|01.01.2019 - 31.12.2019]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 6|01.01.2020 - 31.12.2020]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 7|01.01.2021 - 31.12.2021]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 8|01.01.2022 - 31.12.2022]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 9|01.01.2023 - 31.12.2023]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 10|01.01.2024 - 31.12.2024]] }} == ექსუზიანი სერგეი სერგეევიჩის შესახებ სტატიის შექმნა მსურს == მოგესალმებით Mehman, მსურს შევქმნა სტატია რუს დეველოპერსა და დეპუტატზე, ექსუზიანი სერგეი სერგეევიჩი (Эксузян Сергеქ Сергеевич). მაინტერესებს რამდენად არის ის "ეცნიკლოპედიური მნიშვნელობის". --[[მომხმარებელი:ირაკლი პატარაია|ირაკლი პატარაია]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ირაკლი პატარაია|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ირაკლი პატარაია|წვლილი]]) 10:42, 2 მარტი 2025 (UTC) მოგესალმებით Mehman, შევქმენი სტატია შემდგომი რედაქტირებისთვის "მომხმარებელი:ირაკლი პატარაია/ექსუზიანი სერგეი სერგეევიჩი". გთხოვთ მომწეროთ თქვენი შენიშვნები, სტატიის გასაუმჯობესებლად. პერსპექტივაში, მაქვს სურვილი გამოვაქვეყნო Wikipedia-ს ძირითად სივრცეში. --[[მომხმარებელი:ირაკლი პატარაია|ირაკლი პატარაია]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ირაკლი პატარაია|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ირაკლი პატარაია|წვლილი]]) 08:49, 3 მარტი 2025 (UTC) == სტატია „კივის ბაღები“ == გამარჯობათ ბ-ნო Mehman, სტატია „კივის ბაღები“ ეხება სოჭში განხორციელებულ მსხვილ დეველოპერულ პროექტს, რომელიც ფართოდ გაშუქდა ავტორიტეტულ მედიაში (Коммерсантъ, РБК, sochi1.ru და სხვ.). აღნიშნული კომპანია ფიგურირებს მრავალრიცხოვან სასამართლო დავებში, რომელთა მოცულობა მილიარდობით რუბლს შეადგენს. კომპანია ხასიათდებოდა საჯარო ინტერესით, პოლიტიკური გავლენით. "კივის ბაღები" ეწეოდა აქტიურ საქველმოქმედო აქტივობებს. ამჟამად კომპანია არის გაკოტრების პროცესში. ამ სტატიაში გამოყენებული წყაროები აკმაყოფილებენ ენციკლოპედიური სანდოობის კრიტერიუმებს. მზად ვარ განვავითარო ტექსტი დამატებითი წყაროებით, თუკი რაიმე ნაწილი საჭიროებს უფრო დეტალურ გაშუქებას ან გადამოწმებას. გთხოვთ მომწეროთ თქვენი შენიშვნები სტატიასთან დაკავშირებით. [[მომხმარებელი:ირაკლი პატარაია|ირაკლი პატარაია]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ირაკლი პატარაია|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ირაკლი პატარაია|წვლილი]]) 16:58, 13 მაისი 2025 (UTC) :მოდით მაშინ ჯერ რუსულ ვიკიპედიაში შექმენით ეგ სტატია და მერე აქ განვიხილოთ. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 09:01, 15 მაისი 2025 (UTC) == მოთხოვნა სტატიის გადატანაზე: „კივის ბაღები“ → ძირითად სივრცეში == სტატია შეესაბამება „კივის ბაღები“ ვიკიპედიას შემდეგ მოთხოვნებს 1. მნიშვნელოვნების კრიტერიუმი სტატია აშუქებს მნიშვნელოვან სამართლებრივ, ეკონომიკურ და საჯარო ინტერესის მქონე თემებს. კომპანია ფიგურირებს მრავალმილიონიან პროექტებში, სასამართლო პროცესებში, რაც განაპირობებს მის ენციკლოპედიურ ღირებულებას. 2. გადამოწმებადობა მოყვანილი ფაქტები დასტურდება სანდო, მესამე მხარის მიერ გამოქვეყნებული წყაროებით (Коммерсантъ, РБК, Ведомости, Yuga.ru, sochi1.ru). გამოყენებულია სწორი ციტირების ფორმატი და <ref> თეგები. 3. სანდო წყაროები სტატია ეყრდნობა მეორეულ წყაროებს. პირველადი წყარო (მაგ. საკრებულოს საიტი) გამოყენებულია მხოლოდ ფაქტობრივი ინფორმაციისათვის და არა ინტერპრეტაციისთვის. 4. ნეიტრალური ტონი სტატია ბალანსირებულად წარმოსახავს როგორც კომპანიის პოზიტიურ საქმიანობას, ასევე კრიტიკასა და სამართლებრივ დავებს. არ იკვეთება ორიგინალური შეფასება ან მიკერძოებული ფორმულირება. 5. არ ჩატარებულა ორიგინალური კვლევა სტატიის არცერთი ნაწილი არ ეყრდნობა რედაქტორის ინტერპრეტაციას ან არაავტორიზებულ წყაროებს. ყველა ფაქტი ემყარება გამოქვეყნებულ მასალაზე. ვერ ვიპოვე მნიშვნელოვანი შეუსაბამობა ვიკიპედიის ძირითად წესებთან. ნაკლოვანებები 1. არქივის ბმულების დამატება ზოგიერთ URL ბმულს დროებითობის რისკი აქვს. რეკომენდებულია მათი პარალელურად მითითება archive.org-ის ან archive.today-ის მეშვეობით. 2. წყაროს გამეორებითი გამოყენების ტექნიკური ოპტიმიზაცია ზოგიერთ წყაროს აქვს განმეორებითი გამოყენების პოტენციალი (<ref name=...>), რაც ხელს შეუწყობს სტრუქტურულ გასწორებას. დასკვნა სტატია „კივის ბაღები“ სრულად შეესაბამება ვიკიპედიის წესებს შემდეგ კრიტერიუმებზე: მნიშვნელოვნება, გადამოწმებადობა, სანდოობა, ნეიტრალურობა, ორიგინალური კვლევის არქონა. შეფასება: 9.5 / 10 ქულა სტატიის გადატანა ძირითად სივრცეში მიმაჩნია მართლზომიერად და დასაშვებად. -[[მომხმარებელი:ირაკლი პატარაია|ირაკლი პატარაია]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ირაკლი პატარაია|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ირაკლი პატარაია|წვლილი]]) 16:07, 15 მაისი 2025 (UTC) :თქვენი შეფასებით რა შეესაბამება და რა არა ნაკლებად მნიშვნელოვანია აქ. რაღაც რუსულ წყაროებზე დაყრდნობით, რუსულ თემატიკაზე შექმნილი სტატია ვერ იქნება მართლზომიერი და ენციკლოპედიურად მნიშვნელოვანი ქართული ვიკიპედიისთვის. ამიტომ გირჩევთ რუსულ ვიკიპედიაში მუშაობას ამ თემაზე. თუ დააპირებთ სტატიის ძირითად სახელთა სივრცეში გადმოტანას — იგი წაიშლება. წარმატებები, — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 21:30, 15 მაისი 2025 (UTC) == Gadget-WikidataTab.js == გამარჯობა Mehman, შეძლება რო მოითხოვო "მედიავიკი:Gadget-WikidataTab.js". აგერ [https://meta.wikimedia.org/wiki/Gadgets/wikipedia აქ]: "WikidataTab". ამიდნ შეიძლება შექმნა ახალი იტემი ვიკიდატაში ადვილათ როძა აკლია. [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 11:08, 20 მაისი 2025 (UTC) :სალამი. შექმნით კი შევქმნი, მაგრამ მაგალითი მჭირდება საიდანაც გადმოვიტან და მაგალითი ისეთ ენებზეა, რასაც ვერც კი ვკითხულობ :) — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 14:08, 20 მაისი 2025 (UTC) ::[[მომხმარებელი:Geagea\Gadget-WikidataTab.js]]. [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 18:24, 20 მაისი 2025 (UTC) :::აბა შეამოწმე. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 20:21, 20 მაისი 2025 (UTC) ::::Perfect. it need to be added in the "Preferences". დიდი მადლობა. [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 20:25, 20 მაისი 2025 (UTC) :::::დამატებულია. გაჯეტების სექციაში, რედაქტირების ქვესექციაში ნახე. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 20:35, 20 მაისი 2025 (UTC) ::::::ვიცი ვიცი. უკვე გავაკეთე [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 20:38, 20 მაისი 2025 (UTC) :::::::BTW already [https://www.wikidata.org/w/index.php?title=Special:WhatLinksHere/Property:P4991&limit=5000&hideredirs=1 9,263 matches]. [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 20:42, 20 მაისი 2025 (UTC) ::::::::little correction needed. please copy paste again [[მომხმარებელი:Geagea\Gadget-WikidataTab.js]]. [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 23:13, 20 მაისი 2025 (UTC) == From sysop to sysop == Hello @[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]]. Please excuse me for writing in English. I hope it's okay and my request is still understood. I see that you always check my edits promptly (or someone other of your community). Thank you very much for that. There are language versions that are extremely sloppy and leave everything unchecked. I have a request: I'm a sysop on Commons, and my only contribution to this language version is exchanging filenames. If you'd like, please upgrade my user rights; then you won't have to check my edits in the future. Best regards from Switzerland. [[მომხმარებელი:Ziv|Ziv]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Ziv|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Ziv|წვლილი]]) 10:26, 25 მაისი 2025 (UTC) :Hello. As you are a Commons admin and your edits are limited here to replacing file names, I have given you the status of a trused user, after which we will not need to check your edits. Best, — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 19:07, 25 მაისი 2025 (UTC) ::Thank you Mehman. Greetings [[მომხმარებელი:Ziv|Ziv]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Ziv|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Ziv|წვლილი]]) 01:40, 26 მაისი 2025 (UTC) == სტატიის „ტურიზმის ბუმი საქართველოში 2025 წლისთვის“ წაშლასთან დაკავშირებით == პატივცემულო Mehman, მოგმართავთ ჩემ მიერ შექმნილი სტატიის, „ტურიზმის ბუმი საქართველოში 2025 წლისთვის“, წაშლასთან დაკავშირებით. მესმის, რომ სტატია შესაძლოა აღქმულიყო, როგორც სარეკლამო შინაარსის მქონე, თუმცა მსურს დაგარწმუნოთ, რომ ჩემი განზრახვა სრულიად სხვა იყო. სტატიის შექმნისას ჩემი მიზანი არ ყოფილა რაიმე სახის პრომოცია ან რეკლამა. სინამდვილეში, ეს სტატია მომზადდა ვიკიპედიის კონკურსში – „ვიკიგაზაფხული 2025“ – მონაწილეობის მისაღებად. ჩემი მიზანი იყო, მოწოდებული წყაროებისა და დამატებითი კვლევის საფუძველზე, შემექმნა ენციკლოპედიური ღირებულების მქონე, ნეიტრალური და ინფორმაციული სტატია ამ თემაზე. ვცდილობდი, მაქსიმალურად დამეცვა ვიკიპედიის ნეიტრალური თვალსაზრისის პრინციპი და სტატია დამეწერა სანდო წყაროებზე დაყრდნობით. დიდი მადლობელი ვიქნები, თუკი განიხილავთ სტატიის აღდგენის შესაძლებლობას. იმ შემთხვევაში, თუ სტატიაში არსებობს კონკრეტული პრობლემური მონაკვეთები, რომლებიც ეწინააღმდეგება ვიკიპედიის წესებს, გთხოვთ, მიმითითოთ მათზე. მზად ვარ, თქვენი მითითებების შესაბამისად, შევიტანო ყველა საჭირო კორექტირება, რათა სტატია სრულად შეესაბამებოდეს ვიკიპედიის სტანდარტებს. წინასწარ გიხდით მადლობას ყურადღებისთვის და დახმარებისთვის. პატივისცემით, Hadikhabbaznouri --[[მომხმარებელი:Hadikhabbaznouri|Hadikhabbaznouri]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Hadikhabbaznouri|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Hadikhabbaznouri|წვლილი]]) 10:52, 25 მაისი 2025 (UTC) :{{ping|Hadikhabbaznouri}} თქვენი სტატია არ იყო ენციკლოპედიური მნიშვნელობის, რისთვისაც წაიშალა. წაიკითხეთ რა არის და რა არ არის ვიკიპედია. რაც შეეხება კონკურს, კონკურსის პირობები ყურადღებით წაიკითხეთ — იქ კონკრეტულად წერია, რომ ქართულ ვიკიპედიაში საქართველოს შესახებ სტატიებს არ ვწერთ კონკურსის ფარგლებში. წარმატებები, --[[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 19:13, 25 მაისი 2025 (UTC) == Join us at the Next CEE Catch up! Learn about Temporary accounts! == Hi everyone, We want to announce the tenth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the '''Temporary accounts''', as this important change is going to affect every Wikipedia soon, so it is important for patrollers and functionaries like you to understand this change. On wikis where temporary accounts are enabled, IP addresses of unregistered editors are not visible publicly. Only those who fight spam, vandalism, harassment and disinformation have access to IP addresses there. The session will take place on '''10th of June 2025, 18:00-19:00 CEST''' (check your ''[https://zonestamp.toolforge.org/1749571200 local time]''). If you are interested in this topic, then '''[[:m:Event:CEE Catch up Nr. 10 (June 2025)|sign-up for the session here]]'''. [[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|განხილვა]]) 11:17, 29 მაისი 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:TRistovski-CEEhub@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_admins&oldid=28802724 --> == Ulviyya Ali == Salam. Ülviyyə Əli məqaləsini gürcü dilində yarada bilərsiz? İdeal səviyyədə olan hazırda Rus dilli versiyada olandır ([https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B0,_%D0%A3%D0%BB%D1%8C%D0%B2%D0%B8%D1%8F_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D0%BA%D1%8B%D0%B7%D1%8B bu məqalə]). Amma istəsəniz Azərbaycan dilindən də tərcümə edə bilərsiz. [[მომხმარებელი:Freiheiten|Freiheiten]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Freiheiten|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Freiheiten|წვლილი]]) 22:04, 31 მაისი 2025 (UTC) == ცვლილების გაუქმების შესახებ ინფორმაციის მიღება == გამარჯობა , ინუს წულუკიძეზე გავაკეთე ცვლილებები , რომელიც გაუქმებული გაქვთ . ვინაიდან მე არ ვარ გამოცდილი აღნიშნულ საკითხებში , არ ვიცი რა მიზეზით გააუქმეთ ცვლილებებო , მინდა გთხოვოთ სურათების ატვირთვა , რომელიც საოჯახო ალბომში ინახება . შესაძლებელია ? --[[მომხმარებელი:ნათია წულუკიძე|ნათია წულუკიძე]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ნათია წულუკიძე|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ნათია წულუკიძე|წვლილი]]) 12:30, 4 ივნისი 2025 (UTC) :მოგესალმებით. საოჯახო ალბომში მოცემული სურათი უნდა პასუხობდეს [[ვიკიპედია:Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 საერთაშორისო ლიცენზიის ტექსტი|ვიკიპედიის სალიცენზიო პოლიტიკას]] და უნდა იყოს ატვირთული ვიკისაწყობში. სხვა შემთხვევაში იგი წაიშლება. - [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 14:56, 4 ივნისი 2025 (UTC) == შეკითხვა == გამარჯობათ, მაინტერესებს, რა მიზეზებით გააუქმეთ ჩემი ბოლო რედაქტირება. დარწმუნებული ვარ, ჩემს რედაქტირებამდე სტატია გაცილებით ცუდ მდგომარეობაში იყო, და მე არანაირი წესი არ დამირღვევია. უბრალოდ შეხედეთ როგორ არის სურათი ჩასმული, დანარჩენს რომ თავი დავანებოთ. აფხაზეთის ომის სტატიაშიც არაფრის გაფუჭებას არ ვცდილობდი, უბრალოდ შევამჩნიე, რომ ინგლისურ ვიკიპედიაში ინფოდაფა უკეთესად იყო გაკეთებული და ვცადე, აქაც მის მსგავსად შემეცვალა. [[სპეციალური:წვლილი/5.152.106.148|5.152.106.148]] 18:41, 20 ივნისი 2025 (UTC) :სალამი. ალბათ სომხეთ-იბერიის ომზე საუბრობთ, ჰო და სტატიაში თუ რამეს ცვლით, მაშინ წყაროა მისათითებელი, სხვაგვარად ერთი წკაპით სტატიის მნიშვნელოვანი ნაწილის/ინფორმაციის წაშლა არ შეიძლება. გაქვთ შემოთავაზება? დაწერეთ სტატიის განხილვის გვერდზე. რაც შეეხება სურათს, თარგს ჰქონდა პრობლემა და გასწორდა ან და მისი გასწორება თუ გსურდათ რატომ არ გაასწორეთ? იგივე შეეხება აფხაზეთის ომის სტატიას. ბაგრამიანის ბატალიონის გვერდზე სომხეთის დროშის მითითება რა შუაშია? სომხეთი იბრძოდა? ინგლისურში რასაც ხედავთ ყველაფერი სწორი კი არ არის, ამიტომ მეტი ყურადღება. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 14:59, 21 ივნისი 2025 (UTC) ::ისევ სალამი. დიახ, მართალი ბრძანდებით, წყარო უნდა მიმეთითებინა, თუმცა იქ რამდენიმე ისეთი რამ შევცვალე, რაც, როგორც ვიცი, წყაროს მითითებას არ მოითხოვს. შესავალში „იბერიასა და სომხეთის სამეფოებს შორის ომის“ ნაცვლად, ჩემი აზრით, უკეთესი იქნება, თუ უბრალოდ მოკლედ ეწერება „სომხეთ-იბერიის ომი“, როგორც სათაურშია. რაც შეეხება თარგს, რაც დავკვირვებივარ, ყველა ომის სტატიაში მითითებულია „მხარეები“ და „მეთაურები“, და ჩემი აზრით, უკეთესი იქნება თუ აქაც დაემატება. ::რაც შეეხება აფხაზეთის ომს,  ეგ სომხეთის დროშა კი არა, ბაგრამიანის ბატალიონის დროშა იყო. დიახ, სომხეთის დროშით არის შთაგონებული, მაგრამ თუ კარგად დააკვირდებით, შეამჩნევთ, რომ მისი ფერები სომხეთის დროშასთან შედარებით გაცილებით მუქია. თუმცა, ახლა რომ ვუფიქრდები, სჯობს ასე დარჩეს, რადგან უმრავლესობამ ამის შესახებ არ იცის. ასევე, როგორც ვხვდები, აფხაზეთის ომის სტატიაში [6] სქოლიო არასწორად არის ჩასმული (როგორც წესი, ყველა სქოლიოს ბმულს რაღაც აწერია, მაგრამ ეგ პირდაპირ დაკოპირებულია საიტიდან წარწერის გარეშე) და ეს მაშინ გამოვასწორე, როდესაც ინგლისური ვიკიპედიიდან გადმოვიტანე სწორი (წარწერებიანი) ვერსია. [[სპეციალური:წვლილი/5.152.106.148|5.152.106.148]] 16:29, 21 ივნისი 2025 (UTC) :::სალამი. სახელის გადატანაზე უნდა დაწეროთ განხილვის გვერდზე და თუ შეთანხმება შედგა, გადავიტანთ. მარტო შიგნით სტატიაში სახელის შეცვლით სტატიის სახელწოდება არ იცვლება. რაც შეეხება ბაგრამიანს, თუ არსებობს წყარო, რომ ისინი ამ დროშას იყენებენ, მიუთითეთ აუცილებლად. ასევე, გირჩევთ ვიკიპედიაში რეგისტრაციას და ისე მუშაობას. წარმატებები, — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 17:05, 21 ივნისი 2025 (UTC) == თენგიზ ჯაფარიძე ( მხატვარი) == გამარჯობა. შეგიძლიათ რა ხარვეზის გამო წაიშალა სტატია თენგიზ ჯაფრიძეზე?-- 1'5m--[[მომხმარებელი:Ekshen|Ekshen]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Ekshen|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Ekshen|წვლილი]]) 18:20, 27 ივნისი 2025 (UTC) :სალამი. მიზეზი — "სტატია ენციკლოპედიური მნიშვნელობის დადასტურების გარეშე". — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 16:21, 29 ივნისი 2025 (UTC) == სტატიები იტალიელ მხატვრებზე == გამარჯობა, ცოტა ხნის წინ წაშალეთ 5 მოკლე სტატია იტალიელ მხატვრებზე (ანტონიო ბრუნო, ჯუზეპე აჯელიო, კარლო ალეგრეტი, ლუიჯი კარბონი, ჯუზეპე ბასტიანი), მიზეზით ზ2 (ტესტური გვერდი). მესმის, რომ ტექსტისა და წყაროების სიმცირე ჰქონდა ხუთივე მათგანს, თუმცა ინგლისურ ვიკიპედიაში მათი შესატყვისები მხოლოდ stub-ები იყო და მეტი ინფორმაცია არ მოიპოვებოდა. მიზეზი მათი მოკლე ფორმატი გახდა? ნამდვილად გეტყვით რომ არც ერთი არ იყო ტესტური გვერდი. წინასწარ დიდი მადლობა, პატივისცემით, --[[მომხმარებელი:Ruskadeeida|Ruskadeeida]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Ruskadeeida|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Ruskadeeida|წვლილი]]) 10:18, 6 ივლისი 2025 (UTC) :სალამი. ზოგი მოკლე იყო და ქართულ ვიკიპედიაში არის წესი, რომ სტატია სამ წინადადებაზე ნაკლები არ უნდა იყოს, ხოლო ზოგი მანქანური თარგმნა იყო, რაც ასევე არ შეიძლება. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 15:16, 6 ივლისი 2025 (UTC) ::გამარჯობა, ::დიდი მადლობა პასუხისათვის. ორივე წესის შესახებ კარგად ვიცი და შესაძლოა ჩემ მიერ ნათარგმნი ტექსტები სტილის გასწორებას საჭიროებდა ან ძალიან იყო მიმგვანებული ორიგინალს, სხვა მხრივ მანქანური თარგმანი არ გამომიყენებია. ასევე ვიცი რომ სტატია სამ წინადადებაზე ნაკლები ვერ იქნება, რასაც განსაკუთრებით ვაქცევდი ყურადღებას - თითოეული მათგანი უმცირესად სამი წინადადების მაინც იყო. მიუხედავად ამისა, პატივს ვცემ თუ როგორ მკაცრად სინჯავთ ატვირთულ სტატიებს და ვეცდები მსგავსი შემთხვევა აღარ განმეორდეს. ::პატივისცემით, ::რუსუდანი [[მომხმარებელი:Ruskadeeida|Ruskadeeida]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Ruskadeeida|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Ruskadeeida|წვლილი]]) 18:04, 6 ივლისი 2025 (UTC) :::სამომავლოდ უფრო გრძელი სტატიები აირჩიეთ სათარგმნოდ, ასევე თარგმნის შემდეგ გადაამოწმეთ წინადადების დალაგებას. ვფიქრობ, ასე მოვაგვარებთ ამ პრობლემას. წარმატებები, — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 20:54, 6 ივლისი 2025 (UTC) == სევერიან (სერგო) ბერეკაშვილი == გამარჯობა, გწერთ სტატიის ავტორი, რომელმაც რამდენიმე დღის წინ ავტვირთე ქართულ ვიკიპედიაში სევერიან (სერგო) ბერეკაშვილის შესახებ (გახლავთ ბაბუა, დედის მამა). სტატია წაიშალა იმის საფუძვლით, რომ არ აკმაყოფილებდა ვიკიპედიის ენციკლოპედიურ სტანდარტებს. გთხოვთ, მცირე ყურადღება დაუთმოთ ჩემს განმარტებას: სევერიან ბერეკაშვილი იყო მეორე მსოფლიო ომის მონაწილე, სამხედრო მფრინავი, რომელმაც 1943–1945 წლებში 2-ე უკრაინულ ფრონტზე განახორციელა 297 საბრძოლო გაფრენა. მის შესახებ დაცულია ოფიციალური დოკუმენტაცია რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს ცენტრალურ არქივში. ასევე აღსანიშნავია, რომ ომის შემდეგ მუშაობდა სოხუმში სამოქალაქო ავიაციაში და იყო სერგო ორჯონიკიძის სახელობის აეროპორტის ერთ-ერთი პირველი მფრინავი. მას აქვს მიღებული რამდენიმე სახელმწიფო ჯილდო. სტატიაში მითითებული მქონდა წყაროები და დოკუმენტური მასალა. ვეცადე, რომ ტექსტი ყოფილიყო ნეიტრალური, მხოლოდ ფაქტებზე დაყრდნობილი, თუმცა, როგორც ჩანს, გარკვეული ფორმატური ან სტრუქტურული ხარვეზი შეიძლებოდა ყოფილიყო, რასაც სიამოვნებით გამოვასწორებ. დღესდღეობით ვიკიპედიაში არსებული ზოგიერთი სტატია ქართველ მფრინავებზე არის ძალიან მოკლე, ხშირ შემთხვევაში ერთ წინადადებაზე დაყრდნობილი, წყაროს გარეშე. თუ კი ასეთი სტატიები რჩება ვიკიპედიაში, ვთვლი, რომ ბატონ სევერიან ბერეკაშვილზეც შესაძლებელია არსებობდეს სტატია – მით უფრო, რომ იგი წყაროებზე დაყრდნობითაა შედგენილი და მზად ვარ, კიდევ უფრო გავაუმჯობესო. ბაბუას ისტორია და მისი ცხოვრება ნამდვილად მნიშვნელოვანია და მიმაჩნია, რომ ინფორმაცია მასზე უნდა იყოს საჯაროდ ხელმისაწვდომი მომავალი თაობებისთვის. მაინტერესებს, მაქვს თუ არა უფლება სტატიის გადამუშავებისა და ხელახალი ატვირთვის, ვიკიპედიის წესებისა და სტანდარტების სრული დაცვით? მზად ვარ, დავამატო კიდევ დამატებითი წყაროები, საჭიროების შემთხვევაში. წინასწარ მადლობას გიხდით ყურადღებისთვის და გულწრფელად ვაფასებ თქვენს შრომას ვიკიპედიის ხარისხის შესანარჩუნებლად. პატივისცემით, გამარჯობა, Mehman, მადლობა გამოხმაურებისთვის! უკვე გამზადებული მაქვს ბაბუაჩემზე დამატებითი დოკუმენტური მასალა: ჯილდოების, მოწმობების და სერტიფიკატების ფოტოასლები. გთხოვთ მირჩიოთ, გაგიზიაროთ ეს მასალა ჯერ განხილვის გვერდზე, თუ პირდაპირ დავაბრუნო სტატია და შემდეგ გადამოწმებაზე გავიტანო? tb85wpeiik3w7gxkx310wep4z3x2j2k 4827835 4827810 2025-07-07T14:18:36Z Mehman 75871 /* სევერიან (სერგო) ბერეკაშვილი */ 4827835 wikitext text/x-wiki {{მომწერეთ}} {{აქ გიპასუხებთ}} {{არქივის დაფა|სურათი=[[სურათი:Archive information icon.png]]|დაფის-სიგანე=22em| *[[მომხმარებელი განხილვა:Mehman/არქივი 1|07.01.2016 - 27.01.2016]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 2|27.01.2016 - 31.12.2016]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 3|01.01.2017 - 31.12.2017]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 4|01.01.2018 - 31.12.2018]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 5|01.01.2019 - 31.12.2019]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 6|01.01.2020 - 31.12.2020]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 7|01.01.2021 - 31.12.2021]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 8|01.01.2022 - 31.12.2022]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 9|01.01.2023 - 31.12.2023]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 10|01.01.2024 - 31.12.2024]] }} == ექსუზიანი სერგეი სერგეევიჩის შესახებ სტატიის შექმნა მსურს == მოგესალმებით Mehman, მსურს შევქმნა სტატია რუს დეველოპერსა და დეპუტატზე, ექსუზიანი სერგეი სერგეევიჩი (Эксузян Сергеქ Сергеевич). მაინტერესებს რამდენად არის ის "ეცნიკლოპედიური მნიშვნელობის". --[[მომხმარებელი:ირაკლი პატარაია|ირაკლი პატარაია]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ირაკლი პატარაია|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ირაკლი პატარაია|წვლილი]]) 10:42, 2 მარტი 2025 (UTC) მოგესალმებით Mehman, შევქმენი სტატია შემდგომი რედაქტირებისთვის "მომხმარებელი:ირაკლი პატარაია/ექსუზიანი სერგეი სერგეევიჩი". გთხოვთ მომწეროთ თქვენი შენიშვნები, სტატიის გასაუმჯობესებლად. პერსპექტივაში, მაქვს სურვილი გამოვაქვეყნო Wikipedia-ს ძირითად სივრცეში. --[[მომხმარებელი:ირაკლი პატარაია|ირაკლი პატარაია]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ირაკლი პატარაია|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ირაკლი პატარაია|წვლილი]]) 08:49, 3 მარტი 2025 (UTC) == სტატია „კივის ბაღები“ == გამარჯობათ ბ-ნო Mehman, სტატია „კივის ბაღები“ ეხება სოჭში განხორციელებულ მსხვილ დეველოპერულ პროექტს, რომელიც ფართოდ გაშუქდა ავტორიტეტულ მედიაში (Коммерсантъ, РБК, sochi1.ru და სხვ.). აღნიშნული კომპანია ფიგურირებს მრავალრიცხოვან სასამართლო დავებში, რომელთა მოცულობა მილიარდობით რუბლს შეადგენს. კომპანია ხასიათდებოდა საჯარო ინტერესით, პოლიტიკური გავლენით. "კივის ბაღები" ეწეოდა აქტიურ საქველმოქმედო აქტივობებს. ამჟამად კომპანია არის გაკოტრების პროცესში. ამ სტატიაში გამოყენებული წყაროები აკმაყოფილებენ ენციკლოპედიური სანდოობის კრიტერიუმებს. მზად ვარ განვავითარო ტექსტი დამატებითი წყაროებით, თუკი რაიმე ნაწილი საჭიროებს უფრო დეტალურ გაშუქებას ან გადამოწმებას. გთხოვთ მომწეროთ თქვენი შენიშვნები სტატიასთან დაკავშირებით. [[მომხმარებელი:ირაკლი პატარაია|ირაკლი პატარაია]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ირაკლი პატარაია|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ირაკლი პატარაია|წვლილი]]) 16:58, 13 მაისი 2025 (UTC) :მოდით მაშინ ჯერ რუსულ ვიკიპედიაში შექმენით ეგ სტატია და მერე აქ განვიხილოთ. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 09:01, 15 მაისი 2025 (UTC) == მოთხოვნა სტატიის გადატანაზე: „კივის ბაღები“ → ძირითად სივრცეში == სტატია შეესაბამება „კივის ბაღები“ ვიკიპედიას შემდეგ მოთხოვნებს 1. მნიშვნელოვნების კრიტერიუმი სტატია აშუქებს მნიშვნელოვან სამართლებრივ, ეკონომიკურ და საჯარო ინტერესის მქონე თემებს. კომპანია ფიგურირებს მრავალმილიონიან პროექტებში, სასამართლო პროცესებში, რაც განაპირობებს მის ენციკლოპედიურ ღირებულებას. 2. გადამოწმებადობა მოყვანილი ფაქტები დასტურდება სანდო, მესამე მხარის მიერ გამოქვეყნებული წყაროებით (Коммерсантъ, РБК, Ведомости, Yuga.ru, sochi1.ru). გამოყენებულია სწორი ციტირების ფორმატი და <ref> თეგები. 3. სანდო წყაროები სტატია ეყრდნობა მეორეულ წყაროებს. პირველადი წყარო (მაგ. საკრებულოს საიტი) გამოყენებულია მხოლოდ ფაქტობრივი ინფორმაციისათვის და არა ინტერპრეტაციისთვის. 4. ნეიტრალური ტონი სტატია ბალანსირებულად წარმოსახავს როგორც კომპანიის პოზიტიურ საქმიანობას, ასევე კრიტიკასა და სამართლებრივ დავებს. არ იკვეთება ორიგინალური შეფასება ან მიკერძოებული ფორმულირება. 5. არ ჩატარებულა ორიგინალური კვლევა სტატიის არცერთი ნაწილი არ ეყრდნობა რედაქტორის ინტერპრეტაციას ან არაავტორიზებულ წყაროებს. ყველა ფაქტი ემყარება გამოქვეყნებულ მასალაზე. ვერ ვიპოვე მნიშვნელოვანი შეუსაბამობა ვიკიპედიის ძირითად წესებთან. ნაკლოვანებები 1. არქივის ბმულების დამატება ზოგიერთ URL ბმულს დროებითობის რისკი აქვს. რეკომენდებულია მათი პარალელურად მითითება archive.org-ის ან archive.today-ის მეშვეობით. 2. წყაროს გამეორებითი გამოყენების ტექნიკური ოპტიმიზაცია ზოგიერთ წყაროს აქვს განმეორებითი გამოყენების პოტენციალი (<ref name=...>), რაც ხელს შეუწყობს სტრუქტურულ გასწორებას. დასკვნა სტატია „კივის ბაღები“ სრულად შეესაბამება ვიკიპედიის წესებს შემდეგ კრიტერიუმებზე: მნიშვნელოვნება, გადამოწმებადობა, სანდოობა, ნეიტრალურობა, ორიგინალური კვლევის არქონა. შეფასება: 9.5 / 10 ქულა სტატიის გადატანა ძირითად სივრცეში მიმაჩნია მართლზომიერად და დასაშვებად. -[[მომხმარებელი:ირაკლი პატარაია|ირაკლი პატარაია]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ირაკლი პატარაია|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ირაკლი პატარაია|წვლილი]]) 16:07, 15 მაისი 2025 (UTC) :თქვენი შეფასებით რა შეესაბამება და რა არა ნაკლებად მნიშვნელოვანია აქ. რაღაც რუსულ წყაროებზე დაყრდნობით, რუსულ თემატიკაზე შექმნილი სტატია ვერ იქნება მართლზომიერი და ენციკლოპედიურად მნიშვნელოვანი ქართული ვიკიპედიისთვის. ამიტომ გირჩევთ რუსულ ვიკიპედიაში მუშაობას ამ თემაზე. თუ დააპირებთ სტატიის ძირითად სახელთა სივრცეში გადმოტანას — იგი წაიშლება. წარმატებები, — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 21:30, 15 მაისი 2025 (UTC) == Gadget-WikidataTab.js == გამარჯობა Mehman, შეძლება რო მოითხოვო "მედიავიკი:Gadget-WikidataTab.js". აგერ [https://meta.wikimedia.org/wiki/Gadgets/wikipedia აქ]: "WikidataTab". ამიდნ შეიძლება შექმნა ახალი იტემი ვიკიდატაში ადვილათ როძა აკლია. [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 11:08, 20 მაისი 2025 (UTC) :სალამი. შექმნით კი შევქმნი, მაგრამ მაგალითი მჭირდება საიდანაც გადმოვიტან და მაგალითი ისეთ ენებზეა, რასაც ვერც კი ვკითხულობ :) — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 14:08, 20 მაისი 2025 (UTC) ::[[მომხმარებელი:Geagea\Gadget-WikidataTab.js]]. [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 18:24, 20 მაისი 2025 (UTC) :::აბა შეამოწმე. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 20:21, 20 მაისი 2025 (UTC) ::::Perfect. it need to be added in the "Preferences". დიდი მადლობა. [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 20:25, 20 მაისი 2025 (UTC) :::::დამატებულია. გაჯეტების სექციაში, რედაქტირების ქვესექციაში ნახე. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 20:35, 20 მაისი 2025 (UTC) ::::::ვიცი ვიცი. უკვე გავაკეთე [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 20:38, 20 მაისი 2025 (UTC) :::::::BTW already [https://www.wikidata.org/w/index.php?title=Special:WhatLinksHere/Property:P4991&limit=5000&hideredirs=1 9,263 matches]. [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 20:42, 20 მაისი 2025 (UTC) ::::::::little correction needed. please copy paste again [[მომხმარებელი:Geagea\Gadget-WikidataTab.js]]. [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 23:13, 20 მაისი 2025 (UTC) == From sysop to sysop == Hello @[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]]. Please excuse me for writing in English. I hope it's okay and my request is still understood. I see that you always check my edits promptly (or someone other of your community). Thank you very much for that. There are language versions that are extremely sloppy and leave everything unchecked. I have a request: I'm a sysop on Commons, and my only contribution to this language version is exchanging filenames. If you'd like, please upgrade my user rights; then you won't have to check my edits in the future. Best regards from Switzerland. [[მომხმარებელი:Ziv|Ziv]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Ziv|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Ziv|წვლილი]]) 10:26, 25 მაისი 2025 (UTC) :Hello. As you are a Commons admin and your edits are limited here to replacing file names, I have given you the status of a trused user, after which we will not need to check your edits. Best, — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 19:07, 25 მაისი 2025 (UTC) ::Thank you Mehman. Greetings [[მომხმარებელი:Ziv|Ziv]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Ziv|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Ziv|წვლილი]]) 01:40, 26 მაისი 2025 (UTC) == სტატიის „ტურიზმის ბუმი საქართველოში 2025 წლისთვის“ წაშლასთან დაკავშირებით == პატივცემულო Mehman, მოგმართავთ ჩემ მიერ შექმნილი სტატიის, „ტურიზმის ბუმი საქართველოში 2025 წლისთვის“, წაშლასთან დაკავშირებით. მესმის, რომ სტატია შესაძლოა აღქმულიყო, როგორც სარეკლამო შინაარსის მქონე, თუმცა მსურს დაგარწმუნოთ, რომ ჩემი განზრახვა სრულიად სხვა იყო. სტატიის შექმნისას ჩემი მიზანი არ ყოფილა რაიმე სახის პრომოცია ან რეკლამა. სინამდვილეში, ეს სტატია მომზადდა ვიკიპედიის კონკურსში – „ვიკიგაზაფხული 2025“ – მონაწილეობის მისაღებად. ჩემი მიზანი იყო, მოწოდებული წყაროებისა და დამატებითი კვლევის საფუძველზე, შემექმნა ენციკლოპედიური ღირებულების მქონე, ნეიტრალური და ინფორმაციული სტატია ამ თემაზე. ვცდილობდი, მაქსიმალურად დამეცვა ვიკიპედიის ნეიტრალური თვალსაზრისის პრინციპი და სტატია დამეწერა სანდო წყაროებზე დაყრდნობით. დიდი მადლობელი ვიქნები, თუკი განიხილავთ სტატიის აღდგენის შესაძლებლობას. იმ შემთხვევაში, თუ სტატიაში არსებობს კონკრეტული პრობლემური მონაკვეთები, რომლებიც ეწინააღმდეგება ვიკიპედიის წესებს, გთხოვთ, მიმითითოთ მათზე. მზად ვარ, თქვენი მითითებების შესაბამისად, შევიტანო ყველა საჭირო კორექტირება, რათა სტატია სრულად შეესაბამებოდეს ვიკიპედიის სტანდარტებს. წინასწარ გიხდით მადლობას ყურადღებისთვის და დახმარებისთვის. პატივისცემით, Hadikhabbaznouri --[[მომხმარებელი:Hadikhabbaznouri|Hadikhabbaznouri]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Hadikhabbaznouri|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Hadikhabbaznouri|წვლილი]]) 10:52, 25 მაისი 2025 (UTC) :{{ping|Hadikhabbaznouri}} თქვენი სტატია არ იყო ენციკლოპედიური მნიშვნელობის, რისთვისაც წაიშალა. წაიკითხეთ რა არის და რა არ არის ვიკიპედია. რაც შეეხება კონკურს, კონკურსის პირობები ყურადღებით წაიკითხეთ — იქ კონკრეტულად წერია, რომ ქართულ ვიკიპედიაში საქართველოს შესახებ სტატიებს არ ვწერთ კონკურსის ფარგლებში. წარმატებები, --[[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 19:13, 25 მაისი 2025 (UTC) == Join us at the Next CEE Catch up! Learn about Temporary accounts! == Hi everyone, We want to announce the tenth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the '''Temporary accounts''', as this important change is going to affect every Wikipedia soon, so it is important for patrollers and functionaries like you to understand this change. On wikis where temporary accounts are enabled, IP addresses of unregistered editors are not visible publicly. Only those who fight spam, vandalism, harassment and disinformation have access to IP addresses there. The session will take place on '''10th of June 2025, 18:00-19:00 CEST''' (check your ''[https://zonestamp.toolforge.org/1749571200 local time]''). If you are interested in this topic, then '''[[:m:Event:CEE Catch up Nr. 10 (June 2025)|sign-up for the session here]]'''. [[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|განხილვა]]) 11:17, 29 მაისი 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:TRistovski-CEEhub@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_admins&oldid=28802724 --> == Ulviyya Ali == Salam. Ülviyyə Əli məqaləsini gürcü dilində yarada bilərsiz? İdeal səviyyədə olan hazırda Rus dilli versiyada olandır ([https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B0,_%D0%A3%D0%BB%D1%8C%D0%B2%D0%B8%D1%8F_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D0%BA%D1%8B%D0%B7%D1%8B bu məqalə]). Amma istəsəniz Azərbaycan dilindən də tərcümə edə bilərsiz. [[მომხმარებელი:Freiheiten|Freiheiten]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Freiheiten|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Freiheiten|წვლილი]]) 22:04, 31 მაისი 2025 (UTC) == ცვლილების გაუქმების შესახებ ინფორმაციის მიღება == გამარჯობა , ინუს წულუკიძეზე გავაკეთე ცვლილებები , რომელიც გაუქმებული გაქვთ . ვინაიდან მე არ ვარ გამოცდილი აღნიშნულ საკითხებში , არ ვიცი რა მიზეზით გააუქმეთ ცვლილებებო , მინდა გთხოვოთ სურათების ატვირთვა , რომელიც საოჯახო ალბომში ინახება . შესაძლებელია ? --[[მომხმარებელი:ნათია წულუკიძე|ნათია წულუკიძე]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ნათია წულუკიძე|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ნათია წულუკიძე|წვლილი]]) 12:30, 4 ივნისი 2025 (UTC) :მოგესალმებით. საოჯახო ალბომში მოცემული სურათი უნდა პასუხობდეს [[ვიკიპედია:Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 საერთაშორისო ლიცენზიის ტექსტი|ვიკიპედიის სალიცენზიო პოლიტიკას]] და უნდა იყოს ატვირთული ვიკისაწყობში. სხვა შემთხვევაში იგი წაიშლება. - [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 14:56, 4 ივნისი 2025 (UTC) == შეკითხვა == გამარჯობათ, მაინტერესებს, რა მიზეზებით გააუქმეთ ჩემი ბოლო რედაქტირება. დარწმუნებული ვარ, ჩემს რედაქტირებამდე სტატია გაცილებით ცუდ მდგომარეობაში იყო, და მე არანაირი წესი არ დამირღვევია. უბრალოდ შეხედეთ როგორ არის სურათი ჩასმული, დანარჩენს რომ თავი დავანებოთ. აფხაზეთის ომის სტატიაშიც არაფრის გაფუჭებას არ ვცდილობდი, უბრალოდ შევამჩნიე, რომ ინგლისურ ვიკიპედიაში ინფოდაფა უკეთესად იყო გაკეთებული და ვცადე, აქაც მის მსგავსად შემეცვალა. [[სპეციალური:წვლილი/5.152.106.148|5.152.106.148]] 18:41, 20 ივნისი 2025 (UTC) :სალამი. ალბათ სომხეთ-იბერიის ომზე საუბრობთ, ჰო და სტატიაში თუ რამეს ცვლით, მაშინ წყაროა მისათითებელი, სხვაგვარად ერთი წკაპით სტატიის მნიშვნელოვანი ნაწილის/ინფორმაციის წაშლა არ შეიძლება. გაქვთ შემოთავაზება? დაწერეთ სტატიის განხილვის გვერდზე. რაც შეეხება სურათს, თარგს ჰქონდა პრობლემა და გასწორდა ან და მისი გასწორება თუ გსურდათ რატომ არ გაასწორეთ? იგივე შეეხება აფხაზეთის ომის სტატიას. ბაგრამიანის ბატალიონის გვერდზე სომხეთის დროშის მითითება რა შუაშია? სომხეთი იბრძოდა? ინგლისურში რასაც ხედავთ ყველაფერი სწორი კი არ არის, ამიტომ მეტი ყურადღება. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 14:59, 21 ივნისი 2025 (UTC) ::ისევ სალამი. დიახ, მართალი ბრძანდებით, წყარო უნდა მიმეთითებინა, თუმცა იქ რამდენიმე ისეთი რამ შევცვალე, რაც, როგორც ვიცი, წყაროს მითითებას არ მოითხოვს. შესავალში „იბერიასა და სომხეთის სამეფოებს შორის ომის“ ნაცვლად, ჩემი აზრით, უკეთესი იქნება, თუ უბრალოდ მოკლედ ეწერება „სომხეთ-იბერიის ომი“, როგორც სათაურშია. რაც შეეხება თარგს, რაც დავკვირვებივარ, ყველა ომის სტატიაში მითითებულია „მხარეები“ და „მეთაურები“, და ჩემი აზრით, უკეთესი იქნება თუ აქაც დაემატება. ::რაც შეეხება აფხაზეთის ომს,  ეგ სომხეთის დროშა კი არა, ბაგრამიანის ბატალიონის დროშა იყო. დიახ, სომხეთის დროშით არის შთაგონებული, მაგრამ თუ კარგად დააკვირდებით, შეამჩნევთ, რომ მისი ფერები სომხეთის დროშასთან შედარებით გაცილებით მუქია. თუმცა, ახლა რომ ვუფიქრდები, სჯობს ასე დარჩეს, რადგან უმრავლესობამ ამის შესახებ არ იცის. ასევე, როგორც ვხვდები, აფხაზეთის ომის სტატიაში [6] სქოლიო არასწორად არის ჩასმული (როგორც წესი, ყველა სქოლიოს ბმულს რაღაც აწერია, მაგრამ ეგ პირდაპირ დაკოპირებულია საიტიდან წარწერის გარეშე) და ეს მაშინ გამოვასწორე, როდესაც ინგლისური ვიკიპედიიდან გადმოვიტანე სწორი (წარწერებიანი) ვერსია. [[სპეციალური:წვლილი/5.152.106.148|5.152.106.148]] 16:29, 21 ივნისი 2025 (UTC) :::სალამი. სახელის გადატანაზე უნდა დაწეროთ განხილვის გვერდზე და თუ შეთანხმება შედგა, გადავიტანთ. მარტო შიგნით სტატიაში სახელის შეცვლით სტატიის სახელწოდება არ იცვლება. რაც შეეხება ბაგრამიანს, თუ არსებობს წყარო, რომ ისინი ამ დროშას იყენებენ, მიუთითეთ აუცილებლად. ასევე, გირჩევთ ვიკიპედიაში რეგისტრაციას და ისე მუშაობას. წარმატებები, — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 17:05, 21 ივნისი 2025 (UTC) == თენგიზ ჯაფარიძე ( მხატვარი) == გამარჯობა. შეგიძლიათ რა ხარვეზის გამო წაიშალა სტატია თენგიზ ჯაფრიძეზე?-- 1'5m--[[მომხმარებელი:Ekshen|Ekshen]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Ekshen|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Ekshen|წვლილი]]) 18:20, 27 ივნისი 2025 (UTC) :სალამი. მიზეზი — "სტატია ენციკლოპედიური მნიშვნელობის დადასტურების გარეშე". — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 16:21, 29 ივნისი 2025 (UTC) == სტატიები იტალიელ მხატვრებზე == გამარჯობა, ცოტა ხნის წინ წაშალეთ 5 მოკლე სტატია იტალიელ მხატვრებზე (ანტონიო ბრუნო, ჯუზეპე აჯელიო, კარლო ალეგრეტი, ლუიჯი კარბონი, ჯუზეპე ბასტიანი), მიზეზით ზ2 (ტესტური გვერდი). მესმის, რომ ტექსტისა და წყაროების სიმცირე ჰქონდა ხუთივე მათგანს, თუმცა ინგლისურ ვიკიპედიაში მათი შესატყვისები მხოლოდ stub-ები იყო და მეტი ინფორმაცია არ მოიპოვებოდა. მიზეზი მათი მოკლე ფორმატი გახდა? ნამდვილად გეტყვით რომ არც ერთი არ იყო ტესტური გვერდი. წინასწარ დიდი მადლობა, პატივისცემით, --[[მომხმარებელი:Ruskadeeida|Ruskadeeida]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Ruskadeeida|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Ruskadeeida|წვლილი]]) 10:18, 6 ივლისი 2025 (UTC) :სალამი. ზოგი მოკლე იყო და ქართულ ვიკიპედიაში არის წესი, რომ სტატია სამ წინადადებაზე ნაკლები არ უნდა იყოს, ხოლო ზოგი მანქანური თარგმნა იყო, რაც ასევე არ შეიძლება. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 15:16, 6 ივლისი 2025 (UTC) ::გამარჯობა, ::დიდი მადლობა პასუხისათვის. ორივე წესის შესახებ კარგად ვიცი და შესაძლოა ჩემ მიერ ნათარგმნი ტექსტები სტილის გასწორებას საჭიროებდა ან ძალიან იყო მიმგვანებული ორიგინალს, სხვა მხრივ მანქანური თარგმანი არ გამომიყენებია. ასევე ვიცი რომ სტატია სამ წინადადებაზე ნაკლები ვერ იქნება, რასაც განსაკუთრებით ვაქცევდი ყურადღებას - თითოეული მათგანი უმცირესად სამი წინადადების მაინც იყო. მიუხედავად ამისა, პატივს ვცემ თუ როგორ მკაცრად სინჯავთ ატვირთულ სტატიებს და ვეცდები მსგავსი შემთხვევა აღარ განმეორდეს. ::პატივისცემით, ::რუსუდანი [[მომხმარებელი:Ruskadeeida|Ruskadeeida]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Ruskadeeida|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Ruskadeeida|წვლილი]]) 18:04, 6 ივლისი 2025 (UTC) :::სამომავლოდ უფრო გრძელი სტატიები აირჩიეთ სათარგმნოდ, ასევე თარგმნის შემდეგ გადაამოწმეთ წინადადების დალაგებას. ვფიქრობ, ასე მოვაგვარებთ ამ პრობლემას. წარმატებები, — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 20:54, 6 ივლისი 2025 (UTC) == სევერიან (სერგო) ბერეკაშვილი == გამარჯობა, გწერთ სტატიის ავტორი, რომელმაც რამდენიმე დღის წინ ავტვირთე ქართულ ვიკიპედიაში სევერიან (სერგო) ბერეკაშვილის შესახებ (გახლავთ ბაბუა, დედის მამა). სტატია წაიშალა იმის საფუძვლით, რომ არ აკმაყოფილებდა ვიკიპედიის ენციკლოპედიურ სტანდარტებს. გთხოვთ, მცირე ყურადღება დაუთმოთ ჩემს განმარტებას: სევერიან ბერეკაშვილი იყო მეორე მსოფლიო ომის მონაწილე, სამხედრო მფრინავი, რომელმაც 1943–1945 წლებში 2-ე უკრაინულ ფრონტზე განახორციელა 297 საბრძოლო გაფრენა. მის შესახებ დაცულია ოფიციალური დოკუმენტაცია რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს ცენტრალურ არქივში. ასევე აღსანიშნავია, რომ ომის შემდეგ მუშაობდა სოხუმში სამოქალაქო ავიაციაში და იყო სერგო ორჯონიკიძის სახელობის აეროპორტის ერთ-ერთი პირველი მფრინავი. მას აქვს მიღებული რამდენიმე სახელმწიფო ჯილდო. სტატიაში მითითებული მქონდა წყაროები და დოკუმენტური მასალა. ვეცადე, რომ ტექსტი ყოფილიყო ნეიტრალური, მხოლოდ ფაქტებზე დაყრდნობილი, თუმცა, როგორც ჩანს, გარკვეული ფორმატური ან სტრუქტურული ხარვეზი შეიძლებოდა ყოფილიყო, რასაც სიამოვნებით გამოვასწორებ. დღესდღეობით ვიკიპედიაში არსებული ზოგიერთი სტატია ქართველ მფრინავებზე არის ძალიან მოკლე, ხშირ შემთხვევაში ერთ წინადადებაზე დაყრდნობილი, წყაროს გარეშე. თუ კი ასეთი სტატიები რჩება ვიკიპედიაში, ვთვლი, რომ ბატონ სევერიან ბერეკაშვილზეც შესაძლებელია არსებობდეს სტატია – მით უფრო, რომ იგი წყაროებზე დაყრდნობითაა შედგენილი და მზად ვარ, კიდევ უფრო გავაუმჯობესო. ბაბუას ისტორია და მისი ცხოვრება ნამდვილად მნიშვნელოვანია და მიმაჩნია, რომ ინფორმაცია მასზე უნდა იყოს საჯაროდ ხელმისაწვდომი მომავალი თაობებისთვის. მაინტერესებს, მაქვს თუ არა უფლება სტატიის გადამუშავებისა და ხელახალი ატვირთვის, ვიკიპედიის წესებისა და სტანდარტების სრული დაცვით? მზად ვარ, დავამატო კიდევ დამატებითი წყაროები, საჭიროების შემთხვევაში. წინასწარ მადლობას გიხდით ყურადღებისთვის და გულწრფელად ვაფასებ თქვენს შრომას ვიკიპედიის ხარისხის შესანარჩუნებლად. პატივისცემით,{{ხელმოუწერელი|ფატი თოდუა }} გამარჯობა, Mehman, მადლობა გამოხმაურებისთვის! უკვე გამზადებული მაქვს ბაბუაჩემზე დამატებითი დოკუმენტური მასალა: ჯილდოების, მოწმობების და სერტიფიკატების ფოტოასლები. გთხოვთ მირჩიოთ, გაგიზიაროთ ეს მასალა ჯერ განხილვის გვერდზე, თუ პირდაპირ დავაბრუნო სტატია და შემდეგ გადამოწმებაზე გავიტანო? {{ხელმოუწერელი|ფატი თოდუა }} :მოგესალმებით, თქვენ მიერ შექმნილ სტატიას არ ჰქონდა მითითებული გადამოწმებადი წყაროები. რუსეთის რაიმე ინსტიტუციას თუ უთითებთ, მას უნდა ჰქონდეს გადამოწმებადობის შესაძლებლობა და თქვენ შემთხვევაში ლინკზე გადასვლის დროს მხოლოდ ჩანდა ჩანაწერი და არა პდფ ფაილი რომლის ნახვა შეიძლებოდა. შესაბამისად წყარო არ ჰქონდა. ამიტომ მოძებნეთ სანდო და გადამოწმებადი წყაროები, გაეცანით ვიკიპედიის სხვა სტატიებს წყაროების სწორად მისათითებლად. სტატიაზე სამუშაოდ კი გამოიყენეთ [[მომხმარებელი:ფატი თოდუა/სავარჯიშო|თქვენი სავარჯიშო გვერდი]], პირდაპირ სახელთა ძირითად სივრცეში ნუ შექმნით სტატიას. :რაც შეეხება არგუმენტს სხვა სტატიების შესახებ: ჩვენ აქ თქვენს სტატიაზე ვსაუბრობთ და სხვა სტატიებს არგუმენტად ნუ მოიყვანთ, ასე შორს ვერ წავალთ. :და ბოლოს, ჯილდოების თუ სერტიფიკატების ფოტოასლები წყარო არ არის, ეს ფაქტის დადასტურებაა, თუმცა სტატია უნდა აკმაყოფილებდეს [[ვპ:ბიო]]-ს, რომლისთვისაც სანდო და გადამოწმებადი წყაროებია საჭირო. პატივისცემით, — fi0dit4of0nn2koi51u4yzj771995r1 4827837 4827835 2025-07-07T14:18:52Z Mehman 75871 /* სევერიან (სერგო) ბერეკაშვილი */ 4827837 wikitext text/x-wiki {{მომწერეთ}} {{აქ გიპასუხებთ}} {{არქივის დაფა|სურათი=[[სურათი:Archive information icon.png]]|დაფის-სიგანე=22em| *[[მომხმარებელი განხილვა:Mehman/არქივი 1|07.01.2016 - 27.01.2016]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 2|27.01.2016 - 31.12.2016]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 3|01.01.2017 - 31.12.2017]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 4|01.01.2018 - 31.12.2018]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 5|01.01.2019 - 31.12.2019]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 6|01.01.2020 - 31.12.2020]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 7|01.01.2021 - 31.12.2021]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 8|01.01.2022 - 31.12.2022]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 9|01.01.2023 - 31.12.2023]] *[[მომხმარებლის განხილვა:Mehman/არქივი 10|01.01.2024 - 31.12.2024]] }} == ექსუზიანი სერგეი სერგეევიჩის შესახებ სტატიის შექმნა მსურს == მოგესალმებით Mehman, მსურს შევქმნა სტატია რუს დეველოპერსა და დეპუტატზე, ექსუზიანი სერგეი სერგეევიჩი (Эксузян Сергеქ Сергеевич). მაინტერესებს რამდენად არის ის "ეცნიკლოპედიური მნიშვნელობის". --[[მომხმარებელი:ირაკლი პატარაია|ირაკლი პატარაია]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ირაკლი პატარაია|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ირაკლი პატარაია|წვლილი]]) 10:42, 2 მარტი 2025 (UTC) მოგესალმებით Mehman, შევქმენი სტატია შემდგომი რედაქტირებისთვის "მომხმარებელი:ირაკლი პატარაია/ექსუზიანი სერგეი სერგეევიჩი". გთხოვთ მომწეროთ თქვენი შენიშვნები, სტატიის გასაუმჯობესებლად. პერსპექტივაში, მაქვს სურვილი გამოვაქვეყნო Wikipedia-ს ძირითად სივრცეში. --[[მომხმარებელი:ირაკლი პატარაია|ირაკლი პატარაია]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ირაკლი პატარაია|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ირაკლი პატარაია|წვლილი]]) 08:49, 3 მარტი 2025 (UTC) == სტატია „კივის ბაღები“ == გამარჯობათ ბ-ნო Mehman, სტატია „კივის ბაღები“ ეხება სოჭში განხორციელებულ მსხვილ დეველოპერულ პროექტს, რომელიც ფართოდ გაშუქდა ავტორიტეტულ მედიაში (Коммерсантъ, РБК, sochi1.ru და სხვ.). აღნიშნული კომპანია ფიგურირებს მრავალრიცხოვან სასამართლო დავებში, რომელთა მოცულობა მილიარდობით რუბლს შეადგენს. კომპანია ხასიათდებოდა საჯარო ინტერესით, პოლიტიკური გავლენით. "კივის ბაღები" ეწეოდა აქტიურ საქველმოქმედო აქტივობებს. ამჟამად კომპანია არის გაკოტრების პროცესში. ამ სტატიაში გამოყენებული წყაროები აკმაყოფილებენ ენციკლოპედიური სანდოობის კრიტერიუმებს. მზად ვარ განვავითარო ტექსტი დამატებითი წყაროებით, თუკი რაიმე ნაწილი საჭიროებს უფრო დეტალურ გაშუქებას ან გადამოწმებას. გთხოვთ მომწეროთ თქვენი შენიშვნები სტატიასთან დაკავშირებით. [[მომხმარებელი:ირაკლი პატარაია|ირაკლი პატარაია]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ირაკლი პატარაია|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ირაკლი პატარაია|წვლილი]]) 16:58, 13 მაისი 2025 (UTC) :მოდით მაშინ ჯერ რუსულ ვიკიპედიაში შექმენით ეგ სტატია და მერე აქ განვიხილოთ. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 09:01, 15 მაისი 2025 (UTC) == მოთხოვნა სტატიის გადატანაზე: „კივის ბაღები“ → ძირითად სივრცეში == სტატია შეესაბამება „კივის ბაღები“ ვიკიპედიას შემდეგ მოთხოვნებს 1. მნიშვნელოვნების კრიტერიუმი სტატია აშუქებს მნიშვნელოვან სამართლებრივ, ეკონომიკურ და საჯარო ინტერესის მქონე თემებს. კომპანია ფიგურირებს მრავალმილიონიან პროექტებში, სასამართლო პროცესებში, რაც განაპირობებს მის ენციკლოპედიურ ღირებულებას. 2. გადამოწმებადობა მოყვანილი ფაქტები დასტურდება სანდო, მესამე მხარის მიერ გამოქვეყნებული წყაროებით (Коммерсантъ, РБК, Ведомости, Yuga.ru, sochi1.ru). გამოყენებულია სწორი ციტირების ფორმატი და <ref> თეგები. 3. სანდო წყაროები სტატია ეყრდნობა მეორეულ წყაროებს. პირველადი წყარო (მაგ. საკრებულოს საიტი) გამოყენებულია მხოლოდ ფაქტობრივი ინფორმაციისათვის და არა ინტერპრეტაციისთვის. 4. ნეიტრალური ტონი სტატია ბალანსირებულად წარმოსახავს როგორც კომპანიის პოზიტიურ საქმიანობას, ასევე კრიტიკასა და სამართლებრივ დავებს. არ იკვეთება ორიგინალური შეფასება ან მიკერძოებული ფორმულირება. 5. არ ჩატარებულა ორიგინალური კვლევა სტატიის არცერთი ნაწილი არ ეყრდნობა რედაქტორის ინტერპრეტაციას ან არაავტორიზებულ წყაროებს. ყველა ფაქტი ემყარება გამოქვეყნებულ მასალაზე. ვერ ვიპოვე მნიშვნელოვანი შეუსაბამობა ვიკიპედიის ძირითად წესებთან. ნაკლოვანებები 1. არქივის ბმულების დამატება ზოგიერთ URL ბმულს დროებითობის რისკი აქვს. რეკომენდებულია მათი პარალელურად მითითება archive.org-ის ან archive.today-ის მეშვეობით. 2. წყაროს გამეორებითი გამოყენების ტექნიკური ოპტიმიზაცია ზოგიერთ წყაროს აქვს განმეორებითი გამოყენების პოტენციალი (<ref name=...>), რაც ხელს შეუწყობს სტრუქტურულ გასწორებას. დასკვნა სტატია „კივის ბაღები“ სრულად შეესაბამება ვიკიპედიის წესებს შემდეგ კრიტერიუმებზე: მნიშვნელოვნება, გადამოწმებადობა, სანდოობა, ნეიტრალურობა, ორიგინალური კვლევის არქონა. შეფასება: 9.5 / 10 ქულა სტატიის გადატანა ძირითად სივრცეში მიმაჩნია მართლზომიერად და დასაშვებად. -[[მომხმარებელი:ირაკლი პატარაია|ირაკლი პატარაია]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ირაკლი პატარაია|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ირაკლი პატარაია|წვლილი]]) 16:07, 15 მაისი 2025 (UTC) :თქვენი შეფასებით რა შეესაბამება და რა არა ნაკლებად მნიშვნელოვანია აქ. რაღაც რუსულ წყაროებზე დაყრდნობით, რუსულ თემატიკაზე შექმნილი სტატია ვერ იქნება მართლზომიერი და ენციკლოპედიურად მნიშვნელოვანი ქართული ვიკიპედიისთვის. ამიტომ გირჩევთ რუსულ ვიკიპედიაში მუშაობას ამ თემაზე. თუ დააპირებთ სტატიის ძირითად სახელთა სივრცეში გადმოტანას — იგი წაიშლება. წარმატებები, — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 21:30, 15 მაისი 2025 (UTC) == Gadget-WikidataTab.js == გამარჯობა Mehman, შეძლება რო მოითხოვო "მედიავიკი:Gadget-WikidataTab.js". აგერ [https://meta.wikimedia.org/wiki/Gadgets/wikipedia აქ]: "WikidataTab". ამიდნ შეიძლება შექმნა ახალი იტემი ვიკიდატაში ადვილათ როძა აკლია. [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 11:08, 20 მაისი 2025 (UTC) :სალამი. შექმნით კი შევქმნი, მაგრამ მაგალითი მჭირდება საიდანაც გადმოვიტან და მაგალითი ისეთ ენებზეა, რასაც ვერც კი ვკითხულობ :) — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 14:08, 20 მაისი 2025 (UTC) ::[[მომხმარებელი:Geagea\Gadget-WikidataTab.js]]. [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 18:24, 20 მაისი 2025 (UTC) :::აბა შეამოწმე. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 20:21, 20 მაისი 2025 (UTC) ::::Perfect. it need to be added in the "Preferences". დიდი მადლობა. [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 20:25, 20 მაისი 2025 (UTC) :::::დამატებულია. გაჯეტების სექციაში, რედაქტირების ქვესექციაში ნახე. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 20:35, 20 მაისი 2025 (UTC) ::::::ვიცი ვიცი. უკვე გავაკეთე [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 20:38, 20 მაისი 2025 (UTC) :::::::BTW already [https://www.wikidata.org/w/index.php?title=Special:WhatLinksHere/Property:P4991&limit=5000&hideredirs=1 9,263 matches]. [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 20:42, 20 მაისი 2025 (UTC) ::::::::little correction needed. please copy paste again [[მომხმარებელი:Geagea\Gadget-WikidataTab.js]]. [[მომხმარებელი:Geagea|Geagea]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Geagea|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Geagea|წვლილი]]) 23:13, 20 მაისი 2025 (UTC) == From sysop to sysop == Hello @[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]]. Please excuse me for writing in English. I hope it's okay and my request is still understood. I see that you always check my edits promptly (or someone other of your community). Thank you very much for that. There are language versions that are extremely sloppy and leave everything unchecked. I have a request: I'm a sysop on Commons, and my only contribution to this language version is exchanging filenames. If you'd like, please upgrade my user rights; then you won't have to check my edits in the future. Best regards from Switzerland. [[მომხმარებელი:Ziv|Ziv]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Ziv|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Ziv|წვლილი]]) 10:26, 25 მაისი 2025 (UTC) :Hello. As you are a Commons admin and your edits are limited here to replacing file names, I have given you the status of a trused user, after which we will not need to check your edits. Best, — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 19:07, 25 მაისი 2025 (UTC) ::Thank you Mehman. Greetings [[მომხმარებელი:Ziv|Ziv]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Ziv|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Ziv|წვლილი]]) 01:40, 26 მაისი 2025 (UTC) == სტატიის „ტურიზმის ბუმი საქართველოში 2025 წლისთვის“ წაშლასთან დაკავშირებით == პატივცემულო Mehman, მოგმართავთ ჩემ მიერ შექმნილი სტატიის, „ტურიზმის ბუმი საქართველოში 2025 წლისთვის“, წაშლასთან დაკავშირებით. მესმის, რომ სტატია შესაძლოა აღქმულიყო, როგორც სარეკლამო შინაარსის მქონე, თუმცა მსურს დაგარწმუნოთ, რომ ჩემი განზრახვა სრულიად სხვა იყო. სტატიის შექმნისას ჩემი მიზანი არ ყოფილა რაიმე სახის პრომოცია ან რეკლამა. სინამდვილეში, ეს სტატია მომზადდა ვიკიპედიის კონკურსში – „ვიკიგაზაფხული 2025“ – მონაწილეობის მისაღებად. ჩემი მიზანი იყო, მოწოდებული წყაროებისა და დამატებითი კვლევის საფუძველზე, შემექმნა ენციკლოპედიური ღირებულების მქონე, ნეიტრალური და ინფორმაციული სტატია ამ თემაზე. ვცდილობდი, მაქსიმალურად დამეცვა ვიკიპედიის ნეიტრალური თვალსაზრისის პრინციპი და სტატია დამეწერა სანდო წყაროებზე დაყრდნობით. დიდი მადლობელი ვიქნები, თუკი განიხილავთ სტატიის აღდგენის შესაძლებლობას. იმ შემთხვევაში, თუ სტატიაში არსებობს კონკრეტული პრობლემური მონაკვეთები, რომლებიც ეწინააღმდეგება ვიკიპედიის წესებს, გთხოვთ, მიმითითოთ მათზე. მზად ვარ, თქვენი მითითებების შესაბამისად, შევიტანო ყველა საჭირო კორექტირება, რათა სტატია სრულად შეესაბამებოდეს ვიკიპედიის სტანდარტებს. წინასწარ გიხდით მადლობას ყურადღებისთვის და დახმარებისთვის. პატივისცემით, Hadikhabbaznouri --[[მომხმარებელი:Hadikhabbaznouri|Hadikhabbaznouri]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Hadikhabbaznouri|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Hadikhabbaznouri|წვლილი]]) 10:52, 25 მაისი 2025 (UTC) :{{ping|Hadikhabbaznouri}} თქვენი სტატია არ იყო ენციკლოპედიური მნიშვნელობის, რისთვისაც წაიშალა. წაიკითხეთ რა არის და რა არ არის ვიკიპედია. რაც შეეხება კონკურს, კონკურსის პირობები ყურადღებით წაიკითხეთ — იქ კონკრეტულად წერია, რომ ქართულ ვიკიპედიაში საქართველოს შესახებ სტატიებს არ ვწერთ კონკურსის ფარგლებში. წარმატებები, --[[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 19:13, 25 მაისი 2025 (UTC) == Join us at the Next CEE Catch up! Learn about Temporary accounts! == Hi everyone, We want to announce the tenth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the '''Temporary accounts''', as this important change is going to affect every Wikipedia soon, so it is important for patrollers and functionaries like you to understand this change. On wikis where temporary accounts are enabled, IP addresses of unregistered editors are not visible publicly. Only those who fight spam, vandalism, harassment and disinformation have access to IP addresses there. The session will take place on '''10th of June 2025, 18:00-19:00 CEST''' (check your ''[https://zonestamp.toolforge.org/1749571200 local time]''). If you are interested in this topic, then '''[[:m:Event:CEE Catch up Nr. 10 (June 2025)|sign-up for the session here]]'''. [[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|განხილვა]]) 11:17, 29 მაისი 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:TRistovski-CEEhub@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_admins&oldid=28802724 --> == Ulviyya Ali == Salam. Ülviyyə Əli məqaləsini gürcü dilində yarada bilərsiz? İdeal səviyyədə olan hazırda Rus dilli versiyada olandır ([https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B0,_%D0%A3%D0%BB%D1%8C%D0%B2%D0%B8%D1%8F_%D0%90%D0%BB%D0%B8_%D0%BA%D1%8B%D0%B7%D1%8B bu məqalə]). Amma istəsəniz Azərbaycan dilindən də tərcümə edə bilərsiz. [[მომხმარებელი:Freiheiten|Freiheiten]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Freiheiten|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Freiheiten|წვლილი]]) 22:04, 31 მაისი 2025 (UTC) == ცვლილების გაუქმების შესახებ ინფორმაციის მიღება == გამარჯობა , ინუს წულუკიძეზე გავაკეთე ცვლილებები , რომელიც გაუქმებული გაქვთ . ვინაიდან მე არ ვარ გამოცდილი აღნიშნულ საკითხებში , არ ვიცი რა მიზეზით გააუქმეთ ცვლილებებო , მინდა გთხოვოთ სურათების ატვირთვა , რომელიც საოჯახო ალბომში ინახება . შესაძლებელია ? --[[მომხმარებელი:ნათია წულუკიძე|ნათია წულუკიძე]] ([[მომხმარებლის განხილვა:ნათია წულუკიძე|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/ნათია წულუკიძე|წვლილი]]) 12:30, 4 ივნისი 2025 (UTC) :მოგესალმებით. საოჯახო ალბომში მოცემული სურათი უნდა პასუხობდეს [[ვიკიპედია:Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 საერთაშორისო ლიცენზიის ტექსტი|ვიკიპედიის სალიცენზიო პოლიტიკას]] და უნდა იყოს ატვირთული ვიკისაწყობში. სხვა შემთხვევაში იგი წაიშლება. - [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 14:56, 4 ივნისი 2025 (UTC) == შეკითხვა == გამარჯობათ, მაინტერესებს, რა მიზეზებით გააუქმეთ ჩემი ბოლო რედაქტირება. დარწმუნებული ვარ, ჩემს რედაქტირებამდე სტატია გაცილებით ცუდ მდგომარეობაში იყო, და მე არანაირი წესი არ დამირღვევია. უბრალოდ შეხედეთ როგორ არის სურათი ჩასმული, დანარჩენს რომ თავი დავანებოთ. აფხაზეთის ომის სტატიაშიც არაფრის გაფუჭებას არ ვცდილობდი, უბრალოდ შევამჩნიე, რომ ინგლისურ ვიკიპედიაში ინფოდაფა უკეთესად იყო გაკეთებული და ვცადე, აქაც მის მსგავსად შემეცვალა. [[სპეციალური:წვლილი/5.152.106.148|5.152.106.148]] 18:41, 20 ივნისი 2025 (UTC) :სალამი. ალბათ სომხეთ-იბერიის ომზე საუბრობთ, ჰო და სტატიაში თუ რამეს ცვლით, მაშინ წყაროა მისათითებელი, სხვაგვარად ერთი წკაპით სტატიის მნიშვნელოვანი ნაწილის/ინფორმაციის წაშლა არ შეიძლება. გაქვთ შემოთავაზება? დაწერეთ სტატიის განხილვის გვერდზე. რაც შეეხება სურათს, თარგს ჰქონდა პრობლემა და გასწორდა ან და მისი გასწორება თუ გსურდათ რატომ არ გაასწორეთ? იგივე შეეხება აფხაზეთის ომის სტატიას. ბაგრამიანის ბატალიონის გვერდზე სომხეთის დროშის მითითება რა შუაშია? სომხეთი იბრძოდა? ინგლისურში რასაც ხედავთ ყველაფერი სწორი კი არ არის, ამიტომ მეტი ყურადღება. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 14:59, 21 ივნისი 2025 (UTC) ::ისევ სალამი. დიახ, მართალი ბრძანდებით, წყარო უნდა მიმეთითებინა, თუმცა იქ რამდენიმე ისეთი რამ შევცვალე, რაც, როგორც ვიცი, წყაროს მითითებას არ მოითხოვს. შესავალში „იბერიასა და სომხეთის სამეფოებს შორის ომის“ ნაცვლად, ჩემი აზრით, უკეთესი იქნება, თუ უბრალოდ მოკლედ ეწერება „სომხეთ-იბერიის ომი“, როგორც სათაურშია. რაც შეეხება თარგს, რაც დავკვირვებივარ, ყველა ომის სტატიაში მითითებულია „მხარეები“ და „მეთაურები“, და ჩემი აზრით, უკეთესი იქნება თუ აქაც დაემატება. ::რაც შეეხება აფხაზეთის ომს,  ეგ სომხეთის დროშა კი არა, ბაგრამიანის ბატალიონის დროშა იყო. დიახ, სომხეთის დროშით არის შთაგონებული, მაგრამ თუ კარგად დააკვირდებით, შეამჩნევთ, რომ მისი ფერები სომხეთის დროშასთან შედარებით გაცილებით მუქია. თუმცა, ახლა რომ ვუფიქრდები, სჯობს ასე დარჩეს, რადგან უმრავლესობამ ამის შესახებ არ იცის. ასევე, როგორც ვხვდები, აფხაზეთის ომის სტატიაში [6] სქოლიო არასწორად არის ჩასმული (როგორც წესი, ყველა სქოლიოს ბმულს რაღაც აწერია, მაგრამ ეგ პირდაპირ დაკოპირებულია საიტიდან წარწერის გარეშე) და ეს მაშინ გამოვასწორე, როდესაც ინგლისური ვიკიპედიიდან გადმოვიტანე სწორი (წარწერებიანი) ვერსია. [[სპეციალური:წვლილი/5.152.106.148|5.152.106.148]] 16:29, 21 ივნისი 2025 (UTC) :::სალამი. სახელის გადატანაზე უნდა დაწეროთ განხილვის გვერდზე და თუ შეთანხმება შედგა, გადავიტანთ. მარტო შიგნით სტატიაში სახელის შეცვლით სტატიის სახელწოდება არ იცვლება. რაც შეეხება ბაგრამიანს, თუ არსებობს წყარო, რომ ისინი ამ დროშას იყენებენ, მიუთითეთ აუცილებლად. ასევე, გირჩევთ ვიკიპედიაში რეგისტრაციას და ისე მუშაობას. წარმატებები, — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 17:05, 21 ივნისი 2025 (UTC) == თენგიზ ჯაფარიძე ( მხატვარი) == გამარჯობა. შეგიძლიათ რა ხარვეზის გამო წაიშალა სტატია თენგიზ ჯაფრიძეზე?-- 1'5m--[[მომხმარებელი:Ekshen|Ekshen]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Ekshen|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Ekshen|წვლილი]]) 18:20, 27 ივნისი 2025 (UTC) :სალამი. მიზეზი — "სტატია ენციკლოპედიური მნიშვნელობის დადასტურების გარეშე". — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 16:21, 29 ივნისი 2025 (UTC) == სტატიები იტალიელ მხატვრებზე == გამარჯობა, ცოტა ხნის წინ წაშალეთ 5 მოკლე სტატია იტალიელ მხატვრებზე (ანტონიო ბრუნო, ჯუზეპე აჯელიო, კარლო ალეგრეტი, ლუიჯი კარბონი, ჯუზეპე ბასტიანი), მიზეზით ზ2 (ტესტური გვერდი). მესმის, რომ ტექსტისა და წყაროების სიმცირე ჰქონდა ხუთივე მათგანს, თუმცა ინგლისურ ვიკიპედიაში მათი შესატყვისები მხოლოდ stub-ები იყო და მეტი ინფორმაცია არ მოიპოვებოდა. მიზეზი მათი მოკლე ფორმატი გახდა? ნამდვილად გეტყვით რომ არც ერთი არ იყო ტესტური გვერდი. წინასწარ დიდი მადლობა, პატივისცემით, --[[მომხმარებელი:Ruskadeeida|Ruskadeeida]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Ruskadeeida|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Ruskadeeida|წვლილი]]) 10:18, 6 ივლისი 2025 (UTC) :სალამი. ზოგი მოკლე იყო და ქართულ ვიკიპედიაში არის წესი, რომ სტატია სამ წინადადებაზე ნაკლები არ უნდა იყოს, ხოლო ზოგი მანქანური თარგმნა იყო, რაც ასევე არ შეიძლება. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 15:16, 6 ივლისი 2025 (UTC) ::გამარჯობა, ::დიდი მადლობა პასუხისათვის. ორივე წესის შესახებ კარგად ვიცი და შესაძლოა ჩემ მიერ ნათარგმნი ტექსტები სტილის გასწორებას საჭიროებდა ან ძალიან იყო მიმგვანებული ორიგინალს, სხვა მხრივ მანქანური თარგმანი არ გამომიყენებია. ასევე ვიცი რომ სტატია სამ წინადადებაზე ნაკლები ვერ იქნება, რასაც განსაკუთრებით ვაქცევდი ყურადღებას - თითოეული მათგანი უმცირესად სამი წინადადების მაინც იყო. მიუხედავად ამისა, პატივს ვცემ თუ როგორ მკაცრად სინჯავთ ატვირთულ სტატიებს და ვეცდები მსგავსი შემთხვევა აღარ განმეორდეს. ::პატივისცემით, ::რუსუდანი [[მომხმარებელი:Ruskadeeida|Ruskadeeida]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Ruskadeeida|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Ruskadeeida|წვლილი]]) 18:04, 6 ივლისი 2025 (UTC) :::სამომავლოდ უფრო გრძელი სტატიები აირჩიეთ სათარგმნოდ, ასევე თარგმნის შემდეგ გადაამოწმეთ წინადადების დალაგებას. ვფიქრობ, ასე მოვაგვარებთ ამ პრობლემას. წარმატებები, — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 20:54, 6 ივლისი 2025 (UTC) == სევერიან (სერგო) ბერეკაშვილი == გამარჯობა, გწერთ სტატიის ავტორი, რომელმაც რამდენიმე დღის წინ ავტვირთე ქართულ ვიკიპედიაში სევერიან (სერგო) ბერეკაშვილის შესახებ (გახლავთ ბაბუა, დედის მამა). სტატია წაიშალა იმის საფუძვლით, რომ არ აკმაყოფილებდა ვიკიპედიის ენციკლოპედიურ სტანდარტებს. გთხოვთ, მცირე ყურადღება დაუთმოთ ჩემს განმარტებას: სევერიან ბერეკაშვილი იყო მეორე მსოფლიო ომის მონაწილე, სამხედრო მფრინავი, რომელმაც 1943–1945 წლებში 2-ე უკრაინულ ფრონტზე განახორციელა 297 საბრძოლო გაფრენა. მის შესახებ დაცულია ოფიციალური დოკუმენტაცია რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს ცენტრალურ არქივში. ასევე აღსანიშნავია, რომ ომის შემდეგ მუშაობდა სოხუმში სამოქალაქო ავიაციაში და იყო სერგო ორჯონიკიძის სახელობის აეროპორტის ერთ-ერთი პირველი მფრინავი. მას აქვს მიღებული რამდენიმე სახელმწიფო ჯილდო. სტატიაში მითითებული მქონდა წყაროები და დოკუმენტური მასალა. ვეცადე, რომ ტექსტი ყოფილიყო ნეიტრალური, მხოლოდ ფაქტებზე დაყრდნობილი, თუმცა, როგორც ჩანს, გარკვეული ფორმატური ან სტრუქტურული ხარვეზი შეიძლებოდა ყოფილიყო, რასაც სიამოვნებით გამოვასწორებ. დღესდღეობით ვიკიპედიაში არსებული ზოგიერთი სტატია ქართველ მფრინავებზე არის ძალიან მოკლე, ხშირ შემთხვევაში ერთ წინადადებაზე დაყრდნობილი, წყაროს გარეშე. თუ კი ასეთი სტატიები რჩება ვიკიპედიაში, ვთვლი, რომ ბატონ სევერიან ბერეკაშვილზეც შესაძლებელია არსებობდეს სტატია – მით უფრო, რომ იგი წყაროებზე დაყრდნობითაა შედგენილი და მზად ვარ, კიდევ უფრო გავაუმჯობესო. ბაბუას ისტორია და მისი ცხოვრება ნამდვილად მნიშვნელოვანია და მიმაჩნია, რომ ინფორმაცია მასზე უნდა იყოს საჯაროდ ხელმისაწვდომი მომავალი თაობებისთვის. მაინტერესებს, მაქვს თუ არა უფლება სტატიის გადამუშავებისა და ხელახალი ატვირთვის, ვიკიპედიის წესებისა და სტანდარტების სრული დაცვით? მზად ვარ, დავამატო კიდევ დამატებითი წყაროები, საჭიროების შემთხვევაში. წინასწარ მადლობას გიხდით ყურადღებისთვის და გულწრფელად ვაფასებ თქვენს შრომას ვიკიპედიის ხარისხის შესანარჩუნებლად. პატივისცემით,{{ხელმოუწერელი|ფატი თოდუა }} გამარჯობა, Mehman, მადლობა გამოხმაურებისთვის! უკვე გამზადებული მაქვს ბაბუაჩემზე დამატებითი დოკუმენტური მასალა: ჯილდოების, მოწმობების და სერტიფიკატების ფოტოასლები. გთხოვთ მირჩიოთ, გაგიზიაროთ ეს მასალა ჯერ განხილვის გვერდზე, თუ პირდაპირ დავაბრუნო სტატია და შემდეგ გადამოწმებაზე გავიტანო? {{ხელმოუწერელი|ფატი თოდუა }} :მოგესალმებით, თქვენ მიერ შექმნილ სტატიას არ ჰქონდა მითითებული გადამოწმებადი წყაროები. რუსეთის რაიმე ინსტიტუციას თუ უთითებთ, მას უნდა ჰქონდეს გადამოწმებადობის შესაძლებლობა და თქვენ შემთხვევაში ლინკზე გადასვლის დროს მხოლოდ ჩანდა ჩანაწერი და არა პდფ ფაილი რომლის ნახვა შეიძლებოდა. შესაბამისად წყარო არ ჰქონდა. ამიტომ მოძებნეთ სანდო და გადამოწმებადი წყაროები, გაეცანით ვიკიპედიის სხვა სტატიებს წყაროების სწორად მისათითებლად. სტატიაზე სამუშაოდ კი გამოიყენეთ [[მომხმარებელი:ფატი თოდუა/სავარჯიშო|თქვენი სავარჯიშო გვერდი]], პირდაპირ სახელთა ძირითად სივრცეში ნუ შექმნით სტატიას. :რაც შეეხება არგუმენტს სხვა სტატიების შესახებ: ჩვენ აქ თქვენს სტატიაზე ვსაუბრობთ და სხვა სტატიებს არგუმენტად ნუ მოიყვანთ, ასე შორს ვერ წავალთ. :და ბოლოს, ჯილდოების თუ სერტიფიკატების ფოტოასლები წყარო არ არის, ეს ფაქტის დადასტურებაა, თუმცა სტატია უნდა აკმაყოფილებდეს [[ვპ:ბიო]]-ს, რომლისთვისაც სანდო და გადამოწმებადი წყაროებია საჭირო. პატივისცემით, --[[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 14:18, 7 ივლისი 2025 (UTC) sm7eqe0q9kfjp4hqfvy1pnnlwtwu464 0 335931 4828400 4680820 2025-07-08T09:25:23Z 178.241.22.92 4828400 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუსიკოსი | სახელი = ჯამალა | სურათი = Jamala Taniec Z Gwiazdami.jpg | ლანდშაფტი = | სათაური = | სურათისზომა = 300პქ | ფონი = solo_singer | ნამდვილისახელი = სუსანა ჯამალადინოვა | მეტსახელი = Jamala | დაიბადა = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1983|8|27}} | დაბადების ადგილი = [[ოში (ყირგიზეთი)|ოში]] {{დროშა|ყირგიზეთი}} | გარდ = | გარდ ადგილი = | წარმოშობა = [[ყირიმი|ყირიმელი თათარი]] | ინსტრუმენტი = | ჟანრი = [[ჯაზი]]<br/>[[ბლუზი]]<br/>[[სოული]]<br/>[[ოპერა]]<br/>[[ელექტრონული მუსიკა|ელექტრო]] | საქმიანობა = [[მომღერალი]]<br/>[[კომპოზიტორი]] | აქტიურობის წლები = [[2005]]-დღემდე | ლეიბლი = Major Music Box<br/>Moon Records Ukraine | ასოციაციები = | საიტი = http://jamalamusic.com/en/ | წევრები = | ყოფილი წევრები = | აღსანიშნავი ინსტრუმენტები = }} '''სუსანა ჯამალადინოვა''' ({{lang-uk|Сусана Джамаладинова}}; დ. [[27 აგვისტო]], [[1983]], [[ოში (ყირგიზეთი)|ოში]], [[ყირგიზეთი]]) — ცნობილი როგორც '''ჯამალა''' ({{lang-uk|Джамала}}) — [[უკრაინა|უკრაინელი]] [[მომღერალი]] და [[კომპოზიტორი]]. სოპრანო, ასრულებს თავის დაწერილ მუსიკას [[ჯაზი]]ს, [[სოული]]ს და [[რიტმ-ენდ-ბლუზი]]ს გადაკვეთაზე კლასიკური მუსიკის ელემენტებით. გარდატეხა მის კარიერში საერთაშორისო კონკურს „[[ახალი ტალღა 2009]]“-ში წარმდგენით მოხდა. ახალგაზრდა პოპ-მომღერლებს შორის [[იურმალა]]ში. მომღერალს მიენიჭა პრიზი, ჟიურის დადებით შთაბეჭდილების მოხდენაზე და მისი განსაკუთრებული ვოკალური ნიჭის გამო. იგი წარმოადგენს [[უკრაინა]]ს [[ევროვიზიის სიმღერის კონკურსი 2016]]-ზე სიმღერით „[[1944 (სიმღერა)|1944]]“. [[2016]] წლის 14 მაისს მან გაიმარჯვა [[ევროვიზიის სიმღერის კონკურსი 2016]]-ზე. == ბიოგრაფია == სუსანა ჯამალადინოვა დაიბადა ქალაქ [[ოში (ყირგიზეთი)|ოშში]], [[ყირგიზეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|ყირგიზეთის სსრ-ში]], [[ყირიმი|ყირიმელი თათარი]] მამისა და [[სომხები|სომეხი]] დედის ოჯახში.<ref>Ruban, Mariya. "[http://ukr.segodnya.ua/culture/stars/dzhamala-hochu-pyshnuyu-krymsko-tatarskuyu-svadbu-591306.html Джамала: "Хочу пишне кримсько-татарське весілля"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160221222309/http://ukr.segodnya.ua/culture/stars/dzhamala-hochu-pyshnuyu-krymsko-tatarskuyu-svadbu-591306.html |date=2016-02-21 }}". ''Cегодня.UA''. February 10, 2015. Retrieved April 20, 2015. {{uk icon}}</ref><ref>"[http://ua-report.info/news/dzhamala_moja_mama_khristianka_armjanka_papa_krymskij_tatarin_musulmanin/2011-02-25-349#.VTUVyuGrHiU Джамала: Моя мама христианка-армянка, папа крымский татарин-мусульманин] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160224164516/http://ua-report.info/news/dzhamala_moja_mama_khristianka_armjanka_papa_krymskij_tatarin_musulmanin/2011-02-25-349#.VTUVyuGrHiU |date=2016-02-24 }}". ''UA-Report''. February 25, 2011. Retrieved April 20, 2015. {{ru icon}}</ref><ref>"http://thenordar.com/jamala-interview-public-talk/ Интервью с Джамалой на Public Talk". ''Арт-журнал Thenordar''. August 27, 2014. Retrieved April 20, 2015. {{ru icon}}</ref> ჯამალა და მამამისი [[მუსლიმები]] არიან, დედამისი კი [[ქრისტიანობა|ქრისტიანი]]. ჯამალას თქმით, მისი წინაპრები ყირგიზეთში იძულებით გადაასახლეს [[იოსებ სტალინი|სტალინის]] დროს. დეპორტაციის დროს მისი დიდი ბებიის ქალიშვილი გარდაიცვალა სატვირთო გემის ბორტზე, ხოლო ამის შემდეგ, მისი ცხედარი მოისროლეს, როგორც „ნაგავი“ (მისი მტკიცებულებით). [[უკრაინა|უკრაინის]] მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, მისი ოჯახი დაბრუნდა [[ყირიმი|ყირიმში]]. ჯამალას მუსიკა ადრეული ბავშვობიდან უყვარდა. პირველი ჩანაწერი გააკეთა 9 ასაკში. თავის მშობლიურ [[ალუშტა]]ში მუსიკალური სკოლის დამთავრების (ფორტეპიანოს კლასის) შემდეგ, მომღერალი ჩააბარა [[სიმფეროპოლი]]ს ჩაიკოვსკის სახელობის მუსიკალური კოლეჯში, რომელიც დაამთავრა სპეციალობით საოპერო სიმღერა. == ევროვიზია 2016 == ჯამალამ წარმოადგინა [[უკრაინა]]ს [[ევროვიზიის სიმღერის კონკურსი 2016]]-ზე სიმღერით „[[1944 (სიმღერა)|1944]]“.<ref>http://www.theguardian.com/world/2016/feb/11/crimean-singer-in-line-to-represent-ukraine-at-eurovision</ref> ეს სიმღერა დაწერილია ყირიმელი თათრების დეპორტაციის შესახებ 1944 წელს და განსაკუთრებით მისი დიდი ბებიის, რომელმაც დაკარგა თავისი ქალიშვილი [[ცენტრალური აზია|ცენტრალურ აზიაში]] დეპორტაციის დროს.<ref>{{cite news|url=http://qha.com.ua/en/culture-art/jamala-entered-eurovision2016-national-selection/135789/|title=Jamala entered Eurovision-2016 national selection|date=26 January 2016|work=QHA.com.ua|accessdate=23 February 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303054406/http://qha.com.ua/en/culture-art/jamala-entered-eurovision2016-national-selection/135789/|archivedate=3 მარტი 2016}}</ref><ref>[http://www.bbc.com/news/entertainment-arts-35630395 Eurovision: Ukraine's entry aimed at Russia], [[BBC News]] (22 February 2016)</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ჯამალა}} [[კატეგორია:დაბადებული 27 აგვისტო]] [[კატეგორია:დაბადებული 1983]] [[კატეგორია:უკრაინელი მომღერლები]] [[კატეგორია:უკრაინელი კომპოზიტორები]] [[კატეგორია:ევროვიზიის კონკურსანტები]] s2rvrtt3ssxx3unuekelu5eihsgk7ps 0 357895 4828160 4827271 2025-07-07T20:06:33Z A09 141644 Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/151.18.141.181|151.18.141.181]] ([[User talk:151.18.141.181|talk]]): Rvv crosswiki LTA (TwinkleGlobal) 4828160 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Alvise_Vivarini_Madonna_and_Child_with_Four_Saints.jpg|მარჯვნივ|მინი|300px|[[ალვიზე ვივარინი]]. მადონა სამეფო ტახტზე და ოთხი წმინდანი. ურბინო.]] '''ვენეციის სკოლა''' — [[ფერწერა|ფერწერის]] ერთ-ერთი უმთავრესი სკოლა [[იტალია]]ში, [[ვენეცია]]ში. ყველაზე მეტად განვითარდა [[XV საუკუნე|XV]]—[[XVI საუკუნე]]ებში. ფერწერის ამ სკოლისთვის დამახასიათებელია ფერწერული საწყისების სიჭარბე, ნათელი კოლორისტული გადაწყვეტილებები, [[ზეთით ფერწერა|ზეთით ფერწერის]] სახვითი შესაძლებლობების საფუძვლიანი ფლობა.<ref name="PradoGuide">Prado Guide, p. 248.</ref><ref name="Gardner">Gardner, p. 679.</ref> == ისტორია == [[ფაილი:Paolo_veneziano_Marc.jpg|მარჯვნივ|მინი|258x258პქ|სცენა მარკოზ მახარებლის ცხოვრებიდან. 1345 წელი. წმ. მარკოზის ბაზილიკა.]] [[ფაილი:Bellini, Gentile - Sultan Mehmet II.jpg|მარცხნივ|მინი|122x262პქ|[[მეჰმედ II]]-ის პორტრეტი, [[1480]] წელი. ეროვნული გალერეა, [[ლონდონი]]. შეიქმნა [[სტამბოლი|სტამბოლში]].]] [[ფაილი:Male_portrait_(self-portrait_%3F)_by_Domenico_Capriolo_(1512%3F,_Hermitage).jpg|მარჯვნივ|მინი|210x210პქ|დემონიკო კაპრიოლა, [[ავტოპორტრეტი]]. ერმიტაჟი]] [[ფაილი:Marcantoniomemmogemvlbassano_hi.jpg|მარცხნივ|მინი|241x241пкс|[[ლეანდრო ბასანო]]. „დოჟი მარკანტონიო მემო“, [[1615]] წელი, კერძო კოლექცია]] ვენეციის სკოლა ისტორიული განვითარების რამდენიმე ასწლეულს მოიცავს. პირველ ეტაპებზე მთავარი როლი [[არქიტექტურა]]ს ეკუთვნოდა. გეოგრაფიული მდებარეობისა და როგორც დასავლეთიდან ([[გოთიკა]]), ისე აღმოსავლეთიდან (უპირველეს ყოვლისა, [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტიიდან]]) არსებული კულტურული გავლენების სპეციფიურმა პირობებმა შექმნა უკიდურესად თავისებური კულტურული ნაერთი, რომელიც აისახათ, ეგრეთ წოდებულ, ვენეციურ [[გოთიკა]]ში. ამ უკანასკნელს არ ჰქონდა მნიშვნელოვანი კონსტრუქციული ხასიათი (როგორც [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]]), იგი აქტიურად იყენებდა სტილის დეკორატიულ აღმოჩენებს. საკრალურ ნაგებობათა დეკორში ჭარბობდა ბიზანტიის იმპერიიდან — [[შუა საუკუნეები]]ს ხელოვნების ცნობილი ცენტრიდან — ნათხოვარი ელემენტები ([[ხატი]], [[ტიხრული მინანქარი]], [[მოზაიკა]], [[ხალიჩა]] და ძვირფასი [[ტექსტილი]]). ხშირ შემთხვევაში ეს იყო ბიზანტიაში შეძენილი ან საბრძოლო ტროფეიდ გამოტანილი ხატები და [[სამკაული|იუველირული ნაკეთობები]]. ფერწერის ვენეციის სკოლა მყარი განვითარების 400 წელს ითვლის. [[XV საუკუნე|XV საუკუნის]] პირველი ნიმუშები ჯერ კიდევ მიისწრაფოდნენ ბიზანტიური ხატწერისა და მოზაიკის სტილისკენ, თუმცა გოთიკის ელემენტები ბიზანტიურებთან შერწყმის დროს იძლეოდა თავისებურ ადგილებრივ ნიმუშებს (XV საუკუნის ხატწერის ბიზანტიელი და ვენეციელი ოსტატების, [[პაოლო ვენეციანო]]ს, [[ალვიზე ვივარინი]]ს ნამუშევრების მთელი რიგი; უფრო ადრინდელი ნამუშევრები [[იაკოპო ბელინი]]ს მიერ)<ref name="chernorukov">{{Cite web |url=http://www.chernorukov.ru/articles/?article=714 |title=ფერწერის ვენეციის სკოლა |accessdate=2016-12-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161010052509/http://www.chernorukov.ru/articles/?article=714 |archivedate=2016-10-10 }}</ref>. == მთავარი წარმომადგენლები == === მაღალი რენესანსი === * [[ჯორჯონე]] (147? — 1510) * [[ლორენცო ლოტო]] (დაახ.1480 — დაახ.1556) * [[ტიციანი]] (147 ? — 1576) * [[სებასტიანო დელ პიომბო]] (1485—1547) * [[დემონიკო კაპრიოლო]] (1494—1528) * [[ტინტორეტო]] (1518—1594) * [[პაოლო ვერონეზე]] (1528—1588) * [[მარკო მარციალე]], (Marco Marziale, მუშაობდა 1492—1507 წლებში) * [[ბართოლომეო ვენეტო]] (დაახ. 1480 — 1530-ის შემდეგ) == ლიტერატურა == * {{წიგნი |ავტორი = С. Дзуффи. |ნაწილი = |სათაური = Возрождение. XV век. Кватроченто |ორიგინალი = |ბმული = |პასუხისმგებელი = |გამოცემა = |ადგილი = М. |გამომცემლობა = Омега-пресс |წელი = 2008 |გვერდები = 180—185 |გვერდნი= 384 |სერია = |isbn = 978-5-465-01772-5 |ტირაჟი = 3000 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:იტალიური ხელოვნება]] [[კატეგორია:ვენეციის კულტურა]] [[კატეგორია:ვენეციელი მხატვრები]] [[კატეგორია:რენესანსი]] bx4zz60kqb7t5dvp2nyejsgryf0vxma 0 357987 4827952 3705996 2025-07-07T17:35:33Z Arkaitz1974 85446 4827952 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ჯილდო |სახელი = სატურნის ჯილდო |მიმდინარე დაჯილდოება = |სურათი = Saturn Award.png |სურათის ზომა = 250პქ |წარწერა = სატურნის ჯილდოს სტატუა |აღწერა = საუკეთესო [[სამეცნიერო ფანტასტიკა|სამეცნიერო ფანტასტიკის]], [[ფენტეზი]]სა და [[საშინელებათა ლიტერატურა|საშინელებათა]] ჟანრის ფილმებისა და ტელესერიალების შექმნისთვის |წარმდგენი = [[სამეცნიერო ფანტასტიკის, ფენტეზისა და საშინელებათა ფილმების აკადემია]] |ქვეყანა = {{დროშა|აშშ}} |ადგილმდებარეობა = |წელი = [[სატრუნის 1-ლი დაჯილდეობა|1973]] |წელი2 = [[სატურნის 44-ე დაჯილდოება|2017]] |მფლობელი = |საიტი ={{URL|http://www.saturnawards.org}} }} '''სატურნის ჯილდო'''<ref>{{Cite web|title = Academy of Science Fiction, Fantasy, and Horror ... and the Saturn Goes to ....|url = http://www.huffingtonpost.com/pamela-glasner/academy-of-science-fictio_b_5605338.html|website = The Huffington Post|access-date = 2016-01-25}}</ref> ({{lang-en|Saturn Award}}) — ამერიკული ყოველწლიური დაჯილდოება, რომელსაც წარადგენს [[სამეცნიერო ფანტასტიკის, ფენტეზისა და საშინელებათა ფილმების აკადემია]] ({{lang-en|''Academy of Science Fiction, Fantasy and Horror Films''}}). თავდაპირველად აჯილდოებდა მხოლოდ [[სამეცნიერო ფანტასტიკა|სამეცნიერო ფატასტიკურ]]<nowiki/>ი, [[ფენტეზი]]სა და [[საშინელებათა ლიტერატურა|საშინელებათა]] ჟანრის ფილმებს, თუმცა მოგვიანებით მოიცვა სხვა ჟანრებიც, ისევე როგორც ტელესერიალები და საშინაო ვიდეოები. შეიქმნა 1973 წელს დონალდ რიდის მიერ (თავდაპირველი სახელწოდება იყო „ოქროს გრაგნილი, {{lang-en|Golden Scroll}}) და ითვლება ერთ-ერთ ყველაზე ძველ დაჯილდოების ცერემონიად, რომელიც ეძღვნება სამეცნიერო ფანტასტიკურ, ფენტეზისა და საშინელებათა ფილმებს. ჯილდოს გასცემს აკადემიის წევრები კენჭისყრის შედეგად. ცერემონია ღიაა საზოგადოებისთვის.<ref>[http://www.saturnawards.org/Saturn-Awards-Membership.php Membership and / or Donation information]</ref> აკადემია არის არაკომერციული ორგანიზაცია, რომლის წევრები არიან: ჯეფ რეკტორი, რიჩი კორელი, ტომ დე სანტო, მარკ ოლტმენი, ირვინ კიზი და სხვები.<ref>{{cite web| title=The Academy of Science Fiction Fantasy & Horror Films |url=http://www.saturnawards.org/Saturn-Awards-Leadership.php|accessdate= February 15, 2011}}</ref> ==ნომინაციები== ===ფილმი=== {{columns-list|2| * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო სამეცნიერო ფანტასტიკუი ფილმისთვის|საუკეთესო სამეცნიერო ფანტასტიკური ფილმი]] (1972-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო საშინელებათა ფილმისთვის|საუკეთესო საშინელებათა ფილმი]] (1972-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო ფენტეზი ფილისთვის|საუკეთესო ფენტეზი ფილი]] (1973-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო ანიმაციური ფილმისთვის|საუკეთესო ანიმაციური ფილმი]] (1978, 1982, 2002-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო უცხოენოვანი ფილმისთვის|საუკეთესო უცხოენოვანი ფილმი]] (1979-1982, 2006-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მოქმედებითი ან სათავგადასავლო ფილმისთვის|საუკეთესო მოქმედებითი ან სათავგადასავლო ფილმი]] (1994-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო დამოუკიდებელი ფილმისთვის|საუკეთესო დამოუკიდებელი ფილმი]] (2012-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო თრილერისთვის|საუკეთესო თრილერი]] (2013-) * [[სატურნის ჯილდო კომიქსების საუკეთესო ადაპტაციისთვის|კომიქსების საუკეთესო ადაპტაცია]] (2013-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო რეჟისორისთვის|საუკეთესო რეჟისორი]] (1974-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო სცენარისთვის|საუკეთესო სცენარი]] (1973-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი კაცისთვის|მსახიობი კაცი]] (1974-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი ქალისთვის|მსახიობი ქალი]] (1974-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი კაცისთვის მეორეხარისხოვან როლში|საუკეთესო მეორეხარისხოვანი კაცი მსახიობი]] (1974-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი ქალისთვის მეორეხარისხოვან როლში|საუკეთესო მეორეხარისხოვანი ქალი მსახიობი]] (1974-) * [[სატურნის ჯილდო ახალგაზრდა მსახიობის საუკეთესო შესრულებისთვის|ახალგაზრდა მსახიობის საუკეთესო შესრულება]] (1984-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მუსიკისთვის|საუკეთესო მუსიკა]] (1973-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მონტაჟისთვის|საუკეთესო მონტაჟი]] (1977-1978, 2011-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მხატვრული გაფორმებისთვის|საუკეთესო მხატვრული გაფორმება]] (2009) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო კოსტუმებისთვის|საუკეთესო კოსტუმი]] (1976-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო გრიმისთვის|საუკეთესო გრიმი]] (1973-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო ვიზუალური ეფექტებისთვის|ვიზუალური ეფექტები]] (1973-) }} === ტელევიზია === {{columns-list|2| * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო სატელევიზიო დადგმისთვის|საუკეთესო სატელევიზიო დადგმა]] (1994-) * [[სატურნის ჯილდო სუპერგმირის საუკეთესო ადაპტაცია ტელესერიალში|სუპერგმირის საუკეთესო ადაპტაცია]] (2014-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო სამეცნიერო ფანტასტიკური ტელესერიალისთვის|საუკეთესო სამეცნიერო ფანტასტიკური ტელესერიალი]] (2015-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო ფენტეზი ტელესერიალისთვის|საუკეთესო ფენტეზი ტელესერიალი]] (2015-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო საშინელებათა ტელესერიალისთვის|საუკეთესო საშინელებათა ტელესერია]] (2015-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მოქმედებითი-თრილერი ტელესერიალისთვის|საუკეთესო მოქმედებითი-ტრილერი ტელესერიალი]] (2015-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო ახალი მედია ტელესერიალისთვის|საუკეთესო ახალი მედია ტელესერიალი]] (2015-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი კაცი სატელევიზიო სერიალში|საუკეთესო მსახიობი კაცი სატელევიზიო სერიალში]] (1996-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი ქალი სატელევიზიო სერიალში|საუკეთესო მსახიობი ქალი სატელევიზიო სერიალში]] (1996-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მეორეხარისხოვანი მსახიობი კაცი სატელევიზიო სერიალში|საუკეთესო მეორეხარისხოვანი მსახიობი კაცი სატელევიზიო სერიალში]] (1999-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მეორეხარისხოვანი მსახიობი ქალი სატელევიზიო სერიალში|საუკეთესო მსახიობი ქალი სატელევიზიო სერიალში]] (1999-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მოწვეული მსახიობი სატელევიზიო სერიალში|საუკეთესო მოწვეული მსახიობი სატელევიზიო სერიალში]] (2008-) * [[სატურნის ჯილდო ახალგაზრდა მსახიობის საუკეთესო შესრულებისთვის სატელევიზიო სერიალში|ახალგაზრდა მსახიობის საუკეთესო შესრულება სატელევიზიო სერიალში]] (2013-) }} === საშინაო ვიდეო === * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო DVD ან Blu-ray გამოცემისთვის|საუკეთესო DVD ან Blu-ray გამოცემა]] (2001-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო DVD ან Blu-ray-ის სპეციალური გამოცემისთვის|საუკეთესო DVD ან Blu-ray-ის სპეციალური გამოცემა]] (2001-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო კლასიკური ფილმის DVD გამოცემისთვის|საუკეთესო კლასიკური ფილმის DVD გამოცემა]] (2002) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო სატელევიზიო DVD გამოცემისთვის|საუკეთესო სატელევიზიო DVD გამოცემა]] (2002-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო DVD ან Blu-ray კოლექციისთვის|საუკეთესო DVD ან Blu-ray კოლექცია]] (2003-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო კლასიკური ტელესერიალის DVD გამოცემისთვის|საუკეთესო კლასიკური ტელესერიალის DVD გამოცემა]] (2014-) === განსაკუთრებული ჯილდოები === *[[ჯორჯ პალის მემორიალური ჯილდო]] *[[ჯილდო კარიერული მიღწევისთვის]] *[[პრეზიდენტის მემორიალური ჯილდო]] *[[ჯილდო განსაკუთრებული აღიარებისთვის]] === რეკორდები=== {| class="wikitable" style="text-align: center" |- !width="250" | უმაღლესი !width="350" | ნამუშევარი/პერსონა !width="250" | რაოდენობა !width="150" | წელი |- | ყველაზე მეტი ჯილდო (ინდივიდუალური) | [[ჯეიმზ კამერონი]] | 11 ჯილდო | [[სატურნის 12-ე დაჯილდოება|1984]]-[[სატურნის 36-ე დაჯილდოება|2009]] |- | ყველაზე მეტი ნომინაცია (ინდივიდუალური) | [[ჯონ უილიამსი]] | 19 ნომინაცია | [[სატურნის 6-ე დაჯილდოება|1977]]-[[სატურნის 42-ე დაჯილდოება|2015]] |- | ყველაზე მეტი ჯილდო (ფილმი) | ''[[ავატარი (2009 წლის ფილმი)|ავატარი]]'' | 11 ჯილდო | 2009 |- | ყველაზე მეტი ნომინაცია (ფილმები) | ''[[ვარსკვლავური ომები: ძალის გამოღვიძება]]'' | 15 ნომინაცია | 2015 |- |ყველაზე მეტი ჯილდო (ტელესერიალი) |rowspan="2"|''[[დაკარგულები]]'' | 13 ჯილდო |[[სატურნის 32-ე დაჯილდოება|2004]]-2009 |- | ყველაზე მეტი ნომინაცია (ტელესერიალი) | 53 ნომინაცია | 2004-[[სატურნის 37-ე დაჯილდოება|2010]] |- | ყველაზე მეტი ჯილდო (შესრულება) | [[ანა ტორვი]] | 4 ჯილდო | 2009-[[სატურნის 39-ე დაჯილდოება|2012]] |- | ყველაზე მეტი ნომინაცია (შესრულება) | [[ტომ კრუზი]] | 10 ნომინაცია | [[სატრუნის 21 დაჯილდოება|1994]]-[[სატურნის 41-ე დაჯილდოება|2014]] |- | ყველაზე მეტი მოგება (ამავე კატეგორიაში) |rowspan=2|ჯონ უილიამსი | 8 მოგება [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მუსიკსითვის|საუკეთესო მუსიკისთვის]] |rowspan=2|1977-2015 |- | ყველაზე მეტი ნომინაცია (ამავე კატეგორიაში) | 19 ნომინაცია საუკეთესო მუსიკისთვის |} ==დაჯილდოების ცერემონიები== '''''ქვემოთ წარმოდგენილი არის დაჯილდოების ცერემონიების სია წლების მიხედვით''''' {{columns-list|4| * '''1972''': [[სატურნის 1-ლი დაჯილდოება]] * '''1973''': [[სატურნის 2-ე დაჯილდოება]] * '''1974/75''': [[სატურნის 4-ე დაჯილდოება]] * '''1977''': [[სატურნის 5-ე დაჯილდოება]] * '''1978''': [[სატურნის 6-ე დაჯილდოება]] * '''1979''': [[სატურნის 7-ე დაჯილდოება]] * '''1980''': [[სატურნის 8-ე დაჯილდოება]] * '''1981''': [[სატურნის 9-ე დაჯილდოება]] * '''1982''': [[სატურნის 10-ე დაჯილდოება]] * '''1983''': [[სატურნის 11-ე დაჯილდოება]] * '''1984''': [[სატურნის 12-ე დაჯილდოება]] * '''1985''': [[სატურნის 13-ე დაჯილდოება]] * '''1986''': [[სატურნის 14-ე დაჯილდოება]] * '''1987''': [[სატურნის 15-ე დაჯილდოება]] * '''1988''': [[სატურნის მე-16 დაჯილდოება]] * '''1989/90''': [[სატურნის მე-17 დაჯილდოება]] * '''1991''': [[სატურნის 18-ე დაჯილდოება]] * '''1992''': [[სატურნის 19-ე დაჯილდოება]] * '''1993''': [[სატურნის 20-ე დაჯილდოება]] * '''1994''': [[სატურნის 21-ე დაჯილდოება]] * '''1995''': [[სატურნის 22-ე დაჯილდოება]] * '''1996''': [[სატურნის 23-ე დაჯილდოება]] * '''1997''': [[სატურნის 24-ე დაჯილდოება]] * '''1998''': [[სატურნის 25-ე დაჯილდოება]] * '''1999''': [[სატურნის 26-ე დაჯილდოება]] * '''2000''': [[სატურნის 27-ე დაჯილდოება]] * '''2001''': [[სატურნის 28-ე დაჯილდოება]] * '''2002''': [[სატურნის 29-ე დაჯილდოება]] * '''2003''': [[სატურნის 30-ე დაჯილდოება]] * '''2004''': [[სატურნის 31-ე დაჯილდოება]] * '''2005''': [[სატურნის 32-ე დაჯილდოება]] * '''2006''': [[სატურნის 33-ე დაჯილდოება]] * '''2007''': [[სატურნის 34-ე დაჯილდოება]] * '''2008''': [[სატურნის 35-ე დაჯილდოება]] * '''2009''': [[სატურნის 36-ე დაჯილდოება]] * '''2010''': [[სატურნის 37-ე დაჯილდოება]] * '''2011''': [[სატურნის 38-ე დაჯილდოება]] * '''2012''': [[სატურნის 39-ე დაჯილდოება]] * '''2013''': [[სატურნის 40-ე დაჯილდოება]] * '''2014''': [[სატურნის 41-ე დაჯილდოება]] * '''2015''': [[სატურნის 42-ე დაჯილდოება]] * '''2016''': [[სატურნის 43-ე დაჯილდოება]] * '''2017''': [[სატურნის 44-ე დაჯილდოება]] }} ==რესურსები ინტერნეტში== * {{Official website|http://www.saturnawards.org/}} * [http://www.fearnet.com/news/b15922_video_exclusive_we_interview_your_fave.html სატურნის ჯილდო 2009] FEARnet-ზე * [http://www.imdb.com/event/ev0000004/ სატურნის ჯილდო] [[კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზა]]ში ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{სატურნის ჯილდო}} [[კატეგორია:სატურნის ჯილდო]] [[კატეგორია:კინემატოგრაფიული ჯილდოები]] axohozfqoc93a4mlphf6707mwqzz370 4828380 4827952 2025-07-08T08:46:44Z Arkaitz1974 85446 4828380 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ჯილდო |სახელი = სატურნის ჯილდო |მიმდინარე დაჯილდოება = |სურათი = Saturn Award.png |სურათის ზომა = 250პქ |წარწერა = სატურნის ჯილდოს სტატუა |აღწერა = საუკეთესო [[სამეცნიერო ფანტასტიკა|სამეცნიერო ფანტასტიკის]], [[ფენტეზი]]სა და [[საშინელებათა ლიტერატურა|საშინელებათა]] ჟანრის ფილმებისა და ტელესერიალების შექმნისთვის |წარმდგენი = [[სამეცნიერო ფანტასტიკის, ფენტეზისა და საშინელებათა ფილმების აკადემია]] |ქვეყანა = {{დროშა|აშშ}} |ადგილმდებარეობა = |წელი = [[სატრუნის 1-ლი დაჯილდეობა|1973]] |წელი2 = [[სატურნის 44-ე დაჯილდოება|2017]] |მფლობელი = |საიტი ={{URL|http://www.saturnawards.org}} }} '''სატურნის ჯილდო'''<ref>{{Cite web|title = Academy of Science Fiction, Fantasy, and Horror ... and the Saturn Goes to ....|url = http://www.huffingtonpost.com/pamela-glasner/academy-of-science-fictio_b_5605338.html|website = The Huffington Post|access-date = 2016-01-25}}</ref> ({{lang-en|Saturn Award}}) — ამერიკული ყოველწლიური დაჯილდოება, რომელსაც წარადგენს [[სამეცნიერო ფანტასტიკის, ფენტეზისა და საშინელებათა ფილმების აკადემია]] ({{lang-en|''Academy of Science Fiction, Fantasy and Horror Films''}}). თავდაპირველად აჯილდოებდა მხოლოდ [[სამეცნიერო ფანტასტიკა|სამეცნიერო ფატასტიკურ]]<nowiki/>ი, [[ფენტეზი]]სა და [[საშინელებათა ლიტერატურა|საშინელებათა]] ჟანრის ფილმებს, თუმცა მოგვიანებით მოიცვა სხვა ჟანრებიც, ისევე როგორც ტელესერიალები და საშინაო ვიდეოები. შეიქმნა 1973 წელს დონალდ რიდის მიერ (თავდაპირველი სახელწოდება იყო „ოქროს გრაგნილი, {{lang-en|Golden Scroll}}) და ითვლება ერთ-ერთ ყველაზე ძველ დაჯილდოების ცერემონიად, რომელიც ეძღვნება სამეცნიერო ფანტასტიკურ, ფენტეზისა და საშინელებათა ფილმებს. ჯილდოს გასცემს აკადემიის წევრები კენჭისყრის შედეგად. ცერემონია ღიაა საზოგადოებისთვის.<ref>[http://www.saturnawards.org/Saturn-Awards-Membership.php Membership and / or Donation information]</ref> აკადემია არის არაკომერციული ორგანიზაცია, რომლის წევრები არიან: ჯეფ რეკტორი, რიჩი კორელი, ტომ დე სანტო, მარკ ოლტმენი, ირვინ კიზი და სხვები.<ref>{{cite web| title=The Academy of Science Fiction Fantasy & Horror Films |url=http://www.saturnawards.org/Saturn-Awards-Leadership.php|accessdate= February 15, 2011}}</ref> ==ნომინაციები== ===ფილმი=== {{columns-list|2| * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო სამეცნიერო ფანტასტიკუი ფილმისთვის|საუკეთესო სამეცნიერო ფანტასტიკური ფილმი]] (1972-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო საშინელებათა ფილმისთვის|საუკეთესო საშინელებათა ფილმი]] (1972-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო ფენტეზი ფილისთვის|საუკეთესო ფენტეზი ფილი]] (1973-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო ანიმაციური ფილმისთვის|საუკეთესო ანიმაციური ფილმი]] (1978, 1982, 2002-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო უცხოენოვანი ფილმისთვის|საუკეთესო უცხოენოვანი ფილმი]] (1979-1982, 2006-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მოქმედებითი ან სათავგადასავლო ფილმისთვის|საუკეთესო მოქმედებითი ან სათავგადასავლო ფილმი]] (1994-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო დამოუკიდებელი ფილმისთვის|საუკეთესო დამოუკიდებელი ფილმი]] (2012-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო თრილერისთვის|საუკეთესო თრილერი]] (2013-) * [[სატურნის ჯილდო კომიქსების საუკეთესო ადაპტაციისთვის|კომიქსების საუკეთესო ადაპტაცია]] (2013-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო რეჟისორისთვის|საუკეთესო რეჟისორი]] (1974-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო სცენარისთვის|საუკეთესო სცენარი]] (1973-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი კაცისთვის|მსახიობი კაცი]] (1974-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი ქალისთვის|მსახიობი ქალი]] (1974-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი კაცისთვის მეორეხარისხოვან როლში|საუკეთესო მეორეხარისხოვანი კაცი მსახიობი]] (1974-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი ქალისთვის მეორეხარისხოვან როლში|საუკეთესო მეორეხარისხოვანი ქალი მსახიობი]] (1974-) * [[სატურნის ჯილდო ახალგაზრდა მსახიობის საუკეთესო შესრულებისთვის|ახალგაზრდა მსახიობის საუკეთესო შესრულება]] (1984-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მუსიკისთვის|საუკეთესო მუსიკა]] (1973-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მონტაჟისთვის|საუკეთესო მონტაჟი]] (1977-1978, 2011-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მხატვრული გაფორმებისთვის|საუკეთესო მხატვრული გაფორმება]] (2009) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო კოსტუმებისთვის|საუკეთესო კოსტუმი]] (1976-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო გრიმისთვის|საუკეთესო გრიმი]] (1973-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო ვიზუალური ეფექტებისთვის|ვიზუალური ეფექტები]] (1973-) }} === ტელევიზია === {{columns-list|2| * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო სატელევიზიო დადგმისთვის|საუკეთესო სატელევიზიო დადგმა]] (1994-) * [[სატურნის ჯილდო სუპერგმირის საუკეთესო ადაპტაცია ტელესერიალში|სუპერგმირის საუკეთესო ადაპტაცია]] (2014-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო სამეცნიერო ფანტასტიკური ტელესერიალისთვის|საუკეთესო სამეცნიერო ფანტასტიკური ტელესერიალი]] (2015-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო ფენტეზი ტელესერიალისთვის|საუკეთესო ფენტეზი ტელესერიალი]] (2015-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო საშინელებათა ტელესერიალისთვის|საუკეთესო საშინელებათა ტელესერია]] (2015-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მოქმედებითი-თრილერი ტელესერიალისთვის|საუკეთესო მოქმედებითი-ტრილერი ტელესერიალი]] (2015-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო ახალი მედია ტელესერიალისთვის|საუკეთესო ახალი მედია ტელესერიალი]] (2015-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი კაცი სატელევიზიო სერიალში|საუკეთესო მსახიობი კაცი სატელევიზიო სერიალში]] (1996-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი ქალი სატელევიზიო სერიალში|საუკეთესო მსახიობი ქალი სატელევიზიო სერიალში]] (1996-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მეორეხარისხოვანი მსახიობი კაცი სატელევიზიო სერიალში|საუკეთესო მეორეხარისხოვანი მსახიობი კაცი სატელევიზიო სერიალში]] (1999-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მეორეხარისხოვანი მსახიობი ქალი სატელევიზიო სერიალში|საუკეთესო მსახიობი ქალი სატელევიზიო სერიალში]] (1999-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მოწვეული მსახიობი სატელევიზიო სერიალში|საუკეთესო მოწვეული მსახიობი სატელევიზიო სერიალში]] (2008-) * [[სატურნის ჯილდო ახალგაზრდა მსახიობის საუკეთესო შესრულებისთვის სატელევიზიო სერიალში|ახალგაზრდა მსახიობის საუკეთესო შესრულება სატელევიზიო სერიალში]] (2013-) }} === საშინაო ვიდეო === * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო DVD ან Blu-ray გამოცემისთვის|საუკეთესო DVD ან Blu-ray გამოცემა]] (2001-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო DVD ან Blu-ray-ის სპეციალური გამოცემისთვის|საუკეთესო DVD ან Blu-ray-ის სპეციალური გამოცემა]] (2001-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო კლასიკური ფილმის DVD გამოცემისთვის|საუკეთესო კლასიკური ფილმის DVD გამოცემა]] (2002) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო სატელევიზიო DVD გამოცემისთვის|საუკეთესო სატელევიზიო DVD გამოცემა]] (2002-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო DVD ან Blu-ray კოლექციისთვის|საუკეთესო DVD ან Blu-ray კოლექცია]] (2003-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო კლასიკური ტელესერიალის DVD გამოცემისთვის|საუკეთესო კლასიკური ტელესერიალის DVD გამოცემა]] (2014-) === განსაკუთრებული ჯილდოები === *[[ჯორჯ პალის მემორიალური ჯილდო]] *[[ჯილდო კარიერული მიღწევისთვის]] *[[პრეზიდენტის მემორიალური ჯილდო]] *[[ჯილდო განსაკუთრებული აღიარებისთვის]] === რეკორდები=== {| class="wikitable" style="text-align: center" |- !width="250" | უმაღლესი !width="350" | ნამუშევარი/პერსონა !width="250" | რაოდენობა !width="150" | წელი |- | ყველაზე მეტი ჯილდო (ინდივიდუალური) | [[ჯეიმზ კამერონი]] | 11 ჯილდო | [[სატურნის 12-ე დაჯილდოება|1984]]-[[სატურნის 36-ე დაჯილდოება|2009]] |- | ყველაზე მეტი ნომინაცია (ინდივიდუალური) | [[ჯონ უილიამსი]] | 19 ნომინაცია | [[სატურნის 6-ე დაჯილდოება|1977]]-[[სატურნის 42-ე დაჯილდოება|2015]] |- | ყველაზე მეტი ჯილდო (ფილმი) | ''[[ავატარი (2009 წლის ფილმი)|ავატარი]]'' | 11 ჯილდო | 2009 |- | ყველაზე მეტი ნომინაცია (ფილმები) | ''[[ვარსკვლავური ომები: ძალის გამოღვიძება]]'' | 15 ნომინაცია | 2015 |- |ყველაზე მეტი ჯილდო (ტელესერიალი) |rowspan="2"|''[[დაკარგულები]]'' | 13 ჯილდო |[[სატურნის 32-ე დაჯილდოება|2004]]-2009 |- | ყველაზე მეტი ნომინაცია (ტელესერიალი) | 53 ნომინაცია | 2004-[[სატურნის 37-ე დაჯილდოება|2010]] |- | ყველაზე მეტი ჯილდო (შესრულება) | [[ანა ტორვი]] | 4 ჯილდო | 2009-[[სატურნის 39-ე დაჯილდოება|2012]] |- | ყველაზე მეტი ნომინაცია (შესრულება) | [[ტომ კრუზი]] | 10 ნომინაცია | [[სატრუნის 21 დაჯილდოება|1994]]-[[სატურნის 41-ე დაჯილდოება|2014]] |- | ყველაზე მეტი მოგება (ამავე კატეგორიაში) |rowspan=2|ჯონ უილიამსი | 8 მოგება [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მუსიკსითვის|საუკეთესო მუსიკისთვის]] |rowspan=2|1977-2015 |- | ყველაზე მეტი ნომინაცია (ამავე კატეგორიაში) | 19 ნომინაცია საუკეთესო მუსიკისთვის |} ==დაჯილდოების ცერემონიები== '''''ქვემოთ წარმოდგენილი არის დაჯილდოების ცერემონიების სია წლების მიხედვით''''' {{columns-list|4| * '''1972''': [[სატურნის 1-ლი დაჯილდოება]] * '''1973''': [[სატურნის მე-2 დაჯილდოება]] * '''1974/75''': [[სატურნის მე-4 დაჯილდოება]] * '''1977''': [[სატურნის მე-5 დაჯილდოება]] * '''1978''': [[სატურნის მე-6 დაჯილდოება]] * '''1979''': [[სატურნის მე-7 დაჯილდოება]] * '''1980''': [[სატურნის მე-8 დაჯილდოება]] * '''1981''': [[სატურნის მე-9 დაჯილდოება]] * '''1982''': [[სატურნის მე-10 დაჯილდოება]] * '''1983''': [[სატურნის მე-11 დაჯილდოება]] * '''1984''': [[სატურნის მე-12 დაჯილდოება]] * '''1985''': [[სატურნის მე-13 დაჯილდოება]] * '''1986''': [[სატურნის მე-14 დაჯილდოება]] * '''1987''': [[სატურნის მე-15 დაჯილდოება]] * '''1988''': [[სატურნის მე-16 დაჯილდოება]] * '''1989/90''': [[სატურნის მე-17 დაჯილდოება]] * '''1991''': [[სატურნის მე-18 დაჯილდოება]] * '''1992''': [[სატურნის მე-19 დაჯილდოება]] * '''1993''': [[სატურნის მე-20 დაჯილდოება]] * '''1994''': [[სატურნის 21-ე დაჯილდოება]] * '''1995''': [[სატურნის 22-ე დაჯილდოება]] * '''1996''': [[სატურნის 23-ე დაჯილდოება]] * '''1997''': [[სატურნის 24-ე დაჯილდოება]] * '''1998''': [[სატურნის 25-ე დაჯილდოება]] * '''1999''': [[სატურნის 26-ე დაჯილდოება]] * '''2000''': [[სატურნის 27-ე დაჯილდოება]] * '''2001''': [[სატურნის 28-ე დაჯილდოება]] * '''2002''': [[სატურნის 29-ე დაჯილდოება]] * '''2003''': [[სატურნის 30-ე დაჯილდოება]] * '''2004''': [[სატურნის 31-ე დაჯილდოება]] * '''2005''': [[სატურნის 32-ე დაჯილდოება]] * '''2006''': [[სატურნის 33-ე დაჯილდოება]] * '''2007''': [[სატურნის 34-ე დაჯილდოება]] * '''2008''': [[სატურნის 35-ე დაჯილდოება]] * '''2009''': [[სატურნის 36-ე დაჯილდოება]] * '''2010''': [[სატურნის 37-ე დაჯილდოება]] * '''2011''': [[სატურნის 38-ე დაჯილდოება]] * '''2012''': [[სატურნის 39-ე დაჯილდოება]] * '''2013''': [[სატურნის მე-40 დაჯილდოება]] * '''2014''': [[სატურნის 41-ე დაჯილდოება]] * '''2015''': [[სატურნის 42-ე დაჯილდოება]] * '''2016''': [[სატურნის 43-ე დაჯილდოება]] * '''2017''': [[სატურნის 44-ე დაჯილდოება]] }} ==რესურსები ინტერნეტში== * {{Official website|http://www.saturnawards.org/}} * [http://www.fearnet.com/news/b15922_video_exclusive_we_interview_your_fave.html სატურნის ჯილდო 2009] FEARnet-ზე * [http://www.imdb.com/event/ev0000004/ სატურნის ჯილდო] [[კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზა]]ში ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{სატურნის ჯილდო}} [[კატეგორია:სატურნის ჯილდო]] [[კატეგორია:კინემატოგრაფიული ჯილდოები]] tqu8o0yscqgt3xtbtmzgbcpe1dhhcr6 4828381 4828380 2025-07-08T08:47:03Z Arkaitz1974 85446 4828381 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ჯილდო |სახელი = სატურნის ჯილდო |მიმდინარე დაჯილდოება = |სურათი = Saturn Award.png |სურათის ზომა = 250პქ |წარწერა = სატურნის ჯილდოს სტატუა |აღწერა = საუკეთესო [[სამეცნიერო ფანტასტიკა|სამეცნიერო ფანტასტიკის]], [[ფენტეზი]]სა და [[საშინელებათა ლიტერატურა|საშინელებათა]] ჟანრის ფილმებისა და ტელესერიალების შექმნისთვის |წარმდგენი = [[სამეცნიერო ფანტასტიკის, ფენტეზისა და საშინელებათა ფილმების აკადემია]] |ქვეყანა = {{დროშა|აშშ}} |ადგილმდებარეობა = |წელი = [[სატრუნის 1-ლი დაჯილდეობა|1973]] |წელი2 = [[სატურნის 44-ე დაჯილდოება|2017]] |მფლობელი = |საიტი ={{URL|http://www.saturnawards.org}} }} '''სატურნის ჯილდო'''<ref>{{Cite web|title = Academy of Science Fiction, Fantasy, and Horror ... and the Saturn Goes to ....|url = http://www.huffingtonpost.com/pamela-glasner/academy-of-science-fictio_b_5605338.html|website = The Huffington Post|access-date = 2016-01-25}}</ref> ({{lang-en|Saturn Award}}) — ამერიკული ყოველწლიური დაჯილდოება, რომელსაც წარადგენს [[სამეცნიერო ფანტასტიკის, ფენტეზისა და საშინელებათა ფილმების აკადემია]] ({{lang-en|''Academy of Science Fiction, Fantasy and Horror Films''}}). თავდაპირველად აჯილდოებდა მხოლოდ [[სამეცნიერო ფანტასტიკა|სამეცნიერო ფატასტიკურ]]<nowiki/>ი, [[ფენტეზი]]სა და [[საშინელებათა ლიტერატურა|საშინელებათა]] ჟანრის ფილმებს, თუმცა მოგვიანებით მოიცვა სხვა ჟანრებიც, ისევე როგორც ტელესერიალები და საშინაო ვიდეოები. შეიქმნა 1973 წელს დონალდ რიდის მიერ (თავდაპირველი სახელწოდება იყო „ოქროს გრაგნილი, {{lang-en|Golden Scroll}}) და ითვლება ერთ-ერთ ყველაზე ძველ დაჯილდოების ცერემონიად, რომელიც ეძღვნება სამეცნიერო ფანტასტიკურ, ფენტეზისა და საშინელებათა ფილმებს. ჯილდოს გასცემს აკადემიის წევრები კენჭისყრის შედეგად. ცერემონია ღიაა საზოგადოებისთვის.<ref>[http://www.saturnawards.org/Saturn-Awards-Membership.php Membership and / or Donation information]</ref> აკადემია არის არაკომერციული ორგანიზაცია, რომლის წევრები არიან: ჯეფ რეკტორი, რიჩი კორელი, ტომ დე სანტო, მარკ ოლტმენი, ირვინ კიზი და სხვები.<ref>{{cite web| title=The Academy of Science Fiction Fantasy & Horror Films |url=http://www.saturnawards.org/Saturn-Awards-Leadership.php|accessdate= February 15, 2011}}</ref> ==ნომინაციები== ===ფილმი=== {{columns-list|2| * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო სამეცნიერო ფანტასტიკუი ფილმისთვის|საუკეთესო სამეცნიერო ფანტასტიკური ფილმი]] (1972-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო საშინელებათა ფილმისთვის|საუკეთესო საშინელებათა ფილმი]] (1972-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო ფენტეზი ფილისთვის|საუკეთესო ფენტეზი ფილი]] (1973-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო ანიმაციური ფილმისთვის|საუკეთესო ანიმაციური ფილმი]] (1978, 1982, 2002-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო უცხოენოვანი ფილმისთვის|საუკეთესო უცხოენოვანი ფილმი]] (1979-1982, 2006-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მოქმედებითი ან სათავგადასავლო ფილმისთვის|საუკეთესო მოქმედებითი ან სათავგადასავლო ფილმი]] (1994-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო დამოუკიდებელი ფილმისთვის|საუკეთესო დამოუკიდებელი ფილმი]] (2012-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო თრილერისთვის|საუკეთესო თრილერი]] (2013-) * [[სატურნის ჯილდო კომიქსების საუკეთესო ადაპტაციისთვის|კომიქსების საუკეთესო ადაპტაცია]] (2013-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო რეჟისორისთვის|საუკეთესო რეჟისორი]] (1974-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო სცენარისთვის|საუკეთესო სცენარი]] (1973-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი კაცისთვის|მსახიობი კაცი]] (1974-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი ქალისთვის|მსახიობი ქალი]] (1974-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი კაცისთვის მეორეხარისხოვან როლში|საუკეთესო მეორეხარისხოვანი კაცი მსახიობი]] (1974-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი ქალისთვის მეორეხარისხოვან როლში|საუკეთესო მეორეხარისხოვანი ქალი მსახიობი]] (1974-) * [[სატურნის ჯილდო ახალგაზრდა მსახიობის საუკეთესო შესრულებისთვის|ახალგაზრდა მსახიობის საუკეთესო შესრულება]] (1984-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მუსიკისთვის|საუკეთესო მუსიკა]] (1973-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მონტაჟისთვის|საუკეთესო მონტაჟი]] (1977-1978, 2011-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მხატვრული გაფორმებისთვის|საუკეთესო მხატვრული გაფორმება]] (2009) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო კოსტუმებისთვის|საუკეთესო კოსტუმი]] (1976-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო გრიმისთვის|საუკეთესო გრიმი]] (1973-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო ვიზუალური ეფექტებისთვის|ვიზუალური ეფექტები]] (1973-) }} === ტელევიზია === {{columns-list|2| * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო სატელევიზიო დადგმისთვის|საუკეთესო სატელევიზიო დადგმა]] (1994-) * [[სატურნის ჯილდო სუპერგმირის საუკეთესო ადაპტაცია ტელესერიალში|სუპერგმირის საუკეთესო ადაპტაცია]] (2014-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო სამეცნიერო ფანტასტიკური ტელესერიალისთვის|საუკეთესო სამეცნიერო ფანტასტიკური ტელესერიალი]] (2015-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო ფენტეზი ტელესერიალისთვის|საუკეთესო ფენტეზი ტელესერიალი]] (2015-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო საშინელებათა ტელესერიალისთვის|საუკეთესო საშინელებათა ტელესერია]] (2015-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მოქმედებითი-თრილერი ტელესერიალისთვის|საუკეთესო მოქმედებითი-ტრილერი ტელესერიალი]] (2015-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო ახალი მედია ტელესერიალისთვის|საუკეთესო ახალი მედია ტელესერიალი]] (2015-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი კაცი სატელევიზიო სერიალში|საუკეთესო მსახიობი კაცი სატელევიზიო სერიალში]] (1996-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი ქალი სატელევიზიო სერიალში|საუკეთესო მსახიობი ქალი სატელევიზიო სერიალში]] (1996-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მეორეხარისხოვანი მსახიობი კაცი სატელევიზიო სერიალში|საუკეთესო მეორეხარისხოვანი მსახიობი კაცი სატელევიზიო სერიალში]] (1999-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მეორეხარისხოვანი მსახიობი ქალი სატელევიზიო სერიალში|საუკეთესო მსახიობი ქალი სატელევიზიო სერიალში]] (1999-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მოწვეული მსახიობი სატელევიზიო სერიალში|საუკეთესო მოწვეული მსახიობი სატელევიზიო სერიალში]] (2008-) * [[სატურნის ჯილდო ახალგაზრდა მსახიობის საუკეთესო შესრულებისთვის სატელევიზიო სერიალში|ახალგაზრდა მსახიობის საუკეთესო შესრულება სატელევიზიო სერიალში]] (2013-) }} === საშინაო ვიდეო === * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო DVD ან Blu-ray გამოცემისთვის|საუკეთესო DVD ან Blu-ray გამოცემა]] (2001-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო DVD ან Blu-ray-ის სპეციალური გამოცემისთვის|საუკეთესო DVD ან Blu-ray-ის სპეციალური გამოცემა]] (2001-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო კლასიკური ფილმის DVD გამოცემისთვის|საუკეთესო კლასიკური ფილმის DVD გამოცემა]] (2002) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო სატელევიზიო DVD გამოცემისთვის|საუკეთესო სატელევიზიო DVD გამოცემა]] (2002-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო DVD ან Blu-ray კოლექციისთვის|საუკეთესო DVD ან Blu-ray კოლექცია]] (2003-) * [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო კლასიკური ტელესერიალის DVD გამოცემისთვის|საუკეთესო კლასიკური ტელესერიალის DVD გამოცემა]] (2014-) === განსაკუთრებული ჯილდოები === *[[ჯორჯ პალის მემორიალური ჯილდო]] *[[ჯილდო კარიერული მიღწევისთვის]] *[[პრეზიდენტის მემორიალური ჯილდო]] *[[ჯილდო განსაკუთრებული აღიარებისთვის]] === რეკორდები=== {| class="wikitable" style="text-align: center" |- !width="250" | უმაღლესი !width="350" | ნამუშევარი/პერსონა !width="250" | რაოდენობა !width="150" | წელი |- | ყველაზე მეტი ჯილდო (ინდივიდუალური) | [[ჯეიმზ კამერონი]] | 11 ჯილდო | [[სატურნის 12-ე დაჯილდოება|1984]]-[[სატურნის 36-ე დაჯილდოება|2009]] |- | ყველაზე მეტი ნომინაცია (ინდივიდუალური) | [[ჯონ უილიამსი]] | 19 ნომინაცია | [[სატურნის 6-ე დაჯილდოება|1977]]-[[სატურნის 42-ე დაჯილდოება|2015]] |- | ყველაზე მეტი ჯილდო (ფილმი) | ''[[ავატარი (2009 წლის ფილმი)|ავატარი]]'' | 11 ჯილდო | 2009 |- | ყველაზე მეტი ნომინაცია (ფილმები) | ''[[ვარსკვლავური ომები: ძალის გამოღვიძება]]'' | 15 ნომინაცია | 2015 |- |ყველაზე მეტი ჯილდო (ტელესერიალი) |rowspan="2"|''[[დაკარგულები]]'' | 13 ჯილდო |[[სატურნის 32-ე დაჯილდოება|2004]]-2009 |- | ყველაზე მეტი ნომინაცია (ტელესერიალი) | 53 ნომინაცია | 2004-[[სატურნის 37-ე დაჯილდოება|2010]] |- | ყველაზე მეტი ჯილდო (შესრულება) | [[ანა ტორვი]] | 4 ჯილდო | 2009-[[სატურნის 39-ე დაჯილდოება|2012]] |- | ყველაზე მეტი ნომინაცია (შესრულება) | [[ტომ კრუზი]] | 10 ნომინაცია | [[სატრუნის 21 დაჯილდოება|1994]]-[[სატურნის 41-ე დაჯილდოება|2014]] |- | ყველაზე მეტი მოგება (ამავე კატეგორიაში) |rowspan=2|ჯონ უილიამსი | 8 მოგება [[სატურნის ჯილდო საუკეთესო მუსიკსითვის|საუკეთესო მუსიკისთვის]] |rowspan=2|1977-2015 |- | ყველაზე მეტი ნომინაცია (ამავე კატეგორიაში) | 19 ნომინაცია საუკეთესო მუსიკისთვის |} ==დაჯილდოების ცერემონიები== '''''ქვემოთ წარმოდგენილი არის დაჯილდოების ცერემონიების სია წლების მიხედვით''''' {{columns-list|3| * '''1972''': [[სატურნის 1-ლი დაჯილდოება]] * '''1973''': [[სატურნის მე-2 დაჯილდოება]] * '''1974/75''': [[სატურნის მე-4 დაჯილდოება]] * '''1977''': [[სატურნის მე-5 დაჯილდოება]] * '''1978''': [[სატურნის მე-6 დაჯილდოება]] * '''1979''': [[სატურნის მე-7 დაჯილდოება]] * '''1980''': [[სატურნის მე-8 დაჯილდოება]] * '''1981''': [[სატურნის მე-9 დაჯილდოება]] * '''1982''': [[სატურნის მე-10 დაჯილდოება]] * '''1983''': [[სატურნის მე-11 დაჯილდოება]] * '''1984''': [[სატურნის მე-12 დაჯილდოება]] * '''1985''': [[სატურნის მე-13 დაჯილდოება]] * '''1986''': [[სატურნის მე-14 დაჯილდოება]] * '''1987''': [[სატურნის მე-15 დაჯილდოება]] * '''1988''': [[სატურნის მე-16 დაჯილდოება]] * '''1989/90''': [[სატურნის მე-17 დაჯილდოება]] * '''1991''': [[სატურნის მე-18 დაჯილდოება]] * '''1992''': [[სატურნის მე-19 დაჯილდოება]] * '''1993''': [[სატურნის მე-20 დაჯილდოება]] * '''1994''': [[სატურნის 21-ე დაჯილდოება]] * '''1995''': [[სატურნის 22-ე დაჯილდოება]] * '''1996''': [[სატურნის 23-ე დაჯილდოება]] * '''1997''': [[სატურნის 24-ე დაჯილდოება]] * '''1998''': [[სატურნის 25-ე დაჯილდოება]] * '''1999''': [[სატურნის 26-ე დაჯილდოება]] * '''2000''': [[სატურნის 27-ე დაჯილდოება]] * '''2001''': [[სატურნის 28-ე დაჯილდოება]] * '''2002''': [[სატურნის 29-ე დაჯილდოება]] * '''2003''': [[სატურნის 30-ე დაჯილდოება]] * '''2004''': [[სატურნის 31-ე დაჯილდოება]] * '''2005''': [[სატურნის 32-ე დაჯილდოება]] * '''2006''': [[სატურნის 33-ე დაჯილდოება]] * '''2007''': [[სატურნის 34-ე დაჯილდოება]] * '''2008''': [[სატურნის 35-ე დაჯილდოება]] * '''2009''': [[სატურნის 36-ე დაჯილდოება]] * '''2010''': [[სატურნის 37-ე დაჯილდოება]] * '''2011''': [[სატურნის 38-ე დაჯილდოება]] * '''2012''': [[სატურნის 39-ე დაჯილდოება]] * '''2013''': [[სატურნის მე-40 დაჯილდოება]] * '''2014''': [[სატურნის 41-ე დაჯილდოება]] * '''2015''': [[სატურნის 42-ე დაჯილდოება]] * '''2016''': [[სატურნის 43-ე დაჯილდოება]] * '''2017''': [[სატურნის 44-ე დაჯილდოება]] }} ==რესურსები ინტერნეტში== * {{Official website|http://www.saturnawards.org/}} * [http://www.fearnet.com/news/b15922_video_exclusive_we_interview_your_fave.html სატურნის ჯილდო 2009] FEARnet-ზე * [http://www.imdb.com/event/ev0000004/ სატურნის ჯილდო] [[კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზა]]ში ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{სატურნის ჯილდო}} [[კატეგორია:სატურნის ჯილდო]] [[კატეგორია:კინემატოგრაფიული ჯილდოები]] 24uqhbmh3wqehneg6t6a6rojrv5ajrb 14 363639 4827879 3212994 2025-07-07T17:18:03Z Surprizi 14671 დაემატა [[კატეგორია:მრავალკუთხედები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827879 wikitext text/x-wiki {{Commons cat|Platonic solids}} [[კატეგორია:მრავალწახნაგები]] [[კატეგორია:მრავალკუთხედები]] im6xryseoxy7d8nnzd9vrblifk8ljlj 4827880 4827879 2025-07-07T17:18:07Z Surprizi 14671 წაიშალა [[კატეგორია:მრავალწახნაგები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827880 wikitext text/x-wiki {{Commons cat|Platonic solids}} [[კატეგორია:მრავალკუთხედები]] huvl96ejtf0o0vx4k6csizgkwtxyj5o 0 367071 4828385 4695629 2025-07-08T08:58:08Z AnitaTsintsadze 171668 განახლებული ინფორმაცია უნივერსიტეტის შესახებ 4828385 wikitext text/x-wiki {{გასაწმენდი}} '''საქართველოს საავიაციო უნივერსიტეტი''' — [[უნივერსიტეტი|უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულება]]. ავიაცია სახელმწიფოს პრიორიტეტულ სფეროს წარმოადგენს. ძლიერი ავიაცია ქვეყნის სიძლიერისა და წინსვლის საწინდარია. სწორედ აღნიშნული გარემოება გახდა საფუძველი იმისა, რომ დამოუკიდებლობის გზაზე დამდგარ ჩვენს ქვეყანაში,1992 წელს საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის სტრუქტურაში, საქართველოს სამოქალაქო ავიაციის ხელმძღვანელობის თხოვნის საფუძველზე, ჩამოყალიბდა ჩვენი ქვეყნისთვის მეტად საჭირო საავიაციო სასწავლო-სამეცნიერო ინსტიტუტი. ხოლო 2005 წელს, სამთავრობო დადგენილების საფუძველზე, აღნიშნული ინსტიტუტი გამოეყო ტექნიკურ უნივერსიტეტს და ჩამოყალიბდა დამოუკიდებელ, საქართველოს საავიაციო უნივერსიტეტად. სიამაყით გვინდა აღვნიშნოთ, რომ საავიაციო უნივერსიტეტმა თავისი დაარსებიდან მოკლე პერიოდში მრავალი მფრინავი და ავიასპეციალისტი მოუმზადა როგორც საქართველოს ისე სხვა ქვეყნებს. უნივერსიტეტს დღეისათვის გააჩნია თანამედროვე სასწავლო მატერიალურ-ტექნიკური ბაზა. მომავალ პროფესიონალ პილოტთა და ავიასპეციალისტთა პრაქტიკული მომზადების მიზნით, უნივერსიტეტის მფლობელობაშია ქალაქ თელავში მდებარე თანამედროვე ინფრასტრუქტურითა და ტექნიკით აღჭურვილი აეროპორტი, თვითმფრინავები Cessna-152, Aeroprakt A-22, Tecnam P2006T, Boeing 737-200, EASA-ს სტანდარტების შესაბამისი FNPT II MCC კლასის თვითმფრინავის და შვეულმფრენის სიმულატორები, კეთილმოწყობილი სპეციალიზირებული ლაბორატორიები და სხვა. უნდა აღინიშნოს რომ უნივერსიტეტს გააჩნია როგორც ქართულენოვანი ასევე ინგლისურენოვანი პროგრამები რაც საშუალებას გვაძლევს, რომ პრესტიჟულ პროფესიებს დაეუფლონ, როგორც საქართველოს, ასევე უცხო ქვეყნის მოქალაქეები.<nowiki></p></nowiki><nowiki><p>უნივერსიტეტში მოღვაწეობენ ღვაწლმოსილი პროფესორ მასწავლებლები, გამოცდილ მფრინავ-ინსტრუქტორთა შემადგენლობა და დარგის პროფესიონალი პერსონალი. სწორედ ყველა მათგანის უდიდესი დამსახურებაა ის ფაქტი, რომ ავტორიზაციის საბჭოს გადაწყვეტილებით, ჩვენს სასწავლო დაწესებულებას უნივერსიტეტის სტატუსი მიენიჭა, რაც თავის მხრივ ყველა აკადემიური დონის ავიასპეციალისტთა მომზადების უფლებას იძლევა. უნივერსიტეტს გააჩნია 3 ფაკულტეტი: საფრენოსნო მომზადების, საინჟინრო და ბიზნესის ადმინისტრირების, ასევე, უწყვეტი განათლების მიღების მიზნით, ფუნქციონირებს საერთაშორისო საავიაციო ტრეინინგ ცენტრი. უნივერსიტეტს აქვს სტუდენტური გაცვლითი პროგრამები სხვადასხვა ქვეყნის პარტნიორ უნივერსიტეტებთან.საავიაციო უნივერსიტეტის მთავარი პრიორიტეტია კურსდამთავრებულთა დასაქმება მიღებული პროფესიების შესაბამისად, რაც პრაქტიკულად დიდი წარმატებით ხორციელდება.</nowiki> ==უნივერსიტეტი ახორციელებს საბაკალავრო პროგრამებს შემდეგი მიმართულებით:== * '''საფრენოსნო მომზადების ფაკულტეტი:''' საჰაერო ხომალდების საფრენოსნო ექსპლუატაცია(ქართულ და ინგლისურენოვანი); * '''საინჟინრო ფაკულტეტი:''' საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია(ქართულ და ინგლისურენოვანი); საფრენი აპარატების დაპროექტება და წარმოება; საჰაერო მოძრაობის მართვის სისტემების ტექნიკური ექსპლუატაცია; ინფორმაციული სისტემები ავიაციაში. * '''ბიზნესის ადმინისტრირების ფაკულტეტი:''' საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი(ქართულ და ინგლისურენოვანი); ==სამაგისტრო პროგრამები:== * '''საინჟინრო ფაკულტეტი''' - საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია(ქართულენოვანი); საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია(ინგლისურენოვანი) * '''ბიზნესის ადმინისტრირების ფაკულტეტი:''' საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი(ქართულენოვანი); საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი(ინგლისურენოვანი) ==სადოქტორო პროგრამები:== * '''საინჟინრო ფაკულტეტი:''' საჰაერო ტრანსპორტის ექსპლუატაცია და ტექნოლოგიები(ქართულენოვანი) ==პროფესიული განათლების პროგრამები და კურსები:== * საჰაერო ხომალდების საფრენოსნო ექსპლუატაცია (CPL-A) - (2წელი) * მოყვარული პილოტის მოსამზადებელი პროგრამა(PPL) - (1წელი) * საჰაერო ხომალდების ტექნიკური მომსახურება(B1.1) - (2წელი) * საჰაერო ხომალდების ტექნიკური მომსახურება(B2) - (2წელი) * მსუბუქი თვითმფრინავების ტექნიკური მომსახურება(B3) - (2წელი) * საჰაერო ხომალდების ტექნიკური მომსახურება(B1.3) - (2წელი) * აეროდრომების ექსპლუატაცია და მშენებლობა - (2წელი) * რეაქტიული თვითმფრინავების ოპერატიული ტექნიკური მომსახურება (A1) - (8თვე) ==ინტეგრირებული პროფესიული პროგრამები:== '''რას ნიშნავს ინტეგრირებული სწავლება?''' პროფესიული განათლების პროგრამაში ინტეგრირებულია სკოლის მე-11/მე-12 კლასების სასწავლო პროგრამები და მისი დასრულების შემდეგ სტუდენტი იღებს პროფესიულ კვალიფიკაციას, რომელიც იურიდიულად გათანაბრებულია ზოგადი განათლების ატესტატთან. სასწავლო პროგრამები: # საჰაერო გადაყვანა-გადაზიდვები (2წელი) # საჰაერო ხომალდების ოპერატიული ტექნიკური მომსახურება(A) (2წელი) ==გაცვლითი პროგრამები:== Erasmus + გაცვლითი პროგრამის ფარგლებში უნივერსიტეტი სტუდენტებს სთავაზობს გაცვლით პროგრამებს ევროპის პარტნიორ უნივერსიტეტებში. ==საერთაშორისო საავიაციო ტრეინინგ ცენტრი:== •'''საერთაშორისო საავიაციო ტრენინგ ცენტრი''' აქტიურად ახორციელებს საავიააციო პერსონალის მომზადებასა და გადამზადებას. •'''საავიაციო ტექნიკის ტექნიკური მომსახურების სასწავლო ცენტრის''' ფუნქციას საინჟინრო-ტექნიკური პერსონალის მომზადება-გადამზადებას წარმოადგენს. აღნიშნულ ცენტრში ხორციელდება ბორტგამყოლის 3 თვიანი კურსიც. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.ssu.edu.ge/ ოფიციალური ვებ–საიტი] {{საქართველოს უნივერსიტეტები}} [[კატეგორია:უნივერსიტეტები]] ihf0pj3w85ewg6ulrvehvmbabjk7x7i 4828393 4828385 2025-07-08T09:10:32Z Mehman 75871 [[Special:Contributions/AnitaTsintsadze|AnitaTsintsadze]]-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა [[User:Arkaitz1974|Arkaitz1974]]-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია 4695629 wikitext text/x-wiki {{გასაწმენდი}} '''საქართველოს საავიაციო უნივერსიტეტი''' — [[უნივერსიტეტი|უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულება]]. [[1992]] წელს საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის სტრუქტურაში, საქართველოს სამოქალაქო ავიაციის ხელმძღვანელობის თხოვნის საფუძველზე, ჩამოყალიბდა ჩვენი ქვეყნისთვის მეტად საჭირო საავიაციო სასწავლო-სამეცნიერო ინსტიტუტი. ხოლო [[2005]] წელს, სამთავრობო დადგენილების საფუძველზე, აღნიშნული ინსტიტუტი გამოეყო ტექნიკურ უნივერსიტეტს და ჩამოყალიბდა დამოუკიდებელ, საქართველოს საავიაციო უნივერსიტეტად. სიამაყით გვინდა აღვნიშნოთ, რომ საავიაციო უნივერსიტეტმა თავისი დაარსებიდან მოკლე პერიოდში ჩვენს ქვეყანას მრავალი მფრინავი და ავიასპეციალისტი მოუმზადა, რომელთა უდიდესი ნაწილი ღირსეულ შევსებად მოევლინა საქართველოს სამოქალაქო და სამხედრო ავიაციას. უნივერსიტეტს დღეისათვის გააჩნია თანამედროვე სასწავლო მატერიალურ-ტექნიკური ბაზა. მომავალ პროფესიონალ პილოტთა და ავიასპეციალისტთა პრაქტიკული მომზადების მიზნით, უნივერსიტეტის მფლობელობაშია ქალაქ თელავში მდებარე თანამედროვე ინფრასტრუქტურითა და ტექნიკით აღჭურვილი აეროპორტი, თვითმფრინავები Cessna, Piper seneca, A-22, An-28 და Boeing 737-200, EASA-ს სტანდარტების შესაბამისი FNPT II MCC კლასის ავიასიმულატორი, კეთილმოწყობილი სპეციალიზებული ლაბორატორიები და სხვა. ქვეყნისათვის საჭირო პრესტიჟულ პროფესიებს ეუფლებიან, როგორც საქართველოს, ასევე უცხო ქვეყნის მოქალაქეები. მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ ჩვენი უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები წარმატებით ართმევენ თავს თავიანთ სამსახურეობრივ მოვალეობებს, როგორც ქართულ ავიასაწარმოებში, ასევე ჩვენი ქვეყნის ფარგლებს გარეთ, მათი უმეტესობა ხელმძღვანელ თანამდებობებზე მუშაობს ავიაკომპანიებში, აეროპორტებში, თბილავიამშენში, სამხედრო საჰაერო ძალებში, საავიაციო ქვედანაყოფებსა და სახელმწიფოს სხვადასხვა სტრუქტურაში. უნივერსიტეტში მოღვაწეობენ ღვაწლმოსილი პროფესორ მასწავლებლები, გამოცდილ მფრინავ-ინსტრუქტორთა შემადგენლობა და დარგის პროფესიონალი დამხმარე პერსონალი. სწორედ ყველა მათგანის უდიდესი დამსახურებაა ის ფაქტი, რომ სააკრედიტაციო საბჭოს გადაწყვეტილებით, ჩვენს სასწავლო დაწესებულებას უნივერსიტეტის სტატუსი მიენიჭა, რაც თავის მხრივ ყველა აკადემიური დონის ავიასპეციალისტთა მომზადების უფლებას იძლევა. უნივერსიტეტში ფუნქციონირებს საფრენოსნო მომზადების, საინჟინრო და ბიზნესის ადმინისტრირების ფაკულტეტები, პროფესიული განათლების პროგრამები, საერთაშორისო საავიაციო ტრენინგ ცენტრი და სხვა. ==უნივერსიტეტი ახორციელებს საბაკალავრო პროგრამებს შემდეგი მიმართულებით== * საჰაერო ხომალდების საფრენოსნო ექსპლუატაცია (კომერციული პილოტი) * საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია * საჰაერო ხომალდების ავიონიკისა და ელექტრული სისტემების ტექნიკური ექსპლუატაცია * ფრენების უზრუნველყოფის მიწისზედა რადიოტექნიკური საშუალებების ტექნიკური ექსპლუატაცია * ინფორმაციული ტექნოლოგიები და ფრენის მართვის ავტომატიზებული სისტემები * საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი * საბუღალტრო აღრიცხვა * ტურიზმი ==სამაგისტრო პროგრამები== * საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია * საფრენი აპარატების დაპროექტება და წარმოება * საჰაერო ხომალდების ავიონიკისა და ელექტრული სისტემების ტექნიკური ექსპლუატაცია * ინფორმაციული ტექნოლოგიები და ფრენის მართვის ავტომატიზებული სისტემები * საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი * ფინანსური აღრიცხვა და კონტროლი ==სადოქტორო პროგრამები== * საფრენი აპარატების დაპროექტება * საჰაერო ტრანსპორტის ექსპლუატაცია ==პროფესიული განათლების პროგრამები== * მოყვარული პილოტი III საფეხური (PPL) * კომერციული პილოტი IV საფეხური(CPL) * საფრენი აპარატებისა და ძრავების ტექნიკური მომსახურება IV საფეხური * საფრენი აპარატებისა და ძრავების ტექნიკური მომსახურება V საფეხური * საფრენი აპარატების ავიონიკისა და ელექტრული სისტემების ტექნიკური მომსახურება IV საფეხური * საფრენი აპარატების ავიონიკისა და ელექტრული სისტემების ტექნიკური მომსახურება V საფეხური ==გაცვლითი პროგრამები== უნივერსიტეტს გააჩნია სტუდენტური გაცვლითი პროგრამები სხვადასხვა ქვეყნის პარტნიორ უნივერსიტეტებთან. ==სტუდენტური შემოქმედება== უნივერსიტეტის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან სახეს სტუდენტური თვითმმართველობა წარმოადგენს. ისინი აქტიურ მონაწილეობას იღებენ უნივერსიტეტის სასწავლო-სამეცნიერო და სპორტულ ღონისძიებებში. უნივერსიტეტს ჰყავს ფეხბურთის, კალათბურთის და რაგბის გუნდები, რომლებიც წარმატებით ასპარეზობენ შიდა და გარე საუნივერსიტეტო შეჯიბრებებში. სტუდენტებს საშუალება ეძლევათ გამოავლინონ თავიანთი ცოდნის დონე და ნიჭი სამეცნიერო კონფერენციებზე. ==სტუდენტთა საწარმოო სტაჟირება და დასაქმება== თეორიული ცოდნის გამყარების მიზნით, მესამე და მეოთხე კურსის სტუდენტები გადიან სტაჟირებებს ავიასაწარმოებსა და სხვადასხვა დაწესებულებებში. სტაჟირებებს ხელმძღვანელობენ ავიასაწარმოების წამყვანი სპეციალისტები. სტუდენტების მიერ პროფესიისადმი გამოვლენილი თეორიული და პრაქტიკული ცოდნა მათი დასაქმების საწინდარია. ავიასპეციალისტთა დასაქმების სფერო ძალზედ მრავალფეროვანია, მათ საშუალება ეძლევათ დასაქმდნენ ავიაკომპანიებში, აეროპორტებში, საჰაერო ნავიგაციაში, თბილავიამშენში, ძალოვანი სტრუქტურების საავიაციო ქვედანაყოფებში, სხვადასხვა სამშენებლო ორგანიზაციებში, ბანკებში, სამოქალაქო ავიაციის მართვის სახელმწიფო სტრუქტურებში, დარგის სასწავლო-სამეცნიერო დაწესებულებებში და სხვა. საავიაციო უნივერსიტეტის მთავარი პრიორიტეტია კურსდამთავრებულთა დასაქმება მიღებული პროფესიების შესაბამისად, რაც პრაქტიკულად დიდი წარმატებით ხორციელდება. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.ssu.edu.ge/ ოფიციალური ვებ–საიტი] {{საქართველოს უნივერსიტეტები}} [[კატეგორია:უნივერსიტეტები]] 4cvztk8xx3yi1xoh80odvhjparrpnsp 4828416 4828393 2025-07-08T09:42:54Z AnitaTsintsadze 171668 განახლებული ინფორმაცია საქართველოს საავიაციო უნივერსიტეტის შესახებ. 4828416 wikitext text/x-wiki {{გასაწმენდი}} '''საქართველოს საავიაციო უნივერსიტეტი''' — [[უნივერსიტეტი|უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულება]]. ავიაცია სახელმწიფოს პრიორიტეტულ სფეროს წარმოადგენს. ძლიერი ავიაცია ქვეყნის სიძლიერისა და წინსვლის საწინდარია. სწორედ აღნიშნული გარემოება გახდა საფუძველი იმისა, რომ დამოუკიდებლობის გზაზე დამდგარ ჩვენს ქვეყანაში,1992 წელს საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის სტრუქტურაში, საქართველოს სამოქალაქო ავიაციის ხელმძღვანელობის თხოვნის საფუძველზე, ჩამოყალიბდა ჩვენი ქვეყნისთვის მეტად საჭირო საავიაციო სასწავლო-სამეცნიერო ინსტიტუტი. ხოლო 2005 წელს, სამთავრობო დადგენილების საფუძველზე, აღნიშნული ინსტიტუტი გამოეყო ტექნიკურ უნივერსიტეტს და ჩამოყალიბდა დამოუკიდებელ, საქართველოს საავიაციო უნივერსიტეტად. სიამაყით გვინდა აღვნიშნოთ, რომ საავიაციო უნივერსიტეტმა თავისი დაარსებიდან მოკლე პერიოდში მრავალი მფრინავი და ავიასპეციალისტი მოუმზადა როგორც საქართველოს ისე სხვა ქვეყნებს. უნივერსიტეტს დღეისათვის გააჩნია თანამედროვე სასწავლო მატერიალურ-ტექნიკური ბაზა. მომავალ პროფესიონალ პილოტთა და ავიასპეციალისტთა პრაქტიკული მომზადების მიზნით, უნივერსიტეტის მფლობელობაშია ქალაქ თელავში მდებარე თანამედროვე ინფრასტრუქტურითა და ტექნიკით აღჭურვილი აეროპორტი, თვითმფრინავები Cessna-152, Aeroprakt A-22, Tecnam P2006T, Boeing 737-200, EASA-ს სტანდარტების შესაბამისი FNPT II MCC კლასის თვითმფრინავის და შვეულმფრენის სიმულატორები, კეთილმოწყობილი სპეციალიზირებული ლაბორატორიები და სხვა. უნდა აღინიშნოს რომ უნივერსიტეტს გააჩნია როგორც ქართულენოვანი ასევე ინგლისურენოვანი პროგრამები რაც საშუალებას გვაძლევს, რომ პრესტიჟულ პროფესიებს დაეუფლონ, როგორც საქართველოს, ასევე უცხო ქვეყნის მოქალაქეები.<nowiki></p></nowiki><nowiki><p>უნივერსიტეტში მოღვაწეობენ ღვაწლმოსილი პროფესორ მასწავლებლები, გამოცდილ მფრინავ-ინსტრუქტორთა შემადგენლობა და დარგის პროფესიონალი პერსონალი. სწორედ ყველა მათგანის უდიდესი დამსახურებაა ის ფაქტი, რომ ავტორიზაციის საბჭოს გადაწყვეტილებით, ჩვენს სასწავლო დაწესებულებას უნივერსიტეტის სტატუსი მიენიჭა, რაც თავის მხრივ ყველა აკადემიური დონის ავიასპეციალისტთა მომზადების უფლებას იძლევა. უნივერსიტეტს გააჩნია 3 ფაკულტეტი: საფრენოსნო მომზადების, საინჟინრო და ბიზნესის ადმინისტრირების, ასევე, უწყვეტი განათლების მიღების მიზნით, ფუნქციონირებს საერთაშორისო საავიაციო ტრეინინგ ცენტრი. უნივერსიტეტს აქვს სტუდენტური გაცვლითი პროგრამები სხვადასხვა ქვეყნის პარტნიორ უნივერსიტეტებთან.საავიაციო უნივერსიტეტის მთავარი პრიორიტეტია კურსდამთავრებულთა დასაქმება მიღებული პროფესიების შესაბამისად, რაც პრაქტიკულად დიდი წარმატებით ხორციელდება.</nowiki> ==უნივერსიტეტი ახორციელებს საბაკალავრო პროგრამებს შემდეგი მიმართულებით:== * '''საფრენოსნო მომზადების ფაკულტეტი:''' საჰაერო ხომალდების საფრენოსნო ექსპლუატაცია(ქართულ და ინგლისურენოვანი); * '''საინჟინრო ფაკულტეტი:''' საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია(ქართულ და ინგლისურენოვანი); საფრენი აპარატების დაპროექტება და წარმოება; საჰაერო მოძრაობის მართვის სისტემების ტექნიკური ექსპლუატაცია; ინფორმაციული სისტემები ავიაციაში. * '''ბიზნესის ადმინისტრირების ფაკულტეტი:''' საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი(ქართულ და ინგლისურენოვანი); ==სამაგისტრო პროგრამები:== * '''საინჟინრო ფაკულტეტი''' - საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია(ქართულენოვანი); საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია(ინგლისურენოვანი) * '''ბიზნესის ადმინისტრირების ფაკულტეტი:''' საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი(ქართულენოვანი); საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი(ინგლისურენოვანი) ==სადოქტორო პროგრამები:== * '''საინჟინრო ფაკულტეტი:''' საჰაერო ტრანსპორტის ექსპლუატაცია და ტექნოლოგიები(ქართულენოვანი) ==პროფესიული განათლების პროგრამები და კურსები:== * საჰაერო ხომალდების საფრენოსნო ექსპლუატაცია (CPL-A) - (2წელი) * მოყვარული პილოტის მოსამზადებელი პროგრამა(PPL) - (1წელი) * საჰაერო ხომალდების ტექნიკური მომსახურება(B1.1) - (2წელი) * საჰაერო ხომალდების ტექნიკური მომსახურება(B2) - (2წელი) * მსუბუქი თვითმფრინავების ტექნიკური მომსახურება(B3) - (2წელი) * საჰაერო ხომალდების ტექნიკური მომსახურება(B1.3) - (2წელი) * აეროდრომების ექსპლუატაცია და მშენებლობა - (2წელი) * რეაქტიული თვითმფრინავების ოპერატიული ტექნიკური მომსახურება (A1) - (8თვე) ==ინტეგრირებული პროფესიული პროგრამები:== '''რას ნიშნავს ინტეგრირებული სწავლება?''' პროფესიული განათლების პროგრამაში ინტეგრირებულია სკოლის მე-11/მე-12 კლასების სასწავლო პროგრამები და მისი დასრულების შემდეგ სტუდენტი იღებს პროფესიულ კვალიფიკაციას, რომელიც იურიდიულად გათანაბრებულია ზოგადი განათლების ატესტატთან. სასწავლო პროგრამები: # საჰაერო გადაყვანა-გადაზიდვები (2წელი) # საჰაერო ხომალდების ოპერატიული ტექნიკური მომსახურება(A) (2წელი) ==გაცვლითი პროგრამები:== Erasmus + გაცვლითი პროგრამის ფარგლებში უნივერსიტეტი სტუდენტებს სთავაზობს გაცვლით პროგრამებს ევროპის პარტნიორ უნივერსიტეტებში. ==საერთაშორისო საავიაციო ტრეინინგ ცენტრი:== •'''საერთაშორისო საავიაციო ტრენინგ ცენტრი''' აქტიურად ახორციელებს საავიააციო პერსონალის მომზადებასა და გადამზადებას. •'''საავიაციო ტექნიკის ტექნიკური მომსახურების სასწავლო ცენტრის''' ფუნქციას საინჟინრო-ტექნიკური პერსონალის მომზადება-გადამზადებას წარმოადგენს. აღნიშნულ ცენტრში ხორციელდება ბორტგამყოლის 3 თვიანი კურსიც. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.ssu.edu.ge/ ოფიციალური ვებ–საიტი] {{საქართველოს უნივერსიტეტები}} [[კატეგორია:უნივერსიტეტები]] ihf0pj3w85ewg6ulrvehvmbabjk7x7i 4828426 4828416 2025-07-08T09:51:59Z AnitaTsintsadze 171668 გათვალისწინებული რეკომენდაცია. განახლებული ინფორმაცია უნივერსიტეტის შესახებ. 4828426 wikitext text/x-wiki {{გასაწმენდი}} '''საქართველოს საავიაციო უნივერსიტეტი''' — [[უნივერსიტეტი|უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულება]]. 1992 წელს საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის სტრუქტურაში, საქართველოს სამოქალაქო ავიაციის ხელმძღვანელობის თხოვნის საფუძველზე, ჩამოყალიბდა ჩვენი ქვეყნისთვის მეტად საჭირო საავიაციო სასწავლო-სამეცნიერო ინსტიტუტი. ხოლო 2005 წელს, სამთავრობო დადგენილების საფუძველზე, აღნიშნული ინსტიტუტი გამოეყო ტექნიკურ უნივერსიტეტს და ჩამოყალიბდა დამოუკიდებელ, საქართველოს საავიაციო უნივერსიტეტად. სიამაყით გვინდა აღვნიშნოთ, რომ საავიაციო უნივერსიტეტმა თავისი დაარსებიდან მოკლე პერიოდში მრავალი მფრინავი და ავიასპეციალისტი მოუმზადა როგორც საქართველოს, ისე სხვა ქვეყნებს. უნივერსიტეტს დღეისათვის გააჩნია თანამედროვე სასწავლო მატერიალურ-ტექნიკური ბაზა. მომავალ პროფესიონალ პილოტთა და ავიასპეციალისტთა პრაქტიკული მომზადების მიზნით, უნივერსიტეტის მფლობელობაშია ქალაქ თელავში მდებარე თანამედროვე ინფრასტრუქტურითა და ტექნიკით აღჭურვილი აეროპორტი, თვითმფრინავები Cessna-152, Aeroprakt A-22, Tecnam P2006T, Boeing 737-200, EASA-ს სტანდარტების შესაბამისი FNPT II MCC კლასის თვითმფრინავის და შვეულმფრენის სიმულატორები, კეთილმოწყობილი სპეციალიზირებული ლაბორატორიები და სხვა. უნდა აღინიშნოს რომ უნივერსიტეტს გააჩნია როგორც ქართულენოვანი, ასევე ინგლისურენოვანი პროგრამები, რაც საშუალებას გვაძლევს, რომ პრესტიჟულ პროფესიებს დაეუფლონ, როგორც საქართველოს, ასევე უცხო ქვეყნის მოქალაქეები.<nowiki></p></nowiki><nowiki><p>უნივერსიტეტში მოღვაწეობენ ღვაწლმოსილი პროფესორ მასწავლებლები, გამოცდილ მფრინავ-ინსტრუქტორთა შემადგენლობა და დარგის პროფესიონალი პერსონალი. სწორედ ყველა მათგანის უდიდესი დამსახურებაა ის ფაქტი, რომ ავტორიზაციის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სასწავლებელს უნივერსიტეტის სტატუსი მიენიჭა, რაც თავის მხრივ ყველა აკადემიური დონის ავიასპეციალისტთა მომზადების უფლებას იძლევა. უნივერსიტეტს გააჩნია 3 ფაკულტეტი: საფრენოსნო მომზადების, საინჟინრო და ბიზნესის ადმინისტრირების, ასევე, უწყვეტი განათლების მიღების მიზნით, ფუნქციონირებს საერთაშორისო საავიაციო ტრეინინგ ცენტრი. უნივერსიტეტს აქვს სტუდენტური გაცვლითი პროგრამები სხვადასხვა ქვეყნის პარტნიორ უნივერსიტეტებთან.საავიაციო უნივერსიტეტის მთავარი პრიორიტეტია კურსდამთავრებულთა დასაქმება მიღებული პროფესიების შესაბამისად, რაც პრაქტიკულად დიდი წარმატებით ხორციელდება.</nowiki> ==უნივერსიტეტი ახორციელებს საბაკალავრო პროგრამებს შემდეგი მიმართულებით:== * '''საფრენოსნო მომზადების ფაკულტეტი:''' საჰაერო ხომალდების საფრენოსნო ექსპლუატაცია(ქართულ და ინგლისურენოვანი); * '''საინჟინრო ფაკულტეტი:''' საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია(ქართულ და ინგლისურენოვანი); საფრენი აპარატების დაპროექტება და წარმოება; საჰაერო მოძრაობის მართვის სისტემების ტექნიკური ექსპლუატაცია; ინფორმაციული სისტემები ავიაციაში. * '''ბიზნესის ადმინისტრირების ფაკულტეტი:''' საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი(ქართულ და ინგლისურენოვანი); ==სამაგისტრო პროგრამები:== * '''საინჟინრო ფაკულტეტი''' - საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია(ქართულენოვანი); საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია(ინგლისურენოვანი) * '''ბიზნესის ადმინისტრირების ფაკულტეტი:''' საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი(ქართულენოვანი); საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი(ინგლისურენოვანი) ==სადოქტორო პროგრამები:== * '''საინჟინრო ფაკულტეტი:''' საჰაერო ტრანსპორტის ექსპლუატაცია და ტექნოლოგიები(ქართულენოვანი) ==პროფესიული განათლების პროგრამები და კურსები:== * საჰაერო ხომალდების საფრენოსნო ექსპლუატაცია (CPL-A) - (2წელი) * მოყვარული პილოტის მოსამზადებელი პროგრამა(PPL) - (1წელი) * საჰაერო ხომალდების ტექნიკური მომსახურება(B1.1) - (2წელი) * საჰაერო ხომალდების ტექნიკური მომსახურება(B2) - (2წელი) * მსუბუქი თვითმფრინავების ტექნიკური მომსახურება(B3) - (2წელი) * საჰაერო ხომალდების ტექნიკური მომსახურება(B1.3) - (2წელი) * აეროდრომების ექსპლუატაცია და მშენებლობა - (2წელი) * რეაქტიული თვითმფრინავების ოპერატიული ტექნიკური მომსახურება (A1) - (8თვე) ==ინტეგრირებული პროფესიული პროგრამები:== '''რას ნიშნავს ინტეგრირებული სწავლება?''' პროფესიული განათლების პროგრამაში ინტეგრირებულია სკოლის მე-11/მე-12 კლასების სასწავლო პროგრამები და მისი დასრულების შემდეგ სტუდენტი იღებს პროფესიულ კვალიფიკაციას, რომელიც იურიდიულად გათანაბრებულია ზოგადი განათლების ატესტატთან. სასწავლო პროგრამები: # საჰაერო გადაყვანა-გადაზიდვები (2წელი) # საჰაერო ხომალდების ოპერატიული ტექნიკური მომსახურება(A) (2წელი) ==გაცვლითი პროგრამები:== Erasmus + გაცვლითი პროგრამის ფარგლებში უნივერსიტეტი სტუდენტებს სთავაზობს გაცვლით პროგრამებს ევროპის პარტნიორ უნივერსიტეტებში. ==საერთაშორისო საავიაციო ტრეინინგ ცენტრი:== •'''საერთაშორისო საავიაციო ტრენინგ ცენტრი''' აქტიურად ახორციელებს საავიააციო პერსონალის მომზადებასა და გადამზადებას. •'''საავიაციო ტექნიკის ტექნიკური მომსახურების სასწავლო ცენტრის''' ფუნქციას საინჟინრო-ტექნიკური პერსონალის მომზადება-გადამზადებას წარმოადგენს. აღნიშნულ ცენტრში ხორციელდება ბორტგამყოლის 3 თვიანი კურსიც. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.ssu.edu.ge/ ოფიციალური ვებ–საიტი] {{საქართველოს უნივერსიტეტები}} [[კატეგორია:უნივერსიტეტები]] rucl4ral5ahjg1ykc8cz87u5z0vutzl 4828427 4828426 2025-07-08T09:52:01Z Mehman 75871 [[Special:Contributions/AnitaTsintsadze|AnitaTsintsadze]]-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა [[User:Mehman|Mehman]]-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია 4695629 wikitext text/x-wiki {{გასაწმენდი}} '''საქართველოს საავიაციო უნივერსიტეტი''' — [[უნივერსიტეტი|უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულება]]. [[1992]] წელს საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის სტრუქტურაში, საქართველოს სამოქალაქო ავიაციის ხელმძღვანელობის თხოვნის საფუძველზე, ჩამოყალიბდა ჩვენი ქვეყნისთვის მეტად საჭირო საავიაციო სასწავლო-სამეცნიერო ინსტიტუტი. ხოლო [[2005]] წელს, სამთავრობო დადგენილების საფუძველზე, აღნიშნული ინსტიტუტი გამოეყო ტექნიკურ უნივერსიტეტს და ჩამოყალიბდა დამოუკიდებელ, საქართველოს საავიაციო უნივერსიტეტად. სიამაყით გვინდა აღვნიშნოთ, რომ საავიაციო უნივერსიტეტმა თავისი დაარსებიდან მოკლე პერიოდში ჩვენს ქვეყანას მრავალი მფრინავი და ავიასპეციალისტი მოუმზადა, რომელთა უდიდესი ნაწილი ღირსეულ შევსებად მოევლინა საქართველოს სამოქალაქო და სამხედრო ავიაციას. უნივერსიტეტს დღეისათვის გააჩნია თანამედროვე სასწავლო მატერიალურ-ტექნიკური ბაზა. მომავალ პროფესიონალ პილოტთა და ავიასპეციალისტთა პრაქტიკული მომზადების მიზნით, უნივერსიტეტის მფლობელობაშია ქალაქ თელავში მდებარე თანამედროვე ინფრასტრუქტურითა და ტექნიკით აღჭურვილი აეროპორტი, თვითმფრინავები Cessna, Piper seneca, A-22, An-28 და Boeing 737-200, EASA-ს სტანდარტების შესაბამისი FNPT II MCC კლასის ავიასიმულატორი, კეთილმოწყობილი სპეციალიზებული ლაბორატორიები და სხვა. ქვეყნისათვის საჭირო პრესტიჟულ პროფესიებს ეუფლებიან, როგორც საქართველოს, ასევე უცხო ქვეყნის მოქალაქეები. მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ ჩვენი უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები წარმატებით ართმევენ თავს თავიანთ სამსახურეობრივ მოვალეობებს, როგორც ქართულ ავიასაწარმოებში, ასევე ჩვენი ქვეყნის ფარგლებს გარეთ, მათი უმეტესობა ხელმძღვანელ თანამდებობებზე მუშაობს ავიაკომპანიებში, აეროპორტებში, თბილავიამშენში, სამხედრო საჰაერო ძალებში, საავიაციო ქვედანაყოფებსა და სახელმწიფოს სხვადასხვა სტრუქტურაში. უნივერსიტეტში მოღვაწეობენ ღვაწლმოსილი პროფესორ მასწავლებლები, გამოცდილ მფრინავ-ინსტრუქტორთა შემადგენლობა და დარგის პროფესიონალი დამხმარე პერსონალი. სწორედ ყველა მათგანის უდიდესი დამსახურებაა ის ფაქტი, რომ სააკრედიტაციო საბჭოს გადაწყვეტილებით, ჩვენს სასწავლო დაწესებულებას უნივერსიტეტის სტატუსი მიენიჭა, რაც თავის მხრივ ყველა აკადემიური დონის ავიასპეციალისტთა მომზადების უფლებას იძლევა. უნივერსიტეტში ფუნქციონირებს საფრენოსნო მომზადების, საინჟინრო და ბიზნესის ადმინისტრირების ფაკულტეტები, პროფესიული განათლების პროგრამები, საერთაშორისო საავიაციო ტრენინგ ცენტრი და სხვა. ==უნივერსიტეტი ახორციელებს საბაკალავრო პროგრამებს შემდეგი მიმართულებით== * საჰაერო ხომალდების საფრენოსნო ექსპლუატაცია (კომერციული პილოტი) * საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია * საჰაერო ხომალდების ავიონიკისა და ელექტრული სისტემების ტექნიკური ექსპლუატაცია * ფრენების უზრუნველყოფის მიწისზედა რადიოტექნიკური საშუალებების ტექნიკური ექსპლუატაცია * ინფორმაციული ტექნოლოგიები და ფრენის მართვის ავტომატიზებული სისტემები * საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი * საბუღალტრო აღრიცხვა * ტურიზმი ==სამაგისტრო პროგრამები== * საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია * საფრენი აპარატების დაპროექტება და წარმოება * საჰაერო ხომალდების ავიონიკისა და ელექტრული სისტემების ტექნიკური ექსპლუატაცია * ინფორმაციული ტექნოლოგიები და ფრენის მართვის ავტომატიზებული სისტემები * საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი * ფინანსური აღრიცხვა და კონტროლი ==სადოქტორო პროგრამები== * საფრენი აპარატების დაპროექტება * საჰაერო ტრანსპორტის ექსპლუატაცია ==პროფესიული განათლების პროგრამები== * მოყვარული პილოტი III საფეხური (PPL) * კომერციული პილოტი IV საფეხური(CPL) * საფრენი აპარატებისა და ძრავების ტექნიკური მომსახურება IV საფეხური * საფრენი აპარატებისა და ძრავების ტექნიკური მომსახურება V საფეხური * საფრენი აპარატების ავიონიკისა და ელექტრული სისტემების ტექნიკური მომსახურება IV საფეხური * საფრენი აპარატების ავიონიკისა და ელექტრული სისტემების ტექნიკური მომსახურება V საფეხური ==გაცვლითი პროგრამები== უნივერსიტეტს გააჩნია სტუდენტური გაცვლითი პროგრამები სხვადასხვა ქვეყნის პარტნიორ უნივერსიტეტებთან. ==სტუდენტური შემოქმედება== უნივერსიტეტის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან სახეს სტუდენტური თვითმმართველობა წარმოადგენს. ისინი აქტიურ მონაწილეობას იღებენ უნივერსიტეტის სასწავლო-სამეცნიერო და სპორტულ ღონისძიებებში. უნივერსიტეტს ჰყავს ფეხბურთის, კალათბურთის და რაგბის გუნდები, რომლებიც წარმატებით ასპარეზობენ შიდა და გარე საუნივერსიტეტო შეჯიბრებებში. სტუდენტებს საშუალება ეძლევათ გამოავლინონ თავიანთი ცოდნის დონე და ნიჭი სამეცნიერო კონფერენციებზე. ==სტუდენტთა საწარმოო სტაჟირება და დასაქმება== თეორიული ცოდნის გამყარების მიზნით, მესამე და მეოთხე კურსის სტუდენტები გადიან სტაჟირებებს ავიასაწარმოებსა და სხვადასხვა დაწესებულებებში. სტაჟირებებს ხელმძღვანელობენ ავიასაწარმოების წამყვანი სპეციალისტები. სტუდენტების მიერ პროფესიისადმი გამოვლენილი თეორიული და პრაქტიკული ცოდნა მათი დასაქმების საწინდარია. ავიასპეციალისტთა დასაქმების სფერო ძალზედ მრავალფეროვანია, მათ საშუალება ეძლევათ დასაქმდნენ ავიაკომპანიებში, აეროპორტებში, საჰაერო ნავიგაციაში, თბილავიამშენში, ძალოვანი სტრუქტურების საავიაციო ქვედანაყოფებში, სხვადასხვა სამშენებლო ორგანიზაციებში, ბანკებში, სამოქალაქო ავიაციის მართვის სახელმწიფო სტრუქტურებში, დარგის სასწავლო-სამეცნიერო დაწესებულებებში და სხვა. საავიაციო უნივერსიტეტის მთავარი პრიორიტეტია კურსდამთავრებულთა დასაქმება მიღებული პროფესიების შესაბამისად, რაც პრაქტიკულად დიდი წარმატებით ხორციელდება. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.ssu.edu.ge/ ოფიციალური ვებ–საიტი] {{საქართველოს უნივერსიტეტები}} [[კატეგორია:უნივერსიტეტები]] 4cvztk8xx3yi1xoh80odvhjparrpnsp 4828556 4828427 2025-07-08T11:46:59Z AnitaTsintsadze 171668 შევიტანე მეტად საჭირო ცვლილებები. 4828556 wikitext text/x-wiki {{გასაწმენდი}} '''საქართველოს საავიაციო უნივერსიტეტი''' — [[უნივერსიტეტი|უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულება]]. 1992 წელს საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის სტრუქტურაში, საქართველოს სამოქალაქო ავიაციის ხელმძღვანელობის თხოვნის საფუძველზე, ჩამოყალიბდა ჩვენი ქვეყნისთვის მეტად საჭირო საავიაციო სასწავლო-სამეცნიერო ინსტიტუტი. ხოლო 2005 წელს, სამთავრობო დადგენილების საფუძველზე, აღნიშნული ინსტიტუტი გამოეყო ტექნიკურ უნივერსიტეტს და ჩამოყალიბდა დამოუკიდებელ, საქართველოს საავიაციო უნივერსიტეტად. სიამაყით გვინდა აღვნიშნოთ, რომ საავიაციო უნივერსიტეტმა თავისი დაარსებიდან მოკლე პერიოდში მრავალი მფრინავი და ავიასპეციალისტი მოუმზადა როგორც საქართველოს ისე სხვა ქვეყნებს. უნივერსიტეტს დღეისათვის გააჩნია თანამედროვე სასწავლო მატერიალურ-ტექნიკური ბაზა. მომავალ პროფესიონალ პილოტთა და ავიასპეციალისტთა პრაქტიკული მომზადების მიზნით, უნივერსიტეტის მფლობელობაშია ქალაქ თელავში მდებარე თანამედროვე ინფრასტრუქტურითა და ტექნიკით აღჭურვილი აეროპორტი, თვითმფრინავები Cessna-152, Aeroprakt A-22, Tecnam P2006T, Boeing 737-200, EASA-ს სტანდარტების შესაბამისი FNPT II MCC კლასის თვითმფრინავის და შვეულმფრენის სიმულატორები, კეთილმოწყობილი სპეციალიზირებული ლაბორატორიები და სხვა. უნდა აღინიშნოს რომ უნივერსიტეტს გააჩნია როგორც ქართულენოვანი, ასევე ინგლისურენოვანი პროგრამები, რაც საშუალებას გვაძლევს, რომ პრესტიჟულ პროფესიებს დაეუფლონ, როგორც საქართველოს, ასევე უცხო ქვეყნის მოქალაქეები.</p><p>უნივერსიტეტში მოღვაწეობენ ღვაწლმოსილი პროფესორ მასწავლებლები, გამოცდილ მფრინავ-ინსტრუქტორთა შემადგენლობა და დარგის პროფესიონალი პერსონალი. სწორედ ყველა მათგანის უდიდესი დამსახურებაა ის ფაქტი, რომ ავტორიზაციის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სასწავლო დაწესებულებას უნივერსიტეტის სტატუსი მიენიჭა, რაც თავის მხრივ ყველა აკადემიური დონის ავიასპეციალისტთა მომზადების უფლებას იძლევა. უნივერსიტეტს გააჩნია 3 ფაკულტეტი: საფრენოსნო მომზადების, საინჟინრო და ბიზნესის ადმინისტრირების, ასევე, უწყვეტი განათლების მიღების მიზნით, ფუნქციონირებს საერთაშორისო საავიაციო ტრეინინგ ცენტრი. უნივერსიტეტს აქვს სტუდენტური გაცვლითი პროგრამები სხვადასხვა ქვეყნის პარტნიორ უნივერსიტეტებთან.საავიაციო უნივერსიტეტის მთავარი პრიორიტეტია კურსდამთავრებულთა დასაქმება მიღებული პროფესიების შესაბამისად, რაც პრაქტიკულად დიდი წარმატებით ხორციელდება. ==უნივერსიტეტი ახორციელებს საბაკალავრო პროგრამებს შემდეგი მიმართულებით== * მონიშნული სიის ელემენტი საფრენოსნო მომზადების ფაკულტეტი: საჰაერო ხომალდების საფრენოსნო ექსპლუატაცია(ქართულ და ინგლისურენოვანი); * მონიშნული სიის ელემენტი საინჟინრო ფაკულტეტი: საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია(ქართულ და ინგლისურენოვანი); საფრენი აპარატების დაპროექტება და წარმოება; საჰაერო მოძრაობის მართვის სისტემების ტექნიკური ექსპლუატაცია; ინფორმაციული სისტემები ავიაციაში. * მონიშნული სიის ელემენტი ბიზნესის ადმინისტრირების ფაკულტეტი: საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი(ქართულ და ინგლისურენოვანი); ==სამაგისტრო პროგრამები== * მონიშნული სიის ელემენტი საინჟინრო ფაკულტეტი - საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია(ქართულენოვანი); საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია(ინგლისურენოვანი) * მონიშნული სიის ელემენტი ბიზნესის ადმინისტრირების ფაკულტეტი: საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი(ქართულენოვანი); საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი(ინგლისურენოვანი) ==სადოქტორო პროგრამები== * მონიშნული სიის ელემენტი საინჟინრო ფაკულტეტი: საჰაერო ტრანსპორტის ექსპლუატაცია და ტექნოლოგიები(ქართულენოვანი) ==პროფესიული განათლების პროგრამები და კურსები== * მონიშნული სიის ელემენტი საჰაერო ხომალდების საფრენოსნო ექსპლუატაცია (CPL-A) - (2წელი) * მონიშნული სიის ელემენტი მოყვარული პილოტის მოსამზადებელი პროგრამა(PPL) - (1წელი) * მონიშნული სიის ელემენტი საჰაერო ხომალდების ტექნიკური მომსახურება(B1.1) - (2წელი) * მონიშნული სიის ელემენტი საჰაერო ხომალდების ტექნიკური მომსახურება(B2) - (2წელი) * მონიშნული სიის ელემენტი მსუბუქი თვითმფრინავების ტექნიკური მომსახურება(B3) - (2წელი) * მონიშნული სიის ელემენტი საჰაერო ხომალდების ტექნიკური მომსახურება(B1.3) - (2წელი) * მონიშნული სიის ელემენტი აეროდრომების ექსპლუატაცია და მშენებლობა - (2წელი) * მონიშნული სიის ელემენტი რეაქტიული თვითმფრინავების ოპერატიული ტექნიკური მომსახურება (A1) - (8თვე) ==ინტეგრირებული პროგრამები== რას ნიშნავს ინტეგრირებული სწავლება? პროფესიული განათლების პროგრამაში ინტეგრირებულია სკოლის მე-11/მე-12 კლასების სასწავლო პროგრამები და მისი დასრულების შემდეგ სტუდენტი იღებს პროფესიულ კვალიფიკაციას, რომელიც იურიდიულად გათანაბრებულია ზოგადი განათლების ატესტატთან. სასწავლო პროგრამები: საჰაერო გადაყვანა-გადაზიდვები (2წელი) საჰაერო ხომალდების ოპერატიული ტექნიკური მომსახურება(A) (2წელი) ==გაცვლითი პროგრამები== Erasmus + გაცვლითი პროგრამის ფარგლებში უნივერსიტეტი სტუდენტებს სთავაზობს გაცვლით პროგრამებს ევროპის პარტნიორ უნივერსიტეტებში. ==საერთაშორისო საავიაციო ტრეინინგ ცენტრი== * მონიშნული სიის ელემენტი საერთაშორისო საავიაციო ტრენინგ ცენტრი აქტიურად ახორციელებს საავიააციო პერსონალის მომზადებასა და გადამზადებას. * მონიშნული სიის ელემენტი საავიაციო ტექნიკის ტექნიკური მომსახურების სასწავლო ცენტრის ფუნქციას საინჟინრო-ტექნიკური პერსონალის მომზადება-გადამზადებას წარმოადგენს. აღნიშნულ ცენტრში ხორციელდება ბორტგამყოლის 3 თვიანი კურსიც. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.ssu.edu.ge/ ოფიციალური ვებ–საიტი] {{საქართველოს უნივერსიტეტები}} [[კატეგორია:უნივერსიტეტები]] m8rt7gwisa811nvm8pyx21xnnymv066 4828560 4828556 2025-07-08T11:53:24Z AnitaTsintsadze 171668 /* უნივერსიტეტი ახორციელებს საბაკალავრო პროგრამებს შემდეგი მიმართულებით */ 4828560 wikitext text/x-wiki {{გასაწმენდი}} '''საქართველოს საავიაციო უნივერსიტეტი''' — [[უნივერსიტეტი|უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულება]]. 1992 წელს საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის სტრუქტურაში, საქართველოს სამოქალაქო ავიაციის ხელმძღვანელობის თხოვნის საფუძველზე, ჩამოყალიბდა ჩვენი ქვეყნისთვის მეტად საჭირო საავიაციო სასწავლო-სამეცნიერო ინსტიტუტი. ხოლო 2005 წელს, სამთავრობო დადგენილების საფუძველზე, აღნიშნული ინსტიტუტი გამოეყო ტექნიკურ უნივერსიტეტს და ჩამოყალიბდა დამოუკიდებელ, საქართველოს საავიაციო უნივერსიტეტად. სიამაყით გვინდა აღვნიშნოთ, რომ საავიაციო უნივერსიტეტმა თავისი დაარსებიდან მოკლე პერიოდში მრავალი მფრინავი და ავიასპეციალისტი მოუმზადა როგორც საქართველოს ისე სხვა ქვეყნებს. უნივერსიტეტს დღეისათვის გააჩნია თანამედროვე სასწავლო მატერიალურ-ტექნიკური ბაზა. მომავალ პროფესიონალ პილოტთა და ავიასპეციალისტთა პრაქტიკული მომზადების მიზნით, უნივერსიტეტის მფლობელობაშია ქალაქ თელავში მდებარე თანამედროვე ინფრასტრუქტურითა და ტექნიკით აღჭურვილი აეროპორტი, თვითმფრინავები Cessna-152, Aeroprakt A-22, Tecnam P2006T, Boeing 737-200, EASA-ს სტანდარტების შესაბამისი FNPT II MCC კლასის თვითმფრინავის და შვეულმფრენის სიმულატორები, კეთილმოწყობილი სპეციალიზირებული ლაბორატორიები და სხვა. უნდა აღინიშნოს რომ უნივერსიტეტს გააჩნია როგორც ქართულენოვანი, ასევე ინგლისურენოვანი პროგრამები, რაც საშუალებას გვაძლევს, რომ პრესტიჟულ პროფესიებს დაეუფლონ, როგორც საქართველოს, ასევე უცხო ქვეყნის მოქალაქეები.უნივერსიტეტში მოღვაწეობენ ღვაწლმოსილი პროფესორ მასწავლებლები, გამოცდილ მფრინავ-ინსტრუქტორთა შემადგენლობა და დარგის პროფესიონალი პერსონალი. სწორედ ყველა მათგანის უდიდესი დამსახურებაა ის ფაქტი, რომ ავტორიზაციის საბჭოს გადაწყვეტილებით, სასწავლო დაწესებულებას უნივერსიტეტის სტატუსი მიენიჭა, რაც თავის მხრივ ყველა აკადემიური დონის ავიასპეციალისტთა მომზადების უფლებას იძლევა. უნივერსიტეტს გააჩნია 3 ფაკულტეტი: საფრენოსნო მომზადების, საინჟინრო და ბიზნესის ადმინისტრირების, ასევე, უწყვეტი განათლების მიღების მიზნით, ფუნქციონირებს საერთაშორისო საავიაციო ტრეინინგ ცენტრი. უნივერსიტეტს აქვს სტუდენტური გაცვლითი პროგრამები სხვადასხვა ქვეყნის პარტნიორ უნივერსიტეტებთან.საავიაციო უნივერსიტეტის მთავარი პრიორიტეტია კურსდამთავრებულთა დასაქმება მიღებული პროფესიების შესაბამისად, რაც პრაქტიკულად დიდი წარმატებით ხორციელდება.</p> ==უნივერსიტეტი ახორციელებს საბაკალავრო პროგრამებს შემდეგი მიმართულებით== '''საფრენოსნო მომზადების ფაკულტეტი:''' საჰაერო ხომალდების საფრენოსნო ექსპლუატაცია(ქართულ და ინგლისურენოვანი); '''საინჟინრო ფაკულტეტი:''' საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია(ქართულ და ინგლისურენოვანი); საფრენი აპარატების დაპროექტება და წარმოება; საჰაერო მოძრაობის მართვის სისტემების ტექნიკური ექსპლუატაცია; ინფორმაციული სისტემები ავიაციაში. '''ბიზნესის ადმინისტრირების ფაკულტეტი:''' საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი(ქართულ და ინგლისურენოვანი); ==სამაგისტრო პროგრამები== '''საინჟინრო ფაკულტეტი -''' საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია(ქართულენოვანი); საჰაერო ხომალდების ტექნიკური ექსპლუატაცია(ინგლისურენოვანი) '''ბიზნესის ადმინისტრირების ფაკულტეტი:''' საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი(ქართულენოვანი); საჰაერო ტრანსპორტის მენეჯმენტი(ინგლისურენოვანი) ==სადოქტორო პროგრამები== '''საინჟინრო ფაკულტეტი:''' საჰაერო ტრანსპორტის ექსპლუატაცია და ტექნოლოგიები(ქართულენოვანი) ==პროფესიული განათლების პროგრამები და კურსები== საჰაერო ხომალდების საფრენოსნო ექსპლუატაცია (CPL-A) - (2წელი) მოყვარული პილოტის მოსამზადებელი პროგრამა(PPL) - (1წელი) საჰაერო ხომალდების ტექნიკური მომსახურება(B1.1) - (2წელი) საჰაერო ხომალდების ტექნიკური მომსახურება(B2) - (2წელი) მსუბუქი თვითმფრინავების ტექნიკური მომსახურება(B3) - (2წელი) საჰაერო ხომალდების ტექნიკური მომსახურება(B1.3) - (2წელი) აეროდრომების ექსპლუატაცია და მშენებლობა - (2წელი) რეაქტიული თვითმფრინავების ოპერატიული ტექნიკური მომსახურება (A1) - (8თვე) ==ინტეგრირებული პროგრამები== '''რას ნიშნავს ინტეგრირებული სწავლება?''' პროფესიული განათლების პროგრამაში ინტეგრირებულია სკოლის მე-11/მე-12 კლასების სასწავლო პროგრამები და მისი დასრულების შემდეგ სტუდენტი იღებს პროფესიულ კვალიფიკაციას, რომელიც იურიდიულად გათანაბრებულია ზოგადი განათლების ატესტატთან. '''სასწავლო პროგრამები:''' საჰაერო გადაყვანა-გადაზიდვები (2წელი) საჰაერო ხომალდების ოპერატიული ტექნიკური მომსახურება(A) (2წელი) ==გაცვლითი პროგრამები== Erasmus + გაცვლითი პროგრამის ფარგლებში უნივერსიტეტი სტუდენტებს სთავაზობს გაცვლით პროგრამებს ევროპის პარტნიორ უნივერსიტეტებში. ==საერთაშორისო საავიაციო ტრეინინგ ცენტრი== საერთაშორისო საავიაციო ტრენინგ ცენტრი აქტიურად ახორციელებს საავიააციო პერსონალის მომზადებასა და გადამზადებას. საავიაციო ტექნიკის ტექნიკური მომსახურების სასწავლო ცენტრის ფუნქციას საინჟინრო-ტექნიკური პერსონალის მომზადება-გადამზადებას წარმოადგენს. აღნიშნულ ცენტრში ხორციელდება ბორტგამყოლის 3 თვიანი კურსიც. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.ssu.edu.ge/ ოფიციალური ვებ–საიტი] {{საქართველოს უნივერსიტეტები}} [[კატეგორია:უნივერსიტეტები]] cwddvafc555smg1s952es9c1cix9gzp 14 379937 4828050 4824768 2025-07-07T17:50:21Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828050 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Culture of Venezuela}} [[კატეგორია:ვენესუელა|კულტურა]] [[კატეგორია:კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] 7ybioqh5u3xtv54mpghjea8smzucug5 4828061 4828050 2025-07-07T17:51:42Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828061 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Culture of Venezuela}} [[კატეგორია:ვენესუელა|კულტურა]] [[კატეგორია:კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] pzf6drm2784usve9b4kw4jhvphylz4r 14 405483 4828040 3565701 2025-07-07T17:48:16Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:სკულპტურული ნაგებობები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:სკულპტურული ნაგებობები ქვეყნების მიხედვით]]“ 3565701 wikitext text/x-wiki {{commonscat|Sculptures by country}} [[კატეგორია:ქანდაკებები]] 2iwotpsl3c0ds1k67cugn05ju3jcuxn 14 407197 4827965 3555094 2025-07-07T17:37:34Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]]“ 3555094 wikitext text/x-wiki {{Commons category|History of Europe by country}} [[კატეგორია:ევროპის ისტორია| ]] [[კატეგორია:ევროპის ქვეყნები| ]] [[კატეგორია:ისტორია კონტინენტებისა და ქვეყნების მიხედვით]] 8441h2j209fpt45fhgatvvb2pb1b6md 14 407198 4827968 3512054 2025-07-07T17:37:59Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827968 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბალკანეთის ისტორია]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით| ]] fpfghfihtli0gyu0963ofr3c3b47ayx 4827980 4827968 2025-07-07T17:39:20Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:ბალკანეთის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:ბალკანეთის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]]“ 4827968 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბალკანეთის ისტორია]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით| ]] fpfghfihtli0gyu0963ofr3c3b47ayx 14 407200 4827998 4827666 2025-07-07T17:42:09Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ჩრდილოეთ აფრიკის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ჩრდილოეთ აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827998 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|History of the Middle East}} [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] cmybms3oalkb5ujj42epwh24lgpyoge 4827999 4827998 2025-07-07T17:42:19Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]]“ 4827998 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|History of the Middle East}} [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] cmybms3oalkb5ujj42epwh24lgpyoge 14 407201 4827993 3502111 2025-07-07T17:41:39Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827993 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ აფრიკის ისტორია]] 6osazphjqubczb8b3obadytjaza0328 4827994 4827993 2025-07-07T17:41:48Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:ჩრდილოეთ აფრიკის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:ჩრდილოეთ აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]]“ 4827993 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ აფრიკის ისტორია]] 6osazphjqubczb8b3obadytjaza0328 14 407204 4827988 3570403 2025-07-07T17:40:58Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]]“ 3570403 wikitext text/x-wiki {{Commons category|History of Africa by country}} [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია| ]] [[კატეგორია:აფრიკის ქვეყნები| ]] [[კატეგორია:ისტორია კონტინენტებისა და ქვეყნების მიხედვით]] s74j8s6c1k64wmt5o5rlkbdww26utee 14 407206 4827969 4827354 2025-07-07T17:38:04Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827969 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:სამხედრო ისტორია კონტინენტისა და ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ევროპის სამხედრო ისტორია]] [[კატეგორია:ევროპის ისტორია ქვეყნების მიხედვით| ]] f2xc214jjv6znd89lfamlpzlcya6r3i 14 407676 4827762 3503914 2025-07-07T11:59:51Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:პოპულარული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:პოპულარული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827762 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ამერიკული კულტურა]] [[კატეგორია:პოპულარული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] c34ukyhohe33kq32itpm6ppyk7ekmfc 14 409069 4827922 3509417 2025-07-07T17:31:35Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ტანსაცმლის კომპანიები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ტანსაცმლის კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827922 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბრიტანეთის მოდა]] [[კატეგორია:ტანსაცმლის კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:გაერთიანებული სამეფოს კომპანიები დარგების მიხედვით]] [[კატეგორია:დიდი ბრიტანეთის მწარმოებელი კომპანიები]] n0rnfij727ks3yqlfr1ydwc45bcs0dz 14 409072 4827919 3509420 2025-07-07T17:31:18Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:ტანსაცმლის კომპანიები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:ტანსაცმლის კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]]“ 3509420 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Fashion by country}} [[კატეგორია:ტანსაცმლის კომპანიები]] [[კატეგორია:კომპანიები ინდუსტრიების და ქვეყნების მიხედვით]] duzi33ql30l6lta40nfrjv1asp06qm1 14 409076 4827923 3509425 2025-07-07T17:31:41Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ტანსაცმლის კომპანიები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ტანსაცმლის კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827923 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ფეხსაცმლის კომპანიები]] [[კატეგორია:ტანსაცმლის კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]] 21e0esxxdhev8prrbichw0wi2yp0pgv 14 409368 4828306 4639252 2025-07-08T05:37:19Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვება ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვება ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828306 wikitext text/x-wiki {{Commons cat|Mining in Azerbaijan}} [[კატეგორია:სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვება ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:მრეწველობა აზერბაიჯანში]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანის ეკონომიკის დარგები]] [[კატეგორია:სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვება აზიაში]] [[კატეგორია:სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვება ევროპაში]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანის გეოლოგია]] ikkr7vtg0ki8xz7f1ywn5lsk8hnqe4y 14 409369 4828303 3511183 2025-07-08T05:37:03Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვება ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვება ქვეყნების მიხედვით]]“ 3511183 wikitext text/x-wiki {{Commons cat|Mining by country}} [[კატეგორია:სამთო სამუშაოები]] [[კატეგორია:გეოლოგია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ეკონომიკის დარგები ქვეყნების მიხედვით]] ix7kg12xozg2nc3xu3sawv8v8etgh5e 14 409619 4828307 4823416 2025-07-08T05:38:18Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]]“ 4823416 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Music-related occupations by country}} [[კატეგორია:მუსიკა ქვეყნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი]] [[კატეგორია:ხელოვანები ქვეყნების მიხედვით| ]] 12aqbvga3z0qi9xjc44spscgdpsnqo1 14 409640 4828321 3554636 2025-07-08T05:40:00Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828321 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Music people from the United States}} [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ამერიკელები საქმიანობის მიხედვით]] [[კატეგორია:აშშ-ის მუსიკა| ]] rh60cg48lqlwhfr78lawhce5cis9g1p 14 409658 4827782 3512847 2025-07-07T12:05:34Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827782 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Pop musicians from the United States}} [[კატეგორია:ამერიკელი მუსიკოსები ჟანრის მიხედვით]] [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] 7d6i4yzmyxlekoih3pi1hf4hc1vtbom 14 409659 4827778 3512848 2025-07-07T12:05:03Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]]“ 3512848 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Pop musicians by country}} [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები]] [[კატეგორია:მუსიკოსები ჟანრის და ქვეყნების მიხედვით]] 694g8du3lhnbieq5ik657y70temaby0 14 409660 4827786 3512849 2025-07-07T12:06:03Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827786 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ინსტრუმენტების მიხედვით]] [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:მუსიკოსები ჟანრის, საკრავისა და ქვეყნის მიხედვით]] 5ozn0487wel03423xu6580ujaaoa484 14 409662 4827784 3512852 2025-07-07T12:05:52Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827784 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:პოპ-გიტარისტები]] [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:გიტარისტები ჟანრისა და ქვეყნის მიხედვით]] ej3e3f8nf2dknaxqnprkical109c1bu 14 409763 4827930 3513206 2025-07-07T17:32:44Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827930 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Soul musicians from the United States}} [[კატეგორია:ამერიკელი რიტმ-ენდ-ბლუზის მუსიკოსები]] [[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] 1by4ntmnrqf5mopbpju27hkxfkca7og 14 409767 4827925 3513210 2025-07-07T17:32:01Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]]“ 3513210 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Soul musicians by country}} [[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები]] [[კატეგორია:მუსიკოსები ჟანრის და ქვეყნების მიხედვით]] dvxmlv24grh3viivtknxlgyuuxr1h5h 14 409774 4827928 4825817 2025-07-07T17:32:34Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827928 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Soul vocalists by country}} [[კატეგორია:სოულ-მომღერლები]] [[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:მომღერლები ჟანრისა და ქვეყნის მიხედვით]] l3n58e6qwc8zuig2mx18wlodut76dbb 14 409793 4827912 3513287 2025-07-07T17:30:20Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827912 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Jazz musicians from the United States}} [[კატეგორია:ამერიკელი მუსიკოსები ჟანრის მიხედვით]] [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ამერიკული ჯაზი]] gl491pkzscu2ggrv80vnshhvqaftlq4 14 409794 4827908 3513290 2025-07-07T17:29:24Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]]“ 3513290 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Jazz musicians by country}} [[კატეგორია:ჯაზის შემსრულებლები]] [[კატეგორია:მუსიკოსები ჟანრის და ქვეყნების მიხედვით]] tl8mlll9bfs0eeedbwl1sdjx3wnmc5q 14 409804 4827915 3513320 2025-07-07T17:30:34Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827915 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები საკრავის მიხედვით]] [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:მუსიკოსები ჟანრის, საკრავისა და ქვეყნის მიხედვით]] etoalmccjkasf29v6lvyis0d94flzhh 14 409806 4828289 3515119 2025-07-08T05:34:45Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ქალთა საარჩევნო უფლებები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ქალთა საარჩევნო უფლებები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828289 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:სუფრაჟისტები]] [[კატეგორია:დემოკრატი აქტივისტები ქვეყნის მიხედვით| ]] [[კატეგორია:ქალთა უფლებების დამცველი აქტივისტები ქვეყნის მიხედვით| ]] [[კატეგორია:ქალთა საარჩევნო უფლებები ქვეყნების მიხედვით| ]] agdh87bbcuz5v9eeo2y3hwyoiylutgc 14 410087 4828287 3515115 2025-07-08T05:34:30Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:ქალთა საარჩევნო უფლებები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:ქალთა საარჩევნო უფლებები ქვეყნების მიხედვით]]“ 3515115 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Women&#39;s suffrage by country}} [[კატეგორია:ქალთა საარჩევნო უფლებები]] [[კატეგორია:საარჩევნო რეფორმა ქვეყნის მიხედვით| ]] rox0edwn8myggvz8nt4z9y6sq7zbstq 14 410161 4828290 3515074 2025-07-08T05:34:50Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ქალთა საარჩევნო უფლებები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ქალთა საარჩევნო უფლებები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828290 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Women&#39;s suffrage in the United States}} [[კატეგორია:ქალთა საარჩევნო უფლებები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:არარსებული პოლიტიკური მოძრაობები აშშ-ში]] [[კატეგორია:ქალთა უფლებების დაცვის ისტორია აშშ-ში]] [[კატეგორია:ხმის მიცემის უფლებების ისტორია აშშ-ში]] [[კატეგორია:საარჩევნო რეფორმა აშშ-ში]] bkbcj58gbqg8oxx5zd4ab2z14157wh5 14 410293 4828313 3515730 2025-07-08T05:39:01Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828313 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ბრიტანელი ხელოვანები]] [[კატეგორია:ბრიტანული მუსიკა]] bis3he02vbsj1y6m00pnwgcd9nrje6c 14 410304 4827763 3515789 2025-07-07T11:59:55Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:პოპულარული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:პოპულარული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827763 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:პოპულარული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ბრიტანული კულტურა]] 1xoujrxblsqhfsaa3znsgj99p3cb3sv 14 410308 4827904 3515810 2025-07-07T17:28:13Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827904 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Electronic musicians from Germany}} [[კატეგორია:გერმანელი მუსიკოსები ჟანრების მიხედვით]] [[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] ptkbx3snh8vhfvf62f8gr9jwr3i6xxh 14 410323 4828314 3515866 2025-07-08T05:39:05Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828314 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:გერმანელი ხელოვანები]] [[კატეგორია:გერმანული მუსიკალური ინდუსტრია]] o7b771404i3nozz27pyrqmvpaxbujhz 14 410380 4827899 3516108 2025-07-07T17:27:39Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]]“ 3516108 wikitext text/x-wiki {{commons category|Electronic musicians by country}} [[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები]] [[კატეგორია:მუსიკოსები ჟანრის და ქვეყნების მიხედვით]] qjsekr80ea96k9a30kujjp77i72m4fv 14 410391 4827788 3516173 2025-07-07T12:06:33Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827788 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Pop musicians from Germany}} [[კატეგორია:გერმანელი მუსიკოსები ჟანრების მიხედვით]] [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] 69rny1gwgc0b7gs211gm9bg2tq7vbb9 14 410394 4827783 3516181 2025-07-07T12:05:39Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827783 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Pop musicians from the United Kingdom}} [[კატეგორია:ბრიტანული პოპულარული მუსიკა]] [[კატეგორია:ბრიტანელი მუსიკოსები ჟანრის მიხედვით]] [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] 23eqqzfjfr8l1hm981pz2q61xge71fv 14 410467 4827929 3553382 2025-07-07T17:32:39Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827929 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბრიტანული სოულ მუსიკა]] [[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ბრიტანელი მუსიკოსები ჟანრის მიხედვით]] ed98l8631gwvm1aed27jt22wyy1f5yr 14 410538 4828316 3517414 2025-07-08T05:39:16Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ქვეყნების ქვეყნის მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828316 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბრიტანელი მუსიკაში დასაქმებული ხალხი]] [[კატეგორია:ინგლისური მუსიკალური ინდუსტრია]] [[კატეგორია:ინგლისელები საქმიანობის მიხედვით]] [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ქვეყნების ქვეყნის მიხედვით]] s9wjpqi3gp81bm1ku6zr0fhl4j8noc1 4828328 4828316 2025-07-08T05:41:39Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ქვეყნების ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828328 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბრიტანელი მუსიკაში დასაქმებული ხალხი]] [[კატეგორია:ინგლისური მუსიკალური ინდუსტრია]] [[კატეგორია:ინგლისელები საქმიანობის მიხედვით]] [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] nljwbvs5tmbn6g30noc2j8tsprnfsfc 14 411340 4827765 3523206 2025-07-07T12:00:13Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:პოპულარული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:პოპულარული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827765 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:კანადური კულტურა]] [[კატეგორია:პოპულარული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] jnlke7a62t42zmwtivyznlnv2ae36sf 14 412284 4827764 3529547 2025-07-07T12:00:09Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:პოპულარული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:პოპულარული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827764 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Popular culture of Japan}} [[კატეგორია:იაპონური კულტურა]] [[კატეგორია:პოპულარული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:იაპონური სუბკულტურები]] l95g6hvrjz5yfus7k7pmsyqysx43tyz 14 412904 4828051 4824773 2025-07-07T17:50:25Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828051 wikitext text/x-wiki {{Commons cat|Culture of Colombia}} [[კატეგორია:კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:კოლუმბია]] [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] 3kpoz6nm85j6c61n0tea45u7k3tleqq 4828062 4828051 2025-07-07T17:51:48Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828062 wikitext text/x-wiki {{Commons cat|Culture of Colombia}} [[კატეგორია:კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:კოლუმბია]] [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] qp34kxxbqnqq6bac6iwv0w1z6yv4632 14 412905 4828057 3534702 2025-07-07T17:51:11Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]]“ 3534702 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა]] qtunu3fl148oembob8ithheas14k8j0 14 412907 4828045 3534995 2025-07-07T17:49:35Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]]“ 3534995 wikitext text/x-wiki {{commonscat|Culture of Latin America by country}} [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა]] s6a9di0szpdre603bmzjrlj18vahteo 14 413172 4827777 3536265 2025-07-07T12:03:53Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სპორტის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სპორტის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827777 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:გერმანიის სპორტი]] [[კატეგორია:გერმანიის სოციალური ისტორია]] [[კატეგორია:სპორტის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] 1q59p0s75msvprb2pzfcpt0b8tgoqna 14 413184 4827774 3536285 2025-07-07T12:03:32Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:სპორტის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:სპორტის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]]“ 3536285 wikitext text/x-wiki {{Commons category|History of sport by country}} [[კატეგორია:სპორტის ისტორია]] [[კატეგორია:ისტორია თემისა და ქვეყნების მიხედვით]] kq6u90szp6tkbqtpyxocyswexmmiihl 14 413466 4828310 3541919 2025-07-08T05:38:44Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828310 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:მწერლები მუსიკის შესახებ]] di3zk579oq3bu6pxq88688mza6zrj44 14 414305 4828326 3541926 2025-07-08T05:40:34Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828326 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:შვედები საქმიანობის მიხედვით]] [[კატეგორია:შვედეთის მუსიკალური ინდუსტრია]] q04aiogu2civp01xs7z9trknbffntb7 14 414746 4828297 3544978 2025-07-08T05:36:01Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფინანსური მომსახურების კომპანიები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფინანსური მომსახურების კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828297 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Financial services companies of the United States}} [[კატეგორია:აშშ-ის სერვის კომპანიები]] [[კატეგორია:ფინანსური მომსახურების კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ფინანსური მომსახურება აშშ-ში]] [[კატეგორია:აშშ-ის კომპანიები ინდუსტრიების მიხედვით]] f3bszum8ogxwasoqjvaxpm518cpvv6f 14 414748 4828292 3570512 2025-07-08T05:35:21Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:ფინანსური მომსახურების კომპანიები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:ფინანსური მომსახურების კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]]“ 3570512 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Financial services companies by country}} [[კატეგორია:ფინანსური სერვისების კომპანიები]] [[კატეგორია:სერვის-კომპანიები ქვეყნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:კომპანიები ინდუსტრიების და ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ფინანსური მომსახურება ქვეყნის მიხედვით| ]] mbw2tmctrwjwl48kadpenznr11tl3xu 14 414753 4828295 4826125 2025-07-08T05:35:49Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფინანსური მომსახურების კომპანიები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფინანსური მომსახურების კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828295 wikitext text/x-wiki {{commons category|Stock exchanges by country}} [[კატეგორია:საფონდო ბირჟები]] [[კატეგორია:ეკონომიკა ქვეყნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:ფინანსური მომსახურების კომპანიები ქვეყნების მიხედვით| ]] 9qtcqcul2bej4pz0ga1m42mrhko0ixf 14 415153 4828302 3547921 2025-07-08T05:36:36Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:კერძო საინვესტიციო ფირმები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:კერძო საინვესტიციო ფირმები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828302 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:კერძო საინვესტიციო ფირმები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:აშშ-ის ფინანსური მომსახურების კომპანიები]] 9mxcl6aac9iww19gwkke3f2wbcam9wp 14 415154 4828294 3547953 2025-07-08T05:35:39Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფინანსური მომსახურების კომპანიები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფინანსური მომსახურების კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828294 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:კერძო საინვესტიციო ფირმები]] [[კატეგორია:ფინანსური მომსახურების კომპანიები ქვეყნების მიხედვით| ]] i7apv0e64js052354mtsnc6vhfs3a3p 4828299 4828294 2025-07-08T05:36:19Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:კერძო საინვესტიციო ფირმები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:კერძო საინვესტიციო ფირმები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4828294 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:კერძო საინვესტიციო ფირმები]] [[კატეგორია:ფინანსური მომსახურების კომპანიები ქვეყნების მიხედვით| ]] i7apv0e64js052354mtsnc6vhfs3a3p 14 415248 4827769 3548303 2025-07-07T12:02:42Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827769 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Military officers of the United States}} [[კატეგორია:ამერიკელი სამხედრო მოღვაწეები]] [[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნების მიხედვით]] 7wbnshm7q1nq4grcrbe0tol98pvumqa 14 415249 4827766 3557724 2025-07-07T12:02:16Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნების მიხედვით]]“ 3557724 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Military officers by country}} [[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები]] [[კატეგორია:სამხედრო მოღვაწეები ეროვნების მიხედვით| ]] quu0wufgp8itpk7ncjbps708k17d79p 14 415359 4828219 3548602 2025-07-08T05:18:40Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:1868 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:1868 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828219 wikitext text/x-wiki {{Commons category|1868 establishments in Japan}} [[კატეგორია:1868 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:1860-იან წლებში დაარსებულები იაპონიაში]] [[კატეგორია:იაპონიაში დაარსებულები წლების მიხედვით]] [[კატეგორია:1868 წელი იაპონიაში]] [[კატეგორია:1868 წელს დაარსებულები აზიაში]] 47elm2bkhwk3e6hku6krareu6wn8fbz 14 415360 4828216 4827405 2025-07-08T05:18:21Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:1868 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:1868 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4827405 wikitext text/x-wiki {{Commons category|1868 establishments by country}} [[კატეგორია:1868 წელს დაარსებულები]] [[კატეგორია:1868 წელი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:1860-იან წლებში დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:დაარსებულები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] o59ai5yuzylutgmxaukhossq3yn1bs8 14 415643 4828317 3549556 2025-07-08T05:39:21Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828317 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:კანადელი ხელოვანები]] [[კატეგორია:კანადის მუსიკალური ინდუსტრია]] jiel7e76nuigd4p6i9k74etj0p22lzj 14 416013 4828070 3551567 2025-07-07T18:06:21Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828070 wikitext text/x-wiki {{Commons category|2000 establishments in the United States}} [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:აშშ-ში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:2000-იან წლებში დაარსებულები აშშ-ში]] [[კატეგორია:2000 წელი აშშ-ში]] [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ჩრდილოეთ ამერიკაში]] neq9rr5p1izje38iyjvhvv45kgkkjax 14 416014 4828067 3551569 2025-07-07T18:05:59Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]“ 3551569 wikitext text/x-wiki {{Commons category|2000 establishments by country}} [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები]] [[კატეგორია:2000 წელი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:2000-იან წლებში დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:დაარსებულები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] qkupy6ag32bpsq0jrn5ebyf39v1yt8i 14 416078 4828072 3551935 2025-07-07T18:06:30Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828072 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:2000-იან წლებში დაარსებულები ინგლისში]] [[კატეგორია:ინგლისში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:2000 წელი ინგლისში]] [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები გაერთიანებულ სამეფოში]] tpcjwxtckqb8dzdf0emv3q1wcen397q 4828077 4828072 2025-07-07T18:07:30Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ინგლისში დაარსებულები წლის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ინგლისში დაარსებულები წლების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828077 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:2000-იან წლებში დაარსებულები ინგლისში]] [[კატეგორია:ინგლისში დაარსებულები წლების მიხედვით]] [[კატეგორია:2000 წელი ინგლისში]] [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები გაერთიანებულ სამეფოში]] 5j2oocbpqrbguy10tcf0jnouxmw9pws 14 416131 4828073 3552013 2025-07-07T18:07:01Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:ინგლისში დაარსებულები წლის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:ინგლისში დაარსებულები წლების მიხედვით]]“ 3552013 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Establishments in England by year}} [[კატეგორია:ინგლისში დაარსებულები]] [[კატეგორია:წლები ინგლისში]] [[კატეგორია:ევროპაში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:გაერთიანებულ სამეფოში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:დაარსებულები ქვეყნის და წლის მიხედვით]] 7dwdsu8oucnrsycrf64t2d6r3ge1tcs 14 416143 4828071 3552029 2025-07-07T18:06:25Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828071 wikitext text/x-wiki {{Commons category|2000 establishments in the United Kingdom}} [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:2000-იან წლებში დაარსებულები გაერთიანებულ სამეფოში]] [[კატეგორია:გაერთიანებულ სამეფოში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:2000 წელი გაერთიანებულ სამეფოში]] [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ევროპაში]] pzdsh5zb0unwheylwvvti6d2gv6ovkz 14 416250 4828199 3552347 2025-07-08T05:14:53Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებული კომპანიები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებული კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828199 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ჩინეთის კომპანიები დაარსების წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებული კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებულები ჩინეთში]] kmpv1gltzwgy9so4n7edv5ymqrkyxb5 14 416257 4828194 3552357 2025-07-08T05:14:09Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828194 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებული კომპანიები]] [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:კომპანიები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] jdc2689wsep6w7yswlnjhu4pf7kxi1g 4828196 4828194 2025-07-08T05:14:31Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:2008 წელს დაარსებული კომპანიები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:2008 წელს დაარსებული კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4828194 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებული კომპანიები]] [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:კომპანიები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] jdc2689wsep6w7yswlnjhu4pf7kxi1g 14 416258 4828191 4822549 2025-07-08T05:13:49Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:2008 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:2008 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4822549 wikitext text/x-wiki {{Commons category|2008 establishments by country}} [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებულები]] [[კატეგორია:2008 წელი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:2000-იან წლებში დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:დაარსებულები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] 09cesz4wn88ullkeurra4fg1o6p7g0e 14 416259 4828193 3552359 2025-07-08T05:14:04Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828193 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:2000-იან წლებში დაარსებულები ჩინეთში]] [[კატეგორია:ჩინეთში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:2008 წელი ჩინეთში]] [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებულები აზიაში]] 8k3lf5l7cijfigqy5pq73mcqi66pv6b 14 416399 4827913 3553394 2025-07-07T17:30:25Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827913 wikitext text/x-wiki {{Commons cat|Jazz musicians from the United Kingdom}} [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ბრიტანელი მუსიკოსები ჟანრის მიხედვით]] [[კატეგორია:ბრიტანული ჯაზი]] g9hc1udddf5b192uhizbq3wbhgh8c8c 14 416402 4827914 3553401 2025-07-07T17:30:30Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827914 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ჯაზ-ანსამბლები]] [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:მუსიკალური ჯგუფები ჟანრისა და ეროვნების მიხედვით]] dkqwog748ujlcgvyqxfy72yyqn5qt11 14 416766 4828315 3554860 2025-07-08T05:39:10Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828315 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ესპანელები საქმიანობის მიხედვით]] [[კატეგორია:ესპანეთის მუსიკალური ინდუსტრია]] hi6kpfunq8njvq20hmrd7dp73wtfeqr 14 417224 4828254 4825171 2025-07-08T05:26:09Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:1967 დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:1967 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828254 wikitext text/x-wiki {{Commons category|1967 establishments in Spain}} [[კატეგორია:1967 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:1960-იან წლებში დაარსებულები ესპანეთში]] [[კატეგორია:ესპანეთში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:1967 წელი ესპანეთში]] [[კატეგორია:1967 წელს დაარსებულები ევროპაში]] nzifjxnnac4ai5a3rt0zk5geccb56bi 14 417507 4827770 3557817 2025-07-07T12:02:47Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827770 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:მექსიკელი სამხედრო მოღვაწეები]] [[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნების მიხედვით]] t4j6olj5dcl803owcqt25pgaed633uz 14 417636 4828322 3558187 2025-07-08T05:40:05Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828322 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ნიდერლანდელები საქმიანობის მიხედვით]] [[კატეგორია:ნიდერლანდების მუსიკალური ინდუსტრია]] khsiokhwh98pvharirmyfm1d8fvuq8i 14 417655 4828312 3558225 2025-07-08T05:38:56Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828312 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ავსტრალიის მუსიკალური ინდუსტრია]] [[კატეგორია:ავსტრალიელი ხელოვანები]] [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] 8rq6g6gk9oyb1ef2xmiwimqkzk27el4 14 417746 4828323 3558537 2025-07-08T05:40:09Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828323 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ნორვეგიელი ხელოვანები]] [[კატეგორია:ნორვეგიის მუსიკალური ინდუსტრია]] [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] mjf74na9ji0jsopr6ebge4u7rjcasgt 14 417787 4827771 3558690 2025-07-07T12:02:52Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827771 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:პოლონელი სამხედრო მოღვაწეები]] [[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნების მიხედვით]] mav9t2zkn5ab9n1k3y6t38u1rzqku8o 14 418278 4828324 3560979 2025-07-08T05:40:25Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828324 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ფინელები საქმიანობის მიხედვით]] [[კატეგორია:ფინეთის მუსიკალური ინდუსტრია]] 1iplgo8jzyu5af8fgxvrwmd26u7xd0f 14 418302 4827905 3561052 2025-07-07T17:28:17Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827905 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Electronic musicians from France}} [[კატეგორია:ფრანგი მუსიკოსები ჟანრის მიხედვით]] [[კატეგორია:ელექტრონული მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ფრანგული მუსიკალური ჯგუფები ჟანრის მიხედვით]] j7gajnv5lqnffitczasj7n7gen6eq19 14 418307 4828325 3561079 2025-07-08T05:40:29Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828325 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ფრანგი ხელოვანები]] [[კატეგორია:საფრანგეთის მუსიკალური ინდუსტრია]] n9glu5umpvp49buh8lyq7sb0vao7emk 14 419113 4827991 4827332 2025-07-07T17:41:24Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827991 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:სამხედრო ისტორია კონტინენტისა და ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:აფრიკის სამხედრო ისტორია]] [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] nkgfrj8a38fer7hpsc793nrgt55n0n8 14 419200 4828043 4572472 2025-07-07T17:49:16Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სკულპტურული ნაგებობები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სკულპტურული ნაგებობები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828043 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Sculptures in the United States}} [[კატეგორია:აშშ-ის ქანდაკება]] [[კატეგორია:ხელოვნება აშშ-ში]] [[კატეგორია:სკულპტურული ნაგებობები ქვეყნების მიხედვით]] 7vlzpeocw9lz7uc2bxeofztv3xzl36o 14 419969 4828026 3569110 2025-07-07T17:46:31Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით]]“ 3569110 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ადგილმდებარეობის მიხედვით]] 7jum3u7w9xkcs4s9sn6t4hdi16dnnbi 14 419983 4828036 3840334 2025-07-07T17:47:30Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828036 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით|ერაყი]] [[კატეგორია:კატასტროფები ერაყში]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები აზიაში]] b97p2xt4kefod4vy7xu50nu0p6gc831 14 421879 4827936 4827111 2025-07-07T17:33:38Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827936 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Houses by country}} [[კატეგორია:სახლები]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი ადგილი ქვეყნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ქვეყნების მიხედვით| ]] 3061cepx4hisivpnijki075hlbk5e0m 14 421880 4827934 3579363 2025-07-07T17:33:21Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ქვეყნების მიხედვით]]“ 3579363 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Residential buildings by country}} [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები]] [[კატეგორია:შენობების და ნაგებობების ტიპები ქვეყნების მიხედვით]] m7js2cv557g2469z74jdz3nynr6k0p2 14 421885 4827940 3579378 2025-07-07T17:33:58Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827940 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:შვედეთის შენობა-ნაგებობები ტიპის მიხედვით]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ევროპაში]] sviqnmk7h04bhfv0fw7692sylwi01w0 14 421929 4827939 3579493 2025-07-07T17:33:53Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827939 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:პოლონეთის შენობა-ნაგებობები ტიპის მიხედვით]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ევროპაში]] p9fhlluw259kehtjrapre7ldsnp2cdf 14 423723 4828038 3840342 2025-07-07T17:47:41Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828038 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:კატასტროფები საქართველოში| ]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით|საქართველო]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები აზიაში|საქართველო]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ევროპაში|საქართველო]] qvdyu42o64yu4xcwecj3fn06vy0li7y 0 432057 4827932 4595908 2025-07-07T17:32:59Z Arkaitz1974 85446 4827932 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო ნაწილი |ნაწილის სახელი= 58-ე არმია (I ფორმირება) (ნოემ. 1941 – აგვ. 1942)<br> 58-ე არმია (II ფორმირება) (აგვ. 1942 – ოქტ. 1943)<br>58-ე არმია (III ფორმირება) (1995–დღემდე) |სურათი=[[ფაილი:Great emblem of the 58th Combined Arms Army.svg|200პქ]] |წარწერა=58-ე არმიის ემბლემა |თარიღები=1941–დღემდე |ქვეყანა= {{დროშა|საბჭოთა კავშირი}} → {{დროშა|რუსეთი}} |allegiance= |შემადგენლობა= [[წითელი არმია]], [[რუსეთის სამხედრო-სახმელეთო ძალები]] |ტიპი= [[არმია]] |როლი= |რაოდენობა= რამდენიმე კორპუსი და დივიზია |სამეთაურო სტრუქტურა=[[ჩრდილოეთ კავკასიის სამხედრო ოლქი]] |გარნიზონი=[[ვლადიკავკაზი]] |garrison_label= |მეტსახელი= |patron= |დევიზი= |ფერები= |colors_label= |მარშიმარში= |თილისმა= |აღჭურვილობა= |equipment_label= |ბრძოლები=[[ამბოხება ჩეჩნეთში (1940–1944)]], [[ჩეჩნეთის მეორე ომი]], [[რუსეთ-საქართველოს ომი (2008)]], 2014 წლის სამხედრო ინტერვენცია უკრაინაში |დღესასწაულები= |მხატვრული გაფორმება= |საბრძოლო დამსახურებები= |disbanded= <!-- მეთაურები --> |მეთაური1=გენერალ-მაიორი: [[ევგენი ნიკიფოროვი]] |commander1_label= |მეთაური2= |commander2_label= |მეთაური3= |commander3_label= |ცნობილი მეთაურები=გენერალ-პოლკოვნიკი: ანატოლი ნოგოვიცინი <!-- განმასხვავებელი ნიშნები --> |საიდენტიფიკაციო სიმბოლო= |identification_symbol_label= |საიდენტიფიკაციო სიმბოლო2= |identification_symbol_2_label= |საიდენტიფიკაციო სიმბოლო3= |identification_symbol_3_label= |საიდენტიფიკაციო სიმბოლო4= |identification_symbol_4_label= <!-- თვითმფრინავი --> |მოიერიშე თვითმფრინავი= |ბომბდამშენი თვითმფრინავი= |ელექტრონული თვითმფრინავი= |გამანადგურებელი თვითმფრინავი= |ვერტმფრენი= |მოიერიშე ვერტმფრენი= |aircraft_helicopter_cargo= |aircraft_helicopter_multirole= |aircraft_helicopter_observation= |სატრანსპორტო ვერტმფრენი= |aircraft_helicopter_utility= |გადამტაცი თვითმფრინავი= |საპატრულო თვითმფრინავი= |მზვერავი თვითმფრინავი= |სავარჯიშო თვითმფრინავი= |სატრანსპორტო თვითმფრინავი= }} '''რუსეთის 58-ე საერთო-საჯარისო არმია''' ასევე '''58-ე არმია''' ({{lang-ru|58-я общевойсковая армия}}) — [[რუსეთის სამხედრო-სახმელეთო ძალები]]ს [[არმია]], რომლის შტაბი მდებარეობს ქალაქ [[ვლადიკავკაზი|ვლადიკავკაზში]], [[ჩრდილოეთი ოსეთი|ჩრდილოეთ ოსეთი-ალანია]], რომელიც შედის [[რუსეთი]]ს [[სამხრეთის სამხედრო ოლქი]]ს შემადგენლობაში. 58-ე არმია შეიქმნა [[1941]] წელს, როგორც [[საბჭოთა კავშირი]]ს [[წითელი არმია|წითელი არმიის]] ნაწილი, ხოლო [[1995]] წლიდან რუსეთის არმიის ნაწილია. ==ჩეჩნეთის მეორე ომი (1999-2000)== 1995 წელს, [[ჩრდილოეთ კავკასიის სამხედრო ოლქი]]ს 42-ე სამხედრო კორპუსისგან, 58-ე არმიის შტაბი შეიქმნა ქალაქ [[ვლადიკავკაზი|ვლადიკავკაზში]]. [[ჩეჩნეთის მეორე ომი]]ს დროს, 58-ე არმიის მეთაური იყო გენერალი [[ვლადიმერ შამანოვი]].<ref>p.109, Murphy</ref> ==რუსეთ-საქართველოს ომი (2008)== [[2008]] წლის [[3 აგვისტო]]ს, რუსეთის 58-ე არმიის 5 ბატალიონი [[როკის გვირაბი]]ს მახლობლად დაბანაკდა, რომელიც [[საქართველო]]ს სეპარატისტულ [[ცხინვალის რეგიონი|ცხინვალის რეგიონს]] რუსეთთან აკავშირებს ჩრდილოეთ ოსეთის მეშვეობით.<ref>[https://web.archive.org/web/20090504121022/http://www.tol.cz/look/TOL/article.tpl?IdLanguage=1&IdPublication=4&NrIssue=281&NrSection=1&NrArticle=19821 Talking Through Gritted Teeth]. [[BBC]] Monitoring, 6 August 2008</ref> 2008 წლის [[8 აგვისტო]]ს, <ref>Torrey Clark and Greg Walters, [https://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601087&sid=aWgZSCLsIpMM&refer=home Putin Says `War Has Started,' Georgia Claims Invasion (Update4)], Bloomberg.com, 8 August 2008</ref><ref>{{cite news | url = https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/08/08/AR2008080800285_2.html?sid=ST2008080802320&pos= | work=The Washington Post | first=Peter | last=Finn | title=Russian Air, Ground Forces Strike Georgia | date=9 August 2008}}</ref><ref>{{cite news | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7548715.stm | work=BBC News | title=Russian tanks enter South Ossetia | date=8 August 2008}}</ref> რუსეთის 58-ე არმიამ გადაკვეთა საქართველოს სახელმწიფო საზღვარი და ქართული სამხედრო ძალების წინააღმდეგ ბრძოლაში მონაწილეობა მიიღო, ძირითადად ქალაქ [[ცხინვალი|ცხინვალში]].<ref>[http://www.alertnet.org/thenews/newsdesk/L8402970.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080904123537/http://www.alertnet.org/thenews/newsdesk/L8402970.htm |date=2008-09-04 }} Oleg Shchedrov reporting for Reuters, Russian troops close to S. Ossetian capital, Moscow, 8 13 August:38:12 GMT (Reuters)</ref><ref>[http://lenta.ru/news/2008/08/08/peacekeepers/] Минобороны РФ заявило о расстреле российских миротворцев, Lenta.ru, Rambler Media Group, Saturday, 09.08.2008, 03:45:33</ref> მაშინდელი 58-ე არმიის მეთაური, გენერალი [[ანატოლი ხრულიოვი]] საბრძოლო მოქმედებების დროს დაიჭრა.<ref name="Russian general wounded in South Ossetia">{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/europeCrisis/idUSL9494498|title=Russian general wounded in Georgia's rebel region|publisher=Reuters|date=2008-08-09|accessdate=2008-08-09| first=Dmitry| last=Solovyov}}</ref> ==რუსეთის სამხედრო ინტერვენცია უკრაინაში (2014-)== [[სურათი:BM-21 Grad Kiev.jpg|right|thumb|BM-21 "27777" სარაკეტო დანადგარი გამოფენაზე კიევში, 2014.]] [[2014]] წლის [[ივნისი|ივნისში]], [[უკრაინა|უკრაინის]] სამხედრო სახმელეთო ჯარმა ხელში ჩაიგდეს დაზიანებული [[BM-21 Grad]] ტიპის სარაკეტო დანადგარი, რომელიც უკრაინელებმა რუსეთის 58-ე არმიის სამხედრო აღჭურვილობას მიაკუთვნეს.<ref>[http://www.osce.org/fsc/132441?download=true "Statement by the Delegation of Ukraine at the 774-th FSC plenary meeting "] [[ეუთო]], 12/10/2014.</ref> [[2016]] წლის [[18 აგვისტო]]ს, 58-ე არმიის მეთაური გენერალ-მაიორი [[სერგეი კუზოვლევი]] გახდა.<ref>{{Cite news|url=http://tass.ru/armiya-i-opk/3548771|title=Заместителем командующего войсками ЮВО стал генерал-лейтенант Андрей Гурулев|last=|first=|date=18 August 2016|work=TASS|publisher=|language=Russian|trans-title=Lieutenant General Andrei Gurulev new Southern Military District deputy commander|access-date=2 October 2016|via=}}</ref> [[2016]] წლის ბოლოსთვის, რუსეთის [[რუსეთის თავდაცვის სამინისტრო|თავდაცვის საინისტრომ]] გამოაცხადა, რომ [[42-ე მოტომსროლელთა დივიზია]] შეიქმნა მე-8, მე-17 და მე-18 გვარდიის მოტომსროლელთა ბრიგადებისგან.<ref>{{Cite web|url=http://structure.mil.ru/structure/okruga/south/news/more.htm?id=12105840@egNews|title=В ЮВО на территории Чечни завершается формирование 42-й мотострелковой дивизии|last=|first=|date=|website=structure.mil.ru|access-date=2017-04-08}}</ref> [[2017]] წლის იანვარში, [[რუსეთის 20-ე სართო-საჯარო არმია|20-ე საერთო-საჯარისო არმიის]] მეთაურად გენერალ-მაიორი [[ევგენი ნიკიფოროვი|ევგენი ნიკიფოროვი]] დაინიშნა.<ref>{{Cite news|url=http://tass.ru/armiya-i-opk/3942407|title=Генерал-майор Евгений Никифоров назначен командующим 58-й армией|last=|first=|date=15 January 2017|work=TASS|access-date=24 July 2017|language=Russian|trans-title=Major general Yevgeny Nikiforov appointed 58th Army commander}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} {{ესკიზი}} [[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის სამხედრო-სახმელეთო ძალები|058]] [[კატეგორია:რუსეთის არმია]] [[კატეგორია:1941 წელს შექმნილი სამხედრო ნაწილები და ფორმირებები]] 2iuis14vnhhwvn4smklot82fkwx5k2f 14 432787 4828069 3648217 2025-07-07T18:06:15Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828069 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:2000-იან წლებში დაარსებულები აზერბაიჯანში]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანში დაარსებულები წლის მიხედვით‎]] [[კატეგორია:2000 წელი აზერბაიჯანში]] [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები აზიაში]] [[კატეგორია:2000 წელს დაარსებულები ევროპაში]] p5masf8jzzot9dv9yxe38ddk28a1zlr 14 433852 4828286 3654043 2025-07-08T05:32:28Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:1967 წელს დაარსებული კომპანიები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:1967 წელს დაარსებული კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828286 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1967 წელს დაარსებული კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:აშშ-ის კომპანიები დაარსების წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:1967 წელს დაარსებულები აშშ-ში]] 280f4x1tde68je6a00r7grxe2sg3u1o 14 433853 4828255 4825172 2025-07-08T05:26:19Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:1967 დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:1967 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828255 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1967 წელს დაარსებული კომპანიები]] [[კატეგორია:1967 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:კომპანიები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] 27km88rj3lzdd0x717l0nk5mb1hdb1d 4828283 4828255 2025-07-08T05:32:09Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:1967 წელს დაარსებული კომპანიები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:1967 წელს დაარსებული კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4828255 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1967 წელს დაარსებული კომპანიები]] [[კატეგორია:1967 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:კომპანიები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] 27km88rj3lzdd0x717l0nk5mb1hdb1d 14 435696 4828076 4822185 2025-07-07T18:07:22Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ინგლისში დაარსებულები წლის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ინგლისში დაარსებულები წლების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828076 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1516 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:1510-იან წლებში დაარსებულები ინგლისში]] [[კატეგორია:ინგლისში დაარსებულები წლების მიხედვით]] [[კატეგორია:1516 წელი ინგლისში]] [[კატეგორია:1516 წელს დაარსებულები ევროპაში]] 8ig8j3quylx5co7ezgdpp48naks8b7h 14 437669 4828268 3679228 2025-07-08T05:29:13Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:2002 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:2002 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828268 wikitext text/x-wiki {{Commons category|2002 establishments in the United States}} [[კატეგორია:2002 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:2000-იან წლებში დაარსებულები აშშ-ში]] [[კატეგორია:აშშ-ში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:2002 წელი აშშ-ში]] [[კატეგორია:2002 წელს დაარსებულები ჩრდილოეთ ამერიკაში]] 76pbjyriowiwtuztuz1hgaflahurpdn 14 437670 4828265 4822536 2025-07-08T05:28:45Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:2002 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:2002 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4822536 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:2002 წელს დაარსებულები]] [[კატეგორია:2002 წელი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:2000-იან წლებში დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:დაარსებულები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] rod7abcszon1d07u6c1zj6h3lu0659h 14 440765 4827761 3695809 2025-07-07T11:59:47Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:პოპულარული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:პოპულარული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827761 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ავსტრალიური კულტურა]] [[კატეგორია:პოპულარული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] o2pzfwm9t0bh7n6k3elqqrx6vv8juy6 14 440770 4827781 3695814 2025-07-07T12:05:29Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827781 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ავსტრალიელი მუსიკოსები ჟანრის მიხედვით]] [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] borubm3xoqb10443evmk3mf81zn3b94 14 441245 4828319 3698255 2025-07-08T05:39:51Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828319 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:კინორეჟისორები ეროვნების მიხედვით]] [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:მუსიკალური ვიდეოების რეჟისორები]] 01dvqmfoglite9rv0nb4g4g1vfg08yf 14 443056 4828278 3708050 2025-07-08T05:30:43Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებული კომპანიები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებული კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828278 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებული კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:აშშ-ის კომპანიები დაარსების წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებულები აშშ-ში]] 2arx03n951ovxe5361bv6wfolf0d4xp 14 443057 4828273 3708051 2025-07-08T05:30:07Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828273 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:კომპანიები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებული კომპანიები]] [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] rxhkfdiucmoe8ko3s2l3qupcrv3xvlj 4828274 4828273 2025-07-08T05:30:18Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:2006 წელს დაარსებული კომპანიები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:2006 წელს დაარსებული კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4828273 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:კომპანიები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებული კომპანიები]] [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] rxhkfdiucmoe8ko3s2l3qupcrv3xvlj 14 443058 4828270 4822295 2025-07-08T05:29:44Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:2006 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:2006 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4822295 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებულები]] [[კატეგორია:2006 წელი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:2000-იან წლებში დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:დაარსებულები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] 0u9a98y5f5zyu1o3pn2ut2hvat7y5dt 14 447778 4827787 3743455 2025-07-07T12:06:08Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827787 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Pop musicians from Sweden}} [[კატეგორია:პოპ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:შვედი მუსიკოსები ჟანრის მიხედვით]] picqdd6x2w5wxforjxcnh12mk8hmp4m 14 447974 4827984 3744434 2025-07-07T17:39:35Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ბალკანეთის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ბალკანეთის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827984 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ევროპის ისტორიული სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ყოფილი სახელმწიფოები რეგიონის მიხედვით]] [[კატეგორია:ბალკანეთის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] 94e30ea4frznrba90s5mco3ynzdwcee 0 451138 4828004 4827673 2025-07-07T17:43:03Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828004 wikitext text/x-wiki '''ლიბანის ისტორია''' მოიცავს [[ლიბანი|ლიბანის]] არსებობის პერიოდს უძველესი დროიდან დღემდე. ამ ტერიტორიაზე პირველი სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნი იყო [[ფინიკია]], რომელიც შემდეგში ჯერ [[ეგვიპტე|ეგვიპტისა]] და [[ასურეთი|ასურეთის]], შემდეგ კი [[ბაბილონი|ბაბილონის]] ხელში გადავიდა. ლიბანი საუკუნეების მანძილზე ხელიდან ხელში გადადიოდა, რის გამოც იგი იყო [[სპარსეთის იმპერია|სპარსეთის]], [[ალექსანდრე მაკედონელი|ალექსანდრე მაკედონელის]], [[რომის იმპერია|რომის]], [[სასანიანები|სასანიანების]], [[არაბთა სახალიფო|არაბების]], [[სელჩუკთა სახელმწიფო|თურქების]], [[ჯვაროსნები|ჯვაროსნების]], [[მამლუქები|მამლუქების]], [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალებისა]] და [[საფრანგეთის მეორე იმპერია|ფრანგების]] იმპერიათა ხელში. მან საფრანგეთისაგან დამოუკიდებლობა 1943 წელს გამოაცხადა, რის შემდეგაც რამდენიმე პოლიტიკური კრიზისისა და რევოლუციის გადატანა მოუხდა. == ანტიკური პერიოდი == [[ფაილი:Phoenicia map-it.svg|მინი|280x280პქ|ფინიკიური ქალაქ-სახელმწიფოების გაერთიანება]] თანამედროვე ლიბანის ტერიტორიაზე პირველი დასახლებები ძვ.წ. III ათასწლეულში ჩნდება. აქაური დასახლებები ძირითადად ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროზე იყო განლაგებული. მეცნიერთა აზრით, აქაურები წარმომავლობით [[სემიტები]], ან [[აქაველები|აქადელები]] უნდა ყოფილიყვნენ. ძველი [[ბერძნები]] მათგან მელანს ყიდულობდნენ, რა დროსაც შეარქვეს ფინიკიელები. [[ფინიკია]] როგორც ცენტრალიზებული სახელმწიფო არ არსებობდა და იგი რამდენიმე ქალაქ-სახელმწიფოდ იყო დაყოფილი. მათგან ყველაზე ცნობილია [[ტვიროსი]], [[ბიბლოსი]] და [[სიდონი]]. ტერიტორიის ბუნებიდან გამომდინარე ფინიკიელები ძირითადად ზღვაოსნობასა და მეტყევეობაზე იყვნენ გადართულნი. მათ სხვა ქვეყნებში გასაყიდად გაჰქონდათ ღვინო, ზეითუნის ზეთი და ხის მასალა, რასაც დიდი შემოსავალი მოჰქონდა. ფინიკიას ახლო სავაჭრო ურთიერთობა ჰქონდა ეგვიპტესთან, თუმცა ეს კავშირი ძვ.წ. XVII საუკუნეში გაწყდა, მას შემდეგ, რაც ეგვიპტე [[ჰიქსოსები|ჰიქსოსებმა]] დაიპყრეს. ძვ.წ. XVI საუკუნეში ეგვიპტის ფარაონმა [[იაჰმეს I]]-მა გააძევა ჰიქსოსები და დაიპყრო ფინიკია. ძვ.წ. XII საუკუნეში ფინიკიელებმა ეგვიპტელები გააძევეს, რის შემდეგაც განსაკუთრებით გაძლიერდა ქალაქი ტვიროსი, რომელიც დიპლომატიურ ურთიერთობას ამყარებს [[ისრაელი|ისრაელთან]], რაც მეფე აჰაბის ფინიკიელ პრინცესაზე ქორწინებაში გამოიხატა. გაძლიერებულმა ფინიკიელებმა მალევე მოახდინეს კვიპროსის, ჩრდილო აფრიკის, ესპანეთის, სიცილიის, სარდინიისა და კორსიკის კოლონიზაცია. მოგვიანებით, მას კოლონიები გამოეყვნენ, რომელთა გაერთიანებითაც შეიქმნა [[კართაგენი]]. ძვ.წ. 875-608 წლებში ფინიკიური ქალაქ-სახელმწიფოები მიყოლებით დაიმორჩილა [[ასურეთი|ასურეთის იმპერიამ]]. ფინიკიელები ყველანაირად ცდილობდნენ დამოუკიდებლობის აღდგენას, მაგრამ ამაოდ. ძვ.წ. VIII საუკუნეში ტვიროსი და ბიბლოსი აჯანყდა, მაგრამ ასურეთის მეფე [[ტიგლათფილესერ III|ტიგლათ-ფილესარ III]]-მ ამბოხი სასტიკად ჩაახშო და მათ გადასახადები გაუზარდა. ძვ.წ. VII საუკუნეში აჯანყდა ქალაქი სიდონი, რომელიც მეფე [[ასარხადონი|ასარხადონმა]] მიწასთან გაასწორა, მისი მოსახლეობა კი დაიმონა. რამდენიმე წელიწადში, ასურეთის იმპერია გაერთიანებულმა ბაბილონმა და [[მიდია|მიდიამ]] გაანადგურა. ასურეთი მალევე ჩაანაცვლა [[ბაბილონეთი|ბაბილონმა]], რომელთა ბატონობაც კიდევ უფრო უმძიმდა ფინიკიას. ამ ყველაფერს ტვიროსის აჯანყება მოჰყვა, რომელიც ცამეტი წლის განმავლობაში მედგარ წინააღმდეგობას უწევდა ბაბილონის მეფის ჯარების ალყას. ძვ.წ. 539 წელს, [[აქემენიანთა იმპერია|აქემენიანთა]] სპარსეთის მეფე [[კიროს II დიდი|კიროს II]]-მ დაიპყრო ბაბილონი, რის შემდეგაც ფინიკია მალევე მიუერთდა სპარსეთს. მას შემდეგ, რაც სპარსეთის იმპერია [[ალექსანდრე მაკედონელი|ალექსანდრე მაკედონელმა]] დაიპყრო, ფინიკიაც მისი სახელმწიფოს შემადგენლობაში მოექცა. ძვ.წ. 323 წელს, მისი გარდაცვალების შემდეგ დაიშალა მისი იმპერიაც, რის შემდეგაც ფინიკია ეგვიპტელი [[პტოლემეების სამეფო|პტოლომეოსების]] ხელში გადავიდა. დაახლოებით ძვ.წ. 200 წლიდან, ფინიკია [[სელევკიდები|სელევკიდებმა]] დაიპყრეს, ძვ.წ. 64 წელს კი ფინიკიას [[რომის იმპერია]] იპყრობს პომპეუსის ლაშქრობით. რომაელებმა ფინიკია სირიის პროვინციას მიუერთეს. ამით ფინიკიამ არსებობა შეწყვიტა. ძვ.წ. 141 წელს, [[მესამე პუნიკური ომი|მესამე პუნიკურ ომში]] მარცხის შედეგად განადგურდა ფინიკიური წარმოშობის კართაგენის იმპერიაც. ამის შემდეგ, დაიწყო რომაელთა რამდენიმესაუკუნოვანი ბატონობა ლიბანში. == შუა საუკუნეები და თანამედროვე ეპოქა == [[ფაილი:Crusader States (1135)-ka.png|მარცხნივ|მინი|288x288პქ|ჯვაროსნული სახელმწიფოები 1135 წელს]] რომის იმპერიის გაყოფის შემდეგ ლიბანის ტერიტორია [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტიის იმპერიას]] დარჩა, რომლის შემადგენლობაშიც იგი კიდევ რამდენიმე საუკუნის მანძილზე დარჩა. ამ პერიოდში აქ შეიქმნა ანტიოქიის ქრისტიანული საპატრიარქო და გავრცელდა ქრისტიანობა, თუმცა VII საუკუნიდან ბიზანტიას [[არაბები|არაბებმა]] წაართვეს მთელი ჩრდილო აფრიკა და ახლო აღმოსავლეთი, მათ შორის ლიბანის ტერიტორიაც, სადაც ელვისებური სისწრაფით გავრცელდა და დამკვიდრდა ისლამი. იქიდან გამომდინარე, რომ ლიბანი ახლოს იყო არაბთა სახალიფოს დედაქალაქ [[დამასკო|დამასკოსთან]], აქაურობა შედარებით უფრო განვითარებული იყო, ვიდრე სხვა პროვინციები. უკვე IX-X საუკუნეებში, ახლო აღმოსავლეთი მთლიანად დაიკავეს [[სელჩუკთა სახელმწიფო|თურქ-სელჩუკებმა]]. მუსულმანების ქრისტიანულ მიწაზე გაბატონებას მწვავე გამოხმაურება მოჰყვა ქრისტიანულ ევროპაში, სადაც XI საუკუნიდან მოყოლებული წმინდა მიწის გამოსახსნელად მიმდინარეობდა მთელი რიგი [[ჯვაროსნული ლაშქრობები|ჯვაროსნული ლაშქრობებისა]]. [[პირველი ჯვაროსნული ლაშქრობა|პირველი ჯვაროსნული ლაშქრობის]] (1096-1099) შემდეგ ჯვაროსნებმა ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროზე დააარსეს რამდენიმე ქრისტიანული სახელმწიფო: [[იერუსალიმის სამეფო]], [[ანტიოქიის სამთავრო]], [[ედესის საგრაფო]] და [[ტრიპოლის საგრაფო]]. ტრიპოლის საგრაფო თანამედროვე ლიბანის ტერიტორიაზე მდებარეობდა და 1289 წლამდე იარსება, რის შემდეგაც ეს მიწა კვლავ მუსულმანების, კერძოდ კი [[მამლუქების სასულთნო (კაირო)|მამლუქთა ეგვიპტის]] ხელში გადავიდა. [[ფაილი:French Mandate for Syria and the Lebanon map en.svg|მინი|248x248პქ|საფრანგეთის მანდატი ახლო აღმოსავლეთში. ლიბანი წარმოდგენილია მწვანედ]] სწორედ მამლუქთა ხელში იყო ლიბანი XIII-XVI საუკუნეებში, რა დროსაც აღმოიფხვრა აქ არსებული ქრისტიანული კვალი. 1517 წელს მამლუქთა ეგვიპტეს და მათ შორის ლიბანის ტერიტორიასაც იპყრობენ ოსმალები. [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალთა იმპერიის]] შემადგენლობაში ლიბანი XVI-XX საუკუნეების განმავლობაში იყო. [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომის]] შემდეგ ოსმალეთის იმპერია დაიშალა, მისი ტერიტორიები კი [[საფრანგეთი|საფრანგეთმა]] და [[გაერთიანებული სამეფო|ბრიტანეთმა]] გადაინაწილეს, როგორც სამანდატო ქვეყნები. ამრიგად, საფრანგეთს ლიბანი და სირია შეხვდა, ბრიტანეთს კი იორდანია, ერაყი, ქუვეითი, ისრაელი და პალესტინა. სწორედ ფრანგებმა უწოდეს ამ მიწას პირველად ლიბანი. 1926 წელს შემოიღეს ლიბანის პირველი კონსტიტუცია, რომელიც აბალანსებდა ურთიერთობას ადგილობრივ ქრისტიანებსა და მუსულმანებს შორის. 1943 წელს ლიბანმა საფრანგეთისაგან დამოუკიდებლობა გამოაცხადა. მის დედაქალაქად ტრიპოლი გამოცხადდა და დამყარდა დემოკრატიული რესპუბლიკა. აქედან მოყოლებული ლიბანში არაერთი რევოლუცია, პოლიტიკურ-ეკონომიკური კრიზისი და ამბოხება მოხდა, თუმცაღა საბოლოოდ იგი რეგიონში ერთ-ერთ განვითარებულ და ფინანსურად უზრუნველყოფილ რესპუბლიკად იქცა. == ლიტერატურა == * Salibi, Kamal. A House of Many Mansions: The History of Lebanon Reconsidered, London: I.B. Tauris, 1988. ISBN 0-520-06517-4 * Salibi, K. Maronite Historians of Medieval Lebanon, Beirut: American University of Beirut, 1959. * Shehadi, Nadim & Mills Haffar, Dana (eds.), Lebanon: A History of Conflict and Consensus, The Centre for Lebanese Studies in association with I.B. Tauris, 1988. * Spagnolo, John P. France and Ottoman Lebanon, 1861-1914, London: Ithaca Press, 1977. * Tanielian, Melanie Schulze (2018). Charity of War: Famine, Humanitarian Aid and World War I in the Middle East. Stanford University Press. ISBN 9781503603523. * Zamir, Meir. The Formation of Modern Lebanon, Ithaca: Cornell University Press, 1985. * Lebanon's struggle for Independence (The Political History of Lebanon, 1920–1950); v. 3-4, 1980. ISBN 0-89712-021-3 * Thackston Wheeler, Murder, Mayhem, Pillage and Plunder: The History of the Lebanon in the 18th and 19th Centuries, 1988. ISBN 0-88706-714-X * Thomas L. Friedman, From Beirut to Jerusalem: One Man's Middle Eastern Odyssey, second edition, Harpers Collins, 1998. ISBN 0-00-653070-2 * Farah, Caesar E. The Politics of Interventionism in Ottoman Lebanon 1830-1861, London: The Centre for Lebanese Studies in association with I.B. Tauris, 2000. * Fawaz Tarazi, Leila. An Occasion for War: Civil Conflict in Lebanon and Damascus in 1860. London: I.B. Tauris, 1994. * Fawaz Tarazi, L. Merchants and Migrants in Nineteenth-Century Beirut. Cambridge: Harvard University Press, 1983. * Khalaf, Samir. Persistence and Change in 19th Century Lebanon: A Sociological Essay, Beirut: American University of Beirut, 1979. * Khalidi, Tarif. Land Tenure and Social Transformation in the Middle East, Beirut: American University of Beirut, 1984. * Makdisi, Ussama. The Culture of Sectarianism: Community, History, and Violence in Nineteenth-Century Ottoman Lebanon, Berkeley: University of California Press, 2000. * Ma'oz Moshe. Ottoman Reforms in Syria and Palestine 1840-1861: The Impact of Tanzimat on Politics and Society, Oxford: Oxford University Press, 1968. [[კატეგორია:ლიბანის ისტორია]] [[კატეგორია:აზიის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] huokf8ijkkjutatiikkryj1340mkl33 0 451372 4828003 4543810 2025-07-07T17:42:56Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828003 wikitext text/x-wiki '''იორდანიის ისტორია''' მოიცავს [[იორდანია|იორდანიის]] არსებობის პერიოდს უძველესი ხანიდან დღემდე. ამ ტერიტორიაზე ადამიანები დასახლებას ჯერ კიდევ [[ნეოლითის ხანა|ნეოლითის]] ხანაში იწყებენ, რის შემდეგაც მასზე დიდი გავლენა ჰქონდა [[ისრაელის სამეფო|ისრაელსა]] და [[ეგვიპტე|ეგვიპტეს]]. გარკვეული პერიოდის მანძილზე იგი [[აქემენიანთა იმპერია|სპარსეთისა]] და [[ალექსანდრე მაკედონელი|ალექსანდრე მაკედონელის]] იმპერიების შემადგენლობაში იყო, რის შემდეგაც ეს მიწები [[რომის იმპერია|რომის იმპერიამ]] დაიპყრო, მისი დაშლის შემდეგ კი [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტიის იმპერიის]] ხელში გადავიდა. VII საუკუნიდან იორდანია [[არაბთა სახალიფო|არაბთა სახალიფოს]] ნაწილი ხდება, რა დროსაც ამ ტერიტორიაზე [[ისლამი]] გავრცელდა. [[შუა საუკუნეები|შუა საუკუნეების]] დადგომასთან ერთად იორდანია [[მამლუქების სასულთნო (კაირო)|მამლუქთა ეგვიპტეს]] დაექვემდებარა, XVI საუკუნიდან კი [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიამ]] დაიპყრო. 1916 წელს იორდანია გამოეყო ოსმალეთს, მაგრამ 1917 წელს [[ბრიტანეთის იმპერია|ბრიტანეთის]] მანდატში შევიდა. 1946 წელს იორდანიამ საბოლოოდ მოიპოვა დამოუკიდებლობა, რის შემდეგაც მას ისრაელთან პალესტინის გამო რამდენიმე ომის გადახდა მოუწია. უკვე 1970-71 წლებში იორდანიაში სამოქალაქო ომი დაიწყო სულთან [[ჰუსეინი (იორდანია)|ჰუსეინსა]] და სამხედროებს შორის, რასაც დიდი სისხლის ღვრა მოჰყვა, რის გამოც ეს პერიოდი ისტორიაში „იორდანიის შავი სექტემბრის“ სახელითაა ცნობილი. სამოქალაქო ომი დასრულდა, თუმცა დავა [[პალესტინა|პალესტინისათვის]] დღემდე გრძელდება. == ანტიკური პერიოდი == [[ფაილი:Petra Jordan BW 40.JPG|მინი|290x290პქ|პეტრას ნარჩენები]] თანამედროვე იორდანიის ტერიტორიაზე ადამიანები დასახლებას 10,000 წლის წინ იწყებენ. მოგვიანებით აქ მცხოვრებლები სამ ძირითად ერად ჩამოყალიბდნენ: [[ამორიტები]], [[ამონიტები]] და [[მოაბი|მოაბები]]. ეს ტერიტორიები პირველად [[აქემენიანთა იმპერია|აქემენიანთა სპარსეთმა]] დაიპყრო. მოგვიანებით, ძვ.წ. IV საუკუნეში იორდანიის მიწები [[ალექსანდრე მაკედონელი|ალექსანდრე მაკედონელის]] იმპერიას დაექვემდებარა, მისი გარდაცვალების შემდეგ კი [[სელევკიდების სახელმწიფო|სელევკიდების]] იმპერიის შემადგენლობაში გადავიდა. ძვ.წ. II საუკუნეში სელევკიდებს [[რომის იმპერია]] იპყრობს და შესაბამისად იორდანიაც მათ ხელში გადავიდა. ძვ.წ. 165 წელს ნაბატაენებმა დააარსეს იორდანიის სამეფო, რომლის დედაქალაქიც [[პეტრა (იორდანია)|პეტრა]] იყო. იგი დიდ წინააღმდეგობას უწევდა რომის იმპერიას, რაშიც ისიც ეხმარებოდა, რომ ძირითადი სავაჭრო გზები ეკავა. ძვ.წ. 106 წელს რომაელებმა დაიპყრეს იორდანიის სამეფო და მიწასთან გაასწორეს პეტრა, რომელიც ამის შემდეგ აღარ აღდგენილა. ამის შემდეგ, საუკუნეების განმავლობაში იორდანია რომის იმპერიის დაქვემდებარებაში იყო, მისი გაყოფის შემდეგ კი [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტიის იმპერიის]] ხელში გადავიდა. ამ პერიოდში, იორდანიელები ბიზანტიელებს რეგულარულად ეხმარებოდნენ [[სასანიანები|სასანიანთა ირანის]] წინააღმდეგ ბრძოლაში. == შუა საუკუნეები და ახალი ისტორია == 632 წელს [[არაბთა სახალიფო|არაბთა სახალიფომ]] ბიზანტიელები განდევნა ახლო აღმოსავლეთიდან, რის შემდეგაც იორდანია მათ ხელში გადავიდა. ამ პერიოდში იორდანიაში მყარად დამკვიდრდა [[ისლამი]] და არაბული წეს-ჩვეულებები. არაბთა იმპერიის დაცემის შემდეგ, იორდანია [[მამლუქების სასულთნო (კაირო)|ეგვიპტელი მამლუქების]] ხელში გადავიდა. 1517 წელს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიამ]] ეგვიპტე დაიპყრო, რის შედეგადაც იორდანია ოსმალეთის შემადგენლობაში შევიდა. ოსმალთა ბატონობა საკმაოდ დიდ ხანს, პირველ მსოფლიო ომამდე გაგრძელდა. [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომის]] შემდეგ, 1917 წელს იორდანია, ერაყი, პალესტინა და ქუვეითი დიდი ბრიტანეთის მანდატში გადავიდა. ამ პერიოდში, პალესტინაში, რომელიც მანამდე იორდანიას ეკუთვნოდა, ბრიტანელებმა ებრაელების დასახლება დაიწყეს, რაც გახდა შემდგომი კონფლიქტების დასაბამი. თურქების გაძევების შემდეგ იორდანიელმა არაბებმა მიიღეს დაპირებული დამოუკიდებლობა. 1922 წელს, იორდანიის ნაწილი გახდა პალესტინა, თუმცა იგი ჯერ კიდევ ბრიტანეთის მანდატში რჩებოდა. 1923 წელს, დროებითი შეთანხმებით იორდანიაში ამირა დაინიშნა. შეთანხმების მიხედვით, თუ ბრიტანეთი საფრანგეთს სირიის დათმობაზე დაითანხმებდა, ამირა თანამდებობას შეინარჩუნებდა. ამრიგად, ვალდებულებები, რომელიც არაბთა დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლას გულისხმობდა ბრიტანეთმა არ შეასრულა. == დამოუკიდებელი იორდანია == [[ფაილი:Jordan 1984-1988.png|მინი|267x267პქ|იორდანიის სამეფო 1948-1967 წლებში]] იორდანიის სამეფომ დამოუკიდებლობა მხოლოდ 1946 წლის 1 მარტს მიიღო. 1947 წელს [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერომ]] ბრიტანეთს ურჩია, რომ თავისი მანდატის ქვეშ მყოფი პალესტინა ებრაულ და არაბულ ნაწილებად დაეყო, რასაც არაბების მხრიდან დიდი წინააღმდეგობა და ებრაელთა დასახლებებზე იერიშის მიტანა მოჰყვა. იორდანიის მეფე [[აბდულა I (იორდანია)|აბდულა I]], რომელიც არაბული ლიგის წევრი იყო, ებრაელთა ლიდერებთან საიდუმლო ხელშეკრულება გააფორმა და მათ მხოლოდ პალესტინის მცირე ნაწილი მოსთხოვა. ომის დაწყების შემთხვევაში, მან პირობა დადო, რომ პატივს სცემდა ებრაული სახელმწიფოს საზღვრებს. 1948 წელს ებრაელებმა დამოუკიდებლობა გამოაცხადეს, რითაც შეიქმნა [[ისრაელი|ისრაელის რესპუბლიკა]], რომელსაც მეორე დღესვე მთელმა [[არაბული სამყარო|არაბულმა სამყარომ]] გამოუცხადა ომი. იორდანიის არმიამ მაშინვე მოახერხა, რომ დაეპყრო ისრაელში შემავალი მთელი არაბული ნაწილი. ამის შემდეგ იერუსალიმიც კი იორდანიას დარჩა, თუმცა საპასუხოდ ისრაელმა მოახდინა იორდანიის დასავლეთ პროვინციების ოკუპაცია. ამგვარ პირობებში 1949 წლის 3 მარტს იორდანიამ და ისრაელმა საზავო ხელშეკრულებას მოაწერეს ხელი, რომლის მიხედვითაც აღსდგა ძველი საზღვრები და ერთმანეთის ტერიტორიიდან ჯარები გაიყვანეს. 1951 წელს, მეფე თალალის ხანმოკლე მმართველობისას შემოიღეს ლიბერალური კონსტიტუცია, რითაც იორდანიაში კონსტიტუციური მონარქია დამყარდა. 1955 წლიდან იორდანია გაეროს წევრი გახდა. 1957 წლის გადატრიალების შემდეგ, მეფე [[ჰუსეინი (იორდანია)|ჰუსეინმა]] დაშალა პარლამენტი და [[აბსოლუტური მონარქია]] დაამყარა. იგი ასე 1992 წლამდე მართავდა, სანამ პოლიტიკური პარტიების არსებობის უფლება არ დაუშვა. 1967 წელს ისრაელმა [[იერუსალიმი|იერუსალიმის]] მეორე ნახევრის ოკუპირება მოახდინა, რის გამოც 200,000 პალესტინელი არაბი იორდანიაში გაიქცა. ამის საპასუხოდ, იორდანიის სამხედრო ძალები არაერთხელ შეიჭრა ისრაელის ტერიტორიაზე. ისრაელის ანგარიშსწორებამ და იორდანიის თავდასხმებმა შეარყია ქვეყნის სტაბილურობა. 1970 წელს პალესტინელმა პარტიზანებმა გაიტაცეს სამი ებრაული სამხედრო ვერტმფრენი და იორდანიაში გადავიდნენ. პარტიზანებსა და მთავრობას შორის სამდღიანი ბრძოლის შემდეგ, იორდანიის მეფემ თავისი ქვეყნიდან პალესტინელების გაძევება გადაწყვიტა, რადგან მისი აზრით ისინი სამეფოს სტაბილურობას უქმნიდნენ საფრთხეს. მომდევნო თვეებში პალესტინელი პარტიზანები დამარცხდნენ, რაც მათი იორდანიიდან გაძევებით დასრულდა. მათი ბოლო ბაზები 1971 წლის ივლისში განადგურდა. ბევრის აზრით, 1970-იან წლებში მიმდინარე [[პალესტინელები|პალესტინელების]] რეპრესიებმა გამოუთხარა ძირი ჰუსეინის მმართველობას. 1991 წლის ყურის ომის დროს, იორდანია იყო იმ ერთეულ ქვეყანათა რიცხვში, რომელთაც ერაყის მხარი დაიჭირა. 1989 წელს ჰუსეინმა აღადგინა [[კონსტიტუციური მონარქია]], რასაც ახალი საპარლამენტო არჩევნების ჩატარება მოჰყვა. 1992 წელს აღსდგა პოლიტიკური პარტიების შექმნის უფლება. არჩევნები საბოლოოდ მხოლოდ 1993 წელს ჩატარდა. 1994 წელს ისრაელთან სამშვიდობო ხელშეკრულებას მოეწერა ხელი. მეფე ჰუსეინი 1999 წელს გარდაიცვალა, რის შემდეგაც ტახტი მისმა ვაჟმა, მეფე [[აბდულა II]]-მ დაიკავა. ახალგაზრდა მეფე ცდილობს, რომ თავისი რეფორმებით მოახდინოს ქვეყნის მოდერნიზაცია და ნელ-ნელა ახორციელებს დემოკრატიულ ცვლილებებს. == ლიტერატურა == * Scheltema, H.G. (2008). Megalithic Jordan; an introduction and field guide. Amman, Jordan: The American Center of Oriental Research. ISBN 978-9957-8543-3-1 * M. W. Daly, Carl F. Petry (1998). The Cambridge history of Egypt. Cambridge University Press. p. 498. ISBN 9780521471374. * Eugene Rogan, Tariq Tell (1994). Village, Steppe and State: The Social Origins of Modern Jordan. British Academic Press. pp. 37, 47. ISBN 9781850438298. Retrieved 2016-06-08. * Beverley Milton-Edwards, Peter Hinchcliffe (2009-06-05). Jordan: A Hashemite Legacy. Routledge. p. 14. ISBN 9781134105465. Retrieved 2016-06-07. * Perdew Laura (2014-11-01). Understanding Jordan Today. Mitchell Lane Publishers, Inc. p. 17. ISBN 9781612286778. Retrieved 2016-04-09. * Pete W. Moore (2004-10-14). Doing Business in the Middle East: Politics and Economic Crisis in Jordan and Kuwait. Cambridge University Press. p. 58. ISBN 9781139456357. Retrieved 2016-06-04. * Raphael Patai (2015-12-08). Kingdom of Jordan. Princeton University Press. pp. 23, 32. ISBN 9781400877997. Retrieved 2016-06-08. * E. George H. Joffé (2002). Jordan in Transition. C. Hurst & Co. Publishers. pp. 212, 308. ISBN 9781850654889. Retrieved 15 October 2015. * Yoram Dinstein; Mala Tabory (1 September 1994). Israel Yearbook on Human Rights: 1993. Martinus Nijhoff Publishers. p. 41. ISBN 978-0-7923-2581-9. * Eugene L. Rogan, and Avi Shlaim, Cambridge University Press, 2001, ISBN 0-521-69934-7 [[კატეგორია:იორდანიის ისტორია]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] 2rxalyvaomofn7bu2pfk6baku86nvsj 14 464001 4828029 3839267 2025-07-07T17:47:02Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828029 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:კატასტროფები ისტორიული სახელმწიფოების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით| ]] 2vcrnd09un0x0riwl8aeljws4riwsxm 14 464254 4828037 3840339 2025-07-07T17:47:36Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828037 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით|იაპონია]] [[კატეგორია:კატასტროფები იაპონიაში]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები აზიაში ქვეყნის მიხედვით|იაპონია]] 4cviu85n5njsl7ixsbvylrxphm5jiyj 14 464556 4827772 3841961 2025-07-07T12:03:00Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827772 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:სამხედრო ოფიცრები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:რუსეთის იმპერიის სამხედრო პირები]] itonua97fakvrqsm1cqrgkkjycbtcku 10 466064 4827878 3853174 2025-07-07T17:17:43Z DerFuchs 6187 /* მართლზომიერი გამოყენების თარგები */ 4827878 wikitext text/x-wiki == მართლზომიერი გამოყენების თარგები == {| class="wide" cellpadding=2 cellspacing=0 width="100%" |- ! width="35%" style="background:#f4f0f0;" | სახელწოდება ! width="50%" style="background:#f4f0f0;" | გამოყენება |- | '''{{თ|არათავისუფალი ფაილი}}'''<br /><small><nowiki>{{არათავისუფალი ფაილი}}</nowiki> </small> | ზოგადად არათავისუფალი ლიცენზიის ფაილებისთვის. |- | '''{{თ|არათავისუფალი ფაილი/პოსტერი}}'''<br /><small><nowiki>{{არათავისუფალი ფაილი/პოსტერი}}</nowiki></small> | კინოფილმის, ღონისძიების და მისთ. ილუსტრაციისთვის ან პოსტერის შიგთავსისა და მისი მხატვრული ღირებულების კრიტიკული ანალიზისთვის. |- | '''{{თ|არათავისუფალი ფაილი/კადრი ფილმიდან}} '''<br /><small><nowiki>{{არათავისუფალი ფაილი/კადრი ფილმიდან}}</nowiki></small> | თვით ფილმის ან მისი შემქმნელი/მწარმოებელის შესახებ სტატიაში. |- | '''{{თ|არათავისუფალი ფაილი/გარდაცვლილი პიროვნება}}'''<br /><small><nowiki>{{არათავისუფალი ფაილი/გარდაცვლილი პიროვნება}}</nowiki></small> | გარდაცვლილი პიროვნების შესახებ სტატიის ილუსტრირებისთვის, თუ არ არსებობს ალტერნატიული თავისუფალი ფაილი. |- | '''{{თ|არათავისუფალი ფაილი/ალბომის გარეკანი}}'''<br /><small><nowiki>{{არათავისუფალი ფაილი/ალბომის გარეკანი}}</nowiki></small> | თვით ალბომის ან მისი ავტორის შესახებ სტატიაში. |- | '''{{თ|არათავისუფალი ფაილი/წიგნის გარეკანი}}'''<br /><small><nowiki>{{არათავისუფალი ფაილი/წიგნის გარეკანი}}</nowiki></small> | თავად წიგნის ან მისი ავტორის შესახებ სტატიაში. |- | '''{{თ|არათავისუფალი ფაილი/კომიქსის სურათი}}'''<br /><small><nowiki>{{არათავისუფალი ფაილი/კომიქსის სურათი}}</nowiki></small> | თვით კომიქსის ან მისი ავტორის<br /> კომიქსების პერიოდული გამოცემის ან<br /> კომიქსის პერსონაჟის შესახებ სტატიაში |- | '''{{თ|არათავისუფალი ფაილი/ლოგო}}'''<br /><small><nowiki>{{არათავისუფალი ფაილი/ლოგო}}</nowiki></small> | სტატიასა ან მოცემულ საკითხზე პუბლიკაციის ილუსტრაციისთვის,<br /> პუბლიკაციის სახელით გამოჩენით ან თავად სურათზე ან მინიშნებით სურათის აღწერაში ზემოთ, |- | '''{{თ|არათავისუფალი ფაილი/უნი}}'''<br /><small><nowiki>{{არათავისუფალი ფაილი/უნი}}</nowiki></small> | სტატიასა ან მოცემულ საკითხზე პუბლიკაციის ილუსტრაციისთვის,<br /> პუბლიკაციის სახელით გამოჩენით ან თავად სურათზე ან მინიშნებით სურათის აღწერაში ზემოთ, |- | '''{{თ|არათავისუფალი ფაილი/ჰერალდიკა}}'''<br /><small><nowiki>{{არათავისუფალი ფაილი/ჰერალდიკა}}</nowiki></small> | სურათზე გამოსახულია ბეჭედი, ემბლემა, გერბი ან სხვა ჰერალდიკა. |- |} agyp3c6bxpgfc606zy6c6p6kh44z5h5 0 468557 4828006 4442910 2025-07-07T17:43:39Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828006 wikitext text/x-wiki [[File:Europa 1519.jpg|thumb|right|300px|ალჟირი 1519 წლის რუკაზე.]] '''ალჟირის ისტორია''' — იწყება [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ნაყოფიერ სანაპიროს დაბლობზე, რომელსაც ხშირად უწოდებენ [[მაღრიბი|მაღრობს]]. უწინ ჩრდილოეთ აფრიკა სატრანზიტო რეგიონს წარმოადგენდა, იმ ადამიანებისთვის, ვინც ევროპიდან ახლო აღოსავლეთისკენ მიდიოდნენ, ამრიგად, ამ რეგიონის მცხოვრებლებზე გავლენას ახდენდნენ სხვა ქვეყნიდან ჩამოსული ადამიანები, მათ შორის [[კართაგენი|კართაგენელები]], [[რომაელები]] და [[ვანდალები]]. ახ.წ. VIII საუკუნის დასაწყისში რეგიონი დაიპყრეს [[მუსლიმები|მუსლიმებმა]], მაგრამ 740 წელს, [[ბერბერთა აჯანყება|ბერბერთა აჯანყების]] შემდეგ, მათ ტერიტორიები დატოვეს. ოსმალეთის მმართველობის პერიოდში ალჟირი იყო მონათა ვაჭრობის ცენტრი, რამაც მრავალი საზღვაო კონფლიქტი გამოიწვია. ქვეყნის უახლეს ისტორიაში ბოლო მნიშვნელოვანი მოვლენები იყო ალჟირის ომი და ალჟირის სამოქალაქო ომი. ==პრეისტორია== ალჟირის ტერიტორიაზე ადრეული ადამიანის არსებობა დამტკიცებულია. 1992 წელს აინ-ანეჩში აღმოაჩინეს 1,8 მილიონი წლის წინანდელი ქვის ხელსაწყოები.<ref>{{cite web |url=http://www.gi.ulpgc.es/tarha/Ain_Hanech.pdf |title=The Site of Ain Hanech Revisited: New Investigations at this Lower Pleistocene Site in Northern Algeria |format=PDF |website=Gi,ulpgc.es |date= |accessdate=2017-06-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130510140017/http://www.gi.ulpgc.es/tarha/Ain_Hanech.pdf |archive-date=2013-05-10 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130510140017/http://www.gi.ulpgc.es/tarha/Ain_Hanech.pdf |archivedate=2013-05-10 }}</ref> 1954 წელს, არამბურგსა და ტერნეფინში, აღმოაჩინეს სამარხები, სადაც იყო [[ჰომო ერექტუსი|ჰომო ერექტუსის]] ძვლები, რომლებიც დაახლოებით 700 000 წლით თარიღდება. [[ნეოლითის ხანა|ნეოლითური]] ცივილიზაცია განვითარდა საჰარანში და ხმელთაშუა მაღრიბში ძვ.წ 6 000-2 000 წლებში. ცივილიზაციის არსებობაზე ასევე მიუთითებს, სამხრეთ ალჟირის ტერიტორიაზე არსებულ გამოქვაბულებში გამოსახული უამრავი უძველესი მოხატულობა. ჩრდილოეთ აფრიკის ხალხთა უმრავლესობა საბოლოოდ გაერთიანდა და გადაიქცა მკვიდრ მოსახლეობად. ამ ტერიტორიებზე მცხოვრებ ბერბერებს არ ჰქონდათ დამწერლობა, შესაბამისად, ისტორიულ წყაროებში ხშირად არ იყვნენ მოხსენიებულნი. ძველი წელთაღრიცხვით 4 000 წლიდან, ჩრდილოეთ აფრიკის მკვიდრმა ხალხმა დიდი წინააღმდეგობა გაუწია [[ფინიკიელები|ფინიკიელთა]], რომაელთა, ვანდალთა, ბიზანტიელთა, თურქთა და ფრანგთა დამპყრობლებს, მაგრამ მათ მიიღეს ისლამი მე-7-მე-9 საუკუნეებში, ამიტომაც დღესდღეობით ქვეყნის მოსახლეობის უმეტესობა [[არაბული ენა|არაბულ ენაზე]] საუბრობს. ==კართაგენი== [[File:GM Massinissa.png|thumbnail|200px|[[მასინისა]]]] ფინიკიელი ვაჭრები ჩრდილოეთ აფრიკის სანაპიროებზე ძვ.წ. 900 წლამდე ჩავიდნენ და დაარსეს [[კართაგენი]] (ახლანდელი [[ტუნისი|ტუნისის]] ტერიტორია). ამ პერიოდში ბერბერებს განვითარებული ჰქონდათ სოფლის მეურნეობა, წარმოება და ვაჭრობა. კართაგენსა და ბერბერებს შორის მიმდინარეობდა ვაჭრობა, მაგრამ ტერიტორიულმა გაფართოებამ გამოიწვია ბერბერთა დამონება ან იძულებით სამხედრო სამსახურში ჩაბმა. [[პუნიკური ომები|მესამე პუნიკურ ომში]] კართაგენის დამარცხების შემდეგ, ძვ.წ 146 წელს, ქალაქი საბოლოოდ დაეცა. კართაგენელთა ძალაუფლების დასუსტების შედეგად, ბერბერთა ლიდერების გავლენა კიდევ უფრო გაიზარდა. ძველი წელთაღრიცხვით II საუკუნისთვის, წარმოიშვა რამდენიმე ბერბერთა სამეფო. ამის შემდეგ მეფე [[მასინისა|მასინისამ]] მოახერხა ნუმიდიის გაერთიანება და თავისი მმართველობის ქვეშ მოქცევა.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=7oIJeNasSw8C&pg=PA109|title=Histoire de l'émigration kabyle en France au XXe siécle: réalités ... - Karina Slimani-Direche - Google Livres |publisher=|date= |accessdate=2012-12-25}}</ref><ref name="ReferenceB">Les cultures du Maghreb De Maria Angels Roque, Paul Balta, Mohammed Arkoun</ref><ref>Dialogues d'histoire ancienne De Université de Besançon, Centre de recherches d'histoire ancienne</ref> ==რომის იმპერია== მადგაცენი იყო ნუმიდიელთა დამოუკიდებელი სამეფოების მეფე<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=q44cAAAAMAAJ&q=madghis&dq=madghis&pgis=1 |title=Le passé de l'Afrique du Nord: les siècles obscurs -émile Félix Gautier - Google Livres |publisher=|date=2006-10-26 |accessdate=2012-12-25}}</ref>, ძვ. წ.12-დან 3 -წლამდე. ალჟირის დაარსებამდე ტერიტორია დომინიკის რეპულიკისა და ესპანეთის მოქალაქეებით იყო დასახლებული, რომლებიც აქ ნავთობის მოსაპოვებლად მუშაობდნენ. მათ ჩრდილოეთ აფრიკელი ხალხის კოლონიზირება მოახდინეს. ქრისტიანობა აქ გავრცელდა II საუკუნეში. მე -4 საუკუნის ბოლოსთვის დასახლებული ადგილები ქრისტიანული გახდა და ზოგერთი ბერბერული ტომი მასობრივად გარდაიქმნა. [[დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემა|დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემის]] შემდეგ, ალჟირი დაექვემდებარა ვანდალურ სამეფოს. მოგვიანებით, [[აღმოსავლეთ რომის იმპერია|აღმოსავლეთ რომის იმპერიამ]] (ასევე ცნობილი როგორც ბიზანტიის იმპერია) ალჟირი წაართვა ვანდალებს. ==შუა საუკუნეები== VIII საუკუნიდან ჩრდილოეთ აფრიკის მაღრიბი არაბებმა დაიპყრეს და დაიწყო კოლონიზაცია. [[არაბეთის ნახევარკუნძული|არაბეთის ნახევარკუნძულიდან]] არაბი მიგრანტების მასობრივმა შემოსევებმა აღმოსავლეთ ტერიტორიებზე მათი ადათ-წესების გავრცელება გამოიწვია. ისლამისა და არაბული ენის დანერგვამ დიდი გავლენა მოახდინა ჩრდილოეთ აფრიკაზე. ახალი რელიგიისა და ენის შემოტანამ ცვლილებები გამოიწვია სოციალურ და ეკონომიკურ ურთიერთობებში, რითაც კავშირები დამყარდა არაბულ სამყაროსთან. ===შუა საუკუნეების ისლამური ალჟირი=== [[File:Hafsids Bougie Algeria 1249 1276 ornemental Kufic.JPG|thumb|[[ჰაფსიდები|ჰაფსიდური]] მონეტა, 1249–1276 წლები.]] მეორე არაბულმა სამხედრო ექსპედიციამ მაღრიბში, 642-669 წლებში, რეგიონში ისლამის გავრცელება გამოიწვია. ომაიანები ([[ომაიანთა სახალიფო|ომაიანთა სახალიფოს]] დინასტია, რომელიც ქვეყანას მართავდა 661–750 წლებში) მიხვდნენ, რომ [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვვაზე]] დომინირებითვის ყველაზე სტრატეგიული ადგილი მათთვის ჩრდილოეთ აფრიკა იყო. 711 წლისთვის ბერბერებს უკვე ჰქონდათ ისლამი მიღებული, შემდგომში კი ისინი ომაიანებს დაეხმარნენ მთელი ჩრდილოეთ აფრიკის დაპყრობაში. 750 წელს აბასიანებმა ბოლო მოუღეს ომაიანთა ბატონობას, ხოლო აფრიკაში აქამდე დაპყრობილი ტერიტორიის ნაწილი დაკარგეს. ამის შემდეგ, ადგილობრივი დინასტია ფაქტობრივად განაგებდა ცენტრალური მაღრიბის უმეტეს ნაწილს თიარეთიდან, ალჟირის სამხრეთ-დასავლეთით. შემდგომში [[ფატიმიდები|ფატიმიდების]] მთავარი ინტერესის საგანი, ძირითადად, ეგვიპტედა ისლამური მიწები იყო. ფატიმიდებმა ალჟირის უმეტესი ნაწილი დატოვეს 972–1148 წლებში. ბერბერთა დინასტია, რომელიც თავიდან ალჟირში ადგილობრივ მთავარ ძალას წარმოადგენდა, ჯერ კიდევ ომში იყო ჩაბმული.<ref>Ibn Khaldun, History of Berber, party Zenata and Sanhadja</ref> ამ პერიოდში გახშირებული იყო კონფლიქტი, პოლიტიკური არასტაბილურობა და ეკონომიკური დაცემა. ეგვიპტიდან არაბი ბედუინების დიდი შემოტევების შემდეგ, რომელიც მე-11 საუკუნის პირველ ნახევარში დაიწყო, ნელ-ნელა ბერბერების არაბიზაცია გამოიწვია. ==ოსმალეთის მმართველობა== 300 წლის განმავლობაში ალჟირი [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] მმართველობის ქვეშ იყო. ამ დროს ალჟირში ოფიციალური ენა იყო თურქული, ხოლო არაბები და ბერბერები ვერ იკავებდნენ რაიმე სამთავრობო თანამდებობას. ალჟირს პრობლემები შეექმნა [[ესპანეთი|ესპანეთთან]], [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდთან]], [[პრუსია|პრუსიასთან]], [[დანია|დანიასთან]], [[რუსეთი|რუსეთთან]] და [[ნეაპოლი|ნეაპოლთან]], ვინაიდან ალჟირისა და მის მიმდებარე ტერიტორიებს უწოდებდნენ ბარბაროსულ ქვეყნებს, რადგანაც ისინი პასუხისმგებელნი იყვნენ ხმელთაშუა ზღვაში მეკობრეობასა და ასევე ქრისტიანების დამონებაზე. ==საფრანგეთის მმართველობა== [[ფაილი:French Algeria evolution 1830-1962 map-fr.svg|thumb|right|250px|ალჟირის დაპყრობის ქრონოლოგიური რუკა. (1830-1956)]] ჩრდილოეთ აფრიკის საზღვრები შეიცვალა სხვადასხვა დაპყრობების დროს. თანამედროვე ალჟირის საზღვრები შექმნეს ფრანგებმა, რომლებმაც კოლონიზაცია 1830 წელს დაიწყეს (საფრანგეთის შემოჭრა დაიწყო 5 ივლისს). საფრანგეთი აკონტროლებდა მთელ ქვეყანას, მაგრამ სოფლებში მცხოვრები მუსლიმი და ძველი ტრაციციების მიმდევარი მოსახლეობა დაშორდა ევროპულ საზოგადოებას, რომელიც ფრანგებმა ალჟირის კონკრეტულ რეგიონებში შექმნეს . ალჟირში საფრანგეთის კონსულის შეურაცხყოფის გამო, 1827 წელს, საფრანგეთმა ალჟირი სამი წლის განმავლობაში დაბლოკა. 1830 წელს კი შეიჭრა და დაიპყრო ალჟირის სანაპირო ზონები, ეს დიპლომატიური ინციდენტი იყო „[[casus belli]]“-ს სახის. კოლონია თანდათანობით იზრდებოდა და სამხრეთისკენ მიიწევდა. ევროპულ დაპყრობებს ალჟირელები მალევე დაუპირისპირდნენ, ამ აჯანყებას ხელმძღვანელობდა [[აბდ ალ-კადირი]]. 1848 წლისთვის ჩრდილოეთ ალჟირის თითქმის მთელი ნაწილი საფრანგეთის კონტროლის ქვეშ იყო მოქცეული და მეორე რესპუბლიკის ახალმა მთავრობამ ოკუპირებული მიწები საფრანგეთის განუყოფელ ნაწილად გამოაცხადა. კოლონიზაციის პერიოდში საფრანგეთის მხრიდან 15 000 ადამიანი დაიღუპა,<ref name="Victimario">[http://remilitari.com/guias/victimario6.htm ''Victimario Histórico Militar'']</ref><ref name="Necrometrics">[http://necrometrics.com/wars19c.htm#Algeria1830 ''French Conquest of Algeria (1829-47)'']</ref> ხოლო ალჟირის მხრიდან დაახლოებით 285 000.<ref name="Victimario"/><ref name="Necrometrics"/> ==დამოუკიდებელი ალჟირი== [[File:Algerian Economy 1972.ogv|thumb|ფილმი ალჟირის ეკონომიკის შესახებ, 1972 წელი.]] ალჟირში რეფერენდუმი 1962 წლის 1 ივნისს ჩატარდა, ხოლო საფრანგეთმა ალჟირი დამოუკიდებ ქვეყანად 1963 წლის 3 ივლისს გამოაცხადა. დამოუკიდებლობისთვის ომმა და მას მოყოლილმა შედეგებმა მკვეთრად დაასუსტა ალჟირის საზოგადოება და ეკონომიკა. დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ქვეყანამ დაკარგა ინჟინრები, მასწავლებლები, ექიმები და გამოცდილი მუშაკები. უსახლკაროთა და დევნილთა რიცხვი ასობით ათასი იყო. გავრცელებული დაავადებებით ბერვრი დაინფიცირდა, ხოლო მუშათა ძალის დაახლოებით 70 პროცენტი უმუშევარი იყო.<ref>Ruedy, John. ''Modern Algeria: The Origins and Development of a Nation'' (2nd ed. 2005)</ref> ჯარმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა აჰმედ ბენ ბელას, ალჟირის პირველი პრეზიდენტის, ადმინისტრაციაში. მას შემდეგ, რაც ბენ ბელამ მოიპოვა მაღალი თანამდებობა, მან აღნიშნა არმიის წვლილის მნიშვნელობა ყვეყნისთვის, ამის შემდგომ მან დანიშნა მინისტრები, მათ შრის თავდაცვის მინისტრი ჰოუარ ბოუმედინი.<ref>Willis, M. Politics and Power in the Maghreb : Algeria, Tunisia and Morocco from Independence to the Arab Spring. New York: Oxford University Press.</ref> ამ პიროვნებებმა ძირითადი როლი ითამაშეს ქვეყნის უსაფრთხოებისა და საგარეო პოლიტიკის გატარებაში. სამხედრო გადატრიალების შემდგომ პრეზიდენტი ბენ ბელა ჩამოაგდეს, ხოლო მისი ადგილი ჰოუარ ბოუმედინმა დაიკავა. გადატრიალებამ სწრაფად და უსისხლოდ ჩაიარა. ახალმა პრეზიდენტმა ისლამი გამოიყენა საკუთარი ძალაუფლების გასაძლიერებლად.<ref>Willis, M. (1996). The Islamist Challenge in Algeria: A Political history. Reading, UK: Ithaca Press</ref> ==ლიტერატურა== * Ageron, Charles Robert, and Michael Brett. ''Modern Algeria: A History from 1830 to the Present'' (1992) * Derradji, Abder-Rahmane. ''The Algerian Guerrilla Campaign, Strategy & Tactics'' (The Edwin Mellen Press, 1997). * Derradji, Abder-Rahmane. ''A Concise History of Political Violence in Algeria: Brothers in Faith Enemies in Arms'' (2 vol. The Edwin Mellen Press, 2002), * Horne, Alistair. ''A Savage War of Peace: Algeria 1954-1962'' (2006) *{{Cite book| publisher = Fernwood Pub. ; Zed Books| isbn = 9781552662564| last = Le Sueur| first = James D.| title = Algeria since 1989: between terror and democracy| url = https://archive.org/details/algeriasince19890000lesu| location = Halifax [N.S.] : London ; New York| series = Global history of the present| year = 2010}} * Sessions, Jennifer E. ''By Sword and Plow: France and the Conquest of Algeria'' (Cornell University Press; 2011) 352 pages *{{Cite book| publisher = Cornell University Press| isbn = 9780801489167| last = Stora| first = Benjamin| title = Algeria, 1830-2000 : a short history| location = Ithaca| year = 2004}} *Amy McKenna (Hrsg.): The History of Northern Africa. The Rosen Publishing Group, New York 2010, ISBN 978-1-61530-397-7. *Harry H. Johnston: A History of the Colonization of Africa by Alien Races. Cambridge University Press, Cambridge 2011, ISBN 978-0-521-23128-2. *James McDougall: A History of Algeria. Cambridge University Press, Cambridge 2017, ISBN 978-0-521-61730-7. *Corisande Fenwick: Archaeology and the Search for Authenticity. Colonialist, Nationalist, and Berberist Visions of an Algerian Past. In: Corisande *Fenwick, Meredith Wiggins, Dave Wythe (Hrsg.): TRAC 2007. Proceedings of the Annual Theoretical Roman Archaeology Conference. Oxbow Press, Oxford 2008, S. 75–86, doi:10.16995/TRAC2007 75 88. *Isabelle C. Winder: Looking for problems: A systems approach to hominin palaeocommunities from Plio-Pleistocene Africa. In: International Journal of Osteoarchaeology 22, 2012, S. 460–493, doi:10.1002/oa.1219. Kenneth W. Russell: After Eden: The Behavioral Ecology of Early Food Production in the Near East and North Africa. British Archaeological Reports, Oxford 1988. *Jörg W. Hansen: Art rupestre dans les tassilis de l’ouest et du sud algérien. Paris 1975, 2009. Slimane Hachi: Les cultures de l’homme de Mechta-Afalou. Le gisement d’Afalou Bou Rhummel, massif des Babors, Algérie: les niveaux supérieurs, 13.000–11.000 B.P. CRAPE, Algier 2003. *Louise T. Humphrey, Emmy Bocaege: Tooth Evulsion in the Maghreb: chronological and geographical patterns. In: African Archaeological Review 25, 2008, S. 109–123. *Mary Jackes, David Lubell: Early and middle holocene environmental and Capsian cultural change: evidence from the Télidjène Basin, eastern Algeria. In: African Archaeological Review 25, 2008, S. 41–55. *Claire Manen, Grégor Marchand, Antonio Faustino: Le Néolithique ancien de la péninsule ibérique: vers un nouvelle evaluation du mirage africain? In: J. Evin (Hrsg.): XXVIe Congrès Préhistorique de France, Paris 2007, S. 133–151. Katherine E. Hoffman, Susan Gilson Miller: Berbers and Others. Beyond Tribe and Nation in the Maghrib. Indiana University Press, 2010, ISBN 978-0-253-22200-8. *Heinz Günter Horn, Christoph B. Rüger: Die Numider. Reiter und Könige nördlich der Sahara, Ausstellungskatalog Rheinisches Landesmuseum Bonn, Rheinland, Köln 1979. *Soubila Merzoug: Faunal remains from Medjez II (epipalaeolithic, Algeria): Evidence of ostrich consumption and interpretation of Capsian subsistence behaviors. In: Hélène Jousse, Joséphine Lesur (Hrsg.): People and Animals in Holocene Africa. Recent advances in archaeozoology. Africa Magna Verlag, 2011, S. 123–131. *Noura Rahmani, Jacques Tixier: Le Capsien typique et le Capsien supérieur. Évolution ou contemporanéité: les données technologiques. Archaeopress, 2003. *Henri Lhote: Les gravures rupestres de l’Oued Djerat (Tassili-n-Ajjer), Mémoires du Centre de Recherches Anthropologiques, Préhistoriques et Ethnographiques. SNED, Algier 1976. *Dexter Hoyos: A Companion to the Punic Wars. John Wiley & Sons, Oxford u. a. 2011, ISBN 978-1-4051-7600-2. *Elizabeth Fentress: Rommanizing the Berbers. In: Past & Present, 190, 2006, S. 3–33. *Helmut Castritius: Die Vandalen. Etappen einer Spurensuche. Kohlhammer-Urban, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-17-018870-9, ab S. 76. *Leslie Dossey: Peasant and Empire in Christian North Africa. University of California Press, Berkeley–Los Angeles–London 2010. ISBN 978-0-520-25439-8 *Charles-André Julien: Histoire de l’Afrique du Nord: Tunisie, Algérie, Maroc des origines à la conquête arabe (647 ap. J.-C.), Payot, Paris 1961. *Walter Emil Kaegi: Muslim Expansion and Byzantine Collapse in North Africa. Cambridge University Press, Cambridge u. a. 2010. ISBN 978-0-521-19677-2 *Dennis P. Kehoe: The Economics of Agriculture on Roman Imperial Estates in North Africa, Habil., Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1988. ISBN 978-3-525-25188-1 *Anna Leone: Changing Townscapes in North Africa from late Antiquity to the Arab Conquest. Edipuglia, Bari 2007. ISBN 978-88-7228-498-8 *E. Lennox Manton: Roman North Africa. Trafalgar Square, London 1988, ISBN 978-1-85264-007-1 *Georges Tirologos (Hrsg.): L’Afrique du Nord antique. Cultures et paysages, Colloque de Nantes – mai 1996, Presses Univ. Franche-Comté, 1999. ISBN 978-2-913322-47-9 *Christian Witschel: Zur Situation im römischen Africa während des 3. Jahrhunderts. In: Klaus-Peter Johne, Thomas Gerhardt, Udo Hartmann (Hrsg.): Deleto paene imperio Romano. Transformationsprozesse des Römischen Reiches im 3. Jahrhundert und ihre Rezeption in der Neuzeit. Steiner, Stuttgart 2006, ISBN 978-3-515-08941-8, S. 145–221. *Jan C. Jansen: Erobern und Erinnern. Symbolpolitik, öffentlicher Raum und französischer Kolonialismus in Algerien, 1830–1950. De Gruyter Oldenbourg, Berlin 2013, ISBN 978-3-486-72361-8. *Bernhard Schmid: Das koloniale Algerien. Unrast, Münster 2006, ISBN 3-89771-027-7. *Yves Maxime Danan: La vie politique à Alger de 1940 à 1944. L.G.D.J., Paris 1963. *Diego de Haedo: Histoire des rois d’Alger. Topographia e Historia general de Argel. Valladolid, 1612, Traduction d’H.D. de Grammont, Bouchène, Paris 1998. *Fabian Klose: Menschenrechte im Schatten kolonialer Gewalt. Die Dekolonisierungskriege in Kenia und Algerien 1945–1962. Oldenbourg Wissenschaftsverlag, München 2009, ISBN 978-3-486-58884-2 (Veröffentlichungen des Deutschen Historischen Instituts London 66).<ref> Vgl. Lasse Heerten:[http://hsozkult.geschichte.hu-berlin.de/rezensionen/2010-1-210 Rezension zu: Klose, Fabian: Menschenrechte im Schatten kolonialer Gewalt. Die Dekolonisierungskriege in Kenia und Algerien 1945–1962. München 2009]. In: H-Soz-u-Kult, 18. März 2010.</ref> *Pierre Denis: L’Armée française au Sahara. De Bonaparte à 1990. l’Harmattan, Paris 1991. *Jean-Louis Gérard: Dictionnaire historique et biographique de la guerre d’Algérie. Éditions Jean Curtuchet, 2001. *Kurt Hochstuhl: Die badische Auswanderung nach Algerien. Kohlhammer 2007. ==რესურსები ინტერნეტში== * {{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/dztoc.html |title=Algeria : Country Studies - Federal Research Division, Library of Congress |publisher=Lcweb2.loc.gov |accessdate=2012-12-25 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130115052428/http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/dztoc.html |archivedate=2013-01-15 }} * {{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/8005.htm#history |title=Algeria |publisher=State.gov |date=2012-08-17|accessdate=2012-12-25}} * {{cite web|author=moon |url=http://www.algeria-watch.de/francais.htm |title=Algeria-Watch: Informations sur la situation des droits humains en Algérie |publisher=Algeria-watch.de |date= |accessdate=2012-12-25}} * {{cite web|url=http://www.rulers.org/rula1.html#algeria |title=Countries Ab-Am |publisher=Rulers.org |date= |accessdate=2012-12-25}} List of rulers for Algeria * [http://www.wdl.org/en/item/8772/ Disembarking from a Ship, Algiers, Algeria.] * [http://www.britannica.com/place/Algeria Algeria | Facts, History, & Geography | Britannica.] * [http://www.britannica.com/topic/history-of-Algeria History of Algeria | Britannica.] * [http://www.historyworld.net/wrldhis/plaintexthistories.asp?historyid=ac92 HISTORY OF ALGERIA ] * [http://education.stateuniversity.com/pages/19/Algeria-HISTORY-BACKGROUND.html Algeria. History & Background.] * [http://www.lonelyplanet.com/algeria/background/history/a/nar/2f41c26a-fdbc-43e0-88f5-b0b2116eec20/355065 History.] * [http://www.infoplease.com/world/countries/algeria History of Algeria] * [http://www.cambridge.org/core/books/history-of-algeria/418AD49FDD701AB08A1D77E83423AB11 A History of Algeria.] * [http://www.lonelyplanet.com/algeria/history History.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201112024110/https://www.lonelyplanet.com/algeria/history |date=2020-11-12 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ალჟირი]] [[კატეგორია:ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ალჟირელები]] [[კატეგორია:აფრიკის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ფილმები]] [[კატეგორია:ფრანგულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია პერიოდების მიხედვით]] [[კატეგორია:ქვეყნების ისტორია პერიოდების მიხედვით]] efy50kfa7mw0pio48iqc9gjvefed28j 4828007 4828006 2025-07-07T17:43:53Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ალჟირი]]; დაემატა [[კატეგორია:ალჟირის ისტორია]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828007 wikitext text/x-wiki [[File:Europa 1519.jpg|thumb|right|300px|ალჟირი 1519 წლის რუკაზე.]] '''ალჟირის ისტორია''' — იწყება [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ნაყოფიერ სანაპიროს დაბლობზე, რომელსაც ხშირად უწოდებენ [[მაღრიბი|მაღრობს]]. უწინ ჩრდილოეთ აფრიკა სატრანზიტო რეგიონს წარმოადგენდა, იმ ადამიანებისთვის, ვინც ევროპიდან ახლო აღოსავლეთისკენ მიდიოდნენ, ამრიგად, ამ რეგიონის მცხოვრებლებზე გავლენას ახდენდნენ სხვა ქვეყნიდან ჩამოსული ადამიანები, მათ შორის [[კართაგენი|კართაგენელები]], [[რომაელები]] და [[ვანდალები]]. ახ.წ. VIII საუკუნის დასაწყისში რეგიონი დაიპყრეს [[მუსლიმები|მუსლიმებმა]], მაგრამ 740 წელს, [[ბერბერთა აჯანყება|ბერბერთა აჯანყების]] შემდეგ, მათ ტერიტორიები დატოვეს. ოსმალეთის მმართველობის პერიოდში ალჟირი იყო მონათა ვაჭრობის ცენტრი, რამაც მრავალი საზღვაო კონფლიქტი გამოიწვია. ქვეყნის უახლეს ისტორიაში ბოლო მნიშვნელოვანი მოვლენები იყო ალჟირის ომი და ალჟირის სამოქალაქო ომი. ==პრეისტორია== ალჟირის ტერიტორიაზე ადრეული ადამიანის არსებობა დამტკიცებულია. 1992 წელს აინ-ანეჩში აღმოაჩინეს 1,8 მილიონი წლის წინანდელი ქვის ხელსაწყოები.<ref>{{cite web |url=http://www.gi.ulpgc.es/tarha/Ain_Hanech.pdf |title=The Site of Ain Hanech Revisited: New Investigations at this Lower Pleistocene Site in Northern Algeria |format=PDF |website=Gi,ulpgc.es |date= |accessdate=2017-06-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130510140017/http://www.gi.ulpgc.es/tarha/Ain_Hanech.pdf |archive-date=2013-05-10 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130510140017/http://www.gi.ulpgc.es/tarha/Ain_Hanech.pdf |archivedate=2013-05-10 }}</ref> 1954 წელს, არამბურგსა და ტერნეფინში, აღმოაჩინეს სამარხები, სადაც იყო [[ჰომო ერექტუსი|ჰომო ერექტუსის]] ძვლები, რომლებიც დაახლოებით 700 000 წლით თარიღდება. [[ნეოლითის ხანა|ნეოლითური]] ცივილიზაცია განვითარდა საჰარანში და ხმელთაშუა მაღრიბში ძვ.წ 6 000-2 000 წლებში. ცივილიზაციის არსებობაზე ასევე მიუთითებს, სამხრეთ ალჟირის ტერიტორიაზე არსებულ გამოქვაბულებში გამოსახული უამრავი უძველესი მოხატულობა. ჩრდილოეთ აფრიკის ხალხთა უმრავლესობა საბოლოოდ გაერთიანდა და გადაიქცა მკვიდრ მოსახლეობად. ამ ტერიტორიებზე მცხოვრებ ბერბერებს არ ჰქონდათ დამწერლობა, შესაბამისად, ისტორიულ წყაროებში ხშირად არ იყვნენ მოხსენიებულნი. ძველი წელთაღრიცხვით 4 000 წლიდან, ჩრდილოეთ აფრიკის მკვიდრმა ხალხმა დიდი წინააღმდეგობა გაუწია [[ფინიკიელები|ფინიკიელთა]], რომაელთა, ვანდალთა, ბიზანტიელთა, თურქთა და ფრანგთა დამპყრობლებს, მაგრამ მათ მიიღეს ისლამი მე-7-მე-9 საუკუნეებში, ამიტომაც დღესდღეობით ქვეყნის მოსახლეობის უმეტესობა [[არაბული ენა|არაბულ ენაზე]] საუბრობს. ==კართაგენი== [[File:GM Massinissa.png|thumbnail|200px|[[მასინისა]]]] ფინიკიელი ვაჭრები ჩრდილოეთ აფრიკის სანაპიროებზე ძვ.წ. 900 წლამდე ჩავიდნენ და დაარსეს [[კართაგენი]] (ახლანდელი [[ტუნისი|ტუნისის]] ტერიტორია). ამ პერიოდში ბერბერებს განვითარებული ჰქონდათ სოფლის მეურნეობა, წარმოება და ვაჭრობა. კართაგენსა და ბერბერებს შორის მიმდინარეობდა ვაჭრობა, მაგრამ ტერიტორიულმა გაფართოებამ გამოიწვია ბერბერთა დამონება ან იძულებით სამხედრო სამსახურში ჩაბმა. [[პუნიკური ომები|მესამე პუნიკურ ომში]] კართაგენის დამარცხების შემდეგ, ძვ.წ 146 წელს, ქალაქი საბოლოოდ დაეცა. კართაგენელთა ძალაუფლების დასუსტების შედეგად, ბერბერთა ლიდერების გავლენა კიდევ უფრო გაიზარდა. ძველი წელთაღრიცხვით II საუკუნისთვის, წარმოიშვა რამდენიმე ბერბერთა სამეფო. ამის შემდეგ მეფე [[მასინისა|მასინისამ]] მოახერხა ნუმიდიის გაერთიანება და თავისი მმართველობის ქვეშ მოქცევა.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=7oIJeNasSw8C&pg=PA109|title=Histoire de l'émigration kabyle en France au XXe siécle: réalités ... - Karina Slimani-Direche - Google Livres |publisher=|date= |accessdate=2012-12-25}}</ref><ref name="ReferenceB">Les cultures du Maghreb De Maria Angels Roque, Paul Balta, Mohammed Arkoun</ref><ref>Dialogues d'histoire ancienne De Université de Besançon, Centre de recherches d'histoire ancienne</ref> ==რომის იმპერია== მადგაცენი იყო ნუმიდიელთა დამოუკიდებელი სამეფოების მეფე<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=q44cAAAAMAAJ&q=madghis&dq=madghis&pgis=1 |title=Le passé de l'Afrique du Nord: les siècles obscurs -émile Félix Gautier - Google Livres |publisher=|date=2006-10-26 |accessdate=2012-12-25}}</ref>, ძვ. წ.12-დან 3 -წლამდე. ალჟირის დაარსებამდე ტერიტორია დომინიკის რეპულიკისა და ესპანეთის მოქალაქეებით იყო დასახლებული, რომლებიც აქ ნავთობის მოსაპოვებლად მუშაობდნენ. მათ ჩრდილოეთ აფრიკელი ხალხის კოლონიზირება მოახდინეს. ქრისტიანობა აქ გავრცელდა II საუკუნეში. მე -4 საუკუნის ბოლოსთვის დასახლებული ადგილები ქრისტიანული გახდა და ზოგერთი ბერბერული ტომი მასობრივად გარდაიქმნა. [[დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემა|დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემის]] შემდეგ, ალჟირი დაექვემდებარა ვანდალურ სამეფოს. მოგვიანებით, [[აღმოსავლეთ რომის იმპერია|აღმოსავლეთ რომის იმპერიამ]] (ასევე ცნობილი როგორც ბიზანტიის იმპერია) ალჟირი წაართვა ვანდალებს. ==შუა საუკუნეები== VIII საუკუნიდან ჩრდილოეთ აფრიკის მაღრიბი არაბებმა დაიპყრეს და დაიწყო კოლონიზაცია. [[არაბეთის ნახევარკუნძული|არაბეთის ნახევარკუნძულიდან]] არაბი მიგრანტების მასობრივმა შემოსევებმა აღმოსავლეთ ტერიტორიებზე მათი ადათ-წესების გავრცელება გამოიწვია. ისლამისა და არაბული ენის დანერგვამ დიდი გავლენა მოახდინა ჩრდილოეთ აფრიკაზე. ახალი რელიგიისა და ენის შემოტანამ ცვლილებები გამოიწვია სოციალურ და ეკონომიკურ ურთიერთობებში, რითაც კავშირები დამყარდა არაბულ სამყაროსთან. ===შუა საუკუნეების ისლამური ალჟირი=== [[File:Hafsids Bougie Algeria 1249 1276 ornemental Kufic.JPG|thumb|[[ჰაფსიდები|ჰაფსიდური]] მონეტა, 1249–1276 წლები.]] მეორე არაბულმა სამხედრო ექსპედიციამ მაღრიბში, 642-669 წლებში, რეგიონში ისლამის გავრცელება გამოიწვია. ომაიანები ([[ომაიანთა სახალიფო|ომაიანთა სახალიფოს]] დინასტია, რომელიც ქვეყანას მართავდა 661–750 წლებში) მიხვდნენ, რომ [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვვაზე]] დომინირებითვის ყველაზე სტრატეგიული ადგილი მათთვის ჩრდილოეთ აფრიკა იყო. 711 წლისთვის ბერბერებს უკვე ჰქონდათ ისლამი მიღებული, შემდგომში კი ისინი ომაიანებს დაეხმარნენ მთელი ჩრდილოეთ აფრიკის დაპყრობაში. 750 წელს აბასიანებმა ბოლო მოუღეს ომაიანთა ბატონობას, ხოლო აფრიკაში აქამდე დაპყრობილი ტერიტორიის ნაწილი დაკარგეს. ამის შემდეგ, ადგილობრივი დინასტია ფაქტობრივად განაგებდა ცენტრალური მაღრიბის უმეტეს ნაწილს თიარეთიდან, ალჟირის სამხრეთ-დასავლეთით. შემდგომში [[ფატიმიდები|ფატიმიდების]] მთავარი ინტერესის საგანი, ძირითადად, ეგვიპტედა ისლამური მიწები იყო. ფატიმიდებმა ალჟირის უმეტესი ნაწილი დატოვეს 972–1148 წლებში. ბერბერთა დინასტია, რომელიც თავიდან ალჟირში ადგილობრივ მთავარ ძალას წარმოადგენდა, ჯერ კიდევ ომში იყო ჩაბმული.<ref>Ibn Khaldun, History of Berber, party Zenata and Sanhadja</ref> ამ პერიოდში გახშირებული იყო კონფლიქტი, პოლიტიკური არასტაბილურობა და ეკონომიკური დაცემა. ეგვიპტიდან არაბი ბედუინების დიდი შემოტევების შემდეგ, რომელიც მე-11 საუკუნის პირველ ნახევარში დაიწყო, ნელ-ნელა ბერბერების არაბიზაცია გამოიწვია. ==ოსმალეთის მმართველობა== 300 წლის განმავლობაში ალჟირი [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] მმართველობის ქვეშ იყო. ამ დროს ალჟირში ოფიციალური ენა იყო თურქული, ხოლო არაბები და ბერბერები ვერ იკავებდნენ რაიმე სამთავრობო თანამდებობას. ალჟირს პრობლემები შეექმნა [[ესპანეთი|ესპანეთთან]], [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდთან]], [[პრუსია|პრუსიასთან]], [[დანია|დანიასთან]], [[რუსეთი|რუსეთთან]] და [[ნეაპოლი|ნეაპოლთან]], ვინაიდან ალჟირისა და მის მიმდებარე ტერიტორიებს უწოდებდნენ ბარბაროსულ ქვეყნებს, რადგანაც ისინი პასუხისმგებელნი იყვნენ ხმელთაშუა ზღვაში მეკობრეობასა და ასევე ქრისტიანების დამონებაზე. ==საფრანგეთის მმართველობა== [[ფაილი:French Algeria evolution 1830-1962 map-fr.svg|thumb|right|250px|ალჟირის დაპყრობის ქრონოლოგიური რუკა. (1830-1956)]] ჩრდილოეთ აფრიკის საზღვრები შეიცვალა სხვადასხვა დაპყრობების დროს. თანამედროვე ალჟირის საზღვრები შექმნეს ფრანგებმა, რომლებმაც კოლონიზაცია 1830 წელს დაიწყეს (საფრანგეთის შემოჭრა დაიწყო 5 ივლისს). საფრანგეთი აკონტროლებდა მთელ ქვეყანას, მაგრამ სოფლებში მცხოვრები მუსლიმი და ძველი ტრაციციების მიმდევარი მოსახლეობა დაშორდა ევროპულ საზოგადოებას, რომელიც ფრანგებმა ალჟირის კონკრეტულ რეგიონებში შექმნეს . ალჟირში საფრანგეთის კონსულის შეურაცხყოფის გამო, 1827 წელს, საფრანგეთმა ალჟირი სამი წლის განმავლობაში დაბლოკა. 1830 წელს კი შეიჭრა და დაიპყრო ალჟირის სანაპირო ზონები, ეს დიპლომატიური ინციდენტი იყო „[[casus belli]]“-ს სახის. კოლონია თანდათანობით იზრდებოდა და სამხრეთისკენ მიიწევდა. ევროპულ დაპყრობებს ალჟირელები მალევე დაუპირისპირდნენ, ამ აჯანყებას ხელმძღვანელობდა [[აბდ ალ-კადირი]]. 1848 წლისთვის ჩრდილოეთ ალჟირის თითქმის მთელი ნაწილი საფრანგეთის კონტროლის ქვეშ იყო მოქცეული და მეორე რესპუბლიკის ახალმა მთავრობამ ოკუპირებული მიწები საფრანგეთის განუყოფელ ნაწილად გამოაცხადა. კოლონიზაციის პერიოდში საფრანგეთის მხრიდან 15 000 ადამიანი დაიღუპა,<ref name="Victimario">[http://remilitari.com/guias/victimario6.htm ''Victimario Histórico Militar'']</ref><ref name="Necrometrics">[http://necrometrics.com/wars19c.htm#Algeria1830 ''French Conquest of Algeria (1829-47)'']</ref> ხოლო ალჟირის მხრიდან დაახლოებით 285 000.<ref name="Victimario"/><ref name="Necrometrics"/> ==დამოუკიდებელი ალჟირი== [[File:Algerian Economy 1972.ogv|thumb|ფილმი ალჟირის ეკონომიკის შესახებ, 1972 წელი.]] ალჟირში რეფერენდუმი 1962 წლის 1 ივნისს ჩატარდა, ხოლო საფრანგეთმა ალჟირი დამოუკიდებ ქვეყანად 1963 წლის 3 ივლისს გამოაცხადა. დამოუკიდებლობისთვის ომმა და მას მოყოლილმა შედეგებმა მკვეთრად დაასუსტა ალჟირის საზოგადოება და ეკონომიკა. დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ქვეყანამ დაკარგა ინჟინრები, მასწავლებლები, ექიმები და გამოცდილი მუშაკები. უსახლკაროთა და დევნილთა რიცხვი ასობით ათასი იყო. გავრცელებული დაავადებებით ბერვრი დაინფიცირდა, ხოლო მუშათა ძალის დაახლოებით 70 პროცენტი უმუშევარი იყო.<ref>Ruedy, John. ''Modern Algeria: The Origins and Development of a Nation'' (2nd ed. 2005)</ref> ჯარმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა აჰმედ ბენ ბელას, ალჟირის პირველი პრეზიდენტის, ადმინისტრაციაში. მას შემდეგ, რაც ბენ ბელამ მოიპოვა მაღალი თანამდებობა, მან აღნიშნა არმიის წვლილის მნიშვნელობა ყვეყნისთვის, ამის შემდგომ მან დანიშნა მინისტრები, მათ შრის თავდაცვის მინისტრი ჰოუარ ბოუმედინი.<ref>Willis, M. Politics and Power in the Maghreb : Algeria, Tunisia and Morocco from Independence to the Arab Spring. New York: Oxford University Press.</ref> ამ პიროვნებებმა ძირითადი როლი ითამაშეს ქვეყნის უსაფრთხოებისა და საგარეო პოლიტიკის გატარებაში. სამხედრო გადატრიალების შემდგომ პრეზიდენტი ბენ ბელა ჩამოაგდეს, ხოლო მისი ადგილი ჰოუარ ბოუმედინმა დაიკავა. გადატრიალებამ სწრაფად და უსისხლოდ ჩაიარა. ახალმა პრეზიდენტმა ისლამი გამოიყენა საკუთარი ძალაუფლების გასაძლიერებლად.<ref>Willis, M. (1996). The Islamist Challenge in Algeria: A Political history. Reading, UK: Ithaca Press</ref> ==ლიტერატურა== * Ageron, Charles Robert, and Michael Brett. ''Modern Algeria: A History from 1830 to the Present'' (1992) * Derradji, Abder-Rahmane. ''The Algerian Guerrilla Campaign, Strategy & Tactics'' (The Edwin Mellen Press, 1997). * Derradji, Abder-Rahmane. ''A Concise History of Political Violence in Algeria: Brothers in Faith Enemies in Arms'' (2 vol. The Edwin Mellen Press, 2002), * Horne, Alistair. ''A Savage War of Peace: Algeria 1954-1962'' (2006) *{{Cite book| publisher = Fernwood Pub. ; Zed Books| isbn = 9781552662564| last = Le Sueur| first = James D.| title = Algeria since 1989: between terror and democracy| url = https://archive.org/details/algeriasince19890000lesu| location = Halifax [N.S.] : London ; New York| series = Global history of the present| year = 2010}} * Sessions, Jennifer E. ''By Sword and Plow: France and the Conquest of Algeria'' (Cornell University Press; 2011) 352 pages *{{Cite book| publisher = Cornell University Press| isbn = 9780801489167| last = Stora| first = Benjamin| title = Algeria, 1830-2000 : a short history| location = Ithaca| year = 2004}} *Amy McKenna (Hrsg.): The History of Northern Africa. The Rosen Publishing Group, New York 2010, ISBN 978-1-61530-397-7. *Harry H. Johnston: A History of the Colonization of Africa by Alien Races. Cambridge University Press, Cambridge 2011, ISBN 978-0-521-23128-2. *James McDougall: A History of Algeria. Cambridge University Press, Cambridge 2017, ISBN 978-0-521-61730-7. *Corisande Fenwick: Archaeology and the Search for Authenticity. Colonialist, Nationalist, and Berberist Visions of an Algerian Past. In: Corisande *Fenwick, Meredith Wiggins, Dave Wythe (Hrsg.): TRAC 2007. Proceedings of the Annual Theoretical Roman Archaeology Conference. Oxbow Press, Oxford 2008, S. 75–86, doi:10.16995/TRAC2007 75 88. *Isabelle C. Winder: Looking for problems: A systems approach to hominin palaeocommunities from Plio-Pleistocene Africa. In: International Journal of Osteoarchaeology 22, 2012, S. 460–493, doi:10.1002/oa.1219. Kenneth W. Russell: After Eden: The Behavioral Ecology of Early Food Production in the Near East and North Africa. British Archaeological Reports, Oxford 1988. *Jörg W. Hansen: Art rupestre dans les tassilis de l’ouest et du sud algérien. Paris 1975, 2009. Slimane Hachi: Les cultures de l’homme de Mechta-Afalou. Le gisement d’Afalou Bou Rhummel, massif des Babors, Algérie: les niveaux supérieurs, 13.000–11.000 B.P. CRAPE, Algier 2003. *Louise T. Humphrey, Emmy Bocaege: Tooth Evulsion in the Maghreb: chronological and geographical patterns. In: African Archaeological Review 25, 2008, S. 109–123. *Mary Jackes, David Lubell: Early and middle holocene environmental and Capsian cultural change: evidence from the Télidjène Basin, eastern Algeria. In: African Archaeological Review 25, 2008, S. 41–55. *Claire Manen, Grégor Marchand, Antonio Faustino: Le Néolithique ancien de la péninsule ibérique: vers un nouvelle evaluation du mirage africain? In: J. Evin (Hrsg.): XXVIe Congrès Préhistorique de France, Paris 2007, S. 133–151. Katherine E. Hoffman, Susan Gilson Miller: Berbers and Others. Beyond Tribe and Nation in the Maghrib. Indiana University Press, 2010, ISBN 978-0-253-22200-8. *Heinz Günter Horn, Christoph B. Rüger: Die Numider. Reiter und Könige nördlich der Sahara, Ausstellungskatalog Rheinisches Landesmuseum Bonn, Rheinland, Köln 1979. *Soubila Merzoug: Faunal remains from Medjez II (epipalaeolithic, Algeria): Evidence of ostrich consumption and interpretation of Capsian subsistence behaviors. In: Hélène Jousse, Joséphine Lesur (Hrsg.): People and Animals in Holocene Africa. Recent advances in archaeozoology. Africa Magna Verlag, 2011, S. 123–131. *Noura Rahmani, Jacques Tixier: Le Capsien typique et le Capsien supérieur. Évolution ou contemporanéité: les données technologiques. Archaeopress, 2003. *Henri Lhote: Les gravures rupestres de l’Oued Djerat (Tassili-n-Ajjer), Mémoires du Centre de Recherches Anthropologiques, Préhistoriques et Ethnographiques. SNED, Algier 1976. *Dexter Hoyos: A Companion to the Punic Wars. John Wiley & Sons, Oxford u. a. 2011, ISBN 978-1-4051-7600-2. *Elizabeth Fentress: Rommanizing the Berbers. In: Past & Present, 190, 2006, S. 3–33. *Helmut Castritius: Die Vandalen. Etappen einer Spurensuche. Kohlhammer-Urban, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-17-018870-9, ab S. 76. *Leslie Dossey: Peasant and Empire in Christian North Africa. University of California Press, Berkeley–Los Angeles–London 2010. ISBN 978-0-520-25439-8 *Charles-André Julien: Histoire de l’Afrique du Nord: Tunisie, Algérie, Maroc des origines à la conquête arabe (647 ap. J.-C.), Payot, Paris 1961. *Walter Emil Kaegi: Muslim Expansion and Byzantine Collapse in North Africa. Cambridge University Press, Cambridge u. a. 2010. ISBN 978-0-521-19677-2 *Dennis P. Kehoe: The Economics of Agriculture on Roman Imperial Estates in North Africa, Habil., Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1988. ISBN 978-3-525-25188-1 *Anna Leone: Changing Townscapes in North Africa from late Antiquity to the Arab Conquest. Edipuglia, Bari 2007. ISBN 978-88-7228-498-8 *E. Lennox Manton: Roman North Africa. Trafalgar Square, London 1988, ISBN 978-1-85264-007-1 *Georges Tirologos (Hrsg.): L’Afrique du Nord antique. Cultures et paysages, Colloque de Nantes – mai 1996, Presses Univ. Franche-Comté, 1999. ISBN 978-2-913322-47-9 *Christian Witschel: Zur Situation im römischen Africa während des 3. Jahrhunderts. In: Klaus-Peter Johne, Thomas Gerhardt, Udo Hartmann (Hrsg.): Deleto paene imperio Romano. Transformationsprozesse des Römischen Reiches im 3. Jahrhundert und ihre Rezeption in der Neuzeit. Steiner, Stuttgart 2006, ISBN 978-3-515-08941-8, S. 145–221. *Jan C. Jansen: Erobern und Erinnern. Symbolpolitik, öffentlicher Raum und französischer Kolonialismus in Algerien, 1830–1950. De Gruyter Oldenbourg, Berlin 2013, ISBN 978-3-486-72361-8. *Bernhard Schmid: Das koloniale Algerien. Unrast, Münster 2006, ISBN 3-89771-027-7. *Yves Maxime Danan: La vie politique à Alger de 1940 à 1944. L.G.D.J., Paris 1963. *Diego de Haedo: Histoire des rois d’Alger. Topographia e Historia general de Argel. Valladolid, 1612, Traduction d’H.D. de Grammont, Bouchène, Paris 1998. *Fabian Klose: Menschenrechte im Schatten kolonialer Gewalt. Die Dekolonisierungskriege in Kenia und Algerien 1945–1962. Oldenbourg Wissenschaftsverlag, München 2009, ISBN 978-3-486-58884-2 (Veröffentlichungen des Deutschen Historischen Instituts London 66).<ref> Vgl. Lasse Heerten:[http://hsozkult.geschichte.hu-berlin.de/rezensionen/2010-1-210 Rezension zu: Klose, Fabian: Menschenrechte im Schatten kolonialer Gewalt. Die Dekolonisierungskriege in Kenia und Algerien 1945–1962. München 2009]. In: H-Soz-u-Kult, 18. März 2010.</ref> *Pierre Denis: L’Armée française au Sahara. De Bonaparte à 1990. l’Harmattan, Paris 1991. *Jean-Louis Gérard: Dictionnaire historique et biographique de la guerre d’Algérie. Éditions Jean Curtuchet, 2001. *Kurt Hochstuhl: Die badische Auswanderung nach Algerien. Kohlhammer 2007. ==რესურსები ინტერნეტში== * {{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/dztoc.html |title=Algeria : Country Studies - Federal Research Division, Library of Congress |publisher=Lcweb2.loc.gov |accessdate=2012-12-25 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130115052428/http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/dztoc.html |archivedate=2013-01-15 }} * {{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/8005.htm#history |title=Algeria |publisher=State.gov |date=2012-08-17|accessdate=2012-12-25}} * {{cite web|author=moon |url=http://www.algeria-watch.de/francais.htm |title=Algeria-Watch: Informations sur la situation des droits humains en Algérie |publisher=Algeria-watch.de |date= |accessdate=2012-12-25}} * {{cite web|url=http://www.rulers.org/rula1.html#algeria |title=Countries Ab-Am |publisher=Rulers.org |date= |accessdate=2012-12-25}} List of rulers for Algeria * [http://www.wdl.org/en/item/8772/ Disembarking from a Ship, Algiers, Algeria.] * [http://www.britannica.com/place/Algeria Algeria | Facts, History, & Geography | Britannica.] * [http://www.britannica.com/topic/history-of-Algeria History of Algeria | Britannica.] * [http://www.historyworld.net/wrldhis/plaintexthistories.asp?historyid=ac92 HISTORY OF ALGERIA ] * [http://education.stateuniversity.com/pages/19/Algeria-HISTORY-BACKGROUND.html Algeria. History & Background.] * [http://www.lonelyplanet.com/algeria/background/history/a/nar/2f41c26a-fdbc-43e0-88f5-b0b2116eec20/355065 History.] * [http://www.infoplease.com/world/countries/algeria History of Algeria] * [http://www.cambridge.org/core/books/history-of-algeria/418AD49FDD701AB08A1D77E83423AB11 A History of Algeria.] * [http://www.lonelyplanet.com/algeria/history History.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201112024110/https://www.lonelyplanet.com/algeria/history |date=2020-11-12 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ალჟირის ისტორია]] [[კატეგორია:ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ალჟირელები]] [[კატეგორია:აფრიკის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ფილმები]] [[კატეგორია:ფრანგულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია პერიოდების მიხედვით]] [[კატეგორია:ქვეყნების ისტორია პერიოდების მიხედვით]] mlyzcemq00hbzpzfuae1kiluu5ere6o 4828008 4828007 2025-07-07T17:44:00Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ალჟირელები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828008 wikitext text/x-wiki [[File:Europa 1519.jpg|thumb|right|300px|ალჟირი 1519 წლის რუკაზე.]] '''ალჟირის ისტორია''' — იწყება [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ნაყოფიერ სანაპიროს დაბლობზე, რომელსაც ხშირად უწოდებენ [[მაღრიბი|მაღრობს]]. უწინ ჩრდილოეთ აფრიკა სატრანზიტო რეგიონს წარმოადგენდა, იმ ადამიანებისთვის, ვინც ევროპიდან ახლო აღოსავლეთისკენ მიდიოდნენ, ამრიგად, ამ რეგიონის მცხოვრებლებზე გავლენას ახდენდნენ სხვა ქვეყნიდან ჩამოსული ადამიანები, მათ შორის [[კართაგენი|კართაგენელები]], [[რომაელები]] და [[ვანდალები]]. ახ.წ. VIII საუკუნის დასაწყისში რეგიონი დაიპყრეს [[მუსლიმები|მუსლიმებმა]], მაგრამ 740 წელს, [[ბერბერთა აჯანყება|ბერბერთა აჯანყების]] შემდეგ, მათ ტერიტორიები დატოვეს. ოსმალეთის მმართველობის პერიოდში ალჟირი იყო მონათა ვაჭრობის ცენტრი, რამაც მრავალი საზღვაო კონფლიქტი გამოიწვია. ქვეყნის უახლეს ისტორიაში ბოლო მნიშვნელოვანი მოვლენები იყო ალჟირის ომი და ალჟირის სამოქალაქო ომი. ==პრეისტორია== ალჟირის ტერიტორიაზე ადრეული ადამიანის არსებობა დამტკიცებულია. 1992 წელს აინ-ანეჩში აღმოაჩინეს 1,8 მილიონი წლის წინანდელი ქვის ხელსაწყოები.<ref>{{cite web |url=http://www.gi.ulpgc.es/tarha/Ain_Hanech.pdf |title=The Site of Ain Hanech Revisited: New Investigations at this Lower Pleistocene Site in Northern Algeria |format=PDF |website=Gi,ulpgc.es |date= |accessdate=2017-06-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130510140017/http://www.gi.ulpgc.es/tarha/Ain_Hanech.pdf |archive-date=2013-05-10 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130510140017/http://www.gi.ulpgc.es/tarha/Ain_Hanech.pdf |archivedate=2013-05-10 }}</ref> 1954 წელს, არამბურგსა და ტერნეფინში, აღმოაჩინეს სამარხები, სადაც იყო [[ჰომო ერექტუსი|ჰომო ერექტუსის]] ძვლები, რომლებიც დაახლოებით 700 000 წლით თარიღდება. [[ნეოლითის ხანა|ნეოლითური]] ცივილიზაცია განვითარდა საჰარანში და ხმელთაშუა მაღრიბში ძვ.წ 6 000-2 000 წლებში. ცივილიზაციის არსებობაზე ასევე მიუთითებს, სამხრეთ ალჟირის ტერიტორიაზე არსებულ გამოქვაბულებში გამოსახული უამრავი უძველესი მოხატულობა. ჩრდილოეთ აფრიკის ხალხთა უმრავლესობა საბოლოოდ გაერთიანდა და გადაიქცა მკვიდრ მოსახლეობად. ამ ტერიტორიებზე მცხოვრებ ბერბერებს არ ჰქონდათ დამწერლობა, შესაბამისად, ისტორიულ წყაროებში ხშირად არ იყვნენ მოხსენიებულნი. ძველი წელთაღრიცხვით 4 000 წლიდან, ჩრდილოეთ აფრიკის მკვიდრმა ხალხმა დიდი წინააღმდეგობა გაუწია [[ფინიკიელები|ფინიკიელთა]], რომაელთა, ვანდალთა, ბიზანტიელთა, თურქთა და ფრანგთა დამპყრობლებს, მაგრამ მათ მიიღეს ისლამი მე-7-მე-9 საუკუნეებში, ამიტომაც დღესდღეობით ქვეყნის მოსახლეობის უმეტესობა [[არაბული ენა|არაბულ ენაზე]] საუბრობს. ==კართაგენი== [[File:GM Massinissa.png|thumbnail|200px|[[მასინისა]]]] ფინიკიელი ვაჭრები ჩრდილოეთ აფრიკის სანაპიროებზე ძვ.წ. 900 წლამდე ჩავიდნენ და დაარსეს [[კართაგენი]] (ახლანდელი [[ტუნისი|ტუნისის]] ტერიტორია). ამ პერიოდში ბერბერებს განვითარებული ჰქონდათ სოფლის მეურნეობა, წარმოება და ვაჭრობა. კართაგენსა და ბერბერებს შორის მიმდინარეობდა ვაჭრობა, მაგრამ ტერიტორიულმა გაფართოებამ გამოიწვია ბერბერთა დამონება ან იძულებით სამხედრო სამსახურში ჩაბმა. [[პუნიკური ომები|მესამე პუნიკურ ომში]] კართაგენის დამარცხების შემდეგ, ძვ.წ 146 წელს, ქალაქი საბოლოოდ დაეცა. კართაგენელთა ძალაუფლების დასუსტების შედეგად, ბერბერთა ლიდერების გავლენა კიდევ უფრო გაიზარდა. ძველი წელთაღრიცხვით II საუკუნისთვის, წარმოიშვა რამდენიმე ბერბერთა სამეფო. ამის შემდეგ მეფე [[მასინისა|მასინისამ]] მოახერხა ნუმიდიის გაერთიანება და თავისი მმართველობის ქვეშ მოქცევა.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=7oIJeNasSw8C&pg=PA109|title=Histoire de l'émigration kabyle en France au XXe siécle: réalités ... - Karina Slimani-Direche - Google Livres |publisher=|date= |accessdate=2012-12-25}}</ref><ref name="ReferenceB">Les cultures du Maghreb De Maria Angels Roque, Paul Balta, Mohammed Arkoun</ref><ref>Dialogues d'histoire ancienne De Université de Besançon, Centre de recherches d'histoire ancienne</ref> ==რომის იმპერია== მადგაცენი იყო ნუმიდიელთა დამოუკიდებელი სამეფოების მეფე<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=q44cAAAAMAAJ&q=madghis&dq=madghis&pgis=1 |title=Le passé de l'Afrique du Nord: les siècles obscurs -émile Félix Gautier - Google Livres |publisher=|date=2006-10-26 |accessdate=2012-12-25}}</ref>, ძვ. წ.12-დან 3 -წლამდე. ალჟირის დაარსებამდე ტერიტორია დომინიკის რეპულიკისა და ესპანეთის მოქალაქეებით იყო დასახლებული, რომლებიც აქ ნავთობის მოსაპოვებლად მუშაობდნენ. მათ ჩრდილოეთ აფრიკელი ხალხის კოლონიზირება მოახდინეს. ქრისტიანობა აქ გავრცელდა II საუკუნეში. მე -4 საუკუნის ბოლოსთვის დასახლებული ადგილები ქრისტიანული გახდა და ზოგერთი ბერბერული ტომი მასობრივად გარდაიქმნა. [[დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემა|დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემის]] შემდეგ, ალჟირი დაექვემდებარა ვანდალურ სამეფოს. მოგვიანებით, [[აღმოსავლეთ რომის იმპერია|აღმოსავლეთ რომის იმპერიამ]] (ასევე ცნობილი როგორც ბიზანტიის იმპერია) ალჟირი წაართვა ვანდალებს. ==შუა საუკუნეები== VIII საუკუნიდან ჩრდილოეთ აფრიკის მაღრიბი არაბებმა დაიპყრეს და დაიწყო კოლონიზაცია. [[არაბეთის ნახევარკუნძული|არაბეთის ნახევარკუნძულიდან]] არაბი მიგრანტების მასობრივმა შემოსევებმა აღმოსავლეთ ტერიტორიებზე მათი ადათ-წესების გავრცელება გამოიწვია. ისლამისა და არაბული ენის დანერგვამ დიდი გავლენა მოახდინა ჩრდილოეთ აფრიკაზე. ახალი რელიგიისა და ენის შემოტანამ ცვლილებები გამოიწვია სოციალურ და ეკონომიკურ ურთიერთობებში, რითაც კავშირები დამყარდა არაბულ სამყაროსთან. ===შუა საუკუნეების ისლამური ალჟირი=== [[File:Hafsids Bougie Algeria 1249 1276 ornemental Kufic.JPG|thumb|[[ჰაფსიდები|ჰაფსიდური]] მონეტა, 1249–1276 წლები.]] მეორე არაბულმა სამხედრო ექსპედიციამ მაღრიბში, 642-669 წლებში, რეგიონში ისლამის გავრცელება გამოიწვია. ომაიანები ([[ომაიანთა სახალიფო|ომაიანთა სახალიფოს]] დინასტია, რომელიც ქვეყანას მართავდა 661–750 წლებში) მიხვდნენ, რომ [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვვაზე]] დომინირებითვის ყველაზე სტრატეგიული ადგილი მათთვის ჩრდილოეთ აფრიკა იყო. 711 წლისთვის ბერბერებს უკვე ჰქონდათ ისლამი მიღებული, შემდგომში კი ისინი ომაიანებს დაეხმარნენ მთელი ჩრდილოეთ აფრიკის დაპყრობაში. 750 წელს აბასიანებმა ბოლო მოუღეს ომაიანთა ბატონობას, ხოლო აფრიკაში აქამდე დაპყრობილი ტერიტორიის ნაწილი დაკარგეს. ამის შემდეგ, ადგილობრივი დინასტია ფაქტობრივად განაგებდა ცენტრალური მაღრიბის უმეტეს ნაწილს თიარეთიდან, ალჟირის სამხრეთ-დასავლეთით. შემდგომში [[ფატიმიდები|ფატიმიდების]] მთავარი ინტერესის საგანი, ძირითადად, ეგვიპტედა ისლამური მიწები იყო. ფატიმიდებმა ალჟირის უმეტესი ნაწილი დატოვეს 972–1148 წლებში. ბერბერთა დინასტია, რომელიც თავიდან ალჟირში ადგილობრივ მთავარ ძალას წარმოადგენდა, ჯერ კიდევ ომში იყო ჩაბმული.<ref>Ibn Khaldun, History of Berber, party Zenata and Sanhadja</ref> ამ პერიოდში გახშირებული იყო კონფლიქტი, პოლიტიკური არასტაბილურობა და ეკონომიკური დაცემა. ეგვიპტიდან არაბი ბედუინების დიდი შემოტევების შემდეგ, რომელიც მე-11 საუკუნის პირველ ნახევარში დაიწყო, ნელ-ნელა ბერბერების არაბიზაცია გამოიწვია. ==ოსმალეთის მმართველობა== 300 წლის განმავლობაში ალჟირი [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] მმართველობის ქვეშ იყო. ამ დროს ალჟირში ოფიციალური ენა იყო თურქული, ხოლო არაბები და ბერბერები ვერ იკავებდნენ რაიმე სამთავრობო თანამდებობას. ალჟირს პრობლემები შეექმნა [[ესპანეთი|ესპანეთთან]], [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდთან]], [[პრუსია|პრუსიასთან]], [[დანია|დანიასთან]], [[რუსეთი|რუსეთთან]] და [[ნეაპოლი|ნეაპოლთან]], ვინაიდან ალჟირისა და მის მიმდებარე ტერიტორიებს უწოდებდნენ ბარბაროსულ ქვეყნებს, რადგანაც ისინი პასუხისმგებელნი იყვნენ ხმელთაშუა ზღვაში მეკობრეობასა და ასევე ქრისტიანების დამონებაზე. ==საფრანგეთის მმართველობა== [[ფაილი:French Algeria evolution 1830-1962 map-fr.svg|thumb|right|250px|ალჟირის დაპყრობის ქრონოლოგიური რუკა. (1830-1956)]] ჩრდილოეთ აფრიკის საზღვრები შეიცვალა სხვადასხვა დაპყრობების დროს. თანამედროვე ალჟირის საზღვრები შექმნეს ფრანგებმა, რომლებმაც კოლონიზაცია 1830 წელს დაიწყეს (საფრანგეთის შემოჭრა დაიწყო 5 ივლისს). საფრანგეთი აკონტროლებდა მთელ ქვეყანას, მაგრამ სოფლებში მცხოვრები მუსლიმი და ძველი ტრაციციების მიმდევარი მოსახლეობა დაშორდა ევროპულ საზოგადოებას, რომელიც ფრანგებმა ალჟირის კონკრეტულ რეგიონებში შექმნეს . ალჟირში საფრანგეთის კონსულის შეურაცხყოფის გამო, 1827 წელს, საფრანგეთმა ალჟირი სამი წლის განმავლობაში დაბლოკა. 1830 წელს კი შეიჭრა და დაიპყრო ალჟირის სანაპირო ზონები, ეს დიპლომატიური ინციდენტი იყო „[[casus belli]]“-ს სახის. კოლონია თანდათანობით იზრდებოდა და სამხრეთისკენ მიიწევდა. ევროპულ დაპყრობებს ალჟირელები მალევე დაუპირისპირდნენ, ამ აჯანყებას ხელმძღვანელობდა [[აბდ ალ-კადირი]]. 1848 წლისთვის ჩრდილოეთ ალჟირის თითქმის მთელი ნაწილი საფრანგეთის კონტროლის ქვეშ იყო მოქცეული და მეორე რესპუბლიკის ახალმა მთავრობამ ოკუპირებული მიწები საფრანგეთის განუყოფელ ნაწილად გამოაცხადა. კოლონიზაციის პერიოდში საფრანგეთის მხრიდან 15 000 ადამიანი დაიღუპა,<ref name="Victimario">[http://remilitari.com/guias/victimario6.htm ''Victimario Histórico Militar'']</ref><ref name="Necrometrics">[http://necrometrics.com/wars19c.htm#Algeria1830 ''French Conquest of Algeria (1829-47)'']</ref> ხოლო ალჟირის მხრიდან დაახლოებით 285 000.<ref name="Victimario"/><ref name="Necrometrics"/> ==დამოუკიდებელი ალჟირი== [[File:Algerian Economy 1972.ogv|thumb|ფილმი ალჟირის ეკონომიკის შესახებ, 1972 წელი.]] ალჟირში რეფერენდუმი 1962 წლის 1 ივნისს ჩატარდა, ხოლო საფრანგეთმა ალჟირი დამოუკიდებ ქვეყანად 1963 წლის 3 ივლისს გამოაცხადა. დამოუკიდებლობისთვის ომმა და მას მოყოლილმა შედეგებმა მკვეთრად დაასუსტა ალჟირის საზოგადოება და ეკონომიკა. დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ქვეყანამ დაკარგა ინჟინრები, მასწავლებლები, ექიმები და გამოცდილი მუშაკები. უსახლკაროთა და დევნილთა რიცხვი ასობით ათასი იყო. გავრცელებული დაავადებებით ბერვრი დაინფიცირდა, ხოლო მუშათა ძალის დაახლოებით 70 პროცენტი უმუშევარი იყო.<ref>Ruedy, John. ''Modern Algeria: The Origins and Development of a Nation'' (2nd ed. 2005)</ref> ჯარმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა აჰმედ ბენ ბელას, ალჟირის პირველი პრეზიდენტის, ადმინისტრაციაში. მას შემდეგ, რაც ბენ ბელამ მოიპოვა მაღალი თანამდებობა, მან აღნიშნა არმიის წვლილის მნიშვნელობა ყვეყნისთვის, ამის შემდგომ მან დანიშნა მინისტრები, მათ შრის თავდაცვის მინისტრი ჰოუარ ბოუმედინი.<ref>Willis, M. Politics and Power in the Maghreb : Algeria, Tunisia and Morocco from Independence to the Arab Spring. New York: Oxford University Press.</ref> ამ პიროვნებებმა ძირითადი როლი ითამაშეს ქვეყნის უსაფრთხოებისა და საგარეო პოლიტიკის გატარებაში. სამხედრო გადატრიალების შემდგომ პრეზიდენტი ბენ ბელა ჩამოაგდეს, ხოლო მისი ადგილი ჰოუარ ბოუმედინმა დაიკავა. გადატრიალებამ სწრაფად და უსისხლოდ ჩაიარა. ახალმა პრეზიდენტმა ისლამი გამოიყენა საკუთარი ძალაუფლების გასაძლიერებლად.<ref>Willis, M. (1996). The Islamist Challenge in Algeria: A Political history. Reading, UK: Ithaca Press</ref> ==ლიტერატურა== * Ageron, Charles Robert, and Michael Brett. ''Modern Algeria: A History from 1830 to the Present'' (1992) * Derradji, Abder-Rahmane. ''The Algerian Guerrilla Campaign, Strategy & Tactics'' (The Edwin Mellen Press, 1997). * Derradji, Abder-Rahmane. ''A Concise History of Political Violence in Algeria: Brothers in Faith Enemies in Arms'' (2 vol. The Edwin Mellen Press, 2002), * Horne, Alistair. ''A Savage War of Peace: Algeria 1954-1962'' (2006) *{{Cite book| publisher = Fernwood Pub. ; Zed Books| isbn = 9781552662564| last = Le Sueur| first = James D.| title = Algeria since 1989: between terror and democracy| url = https://archive.org/details/algeriasince19890000lesu| location = Halifax [N.S.] : London ; New York| series = Global history of the present| year = 2010}} * Sessions, Jennifer E. ''By Sword and Plow: France and the Conquest of Algeria'' (Cornell University Press; 2011) 352 pages *{{Cite book| publisher = Cornell University Press| isbn = 9780801489167| last = Stora| first = Benjamin| title = Algeria, 1830-2000 : a short history| location = Ithaca| year = 2004}} *Amy McKenna (Hrsg.): The History of Northern Africa. The Rosen Publishing Group, New York 2010, ISBN 978-1-61530-397-7. *Harry H. Johnston: A History of the Colonization of Africa by Alien Races. Cambridge University Press, Cambridge 2011, ISBN 978-0-521-23128-2. *James McDougall: A History of Algeria. Cambridge University Press, Cambridge 2017, ISBN 978-0-521-61730-7. *Corisande Fenwick: Archaeology and the Search for Authenticity. Colonialist, Nationalist, and Berberist Visions of an Algerian Past. In: Corisande *Fenwick, Meredith Wiggins, Dave Wythe (Hrsg.): TRAC 2007. Proceedings of the Annual Theoretical Roman Archaeology Conference. Oxbow Press, Oxford 2008, S. 75–86, doi:10.16995/TRAC2007 75 88. *Isabelle C. Winder: Looking for problems: A systems approach to hominin palaeocommunities from Plio-Pleistocene Africa. In: International Journal of Osteoarchaeology 22, 2012, S. 460–493, doi:10.1002/oa.1219. Kenneth W. Russell: After Eden: The Behavioral Ecology of Early Food Production in the Near East and North Africa. British Archaeological Reports, Oxford 1988. *Jörg W. Hansen: Art rupestre dans les tassilis de l’ouest et du sud algérien. Paris 1975, 2009. Slimane Hachi: Les cultures de l’homme de Mechta-Afalou. Le gisement d’Afalou Bou Rhummel, massif des Babors, Algérie: les niveaux supérieurs, 13.000–11.000 B.P. CRAPE, Algier 2003. *Louise T. Humphrey, Emmy Bocaege: Tooth Evulsion in the Maghreb: chronological and geographical patterns. In: African Archaeological Review 25, 2008, S. 109–123. *Mary Jackes, David Lubell: Early and middle holocene environmental and Capsian cultural change: evidence from the Télidjène Basin, eastern Algeria. In: African Archaeological Review 25, 2008, S. 41–55. *Claire Manen, Grégor Marchand, Antonio Faustino: Le Néolithique ancien de la péninsule ibérique: vers un nouvelle evaluation du mirage africain? In: J. Evin (Hrsg.): XXVIe Congrès Préhistorique de France, Paris 2007, S. 133–151. Katherine E. Hoffman, Susan Gilson Miller: Berbers and Others. Beyond Tribe and Nation in the Maghrib. Indiana University Press, 2010, ISBN 978-0-253-22200-8. *Heinz Günter Horn, Christoph B. Rüger: Die Numider. Reiter und Könige nördlich der Sahara, Ausstellungskatalog Rheinisches Landesmuseum Bonn, Rheinland, Köln 1979. *Soubila Merzoug: Faunal remains from Medjez II (epipalaeolithic, Algeria): Evidence of ostrich consumption and interpretation of Capsian subsistence behaviors. In: Hélène Jousse, Joséphine Lesur (Hrsg.): People and Animals in Holocene Africa. Recent advances in archaeozoology. Africa Magna Verlag, 2011, S. 123–131. *Noura Rahmani, Jacques Tixier: Le Capsien typique et le Capsien supérieur. Évolution ou contemporanéité: les données technologiques. Archaeopress, 2003. *Henri Lhote: Les gravures rupestres de l’Oued Djerat (Tassili-n-Ajjer), Mémoires du Centre de Recherches Anthropologiques, Préhistoriques et Ethnographiques. SNED, Algier 1976. *Dexter Hoyos: A Companion to the Punic Wars. John Wiley & Sons, Oxford u. a. 2011, ISBN 978-1-4051-7600-2. *Elizabeth Fentress: Rommanizing the Berbers. In: Past & Present, 190, 2006, S. 3–33. *Helmut Castritius: Die Vandalen. Etappen einer Spurensuche. Kohlhammer-Urban, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-17-018870-9, ab S. 76. *Leslie Dossey: Peasant and Empire in Christian North Africa. University of California Press, Berkeley–Los Angeles–London 2010. ISBN 978-0-520-25439-8 *Charles-André Julien: Histoire de l’Afrique du Nord: Tunisie, Algérie, Maroc des origines à la conquête arabe (647 ap. J.-C.), Payot, Paris 1961. *Walter Emil Kaegi: Muslim Expansion and Byzantine Collapse in North Africa. Cambridge University Press, Cambridge u. a. 2010. ISBN 978-0-521-19677-2 *Dennis P. Kehoe: The Economics of Agriculture on Roman Imperial Estates in North Africa, Habil., Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1988. ISBN 978-3-525-25188-1 *Anna Leone: Changing Townscapes in North Africa from late Antiquity to the Arab Conquest. Edipuglia, Bari 2007. ISBN 978-88-7228-498-8 *E. Lennox Manton: Roman North Africa. Trafalgar Square, London 1988, ISBN 978-1-85264-007-1 *Georges Tirologos (Hrsg.): L’Afrique du Nord antique. Cultures et paysages, Colloque de Nantes – mai 1996, Presses Univ. Franche-Comté, 1999. ISBN 978-2-913322-47-9 *Christian Witschel: Zur Situation im römischen Africa während des 3. Jahrhunderts. In: Klaus-Peter Johne, Thomas Gerhardt, Udo Hartmann (Hrsg.): Deleto paene imperio Romano. Transformationsprozesse des Römischen Reiches im 3. Jahrhundert und ihre Rezeption in der Neuzeit. Steiner, Stuttgart 2006, ISBN 978-3-515-08941-8, S. 145–221. *Jan C. Jansen: Erobern und Erinnern. Symbolpolitik, öffentlicher Raum und französischer Kolonialismus in Algerien, 1830–1950. De Gruyter Oldenbourg, Berlin 2013, ISBN 978-3-486-72361-8. *Bernhard Schmid: Das koloniale Algerien. Unrast, Münster 2006, ISBN 3-89771-027-7. *Yves Maxime Danan: La vie politique à Alger de 1940 à 1944. L.G.D.J., Paris 1963. *Diego de Haedo: Histoire des rois d’Alger. Topographia e Historia general de Argel. Valladolid, 1612, Traduction d’H.D. de Grammont, Bouchène, Paris 1998. *Fabian Klose: Menschenrechte im Schatten kolonialer Gewalt. Die Dekolonisierungskriege in Kenia und Algerien 1945–1962. Oldenbourg Wissenschaftsverlag, München 2009, ISBN 978-3-486-58884-2 (Veröffentlichungen des Deutschen Historischen Instituts London 66).<ref> Vgl. Lasse Heerten:[http://hsozkult.geschichte.hu-berlin.de/rezensionen/2010-1-210 Rezension zu: Klose, Fabian: Menschenrechte im Schatten kolonialer Gewalt. Die Dekolonisierungskriege in Kenia und Algerien 1945–1962. München 2009]. In: H-Soz-u-Kult, 18. März 2010.</ref> *Pierre Denis: L’Armée française au Sahara. De Bonaparte à 1990. l’Harmattan, Paris 1991. *Jean-Louis Gérard: Dictionnaire historique et biographique de la guerre d’Algérie. Éditions Jean Curtuchet, 2001. *Kurt Hochstuhl: Die badische Auswanderung nach Algerien. Kohlhammer 2007. ==რესურსები ინტერნეტში== * {{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/dztoc.html |title=Algeria : Country Studies - Federal Research Division, Library of Congress |publisher=Lcweb2.loc.gov |accessdate=2012-12-25 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130115052428/http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/dztoc.html |archivedate=2013-01-15 }} * {{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/8005.htm#history |title=Algeria |publisher=State.gov |date=2012-08-17|accessdate=2012-12-25}} * {{cite web|author=moon |url=http://www.algeria-watch.de/francais.htm |title=Algeria-Watch: Informations sur la situation des droits humains en Algérie |publisher=Algeria-watch.de |date= |accessdate=2012-12-25}} * {{cite web|url=http://www.rulers.org/rula1.html#algeria |title=Countries Ab-Am |publisher=Rulers.org |date= |accessdate=2012-12-25}} List of rulers for Algeria * [http://www.wdl.org/en/item/8772/ Disembarking from a Ship, Algiers, Algeria.] * [http://www.britannica.com/place/Algeria Algeria | Facts, History, & Geography | Britannica.] * [http://www.britannica.com/topic/history-of-Algeria History of Algeria | Britannica.] * [http://www.historyworld.net/wrldhis/plaintexthistories.asp?historyid=ac92 HISTORY OF ALGERIA ] * [http://education.stateuniversity.com/pages/19/Algeria-HISTORY-BACKGROUND.html Algeria. History & Background.] * [http://www.lonelyplanet.com/algeria/background/history/a/nar/2f41c26a-fdbc-43e0-88f5-b0b2116eec20/355065 History.] * [http://www.infoplease.com/world/countries/algeria History of Algeria] * [http://www.cambridge.org/core/books/history-of-algeria/418AD49FDD701AB08A1D77E83423AB11 A History of Algeria.] * [http://www.lonelyplanet.com/algeria/history History.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201112024110/https://www.lonelyplanet.com/algeria/history |date=2020-11-12 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ალჟირის ისტორია]] [[კატეგორია:ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:აფრიკის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ფილმები]] [[კატეგორია:ფრანგულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია პერიოდების მიხედვით]] [[კატეგორია:ქვეყნების ისტორია პერიოდების მიხედვით]] loj68mjwwyi71181naasbg5yr8t6xnk 4828009 4828008 2025-07-07T17:44:07Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:აფრიკის ქვეყნები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828009 wikitext text/x-wiki [[File:Europa 1519.jpg|thumb|right|300px|ალჟირი 1519 წლის რუკაზე.]] '''ალჟირის ისტორია''' — იწყება [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ნაყოფიერ სანაპიროს დაბლობზე, რომელსაც ხშირად უწოდებენ [[მაღრიბი|მაღრობს]]. უწინ ჩრდილოეთ აფრიკა სატრანზიტო რეგიონს წარმოადგენდა, იმ ადამიანებისთვის, ვინც ევროპიდან ახლო აღოსავლეთისკენ მიდიოდნენ, ამრიგად, ამ რეგიონის მცხოვრებლებზე გავლენას ახდენდნენ სხვა ქვეყნიდან ჩამოსული ადამიანები, მათ შორის [[კართაგენი|კართაგენელები]], [[რომაელები]] და [[ვანდალები]]. ახ.წ. VIII საუკუნის დასაწყისში რეგიონი დაიპყრეს [[მუსლიმები|მუსლიმებმა]], მაგრამ 740 წელს, [[ბერბერთა აჯანყება|ბერბერთა აჯანყების]] შემდეგ, მათ ტერიტორიები დატოვეს. ოსმალეთის მმართველობის პერიოდში ალჟირი იყო მონათა ვაჭრობის ცენტრი, რამაც მრავალი საზღვაო კონფლიქტი გამოიწვია. ქვეყნის უახლეს ისტორიაში ბოლო მნიშვნელოვანი მოვლენები იყო ალჟირის ომი და ალჟირის სამოქალაქო ომი. ==პრეისტორია== ალჟირის ტერიტორიაზე ადრეული ადამიანის არსებობა დამტკიცებულია. 1992 წელს აინ-ანეჩში აღმოაჩინეს 1,8 მილიონი წლის წინანდელი ქვის ხელსაწყოები.<ref>{{cite web |url=http://www.gi.ulpgc.es/tarha/Ain_Hanech.pdf |title=The Site of Ain Hanech Revisited: New Investigations at this Lower Pleistocene Site in Northern Algeria |format=PDF |website=Gi,ulpgc.es |date= |accessdate=2017-06-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130510140017/http://www.gi.ulpgc.es/tarha/Ain_Hanech.pdf |archive-date=2013-05-10 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130510140017/http://www.gi.ulpgc.es/tarha/Ain_Hanech.pdf |archivedate=2013-05-10 }}</ref> 1954 წელს, არამბურგსა და ტერნეფინში, აღმოაჩინეს სამარხები, სადაც იყო [[ჰომო ერექტუსი|ჰომო ერექტუსის]] ძვლები, რომლებიც დაახლოებით 700 000 წლით თარიღდება. [[ნეოლითის ხანა|ნეოლითური]] ცივილიზაცია განვითარდა საჰარანში და ხმელთაშუა მაღრიბში ძვ.წ 6 000-2 000 წლებში. ცივილიზაციის არსებობაზე ასევე მიუთითებს, სამხრეთ ალჟირის ტერიტორიაზე არსებულ გამოქვაბულებში გამოსახული უამრავი უძველესი მოხატულობა. ჩრდილოეთ აფრიკის ხალხთა უმრავლესობა საბოლოოდ გაერთიანდა და გადაიქცა მკვიდრ მოსახლეობად. ამ ტერიტორიებზე მცხოვრებ ბერბერებს არ ჰქონდათ დამწერლობა, შესაბამისად, ისტორიულ წყაროებში ხშირად არ იყვნენ მოხსენიებულნი. ძველი წელთაღრიცხვით 4 000 წლიდან, ჩრდილოეთ აფრიკის მკვიდრმა ხალხმა დიდი წინააღმდეგობა გაუწია [[ფინიკიელები|ფინიკიელთა]], რომაელთა, ვანდალთა, ბიზანტიელთა, თურქთა და ფრანგთა დამპყრობლებს, მაგრამ მათ მიიღეს ისლამი მე-7-მე-9 საუკუნეებში, ამიტომაც დღესდღეობით ქვეყნის მოსახლეობის უმეტესობა [[არაბული ენა|არაბულ ენაზე]] საუბრობს. ==კართაგენი== [[File:GM Massinissa.png|thumbnail|200px|[[მასინისა]]]] ფინიკიელი ვაჭრები ჩრდილოეთ აფრიკის სანაპიროებზე ძვ.წ. 900 წლამდე ჩავიდნენ და დაარსეს [[კართაგენი]] (ახლანდელი [[ტუნისი|ტუნისის]] ტერიტორია). ამ პერიოდში ბერბერებს განვითარებული ჰქონდათ სოფლის მეურნეობა, წარმოება და ვაჭრობა. კართაგენსა და ბერბერებს შორის მიმდინარეობდა ვაჭრობა, მაგრამ ტერიტორიულმა გაფართოებამ გამოიწვია ბერბერთა დამონება ან იძულებით სამხედრო სამსახურში ჩაბმა. [[პუნიკური ომები|მესამე პუნიკურ ომში]] კართაგენის დამარცხების შემდეგ, ძვ.წ 146 წელს, ქალაქი საბოლოოდ დაეცა. კართაგენელთა ძალაუფლების დასუსტების შედეგად, ბერბერთა ლიდერების გავლენა კიდევ უფრო გაიზარდა. ძველი წელთაღრიცხვით II საუკუნისთვის, წარმოიშვა რამდენიმე ბერბერთა სამეფო. ამის შემდეგ მეფე [[მასინისა|მასინისამ]] მოახერხა ნუმიდიის გაერთიანება და თავისი მმართველობის ქვეშ მოქცევა.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=7oIJeNasSw8C&pg=PA109|title=Histoire de l'émigration kabyle en France au XXe siécle: réalités ... - Karina Slimani-Direche - Google Livres |publisher=|date= |accessdate=2012-12-25}}</ref><ref name="ReferenceB">Les cultures du Maghreb De Maria Angels Roque, Paul Balta, Mohammed Arkoun</ref><ref>Dialogues d'histoire ancienne De Université de Besançon, Centre de recherches d'histoire ancienne</ref> ==რომის იმპერია== მადგაცენი იყო ნუმიდიელთა დამოუკიდებელი სამეფოების მეფე<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=q44cAAAAMAAJ&q=madghis&dq=madghis&pgis=1 |title=Le passé de l'Afrique du Nord: les siècles obscurs -émile Félix Gautier - Google Livres |publisher=|date=2006-10-26 |accessdate=2012-12-25}}</ref>, ძვ. წ.12-დან 3 -წლამდე. ალჟირის დაარსებამდე ტერიტორია დომინიკის რეპულიკისა და ესპანეთის მოქალაქეებით იყო დასახლებული, რომლებიც აქ ნავთობის მოსაპოვებლად მუშაობდნენ. მათ ჩრდილოეთ აფრიკელი ხალხის კოლონიზირება მოახდინეს. ქრისტიანობა აქ გავრცელდა II საუკუნეში. მე -4 საუკუნის ბოლოსთვის დასახლებული ადგილები ქრისტიანული გახდა და ზოგერთი ბერბერული ტომი მასობრივად გარდაიქმნა. [[დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემა|დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემის]] შემდეგ, ალჟირი დაექვემდებარა ვანდალურ სამეფოს. მოგვიანებით, [[აღმოსავლეთ რომის იმპერია|აღმოსავლეთ რომის იმპერიამ]] (ასევე ცნობილი როგორც ბიზანტიის იმპერია) ალჟირი წაართვა ვანდალებს. ==შუა საუკუნეები== VIII საუკუნიდან ჩრდილოეთ აფრიკის მაღრიბი არაბებმა დაიპყრეს და დაიწყო კოლონიზაცია. [[არაბეთის ნახევარკუნძული|არაბეთის ნახევარკუნძულიდან]] არაბი მიგრანტების მასობრივმა შემოსევებმა აღმოსავლეთ ტერიტორიებზე მათი ადათ-წესების გავრცელება გამოიწვია. ისლამისა და არაბული ენის დანერგვამ დიდი გავლენა მოახდინა ჩრდილოეთ აფრიკაზე. ახალი რელიგიისა და ენის შემოტანამ ცვლილებები გამოიწვია სოციალურ და ეკონომიკურ ურთიერთობებში, რითაც კავშირები დამყარდა არაბულ სამყაროსთან. ===შუა საუკუნეების ისლამური ალჟირი=== [[File:Hafsids Bougie Algeria 1249 1276 ornemental Kufic.JPG|thumb|[[ჰაფსიდები|ჰაფსიდური]] მონეტა, 1249–1276 წლები.]] მეორე არაბულმა სამხედრო ექსპედიციამ მაღრიბში, 642-669 წლებში, რეგიონში ისლამის გავრცელება გამოიწვია. ომაიანები ([[ომაიანთა სახალიფო|ომაიანთა სახალიფოს]] დინასტია, რომელიც ქვეყანას მართავდა 661–750 წლებში) მიხვდნენ, რომ [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვვაზე]] დომინირებითვის ყველაზე სტრატეგიული ადგილი მათთვის ჩრდილოეთ აფრიკა იყო. 711 წლისთვის ბერბერებს უკვე ჰქონდათ ისლამი მიღებული, შემდგომში კი ისინი ომაიანებს დაეხმარნენ მთელი ჩრდილოეთ აფრიკის დაპყრობაში. 750 წელს აბასიანებმა ბოლო მოუღეს ომაიანთა ბატონობას, ხოლო აფრიკაში აქამდე დაპყრობილი ტერიტორიის ნაწილი დაკარგეს. ამის შემდეგ, ადგილობრივი დინასტია ფაქტობრივად განაგებდა ცენტრალური მაღრიბის უმეტეს ნაწილს თიარეთიდან, ალჟირის სამხრეთ-დასავლეთით. შემდგომში [[ფატიმიდები|ფატიმიდების]] მთავარი ინტერესის საგანი, ძირითადად, ეგვიპტედა ისლამური მიწები იყო. ფატიმიდებმა ალჟირის უმეტესი ნაწილი დატოვეს 972–1148 წლებში. ბერბერთა დინასტია, რომელიც თავიდან ალჟირში ადგილობრივ მთავარ ძალას წარმოადგენდა, ჯერ კიდევ ომში იყო ჩაბმული.<ref>Ibn Khaldun, History of Berber, party Zenata and Sanhadja</ref> ამ პერიოდში გახშირებული იყო კონფლიქტი, პოლიტიკური არასტაბილურობა და ეკონომიკური დაცემა. ეგვიპტიდან არაბი ბედუინების დიდი შემოტევების შემდეგ, რომელიც მე-11 საუკუნის პირველ ნახევარში დაიწყო, ნელ-ნელა ბერბერების არაბიზაცია გამოიწვია. ==ოსმალეთის მმართველობა== 300 წლის განმავლობაში ალჟირი [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] მმართველობის ქვეშ იყო. ამ დროს ალჟირში ოფიციალური ენა იყო თურქული, ხოლო არაბები და ბერბერები ვერ იკავებდნენ რაიმე სამთავრობო თანამდებობას. ალჟირს პრობლემები შეექმნა [[ესპანეთი|ესპანეთთან]], [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდთან]], [[პრუსია|პრუსიასთან]], [[დანია|დანიასთან]], [[რუსეთი|რუსეთთან]] და [[ნეაპოლი|ნეაპოლთან]], ვინაიდან ალჟირისა და მის მიმდებარე ტერიტორიებს უწოდებდნენ ბარბაროსულ ქვეყნებს, რადგანაც ისინი პასუხისმგებელნი იყვნენ ხმელთაშუა ზღვაში მეკობრეობასა და ასევე ქრისტიანების დამონებაზე. ==საფრანგეთის მმართველობა== [[ფაილი:French Algeria evolution 1830-1962 map-fr.svg|thumb|right|250px|ალჟირის დაპყრობის ქრონოლოგიური რუკა. (1830-1956)]] ჩრდილოეთ აფრიკის საზღვრები შეიცვალა სხვადასხვა დაპყრობების დროს. თანამედროვე ალჟირის საზღვრები შექმნეს ფრანგებმა, რომლებმაც კოლონიზაცია 1830 წელს დაიწყეს (საფრანგეთის შემოჭრა დაიწყო 5 ივლისს). საფრანგეთი აკონტროლებდა მთელ ქვეყანას, მაგრამ სოფლებში მცხოვრები მუსლიმი და ძველი ტრაციციების მიმდევარი მოსახლეობა დაშორდა ევროპულ საზოგადოებას, რომელიც ფრანგებმა ალჟირის კონკრეტულ რეგიონებში შექმნეს . ალჟირში საფრანგეთის კონსულის შეურაცხყოფის გამო, 1827 წელს, საფრანგეთმა ალჟირი სამი წლის განმავლობაში დაბლოკა. 1830 წელს კი შეიჭრა და დაიპყრო ალჟირის სანაპირო ზონები, ეს დიპლომატიური ინციდენტი იყო „[[casus belli]]“-ს სახის. კოლონია თანდათანობით იზრდებოდა და სამხრეთისკენ მიიწევდა. ევროპულ დაპყრობებს ალჟირელები მალევე დაუპირისპირდნენ, ამ აჯანყებას ხელმძღვანელობდა [[აბდ ალ-კადირი]]. 1848 წლისთვის ჩრდილოეთ ალჟირის თითქმის მთელი ნაწილი საფრანგეთის კონტროლის ქვეშ იყო მოქცეული და მეორე რესპუბლიკის ახალმა მთავრობამ ოკუპირებული მიწები საფრანგეთის განუყოფელ ნაწილად გამოაცხადა. კოლონიზაციის პერიოდში საფრანგეთის მხრიდან 15 000 ადამიანი დაიღუპა,<ref name="Victimario">[http://remilitari.com/guias/victimario6.htm ''Victimario Histórico Militar'']</ref><ref name="Necrometrics">[http://necrometrics.com/wars19c.htm#Algeria1830 ''French Conquest of Algeria (1829-47)'']</ref> ხოლო ალჟირის მხრიდან დაახლოებით 285 000.<ref name="Victimario"/><ref name="Necrometrics"/> ==დამოუკიდებელი ალჟირი== [[File:Algerian Economy 1972.ogv|thumb|ფილმი ალჟირის ეკონომიკის შესახებ, 1972 წელი.]] ალჟირში რეფერენდუმი 1962 წლის 1 ივნისს ჩატარდა, ხოლო საფრანგეთმა ალჟირი დამოუკიდებ ქვეყანად 1963 წლის 3 ივლისს გამოაცხადა. დამოუკიდებლობისთვის ომმა და მას მოყოლილმა შედეგებმა მკვეთრად დაასუსტა ალჟირის საზოგადოება და ეკონომიკა. დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ქვეყანამ დაკარგა ინჟინრები, მასწავლებლები, ექიმები და გამოცდილი მუშაკები. უსახლკაროთა და დევნილთა რიცხვი ასობით ათასი იყო. გავრცელებული დაავადებებით ბერვრი დაინფიცირდა, ხოლო მუშათა ძალის დაახლოებით 70 პროცენტი უმუშევარი იყო.<ref>Ruedy, John. ''Modern Algeria: The Origins and Development of a Nation'' (2nd ed. 2005)</ref> ჯარმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა აჰმედ ბენ ბელას, ალჟირის პირველი პრეზიდენტის, ადმინისტრაციაში. მას შემდეგ, რაც ბენ ბელამ მოიპოვა მაღალი თანამდებობა, მან აღნიშნა არმიის წვლილის მნიშვნელობა ყვეყნისთვის, ამის შემდგომ მან დანიშნა მინისტრები, მათ შრის თავდაცვის მინისტრი ჰოუარ ბოუმედინი.<ref>Willis, M. Politics and Power in the Maghreb : Algeria, Tunisia and Morocco from Independence to the Arab Spring. New York: Oxford University Press.</ref> ამ პიროვნებებმა ძირითადი როლი ითამაშეს ქვეყნის უსაფრთხოებისა და საგარეო პოლიტიკის გატარებაში. სამხედრო გადატრიალების შემდგომ პრეზიდენტი ბენ ბელა ჩამოაგდეს, ხოლო მისი ადგილი ჰოუარ ბოუმედინმა დაიკავა. გადატრიალებამ სწრაფად და უსისხლოდ ჩაიარა. ახალმა პრეზიდენტმა ისლამი გამოიყენა საკუთარი ძალაუფლების გასაძლიერებლად.<ref>Willis, M. (1996). The Islamist Challenge in Algeria: A Political history. Reading, UK: Ithaca Press</ref> ==ლიტერატურა== * Ageron, Charles Robert, and Michael Brett. ''Modern Algeria: A History from 1830 to the Present'' (1992) * Derradji, Abder-Rahmane. ''The Algerian Guerrilla Campaign, Strategy & Tactics'' (The Edwin Mellen Press, 1997). * Derradji, Abder-Rahmane. ''A Concise History of Political Violence in Algeria: Brothers in Faith Enemies in Arms'' (2 vol. The Edwin Mellen Press, 2002), * Horne, Alistair. ''A Savage War of Peace: Algeria 1954-1962'' (2006) *{{Cite book| publisher = Fernwood Pub. ; Zed Books| isbn = 9781552662564| last = Le Sueur| first = James D.| title = Algeria since 1989: between terror and democracy| url = https://archive.org/details/algeriasince19890000lesu| location = Halifax [N.S.] : London ; New York| series = Global history of the present| year = 2010}} * Sessions, Jennifer E. ''By Sword and Plow: France and the Conquest of Algeria'' (Cornell University Press; 2011) 352 pages *{{Cite book| publisher = Cornell University Press| isbn = 9780801489167| last = Stora| first = Benjamin| title = Algeria, 1830-2000 : a short history| location = Ithaca| year = 2004}} *Amy McKenna (Hrsg.): The History of Northern Africa. The Rosen Publishing Group, New York 2010, ISBN 978-1-61530-397-7. *Harry H. Johnston: A History of the Colonization of Africa by Alien Races. Cambridge University Press, Cambridge 2011, ISBN 978-0-521-23128-2. *James McDougall: A History of Algeria. Cambridge University Press, Cambridge 2017, ISBN 978-0-521-61730-7. *Corisande Fenwick: Archaeology and the Search for Authenticity. Colonialist, Nationalist, and Berberist Visions of an Algerian Past. In: Corisande *Fenwick, Meredith Wiggins, Dave Wythe (Hrsg.): TRAC 2007. Proceedings of the Annual Theoretical Roman Archaeology Conference. Oxbow Press, Oxford 2008, S. 75–86, doi:10.16995/TRAC2007 75 88. *Isabelle C. Winder: Looking for problems: A systems approach to hominin palaeocommunities from Plio-Pleistocene Africa. In: International Journal of Osteoarchaeology 22, 2012, S. 460–493, doi:10.1002/oa.1219. Kenneth W. Russell: After Eden: The Behavioral Ecology of Early Food Production in the Near East and North Africa. British Archaeological Reports, Oxford 1988. *Jörg W. Hansen: Art rupestre dans les tassilis de l’ouest et du sud algérien. Paris 1975, 2009. Slimane Hachi: Les cultures de l’homme de Mechta-Afalou. Le gisement d’Afalou Bou Rhummel, massif des Babors, Algérie: les niveaux supérieurs, 13.000–11.000 B.P. CRAPE, Algier 2003. *Louise T. Humphrey, Emmy Bocaege: Tooth Evulsion in the Maghreb: chronological and geographical patterns. In: African Archaeological Review 25, 2008, S. 109–123. *Mary Jackes, David Lubell: Early and middle holocene environmental and Capsian cultural change: evidence from the Télidjène Basin, eastern Algeria. In: African Archaeological Review 25, 2008, S. 41–55. *Claire Manen, Grégor Marchand, Antonio Faustino: Le Néolithique ancien de la péninsule ibérique: vers un nouvelle evaluation du mirage africain? In: J. Evin (Hrsg.): XXVIe Congrès Préhistorique de France, Paris 2007, S. 133–151. Katherine E. Hoffman, Susan Gilson Miller: Berbers and Others. Beyond Tribe and Nation in the Maghrib. Indiana University Press, 2010, ISBN 978-0-253-22200-8. *Heinz Günter Horn, Christoph B. Rüger: Die Numider. Reiter und Könige nördlich der Sahara, Ausstellungskatalog Rheinisches Landesmuseum Bonn, Rheinland, Köln 1979. *Soubila Merzoug: Faunal remains from Medjez II (epipalaeolithic, Algeria): Evidence of ostrich consumption and interpretation of Capsian subsistence behaviors. In: Hélène Jousse, Joséphine Lesur (Hrsg.): People and Animals in Holocene Africa. Recent advances in archaeozoology. Africa Magna Verlag, 2011, S. 123–131. *Noura Rahmani, Jacques Tixier: Le Capsien typique et le Capsien supérieur. Évolution ou contemporanéité: les données technologiques. Archaeopress, 2003. *Henri Lhote: Les gravures rupestres de l’Oued Djerat (Tassili-n-Ajjer), Mémoires du Centre de Recherches Anthropologiques, Préhistoriques et Ethnographiques. SNED, Algier 1976. *Dexter Hoyos: A Companion to the Punic Wars. John Wiley & Sons, Oxford u. a. 2011, ISBN 978-1-4051-7600-2. *Elizabeth Fentress: Rommanizing the Berbers. In: Past & Present, 190, 2006, S. 3–33. *Helmut Castritius: Die Vandalen. Etappen einer Spurensuche. Kohlhammer-Urban, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-17-018870-9, ab S. 76. *Leslie Dossey: Peasant and Empire in Christian North Africa. University of California Press, Berkeley–Los Angeles–London 2010. ISBN 978-0-520-25439-8 *Charles-André Julien: Histoire de l’Afrique du Nord: Tunisie, Algérie, Maroc des origines à la conquête arabe (647 ap. J.-C.), Payot, Paris 1961. *Walter Emil Kaegi: Muslim Expansion and Byzantine Collapse in North Africa. Cambridge University Press, Cambridge u. a. 2010. ISBN 978-0-521-19677-2 *Dennis P. Kehoe: The Economics of Agriculture on Roman Imperial Estates in North Africa, Habil., Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1988. ISBN 978-3-525-25188-1 *Anna Leone: Changing Townscapes in North Africa from late Antiquity to the Arab Conquest. Edipuglia, Bari 2007. ISBN 978-88-7228-498-8 *E. Lennox Manton: Roman North Africa. Trafalgar Square, London 1988, ISBN 978-1-85264-007-1 *Georges Tirologos (Hrsg.): L’Afrique du Nord antique. Cultures et paysages, Colloque de Nantes – mai 1996, Presses Univ. Franche-Comté, 1999. ISBN 978-2-913322-47-9 *Christian Witschel: Zur Situation im römischen Africa während des 3. Jahrhunderts. In: Klaus-Peter Johne, Thomas Gerhardt, Udo Hartmann (Hrsg.): Deleto paene imperio Romano. Transformationsprozesse des Römischen Reiches im 3. Jahrhundert und ihre Rezeption in der Neuzeit. Steiner, Stuttgart 2006, ISBN 978-3-515-08941-8, S. 145–221. *Jan C. Jansen: Erobern und Erinnern. Symbolpolitik, öffentlicher Raum und französischer Kolonialismus in Algerien, 1830–1950. De Gruyter Oldenbourg, Berlin 2013, ISBN 978-3-486-72361-8. *Bernhard Schmid: Das koloniale Algerien. Unrast, Münster 2006, ISBN 3-89771-027-7. *Yves Maxime Danan: La vie politique à Alger de 1940 à 1944. L.G.D.J., Paris 1963. *Diego de Haedo: Histoire des rois d’Alger. Topographia e Historia general de Argel. Valladolid, 1612, Traduction d’H.D. de Grammont, Bouchène, Paris 1998. *Fabian Klose: Menschenrechte im Schatten kolonialer Gewalt. Die Dekolonisierungskriege in Kenia und Algerien 1945–1962. Oldenbourg Wissenschaftsverlag, München 2009, ISBN 978-3-486-58884-2 (Veröffentlichungen des Deutschen Historischen Instituts London 66).<ref> Vgl. Lasse Heerten:[http://hsozkult.geschichte.hu-berlin.de/rezensionen/2010-1-210 Rezension zu: Klose, Fabian: Menschenrechte im Schatten kolonialer Gewalt. Die Dekolonisierungskriege in Kenia und Algerien 1945–1962. München 2009]. In: H-Soz-u-Kult, 18. März 2010.</ref> *Pierre Denis: L’Armée française au Sahara. De Bonaparte à 1990. l’Harmattan, Paris 1991. *Jean-Louis Gérard: Dictionnaire historique et biographique de la guerre d’Algérie. Éditions Jean Curtuchet, 2001. *Kurt Hochstuhl: Die badische Auswanderung nach Algerien. Kohlhammer 2007. ==რესურსები ინტერნეტში== * {{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/dztoc.html |title=Algeria : Country Studies - Federal Research Division, Library of Congress |publisher=Lcweb2.loc.gov |accessdate=2012-12-25 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130115052428/http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/dztoc.html |archivedate=2013-01-15 }} * {{cite web|url=https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/8005.htm#history |title=Algeria |publisher=State.gov |date=2012-08-17|accessdate=2012-12-25}} * {{cite web|author=moon |url=http://www.algeria-watch.de/francais.htm |title=Algeria-Watch: Informations sur la situation des droits humains en Algérie |publisher=Algeria-watch.de |date= |accessdate=2012-12-25}} * {{cite web|url=http://www.rulers.org/rula1.html#algeria |title=Countries Ab-Am |publisher=Rulers.org |date= |accessdate=2012-12-25}} List of rulers for Algeria * [http://www.wdl.org/en/item/8772/ Disembarking from a Ship, Algiers, Algeria.] * [http://www.britannica.com/place/Algeria Algeria | Facts, History, & Geography | Britannica.] * [http://www.britannica.com/topic/history-of-Algeria History of Algeria | Britannica.] * [http://www.historyworld.net/wrldhis/plaintexthistories.asp?historyid=ac92 HISTORY OF ALGERIA ] * [http://education.stateuniversity.com/pages/19/Algeria-HISTORY-BACKGROUND.html Algeria. History & Background.] * [http://www.lonelyplanet.com/algeria/background/history/a/nar/2f41c26a-fdbc-43e0-88f5-b0b2116eec20/355065 History.] * [http://www.infoplease.com/world/countries/algeria History of Algeria] * [http://www.cambridge.org/core/books/history-of-algeria/418AD49FDD701AB08A1D77E83423AB11 A History of Algeria.] * [http://www.lonelyplanet.com/algeria/history History.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201112024110/https://www.lonelyplanet.com/algeria/history |date=2020-11-12 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ალჟირის ისტორია]] [[კატეგორია:ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ფილმები]] [[კატეგორია:ფრანგულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია პერიოდების მიხედვით]] [[კატეგორია:ქვეყნების ისტორია პერიოდების მიხედვით]] qoq0f2os35nblhzk2tkrsp9yfw21yy3 14 468821 4828054 4824794 2025-07-07T17:50:41Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828054 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:პერუ]] [[კატეგორია:კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] pjaaqo3syotsjxuohcvju4zw20gbqw2 4828063 4828054 2025-07-07T17:51:53Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828063 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:პერუ]] [[კატეგორია:კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სამხრეთამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ლათინოამერიკული კულტურა ქვეყნების მიხედვით]] 09imumbq8ylsluq5h45f7sax2f8vinn 0 473042 4828533 4180669 2025-07-08T11:28:11Z Geagea 783 {{სქოლიო}} 4828533 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი | სახელი= ტრისტან ხანიშვილი | მშობლიურ ენაზე= | სურათი= | სურათის ზომა= | წარწერა= | დაბადების სახელი= | ფსევდონიმი= | დაბადების თარიღი= {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1947|3|30}} | დაბადების ადგილი= | გარდაცვალების თარიღი= | გარდაცვალების ადგილი= | მოქალაქეობა= {{დროშა|სსრკ}} →<br />{{დროშა|საქართველო}} | განათლება= [[საქართველოს სასოფლო-სამეურნეო ინსტიტუტი]] | სამეცნიერო ხარისხი= | ეროვნება= [[ქართველები|ქართველი]] | რელიგია= | პარტია= | ძირითადი იდეები= | საქმიანობა= | მამა= | დედა= | მეუღლე= | შვილები= | ჯილდოები= | ხელმოწერა= | საიტი= }} '''ტრისტან ხანიშვილი''' (დ. [[30 მარტი]], [[1947]]) — [[ქართველები|ქართველი]] სოფლის მეურნეობის მუშაკი და პოლიტიკური მოღვაწე. დაამთავრა [[საქართველოს სასოფლო-სამეურნეო ინსტიტუტი]]. 1965-1966 წლებში იყო [[კასპის მუნიციპალიტეტი|კასპის]] კომუნალური მეურნეობის კომბინატის ინვენტარიზატორი. 1968 წლიდან იყო სოფელ [[ურბნისი]]ს საბჭოთა მეურნეობის აგროუბნის მუშა, 1972 წლიდან იყო ბრიგადირი, 1976 წლიდან იყო [[რუისი]]ს საბჭოთა მეურნეობის პროფკავშირის კომიტეტის თავმჯდომარე, 1979 წლიდან იყო საქართველოს კომუნისტური პარტიის [[ქარელის მუნიციპალიტეტი|ქარელის]] რაიკომის ინსტრუქტორი, 1980 წლიდან იყო სახალხო კონტროლის რაიონული კომიტეტის თავმჯდომარე, 1983-1990 წლებში იყო ქარელის სახალხო დეპუტატთა რაისაბჭოს აღმასკომის თავმჯდომარე. 1990-1991 წლებში იყო [[საქართველოს რესპუბლიკის პირველი მოწვევის უზენაესი საბჭოს წევრები|საქართველოს რესპუბლიკის პირველი მოწვევის უზენაესი საბჭო]]ს წევრი, ხელი აქვს მოწერილი [[საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტი|საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტზე]] (1991 წლის 9 აპრილი). ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.parliament.ge/ge/parlamentarebi/wina-mowvevis-parlamentebi/saqartvelos-respublikis-pirveli-mowvevis-uzenaesi-sabcho-1990-1991-ww/tristan-xanisvili-45061.page ტრისტან ხანიშვილი — საქართველოს პარლამენტის ოფიციალური საიტი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{საქართველოს რესპუბლიკის პირველი მოწვევის უზენაესი საბჭოს წევრები}} {{DEFAULTSORT:ხანიშვილი, ტრისტან}} [[კატეგორია:დაბადებული 30 მარტი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1947]] [[კატეგორია:საქართველოს რესპუბლიკის I მოწვევის უზენაესი საბჭოს წევრები]] [[კატეგორია:ქართველი სოფლის მეურნეობის მუშაკები]] [[კატეგორია:საქართველოს სასოფლო-სამეურნეო ინსტიტუტის კურსდამთავრებულები]] j5vifdc5k34of8rsu24cqf50bhte9pa 14 474279 4828203 4554406 2025-07-08T05:15:40Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ოკეანეთის რელიეფი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ოკეანეთის რელიეფი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828203 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Landforms of Australia}} [[კატეგორია:რელიეფი ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ავსტრალიის გეოგრაფია]] [[კატეგორია:ოკეანეთის რელიეფი ქვეყნების მიხედვით]] eybd1parae0jmbkzspt0hsfuvrbsr4f 14 474280 4828200 3911777 2025-07-08T05:15:18Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:ოკეანეთის რელიეფი ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:ოკეანეთის რელიეფი ქვეყნების მიხედვით]]“ 3911777 wikitext text/x-wiki {{Commons category|Landforms of Oceania by country}} [[კატეგორია:ოკეანეთის რელიეფი]] [[კატეგორია:ოკეანეთის გეოგრაფია| ]] h54dcazws5dx5192wgwhxo70a18xx2p 0 479219 4828010 3959489 2025-07-07T17:44:18Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828010 wikitext text/x-wiki '''უბანგი-შარი''' — [[საფრანგეთი]]ს ყოფილი [[კოლონია]] ეკვატორულ [[აფრიკა]]ში 1914 წლიდან. 1958 წელს მიიღო [[ავტონომია]]. 1960 წლიდან დამოუკიდებელი [[ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკა|ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკაა]]. ==ლიტერატურა== {{ქსე|10|96}} [[კატეგორია:ევროპის ყოფილი კოლონიები]] [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] mer5df2ambmmp9v1w6mc0qvjgjah21x 14 480680 4828318 3967240 2025-07-08T05:39:27Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828318 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:რუსი ხელოვანები]] [[კატეგორია:რუსეთის მუსიკალური ინდუსტრია]] l3qlxm6rhccl8px68js0p4gcfcn8i62 0 487184 4828096 4819621 2025-07-07T18:40:13Z Jaba1977 3604 /* გარე ბმულები */ 4828096 wikitext text/x-wiki '''ლიბერალიზმი და პროგრესივიზმი [[ისლამი|ისლამში]]''' მოიცავს ისეთ მუსლიმებს, რომლებმაც შექმნეს მნიშვნელოვანი [[რელიგიური ლიბერალიზმი|ლიბერალური]] აზრი ისლამური გაგებისა და პრაქტიკის შესახებ.<ref name="Essays by Muslims">{{cite book |editor-last=Safi |editor-first=Omid |editor-link=Omid Safi |date=2003 |title=Progressive Muslims: on justice, gender and pluralism |url=https://archive.org/details/progressivemusli0000unse_t6i3 |location=Oxford |publisher=[[Oneworld Publications]] |isbn=9781851683161 |oclc=52380025 |ref=harv}}</ref> მათ ნამუშევრებს ზოგჯერ ახასიათებენ, როგორც „[[პროგრესივიზმი|პროგრესულ]] ისლამს“ ({{lang-ar|الإسلام&nbsp;التقدمي}} ''{{transl|ar|ALA|al-Islām at-taqaddumī}}''); ზოგიერთი მკვლევარი, როგორიცაა, მაგალითად, [[ომიდ საფი]], პროგრესულ ისლამსა და ლიბერალურ ისლამს ორ განსხვავებულ მიმდინარეობად მიიჩნევს.<ref name="differences prog liberal">{{cite web |url=http://www.averroes-foundation.org/articles/progressive_islam.html |last=Safi |first=Omid |authorlink=Omid Safi |title=What is Progressive Islam? |publisher=Averroes Foundation |website=averroes-foundation.org |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060709004427/http://www.averroes-foundation.org/articles/progressive_islam.html |archivedate=July 9, 2006}}</ref> ლიბერალურ იდეებს საკამათოდ თვლის ზოგიერთი [[ისლამური სკოლები და განშტოებები|ტრადიციული მუსლიმანი]], რომლებიც აკრიტიკებენ ლიბერალურ იდეებს ზედმეტად [[დასავლური სამყარო|დასავლური]] ან [[რაციონალიზმი|რაციონალისტური]] მოტივით.<ref>{{Cite web|url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e1346|title=Liberalism - Oxford Islamic Studies Online|website=www.oxfordislamicstudies.com|access-date=2019-07-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131104151343/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e1346|archivedate=2013-11-04}}</ref> ლიბერალური/ პროგრესული ისლამის მეთოდოლოგია ეყრდნობა ტრადიციული ისლამური წმინდა წიგნის, [[ყურანი|ყურანისა]] და სხვა ტექსტების (როგორიცაა, მაგალითად, [[ჰადისი]]), ახსნებს, პროცესს, რომელსაც ეწოდება ''[[იჯთიჰადი|იჯთიჰადი]]'' (იხილეთ [[#იჯთიჰადი|ქვემოთ]]).<ref name="ijtihad">{{cite book |last=Aslan |first=Reza |authorlink=Reza Aslan |date=2011 |origyear=2005 |title=No god but God: the origins, evolution, and future of Islam |url=https://archive.org/details/nogodbutgodorigi0000asla_n9k1 |edition=Updated |location=New York |publisher=[[Random House]] |isbn=9780812982442 |oclc=720168240}}</ref>{{Page needed|date=December 2019}} ეს შეიძლება შეიცვალოს ყველაზე უმნიშვნელოდან ყველაზე ლიბერალურამდე, სადაც ყურანის ერთადერთ ''მნიშვნელობად'' მიჩნეულია [[ზეშთაგონება|ზეშთაგონება]], მისი სიტყვებით გამოხატვა, როგორც წინასწარმეტყველი [[მაჰმადი|მუჰამედი]] გამოხატავდა კონკრეტულ დროსა და კონტექსტში. ლიბერალი მუსლიმანები თვლიან, რომ უბრუნდებიან ყურანის ადრეული [[უმაჰი|უმაჰის]] ეთიკური და პლურალისტური მიზნების საწყისებს.<ref name="Imam speech against extremism">{{cite web |url=http://www.mcb.org.uk/media/speech_10_12_01.php |last=Sajid |first=Abdul Jalil |title='Islam against Religious Extremism and Fanaticism': speech delivered by Imam Abdul Jalil Sajid at a meeting on International NGO Rights and Humanity |website=mcb.org.uk |publisher=Muslim Council of Britain |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080607005013/http://www.mcb.org.uk/media/speech_10_12_01.php |archivedate=June 7, 2008 |date=December 10, 2001}}</ref> ისინი გამოეყვნენ ისლამური კანონების ზოგიერთ ტრადიციულ და ნაკლებად ლიბერალურ ახსნას, რომელსაც ისინი მიიჩნევენ, როგორც კულტურაზე დაფუძნებულსა და უნივერსალურად გამოუყენებელს.{{cn|date=December 2019}} რეფორმის მოძრაობა იყენებს [[თაჰიდი|მონოთეიზმს]] (''თაჰიდი'') „როგორც ადამიანური საზოგადოების ორგანიზებულ პრინციპს და რელიგიური ცოდნის, ისტორიის, [[მეტაფიზიკა|მეტაფიზიკის]], ესთეტიკისა და ეთიკის, აგრეთვე სოციალური, ეკონომიკური და მსოფლიო წესრიგის საფუძველს“.<ref>{{cite web |url= http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2356?_hi=15 |title= Tawhid |publisher= Oxford Islamic Studies Online |website= oxfordislamicstudies.com |accessdate= 22 March 2015 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20170917081036/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2356?_hi=15 |archivedate= 17 სექტემბერი 2017 }}</ref> ლიბერალური ისლამი აფასებს ისლამური წმინდა წერილების ხელახალ ინტერპრეტაციებს, რათა შეინარჩუნოს მათი აქტუალობა XXI საუკუნეში.<ref>{{cite journal |last1=Zubaidah Rahim |first1=Lily |title=Discursive Contest between Liberal and Literal Islam in Southeast Asia |journal=Policy and Society |date=2006 |volume=25 |issue=4 |pages=77–98 |doi=10.1016/S1449-4035(06)70091-1|s2cid=218567875 }}</ref> == ისლამური ფილოსოფიის საფუძველი == {{მთავარი|ისლამური ფილოსოფია|მუსლიმ ფილოსოფოსთა ჩამონათვალი|ისლამური ეთიკა|ისლამის პოლიტიკური ასპექტები}} [[ისლამი|ისლამის]] აღზევებამ, რაც დაკავშირებულია [[ყურანი|ყურანთან]] და [[მუჰამედი|მუჰამედთან]], ხმელთაშუა ზღვის რეგიონში მნიშვნელოვნად შეცვალა ძალაუფლებათა ბალანსი და ხედვები ძალაუფლების წარმოშობის შესახებ. [[ადრეული ისლამური ფილოსოფია]] ხაზს უსვამდა [[მეცნიერება|მეცნიერებასა]] და [[რელიგია|რელიგიას]] შორის მტკიცე კავშირს და [[იჯთიჰადი|იჯთიჰადის]] [[ჭეშმარიტება|ჭეშმარიტების]] დადგენას — რომ სინამდვილეში ''ყველა'' ფილოსოფია იყო „[[ისლამის პოლიტიკური ასპექტები|პოლიტიკური]]“, რადგან მას რეალურად გავლენა ჰქონდა მმართველობაზე. ამ მოსაზრებას ეჭვქვეშ აყენებდნენ „რაციონალისტი“ [[მუთაზილიტები|მუთაზილიტი]] ფილოსოფოსები, რომლებიც უფრო [[ელინისტური ფილოსოფია|ელინისტური]] ხედვით გამოირჩეოდნენ, თვლიდნენ, რომ ადამიანური ლოგიკა ღვთაებრივ ჭეშმარიტებაზე მაღლა იდგა, როგორც ეს ცნობილია თანამედროვე მკვლევრებისთვის, ისევე, როგორც ისლამის პირველი სპეკულაციური თეოლოგებისათვის; მათ მხარს უჭერდა საერო არისტოკრატია, რომელიც მოქმედების თავისუფლებას [[სახალიფო|სახალიფოსგან]] დამოუკიდებლად ცდილობდა. გვიანი ანტიკური პერიოდისთვის, ისლამის ტრადიციონალისტურმა [[აშარიტი|აშარიტულმა]] შეხედულებამ გაიმარჯვა. აშარიტების აზრით, გონება უნდა დაექვემდებაროს ყურანსა და სუნას.<ref>{{cite book|last=Aslan|first=Reza|authorlink=Reza Aslan|title=No god but God|url=https://books.google.com/books?id=AkyupJn81RMC&pg=PA153|year=2005|publisher=Random House Inc.|isbn=978-1-58836-445-6|page=153|quote=By the ninth and tenth centuries... }}</ref> [[იბნ რუშდი]], ცნობილი როგორც ([[ლათენიზებული სახელები|ლათენიზებული]]) ავეროესი, იყო [[ალ-ანდალუსი|შუა საუკუნეების ანდალუსიელი]] [[პოლიმათი]]. მას აღწერდნენ როგორც „საერო აზროვნების მამას (დამფუძნებელს) დასავლეთ ევროპაში“.<ref name="brown.edu">{{cite web |title=John Carter Brown Library Exhibitions – Islamic encounters |url=http://www.brown.edu/Facilities/John_Carter_Brown_Library/islam/pages/exchange.html |accessdate=October 30, 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120701174308/http://www.brown.edu/Facilities/John_Carter_Brown_Library/islam/pages/exchange.html |archivedate=ივლისი 1, 2012 }}</ref><ref name="dspace.ucalgary.ca">{{cite web |title=Ahmed, K. S. "Arabic Medicine: Contributions and Influence". The Proceedings of the 17th Annual History of Medicine Days, March 7th and 8th, 2008 Health Sciences Centre, Calgary, AB. |url=http://dspace.ucalgary.ca/bitstream/1880/47472/1/2008_HMD_Ahmed.pdf |accessdate=October 30, 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130606022334/http://dspace.ucalgary.ca/bitstream/1880/47472/1/2008_HMD_Ahmed.pdf |archivedate=ივნისი 6, 2013 }}</ref> ის ცნობილი იყო ''კომენტატორის'' მეტსახელით არისტოტელეს შემოქმედებაზე მისი ძვირფასი კომენტარების გამო. მისი მთავარი ნაშრომია ''„[[განადგურების განადგურება]]“'', რომელშიც მან დაიცვა ფილოსოფია [[ალ-ღაზალი|ალ-ღაზალის]] ''[[„ფილოსოფოსთა განადგურებისგან“]]''. მისი სხვა ნაშრომებია ''ფასლ ალ-მაკალი'' და ''ქითაბ ალ-ქაშაფი''.<ref name="brown.edu"/><ref name="dspace.ucalgary.ca"/> იბნ რუშდიმ ''ფასლ ალ-მაკალში'' (''გადამწყვეტ ტრაქტატში'') წარმოადგინა არგუმენტი, რომელშიც დასაბუთებულია ოფიციალური [[აშარი|აშარის]] თეოლოგიისგან მეცნიერებისა და ფილოსოფიის ემანსიპაცია და რომ არ არსებობს თანდაყოლილი წინააღმდეგობა ფილოსოფიასა და რელიგიას შორის; ამგვარად, [[ავეროიზმი]] ითვლება თანამედროვე სეკულარიზმის წინამორბედად.<ref name="Sarrió2015">{{cite journal|last1=Sarrió|first1=Diego R.|title=The Philosopher as the Heir of the Prophets: Averroes's Islamic Rationalism|journal=Al-Qanṭara |volume=36 |issue=1 |year=2015 |pages=45–68 |issn=1988-2955 |doi=10.3989/alqantara.2015.002|doi-access=free }} p.48</ref><ref>Abdel Wahab El Messeri. [http://www.muslimphilosophy.com/tvtk/ch21.htm Episode 21: Ibn Rushd], ''Everything you wanted to know about Islam but was afraid to Ask'', ''Philosophia Islamica''.</ref><ref>Fauzi M. Najjar (Spring, 1996). [http://findarticles.com/p/articles/mi_m2501/is_n2_v18/ai_18627295/pg_13 The debate on Islam and secularism in Egypt] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100404173457/http://findarticles.com/p/articles/mi_m2501/is_n2_v18/ai_18627295/pg_13/ |date=2010-04-04 }}, ''Arab Studies Quarterly (ASQ)''.</ref> იბნ რუშდი იზიარებს ქალთა თანასწორობის პრინციპს. მისივე თქმით, ისინი უნდა იყვნენ განათლებულები და უნდა ჰქონდეთ ნება იმსახურონ სამხედრო სამსახურში; მათ შორის საუკეთესოები შეიძლება გახდნენ მომავალი ფილოსოფოსები და მმართველები.<ref>{{Cite book|author= Averroes|translator-link1=Ralph Lerner |translator=Ralph Lerner |title= Averroes On Plato's Republic |url= https://archive.org/details/averroesonplatos0000aver|publisher= [[Cornell University Press]] |year= 2005 |isbn= 0-8014-8975-X|page=xix}}</ref><ref>{{Cite book|last=Fakhry |first=Majid |title=Averroes (Ibn Rushd) His Life, Works and Influence |url=https://archive.org/details/averroeshislifew00fakh |publisher=[[Oneworld Publications]] |year=2001 |isbn=1-85168-269-4|page=[https://archive.org/details/averroeshislifew00fakh/page/110 110]}}</ref> იბნ რუშდის შემოქმედებაზე დაფუძნებულ მე-13 საუკუნის ფილოსოფიურ მოძრაობას [[ლათინური ქრისტიანი|ლათინურ ქრისტიანულ]] და [[ებრაული ტრადიცია|ებრაულ ტრადიციაში]] ეწოდება [[ავეროიზმი]]. გვიან მე-20 საუკუნეში იბნ რუშდი გახდა სიმბოლური ფიგურა ისლამური აზროვნებისა და ისლამური საზოგადოების აღორძინების დებატებში. ისლამურ საზოგადოებაში ავეროისტული აზროვნების ასეთი აღორძინების გამოჩენილი დამცველი იყო [[მუჰამედ აბედ ალ-ჯაბრი]] მისი ნაშრომით ''"Critique de la Raison Arabe"'' (1982).<ref>Nicola Missaglia, [http://www.resetdoc.org/story/00000021666 "Mohamed Abed Al-Jabri's new Averroism"]</ref> 1831 წელს [[ეგვიპტელები|ეგვიპტელი]] [[ეგვიპტოლოგია|ეგვიპტოლოგი]] და [[რენესანსი|რენესანსის ხანის]] ინტელექტუალი [[რიფა ალ-თაჰტავი]] იყო საშტატო მასშტაბის მხარდაჭერის ნაწილი ეგვიპტური განათლებისა და ინფრასტრუქტურის მოდერნიზაციისთვის. მათ ეგვიპტელ აუდიტორიას გააცნეს ისეთი [[განმანათლებლობა|განმანათლებლური]] იდეები, როგორებიცაა [[სეკულარიზმი|საერო]] ხელისუფლება და პოლიტიკური უფლებები და თავისუფლება; მისი იდეები იმის შესახებ, თუ როგორი უნდა იყოს თანამედროვე ცივილიზებული საზოგადოება და რას წარმოადგენს ცივილიზებული ან „კარგი ეგვიპტელის" შექმნა; ასევე მისი იდეები საზოგადოებრივი ინტერესებისა და საზოგადოებრივი სიკეთის შესახებ.<ref>{{cite book|last=Vatikiotis|first=P. J.|title=The Modern History of Egypt|year=1976|isbn=978-0297772620|edition=Repr.}} p. 115-16</ref> თაჰტავის შემოქმედება იყო ეგვიპტური რენესანსის (''[[ნაჰდა]]'') პირველი წარმატებული მცდელობა, რომელიც მიმდინარეობდა 1860-1940 წლებში.<ref>{{cite book|last=Vatikiotis|first=P. J.|title=The Modern History of Egypt|year=1976|isbn=978-0297772620|edition=Repr.}} p. 116</ref> თაჰტავი ითვლება ისლამური მოდერნიზმის ერთ-ერთ ადრეულ მიმდევრად. მუსლიმანი მოდერნისტები ცდილობდნენ ისლამური პრინციპების ევროპულ სოციალურ თეორიებთან ინტეგრირებას. 1826 წელს ალ-თაჰტავი მეჰმედ ალიმ საგანმანათლებლო მისიით პარიზში გაგზავნა, საიდანაც 1831 წელს დაბრუნდა. თაჰტავი დაინიშნა ენების სკოლის დირექტორად. სკოლაში ის თარგმნიდა ევროპულ წიგნებს არაბულ ენაზე. თაჰტავი მონაწილეობდა სამხედრო სახელმძღვანლოების, გეოგრაფიისა და ევროპის ისტორიის თარგმნაში.<ref>Gelvin, 133-134</ref> საერთო ჯამში ალ-თაჰტავი ხელმძღვანელობდა 2000-ზე მეტი უცხოური ნაშრომის არაბულ ენაზე თარგმნას. ზოგიერთ წიგნში მან თავსი კომენტარებით კეთილგანწყობა გამოხატა საფრანგეთის საზოგადოებისადმი.<ref>Cleveland, William L. (2008)"History of the Modern Middle East" (4th ed.) pg.93.</ref> თაჰტავიმ ხაზი გაუსვა იმას, რომ ისლამის პრინციპები შეთავსებადია ევროპული თანამედროვეობის პრინციპებთან. თავის ნაშრომში ''„ოქროს მოპოვება ან პარიზის მიმოხილვა“'' თაჰტავი განიხილავს მოქალაქეობის პატრიოტულ პასუხისმგებლობას. თაჰტავი იყენებს რომაულ ცივილიზაციას იმის მაგალითად, თუ როგორი შეიძლება გახდეს ისლამური ცივილიზაცია. ერთი მხრივ ყველა რომაელი ექვემდებარება ერთ კეისარს, მაგრამ ისინი იყოფიან აღმოსავლეთად და დასავლეთად. განხეთქილების შემდეგ ორი ერი ხედავს, რომ „მისი ყველა ომი მარცხით დასრულდა და მან სრულყოფილი არსებობიდან არარსებობისკენ დაიხია.” თაჰტავის ესმის, რომ თუ ეგვიპტე გაერთიანებას ვერ შეძლებს, ის შეიძლება გარე დამპყრობლების მსხვერპლი გახდეს. თაჰტავი ხაზს უსვამს იმ მოქალაქეების მნიშვნელობას, რომლებიც ასრულებენ თავიანთი ქვეყნის პატრიოტულ მოვალეობას. თაჰტავის აზრით, ქვეყნის დაცვის ერთ-ერთი გზა არის იმ ცვლილებების მიღება, რომლებიც გავრცელებულია თანამედროვე საზოგადოებაში.<ref>Galvin 160-161</ref> [[ეგვიპტელები|ეგვიპტელმა]] ისლამურმა იურისტმა და რელიგიურმა მკვლევარმა [[მუჰამად აბდო|მუჰამად აბდომ]], რომელსაც [[ისლამური მოდერნიზმი|ისლამური მოდერნიზმის]] ფუძემდებლად ან ზოგჯერ ნეო-[[მუთაზილიტები|მუთაზილიზმის]],<ref>Ahmed H. Al-Rahim (January 2006). "Islam and Liberty", ''Journal of Democracy'' 17 (1), p. 166-169.</ref> წარმომადგენლად მოიხსენებენ, დაარღვია მუსლიმური რიტუალის, დოგმატისა და ოჯახური კავშირების სიმკაცრე.<ref name=EBKerr>{{cite encyclopedia |last=Kerr |first=Malcolm H. |editor-first=Dale H. |editor-last=Hoiberg |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |title='Abduh Muhammad |edition=15th |year=2010 |publisher=Encyclopædia Britannica Inc. |volume=I: A-ak Bayes |location=Chicago, IL |isbn=978-1-59339-837-8 |pages=[https://archive.org/details/newencyclopaedia2009ency/page/20 20–21] |url-access=registration |url=https://archive.org/details/newencyclopaedia2009ency/page/20 }}</ref> აბდო ამტკიცებდა, რომ მუსლიმებს არ შეეძლოთ დაყრდნობოდნენ შუასაუკუნეების სასულიერო პირების მიერ მოწოდებული ტექსტების ინტერპრეტაციებს და სჭრიდებოდათ გონებისა და ლოგიკის გამოყენება, რათა ფეხი აეწყოთ დროის ცვლილებისთვის. ის ამბობდა, რომ ისლამში ადამიანი არ იყო შექმნილი იმისთვის, რომ ის ლაგამს ემართა, ადამიანს ჰქონდა ჭკუა და ამრიგად, შეეძლო ცოდნის გამოყენება. აბდოს თანახმად, მასწავლებლის როლი იყო, რომ ადამიანი სწავლისკენ მიემართა. მას სჯეროდა, რომ ისლამი ადამიანებს უბიძგებდა განშორებოდნენ მათი წინაპრების სამყაროს და რომ ისლამი გმობდა ტრადიციის მონურ მიბაძვას. ის ამბობდა, რომ რელიგიასთან დაკავშირებული ორი უდიდესი საკუთრება, რომლითაც ადამიანი დაჯილდოვდა, იყო ნების დამოუკიდებლობა და ფიქრისა და აზრის დამოუკიდებლობა. მას სწორედ ამ იარაღების დახმარებით შეეძლო ბედნიერების მიღწევა. მას სჯეროდა, რომ ევროპაში დასავლური ცივილიზაციის განვითარება ეყრდნობოდა სწორედ ამ ორ პრინციპს. მისი აზრით, ევროპელები იმოქმედებდნენ მას შემდეგ, რაც მათი დიდი ნაწილი შეძლებდა გამოეყენებინა თავისი აზრი და თავისი გონებით მოეძებნა ფაქტები.<ref>Gelvin, J. L. (2008). The Modern Middle East (2nd ed., pp. 161-162). New York: Oxford university Press.</ref> თავის ნამუშევრებში ის ასახავს ღმერთს, როგორც კაცობრიობის აღმზრდელს მთელი ცხოვრების განმავლობაში. მისი აზრით, ისლამი ერთადერთი რელიგიაა, რომელიც მსჯელობით მტკიცდება. ის იყო [[პოლიგამია|პოლიგამიის]] წინააღმდეგი და ფიქრობდა, რომ ეს არქაული ჩვეულება იყო. მას სჯეროდა ისლამის ის ფორმა, რომელიც გაათავისუფლებდა ადამიანს მონობისგან, უზრუნველყოფდა ადამიანის თანაბარ უფლებებს, მოსპობდა [[ეგზეგეზა|ეგზეგიზზე]] რელიგიური მეცნიერების მონოპოლიას და გააუქმებდა [[რასობრივი დისკრიმინაცია|რასობრივ დისკრიმინაციასა]] და რელიგიურ ძალდატანებას.<ref name=KG>Kügelgen, Anke von. "ʿAbduh, Muḥammad." Encyclopaedia of Islam, v. 3. Edited by: Gudrun Krämer, Denis Matringe, John Nawas and Everett Rowson. Brill, 2009. Syracuse University. 23 April 2009</ref> მუჰამედ აბდომ თავის წიგნში "Al-Idtihad fi Al-Nasraniyya wa Al-Islam<ref>ʿAbduh, Muhammad. "al-Idtihad fi al-Nasraniyya wa al-Islam." In al-A'mal al-Kamila li al-Imam Muhammad ʿAbduh. edited by Muhammad ʿAmara. Cairo: Dar al-Shuruk, 1993. 257-368.</ref>" განაცხადა, რომ ისლამურ სამყაროში განსაკუთრებული რელიგიური ავტორიტეტი არავის ჰქონდა. იგი ამტკიცებდა, რომ [[ხალიფა|ხალიფას]] არ ჰქონდა [[რელიგიური ავტორიტეტი]], რადგან ის არ იყო უცოდველი და არც ის ადამიანი, ვისაც ზეშთაგონება მიენიჭა; ასე რომ, აბდოს თანახმად, ხალიფა და სხვა მუსლიმები თანასწორები იყვნენ. აბდო ამტკიცებდა, რომ ხალიფას პატივს უნდა სცემდეს [[უმაჰი|ისლამური საზოგადოება]], მაგრამ არ უნდა მართოს ისინი; უმას ერთიანობა არის ზნეობრივი ერთიანობა, რომელიც ხელს არ უშლის მის [[ეროვნული სახელმწიფო|ეროვნულ სახელმწიფოებად]] დაყოფას.<ref>Hourani, Albert. Arabic Thought in the Liberal Age 1798-1939. Cambridge: Cambridge University Press, 1983. 156.</ref> მუჰამად აბდო ძალისხმევას არ იშურებდა, რომ [[სუნიზმი|სუნიტებსა]] და [[შიიზმი|შიიტებს]] შორის ჰარმონია დაემყარებინა. ზოგადად რომ ვთქვათ, ის ქადაგებდა ძმობას ისლამის ყველა სააზროვნო სკოლას შორის.<ref name=Benzine>Benzine, Rachid. Les nouveaux penseurs de l'islam, p. 43-44.</ref> აბდო მუდმივად მეგობრობის გაუმჯობესებისკენ მოუწოდებდა რელიგიურ თემებს. რადგან ქრისტიანობა სიდიდით მეორე რელიგია იყო [[ეგვიპტე|ეგვიპტეში]], მან განსაკუთრებული როლი ითამაშა მუსლიმებისა და ქრისტიანების დამეგობრებაში. მას ბევრი ქრისტიანი მეგობარი ჰყავდა და [[კოპტები|კოპტების]] დასაცავად ბევრჯერ გამოვიდა.<ref name=Benzine/> [[ყურანი|ყურანის]] [[ეგვიპტელები|ეგვიპტელი]] ინტერპრეტატორი, მწერალი, აკადემიკოსი [[ნასრ აბუ ზაიდი|ნასრ ჰამიდ აბუ ზაიდი]] იყო ერთ-ერთი წამყვანი ლიბერალი თეოლოგი [[ისლამი|ისლამში]]. ის ცნობილია [[ჰუმანიზმი|ჰუმანისტური]] ყურანის [[ჰერმენევტიკა|ჰერმენევტიკის]] პროექტით, რომელიც „ეჭვქვეშ აყენებს გაბატონებულ შეხედულებებს“ ყურანის შესახებ, რაც იწვევს „დაპირისპირებასა და კამათს."<ref name=eb>{{cite web|title=Naṣr Ḥāmid Abū Zayd|url=http://www.britannica.com/biography/Nasr-Hamid-Abu-Zayd|website=Encyclopædia Britannica|accessdate=10 December 2015}}</ref> მიუხედავად იმისა, რომ ის არ უარყოფდა ყურანის ღვთიურ წარმოშობას, ზაიდი ამტკიცებდა, რომ ეს იყო „კულტურული პროდუქტი“, რომელიც უნდა წაკითხულიყო VII საუკუნის არაბებული ენისა და კულტურის კონტექსტში,<ref name=cook-2000-46>{{cite book|last1=Cook|first1=Michael|title=The Koran : A Very Short Introduction|date=2000|publisher=Oxford University Press|url=https://books.google.com/books?id=rUEe1twiimUC&q=The+Koran+%3A+A+Very+Short+Introduction |isbn=0192853449|page=46}}</ref> და შესაძლებელი ყოფილიყო მისი სხვადასხვა ინტერპრეტაცია.<ref name=FRINHAZ2004:174/> ის ასევე აკრიტიკებდა პოლიტიკური ძალაუფლებისთვის რელიგიის გამოყენებას.<ref name=obitnyt-6-7-10/> 1995 წელს ეგვიპტურმა [[შარიათი|შარიათის]] სასამართლომ იგი [[განდგომილობა ისლამში|განდგომილად]] გამოაცხადა, ამან გამოიწვია სიკვდილის საფრთხე და ის [[რელიგიური დევნა|გაიქცა]] ეგვიპტიდან რამდენიმე კვირის შემდეგ.<ref name=obitnyt-6-7-10>{{cite news|title=Nasr Abu Zayd, Who Stirred Debate on Koran, Dies at 66|url=https://www.nytimes.com/2010/07/06/world/middleeast/06zayd.html?_r=0|accessdate=10 December 2015|agency=REUTERS|date=6 July 2010}}</ref> (მოგვიანებით ის „ჩუმად“ დაბრუნდა ეგვიპტეში, სადაც გარდაიცვალა.<ref name=obitnyt-6-7-10/>) მეცნიერ [[ნავიდ ქერმანი|ნავიდ ქერმანის]] აზრით, აბუ ზაიდის შემოქმედებაში „სამი ძირითადი თემა“ გამოიყოფა: # ისლამის დასაწყისიდან დღემდე ყურანის ერთიანი ტექსტის სხვადასხვა ინტერპრეტაციისა და ისტორიული პარამეტრების ძებნა; # იმ „ინტერპრეტაციული მრავალფეროვნების" ({{transl|ar|al-ta 'addud alta 'wili}})<ref>''Mafhum al-nass: dirasa fi 'ulum al-Qur'an''. Cairo, 1990. '', p.11</ref> დემონსტრირება, რომელიც ისლამურ ტრადიციაში არსებობს; # და იმის ჩვენება, თუ როგორ არის ეს მრავალფეროვნება „მზარდად უგულებელყოფილი“ ისლამის ისტორიის განმავლობაში.<ref name=FRINHAZ2004:174>[[#FRINHAZ2004|Kermani, "From revelation to interpretation", 2004]]: p.174</ref> აბუ ზაიდმა თავი [[მუთაზილიტები|მუთაზილიტების]] მემკვიდრედ მიიჩნია, „განსაკუთრებით მათი იდეა შექმნილ ყურანზე და მათი სწრაფვა მეტაფორული ახსნისკენ.“<ref name=OISO>{{cite web|last1=Shepard|first1=William E.|title=Abu Zayd, Nasir Hamid|url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t236/e0919|website=Oxford Islamic Studies Online|accessdate=14 December 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304113656/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t236/e0919|archivedate=4 მარტი 2016}}</ref> აბუ ზაიდი მკაცრად ეწინააღმდეგებოდა „წინასწარმეტყველის მიერ ყველა დროისთვის გადმოცემული ყურანის ერთიანი, ზუსტი და სწორი ინტერპრეტაციის“ რწმენას.<ref name=FRINHAZ2004:173>[[#FRINHAZ2004|Kermani, "From revelation to interpretation", 2004]]: p.173</ref> მისი აზრით, ყურანმა ისლამური არაბული კულტურა გახადა უპირველესად „ტექსტის კულტურა“ ({{transl|ar|hadarat al-nass}}), მაგრამ, იმის გამო, რომ ყურანის ენა არ არის თვითგანმარტებადი, ეს გულისხმობდა იმას, რომ ეს კულტურა ასევე იყო ინტერპრეტაციის კულტურა ({{transl|ar|hadarat al-ta'wil}}).<ref name=FRINHAZ2004:171>[[#FRINHAZ2004|Kermani, "From revelation to interpretation", 2004]]: p.171</ref> აბუ ზაიდმა ყურანის გაგებაში ხაზი გაუსვა „ინტელექტს“ ({{transl|ar|`aql}}) „ჰერმენევტიკული მიდგომის“ საწინააღმდეგოდ, რომელიც უპირატესობას ანიჭებს მოთხრობილ ტრადიციებს [ [[ჰადისი]] ]" ({{transl|ar|naql}}). ყურანის გაგების მცდელობის გამოსახატად აბუ ზაიდმა გამოიყენა ტერმინი {{transl|ar|ta'wil}} (ინტერპრეტაცია) ხოლო ისლამურ მეცნიერებებში ლიტერატურა, რომელიც ხსნიდა ყურანს, მოიხსენიებოდა, როგორც {{transl|ar|თაფსირი}} (კომენტარები, განმარტება).<ref name=FRINHAZ2004:172>[[#FRINHAZ2004|Kermani, "From revelation to interpretation", 2004]]: p.172</ref> აბუ ზაიდისთვის ახსნა სცილდება განმარტებასა და კომენტარს „მის გარეშე“ ყურანს მნიშვნელობა არ ექნებოდა: <blockquote>[ყურანის] ტექსტი თავიდანვე შეიცვალა - ეს იყო მაშინ, როდესაც წინასწარმეტყველმა ის ზეშთაგონებისას წამრმოთქვა მისი ღვთაებრივი ფორმით (''nass ilahi'') და გახდა ისეთი ტექსტი, რისი გაგებაც ადამიანურ ენაზეც შესაძლებელი იყო (''nass insani''), ამიტომ ის შეიცვალა ზეშთაგონებიდან ინტერპრეტაციამდე (''li-annahu tahawwala min al-tanzil ila al-ta'wil''). წინასწარმეტყველის მიერ ტექსტის გაგება იყო იმ მოძრაობის ერთ-ერთი პირველი ეტაპი, რამაც ტექსტის ადამიანურ ინტელექტთან კავშირი გამოიწვია.<ref name=FRINHAZ2004:172/><ref>Naqd al-hhitab al-dini, p. 93., translated by {{cite book |chapter-url=http://blog.malakut.org/nkermani(cut).pdf |chapter=From revelation to interpretation: Nasr Hamid Abu Zayd and the Literary study of the Qur'an |first=Navid |last=Kermani |title=Modern Muslim Intellectuals and the Qur'an|publisher=Oxford University Press |year=2004 |page=172 |editor1-first=Suha |editor1-last=Taji-Farouki}}</ref></blockquote> აკადემიური მოღვაწეობის დასაწყისიდან აბუ ზაიდი ავითარებდა [[ყურანი|ყურანისა]] და შემდგომი ისლამური ტექსტების განახლებულ [[ჰერმენევტიკა|ჰერმენევტიკულ]] ხედვას (ტექსტის ინტერპრეტაციის თეორიასა და მეთოდოლოგიას) რომელიც ამტიცებს, რომ ეს ტექსტები უნდა განხილულიყო მათი დროის ისტორიულ და კულტურულ ჭრილში. მრავალი მუსლიმი მკვლევრის შეცდომა იყო „[[ყურანი|ყურანის]] მხოლოდ ტექსტად დანახვა, რამაც კონსერვატორები და ლიბერალები ციტირების ბრძოლამდე მიიყვანა. ორივე ჯგუფი ხედავდა გასაგებ მუხლებს (რომლებიც მათ მხარეს იყო) და ორაზროვან მუხლებს (რომლებსაც ეწინააღმდეგებოდა მათი ხედვა)“. მაგრამ ამ ტიპის დაპირისპირებამ კონსერვატორებსაც და ლიბერალებსაც ხელი შეუწყო ავტორიტეტული [[ჰერმენევტიკა|ჰერმენევტიკის]] შექმნაში.{{cn|date=November 2020}} [[ყურანი|ყურანის]] მხოლოდ ტექსტად აღქმა იყო მუსლიმანური საზოგადოების ელიტის ხედვა, მაგრამ, ამავე დროს, ყურანმა, როგორც „ზეპირმა მსჯელობამ“, უმნიშვნელოვანესი როლი ითამაშა მასების გაგებაში. აბუ ზაიდი მოუწოდებდა „ჰუმანისტური ჰერმენევტიკის" საშუალებით სხვა წმინდა წიგნის წაკითხვასკენ, რომელიც ყურანს განიხილავდა, როგორც ცოცხალ ფენომენს, მჭერმეტყველებას. ამრიგად, ყურანი შეიძლება იყოს „დიალოგისა და დებადების შედეგი, მიუხედავად კამათისა, აღიარებისა და უარყოფისა“. [[ისლამი|ისლამის]] ამ ლიბერალურ ინტერპრეტაციას მუსლიმანურ საზოგადოებაში უნდა გაეხსნა სივრცე რელიგიისა და სოციალური ცვლილებების ახალი პერსპექტივებისთვის.{{cn|date=November 2020}} მისმა ანალიზმა ყურანში აღმოაჩინა რამდენიმე „დაჟინებული მოთხოვნა სამართლიანობისკენ“. ერთი მაგალითია, როდესაც [[მაჰმადი|მუჰამედმა]] [[კურაიშები|კურაიშების]] მდიდარი ხალხისთვის ქადაგების დროს ყურადღება ვერ მიაქცია ღარიბ ბრმას [[იბნ უმ მაქთუმი|იბნ უმ მაქთუმს]], რომელიც [[წინასწარმეტყველი|წინასწარეტყველთან]] რჩევის საკითხავად მივიდა. ყურანი მკაცრად აკრიტიკებს [[მაჰმადი|მუჰამედის]] დამოკიდებულებას. ([[აბასა|ყურანი 80]]:10).<ref>({{cite quran|80|10|s=ns}})</ref> აბუ ზაიდი ასევე ამტკიცებდა, რომ ყურანთან დაკავშირებული დისკურსი პატრიარქალურ საზოგადოებაში ჩამოყალიბდა და ამიტომ ბუნებრივია, რომ ადრესატები იყვნენ მამაკაცები, რომლებმაც მიიღეს დაქორწინების, განქორწინების და ქალ ნათესავებზე დაქორწინების უფლება. „შესაძლებელია წარმოვიდგინოთ, რომ მუსლიმ ქალებს ჰქონდათ იგივე უფლებები“, ასე რომ, ყურანს ჰქონდა „ქალთა უფლებების გაუმჯობესების ტენდენცია“. თანამედროვე ''[[ულამა|‘ულამის’]]'' კლასიკური პოზიცია ამ საკითხთან დაკავშირებით გასაგებიცაა, რადგან „მათ ჯერ კიდევ სჯერათ ოჯახში მამაკაცის უპირატესობის“ .{{cn|date=November 2020}} კლასიკური და თანამედროვე ისლამური დისკურსისამდი აბუ ზაიდის კრიტიკულმა მიდგომამ [[თეოლოგია|თეოლოგიის]], [[ფილოსოფია|ფილოსოფიის]], [[სამართალი|სამართლის]], [[პოლიტიკა|პოლიტიკისა]] და [[ჰუმანიზმი|ჰუმანიზმის]] სფეროებში ხელი შეუწყო თანამედროვე ისლამურ აზროვნებას. ამას შეეძლო [[მუსლიმი|მუსლიმთათვის]] მათ ტრადიციებსა და [[სიტყვის თავისუფლება|სიტყვის თავისუფლების]], თანასწორობის ([[უმცირესობის უფლებები]], [[ქალთა უფლებები]], [[სოციალური სამართლიანობა]]), [[ადამიანის უფლებები|ადამიანის უფლებების]], [[დემოკრატია|დემოკრატიისა]] და [[გლობალიზაცია|გლობალიზაციის]] თანამედროვე სამყაროს შორის კარგი ურთიერთობის დამყარება.<ref name=FaPoI-2009-166>{{cite book |title=Faith and Philosophy of Islam |url=https://archive.org/details/faithphilosophyo0000unse |date=2009 |publisher=Gyan Publishing House |isbn=978-81-7835-719-5 |pages=[https://archive.org/details/faithphilosophyo0000unse/page/166 166]–7 |chapter=10. Reformers. Reformers in the Modern Period}}</ref> <gallery widths="200px" heights="200px"> File:AverroesColor.jpg|[[იბნ რუშდი]] [[ანდალუსია|ანდალუსიის]] ისტორიაში გამოჩენილი [[ისლამური ფილოსოფია|ფილოსოფოსი]] იყო. [[ანდრეა დი ბონაიტო|ანდრეა დი ბონაიტოს]] [[რენესანსული ხელოვნება|მე-14 საუკუნის ნახატი]] File:Tahtawi.jpg|რიფა ალ-თაჰტავი, 1801–1873. File:Muhammad Abduh.jpg|[[მუჰამად აბდო]] </gallery> ===იჯთიჰადი=== {{მთავარი|იჯთიჰადი}} [[იჯთიჰადი]] (lit. ფიზიკური ან გონებრივი ძალისხმევა, დახარჯული კონკრეტულ საქმიანობაზე)<ref name=OEIW>{{cite encyclopedia|first=Intisar A. |last= Rabb|title=Ijtihād|encyclopedia=The Oxford Encyclopedia of the Islamic World|editor=John L. Esposito|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|year=2009|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195305135.001.0001/acref-9780195305135-e-0354|url-access=subscription }}</ref> არის ისლამური იურიდიული ტერმინი, რომელიც გულისხმობს დამოუკიდებელ მსჯელობას<ref name=ODI>{{cite encyclopedia|title=Ijtihad|editor=John L. Esposito|encyclopedia=The Oxford Dictionary of Islam|publisher=Oxford University Press |location=Oxford |year=2014 |url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580-e-2338|url-access=subscription }}</ref> ან იურიდიული საკითხების გადაწყვეტაში იურისტის გონებრივი უნარების სრულფასოვნად გამოყენებას.<ref name=OEIW/> მას უპირისპირდება ''[[თაკლიდი]]'' (იმიტაცია, იურიდიულ პრეცედენტთან შესაბამისობა).<ref name=ODI/><ref>{{cite encyclopedia|title=Taqlid|editor=John L. Esposito|encyclopedia=The Oxford Dictionary of Islam|publisher=Oxford University Press |location=Oxford |year=2014 |url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580-e-2339|url-access=subscription }}</ref> კლასიკური სუნიტური თეორიის თანახმად, ''იჯთიჰადი'' მოითხოვს არაბული ენის, თეოლოგიის, ზეშთაგონების ტექსტებისა და იურისპუდენციის საფუძვლების ცოდნას (''[[ისლამური იურისპუდენციის საფუძვლები|usul al-fiqh]]'')<ref name=ODI/> და არ გამოიყენება იქ, სადაც ავთენტური და ავტორიტეტული ტექსტები (ყურანი და ჰადისი) საკითხის მიმართ განხილულია ერთმნიშვნელოვნად, ან სადაც არსებობს სამეცნიერო შეთანხმება (''[[იჯმა]]'').<ref name=OEIW/> იჯთიჰადი ითვლება რელიგიურ მოვალობად მათთვის, ვისაც მისი შესრულების უფლებამოსილება აქვს.<ref name=ODI/> ისლამის წამომადგენელ მეცნიერს, რომელსაც ''იჯთიჰადის'' შესრულების კვალიფიკაცია აქვს, ''მუჯთაჰიდი'' ეწოდება.<ref name=OEIW/> მე-18 საუკუნიდან ზოგიერთმა მუსლიმმა რეფორმატორმა დაიწყო ''თაკლიდის'' მიტოვებისკენ მოწოდება და ხაზგასმა ''იჯთიჰადისა'', რომელიც მათ ისლამის ფესვებთან დაბრუნებად დაინახეს.<ref name=OEIW/> მუსლიმანურ სამყაროში ''იჯთიჰადის'' გარშემო საჯარო დებატები დღემდე გრძელდება.<ref name=OEIW/> ''იჯთიჰადის'' ადვოკატირება განსაკუთრებით ასოცირდება [[ისლამური მოდერნიზმი|ისლამური მოდერნიზმის მიმდევრებთან]]. დასავლეთში თანამედროვე მუსლიმებს შორის გაჩნდა იჯთიჰადის ახალი ხედვები, რომლებიც ხაზს უსვამდნენ თვითმყოფად მორალურ ღირებულებებს და არა ტრადიციულ იურიდიულ მეთოდოლოგიას.<ref name=OEIW/> ==კონკრეტული საკითხები== === ფემინიზმი === {{მთავარი|ისლამური ფემინიზმი|ფემინიზმის ჰერმენევტიკა ისლამში}} {{იხილეთ აგრეთვე|ქალები ისლამში|გენდერული როლები ისლამში|ისლამი და ოჯახური ძალადომა|რელიგიური ხედვები ქალის სასქესო ორგანოს დამახინჯებაზე#ისლამი|მუსლიმ ფემინისტთა ჩამონათვალი}} [[ისლამური ფემინიზმი|ისლამისა და ფემინიზმის]] კომბინაცია მხარს უჭერს მარგო ბადრანის „ფემინისტურ დისკურსსა და პრაქტიკას, რომელიც გამოხატულია ისლამურ პარადიგმაში" (2002 წელი).<ref>[http://weekly.ahram.org.eg/2002/569/cu1.htm Al-Ahram Weekly | Culture | Islamic feminism: what's in a name?] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20150320074746/http://weekly.ahram.org.eg/2002/569/cu1.htm |date=March 20, 2015 }}</ref> ისლამის წარმომადგენელმა ფემინისტებმა ისლამისა და მისი სწავლებების საფუძველზე თავიანთი არგუმენტები ჩამოაყალიბეს,<ref>{{cite web|url=http://www.milligazette.com/Archives/2004/16-31Jan04-Print-Edition/1631200425.htm|title='Islamic feminism means justice to women', The Milli Gazette, Vol.5 No.02, MG96 (16-31 January 04)|work=milligazette.com|accessdate=9 December 2015}}</ref> ეძებდნენ ქალთა და მამაკაცთა სრულ თანასწორობას პირად და საჯარო სივრცეში და დისკურსსა და დებატებში შეიძლებოდა ჩართულიყვნენ არამუსლიმებიც. [[ისლამის წარმომადგენელი მეცნიერები]] ისლამურ ფემინიზმს უფრო რადიკალურად მიიჩნევენ, ვიდრე საერო ფემინიზმს<ref>[http://weekly.ahram.org.eg/2002/569/cu1.htm "Islamic feminism: what's in a name?"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150320074746/http://weekly.ahram.org.eg/2002/569/cu1.htm |date=2015-03-20 }} by Margot Badran, ''Al-Ahram'', January 17–23, 2002</ref> და ყურანთან, როგორც მისი მთავარ ტექსტთან, ერთად ისლამის [[დისკურსი|დისკურსის]] წამყვანად.<ref>[http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1426&fuseaction=topics.event_summary&event_id=42775 "Exploring Islamic Feminism"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050416072620/http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1426&fuseaction=topics.event_summary&event_id=42775 |date=2005-04-16 }} by Margot Badran, Center for Muslim-Christian Understanding, Georgetown University, November 30, 2000</ref> ბოლო ხანებში ისლამური ფემინიზმის კონცეფცია კიდევ უფრო გაფართოვდა, ისლამური ჯგუფები ცდილობენ მოიპოვონ საზოგადოების მრავალი ასპექტის მხარდაჭერა. გარდა ამისა, განათლებული მუსლიმი ქალები ცდილობენ საზოგადოებაში თავიანთი როლის გამოკვეთას.<ref>[http://www.monitor.upeace.org/innerpg.cfm?id_article=789] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110410054924/http://www.monitor.upeace.org/innerpg.cfm?id_article=789 |date=2011-04-10 }} Rob L. Wagner: "Saudi-Islamic Feminist Movement: A Struggle for Male Allies and the Right Female Voice", University for Peace (Peace and Conflict Monitor), March 29, 2011</ref> ისლამური ფემინისტური ჯგუფების მაგალითებია „[[ავღანეთის ქალთა რევოლუციური ასოციაცია]]“, რომელიც დააარსა [[მეენა კეშვარ კამალი|მეენა კეშვარ კამალმა]],<ref name=Lantos>{{cite web |url=http://lantos.house.gov/HoR/CA12/Human+Rights+Caucus/Briefing+Testimonies/Fahima+Vorgetts.htm |title=RAWA testimony to the Congressional Human Rights Caucus Briefing |publisher=U.S. Congressional Human Rights Caucus |date=December 18, 2001 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070628022728/http://lantos.house.gov/HoR/CA12/Human+Rights+Caucus/Briefing+Testimonies/Fahima+Vorgetts.htm |archivedate=June 28, 2007 |df= }}</ref> „მუსლიმ ქალთა თანასწორობისკენ სწრაფვა“ ინდოეთიდან<ref>{{cite web|url=http://www.hindustantimes.com/india-news/muslim-women-s-group-demands-complete-ban-on-shariah-courts/story-kgNMV7LwDSgEaMRAOIecfI.html |title=Muslim women's group demands complete ban on Shariah courts &#124; india-news |publisher=Hindustan Times |date= |accessdate=2016-09-07}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.thehindu.com/news/sc-admits-muslim-womans-plea-to-declare-triple-talaq-illegal/article9036511.ece |title=SC admits Muslim woman's plea to declare triple talaq illegal |publisher=The Hindu |date=2016-08-26 |accessdate=2016-09-07}}</ref> და „[[დები ისლამში]]“ მალაიზიიდან, რომელიც დააფუძნეს [[ზაინა ანვარი|ზაინა ანვარიმ]] და [[ამინა ვადუდი|ამინა ვადუდიმ]] სხვა ხუთ ქალთან ერთად.<ref>{{cite web|url=http://www.malaysiakini.com/news/132369|title=Polygamy not a God-given right to Muslims|publisher=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.themalaysianinsider.com/sideviews/article/syariah-court-fails-to-protect-and-safeguard-muslim-girls-sisters-in-islam|title=Syariah court fails to protect and safeguard Muslim girls — Sisters in Islam|publisher=|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714201933/http://www.themalaysianinsider.com/sideviews/article/syariah-court-fails-to-protect-and-safeguard-muslim-girls-sisters-in-islam|archivedate=2014-07-14|df=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.thestar.com.my/story.aspx/?file=%2f2006%2f12%2f17%2fnation%2f16348692&sec=nation|title=Archives|publisher=|accessdate=2020-11-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714180102/http://www.thestar.com.my/story.aspx/?file=%2f2006%2f12%2f17%2fnation%2f16348692&sec=nation|archivedate=2014-07-14}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.sistersinislam.org.my/comment.php?comment.news.309|title=Sisters In Islam: News / Comments / Dress and Modesty in Islam|publisher=|accessdate=2020-11-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130823113231/http://www.sistersinislam.org.my/comment.php?comment.news.309|archivedate=2013-08-23}}</ref> 2014 წელს [[სელანგორის]] ისლამურმა რელიგიურმა საბჭომ (MAIS) გამოსცა [[ფათვა]], რომლის მიხედვითაც „დები ისლამში“, ისევე, როგორც სხვა ნებისმიერი ორგანიზაცია, რომელიც მხარს უჭერდა რელიგიურ ლიბერალიზმსა და პლურალიზმს, აცდენილია ისლამის სწავლებებს. ბრძანებულების თანახმად, პუბლიკაციები, რომლებიც მიჩნეული იყვნენ ლიბერალური და პლურალისტური რელიგიური აზროვნების ხელშემწყობებად, უნდა გამოცხადებულიყო უკანონოდ და კონფისკირებულად, აგრეთვე სოციალური მედიაც უნდა შემოწმებულიყო და შეზღუდულიყო.<ref name="e-fatwa.gov.my">{{cite web|url=http://www.e-fatwa.gov.my/selangor |title=Archived copy |accessdate=2014-11-03 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141103123327/http://www.e-fatwa.gov.my/selangor |archivedate=2014-11-03 |df= }}</ref> ვინაიდან მალაიზიაში ფათვები იურიდიულად სავალდებულოა,<ref name="e-fatwa.gov.my"/> „დები ისლამში“ ამას აპროტესტებენ კონსტიტუციის საფუძველზე.<ref>{{cite web|url=http://www.thestar.com.my/News/Nation/2014/10/31/Sisters-in-Islam-files-for-judicial-review-on-fatwa/|title=Sisters in Islam files for judicial review on fatwa - Nation - The Star Online|website=www.thestar.com.my}}</ref> ===ადამიანის უფლებები=== {{further|ადამიანის უფლებები მუსლიმებით დასახლებულ ქვეყნებში|კაიროს დელკარაცია ისლამში ადამიანის უფლებების შესახებ}} [[File:Badshah Khan.jpg|thumb|left|[[Abdul Ghaffar Khan]] with [[Mahatma Gandhi]].]] ზომიერი ისლამური პოლიტიკური აზრი ამტკიცებს, რომ მუსლიმური იდენტობის ზრდა და ისეთი ღირებულებების გავრცელება, როგორებიცაა დემოკრატია და ადამიანის უფლებები არ გამორიცხავენ ერთმანეთს, არამედ ერთად უნდა დაწინაურდნენ.<ref name="giovannini">[https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=vl-8rypoHY0C&oi=fnd&pg=PA162&ots=hF0UW7zB2U&sig=vgYxMHlG-oPZ04XTW73_mvC7Tds#v=onepage&q&f=false ''The Fundamentalist City?: Religiosity and the Remaking of Urban Space''], Nezar Alsayyad (ed.), Chapter 7: "Hamas in Gaza Refugee camps: The Construction of Trapped Spaces for the Survival of Fundamentalism", Francesca Giovannini. Taylor & Francis, 2010. {{ISBN|978-0-415-77936-4}}."</ref> ლიბერალი მუსლიმების უმეტესობას მიაჩნია, რომ ისლამი ხელს უწყობს მთელი კაცობრიობის აბსოლუტურ თანასწორობას და რომ ეს მისი ერთ-ერთი მთავარი ცნებაა. ამიტომ, [[ადამიანის უფლებები|ადამიანის უფლებების]] დარღვევა ლიბერალ მუსლიმთა უმეტესობის დიდი შეშფოთების მიზეზი გახდა.<ref name="human rights">Hassan Mahmoud Khalil: "Islam's position on violence and violation of human rights", Dar Al-Shaeb, 1994.</ref> ლიბერალური მუსლიმები კულტურულად კონსერვატორი კოლეგებისგან განსხვავებით თვლიან, რომ მთელი კაცობრიობა წარმოდგენილია ადამიანის უფლებების ფარქვეშ. მუსლიმანური უმრავლესობით წარმოდგენილმა ბევრმა ქვეყანამ ხელი მოაწერა ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ხელშეკრულებას, მაგრამ მათი გავლენა მეტწილად კვლავ ადგილობრივი იურიდიული სისტემის ჩარჩოებში რჩება. მუსლიმი ლიბერალები ხშირად უარყოფენ ისლამური სამართლის თანამედროვე ინტერპრეტაციებს, რომელიც მხევლების ყოლისა და [[მონათმფლობელობა|მონათმფლობელობის]] საშუალებას იძლევა. ისინი ამბობენ, რომ მონათმფლობელობა ეწინააღმდეგებოდა ისლამის პრინციპებს, რომლებიც, მათი აზრით, ემყარება სამართლიანობასა და თანასწორობას. ზოგი ამბობს, რომ მონობის ან "Ma malakat aymanukum" - ის შესახებ მუხლების გამოყენება ახლა შეუძლებელია იმის გამო, რომ სამყარო შეიცვალა, სხვები კი ამბობენ, რომ ეს მუხლები საერთოდ არასწორად არის განმარტებული და დამახინჯებული მონობის ლეგიტიმაციის მიზნით.<ref name="Writer">{{cite web|url=http://www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid=125503 |title=Writer and Islamic thinker "Gamal al-Banna": The Muslim Brotherhood is not fit to rule (2-2) |publisher=Ahewar.org |date= |accessdate=2016-03-25}}</ref><ref name="Writer 2">{{cite web|url=http://www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid=125296 |title=Writer and Islamic thinker "Gamal al-Banna": The Muslim Brotherhood is not fit to rule (1-2) |publisher=Ahewar.org |date=2008-02-18 |accessdate=2016-03-25}}</ref> მე-20 საუკუნეში სამხრეთ აზიელმა მკვლევრებმა [[გულამ აჰმედ პერვეზი|გულამ აჰმედ პერვეზმა]] და [[საიდ ამირ ალი|ამირ ალიმ]] დაასაბუთეს, რომ გამოთქმა ''ma malakat aymanukum'' უნდა წაიკითხოს წარსულ დროში. როცა ზოგიერთები [[ბრიტანეთის კოლონია|ბრიტანეთის კოლონიური მმართველობისგან]] დამოუკიდებლობის მიღების შემდეგ [[პაკისტანი|პაკისტანში]] დამოუკიდებლობას მოითხოვდნენ, პერვეზი ამტკიცებდა, რომ ამ სიტყვის წარსული დრო ყურანის მიერ მონობის „არაკვალიფიციურობის აკრძალვის“ დაწესებას ნიშნავდა.<ref name=csp198>{{cite book|last1=Clarence-Smith|first1=William|title=Islam and the Abolition of Slavery|publisher=Oxford University Press|isbn=0195221516|pages=198–200|url=https://books.google.com/books?id=nQbylEdqJKkC&q=translation&pg=PR9|year=2006}}</ref> ლიბერალი მუსლიმები კამათობენ [[განდგომილები ისლამში|განდგომილთა სიკვდილით დასჯის]] შესახებ ყურანის მუხლის საფუძველზე, რომლის მიხედვითაც „რელიგიაში იძულებითი ძალა არ უნდა არსებობდეს“.<ref>{{cite news |title=Sudan death penalty reignites Islam apostasy debate |url=https://www.bbc.com/news/world-africa-27433241 |accessdate=21 September 2020 |work=BBC News |date=15 May 2014}}</ref> === ლგბტ უფლებები === {{ლგბტ უფლებები}} {{მთავარი|ლგბტ ისლამში#ლგბტ მოძრაობები ისლამში|ალ-ფათიჰას ფონდი|გეი მუსლიმებიs}} 2013 წლის იანვარში შეიქმნა „[[მუსლიმანური ალიანსი სექსუალური და გენდერული მრავალფერეოვნებისთვის]]“ (MASGD).<ref>{{cite web |url=http://www.muslimalliance.org |title=Muslim Alliance for Sexual and Gender Diversity |publisher=Muslimalliance.org |date= |accessdate=2013-11-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140805082228/http://www.muslimalliance.org/ |archivedate=2014-08-05 }}</ref> ორგანიზაცია შეიქმნა არაჰეტეროსექსუალ მუსლიმთა სამუშაო ჯგუფის წევრების მიერ ეროვნული გეებისა და ლესბოსელების სამუშაო ჯგუფის მხარდაჭერით. MASGD-ის რამდენიმე თავდაპირველი წევრი ადრე ჩართული იყო [[ალ-ფათიჰას ფონდი|ალ-ფათიჰას ფონდში]], მათ შორის იყვნენ [[ფაისალ ალამი]] და იმამი [[დაიიი აბდულა]].<ref name="outsmart">{{cite web | url=http://outsmartmagazine.com/2013/10/the-progressive-muslim-movement/ | title=The Progressive Muslim Movement | publisher=OutSmart Magazine | date=October 1, 2013 | accessdate=November 18, 2013}}</ref> საფრა პროექტი ქალებისთვის დაფუძნებულია დიდ ბრიტანეთში. იგი მხარს უჭერს და მუშაობს იმ საკითხებზე, რომლებიც ეხება LGBTQ მუსლიმ ქალების ზიანის მიყენებას. ის დაარსდა 2001 წლის ოქტომბერში LBT ქალების მიერ. საფრა პროექტის „ეთოსი არის ინკლუზიურობისა და მრავალფეროვნების ერთობა.“<ref>{{cite web|url=http://rabble.ca/toolkit/rabblepedia/safra-project|title=The Safra Project - rabble.ca|date=|work=Rabble.ca|access-date=5 April 2017}}</ref> ავსტრალიაში ნურ ვაჰარსეიგი იყო LGBTI მუსლიმების ადვოკატი და დააარსა მარჰაბა, [[ლგბტ უფლებები ავსტრალიაში|ავსტრალიაში]], [[მელბურნი|მელბურნში]] მყოფ [[ისლამი ავსტრალიაში|მუსლიმ]] [[კუირი|კუირთა]] მხარდამჭერი ჯგუფი . 2016 წლის მაისში [[SBS 2|SBS2]]-ზე [[The Feed (Australian TV series)|The Feed]]-ის ინტერვიუში ვაჰარსეიგმა გამოავლინა, რომ ის ჰომოსექსუალია, პირველი გეი [[იმამი]] ავსტრალიაში, რომელმაც ეს ღიად განაცხადა.<ref>{{cite news|last1=Power|first1=Shannon|title=Being gay and muslim: 'death is your repentance'|url=http://www.starobserver.com.au/news/being-gay-and-muslim-death-is-your-repentance/148975|accessdate=5 May 2016|work=[[Star Observer]]|date=3 May 2016}}</ref> სალაამი მსოფლიოში მეორე, ხოლო კანადაში პირველი გეი მუსლიმთა ორგანიზაციაა. ის 1993 წელს დააარსა [[ელ-ფარუკ ხაკი|ელ-ფარუკ ხაკმა]], რომელმაც 2003 წელს სალაამის/ ალ-ფატეჰას საერთაშორისო კონფერენციას გაუწია ორგანიზება.<ref name=patch>Catherine Patch, "Queer Muslims find peace; El-Farouk Khaki founded Salaam Offers a place to retain spirituality", ''Toronto Star'', June 15, 2006</ref> 2009 წლის მაისში ტორონტოს ერთიანობის მეჩეთი/ ელ- თაჰიდ ჯუმას წრე დააარსა ლორი სილვერსმა, [[ტორონტოს უნივერსიტეტი|ტორონტოს უნივერსიტეტის]] რელიგიური კვლევების მეცნიერმა მაჰმადიან გეი-უფლებების დამცველ ელ-ფარუკ ხაკთან და ტროი ჯექსონთან ერთად. LGBT+ ამტკიცებს, რომ ერთიანობის მეჩეთი/ ETJC არის [[გენდერული თანასწორობა|გენდერულად თანასწორი]] მეჩეთი.<ref>{{cite web|title=El-tawhid juma circle|url=http://www.jumacircle.com/|accessdate=19 April 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170419195623/http://www.jumacircle.com/|archivedate=19 აპრილი 2017}}</ref><ref>{{cite news|last1=Mastracci|first1=Davide|title=What It's Like To Pray At A Queer-Inclusive Mosque|url=https://www.buzzfeed.com/davidemastracci/toronto-lgbt-unity-mosque|accessdate=19 April 2017|work=[[BuzzFeed]]|date=April 4, 2017}}</ref><ref>{{cite news|last1=Habib|first1=Samra|title=Queer and going to the mosque: 'I've never felt more Muslim than I do now'|url=https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2016/jun/03/unity-mosque-queer-muslim-islam-samra-habib|accessdate=19 April 2017|work=[[The Guardian]]|date=3 June 2016}}</ref><ref>{{cite news|last1=Gillis|first1=Wendy|title=Islamic scholars experience diversity of Muslim practices at U of T summer program|url=https://www.thestar.com/news/gta/2013/08/25/islamic_scholars_experience_diversity_of_muslim_practices_at_u_of_t_summer_program.html|accessdate=19 April 2017|work=[[Toronto Star]]|date=August 25, 2013}}</ref> 2012 წლის ნოემბერში [[პარიზი|პარიზში]], [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]] ისლამის გეი წარმომადგენლისა და „საფრანგეთის ჰომოსექსუალ მუსლიმთა“ გუნდის დამფუძნებლის, [[ლუდოვიჩ-მოჰამედ ზაჰედი|ლუდოვიჩ-მოჰამედ ზაჰედის]] მიერ შეიქმნა მლოცველთა დარბაზი. პრესამ იგი აღწერა, როგორც პირველი გეი-მეგობრული მეჩეთი ევროპაში. საფრანგეთში მუსლიმი საზოგადოების ნაწილის რეაქციები არაერთგვაროვანი იყო, მისი გახსნა [[პარიზის დიდი მეჩეთი|პარიზის დიდმა მეჩეთმა]] დაგმო.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-20547335|title=Gay-friendly 'mosque' opens in Paris|first=Robin|last=Banerji|work=BBC News|date=30 November 2012}}</ref> მუსლიმანური LGBT მედიის ნამუშევრებია, მაგალითად, 2006 წლის [[მე-4 არხი|მე-4 არხის]] [[დოკუმენტური ფილმი]] „''[[გეი მუსლიმები]]''“,<ref>{{cite web|url=http://www.channel4.com/media/documents/corporate/annual-reports/C4_Creative_Greenhouse_2015.pdf|title=Channel 4 in a Nutshell.|publisher=}}</ref> კინოწარმოების კომპანია Unity Productions Foundation,<ref>{{cite web|url=https://www.upf.tv/about-upf/|title=About UPF - UPF (Unity Productions Foundation)|date=|work=UPF.tv|access-date=5 April 2017}}</ref> [[ფარვეზ შარმა|ფარვეზ შარმას]] 2007 და 2015 წლის დოკუმენტური ფილმები „''[[ჯიჰადი სიყვარულისთვის]]''“ და „''[[ცოდვილი მექაში]]''“,<ref>{{cite web|url=http://ajihadforlove.org/home.html|title=A JIHAD FOR LOVE:::A FIlm by Parvez Sharma|date=|work=AJihadForLove.org|access-date=5 April 2017}}</ref><ref>{{cite web|title=Press|url=http://asinnerinmecca.com/press/|website=A Sinner in Mecca|accessdate=7 May 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181010033125/http://asinnerinmecca.com/press/|archivedate=10 ოქტომბერი 2018}}</ref><ref>{{cite news|title=In 'A Sinner in Mecca,' a Gay Director Ponders His Sexuality and Islamic Faith|url=https://www.nytimes.com/2015/09/04/movies/in-a-sinner-in-mecca-a-gay-director-ponders-his-sexuality-and-islamic-faith.html|website=The New York Times|accessdate=7 October 2015}}</ref> და იორდანიის LGBT გამომცემლობა ''[[მაი კალი]]''.<ref>[http://www.ilgrandecolibri.com/2012/08/jordan-gay-mykalimag.html "Jordan: a gay magazine gives an hope to Middle East", ''Ilgrandecolibri.com'', retrieved 11 August 2012]</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.gaymiddleeast.com/country/jordan.htm |title=Gay Egypy |work=Gay Middle East |accessdate=20 January 2011 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110711080257/http://gaymiddleeast.com/country/jordan.htm |archivedate=11 July 2011 |df= }}</ref> <gallery widths="160px" heights="200px"> File:El-Farouk_Khaki_nomination_campaign_launch_Apr5-07.jpg|[[El-Farouk Khaki]], სალაამის ჯგუფისა და ტორონტოს ერთიანობის მეჩეთის / ელ-თაჰიდ ჯუმას წრის დამფუძნებელი წევრი </gallery> ===სეკულარიზმი=== {{მთავარი|ისლამი და სეკულარიზმი}} {{იხილეთ აგრეთვე|შარიათის კანონის კრიტიკა|ისლამური კანონის გამოყენება}} [[სეკულარიზმი|სეკულარიზმის]] განმარტება და გამოყენება, განსაკუთრებით რელიგიის ადგილი საზოგადოებაში, განსხვავებულია მუსლიმურ ქვეყნებში, ისევე როგორც არამუსლიმურებში.<ref>Asad, Talal. Formation of Secular: Christianity, Islam, Modernity. Stanford: Stanford University Press, 2003. 5-6.</ref> მუსლიმურ სამყაროში სეკულარისტთა შორის სეკულარიზმის კონცეფციის მრავალფეროვნების გამო, [[სეკულატიზაცია|სეკულარიზაციის]] ზეწოლისადმი მუსლიმი ინტელექტუალების რეაქციებიც განსხვავებულია. ერთი მხრივ, სეკულარიზმს გმობენ ის მულსიმი ინტელექტუალები, რომლებიც არ თვლიან, რომ საზოგადოების სფეროზე რელიგიის გავლენა უნდა გაქრეს.<ref>{{cite web|url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2130?_hi=2&_pos=1|title=From the article on secularism in Oxford Islamic Studies Online|publisher=|accessdate=3 November 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130617230348/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2130?_hi=2&_pos=1|archivedate=17 ივნისი 2013}}</ref> მეორე მხრივ, სხვები ამტკიცებენ, რომ სეკულარიზმი ისლამთან შეთავსებადია. მაგალითად, სეკულარიზმისკენ სწრაფვამ შთააგონა ზოგიერთი მუსლიმი მკლევარი, რომელიც ამტკიცებს, რომ სეკულარიზმი ''შარიათის'' დაცვის საუკეთესო გზაა; „სახელმწიფოს იძულებითი ძალით [შარიათის] ასრულება უარყოფს მის რელიგიურ ბუნებას, რადგან მუსლიმებს უნდა დაეცვათ სახელმწიფოს კანონი და თავისუფლად არ შეესრულებინათ მათი რელიგიური ვალდებულებები, როგორც მუსლიმებს“, - ამბობს აბდულაჰი აჰმედ ან-ნაიმი, ემორის უნივერსიტეტის სამართლის პროფესორი და წიგნის ''„ისლამი და საერო სახელმწიფო: მოლაპარაკება შარიათის მომავალზე“'' ავტორი.<ref>Naʻīm, ʻAbd Allāh Aḥmad. Islam and the secular state : negotiating the future of Shariʻa. Cambridge:Harvard University Press, 2008. {{ISBN|9780674027763}}</ref> უფრო მეტიც, ზოგიერთი მკვლევარი {{which|date=August 2017}} ამტკიცებს, რომ საერო სახელმწიფოები მუსლიმანურ სამყაროში შუა საუკუნეებიდან არსებობს.<ref>Ira M. Lapidus (October 1975). "The Separation of State and Religion in the Development of Early Islamic Society", ''International Journal of Middle East Studies'' '''6''' (4), pp. 363-385 [364-5]</ref> ===სეიდის სუპერმაციზმი და კასტის სისტემა ისლამში=== {{მთავარი|კასტის სისტემა სამხრეთ აზიის მუსლიმებში|კაფააჰისა და ჰადჰრამის დაპირისპირება}}[[სეიდი|სეიდებს]] ისლამში განსაკუთრებული პრივილეგიები აქვთ, განსაკუთრებით გადასახადებისგან გათავისუფლება და ხუმსის წილი.<ref>{{Cite book|title = Sayyids and Sharifs in Muslim Societies|last = Kazuo|first = Morimoto|publisher = Routledge|year = 2012|isbn = 978-0-415-51917-5|pages = 131, 132|url = https://books.google.com/books?id=5VnmEMh0MF4C&pg=PP1}}</ref> [[ჰანაფი|ჰანაფის]] სკოლის თანხმად, შემდეგი განჩინების შესაბამისად დისკრიმინაცია ასევე ეხება არაბული და არაარაბული წარმოშობის ადამიანებს შორის ქორწინებას: <blockquote>იურისტებმა განაცხადეს, რომ არაბებში მამაკაცი, რომელიც არ არის ქურაიშიდან, ბედს ვერ დაუკავშირებს (Kuf) ქურაიშის ქალს, ვერც სხვა არაარაბული წარმოშობის ადამიანი შეიძლება იყოს არაბი ქალის შესაფერისი. მაგალითად, სეიდები, იქნება ეს სიდიკი თუ ფარუქი, უთმაანი თუ ალავი, ან სხვა რომელიმე შტოს წარმომადგენელი, ვერასდროს იქნებიან იმ ადამიანის შესაფერისი, რომელიც არ არის მათი წარმოშობის, მნიშვნელობა არ აქვს მის პროფესიასა და ოჯახის სტატუსს. სეიდები ერთმანეთის შესაბამისები არიან, რადგან ისინი წარმოშობით ქურაიშის ტომიდან არიან. ამრიგად, მათი ერთმანეთთან ქორწინება სხვა ყოველგვარი პირობის გარეშე სწორი და ნებადართულია, როგორც ეს დურულ მუხტარში არის წარმოდგენილი: „და კაფააჰი საგვარეულოში. ამრიგად ქურაიშები ერთმანეთს შეეფერებიან, ისევე როგორც არაბები არიან ერთმანეთის შესაფერისები.“ არაბთა მიმართ შესაბამისი დადგენილება შემდეგნაირია: აჯმი (არაარაბი) ვერ იქნება არაბული წარმოშობის ადამიანის წყვილი, არ აქვს მნიშვნელობა არის თუ არა ალიმი (რელიგიური მკვლევარი), ან თუნდაც სულთანი (მმართველობითი ორგანო). (Raddul Muhtar p.209 v.4)<ref>{{Cite web|url=https://islamqa.org/hanafi/daruliftaa-birmingham/87680|title=Islam QA|date=2019-07-01|website=Darul Ifta Birmingham|language=en|access-date=2020-07-14}}</ref></blockquote> სამხრეთ აზიის მუსლიმებს აქვთ კასტების რთული სისტემა, რომელზეც ზეგავლენა იქონია [[ვარნა (ინდუიზმი)|ინდუისტური კასტის სისტემამ]], მაგრამ მკვლევრები გამოთქვამენ მოსაზრებას, რომ მასში ისლამურ ზეგავლენა დამოუკიდებელია.<ref>{{Cite web|url=https://roundtableindia.co.in/index.php?option=com_content&view=article&id=9669:is-islamic-caste-system-entirely-a-hindu-influence-2&catid=119:feature&Itemid=132|title=Is Islamic caste system entirely a Hindu influence?|date=2019-07-01|website=Round Table India|language=en|access-date=2020-07-14}}</ref> ==მიმდინარეობები== {{for|individual movements|Liberal and progressive Islam in Europe|Liberal and progressive Islam in North America|List of Islamic feminist movements}} მე-19 და მე-20 საუკუნეების განმავლობაში მათი სულ უფრო და უფრო თანამედროვე საზოგადოებებისა და შეხედულებების შესაბამისად, ლიბერალი მუსლიმები თავიანთი რელიგიის მრავალი ასპექტის რეალურ ცხოვრებაში ინტერპრეტირებას და გამოყენებას ცდილობდნენ, რათა შესძლებოდათ კავშირის აღდგენა. ეს განსაკუთრებით ეხებოდათ იმ მუსლიმებს, რომლებიც იმ პერიოდში არამუსლიმურ ქვეყნებში ცხოვრობდნენ.<ref name="Being a Muslim in the U.S.">[http://islamlib.com/en/article/being-a-muslim-in-the-us Being a Muslim in the U.S.ا] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20100103092804/http://islamlib.com/en/article/being-a-muslim-in-the-us |date=January 3, 2010 }}</ref> სულ მცირე ერთმა დამკვირვებელმა ([[მაქს როდენბეკი|მაქს როდენბეკმა]]) აღნიშნა „რეფორმის“ რამდენიმე გამოწვევა - მაგალითად, [[განმანათლებლობა|განმანათლებლობასთან]], გონიერებასა და მეცნიერებასთან შეგუება, რელიგიისა და პოლიტიკის გამიჯვნა - რომლებთანაც დანარჩენ ორ აბრაამულ სარწმუნოებას არ უწევდა გამკლავება: <blockquote>ვინაიდან ქრისტიანული და ებრაული რეფორმა საუკუნებიის განმავლობაში ვითარდებოდა შედარებით ორგანულ და თვითნებურად წარმოშობილ, თუმცა ხშირად სისხლიან მოდაში, ისლამის გამოწვევა ისეთი ცნებებისადმი, როგორებიცაა, ემპირიული მსჯელობა, ნაციონალური სახელმწიფო, ევოლუციის თეორია და ინდივიდუალიზმი ერთად გროვდებოდა და ძალიან ხშირად ხდებოდა სამიზნე.<ref name=Rodenbeck-36>{{cite journal|last1=Rodenbeck |first1=Max|title=How She Wants to Modify Muslims [Review of ''Heretic: Why Islam Needs a Reformation Now'' by Ayaan Hirsi Ali]|journal=New York Review of Books |date=3 December 2015|volume=LXII|issue=19|page=36|url=http://www.nybooks.com/articles/archives/2015/dec/03/ayaan-hirsi-ali-wants-modify-muslims/|accessdate=18 November 2015}}</ref></blockquote> გარდა ამისა, ტრადიციული [[შარიათი|შარიათის]] კანონი მთელი თავისი სირთულეებით ჩამოყალიბდა და საუკუნეების განმავლობაში მსახურობდა, როგორც მუსლიმური სახელმწიფოების სამართლებრივი სისტემის „ხერხემალი“, მილიონობით მუსლიმი კი ახლა არამუსლიმურ სახელმწიფოებში ცხოვრობს. ისლამს ასევე არ აქვს „საყოველთაოდ აღიარებული რელიგიური იერარქია დოქტრინალური ცვლილებების ასახსნელად ან მათ აღსასრულებლად“, რადგან არ აქვს [ცენტრალური] ეკლესია.<ref name=Rodenbeck-36/> ===ისლამური მოდერნიზმი=== {{მთავარი|ისლამური მოდერნიზმი}} [[ისლამური მოდერნიზმი]], რომელსაც ზოგჯერ [[მოდერნისტული სალაფიათი|მოდერნისტულ სალაფიათიზმსაც]] უწოდებენ,<ref>[http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195390155/obo-9780195390155-0070.xml Salafism] Modernist Salafism from the 20th Century to the Present</ref><ref>{{cite web |author=Tore Kjeilen |url=http://i-cias.com/e.o/salafism.htm |title=Salafism |publisher=I-cias.com |date=2006-01-18 |accessdate=2016-09-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170831211509/http://i-cias.com/e.o/salafism.htm |archivedate=2017-08-31 }}</ref><ref>[http://tonyblairfaithfoundation.org/religion-geopolitics/glossary/salafism Salafism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150311113435/http://tonyblairfaithfoundation.org/religion-geopolitics/glossary/salafism |date=2015-03-11 }} Tony Blair Faith Foundation</ref> რომელიც აღწერილია, როგორც „პირველი იდეოლოგიური პასუხი“{{#tag:ref|"Islamic modernism was the first Muslim ideological response to the Western cultural challenge. Started in India and Egypt in the second part of the 19th century ... reflected in the work of a group of like-minded Muslim scholars, featuring a critical reexamination of the classical conceptions and methods of jurisprudence and a formulation of a new approach to Islamic theology and Quranic exegesis. This new approach, which was nothing short of an outright rebellion against Islamic orthodoxy, displayed astonishing compatibility with the ideas of the Enlightenment."<ref name="moaddel">{{cite book|author=Mansoor Moaddel|title=Islamic Modernism, Nationalism, and Fundamentalism: Episode and Discourse|page=2|publisher=University of Chicago Press|url=https://books.google.com/books?id=Dk6BLopmn3gC&q=islamic+modernism|isbn=9780226533339|date=2005-05-16}}</ref>|group=lower-alpha}} ისლამური რწმენის ისეთ დასავლურ ღირებულებებთან შერწყმის მცელობისა, როგორებიცაა, [[ნაციონალიზმი]], [[დემოკრატია]], [[სამოქალაქო უფლებები]], [[რაციონალურობა]], [[ეგალიტარიზმი|თანასწორობა]] და [[სოციალური პროგრესი|პროგრესი]].<ref name="EoI">''Encyclopedia of Islam and the Muslim World'', Thompson Gale (2004)</ref> იგი მოიცავდა „იურისპუდენციის კლასიკური კონცეფციებისა და მეთოდების კრიტიკულ გადახედვასა“ და ისლამის თეოლოგიისა და ყურანის ეგზეგეზის ([[თაფსირი|თაფსირის]]) ახალ მიდგომას.<ref name="moaddel"/> ისლამური მოძრაობებიდან, რომელსაც მიეკუთვნება [[სეკულარიზმი]], [[ისლამიზმი]] და [[სალაფიათი]], ის იყო პირველი, რომელიც მე-19 საუკუნის შუა პერიოდში გამოჩნდა იმდროინდელი სწრაფი ცვლილებების საპასუხოდ, განსაკუთრებით [[დასავლური ცივილიზაცია|დასავლური ცივილიზაციისა]] და [[კოლინიალიზმის]] მუსლიმანურ სამყაროზე შეტევა.<ref name="EoI"/> დამფუძნებლები იყვნენ [[მუჰამად აბდუ]], გარდაცვალებამდე (1905 წ.) ცოტა ხნით ადრე [[ალ-აზჰარის უნივერსიტეტი|ალ-აზჰარის უნივერსიტეტის]] შეიხი, [[ჯამალ ად-დინ ალ-აფღანი]] და [[მუჰამად რაშიდ რიდა]] (გ. 1905 წ.). ადრეულმა ისლამურმა მოდერნისტებმა (ალ-აფღანმა და მუჰამად აბდომ) გამოიყენეს ტერმინი „სალაფია“,<ref>[http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195390155/obo-9780195390155-0070.xml Salafism, Modernist Salafism from the 20th Century to the Present] oxfordbibliographies.com</ref> რომელიც აღნიშავდა ისლამური აზროვნების განვითარების მცდელობას<ref name=atzori/> და ეს მიმდინარეობა დასავლეთში ცნობილია, როგორც „ისლამური მოდერნიზმი“, თუმცა ის ძალიან განსხვავდება იმისგან, რასაც ამჟამად [[სალაფიათი]] მოიცავს, რაც ზოგადად ნიშნავს „იდეოლოგიებს, როგორიცაა [[ვაჰაბიზმი]]".{{#tag:ref|"Salafism is, therefore, a modern phenomenon, being the desire of contemporary Muslims to rediscover what they see as the pure, original and authentic Islam, ... However, there is a difference between two profoundly different trends which sought inspiration from the concept of salafiyya. Indeed, between the end of the 19th century and the beginning of 20th century, intellectuals such as Jamal Edin al-Afghani and Muhammad Abdu used salafiyya to mean a renovation of Islamic thought, with features that would today be described as rationalist, modernist and even progressive. This salafiyya movement is often known in the West as “Islamic modernism.‘ However, the term salafism is today generally employed to signify ideologies such as [[Wahhabism]], the [[puritan]]ical ideology of the Kingdom of [[Saudi Arabia]]."<ref name=atzori>{{cite web|last1=Atzori|first1=Daniel|title=The rise of global Salafism|url=http://www.abo.net/oilportal/topic/view.do?contentId=2000323|accessdate=6 January 2015|date=August 31, 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150113222817/https://www.abo.net/oilportal/topic/view.do?contentId=2000323|archivedate=13 იანვარი 2015}}</ref>|group=lower-alpha}} დასაწყისიდანვე მოდერნიზმი განიცდიდა სეკულარისტი მმართველებისა და „ოფიციალური ''[[ულამა|ულამას]]''" მიერ თავისი ორიგინალური რეფორმიზმის [[კოოპტაცია|კოოპტაციას]], რომლის ამოცანაა რელიგიური თვალსაზრისით მმართველთა ქმედებების ლეგიტიმირება.<ref name=Ruthven-318>{{cite book|last1=Ruthven|first1=Malise|title=Islam in the World|origyear=1984|year=2006|publisher=Oxford University Press|page=318|url=https://books.google.com/books?id=92lQfWj6_VIC&q=since+reformism+has+been+coopted+ruthven&pg=PA318|accessdate=23 April 2015|isbn=9780195305036}}</ref> მოდერნიზმი სეკულარიზმისგან განსხვავდება იმით, რომ ის მოითხოვს რელიგიური რწმენის მნიშვნელობას საზოგადოებრივ ცხოვრებაში და [[სალაფიათი|სალაფიათის]] ან [[ისლამიზმი|ისლამიზმისგან]] იმით, რომ იგი მოიცავს თანამედროვე ევროპულ ინსტიტუტებს, სოციალურ პროცესებსა და ღირებულებებს.<ref name="EoI"/> ===ყურანიზმი=== {{მთავარი|ყურანიზმი}} {{იხილეთ აგრეთვე|ჰადისის კრიტიკა}} ყურანისტები მიიჩნევენ, რომ [[მაჰმადი|მუჰამედი]] თავად იყო ყურანისტი და ყურანიზმის დამფუძნებელი და რომ მისმა მიმდევრებმა დაამახინჯეს რწმენა და გაიყვნენ [[სქიზმა|სქიზმებად]] და ჯგუფებად, როგორებიაც არიან [[სუნიზმი|სუნიტები]], [[შიიზმი|შიიტები]] და [[ხარიჯიტები]]. ყურანისტები უარყოფენ ჰადისს და მისდევენ მხოლოდ ყურანს. ის, თუ რამდენად უარყოფენ ყურანისტები სუნას ნამდვილობას, განსხვავებულია,<ref name="Voss">Richard Stephen Voss, [http://www.masjidtucson.org/publications/books/sp/1996/apr/page1.html Identifying Assumptions in the Hadith/Sunnah Debate], 19.org, Accessed December 5, 2013</ref> მაგრამ შედარებით უფრო ჩამოყალიბებულმა ჯგუფებმა სრულიად გააკრიტიკეს ჰადისის ნამდვილობა და ბევრი მიზეზის გამო, უარი თქვეს მასზე. ყველაზე გავრცელებული ყურანისტული მტკიცებაა, რომ ჰადისი ყურანში ნახსენები არ არის, როგორც [[ისლამური თეოლოგია|ისლამური თეოლოგიისა]] და პრაქტიკის წყარო, მუჰამედის გარდაცვალებიდან 2 საუკუნეზე მეტ ხანს არ არსებობდა წერილობითი ფორმით და შეიცავდა უზუსტობებსა და წინააღმდეგობებს.<ref name="Voss"/><ref name="The Qur’anists">Aisha Y. Musa, [https://www.academia.edu/1035742/The_Quranists The Qur’anists], Florida International University, accessed May 22, 2013.</ref> ====ისლამის აღორძინება==== {{მთავარი|ტულუყ ისლამი}} მოძრაობა წამოიწყო [[მუჰამედი იქბალი|მუჰამედ იქბალმა]], მოგვიანებით კი [[გულამ აჰმედ პერვეზი]] ხელმძღვანელობდა. გულამ აჰმედ პერვეზი არ უარყოფდა ყველა ჰადისს; ამასთან, მან მხოლოდ ის ჰადისი მიიღო, რომელიც „შეესაბამებოდა ყურანს და არ ლახავდა წინასწარმეტყველის ან [[საჰაბაჰი|მის თანხმლებ პირთა]]“ თავისებურებებს.<ref name=toluislam>{{cite web|url=http://www.tolueislam.com/|title=Bazm-e-Tolu-e-Islam|publisher=|accessdate=22 March 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111122050911/http://www.tolueislam.com/|archivedate=22 ნოემბერი 2011}}</ref> ეს ორგანიზაცია აქვეყნებს და ანაწილებს წიგნებს, ბროშურებსა და პერვეზის სწავლების ჩანაწერებს.<ref name=toluislam/> ტულუყ ისლამი არ მიეკუთვნება არც ერთ პოლიტიკურ პარტიას [[არასექტანტური ისლამი|და არც რელიგიურ ჯგუფს თუ სექტას]]. ==იხილეთ აგრეთვე== * [[კულტურული მუსლიმი]] * [[ისლამური რეფორმა]] * [[ისლამი და თანამედროვეობა]] * [[ისლამი და სეკულარიზმი]] * [[ისლამური აღორძინება]] * [[თანამედროვე ისლამური ფილოსოფია]] * [[მუსლიმანები პროგრესული ფასეულობებისთვის]] ==რესურსები ინტერნეტში== {{notelist}} {{clear}} ==სქოლიო== {{Reflist}} ==დამატებითი ლიტერატურა== * Safi, Omid, ''Progressive Islam,'' in Muhammad in History, Thought, and Culture: An Encyclopedia of the Prophet of God (2 vols.), Edited by C. Fitzpatrick and A. Walker, Santa Barbara, ABC-CLIO, 2014, Vol. II, pp.&nbsp;486–490. {{ISBN|1610691776}} *''Qur'an and Woman'' by [[Amina Wadud]]. *''American Muslims: Bridging Faith and Freedom'' by [[M. A. Muqtedar Khan]]. *[[Charles Kurzman]], ed. (1998). ''Liberal Islam: A Sourcebook''. Oxford University Press, USA. {{ISBN|0-19-511622-4}}. *''Progressive Muslims: On Justice, Gender, and Pluralism'', edited by [[Omid Safi]]. *"Debating Moderate Islam", edited by [[M. A. Muqtedar Khan]]. *''Qur'an, Liberation and Pluralism'' by [[Farid Esack]]. *''Revival and Reform in Islam'' by [[Fazlur Rahman Malik]]. *''The Unthought in Contemporary Islamic Thought'' by [[Mohammed Arkoun]]. *''Unveiling Traditions: Postcolonial Islam in a Polycentric World'' by Anouar Majid. *''Islam and Science: Religious Orthodoxy and the Battle for Rationality'' by [[Pervez Hoodbhoy]]. *[https://books.google.com/books?id=nHmRBQAAQBAJ&printsec=frontcover&redir_esc=y ''Islam is Mercy: Essential Features of a Modern Religion''], by [[Mouhanad Khorchide]] 2012; English 2014. *[https://web.archive.org/web/20060223170558/http://www.epw.org.in/showArticles.php?root=2004&leaf=06&filename=7273&filetype=html The Viability of Islamic Science] by S. Irfan Habib, ''Economic and Political Weekly'', June 5, 2004. * [http://www.qantara.de/webcom/show_article.php/_c-575/_nr-30/_p-1/i.html The Reformist Islamic Thinker Muhammad Shahrur: In the Footsteps of Averroes] * [http://www.chron.com/channel/houstonbelief/commons/aliberalmuslimblog.html?plckBlogPage=Blog&plckBlogId=Blog:a85cee4e-2a0d-4f7f-86fb-89c76240a84f&plckScript=blogScript&plckController=Blog&plckElementId=blogDest&newspaperUserId=a85cee4e-2a0d-4f7f-86fb-89c76240a84f A Liberal Muslim Blog]{{Dead link|date=სექტემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} *Vanessa Karam, Olivia Samad and Ani Zonneveld, eds. (2011). ''Progressive Muslim Identities''. Oracle Releasing. {{ISBN|978-0-9837161-0-5}}. * [[Mustafa Akyol]] (2011). ''Islam Without Extremes: A Muslim Case for Liberty''. W. W. Norton & Company. {{ISBN|978-0-393-07086-6}}. *{{cite book |last=Alrabaa |first=Sami |year=2010 |title=Veiled Atrocities: True Stories of Oppression in Saudi Arabia |url=https://archive.org/details/veiledatrocities0000alra |location=Amherst, NY |publisher=Prometheus Books |isbn=978-1-61614-159-2 }} *{{cite book |last=Al-Rasheed |first=Madawi |year=2007 |title=Contesting the Saudi State: Islamic Voices from a New Generation |url=https://archive.org/details/contestingsaudis0000alra |location=New York |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-85836-6 }} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Wikiquote}} *[https://web.archive.org/web/20040722203058/http://www.unc.edu/~kurzman/LiberalIslamLinks.htm Charles Kurzman's Liberal Islam links], compiled by the author of ''Liberal Islam: A Sourcebook''. kysnlct7ksbiejtsx7kgv4fus1afo1u 4828097 4828096 2025-07-07T18:40:50Z Jaba1977 3604 4828097 wikitext text/x-wiki '''ლიბერალიზმი და პროგრესივიზმი [[ისლამი|ისლამში]]''' მოიცავს ისეთ მუსლიმებს, რომლებმაც შექმნეს მნიშვნელოვანი [[რელიგიური ლიბერალიზმი|ლიბერალური]] აზრი ისლამური გაგებისა და პრაქტიკის შესახებ.<ref name="Essays by Muslims">{{cite book |editor-last=Safi |editor-first=Omid |editor-link=Omid Safi |date=2003 |title=Progressive Muslims: on justice, gender and pluralism |url=https://archive.org/details/progressivemusli0000unse_t6i3 |location=Oxford |publisher=[[Oneworld Publications]] |isbn=9781851683161 |oclc=52380025 |ref=harv}}</ref> მათ ნამუშევრებს ზოგჯერ ახასიათებენ, როგორც „[[პროგრესივიზმი|პროგრესულ]] ისლამს“ ({{lang-ar|الإسلام&nbsp;التقدمي}} ''{{transl|ar|ALA|al-Islām at-taqaddumī}}''); ზოგიერთი მკვლევარი, როგორიცაა, მაგალითად, [[ომიდ საფი]], პროგრესულ ისლამსა და ლიბერალურ ისლამს ორ განსხვავებულ მიმდინარეობად მიიჩნევს.<ref name="differences prog liberal">{{cite web |url=http://www.averroes-foundation.org/articles/progressive_islam.html |last=Safi |first=Omid |authorlink=Omid Safi |title=What is Progressive Islam? |publisher=Averroes Foundation |website=averroes-foundation.org |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060709004427/http://www.averroes-foundation.org/articles/progressive_islam.html |archivedate=July 9, 2006}}</ref> ლიბერალურ იდეებს საკამათოდ თვლის ზოგიერთი [[ისლამური სკოლები და განშტოებები|ტრადიციული მუსლიმანი]], რომლებიც აკრიტიკებენ ლიბერალურ იდეებს ზედმეტად [[დასავლური სამყარო|დასავლური]] ან [[რაციონალიზმი|რაციონალისტური]] მოტივით.<ref>{{Cite web|url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e1346|title=Liberalism - Oxford Islamic Studies Online|website=www.oxfordislamicstudies.com|access-date=2019-07-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131104151343/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e1346|archivedate=2013-11-04}}</ref> ლიბერალური/ პროგრესული ისლამის მეთოდოლოგია ეყრდნობა ტრადიციული ისლამური წმინდა წიგნის, [[ყურანი|ყურანისა]] და სხვა ტექსტების (როგორიცაა, მაგალითად, [[ჰადისი]]), ახსნებს, პროცესს, რომელსაც ეწოდება ''[[იჯთიჰადი|იჯთიჰადი]]'' (იხილეთ [[#იჯთიჰადი|ქვემოთ]]).<ref name="ijtihad">{{cite book |last=Aslan |first=Reza |authorlink=Reza Aslan |date=2011 |origyear=2005 |title=No god but God: the origins, evolution, and future of Islam |url=https://archive.org/details/nogodbutgodorigi0000asla_n9k1 |edition=Updated |location=New York |publisher=[[Random House]] |isbn=9780812982442 |oclc=720168240}}</ref>{{Page needed|date=December 2019}} ეს შეიძლება შეიცვალოს ყველაზე უმნიშვნელოდან ყველაზე ლიბერალურამდე, სადაც ყურანის ერთადერთ ''მნიშვნელობად'' მიჩნეულია [[ზეშთაგონება|ზეშთაგონება]], მისი სიტყვებით გამოხატვა, როგორც წინასწარმეტყველი [[მაჰმადი|მუჰამედი]] გამოხატავდა კონკრეტულ დროსა და კონტექსტში. ლიბერალი მუსლიმანები თვლიან, რომ უბრუნდებიან ყურანის ადრეული [[უმაჰი|უმაჰის]] ეთიკური და პლურალისტური მიზნების საწყისებს.<ref name="Imam speech against extremism">{{cite web |url=http://www.mcb.org.uk/media/speech_10_12_01.php |last=Sajid |first=Abdul Jalil |title='Islam against Religious Extremism and Fanaticism': speech delivered by Imam Abdul Jalil Sajid at a meeting on International NGO Rights and Humanity |website=mcb.org.uk |publisher=Muslim Council of Britain |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080607005013/http://www.mcb.org.uk/media/speech_10_12_01.php |archivedate=June 7, 2008 |date=December 10, 2001}}</ref> ისინი გამოეყვნენ ისლამური კანონების ზოგიერთ ტრადიციულ და ნაკლებად ლიბერალურ ახსნას, რომელსაც ისინი მიიჩნევენ, როგორც კულტურაზე დაფუძნებულსა და უნივერსალურად გამოუყენებელს.{{cn|date=December 2019}} რეფორმის მოძრაობა იყენებს [[თაჰიდი|მონოთეიზმს]] (''თაჰიდი'') „როგორც ადამიანური საზოგადოების ორგანიზებულ პრინციპს და რელიგიური ცოდნის, ისტორიის, [[მეტაფიზიკა|მეტაფიზიკის]], ესთეტიკისა და ეთიკის, აგრეთვე სოციალური, ეკონომიკური და მსოფლიო წესრიგის საფუძველს“.<ref>{{cite web |url= http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2356?_hi=15 |title= Tawhid |publisher= Oxford Islamic Studies Online |website= oxfordislamicstudies.com |accessdate= 22 March 2015 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20170917081036/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2356?_hi=15 |archivedate= 17 სექტემბერი 2017 }}</ref> ლიბერალური ისლამი აფასებს ისლამური წმინდა წერილების ხელახალ ინტერპრეტაციებს, რათა შეინარჩუნოს მათი აქტუალობა XXI საუკუნეში.<ref>{{cite journal |last1=Zubaidah Rahim |first1=Lily |title=Discursive Contest between Liberal and Literal Islam in Southeast Asia |journal=Policy and Society |date=2006 |volume=25 |issue=4 |pages=77–98 |doi=10.1016/S1449-4035(06)70091-1|s2cid=218567875 }}</ref> == ისლამური ფილოსოფიის საფუძველი == {{მთავარი|ისლამური ფილოსოფია|მუსლიმ ფილოსოფოსთა ჩამონათვალი|ისლამური ეთიკა|ისლამის პოლიტიკური ასპექტები}} [[ისლამი|ისლამის]] აღზევებამ, რაც დაკავშირებულია [[ყურანი|ყურანთან]] და [[მუჰამედი|მუჰამედთან]], ხმელთაშუა ზღვის რეგიონში მნიშვნელოვნად შეცვალა ძალაუფლებათა ბალანსი და ხედვები ძალაუფლების წარმოშობის შესახებ. [[ადრეული ისლამური ფილოსოფია]] ხაზს უსვამდა [[მეცნიერება|მეცნიერებასა]] და [[რელიგია|რელიგიას]] შორის მტკიცე კავშირს და [[იჯთიჰადი|იჯთიჰადის]] [[ჭეშმარიტება|ჭეშმარიტების]] დადგენას — რომ სინამდვილეში ''ყველა'' ფილოსოფია იყო „[[ისლამის პოლიტიკური ასპექტები|პოლიტიკური]]“, რადგან მას რეალურად გავლენა ჰქონდა მმართველობაზე. ამ მოსაზრებას ეჭვქვეშ აყენებდნენ „რაციონალისტი“ [[მუთაზილიტები|მუთაზილიტი]] ფილოსოფოსები, რომლებიც უფრო [[ელინისტური ფილოსოფია|ელინისტური]] ხედვით გამოირჩეოდნენ, თვლიდნენ, რომ ადამიანური ლოგიკა ღვთაებრივ ჭეშმარიტებაზე მაღლა იდგა, როგორც ეს ცნობილია თანამედროვე მკვლევრებისთვის, ისევე, როგორც ისლამის პირველი სპეკულაციური თეოლოგებისათვის; მათ მხარს უჭერდა საერო არისტოკრატია, რომელიც მოქმედების თავისუფლებას [[სახალიფო|სახალიფოსგან]] დამოუკიდებლად ცდილობდა. გვიანი ანტიკური პერიოდისთვის, ისლამის ტრადიციონალისტურმა [[აშარიტი|აშარიტულმა]] შეხედულებამ გაიმარჯვა. აშარიტების აზრით, გონება უნდა დაექვემდებაროს ყურანსა და სუნას.<ref>{{cite book|last=Aslan|first=Reza|authorlink=Reza Aslan|title=No god but God|url=https://books.google.com/books?id=AkyupJn81RMC&pg=PA153|year=2005|publisher=Random House Inc.|isbn=978-1-58836-445-6|page=153|quote=By the ninth and tenth centuries... }}</ref> [[იბნ რუშდი]], ცნობილი როგორც ([[ლათენიზებული სახელები|ლათენიზებული]]) ავეროესი, იყო [[ალ-ანდალუსი|შუა საუკუნეების ანდალუსიელი]] [[პოლიმათი]]. მას აღწერდნენ როგორც „საერო აზროვნების მამას (დამფუძნებელს) დასავლეთ ევროპაში“.<ref name="brown.edu">{{cite web |title=John Carter Brown Library Exhibitions – Islamic encounters |url=http://www.brown.edu/Facilities/John_Carter_Brown_Library/islam/pages/exchange.html |accessdate=October 30, 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120701174308/http://www.brown.edu/Facilities/John_Carter_Brown_Library/islam/pages/exchange.html |archivedate=ივლისი 1, 2012 }}</ref><ref name="dspace.ucalgary.ca">{{cite web |title=Ahmed, K. S. "Arabic Medicine: Contributions and Influence". The Proceedings of the 17th Annual History of Medicine Days, March 7th and 8th, 2008 Health Sciences Centre, Calgary, AB. |url=http://dspace.ucalgary.ca/bitstream/1880/47472/1/2008_HMD_Ahmed.pdf |accessdate=October 30, 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130606022334/http://dspace.ucalgary.ca/bitstream/1880/47472/1/2008_HMD_Ahmed.pdf |archivedate=ივნისი 6, 2013 }}</ref> ის ცნობილი იყო ''კომენტატორის'' მეტსახელით არისტოტელეს შემოქმედებაზე მისი ძვირფასი კომენტარების გამო. მისი მთავარი ნაშრომია ''„[[განადგურების განადგურება]]“'', რომელშიც მან დაიცვა ფილოსოფია [[ალ-ღაზალი|ალ-ღაზალის]] ''[[„ფილოსოფოსთა განადგურებისგან“]]''. მისი სხვა ნაშრომებია ''ფასლ ალ-მაკალი'' და ''ქითაბ ალ-ქაშაფი''.<ref name="brown.edu"/><ref name="dspace.ucalgary.ca"/> იბნ რუშდიმ ''ფასლ ალ-მაკალში'' (''გადამწყვეტ ტრაქტატში'') წარმოადგინა არგუმენტი, რომელშიც დასაბუთებულია ოფიციალური [[აშარი|აშარის]] თეოლოგიისგან მეცნიერებისა და ფილოსოფიის ემანსიპაცია და რომ არ არსებობს თანდაყოლილი წინააღმდეგობა ფილოსოფიასა და რელიგიას შორის; ამგვარად, [[ავეროიზმი]] ითვლება თანამედროვე სეკულარიზმის წინამორბედად.<ref name="Sarrió2015">{{cite journal|last1=Sarrió|first1=Diego R.|title=The Philosopher as the Heir of the Prophets: Averroes's Islamic Rationalism|journal=Al-Qanṭara |volume=36 |issue=1 |year=2015 |pages=45–68 |issn=1988-2955 |doi=10.3989/alqantara.2015.002|doi-access=free }} p.48</ref><ref>Abdel Wahab El Messeri. [http://www.muslimphilosophy.com/tvtk/ch21.htm Episode 21: Ibn Rushd], ''Everything you wanted to know about Islam but was afraid to Ask'', ''Philosophia Islamica''.</ref><ref>Fauzi M. Najjar (Spring, 1996). [http://findarticles.com/p/articles/mi_m2501/is_n2_v18/ai_18627295/pg_13 The debate on Islam and secularism in Egypt] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100404173457/http://findarticles.com/p/articles/mi_m2501/is_n2_v18/ai_18627295/pg_13/ |date=2010-04-04 }}, ''Arab Studies Quarterly (ASQ)''.</ref> იბნ რუშდი იზიარებს ქალთა თანასწორობის პრინციპს. მისივე თქმით, ისინი უნდა იყვნენ განათლებულები და უნდა ჰქონდეთ ნება იმსახურონ სამხედრო სამსახურში; მათ შორის საუკეთესოები შეიძლება გახდნენ მომავალი ფილოსოფოსები და მმართველები.<ref>{{Cite book|author= Averroes|translator-link1=Ralph Lerner |translator=Ralph Lerner |title= Averroes On Plato's Republic |url= https://archive.org/details/averroesonplatos0000aver|publisher= [[Cornell University Press]] |year= 2005 |isbn= 0-8014-8975-X|page=xix}}</ref><ref>{{Cite book|last=Fakhry |first=Majid |title=Averroes (Ibn Rushd) His Life, Works and Influence |url=https://archive.org/details/averroeshislifew00fakh |publisher=[[Oneworld Publications]] |year=2001 |isbn=1-85168-269-4|page=[https://archive.org/details/averroeshislifew00fakh/page/110 110]}}</ref> იბნ რუშდის შემოქმედებაზე დაფუძნებულ მე-13 საუკუნის ფილოსოფიურ მოძრაობას [[ლათინური ქრისტიანი|ლათინურ ქრისტიანულ]] და [[ებრაული ტრადიცია|ებრაულ ტრადიციაში]] ეწოდება [[ავეროიზმი]]. გვიან მე-20 საუკუნეში იბნ რუშდი გახდა სიმბოლური ფიგურა ისლამური აზროვნებისა და ისლამური საზოგადოების აღორძინების დებატებში. ისლამურ საზოგადოებაში ავეროისტული აზროვნების ასეთი აღორძინების გამოჩენილი დამცველი იყო [[მუჰამედ აბედ ალ-ჯაბრი]] მისი ნაშრომით ''"Critique de la Raison Arabe"'' (1982).<ref>Nicola Missaglia, [http://www.resetdoc.org/story/00000021666 "Mohamed Abed Al-Jabri's new Averroism"]</ref> 1831 წელს [[ეგვიპტელები|ეგვიპტელი]] [[ეგვიპტოლოგია|ეგვიპტოლოგი]] და [[რენესანსი|რენესანსის ხანის]] ინტელექტუალი [[რიფა ალ-თაჰტავი]] იყო საშტატო მასშტაბის მხარდაჭერის ნაწილი ეგვიპტური განათლებისა და ინფრასტრუქტურის მოდერნიზაციისთვის. მათ ეგვიპტელ აუდიტორიას გააცნეს ისეთი [[განმანათლებლობა|განმანათლებლური]] იდეები, როგორებიცაა [[სეკულარიზმი|საერო]] ხელისუფლება და პოლიტიკური უფლებები და თავისუფლება; მისი იდეები იმის შესახებ, თუ როგორი უნდა იყოს თანამედროვე ცივილიზებული საზოგადოება და რას წარმოადგენს ცივილიზებული ან „კარგი ეგვიპტელის" შექმნა; ასევე მისი იდეები საზოგადოებრივი ინტერესებისა და საზოგადოებრივი სიკეთის შესახებ.<ref>{{cite book|last=Vatikiotis|first=P. J.|title=The Modern History of Egypt|year=1976|isbn=978-0297772620|edition=Repr.}} p. 115-16</ref> თაჰტავის შემოქმედება იყო ეგვიპტური რენესანსის (''[[ნაჰდა]]'') პირველი წარმატებული მცდელობა, რომელიც მიმდინარეობდა 1860-1940 წლებში.<ref>{{cite book|last=Vatikiotis|first=P. J.|title=The Modern History of Egypt|year=1976|isbn=978-0297772620|edition=Repr.}} p. 116</ref> თაჰტავი ითვლება ისლამური მოდერნიზმის ერთ-ერთ ადრეულ მიმდევრად. მუსლიმანი მოდერნისტები ცდილობდნენ ისლამური პრინციპების ევროპულ სოციალურ თეორიებთან ინტეგრირებას. 1826 წელს ალ-თაჰტავი მეჰმედ ალიმ საგანმანათლებლო მისიით პარიზში გაგზავნა, საიდანაც 1831 წელს დაბრუნდა. თაჰტავი დაინიშნა ენების სკოლის დირექტორად. სკოლაში ის თარგმნიდა ევროპულ წიგნებს არაბულ ენაზე. თაჰტავი მონაწილეობდა სამხედრო სახელმძღვანლოების, გეოგრაფიისა და ევროპის ისტორიის თარგმნაში.<ref>Gelvin, 133-134</ref> საერთო ჯამში ალ-თაჰტავი ხელმძღვანელობდა 2000-ზე მეტი უცხოური ნაშრომის არაბულ ენაზე თარგმნას. ზოგიერთ წიგნში მან თავსი კომენტარებით კეთილგანწყობა გამოხატა საფრანგეთის საზოგადოებისადმი.<ref>Cleveland, William L. (2008)"History of the Modern Middle East" (4th ed.) pg.93.</ref> თაჰტავიმ ხაზი გაუსვა იმას, რომ ისლამის პრინციპები შეთავსებადია ევროპული თანამედროვეობის პრინციპებთან. თავის ნაშრომში ''„ოქროს მოპოვება ან პარიზის მიმოხილვა“'' თაჰტავი განიხილავს მოქალაქეობის პატრიოტულ პასუხისმგებლობას. თაჰტავი იყენებს რომაულ ცივილიზაციას იმის მაგალითად, თუ როგორი შეიძლება გახდეს ისლამური ცივილიზაცია. ერთი მხრივ ყველა რომაელი ექვემდებარება ერთ კეისარს, მაგრამ ისინი იყოფიან აღმოსავლეთად და დასავლეთად. განხეთქილების შემდეგ ორი ერი ხედავს, რომ „მისი ყველა ომი მარცხით დასრულდა და მან სრულყოფილი არსებობიდან არარსებობისკენ დაიხია.” თაჰტავის ესმის, რომ თუ ეგვიპტე გაერთიანებას ვერ შეძლებს, ის შეიძლება გარე დამპყრობლების მსხვერპლი გახდეს. თაჰტავი ხაზს უსვამს იმ მოქალაქეების მნიშვნელობას, რომლებიც ასრულებენ თავიანთი ქვეყნის პატრიოტულ მოვალეობას. თაჰტავის აზრით, ქვეყნის დაცვის ერთ-ერთი გზა არის იმ ცვლილებების მიღება, რომლებიც გავრცელებულია თანამედროვე საზოგადოებაში.<ref>Galvin 160-161</ref> [[ეგვიპტელები|ეგვიპტელმა]] ისლამურმა იურისტმა და რელიგიურმა მკვლევარმა [[მუჰამად აბდო|მუჰამად აბდომ]], რომელსაც [[ისლამური მოდერნიზმი|ისლამური მოდერნიზმის]] ფუძემდებლად ან ზოგჯერ ნეო-[[მუთაზილიტები|მუთაზილიზმის]],<ref>Ahmed H. Al-Rahim (January 2006). "Islam and Liberty", ''Journal of Democracy'' 17 (1), p. 166-169.</ref> წარმომადგენლად მოიხსენებენ, დაარღვია მუსლიმური რიტუალის, დოგმატისა და ოჯახური კავშირების სიმკაცრე.<ref name=EBKerr>{{cite encyclopedia |last=Kerr |first=Malcolm H. |editor-first=Dale H. |editor-last=Hoiberg |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |title='Abduh Muhammad |edition=15th |year=2010 |publisher=Encyclopædia Britannica Inc. |volume=I: A-ak Bayes |location=Chicago, IL |isbn=978-1-59339-837-8 |pages=[https://archive.org/details/newencyclopaedia2009ency/page/20 20–21] |url-access=registration |url=https://archive.org/details/newencyclopaedia2009ency/page/20 }}</ref> აბდო ამტკიცებდა, რომ მუსლიმებს არ შეეძლოთ დაყრდნობოდნენ შუასაუკუნეების სასულიერო პირების მიერ მოწოდებული ტექსტების ინტერპრეტაციებს და სჭრიდებოდათ გონებისა და ლოგიკის გამოყენება, რათა ფეხი აეწყოთ დროის ცვლილებისთვის. ის ამბობდა, რომ ისლამში ადამიანი არ იყო შექმნილი იმისთვის, რომ ის ლაგამს ემართა, ადამიანს ჰქონდა ჭკუა და ამრიგად, შეეძლო ცოდნის გამოყენება. აბდოს თანახმად, მასწავლებლის როლი იყო, რომ ადამიანი სწავლისკენ მიემართა. მას სჯეროდა, რომ ისლამი ადამიანებს უბიძგებდა განშორებოდნენ მათი წინაპრების სამყაროს და რომ ისლამი გმობდა ტრადიციის მონურ მიბაძვას. ის ამბობდა, რომ რელიგიასთან დაკავშირებული ორი უდიდესი საკუთრება, რომლითაც ადამიანი დაჯილდოვდა, იყო ნების დამოუკიდებლობა და ფიქრისა და აზრის დამოუკიდებლობა. მას სწორედ ამ იარაღების დახმარებით შეეძლო ბედნიერების მიღწევა. მას სჯეროდა, რომ ევროპაში დასავლური ცივილიზაციის განვითარება ეყრდნობოდა სწორედ ამ ორ პრინციპს. მისი აზრით, ევროპელები იმოქმედებდნენ მას შემდეგ, რაც მათი დიდი ნაწილი შეძლებდა გამოეყენებინა თავისი აზრი და თავისი გონებით მოეძებნა ფაქტები.<ref>Gelvin, J. L. (2008). The Modern Middle East (2nd ed., pp. 161-162). New York: Oxford university Press.</ref> თავის ნამუშევრებში ის ასახავს ღმერთს, როგორც კაცობრიობის აღმზრდელს მთელი ცხოვრების განმავლობაში. მისი აზრით, ისლამი ერთადერთი რელიგიაა, რომელიც მსჯელობით მტკიცდება. ის იყო [[პოლიგამია|პოლიგამიის]] წინააღმდეგი და ფიქრობდა, რომ ეს არქაული ჩვეულება იყო. მას სჯეროდა ისლამის ის ფორმა, რომელიც გაათავისუფლებდა ადამიანს მონობისგან, უზრუნველყოფდა ადამიანის თანაბარ უფლებებს, მოსპობდა [[ეგზეგეზა|ეგზეგიზზე]] რელიგიური მეცნიერების მონოპოლიას და გააუქმებდა [[რასობრივი დისკრიმინაცია|რასობრივ დისკრიმინაციასა]] და რელიგიურ ძალდატანებას.<ref name=KG>Kügelgen, Anke von. "ʿAbduh, Muḥammad." Encyclopaedia of Islam, v. 3. Edited by: Gudrun Krämer, Denis Matringe, John Nawas and Everett Rowson. Brill, 2009. Syracuse University. 23 April 2009</ref> მუჰამედ აბდომ თავის წიგნში "Al-Idtihad fi Al-Nasraniyya wa Al-Islam<ref>ʿAbduh, Muhammad. "al-Idtihad fi al-Nasraniyya wa al-Islam." In al-A'mal al-Kamila li al-Imam Muhammad ʿAbduh. edited by Muhammad ʿAmara. Cairo: Dar al-Shuruk, 1993. 257-368.</ref>" განაცხადა, რომ ისლამურ სამყაროში განსაკუთრებული რელიგიური ავტორიტეტი არავის ჰქონდა. იგი ამტკიცებდა, რომ [[ხალიფა|ხალიფას]] არ ჰქონდა [[რელიგიური ავტორიტეტი]], რადგან ის არ იყო უცოდველი და არც ის ადამიანი, ვისაც ზეშთაგონება მიენიჭა; ასე რომ, აბდოს თანახმად, ხალიფა და სხვა მუსლიმები თანასწორები იყვნენ. აბდო ამტკიცებდა, რომ ხალიფას პატივს უნდა სცემდეს [[უმაჰი|ისლამური საზოგადოება]], მაგრამ არ უნდა მართოს ისინი; უმას ერთიანობა არის ზნეობრივი ერთიანობა, რომელიც ხელს არ უშლის მის [[ეროვნული სახელმწიფო|ეროვნულ სახელმწიფოებად]] დაყოფას.<ref>Hourani, Albert. Arabic Thought in the Liberal Age 1798-1939. Cambridge: Cambridge University Press, 1983. 156.</ref> მუჰამად აბდო ძალისხმევას არ იშურებდა, რომ [[სუნიზმი|სუნიტებსა]] და [[შიიზმი|შიიტებს]] შორის ჰარმონია დაემყარებინა. ზოგადად რომ ვთქვათ, ის ქადაგებდა ძმობას ისლამის ყველა სააზროვნო სკოლას შორის.<ref name=Benzine>Benzine, Rachid. Les nouveaux penseurs de l'islam, p. 43-44.</ref> აბდო მუდმივად მეგობრობის გაუმჯობესებისკენ მოუწოდებდა რელიგიურ თემებს. რადგან ქრისტიანობა სიდიდით მეორე რელიგია იყო [[ეგვიპტე|ეგვიპტეში]], მან განსაკუთრებული როლი ითამაშა მუსლიმებისა და ქრისტიანების დამეგობრებაში. მას ბევრი ქრისტიანი მეგობარი ჰყავდა და [[კოპტები|კოპტების]] დასაცავად ბევრჯერ გამოვიდა.<ref name=Benzine/> [[ყურანი|ყურანის]] [[ეგვიპტელები|ეგვიპტელი]] ინტერპრეტატორი, მწერალი, აკადემიკოსი [[ნასრ აბუ ზაიდი|ნასრ ჰამიდ აბუ ზაიდი]] იყო ერთ-ერთი წამყვანი ლიბერალი თეოლოგი [[ისლამი|ისლამში]]. ის ცნობილია [[ჰუმანიზმი|ჰუმანისტური]] ყურანის [[ჰერმენევტიკა|ჰერმენევტიკის]] პროექტით, რომელიც „ეჭვქვეშ აყენებს გაბატონებულ შეხედულებებს“ ყურანის შესახებ, რაც იწვევს „დაპირისპირებასა და კამათს."<ref name=eb>{{cite web|title=Naṣr Ḥāmid Abū Zayd|url=http://www.britannica.com/biography/Nasr-Hamid-Abu-Zayd|website=Encyclopædia Britannica|accessdate=10 December 2015}}</ref> მიუხედავად იმისა, რომ ის არ უარყოფდა ყურანის ღვთიურ წარმოშობას, ზაიდი ამტკიცებდა, რომ ეს იყო „კულტურული პროდუქტი“, რომელიც უნდა წაკითხულიყო VII საუკუნის არაბებული ენისა და კულტურის კონტექსტში,<ref name=cook-2000-46>{{cite book|last1=Cook|first1=Michael|title=The Koran : A Very Short Introduction|date=2000|publisher=Oxford University Press|url=https://books.google.com/books?id=rUEe1twiimUC&q=The+Koran+%3A+A+Very+Short+Introduction |isbn=0192853449|page=46}}</ref> და შესაძლებელი ყოფილიყო მისი სხვადასხვა ინტერპრეტაცია.<ref name=FRINHAZ2004:174/> ის ასევე აკრიტიკებდა პოლიტიკური ძალაუფლებისთვის რელიგიის გამოყენებას.<ref name=obitnyt-6-7-10/> 1995 წელს ეგვიპტურმა [[შარიათი|შარიათის]] სასამართლომ იგი [[განდგომილობა ისლამში|განდგომილად]] გამოაცხადა, ამან გამოიწვია სიკვდილის საფრთხე და ის [[რელიგიური დევნა|გაიქცა]] ეგვიპტიდან რამდენიმე კვირის შემდეგ.<ref name=obitnyt-6-7-10>{{cite news|title=Nasr Abu Zayd, Who Stirred Debate on Koran, Dies at 66|url=https://www.nytimes.com/2010/07/06/world/middleeast/06zayd.html?_r=0|accessdate=10 December 2015|agency=REUTERS|date=6 July 2010}}</ref> (მოგვიანებით ის „ჩუმად“ დაბრუნდა ეგვიპტეში, სადაც გარდაიცვალა.<ref name=obitnyt-6-7-10/>) მეცნიერ [[ნავიდ ქერმანი|ნავიდ ქერმანის]] აზრით, აბუ ზაიდის შემოქმედებაში „სამი ძირითადი თემა“ გამოიყოფა: # ისლამის დასაწყისიდან დღემდე ყურანის ერთიანი ტექსტის სხვადასხვა ინტერპრეტაციისა და ისტორიული პარამეტრების ძებნა; # იმ „ინტერპრეტაციული მრავალფეროვნების" ({{transl|ar|al-ta 'addud alta 'wili}})<ref>''Mafhum al-nass: dirasa fi 'ulum al-Qur'an''. Cairo, 1990. '', p.11</ref> დემონსტრირება, რომელიც ისლამურ ტრადიციაში არსებობს; # და იმის ჩვენება, თუ როგორ არის ეს მრავალფეროვნება „მზარდად უგულებელყოფილი“ ისლამის ისტორიის განმავლობაში.<ref name=FRINHAZ2004:174>[[#FRINHAZ2004|Kermani, "From revelation to interpretation", 2004]]: p.174</ref> აბუ ზაიდმა თავი [[მუთაზილიტები|მუთაზილიტების]] მემკვიდრედ მიიჩნია, „განსაკუთრებით მათი იდეა შექმნილ ყურანზე და მათი სწრაფვა მეტაფორული ახსნისკენ.“<ref name=OISO>{{cite web|last1=Shepard|first1=William E.|title=Abu Zayd, Nasir Hamid|url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t236/e0919|website=Oxford Islamic Studies Online|accessdate=14 December 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304113656/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t236/e0919|archivedate=4 მარტი 2016}}</ref> აბუ ზაიდი მკაცრად ეწინააღმდეგებოდა „წინასწარმეტყველის მიერ ყველა დროისთვის გადმოცემული ყურანის ერთიანი, ზუსტი და სწორი ინტერპრეტაციის“ რწმენას.<ref name=FRINHAZ2004:173>[[#FRINHAZ2004|Kermani, "From revelation to interpretation", 2004]]: p.173</ref> მისი აზრით, ყურანმა ისლამური არაბული კულტურა გახადა უპირველესად „ტექსტის კულტურა“ ({{transl|ar|hadarat al-nass}}), მაგრამ, იმის გამო, რომ ყურანის ენა არ არის თვითგანმარტებადი, ეს გულისხმობდა იმას, რომ ეს კულტურა ასევე იყო ინტერპრეტაციის კულტურა ({{transl|ar|hadarat al-ta'wil}}).<ref name=FRINHAZ2004:171>[[#FRINHAZ2004|Kermani, "From revelation to interpretation", 2004]]: p.171</ref> აბუ ზაიდმა ყურანის გაგებაში ხაზი გაუსვა „ინტელექტს“ ({{transl|ar|`aql}}) „ჰერმენევტიკული მიდგომის“ საწინააღმდეგოდ, რომელიც უპირატესობას ანიჭებს მოთხრობილ ტრადიციებს [ [[ჰადისი]] ]" ({{transl|ar|naql}}). ყურანის გაგების მცდელობის გამოსახატად აბუ ზაიდმა გამოიყენა ტერმინი {{transl|ar|ta'wil}} (ინტერპრეტაცია) ხოლო ისლამურ მეცნიერებებში ლიტერატურა, რომელიც ხსნიდა ყურანს, მოიხსენიებოდა, როგორც {{transl|ar|თაფსირი}} (კომენტარები, განმარტება).<ref name=FRINHAZ2004:172>[[#FRINHAZ2004|Kermani, "From revelation to interpretation", 2004]]: p.172</ref> აბუ ზაიდისთვის ახსნა სცილდება განმარტებასა და კომენტარს „მის გარეშე“ ყურანს მნიშვნელობა არ ექნებოდა: <blockquote>[ყურანის] ტექსტი თავიდანვე შეიცვალა - ეს იყო მაშინ, როდესაც წინასწარმეტყველმა ის ზეშთაგონებისას წამრმოთქვა მისი ღვთაებრივი ფორმით (''nass ilahi'') და გახდა ისეთი ტექსტი, რისი გაგებაც ადამიანურ ენაზეც შესაძლებელი იყო (''nass insani''), ამიტომ ის შეიცვალა ზეშთაგონებიდან ინტერპრეტაციამდე (''li-annahu tahawwala min al-tanzil ila al-ta'wil''). წინასწარმეტყველის მიერ ტექსტის გაგება იყო იმ მოძრაობის ერთ-ერთი პირველი ეტაპი, რამაც ტექსტის ადამიანურ ინტელექტთან კავშირი გამოიწვია.<ref name=FRINHAZ2004:172/><ref>Naqd al-hhitab al-dini, p. 93., translated by {{cite book |chapter-url=http://blog.malakut.org/nkermani(cut).pdf |chapter=From revelation to interpretation: Nasr Hamid Abu Zayd and the Literary study of the Qur'an |first=Navid |last=Kermani |title=Modern Muslim Intellectuals and the Qur'an|publisher=Oxford University Press |year=2004 |page=172 |editor1-first=Suha |editor1-last=Taji-Farouki}}</ref></blockquote> აკადემიური მოღვაწეობის დასაწყისიდან აბუ ზაიდი ავითარებდა [[ყურანი|ყურანისა]] და შემდგომი ისლამური ტექსტების განახლებულ [[ჰერმენევტიკა|ჰერმენევტიკულ]] ხედვას (ტექსტის ინტერპრეტაციის თეორიასა და მეთოდოლოგიას) რომელიც ამტიცებს, რომ ეს ტექსტები უნდა განხილულიყო მათი დროის ისტორიულ და კულტურულ ჭრილში. მრავალი მუსლიმი მკვლევრის შეცდომა იყო „[[ყურანი|ყურანის]] მხოლოდ ტექსტად დანახვა, რამაც კონსერვატორები და ლიბერალები ციტირების ბრძოლამდე მიიყვანა. ორივე ჯგუფი ხედავდა გასაგებ მუხლებს (რომლებიც მათ მხარეს იყო) და ორაზროვან მუხლებს (რომლებსაც ეწინააღმდეგებოდა მათი ხედვა)“. მაგრამ ამ ტიპის დაპირისპირებამ კონსერვატორებსაც და ლიბერალებსაც ხელი შეუწყო ავტორიტეტული [[ჰერმენევტიკა|ჰერმენევტიკის]] შექმნაში.{{cn|date=November 2020}} [[ყურანი|ყურანის]] მხოლოდ ტექსტად აღქმა იყო მუსლიმანური საზოგადოების ელიტის ხედვა, მაგრამ, ამავე დროს, ყურანმა, როგორც „ზეპირმა მსჯელობამ“, უმნიშვნელოვანესი როლი ითამაშა მასების გაგებაში. აბუ ზაიდი მოუწოდებდა „ჰუმანისტური ჰერმენევტიკის" საშუალებით სხვა წმინდა წიგნის წაკითხვასკენ, რომელიც ყურანს განიხილავდა, როგორც ცოცხალ ფენომენს, მჭერმეტყველებას. ამრიგად, ყურანი შეიძლება იყოს „დიალოგისა და დებადების შედეგი, მიუხედავად კამათისა, აღიარებისა და უარყოფისა“. [[ისლამი|ისლამის]] ამ ლიბერალურ ინტერპრეტაციას მუსლიმანურ საზოგადოებაში უნდა გაეხსნა სივრცე რელიგიისა და სოციალური ცვლილებების ახალი პერსპექტივებისთვის.{{cn|date=November 2020}} მისმა ანალიზმა ყურანში აღმოაჩინა რამდენიმე „დაჟინებული მოთხოვნა სამართლიანობისკენ“. ერთი მაგალითია, როდესაც [[მაჰმადი|მუჰამედმა]] [[კურაიშები|კურაიშების]] მდიდარი ხალხისთვის ქადაგების დროს ყურადღება ვერ მიაქცია ღარიბ ბრმას [[იბნ უმ მაქთუმი|იბნ უმ მაქთუმს]], რომელიც [[წინასწარმეტყველი|წინასწარეტყველთან]] რჩევის საკითხავად მივიდა. ყურანი მკაცრად აკრიტიკებს [[მაჰმადი|მუჰამედის]] დამოკიდებულებას. ([[აბასა|ყურანი 80]]:10).<ref>({{cite quran|80|10|s=ns}})</ref> აბუ ზაიდი ასევე ამტკიცებდა, რომ ყურანთან დაკავშირებული დისკურსი პატრიარქალურ საზოგადოებაში ჩამოყალიბდა და ამიტომ ბუნებრივია, რომ ადრესატები იყვნენ მამაკაცები, რომლებმაც მიიღეს დაქორწინების, განქორწინების და ქალ ნათესავებზე დაქორწინების უფლება. „შესაძლებელია წარმოვიდგინოთ, რომ მუსლიმ ქალებს ჰქონდათ იგივე უფლებები“, ასე რომ, ყურანს ჰქონდა „ქალთა უფლებების გაუმჯობესების ტენდენცია“. თანამედროვე ''[[ულამა|‘ულამის’]]'' კლასიკური პოზიცია ამ საკითხთან დაკავშირებით გასაგებიცაა, რადგან „მათ ჯერ კიდევ სჯერათ ოჯახში მამაკაცის უპირატესობის“ .{{cn|date=November 2020}} კლასიკური და თანამედროვე ისლამური დისკურსისამდი აბუ ზაიდის კრიტიკულმა მიდგომამ [[თეოლოგია|თეოლოგიის]], [[ფილოსოფია|ფილოსოფიის]], [[სამართალი|სამართლის]], [[პოლიტიკა|პოლიტიკისა]] და [[ჰუმანიზმი|ჰუმანიზმის]] სფეროებში ხელი შეუწყო თანამედროვე ისლამურ აზროვნებას. ამას შეეძლო [[მუსლიმი|მუსლიმთათვის]] მათ ტრადიციებსა და [[სიტყვის თავისუფლება|სიტყვის თავისუფლების]], თანასწორობის ([[უმცირესობის უფლებები]], [[ქალთა უფლებები]], [[სოციალური სამართლიანობა]]), [[ადამიანის უფლებები|ადამიანის უფლებების]], [[დემოკრატია|დემოკრატიისა]] და [[გლობალიზაცია|გლობალიზაციის]] თანამედროვე სამყაროს შორის კარგი ურთიერთობის დამყარება.<ref name=FaPoI-2009-166>{{cite book |title=Faith and Philosophy of Islam |url=https://archive.org/details/faithphilosophyo0000unse |date=2009 |publisher=Gyan Publishing House |isbn=978-81-7835-719-5 |pages=[https://archive.org/details/faithphilosophyo0000unse/page/166 166]–7 |chapter=10. Reformers. Reformers in the Modern Period}}</ref> <gallery widths="200px" heights="200px"> File:AverroesColor.jpg|[[იბნ რუშდი]] [[ანდალუსია|ანდალუსიის]] ისტორიაში გამოჩენილი [[ისლამური ფილოსოფია|ფილოსოფოსი]] იყო. [[ანდრეა დი ბონაიტო|ანდრეა დი ბონაიტოს]] [[რენესანსული ხელოვნება|მე-14 საუკუნის ნახატი]] File:Tahtawi.jpg|რიფა ალ-თაჰტავი, 1801–1873. File:Muhammad Abduh.jpg|[[მუჰამად აბდო]] </gallery> ===იჯთიჰადი=== {{მთავარი|იჯთიჰადი}} [[იჯთიჰადი]] (lit. ფიზიკური ან გონებრივი ძალისხმევა, დახარჯული კონკრეტულ საქმიანობაზე)<ref name=OEIW>{{cite encyclopedia|first=Intisar A. |last= Rabb|title=Ijtihād|encyclopedia=The Oxford Encyclopedia of the Islamic World|editor=John L. Esposito|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|year=2009|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195305135.001.0001/acref-9780195305135-e-0354|url-access=subscription }}</ref> არის ისლამური იურიდიული ტერმინი, რომელიც გულისხმობს დამოუკიდებელ მსჯელობას<ref name=ODI>{{cite encyclopedia|title=Ijtihad|editor=John L. Esposito|encyclopedia=The Oxford Dictionary of Islam|publisher=Oxford University Press |location=Oxford |year=2014 |url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580-e-2338|url-access=subscription }}</ref> ან იურიდიული საკითხების გადაწყვეტაში იურისტის გონებრივი უნარების სრულფასოვნად გამოყენებას.<ref name=OEIW/> მას უპირისპირდება ''[[თაკლიდი]]'' (იმიტაცია, იურიდიულ პრეცედენტთან შესაბამისობა).<ref name=ODI/><ref>{{cite encyclopedia|title=Taqlid|editor=John L. Esposito|encyclopedia=The Oxford Dictionary of Islam|publisher=Oxford University Press |location=Oxford |year=2014 |url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580-e-2339|url-access=subscription }}</ref> კლასიკური სუნიტური თეორიის თანახმად, ''იჯთიჰადი'' მოითხოვს არაბული ენის, თეოლოგიის, ზეშთაგონების ტექსტებისა და იურისპუდენციის საფუძვლების ცოდნას (''[[ისლამური იურისპუდენციის საფუძვლები|usul al-fiqh]]'')<ref name=ODI/> და არ გამოიყენება იქ, სადაც ავთენტური და ავტორიტეტული ტექსტები (ყურანი და ჰადისი) საკითხის მიმართ განხილულია ერთმნიშვნელოვნად, ან სადაც არსებობს სამეცნიერო შეთანხმება (''[[იჯმა]]'').<ref name=OEIW/> იჯთიჰადი ითვლება რელიგიურ მოვალობად მათთვის, ვისაც მისი შესრულების უფლებამოსილება აქვს.<ref name=ODI/> ისლამის წამომადგენელ მეცნიერს, რომელსაც ''იჯთიჰადის'' შესრულების კვალიფიკაცია აქვს, ''მუჯთაჰიდი'' ეწოდება.<ref name=OEIW/> მე-18 საუკუნიდან ზოგიერთმა მუსლიმმა რეფორმატორმა დაიწყო ''თაკლიდის'' მიტოვებისკენ მოწოდება და ხაზგასმა ''იჯთიჰადისა'', რომელიც მათ ისლამის ფესვებთან დაბრუნებად დაინახეს.<ref name=OEIW/> მუსლიმანურ სამყაროში ''იჯთიჰადის'' გარშემო საჯარო დებატები დღემდე გრძელდება.<ref name=OEIW/> ''იჯთიჰადის'' ადვოკატირება განსაკუთრებით ასოცირდება [[ისლამური მოდერნიზმი|ისლამური მოდერნიზმის მიმდევრებთან]]. დასავლეთში თანამედროვე მუსლიმებს შორის გაჩნდა იჯთიჰადის ახალი ხედვები, რომლებიც ხაზს უსვამდნენ თვითმყოფად მორალურ ღირებულებებს და არა ტრადიციულ იურიდიულ მეთოდოლოგიას.<ref name=OEIW/> ==კონკრეტული საკითხები== === ფემინიზმი === {{მთავარი|ისლამური ფემინიზმი|ფემინიზმის ჰერმენევტიკა ისლამში}} {{იხილეთ აგრეთვე|ქალები ისლამში|გენდერული როლები ისლამში|ისლამი და ოჯახური ძალადომა|რელიგიური ხედვები ქალის სასქესო ორგანოს დამახინჯებაზე#ისლამი|მუსლიმ ფემინისტთა ჩამონათვალი}} [[ისლამური ფემინიზმი|ისლამისა და ფემინიზმის]] კომბინაცია მხარს უჭერს მარგო ბადრანის „ფემინისტურ დისკურსსა და პრაქტიკას, რომელიც გამოხატულია ისლამურ პარადიგმაში" (2002 წელი).<ref>[http://weekly.ahram.org.eg/2002/569/cu1.htm Al-Ahram Weekly | Culture | Islamic feminism: what's in a name?] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20150320074746/http://weekly.ahram.org.eg/2002/569/cu1.htm |date=March 20, 2015 }}</ref> ისლამის წარმომადგენელმა ფემინისტებმა ისლამისა და მისი სწავლებების საფუძველზე თავიანთი არგუმენტები ჩამოაყალიბეს,<ref>{{cite web|url=http://www.milligazette.com/Archives/2004/16-31Jan04-Print-Edition/1631200425.htm|title='Islamic feminism means justice to women', The Milli Gazette, Vol.5 No.02, MG96 (16-31 January 04)|work=milligazette.com|accessdate=9 December 2015}}</ref> ეძებდნენ ქალთა და მამაკაცთა სრულ თანასწორობას პირად და საჯარო სივრცეში და დისკურსსა და დებატებში შეიძლებოდა ჩართულიყვნენ არამუსლიმებიც. [[ისლამის წარმომადგენელი მეცნიერები]] ისლამურ ფემინიზმს უფრო რადიკალურად მიიჩნევენ, ვიდრე საერო ფემინიზმს<ref>[http://weekly.ahram.org.eg/2002/569/cu1.htm "Islamic feminism: what's in a name?"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150320074746/http://weekly.ahram.org.eg/2002/569/cu1.htm |date=2015-03-20 }} by Margot Badran, ''Al-Ahram'', January 17–23, 2002</ref> და ყურანთან, როგორც მისი მთავარ ტექსტთან, ერთად ისლამის [[დისკურსი|დისკურსის]] წამყვანად.<ref>[http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1426&fuseaction=topics.event_summary&event_id=42775 "Exploring Islamic Feminism"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050416072620/http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1426&fuseaction=topics.event_summary&event_id=42775 |date=2005-04-16 }} by Margot Badran, Center for Muslim-Christian Understanding, Georgetown University, November 30, 2000</ref> ბოლო ხანებში ისლამური ფემინიზმის კონცეფცია კიდევ უფრო გაფართოვდა, ისლამური ჯგუფები ცდილობენ მოიპოვონ საზოგადოების მრავალი ასპექტის მხარდაჭერა. გარდა ამისა, განათლებული მუსლიმი ქალები ცდილობენ საზოგადოებაში თავიანთი როლის გამოკვეთას.<ref>[http://www.monitor.upeace.org/innerpg.cfm?id_article=789] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110410054924/http://www.monitor.upeace.org/innerpg.cfm?id_article=789 |date=2011-04-10 }} Rob L. Wagner: "Saudi-Islamic Feminist Movement: A Struggle for Male Allies and the Right Female Voice", University for Peace (Peace and Conflict Monitor), March 29, 2011</ref> ისლამური ფემინისტური ჯგუფების მაგალითებია „[[ავღანეთის ქალთა რევოლუციური ასოციაცია]]“, რომელიც დააარსა [[მეენა კეშვარ კამალი|მეენა კეშვარ კამალმა]],<ref name=Lantos>{{cite web |url=http://lantos.house.gov/HoR/CA12/Human+Rights+Caucus/Briefing+Testimonies/Fahima+Vorgetts.htm |title=RAWA testimony to the Congressional Human Rights Caucus Briefing |publisher=U.S. Congressional Human Rights Caucus |date=December 18, 2001 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070628022728/http://lantos.house.gov/HoR/CA12/Human+Rights+Caucus/Briefing+Testimonies/Fahima+Vorgetts.htm |archivedate=June 28, 2007 |df= }}</ref> „მუსლიმ ქალთა თანასწორობისკენ სწრაფვა“ ინდოეთიდან<ref>{{cite web|url=http://www.hindustantimes.com/india-news/muslim-women-s-group-demands-complete-ban-on-shariah-courts/story-kgNMV7LwDSgEaMRAOIecfI.html |title=Muslim women's group demands complete ban on Shariah courts &#124; india-news |publisher=Hindustan Times |date= |accessdate=2016-09-07}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.thehindu.com/news/sc-admits-muslim-womans-plea-to-declare-triple-talaq-illegal/article9036511.ece |title=SC admits Muslim woman's plea to declare triple talaq illegal |publisher=The Hindu |date=2016-08-26 |accessdate=2016-09-07}}</ref> და „[[დები ისლამში]]“ მალაიზიიდან, რომელიც დააფუძნეს [[ზაინა ანვარი|ზაინა ანვარიმ]] და [[ამინა ვადუდი|ამინა ვადუდიმ]] სხვა ხუთ ქალთან ერთად.<ref>{{cite web|url=http://www.malaysiakini.com/news/132369|title=Polygamy not a God-given right to Muslims|publisher=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.themalaysianinsider.com/sideviews/article/syariah-court-fails-to-protect-and-safeguard-muslim-girls-sisters-in-islam|title=Syariah court fails to protect and safeguard Muslim girls — Sisters in Islam|publisher=|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714201933/http://www.themalaysianinsider.com/sideviews/article/syariah-court-fails-to-protect-and-safeguard-muslim-girls-sisters-in-islam|archivedate=2014-07-14|df=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.thestar.com.my/story.aspx/?file=%2f2006%2f12%2f17%2fnation%2f16348692&sec=nation|title=Archives|publisher=|accessdate=2020-11-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714180102/http://www.thestar.com.my/story.aspx/?file=%2f2006%2f12%2f17%2fnation%2f16348692&sec=nation|archivedate=2014-07-14}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.sistersinislam.org.my/comment.php?comment.news.309|title=Sisters In Islam: News / Comments / Dress and Modesty in Islam|publisher=|accessdate=2020-11-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130823113231/http://www.sistersinislam.org.my/comment.php?comment.news.309|archivedate=2013-08-23}}</ref> 2014 წელს [[სელანგორის]] ისლამურმა რელიგიურმა საბჭომ (MAIS) გამოსცა [[ფათვა]], რომლის მიხედვითაც „დები ისლამში“, ისევე, როგორც სხვა ნებისმიერი ორგანიზაცია, რომელიც მხარს უჭერდა რელიგიურ ლიბერალიზმსა და პლურალიზმს, აცდენილია ისლამის სწავლებებს. ბრძანებულების თანახმად, პუბლიკაციები, რომლებიც მიჩნეული იყვნენ ლიბერალური და პლურალისტური რელიგიური აზროვნების ხელშემწყობებად, უნდა გამოცხადებულიყო უკანონოდ და კონფისკირებულად, აგრეთვე სოციალური მედიაც უნდა შემოწმებულიყო და შეზღუდულიყო.<ref name="e-fatwa.gov.my">{{cite web|url=http://www.e-fatwa.gov.my/selangor |title=Archived copy |accessdate=2014-11-03 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141103123327/http://www.e-fatwa.gov.my/selangor |archivedate=2014-11-03 |df= }}</ref> ვინაიდან მალაიზიაში ფათვები იურიდიულად სავალდებულოა,<ref name="e-fatwa.gov.my"/> „დები ისლამში“ ამას აპროტესტებენ კონსტიტუციის საფუძველზე.<ref>{{cite web|url=http://www.thestar.com.my/News/Nation/2014/10/31/Sisters-in-Islam-files-for-judicial-review-on-fatwa/|title=Sisters in Islam files for judicial review on fatwa - Nation - The Star Online|website=www.thestar.com.my}}</ref> ===ადამიანის უფლებები=== {{further|ადამიანის უფლებები მუსლიმებით დასახლებულ ქვეყნებში|კაიროს დელკარაცია ისლამში ადამიანის უფლებების შესახებ}} [[File:Badshah Khan.jpg|thumb|left|[[Abdul Ghaffar Khan]] with [[Mahatma Gandhi]].]] ზომიერი ისლამური პოლიტიკური აზრი ამტკიცებს, რომ მუსლიმური იდენტობის ზრდა და ისეთი ღირებულებების გავრცელება, როგორებიცაა დემოკრატია და ადამიანის უფლებები არ გამორიცხავენ ერთმანეთს, არამედ ერთად უნდა დაწინაურდნენ.<ref name="giovannini">[https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=vl-8rypoHY0C&oi=fnd&pg=PA162&ots=hF0UW7zB2U&sig=vgYxMHlG-oPZ04XTW73_mvC7Tds#v=onepage&q&f=false ''The Fundamentalist City?: Religiosity and the Remaking of Urban Space''], Nezar Alsayyad (ed.), Chapter 7: "Hamas in Gaza Refugee camps: The Construction of Trapped Spaces for the Survival of Fundamentalism", Francesca Giovannini. Taylor & Francis, 2010. {{ISBN|978-0-415-77936-4}}."</ref> ლიბერალი მუსლიმების უმეტესობას მიაჩნია, რომ ისლამი ხელს უწყობს მთელი კაცობრიობის აბსოლუტურ თანასწორობას და რომ ეს მისი ერთ-ერთი მთავარი ცნებაა. ამიტომ, [[ადამიანის უფლებები|ადამიანის უფლებების]] დარღვევა ლიბერალ მუსლიმთა უმეტესობის დიდი შეშფოთების მიზეზი გახდა.<ref name="human rights">Hassan Mahmoud Khalil: "Islam's position on violence and violation of human rights", Dar Al-Shaeb, 1994.</ref> ლიბერალური მუსლიმები კულტურულად კონსერვატორი კოლეგებისგან განსხვავებით თვლიან, რომ მთელი კაცობრიობა წარმოდგენილია ადამიანის უფლებების ფარქვეშ. მუსლიმანური უმრავლესობით წარმოდგენილმა ბევრმა ქვეყანამ ხელი მოაწერა ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ხელშეკრულებას, მაგრამ მათი გავლენა მეტწილად კვლავ ადგილობრივი იურიდიული სისტემის ჩარჩოებში რჩება. მუსლიმი ლიბერალები ხშირად უარყოფენ ისლამური სამართლის თანამედროვე ინტერპრეტაციებს, რომელიც მხევლების ყოლისა და [[მონათმფლობელობა|მონათმფლობელობის]] საშუალებას იძლევა. ისინი ამბობენ, რომ მონათმფლობელობა ეწინააღმდეგებოდა ისლამის პრინციპებს, რომლებიც, მათი აზრით, ემყარება სამართლიანობასა და თანასწორობას. ზოგი ამბობს, რომ მონობის ან "Ma malakat aymanukum" - ის შესახებ მუხლების გამოყენება ახლა შეუძლებელია იმის გამო, რომ სამყარო შეიცვალა, სხვები კი ამბობენ, რომ ეს მუხლები საერთოდ არასწორად არის განმარტებული და დამახინჯებული მონობის ლეგიტიმაციის მიზნით.<ref name="Writer">{{cite web|url=http://www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid=125503 |title=Writer and Islamic thinker "Gamal al-Banna": The Muslim Brotherhood is not fit to rule (2-2) |publisher=Ahewar.org |date= |accessdate=2016-03-25}}</ref><ref name="Writer 2">{{cite web|url=http://www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid=125296 |title=Writer and Islamic thinker "Gamal al-Banna": The Muslim Brotherhood is not fit to rule (1-2) |publisher=Ahewar.org |date=2008-02-18 |accessdate=2016-03-25}}</ref> მე-20 საუკუნეში სამხრეთ აზიელმა მკვლევრებმა [[გულამ აჰმედ პერვეზი|გულამ აჰმედ პერვეზმა]] და [[საიდ ამირ ალი|ამირ ალიმ]] დაასაბუთეს, რომ გამოთქმა ''ma malakat aymanukum'' უნდა წაიკითხოს წარსულ დროში. როცა ზოგიერთები [[ბრიტანეთის კოლონია|ბრიტანეთის კოლონიური მმართველობისგან]] დამოუკიდებლობის მიღების შემდეგ [[პაკისტანი|პაკისტანში]] დამოუკიდებლობას მოითხოვდნენ, პერვეზი ამტკიცებდა, რომ ამ სიტყვის წარსული დრო ყურანის მიერ მონობის „არაკვალიფიციურობის აკრძალვის“ დაწესებას ნიშნავდა.<ref name=csp198>{{cite book|last1=Clarence-Smith|first1=William|title=Islam and the Abolition of Slavery|publisher=Oxford University Press|isbn=0195221516|pages=198–200|url=https://books.google.com/books?id=nQbylEdqJKkC&q=translation&pg=PR9|year=2006}}</ref> ლიბერალი მუსლიმები კამათობენ [[განდგომილები ისლამში|განდგომილთა სიკვდილით დასჯის]] შესახებ ყურანის მუხლის საფუძველზე, რომლის მიხედვითაც „რელიგიაში იძულებითი ძალა არ უნდა არსებობდეს“.<ref>{{cite news |title=Sudan death penalty reignites Islam apostasy debate |url=https://www.bbc.com/news/world-africa-27433241 |accessdate=21 September 2020 |work=BBC News |date=15 May 2014}}</ref> === ლგბტ უფლებები === {{ლგბტ უფლებები}} {{მთავარი|ლგბტ ისლამში#ლგბტ მოძრაობები ისლამში|ალ-ფათიჰას ფონდი|გეი მუსლიმებიs}} 2013 წლის იანვარში შეიქმნა „[[მუსლიმანური ალიანსი სექსუალური და გენდერული მრავალფერეოვნებისთვის]]“ (MASGD).<ref>{{cite web |url=http://www.muslimalliance.org |title=Muslim Alliance for Sexual and Gender Diversity |publisher=Muslimalliance.org |date= |accessdate=2013-11-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140805082228/http://www.muslimalliance.org/ |archivedate=2014-08-05 }}</ref> ორგანიზაცია შეიქმნა არაჰეტეროსექსუალ მუსლიმთა სამუშაო ჯგუფის წევრების მიერ ეროვნული გეებისა და ლესბოსელების სამუშაო ჯგუფის მხარდაჭერით. MASGD-ის რამდენიმე თავდაპირველი წევრი ადრე ჩართული იყო [[ალ-ფათიჰას ფონდი|ალ-ფათიჰას ფონდში]], მათ შორის იყვნენ [[ფაისალ ალამი]] და იმამი [[დაიიი აბდულა]].<ref name="outsmart">{{cite web | url=http://outsmartmagazine.com/2013/10/the-progressive-muslim-movement/ | title=The Progressive Muslim Movement | publisher=OutSmart Magazine | date=October 1, 2013 | accessdate=November 18, 2013}}</ref> საფრა პროექტი ქალებისთვის დაფუძნებულია დიდ ბრიტანეთში. იგი მხარს უჭერს და მუშაობს იმ საკითხებზე, რომლებიც ეხება LGBTQ მუსლიმ ქალების ზიანის მიყენებას. ის დაარსდა 2001 წლის ოქტომბერში LBT ქალების მიერ. საფრა პროექტის „ეთოსი არის ინკლუზიურობისა და მრავალფეროვნების ერთობა.“<ref>{{cite web|url=http://rabble.ca/toolkit/rabblepedia/safra-project|title=The Safra Project - rabble.ca|date=|work=Rabble.ca|access-date=5 April 2017}}</ref> ავსტრალიაში ნურ ვაჰარსეიგი იყო LGBTI მუსლიმების ადვოკატი და დააარსა მარჰაბა, [[ლგბტ უფლებები ავსტრალიაში|ავსტრალიაში]], [[მელბურნი|მელბურნში]] მყოფ [[ისლამი ავსტრალიაში|მუსლიმ]] [[კუირი|კუირთა]] მხარდამჭერი ჯგუფი . 2016 წლის მაისში [[SBS 2|SBS2]]-ზე [[The Feed (Australian TV series)|The Feed]]-ის ინტერვიუში ვაჰარსეიგმა გამოავლინა, რომ ის ჰომოსექსუალია, პირველი გეი [[იმამი]] ავსტრალიაში, რომელმაც ეს ღიად განაცხადა.<ref>{{cite news|last1=Power|first1=Shannon|title=Being gay and muslim: 'death is your repentance'|url=http://www.starobserver.com.au/news/being-gay-and-muslim-death-is-your-repentance/148975|accessdate=5 May 2016|work=[[Star Observer]]|date=3 May 2016}}</ref> სალაამი მსოფლიოში მეორე, ხოლო კანადაში პირველი გეი მუსლიმთა ორგანიზაციაა. ის 1993 წელს დააარსა [[ელ-ფარუკ ხაკი|ელ-ფარუკ ხაკმა]], რომელმაც 2003 წელს სალაამის/ ალ-ფატეჰას საერთაშორისო კონფერენციას გაუწია ორგანიზება.<ref name=patch>Catherine Patch, "Queer Muslims find peace; El-Farouk Khaki founded Salaam Offers a place to retain spirituality", ''Toronto Star'', June 15, 2006</ref> 2009 წლის მაისში ტორონტოს ერთიანობის მეჩეთი/ ელ- თაჰიდ ჯუმას წრე დააარსა ლორი სილვერსმა, [[ტორონტოს უნივერსიტეტი|ტორონტოს უნივერსიტეტის]] რელიგიური კვლევების მეცნიერმა მაჰმადიან გეი-უფლებების დამცველ ელ-ფარუკ ხაკთან და ტროი ჯექსონთან ერთად. LGBT+ ამტკიცებს, რომ ერთიანობის მეჩეთი/ ETJC არის [[გენდერული თანასწორობა|გენდერულად თანასწორი]] მეჩეთი.<ref>{{cite web|title=El-tawhid juma circle|url=http://www.jumacircle.com/|accessdate=19 April 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170419195623/http://www.jumacircle.com/|archivedate=19 აპრილი 2017}}</ref><ref>{{cite news|last1=Mastracci|first1=Davide|title=What It's Like To Pray At A Queer-Inclusive Mosque|url=https://www.buzzfeed.com/davidemastracci/toronto-lgbt-unity-mosque|accessdate=19 April 2017|work=[[BuzzFeed]]|date=April 4, 2017}}</ref><ref>{{cite news|last1=Habib|first1=Samra|title=Queer and going to the mosque: 'I've never felt more Muslim than I do now'|url=https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2016/jun/03/unity-mosque-queer-muslim-islam-samra-habib|accessdate=19 April 2017|work=[[The Guardian]]|date=3 June 2016}}</ref><ref>{{cite news|last1=Gillis|first1=Wendy|title=Islamic scholars experience diversity of Muslim practices at U of T summer program|url=https://www.thestar.com/news/gta/2013/08/25/islamic_scholars_experience_diversity_of_muslim_practices_at_u_of_t_summer_program.html|accessdate=19 April 2017|work=[[Toronto Star]]|date=August 25, 2013}}</ref> 2012 წლის ნოემბერში [[პარიზი|პარიზში]], [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]] ისლამის გეი წარმომადგენლისა და „საფრანგეთის ჰომოსექსუალ მუსლიმთა“ გუნდის დამფუძნებლის, [[ლუდოვიჩ-მოჰამედ ზაჰედი|ლუდოვიჩ-მოჰამედ ზაჰედის]] მიერ შეიქმნა მლოცველთა დარბაზი. პრესამ იგი აღწერა, როგორც პირველი გეი-მეგობრული მეჩეთი ევროპაში. საფრანგეთში მუსლიმი საზოგადოების ნაწილის რეაქციები არაერთგვაროვანი იყო, მისი გახსნა [[პარიზის დიდი მეჩეთი|პარიზის დიდმა მეჩეთმა]] დაგმო.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-20547335|title=Gay-friendly 'mosque' opens in Paris|first=Robin|last=Banerji|work=BBC News|date=30 November 2012}}</ref> მუსლიმანური LGBT მედიის ნამუშევრებია, მაგალითად, 2006 წლის [[მე-4 არხი|მე-4 არხის]] [[დოკუმენტური ფილმი]] „''[[გეი მუსლიმები]]''“,<ref>{{cite web|url=http://www.channel4.com/media/documents/corporate/annual-reports/C4_Creative_Greenhouse_2015.pdf|title=Channel 4 in a Nutshell.|publisher=}}</ref> კინოწარმოების კომპანია Unity Productions Foundation,<ref>{{cite web|url=https://www.upf.tv/about-upf/|title=About UPF - UPF (Unity Productions Foundation)|date=|work=UPF.tv|access-date=5 April 2017}}</ref> [[ფარვეზ შარმა|ფარვეზ შარმას]] 2007 და 2015 წლის დოკუმენტური ფილმები „''[[ჯიჰადი სიყვარულისთვის]]''“ და „''[[ცოდვილი მექაში]]''“,<ref>{{cite web|url=http://ajihadforlove.org/home.html|title=A JIHAD FOR LOVE:::A FIlm by Parvez Sharma|date=|work=AJihadForLove.org|access-date=5 April 2017}}</ref><ref>{{cite web|title=Press|url=http://asinnerinmecca.com/press/|website=A Sinner in Mecca|accessdate=7 May 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181010033125/http://asinnerinmecca.com/press/|archivedate=10 ოქტომბერი 2018}}</ref><ref>{{cite news|title=In 'A Sinner in Mecca,' a Gay Director Ponders His Sexuality and Islamic Faith|url=https://www.nytimes.com/2015/09/04/movies/in-a-sinner-in-mecca-a-gay-director-ponders-his-sexuality-and-islamic-faith.html|website=The New York Times|accessdate=7 October 2015}}</ref> და იორდანიის LGBT გამომცემლობა ''[[მაი კალი]]''.<ref>[http://www.ilgrandecolibri.com/2012/08/jordan-gay-mykalimag.html "Jordan: a gay magazine gives an hope to Middle East", ''Ilgrandecolibri.com'', retrieved 11 August 2012]</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.gaymiddleeast.com/country/jordan.htm |title=Gay Egypy |work=Gay Middle East |accessdate=20 January 2011 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110711080257/http://gaymiddleeast.com/country/jordan.htm |archivedate=11 July 2011 |df= }}</ref> <gallery widths="160px" heights="200px"> File:El-Farouk_Khaki_nomination_campaign_launch_Apr5-07.jpg|[[El-Farouk Khaki]], სალაამის ჯგუფისა და ტორონტოს ერთიანობის მეჩეთის / ელ-თაჰიდ ჯუმას წრის დამფუძნებელი წევრი </gallery> ===სეკულარიზმი=== {{მთავარი|ისლამი და სეკულარიზმი}} {{იხილეთ აგრეთვე|შარიათის კანონის კრიტიკა|ისლამური კანონის გამოყენება}} [[სეკულარიზმი|სეკულარიზმის]] განმარტება და გამოყენება, განსაკუთრებით რელიგიის ადგილი საზოგადოებაში, განსხვავებულია მუსლიმურ ქვეყნებში, ისევე როგორც არამუსლიმურებში.<ref>Asad, Talal. Formation of Secular: Christianity, Islam, Modernity. Stanford: Stanford University Press, 2003. 5-6.</ref> მუსლიმურ სამყაროში სეკულარისტთა შორის სეკულარიზმის კონცეფციის მრავალფეროვნების გამო, [[სეკულატიზაცია|სეკულარიზაციის]] ზეწოლისადმი მუსლიმი ინტელექტუალების რეაქციებიც განსხვავებულია. ერთი მხრივ, სეკულარიზმს გმობენ ის მულსიმი ინტელექტუალები, რომლებიც არ თვლიან, რომ საზოგადოების სფეროზე რელიგიის გავლენა უნდა გაქრეს.<ref>{{cite web|url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2130?_hi=2&_pos=1|title=From the article on secularism in Oxford Islamic Studies Online|publisher=|accessdate=3 November 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130617230348/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2130?_hi=2&_pos=1|archivedate=17 ივნისი 2013}}</ref> მეორე მხრივ, სხვები ამტკიცებენ, რომ სეკულარიზმი ისლამთან შეთავსებადია. მაგალითად, სეკულარიზმისკენ სწრაფვამ შთააგონა ზოგიერთი მუსლიმი მკლევარი, რომელიც ამტკიცებს, რომ სეკულარიზმი ''შარიათის'' დაცვის საუკეთესო გზაა; „სახელმწიფოს იძულებითი ძალით [შარიათის] ასრულება უარყოფს მის რელიგიურ ბუნებას, რადგან მუსლიმებს უნდა დაეცვათ სახელმწიფოს კანონი და თავისუფლად არ შეესრულებინათ მათი რელიგიური ვალდებულებები, როგორც მუსლიმებს“, - ამბობს აბდულაჰი აჰმედ ან-ნაიმი, ემორის უნივერსიტეტის სამართლის პროფესორი და წიგნის ''„ისლამი და საერო სახელმწიფო: მოლაპარაკება შარიათის მომავალზე“'' ავტორი.<ref>Naʻīm, ʻAbd Allāh Aḥmad. Islam and the secular state : negotiating the future of Shariʻa. Cambridge:Harvard University Press, 2008. {{ISBN|9780674027763}}</ref> უფრო მეტიც, ზოგიერთი მკვლევარი {{which|date=August 2017}} ამტკიცებს, რომ საერო სახელმწიფოები მუსლიმანურ სამყაროში შუა საუკუნეებიდან არსებობს.<ref>Ira M. Lapidus (October 1975). "The Separation of State and Religion in the Development of Early Islamic Society", ''International Journal of Middle East Studies'' '''6''' (4), pp. 363-385 [364-5]</ref> ===სეიდის სუპერმაციზმი და კასტის სისტემა ისლამში=== {{მთავარი|კასტის სისტემა სამხრეთ აზიის მუსლიმებში|კაფააჰისა და ჰადჰრამის დაპირისპირება}}[[სეიდი|სეიდებს]] ისლამში განსაკუთრებული პრივილეგიები აქვთ, განსაკუთრებით გადასახადებისგან გათავისუფლება და ხუმსის წილი.<ref>{{Cite book|title = Sayyids and Sharifs in Muslim Societies|last = Kazuo|first = Morimoto|publisher = Routledge|year = 2012|isbn = 978-0-415-51917-5|pages = 131, 132|url = https://books.google.com/books?id=5VnmEMh0MF4C&pg=PP1}}</ref> [[ჰანაფი|ჰანაფის]] სკოლის თანხმად, შემდეგი განჩინების შესაბამისად დისკრიმინაცია ასევე ეხება არაბული და არაარაბული წარმოშობის ადამიანებს შორის ქორწინებას: <blockquote>იურისტებმა განაცხადეს, რომ არაბებში მამაკაცი, რომელიც არ არის ქურაიშიდან, ბედს ვერ დაუკავშირებს (Kuf) ქურაიშის ქალს, ვერც სხვა არაარაბული წარმოშობის ადამიანი შეიძლება იყოს არაბი ქალის შესაფერისი. მაგალითად, სეიდები, იქნება ეს სიდიკი თუ ფარუქი, უთმაანი თუ ალავი, ან სხვა რომელიმე შტოს წარმომადგენელი, ვერასდროს იქნებიან იმ ადამიანის შესაფერისი, რომელიც არ არის მათი წარმოშობის, მნიშვნელობა არ აქვს მის პროფესიასა და ოჯახის სტატუსს. სეიდები ერთმანეთის შესაბამისები არიან, რადგან ისინი წარმოშობით ქურაიშის ტომიდან არიან. ამრიგად, მათი ერთმანეთთან ქორწინება სხვა ყოველგვარი პირობის გარეშე სწორი და ნებადართულია, როგორც ეს დურულ მუხტარში არის წარმოდგენილი: „და კაფააჰი საგვარეულოში. ამრიგად ქურაიშები ერთმანეთს შეეფერებიან, ისევე როგორც არაბები არიან ერთმანეთის შესაფერისები.“ არაბთა მიმართ შესაბამისი დადგენილება შემდეგნაირია: აჯმი (არაარაბი) ვერ იქნება არაბული წარმოშობის ადამიანის წყვილი, არ აქვს მნიშვნელობა არის თუ არა ალიმი (რელიგიური მკვლევარი), ან თუნდაც სულთანი (მმართველობითი ორგანო). (Raddul Muhtar p.209 v.4)<ref>{{Cite web|url=https://islamqa.org/hanafi/daruliftaa-birmingham/87680|title=Islam QA|date=2019-07-01|website=Darul Ifta Birmingham|language=en|access-date=2020-07-14}}</ref></blockquote> სამხრეთ აზიის მუსლიმებს აქვთ კასტების რთული სისტემა, რომელზეც ზეგავლენა იქონია [[ვარნა (ინდუიზმი)|ინდუისტური კასტის სისტემამ]], მაგრამ მკვლევრები გამოთქვამენ მოსაზრებას, რომ მასში ისლამურ ზეგავლენა დამოუკიდებელია.<ref>{{Cite web|url=https://roundtableindia.co.in/index.php?option=com_content&view=article&id=9669:is-islamic-caste-system-entirely-a-hindu-influence-2&catid=119:feature&Itemid=132|title=Is Islamic caste system entirely a Hindu influence?|date=2019-07-01|website=Round Table India|language=en|access-date=2020-07-14}}</ref> ==მიმდინარეობები== {{for|individual movements|Liberal and progressive Islam in Europe|Liberal and progressive Islam in North America|List of Islamic feminist movements}} მე-19 და მე-20 საუკუნეების განმავლობაში მათი სულ უფრო და უფრო თანამედროვე საზოგადოებებისა და შეხედულებების შესაბამისად, ლიბერალი მუსლიმები თავიანთი რელიგიის მრავალი ასპექტის რეალურ ცხოვრებაში ინტერპრეტირებას და გამოყენებას ცდილობდნენ, რათა შესძლებოდათ კავშირის აღდგენა. ეს განსაკუთრებით ეხებოდათ იმ მუსლიმებს, რომლებიც იმ პერიოდში არამუსლიმურ ქვეყნებში ცხოვრობდნენ.<ref name="Being a Muslim in the U.S.">[http://islamlib.com/en/article/being-a-muslim-in-the-us Being a Muslim in the U.S.ا] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20100103092804/http://islamlib.com/en/article/being-a-muslim-in-the-us |date=January 3, 2010 }}</ref> სულ მცირე ერთმა დამკვირვებელმა ([[მაქს როდენბეკი|მაქს როდენბეკმა]]) აღნიშნა „რეფორმის“ რამდენიმე გამოწვევა - მაგალითად, [[განმანათლებლობა|განმანათლებლობასთან]], გონიერებასა და მეცნიერებასთან შეგუება, რელიგიისა და პოლიტიკის გამიჯვნა - რომლებთანაც დანარჩენ ორ აბრაამულ სარწმუნოებას არ უწევდა გამკლავება: <blockquote>ვინაიდან ქრისტიანული და ებრაული რეფორმა საუკუნებიის განმავლობაში ვითარდებოდა შედარებით ორგანულ და თვითნებურად წარმოშობილ, თუმცა ხშირად სისხლიან მოდაში, ისლამის გამოწვევა ისეთი ცნებებისადმი, როგორებიცაა, ემპირიული მსჯელობა, ნაციონალური სახელმწიფო, ევოლუციის თეორია და ინდივიდუალიზმი ერთად გროვდებოდა და ძალიან ხშირად ხდებოდა სამიზნე.<ref name=Rodenbeck-36>{{cite journal|last1=Rodenbeck |first1=Max|title=How She Wants to Modify Muslims [Review of ''Heretic: Why Islam Needs a Reformation Now'' by Ayaan Hirsi Ali]|journal=New York Review of Books |date=3 December 2015|volume=LXII|issue=19|page=36|url=http://www.nybooks.com/articles/archives/2015/dec/03/ayaan-hirsi-ali-wants-modify-muslims/|accessdate=18 November 2015}}</ref></blockquote> გარდა ამისა, ტრადიციული [[შარიათი|შარიათის]] კანონი მთელი თავისი სირთულეებით ჩამოყალიბდა და საუკუნეების განმავლობაში მსახურობდა, როგორც მუსლიმური სახელმწიფოების სამართლებრივი სისტემის „ხერხემალი“, მილიონობით მუსლიმი კი ახლა არამუსლიმურ სახელმწიფოებში ცხოვრობს. ისლამს ასევე არ აქვს „საყოველთაოდ აღიარებული რელიგიური იერარქია დოქტრინალური ცვლილებების ასახსნელად ან მათ აღსასრულებლად“, რადგან არ აქვს [ცენტრალური] ეკლესია.<ref name=Rodenbeck-36/> ===ისლამური მოდერნიზმი=== {{მთავარი|ისლამური მოდერნიზმი}} [[ისლამური მოდერნიზმი]], რომელსაც ზოგჯერ [[მოდერნისტული სალაფიათი|მოდერნისტულ სალაფიათიზმსაც]] უწოდებენ,<ref>[http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195390155/obo-9780195390155-0070.xml Salafism] Modernist Salafism from the 20th Century to the Present</ref><ref>{{cite web |author=Tore Kjeilen |url=http://i-cias.com/e.o/salafism.htm |title=Salafism |publisher=I-cias.com |date=2006-01-18 |accessdate=2016-09-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170831211509/http://i-cias.com/e.o/salafism.htm |archivedate=2017-08-31 }}</ref><ref>[http://tonyblairfaithfoundation.org/religion-geopolitics/glossary/salafism Salafism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150311113435/http://tonyblairfaithfoundation.org/religion-geopolitics/glossary/salafism |date=2015-03-11 }} Tony Blair Faith Foundation</ref> რომელიც აღწერილია, როგორც „პირველი იდეოლოგიური პასუხი“{{#tag:ref|"Islamic modernism was the first Muslim ideological response to the Western cultural challenge. Started in India and Egypt in the second part of the 19th century ... reflected in the work of a group of like-minded Muslim scholars, featuring a critical reexamination of the classical conceptions and methods of jurisprudence and a formulation of a new approach to Islamic theology and Quranic exegesis. This new approach, which was nothing short of an outright rebellion against Islamic orthodoxy, displayed astonishing compatibility with the ideas of the Enlightenment."<ref name="moaddel">{{cite book|author=Mansoor Moaddel|title=Islamic Modernism, Nationalism, and Fundamentalism: Episode and Discourse|page=2|publisher=University of Chicago Press|url=https://books.google.com/books?id=Dk6BLopmn3gC&q=islamic+modernism|isbn=9780226533339|date=2005-05-16}}</ref> ისლამური რწმენის ისეთ დასავლურ ღირებულებებთან შერწყმის მცელობისა, როგორებიცაა, [[ნაციონალიზმი]], [[დემოკრატია]], [[სამოქალაქო უფლებები]], [[რაციონალურობა]], [[ეგალიტარიზმი|თანასწორობა]] და [[სოციალური პროგრესი|პროგრესი]].<ref name="EoI">''Encyclopedia of Islam and the Muslim World'', Thompson Gale (2004)</ref> იგი მოიცავდა „იურისპუდენციის კლასიკური კონცეფციებისა და მეთოდების კრიტიკულ გადახედვასა“ და ისლამის თეოლოგიისა და ყურანის ეგზეგეზის ([[თაფსირი|თაფსირის]]) ახალ მიდგომას.<ref name="moaddel"/> ისლამური მოძრაობებიდან, რომელსაც მიეკუთვნება [[სეკულარიზმი]], [[ისლამიზმი]] და [[სალაფიათი]], ის იყო პირველი, რომელიც მე-19 საუკუნის შუა პერიოდში გამოჩნდა იმდროინდელი სწრაფი ცვლილებების საპასუხოდ, განსაკუთრებით [[დასავლური ცივილიზაცია|დასავლური ცივილიზაციისა]] და [[კოლინიალიზმის]] მუსლიმანურ სამყაროზე შეტევა.<ref name="EoI"/> დამფუძნებლები იყვნენ [[მუჰამად აბდუ]], გარდაცვალებამდე (1905 წ.) ცოტა ხნით ადრე [[ალ-აზჰარის უნივერსიტეტი|ალ-აზჰარის უნივერსიტეტის]] შეიხი, [[ჯამალ ად-დინ ალ-აფღანი]] და [[მუჰამად რაშიდ რიდა]] (გ. 1905 წ.). ადრეულმა ისლამურმა მოდერნისტებმა (ალ-აფღანმა და მუჰამად აბდომ) გამოიყენეს ტერმინი „სალაფია“,<ref>[http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195390155/obo-9780195390155-0070.xml Salafism, Modernist Salafism from the 20th Century to the Present] oxfordbibliographies.com</ref> რომელიც აღნიშავდა ისლამური აზროვნების განვითარების მცდელობას<ref name=atzori/> და ეს მიმდინარეობა დასავლეთში ცნობილია, როგორც „ისლამური მოდერნიზმი“, თუმცა ის ძალიან განსხვავდება იმისგან, რასაც ამჟამად [[სალაფიათი]] მოიცავს, რაც ზოგადად ნიშნავს „იდეოლოგიებს, როგორიცაა [[ვაჰაბიზმი]]".{{#tag:ref|"Salafism is, therefore, a modern phenomenon, being the desire of contemporary Muslims to rediscover what they see as the pure, original and authentic Islam, ... However, there is a difference between two profoundly different trends which sought inspiration from the concept of salafiyya. Indeed, between the end of the 19th century and the beginning of 20th century, intellectuals such as Jamal Edin al-Afghani and Muhammad Abdu used salafiyya to mean a renovation of Islamic thought, with features that would today be described as rationalist, modernist and even progressive. This salafiyya movement is often known in the West as “Islamic modernism.‘ However, the term salafism is today generally employed to signify ideologies such as [[Wahhabism]], the [[puritan]]ical ideology of the Kingdom of [[Saudi Arabia]]."<ref name=atzori>{{cite web|last1=Atzori|first1=Daniel|title=The rise of global Salafism|url=http://www.abo.net/oilportal/topic/view.do?contentId=2000323|accessdate=6 January 2015|date=August 31, 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150113222817/https://www.abo.net/oilportal/topic/view.do?contentId=2000323|archivedate=13 იანვარი 2015}}</ref>|group=lower-alpha}} დასაწყისიდანვე მოდერნიზმი განიცდიდა სეკულარისტი მმართველებისა და „ოფიციალური ''[[ულამა|ულამას]]''" მიერ თავისი ორიგინალური რეფორმიზმის [[კოოპტაცია|კოოპტაციას]], რომლის ამოცანაა რელიგიური თვალსაზრისით მმართველთა ქმედებების ლეგიტიმირება.<ref name=Ruthven-318>{{cite book|last1=Ruthven|first1=Malise|title=Islam in the World|origyear=1984|year=2006|publisher=Oxford University Press|page=318|url=https://books.google.com/books?id=92lQfWj6_VIC&q=since+reformism+has+been+coopted+ruthven&pg=PA318|accessdate=23 April 2015|isbn=9780195305036}}</ref> მოდერნიზმი სეკულარიზმისგან განსხვავდება იმით, რომ ის მოითხოვს რელიგიური რწმენის მნიშვნელობას საზოგადოებრივ ცხოვრებაში და [[სალაფიათი|სალაფიათის]] ან [[ისლამიზმი|ისლამიზმისგან]] იმით, რომ იგი მოიცავს თანამედროვე ევროპულ ინსტიტუტებს, სოციალურ პროცესებსა და ღირებულებებს.<ref name="EoI"/> ===ყურანიზმი=== {{მთავარი|ყურანიზმი}} {{იხილეთ აგრეთვე|ჰადისის კრიტიკა}} ყურანისტები მიიჩნევენ, რომ [[მაჰმადი|მუჰამედი]] თავად იყო ყურანისტი და ყურანიზმის დამფუძნებელი და რომ მისმა მიმდევრებმა დაამახინჯეს რწმენა და გაიყვნენ [[სქიზმა|სქიზმებად]] და ჯგუფებად, როგორებიაც არიან [[სუნიზმი|სუნიტები]], [[შიიზმი|შიიტები]] და [[ხარიჯიტები]]. ყურანისტები უარყოფენ ჰადისს და მისდევენ მხოლოდ ყურანს. ის, თუ რამდენად უარყოფენ ყურანისტები სუნას ნამდვილობას, განსხვავებულია,<ref name="Voss">Richard Stephen Voss, [http://www.masjidtucson.org/publications/books/sp/1996/apr/page1.html Identifying Assumptions in the Hadith/Sunnah Debate], 19.org, Accessed December 5, 2013</ref> მაგრამ შედარებით უფრო ჩამოყალიბებულმა ჯგუფებმა სრულიად გააკრიტიკეს ჰადისის ნამდვილობა და ბევრი მიზეზის გამო, უარი თქვეს მასზე. ყველაზე გავრცელებული ყურანისტული მტკიცებაა, რომ ჰადისი ყურანში ნახსენები არ არის, როგორც [[ისლამური თეოლოგია|ისლამური თეოლოგიისა]] და პრაქტიკის წყარო, მუჰამედის გარდაცვალებიდან 2 საუკუნეზე მეტ ხანს არ არსებობდა წერილობითი ფორმით და შეიცავდა უზუსტობებსა და წინააღმდეგობებს.<ref name="Voss"/><ref name="The Qur’anists">Aisha Y. Musa, [https://www.academia.edu/1035742/The_Quranists The Qur’anists], Florida International University, accessed May 22, 2013.</ref> ====ისლამის აღორძინება==== {{მთავარი|ტულუყ ისლამი}} მოძრაობა წამოიწყო [[მუჰამედი იქბალი|მუჰამედ იქბალმა]], მოგვიანებით კი [[გულამ აჰმედ პერვეზი]] ხელმძღვანელობდა. გულამ აჰმედ პერვეზი არ უარყოფდა ყველა ჰადისს; ამასთან, მან მხოლოდ ის ჰადისი მიიღო, რომელიც „შეესაბამებოდა ყურანს და არ ლახავდა წინასწარმეტყველის ან [[საჰაბაჰი|მის თანხმლებ პირთა]]“ თავისებურებებს.<ref name=toluislam>{{cite web|url=http://www.tolueislam.com/|title=Bazm-e-Tolu-e-Islam|publisher=|accessdate=22 March 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111122050911/http://www.tolueislam.com/|archivedate=22 ნოემბერი 2011}}</ref> ეს ორგანიზაცია აქვეყნებს და ანაწილებს წიგნებს, ბროშურებსა და პერვეზის სწავლების ჩანაწერებს.<ref name=toluislam/> ტულუყ ისლამი არ მიეკუთვნება არც ერთ პოლიტიკურ პარტიას [[არასექტანტური ისლამი|და არც რელიგიურ ჯგუფს თუ სექტას]]. ==იხილეთ აგრეთვე== * [[კულტურული მუსლიმი]] * [[ისლამური რეფორმა]] * [[ისლამი და თანამედროვეობა]] * [[ისლამი და სეკულარიზმი]] * [[ისლამური აღორძინება]] * [[თანამედროვე ისლამური ფილოსოფია]] * [[მუსლიმანები პროგრესული ფასეულობებისთვის]] ==რესურსები ინტერნეტში== {{notelist}} {{clear}} ==სქოლიო== {{Reflist}} ==დამატებითი ლიტერატურა== * Safi, Omid, ''Progressive Islam,'' in Muhammad in History, Thought, and Culture: An Encyclopedia of the Prophet of God (2 vols.), Edited by C. Fitzpatrick and A. Walker, Santa Barbara, ABC-CLIO, 2014, Vol. II, pp.&nbsp;486–490. {{ISBN|1610691776}} *''Qur'an and Woman'' by [[Amina Wadud]]. *''American Muslims: Bridging Faith and Freedom'' by [[M. A. Muqtedar Khan]]. *[[Charles Kurzman]], ed. (1998). ''Liberal Islam: A Sourcebook''. Oxford University Press, USA. {{ISBN|0-19-511622-4}}. *''Progressive Muslims: On Justice, Gender, and Pluralism'', edited by [[Omid Safi]]. *"Debating Moderate Islam", edited by [[M. A. Muqtedar Khan]]. *''Qur'an, Liberation and Pluralism'' by [[Farid Esack]]. *''Revival and Reform in Islam'' by [[Fazlur Rahman Malik]]. *''The Unthought in Contemporary Islamic Thought'' by [[Mohammed Arkoun]]. *''Unveiling Traditions: Postcolonial Islam in a Polycentric World'' by Anouar Majid. *''Islam and Science: Religious Orthodoxy and the Battle for Rationality'' by [[Pervez Hoodbhoy]]. *[https://books.google.com/books?id=nHmRBQAAQBAJ&printsec=frontcover&redir_esc=y ''Islam is Mercy: Essential Features of a Modern Religion''], by [[Mouhanad Khorchide]] 2012; English 2014. *[https://web.archive.org/web/20060223170558/http://www.epw.org.in/showArticles.php?root=2004&leaf=06&filename=7273&filetype=html The Viability of Islamic Science] by S. Irfan Habib, ''Economic and Political Weekly'', June 5, 2004. * [http://www.qantara.de/webcom/show_article.php/_c-575/_nr-30/_p-1/i.html The Reformist Islamic Thinker Muhammad Shahrur: In the Footsteps of Averroes] * [http://www.chron.com/channel/houstonbelief/commons/aliberalmuslimblog.html?plckBlogPage=Blog&plckBlogId=Blog:a85cee4e-2a0d-4f7f-86fb-89c76240a84f&plckScript=blogScript&plckController=Blog&plckElementId=blogDest&newspaperUserId=a85cee4e-2a0d-4f7f-86fb-89c76240a84f A Liberal Muslim Blog]{{Dead link|date=სექტემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} *Vanessa Karam, Olivia Samad and Ani Zonneveld, eds. (2011). ''Progressive Muslim Identities''. Oracle Releasing. {{ISBN|978-0-9837161-0-5}}. * [[Mustafa Akyol]] (2011). ''Islam Without Extremes: A Muslim Case for Liberty''. W. W. Norton & Company. {{ISBN|978-0-393-07086-6}}. *{{cite book |last=Alrabaa |first=Sami |year=2010 |title=Veiled Atrocities: True Stories of Oppression in Saudi Arabia |url=https://archive.org/details/veiledatrocities0000alra |location=Amherst, NY |publisher=Prometheus Books |isbn=978-1-61614-159-2 }} *{{cite book |last=Al-Rasheed |first=Madawi |year=2007 |title=Contesting the Saudi State: Islamic Voices from a New Generation |url=https://archive.org/details/contestingsaudis0000alra |location=New York |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-85836-6 }} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Wikiquote}} *[https://web.archive.org/web/20040722203058/http://www.unc.edu/~kurzman/LiberalIslamLinks.htm Charles Kurzman's Liberal Islam links], compiled by the author of ''Liberal Islam: A Sourcebook''. 5fbii0b6scfiemdgh5sgc6t85rdxk2a 4828098 4828097 2025-07-07T18:41:53Z Jaba1977 3604 4828098 wikitext text/x-wiki '''ლიბერალიზმი და პროგრესივიზმი [[ისლამი|ისლამში]]''' მოიცავს ისეთ მუსლიმებს, რომლებმაც შექმნეს მნიშვნელოვანი [[რელიგიური ლიბერალიზმი|ლიბერალური]] აზრი ისლამური გაგებისა და პრაქტიკის შესახებ.<ref name="Essays by Muslims">{{cite book |editor-last=Safi |editor-first=Omid |editor-link=Omid Safi |date=2003 |title=Progressive Muslims: on justice, gender and pluralism |url=https://archive.org/details/progressivemusli0000unse_t6i3 |location=Oxford |publisher=[[Oneworld Publications]] |isbn=9781851683161 |oclc=52380025 |ref=harv}}</ref> მათ ნამუშევრებს ზოგჯერ ახასიათებენ, როგორც „[[პროგრესივიზმი|პროგრესულ]] ისლამს“ ({{lang-ar|الإسلام&nbsp;التقدمي}} ''{{transl|ar|ALA|al-Islām at-taqaddumī}}''); ზოგიერთი მკვლევარი, როგორიცაა, მაგალითად, [[ომიდ საფი]], პროგრესულ ისლამსა და ლიბერალურ ისლამს ორ განსხვავებულ მიმდინარეობად მიიჩნევს.<ref name="differences prog liberal">{{cite web |url=http://www.averroes-foundation.org/articles/progressive_islam.html |last=Safi |first=Omid |authorlink=Omid Safi |title=What is Progressive Islam? |publisher=Averroes Foundation |website=averroes-foundation.org |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060709004427/http://www.averroes-foundation.org/articles/progressive_islam.html |archivedate=July 9, 2006}}</ref> ლიბერალურ იდეებს საკამათოდ თვლის ზოგიერთი [[ისლამური სკოლები და განშტოებები|ტრადიციული მუსლიმანი]], რომლებიც აკრიტიკებენ ლიბერალურ იდეებს ზედმეტად [[დასავლური სამყარო|დასავლური]] ან [[რაციონალიზმი|რაციონალისტური]] მოტივით.<ref>{{Cite web|url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e1346|title=Liberalism - Oxford Islamic Studies Online|website=www.oxfordislamicstudies.com|access-date=2019-07-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131104151343/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e1346|archivedate=2013-11-04}}</ref> ლიბერალური/ პროგრესული ისლამის მეთოდოლოგია ეყრდნობა ტრადიციული ისლამური წმინდა წიგნის, [[ყურანი|ყურანისა]] და სხვა ტექსტების (როგორიცაა, მაგალითად, [[ჰადისი]]), ახსნებს, პროცესს, რომელსაც ეწოდება ''[[იჯთიჰადი|იჯთიჰადი]]'' (იხილეთ [[#იჯთიჰადი|ქვემოთ]]).<ref name="ijtihad">{{cite book |last=Aslan |first=Reza |authorlink=Reza Aslan |date=2011 |origyear=2005 |title=No god but God: the origins, evolution, and future of Islam |url=https://archive.org/details/nogodbutgodorigi0000asla_n9k1 |edition=Updated |location=New York |publisher=[[Random House]] |isbn=9780812982442 |oclc=720168240}}</ref>{{Page needed|date=December 2019}} ეს შეიძლება შეიცვალოს ყველაზე უმნიშვნელოდან ყველაზე ლიბერალურამდე, სადაც ყურანის ერთადერთ ''მნიშვნელობად'' მიჩნეულია [[ზეშთაგონება|ზეშთაგონება]], მისი სიტყვებით გამოხატვა, როგორც წინასწარმეტყველი [[მაჰმადი|მუჰამედი]] გამოხატავდა კონკრეტულ დროსა და კონტექსტში. ლიბერალი მუსლიმანები თვლიან, რომ უბრუნდებიან ყურანის ადრეული [[უმაჰი|უმაჰის]] ეთიკური და პლურალისტური მიზნების საწყისებს.<ref name="Imam speech against extremism">{{cite web |url=http://www.mcb.org.uk/media/speech_10_12_01.php |last=Sajid |first=Abdul Jalil |title='Islam against Religious Extremism and Fanaticism': speech delivered by Imam Abdul Jalil Sajid at a meeting on International NGO Rights and Humanity |website=mcb.org.uk |publisher=Muslim Council of Britain |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080607005013/http://www.mcb.org.uk/media/speech_10_12_01.php |archivedate=June 7, 2008 |date=December 10, 2001}}</ref> ისინი გამოეყვნენ ისლამური კანონების ზოგიერთ ტრადიციულ და ნაკლებად ლიბერალურ ახსნას, რომელსაც ისინი მიიჩნევენ, როგორც კულტურაზე დაფუძნებულსა და უნივერსალურად გამოუყენებელს.{{cn|date=December 2019}} რეფორმის მოძრაობა იყენებს [[თაჰიდი|მონოთეიზმს]] (''თაჰიდი'') „როგორც ადამიანური საზოგადოების ორგანიზებულ პრინციპს და რელიგიური ცოდნის, ისტორიის, [[მეტაფიზიკა|მეტაფიზიკის]], ესთეტიკისა და ეთიკის, აგრეთვე სოციალური, ეკონომიკური და მსოფლიო წესრიგის საფუძველს“.<ref>{{cite web |url= http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2356?_hi=15 |title= Tawhid |publisher= Oxford Islamic Studies Online |website= oxfordislamicstudies.com |accessdate= 22 March 2015 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20170917081036/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2356?_hi=15 |archivedate= 17 სექტემბერი 2017 }}</ref> ლიბერალური ისლამი აფასებს ისლამური წმინდა წერილების ხელახალ ინტერპრეტაციებს, რათა შეინარჩუნოს მათი აქტუალობა XXI საუკუნეში.<ref>{{cite journal |last1=Zubaidah Rahim |first1=Lily |title=Discursive Contest between Liberal and Literal Islam in Southeast Asia |journal=Policy and Society |date=2006 |volume=25 |issue=4 |pages=77–98 |doi=10.1016/S1449-4035(06)70091-1|s2cid=218567875 }}</ref> == ისლამური ფილოსოფიის საფუძველი == {{მთავარი|ისლამური ფილოსოფია|მუსლიმ ფილოსოფოსთა ჩამონათვალი|ისლამური ეთიკა|ისლამის პოლიტიკური ასპექტები}} [[ისლამი|ისლამის]] აღზევებამ, რაც დაკავშირებულია [[ყურანი|ყურანთან]] და [[მუჰამედი|მუჰამედთან]], ხმელთაშუა ზღვის რეგიონში მნიშვნელოვნად შეცვალა ძალაუფლებათა ბალანსი და ხედვები ძალაუფლების წარმოშობის შესახებ. [[ადრეული ისლამური ფილოსოფია]] ხაზს უსვამდა [[მეცნიერება|მეცნიერებასა]] და [[რელიგია|რელიგიას]] შორის მტკიცე კავშირს და [[იჯთიჰადი|იჯთიჰადის]] [[ჭეშმარიტება|ჭეშმარიტების]] დადგენას — რომ სინამდვილეში ''ყველა'' ფილოსოფია იყო „[[ისლამის პოლიტიკური ასპექტები|პოლიტიკური]]“, რადგან მას რეალურად გავლენა ჰქონდა მმართველობაზე. ამ მოსაზრებას ეჭვქვეშ აყენებდნენ „რაციონალისტი“ [[მუთაზილიტები|მუთაზილიტი]] ფილოსოფოსები, რომლებიც უფრო [[ელინისტური ფილოსოფია|ელინისტური]] ხედვით გამოირჩეოდნენ, თვლიდნენ, რომ ადამიანური ლოგიკა ღვთაებრივ ჭეშმარიტებაზე მაღლა იდგა, როგორც ეს ცნობილია თანამედროვე მკვლევრებისთვის, ისევე, როგორც ისლამის პირველი სპეკულაციური თეოლოგებისათვის; მათ მხარს უჭერდა საერო არისტოკრატია, რომელიც მოქმედების თავისუფლებას [[სახალიფო|სახალიფოსგან]] დამოუკიდებლად ცდილობდა. გვიანი ანტიკური პერიოდისთვის, ისლამის ტრადიციონალისტურმა [[აშარიტი|აშარიტულმა]] შეხედულებამ გაიმარჯვა. აშარიტების აზრით, გონება უნდა დაექვემდებაროს ყურანსა და სუნას.<ref>{{cite book|last=Aslan|first=Reza|authorlink=Reza Aslan|title=No god but God|url=https://books.google.com/books?id=AkyupJn81RMC&pg=PA153|year=2005|publisher=Random House Inc.|isbn=978-1-58836-445-6|page=153|quote=By the ninth and tenth centuries... }}</ref> [[იბნ რუშდი]], ცნობილი როგორც ([[ლათენიზებული სახელები|ლათენიზებული]]) ავეროესი, იყო [[ალ-ანდალუსი|შუა საუკუნეების ანდალუსიელი]] [[პოლიმათი]]. მას აღწერდნენ როგორც „საერო აზროვნების მამას (დამფუძნებელს) დასავლეთ ევროპაში“.<ref name="brown.edu">{{cite web |title=John Carter Brown Library Exhibitions – Islamic encounters |url=http://www.brown.edu/Facilities/John_Carter_Brown_Library/islam/pages/exchange.html |accessdate=October 30, 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120701174308/http://www.brown.edu/Facilities/John_Carter_Brown_Library/islam/pages/exchange.html |archivedate=ივლისი 1, 2012 }}</ref><ref name="dspace.ucalgary.ca">{{cite web |title=Ahmed, K. S. "Arabic Medicine: Contributions and Influence". The Proceedings of the 17th Annual History of Medicine Days, March 7th and 8th, 2008 Health Sciences Centre, Calgary, AB. |url=http://dspace.ucalgary.ca/bitstream/1880/47472/1/2008_HMD_Ahmed.pdf |accessdate=October 30, 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130606022334/http://dspace.ucalgary.ca/bitstream/1880/47472/1/2008_HMD_Ahmed.pdf |archivedate=ივნისი 6, 2013 }}</ref> ის ცნობილი იყო ''კომენტატორის'' მეტსახელით არისტოტელეს შემოქმედებაზე მისი ძვირფასი კომენტარების გამო. მისი მთავარი ნაშრომია ''„[[განადგურების განადგურება]]“'', რომელშიც მან დაიცვა ფილოსოფია [[ალ-ღაზალი|ალ-ღაზალის]] ''[[„ფილოსოფოსთა განადგურებისგან“]]''. მისი სხვა ნაშრომებია ''ფასლ ალ-მაკალი'' და ''ქითაბ ალ-ქაშაფი''.<ref name="brown.edu"/><ref name="dspace.ucalgary.ca"/> იბნ რუშდიმ ''ფასლ ალ-მაკალში'' (''გადამწყვეტ ტრაქტატში'') წარმოადგინა არგუმენტი, რომელშიც დასაბუთებულია ოფიციალური [[აშარი|აშარის]] თეოლოგიისგან მეცნიერებისა და ფილოსოფიის ემანსიპაცია და რომ არ არსებობს თანდაყოლილი წინააღმდეგობა ფილოსოფიასა და რელიგიას შორის; ამგვარად, [[ავეროიზმი]] ითვლება თანამედროვე სეკულარიზმის წინამორბედად.<ref name="Sarrió2015">{{cite journal|last1=Sarrió|first1=Diego R.|title=The Philosopher as the Heir of the Prophets: Averroes's Islamic Rationalism|journal=Al-Qanṭara |volume=36 |issue=1 |year=2015 |pages=45–68 |issn=1988-2955 |doi=10.3989/alqantara.2015.002|doi-access=free }} p.48</ref><ref>Abdel Wahab El Messeri. [http://www.muslimphilosophy.com/tvtk/ch21.htm Episode 21: Ibn Rushd], ''Everything you wanted to know about Islam but was afraid to Ask'', ''Philosophia Islamica''.</ref><ref>Fauzi M. Najjar (Spring, 1996). [http://findarticles.com/p/articles/mi_m2501/is_n2_v18/ai_18627295/pg_13 The debate on Islam and secularism in Egypt] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100404173457/http://findarticles.com/p/articles/mi_m2501/is_n2_v18/ai_18627295/pg_13/ |date=2010-04-04 }}, ''Arab Studies Quarterly (ASQ)''.</ref> იბნ რუშდი იზიარებს ქალთა თანასწორობის პრინციპს. მისივე თქმით, ისინი უნდა იყვნენ განათლებულები და უნდა ჰქონდეთ ნება იმსახურონ სამხედრო სამსახურში; მათ შორის საუკეთესოები შეიძლება გახდნენ მომავალი ფილოსოფოსები და მმართველები.<ref>{{Cite book|author= Averroes|translator-link1=Ralph Lerner |translator=Ralph Lerner |title= Averroes On Plato's Republic |url= https://archive.org/details/averroesonplatos0000aver|publisher= [[Cornell University Press]] |year= 2005 |isbn= 0-8014-8975-X|page=xix}}</ref><ref>{{Cite book|last=Fakhry |first=Majid |title=Averroes (Ibn Rushd) His Life, Works and Influence |url=https://archive.org/details/averroeshislifew00fakh |publisher=[[Oneworld Publications]] |year=2001 |isbn=1-85168-269-4|page=[https://archive.org/details/averroeshislifew00fakh/page/110 110]}}</ref> იბნ რუშდის შემოქმედებაზე დაფუძნებულ მე-13 საუკუნის ფილოსოფიურ მოძრაობას [[ლათინური ქრისტიანი|ლათინურ ქრისტიანულ]] და [[ებრაული ტრადიცია|ებრაულ ტრადიციაში]] ეწოდება [[ავეროიზმი]]. გვიან მე-20 საუკუნეში იბნ რუშდი გახდა სიმბოლური ფიგურა ისლამური აზროვნებისა და ისლამური საზოგადოების აღორძინების დებატებში. ისლამურ საზოგადოებაში ავეროისტული აზროვნების ასეთი აღორძინების გამოჩენილი დამცველი იყო [[მუჰამედ აბედ ალ-ჯაბრი]] მისი ნაშრომით ''"Critique de la Raison Arabe"'' (1982).<ref>Nicola Missaglia, [http://www.resetdoc.org/story/00000021666 "Mohamed Abed Al-Jabri's new Averroism"]</ref> 1831 წელს [[ეგვიპტელები|ეგვიპტელი]] [[ეგვიპტოლოგია|ეგვიპტოლოგი]] და [[რენესანსი|რენესანსის ხანის]] ინტელექტუალი [[რიფა ალ-თაჰტავი]] იყო საშტატო მასშტაბის მხარდაჭერის ნაწილი ეგვიპტური განათლებისა და ინფრასტრუქტურის მოდერნიზაციისთვის. მათ ეგვიპტელ აუდიტორიას გააცნეს ისეთი [[განმანათლებლობა|განმანათლებლური]] იდეები, როგორებიცაა [[სეკულარიზმი|საერო]] ხელისუფლება და პოლიტიკური უფლებები და თავისუფლება; მისი იდეები იმის შესახებ, თუ როგორი უნდა იყოს თანამედროვე ცივილიზებული საზოგადოება და რას წარმოადგენს ცივილიზებული ან „კარგი ეგვიპტელის" შექმნა; ასევე მისი იდეები საზოგადოებრივი ინტერესებისა და საზოგადოებრივი სიკეთის შესახებ.<ref>{{cite book|last=Vatikiotis|first=P. J.|title=The Modern History of Egypt|year=1976|isbn=978-0297772620|edition=Repr.}} p. 115-16</ref> თაჰტავის შემოქმედება იყო ეგვიპტური რენესანსის (''[[ნაჰდა]]'') პირველი წარმატებული მცდელობა, რომელიც მიმდინარეობდა 1860-1940 წლებში.<ref>{{cite book|last=Vatikiotis|first=P. J.|title=The Modern History of Egypt|year=1976|isbn=978-0297772620|edition=Repr.}} p. 116</ref> თაჰტავი ითვლება ისლამური მოდერნიზმის ერთ-ერთ ადრეულ მიმდევრად. მუსლიმანი მოდერნისტები ცდილობდნენ ისლამური პრინციპების ევროპულ სოციალურ თეორიებთან ინტეგრირებას. 1826 წელს ალ-თაჰტავი მეჰმედ ალიმ საგანმანათლებლო მისიით პარიზში გაგზავნა, საიდანაც 1831 წელს დაბრუნდა. თაჰტავი დაინიშნა ენების სკოლის დირექტორად. სკოლაში ის თარგმნიდა ევროპულ წიგნებს არაბულ ენაზე. თაჰტავი მონაწილეობდა სამხედრო სახელმძღვანლოების, გეოგრაფიისა და ევროპის ისტორიის თარგმნაში.<ref>Gelvin, 133-134</ref> საერთო ჯამში ალ-თაჰტავი ხელმძღვანელობდა 2000-ზე მეტი უცხოური ნაშრომის არაბულ ენაზე თარგმნას. ზოგიერთ წიგნში მან თავსი კომენტარებით კეთილგანწყობა გამოხატა საფრანგეთის საზოგადოებისადმი.<ref>Cleveland, William L. (2008)"History of the Modern Middle East" (4th ed.) pg.93.</ref> თაჰტავიმ ხაზი გაუსვა იმას, რომ ისლამის პრინციპები შეთავსებადია ევროპული თანამედროვეობის პრინციპებთან. თავის ნაშრომში ''„ოქროს მოპოვება ან პარიზის მიმოხილვა“'' თაჰტავი განიხილავს მოქალაქეობის პატრიოტულ პასუხისმგებლობას. თაჰტავი იყენებს რომაულ ცივილიზაციას იმის მაგალითად, თუ როგორი შეიძლება გახდეს ისლამური ცივილიზაცია. ერთი მხრივ ყველა რომაელი ექვემდებარება ერთ კეისარს, მაგრამ ისინი იყოფიან აღმოსავლეთად და დასავლეთად. განხეთქილების შემდეგ ორი ერი ხედავს, რომ „მისი ყველა ომი მარცხით დასრულდა და მან სრულყოფილი არსებობიდან არარსებობისკენ დაიხია.” თაჰტავის ესმის, რომ თუ ეგვიპტე გაერთიანებას ვერ შეძლებს, ის შეიძლება გარე დამპყრობლების მსხვერპლი გახდეს. თაჰტავი ხაზს უსვამს იმ მოქალაქეების მნიშვნელობას, რომლებიც ასრულებენ თავიანთი ქვეყნის პატრიოტულ მოვალეობას. თაჰტავის აზრით, ქვეყნის დაცვის ერთ-ერთი გზა არის იმ ცვლილებების მიღება, რომლებიც გავრცელებულია თანამედროვე საზოგადოებაში.<ref>Galvin 160-161</ref> [[ეგვიპტელები|ეგვიპტელმა]] ისლამურმა იურისტმა და რელიგიურმა მკვლევარმა [[მუჰამად აბდო|მუჰამად აბდომ]], რომელსაც [[ისლამური მოდერნიზმი|ისლამური მოდერნიზმის]] ფუძემდებლად ან ზოგჯერ ნეო-[[მუთაზილიტები|მუთაზილიზმის]],<ref>Ahmed H. Al-Rahim (January 2006). "Islam and Liberty", ''Journal of Democracy'' 17 (1), p. 166-169.</ref> წარმომადგენლად მოიხსენებენ, დაარღვია მუსლიმური რიტუალის, დოგმატისა და ოჯახური კავშირების სიმკაცრე.<ref name=EBKerr>{{cite encyclopedia |last=Kerr |first=Malcolm H. |editor-first=Dale H. |editor-last=Hoiberg |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |title='Abduh Muhammad |edition=15th |year=2010 |publisher=Encyclopædia Britannica Inc. |volume=I: A-ak Bayes |location=Chicago, IL |isbn=978-1-59339-837-8 |pages=[https://archive.org/details/newencyclopaedia2009ency/page/20 20–21] |url-access=registration |url=https://archive.org/details/newencyclopaedia2009ency/page/20 }}</ref> აბდო ამტკიცებდა, რომ მუსლიმებს არ შეეძლოთ დაყრდნობოდნენ შუასაუკუნეების სასულიერო პირების მიერ მოწოდებული ტექსტების ინტერპრეტაციებს და სჭრიდებოდათ გონებისა და ლოგიკის გამოყენება, რათა ფეხი აეწყოთ დროის ცვლილებისთვის. ის ამბობდა, რომ ისლამში ადამიანი არ იყო შექმნილი იმისთვის, რომ ის ლაგამს ემართა, ადამიანს ჰქონდა ჭკუა და ამრიგად, შეეძლო ცოდნის გამოყენება. აბდოს თანახმად, მასწავლებლის როლი იყო, რომ ადამიანი სწავლისკენ მიემართა. მას სჯეროდა, რომ ისლამი ადამიანებს უბიძგებდა განშორებოდნენ მათი წინაპრების სამყაროს და რომ ისლამი გმობდა ტრადიციის მონურ მიბაძვას. ის ამბობდა, რომ რელიგიასთან დაკავშირებული ორი უდიდესი საკუთრება, რომლითაც ადამიანი დაჯილდოვდა, იყო ნების დამოუკიდებლობა და ფიქრისა და აზრის დამოუკიდებლობა. მას სწორედ ამ იარაღების დახმარებით შეეძლო ბედნიერების მიღწევა. მას სჯეროდა, რომ ევროპაში დასავლური ცივილიზაციის განვითარება ეყრდნობოდა სწორედ ამ ორ პრინციპს. მისი აზრით, ევროპელები იმოქმედებდნენ მას შემდეგ, რაც მათი დიდი ნაწილი შეძლებდა გამოეყენებინა თავისი აზრი და თავისი გონებით მოეძებნა ფაქტები.<ref>Gelvin, J. L. (2008). The Modern Middle East (2nd ed., pp. 161-162). New York: Oxford university Press.</ref> თავის ნამუშევრებში ის ასახავს ღმერთს, როგორც კაცობრიობის აღმზრდელს მთელი ცხოვრების განმავლობაში. მისი აზრით, ისლამი ერთადერთი რელიგიაა, რომელიც მსჯელობით მტკიცდება. ის იყო [[პოლიგამია|პოლიგამიის]] წინააღმდეგი და ფიქრობდა, რომ ეს არქაული ჩვეულება იყო. მას სჯეროდა ისლამის ის ფორმა, რომელიც გაათავისუფლებდა ადამიანს მონობისგან, უზრუნველყოფდა ადამიანის თანაბარ უფლებებს, მოსპობდა [[ეგზეგეზა|ეგზეგიზზე]] რელიგიური მეცნიერების მონოპოლიას და გააუქმებდა [[რასობრივი დისკრიმინაცია|რასობრივ დისკრიმინაციასა]] და რელიგიურ ძალდატანებას.<ref name=KG>Kügelgen, Anke von. "ʿAbduh, Muḥammad." Encyclopaedia of Islam, v. 3. Edited by: Gudrun Krämer, Denis Matringe, John Nawas and Everett Rowson. Brill, 2009. Syracuse University. 23 April 2009</ref> მუჰამედ აბდომ თავის წიგნში "Al-Idtihad fi Al-Nasraniyya wa Al-Islam<ref>ʿAbduh, Muhammad. "al-Idtihad fi al-Nasraniyya wa al-Islam." In al-A'mal al-Kamila li al-Imam Muhammad ʿAbduh. edited by Muhammad ʿAmara. Cairo: Dar al-Shuruk, 1993. 257-368.</ref>" განაცხადა, რომ ისლამურ სამყაროში განსაკუთრებული რელიგიური ავტორიტეტი არავის ჰქონდა. იგი ამტკიცებდა, რომ [[ხალიფა|ხალიფას]] არ ჰქონდა [[რელიგიური ავტორიტეტი]], რადგან ის არ იყო უცოდველი და არც ის ადამიანი, ვისაც ზეშთაგონება მიენიჭა; ასე რომ, აბდოს თანახმად, ხალიფა და სხვა მუსლიმები თანასწორები იყვნენ. აბდო ამტკიცებდა, რომ ხალიფას პატივს უნდა სცემდეს [[უმაჰი|ისლამური საზოგადოება]], მაგრამ არ უნდა მართოს ისინი; უმას ერთიანობა არის ზნეობრივი ერთიანობა, რომელიც ხელს არ უშლის მის [[ეროვნული სახელმწიფო|ეროვნულ სახელმწიფოებად]] დაყოფას.<ref>Hourani, Albert. Arabic Thought in the Liberal Age 1798-1939. Cambridge: Cambridge University Press, 1983. 156.</ref> მუჰამად აბდო ძალისხმევას არ იშურებდა, რომ [[სუნიზმი|სუნიტებსა]] და [[შიიზმი|შიიტებს]] შორის ჰარმონია დაემყარებინა. ზოგადად რომ ვთქვათ, ის ქადაგებდა ძმობას ისლამის ყველა სააზროვნო სკოლას შორის.<ref name=Benzine>Benzine, Rachid. Les nouveaux penseurs de l'islam, p. 43-44.</ref> აბდო მუდმივად მეგობრობის გაუმჯობესებისკენ მოუწოდებდა რელიგიურ თემებს. რადგან ქრისტიანობა სიდიდით მეორე რელიგია იყო [[ეგვიპტე|ეგვიპტეში]], მან განსაკუთრებული როლი ითამაშა მუსლიმებისა და ქრისტიანების დამეგობრებაში. მას ბევრი ქრისტიანი მეგობარი ჰყავდა და [[კოპტები|კოპტების]] დასაცავად ბევრჯერ გამოვიდა.<ref name=Benzine/> [[ყურანი|ყურანის]] [[ეგვიპტელები|ეგვიპტელი]] ინტერპრეტატორი, მწერალი, აკადემიკოსი [[ნასრ აბუ ზაიდი|ნასრ ჰამიდ აბუ ზაიდი]] იყო ერთ-ერთი წამყვანი ლიბერალი თეოლოგი [[ისლამი|ისლამში]]. ის ცნობილია [[ჰუმანიზმი|ჰუმანისტური]] ყურანის [[ჰერმენევტიკა|ჰერმენევტიკის]] პროექტით, რომელიც „ეჭვქვეშ აყენებს გაბატონებულ შეხედულებებს“ ყურანის შესახებ, რაც იწვევს „დაპირისპირებასა და კამათს."<ref name=eb>{{cite web|title=Naṣr Ḥāmid Abū Zayd|url=http://www.britannica.com/biography/Nasr-Hamid-Abu-Zayd|website=Encyclopædia Britannica|accessdate=10 December 2015}}</ref> მიუხედავად იმისა, რომ ის არ უარყოფდა ყურანის ღვთიურ წარმოშობას, ზაიდი ამტკიცებდა, რომ ეს იყო „კულტურული პროდუქტი“, რომელიც უნდა წაკითხულიყო VII საუკუნის არაბებული ენისა და კულტურის კონტექსტში,<ref name=cook-2000-46>{{cite book|last1=Cook|first1=Michael|title=The Koran : A Very Short Introduction|date=2000|publisher=Oxford University Press|url=https://books.google.com/books?id=rUEe1twiimUC&q=The+Koran+%3A+A+Very+Short+Introduction |isbn=0192853449|page=46}}</ref> და შესაძლებელი ყოფილიყო მისი სხვადასხვა ინტერპრეტაცია.<ref name=FRINHAZ2004:174/> ის ასევე აკრიტიკებდა პოლიტიკური ძალაუფლებისთვის რელიგიის გამოყენებას.<ref name=obitnyt-6-7-10/> 1995 წელს ეგვიპტურმა [[შარიათი|შარიათის]] სასამართლომ იგი [[განდგომილობა ისლამში|განდგომილად]] გამოაცხადა, ამან გამოიწვია სიკვდილის საფრთხე და ის [[რელიგიური დევნა|გაიქცა]] ეგვიპტიდან რამდენიმე კვირის შემდეგ.<ref name=obitnyt-6-7-10>{{cite news|title=Nasr Abu Zayd, Who Stirred Debate on Koran, Dies at 66|url=https://www.nytimes.com/2010/07/06/world/middleeast/06zayd.html?_r=0|accessdate=10 December 2015|agency=REUTERS|date=6 July 2010}}</ref> (მოგვიანებით ის „ჩუმად“ დაბრუნდა ეგვიპტეში, სადაც გარდაიცვალა.<ref name=obitnyt-6-7-10/>) მეცნიერ [[ნავიდ ქერმანი|ნავიდ ქერმანის]] აზრით, აბუ ზაიდის შემოქმედებაში „სამი ძირითადი თემა“ გამოიყოფა: # ისლამის დასაწყისიდან დღემდე ყურანის ერთიანი ტექსტის სხვადასხვა ინტერპრეტაციისა და ისტორიული პარამეტრების ძებნა; # იმ „ინტერპრეტაციული მრავალფეროვნების" ({{transl|ar|al-ta 'addud alta 'wili}})<ref>''Mafhum al-nass: dirasa fi 'ulum al-Qur'an''. Cairo, 1990. '', p.11</ref> დემონსტრირება, რომელიც ისლამურ ტრადიციაში არსებობს; # და იმის ჩვენება, თუ როგორ არის ეს მრავალფეროვნება „მზარდად უგულებელყოფილი“ ისლამის ისტორიის განმავლობაში.<ref name=FRINHAZ2004:174>[[#FRINHAZ2004|Kermani, "From revelation to interpretation", 2004]]: p.174</ref> აბუ ზაიდმა თავი [[მუთაზილიტები|მუთაზილიტების]] მემკვიდრედ მიიჩნია, „განსაკუთრებით მათი იდეა შექმნილ ყურანზე და მათი სწრაფვა მეტაფორული ახსნისკენ.“<ref name=OISO>{{cite web|last1=Shepard|first1=William E.|title=Abu Zayd, Nasir Hamid|url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t236/e0919|website=Oxford Islamic Studies Online|accessdate=14 December 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304113656/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t236/e0919|archivedate=4 მარტი 2016}}</ref> აბუ ზაიდი მკაცრად ეწინააღმდეგებოდა „წინასწარმეტყველის მიერ ყველა დროისთვის გადმოცემული ყურანის ერთიანი, ზუსტი და სწორი ინტერპრეტაციის“ რწმენას.<ref name=FRINHAZ2004:173>[[#FRINHAZ2004|Kermani, "From revelation to interpretation", 2004]]: p.173</ref> მისი აზრით, ყურანმა ისლამური არაბული კულტურა გახადა უპირველესად „ტექსტის კულტურა“ ({{transl|ar|hadarat al-nass}}), მაგრამ, იმის გამო, რომ ყურანის ენა არ არის თვითგანმარტებადი, ეს გულისხმობდა იმას, რომ ეს კულტურა ასევე იყო ინტერპრეტაციის კულტურა ({{transl|ar|hadarat al-ta'wil}}).<ref name=FRINHAZ2004:171>[[#FRINHAZ2004|Kermani, "From revelation to interpretation", 2004]]: p.171</ref> აბუ ზაიდმა ყურანის გაგებაში ხაზი გაუსვა „ინტელექტს“ ({{transl|ar|`aql}}) „ჰერმენევტიკული მიდგომის“ საწინააღმდეგოდ, რომელიც უპირატესობას ანიჭებს მოთხრობილ ტრადიციებს [ [[ჰადისი]] ]" ({{transl|ar|naql}}). ყურანის გაგების მცდელობის გამოსახატად აბუ ზაიდმა გამოიყენა ტერმინი {{transl|ar|ta'wil}} (ინტერპრეტაცია) ხოლო ისლამურ მეცნიერებებში ლიტერატურა, რომელიც ხსნიდა ყურანს, მოიხსენიებოდა, როგორც {{transl|ar|თაფსირი}} (კომენტარები, განმარტება).<ref name=FRINHAZ2004:172>[[#FRINHAZ2004|Kermani, "From revelation to interpretation", 2004]]: p.172</ref> აბუ ზაიდისთვის ახსნა სცილდება განმარტებასა და კომენტარს „მის გარეშე“ ყურანს მნიშვნელობა არ ექნებოდა: <blockquote>[ყურანის] ტექსტი თავიდანვე შეიცვალა - ეს იყო მაშინ, როდესაც წინასწარმეტყველმა ის ზეშთაგონებისას წამრმოთქვა მისი ღვთაებრივი ფორმით (''nass ilahi'') და გახდა ისეთი ტექსტი, რისი გაგებაც ადამიანურ ენაზეც შესაძლებელი იყო (''nass insani''), ამიტომ ის შეიცვალა ზეშთაგონებიდან ინტერპრეტაციამდე (''li-annahu tahawwala min al-tanzil ila al-ta'wil''). წინასწარმეტყველის მიერ ტექსტის გაგება იყო იმ მოძრაობის ერთ-ერთი პირველი ეტაპი, რამაც ტექსტის ადამიანურ ინტელექტთან კავშირი გამოიწვია.<ref name=FRINHAZ2004:172/><ref>Naqd al-hhitab al-dini, p. 93., translated by {{cite book |chapter-url=http://blog.malakut.org/nkermani(cut).pdf |chapter=From revelation to interpretation: Nasr Hamid Abu Zayd and the Literary study of the Qur'an |first=Navid |last=Kermani |title=Modern Muslim Intellectuals and the Qur'an|publisher=Oxford University Press |year=2004 |page=172 |editor1-first=Suha |editor1-last=Taji-Farouki}}</ref></blockquote> აკადემიური მოღვაწეობის დასაწყისიდან აბუ ზაიდი ავითარებდა [[ყურანი|ყურანისა]] და შემდგომი ისლამური ტექსტების განახლებულ [[ჰერმენევტიკა|ჰერმენევტიკულ]] ხედვას (ტექსტის ინტერპრეტაციის თეორიასა და მეთოდოლოგიას) რომელიც ამტიცებს, რომ ეს ტექსტები უნდა განხილულიყო მათი დროის ისტორიულ და კულტურულ ჭრილში. მრავალი მუსლიმი მკვლევრის შეცდომა იყო „[[ყურანი|ყურანის]] მხოლოდ ტექსტად დანახვა, რამაც კონსერვატორები და ლიბერალები ციტირების ბრძოლამდე მიიყვანა. ორივე ჯგუფი ხედავდა გასაგებ მუხლებს (რომლებიც მათ მხარეს იყო) და ორაზროვან მუხლებს (რომლებსაც ეწინააღმდეგებოდა მათი ხედვა)“. მაგრამ ამ ტიპის დაპირისპირებამ კონსერვატორებსაც და ლიბერალებსაც ხელი შეუწყო ავტორიტეტული [[ჰერმენევტიკა|ჰერმენევტიკის]] შექმნაში.{{cn|date=November 2020}} [[ყურანი|ყურანის]] მხოლოდ ტექსტად აღქმა იყო მუსლიმანური საზოგადოების ელიტის ხედვა, მაგრამ, ამავე დროს, ყურანმა, როგორც „ზეპირმა მსჯელობამ“, უმნიშვნელოვანესი როლი ითამაშა მასების გაგებაში. აბუ ზაიდი მოუწოდებდა „ჰუმანისტური ჰერმენევტიკის" საშუალებით სხვა წმინდა წიგნის წაკითხვასკენ, რომელიც ყურანს განიხილავდა, როგორც ცოცხალ ფენომენს, მჭერმეტყველებას. ამრიგად, ყურანი შეიძლება იყოს „დიალოგისა და დებადების შედეგი, მიუხედავად კამათისა, აღიარებისა და უარყოფისა“. [[ისლამი|ისლამის]] ამ ლიბერალურ ინტერპრეტაციას მუსლიმანურ საზოგადოებაში უნდა გაეხსნა სივრცე რელიგიისა და სოციალური ცვლილებების ახალი პერსპექტივებისთვის.{{cn|date=November 2020}} მისმა ანალიზმა ყურანში აღმოაჩინა რამდენიმე „დაჟინებული მოთხოვნა სამართლიანობისკენ“. ერთი მაგალითია, როდესაც [[მაჰმადი|მუჰამედმა]] [[კურაიშები|კურაიშების]] მდიდარი ხალხისთვის ქადაგების დროს ყურადღება ვერ მიაქცია ღარიბ ბრმას [[იბნ უმ მაქთუმი|იბნ უმ მაქთუმს]], რომელიც [[წინასწარმეტყველი|წინასწარეტყველთან]] რჩევის საკითხავად მივიდა. ყურანი მკაცრად აკრიტიკებს [[მაჰმადი|მუჰამედის]] დამოკიდებულებას. ([[აბასა|ყურანი 80]]:10).<ref>({{cite quran|80|10|s=ns}})</ref> აბუ ზაიდი ასევე ამტკიცებდა, რომ ყურანთან დაკავშირებული დისკურსი პატრიარქალურ საზოგადოებაში ჩამოყალიბდა და ამიტომ ბუნებრივია, რომ ადრესატები იყვნენ მამაკაცები, რომლებმაც მიიღეს დაქორწინების, განქორწინების და ქალ ნათესავებზე დაქორწინების უფლება. „შესაძლებელია წარმოვიდგინოთ, რომ მუსლიმ ქალებს ჰქონდათ იგივე უფლებები“, ასე რომ, ყურანს ჰქონდა „ქალთა უფლებების გაუმჯობესების ტენდენცია“. თანამედროვე ''[[ულამა|‘ულამის’]]'' კლასიკური პოზიცია ამ საკითხთან დაკავშირებით გასაგებიცაა, რადგან „მათ ჯერ კიდევ სჯერათ ოჯახში მამაკაცის უპირატესობის“ .{{cn|date=November 2020}} კლასიკური და თანამედროვე ისლამური დისკურსისამდი აბუ ზაიდის კრიტიკულმა მიდგომამ [[თეოლოგია|თეოლოგიის]], [[ფილოსოფია|ფილოსოფიის]], [[სამართალი|სამართლის]], [[პოლიტიკა|პოლიტიკისა]] და [[ჰუმანიზმი|ჰუმანიზმის]] სფეროებში ხელი შეუწყო თანამედროვე ისლამურ აზროვნებას. ამას შეეძლო [[მუსლიმი|მუსლიმთათვის]] მათ ტრადიციებსა და [[სიტყვის თავისუფლება|სიტყვის თავისუფლების]], თანასწორობის ([[უმცირესობის უფლებები]], [[ქალთა უფლებები]], [[სოციალური სამართლიანობა]]), [[ადამიანის უფლებები|ადამიანის უფლებების]], [[დემოკრატია|დემოკრატიისა]] და [[გლობალიზაცია|გლობალიზაციის]] თანამედროვე სამყაროს შორის კარგი ურთიერთობის დამყარება.<ref name=FaPoI-2009-166>{{cite book |title=Faith and Philosophy of Islam |url=https://archive.org/details/faithphilosophyo0000unse |date=2009 |publisher=Gyan Publishing House |isbn=978-81-7835-719-5 |pages=[https://archive.org/details/faithphilosophyo0000unse/page/166 166]–7 |chapter=10. Reformers. Reformers in the Modern Period}}</ref> <gallery widths="200px" heights="200px"> File:AverroesColor.jpg|[[იბნ რუშდი]] [[ანდალუსია|ანდალუსიის]] ისტორიაში გამოჩენილი [[ისლამური ფილოსოფია|ფილოსოფოსი]] იყო. [[ანდრეა დი ბონაიტო|ანდრეა დი ბონაიტოს]] [[რენესანსული ხელოვნება|მე-14 საუკუნის ნახატი]] File:Tahtawi.jpg|რიფა ალ-თაჰტავი, 1801–1873. File:Muhammad Abduh.jpg|[[მუჰამად აბდო]] </gallery> ===იჯთიჰადი=== {{მთავარი|იჯთიჰადი}} [[იჯთიჰადი]] (lit. ფიზიკური ან გონებრივი ძალისხმევა, დახარჯული კონკრეტულ საქმიანობაზე)<ref name=OEIW>{{cite encyclopedia|first=Intisar A. |last= Rabb|title=Ijtihād|encyclopedia=The Oxford Encyclopedia of the Islamic World|editor=John L. Esposito|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|year=2009|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195305135.001.0001/acref-9780195305135-e-0354|url-access=subscription }}</ref> არის ისლამური იურიდიული ტერმინი, რომელიც გულისხმობს დამოუკიდებელ მსჯელობას<ref name=ODI>{{cite encyclopedia|title=Ijtihad|editor=John L. Esposito|encyclopedia=The Oxford Dictionary of Islam|publisher=Oxford University Press |location=Oxford |year=2014 |url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580-e-2338|url-access=subscription }}</ref> ან იურიდიული საკითხების გადაწყვეტაში იურისტის გონებრივი უნარების სრულფასოვნად გამოყენებას.<ref name=OEIW/> მას უპირისპირდება ''[[თაკლიდი]]'' (იმიტაცია, იურიდიულ პრეცედენტთან შესაბამისობა).<ref name=ODI/><ref>{{cite encyclopedia|title=Taqlid|editor=John L. Esposito|encyclopedia=The Oxford Dictionary of Islam|publisher=Oxford University Press |location=Oxford |year=2014 |url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580-e-2339|url-access=subscription }}</ref> კლასიკური სუნიტური თეორიის თანახმად, ''იჯთიჰადი'' მოითხოვს არაბული ენის, თეოლოგიის, ზეშთაგონების ტექსტებისა და იურისპუდენციის საფუძვლების ცოდნას (''[[ისლამური იურისპუდენციის საფუძვლები|usul al-fiqh]]'')<ref name=ODI/> და არ გამოიყენება იქ, სადაც ავთენტური და ავტორიტეტული ტექსტები (ყურანი და ჰადისი) საკითხის მიმართ განხილულია ერთმნიშვნელოვნად, ან სადაც არსებობს სამეცნიერო შეთანხმება (''[[იჯმა]]'').<ref name=OEIW/> იჯთიჰადი ითვლება რელიგიურ მოვალობად მათთვის, ვისაც მისი შესრულების უფლებამოსილება აქვს.<ref name=ODI/> ისლამის წამომადგენელ მეცნიერს, რომელსაც ''იჯთიჰადის'' შესრულების კვალიფიკაცია აქვს, ''მუჯთაჰიდი'' ეწოდება.<ref name=OEIW/> მე-18 საუკუნიდან ზოგიერთმა მუსლიმმა რეფორმატორმა დაიწყო ''თაკლიდის'' მიტოვებისკენ მოწოდება და ხაზგასმა ''იჯთიჰადისა'', რომელიც მათ ისლამის ფესვებთან დაბრუნებად დაინახეს.<ref name=OEIW/> მუსლიმანურ სამყაროში ''იჯთიჰადის'' გარშემო საჯარო დებატები დღემდე გრძელდება.<ref name=OEIW/> ''იჯთიჰადის'' ადვოკატირება განსაკუთრებით ასოცირდება [[ისლამური მოდერნიზმი|ისლამური მოდერნიზმის მიმდევრებთან]]. დასავლეთში თანამედროვე მუსლიმებს შორის გაჩნდა იჯთიჰადის ახალი ხედვები, რომლებიც ხაზს უსვამდნენ თვითმყოფად მორალურ ღირებულებებს და არა ტრადიციულ იურიდიულ მეთოდოლოგიას.<ref name=OEIW/> ==კონკრეტული საკითხები== === ფემინიზმი === {{მთავარი|ისლამური ფემინიზმი|ფემინიზმის ჰერმენევტიკა ისლამში}} {{იხილეთ აგრეთვე|ქალები ისლამში|გენდერული როლები ისლამში|ისლამი და ოჯახური ძალადომა|რელიგიური ხედვები ქალის სასქესო ორგანოს დამახინჯებაზე#ისლამი|მუსლიმ ფემინისტთა ჩამონათვალი}} [[ისლამური ფემინიზმი|ისლამისა და ფემინიზმის]] კომბინაცია მხარს უჭერს მარგო ბადრანის „ფემინისტურ დისკურსსა და პრაქტიკას, რომელიც გამოხატულია ისლამურ პარადიგმაში" (2002 წელი).<ref>[http://weekly.ahram.org.eg/2002/569/cu1.htm Al-Ahram Weekly | Culture | Islamic feminism: what's in a name?] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20150320074746/http://weekly.ahram.org.eg/2002/569/cu1.htm |date=March 20, 2015 }}</ref> ისლამის წარმომადგენელმა ფემინისტებმა ისლამისა და მისი სწავლებების საფუძველზე თავიანთი არგუმენტები ჩამოაყალიბეს,<ref>{{cite web|url=http://www.milligazette.com/Archives/2004/16-31Jan04-Print-Edition/1631200425.htm|title='Islamic feminism means justice to women', The Milli Gazette, Vol.5 No.02, MG96 (16-31 January 04)|work=milligazette.com|accessdate=9 December 2015}}</ref> ეძებდნენ ქალთა და მამაკაცთა სრულ თანასწორობას პირად და საჯარო სივრცეში და დისკურსსა და დებატებში შეიძლებოდა ჩართულიყვნენ არამუსლიმებიც. [[ისლამის წარმომადგენელი მეცნიერები]] ისლამურ ფემინიზმს უფრო რადიკალურად მიიჩნევენ, ვიდრე საერო ფემინიზმს<ref>[http://weekly.ahram.org.eg/2002/569/cu1.htm "Islamic feminism: what's in a name?"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150320074746/http://weekly.ahram.org.eg/2002/569/cu1.htm |date=2015-03-20 }} by Margot Badran, ''Al-Ahram'', January 17–23, 2002</ref> და ყურანთან, როგორც მისი მთავარ ტექსტთან, ერთად ისლამის [[დისკურსი|დისკურსის]] წამყვანად.<ref>[http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1426&fuseaction=topics.event_summary&event_id=42775 "Exploring Islamic Feminism"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050416072620/http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1426&fuseaction=topics.event_summary&event_id=42775 |date=2005-04-16 }} by Margot Badran, Center for Muslim-Christian Understanding, Georgetown University, November 30, 2000</ref> ბოლო ხანებში ისლამური ფემინიზმის კონცეფცია კიდევ უფრო გაფართოვდა, ისლამური ჯგუფები ცდილობენ მოიპოვონ საზოგადოების მრავალი ასპექტის მხარდაჭერა. გარდა ამისა, განათლებული მუსლიმი ქალები ცდილობენ საზოგადოებაში თავიანთი როლის გამოკვეთას.<ref>[http://www.monitor.upeace.org/innerpg.cfm?id_article=789] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110410054924/http://www.monitor.upeace.org/innerpg.cfm?id_article=789 |date=2011-04-10 }} Rob L. Wagner: "Saudi-Islamic Feminist Movement: A Struggle for Male Allies and the Right Female Voice", University for Peace (Peace and Conflict Monitor), March 29, 2011</ref> ისლამური ფემინისტური ჯგუფების მაგალითებია „[[ავღანეთის ქალთა რევოლუციური ასოციაცია]]“, რომელიც დააარსა [[მეენა კეშვარ კამალი|მეენა კეშვარ კამალმა]],<ref name=Lantos>{{cite web |url=http://lantos.house.gov/HoR/CA12/Human+Rights+Caucus/Briefing+Testimonies/Fahima+Vorgetts.htm |title=RAWA testimony to the Congressional Human Rights Caucus Briefing |publisher=U.S. Congressional Human Rights Caucus |date=December 18, 2001 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070628022728/http://lantos.house.gov/HoR/CA12/Human+Rights+Caucus/Briefing+Testimonies/Fahima+Vorgetts.htm |archivedate=June 28, 2007 |df= }}</ref> „მუსლიმ ქალთა თანასწორობისკენ სწრაფვა“ ინდოეთიდან<ref>{{cite web|url=http://www.hindustantimes.com/india-news/muslim-women-s-group-demands-complete-ban-on-shariah-courts/story-kgNMV7LwDSgEaMRAOIecfI.html |title=Muslim women's group demands complete ban on Shariah courts &#124; india-news |publisher=Hindustan Times |date= |accessdate=2016-09-07}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.thehindu.com/news/sc-admits-muslim-womans-plea-to-declare-triple-talaq-illegal/article9036511.ece |title=SC admits Muslim woman's plea to declare triple talaq illegal |publisher=The Hindu |date=2016-08-26 |accessdate=2016-09-07}}</ref> და „[[დები ისლამში]]“ მალაიზიიდან, რომელიც დააფუძნეს [[ზაინა ანვარი|ზაინა ანვარიმ]] და [[ამინა ვადუდი|ამინა ვადუდიმ]] სხვა ხუთ ქალთან ერთად.<ref>{{cite web|url=http://www.malaysiakini.com/news/132369|title=Polygamy not a God-given right to Muslims|publisher=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.themalaysianinsider.com/sideviews/article/syariah-court-fails-to-protect-and-safeguard-muslim-girls-sisters-in-islam|title=Syariah court fails to protect and safeguard Muslim girls — Sisters in Islam|publisher=|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714201933/http://www.themalaysianinsider.com/sideviews/article/syariah-court-fails-to-protect-and-safeguard-muslim-girls-sisters-in-islam|archivedate=2014-07-14|df=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.thestar.com.my/story.aspx/?file=%2f2006%2f12%2f17%2fnation%2f16348692&sec=nation|title=Archives|publisher=|accessdate=2020-11-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714180102/http://www.thestar.com.my/story.aspx/?file=%2f2006%2f12%2f17%2fnation%2f16348692&sec=nation|archivedate=2014-07-14}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.sistersinislam.org.my/comment.php?comment.news.309|title=Sisters In Islam: News / Comments / Dress and Modesty in Islam|publisher=|accessdate=2020-11-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130823113231/http://www.sistersinislam.org.my/comment.php?comment.news.309|archivedate=2013-08-23}}</ref> 2014 წელს [[სელანგორის]] ისლამურმა რელიგიურმა საბჭომ (MAIS) გამოსცა [[ფათვა]], რომლის მიხედვითაც „დები ისლამში“, ისევე, როგორც სხვა ნებისმიერი ორგანიზაცია, რომელიც მხარს უჭერდა რელიგიურ ლიბერალიზმსა და პლურალიზმს, აცდენილია ისლამის სწავლებებს. ბრძანებულების თანახმად, პუბლიკაციები, რომლებიც მიჩნეული იყვნენ ლიბერალური და პლურალისტური რელიგიური აზროვნების ხელშემწყობებად, უნდა გამოცხადებულიყო უკანონოდ და კონფისკირებულად, აგრეთვე სოციალური მედიაც უნდა შემოწმებულიყო და შეზღუდულიყო.<ref name="e-fatwa.gov.my">{{cite web|url=http://www.e-fatwa.gov.my/selangor |title=Archived copy |accessdate=2014-11-03 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141103123327/http://www.e-fatwa.gov.my/selangor |archivedate=2014-11-03 |df= }}</ref> ვინაიდან მალაიზიაში ფათვები იურიდიულად სავალდებულოა,<ref name="e-fatwa.gov.my"/> „დები ისლამში“ ამას აპროტესტებენ კონსტიტუციის საფუძველზე.<ref>{{cite web|url=http://www.thestar.com.my/News/Nation/2014/10/31/Sisters-in-Islam-files-for-judicial-review-on-fatwa/|title=Sisters in Islam files for judicial review on fatwa - Nation - The Star Online|website=www.thestar.com.my}}</ref> ===ადამიანის უფლებები=== {{further|ადამიანის უფლებები მუსლიმებით დასახლებულ ქვეყნებში|კაიროს დელკარაცია ისლამში ადამიანის უფლებების შესახებ}} [[File:Badshah Khan.jpg|thumb|left|[[Abdul Ghaffar Khan]] with [[Mahatma Gandhi]].]] ზომიერი ისლამური პოლიტიკური აზრი ამტკიცებს, რომ მუსლიმური იდენტობის ზრდა და ისეთი ღირებულებების გავრცელება, როგორებიცაა დემოკრატია და ადამიანის უფლებები არ გამორიცხავენ ერთმანეთს, არამედ ერთად უნდა დაწინაურდნენ.<ref name="giovannini">[https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=vl-8rypoHY0C&oi=fnd&pg=PA162&ots=hF0UW7zB2U&sig=vgYxMHlG-oPZ04XTW73_mvC7Tds#v=onepage&q&f=false ''The Fundamentalist City?: Religiosity and the Remaking of Urban Space''], Nezar Alsayyad (ed.), Chapter 7: "Hamas in Gaza Refugee camps: The Construction of Trapped Spaces for the Survival of Fundamentalism", Francesca Giovannini. Taylor & Francis, 2010. {{ISBN|978-0-415-77936-4}}."</ref> ლიბერალი მუსლიმების უმეტესობას მიაჩნია, რომ ისლამი ხელს უწყობს მთელი კაცობრიობის აბსოლუტურ თანასწორობას და რომ ეს მისი ერთ-ერთი მთავარი ცნებაა. ამიტომ, [[ადამიანის უფლებები|ადამიანის უფლებების]] დარღვევა ლიბერალ მუსლიმთა უმეტესობის დიდი შეშფოთების მიზეზი გახდა.<ref name="human rights">Hassan Mahmoud Khalil: "Islam's position on violence and violation of human rights", Dar Al-Shaeb, 1994.</ref> ლიბერალური მუსლიმები კულტურულად კონსერვატორი კოლეგებისგან განსხვავებით თვლიან, რომ მთელი კაცობრიობა წარმოდგენილია ადამიანის უფლებების ფარქვეშ. მუსლიმანური უმრავლესობით წარმოდგენილმა ბევრმა ქვეყანამ ხელი მოაწერა ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ხელშეკრულებას, მაგრამ მათი გავლენა მეტწილად კვლავ ადგილობრივი იურიდიული სისტემის ჩარჩოებში რჩება. მუსლიმი ლიბერალები ხშირად უარყოფენ ისლამური სამართლის თანამედროვე ინტერპრეტაციებს, რომელიც მხევლების ყოლისა და [[მონათმფლობელობა|მონათმფლობელობის]] საშუალებას იძლევა. ისინი ამბობენ, რომ მონათმფლობელობა ეწინააღმდეგებოდა ისლამის პრინციპებს, რომლებიც, მათი აზრით, ემყარება სამართლიანობასა და თანასწორობას. ზოგი ამბობს, რომ მონობის ან "Ma malakat aymanukum" - ის შესახებ მუხლების გამოყენება ახლა შეუძლებელია იმის გამო, რომ სამყარო შეიცვალა, სხვები კი ამბობენ, რომ ეს მუხლები საერთოდ არასწორად არის განმარტებული და დამახინჯებული მონობის ლეგიტიმაციის მიზნით.<ref name="Writer">{{cite web|url=http://www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid=125503 |title=Writer and Islamic thinker "Gamal al-Banna": The Muslim Brotherhood is not fit to rule (2-2) |publisher=Ahewar.org |date= |accessdate=2016-03-25}}</ref><ref name="Writer 2">{{cite web|url=http://www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid=125296 |title=Writer and Islamic thinker "Gamal al-Banna": The Muslim Brotherhood is not fit to rule (1-2) |publisher=Ahewar.org |date=2008-02-18 |accessdate=2016-03-25}}</ref> მე-20 საუკუნეში სამხრეთ აზიელმა მკვლევრებმა [[გულამ აჰმედ პერვეზი|გულამ აჰმედ პერვეზმა]] და [[საიდ ამირ ალი|ამირ ალიმ]] დაასაბუთეს, რომ გამოთქმა ''ma malakat aymanukum'' უნდა წაიკითხოს წარსულ დროში. როცა ზოგიერთები [[ბრიტანეთის კოლონია|ბრიტანეთის კოლონიური მმართველობისგან]] დამოუკიდებლობის მიღების შემდეგ [[პაკისტანი|პაკისტანში]] დამოუკიდებლობას მოითხოვდნენ, პერვეზი ამტკიცებდა, რომ ამ სიტყვის წარსული დრო ყურანის მიერ მონობის „არაკვალიფიციურობის აკრძალვის“ დაწესებას ნიშნავდა.<ref name=csp198>{{cite book|last1=Clarence-Smith|first1=William|title=Islam and the Abolition of Slavery|publisher=Oxford University Press|isbn=0195221516|pages=198–200|url=https://books.google.com/books?id=nQbylEdqJKkC&q=translation&pg=PR9|year=2006}}</ref> ლიბერალი მუსლიმები კამათობენ [[განდგომილები ისლამში|განდგომილთა სიკვდილით დასჯის]] შესახებ ყურანის მუხლის საფუძველზე, რომლის მიხედვითაც „რელიგიაში იძულებითი ძალა არ უნდა არსებობდეს“.<ref>{{cite news |title=Sudan death penalty reignites Islam apostasy debate |url=https://www.bbc.com/news/world-africa-27433241 |accessdate=21 September 2020 |work=BBC News |date=15 May 2014}}</ref> === ლგბტ უფლებები === {{ლგბტ უფლებები}} {{მთავარი|ლგბტ ისლამში#ლგბტ მოძრაობები ისლამში|ალ-ფათიჰას ფონდი|გეი მუსლიმებიs}} 2013 წლის იანვარში შეიქმნა „[[მუსლიმანური ალიანსი სექსუალური და გენდერული მრავალფერეოვნებისთვის]]“ (MASGD).<ref>{{cite web |url=http://www.muslimalliance.org |title=Muslim Alliance for Sexual and Gender Diversity |publisher=Muslimalliance.org |date= |accessdate=2013-11-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140805082228/http://www.muslimalliance.org/ |archivedate=2014-08-05 }}</ref> ორგანიზაცია შეიქმნა არაჰეტეროსექსუალ მუსლიმთა სამუშაო ჯგუფის წევრების მიერ ეროვნული გეებისა და ლესბოსელების სამუშაო ჯგუფის მხარდაჭერით. MASGD-ის რამდენიმე თავდაპირველი წევრი ადრე ჩართული იყო [[ალ-ფათიჰას ფონდი|ალ-ფათიჰას ფონდში]], მათ შორის იყვნენ [[ფაისალ ალამი]] და იმამი [[დაიიი აბდულა]].<ref name="outsmart">{{cite web | url=http://outsmartmagazine.com/2013/10/the-progressive-muslim-movement/ | title=The Progressive Muslim Movement | publisher=OutSmart Magazine | date=October 1, 2013 | accessdate=November 18, 2013}}</ref> საფრა პროექტი ქალებისთვის დაფუძნებულია დიდ ბრიტანეთში. იგი მხარს უჭერს და მუშაობს იმ საკითხებზე, რომლებიც ეხება LGBTQ მუსლიმ ქალების ზიანის მიყენებას. ის დაარსდა 2001 წლის ოქტომბერში LBT ქალების მიერ. საფრა პროექტის „ეთოსი არის ინკლუზიურობისა და მრავალფეროვნების ერთობა.“<ref>{{cite web|url=http://rabble.ca/toolkit/rabblepedia/safra-project|title=The Safra Project - rabble.ca|date=|work=Rabble.ca|access-date=5 April 2017}}</ref> ავსტრალიაში ნურ ვაჰარსეიგი იყო LGBTI მუსლიმების ადვოკატი და დააარსა მარჰაბა, [[ლგბტ უფლებები ავსტრალიაში|ავსტრალიაში]], [[მელბურნი|მელბურნში]] მყოფ [[ისლამი ავსტრალიაში|მუსლიმ]] [[კუირი|კუირთა]] მხარდამჭერი ჯგუფი . 2016 წლის მაისში [[SBS 2|SBS2]]-ზე [[The Feed (Australian TV series)|The Feed]]-ის ინტერვიუში ვაჰარსეიგმა გამოავლინა, რომ ის ჰომოსექსუალია, პირველი გეი [[იმამი]] ავსტრალიაში, რომელმაც ეს ღიად განაცხადა.<ref>{{cite news|last1=Power|first1=Shannon|title=Being gay and muslim: 'death is your repentance'|url=http://www.starobserver.com.au/news/being-gay-and-muslim-death-is-your-repentance/148975|accessdate=5 May 2016|work=[[Star Observer]]|date=3 May 2016}}</ref> სალაამი მსოფლიოში მეორე, ხოლო კანადაში პირველი გეი მუსლიმთა ორგანიზაციაა. ის 1993 წელს დააარსა [[ელ-ფარუკ ხაკი|ელ-ფარუკ ხაკმა]], რომელმაც 2003 წელს სალაამის/ ალ-ფატეჰას საერთაშორისო კონფერენციას გაუწია ორგანიზება.<ref name=patch>Catherine Patch, "Queer Muslims find peace; El-Farouk Khaki founded Salaam Offers a place to retain spirituality", ''Toronto Star'', June 15, 2006</ref> 2009 წლის მაისში ტორონტოს ერთიანობის მეჩეთი/ ელ- თაჰიდ ჯუმას წრე დააარსა ლორი სილვერსმა, [[ტორონტოს უნივერსიტეტი|ტორონტოს უნივერსიტეტის]] რელიგიური კვლევების მეცნიერმა მაჰმადიან გეი-უფლებების დამცველ ელ-ფარუკ ხაკთან და ტროი ჯექსონთან ერთად. LGBT+ ამტკიცებს, რომ ერთიანობის მეჩეთი/ ETJC არის [[გენდერული თანასწორობა|გენდერულად თანასწორი]] მეჩეთი.<ref>{{cite web|title=El-tawhid juma circle|url=http://www.jumacircle.com/|accessdate=19 April 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170419195623/http://www.jumacircle.com/|archivedate=19 აპრილი 2017}}</ref><ref>{{cite news|last1=Mastracci|first1=Davide|title=What It's Like To Pray At A Queer-Inclusive Mosque|url=https://www.buzzfeed.com/davidemastracci/toronto-lgbt-unity-mosque|accessdate=19 April 2017|work=[[BuzzFeed]]|date=April 4, 2017}}</ref><ref>{{cite news|last1=Habib|first1=Samra|title=Queer and going to the mosque: 'I've never felt more Muslim than I do now'|url=https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2016/jun/03/unity-mosque-queer-muslim-islam-samra-habib|accessdate=19 April 2017|work=[[The Guardian]]|date=3 June 2016}}</ref><ref>{{cite news|last1=Gillis|first1=Wendy|title=Islamic scholars experience diversity of Muslim practices at U of T summer program|url=https://www.thestar.com/news/gta/2013/08/25/islamic_scholars_experience_diversity_of_muslim_practices_at_u_of_t_summer_program.html|accessdate=19 April 2017|work=[[Toronto Star]]|date=August 25, 2013}}</ref> 2012 წლის ნოემბერში [[პარიზი|პარიზში]], [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]] ისლამის გეი წარმომადგენლისა და „საფრანგეთის ჰომოსექსუალ მუსლიმთა“ გუნდის დამფუძნებლის, [[ლუდოვიჩ-მოჰამედ ზაჰედი|ლუდოვიჩ-მოჰამედ ზაჰედის]] მიერ შეიქმნა მლოცველთა დარბაზი. პრესამ იგი აღწერა, როგორც პირველი გეი-მეგობრული მეჩეთი ევროპაში. საფრანგეთში მუსლიმი საზოგადოების ნაწილის რეაქციები არაერთგვაროვანი იყო, მისი გახსნა [[პარიზის დიდი მეჩეთი|პარიზის დიდმა მეჩეთმა]] დაგმო.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-20547335|title=Gay-friendly 'mosque' opens in Paris|first=Robin|last=Banerji|work=BBC News|date=30 November 2012}}</ref> მუსლიმანური LGBT მედიის ნამუშევრებია, მაგალითად, 2006 წლის [[მე-4 არხი|მე-4 არხის]] [[დოკუმენტური ფილმი]] „''[[გეი მუსლიმები]]''“,<ref>{{cite web|url=http://www.channel4.com/media/documents/corporate/annual-reports/C4_Creative_Greenhouse_2015.pdf|title=Channel 4 in a Nutshell.|publisher=}}</ref> კინოწარმოების კომპანია Unity Productions Foundation,<ref>{{cite web|url=https://www.upf.tv/about-upf/|title=About UPF - UPF (Unity Productions Foundation)|date=|work=UPF.tv|access-date=5 April 2017}}</ref> [[ფარვეზ შარმა|ფარვეზ შარმას]] 2007 და 2015 წლის დოკუმენტური ფილმები „''[[ჯიჰადი სიყვარულისთვის]]''“ და „''[[ცოდვილი მექაში]]''“,<ref>{{cite web|url=http://ajihadforlove.org/home.html|title=A JIHAD FOR LOVE:::A FIlm by Parvez Sharma|date=|work=AJihadForLove.org|access-date=5 April 2017}}</ref><ref>{{cite web|title=Press|url=http://asinnerinmecca.com/press/|website=A Sinner in Mecca|accessdate=7 May 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181010033125/http://asinnerinmecca.com/press/|archivedate=10 ოქტომბერი 2018}}</ref><ref>{{cite news|title=In 'A Sinner in Mecca,' a Gay Director Ponders His Sexuality and Islamic Faith|url=https://www.nytimes.com/2015/09/04/movies/in-a-sinner-in-mecca-a-gay-director-ponders-his-sexuality-and-islamic-faith.html|website=The New York Times|accessdate=7 October 2015}}</ref> და იორდანიის LGBT გამომცემლობა ''[[მაი კალი]]''.<ref>[http://www.ilgrandecolibri.com/2012/08/jordan-gay-mykalimag.html "Jordan: a gay magazine gives an hope to Middle East", ''Ilgrandecolibri.com'', retrieved 11 August 2012]</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.gaymiddleeast.com/country/jordan.htm |title=Gay Egypy |work=Gay Middle East |accessdate=20 January 2011 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110711080257/http://gaymiddleeast.com/country/jordan.htm |archivedate=11 July 2011 |df= }}</ref> <gallery widths="160px" heights="200px"> File:El-Farouk_Khaki_nomination_campaign_launch_Apr5-07.jpg|[[El-Farouk Khaki]], სალაამის ჯგუფისა და ტორონტოს ერთიანობის მეჩეთის / ელ-თაჰიდ ჯუმას წრის დამფუძნებელი წევრი </gallery> ===სეკულარიზმი=== {{მთავარი|ისლამი და სეკულარიზმი}} {{იხილეთ აგრეთვე|შარიათის კანონის კრიტიკა|ისლამური კანონის გამოყენება}} [[სეკულარიზმი|სეკულარიზმის]] განმარტება და გამოყენება, განსაკუთრებით რელიგიის ადგილი საზოგადოებაში, განსხვავებულია მუსლიმურ ქვეყნებში, ისევე როგორც არამუსლიმურებში.<ref>Asad, Talal. Formation of Secular: Christianity, Islam, Modernity. Stanford: Stanford University Press, 2003. 5-6.</ref> მუსლიმურ სამყაროში სეკულარისტთა შორის სეკულარიზმის კონცეფციის მრავალფეროვნების გამო, [[სეკულატიზაცია|სეკულარიზაციის]] ზეწოლისადმი მუსლიმი ინტელექტუალების რეაქციებიც განსხვავებულია. ერთი მხრივ, სეკულარიზმს გმობენ ის მულსიმი ინტელექტუალები, რომლებიც არ თვლიან, რომ საზოგადოების სფეროზე რელიგიის გავლენა უნდა გაქრეს.<ref>{{cite web|url=http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2130?_hi=2&_pos=1|title=From the article on secularism in Oxford Islamic Studies Online|publisher=|accessdate=3 November 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130617230348/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e2130?_hi=2&_pos=1|archivedate=17 ივნისი 2013}}</ref> მეორე მხრივ, სხვები ამტკიცებენ, რომ სეკულარიზმი ისლამთან შეთავსებადია. მაგალითად, სეკულარიზმისკენ სწრაფვამ შთააგონა ზოგიერთი მუსლიმი მკლევარი, რომელიც ამტკიცებს, რომ სეკულარიზმი ''შარიათის'' დაცვის საუკეთესო გზაა; „სახელმწიფოს იძულებითი ძალით [შარიათის] ასრულება უარყოფს მის რელიგიურ ბუნებას, რადგან მუსლიმებს უნდა დაეცვათ სახელმწიფოს კანონი და თავისუფლად არ შეესრულებინათ მათი რელიგიური ვალდებულებები, როგორც მუსლიმებს“, - ამბობს აბდულაჰი აჰმედ ან-ნაიმი, ემორის უნივერსიტეტის სამართლის პროფესორი და წიგნის ''„ისლამი და საერო სახელმწიფო: მოლაპარაკება შარიათის მომავალზე“'' ავტორი.<ref>Naʻīm, ʻAbd Allāh Aḥmad. Islam and the secular state : negotiating the future of Shariʻa. Cambridge:Harvard University Press, 2008. {{ISBN|9780674027763}}</ref> უფრო მეტიც, ზოგიერთი მკვლევარი {{which|date=August 2017}} ამტკიცებს, რომ საერო სახელმწიფოები მუსლიმანურ სამყაროში შუა საუკუნეებიდან არსებობს.<ref>Ira M. Lapidus (October 1975). "The Separation of State and Religion in the Development of Early Islamic Society", ''International Journal of Middle East Studies'' '''6''' (4), pp. 363-385 [364-5]</ref> ===სეიდის სუპერმაციზმი და კასტის სისტემა ისლამში=== {{მთავარი|კასტის სისტემა სამხრეთ აზიის მუსლიმებში|კაფააჰისა და ჰადჰრამის დაპირისპირება}}[[სეიდი|სეიდებს]] ისლამში განსაკუთრებული პრივილეგიები აქვთ, განსაკუთრებით გადასახადებისგან გათავისუფლება და ხუმსის წილი.<ref>{{Cite book|title = Sayyids and Sharifs in Muslim Societies|last = Kazuo|first = Morimoto|publisher = Routledge|year = 2012|isbn = 978-0-415-51917-5|pages = 131, 132|url = https://books.google.com/books?id=5VnmEMh0MF4C&pg=PP1}}</ref> [[ჰანაფი|ჰანაფის]] სკოლის თანხმად, შემდეგი განჩინების შესაბამისად დისკრიმინაცია ასევე ეხება არაბული და არაარაბული წარმოშობის ადამიანებს შორის ქორწინებას: <blockquote>იურისტებმა განაცხადეს, რომ არაბებში მამაკაცი, რომელიც არ არის ქურაიშიდან, ბედს ვერ დაუკავშირებს (Kuf) ქურაიშის ქალს, ვერც სხვა არაარაბული წარმოშობის ადამიანი შეიძლება იყოს არაბი ქალის შესაფერისი. მაგალითად, სეიდები, იქნება ეს სიდიკი თუ ფარუქი, უთმაანი თუ ალავი, ან სხვა რომელიმე შტოს წარმომადგენელი, ვერასდროს იქნებიან იმ ადამიანის შესაფერისი, რომელიც არ არის მათი წარმოშობის, მნიშვნელობა არ აქვს მის პროფესიასა და ოჯახის სტატუსს. სეიდები ერთმანეთის შესაბამისები არიან, რადგან ისინი წარმოშობით ქურაიშის ტომიდან არიან. ამრიგად, მათი ერთმანეთთან ქორწინება სხვა ყოველგვარი პირობის გარეშე სწორი და ნებადართულია, როგორც ეს დურულ მუხტარში არის წარმოდგენილი: „და კაფააჰი საგვარეულოში. ამრიგად ქურაიშები ერთმანეთს შეეფერებიან, ისევე როგორც არაბები არიან ერთმანეთის შესაფერისები.“ არაბთა მიმართ შესაბამისი დადგენილება შემდეგნაირია: აჯმი (არაარაბი) ვერ იქნება არაბული წარმოშობის ადამიანის წყვილი, არ აქვს მნიშვნელობა არის თუ არა ალიმი (რელიგიური მკვლევარი), ან თუნდაც სულთანი (მმართველობითი ორგანო). (Raddul Muhtar p.209 v.4)<ref>{{Cite web|url=https://islamqa.org/hanafi/daruliftaa-birmingham/87680|title=Islam QA|date=2019-07-01|website=Darul Ifta Birmingham|language=en|access-date=2020-07-14}}</ref></blockquote> სამხრეთ აზიის მუსლიმებს აქვთ კასტების რთული სისტემა, რომელზეც ზეგავლენა იქონია [[ვარნა (ინდუიზმი)|ინდუისტური კასტის სისტემამ]], მაგრამ მკვლევრები გამოთქვამენ მოსაზრებას, რომ მასში ისლამურ ზეგავლენა დამოუკიდებელია.<ref>{{Cite web|url=https://roundtableindia.co.in/index.php?option=com_content&view=article&id=9669:is-islamic-caste-system-entirely-a-hindu-influence-2&catid=119:feature&Itemid=132|title=Is Islamic caste system entirely a Hindu influence?|date=2019-07-01|website=Round Table India|language=en|access-date=2020-07-14}}</ref> ==მიმდინარეობები== {{for|individual movements|Liberal and progressive Islam in Europe|Liberal and progressive Islam in North America|List of Islamic feminist movements}} მე-19 და მე-20 საუკუნეების განმავლობაში მათი სულ უფრო და უფრო თანამედროვე საზოგადოებებისა და შეხედულებების შესაბამისად, ლიბერალი მუსლიმები თავიანთი რელიგიის მრავალი ასპექტის რეალურ ცხოვრებაში ინტერპრეტირებას და გამოყენებას ცდილობდნენ, რათა შესძლებოდათ კავშირის აღდგენა. ეს განსაკუთრებით ეხებოდათ იმ მუსლიმებს, რომლებიც იმ პერიოდში არამუსლიმურ ქვეყნებში ცხოვრობდნენ.<ref name="Being a Muslim in the U.S.">[http://islamlib.com/en/article/being-a-muslim-in-the-us Being a Muslim in the U.S.ا] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20100103092804/http://islamlib.com/en/article/being-a-muslim-in-the-us |date=January 3, 2010 }}</ref> სულ მცირე ერთმა დამკვირვებელმა ([[მაქს როდენბეკი|მაქს როდენბეკმა]]) აღნიშნა „რეფორმის“ რამდენიმე გამოწვევა - მაგალითად, [[განმანათლებლობა|განმანათლებლობასთან]], გონიერებასა და მეცნიერებასთან შეგუება, რელიგიისა და პოლიტიკის გამიჯვნა - რომლებთანაც დანარჩენ ორ აბრაამულ სარწმუნოებას არ უწევდა გამკლავება: <blockquote>ვინაიდან ქრისტიანული და ებრაული რეფორმა საუკუნებიის განმავლობაში ვითარდებოდა შედარებით ორგანულ და თვითნებურად წარმოშობილ, თუმცა ხშირად სისხლიან მოდაში, ისლამის გამოწვევა ისეთი ცნებებისადმი, როგორებიცაა, ემპირიული მსჯელობა, ნაციონალური სახელმწიფო, ევოლუციის თეორია და ინდივიდუალიზმი ერთად გროვდებოდა და ძალიან ხშირად ხდებოდა სამიზნე.<ref name=Rodenbeck-36>{{cite journal|last1=Rodenbeck |first1=Max|title=How She Wants to Modify Muslims [Review of ''Heretic: Why Islam Needs a Reformation Now'' by Ayaan Hirsi Ali]|journal=New York Review of Books |date=3 December 2015|volume=LXII|issue=19|page=36|url=http://www.nybooks.com/articles/archives/2015/dec/03/ayaan-hirsi-ali-wants-modify-muslims/|accessdate=18 November 2015}}</ref></blockquote> გარდა ამისა, ტრადიციული [[შარიათი|შარიათის]] კანონი მთელი თავისი სირთულეებით ჩამოყალიბდა და საუკუნეების განმავლობაში მსახურობდა, როგორც მუსლიმური სახელმწიფოების სამართლებრივი სისტემის „ხერხემალი“, მილიონობით მუსლიმი კი ახლა არამუსლიმურ სახელმწიფოებში ცხოვრობს. ისლამს ასევე არ აქვს „საყოველთაოდ აღიარებული რელიგიური იერარქია დოქტრინალური ცვლილებების ასახსნელად ან მათ აღსასრულებლად“, რადგან არ აქვს [ცენტრალური] ეკლესია.<ref name=Rodenbeck-36/> ===ისლამური მოდერნიზმი=== {{მთავარი|ისლამური მოდერნიზმი}} [[ისლამური მოდერნიზმი]], რომელსაც ზოგჯერ [[მოდერნისტული სალაფიათი|მოდერნისტულ სალაფიათიზმსაც]] უწოდებენ,<ref>[http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195390155/obo-9780195390155-0070.xml Salafism] Modernist Salafism from the 20th Century to the Present</ref><ref>{{cite web |author=Tore Kjeilen |url=http://i-cias.com/e.o/salafism.htm |title=Salafism |publisher=I-cias.com |date=2006-01-18 |accessdate=2016-09-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170831211509/http://i-cias.com/e.o/salafism.htm |archivedate=2017-08-31 }}</ref><ref>[http://tonyblairfaithfoundation.org/religion-geopolitics/glossary/salafism Salafism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150311113435/http://tonyblairfaithfoundation.org/religion-geopolitics/glossary/salafism |date=2015-03-11 }} Tony Blair Faith Foundation</ref> რომელიც აღწერილია, როგორც „პირველი იდეოლოგიური პასუხი“{{#tag:ref|"Islamic modernism was the first Muslim ideological response to the Western cultural challenge. Started in India and Egypt in the second part of the 19th century ... reflected in the work of a group of like-minded Muslim scholars, featuring a critical reexamination of the classical conceptions and methods of jurisprudence and a formulation of a new approach to Islamic theology and Quranic exegesis. This new approach, which was nothing short of an outright rebellion against Islamic orthodoxy, displayed astonishing compatibility with the ideas of the Enlightenment."<ref name="moaddel">{{cite book|author=Mansoor Moaddel|title=Islamic Modernism, Nationalism, and Fundamentalism: Episode and Discourse|page=2|publisher=University of Chicago Press|url=https://books.google.com/books?id=Dk6BLopmn3gC&q=islamic+modernism|isbn=9780226533339|date=2005-05-16}}</ref> ისლამური რწმენის ისეთ დასავლურ ღირებულებებთან შერწყმის მცელობისა, როგორებიცაა, [[ნაციონალიზმი]], [[დემოკრატია]], [[სამოქალაქო უფლებები]], [[რაციონალურობა]], [[ეგალიტარიზმი|თანასწორობა]] და [[სოციალური პროგრესი|პროგრესი]].<ref name="EoI">''Encyclopedia of Islam and the Muslim World'', Thompson Gale (2004)</ref> იგი მოიცავდა „იურისპუდენციის კლასიკური კონცეფციებისა და მეთოდების კრიტიკულ გადახედვასა“ და ისლამის თეოლოგიისა და ყურანის ეგზეგეზის ([[თაფსირი|თაფსირის]]) ახალ მიდგომას.<ref name="moaddel"/> ისლამური მოძრაობებიდან, რომელსაც მიეკუთვნება [[სეკულარიზმი]], [[ისლამიზმი]] და [[სალაფიათი]], ის იყო პირველი, რომელიც მე-19 საუკუნის შუა პერიოდში გამოჩნდა იმდროინდელი სწრაფი ცვლილებების საპასუხოდ, განსაკუთრებით [[დასავლური ცივილიზაცია|დასავლური ცივილიზაციისა]] და [[კოლინიალიზმის]] მუსლიმანურ სამყაროზე შეტევა.<ref name="EoI"/> დამფუძნებლები იყვნენ [[მუჰამად აბდუ]], გარდაცვალებამდე (1905 წ.) ცოტა ხნით ადრე [[ალ-აზჰარის უნივერსიტეტი|ალ-აზჰარის უნივერსიტეტის]] შეიხი, [[ჯამალ ად-დინ ალ-აფღანი]] და [[მუჰამად რაშიდ რიდა]] (გ. 1905 წ.). ადრეულმა ისლამურმა მოდერნისტებმა (ალ-აფღანმა და მუჰამად აბდომ) გამოიყენეს ტერმინი „სალაფია“,<ref>[http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780195390155/obo-9780195390155-0070.xml Salafism, Modernist Salafism from the 20th Century to the Present] oxfordbibliographies.com</ref> რომელიც აღნიშავდა ისლამური აზროვნების განვითარების მცდელობას<ref name=atzori/> და ეს მიმდინარეობა დასავლეთში ცნობილია, როგორც „ისლამური მოდერნიზმი“, თუმცა ის ძალიან განსხვავდება იმისგან, რასაც ამჟამად [[სალაფიათი]] მოიცავს, რაც ზოგადად ნიშნავს „იდეოლოგიებს, როგორიცაა [[ვაჰაბიზმი]]".{{#tag:ref|"Salafism is, therefore, a modern phenomenon, being the desire of contemporary Muslims to rediscover what they see as the pure, original and authentic Islam, ... However, there is a difference between two profoundly different trends which sought inspiration from the concept of salafiyya. Indeed, between the end of the 19th century and the beginning of 20th century, intellectuals such as Jamal Edin al-Afghani and Muhammad Abdu used salafiyya to mean a renovation of Islamic thought, with features that would today be described as rationalist, modernist and even progressive. This salafiyya movement is often known in the West as “Islamic modernism.‘ However, the term salafism is today generally employed to signify ideologies such as [[Wahhabism]], the [[puritan]]ical ideology of the Kingdom of [[Saudi Arabia]]."<ref name=atzori>{{cite web|last1=Atzori|first1=Daniel|title=The rise of global Salafism|url=http://www.abo.net/oilportal/topic/view.do?contentId=2000323|accessdate=6 January 2015|date=August 31, 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150113222817/https://www.abo.net/oilportal/topic/view.do?contentId=2000323|archivedate=13 იანვარი 2015}}</ref> დასაწყისიდანვე მოდერნიზმი განიცდიდა სეკულარისტი მმართველებისა და „ოფიციალური ''[[ულამა|ულამას]]''" მიერ თავისი ორიგინალური რეფორმიზმის [[კოოპტაცია|კოოპტაციას]], რომლის ამოცანაა რელიგიური თვალსაზრისით მმართველთა ქმედებების ლეგიტიმირება.<ref name=Ruthven-318>{{cite book|last1=Ruthven|first1=Malise|title=Islam in the World|origyear=1984|year=2006|publisher=Oxford University Press|page=318|url=https://books.google.com/books?id=92lQfWj6_VIC&q=since+reformism+has+been+coopted+ruthven&pg=PA318|accessdate=23 April 2015|isbn=9780195305036}}</ref> მოდერნიზმი სეკულარიზმისგან განსხვავდება იმით, რომ ის მოითხოვს რელიგიური რწმენის მნიშვნელობას საზოგადოებრივ ცხოვრებაში და [[სალაფიათი|სალაფიათის]] ან [[ისლამიზმი|ისლამიზმისგან]] იმით, რომ იგი მოიცავს თანამედროვე ევროპულ ინსტიტუტებს, სოციალურ პროცესებსა და ღირებულებებს.<ref name="EoI"/> ===ყურანიზმი=== {{მთავარი|ყურანიზმი}} {{იხილეთ აგრეთვე|ჰადისის კრიტიკა}} ყურანისტები მიიჩნევენ, რომ [[მაჰმადი|მუჰამედი]] თავად იყო ყურანისტი და ყურანიზმის დამფუძნებელი და რომ მისმა მიმდევრებმა დაამახინჯეს რწმენა და გაიყვნენ [[სქიზმა|სქიზმებად]] და ჯგუფებად, როგორებიაც არიან [[სუნიზმი|სუნიტები]], [[შიიზმი|შიიტები]] და [[ხარიჯიტები]]. ყურანისტები უარყოფენ ჰადისს და მისდევენ მხოლოდ ყურანს. ის, თუ რამდენად უარყოფენ ყურანისტები სუნას ნამდვილობას, განსხვავებულია,<ref name="Voss">Richard Stephen Voss, [http://www.masjidtucson.org/publications/books/sp/1996/apr/page1.html Identifying Assumptions in the Hadith/Sunnah Debate], 19.org, Accessed December 5, 2013</ref> მაგრამ შედარებით უფრო ჩამოყალიბებულმა ჯგუფებმა სრულიად გააკრიტიკეს ჰადისის ნამდვილობა და ბევრი მიზეზის გამო, უარი თქვეს მასზე. ყველაზე გავრცელებული ყურანისტული მტკიცებაა, რომ ჰადისი ყურანში ნახსენები არ არის, როგორც [[ისლამური თეოლოგია|ისლამური თეოლოგიისა]] და პრაქტიკის წყარო, მუჰამედის გარდაცვალებიდან 2 საუკუნეზე მეტ ხანს არ არსებობდა წერილობითი ფორმით და შეიცავდა უზუსტობებსა და წინააღმდეგობებს.<ref name="Voss"/><ref name="The Qur’anists">Aisha Y. Musa, [https://www.academia.edu/1035742/The_Quranists The Qur’anists], Florida International University, accessed May 22, 2013.</ref> ====ისლამის აღორძინება==== {{მთავარი|ტულუყ ისლამი}} მოძრაობა წამოიწყო [[მუჰამედი იქბალი|მუჰამედ იქბალმა]], მოგვიანებით კი [[გულამ აჰმედ პერვეზი]] ხელმძღვანელობდა. გულამ აჰმედ პერვეზი არ უარყოფდა ყველა ჰადისს; ამასთან, მან მხოლოდ ის ჰადისი მიიღო, რომელიც „შეესაბამებოდა ყურანს და არ ლახავდა წინასწარმეტყველის ან [[საჰაბაჰი|მის თანხმლებ პირთა]]“ თავისებურებებს.<ref name=toluislam>{{cite web|url=http://www.tolueislam.com/|title=Bazm-e-Tolu-e-Islam|publisher=|accessdate=22 March 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111122050911/http://www.tolueislam.com/|archivedate=22 ნოემბერი 2011}}</ref> ეს ორგანიზაცია აქვეყნებს და ანაწილებს წიგნებს, ბროშურებსა და პერვეზის სწავლების ჩანაწერებს.<ref name=toluislam/> ტულუყ ისლამი არ მიეკუთვნება არც ერთ პოლიტიკურ პარტიას [[არასექტანტური ისლამი|და არც რელიგიურ ჯგუფს თუ სექტას]]. ==იხილეთ აგრეთვე== * [[კულტურული მუსლიმი]] * [[ისლამური რეფორმა]] * [[ისლამი და თანამედროვეობა]] * [[ისლამი და სეკულარიზმი]] * [[ისლამური აღორძინება]] * [[თანამედროვე ისლამური ფილოსოფია]] * [[მუსლიმანები პროგრესული ფასეულობებისთვის]] ==ლიტერატურა== * Safi, Omid, ''Progressive Islam,'' in Muhammad in History, Thought, and Culture: An Encyclopedia of the Prophet of God (2 vols.), Edited by C. Fitzpatrick and A. Walker, Santa Barbara, ABC-CLIO, 2014, Vol. II, pp.&nbsp;486–490. {{ISBN|1610691776}} *''Qur'an and Woman'' by [[Amina Wadud]]. *''American Muslims: Bridging Faith and Freedom'' by [[M. A. Muqtedar Khan]]. *[[Charles Kurzman]], ed. (1998). ''Liberal Islam: A Sourcebook''. Oxford University Press, USA. {{ISBN|0-19-511622-4}}. *''Progressive Muslims: On Justice, Gender, and Pluralism'', edited by [[Omid Safi]]. *"Debating Moderate Islam", edited by [[M. A. Muqtedar Khan]]. *''Qur'an, Liberation and Pluralism'' by [[Farid Esack]]. *''Revival and Reform in Islam'' by [[Fazlur Rahman Malik]]. *''The Unthought in Contemporary Islamic Thought'' by [[Mohammed Arkoun]]. *''Unveiling Traditions: Postcolonial Islam in a Polycentric World'' by Anouar Majid. *''Islam and Science: Religious Orthodoxy and the Battle for Rationality'' by [[Pervez Hoodbhoy]]. *[https://books.google.com/books?id=nHmRBQAAQBAJ&printsec=frontcover&redir_esc=y ''Islam is Mercy: Essential Features of a Modern Religion''], by [[Mouhanad Khorchide]] 2012; English 2014. *[https://web.archive.org/web/20060223170558/http://www.epw.org.in/showArticles.php?root=2004&leaf=06&filename=7273&filetype=html The Viability of Islamic Science] by S. Irfan Habib, ''Economic and Political Weekly'', June 5, 2004. * [http://www.qantara.de/webcom/show_article.php/_c-575/_nr-30/_p-1/i.html The Reformist Islamic Thinker Muhammad Shahrur: In the Footsteps of Averroes] * [http://www.chron.com/channel/houstonbelief/commons/aliberalmuslimblog.html?plckBlogPage=Blog&plckBlogId=Blog:a85cee4e-2a0d-4f7f-86fb-89c76240a84f&plckScript=blogScript&plckController=Blog&plckElementId=blogDest&newspaperUserId=a85cee4e-2a0d-4f7f-86fb-89c76240a84f A Liberal Muslim Blog]{{Dead link|date=სექტემბერი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} *Vanessa Karam, Olivia Samad and Ani Zonneveld, eds. (2011). ''Progressive Muslim Identities''. Oracle Releasing. {{ISBN|978-0-9837161-0-5}}. * [[Mustafa Akyol]] (2011). ''Islam Without Extremes: A Muslim Case for Liberty''. W. W. Norton & Company. {{ISBN|978-0-393-07086-6}}. *{{cite book |last=Alrabaa |first=Sami |year=2010 |title=Veiled Atrocities: True Stories of Oppression in Saudi Arabia |url=https://archive.org/details/veiledatrocities0000alra |location=Amherst, NY |publisher=Prometheus Books |isbn=978-1-61614-159-2 }} *{{cite book |last=Al-Rasheed |first=Madawi |year=2007 |title=Contesting the Saudi State: Islamic Voices from a New Generation |url=https://archive.org/details/contestingsaudis0000alra |location=New York |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-85836-6 }} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Wikiquote}} *[https://web.archive.org/web/20040722203058/http://www.unc.edu/~kurzman/LiberalIslamLinks.htm Charles Kurzman's Liberal Islam links], compiled by the author of ''Liberal Islam: A Sourcebook''. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} evbm681u4aorfmg8yz0oq5wj2svh155 0 487264 4828101 4397214 2025-07-07T18:43:02Z Jaba1977 3604 /* გარე ბმულები */ 4828101 wikitext text/x-wiki '''ლიბერალური ქრისტიანობა''', აგრეთვე ცნობილი როგორც '''ლიბერალური თეოლოგია''' — მოძრაობა, რომელიც თანამედროვე სწავლების, მეცნიერებისა და ეთიკის საფუძველზე ცდილობს [[ქრისტიანობა|ქრისტიანობის]] ინტერპრეტაციასა და რეფორმას. ის აგრეთვე ხაზს უსვამს ინდივიდუალური გონის ძალაუფლებასა და გამოცდილებას. [[ლიბერალიზმი|ლიბერალი]] ქრისტიანები თავიანთ თეოლოგიას აღიქვემენ ალტერნატივად როგორც [[ათეიზმი|ათეიზმისთვის]], [[რაციონალიზმი]] ისე ტრადიციული თეოლოგიებისთვის, რომლებიც დაფუძნებულია არსებულ წყაროებზე (როგორიცაა [[ბიბლია]] ან [[წმინდა ტრადიცია]]). „ლიბერალური ქრისტიანული თეოლოგია არის ტრადიცია, რომელიც მომდინარეობს გვიანდელი XVIII და ადრინდელი XIX საუკუნეების პროტესტანტული მცდელობიდან - მოეხდინათ ტრადიციული ქრისტიანული სწავლების კონცეპტუალიზაცია თანამედროვე ცოდნისა და ეთიკური ღირებულებების ფონზე. ეს არა რევოლუციური, არამედ რეფორმისტული იდეაა. ფუნდამენტურად ეს არის ნამდვილი ქრისტიანობა, რომელიც არ ეფუძნება გარეგან ავტორიტეტს. '''ლიბერალური თეოლოგია''' ცდილობს მოახდინოს ტრადიციული ქრისტიანობის სიმბოლოების ახლებური ინტერპრეტაცია იმ გზით, რომელიც მას უფრო პროგრესულს გახდის.“ „თეოლოგიური ლიბერალიზმი, როგორც რელიგიური აზროვნების ფორმა აფუძნებს ძიების იმგვარ პროცესს, რომელიც არ დაეყრდნობა ტრადიციას. ამან მნიშვნელოვანი ზეგავლენა მოახდინა პროტესტანტიზმზე შუა XVII საუკუნეებიდან 1920-იან წლებამდე.“ „ლიბერალიზმი მოითხოვდა განსაკუთრებულ მოქნილობას ტრადიციულ ქრისტიანულ თეოლოგიასთან მიმართებაში. მისი წამყვანი მწერლები განიხილავდნენ იმას, რომ რწმენის რეკონსტრუქცია იყო არსებითი იმისათვის, რომ ქრისტიანობა დარჩენილიყო როგორც მნიშვნელოვანი ინტელექტუალური არჩევანი თანამედროვე სამყაროში. ამისათვის, ისინი მოითხოვდნენ თავისუფალ დამოკიდებულებას ერთი მხრივ დოქტრინულ მემკვიდრეობასა და მეორე მხრივ ბიბლიური ინტერპრეტაციის ტრადიციულ მეთოდებს შორის. იქ, სადაც საღვთო წერილისა და ტრადიციული რწმენის ინტერპრეტაცია მოითხოვს კომპრომისს ადამიანის მსოფლმხედველობის განვითარების პროცესში, არსებითად მნიშვნელოვანია მათი ხელახალი ინტერპრეტაცია იმისათვის, რომ ის დაკავშირებული იყოს თანამედროვე აღქმასთან სამყაროსთან მიმართებაში.“ ლიბერალური თეორია ჩამოყალიბდა XVIII და XIX საუკუნეების [[განმანათლებლობის ეპოქა|განმანათლებლობისა]] და რომანტიზმის საფუძველზე. გვიანდელი XIX და ადრეული XX საუკუნისთვის, მასზე გავლენა მოახდინა [[დარვინიზმი|დარვინიზმმა]], [[ბიბლიის კრიტიკა|ბიბლიის კრიტიკამ]] პრაქტიკულმა გამოყენებამ და [[სოციალური სახარება|სოციალური სახარების]] მოძრაობაში მონაწილეობას. ეს იყო აგრეთვე პერიოდი, როდეაც ლიბერალური თეოლოგია იყო ყველაზე დომინანტური [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტულ]] ეკლესიებში. ლიბერალური თეოლოგიის გავლენა შესუსტდა 1930-იან წლებში [[ნეო-მართლმადიდებლობა|ნეო-მართლმადიდებლობის]] და 1960-იან წლებში [[განმათავისუფლებელი თეოლოგია|განმათავისუფლებელი თეოლოგიის]] აღზევების ფონზე. ლიბერალური თეოლოგიის [[კათოლიკური]] ფორმები გამოჩნდა გვიანდელ XIX საუკუნეში. XXI საუკუნემდე, ლიბერალური ქრისტიანობა გახდა [[ეკუმენური]] ტრადიცია, რომელიც მოიცავს პროტესტანტიზმსა და კათოლიციზმს. თეოლოგიის კონტექსტში, სიტყვა ''ლიბერალი'' არ არის დაკავშირებული [[ლიბერალიზმი|პოლიტიკურ ლიბერალიზმთან]] და ის უნდა განვასხვავოთ [[პროგრესული ქრისტიანობა|პროგრესული ქრისტიანობისგან]]. ისტორიულად, ლიბერალური ქრისტიანობა აგრეთვე მოიხსენიება როგორც '''ქრისტიანული მოდერნიზმი''' (იხილეთ [[კათოლიკური მოდერნიზმი]] და [[ფუნდამენტალისტურ-მოდერნისტული დაპირისპირება]]). ==ლიბერალური პროტესტანტიზმი== ლიბერალური პროტესტანტიზმი განვითარდა მეცხრამეტე საუკუნეში იმ საჭიროებიდან გამომდინარე, რომ ქრისტიანობა დაკავშირებულიყო თანამედროვე ინტელექტუალურ კონტექსტთან. [[ჩარლზ დარვინი|ჩარლზ დარვინის]] [[ბუნებრივი გადარჩევა|ბუნებრივი გადარჩევის]] თეორიის აღიარების შემდეგ რთული გახდა ტრადიციული ქრისტიანული რწმენის სხვადასხვა ასპექტის დაცვა. რადგან შეუძლებელი გახდა რწმენის დასაბუთება მხოლოდ [[წმინდა წერილი|წმინდა წერილით]] ან [[იესო ქრისტე|იესო ქრისტეს]] პიროვნებით, ლიბერალებმა, [[ალისტერ მაკგრატი|ალისტერ მაკგრატის]] მიხედვით, „ცადეს რწმენა დაეფუძნებინათ ადამიანთა საერთო გამოცდილებაზე და მისი ინტერპრეტაცია მოეხდინათ იმგვარი გზით, რომ შესაბამისი ყოფილიყო თანამედროვე მსოფლმხედველობასთან.“ თავდაპირველად, გერმანიაში, ლიბერალურ თეოლოგიაზე გავლენა მოახდინა აზროვნების რამდენიმე მიმდინარეობამ, ერთ-ერთი იყო [[განმანათლებლობის ხანა|განმანათლებლობის ხანის]] შეხედულება ადამიანის გონზე და [[პიეტიზმი|პიეტიზმის]] ხაზგასმა [[რელიგიური გამოცდილება|რელიგიურ გამოცდილებასა]] და [[ინტერდენომინაცია|ინტერდენომინაციულ]] ტოლერანტობაზე. ლიბერალი პროტესტანტები კონსერვატი პროტესტანტებისგან განსხვავებულად აღიქვამდნენ რელიგიურ წყაროებს. ტრადიციული პროტესტანტებისთვის ბიბლია ცალსახად ავტორიტეტული იყო (''[[წმინდა წერილი]]''); მთლიანად დოქტრინული ხასიათის და ეკლესიის ავტორიტეტიც სწორედ მისგან გამომდინარეობს. ტრადიციციული პროტესტანტი დაადასტურებს იმასაც, რომ „რასაც ამბობ წერილი, ამბობს ღმერთი.“ ამავდროულად, ლიბერალები ცდილობენ [[ბიბლია]] გაიგონ თანამედროვე [[ბიბლიური კრიტიკა|ბიბლიური კრიტიკის]] მეშვეობით, მაგალითად როგორიცაა [[ისტორიული კრიტიკა]], რომელიც დაიწყო 1700-იან წლებში იმისათვის, რომ გაერკვია იყო თუ არა, ბიბლიური ცნობები ძველ ტექსტებზე დაფუძნებული ან ნამდვილად გადმოგვცემდა თუ არა, [[სახარება]] ქრისტეს სიტყვებს. ბიბლიის ინტერპრეტაციის ამგვარმა მეთოდებმა ლიბერალები მიიყვანა დასკვნამდე, რომ „[[ახალი აღთქმა|ახალი აღთქმის]] ჩანაწერები ვერ იქნებოდა [[მოციქულები|სამოციქულო]] იმ გაგებით, რა ტრადიციული გაგებითაც ის არსებობს დღეს“. ამ დასკვნამ ''წმინდა წერილი '' საეჭვო გახადა. ლიბერალებმა [[ისტორიული იესო]] გააიგივეს „ქრისტიანული ეკლესიის რეალურ [[ბიბლიური კანონი|კანონად]]“. ეს ორი მხარე აგრეთვე ვერ თანხმდებოდა გამოცდილების როლზე სიმართლის დადასტურების შემთხვევაში. ტრადიციულ პროტესტანტებს სჯეროდათ, რომ საღვთო წერილი და [[იესოს გამოცხადება]] ყოველთვის ადასტურებდა ადამიანურ გამოცდილებასა და გონს. ლიბერალი პროტესტანტებისთვის, რელიგიური ავტორიტეტის ორი საბოლოო წყარო არსებობდა: ღმერთის ქრისტიანული გამოცდილება, რაც იესო ქრისტეში გამოვლინდა და ადამიანის უნივერსალური გამოცდილება. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მხოლოდ ადამიანთა საერთო გონისა და გამოცდილების გამოყენებამ შეიძლება დაადასტუროს ქრისტიანობის ჭეშმარიტი მტკიცებები. ლიბერალებმა უახლესი ცოდნის გათვალისწინებით უარი თქვეს ტრადიციულ დოქტრინებზე, ან მათი ახლებური ინტერპრეტაცია მოახდინეს. მაგალითისთვის, [[თავდაპირველი ცოდვა]] უარყვეს იმის გამო, რომ ის გამომდინარეობა [[ნეტარი ავგუსტინე|ნეტარი ავგუსტინესგან]], ვისი ხედვებიც ახალ აღთქმასთან დაკავშირებით გამომდინარეობდა [[მანქეიზმი|მანიქეიზმიდან]]. აგრეთვე მოხდა [[ქრისტოლოგია|ქრისტოლოგიის]] ახლებული ინტერპრეტაცია. ლიბერალები ხაზს უსვამდნენ [[იესო ქრისტეს განკაცება|იესო ქრისტეს განკაცებას]], რითაც მისი ღვთაებრიობა გახდა „დასტური იმისა, რომ იესო ქრისტეს სახასიათო თვისებები მისაბაძია მთლიანი კაცობრიობის მხრიდან“. ლიბერალი ქრისტიანები ცდილობდნენ ქრისტეს გაიგივებას ისეთ [[ჰუმანიზმი|ჰუმანურ სწავლებასთან]], როგორიცაა [[კულტი|კულტისგან]] და [[ელინისტური პოლითეიზმი|ელინისტური პოლითეიზმისგან]] გათავისუფლებული მსოფლიო ცივილიზაციის სტანდარტი. შედეგად, ლიბერალი ქრისტიანები მის სწავლებებთან შედარებით ნაკლებად აკეთებდნენ აქცენტს სასწაულებრივ მოვლენებზე, რომლებიც იესოს ცხოვრებას უკავშირდებოდა. ძალისხმევა, რომ წაშლილიყო [[ცრურწმენა|ცრურწმენული]] ელემენტები ქრისტიანული რწმენიდან, თარიღდება იმ პერიოდით, როდესაც შეიცვალა მიდგომა რენესანსის ეპოქის იმ ქრისტიანების მიმართ, როგორიც იყო [[ერასმუსი]] (რომელმაც გამოსცა პირველი თანამედროვე «[[ახალი აღთქმა]]»[[ბერძნული ენა|ბერძნულ ენაზე]] გვიანდელ XV და ადრეულ XVI საუკუნეებში, ხოლო მოგვიანებით, [[დეისტები|დეისტების]] ბუნებრივ-რელიგიური ხედვა, რომელიც უარყოფდა ნებისმიერ გამოვლენილ რელიგიას ან ურთიერთქმედებას შემოქმედსა და ქმნილებას შორის XVII და XVIII საუკუნეებში. დებატებმა იმის შესახებ, იყო თუ არა სასწაულების რწმენა უბრალო ცრურწმენა თუ ის აუცილებელია [[ქრისტოლოგია|ქრისტეს ღვთაებრიობის]] მისაღებად, XIX საუკუნის ეკლესიაში შექმნა კრიზისი, რისთვისაც ისინი თეოლოგიურ კომპრომისებს ეძებდნენ. ბევრი ლიბერალი ამჯობინებს იესოს სასწაულების [[მეტაფორა|მეტაფორულ]] გაგებას, იმისათვის რომ გაიაზროს ღმერთის ძალა. ლიბერალური მიდრეკილებების მქონე ყველა თეოლოგი არ უარყოფს სასწაულების არსებობის შესაძლებლობას, მაგრამ ბევრი უარყოფს [[პოლემიკა|პოლემიკას]], რომელსაც იწვევს ამის უარყოფა აან დადასტურება. მეცხრამეტე საუკუნის ლიბერალიზმი იყო ოპტიმისტური იმ მომავლის მიმართ, რომელშიც კაცობრიობა გააგრძელებდა უფრო მეტ პროგრესს. ისტორიის ამგვარი ოპტიმისტურ ხედვა გაგებულია, როგორც [[პოსტმილენიალიზმი|ღმერთის სამეფოს]] წარმოშობა სამყაროში. ===თეოლოგები=== [[რეფორმისტი]] თეოლოგი [[ფრიდრიხ შლაიერმახერი]] (1768-1834) მიჩნეულია ლიბერალური პროტესტანტიზმის მამად. [[რომანტიზმი|რომანტიზმის]] იმედგაცრუების საპასუხოდ განმანათლებლური [[რაციონალიზმი|რაციონალიზმით]]. შლაიერმახერი ამტკიცებდა, რომ ღმერთის შეცნობა მხოლოდ შეგრძნებითაა შესაძლებელი, და არა - გონით. შლაიერმახერის თეოლოგიაში, რელიგია არის ღმერთზე აბსოლუტური დამოკიდებულის განცდა. კაცობრიობა აცნობიერებს საკუთარ ცოდვას და გამოსყიდვას საჭიროებს, რომლის განხორციელებაც მხოლოდ იესო ქრისტეს შეუძლია. შლაიერმახერსითვის, რწმენა შესაძლებელია არსებობდეს მორწმუნე საზოგადოებაში, და არა - იზოლირებულად. ეს ნიშნავს, რომ თეოლოგია ყოველთვის ასახავს კონკრეტულ რელიგიურ კონტექსტს, რამაც შლაიერმახერი დაუცველი გახადა [[რელატივიზმი|რელატივიზმის]] ბრალდებებთან. [[ალბრეხტ რიჩლი]] (1822-1889) ეწინააღმდეგებოდა შლაიერმახერის მხრიდან გრძნობების ხაზგასმას. იგი ფიქრობდა, რომ რელიგიური რწმენა უნდა ემყარებოდეს ისტორიას, კონკრეტულად ახალი აღთქმის ისტორიულ მოვლენებს. სასწაულებრივი მოვლენების გათვალისწინების გარეშე ისტორიის შესწავლისას, რიჩლის სჯეროდა, რომ ახალი აღთქმა ამტკიცებდა იესოს ღვთიურ მისიას. ის უარყოფდა ისეთ დოქტრინებს, როგორებიცაა [[ქრისტეს ქალწულებრივი შობა]] და [[სამება]]. რიტჩელისთვის ქრისტიანული ცხოვრება ეთიკურ საქმიანობასა და განვითარებას ეძღვნებოდა, ამიტომ მას ესმოდა, რომ დოქტრინები უფრო ფასეულ შეფასებებს წარმოადგენდა, ვიდრე ფაქტების მტკიცებას. [[იმანუელ კანტი|იმანუელ კანტის]] ფილოსოფიის ზეგავლენით, რიტჩელი რელიგიას განიხილავს „როგორც სულის (ან ზნეობრივი აგენტის) ტრიუმფს კაცობრიობის ბუნებრივ წარმოშობასა და გარემოზე.“ რიტჩლის იდეები მისაღები გახდა სხვებისთვისაც და რიტჩელიანიზმი გახდა მნიშვნელოვანი თეოლოგიური სკოლა გერმანული პროტესტანტიზმისთვის პირველ მსოფლიო ომამდე. რიტჩლის გამოჩენილი მიმდევრები იყვნენ [[ოტო ვილჰელმ ჰერმან აბიხი|ვილჰელმ ჰერმანი]], [[იულიუს კაფტანი]] და [[ადოლფ ფონ ჰარნაკი]]. ==ლიბერალური კათოლიციზმი== თეოლოგიური ლიბერალიზმის კათოლიკური ფორმები არსებობს XIX საუკუნიდან ინგლისში, საფრანგეთსა და იტალიაში. გვიანდელ XIX და ადრინდელ XX საუკუნეებში, ლიბერალური თეოლოგიური მოძრაობა განვითარდა [[კათოლიკური ეკლესია|კათოლიკურ ეკლესიაში]] და ცნობილია როგორც [[მოდერნიზმი კათოლიკურ ეკლესიაში|კათოლიკური მოდერნიზმი]]. ლიბერალური პროტესტანტიზმის მსგავსად, კათოლიკური მოდერნიზმი იყო მცდელობა, რომ კათოლიციზმი შესაბამისობაში მოეყვანა განმანათლებლობასთან. მოდერნისტი თეოლოგები ეთანხმებოდნენ რადიკალურ ბიბლიურ კრიტიკას და მზად იყვნენ ეჭვქვეშ დაეყენებინათ ტრადიციული ქრისტიანული დოქტრინები, განსაკუთრებით ქრისტოლოგია. აგრეთვე, ისინი ხაზს უფრო უსვამდნენ ქრისტიანობის ეთიკურ ასპექტებს, ვიდრე - თეოლოგიურს. მნიშვნელოვანი მოდერნისტი მწერლები არიან [[ალფრედ ლოისი]] და [[ჯორჯ უოლტერ ტირელი|ჯორჯ ტირელი]]. მოდერნიზმი კათოლიკური ეკლესიის ხელმძღვანელობით დაგმეს როგორც [[ეროტიკოსი|ერესი]]. პაპის მიერ მოდერნიზმის დაგმობამ და [[ამერიკანიზმი (ერესი)|ამერიკანიზმმა]] შეაფერხა ლიბერალური კათოლიციზმის განვითარება შეერთებულ შტატებში. თუმცა [[ვატიკანის მეორე საბჭო|ვატიკანის მეორე საბჭოს]] შემდეგ ლიბერალური თეოლოგია აღორძინდა. ლიბერალური კათოლიციზმის თეოლოგები არიან [[დევიდ ტრეისი]] და [[ფრანციზ შუსლერ ფიორენცა]]. ==გავლენა ამერიკის შეერთებულ შტატებში== ლიბერალური ქრისტიანობა ყველაზე გავლენიანი იყო [[ძირითადი პროტესტანტიზმი|ძირითადი პროტესტანტიზმის]] წარმომადგენელ ეკლესიებში ადრეულ XX საუკუნეებში, როდესაც მომხრეებს სჯეროდათ, რომ მის მიერ შეტანილი ცვლილებები იქნებოდა ქრისტიანული ეკლესიის მომავალი. მისი ყველაზე გავლენიანი გამოვლინება იყო ქრისტიანული [[სოციალური სახარება]], რომლის ყველაზე გავლენიანი სპიკერი იყო ამერიკელი ბაპტისტი [[ვალტერ რაუშენბუში]]. რაუშენბაშმა გამოავლინა ოთხი ინსტიტუციონალიზებული სულიერი ბოროტება ამერიკულ კულტურაში (რომელიც მან განსაზღვრა, როგორც „ზეპიროვნული თვისებები“, ორგანიზაციები, რომლებსაც აქვთ მორალური თავისუფლება): ესენი იყო [[ინდივიდუალიზმი]], [[კაპიტალიზმი]], [[ნაციონალიზმი]] და [[მილიტარიზმი]]. სხვა თეოლოგიური მოძრაობები ამერიკის შეერთებულ შტატებში პროტესტანტული ხაზით მოიცავდა პოლიტიკურ [[ლიბერალური თეოლოგია|ლიბერალურ თეოლოგიას]], [[პოსტმოდერნისტული ქრისტიანობა|პოსტმოდერნისტული ქრისტიანობის]] ფილოსოფიურ ფორმებს და ისეთ მრავალფეროვან საღვთისმეტყველო გავლენებს, როგორიცაა [[ქრისტიანული ეგზისტენციალიზმი]] (წარმოიშვა [[სიორენ კირკეგორი|სიორეკ კირკეგორის]] და სხვა ისეთი თეოლოგების მხრიდან, როგორებიც იყვნენ [[რუდოლფ ბულტმანი]] და [[პოლ ტილიჩი]]), აგრეთვე კონსერვატიულ მოძრაობას - [[ნეო-ევანგელისტალიზმი]], [[ნეო-მართლმადიდებლობა]] და [[პალეო-ორთოდოქსია]]. [[დეან კელი|დეან კელის]], ლიბერალ სოციოლოგს, 1970-იანი წლების დასაწყისში დაევალა პრობლემის შესწავლა და მან დაადგინა ლიბერალური ეკლესიების დაცემის პოტენციური მიზეზი: სახარების გადაჭარბებული პოლიტიზირება, განსაკუთრებით კი მცდელობა, რომ მომხდარიყო სახარების აშკარა მიბმა მემარცხენე-დემოკრატებთან / პროგრესულ პოლიტიკურ მიზნებთან. გასული საუკუნის 90-იან და 2000-იან წლებში აღორძინდა არადოქტრინული, თეოლოგიური ნაშრომები ბიბლიურ [[ეგზეგესისი|ეგზეგეზსა]] და თეოლოგიაზე, ამის მაგალითია ისეთი მოღვაწეები, როგორებიც იყვნენ [[მარკუს ბორგი]], [[ჯონ დომინიკ კროსანი]], [[ჯონ შელბი სპონჯი]], [[კარენ არმსტრონგი]] და [[სკოტ მაკლენანი]]. ==იხილეთ აგრეთვე== {{Portal|Christianity}} {{columns-list|colwidth=22em| *[[Biblical hermeneutics]] *[[Christian atheism]] *[[Christian heresy in the modern era]] *[[Conflict thesis]] (or ''warfare thesis'') *[[Death of God theology]] *[[European Liberal Protestant Network]] *[[Christian existentialism|Existentialist theology]] *[[Free Christians (Britain)]] *[[Fountain Street Church]] *[[Fundamentalist–Modernist_controversy]] *[[Historicity of the Bible]] *[[Jesus Seminar]] *[[Liberal Anglo-Catholicism]] *[[Liberation theology]] *[[Postliberal theology]] *[[Postmodern Christianity]] *[[Religious pluralism]] *[[Secular theology]] *[[Moralistic therapeutic deism]] *[[Unitarian Universalism]] *[[Riverside Church]] }} == სქოლიო == === ბიბლიოგრაფია === {{refbegin}} * {{Citation | last = Brandom | first = Ann-Marie | contribution = The Role of Language in Religious Education | year = 2000 | title = Learning to Teach Religious Education in the Secondary School: A Companion to School Experience | editor-last1 = Barnes | editor-first1 = L. Philip | editor-last2 = Wright | editor-first2 = Andrew | editor-last3 = Brandom | editor-first3 = Ann-Marie | publisher = Routledge | isbn = 9780415194365 | ref=harv}}. * {{cite book | last = Campbell | first = Ted A. | title = Christian Confessions: A Historical Introduction | publisher = Westminster John Knox Press | year = 1996 | location = | url = https://books.google.com/books/about/Christian_Confessions.html?id=p2mUxxxGt_sC | isbn = 978-0-664-25650-0 | ref = harv }} * {{cite book | last = Dorrien | first = Gary | author-link = Gary Dorrien | title = The Making of American Liberal Theology: Imagining Progressive Religion, 1805-1900 | volume = Volume 1 | publisher = Westminster John Knox Press | year = 2001 | url = https://books.google.com/books?id=L50mveyi6WoC | isbn = 9780664223540 | ref=harv}} * {{cite book | last = Dorrien | first = Gary | author-link = Gary Dorrien | title = The Making of American Liberal Theology: Idealism, Realism, and Modernity, 1900-1950 | volume = Volume 2 | publisher = Westminster John Knox Press | year = 2003 | url = https://books.google.com/books?id=rfV6FmMFzdoC | isbn = 9780664223557 | author-mask = 3 | ref=harv}} * {{cite journal | last = Dorrien | first = Gary | author-link = Gary Dorrien | title = Modernisms in Theology: Interpreting American Liberal Theology, 1805–1950 | journal = American Journal of Theology and Philosophy | volume = 23 | issue = 3 | pages = 200–220 | publisher = University of Illinois Press | date = September 2002 | jstor = 27944262 | author-mask = 3 | ref = harv }} * {{cite encyclopedia | last = Frei | first = Hans Wilhelm | title = Albrecht Ritschl | encyclopedia = [[Encyclopædia Britannica]] | publisher = Encyclopædia Britannica, Inc. | date = March 18, 2018 | url = https://www.britannica.com/biography/Albrecht-Ritschl | ref = harv }} * {{cite book | last = Mack | first = Burton L. | author-link = Burton L. Mack | title = The Lost Gospel: The Book of Q and Christian Origins | publisher = Harper Collins | year = 1993 | url = https://books.google.com/books?id=hxHQQt6oELMC | isbn = 9780062275684 | ref=harv}} * {{cite book | last = McGrath | first = Alister E. | author-link = Alister McGrath | title = Historical Theology: An Introduction to the History of Christian Thought | publisher = Wiley-Blackwell | edition = 2nd | year = 2013 | url = https://books.google.com/?id=I59Rasgj3SIC | isbn = 978-0-470-67286-0 | ref = harv }} * {{cite encyclopedia | title = Modernism: Christian Modernism | encyclopedia = Encyclopedia of Religion | publisher = Thomas Gale | year = 2005 | url = https://www.encyclopedia.com/environment/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/modernism-christian-modernism | ref = {{harvid|"Modernism: Christian Modernism"}} }} * {{cite journal | last = Ogden | first = Schubert M. | author-link = Schubert M. Ogden | title = Sources of Religious Authority in Liberal Protestantism | journal = Journal of the American Academy of Religion | volume = 44 | issue = 3 | pages = 403–416 | publisher = Oxford University Press | date = September 1976 | jstor = 1462813 | ref = harv }} * {{cite encyclopedia | last = Tamilio | first = John, III | title = Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher (1768-1834): Progenitor of Practical Theology | encyclopedia = The Boston Collaborative Encyclopedia of Modern Western Theology | date = 2002 | url = http://people.bu.edu/wwildman/bce/mwt_themes_470_schleiermacher.htm#Friedrich%20Daniel%20Ernst%20Schleiermacher%20(1768-1834):%20Progenitor%20of%20Practical%20Theology | ref = harv }} * {{cite encyclopedia | title = Theological Liberalism | encyclopedia = [[Encyclopædia Britannica]] | publisher = Encyclopædia Britannica, Inc. | date = November 5, 2018 | url = https://www.britannica.com/topic/theological-liberalism | ref = {{harvid|"Theological Liberalism"}} }} * {{Citation | last = Woodhead | first = Linda | contribution = Christianity | year = 2002 | title = Religions in the Modern World: Traditions and Transformations | editor-last1 = Woodhead | editor-first1 = Linda | editor-last2 = Fletcher | editor-first2 = Paul | pages = 177–209 | publisher = Routledge | url = https://books.google.com/books?id=rwqFGUKUb58C | isbn = 9780415217835 | ref=harv}}. {{refend}} ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.lmu.de/liberaltheology2018 "Liberal Theology Today" - International Conference, Munich 2018] *[http://www.progressivechristianalliance.org/ The Progressive Christian Alliance] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201115125306/https://progressivechristianalliance.org/ |date=2020-11-15 }} *[http://www.pcnbritain.org.uk/ Progressive Christian Network Britain] *[http://www.liberalchristian.org Fellowship of Non-Subscribing Christians] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160314032526/http://www.liberalchristian.org/ |date=2016-03-14 }} *[http://www.bible.org/page.asp?page_id=177 Liberalism By M. James Sawyer, Th.M., Ph.D.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070405181956/http://www.bible.org/page.asp?page_id=177 |date=2007-04-05 }} *[https://web.archive.org/web/20050206222300/http://biblebelievers.com/machen/index.html Christianity and Liberalism by J. Gresham Machen (1881-1937)] *[http://www.thechristianleft.org/ The Christian Left -- ''An Open Fellowship of Progressive Christians''] *[https://www.washingtonpost.com/posteverything/wp/2017/01/04/liberal-churches-are-dying-but-conservative-churches-are-thriving/ Liberal churches are dying. But conservative churches are thriving], ''Washington Post'' 5jdfy3a9u2pzxztuwgtl884k0jwfv2j 4828102 4828101 2025-07-07T18:43:14Z Jaba1977 3604 დაემატა [[კატეგორია:ლიბერალიზმი და რელიგია]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828102 wikitext text/x-wiki '''ლიბერალური ქრისტიანობა''', აგრეთვე ცნობილი როგორც '''ლიბერალური თეოლოგია''' — მოძრაობა, რომელიც თანამედროვე სწავლების, მეცნიერებისა და ეთიკის საფუძველზე ცდილობს [[ქრისტიანობა|ქრისტიანობის]] ინტერპრეტაციასა და რეფორმას. ის აგრეთვე ხაზს უსვამს ინდივიდუალური გონის ძალაუფლებასა და გამოცდილებას. [[ლიბერალიზმი|ლიბერალი]] ქრისტიანები თავიანთ თეოლოგიას აღიქვემენ ალტერნატივად როგორც [[ათეიზმი|ათეიზმისთვის]], [[რაციონალიზმი]] ისე ტრადიციული თეოლოგიებისთვის, რომლებიც დაფუძნებულია არსებულ წყაროებზე (როგორიცაა [[ბიბლია]] ან [[წმინდა ტრადიცია]]). „ლიბერალური ქრისტიანული თეოლოგია არის ტრადიცია, რომელიც მომდინარეობს გვიანდელი XVIII და ადრინდელი XIX საუკუნეების პროტესტანტული მცდელობიდან - მოეხდინათ ტრადიციული ქრისტიანული სწავლების კონცეპტუალიზაცია თანამედროვე ცოდნისა და ეთიკური ღირებულებების ფონზე. ეს არა რევოლუციური, არამედ რეფორმისტული იდეაა. ფუნდამენტურად ეს არის ნამდვილი ქრისტიანობა, რომელიც არ ეფუძნება გარეგან ავტორიტეტს. '''ლიბერალური თეოლოგია''' ცდილობს მოახდინოს ტრადიციული ქრისტიანობის სიმბოლოების ახლებური ინტერპრეტაცია იმ გზით, რომელიც მას უფრო პროგრესულს გახდის.“ „თეოლოგიური ლიბერალიზმი, როგორც რელიგიური აზროვნების ფორმა აფუძნებს ძიების იმგვარ პროცესს, რომელიც არ დაეყრდნობა ტრადიციას. ამან მნიშვნელოვანი ზეგავლენა მოახდინა პროტესტანტიზმზე შუა XVII საუკუნეებიდან 1920-იან წლებამდე.“ „ლიბერალიზმი მოითხოვდა განსაკუთრებულ მოქნილობას ტრადიციულ ქრისტიანულ თეოლოგიასთან მიმართებაში. მისი წამყვანი მწერლები განიხილავდნენ იმას, რომ რწმენის რეკონსტრუქცია იყო არსებითი იმისათვის, რომ ქრისტიანობა დარჩენილიყო როგორც მნიშვნელოვანი ინტელექტუალური არჩევანი თანამედროვე სამყაროში. ამისათვის, ისინი მოითხოვდნენ თავისუფალ დამოკიდებულებას ერთი მხრივ დოქტრინულ მემკვიდრეობასა და მეორე მხრივ ბიბლიური ინტერპრეტაციის ტრადიციულ მეთოდებს შორის. იქ, სადაც საღვთო წერილისა და ტრადიციული რწმენის ინტერპრეტაცია მოითხოვს კომპრომისს ადამიანის მსოფლმხედველობის განვითარების პროცესში, არსებითად მნიშვნელოვანია მათი ხელახალი ინტერპრეტაცია იმისათვის, რომ ის დაკავშირებული იყოს თანამედროვე აღქმასთან სამყაროსთან მიმართებაში.“ ლიბერალური თეორია ჩამოყალიბდა XVIII და XIX საუკუნეების [[განმანათლებლობის ეპოქა|განმანათლებლობისა]] და რომანტიზმის საფუძველზე. გვიანდელი XIX და ადრეული XX საუკუნისთვის, მასზე გავლენა მოახდინა [[დარვინიზმი|დარვინიზმმა]], [[ბიბლიის კრიტიკა|ბიბლიის კრიტიკამ]] პრაქტიკულმა გამოყენებამ და [[სოციალური სახარება|სოციალური სახარების]] მოძრაობაში მონაწილეობას. ეს იყო აგრეთვე პერიოდი, როდეაც ლიბერალური თეოლოგია იყო ყველაზე დომინანტური [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტულ]] ეკლესიებში. ლიბერალური თეოლოგიის გავლენა შესუსტდა 1930-იან წლებში [[ნეო-მართლმადიდებლობა|ნეო-მართლმადიდებლობის]] და 1960-იან წლებში [[განმათავისუფლებელი თეოლოგია|განმათავისუფლებელი თეოლოგიის]] აღზევების ფონზე. ლიბერალური თეოლოგიის [[კათოლიკური]] ფორმები გამოჩნდა გვიანდელ XIX საუკუნეში. XXI საუკუნემდე, ლიბერალური ქრისტიანობა გახდა [[ეკუმენური]] ტრადიცია, რომელიც მოიცავს პროტესტანტიზმსა და კათოლიციზმს. თეოლოგიის კონტექსტში, სიტყვა ''ლიბერალი'' არ არის დაკავშირებული [[ლიბერალიზმი|პოლიტიკურ ლიბერალიზმთან]] და ის უნდა განვასხვავოთ [[პროგრესული ქრისტიანობა|პროგრესული ქრისტიანობისგან]]. ისტორიულად, ლიბერალური ქრისტიანობა აგრეთვე მოიხსენიება როგორც '''ქრისტიანული მოდერნიზმი''' (იხილეთ [[კათოლიკური მოდერნიზმი]] და [[ფუნდამენტალისტურ-მოდერნისტული დაპირისპირება]]). ==ლიბერალური პროტესტანტიზმი== ლიბერალური პროტესტანტიზმი განვითარდა მეცხრამეტე საუკუნეში იმ საჭიროებიდან გამომდინარე, რომ ქრისტიანობა დაკავშირებულიყო თანამედროვე ინტელექტუალურ კონტექსტთან. [[ჩარლზ დარვინი|ჩარლზ დარვინის]] [[ბუნებრივი გადარჩევა|ბუნებრივი გადარჩევის]] თეორიის აღიარების შემდეგ რთული გახდა ტრადიციული ქრისტიანული რწმენის სხვადასხვა ასპექტის დაცვა. რადგან შეუძლებელი გახდა რწმენის დასაბუთება მხოლოდ [[წმინდა წერილი|წმინდა წერილით]] ან [[იესო ქრისტე|იესო ქრისტეს]] პიროვნებით, ლიბერალებმა, [[ალისტერ მაკგრატი|ალისტერ მაკგრატის]] მიხედვით, „ცადეს რწმენა დაეფუძნებინათ ადამიანთა საერთო გამოცდილებაზე და მისი ინტერპრეტაცია მოეხდინათ იმგვარი გზით, რომ შესაბამისი ყოფილიყო თანამედროვე მსოფლმხედველობასთან.“ თავდაპირველად, გერმანიაში, ლიბერალურ თეოლოგიაზე გავლენა მოახდინა აზროვნების რამდენიმე მიმდინარეობამ, ერთ-ერთი იყო [[განმანათლებლობის ხანა|განმანათლებლობის ხანის]] შეხედულება ადამიანის გონზე და [[პიეტიზმი|პიეტიზმის]] ხაზგასმა [[რელიგიური გამოცდილება|რელიგიურ გამოცდილებასა]] და [[ინტერდენომინაცია|ინტერდენომინაციულ]] ტოლერანტობაზე. ლიბერალი პროტესტანტები კონსერვატი პროტესტანტებისგან განსხვავებულად აღიქვამდნენ რელიგიურ წყაროებს. ტრადიციული პროტესტანტებისთვის ბიბლია ცალსახად ავტორიტეტული იყო (''[[წმინდა წერილი]]''); მთლიანად დოქტრინული ხასიათის და ეკლესიის ავტორიტეტიც სწორედ მისგან გამომდინარეობს. ტრადიციციული პროტესტანტი დაადასტურებს იმასაც, რომ „რასაც ამბობ წერილი, ამბობს ღმერთი.“ ამავდროულად, ლიბერალები ცდილობენ [[ბიბლია]] გაიგონ თანამედროვე [[ბიბლიური კრიტიკა|ბიბლიური კრიტიკის]] მეშვეობით, მაგალითად როგორიცაა [[ისტორიული კრიტიკა]], რომელიც დაიწყო 1700-იან წლებში იმისათვის, რომ გაერკვია იყო თუ არა, ბიბლიური ცნობები ძველ ტექსტებზე დაფუძნებული ან ნამდვილად გადმოგვცემდა თუ არა, [[სახარება]] ქრისტეს სიტყვებს. ბიბლიის ინტერპრეტაციის ამგვარმა მეთოდებმა ლიბერალები მიიყვანა დასკვნამდე, რომ „[[ახალი აღთქმა|ახალი აღთქმის]] ჩანაწერები ვერ იქნებოდა [[მოციქულები|სამოციქულო]] იმ გაგებით, რა ტრადიციული გაგებითაც ის არსებობს დღეს“. ამ დასკვნამ ''წმინდა წერილი '' საეჭვო გახადა. ლიბერალებმა [[ისტორიული იესო]] გააიგივეს „ქრისტიანული ეკლესიის რეალურ [[ბიბლიური კანონი|კანონად]]“. ეს ორი მხარე აგრეთვე ვერ თანხმდებოდა გამოცდილების როლზე სიმართლის დადასტურების შემთხვევაში. ტრადიციულ პროტესტანტებს სჯეროდათ, რომ საღვთო წერილი და [[იესოს გამოცხადება]] ყოველთვის ადასტურებდა ადამიანურ გამოცდილებასა და გონს. ლიბერალი პროტესტანტებისთვის, რელიგიური ავტორიტეტის ორი საბოლოო წყარო არსებობდა: ღმერთის ქრისტიანული გამოცდილება, რაც იესო ქრისტეში გამოვლინდა და ადამიანის უნივერსალური გამოცდილება. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მხოლოდ ადამიანთა საერთო გონისა და გამოცდილების გამოყენებამ შეიძლება დაადასტუროს ქრისტიანობის ჭეშმარიტი მტკიცებები. ლიბერალებმა უახლესი ცოდნის გათვალისწინებით უარი თქვეს ტრადიციულ დოქტრინებზე, ან მათი ახლებური ინტერპრეტაცია მოახდინეს. მაგალითისთვის, [[თავდაპირველი ცოდვა]] უარყვეს იმის გამო, რომ ის გამომდინარეობა [[ნეტარი ავგუსტინე|ნეტარი ავგუსტინესგან]], ვისი ხედვებიც ახალ აღთქმასთან დაკავშირებით გამომდინარეობდა [[მანქეიზმი|მანიქეიზმიდან]]. აგრეთვე მოხდა [[ქრისტოლოგია|ქრისტოლოგიის]] ახლებული ინტერპრეტაცია. ლიბერალები ხაზს უსვამდნენ [[იესო ქრისტეს განკაცება|იესო ქრისტეს განკაცებას]], რითაც მისი ღვთაებრიობა გახდა „დასტური იმისა, რომ იესო ქრისტეს სახასიათო თვისებები მისაბაძია მთლიანი კაცობრიობის მხრიდან“. ლიბერალი ქრისტიანები ცდილობდნენ ქრისტეს გაიგივებას ისეთ [[ჰუმანიზმი|ჰუმანურ სწავლებასთან]], როგორიცაა [[კულტი|კულტისგან]] და [[ელინისტური პოლითეიზმი|ელინისტური პოლითეიზმისგან]] გათავისუფლებული მსოფლიო ცივილიზაციის სტანდარტი. შედეგად, ლიბერალი ქრისტიანები მის სწავლებებთან შედარებით ნაკლებად აკეთებდნენ აქცენტს სასწაულებრივ მოვლენებზე, რომლებიც იესოს ცხოვრებას უკავშირდებოდა. ძალისხმევა, რომ წაშლილიყო [[ცრურწმენა|ცრურწმენული]] ელემენტები ქრისტიანული რწმენიდან, თარიღდება იმ პერიოდით, როდესაც შეიცვალა მიდგომა რენესანსის ეპოქის იმ ქრისტიანების მიმართ, როგორიც იყო [[ერასმუსი]] (რომელმაც გამოსცა პირველი თანამედროვე «[[ახალი აღთქმა]]»[[ბერძნული ენა|ბერძნულ ენაზე]] გვიანდელ XV და ადრეულ XVI საუკუნეებში, ხოლო მოგვიანებით, [[დეისტები|დეისტების]] ბუნებრივ-რელიგიური ხედვა, რომელიც უარყოფდა ნებისმიერ გამოვლენილ რელიგიას ან ურთიერთქმედებას შემოქმედსა და ქმნილებას შორის XVII და XVIII საუკუნეებში. დებატებმა იმის შესახებ, იყო თუ არა სასწაულების რწმენა უბრალო ცრურწმენა თუ ის აუცილებელია [[ქრისტოლოგია|ქრისტეს ღვთაებრიობის]] მისაღებად, XIX საუკუნის ეკლესიაში შექმნა კრიზისი, რისთვისაც ისინი თეოლოგიურ კომპრომისებს ეძებდნენ. ბევრი ლიბერალი ამჯობინებს იესოს სასწაულების [[მეტაფორა|მეტაფორულ]] გაგებას, იმისათვის რომ გაიაზროს ღმერთის ძალა. ლიბერალური მიდრეკილებების მქონე ყველა თეოლოგი არ უარყოფს სასწაულების არსებობის შესაძლებლობას, მაგრამ ბევრი უარყოფს [[პოლემიკა|პოლემიკას]], რომელსაც იწვევს ამის უარყოფა აან დადასტურება. მეცხრამეტე საუკუნის ლიბერალიზმი იყო ოპტიმისტური იმ მომავლის მიმართ, რომელშიც კაცობრიობა გააგრძელებდა უფრო მეტ პროგრესს. ისტორიის ამგვარი ოპტიმისტურ ხედვა გაგებულია, როგორც [[პოსტმილენიალიზმი|ღმერთის სამეფოს]] წარმოშობა სამყაროში. ===თეოლოგები=== [[რეფორმისტი]] თეოლოგი [[ფრიდრიხ შლაიერმახერი]] (1768-1834) მიჩნეულია ლიბერალური პროტესტანტიზმის მამად. [[რომანტიზმი|რომანტიზმის]] იმედგაცრუების საპასუხოდ განმანათლებლური [[რაციონალიზმი|რაციონალიზმით]]. შლაიერმახერი ამტკიცებდა, რომ ღმერთის შეცნობა მხოლოდ შეგრძნებითაა შესაძლებელი, და არა - გონით. შლაიერმახერის თეოლოგიაში, რელიგია არის ღმერთზე აბსოლუტური დამოკიდებულის განცდა. კაცობრიობა აცნობიერებს საკუთარ ცოდვას და გამოსყიდვას საჭიროებს, რომლის განხორციელებაც მხოლოდ იესო ქრისტეს შეუძლია. შლაიერმახერსითვის, რწმენა შესაძლებელია არსებობდეს მორწმუნე საზოგადოებაში, და არა - იზოლირებულად. ეს ნიშნავს, რომ თეოლოგია ყოველთვის ასახავს კონკრეტულ რელიგიურ კონტექსტს, რამაც შლაიერმახერი დაუცველი გახადა [[რელატივიზმი|რელატივიზმის]] ბრალდებებთან. [[ალბრეხტ რიჩლი]] (1822-1889) ეწინააღმდეგებოდა შლაიერმახერის მხრიდან გრძნობების ხაზგასმას. იგი ფიქრობდა, რომ რელიგიური რწმენა უნდა ემყარებოდეს ისტორიას, კონკრეტულად ახალი აღთქმის ისტორიულ მოვლენებს. სასწაულებრივი მოვლენების გათვალისწინების გარეშე ისტორიის შესწავლისას, რიჩლის სჯეროდა, რომ ახალი აღთქმა ამტკიცებდა იესოს ღვთიურ მისიას. ის უარყოფდა ისეთ დოქტრინებს, როგორებიცაა [[ქრისტეს ქალწულებრივი შობა]] და [[სამება]]. რიტჩელისთვის ქრისტიანული ცხოვრება ეთიკურ საქმიანობასა და განვითარებას ეძღვნებოდა, ამიტომ მას ესმოდა, რომ დოქტრინები უფრო ფასეულ შეფასებებს წარმოადგენდა, ვიდრე ფაქტების მტკიცებას. [[იმანუელ კანტი|იმანუელ კანტის]] ფილოსოფიის ზეგავლენით, რიტჩელი რელიგიას განიხილავს „როგორც სულის (ან ზნეობრივი აგენტის) ტრიუმფს კაცობრიობის ბუნებრივ წარმოშობასა და გარემოზე.“ რიტჩლის იდეები მისაღები გახდა სხვებისთვისაც და რიტჩელიანიზმი გახდა მნიშვნელოვანი თეოლოგიური სკოლა გერმანული პროტესტანტიზმისთვის პირველ მსოფლიო ომამდე. რიტჩლის გამოჩენილი მიმდევრები იყვნენ [[ოტო ვილჰელმ ჰერმან აბიხი|ვილჰელმ ჰერმანი]], [[იულიუს კაფტანი]] და [[ადოლფ ფონ ჰარნაკი]]. ==ლიბერალური კათოლიციზმი== თეოლოგიური ლიბერალიზმის კათოლიკური ფორმები არსებობს XIX საუკუნიდან ინგლისში, საფრანგეთსა და იტალიაში. გვიანდელ XIX და ადრინდელ XX საუკუნეებში, ლიბერალური თეოლოგიური მოძრაობა განვითარდა [[კათოლიკური ეკლესია|კათოლიკურ ეკლესიაში]] და ცნობილია როგორც [[მოდერნიზმი კათოლიკურ ეკლესიაში|კათოლიკური მოდერნიზმი]]. ლიბერალური პროტესტანტიზმის მსგავსად, კათოლიკური მოდერნიზმი იყო მცდელობა, რომ კათოლიციზმი შესაბამისობაში მოეყვანა განმანათლებლობასთან. მოდერნისტი თეოლოგები ეთანხმებოდნენ რადიკალურ ბიბლიურ კრიტიკას და მზად იყვნენ ეჭვქვეშ დაეყენებინათ ტრადიციული ქრისტიანული დოქტრინები, განსაკუთრებით ქრისტოლოგია. აგრეთვე, ისინი ხაზს უფრო უსვამდნენ ქრისტიანობის ეთიკურ ასპექტებს, ვიდრე - თეოლოგიურს. მნიშვნელოვანი მოდერნისტი მწერლები არიან [[ალფრედ ლოისი]] და [[ჯორჯ უოლტერ ტირელი|ჯორჯ ტირელი]]. მოდერნიზმი კათოლიკური ეკლესიის ხელმძღვანელობით დაგმეს როგორც [[ეროტიკოსი|ერესი]]. პაპის მიერ მოდერნიზმის დაგმობამ და [[ამერიკანიზმი (ერესი)|ამერიკანიზმმა]] შეაფერხა ლიბერალური კათოლიციზმის განვითარება შეერთებულ შტატებში. თუმცა [[ვატიკანის მეორე საბჭო|ვატიკანის მეორე საბჭოს]] შემდეგ ლიბერალური თეოლოგია აღორძინდა. ლიბერალური კათოლიციზმის თეოლოგები არიან [[დევიდ ტრეისი]] და [[ფრანციზ შუსლერ ფიორენცა]]. ==გავლენა ამერიკის შეერთებულ შტატებში== ლიბერალური ქრისტიანობა ყველაზე გავლენიანი იყო [[ძირითადი პროტესტანტიზმი|ძირითადი პროტესტანტიზმის]] წარმომადგენელ ეკლესიებში ადრეულ XX საუკუნეებში, როდესაც მომხრეებს სჯეროდათ, რომ მის მიერ შეტანილი ცვლილებები იქნებოდა ქრისტიანული ეკლესიის მომავალი. მისი ყველაზე გავლენიანი გამოვლინება იყო ქრისტიანული [[სოციალური სახარება]], რომლის ყველაზე გავლენიანი სპიკერი იყო ამერიკელი ბაპტისტი [[ვალტერ რაუშენბუში]]. რაუშენბაშმა გამოავლინა ოთხი ინსტიტუციონალიზებული სულიერი ბოროტება ამერიკულ კულტურაში (რომელიც მან განსაზღვრა, როგორც „ზეპიროვნული თვისებები“, ორგანიზაციები, რომლებსაც აქვთ მორალური თავისუფლება): ესენი იყო [[ინდივიდუალიზმი]], [[კაპიტალიზმი]], [[ნაციონალიზმი]] და [[მილიტარიზმი]]. სხვა თეოლოგიური მოძრაობები ამერიკის შეერთებულ შტატებში პროტესტანტული ხაზით მოიცავდა პოლიტიკურ [[ლიბერალური თეოლოგია|ლიბერალურ თეოლოგიას]], [[პოსტმოდერნისტული ქრისტიანობა|პოსტმოდერნისტული ქრისტიანობის]] ფილოსოფიურ ფორმებს და ისეთ მრავალფეროვან საღვთისმეტყველო გავლენებს, როგორიცაა [[ქრისტიანული ეგზისტენციალიზმი]] (წარმოიშვა [[სიორენ კირკეგორი|სიორეკ კირკეგორის]] და სხვა ისეთი თეოლოგების მხრიდან, როგორებიც იყვნენ [[რუდოლფ ბულტმანი]] და [[პოლ ტილიჩი]]), აგრეთვე კონსერვატიულ მოძრაობას - [[ნეო-ევანგელისტალიზმი]], [[ნეო-მართლმადიდებლობა]] და [[პალეო-ორთოდოქსია]]. [[დეან კელი|დეან კელის]], ლიბერალ სოციოლოგს, 1970-იანი წლების დასაწყისში დაევალა პრობლემის შესწავლა და მან დაადგინა ლიბერალური ეკლესიების დაცემის პოტენციური მიზეზი: სახარების გადაჭარბებული პოლიტიზირება, განსაკუთრებით კი მცდელობა, რომ მომხდარიყო სახარების აშკარა მიბმა მემარცხენე-დემოკრატებთან / პროგრესულ პოლიტიკურ მიზნებთან. გასული საუკუნის 90-იან და 2000-იან წლებში აღორძინდა არადოქტრინული, თეოლოგიური ნაშრომები ბიბლიურ [[ეგზეგესისი|ეგზეგეზსა]] და თეოლოგიაზე, ამის მაგალითია ისეთი მოღვაწეები, როგორებიც იყვნენ [[მარკუს ბორგი]], [[ჯონ დომინიკ კროსანი]], [[ჯონ შელბი სპონჯი]], [[კარენ არმსტრონგი]] და [[სკოტ მაკლენანი]]. ==იხილეთ აგრეთვე== {{Portal|Christianity}} {{columns-list|colwidth=22em| *[[Biblical hermeneutics]] *[[Christian atheism]] *[[Christian heresy in the modern era]] *[[Conflict thesis]] (or ''warfare thesis'') *[[Death of God theology]] *[[European Liberal Protestant Network]] *[[Christian existentialism|Existentialist theology]] *[[Free Christians (Britain)]] *[[Fountain Street Church]] *[[Fundamentalist–Modernist_controversy]] *[[Historicity of the Bible]] *[[Jesus Seminar]] *[[Liberal Anglo-Catholicism]] *[[Liberation theology]] *[[Postliberal theology]] *[[Postmodern Christianity]] *[[Religious pluralism]] *[[Secular theology]] *[[Moralistic therapeutic deism]] *[[Unitarian Universalism]] *[[Riverside Church]] }} == სქოლიო == === ბიბლიოგრაფია === {{refbegin}} * {{Citation | last = Brandom | first = Ann-Marie | contribution = The Role of Language in Religious Education | year = 2000 | title = Learning to Teach Religious Education in the Secondary School: A Companion to School Experience | editor-last1 = Barnes | editor-first1 = L. Philip | editor-last2 = Wright | editor-first2 = Andrew | editor-last3 = Brandom | editor-first3 = Ann-Marie | publisher = Routledge | isbn = 9780415194365 | ref=harv}}. * {{cite book | last = Campbell | first = Ted A. | title = Christian Confessions: A Historical Introduction | publisher = Westminster John Knox Press | year = 1996 | location = | url = https://books.google.com/books/about/Christian_Confessions.html?id=p2mUxxxGt_sC | isbn = 978-0-664-25650-0 | ref = harv }} * {{cite book | last = Dorrien | first = Gary | author-link = Gary Dorrien | title = The Making of American Liberal Theology: Imagining Progressive Religion, 1805-1900 | volume = Volume 1 | publisher = Westminster John Knox Press | year = 2001 | url = https://books.google.com/books?id=L50mveyi6WoC | isbn = 9780664223540 | ref=harv}} * {{cite book | last = Dorrien | first = Gary | author-link = Gary Dorrien | title = The Making of American Liberal Theology: Idealism, Realism, and Modernity, 1900-1950 | volume = Volume 2 | publisher = Westminster John Knox Press | year = 2003 | url = https://books.google.com/books?id=rfV6FmMFzdoC | isbn = 9780664223557 | author-mask = 3 | ref=harv}} * {{cite journal | last = Dorrien | first = Gary | author-link = Gary Dorrien | title = Modernisms in Theology: Interpreting American Liberal Theology, 1805–1950 | journal = American Journal of Theology and Philosophy | volume = 23 | issue = 3 | pages = 200–220 | publisher = University of Illinois Press | date = September 2002 | jstor = 27944262 | author-mask = 3 | ref = harv }} * {{cite encyclopedia | last = Frei | first = Hans Wilhelm | title = Albrecht Ritschl | encyclopedia = [[Encyclopædia Britannica]] | publisher = Encyclopædia Britannica, Inc. | date = March 18, 2018 | url = https://www.britannica.com/biography/Albrecht-Ritschl | ref = harv }} * {{cite book | last = Mack | first = Burton L. | author-link = Burton L. Mack | title = The Lost Gospel: The Book of Q and Christian Origins | publisher = Harper Collins | year = 1993 | url = https://books.google.com/books?id=hxHQQt6oELMC | isbn = 9780062275684 | ref=harv}} * {{cite book | last = McGrath | first = Alister E. | author-link = Alister McGrath | title = Historical Theology: An Introduction to the History of Christian Thought | publisher = Wiley-Blackwell | edition = 2nd | year = 2013 | url = https://books.google.com/?id=I59Rasgj3SIC | isbn = 978-0-470-67286-0 | ref = harv }} * {{cite encyclopedia | title = Modernism: Christian Modernism | encyclopedia = Encyclopedia of Religion | publisher = Thomas Gale | year = 2005 | url = https://www.encyclopedia.com/environment/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/modernism-christian-modernism | ref = {{harvid|"Modernism: Christian Modernism"}} }} * {{cite journal | last = Ogden | first = Schubert M. | author-link = Schubert M. Ogden | title = Sources of Religious Authority in Liberal Protestantism | journal = Journal of the American Academy of Religion | volume = 44 | issue = 3 | pages = 403–416 | publisher = Oxford University Press | date = September 1976 | jstor = 1462813 | ref = harv }} * {{cite encyclopedia | last = Tamilio | first = John, III | title = Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher (1768-1834): Progenitor of Practical Theology | encyclopedia = The Boston Collaborative Encyclopedia of Modern Western Theology | date = 2002 | url = http://people.bu.edu/wwildman/bce/mwt_themes_470_schleiermacher.htm#Friedrich%20Daniel%20Ernst%20Schleiermacher%20(1768-1834):%20Progenitor%20of%20Practical%20Theology | ref = harv }} * {{cite encyclopedia | title = Theological Liberalism | encyclopedia = [[Encyclopædia Britannica]] | publisher = Encyclopædia Britannica, Inc. | date = November 5, 2018 | url = https://www.britannica.com/topic/theological-liberalism | ref = {{harvid|"Theological Liberalism"}} }} * {{Citation | last = Woodhead | first = Linda | contribution = Christianity | year = 2002 | title = Religions in the Modern World: Traditions and Transformations | editor-last1 = Woodhead | editor-first1 = Linda | editor-last2 = Fletcher | editor-first2 = Paul | pages = 177–209 | publisher = Routledge | url = https://books.google.com/books?id=rwqFGUKUb58C | isbn = 9780415217835 | ref=harv}}. {{refend}} ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.lmu.de/liberaltheology2018 "Liberal Theology Today" - International Conference, Munich 2018] *[http://www.progressivechristianalliance.org/ The Progressive Christian Alliance] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201115125306/https://progressivechristianalliance.org/ |date=2020-11-15 }} *[http://www.pcnbritain.org.uk/ Progressive Christian Network Britain] *[http://www.liberalchristian.org Fellowship of Non-Subscribing Christians] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160314032526/http://www.liberalchristian.org/ |date=2016-03-14 }} *[http://www.bible.org/page.asp?page_id=177 Liberalism By M. James Sawyer, Th.M., Ph.D.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070405181956/http://www.bible.org/page.asp?page_id=177 |date=2007-04-05 }} *[https://web.archive.org/web/20050206222300/http://biblebelievers.com/machen/index.html Christianity and Liberalism by J. Gresham Machen (1881-1937)] *[http://www.thechristianleft.org/ The Christian Left -- ''An Open Fellowship of Progressive Christians''] *[https://www.washingtonpost.com/posteverything/wp/2017/01/04/liberal-churches-are-dying-but-conservative-churches-are-thriving/ Liberal churches are dying. But conservative churches are thriving], ''Washington Post'' [[კატეგორია:ლიბერალიზმი და რელიგია]] l50e1zywf9um4m8afs02de1zpi9dp8w 3 487781 4827838 4488136 2025-07-07T14:23:22Z Mehman 75871 /* მცირე შენიშვნა */ ახალი სექცია 4827838 wikitext text/x-wiki {{გამარჯობა}}— [[მომხმარებელი:Jaba1977|<font color="#006400">'''''Wiki -'''''</font>]] [[მომხმარებელი განხილვა:Jaba1977|<span style="color:#006400">'''''ჯაბა'''''</span>]] 15:10, 20 ნოემბერი 2020 (UTC) == [[პრინს-ედუარდის კუნძული]] == [[სურათი:Text document with red question mark.svg|მარცხნივ|60 პქ|link=ვიკიპედია:გადამოწმებადობა]] გამარჯობა, თქვენ მნიშვნელოვანი წვლილი მიგიძღვით სტატიის „[[პრინს-ედუარდის კუნძული]]“ დაწერისათვის. სტატიის ამჟამინდელ რედაქციას აკლია [[ვიკიპედია:სანდო წყაროები|სანდო]] და [[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|გადამოწმებადი]] წყაროები. გთხოვთ, შეძლებისდაგვარად დაგვეხმაროთ მათ მოძიებასა და მითითებაში, რათა ერთად გავაუმჯობესოთ სტატიის ხარისხი.</br> იმ შემთხვევაში, თუ არ იცით, როგორ ჩასვათ წყარო, იხ. '''[[ვიკიპედია:წყაროს მითითება|დახმარების გვერდი]]'''. -- [[User:გიო ოქრო|'''''<span style="color:gold">გიო</span> <span style="color:#66FF00">ოქრო</span>''''']] <span style="color:#1DA1F2; font-size:17px">⬤</span><span style="position:relative; left:-11.5px; top:-2px; font-size:10px; color:white">✔</span> 17:11, 6 მარტი 2023 (UTC) == ორთოგრაფია == ყურადღება მიაქციეთ უცხოური სახელების ორთოგრაფიას. ქართულად სწორია „[[პრინს-ედუარდის კუნძული]]“ (იხ. საზღვარგარეთის ქვეყნების გეოგრაფიული სახელების ორთოგრაფიული ლექსიკონი, 1989, გვ. 140). ასევე, როდესაც სტატიას რაღაც ჰქვია, ტექსტში სხვა სახელს არ ვწერთ. თუკი შესაცვლელია, განხილვაში უნდა დავწეროთ ამის შესახებ. ამ შემთხვევაში, შესაცვლელი არ არის. [[User:გიო ოქრო|'''''<span style="color:gold">გიო</span> <span style="color:#66FF00">ოქრო</span>''''']] <span style="color:#1DA1F2; font-size:17px">⬤</span><span style="position:relative; left:-11.5px; top:-2px; font-size:10px; color:white">✔</span> 12:29, 7 მარტი 2023 (UTC) :ძალიან დიდი მადლობა! წარმატებები. [[მომხმარებელი:GagaMumladze2020|GagaMumladze2020]] ([[მომხმარებლის განხილვა:GagaMumladze2020|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/GagaMumladze2020|წვლილი]]) 17:20, 7 მარტი 2023 (UTC) == მცირე შენიშვნა == სალამი გაგა. თქვენს წვლილის ვაკვირდები და მინდა გითხრათ კარგად მუშაობთ, თუმცა, უშვებთ პატარა შეცდომებს. ამიტომ მინდა გირჩიოთ, რომ გაეცნოთ მათ. მაგალითად, თქვენი ბოლო სტატიის ისტორიის სექციაში თუ გადახვალთ, იქ ჯაბას შესწორებებს ნახავთ, გაეცანით მათ და სამომავლოდ გაითვალისწინეთ ისინი. თუ ამ შენიშვნებს გაითვალისწინებთ და გააგრძელებთ ასე მუშაობას, შემდეგ ჩაგირთავთ სანდო მომხმარებლის სტატუსს, რაც ნიშნავს იმას, რომ მეტი თქვენი წვლილი შემოწმებას არ გაივლის. პატივისცემით, — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 14:23, 7 ივლისი 2025 (UTC) g40h2p4ceo1smzsxieliwae79cpncgh 14 490943 4828232 4051381 2025-07-08T05:20:51Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:1965 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:1965 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828232 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1965 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:1965 წელი ფილიპინებში]] adzj9osfgl13qjibhc92og7wdx5ny6a 14 490944 4828229 4809533 2025-07-08T05:20:27Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:1965 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:1965 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4809533 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1965 წელს დაარსებულები]] [[კატეგორია:1965 წელი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:დაარსებულები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] amzefmxr2of2follo1r008fo3f89r1b 14 490951 4828215 4051409 2025-07-08T05:17:57Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:1848 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:1848 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828215 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1848 წელი ფილიპინებში]] [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:1848 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] p16qla7indgajjsjzice2bk4d31k6lm 4828243 4828215 2025-07-08T05:22:27Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828243 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1848 წელი ფილიპინებში]] [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] [[კატეგორია:1848 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] t4tb4t3pew2wgjt2df0u0m7d0ixrq07 14 490960 4828237 4051419 2025-07-08T05:21:47Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]]“ 4051419 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები]] [[კატეგორია:წლები ფილიპინებში]] [[კატეგორია:დაარსებულები ქვეყნის და წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:დაარსებულები აზიაში წლის მიხედვით]] mq2x2jfhwntyr2z1g5vel3gu78jfzqi 14 490966 4828212 4051434 2025-07-08T05:17:39Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:1848 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:1848 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4051434 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1848 წელს დაარსებულები]] [[კატეგორია:1848 წელი ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:დაარსებულები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] 4xhfluhw7i4r8fr03tv1mb6riz31n7h 14 490987 4828246 4051617 2025-07-08T05:22:52Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828246 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] [[კატეგორია:1894 წელი ფილიპინებში]] [[კატეგორია:1894 წელს დაარსებულები აზიაში]] ad2lta19sg5a1oizh6tt3oi5fmpnab7 14 491238 4828227 4053058 2025-07-08T05:19:59Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:1960 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:1960 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828227 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:1960 წელი ფილიპინებში]] [[კატეგორია:1960 წელს დაარსებულები სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში]] [[კატეგორია:1960 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] i72bn121zwgfr3zcb0va0gne103w6c2 4828248 4828227 2025-07-08T05:23:15Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828248 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] [[კატეგორია:1960 წელი ფილიპინებში]] [[კატეგორია:1960 წელს დაარსებულები სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში]] [[კატეგორია:1960 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] mjoxvu6b0ax1cf7locq3v4f7931wfto 14 491256 4828224 4809041 2025-07-08T05:19:39Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:1960 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:1960 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4809041 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1960 წელს დაარსებულები]] [[კატეგორია:1960 წელი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:დაარსებულები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] mhl2k4kwnurhxyhx1vg6erp8kggnc6b 14 491265 4828223 4053151 2025-07-08T05:19:21Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:1959 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:1959 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828223 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1959 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:1959 წელი ფილიპინებში]] [[კატეგორია:1959 წელს დაარსებულები სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში]] ez4rui4hhjeg4abz0z0m9yrq2bjrdq7 4828247 4828223 2025-07-08T05:23:10Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828247 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1959 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] [[კატეგორია:1959 წელი ფილიპინებში]] [[კატეგორია:1959 წელს დაარსებულები სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში]] a76iimzxvugmzwc3ulf3smwvw9dnmqp 14 491266 4828220 4810420 2025-07-08T05:19:02Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:1959 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:1959 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4810420 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1959 წელს დაარსებულები]] [[კატეგორია:1959 წელი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:დაარსებულები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] ogd7hrg8bo4rae0mrzn9t1mg50r17hi 0 491425 4827854 4054178 2025-07-07T16:17:10Z დეკანოზი ილია ჭიღლაძე 75697 4827854 wikitext text/x-wiki '''ჭეხილას ციხის კომპლექსი''' — არქიტექტურული ძეგლი [[საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი|საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის]] სოფელ [[კოჭბაანი|კოჭბაანის]] ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთით 750-800 მეტრზე. ივრის მარჯვენა ნაპირზე, ნასოფლარ ჭეხილას მიდამოებში, მაღალმთის ფერდობზე. ადგილობრივ მოსახლეობაში გავრცელებული თქმულების თანახმად, ციხეს ერთ ხანს იცავდნენ „ცხრა ძმა ჭახილანი“. რის გამოც სოფლის და ციხის სახელსაც მათ უკავშირებენ. კომპლექსში შედის: კოშკი, დარბაზი, კარის ეკლესია და გალავანი. შენობები სხვადასხვა პერიოდისაა. ისინი ერთმანეთზე მიშენებული, რომელთა ერთობლივი გეგმა სამხრეთ და ჩრდილოეთ მიმართულებითაა წაგრძელებული და ფორმით ტრაპეციას უახლოვდება. ნაგებობებიდან ყველაზე ადრინდელია კოშკი. რომელიც ხუროთმოძღვრული ნიშნების საფუძვლებზე, განვითარება შუა საუკუნეებით შეიძლება დათარიღდეს. დარბაზი, ეკლესია და გალავანი კი მომდევნო ხანებში, სავარაუდოდ, XV-XVI საუკუნეებში უნდა იყოს აგებული. ყველა შენობა [[რიყის ქვა|რიყის ქვითა]] და კირის სქელი დუღაბით არის ნაგები. ყველას გარეთა კუთხეები მოყოლებული აქვს. ძეგლი ძლიერაა დაზიანებული: კოშკში ჩამონგრეულია სართულშუა გადახურვა, შიგნით ქვები დაწითლებულია. რაც ხანძარზე მიუთითებს. დანგრეულია სამხრეთ კედლის ქვედა ნაწილი. კედლის ზედა ნაწილი კი დაბზარულია. დანგრეულია დარბაზის სამხრეთ - დასავლეთ კუთხე და კედლების დიდი ნაწილი გალავნის სამხრეთ კედლის აღმოსავლეთ მონაკვეთი, ჩრდილო-დასავლეთ კუთხე კი მთელ სიმაღლეზეა გახეთქილი. ეკლესიას სახურავის საფარი და კედლების ზედა ნაწილი ჩამოშლილი აქვს. კომპლექსის მთავარი ნაგებობაა ოთხსართულიანი კოშკი. იგი რამდენადმე სამხრეთიდან ჩრდილოეთითაა წაგრძელებული და ზემოთკენ სწორხაზოვნად ვიწრვდება (გარეთა ზომები: სიგრძე-9,3; სიმაღლე-15 მეტრი) კოშკის პირველი სართულის კედლები ყრუა. სართულის სამხრეთ კედელი დანგრეულია და მისი გადაწყვეტა არ ირკვევა. შესასვლელი მეორე სართულის ჩრდილოეთ კედლის შუაშია (ამოშენებულია მოგვიანებით). ამ სართულზე აღმოსავლეთ და დასავლეთ კედლები ყრუა. სამხრეთ კედელში კი ორი სარკმელი ყოფილა გაჭრილი. ეს კედელი შუაში დანგრეულია რის გამოცდა კბილებიდან მხოლოდ განაპირა წირთხლებიღაა შემორჩენილი. მესამე სართულის დასავლეთ და ჩრდილოეთ კედლებში ორ-ორი სარკმელია. დასავლეთ კედლის სამხრეთ ბოლოსთან კი მცირე ზომის ოთხკუთხა ნიშაა. მსგავსი ნიშანი იყო მოწყობილი სამხრეთ კედლის შუაშიც. კედელი ამ ადგილას დანგრეულია და მხოლოდ გადახურვა და აღმოსავლეთ კედლის ნაწილია შემორჩენილი. კონსტრუქცია მდგრადობის გასაძლიერებლად, კედელში დატანებული ყოფილა ხის მორი. (შემორჩენილია მრგვალი ღრუ, რომელიც კედელს მთელ სიგრძეზე გაუყვება). მეოთხე სართულის ჩრდილოეთ კედელში ორი სარკმელია. დასავლეთ და სამხრეთ კედლებში კი თითო - თითო. კოშკის ყველა სარკმელი მაღალია განიერი და გარეთკენ საფეხურებად დაბლდება. კოშკის მეხუთე სართულის კედლები 20-30 სანტიმეტრის სიმაღლეზეღა შემორჩენილი. სართულშუა გადახურვა გამართული ყოფილა ხის კოჭებზე, რომლებიც ბოლოებით აღმოსავლეთ და დასავლეთ კედლებს ეყრდნობა. (კედლების მთელ სიგრძეზე შემორჩენილი კოჭებისგან დატოვებული ღრმულები) დარბაზი გეგმით კვადრატს უახლოვდება (შიდა ზომები 7,5×5,5 მეტრი) იგი კოშკის სამხრეთიდან ისევ ებჯინება, რომ კოშკთან საერთო კედელი აქვს. დარბაზის აღმოსავლეთ კედელში რომელიც დანარჩენ კედლებთან შედარებით უფრო მეტ სიმაღლეზეა შემორჩენილი,ხუთკუთხა გარეთ კი შევიწროებული სარკმელია გაჭრილი. მის ქვემოთ კი ერთი პატარა, ოთხკუთხა ნიშაა. დარბაზის შესასვლელი დასავლეთ კედლის სამხრეთ ნახევრი ქონია მოწყობილი. კედელი ამ ადგილას დანგრეულია და კარის კვალი აღარ ჩანს. ამავე კედელისჩრდილო ნაწილში იქ სადაც დარბაზის კედელი კოშკა ებჯინება, პრომეთეს მეორე სართულის დონეზე ერთი მცირე ზომის ოთხკუთხა სარკმელია. ეკლესია კოშკს ჩრდილოეთიდან ეკვრის. იგი მცირე ზომისაა (4,45X3,5მეტრი) და სწორხაზოვნად დაწყობილი მოზრდილი ზომის რიყის ქვითაა ნაგები. შესასვლელი ეკლესიას დასავლეთიდან აქვს კედლის შუაში. კარი შიგნით ლოდითაა გადახურული (შუაზეა გადახეთქილი), გარედან კი ოდნავ შეისრული თაღით, რასაც ბოლოებთან ნალისებრი ფორმა აქვს. ეკლესიის დარბაზი მოკლეა. იმდენად, რომ მისი განივი ღერძი. დაახლოებით 1 მეტრით აღემატება გრძივ ღერძს. აღმოსავლეთით აფსიდია, რომელიც გეგმით ოდნავ დეფორმირებული ნახევარწრის ფორმისაა. აფსიდის ღერძზე გაჭრილია მაღალი, შიგნიდან და გარედან შეისრული თაღით გადახურული, გარეთ კვნ შევიწროვებული სარკმელი. სარკმლის გვერდებზე თითო ოთკუთხა ნიშაა აფსიდი გადახურულია კონქით კორქის თაღი შეისრული ფორმისაა მსგავსი ფორმისაა კამარაც.მსგავსი ფორმისაა კამარაც. იგი ჩრდილოეთით კედელზეა დაყრდნობილი, სამხრეთით კი კოშკზე მიშენებულ, შეისრული ფორმის თაღზე,რომლის აღმოსავლეთ გვერდი აბსიდის მხარის ფუნქციას ასრულებს. საკურთხევლის სარკმლის გარდა ერთი სარკმელი დასავლეთ კედელშიცაა, შესასვლელის გასწვრივ. იგი შიგნიდან შეისრული თაღითაა გადახურული, გარეთა გადახურვა კი, კედლის საპირე წყობასთან ერთად ჩამოშლილი აქვს. თუმცა ჩანს რომ დიდი გარედანაც თაღით ყოფილა დასრულებული. გარედან ეკლესიის ჩრდილოეთ კედლის ბოლოში. იქ სადაც კედლის მომრგვალება იწყება, ვიწრო მაღალი ოთკუთხა ხვრელია, რომის დანიშნულების გარკვევა (მიუდგომლობის გამო) არ ხერხდება. პროექტმა გალავანი ციხე სამხრეთიდან და დასავლეთიდან უვლის. კედელი ეკლესიის ჩრდილოეთი კედლის გაგრძელებაზეა და მასთან წყობითაა დაკავშირებული. ეკლესიიდან ექვსიოდე მეტრის შემდეგ, გალავანი მართი კუთხით უხვევს სამხრეთისკენ და დარბაზის ბოლომდე სწორხაზოვნად მიმართება. დარბაზის სამხრეთ დასავლეთ კუთხის პირდაპირ იგი აღმოსავლეთის უხვევს და დარბაზის სამხრე კედლის პარალელურად გრძელდება, ყველა იქ სადაც დარბაზის სამხრეთ აღმოსავლეთ კუთხესთან, გალავნის აღმოსავლეთ კედელს მართი კუთხით ერთვის. ამრიგად, გალავანი კომპლექსის ნაგებიბების წინ არსებულ, მცირე ფართობის მქონე ეზოს სამხრეთიდან, დასავლეთიდან და ჩრდილოეთიდან ფარგლავს, აღმოსავლეთიდან კი გალავნის დანიშნულებას თვით ანანურის კომპლექსის ნაგებობების შესაბამისი კედლები ასრულებს. შესასვლელი გალავნის სამხრეთ კედლის შუაშია. ეს კედელი გამაგრებულია ორი ნახევარწრიული ბურჯით , სრულებით შესასვლელის ორივე მხარეს არის განლაგებული. გალავნის ჩრდილოეთ კედლის აღმოსავლეთ ბოლოში ეკლესიასთან, სარკმლის მაგვარი ღიობია. გალავანს, ისევე როგორც ციხის დანარჩენ ნაგებობებს, გარეთა კუთხეები მომრგვალებული აქვს. ==ლიტერატურა== {{სძა|1-3|125|დვალი თ.}} [[კატეგორია:საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის არქიტექტურული ძეგლები]] i92jyctxnd4x0rz9w2lbnrs0kxioz7k 14 493014 4828251 4827514 2025-07-08T05:23:31Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828251 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1992 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] [[კატეგორია:1992 წელი ფილიპინებში]] [[კატეგორია:1992 წელს დაარსებულები სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში]] hjmfstvvap3vqghrkmumxpt6li2nfrk 14 493025 4828236 4063562 2025-07-08T05:21:28Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:1973 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:1973 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828236 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1973 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:1973 წელი ფილიპინებში]] [[კატეგორია:1973 წელს დაარსებულები სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში]] cco03ijo9go02b5euffi1vmb8sy9kxb 4828250 4828236 2025-07-08T05:23:26Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828250 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1973 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] [[კატეგორია:1973 წელი ფილიპინებში]] [[კატეგორია:1973 წელს დაარსებულები სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში]] nqrqwp9h77x3jaa8dm6ftg6xd7yw977 14 493031 4828233 4810443 2025-07-08T05:21:08Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:1973 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:1973 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4810443 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1973 წელს დაარსებულები]] [[კატეგორია:1973 წელი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:დაარსებულები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] letcutrzupjhm6oyvbpio0ppwfnnkyd 14 493044 4828244 4827440 2025-07-08T05:22:31Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828244 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1872 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] [[კატეგორია:1872 წელი ფილიპინებში]] [[კატეგორია:1872 წელს დაარსებულები აზიაში]] 271n8mlrw95kwdt7lotjnm1b50tcsy2 14 493256 4828207 4065327 2025-07-08T05:16:52Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:1578 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:1578 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828207 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1578 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:1578 წელი ფილიპინებში]] [[კატეგორია:1578 წელს დაარსებულები აზიაში]] eh3057tos70nzmj4ty55wbqm4srdswr 4828239 4828207 2025-07-08T05:22:07Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828239 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1578 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] [[კატეგორია:1578 წელი ფილიპინებში]] [[კატეგორია:1578 წელს დაარსებულები აზიაში]] tpk3jhyz9v1cznx6y92ekhz4eguk9mx 14 493276 4828204 4065433 2025-07-08T05:16:35Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:1578 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:1578 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4065433 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1578 წელი ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:დაარსებულები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:1578 წელს დაარსებულები]] 19w7pz1m0tipl16g499cya7ciqj0h7k 0 497228 4828189 4371445 2025-07-08T04:26:36Z CommonsDelinker 635 - "Wes_Anderson,_Donna_Tartt.jpg". ფაილი წაიშალა Commons-იდან მომხმარებელ [[c:User:Krd|Krd]]-ს მიერ. მიზეზი: No license since 30 June 2025. 4828189 wikitext text/x-wiki '''პულიცერის პრემია მხატვრულ ლიტერატურაში''' — ერთ-ერთი კატეგორია [[პულიცერის პრემია|პულიცერის პრემიის]] შვიდ კატეგორიას შორის, რომელიც ყოველწლიურად ლიტერატურაში, დრამატურგიასა და მუსიკაში გაიცემა. პრემია 1918 წელს დაარსდა და 1948 წლამდე, როგორც პულიცერის პრემია რომანისთვის, გაიცემოდა. პრემიის ფინალისტების ვინაობას 1980 წლიდან აცხადებენ. ==გამარჯვებულები== პულიცერის პრემია მხატვრულ ლიტერატურაში ორჯერ მოიპოვეს [[უილიამ ფოლკნერი|უილიამ ფოლკნერმა]], [[ჯონ აპდაიკი|ჯონ აპდაიკმა]], ბუთ ტარკინგტონმა და [[კოლსონ უაიტჰედი|კოლსონ უაიტჰედმა]]. ===1910-იანი წლებიდან 1980-იან წლებამდე=== {| class="wikitable sortable" |- !წელი !colspan=2 scope="col"|გამარჯვებული !ნაშრომი !ჟანრი |- |[[1921]] !scope="row"|[[File:Edith wharton face.jpg|75px]] |[[ედით უორტონი]] <br> (1862–1937) |„უმანკოების ხანა“ |რომანი |- |[[1923]] !scope="row"|[[File:Willa Cather - The Borzoi.jpg|75px]] |[[უილა ქეთერი]] (1873–1947) |„ერთი ჩვენგანი“ |რომანი |- |[[1926]] !scope="row"|[[File:Lewis-Sinclair-LOC.jpg|75px]] |[[სინკლერ ლუისი]] <br> (1885-1951) |„ეროუსმითი“ |რომანი |- |[[1928]] !scope="row"|[[File:Thornton Wilder Yale graduation photo 1920.jpg|75px]] |[[თორნტონ უაილდერი]] (1897–1975) |„მეფე ლუდოვიკო წმინდას ხიდი“ |რომანი |- |[[1932]] !scope="row"|[[File:Pearl Buck (Nobel).jpg|75px]] |[[პერლ ბაკი]] <br> (1892-1973) |„მიწა“ |ისტორიული პროზა |- |[[1937]] !scope="row"|[[File:Margaret Mitchell NYWTS.jpg|75px]] |[[მარგარეტ მიჩელი]] <br> (1900-1949) |„[[ქარწაღებულნი (წიგნი)|ქარწაღებულნი]]“ |რომანი |- |[[1940]] !scope="row"|[[File:John Steinbeck 1939 (cropped).jpg|75px]] |[[ჯონ სტეინბეკი]] <br> (1902-1968) |„[[მრისხანების მტევნები]]“ |რომანი |- |[[1943]] !scope="row"|[[File:Upton Sinclair 1.jpg|75px]] |[[ეპტონ სინკლერი]] (1878–1968) |„დრაკონის კბილები“ |ისტორიული პროზა |- |[[1947]] !scope="row"|[[File:Robert Penn Warren.jpg|75px]] |[[რობერტ პენ უორენი]] <br> (1905–1989) |„მეფის მთელი მხედრიონი“ |პოლიტიკური პროზა |- |[[1953]] !scope="row"|[[File:Ernest Hemingway 1950 crop.jpg|75px]] |[[ერნესტ ჰემინგუეი]] <br> (1899-1961) |„[[მოხუცი და ზღვა]]“ |მოკლე რომანი |- |[[1955]] !scope="row"|[[File:Carl Van Vechten - William Faulkner (greyscale and cropped).jpg|75px]] |[[უილიამ ფოლკნერი]] <br> (1897-1962) |„იგავი“ |რომანი |- |[[1961]] !scope="row"|[[File:Harper Lee Nov07.JPG|75px]] |[[ჰარპერ ლი]] <br> (1926-2016) |„[[ნუ მოკლავ ჯაფარას]]“ |რომანი |- |[[1963]] !scope="row"|[[File:Carl Van Vechten - William Faulkner (greyscale and cropped).jpg|75px]] |[[უილიამ ფოლკნერი]] <br> (1897-1962) |„გამტაცებელნი“ <br> (გადაეცა სიკვდილის შემდეგ) |რომანი |- |[[1967]] !scope="row"|[[File:Bernard Malamud portrait.jpg|75px]] |[[ბერნარდ მალამუდი]] (1914–1986) |„The Fixer“ |რომანი |- |[[1968]] !scope="row"| [[File:William Styron, author, cropped (2).jpg|75px]] |[[უილიამ სტაირონი]] (1925–2006) |„ნეტ ტერნერის აღსარება“ |რომანი |- |[[1973]] !scope="row"|[[File:Eudora-Welty-1962.jpeg|75px]] |[[იუდორა უელთი]] (1909–2001) |„ოპტიმისტის ქალიშვილი“ |მცირე რომანი |- |[[1979]] !scope="row"|[[File:Johncheever.jpg|75px]] |[[ჯონ ჩივერი]] (1912–1982) |„ჯონ ჩივერის ამბები“ |მოთხრობათა კრებული |} ===1980-იანი წლებიდან დღემდე=== {| class="wikitable sortable" |- !წელი !colspan=2 scope="col"|გამარჯვებული !ნაშრომი !ჟანრი |- |[[1980]] !scope="row"|[[File:Norman Mailer 1948 (cropped).jpg|75px]] |[[ნორმან მეილერი]] <br> (1923-2007) |''ჯალათის სიმღერა'' |კრიმინალური რომანი |- |[[1982]] !scope="row"|[[File:John Updike with Bushes new.jpg|75px]] |[[ჯონ აპდაიკი]] <br> (1932-2009) |''ბაჭია გამდიდრდა'' |რომანი |- |[[1983]] !scope="row"|[[File:Alice Walker.jpg|75px]] |[[ალისა უოკერი|ელის უოკერი]] <br> (დ. 1944) |''იისფერი'' |ეპისტოლარული რომანი |- |[[1988]] !scope="row"|[[File:Toni Morrison.jpg|75px]] |[[ტონი მორისონი]] <br> (1931-2019) |''საყვარელი'' |რომანი |- |[[1991]] !scope="row"|[[File:John Updike with Bushes new.jpg|75px]] |[[ჯონ აპდაიკი]] <br> (1932-2009) |''ბაჭია ისვენებს'' |რომანი |- |[[1994]] !scope="row"|[[File:2018-us-nationalbookfestival-annie-proulx.jpg|75px]] |[[ენი პრული]] <br> (დ. 1935) |The Shipping News |რომანი |- |[[1998]] !scope="row"|[[File:Philip Roth - 1973.jpg|75px]] |[[ფილიპ როთი]] <br> (1933-2018) |''[[ამერიკული პასტორალი]]'' |რომანი |- |[[2003]] !scope="row"|[[File:Jeffrey Eugenides 2017.jpg|75px]] |[[ჯეფრი იუჯინიდისი]] <br> (დ. 1960) |''მიდლსექსი'' |საოჯახო საგა |- |[[2005]] !scope="row"|[[File:Marilynne robinson 8405.jpg|75px]] |[[მერილინ რობინსონი]] <br> (დ. 1943) |''გილეადი'' |ეპისტოლარული რომანი |- |[[2006]] !scope="row"|[[File:Geraldine Brooks 2002.jpg|75px]] |[[ჯერალდინ ბრუკსი (მწერალი)|ჯერალდინ ბრუკსი]]<br> (დ. 1955) |''მარტი'' |ისტორიული პროზა |- |[[2007]] !scope="row"|[[File:Cormac McCarthy (Child of God author portrait - high-res).jpg|75px]] |[[კორმაკ მაკ-კართი|კორმაკ მაკარტი]] <br> (დ. 1933) |''გზა'' |პოსტაპოკალიფსური <br> პროზა |- |[[2008]] !scope="row"|[[File:Junot Díaz (cropped).jpg|75px]] |ჯუნო დიაზი <br> (დ. 1968) |''ოსკარ ვაოს საოცარი ხანმოკლე ცხოვრება'' |რომანი |- |[[2009]] !scope="row"|[[File:Elizabeth Strout 2015.jpg|75px]] |[[ელიზაბეთ სტრაუტი]] <br> (დ. 1956) |''ოლივია კიტერიჯი''<ref>{{cite web|url=http://www.pulitzer.org/prize-winners-by-year/2009|title=2009 Pulitzer Prize Winners & Finalists|website=The Pulitzer Prizes (pulitzer.org) |access-date=14 January 2021}}</ref> |მოთხრობათა კრებული |- |[[2011]] !scope="row"|[[File:Jennifer Egan BBF 2010 Shankbone.jpg|75px]] |ჯენიფერ იგანი <br> (დ. 1962) |''დაუნდობელი არამზადების სტუმრობა''<ref>{{cite web|url=http://www.pulitzer.org/prize-winners-by-year/2017|title=2017 Pulitzer Prize Winners & Finalists|website=The Pulitzer Prizes (pulitzer.org) |access-date=14 January 2021}}</ref> |მოთხრობათა კრებული |- |[[2014]] !scope="row"| |[[დონა ტარტი]] <br> (დ. 1963) |''ჩიტბატონა'' |რომანი |- |[[2015]] !scope="row"|[[File:Anthony Doerr (2015).jpg|75px]] |ენტონი დოერი <br> (დ. 1973) |''ნათელი რომელსაც ვერ ვხედავთ''<ref>{{cite web|url=http://www.pulitzer.org/prize-winners-by-year/2015|title=2015 Pulitzer Prize Winners & Finalists|website=The Pulitzer Prizes (pulitzer.org) |access-date= 2021}}</ref> |რომანი |- |[[2017]] !scope="row"|[[File:Colson whitehead 2009.jpg|75px]] |[[კოლსონ უაიტჰედი]] <br> (დ. 1969) |''მიწისქვეშა რკინიგზა''<ref>{{cite web|url=http://www.pulitzer.org/prize-winners-by-year/2017|title=2017 Pulitzer Prize Winners & Finalists|website=The Pulitzer Prizes (pulitzer.org) |access-date=14 January 2021}}</ref> |ალტერნატიული ისტორიული რომანი |- |[[2018]] !scope="row"|[[File:Pulitzer2018-andrew-sean-greer-20180530-wp.jpg|75px]] |ენდრიუ შონ გრირი <br> (დ. 1970) |''ნაკლები''<ref>{{cite web|url=http://www.pulitzer.org/prize-winners-by-year/2018|title=2018 Pulitzer Prize Winners & Finalists|website=The Pulitzer Prizes (pulitzer.org) |access-date=14 January 2021}}</ref> |სატირული რომანი |- |[[2020]] !scope="row"|[[File:Colson whitehead 2009.jpg|75px]] |[[კოლსონ უაიტჰედი]] <br> (დ. 1969) |''ნიკელის ბიჭები''<ref>{{cite web|url=http://www.pulitzer.org/prize-winners-by-year/2020|title=2020 Pulitzer Prize Winners & Finalists|website=The Pulitzer Prizes (pulitzer.org) |access-date=14 January 2021}}</ref> |რომანი |} ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.pulitzer.org/prize-winners-by-category/219 პულიცერის პრემია მხატვრულ ლიტერატურაში] * [https://www.pulitzer.org/prize-winners-by-category/261 პულიცერის პრემია რომანისთვის] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ლიტერატურული ჯილდოები]] 2hrjkzpqj4co1lvlqsdhfdllb3gf9r0 0 497918 4827941 4121031 2025-07-07T17:34:04Z DerFuchs 6187 4827941 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= |მშობლიური სახელი= |მშობლიური სახელი კოდი= |ლათინური სახელი= |name_color= white |back_color= ფონი |ლოგო= |ლოგო ზომა=220px |სურათი= |სურათი ზომა=300px |გერბი= |გერბი ზომა=200px |სურათის წარწერა= |ფერები= }} '''ვარშავის უნივერსიტეტი''' — უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულება [[ვარშავა]]ში, [[პოლონეთი]]ს ერთ-ერთი უდიდესი საგანმანათლებლო და სამეცნიერო ცენტრი. დაარსდა 1816 წლის 19 ნოემბერს რუსეთის იმპერატორ [[ალექსანდრე I (რუსეთი)|ალექსანდრე I-ის]] ბრძანებით. [[პოლონეთის აჯანყება (1830-1831)|1830-1831 წლების აჯანყების]] გამო უნივერსიტეტი დახურეს. 1862 წელს აღდგა მთავარი სკოლის სახელწოდებით. 1869 წლიდან კვლავ უნივერსიტეტის სახელით არსებობდა. უნივერსიტეტის აღზრდილებია [[ჰენრიკ სენკევიჩი]], [[ბოლესლავ პრუსი]], [[ბოდუენ დე კურტენე]], [[ვაცლავ სიერპინსკი]], [[ივანე ფიგუროვსკი]], [[იონას სტაუგატისი]], [[გლებ ვერეშჩაგინი]] და სხვები. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ვარშავის უნივერსიტეტის აღმოსავლეთმცოდნეობის ფაკულტეტი]] ==ლიტერატურა== {{ქსე|4|314}} [[კატეგორია:ვარშავა]] [[კატეგორია:პოლონეთის უნივერსიტეტები]] 7rn95x2fk59v4z96ng9fsyn0zwetgqz 4827956 4827941 2025-07-07T17:36:09Z DerFuchs 6187 4827956 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= ვარშავის უნივერსიტეტი |მშობლიური სახელი=Uniwersytet Warszawski |მშობლიური სახელი კოდი=pl |ლათინური სახელი= |name_color= white |back_color= #0092CD |ლოგო= |ლოგო ზომა=180px |სურათი= |სურათი ზომა=300px |გერბი= |გერბი ზომა=200px |სურათის წარწერა= |ფერები={{Color box|#00447C}}{{Color box|#0092CD}}{{Color box|#FFFFFF}}{{Color box|#000000}}{{Color box|#B1B3B6}}{{Color box|#808285}}{{Color box|#001745}} }} '''ვარშავის უნივერსიტეტი''' — უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულება [[ვარშავა]]ში, [[პოლონეთი]]ს ერთ-ერთი უდიდესი საგანმანათლებლო და სამეცნიერო ცენტრი. დაარსდა 1816 წლის 19 ნოემბერს რუსეთის იმპერატორ [[ალექსანდრე I (რუსეთი)|ალექსანდრე I-ის]] ბრძანებით. [[პოლონეთის აჯანყება (1830-1831)|1830-1831 წლების აჯანყების]] გამო უნივერსიტეტი დახურეს. 1862 წელს აღდგა მთავარი სკოლის სახელწოდებით. 1869 წლიდან კვლავ უნივერსიტეტის სახელით არსებობდა. უნივერსიტეტის აღზრდილებია [[ჰენრიკ სენკევიჩი]], [[ბოლესლავ პრუსი]], [[ბოდუენ დე კურტენე]], [[ვაცლავ სიერპინსკი]], [[ივანე ფიგუროვსკი]], [[იონას სტაუგატისი]], [[გლებ ვერეშჩაგინი]] და სხვები. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ვარშავის უნივერსიტეტის აღმოსავლეთმცოდნეობის ფაკულტეტი]] ==ლიტერატურა== {{ქსე|4|314}} [[კატეგორია:ვარშავა]] [[კატეგორია:პოლონეთის უნივერსიტეტები]] 8r7m1nm540splrucwhnb32pp3byoq5l 14 498288 4828030 4123415 2025-07-07T17:47:06Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828030 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:აფეთქებები| ]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით| ]] 7xg26g42mroa3fgmpogc6gn2fuoucv2 14 499842 4828342 4132299 2025-07-08T07:34:19Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828342 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] [[კატეგორია:ანხოის გეოგრაფია]] g0dbwvdt9xzufcl2wo6y96o1zwoy533 0 504792 4827910 4755663 2025-07-07T17:29:59Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ამერიკელი ჯაზ-მუსიკოსები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827910 wikitext text/x-wiki {{მანქანური თარგმანი}} {{ინფოდაფა მუსიკოსი | ფონი = solo_singer | სახელი = შირლი ჰორნი | ფოტო = Shirley Horn (1981).jpg | ფოტოს სიგანე = 220პქ | წარწერა = | დაბსახელი = | დაიბადა = {{დაბადების თარიღი|1934|5|1}} | დაბადების ადგილი = [[ვაშინგტონი]], [[აშშ]] |გარდ = {{გარდაცვალების თარიღი|2005|10|20}} | გარდადგილი = | სხვა სახელები= | განათლება = | აქტიურობის წლები = [[1959]]–[[2004]] | მეუღლე= | შვილები = | პარტნიორები = | საქმიანობა= მომღერალი | მამა = | ნამდვილისახელი = | რეზიდენცია= | საიტი = | გამორჩეული როლები = | ტონის ჯილდოები | ჟანრი = [[Jazz]], [[blues]] | ლეიბლი = Stere-o-craft<small> (1960)</small><br />[[Mercury Records|Mercury]]<small> (1963)</small><br />[[ABC Records|ABC-Paramount]]<small> (1965)</small><br />[[Perception Records|Perception]]<small> (1972)</small><br />[[SteepleChase Records|SteepleChase]]<small> (1978-81)</small><br />[[Sony Music Entertainment#1934-1991: Columbia/CBS Records|CBS]]<small> (1985)</small><br />[[Verve Records|Verve]]<small> (1987-2005)</small> | associated_acts = [[Miles Davis]]<br />Charles Ables<br />[[Steve Williams (jazz drummer)|Steve Williams]]}} '''შირლი ვალერი ჰორნი''' ({{lang-en|Shirley Valerie Horn}}; დ. [[1 მაისი]], [[1934]] წელი, [[ვაშინგტონი]], [[აშშ]] - გ. [[20 ოქტომბერი]], [[2005]] წელი<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/music/4366946.stm "Jazz star Shirley Horn dies at 71"]. BBC News, October 22, 2005.</ref>) - ამერიკელი [[ჯაზი|ჯაზის]] მომღერალი და [[პიანისტი]]. იგი თანამშრომლობდა ჯაზის დიდ მოღვაწეებთან, მათ შორის [[მაილზ დეივისი|მაილს დევისთან]], [[დიზი გილესპი|დიზი გილესპითან]], [[ტოტს ტილემანი|ტოტს ტილემანსთან]], [[რონ კარტერი|რონ კარტერთან]], [[კარმენ მაკრეისი|კარმენ მაკრეისთან]], [[უინტონ მარსალი|უინტონ მარსალისთან]] და სხვებთან. იგი ყველაზე მეტად გამოირჩეოდა თავისი სიმღერის დროს პიანინოზე თითქმის შეუდარებელი შესრულებით რასაც [[ჯონი მანდელი|ჯონი მანდელმა]] უწოდა "ორი თავის ქონა". == ადრეული ცხოვრება == შირლი ჰორნი დაიბადა და გაიზარდა [[ვაშინგტონი|ვაშინგტონში]]. ბებიამ, სამოყვარულო ორგანისტმა წაახალისა, რითაც ჰორნმა ფორტეპიანოს გაკვეთილები ოთხი წლის ასაკში დაიწყო. 12 წლის ასაკში ის სწავლობდა ფორტეპიანოსა და კომპოზიციას [[ჰოვარდის უნივერსიტეტი|ჰოვარდის უნივერსიტეტში]], შემდეგ დაამთავრა იქ კლასიკური მუსიკა. ჰორნს შესთავაზეს ადგილი ჯულიარდის სკოლაში, მაგრამ მის ოჯახს არ შეეძლო მისი გაგზავნა იქ. ჰორნმა შექმნა პირველი ჯაზის საფორტეპიანო ტრიო, როდესაც ის 20 წლის იყო. ჰორნზე ადრეული გავლენა მოახდინა [[ეროლ გარნერი|ეროლ გარნერმა]], [[ოსკარ პიტერსონი|ოსკარ პეტერსონმა]] და [[აჰმად ჯამალი|აჰმად ჯამალმა]]. == კარიერა == ჯაზის ჟურნალისტის, ჯეიმზ გევინის თქმით, [[ვაშინგტონი|ვაშინგტონში]] პატარა [[ნიუ-იორკი|ნიუ – იორკის]] სარეკორდო ფირმა Stere-O-Craft– მა აღმოაჩინა ჰორნი და მიიყვანა იგი [[ნიუ-იორკი|ნიუ – იორკში]] თავისი პირველი ალბომის, [[1960-იანები|1960 – იანი]] წლების Embers and Ashes ჩასაწერად. ჰორნმა მევიოლინე [[სტუფ სმიტი|სტუფ სმიტთან]] ერთად ჩაწერა [[ვაშინგტონი|ვაშინგტონში]], [[1959]] წელს, რიტმის ერთ ნაწილში. ჰორნის სამწუხაროდ, [[Verve Records]]– მა არ მოიყვანა მისი სახელი ალბომში, მუსიკალური მუსიკის სიაში და გამოცდილებამ არ აამაღლა მისი პროფესიონალური პროფილი (მოგვიანებით Stuff Smith- ის Verve ჩანაწერების Mosaic Records- ზე ხელახალი გამოცემა დაადასტურა ჰორნის მონაწილეობა და მოიცავდა ჯორჯ გერშვინის სიმღერების ჰორნის სამ ვოკალურ შესრულებას, რომლებიც ალბომში დარჩა.) ჰორნის Embers and Ashes- ის ჩანაწერმა მიიპყრო ჯაზის მუსიკოსის [[მაილზ დეივისი|მაილს დევისის]] ყურადღება, რომელმაც საჯაროდ შეაქო ჰორნი და სოფელ [[ავანგარდიზმი|ავანგარდში]] გამოსვლების დროს მოუწოდა მას შუალედური სეტებისთვის ეთამაშა. დევისის დიდებას განსაკუთრებული რეზონანსი ჰქონდა ორი თვალსაზრისით: იმიტომ, რომ მას როგორც მუსიკოსს დიდ პატივს სცემდნენ და იმ დროს იშვიათად სთავაზობდა საზოგადოებრივ დიდებას თანამოაზრე მუსიკოსებისთვის. საბოლოოდ, [[1961]] წელს სენტ-ლუისის გასილისტ სკვერის რაიონში ჩაწერილი ცოცხალი შესრულება გამოვიდა LP- ზე სათაურით "Live" სოფელ ავანგარდში. (მოგვიანებით ამ მასალის [[CD]]– ის ხელახალი გამოცემა გამოიცა სათაურით „Gaslight Square 1961“). [[1962]] წლისთვის ჰორნმა მიიპყრო მერკური რეკორდის ვიცე-პრეზიდენტის (და ჯაზის არანჟირების) ქვინსი ჯონსის ყურადღება, რომელმაც ხელი მოაწერა ჰორნს მერკურისთვის. მის ორ მერკურის LP– ზე, ჰორნი მოათავსეს ტრადიციულ პოპ – გარემოში საშუალო ზომის ჯაზის ორკესტრთან ერთად და არცერთ ალბომში არ დაუკრია პიანინოზე. ჯაზის ჟურნალისტის, ჯეიმზ გევინის თქმით, მესამე მერკურის LP ჩაიწერა, მაგრამ არასდროს გამოვიდა და [[1993]] წლის მონაცემებით, ამ ალბომის ფირები დაიკარგა. [[1960-იანები|1960-იანი]] წლების ჰორნის საბოლოო LP იყო [[1965]] წლის Travelin 'Light, ჩაწერილი [[The American Broadcasting Company|ABC]]-[[Paramount Pictures|Paramount]]- ისთვის. იგი პოპულარული იყო ჯაზის კრიტიკოსებში, მაგრამ მნიშვნელოვან პოპულარულ წარმატებას ვერ მიაღწია.<ref>[https://thegeorgetownindependent.tumblr.com/post/48614423333/by-michael-mungiello-theres-no-future-without "Bringing Jazz Back to DC"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304034755/http://thegeorgetownindependent.tumblr.com/post/48614423333/by-michael-mungiello-theres-no-future-without |date=2016-03-04 }}. Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine, ''The Georgetown Independent'', April 22, 2013.</ref> [[1960-იანი წლების კონტრკულტურა|1960-იანი]] წლების ბოლოდან [[1980-იანები|1980-იანი]] წლების დასაწყისამდე იგი ნახევრად პენსიაზე გავიდა მუსიკისგან, დარჩა ვაშინგტონში ქალიშვილის რეინის ქმართან შეპარდ დერინგთან (რომელზეც მან 1955 წელს იქორწინა) გასაზრდელად და მუსიკის შეზღუდვით ადგილობრივი წარმოდგენები. მან [[1972]] წელს შექმნა ერთი ალბომი Perception Records– ისთვის, მაგრამ ჩანაწერს მცირე ყურადღება მიაქციეს და ჰორნს არ მოუცია გასტროლები მისი პოპულარიზაციისთვის. ჰორნი იყო ნომინირებული ცხრა გრემის ჯილდოზე თავისი კარიერის განმავლობაში, მოიგო [[გრემის ჯილდო|გრემის]] ჯილდო საუკეთესო ჯაზის ვოკალური შესრულებისთვის 41-ე [[გრემის ჯილდო|გრემის]] ჯილდოზე მე მახსოვს მაილსი<ref>[https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/10/21/AR2005102101624.html "Mesmerizing Jazz Singer and Pianist" (obituary)]. ''Washington Post'', October 22, 2005.</ref>, მისი პატივისცემა მისი მეგობრისა და მენტორისთვის (ალბომის ყდა, რომელზეც გამოსახულია მაილს დევისის ორივე ნახაზი) იგი ოფიციალურად აღიარებულ იქნა აშშ-ს 109-ე კონგრესის მიერ "მრავალი მიღწევისა და ჯაზის სამყაროსა და ამერიკულ კულტურაში შეტანილი წვლილისთვის". 2002 წელს ჰორნს მიენიჭა მუსიკის საპატიო დოქტორის ხარისხი ბერკლის მუსიკალური კოლეჯიდან. მას მიენიჭა National Endowment for Arts Jazz Masters Award 2005 წელს (უმაღლესი ჯილდოები, რომლებიც შეერთებულმა შტატებმა ჯაზ მუსიკოსებს მიანიჭა). == ლიტერატურა == * [https://www.amazon.com/Heres-Life-Shirley-Horn-Strings/dp/B0000046KM Here's To Life: Shirley Horn with Strings]. December 7, 2006. Item model number : 2138128 == რესურსები ინტერნეტში == * [https://www.npr.org/programs/jazzprofiles/archive/horn_s.html შირლი ჰორნი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190327101712/https://www.npr.org/programs/jazzprofiles/archive/horn_s.html |date=2019-03-27 }} NPR-ზე * [https://web.archive.org/web/20070204114601/http://www.theconnection.org/shows/2002/05/20020509_b_main.asp შირლი ჰორნი] WBUR-FM ''The Connection'' * [http://www.jazzdiscography.com/Artists/Horn/ შირლი ჰორნი] JazzDiscography.com-ზე * [https://web.archive.org/web/20060822135744/http://www.vervemusicgroup.com/artist.aspx?aid=2806 შირლი ჰორნი] Verve Music-ზე == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:შირლი, ჰორნი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1 მაისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1934]] [[კატეგორია:ამერიკელი მომღერლები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი მომღერლები]] [[კატეგორია:ჯაზ-მომღერლები]] [[კატეგორია:სოულ-ჯაზ მუსიკოსები]] [[კატეგორია:სოულ-მომღერლები]] [[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები]] [[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ამერიკელი ჯაზ-მუსიკოსები]] mzufmpg39vujnu3wb1v9i9467es13kl 4827927 4827910 2025-07-07T17:32:28Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები]]; დაემატა [[კატეგორია:ამერიკელი სოულ-მუსიკოსები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827927 wikitext text/x-wiki {{მანქანური თარგმანი}} {{ინფოდაფა მუსიკოსი | ფონი = solo_singer | სახელი = შირლი ჰორნი | ფოტო = Shirley Horn (1981).jpg | ფოტოს სიგანე = 220პქ | წარწერა = | დაბსახელი = | დაიბადა = {{დაბადების თარიღი|1934|5|1}} | დაბადების ადგილი = [[ვაშინგტონი]], [[აშშ]] |გარდ = {{გარდაცვალების თარიღი|2005|10|20}} | გარდადგილი = | სხვა სახელები= | განათლება = | აქტიურობის წლები = [[1959]]–[[2004]] | მეუღლე= | შვილები = | პარტნიორები = | საქმიანობა= მომღერალი | მამა = | ნამდვილისახელი = | რეზიდენცია= | საიტი = | გამორჩეული როლები = | ტონის ჯილდოები | ჟანრი = [[Jazz]], [[blues]] | ლეიბლი = Stere-o-craft<small> (1960)</small><br />[[Mercury Records|Mercury]]<small> (1963)</small><br />[[ABC Records|ABC-Paramount]]<small> (1965)</small><br />[[Perception Records|Perception]]<small> (1972)</small><br />[[SteepleChase Records|SteepleChase]]<small> (1978-81)</small><br />[[Sony Music Entertainment#1934-1991: Columbia/CBS Records|CBS]]<small> (1985)</small><br />[[Verve Records|Verve]]<small> (1987-2005)</small> | associated_acts = [[Miles Davis]]<br />Charles Ables<br />[[Steve Williams (jazz drummer)|Steve Williams]]}} '''შირლი ვალერი ჰორნი''' ({{lang-en|Shirley Valerie Horn}}; დ. [[1 მაისი]], [[1934]] წელი, [[ვაშინგტონი]], [[აშშ]] - გ. [[20 ოქტომბერი]], [[2005]] წელი<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/music/4366946.stm "Jazz star Shirley Horn dies at 71"]. BBC News, October 22, 2005.</ref>) - ამერიკელი [[ჯაზი|ჯაზის]] მომღერალი და [[პიანისტი]]. იგი თანამშრომლობდა ჯაზის დიდ მოღვაწეებთან, მათ შორის [[მაილზ დეივისი|მაილს დევისთან]], [[დიზი გილესპი|დიზი გილესპითან]], [[ტოტს ტილემანი|ტოტს ტილემანსთან]], [[რონ კარტერი|რონ კარტერთან]], [[კარმენ მაკრეისი|კარმენ მაკრეისთან]], [[უინტონ მარსალი|უინტონ მარსალისთან]] და სხვებთან. იგი ყველაზე მეტად გამოირჩეოდა თავისი სიმღერის დროს პიანინოზე თითქმის შეუდარებელი შესრულებით რასაც [[ჯონი მანდელი|ჯონი მანდელმა]] უწოდა "ორი თავის ქონა". == ადრეული ცხოვრება == შირლი ჰორნი დაიბადა და გაიზარდა [[ვაშინგტონი|ვაშინგტონში]]. ბებიამ, სამოყვარულო ორგანისტმა წაახალისა, რითაც ჰორნმა ფორტეპიანოს გაკვეთილები ოთხი წლის ასაკში დაიწყო. 12 წლის ასაკში ის სწავლობდა ფორტეპიანოსა და კომპოზიციას [[ჰოვარდის უნივერსიტეტი|ჰოვარდის უნივერსიტეტში]], შემდეგ დაამთავრა იქ კლასიკური მუსიკა. ჰორნს შესთავაზეს ადგილი ჯულიარდის სკოლაში, მაგრამ მის ოჯახს არ შეეძლო მისი გაგზავნა იქ. ჰორნმა შექმნა პირველი ჯაზის საფორტეპიანო ტრიო, როდესაც ის 20 წლის იყო. ჰორნზე ადრეული გავლენა მოახდინა [[ეროლ გარნერი|ეროლ გარნერმა]], [[ოსკარ პიტერსონი|ოსკარ პეტერსონმა]] და [[აჰმად ჯამალი|აჰმად ჯამალმა]]. == კარიერა == ჯაზის ჟურნალისტის, ჯეიმზ გევინის თქმით, [[ვაშინგტონი|ვაშინგტონში]] პატარა [[ნიუ-იორკი|ნიუ – იორკის]] სარეკორდო ფირმა Stere-O-Craft– მა აღმოაჩინა ჰორნი და მიიყვანა იგი [[ნიუ-იორკი|ნიუ – იორკში]] თავისი პირველი ალბომის, [[1960-იანები|1960 – იანი]] წლების Embers and Ashes ჩასაწერად. ჰორნმა მევიოლინე [[სტუფ სმიტი|სტუფ სმიტთან]] ერთად ჩაწერა [[ვაშინგტონი|ვაშინგტონში]], [[1959]] წელს, რიტმის ერთ ნაწილში. ჰორნის სამწუხაროდ, [[Verve Records]]– მა არ მოიყვანა მისი სახელი ალბომში, მუსიკალური მუსიკის სიაში და გამოცდილებამ არ აამაღლა მისი პროფესიონალური პროფილი (მოგვიანებით Stuff Smith- ის Verve ჩანაწერების Mosaic Records- ზე ხელახალი გამოცემა დაადასტურა ჰორნის მონაწილეობა და მოიცავდა ჯორჯ გერშვინის სიმღერების ჰორნის სამ ვოკალურ შესრულებას, რომლებიც ალბომში დარჩა.) ჰორნის Embers and Ashes- ის ჩანაწერმა მიიპყრო ჯაზის მუსიკოსის [[მაილზ დეივისი|მაილს დევისის]] ყურადღება, რომელმაც საჯაროდ შეაქო ჰორნი და სოფელ [[ავანგარდიზმი|ავანგარდში]] გამოსვლების დროს მოუწოდა მას შუალედური სეტებისთვის ეთამაშა. დევისის დიდებას განსაკუთრებული რეზონანსი ჰქონდა ორი თვალსაზრისით: იმიტომ, რომ მას როგორც მუსიკოსს დიდ პატივს სცემდნენ და იმ დროს იშვიათად სთავაზობდა საზოგადოებრივ დიდებას თანამოაზრე მუსიკოსებისთვის. საბოლოოდ, [[1961]] წელს სენტ-ლუისის გასილისტ სკვერის რაიონში ჩაწერილი ცოცხალი შესრულება გამოვიდა LP- ზე სათაურით "Live" სოფელ ავანგარდში. (მოგვიანებით ამ მასალის [[CD]]– ის ხელახალი გამოცემა გამოიცა სათაურით „Gaslight Square 1961“). [[1962]] წლისთვის ჰორნმა მიიპყრო მერკური რეკორდის ვიცე-პრეზიდენტის (და ჯაზის არანჟირების) ქვინსი ჯონსის ყურადღება, რომელმაც ხელი მოაწერა ჰორნს მერკურისთვის. მის ორ მერკურის LP– ზე, ჰორნი მოათავსეს ტრადიციულ პოპ – გარემოში საშუალო ზომის ჯაზის ორკესტრთან ერთად და არცერთ ალბომში არ დაუკრია პიანინოზე. ჯაზის ჟურნალისტის, ჯეიმზ გევინის თქმით, მესამე მერკურის LP ჩაიწერა, მაგრამ არასდროს გამოვიდა და [[1993]] წლის მონაცემებით, ამ ალბომის ფირები დაიკარგა. [[1960-იანები|1960-იანი]] წლების ჰორნის საბოლოო LP იყო [[1965]] წლის Travelin 'Light, ჩაწერილი [[The American Broadcasting Company|ABC]]-[[Paramount Pictures|Paramount]]- ისთვის. იგი პოპულარული იყო ჯაზის კრიტიკოსებში, მაგრამ მნიშვნელოვან პოპულარულ წარმატებას ვერ მიაღწია.<ref>[https://thegeorgetownindependent.tumblr.com/post/48614423333/by-michael-mungiello-theres-no-future-without "Bringing Jazz Back to DC"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304034755/http://thegeorgetownindependent.tumblr.com/post/48614423333/by-michael-mungiello-theres-no-future-without |date=2016-03-04 }}. Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine, ''The Georgetown Independent'', April 22, 2013.</ref> [[1960-იანი წლების კონტრკულტურა|1960-იანი]] წლების ბოლოდან [[1980-იანები|1980-იანი]] წლების დასაწყისამდე იგი ნახევრად პენსიაზე გავიდა მუსიკისგან, დარჩა ვაშინგტონში ქალიშვილის რეინის ქმართან შეპარდ დერინგთან (რომელზეც მან 1955 წელს იქორწინა) გასაზრდელად და მუსიკის შეზღუდვით ადგილობრივი წარმოდგენები. მან [[1972]] წელს შექმნა ერთი ალბომი Perception Records– ისთვის, მაგრამ ჩანაწერს მცირე ყურადღება მიაქციეს და ჰორნს არ მოუცია გასტროლები მისი პოპულარიზაციისთვის. ჰორნი იყო ნომინირებული ცხრა გრემის ჯილდოზე თავისი კარიერის განმავლობაში, მოიგო [[გრემის ჯილდო|გრემის]] ჯილდო საუკეთესო ჯაზის ვოკალური შესრულებისთვის 41-ე [[გრემის ჯილდო|გრემის]] ჯილდოზე მე მახსოვს მაილსი<ref>[https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/10/21/AR2005102101624.html "Mesmerizing Jazz Singer and Pianist" (obituary)]. ''Washington Post'', October 22, 2005.</ref>, მისი პატივისცემა მისი მეგობრისა და მენტორისთვის (ალბომის ყდა, რომელზეც გამოსახულია მაილს დევისის ორივე ნახაზი) იგი ოფიციალურად აღიარებულ იქნა აშშ-ს 109-ე კონგრესის მიერ "მრავალი მიღწევისა და ჯაზის სამყაროსა და ამერიკულ კულტურაში შეტანილი წვლილისთვის". 2002 წელს ჰორნს მიენიჭა მუსიკის საპატიო დოქტორის ხარისხი ბერკლის მუსიკალური კოლეჯიდან. მას მიენიჭა National Endowment for Arts Jazz Masters Award 2005 წელს (უმაღლესი ჯილდოები, რომლებიც შეერთებულმა შტატებმა ჯაზ მუსიკოსებს მიანიჭა). == ლიტერატურა == * [https://www.amazon.com/Heres-Life-Shirley-Horn-Strings/dp/B0000046KM Here's To Life: Shirley Horn with Strings]. December 7, 2006. Item model number : 2138128 == რესურსები ინტერნეტში == * [https://www.npr.org/programs/jazzprofiles/archive/horn_s.html შირლი ჰორნი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190327101712/https://www.npr.org/programs/jazzprofiles/archive/horn_s.html |date=2019-03-27 }} NPR-ზე * [https://web.archive.org/web/20070204114601/http://www.theconnection.org/shows/2002/05/20020509_b_main.asp შირლი ჰორნი] WBUR-FM ''The Connection'' * [http://www.jazzdiscography.com/Artists/Horn/ შირლი ჰორნი] JazzDiscography.com-ზე * [https://web.archive.org/web/20060822135744/http://www.vervemusicgroup.com/artist.aspx?aid=2806 შირლი ჰორნი] Verve Music-ზე == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:შირლი, ჰორნი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1 მაისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1934]] [[კატეგორია:ამერიკელი მომღერლები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი მომღერლები]] [[კატეგორია:ჯაზ-მომღერლები]] [[კატეგორია:სოულ-ჯაზ მუსიკოსები]] [[კატეგორია:სოულ-მომღერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი სოულ-მუსიკოსები]] [[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ამერიკელი ჯაზ-მუსიკოსები]] 32tcvn1ei4he9c8cocp5ste7yvlkzdt 4827931 4827927 2025-07-07T17:32:56Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სოულ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827931 wikitext text/x-wiki {{მანქანური თარგმანი}} {{ინფოდაფა მუსიკოსი | ფონი = solo_singer | სახელი = შირლი ჰორნი | ფოტო = Shirley Horn (1981).jpg | ფოტოს სიგანე = 220პქ | წარწერა = | დაბსახელი = | დაიბადა = {{დაბადების თარიღი|1934|5|1}} | დაბადების ადგილი = [[ვაშინგტონი]], [[აშშ]] |გარდ = {{გარდაცვალების თარიღი|2005|10|20}} | გარდადგილი = | სხვა სახელები= | განათლება = | აქტიურობის წლები = [[1959]]–[[2004]] | მეუღლე= | შვილები = | პარტნიორები = | საქმიანობა= მომღერალი | მამა = | ნამდვილისახელი = | რეზიდენცია= | საიტი = | გამორჩეული როლები = | ტონის ჯილდოები | ჟანრი = [[Jazz]], [[blues]] | ლეიბლი = Stere-o-craft<small> (1960)</small><br />[[Mercury Records|Mercury]]<small> (1963)</small><br />[[ABC Records|ABC-Paramount]]<small> (1965)</small><br />[[Perception Records|Perception]]<small> (1972)</small><br />[[SteepleChase Records|SteepleChase]]<small> (1978-81)</small><br />[[Sony Music Entertainment#1934-1991: Columbia/CBS Records|CBS]]<small> (1985)</small><br />[[Verve Records|Verve]]<small> (1987-2005)</small> | associated_acts = [[Miles Davis]]<br />Charles Ables<br />[[Steve Williams (jazz drummer)|Steve Williams]]}} '''შირლი ვალერი ჰორნი''' ({{lang-en|Shirley Valerie Horn}}; დ. [[1 მაისი]], [[1934]] წელი, [[ვაშინგტონი]], [[აშშ]] - გ. [[20 ოქტომბერი]], [[2005]] წელი<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/music/4366946.stm "Jazz star Shirley Horn dies at 71"]. BBC News, October 22, 2005.</ref>) - ამერიკელი [[ჯაზი|ჯაზის]] მომღერალი და [[პიანისტი]]. იგი თანამშრომლობდა ჯაზის დიდ მოღვაწეებთან, მათ შორის [[მაილზ დეივისი|მაილს დევისთან]], [[დიზი გილესპი|დიზი გილესპითან]], [[ტოტს ტილემანი|ტოტს ტილემანსთან]], [[რონ კარტერი|რონ კარტერთან]], [[კარმენ მაკრეისი|კარმენ მაკრეისთან]], [[უინტონ მარსალი|უინტონ მარსალისთან]] და სხვებთან. იგი ყველაზე მეტად გამოირჩეოდა თავისი სიმღერის დროს პიანინოზე თითქმის შეუდარებელი შესრულებით რასაც [[ჯონი მანდელი|ჯონი მანდელმა]] უწოდა "ორი თავის ქონა". == ადრეული ცხოვრება == შირლი ჰორნი დაიბადა და გაიზარდა [[ვაშინგტონი|ვაშინგტონში]]. ბებიამ, სამოყვარულო ორგანისტმა წაახალისა, რითაც ჰორნმა ფორტეპიანოს გაკვეთილები ოთხი წლის ასაკში დაიწყო. 12 წლის ასაკში ის სწავლობდა ფორტეპიანოსა და კომპოზიციას [[ჰოვარდის უნივერსიტეტი|ჰოვარდის უნივერსიტეტში]], შემდეგ დაამთავრა იქ კლასიკური მუსიკა. ჰორნს შესთავაზეს ადგილი ჯულიარდის სკოლაში, მაგრამ მის ოჯახს არ შეეძლო მისი გაგზავნა იქ. ჰორნმა შექმნა პირველი ჯაზის საფორტეპიანო ტრიო, როდესაც ის 20 წლის იყო. ჰორნზე ადრეული გავლენა მოახდინა [[ეროლ გარნერი|ეროლ გარნერმა]], [[ოსკარ პიტერსონი|ოსკარ პეტერსონმა]] და [[აჰმად ჯამალი|აჰმად ჯამალმა]]. == კარიერა == ჯაზის ჟურნალისტის, ჯეიმზ გევინის თქმით, [[ვაშინგტონი|ვაშინგტონში]] პატარა [[ნიუ-იორკი|ნიუ – იორკის]] სარეკორდო ფირმა Stere-O-Craft– მა აღმოაჩინა ჰორნი და მიიყვანა იგი [[ნიუ-იორკი|ნიუ – იორკში]] თავისი პირველი ალბომის, [[1960-იანები|1960 – იანი]] წლების Embers and Ashes ჩასაწერად. ჰორნმა მევიოლინე [[სტუფ სმიტი|სტუფ სმიტთან]] ერთად ჩაწერა [[ვაშინგტონი|ვაშინგტონში]], [[1959]] წელს, რიტმის ერთ ნაწილში. ჰორნის სამწუხაროდ, [[Verve Records]]– მა არ მოიყვანა მისი სახელი ალბომში, მუსიკალური მუსიკის სიაში და გამოცდილებამ არ აამაღლა მისი პროფესიონალური პროფილი (მოგვიანებით Stuff Smith- ის Verve ჩანაწერების Mosaic Records- ზე ხელახალი გამოცემა დაადასტურა ჰორნის მონაწილეობა და მოიცავდა ჯორჯ გერშვინის სიმღერების ჰორნის სამ ვოკალურ შესრულებას, რომლებიც ალბომში დარჩა.) ჰორნის Embers and Ashes- ის ჩანაწერმა მიიპყრო ჯაზის მუსიკოსის [[მაილზ დეივისი|მაილს დევისის]] ყურადღება, რომელმაც საჯაროდ შეაქო ჰორნი და სოფელ [[ავანგარდიზმი|ავანგარდში]] გამოსვლების დროს მოუწოდა მას შუალედური სეტებისთვის ეთამაშა. დევისის დიდებას განსაკუთრებული რეზონანსი ჰქონდა ორი თვალსაზრისით: იმიტომ, რომ მას როგორც მუსიკოსს დიდ პატივს სცემდნენ და იმ დროს იშვიათად სთავაზობდა საზოგადოებრივ დიდებას თანამოაზრე მუსიკოსებისთვის. საბოლოოდ, [[1961]] წელს სენტ-ლუისის გასილისტ სკვერის რაიონში ჩაწერილი ცოცხალი შესრულება გამოვიდა LP- ზე სათაურით "Live" სოფელ ავანგარდში. (მოგვიანებით ამ მასალის [[CD]]– ის ხელახალი გამოცემა გამოიცა სათაურით „Gaslight Square 1961“). [[1962]] წლისთვის ჰორნმა მიიპყრო მერკური რეკორდის ვიცე-პრეზიდენტის (და ჯაზის არანჟირების) ქვინსი ჯონსის ყურადღება, რომელმაც ხელი მოაწერა ჰორნს მერკურისთვის. მის ორ მერკურის LP– ზე, ჰორნი მოათავსეს ტრადიციულ პოპ – გარემოში საშუალო ზომის ჯაზის ორკესტრთან ერთად და არცერთ ალბომში არ დაუკრია პიანინოზე. ჯაზის ჟურნალისტის, ჯეიმზ გევინის თქმით, მესამე მერკურის LP ჩაიწერა, მაგრამ არასდროს გამოვიდა და [[1993]] წლის მონაცემებით, ამ ალბომის ფირები დაიკარგა. [[1960-იანები|1960-იანი]] წლების ჰორნის საბოლოო LP იყო [[1965]] წლის Travelin 'Light, ჩაწერილი [[The American Broadcasting Company|ABC]]-[[Paramount Pictures|Paramount]]- ისთვის. იგი პოპულარული იყო ჯაზის კრიტიკოსებში, მაგრამ მნიშვნელოვან პოპულარულ წარმატებას ვერ მიაღწია.<ref>[https://thegeorgetownindependent.tumblr.com/post/48614423333/by-michael-mungiello-theres-no-future-without "Bringing Jazz Back to DC"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304034755/http://thegeorgetownindependent.tumblr.com/post/48614423333/by-michael-mungiello-theres-no-future-without |date=2016-03-04 }}. Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine, ''The Georgetown Independent'', April 22, 2013.</ref> [[1960-იანი წლების კონტრკულტურა|1960-იანი]] წლების ბოლოდან [[1980-იანები|1980-იანი]] წლების დასაწყისამდე იგი ნახევრად პენსიაზე გავიდა მუსიკისგან, დარჩა ვაშინგტონში ქალიშვილის რეინის ქმართან შეპარდ დერინგთან (რომელზეც მან 1955 წელს იქორწინა) გასაზრდელად და მუსიკის შეზღუდვით ადგილობრივი წარმოდგენები. მან [[1972]] წელს შექმნა ერთი ალბომი Perception Records– ისთვის, მაგრამ ჩანაწერს მცირე ყურადღება მიაქციეს და ჰორნს არ მოუცია გასტროლები მისი პოპულარიზაციისთვის. ჰორნი იყო ნომინირებული ცხრა გრემის ჯილდოზე თავისი კარიერის განმავლობაში, მოიგო [[გრემის ჯილდო|გრემის]] ჯილდო საუკეთესო ჯაზის ვოკალური შესრულებისთვის 41-ე [[გრემის ჯილდო|გრემის]] ჯილდოზე მე მახსოვს მაილსი<ref>[https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/10/21/AR2005102101624.html "Mesmerizing Jazz Singer and Pianist" (obituary)]. ''Washington Post'', October 22, 2005.</ref>, მისი პატივისცემა მისი მეგობრისა და მენტორისთვის (ალბომის ყდა, რომელზეც გამოსახულია მაილს დევისის ორივე ნახაზი) იგი ოფიციალურად აღიარებულ იქნა აშშ-ს 109-ე კონგრესის მიერ "მრავალი მიღწევისა და ჯაზის სამყაროსა და ამერიკულ კულტურაში შეტანილი წვლილისთვის". 2002 წელს ჰორნს მიენიჭა მუსიკის საპატიო დოქტორის ხარისხი ბერკლის მუსიკალური კოლეჯიდან. მას მიენიჭა National Endowment for Arts Jazz Masters Award 2005 წელს (უმაღლესი ჯილდოები, რომლებიც შეერთებულმა შტატებმა ჯაზ მუსიკოსებს მიანიჭა). == ლიტერატურა == * [https://www.amazon.com/Heres-Life-Shirley-Horn-Strings/dp/B0000046KM Here's To Life: Shirley Horn with Strings]. December 7, 2006. Item model number : 2138128 == რესურსები ინტერნეტში == * [https://www.npr.org/programs/jazzprofiles/archive/horn_s.html შირლი ჰორნი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190327101712/https://www.npr.org/programs/jazzprofiles/archive/horn_s.html |date=2019-03-27 }} NPR-ზე * [https://web.archive.org/web/20070204114601/http://www.theconnection.org/shows/2002/05/20020509_b_main.asp შირლი ჰორნი] WBUR-FM ''The Connection'' * [http://www.jazzdiscography.com/Artists/Horn/ შირლი ჰორნი] JazzDiscography.com-ზე * [https://web.archive.org/web/20060822135744/http://www.vervemusicgroup.com/artist.aspx?aid=2806 შირლი ჰორნი] Verve Music-ზე == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:შირლი, ჰორნი}} [[კატეგორია:დაბადებული 1 მაისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1934]] [[კატეგორია:ამერიკელი მომღერლები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი მომღერლები]] [[კატეგორია:ჯაზ-მომღერლები]] [[კატეგორია:სოულ-ჯაზ მუსიკოსები]] [[კატეგორია:სოულ-მომღერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი სოულ-მუსიკოსები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ჯაზ-მუსიკოსები]] m48a704ufe4m0mkoq1kog5qhglv7q0x 0 514293 4828544 4224531 2025-07-08T11:31:12Z David1010 704 4828544 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სპორტსმენი}} '''შამილ ბორჩაშვილი''' (დ. [[9 ივნისი]], [[1995]]) — [[ავსტრიელები|ავსტრიელი]] ძიუდოისტი. ამჟამად ასპარეზობს -81კგ წონით კატეგორიაში. [[2021]] წელს ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე მოიპოვა ბრინჯაოს მედალი. ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.judoinside.com/judoka/60508 Judoinside] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ავსტრიელი ძიუდოისტები]] t3uqknfpv7h8jzx8jff3ptolozlesi9 0 518467 4828359 4262286 2025-07-08T07:49:43Z Jaba1977 3604 /* თავდაცვის მინისტრი */ 4828359 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი}} '''დავით ედგარი ტონოიანი''' ({{lang-hy|Դավիթ Էդգարի Տոնոյան}}; დ. [[27 დეკემბერი]], [[1967]]) — [[სომხები|სომეხი]] პოლიტიკოსი. სომხეთის თავდაცვის მინისტრი 2018-2020 წლებში. == ბიოგრაფია == === ადრეული ცხოვრება და კარიერა === დავით ტონოიანი დაიბადა 1967 წლის 27 დეკემბერს, ქალაქ უსტ-კამენოგორსკში (ახლანდელი ოსკემენი, ყაზახეთი), ყაზახეთის სსრ აღმოსავლეთ ყაზახეთის რეგიონში. ის არის წითელი არმიის ვეტერანის, ოვანეს აკობოვის შვილიშვილი, რომელმაც მონაწილეობა მიიღო მეორე მსოფლიო ომში.<ref>{{Cite web|title=David Tonoyan took part in the joint sitting of the Ministers of Defence|url=https://mil.am/en/news/8337|access-date=2020-09-06|website=mil.am|language=en}}</ref>1986 წელს იგი შეუერთდა საბჭოთა შეიარაღებული ძალების ამიერკავკასიის სამხედრო ოლქს. ტონოიანი გადავიდა ერევანში, სადაც სწავლობდა ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, რომელიც დაამთავრა 1991 წელს.<ref name=":0">{{Cite web|date=2020-11-20|title=Ի՞նչ կենսագրություն ունի Դավիթ Տոնոյանը|trans-title=What is Davit Tonoyan's biography?|url=https://iravaban.net/303339.html|url-status=live|website=iravaban.net}}</ref> ტონოიანი სომხეთის შეიარაღებულ ძალებს შეუერთდა 1992 წელს<ref name=":0" /> 1997 წელს დაამთავრა რუსეთის ფედერაციის თავდაცვის სამინისტროს სამხედრო უნივერსიტეტი. 1998 წლიდან 2007 წლამდე ტონოიანი იკავებდა სხვადასხვა თანამდებობებს ბრიუსელში, ნატოს შტაბ-ბინაში, სამი წლის განმავლობაში იყო სომხეთის წარმომადგენელი ნატოში. 2007 წელს ტონოიანი დაბრუნდა სომხეთში და დაიკავა თავდაცვის სამინისტროში საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობისა და თავდაცვის პოლიტიკის დეპარტამენტების ხელმძღვანელის პოსტი. 2010-2017 წლებში ტონოიანი იკავებდა სომხეთის თავდაცვის მინისტრის პირველი მოადგილის თანამდებობას (სეირან ოჰანიანისა და ვიგენ სარქისიანის მინისტრობის პერიოდში). 2017 წლის 6 თებერვალს დაინიშნა სომხეთის საგანგებო სიტუაციების მინისტრად.<ref>{{Cite web|last=Ghazanchyan|first=Siranush|date=2021-02-06|title=David Tonoyan appointed Minister of Emergency Situations|url=https://en.armradio.am/2017/02/06/david-tonoyan-appointed-minister-of-emergency-situations/|url-status=live|access-date=2021-10-06|website=Public Radio of Armenia|language=en-US}}</ref> === თავდაცვის მინისტრი === პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა თანამდებობაზე დამტკიცებიდან სამ დღეში, 2018 წლის 11 მაისს ტონოიანი სომხეთის თავდაცვის მინისტრის თანამდებობაზე დანიშნა.<ref>{{Cite web|date=2018-05-11|title=Davit Tonoyan appointed Defense Minister of Armenia|url=https://armenpress.am/eng/news/933211.html|url-status=live|access-date=2021-10-06|website=armenpress.am|language=en}}</ref> 2020 წლის აგვისტოს ბოლოს, ტონოიანმა განაცხადა ინიციატივა რომელიც გულისხმობდა ეროვნული მილიციის (დამოუკიდებელი სამხედრო ძალა რომელიც ხალხისგან შედება) შექმნას 2020 წლის ივლისის სომხეთ-აზერბაიჯანის შეტაკებების ფონზე, რათა საზოგადოება მოემზადებინა სამხედრო ხასიათის საფრთხეებისათვის.<ref>{{Cite web|url=https://armenpress.am/eng/news/1026142.html|title=Armenia Defense Minister presents goal of proposed creation of nationwide militia|website=armenpress.am}}</ref> თავდაცვის სამინისტრომ მისი ხელმძღვანელობით შეიტანა კანონპროექტი ეროვნულ კრებაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.e-draft.am/projects/2698/about|title=««Տեղական ինքնակառավարման մասին» Հայաuտանի Հանրապետության օրենքում լրացումներ կատարելու մասին» - e-draft.am|website=www.e-draft.am}}</ref> მილიციის შექმნა, რომელიც ღია იქნებოდა როგორც მამაკაცებისთვის, ასევე ქალებისთვის და 70 წლამდე ასაკის ადამიანებისთვის, ორგანიზებული იქნებოდა ადგილობრივი მმართველობის ქვეშ, პოტენციურად მოიცავდა 100 000-მდე წევრს.<ref>{{Cite web|url=https://eurasianet.org/armenia-to-create-nationwide-civilian-militia|title=Armenia to create nationwide civilian militia &#124; Eurasianet|website=eurasianet.org}}</ref> ==== 2020 წლის მთიანი ყარაბაღის ომი და გადადგომა ==== 2020 წელს მთიან ყარაბაღში დადებული ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმების დადების შემდეგ, მან უარყო ჭორები თითქოს კერძო კომპანიის დახმარებით მიყიდა იარაღი პრო-თურქულ ტერორისტულ ორგანიზაციას [[სირია]]ში. ინფორმაცია ვრცელდებოდა სომხურ მედიაში. ასევე უარყო მასთან დაკავშირებული სხვა ბრალდებები, ვრცელდებოდა ინფორმაცია, რომ მან უარყო შემოთავაზება რუსეთიდან ჯავშანჟილეტების შესყიდვის შესახებ და რომ ომის დაწყების მომენტში ტონოიანი ნათესავის დაბადების დღეზე, მალდივის კუნძულებზე იმყოფებოდა..<ref>{{Cite web|title=Armenian Defense Ministry Denies Reports that Tonoyan Sold Arms to Turkey|url=https://hetq.am/en/article/124329|access-date=2020-11-17|website=Hetq.am|language=en}}</ref> 2020 წლის 20 ნოემბერს ტონოიანი გადადგა თანამდებობიდან<ref>[https://armenpress.am/eng/news/1035443.html Armenia’s Defense Minister steps down] [[Armenpress]], 20 November 2020</ref> თავის გამოსამშვიდოდებელ მიმართვაში მან მოუბოდიშა მათ ვინც ომის დროს თავიანთი საყვარელი ადამიანები დაკარგეს.<ref>{{Cite web|title=David Tonoyan's message|url=https://mil.am/en/news/8699|access-date=2020-11-21|website=mil.am|language=en}}</ref> === დაკავება === 2021 წლის 30 სექტემბერს ტონოიანი დააპატიმრა სომხეთის ეროვნული უსაფრთხოების სამსახურმა და დაადანაშაულა თაღლითობასა და გაფლანგვაში, რომელმაც თითქმის 2.3 მილიარდი სომხური დრამი (4.7 მილიონი აშშ დოლარი) ზიანი მიაყენა სახელმწიფოს.<ref>{{Cite web|last=Khulian|first=Artak|last2=Nalbandian|first2=Naira|date=2021-09-30|title=Former Armenian Defense Minister Arrested|url=https://www.azatutyun.am/a/31485969.html|url-status=live|access-date=2021-10-06|website=Azatutyun|language=}}</ref> == პირადი ცხოვრება == ტონოიანს ჰყავს მეუღლე და ორი შვილი.<ref>{{Cite web|url=http://people-archive.ru/character/david-edgarovich-tonoyan|title=Давид Эдгарович Тоноян - биография и семья|website=people-archive.ru}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.gov.am/en/gov-members/720/|title=Official Government Website|accessdate=2018-07-27}}</ref> ფლობს რუსულ, ინგლისურ და ფრანგულ ენებს. არის ძიუდოს სპორტის ოსტატი. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სომხეთის თავდაცვის მინისტრები]] bgnhvtd5bgayekn804nwiv1nf0t723u 14 533071 4827911 4378232 2025-07-07T17:30:15Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827911 wikitext text/x-wiki {{Commons cat|Jazz musicians from Azerbaijan}} [[კატეგორია:ჯაზ-მუსიკოსები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანელი მუსიკოსები ჟანრის მიხედვით]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანული ჯაზი]] l9cpgfnlgihpd49mxg4athlgf2snuz3 14 533350 4828261 4377959 2025-07-08T05:28:05Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:1991 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:1991 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828261 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1991 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] qvdqf2gydbvxp3svtoovqzcycz3qt9y 14 533351 4828258 4827492 2025-07-08T05:27:47Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:1991 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:1991 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4827492 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1991 წელს დაარსებულები]] [[კატეგორია:დაარსებულები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:1990-იან წლებში დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] kdsnwiunbhvn71n918watsg8ioxqvjk 14 533621 4828262 4380073 2025-07-08T05:28:11Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:1991 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:1991 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828262 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1991 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ბოლივიაში დაარსებულები წლის მიხედვით]] d9e6d1xivwodl924w1obq9g9jqyim43 14 534332 4828263 4384946 2025-07-08T05:28:15Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:1991 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:1991 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828263 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1991 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ვენესუელაში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:1991 წელს დაარსებულები სამხრეთ ამერიკაში]] [[კატეგორია:1990-იან წლებში დაარსებულები ვენესუელაში]] [[კატეგორია:1991 წელი ვენესუელაში]] ni09yppgme6wjmtbjy72ku8lid043c9 14 534451 4828226 4385589 2025-07-08T05:19:55Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:1960 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:1960 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828226 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1960-იან წლებში დაარსებულები ვენესუელაში]] [[კატეგორია:ვენესუელაში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:1960 წელი ვენესუელაში]] [[კატეგორია:1960 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:1960 წელს დაარსებულები სამხრეთ ამერიკაში]] gjodfmk0pg4ishpdd4bhiryya59zz3d 14 535047 4828282 4390872 2025-07-08T05:31:25Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:2017 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:2017 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828282 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ვენესუელაში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:2017 წელი ვენესუელაში]] [[კატეგორია:2017 წელს დაარსებულები სამხრეთ ამერიკაში]] [[კატეგორია:2017 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:2010-იან წლებში დაარსებულები ვენესუელაში]] 6nfggct7fhm2tth4hlwf7hbfnla5396 14 535064 4828279 4795933 2025-07-08T05:31:07Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:2017 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:2017 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4795933 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:დაარსებულები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:2017 წელს დაარსებულები]] [[კატეგორია:2017 წელი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:2010-იანი წლები ქვეყნების მიხედვით|*]] trndzpw8k8krr47s3uaap6lqz9er7ty 14 535168 4828235 4391471 2025-07-08T05:21:23Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:1973 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:1973 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828235 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1973 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:1970-იან წლებში დაარსებულები ვენესუელაში]] [[კატეგორია:ვენესუელაში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:1973 წელი ვენესუელაში]] [[კატეგორია:1973 წელს დაარსებულები სამხრეთ ამერიკაში]] iwa25zqgkv6phzxhhz6bvst68f565mc 0 535772 4827793 4812660 2025-07-07T13:15:10Z Arkaitz1974 85446 4827793 wikitext text/x-wiki [[File:Rus-Arg 2017 (16).jpg|thumb|193 მატჩი და 112 გოლი<ref>[https://messi.com/en/#argentina Messi international stats]. ''messi.com''.</ref>]] [[ლიონელ მესი]] — ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში]] ჩატარებული მატჩებისა და გატანილი ბურთების რაოდენობის მიხედვით — [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|თავისი ქვეყნის ეროვნული გუნდის]] ღირსებას [[2005]] წლიდან იცავს. მას შემდეგ მან 2025 წლის 11 ივნისის მონაცემებით [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|„ალბისელესტეს“]] შემადგენლობაში 193 მატჩი ჩაატარა და 112 ბურთი გაიტანა.<ref>[http://www.rsssf.com/miscellaneous/messi-intlg.html Lionel Andrés Messi - Century of International Appearances]. ''rsssf.com''</ref><ref>[https://m.allfootballapp.com/news/EPL/%E2%9A%BD109-goals-Messi-becomes-second-highest-international-goalscorer/3428470 109 goals! Messi becomes second highest international goalscorer]</ref><ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/lionel-messi-becomes-second-highest-international-goalscorer-cristiano-ronaldo-ali-daei-canada-vs-argentina-copa-america-2024/article68333641.ece Messi takes his tally to 109 international goals.]</ref><ref>[https://www.ole.com.ar/messi/messi-goles-seleccion-argentina_0_PRzdKAJdNV.html 109 goles de Lionel Messi en la Selección Mayor de Argentina]</ref> მესი ეროვნულ ნაკრებში პირველად ხოსე პეკერმანმა მიიწვია, რომელიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|„ალბისელესტეს“]] 2004 წლის ოქტომბრიდან 2006 წლის ივნისის ჩათვლით ედგა სათავეში. მან ამ პოსტზე ცნობილი არგენტინელი ფეხბურთის სპეციალისტი მარსელო ბიელსა შეცვალა. პეკერმანის ხელმძღვანელობით არგენტინელებმა 27 შეხვედრა გამართეს, რომელთაგან 14 მოიგეს, 6 დათმეს და 7 ფრედ დაამთავრეს. მესის დებიუტი ეროვნულ ნაკრებში 2005 წლის [[17 აგვისტო]]ს საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში [[უნგრეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|უნგრეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ შედგა. მატჩი [[ბუდაპეშტი]]ს ფერენც პუშკაშის სტადიონზე გაიმართა და მას 27 ათასამდე მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: ლეო ფრანკო, რობერტო აიალა, გაბრიელ ჰაინცე, ლუკას ბერნარდი, ანდრეს დ'ალესანდრო,<ref group="კომ.">შეხვედრის 90-ე წუთზე ანდრეს დ'ალესანდრო მარიო სანტანამ შეცვალა.</ref> [[ლუჩო გონსალესი]],<ref group="კომ.">მატჩის 82-ე წუთზე [[ლუჩო გონსალესი]]ს ნაცვლად [[პაბლო საბალეტა]].</ref> [[მაქსი როდრიგესი]], ლიონელ სკალონი, ხუან პაბლო სორინი, [[ერნან კრესპო]], [[ლისანდრო ლოპესი]]. მესი შეხვედრის 64-ე წუთზე ლისანდრო ლოპესის ნაცვლად შემოვიდა მოედანზე, თუმცა თამაშში ჩართვიდან ნახევარ წუთში მეტოქესთან ორთაბრძოლისას წესების დარღვევისთვის შეხვედრის მსაჯისგან წითელი ბარათი მიიღო და მინდორი დატოვა.<ref group="კომ.">ფეხბურთის სპეციალისტების დიდი უმრავლესობის აზრით მსაჯის ასეთი გადაწყვეტილება არ იყო მართებული და არ გამომდინარეობდა სათამაშო ეპიზოდის ობიექტური და სამართლიანი შეფასებიდან.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=QCFQJdwNuNQ Lionel Messi red card vs Hungary]. ''youtube''</ref> შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 2–1 დამთავრდა.<ref>Hungary 1–2 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2005/08/17/world/friendlies/hungary/argentina/361846/ Puskás Ferenc Stadion (Budapest)]. ''soccerway''</ref> თავისი პირველი სანაკრებო გოლი 2006 წლის 1 მარტს საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში [[ხორვატიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ხორვატიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მეკარე სტიპე პლეტიკოსას კარში მატჩის მეექვსე წუთზე გაიტანა. შეხვედრა [[ბაზელი]]ს „[[სანქტ-იაკობ პარკი]]ს“ სტადიონზე გაიმართა და მას 13 138 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, ნიკოლას ბურდისო, ვალტერ სამუელი, ფაბრისიო კოლოჩინი,<ref group="კომ.">შეხვედრის მე-60-ე წუთზე ფაბრისიო კოლოჩინი [[ლუჩო გონსალესი|ლუჩო გონსალესმა]] შეცვალა.</ref> [[მარტინ დემიკელისი]], ესტებან კამბიასო, ლეონარდო პონსიო, ხუან რომან რიკელმე, ლიონელ მესი, [[ერნან კრესპო]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 75-ე წუთზე [[ერნან კრესპო]]ს ნაცვლად [[დიეგო მილიტო]].</ref> [[კარლოს ტევესი]].<ref group="კომ.">მატჩის 68-ე წუთზე [[კარლოს ტევესი]]ს ნაცვლად თამაშში ჩაერთო პაბლო აიმარი.</ref> შეხვედრა ხორვატებმა 3–2 მოიგეს.<ref>Croatia 3–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/croatia-v-argentina-01-march-2006-273291/ St. Jakob-Park, Basel]. ''11v11.com''</ref> [[2006]] წლის 16 ივნისს სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნული ნაკრების<ref group="კომ.">სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები ({{lang-sr|Фудбалска репрезентација Србије и Црне Горе|Fudbalska reprezentacija Srbije i Crne Gore}}) — აღნიშნული ეროვნული გუნდი 2003–2006 წლებში ამ სახელწოდებით ასპარეზობდა საფეხბურთო ტურნირებზე. 2006 წლიდან სერბეთის ეროვნული ნაკრები და მონტენეგროს ეროვნული ნაკრები დამოუკიდებლად განაგრძობენ ასპარეზობას.</ref>კარში გატანილი ბურთის წყალობით, მესი გახდა არგენტინის ეროვნული ნაკრების ისტორიაში ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]] გოლის გატანა შეძლო 18 წლის და 357 დღის ასაკში.<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/world_cup_2006/4853028.stm Argentina 6-0 Serbia & Montenegro]. ''BBC Sport''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZtjaRHYOjy8&t=158s Lionel Messi vs Serbia & Montenegro (World Cup 2006)]. ''youtube''</ref> 1996 წლიდან 2016 წლამდე მეტოქეთა კარში გატანილი 54 ბურთით — არგენტინის ნაკრების ყველა დროის ბომბარდირის წოდებას [[გაბრიელ ბატისტუტა]] ფლობდა. 2016 წლის 21 ივნისს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულ შტატებში]] გამართულ [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ნახევარფინალში ლიონელ მესის მიერ [[აშშ-ის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|მასპინძელთა ეროვნული გუნდის]] კარში გატანილი ბურთით მან ოცი წლის განმავლობაში მოქმედი [[გაბრიელ ბატისტუტა|ბატისტუტას]] რეკორდი გააუმჯობესა და არგენტინის ეროვნული გუნდის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი გახდა.<ref>[https://nesn.com/2016/06/lionel-messi-scores-argentina-record-tying-goal-in-copa-america-2016/ Lionel Messi Scores Argentina Record-Tying Goal In Copa America 2016]</ref><ref group="კომ.">აღნიშნული შეხვედრის 32-ე წუთზე საჯარიმო დარტყმით გატანილი ეს ბურთი იყო მატჩის რიგით მეორე, ხოლო მისი სანაკრებო გოლებიდან რიგით 55-ე გოლი.</ref><ref>[https://www.theguardian.com/football/live/2016/jun/21/copa-america-usa-argentina-semi-final-latest-score Lionel Messi scores Argentina’s second goal from a free-kick]</ref><ref>[https://www.goal.com/en-in/match/united-states-v-argentina/dxypf19tozmf3662x2txffft United States 0–4 Argentina]. ''goal.com''</ref> მესის სანაკრებო კარიერაში ეს ისტორიული მატჩი [[ჰიუსტონი]]ს ენ-არ-ჯი სტადიონზე<ref group="კომ.">ენ-არ-ჯი სტადიონი ({{lang-en|NRG Stadium}}) — მრავალფუნქციური სპორტული კომპლექსი [[ტეხასი]]ს უდიდეს ქალაქ ჰიუსტონში, გაიხსნა 2002 წლის 24 აგვისტოს.</ref> შედგა და მას 70 858 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: [[სერხიო რომერო]], რამირო ფუნეს მორი, გაბრიელ მერკადო, ნიკოლას ოტამენდი, [[მარკოს როხო]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 84-ე წუთზე [[მარკოს როხო]]ს ნაცვლად ვიქტორ კუესტა.</ref> [[ხავიერ მასკერანო]], ევერ ბანეგა, აუგუსტო ფერნანდესი,<ref group="კომ.">59-ე წუთზე აუგუსტო ფერნანდესის ნაცვლად [[ლუკას ბილია]].</ref> ლიონელ მესი, [[გონსალო იგუაინი]], ესეკიელ ლავესი.<ref group="კომ.">მატჩის 67-ე წუთზე ესეკიელ ლავესის ნაცვლად [[ერიკ ლამელა]].</ref> შეხვედრა არგენტინელთა უპირატესობით წარიმართა და მათივე გამარჯვებით — 4–0 დამთავრდა.<ref>USA 0–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-21-june-2016-319060/ NRG Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> 2021 წლის 9 სექტემბერს ბოლივიის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპის მორიგ შეხვედრაში მესიმ ჰეთ-თრიკი შეასრულა და თავისი სანაკრებო გოლებიდან რიგით 77-ე, 78-ე და 79-ე ბურთი გაიტანა, რითაც 1971 წლის 11 ივლისიდან — 50 წლის განმავლობაში მოქმედი [[პელე]]ს რეკორდი მოხსნა და ისტორიაში ყველა დროის საუკეთესო სამხრეთამერიკელი სანაკრებო ბომბარდირის წოდება დაისაკუთრა.<ref>[https://www.espn.co.uk/football/argentina-arg/story/4427665/argentinas-lionel-messi-breaks-brazil-legend-peles-south-american-mens-goals-record Lionel Messi breaks Brazil legend Pele's South American men's goals record]</ref> მატჩი [[ბუენოს-აირესი]]ს „ელ მონუმენტალზე“ გაიმართა და მას 17 ათასამდე მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: ხუან მუსო, ნიკოლას ოტამენდი,<ref group="კომ.">82-ე წუთზე ნიკოლას ოტამენდის ნაცვლად ლუკას მარტინესი.</ref> ხერმან პესელია, მარკოს აკუნია, როდრიგო დე პაული,<ref group="კომ.">82-ე წუთზე როდრიგო დე პაულის ნაცვლად ესეკიელ პალასიოსი.</ref> [[ანხელ დი მარია]],<ref group="კომ.">71-ე წუთზე ანხელ დი მარიას ნაცვლად ნიკოლას გონსალესი.</ref> ალეხანდრო გომესი,<ref group="კომ.">მატჩის 62-ე წუთზე ალეხანდრო გომესის ნაცვლად ხოაკინ კორეა.</ref> ლეანდრო პარედესი, ლიონელ მესი და [[ლაუტარო მარტინესი]].<ref group="კომ.">მატჩის 71-ე წუთზე ლაუტარო მარტინესის ნაცვლად ანხელ კორეა.</ref><ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-09-september-2021-371638/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> 2025 წლის 6 ივნისის მონაცემებით მესის ანგარიშზეა ცხრა სანაკრებო ჰეთ-თრიკი და ერთი პენტა-თრიკი (5 გოლი ერთ მატჩში).<ref>Argentina 5–0 Estonia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-estonia-05-june-2022-375350/ Estadio El Sadar, Pamplona]. ''11v11.com''</ref> ყველაზე მეტი ბურთი მას ბოლივიის ეროვნული ნაკრების კარში აქვს გატანილი — 2015 (2), 2016 (1), 2021 (5), 2024 (3). საერთო ჯამში ბოლივიელთა კარის აღება მან 11-ჯერ შეძლო. ==მატჩები და გოლები== ===არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში=== {| width="990" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | № ! scope=col | თარიღი ! scope=col | შეხვედრის ადგილი ! scope=col | მასპინძელი ! scope=col | ანგ. ! scope=col | სტუმარი ! scope=col | გოლები ! scope=col | შენიშვნა ! scope=col | შეჯიბრება ! scope=col | წყარო ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |1||17.08.2005||[[ბუდაპეშტი]]||align=right|{{fb-rt|HUN}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||ამხანაგური||<ref>Hungary 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/hungary-v-argentina-17-august-2005-254793/ Ferenc Puskás Stadium, Budapest]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |2||03.09.2005||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|80}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-03-september-2005-254962/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |3||09.10.2005||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-09-october-2005-255028/ River Plate, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |4||12.10.2005||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-12-october-2005-255126/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |5||16.11.2005||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|QAT}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|81}}||ამხანაგური||<ref>Qatar 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/qatar-v-argentina-16-november-2005-273290/ International Friendly, Played in Doha]. ''11v11.com''</ref><ref>Qatar 0–3 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2005/11/16/world/friendlies/qatar/argentina/361922/ Jassim Bin Hamad Stadium (Doha)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |6||01.03.2006||[[ბაზელი]]||align=right|{{fb-rt|CRO}}||bgcolor=Moccasin|3–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|6}}|| ||ამხანაგური||<ref>Croatia 3–2 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/03/01/world/friendlies/croatia/argentina/361556/ St. Jakob-Park (Basel)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |7||30.05.2006||[[სალერნო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|ANG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|68}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Angola / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-angola-30-may-2006-273785/ Stadio Arechi, Salerno]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 2–0 Angola / [https://int.soccerway.com/matches/2006/05/30/world/friendlies/argentina/angola/361644/ Stadio Arechi (Salerno)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |8||16.06.2006||[[გელზენკირხენი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–0||align=left|{{fb|Serbia and Montenegro}}||{{გოლი|88}}||{{შეცვლაზე შესვლა|75}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#არგენტინა vs სერბეთი და მონტენეგრო|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Argentina 6–0 Serbia and Montenegro / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-serbia-and-montenegro-16-june-2006-273730/ Veltins-Arena, Gelsenkirchen]</ref>|| |- ! scope=row |9||21.06.2006||[[ფრანკფურტი]]||align=right|{{fb-rt|NED}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|70}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#ნიდერლანდები vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Netherlands 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/netherlands-v-argentina-21-june-2006-273746/ Commerzbank Arena, Frankfurt]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |10||24.06.2006||[[ლაიფციგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|MEX}}|| |||{{შეცვლაზე შესვლა|84}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006#მერვედფინალები|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Argentina 2–1 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-24-june-2006-274135/ Zentralstadion, Leipzig]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |11||03.09.2006||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-03-september-2006-274527/ Emirates Stadium, London]. ''11v11.com''</ref><ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/09/03/world/friendlies/brazil/argentina/401918/ Emirates Stadium (London)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |12||11.10.2006||[[მურსია]]||align=right|{{fb-rt|ESP}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|62}}||ამხანაგური||<ref>Spain 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/spain-v-argentina-11-october-2006-275215/ Estadio Nueva Condomina, Murcia]. ''11v11.com''</ref><ref>Spain 2–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/10/11/world/friendlies/spain/argentina/411454/ Estadio Enrique Roca de Murcia (Murcia)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |13||02.06.2007||[[ბაზელი]]||align=right|{{fb-rt|SUI}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|88}}||ამხანაგური||<ref>Switzerland 1–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/02/world/friendlies/switzerland/argentina/457697/ St. Jakob-Park (Basel)]. ''soccerway''</ref><ref>Switzerland 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/switzerland-v-argentina-02-june-2007-277876/ St. Jakob Park, Basel]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |14||05.06.2007||[[ბარსელონა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–3||align=left|{{fb|ALG}}||{{გოლი|54|პენ.|73}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–3 Algeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-algeria-05-june-2007-277893/ Nou Camp, Barcelona]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–3 Algeria / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/05/world/friendlies/algeria/argentina/546431/ Camp Nou (Barcelona)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |15||28.06.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|USA}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|79}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 USA / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-usa-28-june-2007-277898/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–1 USA / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/29/south-america/copa-america/argentina/united-states-of-america/441096/ Estadio José Encarnación Romero (Maracaibo)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=rPecpFY7_-k Argentina vs. U.S.A | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |16||02.07.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–2||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|84}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–2 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-02-july-2007-277899/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]</ref><ref>Argentina 4–2 Colombia / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/03/south-america/copa-america/argentina/colombia/441098/ Estadio José Encarnación Romero (Maracaibo)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=bKq6JvOKwQo Argentina vs. Colombia | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |17||05.07.2007||[[ბარკისიმეტო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|67}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-05-july-2007-277900/ Estadio Metropolitano, Barquisimeto]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/06/south-america/copa-america/argentina/paraguay/441100/ Estadio Metropolitano de Fútbol de Lara]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=lxb2z5Omib4&t=4488s Argentina vs. Paraguay | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |18||08.07.2007||[[ბარკისიმეტო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|PER}}||{{გოლი|61}}||1/4 ფინ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-08-july-2007-277901/ Estadio Metropolitano, Barquisimeto]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–0 Peru / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/09/south-america/copa-america/argentina/peru/471574/ Estadio Metropolitano de Fútbol de Lara (Barquisimeto)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=IxLddehkplw Argentina vs. Peru | Copa América Venezuela 2007 | Quarter-Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |19||11.07.2007||[[სიუდად-გუაიანა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|61}}||1/2 ფინ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-11-july-2007-277902/ Polideportivo Cachamay, Guayana]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 3–0 Mexico / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/12/south-america/copa-america/mexico/argentina/475463/ CTE Cachamay (Ciudad Guayana)]. ''soccerway''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=3jXR26E5CKI ARG 19. Lionel Messi vs Mexico - Copa América 2007 (Semi-Final)]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=V9ezmpCOqj4 Argentina vs. Mexico | Copa América Venezuela 2007 | Semi-Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |20||15.07.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-15-july-2007-277903/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]. ''11v11.com''</ref><ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/15/south-america/copa-america/brazil/argentina/480788/ Estadio Olímpico José Encarnación Pachencho Romero]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=M5xY1rEtRjc Argentina vs. Brazil | Copa América Venezuela 2007 | Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |21||22.08.2007||[[ოსლო]]||align=right|{{fb-rt|NOR}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Norway 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/norway-v-argentina-22-august-2007-278279/ Ullevaal Stadion, Oslo]. ''11v11.com''</ref><ref>Norway 2–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/08/22/world/friendlies/norway/argentina/506969/ Ullevaal Stadion (Oslo)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |22||11.09.2007||[[მელბურნი]]||align=right|{{fb-rt|AUS}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|91}}||ამხანაგური||<ref>Australia 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/australia-v-argentina-11-september-2007-278403/ Melbourne Cricket Ground]. ''11v11.com''</ref><ref>Australia 0–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/09/11/world/friendlies/australia/argentina/511752/ Melbourne Cricket Ground]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |23||13.10.2007||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CHI}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|83}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-13-october-2007-278914/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=CrmLIadiYko Messi vs Chile (WCQ) (Home) 2007-08 English Commentary]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |24||16.10.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|42}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-16-october-2007-278918/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]</ref> || |- ! scope=row |25||17.11.2007||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BOL}}|| ||<ref group="კომ.">მატჩის 74-ე წუთზე ხუან რომან რიკელმემ შეხვედრის მესამე და თავისი მეორე ბურთი მესის სოლო რეიდისა და მისივე საგოლე გადაცემის შემდეგ გაიტანა. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=VhSSTzSqEy4&t=4484s ვიდეო]</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-17-november-2007-279477/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://gh.soccerway.com/matches/2007/11/17/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/524377/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''soccerway''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=hf4ZutabsHg 2007 (November 17) Argentina 3-Bolivia 0 (World Cup qualifier).mpg]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=MVMjDb9VBCM 2007.11.17 Argentina 3 - Bolivia 0 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=VhSSTzSqEy4 Argentina 3 Bolivia 0 Eliminatorias Sudáfrica 2010 Partido Completo]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |26||20.11.2007||[[ბოგოტა]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|36}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-20-november-2007-279483/ Estadio Nemesio Camacho El Campin, Bogota]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=2RK06NXhjxM&t=2787s 2007.11.21 Colombia 2 - Argentina 1 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref> |- ! scope=row |27||04.06.2008||[[სან-დიეგო]]||align=right|{{fb-rt|MEX}}||bgcolor=D0F0C0|1–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|17}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|84}}||ამხანაგური||<ref>Mexico 1–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/mexico-v-argentina-04-june-2008-281708/ Qualcomm Stadium, San Diego]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=XtMoRy2yOhc 2008 (June 4) Mexico 1-Argentina 4 (Friendly).mpg]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |28||08.06.2008||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|46}}||ამხანაგური||<ref>USA 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-08-june-2008-281750/ Giants Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |29||15.06.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ECU}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-15-june-2008-284343/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |30||18.06.2008||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|90}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-18-june-2008-281826/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |31||06.09.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-06-september-2008-284375/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |32||10.09.2008||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-10-september-2008-284346/ Estadio Monumental, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |33||11.10.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|6}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|88}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–1 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-11-october-2008-284345/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EWK6fKAG8VQ&t=347s Argentina 2 Uruguay 1 Eliminatorias Sudáfrica 2010]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |34||15.10.2008||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-15-october-2008-284344/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |35||11.02.2009||[[მარსელი]]||align=right|{{fb-rt|FRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|83}}|| ||ამხანაგური||<ref>France 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/france-v-argentina-11-february-2009-284376/ Stade Velodrome, Marseille]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |36||28.03.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|26}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-28-march-2009-288606/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EwFBzklnxmw&t=2027s Argentina vs. Venezuela | South Africa 2010 | FIFA WC Qualifier (28-3-2009)]</ref> |- ! scope=row |37||01.04.2009||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=Moccasin|6–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 6–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-01-april-2009-288644/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZUkF2ln6OcM 2009.04.01 Bolivia 6 - Argentina 1 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref> |- ! scope=row |38||06.06.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|COL}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-june-2009-288715/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |39||10.06.2009||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-10-june-2009-288761/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |40||05.09.2009||[[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–3||align=left|{{fb|BRA}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–3 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-05-september-2009-288819/ Estadio Gigante de Arroyito, Rosario]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |41||05.09.2009||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-09-september-2009-288891/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |42||10.10.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–1 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-10-october-2009-288910/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=H28866jEHzY&t=326s Argentina vs. Peru | South Africa 2010 | FIFA World Cup Qualifier (10-10-2009)]</ref> |- ! scope=row |43||14.10.2009||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|85}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-14-october-2009-288989/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |44||14.11.2009||[[მადრიდი]]||align=right|{{fb-rt|ESP}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|61|პენ.}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|83}}||ამხანაგური||<ref>Spain 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/spain-v-argentina-14-november-2009-289051/ Wanda Metropolitano, Madrid]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |45||03.03.2010||[[მიუნხენი]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Germany 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-03-march-2010-289238/ Allianz Arena, Munich]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |46||12.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|NGA}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#არგენტინა vs ნიგერია|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 1–0 Nigeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nigeria-12-june-2010-287525/ FIFA World Cup 2010. Ellis Park, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |47||17.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|KOR}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#არგენტინა vs სამხრეთ კორეა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 4–1 Korea Rep. / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-korea-republic-17-june-2010-287539/ FIFA WC 2010. Soccer City, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |48||22.06.2010||[[ლიმპოპო (პროვინცია)|პოლოკვანე]]||align=right|{{fb-rt|GRE}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#საბერძნეთი vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/greece-v-argentina-22-june-2010-287556/ WC 2010. Peter Mokaba Stadium, Polokwane]</ref> || |- ! scope=row |49||27.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|MEX}}|| ||1/8 ფინალი||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs მექსიკა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 3–1 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-27-june-2010-290004/ FIFA World Cup 2010. Soccer City, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |50||03.07.2010||[[კეიპტაუნი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–4||align=left|{{fb|GER}}|| ||1/4 ფინალი||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs გერმანია|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 0–4 Germany / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-germany-03-july-2010-290013/ WC 2010. Green Point Stadium, Cape Town]</ref> || |- ! scope=row |51||11.08.2010||[[დუბლინი]]||align=right|{{fb-rt|IRL}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|58}}||ამხანაგური||<ref>Republic of Ireland 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/republic-of-ireland-v-argentina-11-august-2010-289362/ Aviva Stadium, Dublin]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |52||07.09.2010||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|ESP}}||{{გოლი|10}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–1 Spain / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-spain-07-september-2010-289413/ Antonio Vespucio Liberti, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |53||08.10.2010||[[საიტამის პრეფექტურა|საიტამა]]||align=right|{{fb-rt|JPN}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Japan 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/japan-v-argentina-08-october-2010-294767/ Saitama Stadium, Saitama]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |54||17.11.2010||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|BRA}}||{{გოლი|90+2}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-17-november-2010-294762/ Khalifa International Stadium, Doha]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |55||09.02.2011||[[ჟენევა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|POR}}||{{გოლი|90|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–1 Portugal / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-portugal-09-february-2011-294710/ Stade de Genève, Geneva]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |56||26.03.2011||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>USA 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-26-march-2011-294702/ New Meadowlands, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |57||20.06.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|ALB}}||{{გოლი|43}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–0 Albania / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-albania-20-june-2011-294775/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |58||01.07.2011||[[ლა-პლატა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|BOL}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-01-july-2011-294776/ Estadio Ciudad de La Plata, La Plata]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |59||06.07.2011||[[სანტა-ფე (არგენტინა)|სანტა-ფე]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-july-2011-294777/ Estadio Brigadier General Estanislao Lopez]</ref> || |- ! scope=row |60||11.07.2011||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|CRC}}||||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Costa Rica / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-costa-rica-11-july-2011-294778/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]</ref> || |- ! scope=row |61||16.07.2011||[[სანტა-ფე (არგენტინა)|სანტა-ფე]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|URU}}||bgcolor=Moccasin|4–5 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-16-july-2011-298273/ Estadio Brigadier General Estanislao Lopez]</ref> || |- ! scope=row |62||02.09.2011||[[კოლკატა]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Venezuela 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-02-september-2011-297006/ Salt Lake Stadium, Kolkota]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |63||06.09.2011||[[დაკა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|NGA}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–1 Nigeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nigeria-06-september-2011-297001/ Bangabandhu National Stadium, Dhaka]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |64||07.10.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|25}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-07-october-2011-297012/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |65||11.10.2011||[[პუერტო-ლა-კრუსი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-11-october-2011-297017/ José Antonio Anzoátegui, Puerto La Cruz]</ref> || |- ! scope=row |66||11.11.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|BOL}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-11-november-2011-297018/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |67||15.11.2011||[[ბარანკილია]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|61}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-15-november-2011-297022/ Estadio Metropolitano R. Meléndez, Barranquilla]</ref> || |- ! scope=row |68||29.02.2012||[[ბერნი]]||align=right|{{fb-rt|SUI}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|20||88||90+3|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Switzerland 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/switzerland-v-argentina-29-february-2012-297150/ Stade de Suisse, Berne]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |69||02.06.2012||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|31}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-02-june-2012-298220/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |70||09.06.2012||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–3||align=left|{{fb|BRA}}||{{გოლი|31||34||84}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–3 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-09-june-2012-298298/ MetLife Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=z0uhAUjWjn8&t=2884s International Friendly - Argentina vs Brazil June 9 2012]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |71||15.08.2012||[[ფრანკფურტი]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|52}}|| ||ამხანაგური||<ref>Germany 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-15-august-2012-299809/ Commerzbank Arena, Frankfurt]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=-fFDVeMZr98&t=445s Germany vs Argentina - Friendly 15.08.2012 (2nd Half)]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |72||07.09.2012||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|64}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-07-september-2012-303310/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=i__W_menNRw&t=4234s Argentina vs. Paraguay | Brazil 2014 | FIFA World Cup Qualifier (7-9-2012)]</ref> |- ! scope=row |73||11.09.2012||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-11-september-2012-303356/ Estadio Nacional Jose Diaz, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |74||12.10.2012||[[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|65||79}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-12-october-2012-303416/ Estadio Malvinas Argentinas, Mendoza]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |75||16.10.2012||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|28}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-16-october-2012-303472/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |76||14.11.2012||[[ერ-რიადი]]||align=right|{{fb-rt|KSA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Saudi Arabia 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/saudi-arabia-v-argentina-14-november-2012-303532/ King Fahd International Stadium, Riyadh]</ref> || |- ! scope=row |77||06.02.2013||[[სტოკჰოლმი]]||align=right|{{fb-rt|SWE}}||bgcolor=D0F0C0|2–3||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Sweden 2–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/sweden-v-argentina-06-february-2013-303782/ Friends Arena, Stockholm]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |78||22.03.2013||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|45|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-22-march-2013-303821/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |79||26.03.2013||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-26-march-2013-308749/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |80||07.06.2013||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|57}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-07-june-2013-303882/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |81||11.06.2013||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|60}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-11-june-2013-303924/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |82||14.06.2013||[[გვატემალა (ქალაქი)|გვატემალა]]||align=right|{{fb-rt|GUA}}||bgcolor=D0F0C0|0–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|15||40|პენ.|49}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|68}}||ამხანაგური||<ref>Guatemala 0–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/guatemala-v-argentina-14-june-2013-308973/ Estadio Nacional Mateo Flores]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |83||10.09.2013||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=D0F0C0|2–5||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|12|პენ.|53|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 2–5 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-10-september-2013-304227/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=975s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - HD FULL - Fecha 16]</ref> |- ! scope=row |84||05.03.2014||[[ბუქარესტი]]||align=right|{{fb-rt|ROM}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/romania-v-argentina-05-march-2014-307318/ Arena Națională, Bucharest]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |85||04.06.2014||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|TRI}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Trinidad and Tobago / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-trinidad-and-tobago-04-june-2014-308827/ Estadio Monumental, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |86||07.06.2014||[[ლა-პლატა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|SVN}}||{{გოლი|76}}||{{შეცვლაზე შესვლა|58}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Slovenia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-slovenia-07-june-2014-308847/ Estadio Ciudad de La Plata, La Plata]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Zb00PIoGOFA&t=142s 07/06/2016 Argentina - Slovenia 2:0 goals and full highlights HD]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |87||15.06.2014||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|BIH}}||{{გოლი|65}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ბოსნია და ჰერცეგოვინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 2–1 Bosnia and Herzegovina / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bosnia-and-herzegovina-15-june-2014-308663/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |88||21.06.2014||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|IRN}}||{{გოლი|90+1}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ირანი|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Iran / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-iran-21-june-2014-308679/ WC 2014. Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |89||25.06.2014||[[პორტუ-ალეგრი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|2–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|3||45+1}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#ნიგერია — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Nigeria 2–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-25-june-2014-308694/ WC 2014. Estadio Beira-Rio, Porto Alegre]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9HpYZ5REbFc&t=478s Nigeria 2 x 3 Argentina · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! scope=row |90||01.07.2014||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|SUI}}|| ||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — შვეიცარია|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Switzerland / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-switzerland-01-july-2014-308707/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |91||05.07.2014||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|BEL}}|| ||1/4 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — ბელგია|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Belgium / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-belgium-05-july-2014-308711/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |92||09.07.2014||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|NED}}||bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/2 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#ნიდერლანდები — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 0–0 Netherlands / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-netherlands-09-july-2014-308714/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |93||13.07.2014||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Silver|ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ფინალი|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Germany 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-13-july-2014-308716/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |94||11.10.2014||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-11-october-2014-313211/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |95||14.10.2014||[[ჰონგ-კონგი]]||align=right|{{fb-rt|HKG}}||bgcolor=D0F0C0|0–7||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|66||84}}|| ||ამხანაგური||<ref>Hong Kong 0–7 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/hong-kong-v-argentina-14-october-2014-313212/ Hong Kong Stadium, Hong Kong]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=64u_Q_fJi8c&t=85s Hong Kong 0 – 7 Argentina - Friendly - 14.10.2014]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |96||12.11.2014||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|CRO}}||{{გოლი|57|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–1 Croatia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-croatia-12-november-2014-313089/ Upton Park London, England]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |97||18.11.2014||[[მანჩესტერი]]||align=right|{{fb-rt|POR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|46}}||ამხანაგური||<ref>Portugal 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/portugal-v-argentina-18-november-2014-313059/ Old Trafford, Greater Manchester, England]</ref> || |- ! scope=row |98||13.06.2015||[[ლა-სერენა (ჩილე)|ლა-სერენა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|36|პენ.}}||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–2 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-13-june-2015-314390/ Estadio La Portada, La Serena, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |99||16.06.2015||[[ლა-სერენა (ჩილე)|ლა-სერენა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-16-june-2015-314391/ Estadio La Portada, La Serena, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |100||20.06.2015||[[ჩილე|ვინია-დელ-მარი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|JAM}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Jamaica / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-jamaica-20-june-2015-314430/ Estadio Sausalito, Vina del Mar, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |101||26.06.2015||[[ჩილე|ვინია-დელ-მარი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}||bgcolor=D0F0C0|5–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-26-june-2015-314431/ Estadio Sausalito, Vina del Mar, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |102||30.06.2015||[[კონსეფსიონი (ჩილე)|კონსეპსიონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–1||align=left|{{fb|PAR}}|| ||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 6–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-30-june-2015-314399/ Estadio Municipal de Concepcion, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |103||04.07.2015||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}||bgcolor=Moccasin|4–1 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Chile 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-04-july-2015-315166/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |104||04.09.2015||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|7–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|67||75}}||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 7–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-04-september-2015-317476/ BBVA Compass Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |105||08.09.2015||[[არლინგტონი (ტეხასი)|არლინგტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–2 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-08-september-2015-317492/ BBVA Compass Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |106||24.03.2016||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-24-march-2016-319019/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |107||29.03.2016||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|30|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-29-march-2016-318918/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |108||27.05.2016||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|HON}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Honduras / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-honduras-27-may-2016-319109/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |109||10.06.2016||[[ჩიკაგო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–0||align=left|{{fb|PAN}}||{{გოლი|68||78||87}}||ჯგუფი D||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 5–0 Panama / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-panama-10-june-2016-319047/ Soldier Field, Chicago]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |110||14.06.2016||[[სიეტლი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი D||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Bolivia 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-14-june-2016-319054/ CenturyLink Field, Seattle]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |111||18.06.2016||[[მასაჩუსეტსი|ფოქსბორო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|60}}||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-18-june-2016-319058/ Gillette Stadium, Foxborough]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |112||21.06.2016||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=D0F0C0|0–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|32}}||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>USA v Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-21-june-2016-319060/ NRG Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |113||26.06.2016||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|CHI}}||bgcolor=Moccasin|2–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-26-june-2016-319063/ MetLife Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |114||02.09.2016||[[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|43}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-02-september-2016-320386/ Estadio Malvinas Argentinas, Mendoza]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |115||10.11.2016||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-10-november-2016-350883/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |116||15.11.2016||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|COL}}||{{გოლი|10}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-15-november-2016-350888/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |117||24.03.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|16|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-24-march-2017-353160/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |118||09.06.2017||[[მელბურნი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-09-june-2017-353182/ Melbourne Cricket Ground, Melbourne]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |119||31.08.2017||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-31-august-2017-354423/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |120||05.09.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|VEN}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-05-september-2017-354491/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |121||05.10.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-05-october-2017-354524/ La Bombonera, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |122||10.10.2017||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|12||20||62}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-10-october-2017-358014/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |123||11.11.2017||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|RUS}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Russia 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/russia-v-argentina-11-november-2017-357699/ Luzhniki Stadium, Moscow]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |124||30.05.2018||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|HAI}}||{{გოლი|17|პენ.|58||66}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-haiti-30-may-2018-357622/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |125||16.06.2018||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ISL}}|| ||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Argentina 1–1 Iceland / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-iceland-16-june-2018-356141/ Spartak Stadium, Moscow]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |126||21.06.2018||[[ნიჟნი-ნოვგოროდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–3||align=left|{{fb|CRO}}|| ||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Argentina 0–3 Croatia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-croatia-21-june-2018-356158/ Nizhny Novograd Stadium, Nizhny Novgorod]</ref> || |- ! scope=row |127||26.06.2018||[[სანქტ-პეტერბურგი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|14}}||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Nigeria 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-26-june-2018-356176/ Saint Petersburg Stadium, Saint Petersburg]</ref> || |- ! scope=row |128||30.06.2018||[[ყაზანი]]||align=right|{{fb-rt|FRA}}||bgcolor=Moccasin|4–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>France 4–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/france-v-argentina-30-june-2018-358137/ Kazan Arena, Kazan]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |129||22.03.2019||[[მადრიდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–3||align=left|{{fb|VEN}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–3 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-22-march-2019-361614/ Wanda Metropolitano, Madrid]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |130||07.06.2019||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–1||align=left|{{fb|NCA}}||{{გოლი|37||38}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 5–1 Nicaragua / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nicaragua-07-june-2019-362559/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |131||15.06.2019||[[სალვადორი (ბრაზილია)|სალვადორი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–2||align=left|{{fb|COL}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–2 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-15-june-2019-361573/ Itaipava Arena Fonte Nova, Salvador]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |132||19.06.2019||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|57|პენ.}}||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-19-june-2019-361580/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |133||23.06.2019||[[პორტუ-ალეგრი]]||align=right|{{fb-rt|QAT}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Qatar 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/qatar-v-argentina-23-june-2019-361586/ Arena do Grêmio, Porto Alegre]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |134||28.06.2019||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Venezuela 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-28-june-2019-362642/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |135||02.07.2019||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-02-july-2019-362666/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |136||06.07.2019||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|CHI}}|| ||მე-3 ადგ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-06-july-2019-362680/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |137||15.11.2019||[[ერ-რიადი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|14}}|| ||ამხანაგური||<ref>Saudi Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-15-november-2019-364909/ King Fahd International Stadium, Riyadh]</ref> || |- ! scope=row |138||18.11.2019||[[თელ-ავივი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|90+2|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–2 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-18-november-2019-364915/ Bloomfield Stadium, Tel Aviv]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |139||08.10.2020||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|13|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-08-october-2020-367307/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |140||13.10.2020||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-13-october-2020-367310/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |141||12.11.2020||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-12-november-2020-368314/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |142||17.11.2020||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-17-november-2020-368322/ Estadio Nacional de Perú, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |143||03.06.2021||[[სანტიაგო-დელ-ესტერო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|24|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-03-june-2021-370580/ Estadio Único, Santiago del Estero]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |144||08.06.2021||[[ბარანკილია]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 2–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-08-june-2021-370585/ Estadio Metropolitano R. Meléndez, Barranquilla]</ref> || |- ! scope=row |145||14.06.2021||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|33}}||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-14-june-2021-370456/ Estádio Olímpico Nilton Santos, Rio de Janeiro]</ref> || |- ! scope=row |146||18.06.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-18-june-2021-370459/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |147||21.06.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-21-june-2021-370461/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |148||28.06.2021||[[კუიაბა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|33|პენ.|42}}||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-28-june-2021-370464/ Arena Pantanal, Cuiaba]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |149||04.07.2021||[[გოიანია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|90+3}}||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-03-july-2021-370742/ Estádio Olímpico Pedro Ludovico, Goiânia]</ref> || |- ! scope=row |150||06.07.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|COL}}||bgcolor=D0F0C0|3–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-july-2021-370751/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |151||10.07.2021||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-10-july-2021-370843/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |152||02.09.2021||[[კარაკასი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-02-september-2021-371637/ Estadio Olimpico de la Ciudad Universitaria, Caracas]</ref> || |- ! scope=row |153||09.09.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|14||64||88}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-09-september-2021-371638/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |154||07.10.2021||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-07-october-2021-372296/ Estadio Defensores del Chaco, Asunción]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |155||10.10.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|38}}||<ref group="კომ.">2021 წლის 10 ოქტომბერს ბუენოს-აირესში ურუგვაის ეროვნულ ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო შეხვედრაში გატანილი გოლით მესიმ გააუმჯობესა [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი და კონმებოლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი თამაშების ციკლში გატანილი ბურთების რაოდენობით საუკეთესო ბომბარდირი გახდა.</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-10-october-2021-372300/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |156||14.10.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-14-october-2021-372305/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |157||12.11.2021||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-12-november-2021-372878/ Estadio Campeón del Siglo, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |158||16.11.2021||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|BRA}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-16-november-2021-372882/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |159||25.03.2022||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|82}}||<ref group="კომ.">2022 წლის 25 მარტს მესიმ ვენესუელის ეროვნული გუნდის კარში თავისი 28-ე ბურთი გაიტანა მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი თამაშების ფარგლებში. ამავე წლის 29 მარტს ურუგვაი-ჩილეს შეხვედრაში [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესმა]] აღნიშნული ციკლის ფარგლებში 30-ე ბურთი შეაგდო და კვლავ სათავეში ჩაუდგა ბომბარდირთა სიას კონმებოლის მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო შეხვედრაში გატანილი ბურთების რაოდენობით.</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-25-march-2022-374472/ La Bombonera, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |160||29.03.2022||[[გუაიაკილი]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-29-march-2022-374477/ Estadio Monumental Isidro Romero Carbo, Guayaquil]</ref> || |- ! scope=row |161||01.06.2022||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|ITA}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||ფინალისიმა||<ref>Italy 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/italy-v-argentina-01-june-2022-375072/ Wembley Stadium, London]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |162||05.06.2022||[[პამპლონა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–0||align=left|{{fb|EST}}||{{გოლი|9|პენ.|45||47}}||{{გოლი|71||76}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 5–0 Estonia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-estonia-05-june-2022-375350/ Estadio El Sadar, Pamplona]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |163||23.09.2022||[[ფლორიდა|მაიამი-გარდენსი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|HON}}||{{გოლი|45+2|პენ.|69}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Honduras / [https://messi.starplayerstats.com/en/detail/1260/02 Hard Rock Stadium]. ''messi.starplayerstats.com''</ref> || |- ! scope=row |164||27.09.2022||[[ნიუ-ჯერსი|ჰარისონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|JAM}}||{{გოლი|86||89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Jamaica / [https://messi.starplayerstats.com/en/detail/1261/02 Red Bull Arena]. ''messi.starplayerstats.com''</ref> |- ! scope=row |165||16.11.2022||[[აბუ-დაბი]]||align=right|[[არაბთა გაერთიანებული საამიროების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საამიროები]] {{დროშანიშანი|არაბთა გაერთიანებული საამიროები}}||bgcolor=D0F0C0|0–5||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|44}}|| ||ამხანაგური||<ref>United Arab Emirates 0–5 Argentina / [https://sportmail.ru/football-national/315/match/367193/ Mohammed Bin Zayed Stadium]</ref> |- ! scope=row |166||22.11.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–2||align=left|{{fb|KSA}}||{{გოლი|10|პენ.}}||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 1–2 Saudi Arabia / [https://www.bbc.com/sport/football/63631779 Lusail Iconic Stadium]. ''bbc.com''</ref> |- ! scope=row |167||26.11.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|64}}||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 2–0 Mexico / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235462 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |168||30.11.2022||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|POL}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Poland 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235464 Stadium 974, Doha]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |169||03.12.2022||[[კატარი|ერ-რაიანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|AUS}}||{{გოლი|35}}||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 2–1 Australia / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285073/400128131 Ahmad Bin Ali Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |170||09.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|NED}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]]){{გოლი|73|პენ.}}||1/4 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Netherlands 2–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285074/400128139 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |171||13.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|CRO}}||{{გოლი|34|პენ.}}||1/2 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 3–0 Croatia / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285075/400128143 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |172||18.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–2||align=left|{{fb|FRA}}||{{გოლი|23|პენ.|108}}||bgcolor=Gold|ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina (4)3–3(2) France / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285077/400128145 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |173||23.03.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|PAN}}||{{გოლი|89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Panama / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-panama-23-march-2023-378867/ Estadio Más Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |174||28.03.2023||[[სანტიაგო-დელ-ესტერო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|7–0||align=left|{{fb|CUR}}||{{გოლი|20||33||37}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 7–0 Curaçao / [https://www.google.com/search?q=Argentina&sourceid=chrome&ie=UTF-8#sie=m;/g/11sk4pddqc;2;/g/11b66jrs60;ln;fp;1;;; El Estadio Único Madre de Ciudades]</ref> || |- ! scope=row |175||15.06.2023||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|AUS}}|| {{გოლი|2}}||||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Australia / [https://www.theguardian.com/football/live/2023/jun/15/argentina-vs-socceroos-australia-arg-aus-football-friendly-live-score-updates-kick-off-time-national-team-list-squad-soccer-china Workers' Stadium, Beijing]. ''theguardian.com''</ref> |- ! scope=row |176||07.09.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}|| {{გოლი|78}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|89}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017277 Estadio Monumental]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |177||12.10.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|53}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-12-october-2023-381913/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |178||18.10.2023||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|32||42}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017348 Estadio Nacional]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |179||17.11.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–2||align=left|{{fb|URU}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–2 Uruguay / [https://as.com/futbol/internacional/argentina-uruguay-en-vivo-eliminatorias-sudamericanas-en-directo-n/ Juan Lopesino]. ''AS.com''</ref> || |- ! scope=row |180||21.11.2023||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|78}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017648 Maracanã, Rio de Janeiro]. ''FIFA''</ref> || |- ! scope=row |181||09.06.2024||[[ჩიკაგო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|56}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-09-june-2024-384482/ Soldier Field, Chicago]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |182||15.06.2024||[[მერილენდი|ლენდოვერი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|GUA}}||{{გოლი|12||77}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–1 Guatemala / [https://www.espn.com/soccer/match/_/gameId/699278/guatemala-argentina Landover, Maryland]. ''espn.com''</ref> || |- ! scope=row |183||20.06.2024||[[ატლანტა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CAN}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–0 Canada / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726959 Mercedes-Benz Stadium, Atlanta]</ref> || |- ! scope=row |184||25.06.2024||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Chile 0–1 Argentina / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726967 MetLife Stadium, East Rutherford, New Jersey]</ref> || |- ! scope=row |185||04.07.2024||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ECU}}||bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Ecuador / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726983 NRG Stadium, Houston, Texas]</ref> || |- ! scope=row |186||10.07.2024||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CAN}}||{{გოლი|51}}||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–0 Canada / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726987 MetLife Stadium, East Rutherford, New Jersey]</ref> || |- ! scope=row |187||15.07.2024||[[მაიამი|მაიამი-გარდენსი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Colombia / [https://copaamerica.com/en/matches/match-32-argentina-colombia Hard Rock Stadium, Miami Gardens, Florida]</ref> || |- ! scope=row |188||10.10.2024||[[მატურინი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–1 Argentina / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/10/south-america/wc-qualifying-south-america/venezuela/argentina/4191307/ Estadio Monumental de Maturín]</ref> || |- ! scope=row |189||15.10.2024||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|19||84||86}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 6–0 Bolivia / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/16/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/4191313/ Estadio Mâs Monumental]</ref> || |- ! scope=row |190||14.11.2024||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-14-november-2024-386924/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]</ref> || |- ! scope=row |191||19.11.2024||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|Peru}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-19-november-2024-386930/ La Bombonera, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |192||06.06.2025||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|57}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 0–1 Argentina / [https://www.usatoday.com/story/sports/soccer/2025/06/05/chile-vs-argentina-messi-time-highlights-results/84029148007/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |} ===არგენტინის ოლიმპიურ ნაკრებში=== {| width="990" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | № ! scope=col | თარიღი ! scope=col | შეხვედრის ადგილი ! scope=col | მასპინძელი ! scope=col | ანგ. ! scope=col | სტუმარი ! scope=col | გოლები ! scope=col | შენიშვნა ! scope=col | შეჯიბრება ! scope=col | წყარო ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |1||07.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|CIV}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|15}}||ჯგუფი A||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Côte d'Ivoire 1–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/mensolympic/beijing2008/match-center/300051788 Shanghai Stadium, Shanghai]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |2||10.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|AUS}}|| ||ჯგუფი A||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 1–0 Australia / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/mensolympic/beijing2008/match-center/300051787 Shanghai Stadium, Shanghai]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |3||16.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|NED}}||{{გოლი|14}}||1/4 ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 2–1 Netherlands / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-netherlands-16-august-2008-319587/ Shanghai Stadium, Shanghai]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Ab1Bf8oNyec Argentina 2-1 Netherlands #Olympic Games 2008 Quarter Finals]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |4||19.08.2008||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BRA}}|| ||1/2 ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 3–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-19-august-2008-319584/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=jskTM2HQPgA Argentina 3-0 Brazil #Olympic Games Semi-Final 2008]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |5||23.08.2008||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Nigeria 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-23-august-2008-319582/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=FizVUH-SyP4 Argentina vs Nigeria - Beijing 2008 Men's Football Final]. ''youtube''</ref> |} ===არგენტინის 20-წლამდელთა ნაკრებში=== == მსოფლიო ჩემპიონატზე == 2006 წლის 16 ივნისს პირველი მატჩი ჩაატარა [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი| მსოფლიო ჩემპიონატზე]], რომელსაც იმ წელს [[გერმანია]]მ უმასპინძლა. ეს იყო ჯგუფური ეტაპის [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#არგენტინა vs სერბეთი და მონტენეგრო|მეორე შეხვედრა]], რომელშიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელები]] სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნულ ნაკრებს დაუპირისპირდნენ. მატჩი [[გელზენკირხენი]]ს „[[ფელტინს არენა]]ზე“ შედგა და მას 52 000 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, ნიკოლას ბურდისო, რობერტო აიალა, გაბრიელ ჰაინცე, ხუან პაბლო სორინი, [[ხავიერ მასკერანო]], [[ლუჩო გონსალესი]],<ref group="კომ.">მატჩის მე-17 წუთზე [[ლუჩო გონსალესი]]ს ნაცვლად ესტებან კამბიასო.</ref> ხუან რომან რიკელმე, [[მაქსი როდრიგესი]],<ref group="კომ.">75-ე წუთზე [[მაქსი როდრიგესი]]ს ნაცვლად [[ლიონელ მესი]].</ref> [[ხავიერ სავიოლა]]<ref group="კომ.">შეხვედრის 59-ე წუთზე [[ხავიერ სავიოლა]] [[კარლოს ტევესი|კარლოს ტევესმა]] შეცვალა.</ref> და [[ერნან კრესპო]]. შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 6–0 დამთავრდა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/games/2006_argentina_serbia_and_montenegro.php Argentina 6 vs. Serbia and Montenegro 0 in the 2006 WC]</ref><ref>[https://messi.com/una-fecha-especial-16-anos-del-debut-de-leo-messi-en-un-mundial/ Una fecha especial: 16 años del debut de Leo Messi en un Mundial]</ref> საერთო ჯამში მესიმ მსოფლიოს 5 ჩემპიონატის 26 შეხვედრაში 13 ბურთი გაიტანა და 8 საგოლე გადაცემა გააკეთა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/lionel_messi.php Lionel Messi in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> მსოფლიო ჩემპიონატების ფინალურ ეტაპზე ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობით იგი მსოფლიოს ყველა დროის, ხოლო გატანილი ბურთების რაოდენობით კი არგენტინის ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენია. მესის შემდეგ არგენტინელთაგან 10 გატანილი ბურთით მოდის [[გაბრიელ ბატისტუტა]],<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/gabriel_batistuta.php Gabriel Batistuta in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> რვა-რვა ბურთი აქვთ გატანილი გილიერმო სტაბილეს<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/guillermo_stabile.php Guillermo Stabile in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> და [[დიეგო მარადონა]]ს.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/diego_maradona.php Diego Maradona in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_scorers.php Argentina National Team Scorers in the Soccer World Cups]</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_national_team.php Argentina in the World Cups: General Stats]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | {{Tooltip|ჩემპ.|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი}} ! scope=col | {{Tooltip|მასპინძელი|მსოფლიო ჩემპიონატის მასპინძელი ქვეყანა}} ! scope=col | {{Tooltip|№|საფეხბურთო მაისურის ნომერი მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|პოზიცია|სათამაშო პოზიცია მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|შ|ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობა მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} ! scope=col | {{Tooltip|ბ|გატანილი ბურთების რაოდენობა მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} ! scope=col | {{Tooltip|მ|მოგება}} ! scope=col | {{Tooltip|ფ|ფრე}} ! scope=col | {{Tooltip|წ|წაგება}} ! scope=col | {{Tooltip|შედეგი|ეროვნული გუნდის მიერ მიღწეული შედეგი მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006|2006]] || style="text-align:left"|{{GER}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|19]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 3 || 1 || 2 || 1 || 0 || [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: პლეი-ოფი#მეოთხედფინალები|მეოთხედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2010|2010]] || style="text-align:left"|{{RSA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 0 || 4 || 0 || 1 || [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs გერმანია|მეოთხედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 4 || 5 || 1 || 1 || bgcolor=silver|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ფინალი|ვიცე-ჩემპიონი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|2018]] || style="text-align:left"|{{RUS}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 4 || 1 || 1 || 1 || 2 || [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მერვედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|2022]] || style="text-align:left"|{{QAT}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 7 || 4 || 2 || 1 || bgcolor=gold|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|ჩემპიონი]] |- |} ===მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელი=== [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] ჩატარებულ 26 შეხვედრაში მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელად იგი 11-ჯერ დასახელდა, რაც ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდია ამ კატეგორიის ფარგლებში მინიჭებული ჯილდოების რაოდენობის მხრივ.<ref>[https://www.sportsmole.co.uk/football/argentina/world-cup-2022/feature/lionel-messis-world-cup-record_500205.html Lionel Messi's World Cup record]. ''sportsmole.co.uk''</ref> მესი პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ოთხ შეხვედრაში გოლიც გაიტანა და საგოლე გადაცემაც გააკეთა (2006 წლის მუნდიალზე სერბეთი-ჩერნოგორიასთან, 2022 წლის მუნდიალზე — მექსიკასთან, ნიდერლანდებთან და ხორვატიასთან). ქვემოთ მოყვანილია ის მატჩები, რომლებშიც საუკეთესო ფეხბურთელად მესი დასახელდა. {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეტოქე !გოლი (ასისტი) !ანგ. !შეხვედრის ადგილი !შეჯიბრება !თარიღი !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} !შენიშვნა |- ! style="text-align: center" | 1 | data-sort-value="Greece" | {{fb|GRE}} | style="text-align: center" | 0 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–0 | [[ლიმპოპო (პროვინცია)|პოლოკვანე]] | [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#საბერძნეთი vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2010]] | 22.06.2010 | style="text-align: center" | <ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.youtube.com/watch?v=FU_lu2ZR7vg World Cup 2010]. ''youtube''</ref><ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/2010south-africa/match-center/300061455 Peter Mokaba Stadium]. ''fifa.com''</ref> | |- ! style="text-align: center" | 2 | data-sort-value="Bosnia and Herzegovina" | {{fb|BIH}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[რიო-დე-ჟანეირო]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ბოსნია და ჰერცეგოვინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 15.06.2014 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 2–1 Bosnia and Herzegovina / [https://www.youtube.com/watch?v=hYXjfHE-_Ow 2014 FIFA World Cup]. ''youtube''</ref><ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/2014brazil/match-center/300186477 Maracanã, Rio de Janeiro]. ''fifa.com''</ref> | |- ! style="text-align: center" | 3 | data-sort-value="Iran" | {{fb|IRN}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 1–0 | [[ბელუ-ორიზონტი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ირანი|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 21.06.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 4 | data-sort-value="Nigeria" | {{fb|NGA}} | style="text-align: center" | 2 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 3–2 | [[პორტუ-ალეგრი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#ნიგერია — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 25.06.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 5 | data-sort-value="Ecuador" | {{fb|SUI}} | style="text-align: center" | 0 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 1–0 | [[სან-პაულუ]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — შვეიცარია|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 01.07.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 6 | data-sort-value="Nigeria" | {{fb|NGA}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[სანქტ-პეტერბურგი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]] | 26.06.2018 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 7 | data-sort-value="Mexico" | {{fb|MEX}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–0 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 26.11.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 8 | data-sort-value="Australia" | {{fb|AUS}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[კატარი|ერ-რაიანი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 03.12.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 9 | data-sort-value="Netherlands" | {{fb|NED}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=LightYellow|2–2 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 09.12.2022 | style="text-align: center" | | bgcolor=D0F0C0|4–3 ([[პენალტების სერია|პენ.]]) |- ! style="text-align: center" | 10 | data-sort-value="Croatia" | {{fb|CRO}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 3–0 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 13.12.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 11 | data-sort-value="France" | {{fb|FRA}} | style="text-align: center" | 2 (0) | style="text-align: center" bgcolor=LightYellow|3–3 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 18.12.2022 | style="text-align: center" | | bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]]) |} == კოპა ამერიკაზე == [[2007]] წლის 28 ივნისს პირველი მატჩი ჩაატარა [[კოპა ამერიკა]]ზე, რომელსაც იმ წელს [[ვენესუელა]]მ უმასპინძლა. ეს იყო ჯგუფური ეტაპის პირველი შეხვედრა, რომელშიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელები]] [[აშშ-ის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შეერთებული შტატების ეროვნულ გუნდს]] დაუპირისპირდნენ. მატჩი [[მარაკაიბო]]ს „ესტადიო ხოსე პაჩენჩო რომეროზე“ შედგა და მას 34 500 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, გაბრიელ მილიტო, რობერტო აიალა, [[ხავიერ მასკერანო]], გაბრიელ ჰაინცე, ესტებან კამბიასო,<ref group="კომ.">მატჩის 58-ე წუთზე ესტებან კამბიასოს ნაცვლად პაბლო აიმარი.</ref> ხუან რომან რიკელმე, [[ხუან სებასტიან ვერონი]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 87-ე წუთზე [[ხუან სებასტიან ვერონი|ვერონის]] ნაცვლად [[ფერნანდო გაგო]].</ref> [[ხავიერ ძანეტი]], ლიონელ მესი,<ref group="კომ.">შეხვედრის 79-ე წუთზე [[ლიონელ მესი]]ს ნაცვლად [[კარლოს ტევესი]].</ref> [[ერნან კრესპო]]. შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 4–1 დამთავრდა.<ref>Argentina 4–1 Estados Unidos / [https://web.archive.org/web/20080603174738/http://www.conmebol.com/competiciones_evento_reporte.jsp?evento=1055&ano=2007&dv=1&flt=C&id=6&slangab=E José Encarnación Romero]. ''conmebol.com''</ref> 2007–2024 წლებში მესიმ [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] შვიდივე გათამაშებაში მიიღო მონაწილეობა და მის ფარგლებში გამართულ 39 შეხვედრაში 14 ბურთი გაიტანა და 18 საგოლე გადაცემა გააკეთა. არგენტინელი ფეხბურთელებიდან მესის შემდეგ ყველაზე მეტი შეხვედრა ამ ტურნირზე [[ხავიერ მასკერანო]]ს აქვს ჩატარებული, რომელმაც 2004–2016 წლებში ხუთ კოპა ამერიკაზე იასპარეზა და 26-ჯერ დაიცვა თავისი ქვეყნის ეროვნული გუნდის ღირსება. 2021 წლის კოპა ამერიკა იყო რიგით მეექვსე ტურნირი მის სანაკრებო კარიერაში, რომელში მონაწილეობის შემდეგაც იგი გახდა პირველი არგენტინელი ფეხბურთელი, რომელმაც ექვს კოპა ამერიკაზე იასპარეზა.<ref>[https://www.goal.com/en/news/copa-america-2021-final-records-lionel-messi-can-break-argentina-/a9v3pde85ysi1x35thqyg3lfm Copa America 2021: All the records that Messi can break in the final]</ref> 2021 წლის 28 ივნისს, ამავე ტურნირზე, მესიმ თავის სანაკრებო კარიერაში რიგით 148-ე შეხვედრა ითამაშა და არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში ჩატარებული მატჩების რაოდენობით ყველა დროის რეკორდსმენის წოდება დაისაკუთრა — ეს იყო ბოლივიის ნაკრებთან გამართული ჯგუფური ეტაპის დასკვნითი შეხვედრა, რომელშიც მან დუბლი შეასრულა. მატჩი [[კუიაბა]]ს [[არენა პანტანალი|„არენა პანტანალზე“]] გაიმართა და არგენტინელთა გამარჯვებით 4–1 დამთავრდა. 2021 წლის [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] გათამაშების შემდეგ იგი გახდა ისტორიაში ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთ ტურნირზე ერთდროულად საუკეთესო ფეხბურთელის, ბომბარდირისა და ასისტენტის (საგოლე გადაცემის ავტორი) წოდება მოიპოვა და ამავე დროს ტურნირის გამარჯვებულიც გახდა.<ref>[https://rattibha.com/thread/1305173388072284161 Lionel Messi’s criminally underrated international career]. ''rattibha.com''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vf72LCMQeL4 Lionel Messi ● All Record Goals & Assists in Copa America 2021]</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | {{Tooltip|კოპა|კოპა ამერიკა}} ! scope=col | {{Tooltip|მასპინძელი|კოპა ამერიკის მასპინძელი ქვეყანა}} ! scope=col | {{Tooltip|№|საფეხბურთო მაისურის ნომერი მიმდინარე კოპა ამერიკაზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|პოზიცია|სათამაშო პოზიცია მიმდინარე კოპა ამერიკაზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|შ|ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობა მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} ! scope=col | {{Tooltip|ბ|გატანილი ბურთების რაოდენობა მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} ! scope=col | {{Tooltip|მ|მოგება}} ! scope=col | {{Tooltip|ფ|ფრე}} ! scope=col | {{Tooltip|წ|წაგება}} ! scope=col | {{Tooltip|შედეგი|ეროვნული გუნდის მიერ მიღწეული შედეგი მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2007]] || style="text-align:left"|{{VEN}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|18]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 2 || 5 || 0 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2011]] || style="text-align:left"|{{ARG}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 4 || 0 || 1 || 2 || 1 || 1/4 ფინალი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2015]] || style="text-align:left"|{{CHI}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 1 || 3 || 2 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2016]] || style="text-align:left"|{{USA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 5 || 4 || 0 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2019]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 1 || 3 || 1 || 2 || bgcolor=#c96|მე-3 ადგილი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2021]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 4 || 6 || 1 || 0 || bgcolor=Gold|ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2024]] || style="text-align:left"|{{USA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 1 || 5 || 0 || 0 || bgcolor=Gold|ჩემპიონი |- |} ==მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩები== მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩების ექვსი ციკლის ფარგლებში მესიმ სულ 70 შეხვედრა ჩაატარა და 34 გოლი გაიტანა, მათ შორის: * 4 გოლი (2007–2009 წლების შესარჩევ ეტაპზე)<ref group="კომ.">არგენტინელთაგან ამ ციკლის ფარგლებში მესის მსგავსად ოთხ-ოთხი ბურთი გაიტანეს აგრეთვე [[სერხიო აგუერო]]მ და ხუან რომან რიკელმემ.</ref> * 10 გოლი (2011–2013)<ref group="კომ.">არგენტინელთაგან ამ ციკლის ფარგლებში მესის შემდეგ 9 გატანილი ბურთით ყველაზე შედეგიანი იყო [[გონსალო იგუაინი]], მესამე საუკეთესო შედეგი ჰქონდა [[სერხიო აგუერო]]ს, რომელმაც ხუთჯერ აიღო მეტოქეთა კარი.</ref> * 7 გოლი (2015–2017) * 7 გოლი (2020–2022)<ref group="კომ.">ამ ციკლის ფარგლებში 7 ბურთი გაიტანა [[ლაუტარო მარტინესი|ლაუტარო მარტინესმაც]].</ref> * 6 გოლი (2023–2025)<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=LcExvg2Rp4A&t=407s&ab_channel=CONMEBOL Argentina vs. Ecuador 1-0 | Resumen]. ''CONMEBOL''</ref><ref group="კომ.">ლიონელ მესიმ 2023 წლის 7 სექტემბერს ეკვადორის ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევ შეხვედრაში გატანილი გოლით [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი გაიმეორა სამხრეთამერიკელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობის მიხედვით (29–29).</ref><ref>[https://www.mykhel.com/football/lionel-messi-equals-luis-suarez-record-for-most-goals-in-south-american-world-cup-qualifiers-231971.html Lionel Messi Equals Luis Suarez Record For Most Goals In South American WCQ]</ref><ref group="კომ.">ლიონელ მესიმ 2023 წლის 18 ოქტომბერს პერუს ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევ შეხვედრაში გატანილი ორი გოლით [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი დაამხო სამხრეთამერიკელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობის მიხედვით (31–29) და სამხრეთ ამერიკის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი გახდა. ''იხ.'' [https://www.reuters.com/sports/soccer/messi-double-gives-argentina-2-0-win-over-peru-2023-10-18/ ''Reuters'']. ''Lionel Messi became the all-time top scorer in South American World Cup qualifying with both goals in Argentina's 2-0 win over Peru.''</ref><ref>[https://www.bbc.com/sport/football/67142608 Lionel Messi scores twice for Argentina against Peru]</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |+ '''მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩები და გოლები''' |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col |წელი ! scope=col |მატჩი ! scope=col |გოლი ! scope=col |პერიოდი ! scope=col |წყარო ! scope=col |შენიშვნა |- ! scope=row |2005||3|| 0 || 06.09.2003 – 12.10.2005 || <ref>[http://soccerstats.us/c/fifa-world-cup-qualification-conmebol/2006/games/ 2006 FIFA World Cup qualification (CONMEBOL)]</ref> || |- ! scope=row |2007||4|| 2 || rowspan="3" | 13.10.2007 – 14.10.2009 || <ref>[http://soccerstats.us/c/fifa-world-cup-qualification-conmebol/2010/games/ 2010 FIFA World Cup qualification (CONMEBOL)]</ref> || |- ! scope=row |2008||6|| 1 || || |- ! scope=row |2009||8|| 1 || || |- ! scope=row |2011||4|| 2 || rowspan="3" | 07.10.2011 – 15.10.2013 || <ref>[https://www.playmakerstats.com/edition.php?id_edicao=23960 World Cup Qualifying (CONMEBOL) 2014 Stats]</ref> || |- ! scope=row |2012||5|| 5 || || |- ! scope=row |2013||5|| 3 || || |- ! scope=row |2015||0|| 0 || rowspan="3" | 08.10.2015 – 10.10.2017 || <ref>[https://www.fotmob.com/leagues/10199/stats/season/17256/players/goals 2015/2017 World Cup Qualification CONMEBOL Top scorer Stats]</ref> || |- ! scope=row |2016||5|| 3 || || |- ! scope=row |2017||5|| 4 || || |- ! scope=row |2020||4|| 1 || rowspan="3" | 08.10.2020 – 29.03.2022 || <ref>[https://www.fotmob.com/leagues/10199/stats/season/17257/players/goals/world-cup-qualification-conmebol-players 2020/2022 World Cup Qualification CONMEBOL Top scorer Stats]</ref> || |- ! scope=row |2021||9|| 5 || || |- ! scope=row |2022||2|| 1 || || |- ! scope=row |2023||5|| 3 || rowspan="2" | 07.09.2023 – 07.09.2025 ||<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/south-america-conmebol-qualifying-fixtures-maches-results-world-cup-2026 South American qualifying results and fixtures for FIFA World Cup 26]</ref>|| |- ! scope=row |2024||4|| 3 || || |- ! scope=row |2025||1|| 0 || || |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=row |ჯამში|| 70 || 34 || || || |} ==ჰეთ-თრიკები== პირველი სანაკრებო ჰეთ-თრიკი მესიმ 2012 წლის 29 თებერვალს, [[შვეიცარიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვეიცარიის ეროვნულ ნაკრებთან]] გამართულ საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში შეასრულა. მატჩი [[ბერნი]]ს „სტად დე სუისზე“ გაიმართა და მას 30 250 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: [[სერხიო რომერო]], უგო კამპანიარო, ფედერიკო ფერნანდესი, ესეკიელ გარაი, [[პაბლო საბალეტა]], [[ხავიერ მასკერანო]], როდრიგო ბრანია,<ref group="კომ.">შეხვედრის 46-ე წუთზე როდრიგო ბრანია [[ფერნანდო გაგო]]მ შეცვალა.</ref> [[მაქსი როდრიგესი]],<ref group="კომ.">მატჩის 70-ე წუთზე [[მაქსი როდრიგესი]]ს ნაცვლად ედუარდო სალვიო.</ref> ხოსე სოსა, ლიონელ მესი და [[სერხიო აგუერო]].<ref group="კომ.">81-ე წუთზე [[სერხიო აგუერო]]ს ნაცვლად [[გონსალო იგუაინი]].</ref> შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით — 3–1 დამთავრდა. {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეტოქე !გოლები !ანგ. !შეხვედრის ადგილი !შეჯიბრება !თარიღი !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} |- ! style="text-align: center" | 1 | data-sort-value="Switzerland" | {{fb|SUI}} | data-sort-value="15" | '''3''' – (1–0', 2–1', 3–1') | style="text-align: center" data-sort-value="2" | 3–1 | [[ბერნი]] | rowspan="3" | ამხანაგური | 29.02.2012 | style="text-align: center" | <ref>Switzerland 1–3 Argentina / [http://www.skysports.com/football/switzerland-vs-argentina/252229 Stade de Suisse Wankdorf, Bern]. ''Sky Sports''</ref><ref>Switzerland 1–3 Argentina / [https://web.archive.org/web/20171013013045/http://www.skysports.com/football/switzerland-vs-argentina/252229 Stade de Suisse Wankdorf, Bern]. ''Sky Sports''</ref> |- ! style="text-align: center" | 2 | data-sort-value="Brazil" | {{fb|BRA}} | data-sort-value="29" | '''3''' – (1–1', 2–1', 4–3') | style="text-align: center" data-sort-value="1" | 4–3 | ისტ-რათერფორდი | 09.06.2012 | style="text-align: center" | <ref>[https://www.theguardian.com/football/2012/jun/10/argentina-brazil-lionel-messi-new-york-metlife Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–3 win over Brazil] // ''[[The Guardian]]''</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20160921210139/https://www.theguardian.com/football/2012/jun/10/argentina-brazil-lionel-messi-new-york-metlife Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–3 win over Brazil] // ''[[The Guardian]]''</ref> |- ! style="text-align: center" | 3 | data-sort-value="Guatemala" | {{fb|GUA}} | data-sort-value="29" | '''3''' – (1–0', 3–0', 4–0') | style="text-align: center" data-sort-value="1" | 4–0 | [[გვატემალა (ქალაქი)|გვატემალა]] | 14.06.2013 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.skysports.com/football/guatemala-vs-argentina/286705 Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–0 friendly win in Guatemala]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171012202956/http://www.skysports.com/football/guatemala-vs-argentina/286705 Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–0 friendly win in Guatemala]</ref> |- ! style="text-align: center" | 4 | data-sort-value="Panama" | {{fb|PAN}} | data-sort-value="45" | '''3''' – (2–0', 3–0', 4–0') | style="text-align: center" data-sort-value="6" | 5–0 | [[ჩიკაგო]] | [[კოპა ამერიკა]] | 10.06.2016 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.espnfc.com/report?gameId=444713 Lionel Messi scores a hat trick off the bench in 5–0 win vs. Panama]. ''ESPN''</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171012204735/http://www.espnfc.com/report?gameId=444713 Lionel Messi scores a hat trick off the bench in 5–0 win vs. Panama]. ''ESPN''</ref> |- ! style="text-align: center" | 5 | data-sort-value="Ecuador" | {{fb|ECU}} | data-sort-value="62" | '''3''' – (1–1', 2–1', 3–1') | style="text-align: center" data-sort-value="4" | 3–1 | [[კიტო]] | მსოფ. შესარჩევი | 10.10.2017 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.skysports.com/football/ecuador-vs-argentina/report/349983 Ecuador 1–3 Argentina: Lionel Messi masterclass drags his nation to WC finals]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171011042105/http://www.skysports.com/football/ecuador-vs-argentina/report/349983 Ecuador 1–3 Argentina: Lionel Messi masterclass drags his nation to WC finals]</ref> |- ! style="text-align: center" | 6 | data-sort-value="Haiti" | {{fb|HAI}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 2–0', 3–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 4–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | ამხანაგური | 30.05.2018 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://www.bbc.com/sport/football/44299374 La Bombonera, Buenos Aires]. ''BBC Sport''</ref><ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://web.archive.org/web/20190914105902/https://www.bbc.com/sport/football/44299374 La Bombonera, Buenos Aires]. ''BBC Sport''</ref> |- ! style="text-align: center" | 7 | data-sort-value="Boliva" | {{fb|BOL}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 2–0', 3–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 3–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | მსოფ. შესარჩევი | 09.09.2021 | style="text-align: center" | <ref>[https://sports.ndtv.com/football/lionel-messi-breaks-peles-record-with-hat-trick-against-bolivia-2536013 Lionel Messi Breaks Pele's Record With Hat-Trick Against Bolivia]</ref> |- ! style="text-align: center" | 8 | data-sort-value="Estonia" | {{fb|EST}} | data-sort-value="84" | '''5''' – (1–0', 2–0', 3–0', 4–0', 5–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 5–0 | [[პამპლონა]] | ამხანაგური | 05.06.2022 | style="text-align: center" | <ref name="ArgVsEst22">[https://www.espn.in/football/match/_/gameId/636177 Argentina vs. Estonia – Football Match Summary – June 5, 2022]. ''ESPN''</ref> |- ! style="text-align: center" | 9 | data-sort-value="Curaçao" | {{fb|CUR}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 3–0', 5–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 7–0 | [[სანტიაგო-დელ-ესტერო]] | ამხანაგური | 28.03.2023 | style="text-align: center" |<ref name="Curacao">[https://www.espn.com/soccer/report/_/gameId/666851 Argentina thrash Curacao on another record night for Lionel Messi]</ref> |- ! style="text-align: center" | 10 | data-sort-value="Boliva" | {{fb|BOL}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 5–0', 6–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 6–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | მსოფ. შესარჩევი | 15.10.2024 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 6–0 Bolivia / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/16/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/4191313/ World Cup Qualifiers]. ''Soccerway''</ref> |} ==გოლების სტატისტიკა== {{updated|6 ივნისი, 2025}} {{col-begin}} {{col-3}} {| class="wikitable" style="text-align:center;"" |+წლების მიხედვით !rowspan=2|ნაკრები !rowspan=2|წელი !colspan=2|შეჯიბრება !colspan=2|ამხანაგური !colspan=2|ჯამში |- !მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი |- |rowspan=3|არგენტინა 20 |2004 |colspan=2|—||2||3||2||3 |- |2005 |16{{შენიშვნა|ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი 2005 წლის 20-წლამდე ფეხბურთელთა სამხრეთ ამერიკის ჩემპიონატზე, შვიდი მატჩი და ექვსი გოლი 2005 წლის 20-წლამდე ფეხბურთელთა მსოფლიო ჩემპიონატზე}}||11||colspan=2|—||16||11 |- !ჯამში !16||11||2||3||18||14 |- |rowspan=2|არგენტინა 23 |2008 |5{{შენიშვნა|2008 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების საფეხბურთო ტურნირის მატჩები}}||2||colspan=2|—||5||2 |- !ჯამში !5||2||colspan=2|—||5||2 |- |rowspan=22|{{fb|ARG}}<br /><ref>[http://www.espnfc.com/player/45843/lionel-messi Lionel Messi: Player Profile]. ''ESPN''</ref> |2005 |3{{შენიშვნა|name=WCQ|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||0||2||0||5||0 |- |2006 |3{{შენიშვნა|name=WCF|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალურ ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||1||4||1||7||2 |- |2007 |10{{შენიშვნა|ექვსი მატჩი და ორი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||4||2||14||6 |- |2008 |6{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||1||8||2 |- |2009 |8{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||2||10||3 |- |2010 |5{{შენიშვნა|name=WCF}}||0||5||2||10||2 |- |2011 |8{{შენიშვნა|ოთხი მატჩი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||2||5||2||13||4 |- |2012 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||5||4||7||9||12 |- |2013 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||3||2||3||7||6 |- |2014 |7{{შენიშვნა|name=WCF}}||4||7||4||14||8 |- |2015 |6{{შენიშვნა|name=CA|[[კოპა ამერიკა]]ზე ჩატარებული მატჩები}}||1||2||3||8||4 |- |2016 |10{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[კოპა ამერიკა]] სენტენარიოზე ({{lang-es|Copa América Centenario}})}}||8||1||0||11||8 |- |2017 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||4||2||0||7||4 |- |2018 |4{{შენიშვნა|name=WCF}}||1||1||3||5||4 |- |2019 |6{{შენიშვნა|name=CA}}||1||4||4||10||5 |- |2020 |4{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||0||0||4||1 |- |2021 |14{{შენიშვნა|შვიდი მატჩი და ოთხი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||9||0||0||14||9 |- |2022 |10{{შენიშვნა|ორი მატჩი და ერთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ერთი მატჩი არტემიო ფრანკის თასზე, შვიდი მატჩი და შვიდი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]]}}||8||4||10||14||18 |- |2023 |5{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||3||3||5||8||8 |- |2024 |9{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და ერთი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||2||2||11||6 |- |2025 |1||0||0||0||1||0 |- !სულ ! 136 || 61 || 56 || 51 || 192 || 112 |- !colspan=2|სულ ჯამში !157||74||58||54||215||128 |} {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" |+შეჯიბრებათა მიხედვით |- !scope="col"| შეჯიბრება !scope="col"| მატჩი !scope="col"| გოლი |- |style="text-align:left" scope=row| ამხანაგური ||56|| 51 |- |style="text-align:left" scope=row| [[კოპა ამერიკა]] ||39|| 14 |- |style="text-align:left" scope=row| მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპი ||70|| 34 |- |style="text-align:left" scope=row| [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის დასკვნითი ეტაპი]] ||26|| 13 |- |style="text-align:left" scope=row| არტემიო ფრანკის თასი ||1|| 0 |- !ჯამში|| 192 || 112 |} {{col-3}} {| class="wikitable sortable" |+ეროვნულ ნაკრებთა მიხედვით !ეროვნული ნაკრები !გოლი |- |{{fb|BOL}} |align=center|11 |- |{{fb|ECU}} |align=center|7 |- |{{fb|URU}} |align=center|6 |- |{{fb|BRA}} |align=center|5 |- |{{fb|CHI}} |align=center|5 |- |{{fb|EST}} |align=center|5 |- |{{fb|GUA}} |align=center|5 |- |{{fb|PAR}} |align=center|5 |- |{{fb|VEN}} |align=center|5 |- |{{fb|MEX}} |align=center|4 |- |{{fb|PAN}} |align=center|4 |- |{{fb|COL}} |align=center|3 |- |{{fb|CRO}} |align=center|3 |- | {{fb|CUR}} | align=center|3 |- |{{fb|FRA}} |align=center|3 |- |{{fb|HAI}} |align=center|3 |- |{{fb|NGA}} |align=center|3 |- |{{fb|PER}} |align=center|3 |- |{{fb|SUI}} |align=center|3 |- |{{fb|ALG}} |align=center|2 |- |{{fb|AUS}} |align=center|2 |- |{{fb|HKG}} |align=center|2 |- |{{fb|HON}} |align=center|2 |- |{{fb|JAM}} |align=center|2 |- |{{fb|NIC}} |align=center|2 |- |{{fb|ESP}} |align=center|2 |- |{{fb|ALB}} |align=center|1 |- |{{fb|BIH}} |align=center|1 |- |{{fb|CAN}} |align=center|1 |- |{{fb|GER}} |align=center|1 |- |{{fb|IRN}} |align=center|1 |- |{{fb|NED}} |align=center|1 |- |{{fb|POR}} |align=center|1 |- |{{fb|KSA}} |align=center|1 |- |{{fb|SCG}} |align=center|1 |- |{{fb|SLO}} |align=center|1 |- |{{დროშანიშანი|არაბთა გაერთიანებული საამიროები}} [[არაბთა გაერთიანებული საამიროების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საამიროები]] |align=center|1 |- |{{fb|USA}} |align=center|1 |- !scope=row|ჯამში !112 |} {{col-3}} {{col-end}} {{შენიშვნების სია}} ==გალერეა== <gallery mode="packed"> Argentina team in St. Petersburg.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">მესი ნაკრებში ნიგერიის ნაკრებთან თამაშის წინ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Messi after scoring against Nigeria.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">ნიგერიის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Messi vs Nigeria1.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">ნიგერიის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Iran vs. Argentina match, 2014 FIFA World Cup 37.jpg|21.06.2014<ref group="კომ.">მესის გოლი ირანის ნაკრების კარში. 21 ივნისი, 2014.</ref> Lionel Messi celebrating after scoring a goal against Iran at the 2014 FIFA World Cup.jpg|21.06.2014<ref group="კომ.">ირანის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 21 ივნისი, 2014.</ref> Germany and Argentina face off in the final of the World Cup 2014 03.jpg|13.07.2014<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2014 წლის მუნდიალის ფინალიდან.</ref> Germany and Argentina face off in the final of the World Cup 2014 04 crop.jpg|13.07.2014<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2014 წლის მუნდიალის ფინალიდან.</ref> Messi Khedira MaxiR 2010.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2010 წლის მუნდიალის მეოთხედფინალიდან.</ref> Lionel Messi, Lukas Podolski and Jerome Boeteng.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">მარცხნიდან: [[ჟერომ ბოატენგი]], მესი და [[ლუკას პოდოლსკი]]. ეპიზოდი 2010 წლის მუნდიალის არგენტინა-გერმანიის მეოთხედფინალიდან.</ref> Lionel Messi, Lukas Podolski and Ángel di María.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">მარცხნიდან: [[ლუკას პოდოლსკი]], მესი და [[ანხელ დი მარია]]. 3 ივლისი, 2010.</ref> Argentine - Portugal - Argentine.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი ნაკრებში [[პორტუგალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პორტუგალიის ნაკრებთან]] თამაშის წინ. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011 (1).jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი პორტუგალიის ნაკრებთან თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (L), Bruno Alves (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი ბრუნუ ალვეშის წინააღმდეგ, [[პორტუგალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პორტუგალიასთან]] თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (L), Rolando (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი პორტუგალიის ნაკრებთან თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Argentina vs Bolivia - 2011-07-01.jpg|01.07.2011<ref group="კომ.">[[კოპა ამერიკა]]ზე გამართული არგენტინა-ბოლივიის მატჩის ფრაგმენტი, 1 ივლ. 2011.</ref> Lionel Messi - Switzerland vs. Argentina, 29th February 2012.jpg|29.02.2012<ref group="კომ.">მესის პენალტი შვეიცარიის ნაკრების კარში. 29 თებერვალი, 2012.</ref> Sergio Agüero (L), Lionel Messi (R) - Switzerland vs. Argentina, 29th February 2012.jpg|29.02.2012<ref group="კომ.">[[სერხიო აგუერო]] და მესი [[შვეიცარიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვეიცარიის]] ნაკრებთან თამაშის დროს. 29 თებერვალი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (36956090233).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">ეკვადორის ეროვნულ ნაკრებთან თამაშის დაწყების წინ. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (23772910218).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">[[ხავიერ მასკერანო]] და მესი ეკვადორის ნაკრებთან თამაშის წინ. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (37368151260).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">მესი ეკვადორის ეროვნულ ნაკრებთან თამაშის დროს. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> </gallery> ==სანაკრებო მიღწევები და რეკორდები== * ყველაზე მეტი მატჩი არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში: 192<ref name="sportmail.ru">{{Cite web |url=https://sportmail.ru/football2022/news/54343862/?frommail=1&utm_partner_id=429 |title=Выдающаяся статистика аргентинца |accessdate=2022-12-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20221218210749/https://sportmail.ru/football2022/news/54343862/?frommail=1&utm_partner_id=429 |archivedate=2022-12-18 }}</ref> * ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 112 გოლი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ასისტენტი: 63 საგოლე გადაცემა<ref name="Colin Millar" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი კოპა ამერიკაზე ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 39 მატჩი<ref name="Ritabrata Banerjee" /> * ნაკრებისა და მსოფლიოს ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატზე ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 26 მატჩი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატზე გატანილი ბურთების რაოდენობით: 13 გოლი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო თამაშებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 34 გოლი * სამხრეთ ამერიკის ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო თამაშებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 34 გოლი * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი საერთაშორისო ამხანაგურ მატჩებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 51 გოლი * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც კონმებოლში შემავალი ყველა ეროვნული ნაკრების კარში აქვს გოლი გატანილი<ref>[https://web.archive.org/web/20190402174635/https://www.sport-english.com/en/news/futbol-internacional/messis-now-scored-every-south-american-country-except-argentina-4483886 Messi's now scored vs. EVERY South American country... except Argentina]</ref> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატის ხუთ ფინალურ ეტაპზე აქვს მონაწილეობა მიღებული<ref name="Colin Millar" /> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელმაც შვიდ კოპა ამერიკაზე ითამაშა<ref name="Ritabrata Banerjee">[https://www.goal.com/en-in/news/copa-america-2021-final-records-lionel-messi-can-break-argentina-/a9v3pde85ysi1x35thqyg3lfm What are the records Messi has already broken at the Copa America?]</ref> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატის ოთხ ფინალურ ეტაპზე აქვს გოლი გატანილი<ref name="Colin Millar">[https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/lionel-messi-world-cup-records-28553822 Six records Lionel Messi can break at World Cup]</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა არგენტინელი, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალურ ეტაპზე ითამაშა: 18 წლის და 357 დღის ასაკში * ყველაზე ახალგაზრდა არგენტინელი, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატზე გოლის გატანა შეძლო: 18 წლის და 357 დღის ასაკში<ref>[https://www.goal.com/en-au/news/messis-history-at-the-world-cup-2006-debut-2010-maradona-pairing-/1p2w5ivpnun6p1nmvez0jw8acn Messi's history at the WC: 2006, 2010 Maradona pairing & 2014 final heartbreak]</ref> * ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელმაც ხუთ მსოფლიო ჩემპიონატზე საგოლე გადაცემა გააკეთა * ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატის საუკეთესო მოთამაშედ ორჯერ დასახელდა: 2014, 2022<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/lionel-messi-argentina-wins-golden-ball-award-best-player-fifa-world-cup-qatar-2022 Messi makes Golden Ball history]. ''fifa.com''</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატზე ნაკრების კაპიტნის სამკლაურით ისაპარეზა: 22 წლის და 363 დღის ასაკში<ref>[https://www.reuters.com/article/us-soccer-world-greece-argentina-teams/messi-captains-argentina-for-first-time-idUSTRE65L4TE20100622 Messi captains Argentina for first time] // ''[[Reuters]]''</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც ნაკრებში 100 მატჩი ითამაშა: 27 წლის და 361 დღის ასაკში * ყველაზე ასაკოვანი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთ მსოფლიო ჩემპიონატზე 7 გოლი გაიტანა<ref name="sportmail.ru" /> ==ფაქტები== 2022 წლის 22 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის პირველი ტურის მატჩში საუდის არაბეთის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ მე-10 წუთზე თერთმეტმეტრიანიდან გატანილი გოლით მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატის უკვე მეოთხე ფინალურ ეტაპზე შეძლო მეტოქის კარის აღება, რაც არგენტინელ ფეხბურთელთა შორის ახალი რეკორდია. ამავე გოლით მესიმ კიდევ ერთი რეკორდი დაამყარა. მან პირველი გოლი მსოფლიო ჩემპიონატზე 2006 წლის 16 ივნისს გაიტანა, შესაბამისად, ამ ორ გატანილ გოლს შორის თექვსმეტ წელზე მეტი გავიდა, რაც [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|ტურნირის]] აბსოლუტურ რეკორდს წარმოადგენს.<ref>[https://goal.ge/ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატის აბსოლუტური რეკორდი დაამყარა]</ref> 2022 წლის 26 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის მეორე ტურის მატჩში მექსიკის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 21-ე შეხვედრა ჩაატარა და ამ მაჩვენებლით [[დიეგო მარადონა]]ს გაუთანაბრდა. ამავე მატჩში მან მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი მერვე ბურთი გაიტანა, რითაც გილიერმო სტაბილესა და დიეგო მარადონას შედეგი გაიმეორა.<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/watch/2v4Kywu376wjM1NWZssi92 Argentina v Mexico | Group C]. ''fifa.com''</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_national_team.php All-Time Top Scorers]. ''thesoccerworldcups.com''</ref><ref group="კომ.">Messi drew level with Diego Maradona on eight World Cup goals and moved two behind national team record holder Gabriel Batistuta's haul of 10. ''იხ. Key stat'' / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/argentina-mexico-lionel-messi-fifa-world-cup-qatar-2022 Messi inspires Argentina to crucial Mexico victory]</ref> ამავე შეხვედრაში ენცო ფერნანდესმა მისი გადაცემის შემდეგ მეორე გოლი შეაგდო, რის შემდეგაც მესი ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც ხუთ სხვადასხვა მსოფლიო ჩემპიონატზე საგოლე პასის გაკეთება შეძლო — 2006 (1), 2010 (1), 2014 (1), 2018 (2), 2022 (1). ამავე შეხვედრის შემდეგ მესი მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორიაში გახდა პირველი ფეხბურთელი, რომელმაც ყველაზე ახალგაზრდულ ასაკში (18 წლის და 357 დღის) და შემდეგ უკვე ყველაზე ასაკოვანმა (35 წლის და 155 დღის) ერთ შეხვედრაში გოლიც გაიტანა და საგოლე პასიც გააკეთა. [[File:Lionel Messi close-up.jpg|thumb|ლიონელ მესი, 9 თებერვალი, 2011]] 2022 წლის 30 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის მესამე ტურის მატჩში [[პოლონეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პოლონეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 22-ე შეხვედრა ჩაატარა. შესაბამისად, ამ მაჩვენებლით [[დიეგო მარადონა]]ს ერთი მატჩით გაუსწრო და მსოფლიო ჩემპიონატებზე ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობით არგენტინელ ფეხბურთელთა შორის ერთპიროვნული ლიდერი და ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_most_games.php Argentina Players with the Most Games Played in The World Cup]</ref><ref>[https://sportmail.ru/football2022/news/54106454/?frommail=1 Очередной крутой рекорд Месси] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221130214702/https://sportmail.ru/football2022/news/54106454/?frommail=1 |date=2022-11-30 }}. ''Спорт-Экспресс''</ref> ამავე შეხვედრაში მესიმ [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]] ვერ გაიტანა, რის შემდეგაც ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატებზე ორი პენალტის გატანა ვერ შეძლო,<ref group="კომ.">Lionel Messi is the first player in History to have 2 penalties saved in the World Cup. ''იხ. Key stat'' / [https://www.101greatgoals.com/world-cup-2022/poland-vs-argentina-match-report-player-ratings-expert-analysis-fan-reaction-and-more/ World Cup 2022. Poland 0-2 Argentina: Match report, player ratings, expert analysis, fan reaction and more] ''By Ben Browning''</ref><ref>[https://www.yardbarker.com/soccer/articles/lionel_messi_sets_unfortunate_world_cup_record_with_missed_penalties/s1_13132_38187799 Lionel Messi sets unfortunate World Cup record with missed penalties]</ref><ref>[https://khelnow.com/football/2022-11-world-football-lionel-messi-first-player-miss-2-penalties-world-cup Lionel Messi becomes the first player to miss 2 penalties in the World Cup]</ref> — პირველად პენალტის გატანა მან წინა, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|2018 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე]] ვერ მოახერხა, როდესაც [[ისლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ისლანდიელთა]] მეკარე ჰანეს ჰალდოურსონის კარი ვერ აიღო.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=sqVsy7qnspc Lionel Messi Missed Penalty - FIFA World Cup 2018]</ref><ref>[https://en.as.com/en/2018/06/16/soccer/1529160732_555638.html Messi the first to miss a penalty at 2018 World Cup Russia]</ref> 2022 წლის 30 ნოემბერს ლიონელ მესი გახდა ყველაზე ასაკოვანი (35 წლის და 159 დღის) მოთამაშე (1966 წლიდან), რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ერთ მატჩში შექმნა ხუთზე მეტი (5+) საგოლე შესაძლებლობა და ხუთზე მეტი (5+) შედეგიანი დრიბლინგი განახორციელა. მანამდე რეკორდი ეკუთვნოდა [[დიეგო მარადონა]]ს, რომელმაც ასეთივე შედეგი [[ნიგერიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ნიგერიის]] წინააღმდეგ 1994 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შეხვედრაში დააფიქსირა.<ref>[https://en.as.com/soccer/poland-vs-argentina-live-updates-pregame-score-stats-and-highlights-qatar-world-cup-2022-n/ Poland 0-2 Argentina: as it happened]. ''as.com''</ref> 2022 წლის 3 დეკემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] მერვედფინალურ მატჩში [[ავსტრალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ავსტრალიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 23-ე შეხვედრა ჩაატარა.<ref group="კომ.">ეს იყო მესის კარიერაში საიუბილეო მეათასე ოფიციალური მატჩი, როგორც საკლუბო, ასევე სანაკრებო დონეზე (778 მატჩი „ბარსელონაში“, 53 — „პსჟ“-ში, 169 — ეროვნულ ნაკრებში. საერთო ჯამში, ჩატარებულ ათას შეხვედრაში მის ანგარიშზეა 789 გოლი და 338 საგოლე გადაცემა). ამავე შეხვედრაში მან თავისი რიგით მეცხრე, ხოლო მუნდიალების პლეი-ოფში თავისი პირველი გოლი გაიტანა.</ref> 2022 წლის 18 დეკემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალურ მატჩში [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საფრანგეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 26-ე შეხვედრა ჩაატარა, შესაბამისად ამ მაჩვენებლით [[ლოთარ მათეუსი|ლოთარ მათეუსს]] გაუსწრო და მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref name="WC records" /> ამ შეხვედრაში გაკეთებული დუბლით კი მან [[პელე]]ს 52-წლიანი რეკორდი (12 გოლი და 8 საგოლე პასი) მოხსნა და გოლი + საგოლე პასის სისტემით მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა (13 გოლი და 8 საგოლე პასი).<ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/fifa-world-cup/news/messi-fifa-world-cup-record-goal-contributions-pele-ronaldo-klose-muller-argentina-vs-france-final/article66268262.ece Most goal contributions in FIFA World Cup: Messi breaks Pele’s record]</ref> ამავე მატჩში მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატზე თამაშის წუთების რაოდენობით (2314 წუთი) [[პაოლო მალდინი]]ს 20-წლიანი რეკორდი (2217 წუთი) გააუმჯობესა და ამ მაჩვენებლითაც მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/fifa-world-cup/news/messi-argentina-vs-france-fifa-world-cup-final-qatar-2022-most-minutes-played-maldini-arg-fra/article66278021.ece#:~:text=Argentina%20captain%20Lionel%20Messi%20broke,defender%20Paolo%20Maldini%20(2%2C216). Messi overtakes Maldini for most FIFA WC minutes played during Qatar WC]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20221218224807/https://sports.yahoo.com/lionel-messis-career-world-cup-184237779.html Lionel Messi's Career World Cup Stats for Argentina]</ref><ref name="WC records">[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/lionel-messi-fifa-world-cup-records-milestones-argentina-appearances-assists-goals The World Cup records Messi owns]. ''fifa.com''</ref> 2022 წლის 18 დეკემბერს, მესი გახდა ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთი მსოფლიო ჩემპიონატის განმავლობაში მის ყველა ეტაპზე შეძლო გოლის გატანა (მან მეტოქეთა კარი ჯგუფურ ეტაპზე აიღო ორჯერ, მერვედფინალში, მეოთხედფინალში და ნახევარფინალში თითოჯერ და ფინალშიც ორჯერ), რაც მანამდე არავის არცერთ მუნდიალზე არ გაუკეთებია.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=PyYwR8nYtFM&t=206s Lionel Messi est-il désormais plus grand que Diego Maradona?]</ref> არგენტინის ნაკრებში 2022 წელს ჩატარებულ 14 მატჩში მესიმ 18 გოლის გატანა შეძლო, რაც მის სანაკრებო კარიერაში საუკეთესო შედეგია. ამ მაჩვენებლით აქამდე მისი საუკეთესო სანაკრებო კალენდარული წელი 2012 იყო, როდესაც 9 შეხვედრაში 12 გოლი გაიტანა. [[კოპა ამერიკა]]ზე ჩატარებულ 34 შეხვედრაში მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელად იგი 10-ჯერ დასახელდა, რაც ყველა დროის საუკეთესო შედეგია ამ ტურნირის ისტორიაში. მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატზე კაპიტნის რანგში რეკორდული 19 მატჩი ჩაატარა. შემდეგ მოდიან [[რაფაელ მარკესი]] (17) და [[დიეგო მარადონა]] (16).<ref name="WC records" /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატისა]] და 20-წლამდელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო ჩემპიონატის (FIFA U-20) საუკეთესო ფეხბურთელისათვის დაწესებული [[Adidas]]-ის ოქროს ბურთი ისტორიაში მხოლოდ ორ ფეხბურთელს — [[დიეგო მარადონა]]სა (1979, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1986|1986]]) და [[ლიონელ მესი]]ს (2005, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014]]) გადაეცათ.<ref group="კომ.">Maradona and Lionel Messi are the only players to have won the adidas Golden Ball at the FIFA U-20 World Cup™ and the World Cup. ''იხ. fifa.com'' / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/a-tribute-to-diego-maradona-argentina-napoli-legend-fifa-world-cup A tribute to Diego Maradona]</ref> მეტოქეთა კარში გატანილი 112 ბურთიდან მესიმ 2 ბურთი თავით, 11 ბურთი მარჯვენა ფეხით, ხოლო 99 ბურთი მარცხენა ფეხით შეაგდო; აქედან 11 ბურთი საჯარიმო დარტყმით, 24 ბურთი [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტით]], 6 ბურთი სოლო რეიდის შემდეგ, 9 — მეტოქის მეკარის ან მცველების მიერ მოგერიებულ ან ასხლეტილ ბურთზე დასწრებაზე თამაშის დროს, ხოლო დანარჩენ შემთხვევებში მეტოქეთა კარი თამაშიდან აიღო. მესიმ თავისი სანაკრებო 112 ბურთი მეტოქეთა 63 მეკარის კარში გაიტანა. აქედან ყველაზე მეტი (6 ბურთი სამ მატჩში) მან ბოლივიელთა მეკარე კარლოს ლამპეს კარში შეაგდო. 5 ბურთი (ერთ მატჩში) გაიტანა ესტონელთა მეკარე მატვეი იგონენის კარში. ოთხჯერ აიღო (სამ მატჩში) ურუგვაელთა მეკარე ფერნანდო მუსლერას კარი. ასევე, ოთხჯერ გაუტანა (ოთხ მატჩში) ჩილელთა მეკარე [[კლაუდიო ბრავო]]ს. სამ-სამჯერ აიღო რაფაელ კაბრალის (ბრაზილია), რიკარდო ხერესის (გვატემალა), გატიტო ფერნანდესის (პარაგვაი), მაქსიმო ბანგერას (ეკვადორი), ხაიმე პენედოს (პანამა), ჯონი პლასიდის (ჰაიტი), ელოი ვიქტორ რომის (კიურასაო) და გილიერმო ვისკარას (ბოლივია) კარები. ===მეკარეები, რომელთა კარის აღებაც მესიმ შეძლო=== {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეკარე, ნაკრები !სურათი !გოლი !თარიღი !შენიშვნა !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} |- ! style="text-align: center" | 1 | სტიპე პლეტიკოსა <br /> ''{{lang-hr|Stipe Pletikosa}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Rostov-Loco (4).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|6}} | style="text-align: center" | 01.03.2006 | | |- ! style="text-align: center" | 2 | დრაგოსლავ იევრიჩი <br /> ''{{lang-sr|Драгослав Јеврић}}'' <br /> {{fb|Serbia and Montenegro}} | [[ფაილი:Dragoslav Jevrić.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|88}} | style="text-align: center" | 16.06.2006 | | |- ! style="text-align: center" | 3 | სამირ ჰაჯაუი <br /> ''{{lang-en|Samir Hadjaoui}}'' <br /> {{fb|ALG}} | [[ფაილი:Samir Hadjaoui (1979–2021) — Algeria NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|54|პენ.|73}} | style="text-align: center" | 05.06.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 4 | ლეაო ბუტრონი <br /> ''{{lang-es|Leao Butrón Gotuzzo}}'' <br /> {{fb|PER}} | [[ფაილი:LeaoBG.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} | style="text-align: center" | 08.07.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 5 | ოსვალდო სანჩესი <br /> ''{{lang-es|Oswaldo Javier Sánchez Ibarra}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:Oswaldo Sanchez Santos.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} <br /> {{გოლი|17}} | style="text-align: center" | 11.07.2007 <br /> 04.06.2008 | | |- ! style="text-align: center" | 6 | რენი ვეგა <br /> ''{{lang-es|Renny Vicente Vega Hernández}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:Renny Vega (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|42}} <br /> {{გოლი|26}} | style="text-align: center" | 16.10.2007 <br /> 28.03.2009 | | |- ! style="text-align: center" | 7 | აგუსტინ ხულიო <br /> ''{{lang-es|Agustín Julio Castro}}'' <br /> {{fb|COL}} | [[ფაილი:AgustinJulio1 (cropped).JPG|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|36}} | style="text-align: center" | 20.11.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 8 | ხუან კასტილიო <br /> ''{{lang-es|Juan Guillermo Castillo Iriarte}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Juan Castillo 2.JPG|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|6}} | style="text-align: center" | 11.10.2008 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iIzdwdYE8r4&t=45s Messi vs Uruguay (WCQ) (Home) 2008-09 English Commentary]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 9 | [[სტივ მანდანდა]] <br /> ''{{lang-fr|Steve Mandanda Mpidi}}'' <br /> {{fb|FRA}} | [[ფაილი:Steve Mandanda 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|83}} | style="text-align: center" | 11.02.2009 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=L_UjuawNsX8&t=5685s France-Argentine Match Amical 2009 VF TF1]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 10 | [[იკერ კასილიასი]] <br /> ''{{lang-es|Iker Casillas Fernández}}'' <br /> {{fb|ESP}} | [[ფაილი:Iker Casillas 2.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61|პენ.}} | style="text-align: center" | 14.11.2009 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=sMCJvLX40C4&t=4544s Spain - Argentina Friendly 2009 Completo]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 11 | [[ხოსე მანუელ რეინა|პეპე რეინა]] <br /> ''{{lang-es|José Manuel Reina Páez}}'' <br /> {{fb|ESP}} | [[ფაილი:Pepe Reina 2017.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|10}} | style="text-align: center" | 07.09.2010 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iRjqOLpKar4&t=1336s Argentina vs. Spain | Friendly | 7-9-2010]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 12 | [[ვიქტორ ლეანდრო ბაჟი|ვიქტორი]] <br /> ''{{lang-pt|Victor Leandro Bagy}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:Victor 2012 01.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+2}} | style="text-align: center" | 17.11.2010 | <ref group="კომ.">ვიქტორ ლეანდრო ბაჟი ({{lang-pt|Victor Leandro Bagy}}) — [[ბრაზილიელები|ბრაზილიელი]] [[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკარე]], [[ფეხბურთი]]ს გულშემატკივრებში უფრო ცნობილია როგორც ვიქტორი. ბრაზილიის ნაკრების შემადგენლობაში 2010–2014 წლებში სულ 6 მატჩი ითამაშა, რომელთაგან გუნდთან ერთად 5 შეხვედრა მოიგო და მხოლოდ ერთ შეხვედრაში დამარცხდა [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელებთან]] [[ლიონელ მესი]]ს მიერ მატჩის 92-ე წუთზე გატანილი გოლით (0–1). ეს იყო ერთადერთი ბურთი, რომელიც მან ნაკრებში ჩატარებულ ექვს შეხვედრაში გაუშვა.</ref> | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Q7p4KfWggyo Argentina 1-0 Brazil International Friendly 18 November 2010 Lionel Messi Goal]</ref> |- ! style="text-align: center" | 13 | რუი პატრისიუ <br /> ''{{lang-pt|Rui Pedro dos Santos Patrício}}'' <br /> {{fb|POR}} | [[ფაილი:Rui Patrício 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90|პენ.}} | style="text-align: center" | 09.02.2011 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EZNyeCKRcG4&t=621s Argentina vs Portugal.2-1 All Goals & Highlights HD 09/02/2011]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 14 | არიან ბექაი <br /> ''{{lang-sq|Arjan Beqaj}}'' <br /> {{fb|ALB}} | [[ფაილი:Arjan Beqaj (born 25 August 1975) — Albania NFT Goalkeeper (1998–2010).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|43}} | style="text-align: center" | 20.06.2011 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=6C4LrngqJK0&t=3237s Amistoso Argentina 4 vs Albania 0]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 15 | [[კლაუდიო ბრავო]] <br /> ''{{lang-es|Claudio Andrés Bravo Muñoz}}'' <br /> {{fb|CHI}} | [[ფაილი:Claudio Bravo Footballteam of Chile - Spain vs. Chile, 10th September 2013 (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|25}} <br /> {{გოლი|16|პენ.}} <br /> {{გოლი|24|პენ.}} <br /> {{გოლი|33}} | style="text-align: center" | 07.10.2011 <br /> 24.03.2017 <br /> 03.06.2021 <br /> 14.06.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=lDCx0gBw0FE&t=94s Argentina vs Chile 4-1 07/10/2011]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|16|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=YOLqwvaDYoQ&t=1363s Argentina vs Chile - Clasificatorias Rusia 2018]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|24|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_rpu8o1drMY&t=195s Argentina vs Chile 1 : 1 All Gоal & Hіghlіght 4-June-2021]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=SDrGeb6TfOU&t=64s Hіghlіghts Argentina 1 - 1 Chile | Copa América 2021 | 14-06-21]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 16 | [[დავიდ ოსპინა]] <br /> ''{{lang-es|David Ospina Ramírez}}'' <br /> {{fb|COL}} | [[ფაილი:Policía de Infancia y Adolescencia - David Ospina (cropped).jpeg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} <br /> {{გოლი|10}} | style="text-align: center" | 15.11.2011 <br /> 15.11.2016 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vbtfkEvAC2Y&t=67s Argentina 2-1 Colombia (World Cup qual) 15 11 2011]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=8azj3mHScqM&t=753s Argentina vs. Colombia | Russia 2018 | FIFA WC Qualifier (15-11-2016)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 17 | [[დიეგო ბენალიო]] <br /> ''{{lang-it|Diego Orlando Benaglio}}'' <br /> {{fb|SUI}} | [[ფაილი:Diego Benaglio (2021).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|20}} | style="text-align: center" | 29.02.2012 | | <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=6s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 18 | მარკო ვიოლფლი <br /> ''{{lang-de|Marco Wölfli}}'' <br /> {{fb|SUI}} | [[ფაილი:Marco Wölfli.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|88||90+3|პენ.}} | style="text-align: center" | 29.02.2012 | | <ref>{{გოლი|88}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=117s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref><br /><ref>{{გოლი|90+3|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=221s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 19 | ალექსანდერ დომინგესი <br /> ''{{lang-es|Alexander Domínguez Carabalí}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:Ecuador tren2015 (1).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|31}} <br /> {{გოლი|13|პენ.}} | style="text-align: center" | 02.06.2012 <br /> 08.10.2020 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Ni01DvAnavY&t=211s Argentina 4 Ecuador 0 Eliminatorias Brasil 2012 All Goals & Full Highlights]</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=nitK-gehQHg&t=50s Argentina vs Ecuador 1-0 Gоals & Extеndеd Hіghlіghts - Oct 8 - 2020]</ref> |- ! style="text-align: center" | 20 | რაფაელ კაბრალი <br /> ''{{lang-pt|Rafael Cabral Barbosa}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:Naples vs Barcelone - Genève - aout 2014 - Rafael Cabral.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|31||34||84}} | style="text-align: center" | 09.06.2012 | | |- ! style="text-align: center" | 21 | [[მარკ-ანდრე ტერ შტეგენი]] <br /> ''{{lang-de|Marc-André ter Stegen}}'' <br /> {{fb|GER}} | [[ფაილი:Marc-André ter Stegen (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|52}} | style="text-align: center" | 15.08.2012 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=WKlsZYxcmfc&t=394s Germany 1–3 Argentina | All Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 22 | ხუსტო ვილიარი <br /> ''{{lang-es|Justo Wilmar Villar Viveros}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:NDEPENDIENTE vs COLO COLO (12).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|64}} | style="text-align: center" | 07.09.2012 | | <ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VBl7oV6FdVg&t=256s Resumen de Argentina 3 - Paraguay 1 (FULL HD)]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 23 | ფერნანდო მუსლერა <br /> ''{{lang-es|Néstor Fernando Muslera Micol}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Fernando Muslera 2012.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|65||79}} <br /> {{გოლი|43}} <br /> {{გოლი|38}} | style="text-align: center" | 12.10.2012 <br /> 02.09.2016 <br /> 10.10.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iK7PnHHxajI QWC 2014 Argentina vs. Uruguay 3-0 (12.10.2012)]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=HGCd5rbp0EQ&t=2739s Argentina vs. Uruguay | Russia 2018 | FIFA World Cup Qualifier (2-9-2016)]</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=bEeR7tbNGT0&t=3302s Argentina v. Uruguay - Qualifiers FIFA World Cup Qatar 2022]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 24 | მიგელ პინტო <br /> ''{{lang-es|Miguel Ángel Pinto Jerez}}'' <br /> {{fb|CHI}} | [[ფაილი:Palestino - O'Higgins 20190405 19.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|28}} | style="text-align: center" | 16.10.2012 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=JGnC3Ip5en8&t=212s Chile vs Argentina Eliminatorias 2014 16 10 2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 25 | დანი ერნანდესი <br /> ''{{lang-es|Daniel Hernández Santos}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:Danihernandez.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|45|პენ.}} <br /> {{გოლი|60}} | style="text-align: center" | 22.03.2013 <br /> 18.06.2016 | | <ref>{{გოლი|45|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NdDCs-9LkHk&t=26s 2013 (March 22) Argentina 3-Venezuela 0 (World Cup Qualifier)]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|60}} / [https://www.youtube.com/watch?v=gF-36qo_7zE&t=4910s Argentina v. Venezuela - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 26 | რიკარდო ხერესი <br /> ''{{lang-es|Ricardo Antonio Jérez Figueroa}}'' <br /> {{fb|GUA}} | [[ფაილი:Ricardo-Jerez-II-2013-02-06.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|15||40|პენ.|49}} | style="text-align: center" | 14.06.2013 | | <ref>Guatemala 0–4 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2013/06/14/world/friendlies/guatemala/argentina/1468950/ Estadio Nacional Mateo Flores]. ''Soccerway''</ref><ref>{{გოლი|15}} / [https://www.youtube.com/watch?v=WGPoyJ7AX60&t=128s Guatemala 0 - 4 Argentina | Amistoso - 14/06/13]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|40|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vyQddjEpreY&t=208s Guatemala 0 Argentina 4 | Amistoso Internacional (14/6/2013)]</ref><ref>{{გოლი|49}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vyQddjEpreY&t=279s Guatemala 0 Argentina 4 | Amistoso Internacional (14/6/2013)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 27 | გატიტო ფერნანდესი <br /> ''{{lang-es|Roberto Júnior Fernández Torres}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:Gatito Fernández (Cerro Porteño).png|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12|პენ.|53|პენ.}} <br /> {{გოლი|57|პენ.}} | style="text-align: center" | 10.09.2013 <br /> 19.06.2019 | | <ref>{{გოლი|12|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=267s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - Fecha 16]</ref><ref>{{გოლი|53|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=979s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - Fecha 16]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|57|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=On2b3v4uj_I&t=5304s Argentina v. Paraguay - Copa America Brazil 2019]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 28 | ვიდ ბელეცი <br /> ''{{lang-sl|Vid Belec}}'' <br /> {{fb|SVN}} | [[ფაილი:Vid Belec (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|76}} | style="text-align: center" | 07.06.2014 | | <ref>Argentina 2–0 Slovenia / [https://int.soccerway.com/matches/2014/06/07/world/friendlies/argentina/slovenia/1630386/ Estadio Único Diego Armando Maradona (La Plata)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 29 | ასმირ ბეგოვიჩი <br /> ''{{lang-bs|Asmir Begović}}'' <br /> {{fb|BIH}} | [[ფაილი:20150331 2024 AUT BIH 2110.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|65}} | style="text-align: center" | 15.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kXIipC8hBOU&t=539s Argentina 2 x 1 Bosnia Herzegovina · 2014 World Cup Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 30 | ალირეზა ჰაღიღი <br /> ''{{lang-fa|علیرضا حقیقی}}'' <br /> {{fb|IRN}} | [[ფაილი:Iran vs. Montenegro 2014-05-26 (064).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+1}} | style="text-align: center" | 21.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EM8SuYBjjEY&t=739s Argentina 1 x 0 Iran · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 31 | ვინსენტ ენიეამა <br /> ''{{lang-en|Vincent Enyeama}}'' <br /> {{fb|NGA}} | [[ფაილი:Krasnodar-Lille (15).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|3||45+1}} | style="text-align: center" | 25.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9HpYZ5REbFc&t=148s Nigeria 2 x 3 Argentina · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 32 | იპ ჰუნფაი <br /> ''{{lang-en|Yapp Hung Fai}}'' <br /> {{fb|HKG}} | [[ფაილი:Yapp Hung Fai.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|66||84}} | style="text-align: center" | 14.10.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=64u_Q_fJi8c&t=55s Hong Kong 0 – 7 Argentina - Friendly - 14.10.2014]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 33 | ლოვრე კალინიჩი <br /> ''{{lang-hr|Lovre Kalinić}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Lovre Kalinić in 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|57|პენ.}} | style="text-align: center" | 12.11.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Su6Go8mTXUk&t=175s NLB Video Gol Argentina vs Kroasia 2-1 Friendly Match 12 November 2014]</ref> |- ! style="text-align: center" | 34 | ანტონი სილვა <br /> ''{{lang-es|Antony Domingo Silva Cano}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:Antony Silva France 2 juin 2017.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|36|პენ.}} | style="text-align: center" | 13.06.2015 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=zLQ2xwVclCU&t=439s Lionel Messi vs Paraguay (Copa America 2015) HD 720p (13/06/2015)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 35 | დანიელ ვაკა <br /> ''{{lang-es|Daniel Vaca Tasca}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Ecuador-Bolivia 2015 (16) - копия.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|67||75}} | style="text-align: center" | 04.09.2015 | | <ref>{{გოლი|67}} / [https://www.youtube.com/watch?v=6AaNIQaEp-U&t=5207s Argentina vs. Bolivia | Friendly | 4-9-2015]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|75}} / [https://www.youtube.com/watch?v=6AaNIQaEp-U&t=5725s Argentina vs. Bolivia | Friendly | 4-9-2015]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 36 | მოისეს მუნიოსი <br /> ''{{lang-es|Moisés Alberto Muñoz Rodríguez}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:America Mexico 2016 (1).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|89}} | style="text-align: center" | 08.09.2015 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=nnsuinluFpw&t=229s Mexico vs Argentina 2-2 Resumen Goles Completo Partido Amistoso 2015]</ref> |- ! style="text-align: center" | 37 | კარლოს ლამპე <br /> ''{{lang-es|Carlos Emilio Lampe Porras}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Colo Colo - Huachipato, 2018-03-03 - Carlos Lampe - 03.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|30|პენ.}} <br /> {{გოლი|30|პენ.|42}} <br /> {{გოლი|14||64||88}} | style="text-align: center" | 29.03.2016 <br /> 28.06.2021 <br /> 09.09.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=U6cpJGB6W2I&t=1986s Argentina vs. Bolivia | Russia 2018 | FIFA World Cup Qualifier (29-3-2016)]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|30|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=r6MZZsQRAL4&t=2043s Argentina vs Bolivia Full Match]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|42}} / [https://www.youtube.com/watch?v=r6MZZsQRAL4&t=2583s Argentina vs Bolivia Full Match]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|14}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=1630s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=5443s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|88}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=6889s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 38 | ხაიმე პენედო <br /> ''{{lang-es|Jaime Manuel Penedo Cano}}'' <br /> {{fb|PAN}} | [[ფაილი:Jaime Penedo1 (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|68||78||87}} | style="text-align: center" | 10.06.2016 | | <ref>{{გოლი|68}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|78}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|87}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 39 | ბრედ გუზანი <br /> ''{{lang-en|Bradley Edwin «Brad» Guzan}}'' <br /> {{fb|USA}} | [[ფაილი:Brad Guzan vs Belgium 1.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|32}} | style="text-align: center" | 21.06.2016 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=aFU1CbP8V_E&t=2034s Copa America Centenario - USA vs Argentina - June 21, 2016 - Semi Finals]</ref> |- ! style="text-align: center" | 40 | მაქსიმო ბანგერა <br /> ''{{lang-es|Máximo Orlando Banguera Valdivieso}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:Banguera Barcelona-Deportivo Cuenca (15613464830).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12||20||62}} | style="text-align: center" | 10.10.2017 | | <ref>{{გოლი|12}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=103s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=179s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|62}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=288s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 41 | ჯონი პლასიდი <br /> ''{{lang-en|Johny Placide}}'' <br /> {{fb|HAI}} | [[ფაილი:Johny Placide in Tsarsko selo.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|17|პენ.|58||66}} | style="text-align: center" | 30.05.2018 | | <ref>{{გოლი|17|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=dh2ZJEptrcY&t=40s Goles Argentina 4-0 Haití]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|58}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vlq9WlvT4_E&t=373s Lionel Messi vs Haiti (Friendly) 30/05/2018 HD 1080i by SH10]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|66}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vlq9WlvT4_E&t=439s Lionel Messi vs Haiti (Friendly) 30/05/2018 HD 1080i by SH10]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 42 | ფრენსის უზოჰო <br /> ''{{lang-en|Francis Odinaka Uzoho}}'' <br /> {{fb|NGA}} | [[ფაილი:Francis Uzoho.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|14}} | style="text-align: center" | 26.06.2018 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=dvpth1kNgmY&t=133s Argentina vs Nigeria World Cup 26 June 2018 Highlights HD]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 43 | ხუსტო ლორენტე <br /> ''{{lang-es|Justo Lorente Collado}}'' <br /> {{fb|NCA}} | [[ფაილი:Nicaragua vs Surinam 1-0 (10).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|37||38}} | style="text-align: center" | 07.06.2019 | | <ref>{{გოლი|37}} / [https://www.youtube.com/watch?v=GBT5r4rzUws&t=3516s Argentina vs Nicaragua 2019 Full Match]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|38}} / [https://www.youtube.com/watch?v=GBT5r4rzUws&t=3627s Argentina vs Nicaragua 2019 Full Match]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 44 | [[ალისონ ბეკერი]] <br /> ''{{lang-pt|Alisson Ramses Becker}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:20180610 FIFA Friendly Match Austria vs. Brazil 850 1625.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|14}} | style="text-align: center" | 15.11.2019 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kDbm9b0lcHc&t=168s Brаzil vs Argеntinа 0-1 - Highlights & Goals Resumen & Goles 2019 HD HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 45 | მარტინ კამპანია <br /> ''{{lang-es|Martín Nicolás Campaña Delgado}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Urug tren (4) - копия.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+2|პენ.}} | style="text-align: center" | 18.11.2019 | | <ref>{{გოლი|90+2|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VUYPGgsyZhA&t=834s Lionel Messi vs Uruguay | Friendly 2019 HD 1080i]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 46 | ერნან გალინდესი <br /> ''{{lang-es|Hernán Ismael Galíndez}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:HERNÁN GALÍNDEZ.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+3}}<br />{{გოლი|78}} | style="text-align: center" | 04.07.2021<br />07.09.2023 | | <ref>{{გოლი|90+3}} / [https://www.youtube.com/watch?v=UOnr7WnzZYU&t=6416s Argentina vs Ecuador | Full Match · Copa America 2021]. ''youtube''</ref><br /><ref>{{გოლი|78}} / [https://www.youtube.com/watch?v=LcExvg2Rp4A&t=406s&ab_channel=CONMEBOL Argentina vs Ecuador 1-0 | Resumen]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 47 | ვილკერ ფარინიესი <br /> ''{{lang-es|Wuilker Faríñez Aray}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:RC Lens - FC Metz (14-03-2021) 75.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|82}} | style="text-align: center" | 25.03.2022 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=15C93b2cdqw&t=447s Argentina vs Venezuela | 3-0 | Resumen All Goals Highlights 26/03/2022]</ref> |- ! style="text-align: center" | 48 | მატვეი იგონენი <br /> ''{{lang-et|Matvei Igonen}}'' <br /> {{fb|EST}} | [[ფაილი:Matvei Igonen (born 2 October 1996) — Estonia NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|9|პენ.|45||47||71||76}} | style="text-align: center" | 05.06.2022 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kMo1HF1k1mE Lionel Messi 5 Goals Vs Estonia Reaction]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 49 | [[ლუის ლოპეს ფერნანდესი]] <br /> ''{{lang-es|Luis Aurelio López Fernández}}'' <br /> {{fb|HON}} | [[ფაილი:Luis Aurelio López Fernández.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|45+2|პენ.|69}} | style="text-align: center" | 24.09.2022 | | <ref>{{გოლი|45+2|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NXIEw-NxTCE&t=219s Argentina 3-0 Honduras | Amistoso Internacional]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|69}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NXIEw-NxTCE&t=297s Argentina 3-0 Honduras | Amistoso Internacional]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.espn.in/football/match/_/gameId/652247 Messi double as Argentina beat Honduras in Miami]. ''espn.in''</ref> |- ! style="text-align: center" | 50 | ანდრე ბლეიკი <br /> ''{{lang-en|Andre Jason Blake}}'' <br /> {{fb|JAM}} | [[ფაილი:Andre Blake - Philadelphia Union (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|86||89}} | style="text-align: center" | 29.09.2022 | | <ref>{{გოლი|86}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aKqe4eVMy6E&t=5741s Argentina vs Jamaica · Full Match · International Friendly 2022]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|89}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aKqe4eVMy6E&t=5924s Argentina vs Jamaica · Full Match · International Friendly 2022]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 51 | ხალიდ ეისა <br /> ''{{lang-ar|خالد عيسى}}'' <br /> {{fb|UAE}} | [[ფაილი:Khalid Eisa 20191401.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|44}} | style="text-align: center" | 16.11.2022 | | <ref>{{გოლი|44}} / [https://www.youtube.com/watch?v=25YO-K0Cv68&t=365s Argentina VS Emiratos Árabes]. ''MundoBocaTV''</ref><ref>UAE 0–5 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2022/11/16/world/friendlies/united-arab-emirates/argentina/3958140/ Mohammed Bin Zayed Stadium]. ''soccerway''</ref> |- ! style="text-align: center" | 52 | მუჰამედ ალ-უვაისი <br /> ''{{lang-ar|محمد العويس}}'' <br /> {{fb|KSA}} | [[ფაილი:Mohammed Al-Owais 2018.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|10|პენ.}} | style="text-align: center" | 22.11.2022 | | <ref>{{გოლი|10|პენ.}} / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235461 Argentina 1–2 Saudi Arabia]. ''fifa.com''</ref> |- ! style="text-align: center" | 53 | [[გილიერმო ოჩოა]] <br /> ''{{lang-es|Francisco Guillermo Ochoa Magaña}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:Mex-Kor (1) (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|64}} | style="text-align: center" | 26.11.2022 | | <ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VahYNqWm8W4&t=432s Argentina vs Mexico 2-0 − All Gоals]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 54 | მეთიუ რაიანი <br /> ''{{lang-en|Mathew David Ryan}}'' <br /> {{fb|AUS}} | [[ფაილი:20180601 FIFA Friendly Match Czech Republic vs. Australia Matthew Ryan 850 0230.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|35}} <br /> {{გოლი|2}} | style="text-align: center" | 03.12.2022 <br /> 15.06.2023 | | <ref>{{გოლი|35}} / [https://www.youtube.com/watch?v=KvSiRNO1BTY&t=8s Messi magic! | Argentina v Australia | Round of 16 | FIFA WC Qatar 2022]</ref><br /><ref>{{გოლი|2}} / [https://www.youtube.com/watch?v=jJhA5rJ7K_w&t=66s Argentina vs Australia 2-0 Hіghlіghts & All Goals 2023 Messi Goal]</ref> |- ! style="text-align: center" | 55 | ანდრის ნოპერტი <br /> ''{{lang-nl|Andries Noppert}}'' <br /> {{fb|NED}} | [[ფაილი:Andries Noppert (born 7 April 1994) — Netherlands NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|73|პენ.}} | style="text-align: center" | 09.12.2022 | | <ref>{{გოლი|73|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=98oXq3yLtCo&t=326s Argentina vs Netherlands 2-2 Penalty 4-3 All Goal FIFA WC 2022]</ref><ref>Netherlands 2 (3-4) 2 Argentina / [https://www.besoccer.com/match/seleccion-holanda/seleccion-argentina/2022688422/lineups Lineups]. ''BeSoccer''</ref> |- ! style="text-align: center" | 56 | დომინიკ ლივაკოვიჩი <br /> ''{{lang-hr|Dominik Livaković}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Dominik Livaković 2021.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|34|პენ.}} | style="text-align: center" | 13.12.2022 | | <ref>{{გოლი|34|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=dr3wqHqs6UA&t=164s Argentina vs Croatia 3-0 .. Full Match All Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 57 | [[უგო ლორისი]] <br /> ''{{lang-fr|Hugo Lloris}}'' <br /> {{fb|FRA}} | [[ფაილი:2020-03-10 Fußball, Männer, UEFA Champions League Achtelfinale, RB Leipzig - Tottenham Hotspur 1DX 3687 by Stepro (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|23|პენ.|108}} | style="text-align: center" | 18.12.2022 | | <ref>{{გოლი|23|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=zhEWqfP6V_w&t=10s The greatest final ever?! | Argentina v France]</ref><ref>{{გოლი|108}} / [https://www.youtube.com/watch?v=zhEWqfP6V_w&t=61s The greatest final ever?! | Argentina v France]</ref> |- ! style="text-align: center" | 58 | ხოსე კარლოს გერა <br /> ''{{lang-es|José Carlos Guerra}}'' <br /> {{fb|Panama}} | | style="text-align: center" | {{გოლი|89}} | style="text-align: center" | 23.03.2023 | | <ref>{{გოლი|89}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VogTPu2XrCk&t=70s Argentina 2-0 Panamá: Resumen del partido]</ref> |- ! style="text-align: center" | 59 | ელოი ვიქტორ რომი <br /> ''{{lang-nl|Eloy Victor Room}}'' <br /> {{fb|Curacao}} | [[ფაილი:Room Eloy Columbus Crew SC Meet the Team 2019.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|20||33||37}} | style="text-align: center" | 28.03.2023 | | <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k Argentina vs Curacao]</ref><ref>{{გოლი|33}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k&t=38s Argentina vs Curacao]</ref><ref>{{გოლი|37}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k&t=66s Argentina vs Curacao]</ref> |- ! style="text-align: center" | 60 | პედრო გალიესე <br /> ''{{lang-es|Pedro David Gallese Quiroz}}'' <br /> {{fb|PER}} | [[ფაილი:Palestino - Alianza Lima 20190204 01.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|32||42}} | style="text-align: center" | 18.10.2023 | | <ref>{{გოლი|32}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_jICVrlX8h8&t=180s&ab_channel=CONMEBOL Peru vs. Argentina]</ref><ref>{{გოლი|42}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_jICVrlX8h8&t=307s&ab_channel=CONMEBOL Peru vs. Argentina]</ref> |- ! style="text-align: center" | 61 | ნიკოლას ჯორჯ ჰაგენ გოდოი <br /> ''{{lang-es|Nicholas George Hagen Godoy}}'' <br /> {{fb|GUA}} | [[ფაილი:Nicholas Hagen in 2019.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12||77}} | style="text-align: center" | 15.06.2024 | | <ref>{{გოლი|12}} / [https://www.youtube.com/watch?v=QtjNdKPb_kE&t=79s Argentina 4-1 Guatemala]</ref><ref>{{გოლი|77}} / [https://www.youtube.com/watch?v=QtjNdKPb_kE&t=676s Argentina 4-1 Guatemala]</ref> |- ! style="text-align: center" | 62 | მაქსიმ კრეპო <br /> ''{{lang-fr|Maxime Crépeau}}'' <br /> {{fb|CAN}} | [[ფაილი:Maxime Crépeau, FC Cincinnati vs Ottawa Fury, 30 June 2018 (29180853357) (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|51}} | style="text-align: center" | 10.07.2024 | | <ref>{{გოლი|51}} / [https://www.youtube.com/watch?v=olFD70ssJ58&t=122s Argentina 2-0 Canadá | Copa América 2024]</ref> |- ! style="text-align: center" | 63 | გილიერმო ვისკარა <br /> ''{{lang-es|Guillermo Viscarra Bruckner}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Guillermo "Billy" Viscarra.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|19||84||86}} | style="text-align: center" | 15.10.2024 | | <ref>{{გოლი|19}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=81s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref><ref>{{გოლი|84}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=520s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref><ref>{{გოლი|86}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=565s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref> |- |} ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.rsssf.org/tablesw/wyc05.html World Youth Cup (U-20) 2005 (Netherlands)] * [https://web.archive.org/web/20111220071319/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/05/41/wyc_05_nether_tr_174.pdf FIFA World Youth Championship Netherlands 2005 Technical Report] * [https://www.thesoccerworldcups.com/players/lionel_messi.php Lionel Messi in the World Cups] * [https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_most_games.php Argentina Players with the Most Games Played in The World Cup] * [https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/worldcup/canadamexicousa2026/articles/lionel-messi-argentina-records-international-football-world-cup-qualifying The international football records Messi owns and is chasing] {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | სოციალური ქსელები |- ! scope=row |[https://instagram.com/leomessi/ Instagram] · [https://www.facebook.com/LeoMessi Facebook] · [https://twitter.com/fundacionmessi Twitter] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | თემატური საიტები |- ! scope=row |[https://www.11v11.com/players/lionel-messi-42223/ AFS] · [https://resultados.as.com/resultados/ficha/deportista/messi/15167 AS.com] · [https://bdfa.com.ar/jugadores-34986.html BDFA] · [https://www.bdfutbol.com/en/j/j1753.html BDFutbol] · [https://global.espn.com/football/player/_/id/45843 ESPNFC.com] · [https://fbref.com/en/players/d70ce98e/ FBref.com] · [https://web.archive.org/web/20150629095408/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=229397/index.html FIFA.com] · [https://www.footballdatabase.eu/en/player/details/10973 FootballDatabase.eu] · [https://footballfacts.ru/person/53159 FootballFacts.ru] · [https://www.kicker.de/lionel-messi/spieler Kicker.de] · [https://www.lequipe.fr/Football/FootballFicheJoueur21740.html L’Équipe] · [https://web.archive.org/web/20220522193757/https://www.ligue1.fr/joueur?id=lionel-andres-messi-cuccittini League 1] · [https://www.national-football-teams.com/player/12066.html National Football Teams.com] · [https://www.olympedia.org/athletes/111386 Olympedia] · [https://olympics.com/en/athletes/lionel-messi Olympics.com] · [https://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=39850 Soccerbase] · [http://int.soccerway.com/players/lionel-andres-messi/119/ Soccerway] · [https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Lioneli-Messi-Futbol-24061987 Sportbox.ru] · [https://www.thefinalball.com/player.php?id=10592 playmarkerstats.com] · [https://www.transfermarkt.com/lionel-messi/profil/spieler/28003 Transfermarkt] · [https://www.worldfootball.net/player_summary/lionel-messi/ WorldFootball.net] · [https://www.allmovie.com/artist/p815708 AllMovie] · [https://www.allocine.fr/personne/fichepersonne_gen_cpersonne=691614.html AlloCiné] · [https://www.csfd.cz/tvurce/207495 ČSFD] · [http://messi.starplayerstats.com/en/goals/91/0/all/1/0/0/t/all/all/0/0/0 Messi.StarPlayerStats.com] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |[https://www.tcdb.com/Person.cfm/pid/24855/ TCDb] · [https://youtube.com/channel/UCmkNr8WQC7zAC5TnYDI0wQw YouTube] · [https://www.youtube.com/watch?v=YKQluZU2Flg&t=184s USA vs Argentina | Copa America 2016] · [https://www.youtube.com/watch?v=qEuv2Y9GutE Mundo Maldini] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ფოტო |- ! scope=row |[https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lionel_Messi_in_art Lionel Messi in art] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | მედია |- ! scope=row |[https://www.mediotiempo.com/futbol/copa-america/afa-rinde-homenaje-messi-kun-aguero-record-partidos MedioTiempo] |} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.}} ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} [[კატეგორია:ლიონელ მესი]] [[კატეგორია:საფეხბურთო რეკორდები]] cxrzh0dorewukq4s3xb4y7eo974ztmh 4827796 4827793 2025-07-07T13:25:26Z Arkaitz1974 85446 4827796 wikitext text/x-wiki [[File:Rus-Arg 2017 (16).jpg|thumb|193 მატჩი და 112 გოლი<ref>[https://messi.com/en/#argentina Messi international stats]. ''messi.com''.</ref>]] [[ლიონელ მესი]] — ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში]] ჩატარებული მატჩებისა და გატანილი ბურთების რაოდენობის მიხედვით — [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|თავისი ქვეყნის ეროვნული გუნდის]] ღირსებას [[2005]] წლიდან იცავს. მას შემდეგ მან 2025 წლის 11 ივნისის მონაცემებით [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|„ალბისელესტეს“]] შემადგენლობაში 193 მატჩი ჩაატარა და 112 ბურთი გაიტანა.<ref>[http://www.rsssf.com/miscellaneous/messi-intlg.html Lionel Andrés Messi - Century of International Appearances]. ''rsssf.com''</ref><ref>[https://m.allfootballapp.com/news/EPL/%E2%9A%BD109-goals-Messi-becomes-second-highest-international-goalscorer/3428470 109 goals! Messi becomes second highest international goalscorer]</ref><ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/lionel-messi-becomes-second-highest-international-goalscorer-cristiano-ronaldo-ali-daei-canada-vs-argentina-copa-america-2024/article68333641.ece Messi takes his tally to 109 international goals.]</ref><ref>[https://www.ole.com.ar/messi/messi-goles-seleccion-argentina_0_PRzdKAJdNV.html 109 goles de Lionel Messi en la Selección Mayor de Argentina]</ref> მესი ეროვნულ ნაკრებში პირველად ხოსე პეკერმანმა მიიწვია, რომელიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|„ალბისელესტეს“]] 2004 წლის ოქტომბრიდან 2006 წლის ივნისის ჩათვლით ედგა სათავეში. მან ამ პოსტზე ცნობილი არგენტინელი ფეხბურთის სპეციალისტი მარსელო ბიელსა შეცვალა. პეკერმანის ხელმძღვანელობით არგენტინელებმა 27 შეხვედრა გამართეს, რომელთაგან 14 მოიგეს, 6 დათმეს და 7 ფრედ დაამთავრეს. მესის დებიუტი ეროვნულ ნაკრებში 2005 წლის [[17 აგვისტო]]ს საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში [[უნგრეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|უნგრეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ შედგა. მატჩი [[ბუდაპეშტი]]ს ფერენც პუშკაშის სტადიონზე გაიმართა და მას 27 ათასამდე მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: ლეო ფრანკო, რობერტო აიალა, გაბრიელ ჰაინცე, ლუკას ბერნარდი, ანდრეს დ'ალესანდრო,<ref group="კომ.">შეხვედრის 90-ე წუთზე ანდრეს დ'ალესანდრო მარიო სანტანამ შეცვალა.</ref> [[ლუჩო გონსალესი]],<ref group="კომ.">მატჩის 82-ე წუთზე [[ლუჩო გონსალესი]]ს ნაცვლად [[პაბლო საბალეტა]].</ref> [[მაქსი როდრიგესი]], ლიონელ სკალონი, ხუან პაბლო სორინი, [[ერნან კრესპო]], [[ლისანდრო ლოპესი]]. მესი შეხვედრის 64-ე წუთზე ლისანდრო ლოპესის ნაცვლად შემოვიდა მოედანზე, თუმცა თამაშში ჩართვიდან ნახევარ წუთში მეტოქესთან ორთაბრძოლისას წესების დარღვევისთვის შეხვედრის მსაჯისგან წითელი ბარათი მიიღო და მინდორი დატოვა.<ref group="კომ.">ფეხბურთის სპეციალისტების დიდი უმრავლესობის აზრით მსაჯის ასეთი გადაწყვეტილება არ იყო მართებული და არ გამომდინარეობდა სათამაშო ეპიზოდის ობიექტური და სამართლიანი შეფასებიდან.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=QCFQJdwNuNQ Lionel Messi red card vs Hungary]. ''youtube''</ref> შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 2–1 დამთავრდა.<ref>Hungary 1–2 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2005/08/17/world/friendlies/hungary/argentina/361846/ Puskás Ferenc Stadion (Budapest)]. ''soccerway''</ref> თავისი პირველი სანაკრებო გოლი 2006 წლის 1 მარტს საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში [[ხორვატიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ხორვატიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მეკარე სტიპე პლეტიკოსას კარში მატჩის მეექვსე წუთზე გაიტანა. შეხვედრა [[ბაზელი]]ს „[[სანქტ-იაკობ პარკი]]ს“ სტადიონზე გაიმართა და მას 13 138 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, ნიკოლას ბურდისო, ვალტერ სამუელი, ფაბრისიო კოლოჩინი,<ref group="კომ.">შეხვედრის მე-60-ე წუთზე ფაბრისიო კოლოჩინი [[ლუჩო გონსალესი|ლუჩო გონსალესმა]] შეცვალა.</ref> [[მარტინ დემიკელისი]], ესტებან კამბიასო, ლეონარდო პონსიო, ხუან რომან რიკელმე, ლიონელ მესი, [[ერნან კრესპო]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 75-ე წუთზე [[ერნან კრესპო]]ს ნაცვლად [[დიეგო მილიტო]].</ref> [[კარლოს ტევესი]].<ref group="კომ.">მატჩის 68-ე წუთზე [[კარლოს ტევესი]]ს ნაცვლად თამაშში ჩაერთო პაბლო აიმარი.</ref> შეხვედრა ხორვატებმა 3–2 მოიგეს.<ref>Croatia 3–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/croatia-v-argentina-01-march-2006-273291/ St. Jakob-Park, Basel]. ''11v11.com''</ref> [[2006]] წლის 16 ივნისს სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნული ნაკრების<ref group="კომ.">სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები ({{lang-sr|Фудбалска репрезентација Србије и Црне Горе|Fudbalska reprezentacija Srbije i Crne Gore}}) — აღნიშნული ეროვნული გუნდი 2003–2006 წლებში ამ სახელწოდებით ასპარეზობდა საფეხბურთო ტურნირებზე. 2006 წლიდან სერბეთის ეროვნული ნაკრები და მონტენეგროს ეროვნული ნაკრები დამოუკიდებლად განაგრძობენ ასპარეზობას.</ref>კარში გატანილი ბურთის წყალობით, მესი გახდა არგენტინის ეროვნული ნაკრების ისტორიაში ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]] გოლის გატანა შეძლო 18 წლის და 357 დღის ასაკში.<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/world_cup_2006/4853028.stm Argentina 6-0 Serbia & Montenegro]. ''BBC Sport''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZtjaRHYOjy8&t=158s Lionel Messi vs Serbia & Montenegro (World Cup 2006)]. ''youtube''</ref> 1996 წლიდან 2016 წლამდე მეტოქეთა კარში გატანილი 54 ბურთით — არგენტინის ნაკრების ყველა დროის ბომბარდირის წოდებას [[გაბრიელ ბატისტუტა]] ფლობდა. 2016 წლის 21 ივნისს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულ შტატებში]] გამართულ [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ნახევარფინალში ლიონელ მესის მიერ [[აშშ-ის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|მასპინძელთა ეროვნული გუნდის]] კარში გატანილი ბურთით მან ოცი წლის განმავლობაში მოქმედი [[გაბრიელ ბატისტუტა|ბატისტუტას]] რეკორდი გააუმჯობესა და არგენტინის ეროვნული გუნდის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი გახდა.<ref>[https://nesn.com/2016/06/lionel-messi-scores-argentina-record-tying-goal-in-copa-america-2016/ Lionel Messi Scores Argentina Record-Tying Goal In Copa America 2016]</ref><ref group="კომ.">აღნიშნული შეხვედრის 32-ე წუთზე საჯარიმო დარტყმით გატანილი ეს ბურთი იყო მატჩის რიგით მეორე, ხოლო მისი სანაკრებო გოლებიდან რიგით 55-ე გოლი.</ref><ref>[https://www.theguardian.com/football/live/2016/jun/21/copa-america-usa-argentina-semi-final-latest-score Lionel Messi scores Argentina’s second goal from a free-kick]</ref><ref>[https://www.goal.com/en-in/match/united-states-v-argentina/dxypf19tozmf3662x2txffft United States 0–4 Argentina]. ''goal.com''</ref> მესის სანაკრებო კარიერაში ეს ისტორიული მატჩი [[ჰიუსტონი]]ს ენ-არ-ჯი სტადიონზე<ref group="კომ.">ენ-არ-ჯი სტადიონი ({{lang-en|NRG Stadium}}) — მრავალფუნქციური სპორტული კომპლექსი [[ტეხასი]]ს უდიდეს ქალაქ ჰიუსტონში, გაიხსნა 2002 წლის 24 აგვისტოს.</ref> შედგა და მას 70 858 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: [[სერხიო რომერო]], რამირო ფუნეს მორი, გაბრიელ მერკადო, ნიკოლას ოტამენდი, [[მარკოს როხო]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 84-ე წუთზე [[მარკოს როხო]]ს ნაცვლად ვიქტორ კუესტა.</ref> [[ხავიერ მასკერანო]], ევერ ბანეგა, აუგუსტო ფერნანდესი,<ref group="კომ.">59-ე წუთზე აუგუსტო ფერნანდესის ნაცვლად [[ლუკას ბილია]].</ref> ლიონელ მესი, [[გონსალო იგუაინი]], ესეკიელ ლავესი.<ref group="კომ.">მატჩის 67-ე წუთზე ესეკიელ ლავესის ნაცვლად [[ერიკ ლამელა]].</ref> შეხვედრა არგენტინელთა უპირატესობით წარიმართა და მათივე გამარჯვებით — 4–0 დამთავრდა.<ref>USA 0–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-21-june-2016-319060/ NRG Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> 2021 წლის 9 სექტემბერს ბოლივიის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპის მორიგ შეხვედრაში მესიმ ჰეთ-თრიკი შეასრულა და თავისი სანაკრებო გოლებიდან რიგით 77-ე, 78-ე და 79-ე ბურთი გაიტანა, რითაც 1971 წლის 11 ივლისიდან — 50 წლის განმავლობაში მოქმედი [[პელე]]ს რეკორდი მოხსნა და ისტორიაში ყველა დროის საუკეთესო სამხრეთამერიკელი სანაკრებო ბომბარდირის წოდება დაისაკუთრა.<ref>[https://www.espn.co.uk/football/argentina-arg/story/4427665/argentinas-lionel-messi-breaks-brazil-legend-peles-south-american-mens-goals-record Lionel Messi breaks Brazil legend Pele's South American men's goals record]</ref> მატჩი [[ბუენოს-აირესი]]ს „ელ მონუმენტალზე“ გაიმართა და მას 17 ათასამდე მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: ხუან მუსო, ნიკოლას ოტამენდი,<ref group="კომ.">82-ე წუთზე ნიკოლას ოტამენდის ნაცვლად ლუკას მარტინესი.</ref> ხერმან პესელია, მარკოს აკუნია, როდრიგო დე პაული,<ref group="კომ.">82-ე წუთზე როდრიგო დე პაულის ნაცვლად ესეკიელ პალასიოსი.</ref> [[ანხელ დი მარია]],<ref group="კომ.">71-ე წუთზე ანხელ დი მარიას ნაცვლად ნიკოლას გონსალესი.</ref> ალეხანდრო გომესი,<ref group="კომ.">მატჩის 62-ე წუთზე ალეხანდრო გომესის ნაცვლად ხოაკინ კორეა.</ref> ლეანდრო პარედესი, ლიონელ მესი და [[ლაუტარო მარტინესი]].<ref group="კომ.">მატჩის 71-ე წუთზე ლაუტარო მარტინესის ნაცვლად ანხელ კორეა.</ref><ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-09-september-2021-371638/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> 2025 წლის 6 ივნისის მონაცემებით მესის ანგარიშზეა ცხრა სანაკრებო ჰეთ-თრიკი და ერთი პენტა-თრიკი (5 გოლი ერთ მატჩში).<ref>Argentina 5–0 Estonia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-estonia-05-june-2022-375350/ Estadio El Sadar, Pamplona]. ''11v11.com''</ref> ყველაზე მეტი ბურთი მას ბოლივიის ეროვნული ნაკრების კარში აქვს გატანილი — 2015 (2), 2016 (1), 2021 (5), 2024 (3). საერთო ჯამში ბოლივიელთა კარის აღება მან 11-ჯერ შეძლო. ==მატჩები და გოლები== ===არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში=== {| width="990" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | № ! scope=col | თარიღი ! scope=col | შეხვედრის ადგილი ! scope=col | მასპინძელი ! scope=col | ანგ. ! scope=col | სტუმარი ! scope=col | გოლები ! scope=col | შენიშვნა ! scope=col | შეჯიბრება ! scope=col | წყარო ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |1||17.08.2005||[[ბუდაპეშტი]]||align=right|{{fb-rt|HUN}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||ამხანაგური||<ref>Hungary 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/hungary-v-argentina-17-august-2005-254793/ Ferenc Puskás Stadium, Budapest]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |2||03.09.2005||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|80}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-03-september-2005-254962/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |3||09.10.2005||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-09-october-2005-255028/ River Plate, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |4||12.10.2005||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-12-october-2005-255126/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |5||16.11.2005||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|QAT}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|81}}||ამხანაგური||<ref>Qatar 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/qatar-v-argentina-16-november-2005-273290/ International Friendly, Played in Doha]. ''11v11.com''</ref><ref>Qatar 0–3 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2005/11/16/world/friendlies/qatar/argentina/361922/ Jassim Bin Hamad Stadium (Doha)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |6||01.03.2006||[[ბაზელი]]||align=right|{{fb-rt|CRO}}||bgcolor=Moccasin|3–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|6}}|| ||ამხანაგური||<ref>Croatia 3–2 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/03/01/world/friendlies/croatia/argentina/361556/ St. Jakob-Park (Basel)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |7||30.05.2006||[[სალერნო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|ANG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|68}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Angola / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-angola-30-may-2006-273785/ Stadio Arechi, Salerno]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 2–0 Angola / [https://int.soccerway.com/matches/2006/05/30/world/friendlies/argentina/angola/361644/ Stadio Arechi (Salerno)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |8||16.06.2006||[[გელზენკირხენი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–0||align=left|{{fb|Serbia and Montenegro}}||{{გოლი|88}}||{{შეცვლაზე შესვლა|75}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#არგენტინა vs სერბეთი და მონტენეგრო|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Argentina 6–0 Serbia and Montenegro / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-serbia-and-montenegro-16-june-2006-273730/ Veltins-Arena, Gelsenkirchen]</ref>|| |- ! scope=row |9||21.06.2006||[[ფრანკფურტი]]||align=right|{{fb-rt|NED}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|70}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#ნიდერლანდები vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Netherlands 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/netherlands-v-argentina-21-june-2006-273746/ Commerzbank Arena, Frankfurt]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |10||24.06.2006||[[ლაიფციგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|MEX}}|| |||{{შეცვლაზე შესვლა|84}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006#მერვედფინალები|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Argentina 2–1 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-24-june-2006-274135/ Zentralstadion, Leipzig]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |11||03.09.2006||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-03-september-2006-274527/ Emirates Stadium, London]. ''11v11.com''</ref><ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/09/03/world/friendlies/brazil/argentina/401918/ Emirates Stadium (London)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |12||11.10.2006||[[მურსია]]||align=right|{{fb-rt|ESP}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|62}}||ამხანაგური||<ref>Spain 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/spain-v-argentina-11-october-2006-275215/ Estadio Nueva Condomina, Murcia]. ''11v11.com''</ref><ref>Spain 2–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/10/11/world/friendlies/spain/argentina/411454/ Estadio Enrique Roca de Murcia (Murcia)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |13||02.06.2007||[[ბაზელი]]||align=right|{{fb-rt|SUI}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|88}}||ამხანაგური||<ref>Switzerland 1–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/02/world/friendlies/switzerland/argentina/457697/ St. Jakob-Park (Basel)]. ''soccerway''</ref><ref>Switzerland 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/switzerland-v-argentina-02-june-2007-277876/ St. Jakob Park, Basel]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |14||05.06.2007||[[ბარსელონა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–3||align=left|{{fb|ALG}}||{{გოლი|54|პენ.|73}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–3 Algeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-algeria-05-june-2007-277893/ Nou Camp, Barcelona]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–3 Algeria / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/05/world/friendlies/algeria/argentina/546431/ Camp Nou (Barcelona)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |15||28.06.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|USA}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|79}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 USA / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-usa-28-june-2007-277898/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–1 USA / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/29/south-america/copa-america/argentina/united-states-of-america/441096/ Estadio José Encarnación Romero (Maracaibo)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=rPecpFY7_-k Argentina vs. U.S.A | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |16||02.07.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–2||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|84}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–2 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-02-july-2007-277899/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]</ref><ref>Argentina 4–2 Colombia / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/03/south-america/copa-america/argentina/colombia/441098/ Estadio José Encarnación Romero (Maracaibo)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=bKq6JvOKwQo Argentina vs. Colombia | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |17||05.07.2007||[[ბარკისიმეტო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|67}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-05-july-2007-277900/ Estadio Metropolitano, Barquisimeto]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/06/south-america/copa-america/argentina/paraguay/441100/ Estadio Metropolitano de Fútbol de Lara]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=lxb2z5Omib4&t=4488s Argentina vs. Paraguay | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |18||08.07.2007||[[ბარკისიმეტო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|PER}}||{{გოლი|61}}||1/4 ფინ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-08-july-2007-277901/ Estadio Metropolitano, Barquisimeto]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–0 Peru / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/09/south-america/copa-america/argentina/peru/471574/ Estadio Metropolitano de Fútbol de Lara (Barquisimeto)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=IxLddehkplw Argentina vs. Peru | Copa América Venezuela 2007 | Quarter-Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |19||11.07.2007||[[სიუდად-გუაიანა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|61}}||1/2 ფინ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-11-july-2007-277902/ Polideportivo Cachamay, Guayana]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 3–0 Mexico / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/12/south-america/copa-america/mexico/argentina/475463/ CTE Cachamay (Ciudad Guayana)]. ''soccerway''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=3jXR26E5CKI ARG 19. Lionel Messi vs Mexico - Copa América 2007 (Semi-Final)]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=V9ezmpCOqj4 Argentina vs. Mexico | Copa América Venezuela 2007 | Semi-Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |20||15.07.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-15-july-2007-277903/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]. ''11v11.com''</ref><ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/15/south-america/copa-america/brazil/argentina/480788/ Estadio Olímpico José Encarnación Pachencho Romero]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=M5xY1rEtRjc Argentina vs. Brazil | Copa América Venezuela 2007 | Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |21||22.08.2007||[[ოსლო]]||align=right|{{fb-rt|NOR}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Norway 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/norway-v-argentina-22-august-2007-278279/ Ullevaal Stadion, Oslo]. ''11v11.com''</ref><ref>Norway 2–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/08/22/world/friendlies/norway/argentina/506969/ Ullevaal Stadion (Oslo)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |22||11.09.2007||[[მელბურნი]]||align=right|{{fb-rt|AUS}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|91}}||ამხანაგური||<ref>Australia 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/australia-v-argentina-11-september-2007-278403/ Melbourne Cricket Ground]. ''11v11.com''</ref><ref>Australia 0–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/09/11/world/friendlies/australia/argentina/511752/ Melbourne Cricket Ground]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |23||13.10.2007||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CHI}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|83}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-13-october-2007-278914/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=CrmLIadiYko Messi vs Chile (WCQ) (Home) 2007-08 English Commentary]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |24||16.10.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|42}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-16-october-2007-278918/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]</ref> || |- ! scope=row |25||17.11.2007||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BOL}}|| ||<ref group="კომ.">მატჩის 74-ე წუთზე ხუან რომან რიკელმემ შეხვედრის მესამე და თავისი მეორე ბურთი მესის სოლო რეიდისა და მისივე საგოლე გადაცემის შემდეგ გაიტანა. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=VhSSTzSqEy4&t=4484s ვიდეო]</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-17-november-2007-279477/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://gh.soccerway.com/matches/2007/11/17/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/524377/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''soccerway''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=hf4ZutabsHg 2007 (November 17) Argentina 3-Bolivia 0 (World Cup qualifier).mpg]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=MVMjDb9VBCM 2007.11.17 Argentina 3 - Bolivia 0 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=VhSSTzSqEy4 Argentina 3 Bolivia 0 Eliminatorias Sudáfrica 2010 Partido Completo]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |26||20.11.2007||[[ბოგოტა]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|36}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-20-november-2007-279483/ Estadio Nemesio Camacho El Campin, Bogota]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=2RK06NXhjxM&t=2787s 2007.11.21 Colombia 2 - Argentina 1 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref> |- ! scope=row |27||04.06.2008||[[სან-დიეგო]]||align=right|{{fb-rt|MEX}}||bgcolor=D0F0C0|1–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|17}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|84}}||ამხანაგური||<ref>Mexico 1–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/mexico-v-argentina-04-june-2008-281708/ Qualcomm Stadium, San Diego]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=XtMoRy2yOhc 2008 (June 4) Mexico 1-Argentina 4 (Friendly).mpg]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |28||08.06.2008||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|46}}||ამხანაგური||<ref>USA 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-08-june-2008-281750/ Giants Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |29||15.06.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ECU}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-15-june-2008-284343/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |30||18.06.2008||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|90}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-18-june-2008-281826/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |31||06.09.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-06-september-2008-284375/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |32||10.09.2008||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-10-september-2008-284346/ Estadio Monumental, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |33||11.10.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|6}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|88}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–1 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-11-october-2008-284345/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EWK6fKAG8VQ&t=347s Argentina 2 Uruguay 1 Eliminatorias Sudáfrica 2010]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |34||15.10.2008||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-15-october-2008-284344/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |35||11.02.2009||[[მარსელი]]||align=right|{{fb-rt|FRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|83}}|| ||ამხანაგური||<ref>France 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/france-v-argentina-11-february-2009-284376/ Stade Velodrome, Marseille]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |36||28.03.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|26}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-28-march-2009-288606/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EwFBzklnxmw&t=2027s Argentina vs. Venezuela | South Africa 2010 | FIFA WC Qualifier (28-3-2009)]</ref> |- ! scope=row |37||01.04.2009||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=Moccasin|6–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 6–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-01-april-2009-288644/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZUkF2ln6OcM 2009.04.01 Bolivia 6 - Argentina 1 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref> |- ! scope=row |38||06.06.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|COL}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-june-2009-288715/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |39||10.06.2009||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-10-june-2009-288761/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |40||05.09.2009||[[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–3||align=left|{{fb|BRA}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–3 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-05-september-2009-288819/ Estadio Gigante de Arroyito, Rosario]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |41||05.09.2009||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-09-september-2009-288891/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |42||10.10.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–1 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-10-october-2009-288910/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=H28866jEHzY&t=326s Argentina vs. Peru | South Africa 2010 | FIFA World Cup Qualifier (10-10-2009)]</ref> |- ! scope=row |43||14.10.2009||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|85}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-14-october-2009-288989/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |44||14.11.2009||[[მადრიდი]]||align=right|{{fb-rt|ESP}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|61|პენ.}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|83}}||ამხანაგური||<ref>Spain 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/spain-v-argentina-14-november-2009-289051/ Wanda Metropolitano, Madrid]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |45||03.03.2010||[[მიუნხენი]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Germany 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-03-march-2010-289238/ Allianz Arena, Munich]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |46||12.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|NGA}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#არგენტინა vs ნიგერია|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 1–0 Nigeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nigeria-12-june-2010-287525/ FIFA World Cup 2010. Ellis Park, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |47||17.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|KOR}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#არგენტინა vs სამხრეთ კორეა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 4–1 Korea Rep. / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-korea-republic-17-june-2010-287539/ FIFA WC 2010. Soccer City, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |48||22.06.2010||[[ლიმპოპო (პროვინცია)|პოლოკვანე]]||align=right|{{fb-rt|GRE}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#საბერძნეთი vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/greece-v-argentina-22-june-2010-287556/ WC 2010. Peter Mokaba Stadium, Polokwane]</ref> || |- ! scope=row |49||27.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|MEX}}|| ||1/8 ფინალი||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs მექსიკა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 3–1 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-27-june-2010-290004/ FIFA World Cup 2010. Soccer City, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |50||03.07.2010||[[კეიპტაუნი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–4||align=left|{{fb|GER}}|| ||1/4 ფინალი||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs გერმანია|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 0–4 Germany / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-germany-03-july-2010-290013/ WC 2010. Green Point Stadium, Cape Town]</ref> || |- ! scope=row |51||11.08.2010||[[დუბლინი]]||align=right|{{fb-rt|IRL}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|58}}||ამხანაგური||<ref>Republic of Ireland 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/republic-of-ireland-v-argentina-11-august-2010-289362/ Aviva Stadium, Dublin]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |52||07.09.2010||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|ESP}}||{{გოლი|10}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–1 Spain / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-spain-07-september-2010-289413/ Antonio Vespucio Liberti, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |53||08.10.2010||[[საიტამის პრეფექტურა|საიტამა]]||align=right|{{fb-rt|JPN}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Japan 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/japan-v-argentina-08-october-2010-294767/ Saitama Stadium, Saitama]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |54||17.11.2010||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|BRA}}||{{გოლი|90+2}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-17-november-2010-294762/ Khalifa International Stadium, Doha]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |55||09.02.2011||[[ჟენევა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|POR}}||{{გოლი|90|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–1 Portugal / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-portugal-09-february-2011-294710/ Stade de Genève, Geneva]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |56||26.03.2011||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>USA 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-26-march-2011-294702/ New Meadowlands, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |57||20.06.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|ALB}}||{{გოლი|43}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–0 Albania / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-albania-20-june-2011-294775/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |58||01.07.2011||[[ლა-პლატა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|BOL}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-01-july-2011-294776/ Estadio Ciudad de La Plata, La Plata]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |59||06.07.2011||[[სანტა-ფე (არგენტინა)|სანტა-ფე]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-july-2011-294777/ Estadio Brigadier General Estanislao Lopez]</ref> || |- ! scope=row |60||11.07.2011||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|CRC}}||||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Costa Rica / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-costa-rica-11-july-2011-294778/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]</ref> || |- ! scope=row |61||16.07.2011||[[სანტა-ფე (არგენტინა)|სანტა-ფე]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|URU}}||bgcolor=Moccasin|4–5 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-16-july-2011-298273/ Estadio Brigadier General Estanislao Lopez]</ref> || |- ! scope=row |62||02.09.2011||[[კოლკატა]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Venezuela 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-02-september-2011-297006/ Salt Lake Stadium, Kolkota]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |63||06.09.2011||[[დაკა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|NGA}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–1 Nigeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nigeria-06-september-2011-297001/ Bangabandhu National Stadium, Dhaka]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |64||07.10.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|25}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-07-october-2011-297012/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |65||11.10.2011||[[პუერტო-ლა-კრუსი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-11-october-2011-297017/ José Antonio Anzoátegui, Puerto La Cruz]</ref> || |- ! scope=row |66||11.11.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|BOL}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-11-november-2011-297018/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |67||15.11.2011||[[ბარანკილია]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|61}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-15-november-2011-297022/ Estadio Metropolitano R. Meléndez, Barranquilla]</ref> || |- ! scope=row |68||29.02.2012||[[ბერნი]]||align=right|{{fb-rt|SUI}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|20||88||90+3|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Switzerland 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/switzerland-v-argentina-29-february-2012-297150/ Stade de Suisse, Berne]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |69||02.06.2012||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|31}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-02-june-2012-298220/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |70||09.06.2012||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–3||align=left|{{fb|BRA}}||{{გოლი|31||34||84}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–3 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-09-june-2012-298298/ MetLife Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=z0uhAUjWjn8&t=2884s International Friendly - Argentina vs Brazil June 9 2012]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |71||15.08.2012||[[ფრანკფურტი]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|52}}|| ||ამხანაგური||<ref>Germany 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-15-august-2012-299809/ Commerzbank Arena, Frankfurt]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=-fFDVeMZr98&t=445s Germany vs Argentina - Friendly 15.08.2012 (2nd Half)]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |72||07.09.2012||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|64}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-07-september-2012-303310/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=i__W_menNRw&t=4234s Argentina vs. Paraguay | Brazil 2014 | FIFA World Cup Qualifier (7-9-2012)]</ref> |- ! scope=row |73||11.09.2012||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-11-september-2012-303356/ Estadio Nacional Jose Diaz, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |74||12.10.2012||[[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|65||79}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-12-october-2012-303416/ Estadio Malvinas Argentinas, Mendoza]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |75||16.10.2012||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|28}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-16-october-2012-303472/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |76||14.11.2012||[[ერ-რიადი]]||align=right|{{fb-rt|KSA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Saudi Arabia 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/saudi-arabia-v-argentina-14-november-2012-303532/ King Fahd International Stadium, Riyadh]</ref> || |- ! scope=row |77||06.02.2013||[[სტოკჰოლმი]]||align=right|{{fb-rt|SWE}}||bgcolor=D0F0C0|2–3||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Sweden 2–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/sweden-v-argentina-06-february-2013-303782/ Friends Arena, Stockholm]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |78||22.03.2013||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|45|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-22-march-2013-303821/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |79||26.03.2013||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-26-march-2013-308749/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |80||07.06.2013||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|57}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-07-june-2013-303882/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |81||11.06.2013||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|60}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-11-june-2013-303924/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |82||14.06.2013||[[გვატემალა (ქალაქი)|გვატემალა]]||align=right|{{fb-rt|GUA}}||bgcolor=D0F0C0|0–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|15||40|პენ.|49}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|68}}||ამხანაგური||<ref>Guatemala 0–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/guatemala-v-argentina-14-june-2013-308973/ Estadio Nacional Mateo Flores]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |83||10.09.2013||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=D0F0C0|2–5||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|12|პენ.|53|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 2–5 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-10-september-2013-304227/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=975s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - HD FULL - Fecha 16]</ref> |- ! scope=row |84||05.03.2014||[[ბუქარესტი]]||align=right|{{fb-rt|ROM}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/romania-v-argentina-05-march-2014-307318/ Arena Națională, Bucharest]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |85||04.06.2014||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|TRI}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Trinidad and Tobago / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-trinidad-and-tobago-04-june-2014-308827/ Estadio Monumental, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |86||07.06.2014||[[ლა-პლატა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|SVN}}||{{გოლი|76}}||{{შეცვლაზე შესვლა|58}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Slovenia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-slovenia-07-june-2014-308847/ Estadio Ciudad de La Plata, La Plata]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Zb00PIoGOFA&t=142s 07/06/2016 Argentina - Slovenia 2:0 goals and full highlights HD]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |87||15.06.2014||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|BIH}}||{{გოლი|65}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ბოსნია და ჰერცეგოვინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 2–1 Bosnia and Herzegovina / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bosnia-and-herzegovina-15-june-2014-308663/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |88||21.06.2014||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|IRN}}||{{გოლი|90+1}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ირანი|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Iran / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-iran-21-june-2014-308679/ WC 2014. Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |89||25.06.2014||[[პორტუ-ალეგრი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|2–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|3||45+1}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#ნიგერია — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Nigeria 2–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-25-june-2014-308694/ WC 2014. Estadio Beira-Rio, Porto Alegre]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9HpYZ5REbFc&t=478s Nigeria 2 x 3 Argentina · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! scope=row |90||01.07.2014||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|SUI}}|| ||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — შვეიცარია|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Switzerland / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-switzerland-01-july-2014-308707/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |91||05.07.2014||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|BEL}}|| ||1/4 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — ბელგია|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Belgium / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-belgium-05-july-2014-308711/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |92||09.07.2014||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|NED}}||bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/2 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#ნიდერლანდები — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 0–0 Netherlands / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-netherlands-09-july-2014-308714/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |93||13.07.2014||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Silver|ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ფინალი|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Germany 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-13-july-2014-308716/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |94||11.10.2014||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-11-october-2014-313211/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |95||14.10.2014||[[ჰონგ-კონგი]]||align=right|{{fb-rt|HKG}}||bgcolor=D0F0C0|0–7||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|66||84}}|| ||ამხანაგური||<ref>Hong Kong 0–7 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/hong-kong-v-argentina-14-october-2014-313212/ Hong Kong Stadium, Hong Kong]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=64u_Q_fJi8c&t=85s Hong Kong 0 – 7 Argentina - Friendly - 14.10.2014]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |96||12.11.2014||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|CRO}}||{{გოლი|57|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–1 Croatia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-croatia-12-november-2014-313089/ Upton Park London, England]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |97||18.11.2014||[[მანჩესტერი]]||align=right|{{fb-rt|POR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|46}}||ამხანაგური||<ref>Portugal 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/portugal-v-argentina-18-november-2014-313059/ Old Trafford, Greater Manchester, England]</ref> || |- ! scope=row |98||13.06.2015||[[ლა-სერენა (ჩილე)|ლა-სერენა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|36|პენ.}}||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–2 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-13-june-2015-314390/ Estadio La Portada, La Serena, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |99||16.06.2015||[[ლა-სერენა (ჩილე)|ლა-სერენა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-16-june-2015-314391/ Estadio La Portada, La Serena, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |100||20.06.2015||[[ჩილე|ვინია-დელ-მარი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|JAM}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Jamaica / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-jamaica-20-june-2015-314430/ Estadio Sausalito, Vina del Mar, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |101||26.06.2015||[[ჩილე|ვინია-დელ-მარი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}||bgcolor=D0F0C0|5–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-26-june-2015-314431/ Estadio Sausalito, Vina del Mar, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |102||30.06.2015||[[კონსეფსიონი (ჩილე)|კონსეპსიონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–1||align=left|{{fb|PAR}}|| ||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 6–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-30-june-2015-314399/ Estadio Municipal de Concepcion, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |103||04.07.2015||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}||bgcolor=Moccasin|4–1 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Chile 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-04-july-2015-315166/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |104||04.09.2015||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|7–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|67||75}}||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 7–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-04-september-2015-317476/ BBVA Compass Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |105||08.09.2015||[[არლინგტონი (ტეხასი)|არლინგტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–2 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-08-september-2015-317492/ BBVA Compass Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |106||24.03.2016||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-24-march-2016-319019/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |107||29.03.2016||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|30|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-29-march-2016-318918/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |108||27.05.2016||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|HON}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Honduras / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-honduras-27-may-2016-319109/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |109||10.06.2016||[[ჩიკაგო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–0||align=left|{{fb|PAN}}||{{გოლი|68||78||87}}||ჯგუფი D||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 5–0 Panama / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-panama-10-june-2016-319047/ Soldier Field, Chicago]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |110||14.06.2016||[[სიეტლი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი D||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Bolivia 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-14-june-2016-319054/ CenturyLink Field, Seattle]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |111||18.06.2016||[[მასაჩუსეტსი|ფოქსბორო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|60}}||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-18-june-2016-319058/ Gillette Stadium, Foxborough]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |112||21.06.2016||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=D0F0C0|0–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|32}}||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>USA v Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-21-june-2016-319060/ NRG Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |113||26.06.2016||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|CHI}}||bgcolor=Moccasin|2–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-26-june-2016-319063/ MetLife Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |114||02.09.2016||[[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|43}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-02-september-2016-320386/ Estadio Malvinas Argentinas, Mendoza]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |115||10.11.2016||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-10-november-2016-350883/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |116||15.11.2016||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|COL}}||{{გოლი|10}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-15-november-2016-350888/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |117||24.03.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|16|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-24-march-2017-353160/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |118||09.06.2017||[[მელბურნი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-09-june-2017-353182/ Melbourne Cricket Ground, Melbourne]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |119||31.08.2017||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-31-august-2017-354423/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |120||05.09.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|VEN}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-05-september-2017-354491/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |121||05.10.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-05-october-2017-354524/ La Bombonera, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |122||10.10.2017||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|12||20||62}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-10-october-2017-358014/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |123||11.11.2017||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|RUS}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Russia 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/russia-v-argentina-11-november-2017-357699/ Luzhniki Stadium, Moscow]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |124||30.05.2018||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|HAI}}||{{გოლი|17|პენ.|58||66}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-haiti-30-may-2018-357622/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |125||16.06.2018||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ISL}}|| ||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Argentina 1–1 Iceland / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-iceland-16-june-2018-356141/ Spartak Stadium, Moscow]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |126||21.06.2018||[[ნიჟნი-ნოვგოროდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–3||align=left|{{fb|CRO}}|| ||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Argentina 0–3 Croatia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-croatia-21-june-2018-356158/ Nizhny Novograd Stadium, Nizhny Novgorod]</ref> || |- ! scope=row |127||26.06.2018||[[სანქტ-პეტერბურგი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|14}}||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Nigeria 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-26-june-2018-356176/ Saint Petersburg Stadium, Saint Petersburg]</ref> || |- ! scope=row |128||30.06.2018||[[ყაზანი]]||align=right|{{fb-rt|FRA}}||bgcolor=Moccasin|4–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>France 4–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/france-v-argentina-30-june-2018-358137/ Kazan Arena, Kazan]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |129||22.03.2019||[[მადრიდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–3||align=left|{{fb|VEN}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–3 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-22-march-2019-361614/ Wanda Metropolitano, Madrid]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |130||07.06.2019||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–1||align=left|{{fb|NCA}}||{{გოლი|37||38}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 5–1 Nicaragua / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nicaragua-07-june-2019-362559/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |131||15.06.2019||[[სალვადორი (ბრაზილია)|სალვადორი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–2||align=left|{{fb|COL}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–2 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-15-june-2019-361573/ Itaipava Arena Fonte Nova, Salvador]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |132||19.06.2019||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|57|პენ.}}||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-19-june-2019-361580/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |133||23.06.2019||[[პორტუ-ალეგრი]]||align=right|{{fb-rt|QAT}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Qatar 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/qatar-v-argentina-23-june-2019-361586/ Arena do Grêmio, Porto Alegre]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |134||28.06.2019||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Venezuela 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-28-june-2019-362642/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |135||02.07.2019||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-02-july-2019-362666/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |136||06.07.2019||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|CHI}}|| ||მე-3 ადგ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-06-july-2019-362680/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |137||15.11.2019||[[ერ-რიადი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|14}}|| ||ამხანაგური||<ref>Saudi Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-15-november-2019-364909/ King Fahd International Stadium, Riyadh]</ref> || |- ! scope=row |138||18.11.2019||[[თელ-ავივი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|90+2|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–2 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-18-november-2019-364915/ Bloomfield Stadium, Tel Aviv]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |139||08.10.2020||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|13|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-08-october-2020-367307/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |140||13.10.2020||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-13-october-2020-367310/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |141||12.11.2020||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-12-november-2020-368314/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |142||17.11.2020||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-17-november-2020-368322/ Estadio Nacional de Perú, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |143||03.06.2021||[[სანტიაგო-დელ-ესტერო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|24|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-03-june-2021-370580/ Estadio Único, Santiago del Estero]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |144||08.06.2021||[[ბარანკილია]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 2–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-08-june-2021-370585/ Estadio Metropolitano R. Meléndez, Barranquilla]</ref> || |- ! scope=row |145||14.06.2021||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|33}}||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-14-june-2021-370456/ Estádio Olímpico Nilton Santos, Rio de Janeiro]</ref> || |- ! scope=row |146||18.06.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-18-june-2021-370459/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |147||21.06.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-21-june-2021-370461/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |148||28.06.2021||[[კუიაბა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|33|პენ.|42}}||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-28-june-2021-370464/ Arena Pantanal, Cuiaba]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |149||04.07.2021||[[გოიანია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|90+3}}||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-03-july-2021-370742/ Estádio Olímpico Pedro Ludovico, Goiânia]</ref> || |- ! scope=row |150||06.07.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|COL}}||bgcolor=D0F0C0|3–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-july-2021-370751/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |151||10.07.2021||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-10-july-2021-370843/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |152||02.09.2021||[[კარაკასი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-02-september-2021-371637/ Estadio Olimpico de la Ciudad Universitaria, Caracas]</ref> || |- ! scope=row |153||09.09.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|14||64||88}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-09-september-2021-371638/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |154||07.10.2021||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-07-october-2021-372296/ Estadio Defensores del Chaco, Asunción]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |155||10.10.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|38}}||<ref group="კომ.">2021 წლის 10 ოქტომბერს ბუენოს-აირესში ურუგვაის ეროვნულ ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო შეხვედრაში გატანილი გოლით მესიმ გააუმჯობესა [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი და კონმებოლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი თამაშების ციკლში გატანილი ბურთების რაოდენობით საუკეთესო ბომბარდირი გახდა.</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-10-october-2021-372300/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |156||14.10.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-14-october-2021-372305/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |157||12.11.2021||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-12-november-2021-372878/ Estadio Campeón del Siglo, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |158||16.11.2021||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|BRA}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-16-november-2021-372882/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |159||25.03.2022||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|82}}||<ref group="კომ.">2022 წლის 25 მარტს მესიმ ვენესუელის ეროვნული გუნდის კარში თავისი 28-ე ბურთი გაიტანა მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი თამაშების ფარგლებში. ამავე წლის 29 მარტს ურუგვაი-ჩილეს შეხვედრაში [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესმა]] აღნიშნული ციკლის ფარგლებში 30-ე ბურთი შეაგდო და კვლავ სათავეში ჩაუდგა ბომბარდირთა სიას კონმებოლის მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო შეხვედრაში გატანილი ბურთების რაოდენობით.</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-25-march-2022-374472/ La Bombonera, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |160||29.03.2022||[[გუაიაკილი]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-29-march-2022-374477/ Estadio Monumental Isidro Romero Carbo, Guayaquil]</ref> || |- ! scope=row |161||01.06.2022||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|ITA}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||ფინალისიმა||<ref>Italy 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/italy-v-argentina-01-june-2022-375072/ Wembley Stadium, London]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |162||05.06.2022||[[პამპლონა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–0||align=left|{{fb|EST}}||{{გოლი|9|პენ.|45||47}}||{{გოლი|71||76}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 5–0 Estonia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-estonia-05-june-2022-375350/ Estadio El Sadar, Pamplona]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |163||23.09.2022||[[ფლორიდა|მაიამი-გარდენსი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|HON}}||{{გოლი|45+2|პენ.|69}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Honduras / [https://messi.starplayerstats.com/en/detail/1260/02 Hard Rock Stadium]. ''messi.starplayerstats.com''</ref> || |- ! scope=row |164||27.09.2022||[[ნიუ-ჯერსი|ჰარისონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|JAM}}||{{გოლი|86||89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Jamaica / [https://messi.starplayerstats.com/en/detail/1261/02 Red Bull Arena]. ''messi.starplayerstats.com''</ref> |- ! scope=row |165||16.11.2022||[[აბუ-დაბი]]||align=right|[[არაბთა გაერთიანებული საამიროების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საამიროები]] {{დროშანიშანი|არაბთა გაერთიანებული საამიროები}}||bgcolor=D0F0C0|0–5||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|44}}|| ||ამხანაგური||<ref>United Arab Emirates 0–5 Argentina / [https://sportmail.ru/football-national/315/match/367193/ Mohammed Bin Zayed Stadium]</ref> |- ! scope=row |166||22.11.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–2||align=left|{{fb|KSA}}||{{გოლი|10|პენ.}}||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 1–2 Saudi Arabia / [https://www.bbc.com/sport/football/63631779 Lusail Iconic Stadium]. ''bbc.com''</ref> |- ! scope=row |167||26.11.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|64}}||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 2–0 Mexico / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235462 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |168||30.11.2022||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|POL}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Poland 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235464 Stadium 974, Doha]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |169||03.12.2022||[[კატარი|ერ-რაიანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|AUS}}||{{გოლი|35}}||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 2–1 Australia / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285073/400128131 Ahmad Bin Ali Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |170||09.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|NED}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]]){{გოლი|73|პენ.}}||1/4 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Netherlands 2–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285074/400128139 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |171||13.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|CRO}}||{{გოლი|34|პენ.}}||1/2 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 3–0 Croatia / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285075/400128143 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |172||18.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–2||align=left|{{fb|FRA}}||{{გოლი|23|პენ.|108}}||bgcolor=Gold|ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina (4)3–3(2) France / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285077/400128145 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |173||23.03.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|PAN}}||{{გოლი|89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Panama / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-panama-23-march-2023-378867/ Estadio Más Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |174||28.03.2023||[[სანტიაგო-დელ-ესტერო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|7–0||align=left|{{fb|CUR}}||{{გოლი|20||33||37}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 7–0 Curaçao / [https://www.google.com/search?q=Argentina&sourceid=chrome&ie=UTF-8#sie=m;/g/11sk4pddqc;2;/g/11b66jrs60;ln;fp;1;;; El Estadio Único Madre de Ciudades]</ref> || |- ! scope=row |175||15.06.2023||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|AUS}}|| {{გოლი|2}}||||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Australia / [https://www.theguardian.com/football/live/2023/jun/15/argentina-vs-socceroos-australia-arg-aus-football-friendly-live-score-updates-kick-off-time-national-team-list-squad-soccer-china Workers' Stadium, Beijing]. ''theguardian.com''</ref> |- ! scope=row |176||07.09.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}|| {{გოლი|78}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|89}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017277 Estadio Monumental]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |177||12.10.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|53}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-12-october-2023-381913/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |178||18.10.2023||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|32||42}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017348 Estadio Nacional]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |179||17.11.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–2||align=left|{{fb|URU}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–2 Uruguay / [https://as.com/futbol/internacional/argentina-uruguay-en-vivo-eliminatorias-sudamericanas-en-directo-n/ Juan Lopesino]. ''AS.com''</ref> || |- ! scope=row |180||21.11.2023||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|78}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017648 Maracanã, Rio de Janeiro]. ''FIFA''</ref> || |- ! scope=row |181||09.06.2024||[[ჩიკაგო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|56}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-09-june-2024-384482/ Soldier Field, Chicago]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |182||15.06.2024||[[მერილენდი|ლენდოვერი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|GUA}}||{{გოლი|12||77}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–1 Guatemala / [https://www.espn.com/soccer/match/_/gameId/699278/guatemala-argentina Landover, Maryland]. ''espn.com''</ref> || |- ! scope=row |183||20.06.2024||[[ატლანტა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CAN}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–0 Canada / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726959 Mercedes-Benz Stadium, Atlanta]</ref> || |- ! scope=row |184||25.06.2024||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Chile 0–1 Argentina / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726967 MetLife Stadium, East Rutherford, New Jersey]</ref> || |- ! scope=row |185||04.07.2024||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ECU}}||bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Ecuador / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726983 NRG Stadium, Houston, Texas]</ref> || |- ! scope=row |186||10.07.2024||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CAN}}||{{გოლი|51}}||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–0 Canada / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726987 MetLife Stadium, East Rutherford, New Jersey]</ref> || |- ! scope=row |187||15.07.2024||[[მაიამი|მაიამი-გარდენსი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Colombia / [https://copaamerica.com/en/matches/match-32-argentina-colombia Hard Rock Stadium, Miami Gardens, Florida]</ref> || |- ! scope=row |188||10.10.2024||[[მატურინი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–1 Argentina / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/10/south-america/wc-qualifying-south-america/venezuela/argentina/4191307/ Estadio Monumental de Maturín]</ref> || |- ! scope=row |189||15.10.2024||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|19||84||86}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 6–0 Bolivia / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/16/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/4191313/ Estadio Mâs Monumental]</ref> || |- ! scope=row |190||14.11.2024||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-14-november-2024-386924/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]</ref> || |- ! scope=row |191||19.11.2024||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|Peru}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-19-november-2024-386930/ La Bombonera, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |192||06.06.2025||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|57}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 0–1 Argentina / [https://www.usatoday.com/story/sports/soccer/2025/06/05/chile-vs-argentina-messi-time-highlights-results/84029148007/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |193||10.06.2025||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|78}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-10-june-2025-388946/ Estadio Monumental, Buenos Aires] / [https://www.fifa.com/en/match-centre/match/520/288315/288316/400020078 FIFA.com]</ref> || |} ===არგენტინის ოლიმპიურ ნაკრებში=== {| width="990" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | № ! scope=col | თარიღი ! scope=col | შეხვედრის ადგილი ! scope=col | მასპინძელი ! scope=col | ანგ. ! scope=col | სტუმარი ! scope=col | გოლები ! scope=col | შენიშვნა ! scope=col | შეჯიბრება ! scope=col | წყარო ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |1||07.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|CIV}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|15}}||ჯგუფი A||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Côte d'Ivoire 1–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/mensolympic/beijing2008/match-center/300051788 Shanghai Stadium, Shanghai]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |2||10.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|AUS}}|| ||ჯგუფი A||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 1–0 Australia / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/mensolympic/beijing2008/match-center/300051787 Shanghai Stadium, Shanghai]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |3||16.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|NED}}||{{გოლი|14}}||1/4 ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 2–1 Netherlands / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-netherlands-16-august-2008-319587/ Shanghai Stadium, Shanghai]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Ab1Bf8oNyec Argentina 2-1 Netherlands #Olympic Games 2008 Quarter Finals]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |4||19.08.2008||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BRA}}|| ||1/2 ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 3–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-19-august-2008-319584/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=jskTM2HQPgA Argentina 3-0 Brazil #Olympic Games Semi-Final 2008]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |5||23.08.2008||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Nigeria 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-23-august-2008-319582/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=FizVUH-SyP4 Argentina vs Nigeria - Beijing 2008 Men's Football Final]. ''youtube''</ref> |} ===არგენტინის 20-წლამდელთა ნაკრებში=== == მსოფლიო ჩემპიონატზე == 2006 წლის 16 ივნისს პირველი მატჩი ჩაატარა [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი| მსოფლიო ჩემპიონატზე]], რომელსაც იმ წელს [[გერმანია]]მ უმასპინძლა. ეს იყო ჯგუფური ეტაპის [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#არგენტინა vs სერბეთი და მონტენეგრო|მეორე შეხვედრა]], რომელშიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელები]] სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნულ ნაკრებს დაუპირისპირდნენ. მატჩი [[გელზენკირხენი]]ს „[[ფელტინს არენა]]ზე“ შედგა და მას 52 000 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, ნიკოლას ბურდისო, რობერტო აიალა, გაბრიელ ჰაინცე, ხუან პაბლო სორინი, [[ხავიერ მასკერანო]], [[ლუჩო გონსალესი]],<ref group="კომ.">მატჩის მე-17 წუთზე [[ლუჩო გონსალესი]]ს ნაცვლად ესტებან კამბიასო.</ref> ხუან რომან რიკელმე, [[მაქსი როდრიგესი]],<ref group="კომ.">75-ე წუთზე [[მაქსი როდრიგესი]]ს ნაცვლად [[ლიონელ მესი]].</ref> [[ხავიერ სავიოლა]]<ref group="კომ.">შეხვედრის 59-ე წუთზე [[ხავიერ სავიოლა]] [[კარლოს ტევესი|კარლოს ტევესმა]] შეცვალა.</ref> და [[ერნან კრესპო]]. შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 6–0 დამთავრდა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/games/2006_argentina_serbia_and_montenegro.php Argentina 6 vs. Serbia and Montenegro 0 in the 2006 WC]</ref><ref>[https://messi.com/una-fecha-especial-16-anos-del-debut-de-leo-messi-en-un-mundial/ Una fecha especial: 16 años del debut de Leo Messi en un Mundial]</ref> საერთო ჯამში მესიმ მსოფლიოს 5 ჩემპიონატის 26 შეხვედრაში 13 ბურთი გაიტანა და 8 საგოლე გადაცემა გააკეთა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/lionel_messi.php Lionel Messi in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> მსოფლიო ჩემპიონატების ფინალურ ეტაპზე ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობით იგი მსოფლიოს ყველა დროის, ხოლო გატანილი ბურთების რაოდენობით კი არგენტინის ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენია. მესის შემდეგ არგენტინელთაგან 10 გატანილი ბურთით მოდის [[გაბრიელ ბატისტუტა]],<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/gabriel_batistuta.php Gabriel Batistuta in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> რვა-რვა ბურთი აქვთ გატანილი გილიერმო სტაბილეს<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/guillermo_stabile.php Guillermo Stabile in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> და [[დიეგო მარადონა]]ს.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/diego_maradona.php Diego Maradona in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_scorers.php Argentina National Team Scorers in the Soccer World Cups]</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_national_team.php Argentina in the World Cups: General Stats]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | {{Tooltip|ჩემპ.|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი}} ! scope=col | {{Tooltip|მასპინძელი|მსოფლიო ჩემპიონატის მასპინძელი ქვეყანა}} ! scope=col | {{Tooltip|№|საფეხბურთო მაისურის ნომერი მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|პოზიცია|სათამაშო პოზიცია მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|შ|ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობა მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} ! scope=col | {{Tooltip|ბ|გატანილი ბურთების რაოდენობა მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} ! scope=col | {{Tooltip|მ|მოგება}} ! scope=col | {{Tooltip|ფ|ფრე}} ! scope=col | {{Tooltip|წ|წაგება}} ! scope=col | {{Tooltip|შედეგი|ეროვნული გუნდის მიერ მიღწეული შედეგი მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006|2006]] || style="text-align:left"|{{GER}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|19]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 3 || 1 || 2 || 1 || 0 || [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: პლეი-ოფი#მეოთხედფინალები|მეოთხედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2010|2010]] || style="text-align:left"|{{RSA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 0 || 4 || 0 || 1 || [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs გერმანია|მეოთხედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 4 || 5 || 1 || 1 || bgcolor=silver|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ფინალი|ვიცე-ჩემპიონი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|2018]] || style="text-align:left"|{{RUS}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 4 || 1 || 1 || 1 || 2 || [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მერვედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|2022]] || style="text-align:left"|{{QAT}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 7 || 4 || 2 || 1 || bgcolor=gold|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|ჩემპიონი]] |- |} ===მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელი=== [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] ჩატარებულ 26 შეხვედრაში მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელად იგი 11-ჯერ დასახელდა, რაც ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდია ამ კატეგორიის ფარგლებში მინიჭებული ჯილდოების რაოდენობის მხრივ.<ref>[https://www.sportsmole.co.uk/football/argentina/world-cup-2022/feature/lionel-messis-world-cup-record_500205.html Lionel Messi's World Cup record]. ''sportsmole.co.uk''</ref> მესი პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ოთხ შეხვედრაში გოლიც გაიტანა და საგოლე გადაცემაც გააკეთა (2006 წლის მუნდიალზე სერბეთი-ჩერნოგორიასთან, 2022 წლის მუნდიალზე — მექსიკასთან, ნიდერლანდებთან და ხორვატიასთან). ქვემოთ მოყვანილია ის მატჩები, რომლებშიც საუკეთესო ფეხბურთელად მესი დასახელდა. {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეტოქე !გოლი (ასისტი) !ანგ. !შეხვედრის ადგილი !შეჯიბრება !თარიღი !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} !შენიშვნა |- ! style="text-align: center" | 1 | data-sort-value="Greece" | {{fb|GRE}} | style="text-align: center" | 0 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–0 | [[ლიმპოპო (პროვინცია)|პოლოკვანე]] | [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#საბერძნეთი vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2010]] | 22.06.2010 | style="text-align: center" | <ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.youtube.com/watch?v=FU_lu2ZR7vg World Cup 2010]. ''youtube''</ref><ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/2010south-africa/match-center/300061455 Peter Mokaba Stadium]. ''fifa.com''</ref> | |- ! style="text-align: center" | 2 | data-sort-value="Bosnia and Herzegovina" | {{fb|BIH}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[რიო-დე-ჟანეირო]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ბოსნია და ჰერცეგოვინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 15.06.2014 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 2–1 Bosnia and Herzegovina / [https://www.youtube.com/watch?v=hYXjfHE-_Ow 2014 FIFA World Cup]. ''youtube''</ref><ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/2014brazil/match-center/300186477 Maracanã, Rio de Janeiro]. ''fifa.com''</ref> | |- ! style="text-align: center" | 3 | data-sort-value="Iran" | {{fb|IRN}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 1–0 | [[ბელუ-ორიზონტი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ირანი|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 21.06.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 4 | data-sort-value="Nigeria" | {{fb|NGA}} | style="text-align: center" | 2 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 3–2 | [[პორტუ-ალეგრი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#ნიგერია — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 25.06.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 5 | data-sort-value="Ecuador" | {{fb|SUI}} | style="text-align: center" | 0 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 1–0 | [[სან-პაულუ]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — შვეიცარია|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 01.07.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 6 | data-sort-value="Nigeria" | {{fb|NGA}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[სანქტ-პეტერბურგი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]] | 26.06.2018 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 7 | data-sort-value="Mexico" | {{fb|MEX}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–0 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 26.11.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 8 | data-sort-value="Australia" | {{fb|AUS}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[კატარი|ერ-რაიანი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 03.12.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 9 | data-sort-value="Netherlands" | {{fb|NED}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=LightYellow|2–2 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 09.12.2022 | style="text-align: center" | | bgcolor=D0F0C0|4–3 ([[პენალტების სერია|პენ.]]) |- ! style="text-align: center" | 10 | data-sort-value="Croatia" | {{fb|CRO}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 3–0 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 13.12.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 11 | data-sort-value="France" | {{fb|FRA}} | style="text-align: center" | 2 (0) | style="text-align: center" bgcolor=LightYellow|3–3 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 18.12.2022 | style="text-align: center" | | bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]]) |} == კოპა ამერიკაზე == [[2007]] წლის 28 ივნისს პირველი მატჩი ჩაატარა [[კოპა ამერიკა]]ზე, რომელსაც იმ წელს [[ვენესუელა]]მ უმასპინძლა. ეს იყო ჯგუფური ეტაპის პირველი შეხვედრა, რომელშიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელები]] [[აშშ-ის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შეერთებული შტატების ეროვნულ გუნდს]] დაუპირისპირდნენ. მატჩი [[მარაკაიბო]]ს „ესტადიო ხოსე პაჩენჩო რომეროზე“ შედგა და მას 34 500 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, გაბრიელ მილიტო, რობერტო აიალა, [[ხავიერ მასკერანო]], გაბრიელ ჰაინცე, ესტებან კამბიასო,<ref group="კომ.">მატჩის 58-ე წუთზე ესტებან კამბიასოს ნაცვლად პაბლო აიმარი.</ref> ხუან რომან რიკელმე, [[ხუან სებასტიან ვერონი]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 87-ე წუთზე [[ხუან სებასტიან ვერონი|ვერონის]] ნაცვლად [[ფერნანდო გაგო]].</ref> [[ხავიერ ძანეტი]], ლიონელ მესი,<ref group="კომ.">შეხვედრის 79-ე წუთზე [[ლიონელ მესი]]ს ნაცვლად [[კარლოს ტევესი]].</ref> [[ერნან კრესპო]]. შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 4–1 დამთავრდა.<ref>Argentina 4–1 Estados Unidos / [https://web.archive.org/web/20080603174738/http://www.conmebol.com/competiciones_evento_reporte.jsp?evento=1055&ano=2007&dv=1&flt=C&id=6&slangab=E José Encarnación Romero]. ''conmebol.com''</ref> 2007–2024 წლებში მესიმ [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] შვიდივე გათამაშებაში მიიღო მონაწილეობა და მის ფარგლებში გამართულ 39 შეხვედრაში 14 ბურთი გაიტანა და 18 საგოლე გადაცემა გააკეთა. არგენტინელი ფეხბურთელებიდან მესის შემდეგ ყველაზე მეტი შეხვედრა ამ ტურნირზე [[ხავიერ მასკერანო]]ს აქვს ჩატარებული, რომელმაც 2004–2016 წლებში ხუთ კოპა ამერიკაზე იასპარეზა და 26-ჯერ დაიცვა თავისი ქვეყნის ეროვნული გუნდის ღირსება. 2021 წლის კოპა ამერიკა იყო რიგით მეექვსე ტურნირი მის სანაკრებო კარიერაში, რომელში მონაწილეობის შემდეგაც იგი გახდა პირველი არგენტინელი ფეხბურთელი, რომელმაც ექვს კოპა ამერიკაზე იასპარეზა.<ref>[https://www.goal.com/en/news/copa-america-2021-final-records-lionel-messi-can-break-argentina-/a9v3pde85ysi1x35thqyg3lfm Copa America 2021: All the records that Messi can break in the final]</ref> 2021 წლის 28 ივნისს, ამავე ტურნირზე, მესიმ თავის სანაკრებო კარიერაში რიგით 148-ე შეხვედრა ითამაშა და არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში ჩატარებული მატჩების რაოდენობით ყველა დროის რეკორდსმენის წოდება დაისაკუთრა — ეს იყო ბოლივიის ნაკრებთან გამართული ჯგუფური ეტაპის დასკვნითი შეხვედრა, რომელშიც მან დუბლი შეასრულა. მატჩი [[კუიაბა]]ს [[არენა პანტანალი|„არენა პანტანალზე“]] გაიმართა და არგენტინელთა გამარჯვებით 4–1 დამთავრდა. 2021 წლის [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] გათამაშების შემდეგ იგი გახდა ისტორიაში ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთ ტურნირზე ერთდროულად საუკეთესო ფეხბურთელის, ბომბარდირისა და ასისტენტის (საგოლე გადაცემის ავტორი) წოდება მოიპოვა და ამავე დროს ტურნირის გამარჯვებულიც გახდა.<ref>[https://rattibha.com/thread/1305173388072284161 Lionel Messi’s criminally underrated international career]. ''rattibha.com''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vf72LCMQeL4 Lionel Messi ● All Record Goals & Assists in Copa America 2021]</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | {{Tooltip|კოპა|კოპა ამერიკა}} ! scope=col | {{Tooltip|მასპინძელი|კოპა ამერიკის მასპინძელი ქვეყანა}} ! scope=col | {{Tooltip|№|საფეხბურთო მაისურის ნომერი მიმდინარე კოპა ამერიკაზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|პოზიცია|სათამაშო პოზიცია მიმდინარე კოპა ამერიკაზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|შ|ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობა მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} ! scope=col | {{Tooltip|ბ|გატანილი ბურთების რაოდენობა მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} ! scope=col | {{Tooltip|მ|მოგება}} ! scope=col | {{Tooltip|ფ|ფრე}} ! scope=col | {{Tooltip|წ|წაგება}} ! scope=col | {{Tooltip|შედეგი|ეროვნული გუნდის მიერ მიღწეული შედეგი მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2007]] || style="text-align:left"|{{VEN}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|18]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 2 || 5 || 0 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2011]] || style="text-align:left"|{{ARG}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 4 || 0 || 1 || 2 || 1 || 1/4 ფინალი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2015]] || style="text-align:left"|{{CHI}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 1 || 3 || 2 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2016]] || style="text-align:left"|{{USA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 5 || 4 || 0 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2019]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 1 || 3 || 1 || 2 || bgcolor=#c96|მე-3 ადგილი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2021]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 4 || 6 || 1 || 0 || bgcolor=Gold|ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2024]] || style="text-align:left"|{{USA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 1 || 5 || 0 || 0 || bgcolor=Gold|ჩემპიონი |- |} ==მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩები== მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩების ექვსი ციკლის ფარგლებში მესიმ სულ 70 შეხვედრა ჩაატარა და 34 გოლი გაიტანა, მათ შორის: * 4 გოლი (2007–2009 წლების შესარჩევ ეტაპზე)<ref group="კომ.">არგენტინელთაგან ამ ციკლის ფარგლებში მესის მსგავსად ოთხ-ოთხი ბურთი გაიტანეს აგრეთვე [[სერხიო აგუერო]]მ და ხუან რომან რიკელმემ.</ref> * 10 გოლი (2011–2013)<ref group="კომ.">არგენტინელთაგან ამ ციკლის ფარგლებში მესის შემდეგ 9 გატანილი ბურთით ყველაზე შედეგიანი იყო [[გონსალო იგუაინი]], მესამე საუკეთესო შედეგი ჰქონდა [[სერხიო აგუერო]]ს, რომელმაც ხუთჯერ აიღო მეტოქეთა კარი.</ref> * 7 გოლი (2015–2017) * 7 გოლი (2020–2022)<ref group="კომ.">ამ ციკლის ფარგლებში 7 ბურთი გაიტანა [[ლაუტარო მარტინესი|ლაუტარო მარტინესმაც]].</ref> * 6 გოლი (2023–2025)<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=LcExvg2Rp4A&t=407s&ab_channel=CONMEBOL Argentina vs. Ecuador 1-0 | Resumen]. ''CONMEBOL''</ref><ref group="კომ.">ლიონელ მესიმ 2023 წლის 7 სექტემბერს ეკვადორის ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევ შეხვედრაში გატანილი გოლით [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი გაიმეორა სამხრეთამერიკელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობის მიხედვით (29–29).</ref><ref>[https://www.mykhel.com/football/lionel-messi-equals-luis-suarez-record-for-most-goals-in-south-american-world-cup-qualifiers-231971.html Lionel Messi Equals Luis Suarez Record For Most Goals In South American WCQ]</ref><ref group="კომ.">ლიონელ მესიმ 2023 წლის 18 ოქტომბერს პერუს ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევ შეხვედრაში გატანილი ორი გოლით [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი დაამხო სამხრეთამერიკელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობის მიხედვით (31–29) და სამხრეთ ამერიკის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი გახდა. ''იხ.'' [https://www.reuters.com/sports/soccer/messi-double-gives-argentina-2-0-win-over-peru-2023-10-18/ ''Reuters'']. ''Lionel Messi became the all-time top scorer in South American World Cup qualifying with both goals in Argentina's 2-0 win over Peru.''</ref><ref>[https://www.bbc.com/sport/football/67142608 Lionel Messi scores twice for Argentina against Peru]</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |+ '''მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩები და გოლები''' |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col |წელი ! scope=col |მატჩი ! scope=col |გოლი ! scope=col |პერიოდი ! scope=col |წყარო ! scope=col |შენიშვნა |- ! scope=row |2005||3|| 0 || 06.09.2003 – 12.10.2005 || <ref>[http://soccerstats.us/c/fifa-world-cup-qualification-conmebol/2006/games/ 2006 FIFA World Cup qualification (CONMEBOL)]</ref> || |- ! scope=row |2007||4|| 2 || rowspan="3" | 13.10.2007 – 14.10.2009 || <ref>[http://soccerstats.us/c/fifa-world-cup-qualification-conmebol/2010/games/ 2010 FIFA World Cup qualification (CONMEBOL)]</ref> || |- ! scope=row |2008||6|| 1 || || |- ! scope=row |2009||8|| 1 || || |- ! scope=row |2011||4|| 2 || rowspan="3" | 07.10.2011 – 15.10.2013 || <ref>[https://www.playmakerstats.com/edition.php?id_edicao=23960 World Cup Qualifying (CONMEBOL) 2014 Stats]</ref> || |- ! scope=row |2012||5|| 5 || || |- ! scope=row |2013||5|| 3 || || |- ! scope=row |2015||0|| 0 || rowspan="3" | 08.10.2015 – 10.10.2017 || <ref>[https://www.fotmob.com/leagues/10199/stats/season/17256/players/goals 2015/2017 World Cup Qualification CONMEBOL Top scorer Stats]</ref> || |- ! scope=row |2016||5|| 3 || || |- ! scope=row |2017||5|| 4 || || |- ! scope=row |2020||4|| 1 || rowspan="3" | 08.10.2020 – 29.03.2022 || <ref>[https://www.fotmob.com/leagues/10199/stats/season/17257/players/goals/world-cup-qualification-conmebol-players 2020/2022 World Cup Qualification CONMEBOL Top scorer Stats]</ref> || |- ! scope=row |2021||9|| 5 || || |- ! scope=row |2022||2|| 1 || || |- ! scope=row |2023||5|| 3 || rowspan="2" | 07.09.2023 – 07.09.2025 ||<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/south-america-conmebol-qualifying-fixtures-maches-results-world-cup-2026 South American qualifying results and fixtures for FIFA World Cup 26]</ref>|| |- ! scope=row |2024||4|| 3 || || |- ! scope=row |2025||1|| 0 || || |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=row |ჯამში|| 70 || 34 || || || |} ==ჰეთ-თრიკები== პირველი სანაკრებო ჰეთ-თრიკი მესიმ 2012 წლის 29 თებერვალს, [[შვეიცარიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვეიცარიის ეროვნულ ნაკრებთან]] გამართულ საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში შეასრულა. მატჩი [[ბერნი]]ს „სტად დე სუისზე“ გაიმართა და მას 30 250 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: [[სერხიო რომერო]], უგო კამპანიარო, ფედერიკო ფერნანდესი, ესეკიელ გარაი, [[პაბლო საბალეტა]], [[ხავიერ მასკერანო]], როდრიგო ბრანია,<ref group="კომ.">შეხვედრის 46-ე წუთზე როდრიგო ბრანია [[ფერნანდო გაგო]]მ შეცვალა.</ref> [[მაქსი როდრიგესი]],<ref group="კომ.">მატჩის 70-ე წუთზე [[მაქსი როდრიგესი]]ს ნაცვლად ედუარდო სალვიო.</ref> ხოსე სოსა, ლიონელ მესი და [[სერხიო აგუერო]].<ref group="კომ.">81-ე წუთზე [[სერხიო აგუერო]]ს ნაცვლად [[გონსალო იგუაინი]].</ref> შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით — 3–1 დამთავრდა. {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეტოქე !გოლები !ანგ. !შეხვედრის ადგილი !შეჯიბრება !თარიღი !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} |- ! style="text-align: center" | 1 | data-sort-value="Switzerland" | {{fb|SUI}} | data-sort-value="15" | '''3''' – (1–0', 2–1', 3–1') | style="text-align: center" data-sort-value="2" | 3–1 | [[ბერნი]] | rowspan="3" | ამხანაგური | 29.02.2012 | style="text-align: center" | <ref>Switzerland 1–3 Argentina / [http://www.skysports.com/football/switzerland-vs-argentina/252229 Stade de Suisse Wankdorf, Bern]. ''Sky Sports''</ref><ref>Switzerland 1–3 Argentina / [https://web.archive.org/web/20171013013045/http://www.skysports.com/football/switzerland-vs-argentina/252229 Stade de Suisse Wankdorf, Bern]. ''Sky Sports''</ref> |- ! style="text-align: center" | 2 | data-sort-value="Brazil" | {{fb|BRA}} | data-sort-value="29" | '''3''' – (1–1', 2–1', 4–3') | style="text-align: center" data-sort-value="1" | 4–3 | ისტ-რათერფორდი | 09.06.2012 | style="text-align: center" | <ref>[https://www.theguardian.com/football/2012/jun/10/argentina-brazil-lionel-messi-new-york-metlife Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–3 win over Brazil] // ''[[The Guardian]]''</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20160921210139/https://www.theguardian.com/football/2012/jun/10/argentina-brazil-lionel-messi-new-york-metlife Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–3 win over Brazil] // ''[[The Guardian]]''</ref> |- ! style="text-align: center" | 3 | data-sort-value="Guatemala" | {{fb|GUA}} | data-sort-value="29" | '''3''' – (1–0', 3–0', 4–0') | style="text-align: center" data-sort-value="1" | 4–0 | [[გვატემალა (ქალაქი)|გვატემალა]] | 14.06.2013 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.skysports.com/football/guatemala-vs-argentina/286705 Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–0 friendly win in Guatemala]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171012202956/http://www.skysports.com/football/guatemala-vs-argentina/286705 Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–0 friendly win in Guatemala]</ref> |- ! style="text-align: center" | 4 | data-sort-value="Panama" | {{fb|PAN}} | data-sort-value="45" | '''3''' – (2–0', 3–0', 4–0') | style="text-align: center" data-sort-value="6" | 5–0 | [[ჩიკაგო]] | [[კოპა ამერიკა]] | 10.06.2016 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.espnfc.com/report?gameId=444713 Lionel Messi scores a hat trick off the bench in 5–0 win vs. Panama]. ''ESPN''</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171012204735/http://www.espnfc.com/report?gameId=444713 Lionel Messi scores a hat trick off the bench in 5–0 win vs. Panama]. ''ESPN''</ref> |- ! style="text-align: center" | 5 | data-sort-value="Ecuador" | {{fb|ECU}} | data-sort-value="62" | '''3''' – (1–1', 2–1', 3–1') | style="text-align: center" data-sort-value="4" | 3–1 | [[კიტო]] | მსოფ. შესარჩევი | 10.10.2017 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.skysports.com/football/ecuador-vs-argentina/report/349983 Ecuador 1–3 Argentina: Lionel Messi masterclass drags his nation to WC finals]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171011042105/http://www.skysports.com/football/ecuador-vs-argentina/report/349983 Ecuador 1–3 Argentina: Lionel Messi masterclass drags his nation to WC finals]</ref> |- ! style="text-align: center" | 6 | data-sort-value="Haiti" | {{fb|HAI}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 2–0', 3–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 4–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | ამხანაგური | 30.05.2018 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://www.bbc.com/sport/football/44299374 La Bombonera, Buenos Aires]. ''BBC Sport''</ref><ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://web.archive.org/web/20190914105902/https://www.bbc.com/sport/football/44299374 La Bombonera, Buenos Aires]. ''BBC Sport''</ref> |- ! style="text-align: center" | 7 | data-sort-value="Boliva" | {{fb|BOL}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 2–0', 3–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 3–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | მსოფ. შესარჩევი | 09.09.2021 | style="text-align: center" | <ref>[https://sports.ndtv.com/football/lionel-messi-breaks-peles-record-with-hat-trick-against-bolivia-2536013 Lionel Messi Breaks Pele's Record With Hat-Trick Against Bolivia]</ref> |- ! style="text-align: center" | 8 | data-sort-value="Estonia" | {{fb|EST}} | data-sort-value="84" | '''5''' – (1–0', 2–0', 3–0', 4–0', 5–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 5–0 | [[პამპლონა]] | ამხანაგური | 05.06.2022 | style="text-align: center" | <ref name="ArgVsEst22">[https://www.espn.in/football/match/_/gameId/636177 Argentina vs. Estonia – Football Match Summary – June 5, 2022]. ''ESPN''</ref> |- ! style="text-align: center" | 9 | data-sort-value="Curaçao" | {{fb|CUR}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 3–0', 5–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 7–0 | [[სანტიაგო-დელ-ესტერო]] | ამხანაგური | 28.03.2023 | style="text-align: center" |<ref name="Curacao">[https://www.espn.com/soccer/report/_/gameId/666851 Argentina thrash Curacao on another record night for Lionel Messi]</ref> |- ! style="text-align: center" | 10 | data-sort-value="Boliva" | {{fb|BOL}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 5–0', 6–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 6–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | მსოფ. შესარჩევი | 15.10.2024 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 6–0 Bolivia / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/16/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/4191313/ World Cup Qualifiers]. ''Soccerway''</ref> |} ==გოლების სტატისტიკა== {{updated|6 ივნისი, 2025}} {{col-begin}} {{col-3}} {| class="wikitable" style="text-align:center;"" |+წლების მიხედვით !rowspan=2|ნაკრები !rowspan=2|წელი !colspan=2|შეჯიბრება !colspan=2|ამხანაგური !colspan=2|ჯამში |- !მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი |- |rowspan=3|არგენტინა 20 |2004 |colspan=2|—||2||3||2||3 |- |2005 |16{{შენიშვნა|ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი 2005 წლის 20-წლამდე ფეხბურთელთა სამხრეთ ამერიკის ჩემპიონატზე, შვიდი მატჩი და ექვსი გოლი 2005 წლის 20-წლამდე ფეხბურთელთა მსოფლიო ჩემპიონატზე}}||11||colspan=2|—||16||11 |- !ჯამში !16||11||2||3||18||14 |- |rowspan=2|არგენტინა 23 |2008 |5{{შენიშვნა|2008 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების საფეხბურთო ტურნირის მატჩები}}||2||colspan=2|—||5||2 |- !ჯამში !5||2||colspan=2|—||5||2 |- |rowspan=22|{{fb|ARG}}<br /><ref>[http://www.espnfc.com/player/45843/lionel-messi Lionel Messi: Player Profile]. ''ESPN''</ref> |2005 |3{{შენიშვნა|name=WCQ|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||0||2||0||5||0 |- |2006 |3{{შენიშვნა|name=WCF|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალურ ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||1||4||1||7||2 |- |2007 |10{{შენიშვნა|ექვსი მატჩი და ორი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||4||2||14||6 |- |2008 |6{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||1||8||2 |- |2009 |8{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||2||10||3 |- |2010 |5{{შენიშვნა|name=WCF}}||0||5||2||10||2 |- |2011 |8{{შენიშვნა|ოთხი მატჩი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||2||5||2||13||4 |- |2012 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||5||4||7||9||12 |- |2013 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||3||2||3||7||6 |- |2014 |7{{შენიშვნა|name=WCF}}||4||7||4||14||8 |- |2015 |6{{შენიშვნა|name=CA|[[კოპა ამერიკა]]ზე ჩატარებული მატჩები}}||1||2||3||8||4 |- |2016 |10{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[კოპა ამერიკა]] სენტენარიოზე ({{lang-es|Copa América Centenario}})}}||8||1||0||11||8 |- |2017 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||4||2||0||7||4 |- |2018 |4{{შენიშვნა|name=WCF}}||1||1||3||5||4 |- |2019 |6{{შენიშვნა|name=CA}}||1||4||4||10||5 |- |2020 |4{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||0||0||4||1 |- |2021 |14{{შენიშვნა|შვიდი მატჩი და ოთხი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||9||0||0||14||9 |- |2022 |10{{შენიშვნა|ორი მატჩი და ერთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ერთი მატჩი არტემიო ფრანკის თასზე, შვიდი მატჩი და შვიდი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]]}}||8||4||10||14||18 |- |2023 |5{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||3||3||5||8||8 |- |2024 |9{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და ერთი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||2||2||11||6 |- |2025 |1||0||0||0||1||0 |- !სულ ! 136 || 61 || 56 || 51 || 192 || 112 |- !colspan=2|სულ ჯამში !157||74||58||54||215||128 |} {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" |+შეჯიბრებათა მიხედვით |- !scope="col"| შეჯიბრება !scope="col"| მატჩი !scope="col"| გოლი |- |style="text-align:left" scope=row| ამხანაგური ||56|| 51 |- |style="text-align:left" scope=row| [[კოპა ამერიკა]] ||39|| 14 |- |style="text-align:left" scope=row| მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპი ||70|| 34 |- |style="text-align:left" scope=row| [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის დასკვნითი ეტაპი]] ||26|| 13 |- |style="text-align:left" scope=row| არტემიო ფრანკის თასი ||1|| 0 |- !ჯამში|| 192 || 112 |} {{col-3}} {| class="wikitable sortable" |+ეროვნულ ნაკრებთა მიხედვით !ეროვნული ნაკრები !გოლი |- |{{fb|BOL}} |align=center|11 |- |{{fb|ECU}} |align=center|7 |- |{{fb|URU}} |align=center|6 |- |{{fb|BRA}} |align=center|5 |- |{{fb|CHI}} |align=center|5 |- |{{fb|EST}} |align=center|5 |- |{{fb|GUA}} |align=center|5 |- |{{fb|PAR}} |align=center|5 |- |{{fb|VEN}} |align=center|5 |- |{{fb|MEX}} |align=center|4 |- |{{fb|PAN}} |align=center|4 |- |{{fb|COL}} |align=center|3 |- |{{fb|CRO}} |align=center|3 |- | {{fb|CUR}} | align=center|3 |- |{{fb|FRA}} |align=center|3 |- |{{fb|HAI}} |align=center|3 |- |{{fb|NGA}} |align=center|3 |- |{{fb|PER}} |align=center|3 |- |{{fb|SUI}} |align=center|3 |- |{{fb|ALG}} |align=center|2 |- |{{fb|AUS}} |align=center|2 |- |{{fb|HKG}} |align=center|2 |- |{{fb|HON}} |align=center|2 |- |{{fb|JAM}} |align=center|2 |- |{{fb|NIC}} |align=center|2 |- |{{fb|ESP}} |align=center|2 |- |{{fb|ALB}} |align=center|1 |- |{{fb|BIH}} |align=center|1 |- |{{fb|CAN}} |align=center|1 |- |{{fb|GER}} |align=center|1 |- |{{fb|IRN}} |align=center|1 |- |{{fb|NED}} |align=center|1 |- |{{fb|POR}} |align=center|1 |- |{{fb|KSA}} |align=center|1 |- |{{fb|SCG}} |align=center|1 |- |{{fb|SLO}} |align=center|1 |- |{{დროშანიშანი|არაბთა გაერთიანებული საამიროები}} [[არაბთა გაერთიანებული საამიროების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საამიროები]] |align=center|1 |- |{{fb|USA}} |align=center|1 |- !scope=row|ჯამში !112 |} {{col-3}} {{col-end}} {{შენიშვნების სია}} ==გალერეა== <gallery mode="packed"> Argentina team in St. Petersburg.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">მესი ნაკრებში ნიგერიის ნაკრებთან თამაშის წინ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Messi after scoring against Nigeria.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">ნიგერიის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Messi vs Nigeria1.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">ნიგერიის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Iran vs. Argentina match, 2014 FIFA World Cup 37.jpg|21.06.2014<ref group="კომ.">მესის გოლი ირანის ნაკრების კარში. 21 ივნისი, 2014.</ref> Lionel Messi celebrating after scoring a goal against Iran at the 2014 FIFA World Cup.jpg|21.06.2014<ref group="კომ.">ირანის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 21 ივნისი, 2014.</ref> Germany and Argentina face off in the final of the World Cup 2014 03.jpg|13.07.2014<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2014 წლის მუნდიალის ფინალიდან.</ref> Germany and Argentina face off in the final of the World Cup 2014 04 crop.jpg|13.07.2014<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2014 წლის მუნდიალის ფინალიდან.</ref> Messi Khedira MaxiR 2010.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2010 წლის მუნდიალის მეოთხედფინალიდან.</ref> Lionel Messi, Lukas Podolski and Jerome Boeteng.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">მარცხნიდან: [[ჟერომ ბოატენგი]], მესი და [[ლუკას პოდოლსკი]]. ეპიზოდი 2010 წლის მუნდიალის არგენტინა-გერმანიის მეოთხედფინალიდან.</ref> Lionel Messi, Lukas Podolski and Ángel di María.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">მარცხნიდან: [[ლუკას პოდოლსკი]], მესი და [[ანხელ დი მარია]]. 3 ივლისი, 2010.</ref> Argentine - Portugal - Argentine.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი ნაკრებში [[პორტუგალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პორტუგალიის ნაკრებთან]] თამაშის წინ. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011 (1).jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი პორტუგალიის ნაკრებთან თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (L), Bruno Alves (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი ბრუნუ ალვეშის წინააღმდეგ, [[პორტუგალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პორტუგალიასთან]] თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (L), Rolando (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი პორტუგალიის ნაკრებთან თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Argentina vs Bolivia - 2011-07-01.jpg|01.07.2011<ref group="კომ.">[[კოპა ამერიკა]]ზე გამართული არგენტინა-ბოლივიის მატჩის ფრაგმენტი, 1 ივლ. 2011.</ref> Lionel Messi - Switzerland vs. Argentina, 29th February 2012.jpg|29.02.2012<ref group="კომ.">მესის პენალტი შვეიცარიის ნაკრების კარში. 29 თებერვალი, 2012.</ref> Sergio Agüero (L), Lionel Messi (R) - Switzerland vs. Argentina, 29th February 2012.jpg|29.02.2012<ref group="კომ.">[[სერხიო აგუერო]] და მესი [[შვეიცარიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვეიცარიის]] ნაკრებთან თამაშის დროს. 29 თებერვალი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (36956090233).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">ეკვადორის ეროვნულ ნაკრებთან თამაშის დაწყების წინ. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (23772910218).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">[[ხავიერ მასკერანო]] და მესი ეკვადორის ნაკრებთან თამაშის წინ. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (37368151260).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">მესი ეკვადორის ეროვნულ ნაკრებთან თამაშის დროს. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> </gallery> ==სანაკრებო მიღწევები და რეკორდები== * ყველაზე მეტი მატჩი არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში: 192<ref name="sportmail.ru">{{Cite web |url=https://sportmail.ru/football2022/news/54343862/?frommail=1&utm_partner_id=429 |title=Выдающаяся статистика аргентинца |accessdate=2022-12-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20221218210749/https://sportmail.ru/football2022/news/54343862/?frommail=1&utm_partner_id=429 |archivedate=2022-12-18 }}</ref> * ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 112 გოლი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ასისტენტი: 63 საგოლე გადაცემა<ref name="Colin Millar" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი კოპა ამერიკაზე ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 39 მატჩი<ref name="Ritabrata Banerjee" /> * ნაკრებისა და მსოფლიოს ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატზე ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 26 მატჩი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატზე გატანილი ბურთების რაოდენობით: 13 გოლი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო თამაშებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 34 გოლი * სამხრეთ ამერიკის ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო თამაშებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 34 გოლი * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი საერთაშორისო ამხანაგურ მატჩებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 51 გოლი * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც კონმებოლში შემავალი ყველა ეროვნული ნაკრების კარში აქვს გოლი გატანილი<ref>[https://web.archive.org/web/20190402174635/https://www.sport-english.com/en/news/futbol-internacional/messis-now-scored-every-south-american-country-except-argentina-4483886 Messi's now scored vs. EVERY South American country... except Argentina]</ref> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატის ხუთ ფინალურ ეტაპზე აქვს მონაწილეობა მიღებული<ref name="Colin Millar" /> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელმაც შვიდ კოპა ამერიკაზე ითამაშა<ref name="Ritabrata Banerjee">[https://www.goal.com/en-in/news/copa-america-2021-final-records-lionel-messi-can-break-argentina-/a9v3pde85ysi1x35thqyg3lfm What are the records Messi has already broken at the Copa America?]</ref> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატის ოთხ ფინალურ ეტაპზე აქვს გოლი გატანილი<ref name="Colin Millar">[https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/lionel-messi-world-cup-records-28553822 Six records Lionel Messi can break at World Cup]</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა არგენტინელი, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალურ ეტაპზე ითამაშა: 18 წლის და 357 დღის ასაკში * ყველაზე ახალგაზრდა არგენტინელი, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატზე გოლის გატანა შეძლო: 18 წლის და 357 დღის ასაკში<ref>[https://www.goal.com/en-au/news/messis-history-at-the-world-cup-2006-debut-2010-maradona-pairing-/1p2w5ivpnun6p1nmvez0jw8acn Messi's history at the WC: 2006, 2010 Maradona pairing & 2014 final heartbreak]</ref> * ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელმაც ხუთ მსოფლიო ჩემპიონატზე საგოლე გადაცემა გააკეთა * ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატის საუკეთესო მოთამაშედ ორჯერ დასახელდა: 2014, 2022<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/lionel-messi-argentina-wins-golden-ball-award-best-player-fifa-world-cup-qatar-2022 Messi makes Golden Ball history]. ''fifa.com''</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატზე ნაკრების კაპიტნის სამკლაურით ისაპარეზა: 22 წლის და 363 დღის ასაკში<ref>[https://www.reuters.com/article/us-soccer-world-greece-argentina-teams/messi-captains-argentina-for-first-time-idUSTRE65L4TE20100622 Messi captains Argentina for first time] // ''[[Reuters]]''</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც ნაკრებში 100 მატჩი ითამაშა: 27 წლის და 361 დღის ასაკში * ყველაზე ასაკოვანი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთ მსოფლიო ჩემპიონატზე 7 გოლი გაიტანა<ref name="sportmail.ru" /> ==ფაქტები== 2022 წლის 22 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის პირველი ტურის მატჩში საუდის არაბეთის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ მე-10 წუთზე თერთმეტმეტრიანიდან გატანილი გოლით მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატის უკვე მეოთხე ფინალურ ეტაპზე შეძლო მეტოქის კარის აღება, რაც არგენტინელ ფეხბურთელთა შორის ახალი რეკორდია. ამავე გოლით მესიმ კიდევ ერთი რეკორდი დაამყარა. მან პირველი გოლი მსოფლიო ჩემპიონატზე 2006 წლის 16 ივნისს გაიტანა, შესაბამისად, ამ ორ გატანილ გოლს შორის თექვსმეტ წელზე მეტი გავიდა, რაც [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|ტურნირის]] აბსოლუტურ რეკორდს წარმოადგენს.<ref>[https://goal.ge/ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატის აბსოლუტური რეკორდი დაამყარა]</ref> 2022 წლის 26 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის მეორე ტურის მატჩში მექსიკის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 21-ე შეხვედრა ჩაატარა და ამ მაჩვენებლით [[დიეგო მარადონა]]ს გაუთანაბრდა. ამავე მატჩში მან მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი მერვე ბურთი გაიტანა, რითაც გილიერმო სტაბილესა და დიეგო მარადონას შედეგი გაიმეორა.<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/watch/2v4Kywu376wjM1NWZssi92 Argentina v Mexico | Group C]. ''fifa.com''</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_national_team.php All-Time Top Scorers]. ''thesoccerworldcups.com''</ref><ref group="კომ.">Messi drew level with Diego Maradona on eight World Cup goals and moved two behind national team record holder Gabriel Batistuta's haul of 10. ''იხ. Key stat'' / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/argentina-mexico-lionel-messi-fifa-world-cup-qatar-2022 Messi inspires Argentina to crucial Mexico victory]</ref> ამავე შეხვედრაში ენცო ფერნანდესმა მისი გადაცემის შემდეგ მეორე გოლი შეაგდო, რის შემდეგაც მესი ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც ხუთ სხვადასხვა მსოფლიო ჩემპიონატზე საგოლე პასის გაკეთება შეძლო — 2006 (1), 2010 (1), 2014 (1), 2018 (2), 2022 (1). ამავე შეხვედრის შემდეგ მესი მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორიაში გახდა პირველი ფეხბურთელი, რომელმაც ყველაზე ახალგაზრდულ ასაკში (18 წლის და 357 დღის) და შემდეგ უკვე ყველაზე ასაკოვანმა (35 წლის და 155 დღის) ერთ შეხვედრაში გოლიც გაიტანა და საგოლე პასიც გააკეთა. [[File:Lionel Messi close-up.jpg|thumb|ლიონელ მესი, 9 თებერვალი, 2011]] 2022 წლის 30 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის მესამე ტურის მატჩში [[პოლონეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პოლონეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 22-ე შეხვედრა ჩაატარა. შესაბამისად, ამ მაჩვენებლით [[დიეგო მარადონა]]ს ერთი მატჩით გაუსწრო და მსოფლიო ჩემპიონატებზე ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობით არგენტინელ ფეხბურთელთა შორის ერთპიროვნული ლიდერი და ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_most_games.php Argentina Players with the Most Games Played in The World Cup]</ref><ref>[https://sportmail.ru/football2022/news/54106454/?frommail=1 Очередной крутой рекорд Месси] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221130214702/https://sportmail.ru/football2022/news/54106454/?frommail=1 |date=2022-11-30 }}. ''Спорт-Экспресс''</ref> ამავე შეხვედრაში მესიმ [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]] ვერ გაიტანა, რის შემდეგაც ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატებზე ორი პენალტის გატანა ვერ შეძლო,<ref group="კომ.">Lionel Messi is the first player in History to have 2 penalties saved in the World Cup. ''იხ. Key stat'' / [https://www.101greatgoals.com/world-cup-2022/poland-vs-argentina-match-report-player-ratings-expert-analysis-fan-reaction-and-more/ World Cup 2022. Poland 0-2 Argentina: Match report, player ratings, expert analysis, fan reaction and more] ''By Ben Browning''</ref><ref>[https://www.yardbarker.com/soccer/articles/lionel_messi_sets_unfortunate_world_cup_record_with_missed_penalties/s1_13132_38187799 Lionel Messi sets unfortunate World Cup record with missed penalties]</ref><ref>[https://khelnow.com/football/2022-11-world-football-lionel-messi-first-player-miss-2-penalties-world-cup Lionel Messi becomes the first player to miss 2 penalties in the World Cup]</ref> — პირველად პენალტის გატანა მან წინა, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|2018 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე]] ვერ მოახერხა, როდესაც [[ისლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ისლანდიელთა]] მეკარე ჰანეს ჰალდოურსონის კარი ვერ აიღო.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=sqVsy7qnspc Lionel Messi Missed Penalty - FIFA World Cup 2018]</ref><ref>[https://en.as.com/en/2018/06/16/soccer/1529160732_555638.html Messi the first to miss a penalty at 2018 World Cup Russia]</ref> 2022 წლის 30 ნოემბერს ლიონელ მესი გახდა ყველაზე ასაკოვანი (35 წლის და 159 დღის) მოთამაშე (1966 წლიდან), რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ერთ მატჩში შექმნა ხუთზე მეტი (5+) საგოლე შესაძლებლობა და ხუთზე მეტი (5+) შედეგიანი დრიბლინგი განახორციელა. მანამდე რეკორდი ეკუთვნოდა [[დიეგო მარადონა]]ს, რომელმაც ასეთივე შედეგი [[ნიგერიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ნიგერიის]] წინააღმდეგ 1994 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შეხვედრაში დააფიქსირა.<ref>[https://en.as.com/soccer/poland-vs-argentina-live-updates-pregame-score-stats-and-highlights-qatar-world-cup-2022-n/ Poland 0-2 Argentina: as it happened]. ''as.com''</ref> 2022 წლის 3 დეკემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] მერვედფინალურ მატჩში [[ავსტრალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ავსტრალიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 23-ე შეხვედრა ჩაატარა.<ref group="კომ.">ეს იყო მესის კარიერაში საიუბილეო მეათასე ოფიციალური მატჩი, როგორც საკლუბო, ასევე სანაკრებო დონეზე (778 მატჩი „ბარსელონაში“, 53 — „პსჟ“-ში, 169 — ეროვნულ ნაკრებში. საერთო ჯამში, ჩატარებულ ათას შეხვედრაში მის ანგარიშზეა 789 გოლი და 338 საგოლე გადაცემა). ამავე შეხვედრაში მან თავისი რიგით მეცხრე, ხოლო მუნდიალების პლეი-ოფში თავისი პირველი გოლი გაიტანა.</ref> 2022 წლის 18 დეკემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალურ მატჩში [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საფრანგეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 26-ე შეხვედრა ჩაატარა, შესაბამისად ამ მაჩვენებლით [[ლოთარ მათეუსი|ლოთარ მათეუსს]] გაუსწრო და მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref name="WC records" /> ამ შეხვედრაში გაკეთებული დუბლით კი მან [[პელე]]ს 52-წლიანი რეკორდი (12 გოლი და 8 საგოლე პასი) მოხსნა და გოლი + საგოლე პასის სისტემით მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა (13 გოლი და 8 საგოლე პასი).<ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/fifa-world-cup/news/messi-fifa-world-cup-record-goal-contributions-pele-ronaldo-klose-muller-argentina-vs-france-final/article66268262.ece Most goal contributions in FIFA World Cup: Messi breaks Pele’s record]</ref> ამავე მატჩში მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატზე თამაშის წუთების რაოდენობით (2314 წუთი) [[პაოლო მალდინი]]ს 20-წლიანი რეკორდი (2217 წუთი) გააუმჯობესა და ამ მაჩვენებლითაც მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/fifa-world-cup/news/messi-argentina-vs-france-fifa-world-cup-final-qatar-2022-most-minutes-played-maldini-arg-fra/article66278021.ece#:~:text=Argentina%20captain%20Lionel%20Messi%20broke,defender%20Paolo%20Maldini%20(2%2C216). Messi overtakes Maldini for most FIFA WC minutes played during Qatar WC]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20221218224807/https://sports.yahoo.com/lionel-messis-career-world-cup-184237779.html Lionel Messi's Career World Cup Stats for Argentina]</ref><ref name="WC records">[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/lionel-messi-fifa-world-cup-records-milestones-argentina-appearances-assists-goals The World Cup records Messi owns]. ''fifa.com''</ref> 2022 წლის 18 დეკემბერს, მესი გახდა ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთი მსოფლიო ჩემპიონატის განმავლობაში მის ყველა ეტაპზე შეძლო გოლის გატანა (მან მეტოქეთა კარი ჯგუფურ ეტაპზე აიღო ორჯერ, მერვედფინალში, მეოთხედფინალში და ნახევარფინალში თითოჯერ და ფინალშიც ორჯერ), რაც მანამდე არავის არცერთ მუნდიალზე არ გაუკეთებია.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=PyYwR8nYtFM&t=206s Lionel Messi est-il désormais plus grand que Diego Maradona?]</ref> არგენტინის ნაკრებში 2022 წელს ჩატარებულ 14 მატჩში მესიმ 18 გოლის გატანა შეძლო, რაც მის სანაკრებო კარიერაში საუკეთესო შედეგია. ამ მაჩვენებლით აქამდე მისი საუკეთესო სანაკრებო კალენდარული წელი 2012 იყო, როდესაც 9 შეხვედრაში 12 გოლი გაიტანა. [[კოპა ამერიკა]]ზე ჩატარებულ 34 შეხვედრაში მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელად იგი 10-ჯერ დასახელდა, რაც ყველა დროის საუკეთესო შედეგია ამ ტურნირის ისტორიაში. მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატზე კაპიტნის რანგში რეკორდული 19 მატჩი ჩაატარა. შემდეგ მოდიან [[რაფაელ მარკესი]] (17) და [[დიეგო მარადონა]] (16).<ref name="WC records" /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატისა]] და 20-წლამდელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო ჩემპიონატის (FIFA U-20) საუკეთესო ფეხბურთელისათვის დაწესებული [[Adidas]]-ის ოქროს ბურთი ისტორიაში მხოლოდ ორ ფეხბურთელს — [[დიეგო მარადონა]]სა (1979, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1986|1986]]) და [[ლიონელ მესი]]ს (2005, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014]]) გადაეცათ.<ref group="კომ.">Maradona and Lionel Messi are the only players to have won the adidas Golden Ball at the FIFA U-20 World Cup™ and the World Cup. ''იხ. fifa.com'' / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/a-tribute-to-diego-maradona-argentina-napoli-legend-fifa-world-cup A tribute to Diego Maradona]</ref> მეტოქეთა კარში გატანილი 112 ბურთიდან მესიმ 2 ბურთი თავით, 11 ბურთი მარჯვენა ფეხით, ხოლო 99 ბურთი მარცხენა ფეხით შეაგდო; აქედან 11 ბურთი საჯარიმო დარტყმით, 24 ბურთი [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტით]], 6 ბურთი სოლო რეიდის შემდეგ, 9 — მეტოქის მეკარის ან მცველების მიერ მოგერიებულ ან ასხლეტილ ბურთზე დასწრებაზე თამაშის დროს, ხოლო დანარჩენ შემთხვევებში მეტოქეთა კარი თამაშიდან აიღო. მესიმ თავისი სანაკრებო 112 ბურთი მეტოქეთა 63 მეკარის კარში გაიტანა. აქედან ყველაზე მეტი (6 ბურთი სამ მატჩში) მან ბოლივიელთა მეკარე კარლოს ლამპეს კარში შეაგდო. 5 ბურთი (ერთ მატჩში) გაიტანა ესტონელთა მეკარე მატვეი იგონენის კარში. ოთხჯერ აიღო (სამ მატჩში) ურუგვაელთა მეკარე ფერნანდო მუსლერას კარი. ასევე, ოთხჯერ გაუტანა (ოთხ მატჩში) ჩილელთა მეკარე [[კლაუდიო ბრავო]]ს. სამ-სამჯერ აიღო რაფაელ კაბრალის (ბრაზილია), რიკარდო ხერესის (გვატემალა), გატიტო ფერნანდესის (პარაგვაი), მაქსიმო ბანგერას (ეკვადორი), ხაიმე პენედოს (პანამა), ჯონი პლასიდის (ჰაიტი), ელოი ვიქტორ რომის (კიურასაო) და გილიერმო ვისკარას (ბოლივია) კარები. ===მეკარეები, რომელთა კარის აღებაც მესიმ შეძლო=== {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეკარე, ნაკრები !სურათი !გოლი !თარიღი !შენიშვნა !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} |- ! style="text-align: center" | 1 | სტიპე პლეტიკოსა <br /> ''{{lang-hr|Stipe Pletikosa}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Rostov-Loco (4).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|6}} | style="text-align: center" | 01.03.2006 | | |- ! style="text-align: center" | 2 | დრაგოსლავ იევრიჩი <br /> ''{{lang-sr|Драгослав Јеврић}}'' <br /> {{fb|Serbia and Montenegro}} | [[ფაილი:Dragoslav Jevrić.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|88}} | style="text-align: center" | 16.06.2006 | | |- ! style="text-align: center" | 3 | სამირ ჰაჯაუი <br /> ''{{lang-en|Samir Hadjaoui}}'' <br /> {{fb|ALG}} | [[ფაილი:Samir Hadjaoui (1979–2021) — Algeria NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|54|პენ.|73}} | style="text-align: center" | 05.06.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 4 | ლეაო ბუტრონი <br /> ''{{lang-es|Leao Butrón Gotuzzo}}'' <br /> {{fb|PER}} | [[ფაილი:LeaoBG.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} | style="text-align: center" | 08.07.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 5 | ოსვალდო სანჩესი <br /> ''{{lang-es|Oswaldo Javier Sánchez Ibarra}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:Oswaldo Sanchez Santos.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} <br /> {{გოლი|17}} | style="text-align: center" | 11.07.2007 <br /> 04.06.2008 | | |- ! style="text-align: center" | 6 | რენი ვეგა <br /> ''{{lang-es|Renny Vicente Vega Hernández}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:Renny Vega (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|42}} <br /> {{გოლი|26}} | style="text-align: center" | 16.10.2007 <br /> 28.03.2009 | | |- ! style="text-align: center" | 7 | აგუსტინ ხულიო <br /> ''{{lang-es|Agustín Julio Castro}}'' <br /> {{fb|COL}} | [[ფაილი:AgustinJulio1 (cropped).JPG|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|36}} | style="text-align: center" | 20.11.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 8 | ხუან კასტილიო <br /> ''{{lang-es|Juan Guillermo Castillo Iriarte}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Juan Castillo 2.JPG|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|6}} | style="text-align: center" | 11.10.2008 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iIzdwdYE8r4&t=45s Messi vs Uruguay (WCQ) (Home) 2008-09 English Commentary]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 9 | [[სტივ მანდანდა]] <br /> ''{{lang-fr|Steve Mandanda Mpidi}}'' <br /> {{fb|FRA}} | [[ფაილი:Steve Mandanda 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|83}} | style="text-align: center" | 11.02.2009 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=L_UjuawNsX8&t=5685s France-Argentine Match Amical 2009 VF TF1]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 10 | [[იკერ კასილიასი]] <br /> ''{{lang-es|Iker Casillas Fernández}}'' <br /> {{fb|ESP}} | [[ფაილი:Iker Casillas 2.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61|პენ.}} | style="text-align: center" | 14.11.2009 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=sMCJvLX40C4&t=4544s Spain - Argentina Friendly 2009 Completo]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 11 | [[ხოსე მანუელ რეინა|პეპე რეინა]] <br /> ''{{lang-es|José Manuel Reina Páez}}'' <br /> {{fb|ESP}} | [[ფაილი:Pepe Reina 2017.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|10}} | style="text-align: center" | 07.09.2010 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iRjqOLpKar4&t=1336s Argentina vs. Spain | Friendly | 7-9-2010]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 12 | [[ვიქტორ ლეანდრო ბაჟი|ვიქტორი]] <br /> ''{{lang-pt|Victor Leandro Bagy}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:Victor 2012 01.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+2}} | style="text-align: center" | 17.11.2010 | <ref group="კომ.">ვიქტორ ლეანდრო ბაჟი ({{lang-pt|Victor Leandro Bagy}}) — [[ბრაზილიელები|ბრაზილიელი]] [[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკარე]], [[ფეხბურთი]]ს გულშემატკივრებში უფრო ცნობილია როგორც ვიქტორი. ბრაზილიის ნაკრების შემადგენლობაში 2010–2014 წლებში სულ 6 მატჩი ითამაშა, რომელთაგან გუნდთან ერთად 5 შეხვედრა მოიგო და მხოლოდ ერთ შეხვედრაში დამარცხდა [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელებთან]] [[ლიონელ მესი]]ს მიერ მატჩის 92-ე წუთზე გატანილი გოლით (0–1). ეს იყო ერთადერთი ბურთი, რომელიც მან ნაკრებში ჩატარებულ ექვს შეხვედრაში გაუშვა.</ref> | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Q7p4KfWggyo Argentina 1-0 Brazil International Friendly 18 November 2010 Lionel Messi Goal]</ref> |- ! style="text-align: center" | 13 | რუი პატრისიუ <br /> ''{{lang-pt|Rui Pedro dos Santos Patrício}}'' <br /> {{fb|POR}} | [[ფაილი:Rui Patrício 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90|პენ.}} | style="text-align: center" | 09.02.2011 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EZNyeCKRcG4&t=621s Argentina vs Portugal.2-1 All Goals & Highlights HD 09/02/2011]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 14 | არიან ბექაი <br /> ''{{lang-sq|Arjan Beqaj}}'' <br /> {{fb|ALB}} | [[ფაილი:Arjan Beqaj (born 25 August 1975) — Albania NFT Goalkeeper (1998–2010).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|43}} | style="text-align: center" | 20.06.2011 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=6C4LrngqJK0&t=3237s Amistoso Argentina 4 vs Albania 0]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 15 | [[კლაუდიო ბრავო]] <br /> ''{{lang-es|Claudio Andrés Bravo Muñoz}}'' <br /> {{fb|CHI}} | [[ფაილი:Claudio Bravo Footballteam of Chile - Spain vs. Chile, 10th September 2013 (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|25}} <br /> {{გოლი|16|პენ.}} <br /> {{გოლი|24|პენ.}} <br /> {{გოლი|33}} | style="text-align: center" | 07.10.2011 <br /> 24.03.2017 <br /> 03.06.2021 <br /> 14.06.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=lDCx0gBw0FE&t=94s Argentina vs Chile 4-1 07/10/2011]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|16|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=YOLqwvaDYoQ&t=1363s Argentina vs Chile - Clasificatorias Rusia 2018]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|24|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_rpu8o1drMY&t=195s Argentina vs Chile 1 : 1 All Gоal & Hіghlіght 4-June-2021]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=SDrGeb6TfOU&t=64s Hіghlіghts Argentina 1 - 1 Chile | Copa América 2021 | 14-06-21]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 16 | [[დავიდ ოსპინა]] <br /> ''{{lang-es|David Ospina Ramírez}}'' <br /> {{fb|COL}} | [[ფაილი:Policía de Infancia y Adolescencia - David Ospina (cropped).jpeg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} <br /> {{გოლი|10}} | style="text-align: center" | 15.11.2011 <br /> 15.11.2016 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vbtfkEvAC2Y&t=67s Argentina 2-1 Colombia (World Cup qual) 15 11 2011]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=8azj3mHScqM&t=753s Argentina vs. Colombia | Russia 2018 | FIFA WC Qualifier (15-11-2016)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 17 | [[დიეგო ბენალიო]] <br /> ''{{lang-it|Diego Orlando Benaglio}}'' <br /> {{fb|SUI}} | [[ფაილი:Diego Benaglio (2021).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|20}} | style="text-align: center" | 29.02.2012 | | <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=6s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 18 | მარკო ვიოლფლი <br /> ''{{lang-de|Marco Wölfli}}'' <br /> {{fb|SUI}} | [[ფაილი:Marco Wölfli.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|88||90+3|პენ.}} | style="text-align: center" | 29.02.2012 | | <ref>{{გოლი|88}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=117s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref><br /><ref>{{გოლი|90+3|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=221s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 19 | ალექსანდერ დომინგესი <br /> ''{{lang-es|Alexander Domínguez Carabalí}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:Ecuador tren2015 (1).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|31}} <br /> {{გოლი|13|პენ.}} | style="text-align: center" | 02.06.2012 <br /> 08.10.2020 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Ni01DvAnavY&t=211s Argentina 4 Ecuador 0 Eliminatorias Brasil 2012 All Goals & Full Highlights]</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=nitK-gehQHg&t=50s Argentina vs Ecuador 1-0 Gоals & Extеndеd Hіghlіghts - Oct 8 - 2020]</ref> |- ! style="text-align: center" | 20 | რაფაელ კაბრალი <br /> ''{{lang-pt|Rafael Cabral Barbosa}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:Naples vs Barcelone - Genève - aout 2014 - Rafael Cabral.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|31||34||84}} | style="text-align: center" | 09.06.2012 | | |- ! style="text-align: center" | 21 | [[მარკ-ანდრე ტერ შტეგენი]] <br /> ''{{lang-de|Marc-André ter Stegen}}'' <br /> {{fb|GER}} | [[ფაილი:Marc-André ter Stegen (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|52}} | style="text-align: center" | 15.08.2012 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=WKlsZYxcmfc&t=394s Germany 1–3 Argentina | All Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 22 | ხუსტო ვილიარი <br /> ''{{lang-es|Justo Wilmar Villar Viveros}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:NDEPENDIENTE vs COLO COLO (12).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|64}} | style="text-align: center" | 07.09.2012 | | <ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VBl7oV6FdVg&t=256s Resumen de Argentina 3 - Paraguay 1 (FULL HD)]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 23 | ფერნანდო მუსლერა <br /> ''{{lang-es|Néstor Fernando Muslera Micol}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Fernando Muslera 2012.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|65||79}} <br /> {{გოლი|43}} <br /> {{გოლი|38}} | style="text-align: center" | 12.10.2012 <br /> 02.09.2016 <br /> 10.10.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iK7PnHHxajI QWC 2014 Argentina vs. Uruguay 3-0 (12.10.2012)]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=HGCd5rbp0EQ&t=2739s Argentina vs. Uruguay | Russia 2018 | FIFA World Cup Qualifier (2-9-2016)]</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=bEeR7tbNGT0&t=3302s Argentina v. Uruguay - Qualifiers FIFA World Cup Qatar 2022]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 24 | მიგელ პინტო <br /> ''{{lang-es|Miguel Ángel Pinto Jerez}}'' <br /> {{fb|CHI}} | [[ფაილი:Palestino - O'Higgins 20190405 19.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|28}} | style="text-align: center" | 16.10.2012 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=JGnC3Ip5en8&t=212s Chile vs Argentina Eliminatorias 2014 16 10 2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 25 | დანი ერნანდესი <br /> ''{{lang-es|Daniel Hernández Santos}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:Danihernandez.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|45|პენ.}} <br /> {{გოლი|60}} | style="text-align: center" | 22.03.2013 <br /> 18.06.2016 | | <ref>{{გოლი|45|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NdDCs-9LkHk&t=26s 2013 (March 22) Argentina 3-Venezuela 0 (World Cup Qualifier)]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|60}} / [https://www.youtube.com/watch?v=gF-36qo_7zE&t=4910s Argentina v. Venezuela - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 26 | რიკარდო ხერესი <br /> ''{{lang-es|Ricardo Antonio Jérez Figueroa}}'' <br /> {{fb|GUA}} | [[ფაილი:Ricardo-Jerez-II-2013-02-06.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|15||40|პენ.|49}} | style="text-align: center" | 14.06.2013 | | <ref>Guatemala 0–4 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2013/06/14/world/friendlies/guatemala/argentina/1468950/ Estadio Nacional Mateo Flores]. ''Soccerway''</ref><ref>{{გოლი|15}} / [https://www.youtube.com/watch?v=WGPoyJ7AX60&t=128s Guatemala 0 - 4 Argentina | Amistoso - 14/06/13]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|40|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vyQddjEpreY&t=208s Guatemala 0 Argentina 4 | Amistoso Internacional (14/6/2013)]</ref><ref>{{გოლი|49}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vyQddjEpreY&t=279s Guatemala 0 Argentina 4 | Amistoso Internacional (14/6/2013)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 27 | გატიტო ფერნანდესი <br /> ''{{lang-es|Roberto Júnior Fernández Torres}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:Gatito Fernández (Cerro Porteño).png|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12|პენ.|53|პენ.}} <br /> {{გოლი|57|პენ.}} | style="text-align: center" | 10.09.2013 <br /> 19.06.2019 | | <ref>{{გოლი|12|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=267s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - Fecha 16]</ref><ref>{{გოლი|53|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=979s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - Fecha 16]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|57|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=On2b3v4uj_I&t=5304s Argentina v. Paraguay - Copa America Brazil 2019]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 28 | ვიდ ბელეცი <br /> ''{{lang-sl|Vid Belec}}'' <br /> {{fb|SVN}} | [[ფაილი:Vid Belec (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|76}} | style="text-align: center" | 07.06.2014 | | <ref>Argentina 2–0 Slovenia / [https://int.soccerway.com/matches/2014/06/07/world/friendlies/argentina/slovenia/1630386/ Estadio Único Diego Armando Maradona (La Plata)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 29 | ასმირ ბეგოვიჩი <br /> ''{{lang-bs|Asmir Begović}}'' <br /> {{fb|BIH}} | [[ფაილი:20150331 2024 AUT BIH 2110.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|65}} | style="text-align: center" | 15.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kXIipC8hBOU&t=539s Argentina 2 x 1 Bosnia Herzegovina · 2014 World Cup Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 30 | ალირეზა ჰაღიღი <br /> ''{{lang-fa|علیرضا حقیقی}}'' <br /> {{fb|IRN}} | [[ფაილი:Iran vs. Montenegro 2014-05-26 (064).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+1}} | style="text-align: center" | 21.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EM8SuYBjjEY&t=739s Argentina 1 x 0 Iran · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 31 | ვინსენტ ენიეამა <br /> ''{{lang-en|Vincent Enyeama}}'' <br /> {{fb|NGA}} | [[ფაილი:Krasnodar-Lille (15).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|3||45+1}} | style="text-align: center" | 25.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9HpYZ5REbFc&t=148s Nigeria 2 x 3 Argentina · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 32 | იპ ჰუნფაი <br /> ''{{lang-en|Yapp Hung Fai}}'' <br /> {{fb|HKG}} | [[ფაილი:Yapp Hung Fai.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|66||84}} | style="text-align: center" | 14.10.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=64u_Q_fJi8c&t=55s Hong Kong 0 – 7 Argentina - Friendly - 14.10.2014]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 33 | ლოვრე კალინიჩი <br /> ''{{lang-hr|Lovre Kalinić}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Lovre Kalinić in 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|57|პენ.}} | style="text-align: center" | 12.11.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Su6Go8mTXUk&t=175s NLB Video Gol Argentina vs Kroasia 2-1 Friendly Match 12 November 2014]</ref> |- ! style="text-align: center" | 34 | ანტონი სილვა <br /> ''{{lang-es|Antony Domingo Silva Cano}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:Antony Silva France 2 juin 2017.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|36|პენ.}} | style="text-align: center" | 13.06.2015 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=zLQ2xwVclCU&t=439s Lionel Messi vs Paraguay (Copa America 2015) HD 720p (13/06/2015)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 35 | დანიელ ვაკა <br /> ''{{lang-es|Daniel Vaca Tasca}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Ecuador-Bolivia 2015 (16) - копия.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|67||75}} | style="text-align: center" | 04.09.2015 | | <ref>{{გოლი|67}} / [https://www.youtube.com/watch?v=6AaNIQaEp-U&t=5207s Argentina vs. Bolivia | Friendly | 4-9-2015]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|75}} / [https://www.youtube.com/watch?v=6AaNIQaEp-U&t=5725s Argentina vs. Bolivia | Friendly | 4-9-2015]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 36 | მოისეს მუნიოსი <br /> ''{{lang-es|Moisés Alberto Muñoz Rodríguez}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:America Mexico 2016 (1).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|89}} | style="text-align: center" | 08.09.2015 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=nnsuinluFpw&t=229s Mexico vs Argentina 2-2 Resumen Goles Completo Partido Amistoso 2015]</ref> |- ! style="text-align: center" | 37 | კარლოს ლამპე <br /> ''{{lang-es|Carlos Emilio Lampe Porras}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Colo Colo - Huachipato, 2018-03-03 - Carlos Lampe - 03.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|30|პენ.}} <br /> {{გოლი|30|პენ.|42}} <br /> {{გოლი|14||64||88}} | style="text-align: center" | 29.03.2016 <br /> 28.06.2021 <br /> 09.09.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=U6cpJGB6W2I&t=1986s Argentina vs. Bolivia | Russia 2018 | FIFA World Cup Qualifier (29-3-2016)]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|30|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=r6MZZsQRAL4&t=2043s Argentina vs Bolivia Full Match]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|42}} / [https://www.youtube.com/watch?v=r6MZZsQRAL4&t=2583s Argentina vs Bolivia Full Match]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|14}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=1630s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=5443s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|88}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=6889s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 38 | ხაიმე პენედო <br /> ''{{lang-es|Jaime Manuel Penedo Cano}}'' <br /> {{fb|PAN}} | [[ფაილი:Jaime Penedo1 (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|68||78||87}} | style="text-align: center" | 10.06.2016 | | <ref>{{გოლი|68}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|78}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|87}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 39 | ბრედ გუზანი <br /> ''{{lang-en|Bradley Edwin «Brad» Guzan}}'' <br /> {{fb|USA}} | [[ფაილი:Brad Guzan vs Belgium 1.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|32}} | style="text-align: center" | 21.06.2016 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=aFU1CbP8V_E&t=2034s Copa America Centenario - USA vs Argentina - June 21, 2016 - Semi Finals]</ref> |- ! style="text-align: center" | 40 | მაქსიმო ბანგერა <br /> ''{{lang-es|Máximo Orlando Banguera Valdivieso}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:Banguera Barcelona-Deportivo Cuenca (15613464830).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12||20||62}} | style="text-align: center" | 10.10.2017 | | <ref>{{გოლი|12}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=103s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=179s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|62}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=288s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 41 | ჯონი პლასიდი <br /> ''{{lang-en|Johny Placide}}'' <br /> {{fb|HAI}} | [[ფაილი:Johny Placide in Tsarsko selo.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|17|პენ.|58||66}} | style="text-align: center" | 30.05.2018 | | <ref>{{გოლი|17|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=dh2ZJEptrcY&t=40s Goles Argentina 4-0 Haití]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|58}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vlq9WlvT4_E&t=373s Lionel Messi vs Haiti (Friendly) 30/05/2018 HD 1080i by SH10]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|66}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vlq9WlvT4_E&t=439s Lionel Messi vs Haiti (Friendly) 30/05/2018 HD 1080i by SH10]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 42 | ფრენსის უზოჰო <br /> ''{{lang-en|Francis Odinaka Uzoho}}'' <br /> {{fb|NGA}} | [[ფაილი:Francis Uzoho.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|14}} | style="text-align: center" | 26.06.2018 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=dvpth1kNgmY&t=133s Argentina vs Nigeria World Cup 26 June 2018 Highlights HD]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 43 | ხუსტო ლორენტე <br /> ''{{lang-es|Justo Lorente Collado}}'' <br /> {{fb|NCA}} | [[ფაილი:Nicaragua vs Surinam 1-0 (10).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|37||38}} | style="text-align: center" | 07.06.2019 | | <ref>{{გოლი|37}} / [https://www.youtube.com/watch?v=GBT5r4rzUws&t=3516s Argentina vs Nicaragua 2019 Full Match]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|38}} / [https://www.youtube.com/watch?v=GBT5r4rzUws&t=3627s Argentina vs Nicaragua 2019 Full Match]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 44 | [[ალისონ ბეკერი]] <br /> ''{{lang-pt|Alisson Ramses Becker}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:20180610 FIFA Friendly Match Austria vs. Brazil 850 1625.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|14}} | style="text-align: center" | 15.11.2019 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kDbm9b0lcHc&t=168s Brаzil vs Argеntinа 0-1 - Highlights & Goals Resumen & Goles 2019 HD HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 45 | მარტინ კამპანია <br /> ''{{lang-es|Martín Nicolás Campaña Delgado}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Urug tren (4) - копия.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+2|პენ.}} | style="text-align: center" | 18.11.2019 | | <ref>{{გოლი|90+2|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VUYPGgsyZhA&t=834s Lionel Messi vs Uruguay | Friendly 2019 HD 1080i]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 46 | ერნან გალინდესი <br /> ''{{lang-es|Hernán Ismael Galíndez}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:HERNÁN GALÍNDEZ.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+3}}<br />{{გოლი|78}} | style="text-align: center" | 04.07.2021<br />07.09.2023 | | <ref>{{გოლი|90+3}} / [https://www.youtube.com/watch?v=UOnr7WnzZYU&t=6416s Argentina vs Ecuador | Full Match · Copa America 2021]. ''youtube''</ref><br /><ref>{{გოლი|78}} / [https://www.youtube.com/watch?v=LcExvg2Rp4A&t=406s&ab_channel=CONMEBOL Argentina vs Ecuador 1-0 | Resumen]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 47 | ვილკერ ფარინიესი <br /> ''{{lang-es|Wuilker Faríñez Aray}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:RC Lens - FC Metz (14-03-2021) 75.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|82}} | style="text-align: center" | 25.03.2022 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=15C93b2cdqw&t=447s Argentina vs Venezuela | 3-0 | Resumen All Goals Highlights 26/03/2022]</ref> |- ! style="text-align: center" | 48 | მატვეი იგონენი <br /> ''{{lang-et|Matvei Igonen}}'' <br /> {{fb|EST}} | [[ფაილი:Matvei Igonen (born 2 October 1996) — Estonia NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|9|პენ.|45||47||71||76}} | style="text-align: center" | 05.06.2022 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kMo1HF1k1mE Lionel Messi 5 Goals Vs Estonia Reaction]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 49 | [[ლუის ლოპეს ფერნანდესი]] <br /> ''{{lang-es|Luis Aurelio López Fernández}}'' <br /> {{fb|HON}} | [[ფაილი:Luis Aurelio López Fernández.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|45+2|პენ.|69}} | style="text-align: center" | 24.09.2022 | | <ref>{{გოლი|45+2|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NXIEw-NxTCE&t=219s Argentina 3-0 Honduras | Amistoso Internacional]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|69}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NXIEw-NxTCE&t=297s Argentina 3-0 Honduras | Amistoso Internacional]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.espn.in/football/match/_/gameId/652247 Messi double as Argentina beat Honduras in Miami]. ''espn.in''</ref> |- ! style="text-align: center" | 50 | ანდრე ბლეიკი <br /> ''{{lang-en|Andre Jason Blake}}'' <br /> {{fb|JAM}} | [[ფაილი:Andre Blake - Philadelphia Union (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|86||89}} | style="text-align: center" | 29.09.2022 | | <ref>{{გოლი|86}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aKqe4eVMy6E&t=5741s Argentina vs Jamaica · Full Match · International Friendly 2022]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|89}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aKqe4eVMy6E&t=5924s Argentina vs Jamaica · Full Match · International Friendly 2022]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 51 | ხალიდ ეისა <br /> ''{{lang-ar|خالد عيسى}}'' <br /> {{fb|UAE}} | [[ფაილი:Khalid Eisa 20191401.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|44}} | style="text-align: center" | 16.11.2022 | | <ref>{{გოლი|44}} / [https://www.youtube.com/watch?v=25YO-K0Cv68&t=365s Argentina VS Emiratos Árabes]. ''MundoBocaTV''</ref><ref>UAE 0–5 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2022/11/16/world/friendlies/united-arab-emirates/argentina/3958140/ Mohammed Bin Zayed Stadium]. ''soccerway''</ref> |- ! style="text-align: center" | 52 | მუჰამედ ალ-უვაისი <br /> ''{{lang-ar|محمد العويس}}'' <br /> {{fb|KSA}} | [[ფაილი:Mohammed Al-Owais 2018.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|10|პენ.}} | style="text-align: center" | 22.11.2022 | | <ref>{{გოლი|10|პენ.}} / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235461 Argentina 1–2 Saudi Arabia]. ''fifa.com''</ref> |- ! style="text-align: center" | 53 | [[გილიერმო ოჩოა]] <br /> ''{{lang-es|Francisco Guillermo Ochoa Magaña}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:Mex-Kor (1) (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|64}} | style="text-align: center" | 26.11.2022 | | <ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VahYNqWm8W4&t=432s Argentina vs Mexico 2-0 − All Gоals]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 54 | მეთიუ რაიანი <br /> ''{{lang-en|Mathew David Ryan}}'' <br /> {{fb|AUS}} | [[ფაილი:20180601 FIFA Friendly Match Czech Republic vs. Australia Matthew Ryan 850 0230.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|35}} <br /> {{გოლი|2}} | style="text-align: center" | 03.12.2022 <br /> 15.06.2023 | | <ref>{{გოლი|35}} / [https://www.youtube.com/watch?v=KvSiRNO1BTY&t=8s Messi magic! | Argentina v Australia | Round of 16 | FIFA WC Qatar 2022]</ref><br /><ref>{{გოლი|2}} / [https://www.youtube.com/watch?v=jJhA5rJ7K_w&t=66s Argentina vs Australia 2-0 Hіghlіghts & All Goals 2023 Messi Goal]</ref> |- ! style="text-align: center" | 55 | ანდრის ნოპერტი <br /> ''{{lang-nl|Andries Noppert}}'' <br /> {{fb|NED}} | [[ფაილი:Andries Noppert (born 7 April 1994) — Netherlands NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|73|პენ.}} | style="text-align: center" | 09.12.2022 | | <ref>{{გოლი|73|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=98oXq3yLtCo&t=326s Argentina vs Netherlands 2-2 Penalty 4-3 All Goal FIFA WC 2022]</ref><ref>Netherlands 2 (3-4) 2 Argentina / [https://www.besoccer.com/match/seleccion-holanda/seleccion-argentina/2022688422/lineups Lineups]. ''BeSoccer''</ref> |- ! style="text-align: center" | 56 | დომინიკ ლივაკოვიჩი <br /> ''{{lang-hr|Dominik Livaković}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Dominik Livaković 2021.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|34|პენ.}} | style="text-align: center" | 13.12.2022 | | <ref>{{გოლი|34|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=dr3wqHqs6UA&t=164s Argentina vs Croatia 3-0 .. Full Match All Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 57 | [[უგო ლორისი]] <br /> ''{{lang-fr|Hugo Lloris}}'' <br /> {{fb|FRA}} | [[ფაილი:2020-03-10 Fußball, Männer, UEFA Champions League Achtelfinale, RB Leipzig - Tottenham Hotspur 1DX 3687 by Stepro (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|23|პენ.|108}} | style="text-align: center" | 18.12.2022 | | <ref>{{გოლი|23|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=zhEWqfP6V_w&t=10s The greatest final ever?! | Argentina v France]</ref><ref>{{გოლი|108}} / [https://www.youtube.com/watch?v=zhEWqfP6V_w&t=61s The greatest final ever?! | Argentina v France]</ref> |- ! style="text-align: center" | 58 | ხოსე კარლოს გერა <br /> ''{{lang-es|José Carlos Guerra}}'' <br /> {{fb|Panama}} | | style="text-align: center" | {{გოლი|89}} | style="text-align: center" | 23.03.2023 | | <ref>{{გოლი|89}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VogTPu2XrCk&t=70s Argentina 2-0 Panamá: Resumen del partido]</ref> |- ! style="text-align: center" | 59 | ელოი ვიქტორ რომი <br /> ''{{lang-nl|Eloy Victor Room}}'' <br /> {{fb|Curacao}} | [[ფაილი:Room Eloy Columbus Crew SC Meet the Team 2019.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|20||33||37}} | style="text-align: center" | 28.03.2023 | | <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k Argentina vs Curacao]</ref><ref>{{გოლი|33}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k&t=38s Argentina vs Curacao]</ref><ref>{{გოლი|37}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k&t=66s Argentina vs Curacao]</ref> |- ! style="text-align: center" | 60 | პედრო გალიესე <br /> ''{{lang-es|Pedro David Gallese Quiroz}}'' <br /> {{fb|PER}} | [[ფაილი:Palestino - Alianza Lima 20190204 01.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|32||42}} | style="text-align: center" | 18.10.2023 | | <ref>{{გოლი|32}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_jICVrlX8h8&t=180s&ab_channel=CONMEBOL Peru vs. Argentina]</ref><ref>{{გოლი|42}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_jICVrlX8h8&t=307s&ab_channel=CONMEBOL Peru vs. Argentina]</ref> |- ! style="text-align: center" | 61 | ნიკოლას ჯორჯ ჰაგენ გოდოი <br /> ''{{lang-es|Nicholas George Hagen Godoy}}'' <br /> {{fb|GUA}} | [[ფაილი:Nicholas Hagen in 2019.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12||77}} | style="text-align: center" | 15.06.2024 | | <ref>{{გოლი|12}} / [https://www.youtube.com/watch?v=QtjNdKPb_kE&t=79s Argentina 4-1 Guatemala]</ref><ref>{{გოლი|77}} / [https://www.youtube.com/watch?v=QtjNdKPb_kE&t=676s Argentina 4-1 Guatemala]</ref> |- ! style="text-align: center" | 62 | მაქსიმ კრეპო <br /> ''{{lang-fr|Maxime Crépeau}}'' <br /> {{fb|CAN}} | [[ფაილი:Maxime Crépeau, FC Cincinnati vs Ottawa Fury, 30 June 2018 (29180853357) (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|51}} | style="text-align: center" | 10.07.2024 | | <ref>{{გოლი|51}} / [https://www.youtube.com/watch?v=olFD70ssJ58&t=122s Argentina 2-0 Canadá | Copa América 2024]</ref> |- ! style="text-align: center" | 63 | გილიერმო ვისკარა <br /> ''{{lang-es|Guillermo Viscarra Bruckner}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Guillermo "Billy" Viscarra.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|19||84||86}} | style="text-align: center" | 15.10.2024 | | <ref>{{გოლი|19}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=81s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref><ref>{{გოლი|84}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=520s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref><ref>{{გოლი|86}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=565s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref> |- |} ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.rsssf.org/tablesw/wyc05.html World Youth Cup (U-20) 2005 (Netherlands)] * [https://web.archive.org/web/20111220071319/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/05/41/wyc_05_nether_tr_174.pdf FIFA World Youth Championship Netherlands 2005 Technical Report] * [https://www.thesoccerworldcups.com/players/lionel_messi.php Lionel Messi in the World Cups] * [https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_most_games.php Argentina Players with the Most Games Played in The World Cup] * [https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/worldcup/canadamexicousa2026/articles/lionel-messi-argentina-records-international-football-world-cup-qualifying The international football records Messi owns and is chasing] {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | სოციალური ქსელები |- ! scope=row |[https://instagram.com/leomessi/ Instagram] · [https://www.facebook.com/LeoMessi Facebook] · [https://twitter.com/fundacionmessi Twitter] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | თემატური საიტები |- ! scope=row |[https://www.11v11.com/players/lionel-messi-42223/ AFS] · [https://resultados.as.com/resultados/ficha/deportista/messi/15167 AS.com] · [https://bdfa.com.ar/jugadores-34986.html BDFA] · [https://www.bdfutbol.com/en/j/j1753.html BDFutbol] · [https://global.espn.com/football/player/_/id/45843 ESPNFC.com] · [https://fbref.com/en/players/d70ce98e/ FBref.com] · [https://web.archive.org/web/20150629095408/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=229397/index.html FIFA.com] · [https://www.footballdatabase.eu/en/player/details/10973 FootballDatabase.eu] · [https://footballfacts.ru/person/53159 FootballFacts.ru] · [https://www.kicker.de/lionel-messi/spieler Kicker.de] · [https://www.lequipe.fr/Football/FootballFicheJoueur21740.html L’Équipe] · [https://web.archive.org/web/20220522193757/https://www.ligue1.fr/joueur?id=lionel-andres-messi-cuccittini League 1] · [https://www.national-football-teams.com/player/12066.html National Football Teams.com] · [https://www.olympedia.org/athletes/111386 Olympedia] · [https://olympics.com/en/athletes/lionel-messi Olympics.com] · [https://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=39850 Soccerbase] · [http://int.soccerway.com/players/lionel-andres-messi/119/ Soccerway] · [https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Lioneli-Messi-Futbol-24061987 Sportbox.ru] · [https://www.thefinalball.com/player.php?id=10592 playmarkerstats.com] · [https://www.transfermarkt.com/lionel-messi/profil/spieler/28003 Transfermarkt] · [https://www.worldfootball.net/player_summary/lionel-messi/ WorldFootball.net] · [https://www.allmovie.com/artist/p815708 AllMovie] · [https://www.allocine.fr/personne/fichepersonne_gen_cpersonne=691614.html AlloCiné] · [https://www.csfd.cz/tvurce/207495 ČSFD] · [http://messi.starplayerstats.com/en/goals/91/0/all/1/0/0/t/all/all/0/0/0 Messi.StarPlayerStats.com] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |[https://www.tcdb.com/Person.cfm/pid/24855/ TCDb] · [https://youtube.com/channel/UCmkNr8WQC7zAC5TnYDI0wQw YouTube] · [https://www.youtube.com/watch?v=YKQluZU2Flg&t=184s USA vs Argentina | Copa America 2016] · [https://www.youtube.com/watch?v=qEuv2Y9GutE Mundo Maldini] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ფოტო |- ! scope=row |[https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lionel_Messi_in_art Lionel Messi in art] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | მედია |- ! scope=row |[https://www.mediotiempo.com/futbol/copa-america/afa-rinde-homenaje-messi-kun-aguero-record-partidos MedioTiempo] |} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.}} ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} [[კატეგორია:ლიონელ მესი]] [[კატეგორია:საფეხბურთო რეკორდები]] b7n97b3nt9iffvbefv43os7vndaij59 4827797 4827796 2025-07-07T13:26:24Z Arkaitz1974 85446 4827797 wikitext text/x-wiki [[File:Rus-Arg 2017 (16).jpg|thumb|193 მატჩი და 112 გოლი<ref>[https://messi.com/en/#argentina Messi international stats]. ''messi.com''.</ref>]] [[ლიონელ მესი]] — ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში]] ჩატარებული მატჩებისა და გატანილი ბურთების რაოდენობის მიხედვით — [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|თავისი ქვეყნის ეროვნული გუნდის]] ღირსებას [[2005]] წლიდან იცავს. მას შემდეგ მან 2025 წლის 11 ივნისის მონაცემებით [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|„ალბისელესტეს“]] შემადგენლობაში 193 მატჩი ჩაატარა და 112 ბურთი გაიტანა.<ref>[http://www.rsssf.com/miscellaneous/messi-intlg.html Lionel Andrés Messi - Century of International Appearances]. ''rsssf.com''</ref><ref>[https://m.allfootballapp.com/news/EPL/%E2%9A%BD109-goals-Messi-becomes-second-highest-international-goalscorer/3428470 109 goals! Messi becomes second highest international goalscorer]</ref><ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/lionel-messi-becomes-second-highest-international-goalscorer-cristiano-ronaldo-ali-daei-canada-vs-argentina-copa-america-2024/article68333641.ece Messi takes his tally to 109 international goals.]</ref><ref>[https://www.ole.com.ar/messi/messi-goles-seleccion-argentina_0_PRzdKAJdNV.html 109 goles de Lionel Messi en la Selección Mayor de Argentina]</ref> მესი ეროვნულ ნაკრებში პირველად ხოსე პეკერმანმა მიიწვია, რომელიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|„ალბისელესტეს“]] 2004 წლის ოქტომბრიდან 2006 წლის ივნისის ჩათვლით ედგა სათავეში. მან ამ პოსტზე ცნობილი არგენტინელი ფეხბურთის სპეციალისტი მარსელო ბიელსა შეცვალა. პეკერმანის ხელმძღვანელობით არგენტინელებმა 27 შეხვედრა გამართეს, რომელთაგან 14 მოიგეს, 6 დათმეს და 7 ფრედ დაამთავრეს. მესის დებიუტი ეროვნულ ნაკრებში 2005 წლის [[17 აგვისტო]]ს საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში [[უნგრეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|უნგრეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ შედგა. მატჩი [[ბუდაპეშტი]]ს ფერენც პუშკაშის სტადიონზე გაიმართა და მას 27 ათასამდე მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: ლეო ფრანკო, რობერტო აიალა, გაბრიელ ჰაინცე, ლუკას ბერნარდი, ანდრეს დ'ალესანდრო,<ref group="კომ.">შეხვედრის 90-ე წუთზე ანდრეს დ'ალესანდრო მარიო სანტანამ შეცვალა.</ref> [[ლუჩო გონსალესი]],<ref group="კომ.">მატჩის 82-ე წუთზე [[ლუჩო გონსალესი]]ს ნაცვლად [[პაბლო საბალეტა]].</ref> [[მაქსი როდრიგესი]], ლიონელ სკალონი, ხუან პაბლო სორინი, [[ერნან კრესპო]], [[ლისანდრო ლოპესი]]. მესი შეხვედრის 64-ე წუთზე ლისანდრო ლოპესის ნაცვლად შემოვიდა მოედანზე, თუმცა თამაშში ჩართვიდან ნახევარ წუთში მეტოქესთან ორთაბრძოლისას წესების დარღვევისთვის შეხვედრის მსაჯისგან წითელი ბარათი მიიღო და მინდორი დატოვა.<ref group="კომ.">ფეხბურთის სპეციალისტების დიდი უმრავლესობის აზრით მსაჯის ასეთი გადაწყვეტილება არ იყო მართებული და არ გამომდინარეობდა სათამაშო ეპიზოდის ობიექტური და სამართლიანი შეფასებიდან.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=QCFQJdwNuNQ Lionel Messi red card vs Hungary]. ''youtube''</ref> შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 2–1 დამთავრდა.<ref>Hungary 1–2 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2005/08/17/world/friendlies/hungary/argentina/361846/ Puskás Ferenc Stadion (Budapest)]. ''soccerway''</ref> თავისი პირველი სანაკრებო გოლი 2006 წლის 1 მარტს საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში [[ხორვატიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ხორვატიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მეკარე სტიპე პლეტიკოსას კარში მატჩის მეექვსე წუთზე გაიტანა. შეხვედრა [[ბაზელი]]ს „[[სანქტ-იაკობ პარკი]]ს“ სტადიონზე გაიმართა და მას 13 138 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, ნიკოლას ბურდისო, ვალტერ სამუელი, ფაბრისიო კოლოჩინი,<ref group="კომ.">შეხვედრის მე-60-ე წუთზე ფაბრისიო კოლოჩინი [[ლუჩო გონსალესი|ლუჩო გონსალესმა]] შეცვალა.</ref> [[მარტინ დემიკელისი]], ესტებან კამბიასო, ლეონარდო პონსიო, ხუან რომან რიკელმე, ლიონელ მესი, [[ერნან კრესპო]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 75-ე წუთზე [[ერნან კრესპო]]ს ნაცვლად [[დიეგო მილიტო]].</ref> [[კარლოს ტევესი]].<ref group="კომ.">მატჩის 68-ე წუთზე [[კარლოს ტევესი]]ს ნაცვლად თამაშში ჩაერთო პაბლო აიმარი.</ref> შეხვედრა ხორვატებმა 3–2 მოიგეს.<ref>Croatia 3–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/croatia-v-argentina-01-march-2006-273291/ St. Jakob-Park, Basel]. ''11v11.com''</ref> [[2006]] წლის 16 ივნისს სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნული ნაკრების<ref group="კომ.">სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები ({{lang-sr|Фудбалска репрезентација Србије и Црне Горе|Fudbalska reprezentacija Srbije i Crne Gore}}) — აღნიშნული ეროვნული გუნდი 2003–2006 წლებში ამ სახელწოდებით ასპარეზობდა საფეხბურთო ტურნირებზე. 2006 წლიდან სერბეთის ეროვნული ნაკრები და მონტენეგროს ეროვნული ნაკრები დამოუკიდებლად განაგრძობენ ასპარეზობას.</ref>კარში გატანილი ბურთის წყალობით, მესი გახდა არგენტინის ეროვნული ნაკრების ისტორიაში ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]] გოლის გატანა შეძლო 18 წლის და 357 დღის ასაკში.<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/world_cup_2006/4853028.stm Argentina 6-0 Serbia & Montenegro]. ''BBC Sport''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZtjaRHYOjy8&t=158s Lionel Messi vs Serbia & Montenegro (World Cup 2006)]. ''youtube''</ref> 1996 წლიდან 2016 წლამდე მეტოქეთა კარში გატანილი 54 ბურთით — არგენტინის ნაკრების ყველა დროის ბომბარდირის წოდებას [[გაბრიელ ბატისტუტა]] ფლობდა. 2016 წლის 21 ივნისს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულ შტატებში]] გამართულ [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ნახევარფინალში ლიონელ მესის მიერ [[აშშ-ის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|მასპინძელთა ეროვნული გუნდის]] კარში გატანილი ბურთით მან ოცი წლის განმავლობაში მოქმედი [[გაბრიელ ბატისტუტა|ბატისტუტას]] რეკორდი გააუმჯობესა და არგენტინის ეროვნული გუნდის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი გახდა.<ref>[https://nesn.com/2016/06/lionel-messi-scores-argentina-record-tying-goal-in-copa-america-2016/ Lionel Messi Scores Argentina Record-Tying Goal In Copa America 2016]</ref><ref group="კომ.">აღნიშნული შეხვედრის 32-ე წუთზე საჯარიმო დარტყმით გატანილი ეს ბურთი იყო მატჩის რიგით მეორე, ხოლო მისი სანაკრებო გოლებიდან რიგით 55-ე გოლი.</ref><ref>[https://www.theguardian.com/football/live/2016/jun/21/copa-america-usa-argentina-semi-final-latest-score Lionel Messi scores Argentina’s second goal from a free-kick]</ref><ref>[https://www.goal.com/en-in/match/united-states-v-argentina/dxypf19tozmf3662x2txffft United States 0–4 Argentina]. ''goal.com''</ref> მესის სანაკრებო კარიერაში ეს ისტორიული მატჩი [[ჰიუსტონი]]ს ენ-არ-ჯი სტადიონზე<ref group="კომ.">ენ-არ-ჯი სტადიონი ({{lang-en|NRG Stadium}}) — მრავალფუნქციური სპორტული კომპლექსი [[ტეხასი]]ს უდიდეს ქალაქ ჰიუსტონში, გაიხსნა 2002 წლის 24 აგვისტოს.</ref> შედგა და მას 70 858 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: [[სერხიო რომერო]], რამირო ფუნეს მორი, გაბრიელ მერკადო, ნიკოლას ოტამენდი, [[მარკოს როხო]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 84-ე წუთზე [[მარკოს როხო]]ს ნაცვლად ვიქტორ კუესტა.</ref> [[ხავიერ მასკერანო]], ევერ ბანეგა, აუგუსტო ფერნანდესი,<ref group="კომ.">59-ე წუთზე აუგუსტო ფერნანდესის ნაცვლად [[ლუკას ბილია]].</ref> ლიონელ მესი, [[გონსალო იგუაინი]], ესეკიელ ლავესი.<ref group="კომ.">მატჩის 67-ე წუთზე ესეკიელ ლავესის ნაცვლად [[ერიკ ლამელა]].</ref> შეხვედრა არგენტინელთა უპირატესობით წარიმართა და მათივე გამარჯვებით — 4–0 დამთავრდა.<ref>USA 0–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-21-june-2016-319060/ NRG Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> 2021 წლის 9 სექტემბერს ბოლივიის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპის მორიგ შეხვედრაში მესიმ ჰეთ-თრიკი შეასრულა და თავისი სანაკრებო გოლებიდან რიგით 77-ე, 78-ე და 79-ე ბურთი გაიტანა, რითაც 1971 წლის 11 ივლისიდან — 50 წლის განმავლობაში მოქმედი [[პელე]]ს რეკორდი მოხსნა და ისტორიაში ყველა დროის საუკეთესო სამხრეთამერიკელი სანაკრებო ბომბარდირის წოდება დაისაკუთრა.<ref>[https://www.espn.co.uk/football/argentina-arg/story/4427665/argentinas-lionel-messi-breaks-brazil-legend-peles-south-american-mens-goals-record Lionel Messi breaks Brazil legend Pele's South American men's goals record]</ref> მატჩი [[ბუენოს-აირესი]]ს „ელ მონუმენტალზე“ გაიმართა და მას 17 ათასამდე მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: ხუან მუსო, ნიკოლას ოტამენდი,<ref group="კომ.">82-ე წუთზე ნიკოლას ოტამენდის ნაცვლად ლუკას მარტინესი.</ref> ხერმან პესელია, მარკოს აკუნია, როდრიგო დე პაული,<ref group="კომ.">82-ე წუთზე როდრიგო დე პაულის ნაცვლად ესეკიელ პალასიოსი.</ref> [[ანხელ დი მარია]],<ref group="კომ.">71-ე წუთზე ანხელ დი მარიას ნაცვლად ნიკოლას გონსალესი.</ref> ალეხანდრო გომესი,<ref group="კომ.">მატჩის 62-ე წუთზე ალეხანდრო გომესის ნაცვლად ხოაკინ კორეა.</ref> ლეანდრო პარედესი, ლიონელ მესი და [[ლაუტარო მარტინესი]].<ref group="კომ.">მატჩის 71-ე წუთზე ლაუტარო მარტინესის ნაცვლად ანხელ კორეა.</ref><ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-09-september-2021-371638/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> 2025 წლის 6 ივნისის მონაცემებით მესის ანგარიშზეა ცხრა სანაკრებო ჰეთ-თრიკი და ერთი პენტა-თრიკი (5 გოლი ერთ მატჩში).<ref>Argentina 5–0 Estonia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-estonia-05-june-2022-375350/ Estadio El Sadar, Pamplona]. ''11v11.com''</ref> ყველაზე მეტი ბურთი მას ბოლივიის ეროვნული ნაკრების კარში აქვს გატანილი — 2015 (2), 2016 (1), 2021 (5), 2024 (3). საერთო ჯამში ბოლივიელთა კარის აღება მან 11-ჯერ შეძლო. ==მატჩები და გოლები== ===არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში=== {| width="990" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | № ! scope=col | თარიღი ! scope=col | შეხვედრის ადგილი ! scope=col | მასპინძელი ! scope=col | ანგ. ! scope=col | სტუმარი ! scope=col | გოლები ! scope=col | შენიშვნა ! scope=col | შეჯიბრება ! scope=col | წყარო ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |1||17.08.2005||[[ბუდაპეშტი]]||align=right|{{fb-rt|HUN}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||ამხანაგური||<ref>Hungary 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/hungary-v-argentina-17-august-2005-254793/ Ferenc Puskás Stadium, Budapest]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |2||03.09.2005||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|80}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-03-september-2005-254962/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |3||09.10.2005||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-09-october-2005-255028/ River Plate, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |4||12.10.2005||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-12-october-2005-255126/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |5||16.11.2005||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|QAT}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|81}}||ამხანაგური||<ref>Qatar 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/qatar-v-argentina-16-november-2005-273290/ International Friendly, Played in Doha]. ''11v11.com''</ref><ref>Qatar 0–3 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2005/11/16/world/friendlies/qatar/argentina/361922/ Jassim Bin Hamad Stadium (Doha)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |6||01.03.2006||[[ბაზელი]]||align=right|{{fb-rt|CRO}}||bgcolor=Moccasin|3–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|6}}|| ||ამხანაგური||<ref>Croatia 3–2 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/03/01/world/friendlies/croatia/argentina/361556/ St. Jakob-Park (Basel)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |7||30.05.2006||[[სალერნო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|ANG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|68}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Angola / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-angola-30-may-2006-273785/ Stadio Arechi, Salerno]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 2–0 Angola / [https://int.soccerway.com/matches/2006/05/30/world/friendlies/argentina/angola/361644/ Stadio Arechi (Salerno)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |8||16.06.2006||[[გელზენკირხენი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–0||align=left|{{fb|Serbia and Montenegro}}||{{გოლი|88}}||{{შეცვლაზე შესვლა|75}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#არგენტინა vs სერბეთი და მონტენეგრო|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Argentina 6–0 Serbia and Montenegro / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-serbia-and-montenegro-16-june-2006-273730/ Veltins-Arena, Gelsenkirchen]</ref>|| |- ! scope=row |9||21.06.2006||[[ფრანკფურტი]]||align=right|{{fb-rt|NED}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|70}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#ნიდერლანდები vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Netherlands 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/netherlands-v-argentina-21-june-2006-273746/ Commerzbank Arena, Frankfurt]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |10||24.06.2006||[[ლაიფციგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|MEX}}|| |||{{შეცვლაზე შესვლა|84}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006#მერვედფინალები|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Argentina 2–1 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-24-june-2006-274135/ Zentralstadion, Leipzig]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |11||03.09.2006||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-03-september-2006-274527/ Emirates Stadium, London]. ''11v11.com''</ref><ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/09/03/world/friendlies/brazil/argentina/401918/ Emirates Stadium (London)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |12||11.10.2006||[[მურსია]]||align=right|{{fb-rt|ESP}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|62}}||ამხანაგური||<ref>Spain 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/spain-v-argentina-11-october-2006-275215/ Estadio Nueva Condomina, Murcia]. ''11v11.com''</ref><ref>Spain 2–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/10/11/world/friendlies/spain/argentina/411454/ Estadio Enrique Roca de Murcia (Murcia)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |13||02.06.2007||[[ბაზელი]]||align=right|{{fb-rt|SUI}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|88}}||ამხანაგური||<ref>Switzerland 1–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/02/world/friendlies/switzerland/argentina/457697/ St. Jakob-Park (Basel)]. ''soccerway''</ref><ref>Switzerland 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/switzerland-v-argentina-02-june-2007-277876/ St. Jakob Park, Basel]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |14||05.06.2007||[[ბარსელონა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–3||align=left|{{fb|ALG}}||{{გოლი|54|პენ.|73}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–3 Algeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-algeria-05-june-2007-277893/ Nou Camp, Barcelona]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–3 Algeria / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/05/world/friendlies/algeria/argentina/546431/ Camp Nou (Barcelona)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |15||28.06.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|USA}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|79}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 USA / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-usa-28-june-2007-277898/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–1 USA / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/29/south-america/copa-america/argentina/united-states-of-america/441096/ Estadio José Encarnación Romero (Maracaibo)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=rPecpFY7_-k Argentina vs. U.S.A | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |16||02.07.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–2||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|84}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–2 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-02-july-2007-277899/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]</ref><ref>Argentina 4–2 Colombia / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/03/south-america/copa-america/argentina/colombia/441098/ Estadio José Encarnación Romero (Maracaibo)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=bKq6JvOKwQo Argentina vs. Colombia | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |17||05.07.2007||[[ბარკისიმეტო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|67}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-05-july-2007-277900/ Estadio Metropolitano, Barquisimeto]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/06/south-america/copa-america/argentina/paraguay/441100/ Estadio Metropolitano de Fútbol de Lara]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=lxb2z5Omib4&t=4488s Argentina vs. Paraguay | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |18||08.07.2007||[[ბარკისიმეტო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|PER}}||{{გოლი|61}}||1/4 ფინ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-08-july-2007-277901/ Estadio Metropolitano, Barquisimeto]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–0 Peru / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/09/south-america/copa-america/argentina/peru/471574/ Estadio Metropolitano de Fútbol de Lara (Barquisimeto)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=IxLddehkplw Argentina vs. Peru | Copa América Venezuela 2007 | Quarter-Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |19||11.07.2007||[[სიუდად-გუაიანა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|61}}||1/2 ფინ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-11-july-2007-277902/ Polideportivo Cachamay, Guayana]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 3–0 Mexico / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/12/south-america/copa-america/mexico/argentina/475463/ CTE Cachamay (Ciudad Guayana)]. ''soccerway''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=3jXR26E5CKI ARG 19. Lionel Messi vs Mexico - Copa América 2007 (Semi-Final)]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=V9ezmpCOqj4 Argentina vs. Mexico | Copa América Venezuela 2007 | Semi-Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |20||15.07.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-15-july-2007-277903/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]. ''11v11.com''</ref><ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/15/south-america/copa-america/brazil/argentina/480788/ Estadio Olímpico José Encarnación Pachencho Romero]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=M5xY1rEtRjc Argentina vs. Brazil | Copa América Venezuela 2007 | Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |21||22.08.2007||[[ოსლო]]||align=right|{{fb-rt|NOR}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Norway 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/norway-v-argentina-22-august-2007-278279/ Ullevaal Stadion, Oslo]. ''11v11.com''</ref><ref>Norway 2–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/08/22/world/friendlies/norway/argentina/506969/ Ullevaal Stadion (Oslo)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |22||11.09.2007||[[მელბურნი]]||align=right|{{fb-rt|AUS}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|91}}||ამხანაგური||<ref>Australia 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/australia-v-argentina-11-september-2007-278403/ Melbourne Cricket Ground]. ''11v11.com''</ref><ref>Australia 0–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/09/11/world/friendlies/australia/argentina/511752/ Melbourne Cricket Ground]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |23||13.10.2007||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CHI}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|83}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-13-october-2007-278914/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=CrmLIadiYko Messi vs Chile (WCQ) (Home) 2007-08 English Commentary]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |24||16.10.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|42}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-16-october-2007-278918/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]</ref> || |- ! scope=row |25||17.11.2007||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BOL}}|| ||<ref group="კომ.">მატჩის 74-ე წუთზე ხუან რომან რიკელმემ შეხვედრის მესამე და თავისი მეორე ბურთი მესის სოლო რეიდისა და მისივე საგოლე გადაცემის შემდეგ გაიტანა. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=VhSSTzSqEy4&t=4484s ვიდეო]</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-17-november-2007-279477/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://gh.soccerway.com/matches/2007/11/17/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/524377/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''soccerway''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=hf4ZutabsHg 2007 (November 17) Argentina 3-Bolivia 0 (World Cup qualifier).mpg]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=MVMjDb9VBCM 2007.11.17 Argentina 3 - Bolivia 0 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=VhSSTzSqEy4 Argentina 3 Bolivia 0 Eliminatorias Sudáfrica 2010 Partido Completo]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |26||20.11.2007||[[ბოგოტა]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|36}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-20-november-2007-279483/ Estadio Nemesio Camacho El Campin, Bogota]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=2RK06NXhjxM&t=2787s 2007.11.21 Colombia 2 - Argentina 1 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref> |- ! scope=row |27||04.06.2008||[[სან-დიეგო]]||align=right|{{fb-rt|MEX}}||bgcolor=D0F0C0|1–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|17}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|84}}||ამხანაგური||<ref>Mexico 1–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/mexico-v-argentina-04-june-2008-281708/ Qualcomm Stadium, San Diego]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=XtMoRy2yOhc 2008 (June 4) Mexico 1-Argentina 4 (Friendly).mpg]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |28||08.06.2008||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|46}}||ამხანაგური||<ref>USA 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-08-june-2008-281750/ Giants Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |29||15.06.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ECU}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-15-june-2008-284343/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |30||18.06.2008||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|90}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-18-june-2008-281826/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |31||06.09.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-06-september-2008-284375/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |32||10.09.2008||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-10-september-2008-284346/ Estadio Monumental, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |33||11.10.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|6}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|88}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–1 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-11-october-2008-284345/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EWK6fKAG8VQ&t=347s Argentina 2 Uruguay 1 Eliminatorias Sudáfrica 2010]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |34||15.10.2008||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-15-october-2008-284344/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |35||11.02.2009||[[მარსელი]]||align=right|{{fb-rt|FRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|83}}|| ||ამხანაგური||<ref>France 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/france-v-argentina-11-february-2009-284376/ Stade Velodrome, Marseille]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |36||28.03.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|26}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-28-march-2009-288606/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EwFBzklnxmw&t=2027s Argentina vs. Venezuela | South Africa 2010 | FIFA WC Qualifier (28-3-2009)]</ref> |- ! scope=row |37||01.04.2009||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=Moccasin|6–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 6–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-01-april-2009-288644/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZUkF2ln6OcM 2009.04.01 Bolivia 6 - Argentina 1 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref> |- ! scope=row |38||06.06.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|COL}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-june-2009-288715/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |39||10.06.2009||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-10-june-2009-288761/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |40||05.09.2009||[[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–3||align=left|{{fb|BRA}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–3 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-05-september-2009-288819/ Estadio Gigante de Arroyito, Rosario]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |41||05.09.2009||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-09-september-2009-288891/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |42||10.10.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–1 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-10-october-2009-288910/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=H28866jEHzY&t=326s Argentina vs. Peru | South Africa 2010 | FIFA World Cup Qualifier (10-10-2009)]</ref> |- ! scope=row |43||14.10.2009||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|85}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-14-october-2009-288989/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |44||14.11.2009||[[მადრიდი]]||align=right|{{fb-rt|ESP}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|61|პენ.}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|83}}||ამხანაგური||<ref>Spain 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/spain-v-argentina-14-november-2009-289051/ Wanda Metropolitano, Madrid]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |45||03.03.2010||[[მიუნხენი]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Germany 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-03-march-2010-289238/ Allianz Arena, Munich]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |46||12.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|NGA}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#არგენტინა vs ნიგერია|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 1–0 Nigeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nigeria-12-june-2010-287525/ FIFA World Cup 2010. Ellis Park, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |47||17.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|KOR}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#არგენტინა vs სამხრეთ კორეა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 4–1 Korea Rep. / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-korea-republic-17-june-2010-287539/ FIFA WC 2010. Soccer City, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |48||22.06.2010||[[ლიმპოპო (პროვინცია)|პოლოკვანე]]||align=right|{{fb-rt|GRE}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#საბერძნეთი vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/greece-v-argentina-22-june-2010-287556/ WC 2010. Peter Mokaba Stadium, Polokwane]</ref> || |- ! scope=row |49||27.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|MEX}}|| ||1/8 ფინალი||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs მექსიკა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 3–1 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-27-june-2010-290004/ FIFA World Cup 2010. Soccer City, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |50||03.07.2010||[[კეიპტაუნი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–4||align=left|{{fb|GER}}|| ||1/4 ფინალი||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs გერმანია|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 0–4 Germany / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-germany-03-july-2010-290013/ WC 2010. Green Point Stadium, Cape Town]</ref> || |- ! scope=row |51||11.08.2010||[[დუბლინი]]||align=right|{{fb-rt|IRL}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|58}}||ამხანაგური||<ref>Republic of Ireland 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/republic-of-ireland-v-argentina-11-august-2010-289362/ Aviva Stadium, Dublin]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |52||07.09.2010||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|ESP}}||{{გოლი|10}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–1 Spain / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-spain-07-september-2010-289413/ Antonio Vespucio Liberti, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |53||08.10.2010||[[საიტამის პრეფექტურა|საიტამა]]||align=right|{{fb-rt|JPN}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Japan 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/japan-v-argentina-08-october-2010-294767/ Saitama Stadium, Saitama]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |54||17.11.2010||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|BRA}}||{{გოლი|90+2}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-17-november-2010-294762/ Khalifa International Stadium, Doha]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |55||09.02.2011||[[ჟენევა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|POR}}||{{გოლი|90|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–1 Portugal / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-portugal-09-february-2011-294710/ Stade de Genève, Geneva]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |56||26.03.2011||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>USA 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-26-march-2011-294702/ New Meadowlands, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |57||20.06.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|ALB}}||{{გოლი|43}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–0 Albania / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-albania-20-june-2011-294775/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |58||01.07.2011||[[ლა-პლატა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|BOL}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-01-july-2011-294776/ Estadio Ciudad de La Plata, La Plata]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |59||06.07.2011||[[სანტა-ფე (არგენტინა)|სანტა-ფე]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-july-2011-294777/ Estadio Brigadier General Estanislao Lopez]</ref> || |- ! scope=row |60||11.07.2011||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|CRC}}||||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Costa Rica / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-costa-rica-11-july-2011-294778/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]</ref> || |- ! scope=row |61||16.07.2011||[[სანტა-ფე (არგენტინა)|სანტა-ფე]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|URU}}||bgcolor=Moccasin|4–5 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-16-july-2011-298273/ Estadio Brigadier General Estanislao Lopez]</ref> || |- ! scope=row |62||02.09.2011||[[კოლკატა]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Venezuela 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-02-september-2011-297006/ Salt Lake Stadium, Kolkota]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |63||06.09.2011||[[დაკა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|NGA}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–1 Nigeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nigeria-06-september-2011-297001/ Bangabandhu National Stadium, Dhaka]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |64||07.10.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|25}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-07-october-2011-297012/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |65||11.10.2011||[[პუერტო-ლა-კრუსი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-11-october-2011-297017/ José Antonio Anzoátegui, Puerto La Cruz]</ref> || |- ! scope=row |66||11.11.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|BOL}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-11-november-2011-297018/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |67||15.11.2011||[[ბარანკილია]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|61}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-15-november-2011-297022/ Estadio Metropolitano R. Meléndez, Barranquilla]</ref> || |- ! scope=row |68||29.02.2012||[[ბერნი]]||align=right|{{fb-rt|SUI}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|20||88||90+3|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Switzerland 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/switzerland-v-argentina-29-february-2012-297150/ Stade de Suisse, Berne]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |69||02.06.2012||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|31}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-02-june-2012-298220/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |70||09.06.2012||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–3||align=left|{{fb|BRA}}||{{გოლი|31||34||84}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–3 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-09-june-2012-298298/ MetLife Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=z0uhAUjWjn8&t=2884s International Friendly - Argentina vs Brazil June 9 2012]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |71||15.08.2012||[[ფრანკფურტი]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|52}}|| ||ამხანაგური||<ref>Germany 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-15-august-2012-299809/ Commerzbank Arena, Frankfurt]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=-fFDVeMZr98&t=445s Germany vs Argentina - Friendly 15.08.2012 (2nd Half)]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |72||07.09.2012||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|64}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-07-september-2012-303310/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=i__W_menNRw&t=4234s Argentina vs. Paraguay | Brazil 2014 | FIFA World Cup Qualifier (7-9-2012)]</ref> |- ! scope=row |73||11.09.2012||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-11-september-2012-303356/ Estadio Nacional Jose Diaz, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |74||12.10.2012||[[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|65||79}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-12-october-2012-303416/ Estadio Malvinas Argentinas, Mendoza]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |75||16.10.2012||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|28}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-16-october-2012-303472/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |76||14.11.2012||[[ერ-რიადი]]||align=right|{{fb-rt|KSA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Saudi Arabia 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/saudi-arabia-v-argentina-14-november-2012-303532/ King Fahd International Stadium, Riyadh]</ref> || |- ! scope=row |77||06.02.2013||[[სტოკჰოლმი]]||align=right|{{fb-rt|SWE}}||bgcolor=D0F0C0|2–3||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Sweden 2–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/sweden-v-argentina-06-february-2013-303782/ Friends Arena, Stockholm]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |78||22.03.2013||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|45|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-22-march-2013-303821/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |79||26.03.2013||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-26-march-2013-308749/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |80||07.06.2013||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|57}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-07-june-2013-303882/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |81||11.06.2013||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|60}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-11-june-2013-303924/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |82||14.06.2013||[[გვატემალა (ქალაქი)|გვატემალა]]||align=right|{{fb-rt|GUA}}||bgcolor=D0F0C0|0–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|15||40|პენ.|49}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|68}}||ამხანაგური||<ref>Guatemala 0–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/guatemala-v-argentina-14-june-2013-308973/ Estadio Nacional Mateo Flores]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |83||10.09.2013||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=D0F0C0|2–5||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|12|პენ.|53|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 2–5 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-10-september-2013-304227/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=975s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - HD FULL - Fecha 16]</ref> |- ! scope=row |84||05.03.2014||[[ბუქარესტი]]||align=right|{{fb-rt|ROM}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/romania-v-argentina-05-march-2014-307318/ Arena Națională, Bucharest]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |85||04.06.2014||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|TRI}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Trinidad and Tobago / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-trinidad-and-tobago-04-june-2014-308827/ Estadio Monumental, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |86||07.06.2014||[[ლა-პლატა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|SVN}}||{{გოლი|76}}||{{შეცვლაზე შესვლა|58}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Slovenia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-slovenia-07-june-2014-308847/ Estadio Ciudad de La Plata, La Plata]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Zb00PIoGOFA&t=142s 07/06/2016 Argentina - Slovenia 2:0 goals and full highlights HD]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |87||15.06.2014||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|BIH}}||{{გოლი|65}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ბოსნია და ჰერცეგოვინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 2–1 Bosnia and Herzegovina / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bosnia-and-herzegovina-15-june-2014-308663/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |88||21.06.2014||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|IRN}}||{{გოლი|90+1}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ირანი|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Iran / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-iran-21-june-2014-308679/ WC 2014. Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |89||25.06.2014||[[პორტუ-ალეგრი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|2–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|3||45+1}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#ნიგერია — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Nigeria 2–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-25-june-2014-308694/ WC 2014. Estadio Beira-Rio, Porto Alegre]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9HpYZ5REbFc&t=478s Nigeria 2 x 3 Argentina · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! scope=row |90||01.07.2014||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|SUI}}|| ||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — შვეიცარია|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Switzerland / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-switzerland-01-july-2014-308707/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |91||05.07.2014||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|BEL}}|| ||1/4 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — ბელგია|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Belgium / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-belgium-05-july-2014-308711/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |92||09.07.2014||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|NED}}||bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/2 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#ნიდერლანდები — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 0–0 Netherlands / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-netherlands-09-july-2014-308714/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |93||13.07.2014||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Silver|ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ფინალი|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Germany 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-13-july-2014-308716/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |94||11.10.2014||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-11-october-2014-313211/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |95||14.10.2014||[[ჰონგ-კონგი]]||align=right|{{fb-rt|HKG}}||bgcolor=D0F0C0|0–7||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|66||84}}|| ||ამხანაგური||<ref>Hong Kong 0–7 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/hong-kong-v-argentina-14-october-2014-313212/ Hong Kong Stadium, Hong Kong]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=64u_Q_fJi8c&t=85s Hong Kong 0 – 7 Argentina - Friendly - 14.10.2014]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |96||12.11.2014||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|CRO}}||{{გოლი|57|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–1 Croatia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-croatia-12-november-2014-313089/ Upton Park London, England]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |97||18.11.2014||[[მანჩესტერი]]||align=right|{{fb-rt|POR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|46}}||ამხანაგური||<ref>Portugal 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/portugal-v-argentina-18-november-2014-313059/ Old Trafford, Greater Manchester, England]</ref> || |- ! scope=row |98||13.06.2015||[[ლა-სერენა (ჩილე)|ლა-სერენა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|36|პენ.}}||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–2 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-13-june-2015-314390/ Estadio La Portada, La Serena, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |99||16.06.2015||[[ლა-სერენა (ჩილე)|ლა-სერენა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-16-june-2015-314391/ Estadio La Portada, La Serena, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |100||20.06.2015||[[ჩილე|ვინია-დელ-მარი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|JAM}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Jamaica / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-jamaica-20-june-2015-314430/ Estadio Sausalito, Vina del Mar, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |101||26.06.2015||[[ჩილე|ვინია-დელ-მარი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}||bgcolor=D0F0C0|5–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-26-june-2015-314431/ Estadio Sausalito, Vina del Mar, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |102||30.06.2015||[[კონსეფსიონი (ჩილე)|კონსეპსიონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–1||align=left|{{fb|PAR}}|| ||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 6–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-30-june-2015-314399/ Estadio Municipal de Concepcion, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |103||04.07.2015||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}||bgcolor=Moccasin|4–1 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Chile 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-04-july-2015-315166/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |104||04.09.2015||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|7–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|67||75}}||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 7–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-04-september-2015-317476/ BBVA Compass Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |105||08.09.2015||[[არლინგტონი (ტეხასი)|არლინგტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–2 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-08-september-2015-317492/ BBVA Compass Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |106||24.03.2016||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-24-march-2016-319019/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |107||29.03.2016||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|30|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-29-march-2016-318918/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |108||27.05.2016||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|HON}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Honduras / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-honduras-27-may-2016-319109/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |109||10.06.2016||[[ჩიკაგო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–0||align=left|{{fb|PAN}}||{{გოლი|68||78||87}}||ჯგუფი D||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 5–0 Panama / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-panama-10-june-2016-319047/ Soldier Field, Chicago]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |110||14.06.2016||[[სიეტლი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი D||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Bolivia 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-14-june-2016-319054/ CenturyLink Field, Seattle]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |111||18.06.2016||[[მასაჩუსეტსი|ფოქსბორო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|60}}||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-18-june-2016-319058/ Gillette Stadium, Foxborough]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |112||21.06.2016||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=D0F0C0|0–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|32}}||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>USA v Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-21-june-2016-319060/ NRG Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |113||26.06.2016||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|CHI}}||bgcolor=Moccasin|2–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-26-june-2016-319063/ MetLife Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |114||02.09.2016||[[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|43}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-02-september-2016-320386/ Estadio Malvinas Argentinas, Mendoza]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |115||10.11.2016||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-10-november-2016-350883/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |116||15.11.2016||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|COL}}||{{გოლი|10}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-15-november-2016-350888/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |117||24.03.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|16|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-24-march-2017-353160/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |118||09.06.2017||[[მელბურნი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-09-june-2017-353182/ Melbourne Cricket Ground, Melbourne]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |119||31.08.2017||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-31-august-2017-354423/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |120||05.09.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|VEN}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-05-september-2017-354491/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |121||05.10.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-05-october-2017-354524/ La Bombonera, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |122||10.10.2017||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|12||20||62}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-10-october-2017-358014/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |123||11.11.2017||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|RUS}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Russia 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/russia-v-argentina-11-november-2017-357699/ Luzhniki Stadium, Moscow]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |124||30.05.2018||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|HAI}}||{{გოლი|17|პენ.|58||66}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-haiti-30-may-2018-357622/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |125||16.06.2018||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ISL}}|| ||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Argentina 1–1 Iceland / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-iceland-16-june-2018-356141/ Spartak Stadium, Moscow]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |126||21.06.2018||[[ნიჟნი-ნოვგოროდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–3||align=left|{{fb|CRO}}|| ||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Argentina 0–3 Croatia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-croatia-21-june-2018-356158/ Nizhny Novograd Stadium, Nizhny Novgorod]</ref> || |- ! scope=row |127||26.06.2018||[[სანქტ-პეტერბურგი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|14}}||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Nigeria 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-26-june-2018-356176/ Saint Petersburg Stadium, Saint Petersburg]</ref> || |- ! scope=row |128||30.06.2018||[[ყაზანი]]||align=right|{{fb-rt|FRA}}||bgcolor=Moccasin|4–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>France 4–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/france-v-argentina-30-june-2018-358137/ Kazan Arena, Kazan]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |129||22.03.2019||[[მადრიდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–3||align=left|{{fb|VEN}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–3 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-22-march-2019-361614/ Wanda Metropolitano, Madrid]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |130||07.06.2019||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–1||align=left|{{fb|NCA}}||{{გოლი|37||38}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 5–1 Nicaragua / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nicaragua-07-june-2019-362559/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |131||15.06.2019||[[სალვადორი (ბრაზილია)|სალვადორი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–2||align=left|{{fb|COL}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–2 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-15-june-2019-361573/ Itaipava Arena Fonte Nova, Salvador]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |132||19.06.2019||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|57|პენ.}}||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-19-june-2019-361580/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |133||23.06.2019||[[პორტუ-ალეგრი]]||align=right|{{fb-rt|QAT}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Qatar 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/qatar-v-argentina-23-june-2019-361586/ Arena do Grêmio, Porto Alegre]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |134||28.06.2019||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Venezuela 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-28-june-2019-362642/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |135||02.07.2019||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-02-july-2019-362666/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |136||06.07.2019||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|CHI}}|| ||მე-3 ადგ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-06-july-2019-362680/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |137||15.11.2019||[[ერ-რიადი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|14}}|| ||ამხანაგური||<ref>Saudi Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-15-november-2019-364909/ King Fahd International Stadium, Riyadh]</ref> || |- ! scope=row |138||18.11.2019||[[თელ-ავივი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|90+2|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–2 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-18-november-2019-364915/ Bloomfield Stadium, Tel Aviv]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |139||08.10.2020||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|13|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-08-october-2020-367307/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |140||13.10.2020||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-13-october-2020-367310/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |141||12.11.2020||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-12-november-2020-368314/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |142||17.11.2020||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-17-november-2020-368322/ Estadio Nacional de Perú, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |143||03.06.2021||[[სანტიაგო-დელ-ესტერო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|24|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-03-june-2021-370580/ Estadio Único, Santiago del Estero]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |144||08.06.2021||[[ბარანკილია]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 2–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-08-june-2021-370585/ Estadio Metropolitano R. Meléndez, Barranquilla]</ref> || |- ! scope=row |145||14.06.2021||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|33}}||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-14-june-2021-370456/ Estádio Olímpico Nilton Santos, Rio de Janeiro]</ref> || |- ! scope=row |146||18.06.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-18-june-2021-370459/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |147||21.06.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-21-june-2021-370461/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |148||28.06.2021||[[კუიაბა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|33|პენ.|42}}||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-28-june-2021-370464/ Arena Pantanal, Cuiaba]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |149||04.07.2021||[[გოიანია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|90+3}}||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-03-july-2021-370742/ Estádio Olímpico Pedro Ludovico, Goiânia]</ref> || |- ! scope=row |150||06.07.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|COL}}||bgcolor=D0F0C0|3–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-july-2021-370751/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |151||10.07.2021||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-10-july-2021-370843/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |152||02.09.2021||[[კარაკასი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-02-september-2021-371637/ Estadio Olimpico de la Ciudad Universitaria, Caracas]</ref> || |- ! scope=row |153||09.09.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|14||64||88}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-09-september-2021-371638/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |154||07.10.2021||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-07-october-2021-372296/ Estadio Defensores del Chaco, Asunción]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |155||10.10.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|38}}||<ref group="კომ.">2021 წლის 10 ოქტომბერს ბუენოს-აირესში ურუგვაის ეროვნულ ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო შეხვედრაში გატანილი გოლით მესიმ გააუმჯობესა [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი და კონმებოლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი თამაშების ციკლში გატანილი ბურთების რაოდენობით საუკეთესო ბომბარდირი გახდა.</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-10-october-2021-372300/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |156||14.10.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-14-october-2021-372305/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |157||12.11.2021||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-12-november-2021-372878/ Estadio Campeón del Siglo, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |158||16.11.2021||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|BRA}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-16-november-2021-372882/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |159||25.03.2022||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|82}}||<ref group="კომ.">2022 წლის 25 მარტს მესიმ ვენესუელის ეროვნული გუნდის კარში თავისი 28-ე ბურთი გაიტანა მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი თამაშების ფარგლებში. ამავე წლის 29 მარტს ურუგვაი-ჩილეს შეხვედრაში [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესმა]] აღნიშნული ციკლის ფარგლებში 30-ე ბურთი შეაგდო და კვლავ სათავეში ჩაუდგა ბომბარდირთა სიას კონმებოლის მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო შეხვედრაში გატანილი ბურთების რაოდენობით.</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-25-march-2022-374472/ La Bombonera, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |160||29.03.2022||[[გუაიაკილი]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-29-march-2022-374477/ Estadio Monumental Isidro Romero Carbo, Guayaquil]</ref> || |- ! scope=row |161||01.06.2022||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|ITA}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||ფინალისიმა||<ref>Italy 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/italy-v-argentina-01-june-2022-375072/ Wembley Stadium, London]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |162||05.06.2022||[[პამპლონა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–0||align=left|{{fb|EST}}||{{გოლი|9|პენ.|45||47}}||{{გოლი|71||76}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 5–0 Estonia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-estonia-05-june-2022-375350/ Estadio El Sadar, Pamplona]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |163||23.09.2022||[[ფლორიდა|მაიამი-გარდენსი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|HON}}||{{გოლი|45+2|პენ.|69}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Honduras / [https://messi.starplayerstats.com/en/detail/1260/02 Hard Rock Stadium]. ''messi.starplayerstats.com''</ref> || |- ! scope=row |164||27.09.2022||[[ნიუ-ჯერსი|ჰარისონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|JAM}}||{{გოლი|86||89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Jamaica / [https://messi.starplayerstats.com/en/detail/1261/02 Red Bull Arena]. ''messi.starplayerstats.com''</ref> |- ! scope=row |165||16.11.2022||[[აბუ-დაბი]]||align=right|[[არაბთა გაერთიანებული საამიროების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საამიროები]] {{დროშანიშანი|არაბთა გაერთიანებული საამიროები}}||bgcolor=D0F0C0|0–5||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|44}}|| ||ამხანაგური||<ref>United Arab Emirates 0–5 Argentina / [https://sportmail.ru/football-national/315/match/367193/ Mohammed Bin Zayed Stadium]</ref> |- ! scope=row |166||22.11.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–2||align=left|{{fb|KSA}}||{{გოლი|10|პენ.}}||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 1–2 Saudi Arabia / [https://www.bbc.com/sport/football/63631779 Lusail Iconic Stadium]. ''bbc.com''</ref> |- ! scope=row |167||26.11.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|64}}||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 2–0 Mexico / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235462 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |168||30.11.2022||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|POL}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Poland 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235464 Stadium 974, Doha]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |169||03.12.2022||[[კატარი|ერ-რაიანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|AUS}}||{{გოლი|35}}||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 2–1 Australia / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285073/400128131 Ahmad Bin Ali Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |170||09.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|NED}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]]){{გოლი|73|პენ.}}||1/4 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Netherlands 2–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285074/400128139 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |171||13.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|CRO}}||{{გოლი|34|პენ.}}||1/2 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 3–0 Croatia / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285075/400128143 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |172||18.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–2||align=left|{{fb|FRA}}||{{გოლი|23|პენ.|108}}||bgcolor=Gold|ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina (4)3–3(2) France / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285077/400128145 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |173||23.03.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|PAN}}||{{გოლი|89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Panama / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-panama-23-march-2023-378867/ Estadio Más Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |174||28.03.2023||[[სანტიაგო-დელ-ესტერო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|7–0||align=left|{{fb|CUR}}||{{გოლი|20||33||37}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 7–0 Curaçao / [https://www.google.com/search?q=Argentina&sourceid=chrome&ie=UTF-8#sie=m;/g/11sk4pddqc;2;/g/11b66jrs60;ln;fp;1;;; El Estadio Único Madre de Ciudades]</ref> || |- ! scope=row |175||15.06.2023||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|AUS}}|| {{გოლი|2}}||||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Australia / [https://www.theguardian.com/football/live/2023/jun/15/argentina-vs-socceroos-australia-arg-aus-football-friendly-live-score-updates-kick-off-time-national-team-list-squad-soccer-china Workers' Stadium, Beijing]. ''theguardian.com''</ref> |- ! scope=row |176||07.09.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}|| {{გოლი|78}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|89}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017277 Estadio Monumental]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |177||12.10.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|53}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-12-october-2023-381913/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |178||18.10.2023||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|32||42}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017348 Estadio Nacional]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |179||17.11.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–2||align=left|{{fb|URU}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–2 Uruguay / [https://as.com/futbol/internacional/argentina-uruguay-en-vivo-eliminatorias-sudamericanas-en-directo-n/ Juan Lopesino]. ''AS.com''</ref> || |- ! scope=row |180||21.11.2023||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|78}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017648 Maracanã, Rio de Janeiro]. ''FIFA''</ref> || |- ! scope=row |181||09.06.2024||[[ჩიკაგო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|56}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-09-june-2024-384482/ Soldier Field, Chicago]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |182||15.06.2024||[[მერილენდი|ლენდოვერი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|GUA}}||{{გოლი|12||77}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–1 Guatemala / [https://www.espn.com/soccer/match/_/gameId/699278/guatemala-argentina Landover, Maryland]. ''espn.com''</ref> || |- ! scope=row |183||20.06.2024||[[ატლანტა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CAN}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–0 Canada / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726959 Mercedes-Benz Stadium, Atlanta]</ref> || |- ! scope=row |184||25.06.2024||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Chile 0–1 Argentina / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726967 MetLife Stadium, East Rutherford, New Jersey]</ref> || |- ! scope=row |185||04.07.2024||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ECU}}||bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Ecuador / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726983 NRG Stadium, Houston, Texas]</ref> || |- ! scope=row |186||10.07.2024||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CAN}}||{{გოლი|51}}||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–0 Canada / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726987 MetLife Stadium, East Rutherford, New Jersey]</ref> || |- ! scope=row |187||15.07.2024||[[მაიამი|მაიამი-გარდენსი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Colombia / [https://copaamerica.com/en/matches/match-32-argentina-colombia Hard Rock Stadium, Miami Gardens, Florida]</ref> || |- ! scope=row |188||10.10.2024||[[მატურინი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–1 Argentina / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/10/south-america/wc-qualifying-south-america/venezuela/argentina/4191307/ Estadio Monumental de Maturín]</ref> || |- ! scope=row |189||15.10.2024||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|19||84||86}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 6–0 Bolivia / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/16/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/4191313/ Estadio Mâs Monumental]</ref> || |- ! scope=row |190||14.11.2024||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-14-november-2024-386924/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]</ref> || |- ! scope=row |191||19.11.2024||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|Peru}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-19-november-2024-386930/ La Bombonera, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |192||06.06.2025||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|57}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 0–1 Argentina / [https://www.usatoday.com/story/sports/soccer/2025/06/05/chile-vs-argentina-messi-time-highlights-results/84029148007/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |193||10.06.2025||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|78}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-10-june-2025-388946/ Estadio Monumental, Buenos Aires] / [https://www.fifa.com/en/match-centre/match/520/288315/288316/400020078 FIFA.com]</ref> || |} ===არგენტინის ოლიმპიურ ნაკრებში=== {| width="990" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | № ! scope=col | თარიღი ! scope=col | შეხვედრის ადგილი ! scope=col | მასპინძელი ! scope=col | ანგ. ! scope=col | სტუმარი ! scope=col | გოლები ! scope=col | შენიშვნა ! scope=col | შეჯიბრება ! scope=col | წყარო ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |1||07.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|CIV}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|15}}||ჯგუფი A||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Côte d'Ivoire 1–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/mensolympic/beijing2008/match-center/300051788 Shanghai Stadium, Shanghai]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |2||10.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|AUS}}|| ||ჯგუფი A||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 1–0 Australia / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/mensolympic/beijing2008/match-center/300051787 Shanghai Stadium, Shanghai]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |3||16.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|NED}}||{{გოლი|14}}||1/4 ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 2–1 Netherlands / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-netherlands-16-august-2008-319587/ Shanghai Stadium, Shanghai]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Ab1Bf8oNyec Argentina 2-1 Netherlands #Olympic Games 2008 Quarter Finals]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |4||19.08.2008||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BRA}}|| ||1/2 ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 3–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-19-august-2008-319584/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=jskTM2HQPgA Argentina 3-0 Brazil #Olympic Games Semi-Final 2008]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |5||23.08.2008||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Nigeria 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-23-august-2008-319582/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=FizVUH-SyP4 Argentina vs Nigeria - Beijing 2008 Men's Football Final]. ''youtube''</ref> |} ===არგენტინის 20-წლამდელთა ნაკრებში=== == მსოფლიო ჩემპიონატზე == 2006 წლის 16 ივნისს პირველი მატჩი ჩაატარა [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი| მსოფლიო ჩემპიონატზე]], რომელსაც იმ წელს [[გერმანია]]მ უმასპინძლა. ეს იყო ჯგუფური ეტაპის [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#არგენტინა vs სერბეთი და მონტენეგრო|მეორე შეხვედრა]], რომელშიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელები]] სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნულ ნაკრებს დაუპირისპირდნენ. მატჩი [[გელზენკირხენი]]ს „[[ფელტინს არენა]]ზე“ შედგა და მას 52 000 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, ნიკოლას ბურდისო, რობერტო აიალა, გაბრიელ ჰაინცე, ხუან პაბლო სორინი, [[ხავიერ მასკერანო]], [[ლუჩო გონსალესი]],<ref group="კომ.">მატჩის მე-17 წუთზე [[ლუჩო გონსალესი]]ს ნაცვლად ესტებან კამბიასო.</ref> ხუან რომან რიკელმე, [[მაქსი როდრიგესი]],<ref group="კომ.">75-ე წუთზე [[მაქსი როდრიგესი]]ს ნაცვლად [[ლიონელ მესი]].</ref> [[ხავიერ სავიოლა]]<ref group="კომ.">შეხვედრის 59-ე წუთზე [[ხავიერ სავიოლა]] [[კარლოს ტევესი|კარლოს ტევესმა]] შეცვალა.</ref> და [[ერნან კრესპო]]. შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 6–0 დამთავრდა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/games/2006_argentina_serbia_and_montenegro.php Argentina 6 vs. Serbia and Montenegro 0 in the 2006 WC]</ref><ref>[https://messi.com/una-fecha-especial-16-anos-del-debut-de-leo-messi-en-un-mundial/ Una fecha especial: 16 años del debut de Leo Messi en un Mundial]</ref> საერთო ჯამში მესიმ მსოფლიოს 5 ჩემპიონატის 26 შეხვედრაში 13 ბურთი გაიტანა და 8 საგოლე გადაცემა გააკეთა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/lionel_messi.php Lionel Messi in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> მსოფლიო ჩემპიონატების ფინალურ ეტაპზე ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობით იგი მსოფლიოს ყველა დროის, ხოლო გატანილი ბურთების რაოდენობით კი არგენტინის ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენია. მესის შემდეგ არგენტინელთაგან 10 გატანილი ბურთით მოდის [[გაბრიელ ბატისტუტა]],<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/gabriel_batistuta.php Gabriel Batistuta in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> რვა-რვა ბურთი აქვთ გატანილი გილიერმო სტაბილეს<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/guillermo_stabile.php Guillermo Stabile in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> და [[დიეგო მარადონა]]ს.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/diego_maradona.php Diego Maradona in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_scorers.php Argentina National Team Scorers in the Soccer World Cups]</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_national_team.php Argentina in the World Cups: General Stats]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | {{Tooltip|ჩემპ.|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი}} ! scope=col | {{Tooltip|მასპინძელი|მსოფლიო ჩემპიონატის მასპინძელი ქვეყანა}} ! scope=col | {{Tooltip|№|საფეხბურთო მაისურის ნომერი მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|პოზიცია|სათამაშო პოზიცია მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|შ|ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობა მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} ! scope=col | {{Tooltip|ბ|გატანილი ბურთების რაოდენობა მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} ! scope=col | {{Tooltip|მ|მოგება}} ! scope=col | {{Tooltip|ფ|ფრე}} ! scope=col | {{Tooltip|წ|წაგება}} ! scope=col | {{Tooltip|შედეგი|ეროვნული გუნდის მიერ მიღწეული შედეგი მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006|2006]] || style="text-align:left"|{{GER}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|19]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 3 || 1 || 2 || 1 || 0 || [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: პლეი-ოფი#მეოთხედფინალები|მეოთხედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2010|2010]] || style="text-align:left"|{{RSA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 0 || 4 || 0 || 1 || [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs გერმანია|მეოთხედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 4 || 5 || 1 || 1 || bgcolor=silver|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ფინალი|ვიცე-ჩემპიონი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|2018]] || style="text-align:left"|{{RUS}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 4 || 1 || 1 || 1 || 2 || [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მერვედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|2022]] || style="text-align:left"|{{QAT}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 7 || 4 || 2 || 1 || bgcolor=gold|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|ჩემპიონი]] |- |} ===მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელი=== [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] ჩატარებულ 26 შეხვედრაში მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელად იგი 11-ჯერ დასახელდა, რაც ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდია ამ კატეგორიის ფარგლებში მინიჭებული ჯილდოების რაოდენობის მხრივ.<ref>[https://www.sportsmole.co.uk/football/argentina/world-cup-2022/feature/lionel-messis-world-cup-record_500205.html Lionel Messi's World Cup record]. ''sportsmole.co.uk''</ref> მესი პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ოთხ შეხვედრაში გოლიც გაიტანა და საგოლე გადაცემაც გააკეთა (2006 წლის მუნდიალზე სერბეთი-ჩერნოგორიასთან, 2022 წლის მუნდიალზე — მექსიკასთან, ნიდერლანდებთან და ხორვატიასთან). ქვემოთ მოყვანილია ის მატჩები, რომლებშიც საუკეთესო ფეხბურთელად მესი დასახელდა. {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეტოქე !გოლი (ასისტი) !ანგ. !შეხვედრის ადგილი !შეჯიბრება !თარიღი !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} !შენიშვნა |- ! style="text-align: center" | 1 | data-sort-value="Greece" | {{fb|GRE}} | style="text-align: center" | 0 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–0 | [[ლიმპოპო (პროვინცია)|პოლოკვანე]] | [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#საბერძნეთი vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2010]] | 22.06.2010 | style="text-align: center" | <ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.youtube.com/watch?v=FU_lu2ZR7vg World Cup 2010]. ''youtube''</ref><ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/2010south-africa/match-center/300061455 Peter Mokaba Stadium]. ''fifa.com''</ref> | |- ! style="text-align: center" | 2 | data-sort-value="Bosnia and Herzegovina" | {{fb|BIH}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[რიო-დე-ჟანეირო]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ბოსნია და ჰერცეგოვინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 15.06.2014 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 2–1 Bosnia and Herzegovina / [https://www.youtube.com/watch?v=hYXjfHE-_Ow 2014 FIFA World Cup]. ''youtube''</ref><ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/2014brazil/match-center/300186477 Maracanã, Rio de Janeiro]. ''fifa.com''</ref> | |- ! style="text-align: center" | 3 | data-sort-value="Iran" | {{fb|IRN}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 1–0 | [[ბელუ-ორიზონტი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ირანი|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 21.06.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 4 | data-sort-value="Nigeria" | {{fb|NGA}} | style="text-align: center" | 2 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 3–2 | [[პორტუ-ალეგრი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#ნიგერია — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 25.06.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 5 | data-sort-value="Ecuador" | {{fb|SUI}} | style="text-align: center" | 0 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 1–0 | [[სან-პაულუ]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — შვეიცარია|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 01.07.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 6 | data-sort-value="Nigeria" | {{fb|NGA}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[სანქტ-პეტერბურგი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]] | 26.06.2018 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 7 | data-sort-value="Mexico" | {{fb|MEX}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–0 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 26.11.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 8 | data-sort-value="Australia" | {{fb|AUS}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[კატარი|ერ-რაიანი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 03.12.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 9 | data-sort-value="Netherlands" | {{fb|NED}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=LightYellow|2–2 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 09.12.2022 | style="text-align: center" | | bgcolor=D0F0C0|4–3 ([[პენალტების სერია|პენ.]]) |- ! style="text-align: center" | 10 | data-sort-value="Croatia" | {{fb|CRO}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 3–0 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 13.12.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 11 | data-sort-value="France" | {{fb|FRA}} | style="text-align: center" | 2 (0) | style="text-align: center" bgcolor=LightYellow|3–3 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 18.12.2022 | style="text-align: center" | | bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]]) |} == კოპა ამერიკაზე == [[2007]] წლის 28 ივნისს პირველი მატჩი ჩაატარა [[კოპა ამერიკა]]ზე, რომელსაც იმ წელს [[ვენესუელა]]მ უმასპინძლა. ეს იყო ჯგუფური ეტაპის პირველი შეხვედრა, რომელშიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელები]] [[აშშ-ის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შეერთებული შტატების ეროვნულ გუნდს]] დაუპირისპირდნენ. მატჩი [[მარაკაიბო]]ს „ესტადიო ხოსე პაჩენჩო რომეროზე“ შედგა და მას 34 500 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, გაბრიელ მილიტო, რობერტო აიალა, [[ხავიერ მასკერანო]], გაბრიელ ჰაინცე, ესტებან კამბიასო,<ref group="კომ.">მატჩის 58-ე წუთზე ესტებან კამბიასოს ნაცვლად პაბლო აიმარი.</ref> ხუან რომან რიკელმე, [[ხუან სებასტიან ვერონი]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 87-ე წუთზე [[ხუან სებასტიან ვერონი|ვერონის]] ნაცვლად [[ფერნანდო გაგო]].</ref> [[ხავიერ ძანეტი]], ლიონელ მესი,<ref group="კომ.">შეხვედრის 79-ე წუთზე [[ლიონელ მესი]]ს ნაცვლად [[კარლოს ტევესი]].</ref> [[ერნან კრესპო]]. შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 4–1 დამთავრდა.<ref>Argentina 4–1 Estados Unidos / [https://web.archive.org/web/20080603174738/http://www.conmebol.com/competiciones_evento_reporte.jsp?evento=1055&ano=2007&dv=1&flt=C&id=6&slangab=E José Encarnación Romero]. ''conmebol.com''</ref> 2007–2024 წლებში მესიმ [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] შვიდივე გათამაშებაში მიიღო მონაწილეობა და მის ფარგლებში გამართულ 39 შეხვედრაში 14 ბურთი გაიტანა და 18 საგოლე გადაცემა გააკეთა. არგენტინელი ფეხბურთელებიდან მესის შემდეგ ყველაზე მეტი შეხვედრა ამ ტურნირზე [[ხავიერ მასკერანო]]ს აქვს ჩატარებული, რომელმაც 2004–2016 წლებში ხუთ კოპა ამერიკაზე იასპარეზა და 26-ჯერ დაიცვა თავისი ქვეყნის ეროვნული გუნდის ღირსება. 2021 წლის კოპა ამერიკა იყო რიგით მეექვსე ტურნირი მის სანაკრებო კარიერაში, რომელში მონაწილეობის შემდეგაც იგი გახდა პირველი არგენტინელი ფეხბურთელი, რომელმაც ექვს კოპა ამერიკაზე იასპარეზა.<ref>[https://www.goal.com/en/news/copa-america-2021-final-records-lionel-messi-can-break-argentina-/a9v3pde85ysi1x35thqyg3lfm Copa America 2021: All the records that Messi can break in the final]</ref> 2021 წლის 28 ივნისს, ამავე ტურნირზე, მესიმ თავის სანაკრებო კარიერაში რიგით 148-ე შეხვედრა ითამაშა და არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში ჩატარებული მატჩების რაოდენობით ყველა დროის რეკორდსმენის წოდება დაისაკუთრა — ეს იყო ბოლივიის ნაკრებთან გამართული ჯგუფური ეტაპის დასკვნითი შეხვედრა, რომელშიც მან დუბლი შეასრულა. მატჩი [[კუიაბა]]ს [[არენა პანტანალი|„არენა პანტანალზე“]] გაიმართა და არგენტინელთა გამარჯვებით 4–1 დამთავრდა. 2021 წლის [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] გათამაშების შემდეგ იგი გახდა ისტორიაში ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთ ტურნირზე ერთდროულად საუკეთესო ფეხბურთელის, ბომბარდირისა და ასისტენტის (საგოლე გადაცემის ავტორი) წოდება მოიპოვა და ამავე დროს ტურნირის გამარჯვებულიც გახდა.<ref>[https://rattibha.com/thread/1305173388072284161 Lionel Messi’s criminally underrated international career]. ''rattibha.com''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vf72LCMQeL4 Lionel Messi ● All Record Goals & Assists in Copa America 2021]</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | {{Tooltip|კოპა|კოპა ამერიკა}} ! scope=col | {{Tooltip|მასპინძელი|კოპა ამერიკის მასპინძელი ქვეყანა}} ! scope=col | {{Tooltip|№|საფეხბურთო მაისურის ნომერი მიმდინარე კოპა ამერიკაზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|პოზიცია|სათამაშო პოზიცია მიმდინარე კოპა ამერიკაზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|შ|ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობა მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} ! scope=col | {{Tooltip|ბ|გატანილი ბურთების რაოდენობა მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} ! scope=col | {{Tooltip|მ|მოგება}} ! scope=col | {{Tooltip|ფ|ფრე}} ! scope=col | {{Tooltip|წ|წაგება}} ! scope=col | {{Tooltip|შედეგი|ეროვნული გუნდის მიერ მიღწეული შედეგი მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2007]] || style="text-align:left"|{{VEN}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|18]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 2 || 5 || 0 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2011]] || style="text-align:left"|{{ARG}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 4 || 0 || 1 || 2 || 1 || 1/4 ფინალი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2015]] || style="text-align:left"|{{CHI}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 1 || 3 || 2 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2016]] || style="text-align:left"|{{USA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 5 || 4 || 0 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2019]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 1 || 3 || 1 || 2 || bgcolor=#c96|მე-3 ადგილი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2021]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 4 || 6 || 1 || 0 || bgcolor=Gold|ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2024]] || style="text-align:left"|{{USA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 1 || 5 || 0 || 0 || bgcolor=Gold|ჩემპიონი |- |} ==მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩები== მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩების ექვსი ციკლის ფარგლებში მესიმ სულ 71 შეხვედრა ჩაატარა და 34 გოლი გაიტანა, მათ შორის: * 4 გოლი (2007–2009 წლების შესარჩევ ეტაპზე)<ref group="კომ.">არგენტინელთაგან ამ ციკლის ფარგლებში მესის მსგავსად ოთხ-ოთხი ბურთი გაიტანეს აგრეთვე [[სერხიო აგუერო]]მ და ხუან რომან რიკელმემ.</ref> * 10 გოლი (2011–2013)<ref group="კომ.">არგენტინელთაგან ამ ციკლის ფარგლებში მესის შემდეგ 9 გატანილი ბურთით ყველაზე შედეგიანი იყო [[გონსალო იგუაინი]], მესამე საუკეთესო შედეგი ჰქონდა [[სერხიო აგუერო]]ს, რომელმაც ხუთჯერ აიღო მეტოქეთა კარი.</ref> * 7 გოლი (2015–2017) * 7 გოლი (2020–2022)<ref group="კომ.">ამ ციკლის ფარგლებში 7 ბურთი გაიტანა [[ლაუტარო მარტინესი|ლაუტარო მარტინესმაც]].</ref> * 6 გოლი (2023–2025)<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=LcExvg2Rp4A&t=407s&ab_channel=CONMEBOL Argentina vs. Ecuador 1-0 | Resumen]. ''CONMEBOL''</ref><ref group="კომ.">ლიონელ მესიმ 2023 წლის 7 სექტემბერს ეკვადორის ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევ შეხვედრაში გატანილი გოლით [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი გაიმეორა სამხრეთამერიკელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობის მიხედვით (29–29).</ref><ref>[https://www.mykhel.com/football/lionel-messi-equals-luis-suarez-record-for-most-goals-in-south-american-world-cup-qualifiers-231971.html Lionel Messi Equals Luis Suarez Record For Most Goals In South American WCQ]</ref><ref group="კომ.">ლიონელ მესიმ 2023 წლის 18 ოქტომბერს პერუს ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევ შეხვედრაში გატანილი ორი გოლით [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი დაამხო სამხრეთამერიკელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობის მიხედვით (31–29) და სამხრეთ ამერიკის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი გახდა. ''იხ.'' [https://www.reuters.com/sports/soccer/messi-double-gives-argentina-2-0-win-over-peru-2023-10-18/ ''Reuters'']. ''Lionel Messi became the all-time top scorer in South American World Cup qualifying with both goals in Argentina's 2-0 win over Peru.''</ref><ref>[https://www.bbc.com/sport/football/67142608 Lionel Messi scores twice for Argentina against Peru]</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |+ '''მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩები და გოლები''' |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col |წელი ! scope=col |მატჩი ! scope=col |გოლი ! scope=col |პერიოდი ! scope=col |წყარო ! scope=col |შენიშვნა |- ! scope=row |2005||3|| 0 || 06.09.2003 – 12.10.2005 || <ref>[http://soccerstats.us/c/fifa-world-cup-qualification-conmebol/2006/games/ 2006 FIFA World Cup qualification (CONMEBOL)]</ref> || |- ! scope=row |2007||4|| 2 || rowspan="3" | 13.10.2007 – 14.10.2009 || <ref>[http://soccerstats.us/c/fifa-world-cup-qualification-conmebol/2010/games/ 2010 FIFA World Cup qualification (CONMEBOL)]</ref> || |- ! scope=row |2008||6|| 1 || || |- ! scope=row |2009||8|| 1 || || |- ! scope=row |2011||4|| 2 || rowspan="3" | 07.10.2011 – 15.10.2013 || <ref>[https://www.playmakerstats.com/edition.php?id_edicao=23960 World Cup Qualifying (CONMEBOL) 2014 Stats]</ref> || |- ! scope=row |2012||5|| 5 || || |- ! scope=row |2013||5|| 3 || || |- ! scope=row |2015||0|| 0 || rowspan="3" | 08.10.2015 – 10.10.2017 || <ref>[https://www.fotmob.com/leagues/10199/stats/season/17256/players/goals 2015/2017 World Cup Qualification CONMEBOL Top scorer Stats]</ref> || |- ! scope=row |2016||5|| 3 || || |- ! scope=row |2017||5|| 4 || || |- ! scope=row |2020||4|| 1 || rowspan="3" | 08.10.2020 – 29.03.2022 || <ref>[https://www.fotmob.com/leagues/10199/stats/season/17257/players/goals/world-cup-qualification-conmebol-players 2020/2022 World Cup Qualification CONMEBOL Top scorer Stats]</ref> || |- ! scope=row |2021||9|| 5 || || |- ! scope=row |2022||2|| 1 || || |- ! scope=row |2023||5|| 3 || rowspan="2" | 07.09.2023 – 07.09.2025 ||<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/south-america-conmebol-qualifying-fixtures-maches-results-world-cup-2026 South American qualifying results and fixtures for FIFA World Cup 26]</ref>|| |- ! scope=row |2024||4|| 3 || || |- ! scope=row |2025||2|| 0 || || |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=row |ჯამში|| 71 || 34 || || || |} ==ჰეთ-თრიკები== პირველი სანაკრებო ჰეთ-თრიკი მესიმ 2012 წლის 29 თებერვალს, [[შვეიცარიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვეიცარიის ეროვნულ ნაკრებთან]] გამართულ საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში შეასრულა. მატჩი [[ბერნი]]ს „სტად დე სუისზე“ გაიმართა და მას 30 250 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: [[სერხიო რომერო]], უგო კამპანიარო, ფედერიკო ფერნანდესი, ესეკიელ გარაი, [[პაბლო საბალეტა]], [[ხავიერ მასკერანო]], როდრიგო ბრანია,<ref group="კომ.">შეხვედრის 46-ე წუთზე როდრიგო ბრანია [[ფერნანდო გაგო]]მ შეცვალა.</ref> [[მაქსი როდრიგესი]],<ref group="კომ.">მატჩის 70-ე წუთზე [[მაქსი როდრიგესი]]ს ნაცვლად ედუარდო სალვიო.</ref> ხოსე სოსა, ლიონელ მესი და [[სერხიო აგუერო]].<ref group="კომ.">81-ე წუთზე [[სერხიო აგუერო]]ს ნაცვლად [[გონსალო იგუაინი]].</ref> შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით — 3–1 დამთავრდა. {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეტოქე !გოლები !ანგ. !შეხვედრის ადგილი !შეჯიბრება !თარიღი !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} |- ! style="text-align: center" | 1 | data-sort-value="Switzerland" | {{fb|SUI}} | data-sort-value="15" | '''3''' – (1–0', 2–1', 3–1') | style="text-align: center" data-sort-value="2" | 3–1 | [[ბერნი]] | rowspan="3" | ამხანაგური | 29.02.2012 | style="text-align: center" | <ref>Switzerland 1–3 Argentina / [http://www.skysports.com/football/switzerland-vs-argentina/252229 Stade de Suisse Wankdorf, Bern]. ''Sky Sports''</ref><ref>Switzerland 1–3 Argentina / [https://web.archive.org/web/20171013013045/http://www.skysports.com/football/switzerland-vs-argentina/252229 Stade de Suisse Wankdorf, Bern]. ''Sky Sports''</ref> |- ! style="text-align: center" | 2 | data-sort-value="Brazil" | {{fb|BRA}} | data-sort-value="29" | '''3''' – (1–1', 2–1', 4–3') | style="text-align: center" data-sort-value="1" | 4–3 | ისტ-რათერფორდი | 09.06.2012 | style="text-align: center" | <ref>[https://www.theguardian.com/football/2012/jun/10/argentina-brazil-lionel-messi-new-york-metlife Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–3 win over Brazil] // ''[[The Guardian]]''</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20160921210139/https://www.theguardian.com/football/2012/jun/10/argentina-brazil-lionel-messi-new-york-metlife Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–3 win over Brazil] // ''[[The Guardian]]''</ref> |- ! style="text-align: center" | 3 | data-sort-value="Guatemala" | {{fb|GUA}} | data-sort-value="29" | '''3''' – (1–0', 3–0', 4–0') | style="text-align: center" data-sort-value="1" | 4–0 | [[გვატემალა (ქალაქი)|გვატემალა]] | 14.06.2013 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.skysports.com/football/guatemala-vs-argentina/286705 Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–0 friendly win in Guatemala]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171012202956/http://www.skysports.com/football/guatemala-vs-argentina/286705 Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–0 friendly win in Guatemala]</ref> |- ! style="text-align: center" | 4 | data-sort-value="Panama" | {{fb|PAN}} | data-sort-value="45" | '''3''' – (2–0', 3–0', 4–0') | style="text-align: center" data-sort-value="6" | 5–0 | [[ჩიკაგო]] | [[კოპა ამერიკა]] | 10.06.2016 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.espnfc.com/report?gameId=444713 Lionel Messi scores a hat trick off the bench in 5–0 win vs. Panama]. ''ESPN''</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171012204735/http://www.espnfc.com/report?gameId=444713 Lionel Messi scores a hat trick off the bench in 5–0 win vs. Panama]. ''ESPN''</ref> |- ! style="text-align: center" | 5 | data-sort-value="Ecuador" | {{fb|ECU}} | data-sort-value="62" | '''3''' – (1–1', 2–1', 3–1') | style="text-align: center" data-sort-value="4" | 3–1 | [[კიტო]] | მსოფ. შესარჩევი | 10.10.2017 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.skysports.com/football/ecuador-vs-argentina/report/349983 Ecuador 1–3 Argentina: Lionel Messi masterclass drags his nation to WC finals]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171011042105/http://www.skysports.com/football/ecuador-vs-argentina/report/349983 Ecuador 1–3 Argentina: Lionel Messi masterclass drags his nation to WC finals]</ref> |- ! style="text-align: center" | 6 | data-sort-value="Haiti" | {{fb|HAI}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 2–0', 3–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 4–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | ამხანაგური | 30.05.2018 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://www.bbc.com/sport/football/44299374 La Bombonera, Buenos Aires]. ''BBC Sport''</ref><ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://web.archive.org/web/20190914105902/https://www.bbc.com/sport/football/44299374 La Bombonera, Buenos Aires]. ''BBC Sport''</ref> |- ! style="text-align: center" | 7 | data-sort-value="Boliva" | {{fb|BOL}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 2–0', 3–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 3–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | მსოფ. შესარჩევი | 09.09.2021 | style="text-align: center" | <ref>[https://sports.ndtv.com/football/lionel-messi-breaks-peles-record-with-hat-trick-against-bolivia-2536013 Lionel Messi Breaks Pele's Record With Hat-Trick Against Bolivia]</ref> |- ! style="text-align: center" | 8 | data-sort-value="Estonia" | {{fb|EST}} | data-sort-value="84" | '''5''' – (1–0', 2–0', 3–0', 4–0', 5–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 5–0 | [[პამპლონა]] | ამხანაგური | 05.06.2022 | style="text-align: center" | <ref name="ArgVsEst22">[https://www.espn.in/football/match/_/gameId/636177 Argentina vs. Estonia – Football Match Summary – June 5, 2022]. ''ESPN''</ref> |- ! style="text-align: center" | 9 | data-sort-value="Curaçao" | {{fb|CUR}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 3–0', 5–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 7–0 | [[სანტიაგო-დელ-ესტერო]] | ამხანაგური | 28.03.2023 | style="text-align: center" |<ref name="Curacao">[https://www.espn.com/soccer/report/_/gameId/666851 Argentina thrash Curacao on another record night for Lionel Messi]</ref> |- ! style="text-align: center" | 10 | data-sort-value="Boliva" | {{fb|BOL}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 5–0', 6–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 6–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | მსოფ. შესარჩევი | 15.10.2024 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 6–0 Bolivia / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/16/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/4191313/ World Cup Qualifiers]. ''Soccerway''</ref> |} ==გოლების სტატისტიკა== {{updated|6 ივნისი, 2025}} {{col-begin}} {{col-3}} {| class="wikitable" style="text-align:center;"" |+წლების მიხედვით !rowspan=2|ნაკრები !rowspan=2|წელი !colspan=2|შეჯიბრება !colspan=2|ამხანაგური !colspan=2|ჯამში |- !მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი |- |rowspan=3|არგენტინა 20 |2004 |colspan=2|—||2||3||2||3 |- |2005 |16{{შენიშვნა|ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი 2005 წლის 20-წლამდე ფეხბურთელთა სამხრეთ ამერიკის ჩემპიონატზე, შვიდი მატჩი და ექვსი გოლი 2005 წლის 20-წლამდე ფეხბურთელთა მსოფლიო ჩემპიონატზე}}||11||colspan=2|—||16||11 |- !ჯამში !16||11||2||3||18||14 |- |rowspan=2|არგენტინა 23 |2008 |5{{შენიშვნა|2008 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების საფეხბურთო ტურნირის მატჩები}}||2||colspan=2|—||5||2 |- !ჯამში !5||2||colspan=2|—||5||2 |- |rowspan=22|{{fb|ARG}}<br /><ref>[http://www.espnfc.com/player/45843/lionel-messi Lionel Messi: Player Profile]. ''ESPN''</ref> |2005 |3{{შენიშვნა|name=WCQ|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||0||2||0||5||0 |- |2006 |3{{შენიშვნა|name=WCF|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალურ ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||1||4||1||7||2 |- |2007 |10{{შენიშვნა|ექვსი მატჩი და ორი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||4||2||14||6 |- |2008 |6{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||1||8||2 |- |2009 |8{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||2||10||3 |- |2010 |5{{შენიშვნა|name=WCF}}||0||5||2||10||2 |- |2011 |8{{შენიშვნა|ოთხი მატჩი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||2||5||2||13||4 |- |2012 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||5||4||7||9||12 |- |2013 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||3||2||3||7||6 |- |2014 |7{{შენიშვნა|name=WCF}}||4||7||4||14||8 |- |2015 |6{{შენიშვნა|name=CA|[[კოპა ამერიკა]]ზე ჩატარებული მატჩები}}||1||2||3||8||4 |- |2016 |10{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[კოპა ამერიკა]] სენტენარიოზე ({{lang-es|Copa América Centenario}})}}||8||1||0||11||8 |- |2017 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||4||2||0||7||4 |- |2018 |4{{შენიშვნა|name=WCF}}||1||1||3||5||4 |- |2019 |6{{შენიშვნა|name=CA}}||1||4||4||10||5 |- |2020 |4{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||0||0||4||1 |- |2021 |14{{შენიშვნა|შვიდი მატჩი და ოთხი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||9||0||0||14||9 |- |2022 |10{{შენიშვნა|ორი მატჩი და ერთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ერთი მატჩი არტემიო ფრანკის თასზე, შვიდი მატჩი და შვიდი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]]}}||8||4||10||14||18 |- |2023 |5{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||3||3||5||8||8 |- |2024 |9{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და ერთი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||2||2||11||6 |- |2025 |1||0||0||0||1||0 |- !სულ ! 136 || 61 || 56 || 51 || 192 || 112 |- !colspan=2|სულ ჯამში !157||74||58||54||215||128 |} {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" |+შეჯიბრებათა მიხედვით |- !scope="col"| შეჯიბრება !scope="col"| მატჩი !scope="col"| გოლი |- |style="text-align:left" scope=row| ამხანაგური ||56|| 51 |- |style="text-align:left" scope=row| [[კოპა ამერიკა]] ||39|| 14 |- |style="text-align:left" scope=row| მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპი ||70|| 34 |- |style="text-align:left" scope=row| [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის დასკვნითი ეტაპი]] ||26|| 13 |- |style="text-align:left" scope=row| არტემიო ფრანკის თასი ||1|| 0 |- !ჯამში|| 192 || 112 |} {{col-3}} {| class="wikitable sortable" |+ეროვნულ ნაკრებთა მიხედვით !ეროვნული ნაკრები !გოლი |- |{{fb|BOL}} |align=center|11 |- |{{fb|ECU}} |align=center|7 |- |{{fb|URU}} |align=center|6 |- |{{fb|BRA}} |align=center|5 |- |{{fb|CHI}} |align=center|5 |- |{{fb|EST}} |align=center|5 |- |{{fb|GUA}} |align=center|5 |- |{{fb|PAR}} |align=center|5 |- |{{fb|VEN}} |align=center|5 |- |{{fb|MEX}} |align=center|4 |- |{{fb|PAN}} |align=center|4 |- |{{fb|COL}} |align=center|3 |- |{{fb|CRO}} |align=center|3 |- | {{fb|CUR}} | align=center|3 |- |{{fb|FRA}} |align=center|3 |- |{{fb|HAI}} |align=center|3 |- |{{fb|NGA}} |align=center|3 |- |{{fb|PER}} |align=center|3 |- |{{fb|SUI}} |align=center|3 |- |{{fb|ALG}} |align=center|2 |- |{{fb|AUS}} |align=center|2 |- |{{fb|HKG}} |align=center|2 |- |{{fb|HON}} |align=center|2 |- |{{fb|JAM}} |align=center|2 |- |{{fb|NIC}} |align=center|2 |- |{{fb|ESP}} |align=center|2 |- |{{fb|ALB}} |align=center|1 |- |{{fb|BIH}} |align=center|1 |- |{{fb|CAN}} |align=center|1 |- |{{fb|GER}} |align=center|1 |- |{{fb|IRN}} |align=center|1 |- |{{fb|NED}} |align=center|1 |- |{{fb|POR}} |align=center|1 |- |{{fb|KSA}} |align=center|1 |- |{{fb|SCG}} |align=center|1 |- |{{fb|SLO}} |align=center|1 |- |{{დროშანიშანი|არაბთა გაერთიანებული საამიროები}} [[არაბთა გაერთიანებული საამიროების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საამიროები]] |align=center|1 |- |{{fb|USA}} |align=center|1 |- !scope=row|ჯამში !112 |} {{col-3}} {{col-end}} {{შენიშვნების სია}} ==გალერეა== <gallery mode="packed"> Argentina team in St. Petersburg.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">მესი ნაკრებში ნიგერიის ნაკრებთან თამაშის წინ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Messi after scoring against Nigeria.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">ნიგერიის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Messi vs Nigeria1.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">ნიგერიის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Iran vs. Argentina match, 2014 FIFA World Cup 37.jpg|21.06.2014<ref group="კომ.">მესის გოლი ირანის ნაკრების კარში. 21 ივნისი, 2014.</ref> Lionel Messi celebrating after scoring a goal against Iran at the 2014 FIFA World Cup.jpg|21.06.2014<ref group="კომ.">ირანის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 21 ივნისი, 2014.</ref> Germany and Argentina face off in the final of the World Cup 2014 03.jpg|13.07.2014<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2014 წლის მუნდიალის ფინალიდან.</ref> Germany and Argentina face off in the final of the World Cup 2014 04 crop.jpg|13.07.2014<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2014 წლის მუნდიალის ფინალიდან.</ref> Messi Khedira MaxiR 2010.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2010 წლის მუნდიალის მეოთხედფინალიდან.</ref> Lionel Messi, Lukas Podolski and Jerome Boeteng.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">მარცხნიდან: [[ჟერომ ბოატენგი]], მესი და [[ლუკას პოდოლსკი]]. ეპიზოდი 2010 წლის მუნდიალის არგენტინა-გერმანიის მეოთხედფინალიდან.</ref> Lionel Messi, Lukas Podolski and Ángel di María.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">მარცხნიდან: [[ლუკას პოდოლსკი]], მესი და [[ანხელ დი მარია]]. 3 ივლისი, 2010.</ref> Argentine - Portugal - Argentine.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი ნაკრებში [[პორტუგალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პორტუგალიის ნაკრებთან]] თამაშის წინ. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011 (1).jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი პორტუგალიის ნაკრებთან თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (L), Bruno Alves (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი ბრუნუ ალვეშის წინააღმდეგ, [[პორტუგალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პორტუგალიასთან]] თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (L), Rolando (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი პორტუგალიის ნაკრებთან თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Argentina vs Bolivia - 2011-07-01.jpg|01.07.2011<ref group="კომ.">[[კოპა ამერიკა]]ზე გამართული არგენტინა-ბოლივიის მატჩის ფრაგმენტი, 1 ივლ. 2011.</ref> Lionel Messi - Switzerland vs. Argentina, 29th February 2012.jpg|29.02.2012<ref group="კომ.">მესის პენალტი შვეიცარიის ნაკრების კარში. 29 თებერვალი, 2012.</ref> Sergio Agüero (L), Lionel Messi (R) - Switzerland vs. Argentina, 29th February 2012.jpg|29.02.2012<ref group="კომ.">[[სერხიო აგუერო]] და მესი [[შვეიცარიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვეიცარიის]] ნაკრებთან თამაშის დროს. 29 თებერვალი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (36956090233).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">ეკვადორის ეროვნულ ნაკრებთან თამაშის დაწყების წინ. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (23772910218).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">[[ხავიერ მასკერანო]] და მესი ეკვადორის ნაკრებთან თამაშის წინ. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (37368151260).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">მესი ეკვადორის ეროვნულ ნაკრებთან თამაშის დროს. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> </gallery> ==სანაკრებო მიღწევები და რეკორდები== * ყველაზე მეტი მატჩი არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში: 192<ref name="sportmail.ru">{{Cite web |url=https://sportmail.ru/football2022/news/54343862/?frommail=1&utm_partner_id=429 |title=Выдающаяся статистика аргентинца |accessdate=2022-12-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20221218210749/https://sportmail.ru/football2022/news/54343862/?frommail=1&utm_partner_id=429 |archivedate=2022-12-18 }}</ref> * ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 112 გოლი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ასისტენტი: 63 საგოლე გადაცემა<ref name="Colin Millar" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი კოპა ამერიკაზე ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 39 მატჩი<ref name="Ritabrata Banerjee" /> * ნაკრებისა და მსოფლიოს ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატზე ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 26 მატჩი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატზე გატანილი ბურთების რაოდენობით: 13 გოლი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო თამაშებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 34 გოლი * სამხრეთ ამერიკის ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო თამაშებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 34 გოლი * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი საერთაშორისო ამხანაგურ მატჩებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 51 გოლი * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც კონმებოლში შემავალი ყველა ეროვნული ნაკრების კარში აქვს გოლი გატანილი<ref>[https://web.archive.org/web/20190402174635/https://www.sport-english.com/en/news/futbol-internacional/messis-now-scored-every-south-american-country-except-argentina-4483886 Messi's now scored vs. EVERY South American country... except Argentina]</ref> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატის ხუთ ფინალურ ეტაპზე აქვს მონაწილეობა მიღებული<ref name="Colin Millar" /> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელმაც შვიდ კოპა ამერიკაზე ითამაშა<ref name="Ritabrata Banerjee">[https://www.goal.com/en-in/news/copa-america-2021-final-records-lionel-messi-can-break-argentina-/a9v3pde85ysi1x35thqyg3lfm What are the records Messi has already broken at the Copa America?]</ref> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატის ოთხ ფინალურ ეტაპზე აქვს გოლი გატანილი<ref name="Colin Millar">[https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/lionel-messi-world-cup-records-28553822 Six records Lionel Messi can break at World Cup]</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა არგენტინელი, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალურ ეტაპზე ითამაშა: 18 წლის და 357 დღის ასაკში * ყველაზე ახალგაზრდა არგენტინელი, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატზე გოლის გატანა შეძლო: 18 წლის და 357 დღის ასაკში<ref>[https://www.goal.com/en-au/news/messis-history-at-the-world-cup-2006-debut-2010-maradona-pairing-/1p2w5ivpnun6p1nmvez0jw8acn Messi's history at the WC: 2006, 2010 Maradona pairing & 2014 final heartbreak]</ref> * ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელმაც ხუთ მსოფლიო ჩემპიონატზე საგოლე გადაცემა გააკეთა * ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატის საუკეთესო მოთამაშედ ორჯერ დასახელდა: 2014, 2022<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/lionel-messi-argentina-wins-golden-ball-award-best-player-fifa-world-cup-qatar-2022 Messi makes Golden Ball history]. ''fifa.com''</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატზე ნაკრების კაპიტნის სამკლაურით ისაპარეზა: 22 წლის და 363 დღის ასაკში<ref>[https://www.reuters.com/article/us-soccer-world-greece-argentina-teams/messi-captains-argentina-for-first-time-idUSTRE65L4TE20100622 Messi captains Argentina for first time] // ''[[Reuters]]''</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც ნაკრებში 100 მატჩი ითამაშა: 27 წლის და 361 დღის ასაკში * ყველაზე ასაკოვანი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთ მსოფლიო ჩემპიონატზე 7 გოლი გაიტანა<ref name="sportmail.ru" /> ==ფაქტები== 2022 წლის 22 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის პირველი ტურის მატჩში საუდის არაბეთის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ მე-10 წუთზე თერთმეტმეტრიანიდან გატანილი გოლით მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატის უკვე მეოთხე ფინალურ ეტაპზე შეძლო მეტოქის კარის აღება, რაც არგენტინელ ფეხბურთელთა შორის ახალი რეკორდია. ამავე გოლით მესიმ კიდევ ერთი რეკორდი დაამყარა. მან პირველი გოლი მსოფლიო ჩემპიონატზე 2006 წლის 16 ივნისს გაიტანა, შესაბამისად, ამ ორ გატანილ გოლს შორის თექვსმეტ წელზე მეტი გავიდა, რაც [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|ტურნირის]] აბსოლუტურ რეკორდს წარმოადგენს.<ref>[https://goal.ge/ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატის აბსოლუტური რეკორდი დაამყარა]</ref> 2022 წლის 26 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის მეორე ტურის მატჩში მექსიკის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 21-ე შეხვედრა ჩაატარა და ამ მაჩვენებლით [[დიეგო მარადონა]]ს გაუთანაბრდა. ამავე მატჩში მან მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი მერვე ბურთი გაიტანა, რითაც გილიერმო სტაბილესა და დიეგო მარადონას შედეგი გაიმეორა.<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/watch/2v4Kywu376wjM1NWZssi92 Argentina v Mexico | Group C]. ''fifa.com''</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_national_team.php All-Time Top Scorers]. ''thesoccerworldcups.com''</ref><ref group="კომ.">Messi drew level with Diego Maradona on eight World Cup goals and moved two behind national team record holder Gabriel Batistuta's haul of 10. ''იხ. Key stat'' / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/argentina-mexico-lionel-messi-fifa-world-cup-qatar-2022 Messi inspires Argentina to crucial Mexico victory]</ref> ამავე შეხვედრაში ენცო ფერნანდესმა მისი გადაცემის შემდეგ მეორე გოლი შეაგდო, რის შემდეგაც მესი ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც ხუთ სხვადასხვა მსოფლიო ჩემპიონატზე საგოლე პასის გაკეთება შეძლო — 2006 (1), 2010 (1), 2014 (1), 2018 (2), 2022 (1). ამავე შეხვედრის შემდეგ მესი მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორიაში გახდა პირველი ფეხბურთელი, რომელმაც ყველაზე ახალგაზრდულ ასაკში (18 წლის და 357 დღის) და შემდეგ უკვე ყველაზე ასაკოვანმა (35 წლის და 155 დღის) ერთ შეხვედრაში გოლიც გაიტანა და საგოლე პასიც გააკეთა. [[File:Lionel Messi close-up.jpg|thumb|ლიონელ მესი, 9 თებერვალი, 2011]] 2022 წლის 30 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის მესამე ტურის მატჩში [[პოლონეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პოლონეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 22-ე შეხვედრა ჩაატარა. შესაბამისად, ამ მაჩვენებლით [[დიეგო მარადონა]]ს ერთი მატჩით გაუსწრო და მსოფლიო ჩემპიონატებზე ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობით არგენტინელ ფეხბურთელთა შორის ერთპიროვნული ლიდერი და ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_most_games.php Argentina Players with the Most Games Played in The World Cup]</ref><ref>[https://sportmail.ru/football2022/news/54106454/?frommail=1 Очередной крутой рекорд Месси] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221130214702/https://sportmail.ru/football2022/news/54106454/?frommail=1 |date=2022-11-30 }}. ''Спорт-Экспресс''</ref> ამავე შეხვედრაში მესიმ [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]] ვერ გაიტანა, რის შემდეგაც ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატებზე ორი პენალტის გატანა ვერ შეძლო,<ref group="კომ.">Lionel Messi is the first player in History to have 2 penalties saved in the World Cup. ''იხ. Key stat'' / [https://www.101greatgoals.com/world-cup-2022/poland-vs-argentina-match-report-player-ratings-expert-analysis-fan-reaction-and-more/ World Cup 2022. Poland 0-2 Argentina: Match report, player ratings, expert analysis, fan reaction and more] ''By Ben Browning''</ref><ref>[https://www.yardbarker.com/soccer/articles/lionel_messi_sets_unfortunate_world_cup_record_with_missed_penalties/s1_13132_38187799 Lionel Messi sets unfortunate World Cup record with missed penalties]</ref><ref>[https://khelnow.com/football/2022-11-world-football-lionel-messi-first-player-miss-2-penalties-world-cup Lionel Messi becomes the first player to miss 2 penalties in the World Cup]</ref> — პირველად პენალტის გატანა მან წინა, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|2018 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე]] ვერ მოახერხა, როდესაც [[ისლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ისლანდიელთა]] მეკარე ჰანეს ჰალდოურსონის კარი ვერ აიღო.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=sqVsy7qnspc Lionel Messi Missed Penalty - FIFA World Cup 2018]</ref><ref>[https://en.as.com/en/2018/06/16/soccer/1529160732_555638.html Messi the first to miss a penalty at 2018 World Cup Russia]</ref> 2022 წლის 30 ნოემბერს ლიონელ მესი გახდა ყველაზე ასაკოვანი (35 წლის და 159 დღის) მოთამაშე (1966 წლიდან), რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ერთ მატჩში შექმნა ხუთზე მეტი (5+) საგოლე შესაძლებლობა და ხუთზე მეტი (5+) შედეგიანი დრიბლინგი განახორციელა. მანამდე რეკორდი ეკუთვნოდა [[დიეგო მარადონა]]ს, რომელმაც ასეთივე შედეგი [[ნიგერიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ნიგერიის]] წინააღმდეგ 1994 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შეხვედრაში დააფიქსირა.<ref>[https://en.as.com/soccer/poland-vs-argentina-live-updates-pregame-score-stats-and-highlights-qatar-world-cup-2022-n/ Poland 0-2 Argentina: as it happened]. ''as.com''</ref> 2022 წლის 3 დეკემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] მერვედფინალურ მატჩში [[ავსტრალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ავსტრალიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 23-ე შეხვედრა ჩაატარა.<ref group="კომ.">ეს იყო მესის კარიერაში საიუბილეო მეათასე ოფიციალური მატჩი, როგორც საკლუბო, ასევე სანაკრებო დონეზე (778 მატჩი „ბარსელონაში“, 53 — „პსჟ“-ში, 169 — ეროვნულ ნაკრებში. საერთო ჯამში, ჩატარებულ ათას შეხვედრაში მის ანგარიშზეა 789 გოლი და 338 საგოლე გადაცემა). ამავე შეხვედრაში მან თავისი რიგით მეცხრე, ხოლო მუნდიალების პლეი-ოფში თავისი პირველი გოლი გაიტანა.</ref> 2022 წლის 18 დეკემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალურ მატჩში [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საფრანგეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 26-ე შეხვედრა ჩაატარა, შესაბამისად ამ მაჩვენებლით [[ლოთარ მათეუსი|ლოთარ მათეუსს]] გაუსწრო და მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref name="WC records" /> ამ შეხვედრაში გაკეთებული დუბლით კი მან [[პელე]]ს 52-წლიანი რეკორდი (12 გოლი და 8 საგოლე პასი) მოხსნა და გოლი + საგოლე პასის სისტემით მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა (13 გოლი და 8 საგოლე პასი).<ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/fifa-world-cup/news/messi-fifa-world-cup-record-goal-contributions-pele-ronaldo-klose-muller-argentina-vs-france-final/article66268262.ece Most goal contributions in FIFA World Cup: Messi breaks Pele’s record]</ref> ამავე მატჩში მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატზე თამაშის წუთების რაოდენობით (2314 წუთი) [[პაოლო მალდინი]]ს 20-წლიანი რეკორდი (2217 წუთი) გააუმჯობესა და ამ მაჩვენებლითაც მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/fifa-world-cup/news/messi-argentina-vs-france-fifa-world-cup-final-qatar-2022-most-minutes-played-maldini-arg-fra/article66278021.ece#:~:text=Argentina%20captain%20Lionel%20Messi%20broke,defender%20Paolo%20Maldini%20(2%2C216). Messi overtakes Maldini for most FIFA WC minutes played during Qatar WC]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20221218224807/https://sports.yahoo.com/lionel-messis-career-world-cup-184237779.html Lionel Messi's Career World Cup Stats for Argentina]</ref><ref name="WC records">[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/lionel-messi-fifa-world-cup-records-milestones-argentina-appearances-assists-goals The World Cup records Messi owns]. ''fifa.com''</ref> 2022 წლის 18 დეკემბერს, მესი გახდა ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთი მსოფლიო ჩემპიონატის განმავლობაში მის ყველა ეტაპზე შეძლო გოლის გატანა (მან მეტოქეთა კარი ჯგუფურ ეტაპზე აიღო ორჯერ, მერვედფინალში, მეოთხედფინალში და ნახევარფინალში თითოჯერ და ფინალშიც ორჯერ), რაც მანამდე არავის არცერთ მუნდიალზე არ გაუკეთებია.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=PyYwR8nYtFM&t=206s Lionel Messi est-il désormais plus grand que Diego Maradona?]</ref> არგენტინის ნაკრებში 2022 წელს ჩატარებულ 14 მატჩში მესიმ 18 გოლის გატანა შეძლო, რაც მის სანაკრებო კარიერაში საუკეთესო შედეგია. ამ მაჩვენებლით აქამდე მისი საუკეთესო სანაკრებო კალენდარული წელი 2012 იყო, როდესაც 9 შეხვედრაში 12 გოლი გაიტანა. [[კოპა ამერიკა]]ზე ჩატარებულ 34 შეხვედრაში მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელად იგი 10-ჯერ დასახელდა, რაც ყველა დროის საუკეთესო შედეგია ამ ტურნირის ისტორიაში. მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატზე კაპიტნის რანგში რეკორდული 19 მატჩი ჩაატარა. შემდეგ მოდიან [[რაფაელ მარკესი]] (17) და [[დიეგო მარადონა]] (16).<ref name="WC records" /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატისა]] და 20-წლამდელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო ჩემპიონატის (FIFA U-20) საუკეთესო ფეხბურთელისათვის დაწესებული [[Adidas]]-ის ოქროს ბურთი ისტორიაში მხოლოდ ორ ფეხბურთელს — [[დიეგო მარადონა]]სა (1979, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1986|1986]]) და [[ლიონელ მესი]]ს (2005, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014]]) გადაეცათ.<ref group="კომ.">Maradona and Lionel Messi are the only players to have won the adidas Golden Ball at the FIFA U-20 World Cup™ and the World Cup. ''იხ. fifa.com'' / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/a-tribute-to-diego-maradona-argentina-napoli-legend-fifa-world-cup A tribute to Diego Maradona]</ref> მეტოქეთა კარში გატანილი 112 ბურთიდან მესიმ 2 ბურთი თავით, 11 ბურთი მარჯვენა ფეხით, ხოლო 99 ბურთი მარცხენა ფეხით შეაგდო; აქედან 11 ბურთი საჯარიმო დარტყმით, 24 ბურთი [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტით]], 6 ბურთი სოლო რეიდის შემდეგ, 9 — მეტოქის მეკარის ან მცველების მიერ მოგერიებულ ან ასხლეტილ ბურთზე დასწრებაზე თამაშის დროს, ხოლო დანარჩენ შემთხვევებში მეტოქეთა კარი თამაშიდან აიღო. მესიმ თავისი სანაკრებო 112 ბურთი მეტოქეთა 63 მეკარის კარში გაიტანა. აქედან ყველაზე მეტი (6 ბურთი სამ მატჩში) მან ბოლივიელთა მეკარე კარლოს ლამპეს კარში შეაგდო. 5 ბურთი (ერთ მატჩში) გაიტანა ესტონელთა მეკარე მატვეი იგონენის კარში. ოთხჯერ აიღო (სამ მატჩში) ურუგვაელთა მეკარე ფერნანდო მუსლერას კარი. ასევე, ოთხჯერ გაუტანა (ოთხ მატჩში) ჩილელთა მეკარე [[კლაუდიო ბრავო]]ს. სამ-სამჯერ აიღო რაფაელ კაბრალის (ბრაზილია), რიკარდო ხერესის (გვატემალა), გატიტო ფერნანდესის (პარაგვაი), მაქსიმო ბანგერას (ეკვადორი), ხაიმე პენედოს (პანამა), ჯონი პლასიდის (ჰაიტი), ელოი ვიქტორ რომის (კიურასაო) და გილიერმო ვისკარას (ბოლივია) კარები. ===მეკარეები, რომელთა კარის აღებაც მესიმ შეძლო=== {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეკარე, ნაკრები !სურათი !გოლი !თარიღი !შენიშვნა !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} |- ! style="text-align: center" | 1 | სტიპე პლეტიკოსა <br /> ''{{lang-hr|Stipe Pletikosa}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Rostov-Loco (4).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|6}} | style="text-align: center" | 01.03.2006 | | |- ! style="text-align: center" | 2 | დრაგოსლავ იევრიჩი <br /> ''{{lang-sr|Драгослав Јеврић}}'' <br /> {{fb|Serbia and Montenegro}} | [[ფაილი:Dragoslav Jevrić.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|88}} | style="text-align: center" | 16.06.2006 | | |- ! style="text-align: center" | 3 | სამირ ჰაჯაუი <br /> ''{{lang-en|Samir Hadjaoui}}'' <br /> {{fb|ALG}} | [[ფაილი:Samir Hadjaoui (1979–2021) — Algeria NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|54|პენ.|73}} | style="text-align: center" | 05.06.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 4 | ლეაო ბუტრონი <br /> ''{{lang-es|Leao Butrón Gotuzzo}}'' <br /> {{fb|PER}} | [[ფაილი:LeaoBG.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} | style="text-align: center" | 08.07.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 5 | ოსვალდო სანჩესი <br /> ''{{lang-es|Oswaldo Javier Sánchez Ibarra}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:Oswaldo Sanchez Santos.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} <br /> {{გოლი|17}} | style="text-align: center" | 11.07.2007 <br /> 04.06.2008 | | |- ! style="text-align: center" | 6 | რენი ვეგა <br /> ''{{lang-es|Renny Vicente Vega Hernández}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:Renny Vega (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|42}} <br /> {{გოლი|26}} | style="text-align: center" | 16.10.2007 <br /> 28.03.2009 | | |- ! style="text-align: center" | 7 | აგუსტინ ხულიო <br /> ''{{lang-es|Agustín Julio Castro}}'' <br /> {{fb|COL}} | [[ფაილი:AgustinJulio1 (cropped).JPG|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|36}} | style="text-align: center" | 20.11.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 8 | ხუან კასტილიო <br /> ''{{lang-es|Juan Guillermo Castillo Iriarte}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Juan Castillo 2.JPG|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|6}} | style="text-align: center" | 11.10.2008 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iIzdwdYE8r4&t=45s Messi vs Uruguay (WCQ) (Home) 2008-09 English Commentary]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 9 | [[სტივ მანდანდა]] <br /> ''{{lang-fr|Steve Mandanda Mpidi}}'' <br /> {{fb|FRA}} | [[ფაილი:Steve Mandanda 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|83}} | style="text-align: center" | 11.02.2009 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=L_UjuawNsX8&t=5685s France-Argentine Match Amical 2009 VF TF1]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 10 | [[იკერ კასილიასი]] <br /> ''{{lang-es|Iker Casillas Fernández}}'' <br /> {{fb|ESP}} | [[ფაილი:Iker Casillas 2.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61|პენ.}} | style="text-align: center" | 14.11.2009 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=sMCJvLX40C4&t=4544s Spain - Argentina Friendly 2009 Completo]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 11 | [[ხოსე მანუელ რეინა|პეპე რეინა]] <br /> ''{{lang-es|José Manuel Reina Páez}}'' <br /> {{fb|ESP}} | [[ფაილი:Pepe Reina 2017.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|10}} | style="text-align: center" | 07.09.2010 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iRjqOLpKar4&t=1336s Argentina vs. Spain | Friendly | 7-9-2010]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 12 | [[ვიქტორ ლეანდრო ბაჟი|ვიქტორი]] <br /> ''{{lang-pt|Victor Leandro Bagy}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:Victor 2012 01.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+2}} | style="text-align: center" | 17.11.2010 | <ref group="კომ.">ვიქტორ ლეანდრო ბაჟი ({{lang-pt|Victor Leandro Bagy}}) — [[ბრაზილიელები|ბრაზილიელი]] [[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკარე]], [[ფეხბურთი]]ს გულშემატკივრებში უფრო ცნობილია როგორც ვიქტორი. ბრაზილიის ნაკრების შემადგენლობაში 2010–2014 წლებში სულ 6 მატჩი ითამაშა, რომელთაგან გუნდთან ერთად 5 შეხვედრა მოიგო და მხოლოდ ერთ შეხვედრაში დამარცხდა [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელებთან]] [[ლიონელ მესი]]ს მიერ მატჩის 92-ე წუთზე გატანილი გოლით (0–1). ეს იყო ერთადერთი ბურთი, რომელიც მან ნაკრებში ჩატარებულ ექვს შეხვედრაში გაუშვა.</ref> | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Q7p4KfWggyo Argentina 1-0 Brazil International Friendly 18 November 2010 Lionel Messi Goal]</ref> |- ! style="text-align: center" | 13 | რუი პატრისიუ <br /> ''{{lang-pt|Rui Pedro dos Santos Patrício}}'' <br /> {{fb|POR}} | [[ფაილი:Rui Patrício 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90|პენ.}} | style="text-align: center" | 09.02.2011 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EZNyeCKRcG4&t=621s Argentina vs Portugal.2-1 All Goals & Highlights HD 09/02/2011]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 14 | არიან ბექაი <br /> ''{{lang-sq|Arjan Beqaj}}'' <br /> {{fb|ALB}} | [[ფაილი:Arjan Beqaj (born 25 August 1975) — Albania NFT Goalkeeper (1998–2010).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|43}} | style="text-align: center" | 20.06.2011 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=6C4LrngqJK0&t=3237s Amistoso Argentina 4 vs Albania 0]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 15 | [[კლაუდიო ბრავო]] <br /> ''{{lang-es|Claudio Andrés Bravo Muñoz}}'' <br /> {{fb|CHI}} | [[ფაილი:Claudio Bravo Footballteam of Chile - Spain vs. Chile, 10th September 2013 (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|25}} <br /> {{გოლი|16|პენ.}} <br /> {{გოლი|24|პენ.}} <br /> {{გოლი|33}} | style="text-align: center" | 07.10.2011 <br /> 24.03.2017 <br /> 03.06.2021 <br /> 14.06.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=lDCx0gBw0FE&t=94s Argentina vs Chile 4-1 07/10/2011]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|16|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=YOLqwvaDYoQ&t=1363s Argentina vs Chile - Clasificatorias Rusia 2018]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|24|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_rpu8o1drMY&t=195s Argentina vs Chile 1 : 1 All Gоal & Hіghlіght 4-June-2021]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=SDrGeb6TfOU&t=64s Hіghlіghts Argentina 1 - 1 Chile | Copa América 2021 | 14-06-21]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 16 | [[დავიდ ოსპინა]] <br /> ''{{lang-es|David Ospina Ramírez}}'' <br /> {{fb|COL}} | [[ფაილი:Policía de Infancia y Adolescencia - David Ospina (cropped).jpeg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} <br /> {{გოლი|10}} | style="text-align: center" | 15.11.2011 <br /> 15.11.2016 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vbtfkEvAC2Y&t=67s Argentina 2-1 Colombia (World Cup qual) 15 11 2011]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=8azj3mHScqM&t=753s Argentina vs. Colombia | Russia 2018 | FIFA WC Qualifier (15-11-2016)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 17 | [[დიეგო ბენალიო]] <br /> ''{{lang-it|Diego Orlando Benaglio}}'' <br /> {{fb|SUI}} | [[ფაილი:Diego Benaglio (2021).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|20}} | style="text-align: center" | 29.02.2012 | | <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=6s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 18 | მარკო ვიოლფლი <br /> ''{{lang-de|Marco Wölfli}}'' <br /> {{fb|SUI}} | [[ფაილი:Marco Wölfli.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|88||90+3|პენ.}} | style="text-align: center" | 29.02.2012 | | <ref>{{გოლი|88}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=117s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref><br /><ref>{{გოლი|90+3|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=221s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 19 | ალექსანდერ დომინგესი <br /> ''{{lang-es|Alexander Domínguez Carabalí}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:Ecuador tren2015 (1).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|31}} <br /> {{გოლი|13|პენ.}} | style="text-align: center" | 02.06.2012 <br /> 08.10.2020 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Ni01DvAnavY&t=211s Argentina 4 Ecuador 0 Eliminatorias Brasil 2012 All Goals & Full Highlights]</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=nitK-gehQHg&t=50s Argentina vs Ecuador 1-0 Gоals & Extеndеd Hіghlіghts - Oct 8 - 2020]</ref> |- ! style="text-align: center" | 20 | რაფაელ კაბრალი <br /> ''{{lang-pt|Rafael Cabral Barbosa}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:Naples vs Barcelone - Genève - aout 2014 - Rafael Cabral.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|31||34||84}} | style="text-align: center" | 09.06.2012 | | |- ! style="text-align: center" | 21 | [[მარკ-ანდრე ტერ შტეგენი]] <br /> ''{{lang-de|Marc-André ter Stegen}}'' <br /> {{fb|GER}} | [[ფაილი:Marc-André ter Stegen (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|52}} | style="text-align: center" | 15.08.2012 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=WKlsZYxcmfc&t=394s Germany 1–3 Argentina | All Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 22 | ხუსტო ვილიარი <br /> ''{{lang-es|Justo Wilmar Villar Viveros}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:NDEPENDIENTE vs COLO COLO (12).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|64}} | style="text-align: center" | 07.09.2012 | | <ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VBl7oV6FdVg&t=256s Resumen de Argentina 3 - Paraguay 1 (FULL HD)]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 23 | ფერნანდო მუსლერა <br /> ''{{lang-es|Néstor Fernando Muslera Micol}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Fernando Muslera 2012.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|65||79}} <br /> {{გოლი|43}} <br /> {{გოლი|38}} | style="text-align: center" | 12.10.2012 <br /> 02.09.2016 <br /> 10.10.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iK7PnHHxajI QWC 2014 Argentina vs. Uruguay 3-0 (12.10.2012)]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=HGCd5rbp0EQ&t=2739s Argentina vs. Uruguay | Russia 2018 | FIFA World Cup Qualifier (2-9-2016)]</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=bEeR7tbNGT0&t=3302s Argentina v. Uruguay - Qualifiers FIFA World Cup Qatar 2022]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 24 | მიგელ პინტო <br /> ''{{lang-es|Miguel Ángel Pinto Jerez}}'' <br /> {{fb|CHI}} | [[ფაილი:Palestino - O'Higgins 20190405 19.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|28}} | style="text-align: center" | 16.10.2012 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=JGnC3Ip5en8&t=212s Chile vs Argentina Eliminatorias 2014 16 10 2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 25 | დანი ერნანდესი <br /> ''{{lang-es|Daniel Hernández Santos}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:Danihernandez.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|45|პენ.}} <br /> {{გოლი|60}} | style="text-align: center" | 22.03.2013 <br /> 18.06.2016 | | <ref>{{გოლი|45|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NdDCs-9LkHk&t=26s 2013 (March 22) Argentina 3-Venezuela 0 (World Cup Qualifier)]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|60}} / [https://www.youtube.com/watch?v=gF-36qo_7zE&t=4910s Argentina v. Venezuela - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 26 | რიკარდო ხერესი <br /> ''{{lang-es|Ricardo Antonio Jérez Figueroa}}'' <br /> {{fb|GUA}} | [[ფაილი:Ricardo-Jerez-II-2013-02-06.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|15||40|პენ.|49}} | style="text-align: center" | 14.06.2013 | | <ref>Guatemala 0–4 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2013/06/14/world/friendlies/guatemala/argentina/1468950/ Estadio Nacional Mateo Flores]. ''Soccerway''</ref><ref>{{გოლი|15}} / [https://www.youtube.com/watch?v=WGPoyJ7AX60&t=128s Guatemala 0 - 4 Argentina | Amistoso - 14/06/13]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|40|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vyQddjEpreY&t=208s Guatemala 0 Argentina 4 | Amistoso Internacional (14/6/2013)]</ref><ref>{{გოლი|49}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vyQddjEpreY&t=279s Guatemala 0 Argentina 4 | Amistoso Internacional (14/6/2013)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 27 | გატიტო ფერნანდესი <br /> ''{{lang-es|Roberto Júnior Fernández Torres}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:Gatito Fernández (Cerro Porteño).png|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12|პენ.|53|პენ.}} <br /> {{გოლი|57|პენ.}} | style="text-align: center" | 10.09.2013 <br /> 19.06.2019 | | <ref>{{გოლი|12|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=267s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - Fecha 16]</ref><ref>{{გოლი|53|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=979s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - Fecha 16]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|57|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=On2b3v4uj_I&t=5304s Argentina v. Paraguay - Copa America Brazil 2019]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 28 | ვიდ ბელეცი <br /> ''{{lang-sl|Vid Belec}}'' <br /> {{fb|SVN}} | [[ფაილი:Vid Belec (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|76}} | style="text-align: center" | 07.06.2014 | | <ref>Argentina 2–0 Slovenia / [https://int.soccerway.com/matches/2014/06/07/world/friendlies/argentina/slovenia/1630386/ Estadio Único Diego Armando Maradona (La Plata)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 29 | ასმირ ბეგოვიჩი <br /> ''{{lang-bs|Asmir Begović}}'' <br /> {{fb|BIH}} | [[ფაილი:20150331 2024 AUT BIH 2110.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|65}} | style="text-align: center" | 15.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kXIipC8hBOU&t=539s Argentina 2 x 1 Bosnia Herzegovina · 2014 World Cup Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 30 | ალირეზა ჰაღიღი <br /> ''{{lang-fa|علیرضا حقیقی}}'' <br /> {{fb|IRN}} | [[ფაილი:Iran vs. Montenegro 2014-05-26 (064).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+1}} | style="text-align: center" | 21.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EM8SuYBjjEY&t=739s Argentina 1 x 0 Iran · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 31 | ვინსენტ ენიეამა <br /> ''{{lang-en|Vincent Enyeama}}'' <br /> {{fb|NGA}} | [[ფაილი:Krasnodar-Lille (15).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|3||45+1}} | style="text-align: center" | 25.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9HpYZ5REbFc&t=148s Nigeria 2 x 3 Argentina · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 32 | იპ ჰუნფაი <br /> ''{{lang-en|Yapp Hung Fai}}'' <br /> {{fb|HKG}} | [[ფაილი:Yapp Hung Fai.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|66||84}} | style="text-align: center" | 14.10.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=64u_Q_fJi8c&t=55s Hong Kong 0 – 7 Argentina - Friendly - 14.10.2014]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 33 | ლოვრე კალინიჩი <br /> ''{{lang-hr|Lovre Kalinić}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Lovre Kalinić in 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|57|პენ.}} | style="text-align: center" | 12.11.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Su6Go8mTXUk&t=175s NLB Video Gol Argentina vs Kroasia 2-1 Friendly Match 12 November 2014]</ref> |- ! style="text-align: center" | 34 | ანტონი სილვა <br /> ''{{lang-es|Antony Domingo Silva Cano}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:Antony Silva France 2 juin 2017.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|36|პენ.}} | style="text-align: center" | 13.06.2015 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=zLQ2xwVclCU&t=439s Lionel Messi vs Paraguay (Copa America 2015) HD 720p (13/06/2015)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 35 | დანიელ ვაკა <br /> ''{{lang-es|Daniel Vaca Tasca}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Ecuador-Bolivia 2015 (16) - копия.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|67||75}} | style="text-align: center" | 04.09.2015 | | <ref>{{გოლი|67}} / [https://www.youtube.com/watch?v=6AaNIQaEp-U&t=5207s Argentina vs. Bolivia | Friendly | 4-9-2015]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|75}} / [https://www.youtube.com/watch?v=6AaNIQaEp-U&t=5725s Argentina vs. Bolivia | Friendly | 4-9-2015]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 36 | მოისეს მუნიოსი <br /> ''{{lang-es|Moisés Alberto Muñoz Rodríguez}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:America Mexico 2016 (1).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|89}} | style="text-align: center" | 08.09.2015 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=nnsuinluFpw&t=229s Mexico vs Argentina 2-2 Resumen Goles Completo Partido Amistoso 2015]</ref> |- ! style="text-align: center" | 37 | კარლოს ლამპე <br /> ''{{lang-es|Carlos Emilio Lampe Porras}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Colo Colo - Huachipato, 2018-03-03 - Carlos Lampe - 03.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|30|პენ.}} <br /> {{გოლი|30|პენ.|42}} <br /> {{გოლი|14||64||88}} | style="text-align: center" | 29.03.2016 <br /> 28.06.2021 <br /> 09.09.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=U6cpJGB6W2I&t=1986s Argentina vs. Bolivia | Russia 2018 | FIFA World Cup Qualifier (29-3-2016)]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|30|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=r6MZZsQRAL4&t=2043s Argentina vs Bolivia Full Match]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|42}} / [https://www.youtube.com/watch?v=r6MZZsQRAL4&t=2583s Argentina vs Bolivia Full Match]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|14}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=1630s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=5443s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|88}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=6889s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 38 | ხაიმე პენედო <br /> ''{{lang-es|Jaime Manuel Penedo Cano}}'' <br /> {{fb|PAN}} | [[ფაილი:Jaime Penedo1 (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|68||78||87}} | style="text-align: center" | 10.06.2016 | | <ref>{{გოლი|68}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|78}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|87}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 39 | ბრედ გუზანი <br /> ''{{lang-en|Bradley Edwin «Brad» Guzan}}'' <br /> {{fb|USA}} | [[ფაილი:Brad Guzan vs Belgium 1.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|32}} | style="text-align: center" | 21.06.2016 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=aFU1CbP8V_E&t=2034s Copa America Centenario - USA vs Argentina - June 21, 2016 - Semi Finals]</ref> |- ! style="text-align: center" | 40 | მაქსიმო ბანგერა <br /> ''{{lang-es|Máximo Orlando Banguera Valdivieso}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:Banguera Barcelona-Deportivo Cuenca (15613464830).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12||20||62}} | style="text-align: center" | 10.10.2017 | | <ref>{{გოლი|12}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=103s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=179s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|62}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=288s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 41 | ჯონი პლასიდი <br /> ''{{lang-en|Johny Placide}}'' <br /> {{fb|HAI}} | [[ფაილი:Johny Placide in Tsarsko selo.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|17|პენ.|58||66}} | style="text-align: center" | 30.05.2018 | | <ref>{{გოლი|17|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=dh2ZJEptrcY&t=40s Goles Argentina 4-0 Haití]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|58}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vlq9WlvT4_E&t=373s Lionel Messi vs Haiti (Friendly) 30/05/2018 HD 1080i by SH10]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|66}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vlq9WlvT4_E&t=439s Lionel Messi vs Haiti (Friendly) 30/05/2018 HD 1080i by SH10]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 42 | ფრენსის უზოჰო <br /> ''{{lang-en|Francis Odinaka Uzoho}}'' <br /> {{fb|NGA}} | [[ფაილი:Francis Uzoho.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|14}} | style="text-align: center" | 26.06.2018 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=dvpth1kNgmY&t=133s Argentina vs Nigeria World Cup 26 June 2018 Highlights HD]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 43 | ხუსტო ლორენტე <br /> ''{{lang-es|Justo Lorente Collado}}'' <br /> {{fb|NCA}} | [[ფაილი:Nicaragua vs Surinam 1-0 (10).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|37||38}} | style="text-align: center" | 07.06.2019 | | <ref>{{გოლი|37}} / [https://www.youtube.com/watch?v=GBT5r4rzUws&t=3516s Argentina vs Nicaragua 2019 Full Match]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|38}} / [https://www.youtube.com/watch?v=GBT5r4rzUws&t=3627s Argentina vs Nicaragua 2019 Full Match]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 44 | [[ალისონ ბეკერი]] <br /> ''{{lang-pt|Alisson Ramses Becker}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:20180610 FIFA Friendly Match Austria vs. Brazil 850 1625.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|14}} | style="text-align: center" | 15.11.2019 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kDbm9b0lcHc&t=168s Brаzil vs Argеntinа 0-1 - Highlights & Goals Resumen & Goles 2019 HD HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 45 | მარტინ კამპანია <br /> ''{{lang-es|Martín Nicolás Campaña Delgado}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Urug tren (4) - копия.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+2|პენ.}} | style="text-align: center" | 18.11.2019 | | <ref>{{გოლი|90+2|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VUYPGgsyZhA&t=834s Lionel Messi vs Uruguay | Friendly 2019 HD 1080i]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 46 | ერნან გალინდესი <br /> ''{{lang-es|Hernán Ismael Galíndez}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:HERNÁN GALÍNDEZ.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+3}}<br />{{გოლი|78}} | style="text-align: center" | 04.07.2021<br />07.09.2023 | | <ref>{{გოლი|90+3}} / [https://www.youtube.com/watch?v=UOnr7WnzZYU&t=6416s Argentina vs Ecuador | Full Match · Copa America 2021]. ''youtube''</ref><br /><ref>{{გოლი|78}} / [https://www.youtube.com/watch?v=LcExvg2Rp4A&t=406s&ab_channel=CONMEBOL Argentina vs Ecuador 1-0 | Resumen]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 47 | ვილკერ ფარინიესი <br /> ''{{lang-es|Wuilker Faríñez Aray}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:RC Lens - FC Metz (14-03-2021) 75.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|82}} | style="text-align: center" | 25.03.2022 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=15C93b2cdqw&t=447s Argentina vs Venezuela | 3-0 | Resumen All Goals Highlights 26/03/2022]</ref> |- ! style="text-align: center" | 48 | მატვეი იგონენი <br /> ''{{lang-et|Matvei Igonen}}'' <br /> {{fb|EST}} | [[ფაილი:Matvei Igonen (born 2 October 1996) — Estonia NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|9|პენ.|45||47||71||76}} | style="text-align: center" | 05.06.2022 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kMo1HF1k1mE Lionel Messi 5 Goals Vs Estonia Reaction]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 49 | [[ლუის ლოპეს ფერნანდესი]] <br /> ''{{lang-es|Luis Aurelio López Fernández}}'' <br /> {{fb|HON}} | [[ფაილი:Luis Aurelio López Fernández.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|45+2|პენ.|69}} | style="text-align: center" | 24.09.2022 | | <ref>{{გოლი|45+2|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NXIEw-NxTCE&t=219s Argentina 3-0 Honduras | Amistoso Internacional]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|69}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NXIEw-NxTCE&t=297s Argentina 3-0 Honduras | Amistoso Internacional]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.espn.in/football/match/_/gameId/652247 Messi double as Argentina beat Honduras in Miami]. ''espn.in''</ref> |- ! style="text-align: center" | 50 | ანდრე ბლეიკი <br /> ''{{lang-en|Andre Jason Blake}}'' <br /> {{fb|JAM}} | [[ფაილი:Andre Blake - Philadelphia Union (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|86||89}} | style="text-align: center" | 29.09.2022 | | <ref>{{გოლი|86}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aKqe4eVMy6E&t=5741s Argentina vs Jamaica · Full Match · International Friendly 2022]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|89}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aKqe4eVMy6E&t=5924s Argentina vs Jamaica · Full Match · International Friendly 2022]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 51 | ხალიდ ეისა <br /> ''{{lang-ar|خالد عيسى}}'' <br /> {{fb|UAE}} | [[ფაილი:Khalid Eisa 20191401.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|44}} | style="text-align: center" | 16.11.2022 | | <ref>{{გოლი|44}} / [https://www.youtube.com/watch?v=25YO-K0Cv68&t=365s Argentina VS Emiratos Árabes]. ''MundoBocaTV''</ref><ref>UAE 0–5 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2022/11/16/world/friendlies/united-arab-emirates/argentina/3958140/ Mohammed Bin Zayed Stadium]. ''soccerway''</ref> |- ! style="text-align: center" | 52 | მუჰამედ ალ-უვაისი <br /> ''{{lang-ar|محمد العويس}}'' <br /> {{fb|KSA}} | [[ფაილი:Mohammed Al-Owais 2018.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|10|პენ.}} | style="text-align: center" | 22.11.2022 | | <ref>{{გოლი|10|პენ.}} / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235461 Argentina 1–2 Saudi Arabia]. ''fifa.com''</ref> |- ! style="text-align: center" | 53 | [[გილიერმო ოჩოა]] <br /> ''{{lang-es|Francisco Guillermo Ochoa Magaña}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:Mex-Kor (1) (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|64}} | style="text-align: center" | 26.11.2022 | | <ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VahYNqWm8W4&t=432s Argentina vs Mexico 2-0 − All Gоals]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 54 | მეთიუ რაიანი <br /> ''{{lang-en|Mathew David Ryan}}'' <br /> {{fb|AUS}} | [[ფაილი:20180601 FIFA Friendly Match Czech Republic vs. Australia Matthew Ryan 850 0230.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|35}} <br /> {{გოლი|2}} | style="text-align: center" | 03.12.2022 <br /> 15.06.2023 | | <ref>{{გოლი|35}} / [https://www.youtube.com/watch?v=KvSiRNO1BTY&t=8s Messi magic! | Argentina v Australia | Round of 16 | FIFA WC Qatar 2022]</ref><br /><ref>{{გოლი|2}} / [https://www.youtube.com/watch?v=jJhA5rJ7K_w&t=66s Argentina vs Australia 2-0 Hіghlіghts & All Goals 2023 Messi Goal]</ref> |- ! style="text-align: center" | 55 | ანდრის ნოპერტი <br /> ''{{lang-nl|Andries Noppert}}'' <br /> {{fb|NED}} | [[ფაილი:Andries Noppert (born 7 April 1994) — Netherlands NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|73|პენ.}} | style="text-align: center" | 09.12.2022 | | <ref>{{გოლი|73|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=98oXq3yLtCo&t=326s Argentina vs Netherlands 2-2 Penalty 4-3 All Goal FIFA WC 2022]</ref><ref>Netherlands 2 (3-4) 2 Argentina / [https://www.besoccer.com/match/seleccion-holanda/seleccion-argentina/2022688422/lineups Lineups]. ''BeSoccer''</ref> |- ! style="text-align: center" | 56 | დომინიკ ლივაკოვიჩი <br /> ''{{lang-hr|Dominik Livaković}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Dominik Livaković 2021.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|34|პენ.}} | style="text-align: center" | 13.12.2022 | | <ref>{{გოლი|34|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=dr3wqHqs6UA&t=164s Argentina vs Croatia 3-0 .. Full Match All Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 57 | [[უგო ლორისი]] <br /> ''{{lang-fr|Hugo Lloris}}'' <br /> {{fb|FRA}} | [[ფაილი:2020-03-10 Fußball, Männer, UEFA Champions League Achtelfinale, RB Leipzig - Tottenham Hotspur 1DX 3687 by Stepro (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|23|პენ.|108}} | style="text-align: center" | 18.12.2022 | | <ref>{{გოლი|23|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=zhEWqfP6V_w&t=10s The greatest final ever?! | Argentina v France]</ref><ref>{{გოლი|108}} / [https://www.youtube.com/watch?v=zhEWqfP6V_w&t=61s The greatest final ever?! | Argentina v France]</ref> |- ! style="text-align: center" | 58 | ხოსე კარლოს გერა <br /> ''{{lang-es|José Carlos Guerra}}'' <br /> {{fb|Panama}} | | style="text-align: center" | {{გოლი|89}} | style="text-align: center" | 23.03.2023 | | <ref>{{გოლი|89}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VogTPu2XrCk&t=70s Argentina 2-0 Panamá: Resumen del partido]</ref> |- ! style="text-align: center" | 59 | ელოი ვიქტორ რომი <br /> ''{{lang-nl|Eloy Victor Room}}'' <br /> {{fb|Curacao}} | [[ფაილი:Room Eloy Columbus Crew SC Meet the Team 2019.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|20||33||37}} | style="text-align: center" | 28.03.2023 | | <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k Argentina vs Curacao]</ref><ref>{{გოლი|33}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k&t=38s Argentina vs Curacao]</ref><ref>{{გოლი|37}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k&t=66s Argentina vs Curacao]</ref> |- ! style="text-align: center" | 60 | პედრო გალიესე <br /> ''{{lang-es|Pedro David Gallese Quiroz}}'' <br /> {{fb|PER}} | [[ფაილი:Palestino - Alianza Lima 20190204 01.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|32||42}} | style="text-align: center" | 18.10.2023 | | <ref>{{გოლი|32}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_jICVrlX8h8&t=180s&ab_channel=CONMEBOL Peru vs. Argentina]</ref><ref>{{გოლი|42}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_jICVrlX8h8&t=307s&ab_channel=CONMEBOL Peru vs. Argentina]</ref> |- ! style="text-align: center" | 61 | ნიკოლას ჯორჯ ჰაგენ გოდოი <br /> ''{{lang-es|Nicholas George Hagen Godoy}}'' <br /> {{fb|GUA}} | [[ფაილი:Nicholas Hagen in 2019.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12||77}} | style="text-align: center" | 15.06.2024 | | <ref>{{გოლი|12}} / [https://www.youtube.com/watch?v=QtjNdKPb_kE&t=79s Argentina 4-1 Guatemala]</ref><ref>{{გოლი|77}} / [https://www.youtube.com/watch?v=QtjNdKPb_kE&t=676s Argentina 4-1 Guatemala]</ref> |- ! style="text-align: center" | 62 | მაქსიმ კრეპო <br /> ''{{lang-fr|Maxime Crépeau}}'' <br /> {{fb|CAN}} | [[ფაილი:Maxime Crépeau, FC Cincinnati vs Ottawa Fury, 30 June 2018 (29180853357) (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|51}} | style="text-align: center" | 10.07.2024 | | <ref>{{გოლი|51}} / [https://www.youtube.com/watch?v=olFD70ssJ58&t=122s Argentina 2-0 Canadá | Copa América 2024]</ref> |- ! style="text-align: center" | 63 | გილიერმო ვისკარა <br /> ''{{lang-es|Guillermo Viscarra Bruckner}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Guillermo "Billy" Viscarra.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|19||84||86}} | style="text-align: center" | 15.10.2024 | | <ref>{{გოლი|19}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=81s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref><ref>{{გოლი|84}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=520s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref><ref>{{გოლი|86}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=565s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref> |- |} ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.rsssf.org/tablesw/wyc05.html World Youth Cup (U-20) 2005 (Netherlands)] * [https://web.archive.org/web/20111220071319/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/05/41/wyc_05_nether_tr_174.pdf FIFA World Youth Championship Netherlands 2005 Technical Report] * [https://www.thesoccerworldcups.com/players/lionel_messi.php Lionel Messi in the World Cups] * [https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_most_games.php Argentina Players with the Most Games Played in The World Cup] * [https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/worldcup/canadamexicousa2026/articles/lionel-messi-argentina-records-international-football-world-cup-qualifying The international football records Messi owns and is chasing] {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | სოციალური ქსელები |- ! scope=row |[https://instagram.com/leomessi/ Instagram] · [https://www.facebook.com/LeoMessi Facebook] · [https://twitter.com/fundacionmessi Twitter] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | თემატური საიტები |- ! scope=row |[https://www.11v11.com/players/lionel-messi-42223/ AFS] · [https://resultados.as.com/resultados/ficha/deportista/messi/15167 AS.com] · [https://bdfa.com.ar/jugadores-34986.html BDFA] · [https://www.bdfutbol.com/en/j/j1753.html BDFutbol] · [https://global.espn.com/football/player/_/id/45843 ESPNFC.com] · [https://fbref.com/en/players/d70ce98e/ FBref.com] · [https://web.archive.org/web/20150629095408/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=229397/index.html FIFA.com] · [https://www.footballdatabase.eu/en/player/details/10973 FootballDatabase.eu] · [https://footballfacts.ru/person/53159 FootballFacts.ru] · [https://www.kicker.de/lionel-messi/spieler Kicker.de] · [https://www.lequipe.fr/Football/FootballFicheJoueur21740.html L’Équipe] · [https://web.archive.org/web/20220522193757/https://www.ligue1.fr/joueur?id=lionel-andres-messi-cuccittini League 1] · [https://www.national-football-teams.com/player/12066.html National Football Teams.com] · [https://www.olympedia.org/athletes/111386 Olympedia] · [https://olympics.com/en/athletes/lionel-messi Olympics.com] · [https://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=39850 Soccerbase] · [http://int.soccerway.com/players/lionel-andres-messi/119/ Soccerway] · [https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Lioneli-Messi-Futbol-24061987 Sportbox.ru] · [https://www.thefinalball.com/player.php?id=10592 playmarkerstats.com] · [https://www.transfermarkt.com/lionel-messi/profil/spieler/28003 Transfermarkt] · [https://www.worldfootball.net/player_summary/lionel-messi/ WorldFootball.net] · [https://www.allmovie.com/artist/p815708 AllMovie] · [https://www.allocine.fr/personne/fichepersonne_gen_cpersonne=691614.html AlloCiné] · [https://www.csfd.cz/tvurce/207495 ČSFD] · [http://messi.starplayerstats.com/en/goals/91/0/all/1/0/0/t/all/all/0/0/0 Messi.StarPlayerStats.com] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |[https://www.tcdb.com/Person.cfm/pid/24855/ TCDb] · [https://youtube.com/channel/UCmkNr8WQC7zAC5TnYDI0wQw YouTube] · [https://www.youtube.com/watch?v=YKQluZU2Flg&t=184s USA vs Argentina | Copa America 2016] · [https://www.youtube.com/watch?v=qEuv2Y9GutE Mundo Maldini] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ფოტო |- ! scope=row |[https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lionel_Messi_in_art Lionel Messi in art] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | მედია |- ! scope=row |[https://www.mediotiempo.com/futbol/copa-america/afa-rinde-homenaje-messi-kun-aguero-record-partidos MedioTiempo] |} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.}} ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} [[კატეგორია:ლიონელ მესი]] [[კატეგორია:საფეხბურთო რეკორდები]] gcu86capqnekq6emtf6r7z86pd3rvz8 4827799 4827797 2025-07-07T13:27:50Z Arkaitz1974 85446 4827799 wikitext text/x-wiki [[File:Rus-Arg 2017 (16).jpg|thumb|193 მატჩი და 112 გოლი<ref>[https://messi.com/en/#argentina Messi international stats]. ''messi.com''.</ref>]] [[ლიონელ მესი]] — ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში]] ჩატარებული მატჩებისა და გატანილი ბურთების რაოდენობის მიხედვით — [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|თავისი ქვეყნის ეროვნული გუნდის]] ღირსებას [[2005]] წლიდან იცავს. მას შემდეგ მან 2025 წლის 11 ივნისის მონაცემებით [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|„ალბისელესტეს“]] შემადგენლობაში 193 მატჩი ჩაატარა და 112 ბურთი გაიტანა.<ref>[http://www.rsssf.com/miscellaneous/messi-intlg.html Lionel Andrés Messi - Century of International Appearances]. ''rsssf.com''</ref><ref>[https://m.allfootballapp.com/news/EPL/%E2%9A%BD109-goals-Messi-becomes-second-highest-international-goalscorer/3428470 109 goals! Messi becomes second highest international goalscorer]</ref><ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/lionel-messi-becomes-second-highest-international-goalscorer-cristiano-ronaldo-ali-daei-canada-vs-argentina-copa-america-2024/article68333641.ece Messi takes his tally to 109 international goals.]</ref><ref>[https://www.ole.com.ar/messi/messi-goles-seleccion-argentina_0_PRzdKAJdNV.html 109 goles de Lionel Messi en la Selección Mayor de Argentina]</ref> მესი ეროვნულ ნაკრებში პირველად ხოსე პეკერმანმა მიიწვია, რომელიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|„ალბისელესტეს“]] 2004 წლის ოქტომბრიდან 2006 წლის ივნისის ჩათვლით ედგა სათავეში. მან ამ პოსტზე ცნობილი არგენტინელი ფეხბურთის სპეციალისტი მარსელო ბიელსა შეცვალა. პეკერმანის ხელმძღვანელობით არგენტინელებმა 27 შეხვედრა გამართეს, რომელთაგან 14 მოიგეს, 6 დათმეს და 7 ფრედ დაამთავრეს. მესის დებიუტი ეროვნულ ნაკრებში 2005 წლის [[17 აგვისტო]]ს საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში [[უნგრეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|უნგრეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ შედგა. მატჩი [[ბუდაპეშტი]]ს ფერენც პუშკაშის სტადიონზე გაიმართა და მას 27 ათასამდე მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: ლეო ფრანკო, რობერტო აიალა, გაბრიელ ჰაინცე, ლუკას ბერნარდი, ანდრეს დ'ალესანდრო,<ref group="კომ.">შეხვედრის 90-ე წუთზე ანდრეს დ'ალესანდრო მარიო სანტანამ შეცვალა.</ref> [[ლუჩო გონსალესი]],<ref group="კომ.">მატჩის 82-ე წუთზე [[ლუჩო გონსალესი]]ს ნაცვლად [[პაბლო საბალეტა]].</ref> [[მაქსი როდრიგესი]], ლიონელ სკალონი, ხუან პაბლო სორინი, [[ერნან კრესპო]], [[ლისანდრო ლოპესი]]. მესი შეხვედრის 64-ე წუთზე ლისანდრო ლოპესის ნაცვლად შემოვიდა მოედანზე, თუმცა თამაშში ჩართვიდან ნახევარ წუთში მეტოქესთან ორთაბრძოლისას წესების დარღვევისთვის შეხვედრის მსაჯისგან წითელი ბარათი მიიღო და მინდორი დატოვა.<ref group="კომ.">ფეხბურთის სპეციალისტების დიდი უმრავლესობის აზრით მსაჯის ასეთი გადაწყვეტილება არ იყო მართებული და არ გამომდინარეობდა სათამაშო ეპიზოდის ობიექტური და სამართლიანი შეფასებიდან.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=QCFQJdwNuNQ Lionel Messi red card vs Hungary]. ''youtube''</ref> შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 2–1 დამთავრდა.<ref>Hungary 1–2 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2005/08/17/world/friendlies/hungary/argentina/361846/ Puskás Ferenc Stadion (Budapest)]. ''soccerway''</ref> თავისი პირველი სანაკრებო გოლი 2006 წლის 1 მარტს საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში [[ხორვატიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ხორვატიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მეკარე სტიპე პლეტიკოსას კარში მატჩის მეექვსე წუთზე გაიტანა. შეხვედრა [[ბაზელი]]ს „[[სანქტ-იაკობ პარკი]]ს“ სტადიონზე გაიმართა და მას 13 138 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, ნიკოლას ბურდისო, ვალტერ სამუელი, ფაბრისიო კოლოჩინი,<ref group="კომ.">შეხვედრის მე-60-ე წუთზე ფაბრისიო კოლოჩინი [[ლუჩო გონსალესი|ლუჩო გონსალესმა]] შეცვალა.</ref> [[მარტინ დემიკელისი]], ესტებან კამბიასო, ლეონარდო პონსიო, ხუან რომან რიკელმე, ლიონელ მესი, [[ერნან კრესპო]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 75-ე წუთზე [[ერნან კრესპო]]ს ნაცვლად [[დიეგო მილიტო]].</ref> [[კარლოს ტევესი]].<ref group="კომ.">მატჩის 68-ე წუთზე [[კარლოს ტევესი]]ს ნაცვლად თამაშში ჩაერთო პაბლო აიმარი.</ref> შეხვედრა ხორვატებმა 3–2 მოიგეს.<ref>Croatia 3–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/croatia-v-argentina-01-march-2006-273291/ St. Jakob-Park, Basel]. ''11v11.com''</ref> [[2006]] წლის 16 ივნისს სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნული ნაკრების<ref group="კომ.">სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები ({{lang-sr|Фудбалска репрезентација Србије и Црне Горе|Fudbalska reprezentacija Srbije i Crne Gore}}) — აღნიშნული ეროვნული გუნდი 2003–2006 წლებში ამ სახელწოდებით ასპარეზობდა საფეხბურთო ტურნირებზე. 2006 წლიდან სერბეთის ეროვნული ნაკრები და მონტენეგროს ეროვნული ნაკრები დამოუკიდებლად განაგრძობენ ასპარეზობას.</ref>კარში გატანილი ბურთის წყალობით, მესი გახდა არგენტინის ეროვნული ნაკრების ისტორიაში ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]] გოლის გატანა შეძლო 18 წლის და 357 დღის ასაკში.<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/world_cup_2006/4853028.stm Argentina 6-0 Serbia & Montenegro]. ''BBC Sport''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZtjaRHYOjy8&t=158s Lionel Messi vs Serbia & Montenegro (World Cup 2006)]. ''youtube''</ref> 1996 წლიდან 2016 წლამდე მეტოქეთა კარში გატანილი 54 ბურთით — არგენტინის ნაკრების ყველა დროის ბომბარდირის წოდებას [[გაბრიელ ბატისტუტა]] ფლობდა. 2016 წლის 21 ივნისს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულ შტატებში]] გამართულ [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ნახევარფინალში ლიონელ მესის მიერ [[აშშ-ის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|მასპინძელთა ეროვნული გუნდის]] კარში გატანილი ბურთით მან ოცი წლის განმავლობაში მოქმედი [[გაბრიელ ბატისტუტა|ბატისტუტას]] რეკორდი გააუმჯობესა და არგენტინის ეროვნული გუნდის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი გახდა.<ref>[https://nesn.com/2016/06/lionel-messi-scores-argentina-record-tying-goal-in-copa-america-2016/ Lionel Messi Scores Argentina Record-Tying Goal In Copa America 2016]</ref><ref group="კომ.">აღნიშნული შეხვედრის 32-ე წუთზე საჯარიმო დარტყმით გატანილი ეს ბურთი იყო მატჩის რიგით მეორე, ხოლო მისი სანაკრებო გოლებიდან რიგით 55-ე გოლი.</ref><ref>[https://www.theguardian.com/football/live/2016/jun/21/copa-america-usa-argentina-semi-final-latest-score Lionel Messi scores Argentina’s second goal from a free-kick]</ref><ref>[https://www.goal.com/en-in/match/united-states-v-argentina/dxypf19tozmf3662x2txffft United States 0–4 Argentina]. ''goal.com''</ref> მესის სანაკრებო კარიერაში ეს ისტორიული მატჩი [[ჰიუსტონი]]ს ენ-არ-ჯი სტადიონზე<ref group="კომ.">ენ-არ-ჯი სტადიონი ({{lang-en|NRG Stadium}}) — მრავალფუნქციური სპორტული კომპლექსი [[ტეხასი]]ს უდიდეს ქალაქ ჰიუსტონში, გაიხსნა 2002 წლის 24 აგვისტოს.</ref> შედგა და მას 70 858 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: [[სერხიო რომერო]], რამირო ფუნეს მორი, გაბრიელ მერკადო, ნიკოლას ოტამენდი, [[მარკოს როხო]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 84-ე წუთზე [[მარკოს როხო]]ს ნაცვლად ვიქტორ კუესტა.</ref> [[ხავიერ მასკერანო]], ევერ ბანეგა, აუგუსტო ფერნანდესი,<ref group="კომ.">59-ე წუთზე აუგუსტო ფერნანდესის ნაცვლად [[ლუკას ბილია]].</ref> ლიონელ მესი, [[გონსალო იგუაინი]], ესეკიელ ლავესი.<ref group="კომ.">მატჩის 67-ე წუთზე ესეკიელ ლავესის ნაცვლად [[ერიკ ლამელა]].</ref> შეხვედრა არგენტინელთა უპირატესობით წარიმართა და მათივე გამარჯვებით — 4–0 დამთავრდა.<ref>USA 0–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-21-june-2016-319060/ NRG Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> 2021 წლის 9 სექტემბერს ბოლივიის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპის მორიგ შეხვედრაში მესიმ ჰეთ-თრიკი შეასრულა და თავისი სანაკრებო გოლებიდან რიგით 77-ე, 78-ე და 79-ე ბურთი გაიტანა, რითაც 1971 წლის 11 ივლისიდან — 50 წლის განმავლობაში მოქმედი [[პელე]]ს რეკორდი მოხსნა და ისტორიაში ყველა დროის საუკეთესო სამხრეთამერიკელი სანაკრებო ბომბარდირის წოდება დაისაკუთრა.<ref>[https://www.espn.co.uk/football/argentina-arg/story/4427665/argentinas-lionel-messi-breaks-brazil-legend-peles-south-american-mens-goals-record Lionel Messi breaks Brazil legend Pele's South American men's goals record]</ref> მატჩი [[ბუენოს-აირესი]]ს „ელ მონუმენტალზე“ გაიმართა და მას 17 ათასამდე მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: ხუან მუსო, ნიკოლას ოტამენდი,<ref group="კომ.">82-ე წუთზე ნიკოლას ოტამენდის ნაცვლად ლუკას მარტინესი.</ref> ხერმან პესელია, მარკოს აკუნია, როდრიგო დე პაული,<ref group="კომ.">82-ე წუთზე როდრიგო დე პაულის ნაცვლად ესეკიელ პალასიოსი.</ref> [[ანხელ დი მარია]],<ref group="კომ.">71-ე წუთზე ანხელ დი მარიას ნაცვლად ნიკოლას გონსალესი.</ref> ალეხანდრო გომესი,<ref group="კომ.">მატჩის 62-ე წუთზე ალეხანდრო გომესის ნაცვლად ხოაკინ კორეა.</ref> ლეანდრო პარედესი, ლიონელ მესი და [[ლაუტარო მარტინესი]].<ref group="კომ.">მატჩის 71-ე წუთზე ლაუტარო მარტინესის ნაცვლად ანხელ კორეა.</ref><ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-09-september-2021-371638/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> 2025 წლის 6 ივნისის მონაცემებით მესის ანგარიშზეა ცხრა სანაკრებო ჰეთ-თრიკი და ერთი პენტა-თრიკი (5 გოლი ერთ მატჩში).<ref>Argentina 5–0 Estonia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-estonia-05-june-2022-375350/ Estadio El Sadar, Pamplona]. ''11v11.com''</ref> ყველაზე მეტი ბურთი მას ბოლივიის ეროვნული ნაკრების კარში აქვს გატანილი — 2015 (2), 2016 (1), 2021 (5), 2024 (3). საერთო ჯამში ბოლივიელთა კარის აღება მან 11-ჯერ შეძლო. ==მატჩები და გოლები== ===არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში=== {| width="990" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | № ! scope=col | თარიღი ! scope=col | შეხვედრის ადგილი ! scope=col | მასპინძელი ! scope=col | ანგ. ! scope=col | სტუმარი ! scope=col | გოლები ! scope=col | შენიშვნა ! scope=col | შეჯიბრება ! scope=col | წყარო ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |1||17.08.2005||[[ბუდაპეშტი]]||align=right|{{fb-rt|HUN}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||ამხანაგური||<ref>Hungary 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/hungary-v-argentina-17-august-2005-254793/ Ferenc Puskás Stadium, Budapest]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |2||03.09.2005||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|80}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-03-september-2005-254962/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |3||09.10.2005||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-09-october-2005-255028/ River Plate, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |4||12.10.2005||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-12-october-2005-255126/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |5||16.11.2005||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|QAT}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|81}}||ამხანაგური||<ref>Qatar 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/qatar-v-argentina-16-november-2005-273290/ International Friendly, Played in Doha]. ''11v11.com''</ref><ref>Qatar 0–3 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2005/11/16/world/friendlies/qatar/argentina/361922/ Jassim Bin Hamad Stadium (Doha)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |6||01.03.2006||[[ბაზელი]]||align=right|{{fb-rt|CRO}}||bgcolor=Moccasin|3–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|6}}|| ||ამხანაგური||<ref>Croatia 3–2 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/03/01/world/friendlies/croatia/argentina/361556/ St. Jakob-Park (Basel)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |7||30.05.2006||[[სალერნო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|ANG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|68}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Angola / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-angola-30-may-2006-273785/ Stadio Arechi, Salerno]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 2–0 Angola / [https://int.soccerway.com/matches/2006/05/30/world/friendlies/argentina/angola/361644/ Stadio Arechi (Salerno)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |8||16.06.2006||[[გელზენკირხენი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–0||align=left|{{fb|Serbia and Montenegro}}||{{გოლი|88}}||{{შეცვლაზე შესვლა|75}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#არგენტინა vs სერბეთი და მონტენეგრო|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Argentina 6–0 Serbia and Montenegro / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-serbia-and-montenegro-16-june-2006-273730/ Veltins-Arena, Gelsenkirchen]</ref>|| |- ! scope=row |9||21.06.2006||[[ფრანკფურტი]]||align=right|{{fb-rt|NED}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|70}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#ნიდერლანდები vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Netherlands 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/netherlands-v-argentina-21-june-2006-273746/ Commerzbank Arena, Frankfurt]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |10||24.06.2006||[[ლაიფციგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|MEX}}|| |||{{შეცვლაზე შესვლა|84}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006#მერვედფინალები|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Argentina 2–1 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-24-june-2006-274135/ Zentralstadion, Leipzig]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |11||03.09.2006||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-03-september-2006-274527/ Emirates Stadium, London]. ''11v11.com''</ref><ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/09/03/world/friendlies/brazil/argentina/401918/ Emirates Stadium (London)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |12||11.10.2006||[[მურსია]]||align=right|{{fb-rt|ESP}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|62}}||ამხანაგური||<ref>Spain 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/spain-v-argentina-11-october-2006-275215/ Estadio Nueva Condomina, Murcia]. ''11v11.com''</ref><ref>Spain 2–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/10/11/world/friendlies/spain/argentina/411454/ Estadio Enrique Roca de Murcia (Murcia)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |13||02.06.2007||[[ბაზელი]]||align=right|{{fb-rt|SUI}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|88}}||ამხანაგური||<ref>Switzerland 1–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/02/world/friendlies/switzerland/argentina/457697/ St. Jakob-Park (Basel)]. ''soccerway''</ref><ref>Switzerland 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/switzerland-v-argentina-02-june-2007-277876/ St. Jakob Park, Basel]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |14||05.06.2007||[[ბარსელონა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–3||align=left|{{fb|ALG}}||{{გოლი|54|პენ.|73}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–3 Algeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-algeria-05-june-2007-277893/ Nou Camp, Barcelona]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–3 Algeria / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/05/world/friendlies/algeria/argentina/546431/ Camp Nou (Barcelona)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |15||28.06.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|USA}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|79}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 USA / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-usa-28-june-2007-277898/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–1 USA / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/29/south-america/copa-america/argentina/united-states-of-america/441096/ Estadio José Encarnación Romero (Maracaibo)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=rPecpFY7_-k Argentina vs. U.S.A | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |16||02.07.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–2||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|84}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–2 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-02-july-2007-277899/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]</ref><ref>Argentina 4–2 Colombia / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/03/south-america/copa-america/argentina/colombia/441098/ Estadio José Encarnación Romero (Maracaibo)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=bKq6JvOKwQo Argentina vs. Colombia | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |17||05.07.2007||[[ბარკისიმეტო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|67}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-05-july-2007-277900/ Estadio Metropolitano, Barquisimeto]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/06/south-america/copa-america/argentina/paraguay/441100/ Estadio Metropolitano de Fútbol de Lara]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=lxb2z5Omib4&t=4488s Argentina vs. Paraguay | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |18||08.07.2007||[[ბარკისიმეტო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|PER}}||{{გოლი|61}}||1/4 ფინ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-08-july-2007-277901/ Estadio Metropolitano, Barquisimeto]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–0 Peru / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/09/south-america/copa-america/argentina/peru/471574/ Estadio Metropolitano de Fútbol de Lara (Barquisimeto)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=IxLddehkplw Argentina vs. Peru | Copa América Venezuela 2007 | Quarter-Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |19||11.07.2007||[[სიუდად-გუაიანა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|61}}||1/2 ფინ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-11-july-2007-277902/ Polideportivo Cachamay, Guayana]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 3–0 Mexico / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/12/south-america/copa-america/mexico/argentina/475463/ CTE Cachamay (Ciudad Guayana)]. ''soccerway''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=3jXR26E5CKI ARG 19. Lionel Messi vs Mexico - Copa América 2007 (Semi-Final)]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=V9ezmpCOqj4 Argentina vs. Mexico | Copa América Venezuela 2007 | Semi-Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |20||15.07.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-15-july-2007-277903/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]. ''11v11.com''</ref><ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/15/south-america/copa-america/brazil/argentina/480788/ Estadio Olímpico José Encarnación Pachencho Romero]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=M5xY1rEtRjc Argentina vs. Brazil | Copa América Venezuela 2007 | Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |21||22.08.2007||[[ოსლო]]||align=right|{{fb-rt|NOR}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Norway 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/norway-v-argentina-22-august-2007-278279/ Ullevaal Stadion, Oslo]. ''11v11.com''</ref><ref>Norway 2–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/08/22/world/friendlies/norway/argentina/506969/ Ullevaal Stadion (Oslo)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |22||11.09.2007||[[მელბურნი]]||align=right|{{fb-rt|AUS}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|91}}||ამხანაგური||<ref>Australia 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/australia-v-argentina-11-september-2007-278403/ Melbourne Cricket Ground]. ''11v11.com''</ref><ref>Australia 0–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/09/11/world/friendlies/australia/argentina/511752/ Melbourne Cricket Ground]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |23||13.10.2007||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CHI}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|83}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-13-october-2007-278914/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=CrmLIadiYko Messi vs Chile (WCQ) (Home) 2007-08 English Commentary]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |24||16.10.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|42}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-16-october-2007-278918/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]</ref> || |- ! scope=row |25||17.11.2007||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BOL}}|| ||<ref group="კომ.">მატჩის 74-ე წუთზე ხუან რომან რიკელმემ შეხვედრის მესამე და თავისი მეორე ბურთი მესის სოლო რეიდისა და მისივე საგოლე გადაცემის შემდეგ გაიტანა. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=VhSSTzSqEy4&t=4484s ვიდეო]</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-17-november-2007-279477/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://gh.soccerway.com/matches/2007/11/17/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/524377/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''soccerway''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=hf4ZutabsHg 2007 (November 17) Argentina 3-Bolivia 0 (World Cup qualifier).mpg]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=MVMjDb9VBCM 2007.11.17 Argentina 3 - Bolivia 0 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=VhSSTzSqEy4 Argentina 3 Bolivia 0 Eliminatorias Sudáfrica 2010 Partido Completo]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |26||20.11.2007||[[ბოგოტა]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|36}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-20-november-2007-279483/ Estadio Nemesio Camacho El Campin, Bogota]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=2RK06NXhjxM&t=2787s 2007.11.21 Colombia 2 - Argentina 1 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref> |- ! scope=row |27||04.06.2008||[[სან-დიეგო]]||align=right|{{fb-rt|MEX}}||bgcolor=D0F0C0|1–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|17}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|84}}||ამხანაგური||<ref>Mexico 1–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/mexico-v-argentina-04-june-2008-281708/ Qualcomm Stadium, San Diego]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=XtMoRy2yOhc 2008 (June 4) Mexico 1-Argentina 4 (Friendly).mpg]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |28||08.06.2008||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|46}}||ამხანაგური||<ref>USA 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-08-june-2008-281750/ Giants Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |29||15.06.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ECU}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-15-june-2008-284343/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |30||18.06.2008||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|90}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-18-june-2008-281826/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |31||06.09.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-06-september-2008-284375/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |32||10.09.2008||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-10-september-2008-284346/ Estadio Monumental, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |33||11.10.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|6}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|88}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–1 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-11-october-2008-284345/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EWK6fKAG8VQ&t=347s Argentina 2 Uruguay 1 Eliminatorias Sudáfrica 2010]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |34||15.10.2008||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-15-october-2008-284344/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |35||11.02.2009||[[მარსელი]]||align=right|{{fb-rt|FRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|83}}|| ||ამხანაგური||<ref>France 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/france-v-argentina-11-february-2009-284376/ Stade Velodrome, Marseille]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |36||28.03.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|26}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-28-march-2009-288606/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EwFBzklnxmw&t=2027s Argentina vs. Venezuela | South Africa 2010 | FIFA WC Qualifier (28-3-2009)]</ref> |- ! scope=row |37||01.04.2009||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=Moccasin|6–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 6–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-01-april-2009-288644/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZUkF2ln6OcM 2009.04.01 Bolivia 6 - Argentina 1 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref> |- ! scope=row |38||06.06.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|COL}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-june-2009-288715/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |39||10.06.2009||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-10-june-2009-288761/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |40||05.09.2009||[[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–3||align=left|{{fb|BRA}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–3 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-05-september-2009-288819/ Estadio Gigante de Arroyito, Rosario]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |41||05.09.2009||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-09-september-2009-288891/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |42||10.10.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–1 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-10-october-2009-288910/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=H28866jEHzY&t=326s Argentina vs. Peru | South Africa 2010 | FIFA World Cup Qualifier (10-10-2009)]</ref> |- ! scope=row |43||14.10.2009||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|85}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-14-october-2009-288989/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |44||14.11.2009||[[მადრიდი]]||align=right|{{fb-rt|ESP}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|61|პენ.}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|83}}||ამხანაგური||<ref>Spain 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/spain-v-argentina-14-november-2009-289051/ Wanda Metropolitano, Madrid]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |45||03.03.2010||[[მიუნხენი]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Germany 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-03-march-2010-289238/ Allianz Arena, Munich]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |46||12.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|NGA}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#არგენტინა vs ნიგერია|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 1–0 Nigeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nigeria-12-june-2010-287525/ FIFA World Cup 2010. Ellis Park, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |47||17.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|KOR}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#არგენტინა vs სამხრეთ კორეა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 4–1 Korea Rep. / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-korea-republic-17-june-2010-287539/ FIFA WC 2010. Soccer City, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |48||22.06.2010||[[ლიმპოპო (პროვინცია)|პოლოკვანე]]||align=right|{{fb-rt|GRE}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#საბერძნეთი vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/greece-v-argentina-22-june-2010-287556/ WC 2010. Peter Mokaba Stadium, Polokwane]</ref> || |- ! scope=row |49||27.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|MEX}}|| ||1/8 ფინალი||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs მექსიკა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 3–1 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-27-june-2010-290004/ FIFA World Cup 2010. Soccer City, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |50||03.07.2010||[[კეიპტაუნი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–4||align=left|{{fb|GER}}|| ||1/4 ფინალი||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs გერმანია|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 0–4 Germany / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-germany-03-july-2010-290013/ WC 2010. Green Point Stadium, Cape Town]</ref> || |- ! scope=row |51||11.08.2010||[[დუბლინი]]||align=right|{{fb-rt|IRL}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|58}}||ამხანაგური||<ref>Republic of Ireland 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/republic-of-ireland-v-argentina-11-august-2010-289362/ Aviva Stadium, Dublin]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |52||07.09.2010||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|ESP}}||{{გოლი|10}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–1 Spain / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-spain-07-september-2010-289413/ Antonio Vespucio Liberti, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |53||08.10.2010||[[საიტამის პრეფექტურა|საიტამა]]||align=right|{{fb-rt|JPN}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Japan 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/japan-v-argentina-08-october-2010-294767/ Saitama Stadium, Saitama]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |54||17.11.2010||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|BRA}}||{{გოლი|90+2}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-17-november-2010-294762/ Khalifa International Stadium, Doha]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |55||09.02.2011||[[ჟენევა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|POR}}||{{გოლი|90|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–1 Portugal / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-portugal-09-february-2011-294710/ Stade de Genève, Geneva]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |56||26.03.2011||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>USA 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-26-march-2011-294702/ New Meadowlands, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |57||20.06.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|ALB}}||{{გოლი|43}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–0 Albania / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-albania-20-june-2011-294775/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |58||01.07.2011||[[ლა-პლატა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|BOL}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-01-july-2011-294776/ Estadio Ciudad de La Plata, La Plata]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |59||06.07.2011||[[სანტა-ფე (არგენტინა)|სანტა-ფე]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-july-2011-294777/ Estadio Brigadier General Estanislao Lopez]</ref> || |- ! scope=row |60||11.07.2011||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|CRC}}||||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Costa Rica / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-costa-rica-11-july-2011-294778/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]</ref> || |- ! scope=row |61||16.07.2011||[[სანტა-ფე (არგენტინა)|სანტა-ფე]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|URU}}||bgcolor=Moccasin|4–5 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-16-july-2011-298273/ Estadio Brigadier General Estanislao Lopez]</ref> || |- ! scope=row |62||02.09.2011||[[კოლკატა]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Venezuela 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-02-september-2011-297006/ Salt Lake Stadium, Kolkota]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |63||06.09.2011||[[დაკა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|NGA}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–1 Nigeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nigeria-06-september-2011-297001/ Bangabandhu National Stadium, Dhaka]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |64||07.10.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|25}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-07-october-2011-297012/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |65||11.10.2011||[[პუერტო-ლა-კრუსი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-11-october-2011-297017/ José Antonio Anzoátegui, Puerto La Cruz]</ref> || |- ! scope=row |66||11.11.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|BOL}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-11-november-2011-297018/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |67||15.11.2011||[[ბარანკილია]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|61}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-15-november-2011-297022/ Estadio Metropolitano R. Meléndez, Barranquilla]</ref> || |- ! scope=row |68||29.02.2012||[[ბერნი]]||align=right|{{fb-rt|SUI}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|20||88||90+3|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Switzerland 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/switzerland-v-argentina-29-february-2012-297150/ Stade de Suisse, Berne]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |69||02.06.2012||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|31}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-02-june-2012-298220/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |70||09.06.2012||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–3||align=left|{{fb|BRA}}||{{გოლი|31||34||84}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–3 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-09-june-2012-298298/ MetLife Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=z0uhAUjWjn8&t=2884s International Friendly - Argentina vs Brazil June 9 2012]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |71||15.08.2012||[[ფრანკფურტი]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|52}}|| ||ამხანაგური||<ref>Germany 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-15-august-2012-299809/ Commerzbank Arena, Frankfurt]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=-fFDVeMZr98&t=445s Germany vs Argentina - Friendly 15.08.2012 (2nd Half)]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |72||07.09.2012||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|64}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-07-september-2012-303310/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=i__W_menNRw&t=4234s Argentina vs. Paraguay | Brazil 2014 | FIFA World Cup Qualifier (7-9-2012)]</ref> |- ! scope=row |73||11.09.2012||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-11-september-2012-303356/ Estadio Nacional Jose Diaz, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |74||12.10.2012||[[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|65||79}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-12-october-2012-303416/ Estadio Malvinas Argentinas, Mendoza]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |75||16.10.2012||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|28}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-16-october-2012-303472/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |76||14.11.2012||[[ერ-რიადი]]||align=right|{{fb-rt|KSA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Saudi Arabia 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/saudi-arabia-v-argentina-14-november-2012-303532/ King Fahd International Stadium, Riyadh]</ref> || |- ! scope=row |77||06.02.2013||[[სტოკჰოლმი]]||align=right|{{fb-rt|SWE}}||bgcolor=D0F0C0|2–3||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Sweden 2–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/sweden-v-argentina-06-february-2013-303782/ Friends Arena, Stockholm]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |78||22.03.2013||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|45|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-22-march-2013-303821/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |79||26.03.2013||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-26-march-2013-308749/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |80||07.06.2013||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|57}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-07-june-2013-303882/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |81||11.06.2013||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|60}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-11-june-2013-303924/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |82||14.06.2013||[[გვატემალა (ქალაქი)|გვატემალა]]||align=right|{{fb-rt|GUA}}||bgcolor=D0F0C0|0–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|15||40|პენ.|49}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|68}}||ამხანაგური||<ref>Guatemala 0–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/guatemala-v-argentina-14-june-2013-308973/ Estadio Nacional Mateo Flores]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |83||10.09.2013||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=D0F0C0|2–5||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|12|პენ.|53|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 2–5 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-10-september-2013-304227/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=975s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - HD FULL - Fecha 16]</ref> |- ! scope=row |84||05.03.2014||[[ბუქარესტი]]||align=right|{{fb-rt|ROM}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/romania-v-argentina-05-march-2014-307318/ Arena Națională, Bucharest]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |85||04.06.2014||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|TRI}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Trinidad and Tobago / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-trinidad-and-tobago-04-june-2014-308827/ Estadio Monumental, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |86||07.06.2014||[[ლა-პლატა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|SVN}}||{{გოლი|76}}||{{შეცვლაზე შესვლა|58}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Slovenia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-slovenia-07-june-2014-308847/ Estadio Ciudad de La Plata, La Plata]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Zb00PIoGOFA&t=142s 07/06/2016 Argentina - Slovenia 2:0 goals and full highlights HD]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |87||15.06.2014||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|BIH}}||{{გოლი|65}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ბოსნია და ჰერცეგოვინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 2–1 Bosnia and Herzegovina / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bosnia-and-herzegovina-15-june-2014-308663/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |88||21.06.2014||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|IRN}}||{{გოლი|90+1}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ირანი|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Iran / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-iran-21-june-2014-308679/ WC 2014. Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |89||25.06.2014||[[პორტუ-ალეგრი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|2–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|3||45+1}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#ნიგერია — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Nigeria 2–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-25-june-2014-308694/ WC 2014. Estadio Beira-Rio, Porto Alegre]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9HpYZ5REbFc&t=478s Nigeria 2 x 3 Argentina · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! scope=row |90||01.07.2014||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|SUI}}|| ||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — შვეიცარია|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Switzerland / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-switzerland-01-july-2014-308707/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |91||05.07.2014||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|BEL}}|| ||1/4 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — ბელგია|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Belgium / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-belgium-05-july-2014-308711/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |92||09.07.2014||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|NED}}||bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/2 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#ნიდერლანდები — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 0–0 Netherlands / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-netherlands-09-july-2014-308714/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |93||13.07.2014||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Silver|ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ფინალი|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Germany 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-13-july-2014-308716/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |94||11.10.2014||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-11-october-2014-313211/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |95||14.10.2014||[[ჰონგ-კონგი]]||align=right|{{fb-rt|HKG}}||bgcolor=D0F0C0|0–7||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|66||84}}|| ||ამხანაგური||<ref>Hong Kong 0–7 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/hong-kong-v-argentina-14-october-2014-313212/ Hong Kong Stadium, Hong Kong]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=64u_Q_fJi8c&t=85s Hong Kong 0 – 7 Argentina - Friendly - 14.10.2014]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |96||12.11.2014||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|CRO}}||{{გოლი|57|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–1 Croatia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-croatia-12-november-2014-313089/ Upton Park London, England]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |97||18.11.2014||[[მანჩესტერი]]||align=right|{{fb-rt|POR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|46}}||ამხანაგური||<ref>Portugal 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/portugal-v-argentina-18-november-2014-313059/ Old Trafford, Greater Manchester, England]</ref> || |- ! scope=row |98||13.06.2015||[[ლა-სერენა (ჩილე)|ლა-სერენა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|36|პენ.}}||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–2 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-13-june-2015-314390/ Estadio La Portada, La Serena, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |99||16.06.2015||[[ლა-სერენა (ჩილე)|ლა-სერენა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-16-june-2015-314391/ Estadio La Portada, La Serena, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |100||20.06.2015||[[ჩილე|ვინია-დელ-მარი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|JAM}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Jamaica / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-jamaica-20-june-2015-314430/ Estadio Sausalito, Vina del Mar, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |101||26.06.2015||[[ჩილე|ვინია-დელ-მარი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}||bgcolor=D0F0C0|5–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-26-june-2015-314431/ Estadio Sausalito, Vina del Mar, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |102||30.06.2015||[[კონსეფსიონი (ჩილე)|კონსეპსიონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–1||align=left|{{fb|PAR}}|| ||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 6–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-30-june-2015-314399/ Estadio Municipal de Concepcion, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |103||04.07.2015||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}||bgcolor=Moccasin|4–1 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Chile 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-04-july-2015-315166/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |104||04.09.2015||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|7–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|67||75}}||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 7–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-04-september-2015-317476/ BBVA Compass Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |105||08.09.2015||[[არლინგტონი (ტეხასი)|არლინგტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–2 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-08-september-2015-317492/ BBVA Compass Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |106||24.03.2016||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-24-march-2016-319019/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |107||29.03.2016||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|30|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-29-march-2016-318918/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |108||27.05.2016||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|HON}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Honduras / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-honduras-27-may-2016-319109/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |109||10.06.2016||[[ჩიკაგო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–0||align=left|{{fb|PAN}}||{{გოლი|68||78||87}}||ჯგუფი D||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 5–0 Panama / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-panama-10-june-2016-319047/ Soldier Field, Chicago]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |110||14.06.2016||[[სიეტლი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი D||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Bolivia 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-14-june-2016-319054/ CenturyLink Field, Seattle]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |111||18.06.2016||[[მასაჩუსეტსი|ფოქსბორო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|60}}||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-18-june-2016-319058/ Gillette Stadium, Foxborough]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |112||21.06.2016||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=D0F0C0|0–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|32}}||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>USA v Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-21-june-2016-319060/ NRG Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |113||26.06.2016||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|CHI}}||bgcolor=Moccasin|2–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-26-june-2016-319063/ MetLife Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |114||02.09.2016||[[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|43}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-02-september-2016-320386/ Estadio Malvinas Argentinas, Mendoza]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |115||10.11.2016||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-10-november-2016-350883/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |116||15.11.2016||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|COL}}||{{გოლი|10}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-15-november-2016-350888/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |117||24.03.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|16|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-24-march-2017-353160/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |118||09.06.2017||[[მელბურნი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-09-june-2017-353182/ Melbourne Cricket Ground, Melbourne]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |119||31.08.2017||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-31-august-2017-354423/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |120||05.09.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|VEN}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-05-september-2017-354491/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |121||05.10.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-05-october-2017-354524/ La Bombonera, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |122||10.10.2017||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|12||20||62}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-10-october-2017-358014/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |123||11.11.2017||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|RUS}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Russia 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/russia-v-argentina-11-november-2017-357699/ Luzhniki Stadium, Moscow]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |124||30.05.2018||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|HAI}}||{{გოლი|17|პენ.|58||66}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-haiti-30-may-2018-357622/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |125||16.06.2018||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ISL}}|| ||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Argentina 1–1 Iceland / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-iceland-16-june-2018-356141/ Spartak Stadium, Moscow]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |126||21.06.2018||[[ნიჟნი-ნოვგოროდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–3||align=left|{{fb|CRO}}|| ||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Argentina 0–3 Croatia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-croatia-21-june-2018-356158/ Nizhny Novograd Stadium, Nizhny Novgorod]</ref> || |- ! scope=row |127||26.06.2018||[[სანქტ-პეტერბურგი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|14}}||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Nigeria 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-26-june-2018-356176/ Saint Petersburg Stadium, Saint Petersburg]</ref> || |- ! scope=row |128||30.06.2018||[[ყაზანი]]||align=right|{{fb-rt|FRA}}||bgcolor=Moccasin|4–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>France 4–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/france-v-argentina-30-june-2018-358137/ Kazan Arena, Kazan]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |129||22.03.2019||[[მადრიდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–3||align=left|{{fb|VEN}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–3 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-22-march-2019-361614/ Wanda Metropolitano, Madrid]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |130||07.06.2019||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–1||align=left|{{fb|NCA}}||{{გოლი|37||38}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 5–1 Nicaragua / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nicaragua-07-june-2019-362559/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |131||15.06.2019||[[სალვადორი (ბრაზილია)|სალვადორი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–2||align=left|{{fb|COL}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–2 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-15-june-2019-361573/ Itaipava Arena Fonte Nova, Salvador]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |132||19.06.2019||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|57|პენ.}}||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-19-june-2019-361580/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |133||23.06.2019||[[პორტუ-ალეგრი]]||align=right|{{fb-rt|QAT}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Qatar 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/qatar-v-argentina-23-june-2019-361586/ Arena do Grêmio, Porto Alegre]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |134||28.06.2019||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Venezuela 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-28-june-2019-362642/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |135||02.07.2019||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-02-july-2019-362666/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |136||06.07.2019||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|CHI}}|| ||მე-3 ადგ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-06-july-2019-362680/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |137||15.11.2019||[[ერ-რიადი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|14}}|| ||ამხანაგური||<ref>Saudi Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-15-november-2019-364909/ King Fahd International Stadium, Riyadh]</ref> || |- ! scope=row |138||18.11.2019||[[თელ-ავივი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|90+2|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–2 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-18-november-2019-364915/ Bloomfield Stadium, Tel Aviv]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |139||08.10.2020||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|13|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-08-october-2020-367307/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |140||13.10.2020||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-13-october-2020-367310/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |141||12.11.2020||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-12-november-2020-368314/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |142||17.11.2020||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-17-november-2020-368322/ Estadio Nacional de Perú, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |143||03.06.2021||[[სანტიაგო-დელ-ესტერო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|24|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-03-june-2021-370580/ Estadio Único, Santiago del Estero]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |144||08.06.2021||[[ბარანკილია]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 2–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-08-june-2021-370585/ Estadio Metropolitano R. Meléndez, Barranquilla]</ref> || |- ! scope=row |145||14.06.2021||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|33}}||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-14-june-2021-370456/ Estádio Olímpico Nilton Santos, Rio de Janeiro]</ref> || |- ! scope=row |146||18.06.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-18-june-2021-370459/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |147||21.06.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-21-june-2021-370461/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |148||28.06.2021||[[კუიაბა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|33|პენ.|42}}||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-28-june-2021-370464/ Arena Pantanal, Cuiaba]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |149||04.07.2021||[[გოიანია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|90+3}}||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-03-july-2021-370742/ Estádio Olímpico Pedro Ludovico, Goiânia]</ref> || |- ! scope=row |150||06.07.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|COL}}||bgcolor=D0F0C0|3–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-july-2021-370751/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |151||10.07.2021||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-10-july-2021-370843/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |152||02.09.2021||[[კარაკასი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-02-september-2021-371637/ Estadio Olimpico de la Ciudad Universitaria, Caracas]</ref> || |- ! scope=row |153||09.09.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|14||64||88}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-09-september-2021-371638/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |154||07.10.2021||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-07-october-2021-372296/ Estadio Defensores del Chaco, Asunción]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |155||10.10.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|38}}||<ref group="კომ.">2021 წლის 10 ოქტომბერს ბუენოს-აირესში ურუგვაის ეროვნულ ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო შეხვედრაში გატანილი გოლით მესიმ გააუმჯობესა [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი და კონმებოლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი თამაშების ციკლში გატანილი ბურთების რაოდენობით საუკეთესო ბომბარდირი გახდა.</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-10-october-2021-372300/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |156||14.10.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-14-october-2021-372305/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |157||12.11.2021||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-12-november-2021-372878/ Estadio Campeón del Siglo, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |158||16.11.2021||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|BRA}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-16-november-2021-372882/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |159||25.03.2022||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|82}}||<ref group="კომ.">2022 წლის 25 მარტს მესიმ ვენესუელის ეროვნული გუნდის კარში თავისი 28-ე ბურთი გაიტანა მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი თამაშების ფარგლებში. ამავე წლის 29 მარტს ურუგვაი-ჩილეს შეხვედრაში [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესმა]] აღნიშნული ციკლის ფარგლებში 30-ე ბურთი შეაგდო და კვლავ სათავეში ჩაუდგა ბომბარდირთა სიას კონმებოლის მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო შეხვედრაში გატანილი ბურთების რაოდენობით.</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-25-march-2022-374472/ La Bombonera, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |160||29.03.2022||[[გუაიაკილი]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-29-march-2022-374477/ Estadio Monumental Isidro Romero Carbo, Guayaquil]</ref> || |- ! scope=row |161||01.06.2022||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|ITA}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||ფინალისიმა||<ref>Italy 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/italy-v-argentina-01-june-2022-375072/ Wembley Stadium, London]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |162||05.06.2022||[[პამპლონა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–0||align=left|{{fb|EST}}||{{გოლი|9|პენ.|45||47}}||{{გოლი|71||76}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 5–0 Estonia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-estonia-05-june-2022-375350/ Estadio El Sadar, Pamplona]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |163||23.09.2022||[[ფლორიდა|მაიამი-გარდენსი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|HON}}||{{გოლი|45+2|პენ.|69}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Honduras / [https://messi.starplayerstats.com/en/detail/1260/02 Hard Rock Stadium]. ''messi.starplayerstats.com''</ref> || |- ! scope=row |164||27.09.2022||[[ნიუ-ჯერსი|ჰარისონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|JAM}}||{{გოლი|86||89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Jamaica / [https://messi.starplayerstats.com/en/detail/1261/02 Red Bull Arena]. ''messi.starplayerstats.com''</ref> |- ! scope=row |165||16.11.2022||[[აბუ-დაბი]]||align=right|[[არაბთა გაერთიანებული საამიროების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საამიროები]] {{დროშანიშანი|არაბთა გაერთიანებული საამიროები}}||bgcolor=D0F0C0|0–5||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|44}}|| ||ამხანაგური||<ref>United Arab Emirates 0–5 Argentina / [https://sportmail.ru/football-national/315/match/367193/ Mohammed Bin Zayed Stadium]</ref> |- ! scope=row |166||22.11.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–2||align=left|{{fb|KSA}}||{{გოლი|10|პენ.}}||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 1–2 Saudi Arabia / [https://www.bbc.com/sport/football/63631779 Lusail Iconic Stadium]. ''bbc.com''</ref> |- ! scope=row |167||26.11.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|64}}||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 2–0 Mexico / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235462 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |168||30.11.2022||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|POL}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Poland 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235464 Stadium 974, Doha]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |169||03.12.2022||[[კატარი|ერ-რაიანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|AUS}}||{{გოლი|35}}||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 2–1 Australia / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285073/400128131 Ahmad Bin Ali Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |170||09.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|NED}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]]){{გოლი|73|პენ.}}||1/4 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Netherlands 2–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285074/400128139 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |171||13.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|CRO}}||{{გოლი|34|პენ.}}||1/2 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 3–0 Croatia / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285075/400128143 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |172||18.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–2||align=left|{{fb|FRA}}||{{გოლი|23|პენ.|108}}||bgcolor=Gold|ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina (4)3–3(2) France / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285077/400128145 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |173||23.03.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|PAN}}||{{გოლი|89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Panama / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-panama-23-march-2023-378867/ Estadio Más Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |174||28.03.2023||[[სანტიაგო-დელ-ესტერო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|7–0||align=left|{{fb|CUR}}||{{გოლი|20||33||37}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 7–0 Curaçao / [https://www.google.com/search?q=Argentina&sourceid=chrome&ie=UTF-8#sie=m;/g/11sk4pddqc;2;/g/11b66jrs60;ln;fp;1;;; El Estadio Único Madre de Ciudades]</ref> || |- ! scope=row |175||15.06.2023||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|AUS}}|| {{გოლი|2}}||||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Australia / [https://www.theguardian.com/football/live/2023/jun/15/argentina-vs-socceroos-australia-arg-aus-football-friendly-live-score-updates-kick-off-time-national-team-list-squad-soccer-china Workers' Stadium, Beijing]. ''theguardian.com''</ref> |- ! scope=row |176||07.09.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}|| {{გოლი|78}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|89}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017277 Estadio Monumental]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |177||12.10.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|53}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-12-october-2023-381913/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |178||18.10.2023||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|32||42}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017348 Estadio Nacional]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |179||17.11.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–2||align=left|{{fb|URU}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–2 Uruguay / [https://as.com/futbol/internacional/argentina-uruguay-en-vivo-eliminatorias-sudamericanas-en-directo-n/ Juan Lopesino]. ''AS.com''</ref> || |- ! scope=row |180||21.11.2023||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|78}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017648 Maracanã, Rio de Janeiro]. ''FIFA''</ref> || |- ! scope=row |181||09.06.2024||[[ჩიკაგო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|56}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-09-june-2024-384482/ Soldier Field, Chicago]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |182||15.06.2024||[[მერილენდი|ლენდოვერი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|GUA}}||{{გოლი|12||77}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–1 Guatemala / [https://www.espn.com/soccer/match/_/gameId/699278/guatemala-argentina Landover, Maryland]. ''espn.com''</ref> || |- ! scope=row |183||20.06.2024||[[ატლანტა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CAN}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–0 Canada / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726959 Mercedes-Benz Stadium, Atlanta]</ref> || |- ! scope=row |184||25.06.2024||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Chile 0–1 Argentina / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726967 MetLife Stadium, East Rutherford, New Jersey]</ref> || |- ! scope=row |185||04.07.2024||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ECU}}||bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Ecuador / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726983 NRG Stadium, Houston, Texas]</ref> || |- ! scope=row |186||10.07.2024||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CAN}}||{{გოლი|51}}||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–0 Canada / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726987 MetLife Stadium, East Rutherford, New Jersey]</ref> || |- ! scope=row |187||15.07.2024||[[მაიამი|მაიამი-გარდენსი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Colombia / [https://copaamerica.com/en/matches/match-32-argentina-colombia Hard Rock Stadium, Miami Gardens, Florida]</ref> || |- ! scope=row |188||10.10.2024||[[მატურინი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–1 Argentina / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/10/south-america/wc-qualifying-south-america/venezuela/argentina/4191307/ Estadio Monumental de Maturín]</ref> || |- ! scope=row |189||15.10.2024||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|19||84||86}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 6–0 Bolivia / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/16/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/4191313/ Estadio Mâs Monumental]</ref> || |- ! scope=row |190||14.11.2024||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-14-november-2024-386924/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]</ref> || |- ! scope=row |191||19.11.2024||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|Peru}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-19-november-2024-386930/ La Bombonera, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |192||06.06.2025||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|57}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 0–1 Argentina / [https://www.usatoday.com/story/sports/soccer/2025/06/05/chile-vs-argentina-messi-time-highlights-results/84029148007/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |193||10.06.2025||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|78}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-10-june-2025-388946/ Estadio Monumental, Buenos Aires] / [https://www.fifa.com/en/match-centre/match/520/288315/288316/400020078 FIFA.com]</ref> || |} ===არგენტინის ოლიმპიურ ნაკრებში=== {| width="990" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | № ! scope=col | თარიღი ! scope=col | შეხვედრის ადგილი ! scope=col | მასპინძელი ! scope=col | ანგ. ! scope=col | სტუმარი ! scope=col | გოლები ! scope=col | შენიშვნა ! scope=col | შეჯიბრება ! scope=col | წყარო ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |1||07.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|CIV}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|15}}||ჯგუფი A||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Côte d'Ivoire 1–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/mensolympic/beijing2008/match-center/300051788 Shanghai Stadium, Shanghai]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |2||10.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|AUS}}|| ||ჯგუფი A||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 1–0 Australia / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/mensolympic/beijing2008/match-center/300051787 Shanghai Stadium, Shanghai]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |3||16.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|NED}}||{{გოლი|14}}||1/4 ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 2–1 Netherlands / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-netherlands-16-august-2008-319587/ Shanghai Stadium, Shanghai]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Ab1Bf8oNyec Argentina 2-1 Netherlands #Olympic Games 2008 Quarter Finals]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |4||19.08.2008||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BRA}}|| ||1/2 ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 3–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-19-august-2008-319584/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=jskTM2HQPgA Argentina 3-0 Brazil #Olympic Games Semi-Final 2008]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |5||23.08.2008||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Nigeria 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-23-august-2008-319582/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=FizVUH-SyP4 Argentina vs Nigeria - Beijing 2008 Men's Football Final]. ''youtube''</ref> |} ===არგენტინის 20-წლამდელთა ნაკრებში=== == მსოფლიო ჩემპიონატზე == 2006 წლის 16 ივნისს პირველი მატჩი ჩაატარა [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი| მსოფლიო ჩემპიონატზე]], რომელსაც იმ წელს [[გერმანია]]მ უმასპინძლა. ეს იყო ჯგუფური ეტაპის [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#არგენტინა vs სერბეთი და მონტენეგრო|მეორე შეხვედრა]], რომელშიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელები]] სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნულ ნაკრებს დაუპირისპირდნენ. მატჩი [[გელზენკირხენი]]ს „[[ფელტინს არენა]]ზე“ შედგა და მას 52 000 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, ნიკოლას ბურდისო, რობერტო აიალა, გაბრიელ ჰაინცე, ხუან პაბლო სორინი, [[ხავიერ მასკერანო]], [[ლუჩო გონსალესი]],<ref group="კომ.">მატჩის მე-17 წუთზე [[ლუჩო გონსალესი]]ს ნაცვლად ესტებან კამბიასო.</ref> ხუან რომან რიკელმე, [[მაქსი როდრიგესი]],<ref group="კომ.">75-ე წუთზე [[მაქსი როდრიგესი]]ს ნაცვლად [[ლიონელ მესი]].</ref> [[ხავიერ სავიოლა]]<ref group="კომ.">შეხვედრის 59-ე წუთზე [[ხავიერ სავიოლა]] [[კარლოს ტევესი|კარლოს ტევესმა]] შეცვალა.</ref> და [[ერნან კრესპო]]. შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 6–0 დამთავრდა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/games/2006_argentina_serbia_and_montenegro.php Argentina 6 vs. Serbia and Montenegro 0 in the 2006 WC]</ref><ref>[https://messi.com/una-fecha-especial-16-anos-del-debut-de-leo-messi-en-un-mundial/ Una fecha especial: 16 años del debut de Leo Messi en un Mundial]</ref> საერთო ჯამში მესიმ მსოფლიოს 5 ჩემპიონატის 26 შეხვედრაში 13 ბურთი გაიტანა და 8 საგოლე გადაცემა გააკეთა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/lionel_messi.php Lionel Messi in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> მსოფლიო ჩემპიონატების ფინალურ ეტაპზე ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობით იგი მსოფლიოს ყველა დროის, ხოლო გატანილი ბურთების რაოდენობით კი არგენტინის ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენია. მესის შემდეგ არგენტინელთაგან 10 გატანილი ბურთით მოდის [[გაბრიელ ბატისტუტა]],<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/gabriel_batistuta.php Gabriel Batistuta in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> რვა-რვა ბურთი აქვთ გატანილი გილიერმო სტაბილეს<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/guillermo_stabile.php Guillermo Stabile in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> და [[დიეგო მარადონა]]ს.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/diego_maradona.php Diego Maradona in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_scorers.php Argentina National Team Scorers in the Soccer World Cups]</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_national_team.php Argentina in the World Cups: General Stats]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | {{Tooltip|ჩემპ.|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი}} ! scope=col | {{Tooltip|მასპინძელი|მსოფლიო ჩემპიონატის მასპინძელი ქვეყანა}} ! scope=col | {{Tooltip|№|საფეხბურთო მაისურის ნომერი მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|პოზიცია|სათამაშო პოზიცია მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|შ|ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობა მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} ! scope=col | {{Tooltip|ბ|გატანილი ბურთების რაოდენობა მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} ! scope=col | {{Tooltip|მ|მოგება}} ! scope=col | {{Tooltip|ფ|ფრე}} ! scope=col | {{Tooltip|წ|წაგება}} ! scope=col | {{Tooltip|შედეგი|ეროვნული გუნდის მიერ მიღწეული შედეგი მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006|2006]] || style="text-align:left"|{{GER}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|19]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 3 || 1 || 2 || 1 || 0 || [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: პლეი-ოფი#მეოთხედფინალები|მეოთხედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2010|2010]] || style="text-align:left"|{{RSA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 0 || 4 || 0 || 1 || [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs გერმანია|მეოთხედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 4 || 5 || 1 || 1 || bgcolor=silver|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ფინალი|ვიცე-ჩემპიონი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|2018]] || style="text-align:left"|{{RUS}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 4 || 1 || 1 || 1 || 2 || [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მერვედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|2022]] || style="text-align:left"|{{QAT}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 7 || 4 || 2 || 1 || bgcolor=gold|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|ჩემპიონი]] |- |} ===მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელი=== [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] ჩატარებულ 26 შეხვედრაში მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელად იგი 11-ჯერ დასახელდა, რაც ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდია ამ კატეგორიის ფარგლებში მინიჭებული ჯილდოების რაოდენობის მხრივ.<ref>[https://www.sportsmole.co.uk/football/argentina/world-cup-2022/feature/lionel-messis-world-cup-record_500205.html Lionel Messi's World Cup record]. ''sportsmole.co.uk''</ref> მესი პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ოთხ შეხვედრაში გოლიც გაიტანა და საგოლე გადაცემაც გააკეთა (2006 წლის მუნდიალზე სერბეთი-ჩერნოგორიასთან, 2022 წლის მუნდიალზე — მექსიკასთან, ნიდერლანდებთან და ხორვატიასთან). ქვემოთ მოყვანილია ის მატჩები, რომლებშიც საუკეთესო ფეხბურთელად მესი დასახელდა. {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეტოქე !გოლი (ასისტი) !ანგ. !შეხვედრის ადგილი !შეჯიბრება !თარიღი !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} !შენიშვნა |- ! style="text-align: center" | 1 | data-sort-value="Greece" | {{fb|GRE}} | style="text-align: center" | 0 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–0 | [[ლიმპოპო (პროვინცია)|პოლოკვანე]] | [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#საბერძნეთი vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2010]] | 22.06.2010 | style="text-align: center" | <ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.youtube.com/watch?v=FU_lu2ZR7vg World Cup 2010]. ''youtube''</ref><ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/2010south-africa/match-center/300061455 Peter Mokaba Stadium]. ''fifa.com''</ref> | |- ! style="text-align: center" | 2 | data-sort-value="Bosnia and Herzegovina" | {{fb|BIH}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[რიო-დე-ჟანეირო]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ბოსნია და ჰერცეგოვინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 15.06.2014 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 2–1 Bosnia and Herzegovina / [https://www.youtube.com/watch?v=hYXjfHE-_Ow 2014 FIFA World Cup]. ''youtube''</ref><ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/2014brazil/match-center/300186477 Maracanã, Rio de Janeiro]. ''fifa.com''</ref> | |- ! style="text-align: center" | 3 | data-sort-value="Iran" | {{fb|IRN}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 1–0 | [[ბელუ-ორიზონტი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ირანი|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 21.06.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 4 | data-sort-value="Nigeria" | {{fb|NGA}} | style="text-align: center" | 2 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 3–2 | [[პორტუ-ალეგრი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#ნიგერია — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 25.06.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 5 | data-sort-value="Ecuador" | {{fb|SUI}} | style="text-align: center" | 0 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 1–0 | [[სან-პაულუ]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — შვეიცარია|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 01.07.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 6 | data-sort-value="Nigeria" | {{fb|NGA}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[სანქტ-პეტერბურგი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]] | 26.06.2018 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 7 | data-sort-value="Mexico" | {{fb|MEX}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–0 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 26.11.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 8 | data-sort-value="Australia" | {{fb|AUS}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[კატარი|ერ-რაიანი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 03.12.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 9 | data-sort-value="Netherlands" | {{fb|NED}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=LightYellow|2–2 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 09.12.2022 | style="text-align: center" | | bgcolor=D0F0C0|4–3 ([[პენალტების სერია|პენ.]]) |- ! style="text-align: center" | 10 | data-sort-value="Croatia" | {{fb|CRO}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 3–0 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 13.12.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 11 | data-sort-value="France" | {{fb|FRA}} | style="text-align: center" | 2 (0) | style="text-align: center" bgcolor=LightYellow|3–3 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 18.12.2022 | style="text-align: center" | | bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]]) |} == კოპა ამერიკაზე == [[2007]] წლის 28 ივნისს პირველი მატჩი ჩაატარა [[კოპა ამერიკა]]ზე, რომელსაც იმ წელს [[ვენესუელა]]მ უმასპინძლა. ეს იყო ჯგუფური ეტაპის პირველი შეხვედრა, რომელშიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელები]] [[აშშ-ის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შეერთებული შტატების ეროვნულ გუნდს]] დაუპირისპირდნენ. მატჩი [[მარაკაიბო]]ს „ესტადიო ხოსე პაჩენჩო რომეროზე“ შედგა და მას 34 500 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, გაბრიელ მილიტო, რობერტო აიალა, [[ხავიერ მასკერანო]], გაბრიელ ჰაინცე, ესტებან კამბიასო,<ref group="კომ.">მატჩის 58-ე წუთზე ესტებან კამბიასოს ნაცვლად პაბლო აიმარი.</ref> ხუან რომან რიკელმე, [[ხუან სებასტიან ვერონი]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 87-ე წუთზე [[ხუან სებასტიან ვერონი|ვერონის]] ნაცვლად [[ფერნანდო გაგო]].</ref> [[ხავიერ ძანეტი]], ლიონელ მესი,<ref group="კომ.">შეხვედრის 79-ე წუთზე [[ლიონელ მესი]]ს ნაცვლად [[კარლოს ტევესი]].</ref> [[ერნან კრესპო]]. შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 4–1 დამთავრდა.<ref>Argentina 4–1 Estados Unidos / [https://web.archive.org/web/20080603174738/http://www.conmebol.com/competiciones_evento_reporte.jsp?evento=1055&ano=2007&dv=1&flt=C&id=6&slangab=E José Encarnación Romero]. ''conmebol.com''</ref> 2007–2024 წლებში მესიმ [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] შვიდივე გათამაშებაში მიიღო მონაწილეობა და მის ფარგლებში გამართულ 39 შეხვედრაში 14 ბურთი გაიტანა და 18 საგოლე გადაცემა გააკეთა. არგენტინელი ფეხბურთელებიდან მესის შემდეგ ყველაზე მეტი შეხვედრა ამ ტურნირზე [[ხავიერ მასკერანო]]ს აქვს ჩატარებული, რომელმაც 2004–2016 წლებში ხუთ კოპა ამერიკაზე იასპარეზა და 26-ჯერ დაიცვა თავისი ქვეყნის ეროვნული გუნდის ღირსება. 2021 წლის კოპა ამერიკა იყო რიგით მეექვსე ტურნირი მის სანაკრებო კარიერაში, რომელში მონაწილეობის შემდეგაც იგი გახდა პირველი არგენტინელი ფეხბურთელი, რომელმაც ექვს კოპა ამერიკაზე იასპარეზა.<ref>[https://www.goal.com/en/news/copa-america-2021-final-records-lionel-messi-can-break-argentina-/a9v3pde85ysi1x35thqyg3lfm Copa America 2021: All the records that Messi can break in the final]</ref> 2021 წლის 28 ივნისს, ამავე ტურნირზე, მესიმ თავის სანაკრებო კარიერაში რიგით 148-ე შეხვედრა ითამაშა და არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში ჩატარებული მატჩების რაოდენობით ყველა დროის რეკორდსმენის წოდება დაისაკუთრა — ეს იყო ბოლივიის ნაკრებთან გამართული ჯგუფური ეტაპის დასკვნითი შეხვედრა, რომელშიც მან დუბლი შეასრულა. მატჩი [[კუიაბა]]ს [[არენა პანტანალი|„არენა პანტანალზე“]] გაიმართა და არგენტინელთა გამარჯვებით 4–1 დამთავრდა. 2021 წლის [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] გათამაშების შემდეგ იგი გახდა ისტორიაში ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთ ტურნირზე ერთდროულად საუკეთესო ფეხბურთელის, ბომბარდირისა და ასისტენტის (საგოლე გადაცემის ავტორი) წოდება მოიპოვა და ამავე დროს ტურნირის გამარჯვებულიც გახდა.<ref>[https://rattibha.com/thread/1305173388072284161 Lionel Messi’s criminally underrated international career]. ''rattibha.com''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vf72LCMQeL4 Lionel Messi ● All Record Goals & Assists in Copa America 2021]</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | {{Tooltip|კოპა|კოპა ამერიკა}} ! scope=col | {{Tooltip|მასპინძელი|კოპა ამერიკის მასპინძელი ქვეყანა}} ! scope=col | {{Tooltip|№|საფეხბურთო მაისურის ნომერი მიმდინარე კოპა ამერიკაზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|პოზიცია|სათამაშო პოზიცია მიმდინარე კოპა ამერიკაზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|შ|ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობა მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} ! scope=col | {{Tooltip|ბ|გატანილი ბურთების რაოდენობა მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} ! scope=col | {{Tooltip|მ|მოგება}} ! scope=col | {{Tooltip|ფ|ფრე}} ! scope=col | {{Tooltip|წ|წაგება}} ! scope=col | {{Tooltip|შედეგი|ეროვნული გუნდის მიერ მიღწეული შედეგი მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2007]] || style="text-align:left"|{{VEN}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|18]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 2 || 5 || 0 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2011]] || style="text-align:left"|{{ARG}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 4 || 0 || 1 || 2 || 1 || 1/4 ფინალი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2015]] || style="text-align:left"|{{CHI}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 1 || 3 || 2 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2016]] || style="text-align:left"|{{USA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 5 || 4 || 0 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2019]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 1 || 3 || 1 || 2 || bgcolor=#c96|მე-3 ადგილი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2021]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 4 || 6 || 1 || 0 || bgcolor=Gold|ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2024]] || style="text-align:left"|{{USA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 1 || 5 || 0 || 0 || bgcolor=Gold|ჩემპიონი |- |} ==მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩები== მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩების ექვსი ციკლის ფარგლებში მესიმ სულ 71 შეხვედრა ჩაატარა და 34 გოლი გაიტანა, მათ შორის: * 4 გოლი (2007–2009 წლების შესარჩევ ეტაპზე)<ref group="კომ.">არგენტინელთაგან ამ ციკლის ფარგლებში მესის მსგავსად ოთხ-ოთხი ბურთი გაიტანეს აგრეთვე [[სერხიო აგუერო]]მ და ხუან რომან რიკელმემ.</ref> * 10 გოლი (2011–2013)<ref group="კომ.">არგენტინელთაგან ამ ციკლის ფარგლებში მესის შემდეგ 9 გატანილი ბურთით ყველაზე შედეგიანი იყო [[გონსალო იგუაინი]], მესამე საუკეთესო შედეგი ჰქონდა [[სერხიო აგუერო]]ს, რომელმაც ხუთჯერ აიღო მეტოქეთა კარი.</ref> * 7 გოლი (2015–2017) * 7 გოლი (2020–2022)<ref group="კომ.">ამ ციკლის ფარგლებში 7 ბურთი გაიტანა [[ლაუტარო მარტინესი|ლაუტარო მარტინესმაც]].</ref> * 6 გოლი (2023–2025)<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=LcExvg2Rp4A&t=407s&ab_channel=CONMEBOL Argentina vs. Ecuador 1-0 | Resumen]. ''CONMEBOL''</ref><ref group="კომ.">ლიონელ მესიმ 2023 წლის 7 სექტემბერს ეკვადორის ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევ შეხვედრაში გატანილი გოლით [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი გაიმეორა სამხრეთამერიკელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობის მიხედვით (29–29).</ref><ref>[https://www.mykhel.com/football/lionel-messi-equals-luis-suarez-record-for-most-goals-in-south-american-world-cup-qualifiers-231971.html Lionel Messi Equals Luis Suarez Record For Most Goals In South American WCQ]</ref><ref group="კომ.">ლიონელ მესიმ 2023 წლის 18 ოქტომბერს პერუს ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევ შეხვედრაში გატანილი ორი გოლით [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი დაამხო სამხრეთამერიკელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობის მიხედვით (31–29) და სამხრეთ ამერიკის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი გახდა. ''იხ.'' [https://www.reuters.com/sports/soccer/messi-double-gives-argentina-2-0-win-over-peru-2023-10-18/ ''Reuters'']. ''Lionel Messi became the all-time top scorer in South American World Cup qualifying with both goals in Argentina's 2-0 win over Peru.''</ref><ref>[https://www.bbc.com/sport/football/67142608 Lionel Messi scores twice for Argentina against Peru]</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |+ '''მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩები და გოლები''' |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col |წელი ! scope=col |მატჩი ! scope=col |გოლი ! scope=col |პერიოდი ! scope=col |წყარო ! scope=col |შენიშვნა |- ! scope=row |2005||3|| 0 || 06.09.2003 – 12.10.2005 || <ref>[http://soccerstats.us/c/fifa-world-cup-qualification-conmebol/2006/games/ 2006 FIFA World Cup qualification (CONMEBOL)]</ref> || |- ! scope=row |2007||4|| 2 || rowspan="3" | 13.10.2007 – 14.10.2009 || <ref>[http://soccerstats.us/c/fifa-world-cup-qualification-conmebol/2010/games/ 2010 FIFA World Cup qualification (CONMEBOL)]</ref> || |- ! scope=row |2008||6|| 1 || || |- ! scope=row |2009||8|| 1 || || |- ! scope=row |2011||4|| 2 || rowspan="3" | 07.10.2011 – 15.10.2013 || <ref>[https://www.playmakerstats.com/edition.php?id_edicao=23960 World Cup Qualifying (CONMEBOL) 2014 Stats]</ref> || |- ! scope=row |2012||5|| 5 || || |- ! scope=row |2013||5|| 3 || || |- ! scope=row |2015||0|| 0 || rowspan="3" | 08.10.2015 – 10.10.2017 || <ref>[https://www.fotmob.com/leagues/10199/stats/season/17256/players/goals 2015/2017 World Cup Qualification CONMEBOL Top scorer Stats]</ref> || |- ! scope=row |2016||5|| 3 || || |- ! scope=row |2017||5|| 4 || || |- ! scope=row |2020||4|| 1 || rowspan="3" | 08.10.2020 – 29.03.2022 || <ref>[https://www.fotmob.com/leagues/10199/stats/season/17257/players/goals/world-cup-qualification-conmebol-players 2020/2022 World Cup Qualification CONMEBOL Top scorer Stats]</ref> || |- ! scope=row |2021||9|| 5 || || |- ! scope=row |2022||2|| 1 || || |- ! scope=row |2023||5|| 3 || rowspan="2" | 07.09.2023 – 07.09.2025 ||<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/south-america-conmebol-qualifying-fixtures-maches-results-world-cup-2026 South American qualifying results and fixtures for FIFA World Cup 26]</ref>|| |- ! scope=row |2024||4|| 3 || || |- ! scope=row |2025||2|| 0 || || |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=row |ჯამში|| 71 || 34 || || || |} ==ჰეთ-თრიკები== პირველი სანაკრებო ჰეთ-თრიკი მესიმ 2012 წლის 29 თებერვალს, [[შვეიცარიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვეიცარიის ეროვნულ ნაკრებთან]] გამართულ საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში შეასრულა. მატჩი [[ბერნი]]ს „სტად დე სუისზე“ გაიმართა და მას 30 250 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: [[სერხიო რომერო]], უგო კამპანიარო, ფედერიკო ფერნანდესი, ესეკიელ გარაი, [[პაბლო საბალეტა]], [[ხავიერ მასკერანო]], როდრიგო ბრანია,<ref group="კომ.">შეხვედრის 46-ე წუთზე როდრიგო ბრანია [[ფერნანდო გაგო]]მ შეცვალა.</ref> [[მაქსი როდრიგესი]],<ref group="კომ.">მატჩის 70-ე წუთზე [[მაქსი როდრიგესი]]ს ნაცვლად ედუარდო სალვიო.</ref> ხოსე სოსა, ლიონელ მესი და [[სერხიო აგუერო]].<ref group="კომ.">81-ე წუთზე [[სერხიო აგუერო]]ს ნაცვლად [[გონსალო იგუაინი]].</ref> შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით — 3–1 დამთავრდა. {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეტოქე !გოლები !ანგ. !შეხვედრის ადგილი !შეჯიბრება !თარიღი !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} |- ! style="text-align: center" | 1 | data-sort-value="Switzerland" | {{fb|SUI}} | data-sort-value="15" | '''3''' – (1–0', 2–1', 3–1') | style="text-align: center" data-sort-value="2" | 3–1 | [[ბერნი]] | rowspan="3" | ამხანაგური | 29.02.2012 | style="text-align: center" | <ref>Switzerland 1–3 Argentina / [http://www.skysports.com/football/switzerland-vs-argentina/252229 Stade de Suisse Wankdorf, Bern]. ''Sky Sports''</ref><ref>Switzerland 1–3 Argentina / [https://web.archive.org/web/20171013013045/http://www.skysports.com/football/switzerland-vs-argentina/252229 Stade de Suisse Wankdorf, Bern]. ''Sky Sports''</ref> |- ! style="text-align: center" | 2 | data-sort-value="Brazil" | {{fb|BRA}} | data-sort-value="29" | '''3''' – (1–1', 2–1', 4–3') | style="text-align: center" data-sort-value="1" | 4–3 | ისტ-რათერფორდი | 09.06.2012 | style="text-align: center" | <ref>[https://www.theguardian.com/football/2012/jun/10/argentina-brazil-lionel-messi-new-york-metlife Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–3 win over Brazil] // ''[[The Guardian]]''</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20160921210139/https://www.theguardian.com/football/2012/jun/10/argentina-brazil-lionel-messi-new-york-metlife Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–3 win over Brazil] // ''[[The Guardian]]''</ref> |- ! style="text-align: center" | 3 | data-sort-value="Guatemala" | {{fb|GUA}} | data-sort-value="29" | '''3''' – (1–0', 3–0', 4–0') | style="text-align: center" data-sort-value="1" | 4–0 | [[გვატემალა (ქალაქი)|გვატემალა]] | 14.06.2013 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.skysports.com/football/guatemala-vs-argentina/286705 Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–0 friendly win in Guatemala]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171012202956/http://www.skysports.com/football/guatemala-vs-argentina/286705 Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–0 friendly win in Guatemala]</ref> |- ! style="text-align: center" | 4 | data-sort-value="Panama" | {{fb|PAN}} | data-sort-value="45" | '''3''' – (2–0', 3–0', 4–0') | style="text-align: center" data-sort-value="6" | 5–0 | [[ჩიკაგო]] | [[კოპა ამერიკა]] | 10.06.2016 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.espnfc.com/report?gameId=444713 Lionel Messi scores a hat trick off the bench in 5–0 win vs. Panama]. ''ESPN''</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171012204735/http://www.espnfc.com/report?gameId=444713 Lionel Messi scores a hat trick off the bench in 5–0 win vs. Panama]. ''ESPN''</ref> |- ! style="text-align: center" | 5 | data-sort-value="Ecuador" | {{fb|ECU}} | data-sort-value="62" | '''3''' – (1–1', 2–1', 3–1') | style="text-align: center" data-sort-value="4" | 3–1 | [[კიტო]] | მსოფ. შესარჩევი | 10.10.2017 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.skysports.com/football/ecuador-vs-argentina/report/349983 Ecuador 1–3 Argentina: Lionel Messi masterclass drags his nation to WC finals]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171011042105/http://www.skysports.com/football/ecuador-vs-argentina/report/349983 Ecuador 1–3 Argentina: Lionel Messi masterclass drags his nation to WC finals]</ref> |- ! style="text-align: center" | 6 | data-sort-value="Haiti" | {{fb|HAI}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 2–0', 3–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 4–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | ამხანაგური | 30.05.2018 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://www.bbc.com/sport/football/44299374 La Bombonera, Buenos Aires]. ''BBC Sport''</ref><ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://web.archive.org/web/20190914105902/https://www.bbc.com/sport/football/44299374 La Bombonera, Buenos Aires]. ''BBC Sport''</ref> |- ! style="text-align: center" | 7 | data-sort-value="Boliva" | {{fb|BOL}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 2–0', 3–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 3–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | მსოფ. შესარჩევი | 09.09.2021 | style="text-align: center" | <ref>[https://sports.ndtv.com/football/lionel-messi-breaks-peles-record-with-hat-trick-against-bolivia-2536013 Lionel Messi Breaks Pele's Record With Hat-Trick Against Bolivia]</ref> |- ! style="text-align: center" | 8 | data-sort-value="Estonia" | {{fb|EST}} | data-sort-value="84" | '''5''' – (1–0', 2–0', 3–0', 4–0', 5–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 5–0 | [[პამპლონა]] | ამხანაგური | 05.06.2022 | style="text-align: center" | <ref name="ArgVsEst22">[https://www.espn.in/football/match/_/gameId/636177 Argentina vs. Estonia – Football Match Summary – June 5, 2022]. ''ESPN''</ref> |- ! style="text-align: center" | 9 | data-sort-value="Curaçao" | {{fb|CUR}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 3–0', 5–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 7–0 | [[სანტიაგო-დელ-ესტერო]] | ამხანაგური | 28.03.2023 | style="text-align: center" |<ref name="Curacao">[https://www.espn.com/soccer/report/_/gameId/666851 Argentina thrash Curacao on another record night for Lionel Messi]</ref> |- ! style="text-align: center" | 10 | data-sort-value="Boliva" | {{fb|BOL}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 5–0', 6–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 6–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | მსოფ. შესარჩევი | 15.10.2024 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 6–0 Bolivia / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/16/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/4191313/ World Cup Qualifiers]. ''Soccerway''</ref> |} ==გოლების სტატისტიკა== {{updated|10 ივნისი, 2025}} {{col-begin}} {{col-3}} {| class="wikitable" style="text-align:center;"" |+წლების მიხედვით !rowspan=2|ნაკრები !rowspan=2|წელი !colspan=2|შეჯიბრება !colspan=2|ამხანაგური !colspan=2|ჯამში |- !მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი |- |rowspan=3|არგენტინა 20 |2004 |colspan=2|—||2||3||2||3 |- |2005 |16{{შენიშვნა|ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი 2005 წლის 20-წლამდე ფეხბურთელთა სამხრეთ ამერიკის ჩემპიონატზე, შვიდი მატჩი და ექვსი გოლი 2005 წლის 20-წლამდე ფეხბურთელთა მსოფლიო ჩემპიონატზე}}||11||colspan=2|—||16||11 |- !ჯამში !16||11||2||3||18||14 |- |rowspan=2|არგენტინა 23 |2008 |5{{შენიშვნა|2008 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების საფეხბურთო ტურნირის მატჩები}}||2||colspan=2|—||5||2 |- !ჯამში !5||2||colspan=2|—||5||2 |- |rowspan=22|{{fb|ARG}}<br /><ref>[http://www.espnfc.com/player/45843/lionel-messi Lionel Messi: Player Profile]. ''ESPN''</ref> |2005 |3{{შენიშვნა|name=WCQ|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||0||2||0||5||0 |- |2006 |3{{შენიშვნა|name=WCF|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალურ ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||1||4||1||7||2 |- |2007 |10{{შენიშვნა|ექვსი მატჩი და ორი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||4||2||14||6 |- |2008 |6{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||1||8||2 |- |2009 |8{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||2||10||3 |- |2010 |5{{შენიშვნა|name=WCF}}||0||5||2||10||2 |- |2011 |8{{შენიშვნა|ოთხი მატჩი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||2||5||2||13||4 |- |2012 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||5||4||7||9||12 |- |2013 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||3||2||3||7||6 |- |2014 |7{{შენიშვნა|name=WCF}}||4||7||4||14||8 |- |2015 |6{{შენიშვნა|name=CA|[[კოპა ამერიკა]]ზე ჩატარებული მატჩები}}||1||2||3||8||4 |- |2016 |10{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[კოპა ამერიკა]] სენტენარიოზე ({{lang-es|Copa América Centenario}})}}||8||1||0||11||8 |- |2017 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||4||2||0||7||4 |- |2018 |4{{შენიშვნა|name=WCF}}||1||1||3||5||4 |- |2019 |6{{შენიშვნა|name=CA}}||1||4||4||10||5 |- |2020 |4{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||0||0||4||1 |- |2021 |14{{შენიშვნა|შვიდი მატჩი და ოთხი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||9||0||0||14||9 |- |2022 |10{{შენიშვნა|ორი მატჩი და ერთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ერთი მატჩი არტემიო ფრანკის თასზე, შვიდი მატჩი და შვიდი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]]}}||8||4||10||14||18 |- |2023 |5{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||3||3||5||8||8 |- |2024 |9{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და ერთი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||2||2||11||6 |- |2025 |2||0||0||0||2||0 |- !სულ ! 137 || 61 || 56 || 51 || 193 || 112 |- !colspan=2|სულ ჯამში !158||74||58||54||216||128 |} {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" |+შეჯიბრებათა მიხედვით |- !scope="col"| შეჯიბრება !scope="col"| მატჩი !scope="col"| გოლი |- |style="text-align:left" scope=row| ამხანაგური ||56|| 51 |- |style="text-align:left" scope=row| [[კოპა ამერიკა]] ||39|| 14 |- |style="text-align:left" scope=row| მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპი ||71|| 34 |- |style="text-align:left" scope=row| [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის დასკვნითი ეტაპი]] ||26|| 13 |- |style="text-align:left" scope=row| არტემიო ფრანკის თასი ||1|| 0 |- !ჯამში|| 193 || 112 |} {{col-3}} {| class="wikitable sortable" |+ეროვნულ ნაკრებთა მიხედვით !ეროვნული ნაკრები !გოლი |- |{{fb|BOL}} |align=center|11 |- |{{fb|ECU}} |align=center|7 |- |{{fb|URU}} |align=center|6 |- |{{fb|BRA}} |align=center|5 |- |{{fb|CHI}} |align=center|5 |- |{{fb|EST}} |align=center|5 |- |{{fb|GUA}} |align=center|5 |- |{{fb|PAR}} |align=center|5 |- |{{fb|VEN}} |align=center|5 |- |{{fb|MEX}} |align=center|4 |- |{{fb|PAN}} |align=center|4 |- |{{fb|COL}} |align=center|3 |- |{{fb|CRO}} |align=center|3 |- | {{fb|CUR}} | align=center|3 |- |{{fb|FRA}} |align=center|3 |- |{{fb|HAI}} |align=center|3 |- |{{fb|NGA}} |align=center|3 |- |{{fb|PER}} |align=center|3 |- |{{fb|SUI}} |align=center|3 |- |{{fb|ALG}} |align=center|2 |- |{{fb|AUS}} |align=center|2 |- |{{fb|HKG}} |align=center|2 |- |{{fb|HON}} |align=center|2 |- |{{fb|JAM}} |align=center|2 |- |{{fb|NIC}} |align=center|2 |- |{{fb|ESP}} |align=center|2 |- |{{fb|ALB}} |align=center|1 |- |{{fb|BIH}} |align=center|1 |- |{{fb|CAN}} |align=center|1 |- |{{fb|GER}} |align=center|1 |- |{{fb|IRN}} |align=center|1 |- |{{fb|NED}} |align=center|1 |- |{{fb|POR}} |align=center|1 |- |{{fb|KSA}} |align=center|1 |- |{{fb|SCG}} |align=center|1 |- |{{fb|SLO}} |align=center|1 |- |{{დროშანიშანი|არაბთა გაერთიანებული საამიროები}} [[არაბთა გაერთიანებული საამიროების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საამიროები]] |align=center|1 |- |{{fb|USA}} |align=center|1 |- !scope=row|ჯამში !112 |} {{col-3}} {{col-end}} {{შენიშვნების სია}} ==გალერეა== <gallery mode="packed"> Argentina team in St. Petersburg.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">მესი ნაკრებში ნიგერიის ნაკრებთან თამაშის წინ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Messi after scoring against Nigeria.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">ნიგერიის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Messi vs Nigeria1.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">ნიგერიის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Iran vs. Argentina match, 2014 FIFA World Cup 37.jpg|21.06.2014<ref group="კომ.">მესის გოლი ირანის ნაკრების კარში. 21 ივნისი, 2014.</ref> Lionel Messi celebrating after scoring a goal against Iran at the 2014 FIFA World Cup.jpg|21.06.2014<ref group="კომ.">ირანის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 21 ივნისი, 2014.</ref> Germany and Argentina face off in the final of the World Cup 2014 03.jpg|13.07.2014<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2014 წლის მუნდიალის ფინალიდან.</ref> Germany and Argentina face off in the final of the World Cup 2014 04 crop.jpg|13.07.2014<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2014 წლის მუნდიალის ფინალიდან.</ref> Messi Khedira MaxiR 2010.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2010 წლის მუნდიალის მეოთხედფინალიდან.</ref> Lionel Messi, Lukas Podolski and Jerome Boeteng.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">მარცხნიდან: [[ჟერომ ბოატენგი]], მესი და [[ლუკას პოდოლსკი]]. ეპიზოდი 2010 წლის მუნდიალის არგენტინა-გერმანიის მეოთხედფინალიდან.</ref> Lionel Messi, Lukas Podolski and Ángel di María.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">მარცხნიდან: [[ლუკას პოდოლსკი]], მესი და [[ანხელ დი მარია]]. 3 ივლისი, 2010.</ref> Argentine - Portugal - Argentine.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი ნაკრებში [[პორტუგალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პორტუგალიის ნაკრებთან]] თამაშის წინ. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011 (1).jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი პორტუგალიის ნაკრებთან თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (L), Bruno Alves (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი ბრუნუ ალვეშის წინააღმდეგ, [[პორტუგალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პორტუგალიასთან]] თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (L), Rolando (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი პორტუგალიის ნაკრებთან თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Argentina vs Bolivia - 2011-07-01.jpg|01.07.2011<ref group="კომ.">[[კოპა ამერიკა]]ზე გამართული არგენტინა-ბოლივიის მატჩის ფრაგმენტი, 1 ივლ. 2011.</ref> Lionel Messi - Switzerland vs. Argentina, 29th February 2012.jpg|29.02.2012<ref group="კომ.">მესის პენალტი შვეიცარიის ნაკრების კარში. 29 თებერვალი, 2012.</ref> Sergio Agüero (L), Lionel Messi (R) - Switzerland vs. Argentina, 29th February 2012.jpg|29.02.2012<ref group="კომ.">[[სერხიო აგუერო]] და მესი [[შვეიცარიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვეიცარიის]] ნაკრებთან თამაშის დროს. 29 თებერვალი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (36956090233).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">ეკვადორის ეროვნულ ნაკრებთან თამაშის დაწყების წინ. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (23772910218).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">[[ხავიერ მასკერანო]] და მესი ეკვადორის ნაკრებთან თამაშის წინ. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (37368151260).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">მესი ეკვადორის ეროვნულ ნაკრებთან თამაშის დროს. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> </gallery> ==სანაკრებო მიღწევები და რეკორდები== * ყველაზე მეტი მატჩი არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში: 192<ref name="sportmail.ru">{{Cite web |url=https://sportmail.ru/football2022/news/54343862/?frommail=1&utm_partner_id=429 |title=Выдающаяся статистика аргентинца |accessdate=2022-12-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20221218210749/https://sportmail.ru/football2022/news/54343862/?frommail=1&utm_partner_id=429 |archivedate=2022-12-18 }}</ref> * ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 112 გოლი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ასისტენტი: 63 საგოლე გადაცემა<ref name="Colin Millar" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი კოპა ამერიკაზე ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 39 მატჩი<ref name="Ritabrata Banerjee" /> * ნაკრებისა და მსოფლიოს ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატზე ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 26 მატჩი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატზე გატანილი ბურთების რაოდენობით: 13 გოლი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო თამაშებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 34 გოლი * სამხრეთ ამერიკის ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო თამაშებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 34 გოლი * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი საერთაშორისო ამხანაგურ მატჩებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 51 გოლი * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც კონმებოლში შემავალი ყველა ეროვნული ნაკრების კარში აქვს გოლი გატანილი<ref>[https://web.archive.org/web/20190402174635/https://www.sport-english.com/en/news/futbol-internacional/messis-now-scored-every-south-american-country-except-argentina-4483886 Messi's now scored vs. EVERY South American country... except Argentina]</ref> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატის ხუთ ფინალურ ეტაპზე აქვს მონაწილეობა მიღებული<ref name="Colin Millar" /> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელმაც შვიდ კოპა ამერიკაზე ითამაშა<ref name="Ritabrata Banerjee">[https://www.goal.com/en-in/news/copa-america-2021-final-records-lionel-messi-can-break-argentina-/a9v3pde85ysi1x35thqyg3lfm What are the records Messi has already broken at the Copa America?]</ref> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატის ოთხ ფინალურ ეტაპზე აქვს გოლი გატანილი<ref name="Colin Millar">[https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/lionel-messi-world-cup-records-28553822 Six records Lionel Messi can break at World Cup]</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა არგენტინელი, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალურ ეტაპზე ითამაშა: 18 წლის და 357 დღის ასაკში * ყველაზე ახალგაზრდა არგენტინელი, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატზე გოლის გატანა შეძლო: 18 წლის და 357 დღის ასაკში<ref>[https://www.goal.com/en-au/news/messis-history-at-the-world-cup-2006-debut-2010-maradona-pairing-/1p2w5ivpnun6p1nmvez0jw8acn Messi's history at the WC: 2006, 2010 Maradona pairing & 2014 final heartbreak]</ref> * ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელმაც ხუთ მსოფლიო ჩემპიონატზე საგოლე გადაცემა გააკეთა * ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატის საუკეთესო მოთამაშედ ორჯერ დასახელდა: 2014, 2022<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/lionel-messi-argentina-wins-golden-ball-award-best-player-fifa-world-cup-qatar-2022 Messi makes Golden Ball history]. ''fifa.com''</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატზე ნაკრების კაპიტნის სამკლაურით ისაპარეზა: 22 წლის და 363 დღის ასაკში<ref>[https://www.reuters.com/article/us-soccer-world-greece-argentina-teams/messi-captains-argentina-for-first-time-idUSTRE65L4TE20100622 Messi captains Argentina for first time] // ''[[Reuters]]''</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც ნაკრებში 100 მატჩი ითამაშა: 27 წლის და 361 დღის ასაკში * ყველაზე ასაკოვანი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთ მსოფლიო ჩემპიონატზე 7 გოლი გაიტანა<ref name="sportmail.ru" /> ==ფაქტები== 2022 წლის 22 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის პირველი ტურის მატჩში საუდის არაბეთის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ მე-10 წუთზე თერთმეტმეტრიანიდან გატანილი გოლით მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატის უკვე მეოთხე ფინალურ ეტაპზე შეძლო მეტოქის კარის აღება, რაც არგენტინელ ფეხბურთელთა შორის ახალი რეკორდია. ამავე გოლით მესიმ კიდევ ერთი რეკორდი დაამყარა. მან პირველი გოლი მსოფლიო ჩემპიონატზე 2006 წლის 16 ივნისს გაიტანა, შესაბამისად, ამ ორ გატანილ გოლს შორის თექვსმეტ წელზე მეტი გავიდა, რაც [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|ტურნირის]] აბსოლუტურ რეკორდს წარმოადგენს.<ref>[https://goal.ge/ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატის აბსოლუტური რეკორდი დაამყარა]</ref> 2022 წლის 26 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის მეორე ტურის მატჩში მექსიკის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 21-ე შეხვედრა ჩაატარა და ამ მაჩვენებლით [[დიეგო მარადონა]]ს გაუთანაბრდა. ამავე მატჩში მან მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი მერვე ბურთი გაიტანა, რითაც გილიერმო სტაბილესა და დიეგო მარადონას შედეგი გაიმეორა.<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/watch/2v4Kywu376wjM1NWZssi92 Argentina v Mexico | Group C]. ''fifa.com''</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_national_team.php All-Time Top Scorers]. ''thesoccerworldcups.com''</ref><ref group="კომ.">Messi drew level with Diego Maradona on eight World Cup goals and moved two behind national team record holder Gabriel Batistuta's haul of 10. ''იხ. Key stat'' / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/argentina-mexico-lionel-messi-fifa-world-cup-qatar-2022 Messi inspires Argentina to crucial Mexico victory]</ref> ამავე შეხვედრაში ენცო ფერნანდესმა მისი გადაცემის შემდეგ მეორე გოლი შეაგდო, რის შემდეგაც მესი ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც ხუთ სხვადასხვა მსოფლიო ჩემპიონატზე საგოლე პასის გაკეთება შეძლო — 2006 (1), 2010 (1), 2014 (1), 2018 (2), 2022 (1). ამავე შეხვედრის შემდეგ მესი მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორიაში გახდა პირველი ფეხბურთელი, რომელმაც ყველაზე ახალგაზრდულ ასაკში (18 წლის და 357 დღის) და შემდეგ უკვე ყველაზე ასაკოვანმა (35 წლის და 155 დღის) ერთ შეხვედრაში გოლიც გაიტანა და საგოლე პასიც გააკეთა. [[File:Lionel Messi close-up.jpg|thumb|ლიონელ მესი, 9 თებერვალი, 2011]] 2022 წლის 30 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის მესამე ტურის მატჩში [[პოლონეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პოლონეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 22-ე შეხვედრა ჩაატარა. შესაბამისად, ამ მაჩვენებლით [[დიეგო მარადონა]]ს ერთი მატჩით გაუსწრო და მსოფლიო ჩემპიონატებზე ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობით არგენტინელ ფეხბურთელთა შორის ერთპიროვნული ლიდერი და ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_most_games.php Argentina Players with the Most Games Played in The World Cup]</ref><ref>[https://sportmail.ru/football2022/news/54106454/?frommail=1 Очередной крутой рекорд Месси] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221130214702/https://sportmail.ru/football2022/news/54106454/?frommail=1 |date=2022-11-30 }}. ''Спорт-Экспресс''</ref> ამავე შეხვედრაში მესიმ [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]] ვერ გაიტანა, რის შემდეგაც ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატებზე ორი პენალტის გატანა ვერ შეძლო,<ref group="კომ.">Lionel Messi is the first player in History to have 2 penalties saved in the World Cup. ''იხ. Key stat'' / [https://www.101greatgoals.com/world-cup-2022/poland-vs-argentina-match-report-player-ratings-expert-analysis-fan-reaction-and-more/ World Cup 2022. Poland 0-2 Argentina: Match report, player ratings, expert analysis, fan reaction and more] ''By Ben Browning''</ref><ref>[https://www.yardbarker.com/soccer/articles/lionel_messi_sets_unfortunate_world_cup_record_with_missed_penalties/s1_13132_38187799 Lionel Messi sets unfortunate World Cup record with missed penalties]</ref><ref>[https://khelnow.com/football/2022-11-world-football-lionel-messi-first-player-miss-2-penalties-world-cup Lionel Messi becomes the first player to miss 2 penalties in the World Cup]</ref> — პირველად პენალტის გატანა მან წინა, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|2018 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე]] ვერ მოახერხა, როდესაც [[ისლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ისლანდიელთა]] მეკარე ჰანეს ჰალდოურსონის კარი ვერ აიღო.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=sqVsy7qnspc Lionel Messi Missed Penalty - FIFA World Cup 2018]</ref><ref>[https://en.as.com/en/2018/06/16/soccer/1529160732_555638.html Messi the first to miss a penalty at 2018 World Cup Russia]</ref> 2022 წლის 30 ნოემბერს ლიონელ მესი გახდა ყველაზე ასაკოვანი (35 წლის და 159 დღის) მოთამაშე (1966 წლიდან), რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ერთ მატჩში შექმნა ხუთზე მეტი (5+) საგოლე შესაძლებლობა და ხუთზე მეტი (5+) შედეგიანი დრიბლინგი განახორციელა. მანამდე რეკორდი ეკუთვნოდა [[დიეგო მარადონა]]ს, რომელმაც ასეთივე შედეგი [[ნიგერიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ნიგერიის]] წინააღმდეგ 1994 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შეხვედრაში დააფიქსირა.<ref>[https://en.as.com/soccer/poland-vs-argentina-live-updates-pregame-score-stats-and-highlights-qatar-world-cup-2022-n/ Poland 0-2 Argentina: as it happened]. ''as.com''</ref> 2022 წლის 3 დეკემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] მერვედფინალურ მატჩში [[ავსტრალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ავსტრალიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 23-ე შეხვედრა ჩაატარა.<ref group="კომ.">ეს იყო მესის კარიერაში საიუბილეო მეათასე ოფიციალური მატჩი, როგორც საკლუბო, ასევე სანაკრებო დონეზე (778 მატჩი „ბარსელონაში“, 53 — „პსჟ“-ში, 169 — ეროვნულ ნაკრებში. საერთო ჯამში, ჩატარებულ ათას შეხვედრაში მის ანგარიშზეა 789 გოლი და 338 საგოლე გადაცემა). ამავე შეხვედრაში მან თავისი რიგით მეცხრე, ხოლო მუნდიალების პლეი-ოფში თავისი პირველი გოლი გაიტანა.</ref> 2022 წლის 18 დეკემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალურ მატჩში [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საფრანგეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 26-ე შეხვედრა ჩაატარა, შესაბამისად ამ მაჩვენებლით [[ლოთარ მათეუსი|ლოთარ მათეუსს]] გაუსწრო და მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref name="WC records" /> ამ შეხვედრაში გაკეთებული დუბლით კი მან [[პელე]]ს 52-წლიანი რეკორდი (12 გოლი და 8 საგოლე პასი) მოხსნა და გოლი + საგოლე პასის სისტემით მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა (13 გოლი და 8 საგოლე პასი).<ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/fifa-world-cup/news/messi-fifa-world-cup-record-goal-contributions-pele-ronaldo-klose-muller-argentina-vs-france-final/article66268262.ece Most goal contributions in FIFA World Cup: Messi breaks Pele’s record]</ref> ამავე მატჩში მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატზე თამაშის წუთების რაოდენობით (2314 წუთი) [[პაოლო მალდინი]]ს 20-წლიანი რეკორდი (2217 წუთი) გააუმჯობესა და ამ მაჩვენებლითაც მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/fifa-world-cup/news/messi-argentina-vs-france-fifa-world-cup-final-qatar-2022-most-minutes-played-maldini-arg-fra/article66278021.ece#:~:text=Argentina%20captain%20Lionel%20Messi%20broke,defender%20Paolo%20Maldini%20(2%2C216). Messi overtakes Maldini for most FIFA WC minutes played during Qatar WC]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20221218224807/https://sports.yahoo.com/lionel-messis-career-world-cup-184237779.html Lionel Messi's Career World Cup Stats for Argentina]</ref><ref name="WC records">[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/lionel-messi-fifa-world-cup-records-milestones-argentina-appearances-assists-goals The World Cup records Messi owns]. ''fifa.com''</ref> 2022 წლის 18 დეკემბერს, მესი გახდა ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთი მსოფლიო ჩემპიონატის განმავლობაში მის ყველა ეტაპზე შეძლო გოლის გატანა (მან მეტოქეთა კარი ჯგუფურ ეტაპზე აიღო ორჯერ, მერვედფინალში, მეოთხედფინალში და ნახევარფინალში თითოჯერ და ფინალშიც ორჯერ), რაც მანამდე არავის არცერთ მუნდიალზე არ გაუკეთებია.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=PyYwR8nYtFM&t=206s Lionel Messi est-il désormais plus grand que Diego Maradona?]</ref> არგენტინის ნაკრებში 2022 წელს ჩატარებულ 14 მატჩში მესიმ 18 გოლის გატანა შეძლო, რაც მის სანაკრებო კარიერაში საუკეთესო შედეგია. ამ მაჩვენებლით აქამდე მისი საუკეთესო სანაკრებო კალენდარული წელი 2012 იყო, როდესაც 9 შეხვედრაში 12 გოლი გაიტანა. [[კოპა ამერიკა]]ზე ჩატარებულ 34 შეხვედრაში მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელად იგი 10-ჯერ დასახელდა, რაც ყველა დროის საუკეთესო შედეგია ამ ტურნირის ისტორიაში. მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატზე კაპიტნის რანგში რეკორდული 19 მატჩი ჩაატარა. შემდეგ მოდიან [[რაფაელ მარკესი]] (17) და [[დიეგო მარადონა]] (16).<ref name="WC records" /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატისა]] და 20-წლამდელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო ჩემპიონატის (FIFA U-20) საუკეთესო ფეხბურთელისათვის დაწესებული [[Adidas]]-ის ოქროს ბურთი ისტორიაში მხოლოდ ორ ფეხბურთელს — [[დიეგო მარადონა]]სა (1979, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1986|1986]]) და [[ლიონელ მესი]]ს (2005, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014]]) გადაეცათ.<ref group="კომ.">Maradona and Lionel Messi are the only players to have won the adidas Golden Ball at the FIFA U-20 World Cup™ and the World Cup. ''იხ. fifa.com'' / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/a-tribute-to-diego-maradona-argentina-napoli-legend-fifa-world-cup A tribute to Diego Maradona]</ref> მეტოქეთა კარში გატანილი 112 ბურთიდან მესიმ 2 ბურთი თავით, 11 ბურთი მარჯვენა ფეხით, ხოლო 99 ბურთი მარცხენა ფეხით შეაგდო; აქედან 11 ბურთი საჯარიმო დარტყმით, 24 ბურთი [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტით]], 6 ბურთი სოლო რეიდის შემდეგ, 9 — მეტოქის მეკარის ან მცველების მიერ მოგერიებულ ან ასხლეტილ ბურთზე დასწრებაზე თამაშის დროს, ხოლო დანარჩენ შემთხვევებში მეტოქეთა კარი თამაშიდან აიღო. მესიმ თავისი სანაკრებო 112 ბურთი მეტოქეთა 63 მეკარის კარში გაიტანა. აქედან ყველაზე მეტი (6 ბურთი სამ მატჩში) მან ბოლივიელთა მეკარე კარლოს ლამპეს კარში შეაგდო. 5 ბურთი (ერთ მატჩში) გაიტანა ესტონელთა მეკარე მატვეი იგონენის კარში. ოთხჯერ აიღო (სამ მატჩში) ურუგვაელთა მეკარე ფერნანდო მუსლერას კარი. ასევე, ოთხჯერ გაუტანა (ოთხ მატჩში) ჩილელთა მეკარე [[კლაუდიო ბრავო]]ს. სამ-სამჯერ აიღო რაფაელ კაბრალის (ბრაზილია), რიკარდო ხერესის (გვატემალა), გატიტო ფერნანდესის (პარაგვაი), მაქსიმო ბანგერას (ეკვადორი), ხაიმე პენედოს (პანამა), ჯონი პლასიდის (ჰაიტი), ელოი ვიქტორ რომის (კიურასაო) და გილიერმო ვისკარას (ბოლივია) კარები. ===მეკარეები, რომელთა კარის აღებაც მესიმ შეძლო=== {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეკარე, ნაკრები !სურათი !გოლი !თარიღი !შენიშვნა !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} |- ! style="text-align: center" | 1 | სტიპე პლეტიკოსა <br /> ''{{lang-hr|Stipe Pletikosa}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Rostov-Loco (4).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|6}} | style="text-align: center" | 01.03.2006 | | |- ! style="text-align: center" | 2 | დრაგოსლავ იევრიჩი <br /> ''{{lang-sr|Драгослав Јеврић}}'' <br /> {{fb|Serbia and Montenegro}} | [[ფაილი:Dragoslav Jevrić.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|88}} | style="text-align: center" | 16.06.2006 | | |- ! style="text-align: center" | 3 | სამირ ჰაჯაუი <br /> ''{{lang-en|Samir Hadjaoui}}'' <br /> {{fb|ALG}} | [[ფაილი:Samir Hadjaoui (1979–2021) — Algeria NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|54|პენ.|73}} | style="text-align: center" | 05.06.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 4 | ლეაო ბუტრონი <br /> ''{{lang-es|Leao Butrón Gotuzzo}}'' <br /> {{fb|PER}} | [[ფაილი:LeaoBG.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} | style="text-align: center" | 08.07.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 5 | ოსვალდო სანჩესი <br /> ''{{lang-es|Oswaldo Javier Sánchez Ibarra}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:Oswaldo Sanchez Santos.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} <br /> {{გოლი|17}} | style="text-align: center" | 11.07.2007 <br /> 04.06.2008 | | |- ! style="text-align: center" | 6 | რენი ვეგა <br /> ''{{lang-es|Renny Vicente Vega Hernández}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:Renny Vega (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|42}} <br /> {{გოლი|26}} | style="text-align: center" | 16.10.2007 <br /> 28.03.2009 | | |- ! style="text-align: center" | 7 | აგუსტინ ხულიო <br /> ''{{lang-es|Agustín Julio Castro}}'' <br /> {{fb|COL}} | [[ფაილი:AgustinJulio1 (cropped).JPG|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|36}} | style="text-align: center" | 20.11.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 8 | ხუან კასტილიო <br /> ''{{lang-es|Juan Guillermo Castillo Iriarte}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Juan Castillo 2.JPG|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|6}} | style="text-align: center" | 11.10.2008 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iIzdwdYE8r4&t=45s Messi vs Uruguay (WCQ) (Home) 2008-09 English Commentary]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 9 | [[სტივ მანდანდა]] <br /> ''{{lang-fr|Steve Mandanda Mpidi}}'' <br /> {{fb|FRA}} | [[ფაილი:Steve Mandanda 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|83}} | style="text-align: center" | 11.02.2009 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=L_UjuawNsX8&t=5685s France-Argentine Match Amical 2009 VF TF1]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 10 | [[იკერ კასილიასი]] <br /> ''{{lang-es|Iker Casillas Fernández}}'' <br /> {{fb|ESP}} | [[ფაილი:Iker Casillas 2.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61|პენ.}} | style="text-align: center" | 14.11.2009 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=sMCJvLX40C4&t=4544s Spain - Argentina Friendly 2009 Completo]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 11 | [[ხოსე მანუელ რეინა|პეპე რეინა]] <br /> ''{{lang-es|José Manuel Reina Páez}}'' <br /> {{fb|ESP}} | [[ფაილი:Pepe Reina 2017.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|10}} | style="text-align: center" | 07.09.2010 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iRjqOLpKar4&t=1336s Argentina vs. Spain | Friendly | 7-9-2010]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 12 | [[ვიქტორ ლეანდრო ბაჟი|ვიქტორი]] <br /> ''{{lang-pt|Victor Leandro Bagy}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:Victor 2012 01.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+2}} | style="text-align: center" | 17.11.2010 | <ref group="კომ.">ვიქტორ ლეანდრო ბაჟი ({{lang-pt|Victor Leandro Bagy}}) — [[ბრაზილიელები|ბრაზილიელი]] [[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკარე]], [[ფეხბურთი]]ს გულშემატკივრებში უფრო ცნობილია როგორც ვიქტორი. ბრაზილიის ნაკრების შემადგენლობაში 2010–2014 წლებში სულ 6 მატჩი ითამაშა, რომელთაგან გუნდთან ერთად 5 შეხვედრა მოიგო და მხოლოდ ერთ შეხვედრაში დამარცხდა [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელებთან]] [[ლიონელ მესი]]ს მიერ მატჩის 92-ე წუთზე გატანილი გოლით (0–1). ეს იყო ერთადერთი ბურთი, რომელიც მან ნაკრებში ჩატარებულ ექვს შეხვედრაში გაუშვა.</ref> | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Q7p4KfWggyo Argentina 1-0 Brazil International Friendly 18 November 2010 Lionel Messi Goal]</ref> |- ! style="text-align: center" | 13 | რუი პატრისიუ <br /> ''{{lang-pt|Rui Pedro dos Santos Patrício}}'' <br /> {{fb|POR}} | [[ფაილი:Rui Patrício 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90|პენ.}} | style="text-align: center" | 09.02.2011 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EZNyeCKRcG4&t=621s Argentina vs Portugal.2-1 All Goals & Highlights HD 09/02/2011]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 14 | არიან ბექაი <br /> ''{{lang-sq|Arjan Beqaj}}'' <br /> {{fb|ALB}} | [[ფაილი:Arjan Beqaj (born 25 August 1975) — Albania NFT Goalkeeper (1998–2010).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|43}} | style="text-align: center" | 20.06.2011 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=6C4LrngqJK0&t=3237s Amistoso Argentina 4 vs Albania 0]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 15 | [[კლაუდიო ბრავო]] <br /> ''{{lang-es|Claudio Andrés Bravo Muñoz}}'' <br /> {{fb|CHI}} | [[ფაილი:Claudio Bravo Footballteam of Chile - Spain vs. Chile, 10th September 2013 (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|25}} <br /> {{გოლი|16|პენ.}} <br /> {{გოლი|24|პენ.}} <br /> {{გოლი|33}} | style="text-align: center" | 07.10.2011 <br /> 24.03.2017 <br /> 03.06.2021 <br /> 14.06.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=lDCx0gBw0FE&t=94s Argentina vs Chile 4-1 07/10/2011]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|16|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=YOLqwvaDYoQ&t=1363s Argentina vs Chile - Clasificatorias Rusia 2018]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|24|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_rpu8o1drMY&t=195s Argentina vs Chile 1 : 1 All Gоal & Hіghlіght 4-June-2021]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=SDrGeb6TfOU&t=64s Hіghlіghts Argentina 1 - 1 Chile | Copa América 2021 | 14-06-21]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 16 | [[დავიდ ოსპინა]] <br /> ''{{lang-es|David Ospina Ramírez}}'' <br /> {{fb|COL}} | [[ფაილი:Policía de Infancia y Adolescencia - David Ospina (cropped).jpeg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} <br /> {{გოლი|10}} | style="text-align: center" | 15.11.2011 <br /> 15.11.2016 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vbtfkEvAC2Y&t=67s Argentina 2-1 Colombia (World Cup qual) 15 11 2011]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=8azj3mHScqM&t=753s Argentina vs. Colombia | Russia 2018 | FIFA WC Qualifier (15-11-2016)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 17 | [[დიეგო ბენალიო]] <br /> ''{{lang-it|Diego Orlando Benaglio}}'' <br /> {{fb|SUI}} | [[ფაილი:Diego Benaglio (2021).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|20}} | style="text-align: center" | 29.02.2012 | | <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=6s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 18 | მარკო ვიოლფლი <br /> ''{{lang-de|Marco Wölfli}}'' <br /> {{fb|SUI}} | [[ფაილი:Marco Wölfli.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|88||90+3|პენ.}} | style="text-align: center" | 29.02.2012 | | <ref>{{გოლი|88}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=117s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref><br /><ref>{{გოლი|90+3|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=221s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 19 | ალექსანდერ დომინგესი <br /> ''{{lang-es|Alexander Domínguez Carabalí}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:Ecuador tren2015 (1).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|31}} <br /> {{გოლი|13|პენ.}} | style="text-align: center" | 02.06.2012 <br /> 08.10.2020 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Ni01DvAnavY&t=211s Argentina 4 Ecuador 0 Eliminatorias Brasil 2012 All Goals & Full Highlights]</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=nitK-gehQHg&t=50s Argentina vs Ecuador 1-0 Gоals & Extеndеd Hіghlіghts - Oct 8 - 2020]</ref> |- ! style="text-align: center" | 20 | რაფაელ კაბრალი <br /> ''{{lang-pt|Rafael Cabral Barbosa}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:Naples vs Barcelone - Genève - aout 2014 - Rafael Cabral.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|31||34||84}} | style="text-align: center" | 09.06.2012 | | |- ! style="text-align: center" | 21 | [[მარკ-ანდრე ტერ შტეგენი]] <br /> ''{{lang-de|Marc-André ter Stegen}}'' <br /> {{fb|GER}} | [[ფაილი:Marc-André ter Stegen (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|52}} | style="text-align: center" | 15.08.2012 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=WKlsZYxcmfc&t=394s Germany 1–3 Argentina | All Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 22 | ხუსტო ვილიარი <br /> ''{{lang-es|Justo Wilmar Villar Viveros}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:NDEPENDIENTE vs COLO COLO (12).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|64}} | style="text-align: center" | 07.09.2012 | | <ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VBl7oV6FdVg&t=256s Resumen de Argentina 3 - Paraguay 1 (FULL HD)]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 23 | ფერნანდო მუსლერა <br /> ''{{lang-es|Néstor Fernando Muslera Micol}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Fernando Muslera 2012.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|65||79}} <br /> {{გოლი|43}} <br /> {{გოლი|38}} | style="text-align: center" | 12.10.2012 <br /> 02.09.2016 <br /> 10.10.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iK7PnHHxajI QWC 2014 Argentina vs. Uruguay 3-0 (12.10.2012)]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=HGCd5rbp0EQ&t=2739s Argentina vs. Uruguay | Russia 2018 | FIFA World Cup Qualifier (2-9-2016)]</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=bEeR7tbNGT0&t=3302s Argentina v. Uruguay - Qualifiers FIFA World Cup Qatar 2022]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 24 | მიგელ პინტო <br /> ''{{lang-es|Miguel Ángel Pinto Jerez}}'' <br /> {{fb|CHI}} | [[ფაილი:Palestino - O'Higgins 20190405 19.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|28}} | style="text-align: center" | 16.10.2012 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=JGnC3Ip5en8&t=212s Chile vs Argentina Eliminatorias 2014 16 10 2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 25 | დანი ერნანდესი <br /> ''{{lang-es|Daniel Hernández Santos}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:Danihernandez.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|45|პენ.}} <br /> {{გოლი|60}} | style="text-align: center" | 22.03.2013 <br /> 18.06.2016 | | <ref>{{გოლი|45|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NdDCs-9LkHk&t=26s 2013 (March 22) Argentina 3-Venezuela 0 (World Cup Qualifier)]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|60}} / [https://www.youtube.com/watch?v=gF-36qo_7zE&t=4910s Argentina v. Venezuela - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 26 | რიკარდო ხერესი <br /> ''{{lang-es|Ricardo Antonio Jérez Figueroa}}'' <br /> {{fb|GUA}} | [[ფაილი:Ricardo-Jerez-II-2013-02-06.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|15||40|პენ.|49}} | style="text-align: center" | 14.06.2013 | | <ref>Guatemala 0–4 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2013/06/14/world/friendlies/guatemala/argentina/1468950/ Estadio Nacional Mateo Flores]. ''Soccerway''</ref><ref>{{გოლი|15}} / [https://www.youtube.com/watch?v=WGPoyJ7AX60&t=128s Guatemala 0 - 4 Argentina | Amistoso - 14/06/13]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|40|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vyQddjEpreY&t=208s Guatemala 0 Argentina 4 | Amistoso Internacional (14/6/2013)]</ref><ref>{{გოლი|49}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vyQddjEpreY&t=279s Guatemala 0 Argentina 4 | Amistoso Internacional (14/6/2013)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 27 | გატიტო ფერნანდესი <br /> ''{{lang-es|Roberto Júnior Fernández Torres}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:Gatito Fernández (Cerro Porteño).png|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12|პენ.|53|პენ.}} <br /> {{გოლი|57|პენ.}} | style="text-align: center" | 10.09.2013 <br /> 19.06.2019 | | <ref>{{გოლი|12|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=267s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - Fecha 16]</ref><ref>{{გოლი|53|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=979s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - Fecha 16]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|57|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=On2b3v4uj_I&t=5304s Argentina v. Paraguay - Copa America Brazil 2019]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 28 | ვიდ ბელეცი <br /> ''{{lang-sl|Vid Belec}}'' <br /> {{fb|SVN}} | [[ფაილი:Vid Belec (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|76}} | style="text-align: center" | 07.06.2014 | | <ref>Argentina 2–0 Slovenia / [https://int.soccerway.com/matches/2014/06/07/world/friendlies/argentina/slovenia/1630386/ Estadio Único Diego Armando Maradona (La Plata)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 29 | ასმირ ბეგოვიჩი <br /> ''{{lang-bs|Asmir Begović}}'' <br /> {{fb|BIH}} | [[ფაილი:20150331 2024 AUT BIH 2110.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|65}} | style="text-align: center" | 15.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kXIipC8hBOU&t=539s Argentina 2 x 1 Bosnia Herzegovina · 2014 World Cup Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 30 | ალირეზა ჰაღიღი <br /> ''{{lang-fa|علیرضا حقیقی}}'' <br /> {{fb|IRN}} | [[ფაილი:Iran vs. Montenegro 2014-05-26 (064).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+1}} | style="text-align: center" | 21.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EM8SuYBjjEY&t=739s Argentina 1 x 0 Iran · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 31 | ვინსენტ ენიეამა <br /> ''{{lang-en|Vincent Enyeama}}'' <br /> {{fb|NGA}} | [[ფაილი:Krasnodar-Lille (15).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|3||45+1}} | style="text-align: center" | 25.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9HpYZ5REbFc&t=148s Nigeria 2 x 3 Argentina · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 32 | იპ ჰუნფაი <br /> ''{{lang-en|Yapp Hung Fai}}'' <br /> {{fb|HKG}} | [[ფაილი:Yapp Hung Fai.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|66||84}} | style="text-align: center" | 14.10.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=64u_Q_fJi8c&t=55s Hong Kong 0 – 7 Argentina - Friendly - 14.10.2014]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 33 | ლოვრე კალინიჩი <br /> ''{{lang-hr|Lovre Kalinić}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Lovre Kalinić in 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|57|პენ.}} | style="text-align: center" | 12.11.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Su6Go8mTXUk&t=175s NLB Video Gol Argentina vs Kroasia 2-1 Friendly Match 12 November 2014]</ref> |- ! style="text-align: center" | 34 | ანტონი სილვა <br /> ''{{lang-es|Antony Domingo Silva Cano}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:Antony Silva France 2 juin 2017.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|36|პენ.}} | style="text-align: center" | 13.06.2015 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=zLQ2xwVclCU&t=439s Lionel Messi vs Paraguay (Copa America 2015) HD 720p (13/06/2015)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 35 | დანიელ ვაკა <br /> ''{{lang-es|Daniel Vaca Tasca}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Ecuador-Bolivia 2015 (16) - копия.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|67||75}} | style="text-align: center" | 04.09.2015 | | <ref>{{გოლი|67}} / [https://www.youtube.com/watch?v=6AaNIQaEp-U&t=5207s Argentina vs. Bolivia | Friendly | 4-9-2015]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|75}} / [https://www.youtube.com/watch?v=6AaNIQaEp-U&t=5725s Argentina vs. Bolivia | Friendly | 4-9-2015]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 36 | მოისეს მუნიოსი <br /> ''{{lang-es|Moisés Alberto Muñoz Rodríguez}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:America Mexico 2016 (1).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|89}} | style="text-align: center" | 08.09.2015 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=nnsuinluFpw&t=229s Mexico vs Argentina 2-2 Resumen Goles Completo Partido Amistoso 2015]</ref> |- ! style="text-align: center" | 37 | კარლოს ლამპე <br /> ''{{lang-es|Carlos Emilio Lampe Porras}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Colo Colo - Huachipato, 2018-03-03 - Carlos Lampe - 03.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|30|პენ.}} <br /> {{გოლი|30|პენ.|42}} <br /> {{გოლი|14||64||88}} | style="text-align: center" | 29.03.2016 <br /> 28.06.2021 <br /> 09.09.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=U6cpJGB6W2I&t=1986s Argentina vs. Bolivia | Russia 2018 | FIFA World Cup Qualifier (29-3-2016)]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|30|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=r6MZZsQRAL4&t=2043s Argentina vs Bolivia Full Match]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|42}} / [https://www.youtube.com/watch?v=r6MZZsQRAL4&t=2583s Argentina vs Bolivia Full Match]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|14}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=1630s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=5443s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|88}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=6889s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 38 | ხაიმე პენედო <br /> ''{{lang-es|Jaime Manuel Penedo Cano}}'' <br /> {{fb|PAN}} | [[ფაილი:Jaime Penedo1 (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|68||78||87}} | style="text-align: center" | 10.06.2016 | | <ref>{{გოლი|68}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|78}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|87}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 39 | ბრედ გუზანი <br /> ''{{lang-en|Bradley Edwin «Brad» Guzan}}'' <br /> {{fb|USA}} | [[ფაილი:Brad Guzan vs Belgium 1.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|32}} | style="text-align: center" | 21.06.2016 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=aFU1CbP8V_E&t=2034s Copa America Centenario - USA vs Argentina - June 21, 2016 - Semi Finals]</ref> |- ! style="text-align: center" | 40 | მაქსიმო ბანგერა <br /> ''{{lang-es|Máximo Orlando Banguera Valdivieso}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:Banguera Barcelona-Deportivo Cuenca (15613464830).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12||20||62}} | style="text-align: center" | 10.10.2017 | | <ref>{{გოლი|12}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=103s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=179s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|62}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=288s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 41 | ჯონი პლასიდი <br /> ''{{lang-en|Johny Placide}}'' <br /> {{fb|HAI}} | [[ფაილი:Johny Placide in Tsarsko selo.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|17|პენ.|58||66}} | style="text-align: center" | 30.05.2018 | | <ref>{{გოლი|17|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=dh2ZJEptrcY&t=40s Goles Argentina 4-0 Haití]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|58}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vlq9WlvT4_E&t=373s Lionel Messi vs Haiti (Friendly) 30/05/2018 HD 1080i by SH10]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|66}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vlq9WlvT4_E&t=439s Lionel Messi vs Haiti (Friendly) 30/05/2018 HD 1080i by SH10]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 42 | ფრენსის უზოჰო <br /> ''{{lang-en|Francis Odinaka Uzoho}}'' <br /> {{fb|NGA}} | [[ფაილი:Francis Uzoho.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|14}} | style="text-align: center" | 26.06.2018 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=dvpth1kNgmY&t=133s Argentina vs Nigeria World Cup 26 June 2018 Highlights HD]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 43 | ხუსტო ლორენტე <br /> ''{{lang-es|Justo Lorente Collado}}'' <br /> {{fb|NCA}} | [[ფაილი:Nicaragua vs Surinam 1-0 (10).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|37||38}} | style="text-align: center" | 07.06.2019 | | <ref>{{გოლი|37}} / [https://www.youtube.com/watch?v=GBT5r4rzUws&t=3516s Argentina vs Nicaragua 2019 Full Match]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|38}} / [https://www.youtube.com/watch?v=GBT5r4rzUws&t=3627s Argentina vs Nicaragua 2019 Full Match]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 44 | [[ალისონ ბეკერი]] <br /> ''{{lang-pt|Alisson Ramses Becker}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:20180610 FIFA Friendly Match Austria vs. Brazil 850 1625.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|14}} | style="text-align: center" | 15.11.2019 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kDbm9b0lcHc&t=168s Brаzil vs Argеntinа 0-1 - Highlights & Goals Resumen & Goles 2019 HD HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 45 | მარტინ კამპანია <br /> ''{{lang-es|Martín Nicolás Campaña Delgado}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Urug tren (4) - копия.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+2|პენ.}} | style="text-align: center" | 18.11.2019 | | <ref>{{გოლი|90+2|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VUYPGgsyZhA&t=834s Lionel Messi vs Uruguay | Friendly 2019 HD 1080i]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 46 | ერნან გალინდესი <br /> ''{{lang-es|Hernán Ismael Galíndez}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:HERNÁN GALÍNDEZ.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+3}}<br />{{გოლი|78}} | style="text-align: center" | 04.07.2021<br />07.09.2023 | | <ref>{{გოლი|90+3}} / [https://www.youtube.com/watch?v=UOnr7WnzZYU&t=6416s Argentina vs Ecuador | Full Match · Copa America 2021]. ''youtube''</ref><br /><ref>{{გოლი|78}} / [https://www.youtube.com/watch?v=LcExvg2Rp4A&t=406s&ab_channel=CONMEBOL Argentina vs Ecuador 1-0 | Resumen]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 47 | ვილკერ ფარინიესი <br /> ''{{lang-es|Wuilker Faríñez Aray}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:RC Lens - FC Metz (14-03-2021) 75.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|82}} | style="text-align: center" | 25.03.2022 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=15C93b2cdqw&t=447s Argentina vs Venezuela | 3-0 | Resumen All Goals Highlights 26/03/2022]</ref> |- ! style="text-align: center" | 48 | მატვეი იგონენი <br /> ''{{lang-et|Matvei Igonen}}'' <br /> {{fb|EST}} | [[ფაილი:Matvei Igonen (born 2 October 1996) — Estonia NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|9|პენ.|45||47||71||76}} | style="text-align: center" | 05.06.2022 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kMo1HF1k1mE Lionel Messi 5 Goals Vs Estonia Reaction]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 49 | [[ლუის ლოპეს ფერნანდესი]] <br /> ''{{lang-es|Luis Aurelio López Fernández}}'' <br /> {{fb|HON}} | [[ფაილი:Luis Aurelio López Fernández.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|45+2|პენ.|69}} | style="text-align: center" | 24.09.2022 | | <ref>{{გოლი|45+2|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NXIEw-NxTCE&t=219s Argentina 3-0 Honduras | Amistoso Internacional]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|69}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NXIEw-NxTCE&t=297s Argentina 3-0 Honduras | Amistoso Internacional]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.espn.in/football/match/_/gameId/652247 Messi double as Argentina beat Honduras in Miami]. ''espn.in''</ref> |- ! style="text-align: center" | 50 | ანდრე ბლეიკი <br /> ''{{lang-en|Andre Jason Blake}}'' <br /> {{fb|JAM}} | [[ფაილი:Andre Blake - Philadelphia Union (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|86||89}} | style="text-align: center" | 29.09.2022 | | <ref>{{გოლი|86}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aKqe4eVMy6E&t=5741s Argentina vs Jamaica · Full Match · International Friendly 2022]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|89}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aKqe4eVMy6E&t=5924s Argentina vs Jamaica · Full Match · International Friendly 2022]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 51 | ხალიდ ეისა <br /> ''{{lang-ar|خالد عيسى}}'' <br /> {{fb|UAE}} | [[ფაილი:Khalid Eisa 20191401.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|44}} | style="text-align: center" | 16.11.2022 | | <ref>{{გოლი|44}} / [https://www.youtube.com/watch?v=25YO-K0Cv68&t=365s Argentina VS Emiratos Árabes]. ''MundoBocaTV''</ref><ref>UAE 0–5 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2022/11/16/world/friendlies/united-arab-emirates/argentina/3958140/ Mohammed Bin Zayed Stadium]. ''soccerway''</ref> |- ! style="text-align: center" | 52 | მუჰამედ ალ-უვაისი <br /> ''{{lang-ar|محمد العويس}}'' <br /> {{fb|KSA}} | [[ფაილი:Mohammed Al-Owais 2018.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|10|პენ.}} | style="text-align: center" | 22.11.2022 | | <ref>{{გოლი|10|პენ.}} / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235461 Argentina 1–2 Saudi Arabia]. ''fifa.com''</ref> |- ! style="text-align: center" | 53 | [[გილიერმო ოჩოა]] <br /> ''{{lang-es|Francisco Guillermo Ochoa Magaña}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:Mex-Kor (1) (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|64}} | style="text-align: center" | 26.11.2022 | | <ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VahYNqWm8W4&t=432s Argentina vs Mexico 2-0 − All Gоals]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 54 | მეთიუ რაიანი <br /> ''{{lang-en|Mathew David Ryan}}'' <br /> {{fb|AUS}} | [[ფაილი:20180601 FIFA Friendly Match Czech Republic vs. Australia Matthew Ryan 850 0230.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|35}} <br /> {{გოლი|2}} | style="text-align: center" | 03.12.2022 <br /> 15.06.2023 | | <ref>{{გოლი|35}} / [https://www.youtube.com/watch?v=KvSiRNO1BTY&t=8s Messi magic! | Argentina v Australia | Round of 16 | FIFA WC Qatar 2022]</ref><br /><ref>{{გოლი|2}} / [https://www.youtube.com/watch?v=jJhA5rJ7K_w&t=66s Argentina vs Australia 2-0 Hіghlіghts & All Goals 2023 Messi Goal]</ref> |- ! style="text-align: center" | 55 | ანდრის ნოპერტი <br /> ''{{lang-nl|Andries Noppert}}'' <br /> {{fb|NED}} | [[ფაილი:Andries Noppert (born 7 April 1994) — Netherlands NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|73|პენ.}} | style="text-align: center" | 09.12.2022 | | <ref>{{გოლი|73|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=98oXq3yLtCo&t=326s Argentina vs Netherlands 2-2 Penalty 4-3 All Goal FIFA WC 2022]</ref><ref>Netherlands 2 (3-4) 2 Argentina / [https://www.besoccer.com/match/seleccion-holanda/seleccion-argentina/2022688422/lineups Lineups]. ''BeSoccer''</ref> |- ! style="text-align: center" | 56 | დომინიკ ლივაკოვიჩი <br /> ''{{lang-hr|Dominik Livaković}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Dominik Livaković 2021.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|34|პენ.}} | style="text-align: center" | 13.12.2022 | | <ref>{{გოლი|34|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=dr3wqHqs6UA&t=164s Argentina vs Croatia 3-0 .. Full Match All Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 57 | [[უგო ლორისი]] <br /> ''{{lang-fr|Hugo Lloris}}'' <br /> {{fb|FRA}} | [[ფაილი:2020-03-10 Fußball, Männer, UEFA Champions League Achtelfinale, RB Leipzig - Tottenham Hotspur 1DX 3687 by Stepro (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|23|პენ.|108}} | style="text-align: center" | 18.12.2022 | | <ref>{{გოლი|23|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=zhEWqfP6V_w&t=10s The greatest final ever?! | Argentina v France]</ref><ref>{{გოლი|108}} / [https://www.youtube.com/watch?v=zhEWqfP6V_w&t=61s The greatest final ever?! | Argentina v France]</ref> |- ! style="text-align: center" | 58 | ხოსე კარლოს გერა <br /> ''{{lang-es|José Carlos Guerra}}'' <br /> {{fb|Panama}} | | style="text-align: center" | {{გოლი|89}} | style="text-align: center" | 23.03.2023 | | <ref>{{გოლი|89}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VogTPu2XrCk&t=70s Argentina 2-0 Panamá: Resumen del partido]</ref> |- ! style="text-align: center" | 59 | ელოი ვიქტორ რომი <br /> ''{{lang-nl|Eloy Victor Room}}'' <br /> {{fb|Curacao}} | [[ფაილი:Room Eloy Columbus Crew SC Meet the Team 2019.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|20||33||37}} | style="text-align: center" | 28.03.2023 | | <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k Argentina vs Curacao]</ref><ref>{{გოლი|33}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k&t=38s Argentina vs Curacao]</ref><ref>{{გოლი|37}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k&t=66s Argentina vs Curacao]</ref> |- ! style="text-align: center" | 60 | პედრო გალიესე <br /> ''{{lang-es|Pedro David Gallese Quiroz}}'' <br /> {{fb|PER}} | [[ფაილი:Palestino - Alianza Lima 20190204 01.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|32||42}} | style="text-align: center" | 18.10.2023 | | <ref>{{გოლი|32}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_jICVrlX8h8&t=180s&ab_channel=CONMEBOL Peru vs. Argentina]</ref><ref>{{გოლი|42}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_jICVrlX8h8&t=307s&ab_channel=CONMEBOL Peru vs. Argentina]</ref> |- ! style="text-align: center" | 61 | ნიკოლას ჯორჯ ჰაგენ გოდოი <br /> ''{{lang-es|Nicholas George Hagen Godoy}}'' <br /> {{fb|GUA}} | [[ფაილი:Nicholas Hagen in 2019.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12||77}} | style="text-align: center" | 15.06.2024 | | <ref>{{გოლი|12}} / [https://www.youtube.com/watch?v=QtjNdKPb_kE&t=79s Argentina 4-1 Guatemala]</ref><ref>{{გოლი|77}} / [https://www.youtube.com/watch?v=QtjNdKPb_kE&t=676s Argentina 4-1 Guatemala]</ref> |- ! style="text-align: center" | 62 | მაქსიმ კრეპო <br /> ''{{lang-fr|Maxime Crépeau}}'' <br /> {{fb|CAN}} | [[ფაილი:Maxime Crépeau, FC Cincinnati vs Ottawa Fury, 30 June 2018 (29180853357) (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|51}} | style="text-align: center" | 10.07.2024 | | <ref>{{გოლი|51}} / [https://www.youtube.com/watch?v=olFD70ssJ58&t=122s Argentina 2-0 Canadá | Copa América 2024]</ref> |- ! style="text-align: center" | 63 | გილიერმო ვისკარა <br /> ''{{lang-es|Guillermo Viscarra Bruckner}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Guillermo "Billy" Viscarra.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|19||84||86}} | style="text-align: center" | 15.10.2024 | | <ref>{{გოლი|19}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=81s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref><ref>{{გოლი|84}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=520s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref><ref>{{გოლი|86}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=565s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref> |- |} ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.rsssf.org/tablesw/wyc05.html World Youth Cup (U-20) 2005 (Netherlands)] * [https://web.archive.org/web/20111220071319/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/05/41/wyc_05_nether_tr_174.pdf FIFA World Youth Championship Netherlands 2005 Technical Report] * [https://www.thesoccerworldcups.com/players/lionel_messi.php Lionel Messi in the World Cups] * [https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_most_games.php Argentina Players with the Most Games Played in The World Cup] * [https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/worldcup/canadamexicousa2026/articles/lionel-messi-argentina-records-international-football-world-cup-qualifying The international football records Messi owns and is chasing] {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | სოციალური ქსელები |- ! scope=row |[https://instagram.com/leomessi/ Instagram] · [https://www.facebook.com/LeoMessi Facebook] · [https://twitter.com/fundacionmessi Twitter] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | თემატური საიტები |- ! scope=row |[https://www.11v11.com/players/lionel-messi-42223/ AFS] · [https://resultados.as.com/resultados/ficha/deportista/messi/15167 AS.com] · [https://bdfa.com.ar/jugadores-34986.html BDFA] · [https://www.bdfutbol.com/en/j/j1753.html BDFutbol] · [https://global.espn.com/football/player/_/id/45843 ESPNFC.com] · [https://fbref.com/en/players/d70ce98e/ FBref.com] · [https://web.archive.org/web/20150629095408/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=229397/index.html FIFA.com] · [https://www.footballdatabase.eu/en/player/details/10973 FootballDatabase.eu] · [https://footballfacts.ru/person/53159 FootballFacts.ru] · [https://www.kicker.de/lionel-messi/spieler Kicker.de] · [https://www.lequipe.fr/Football/FootballFicheJoueur21740.html L’Équipe] · [https://web.archive.org/web/20220522193757/https://www.ligue1.fr/joueur?id=lionel-andres-messi-cuccittini League 1] · [https://www.national-football-teams.com/player/12066.html National Football Teams.com] · [https://www.olympedia.org/athletes/111386 Olympedia] · [https://olympics.com/en/athletes/lionel-messi Olympics.com] · [https://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=39850 Soccerbase] · [http://int.soccerway.com/players/lionel-andres-messi/119/ Soccerway] · [https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Lioneli-Messi-Futbol-24061987 Sportbox.ru] · [https://www.thefinalball.com/player.php?id=10592 playmarkerstats.com] · [https://www.transfermarkt.com/lionel-messi/profil/spieler/28003 Transfermarkt] · [https://www.worldfootball.net/player_summary/lionel-messi/ WorldFootball.net] · [https://www.allmovie.com/artist/p815708 AllMovie] · [https://www.allocine.fr/personne/fichepersonne_gen_cpersonne=691614.html AlloCiné] · [https://www.csfd.cz/tvurce/207495 ČSFD] · [http://messi.starplayerstats.com/en/goals/91/0/all/1/0/0/t/all/all/0/0/0 Messi.StarPlayerStats.com] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |[https://www.tcdb.com/Person.cfm/pid/24855/ TCDb] · [https://youtube.com/channel/UCmkNr8WQC7zAC5TnYDI0wQw YouTube] · [https://www.youtube.com/watch?v=YKQluZU2Flg&t=184s USA vs Argentina | Copa America 2016] · [https://www.youtube.com/watch?v=qEuv2Y9GutE Mundo Maldini] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ფოტო |- ! scope=row |[https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lionel_Messi_in_art Lionel Messi in art] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | მედია |- ! scope=row |[https://www.mediotiempo.com/futbol/copa-america/afa-rinde-homenaje-messi-kun-aguero-record-partidos MedioTiempo] |} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.}} ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} [[კატეგორია:ლიონელ მესი]] [[კატეგორია:საფეხბურთო რეკორდები]] e0r54j9ya8gen3g4q0flb3vlc094j2k 4827801 4827799 2025-07-07T13:28:39Z Arkaitz1974 85446 4827801 wikitext text/x-wiki [[File:Rus-Arg 2017 (16).jpg|thumb|193 მატჩი და 112 გოლი<ref>[https://messi.com/en/#argentina Messi international stats]. ''messi.com''.</ref>]] [[ლიონელ მესი]] — ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში]] ჩატარებული მატჩებისა და გატანილი ბურთების რაოდენობის მიხედვით — [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|თავისი ქვეყნის ეროვნული გუნდის]] ღირსებას [[2005]] წლიდან იცავს. მას შემდეგ მან 2025 წლის 11 ივნისის მონაცემებით [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|„ალბისელესტეს“]] შემადგენლობაში 193 მატჩი ჩაატარა და 112 ბურთი გაიტანა.<ref>[http://www.rsssf.com/miscellaneous/messi-intlg.html Lionel Andrés Messi - Century of International Appearances]. ''rsssf.com''</ref><ref>[https://m.allfootballapp.com/news/EPL/%E2%9A%BD109-goals-Messi-becomes-second-highest-international-goalscorer/3428470 109 goals! Messi becomes second highest international goalscorer]</ref><ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/lionel-messi-becomes-second-highest-international-goalscorer-cristiano-ronaldo-ali-daei-canada-vs-argentina-copa-america-2024/article68333641.ece Messi takes his tally to 109 international goals.]</ref><ref>[https://www.ole.com.ar/messi/messi-goles-seleccion-argentina_0_PRzdKAJdNV.html 109 goles de Lionel Messi en la Selección Mayor de Argentina]</ref> მესი ეროვნულ ნაკრებში პირველად ხოსე პეკერმანმა მიიწვია, რომელიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|„ალბისელესტეს“]] 2004 წლის ოქტომბრიდან 2006 წლის ივნისის ჩათვლით ედგა სათავეში. მან ამ პოსტზე ცნობილი არგენტინელი ფეხბურთის სპეციალისტი მარსელო ბიელსა შეცვალა. პეკერმანის ხელმძღვანელობით არგენტინელებმა 27 შეხვედრა გამართეს, რომელთაგან 14 მოიგეს, 6 დათმეს და 7 ფრედ დაამთავრეს. მესის დებიუტი ეროვნულ ნაკრებში 2005 წლის [[17 აგვისტო]]ს საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში [[უნგრეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|უნგრეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ შედგა. მატჩი [[ბუდაპეშტი]]ს ფერენც პუშკაშის სტადიონზე გაიმართა და მას 27 ათასამდე მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: ლეო ფრანკო, რობერტო აიალა, გაბრიელ ჰაინცე, ლუკას ბერნარდი, ანდრეს დ'ალესანდრო,<ref group="კომ.">შეხვედრის 90-ე წუთზე ანდრეს დ'ალესანდრო მარიო სანტანამ შეცვალა.</ref> [[ლუჩო გონსალესი]],<ref group="კომ.">მატჩის 82-ე წუთზე [[ლუჩო გონსალესი]]ს ნაცვლად [[პაბლო საბალეტა]].</ref> [[მაქსი როდრიგესი]], ლიონელ სკალონი, ხუან პაბლო სორინი, [[ერნან კრესპო]], [[ლისანდრო ლოპესი]]. მესი შეხვედრის 64-ე წუთზე ლისანდრო ლოპესის ნაცვლად შემოვიდა მოედანზე, თუმცა თამაშში ჩართვიდან ნახევარ წუთში მეტოქესთან ორთაბრძოლისას წესების დარღვევისთვის შეხვედრის მსაჯისგან წითელი ბარათი მიიღო და მინდორი დატოვა.<ref group="კომ.">ფეხბურთის სპეციალისტების დიდი უმრავლესობის აზრით მსაჯის ასეთი გადაწყვეტილება არ იყო მართებული და არ გამომდინარეობდა სათამაშო ეპიზოდის ობიექტური და სამართლიანი შეფასებიდან.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=QCFQJdwNuNQ Lionel Messi red card vs Hungary]. ''youtube''</ref> შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 2–1 დამთავრდა.<ref>Hungary 1–2 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2005/08/17/world/friendlies/hungary/argentina/361846/ Puskás Ferenc Stadion (Budapest)]. ''soccerway''</ref> თავისი პირველი სანაკრებო გოლი 2006 წლის 1 მარტს საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში [[ხორვატიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ხორვატიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მეკარე სტიპე პლეტიკოსას კარში მატჩის მეექვსე წუთზე გაიტანა. შეხვედრა [[ბაზელი]]ს „[[სანქტ-იაკობ პარკი]]ს“ სტადიონზე გაიმართა და მას 13 138 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, ნიკოლას ბურდისო, ვალტერ სამუელი, ფაბრისიო კოლოჩინი,<ref group="კომ.">შეხვედრის მე-60-ე წუთზე ფაბრისიო კოლოჩინი [[ლუჩო გონსალესი|ლუჩო გონსალესმა]] შეცვალა.</ref> [[მარტინ დემიკელისი]], ესტებან კამბიასო, ლეონარდო პონსიო, ხუან რომან რიკელმე, ლიონელ მესი, [[ერნან კრესპო]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 75-ე წუთზე [[ერნან კრესპო]]ს ნაცვლად [[დიეგო მილიტო]].</ref> [[კარლოს ტევესი]].<ref group="კომ.">მატჩის 68-ე წუთზე [[კარლოს ტევესი]]ს ნაცვლად თამაშში ჩაერთო პაბლო აიმარი.</ref> შეხვედრა ხორვატებმა 3–2 მოიგეს.<ref>Croatia 3–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/croatia-v-argentina-01-march-2006-273291/ St. Jakob-Park, Basel]. ''11v11.com''</ref> [[2006]] წლის 16 ივნისს სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნული ნაკრების<ref group="კომ.">სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები ({{lang-sr|Фудбалска репрезентација Србије и Црне Горе|Fudbalska reprezentacija Srbije i Crne Gore}}) — აღნიშნული ეროვნული გუნდი 2003–2006 წლებში ამ სახელწოდებით ასპარეზობდა საფეხბურთო ტურნირებზე. 2006 წლიდან სერბეთის ეროვნული ნაკრები და მონტენეგროს ეროვნული ნაკრები დამოუკიდებლად განაგრძობენ ასპარეზობას.</ref>კარში გატანილი ბურთის წყალობით, მესი გახდა არგენტინის ეროვნული ნაკრების ისტორიაში ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]] გოლის გატანა შეძლო 18 წლის და 357 დღის ასაკში.<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/world_cup_2006/4853028.stm Argentina 6-0 Serbia & Montenegro]. ''BBC Sport''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZtjaRHYOjy8&t=158s Lionel Messi vs Serbia & Montenegro (World Cup 2006)]. ''youtube''</ref> 1996 წლიდან 2016 წლამდე მეტოქეთა კარში გატანილი 54 ბურთით — არგენტინის ნაკრების ყველა დროის ბომბარდირის წოდებას [[გაბრიელ ბატისტუტა]] ფლობდა. 2016 წლის 21 ივნისს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულ შტატებში]] გამართულ [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ნახევარფინალში ლიონელ მესის მიერ [[აშშ-ის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|მასპინძელთა ეროვნული გუნდის]] კარში გატანილი ბურთით მან ოცი წლის განმავლობაში მოქმედი [[გაბრიელ ბატისტუტა|ბატისტუტას]] რეკორდი გააუმჯობესა და არგენტინის ეროვნული გუნდის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი გახდა.<ref>[https://nesn.com/2016/06/lionel-messi-scores-argentina-record-tying-goal-in-copa-america-2016/ Lionel Messi Scores Argentina Record-Tying Goal In Copa America 2016]</ref><ref group="კომ.">აღნიშნული შეხვედრის 32-ე წუთზე საჯარიმო დარტყმით გატანილი ეს ბურთი იყო მატჩის რიგით მეორე, ხოლო მისი სანაკრებო გოლებიდან რიგით 55-ე გოლი.</ref><ref>[https://www.theguardian.com/football/live/2016/jun/21/copa-america-usa-argentina-semi-final-latest-score Lionel Messi scores Argentina’s second goal from a free-kick]</ref><ref>[https://www.goal.com/en-in/match/united-states-v-argentina/dxypf19tozmf3662x2txffft United States 0–4 Argentina]. ''goal.com''</ref> მესის სანაკრებო კარიერაში ეს ისტორიული მატჩი [[ჰიუსტონი]]ს ენ-არ-ჯი სტადიონზე<ref group="კომ.">ენ-არ-ჯი სტადიონი ({{lang-en|NRG Stadium}}) — მრავალფუნქციური სპორტული კომპლექსი [[ტეხასი]]ს უდიდეს ქალაქ ჰიუსტონში, გაიხსნა 2002 წლის 24 აგვისტოს.</ref> შედგა და მას 70 858 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: [[სერხიო რომერო]], რამირო ფუნეს მორი, გაბრიელ მერკადო, ნიკოლას ოტამენდი, [[მარკოს როხო]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 84-ე წუთზე [[მარკოს როხო]]ს ნაცვლად ვიქტორ კუესტა.</ref> [[ხავიერ მასკერანო]], ევერ ბანეგა, აუგუსტო ფერნანდესი,<ref group="კომ.">59-ე წუთზე აუგუსტო ფერნანდესის ნაცვლად [[ლუკას ბილია]].</ref> ლიონელ მესი, [[გონსალო იგუაინი]], ესეკიელ ლავესი.<ref group="კომ.">მატჩის 67-ე წუთზე ესეკიელ ლავესის ნაცვლად [[ერიკ ლამელა]].</ref> შეხვედრა არგენტინელთა უპირატესობით წარიმართა და მათივე გამარჯვებით — 4–0 დამთავრდა.<ref>USA 0–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-21-june-2016-319060/ NRG Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> 2021 წლის 9 სექტემბერს ბოლივიის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპის მორიგ შეხვედრაში მესიმ ჰეთ-თრიკი შეასრულა და თავისი სანაკრებო გოლებიდან რიგით 77-ე, 78-ე და 79-ე ბურთი გაიტანა, რითაც 1971 წლის 11 ივლისიდან — 50 წლის განმავლობაში მოქმედი [[პელე]]ს რეკორდი მოხსნა და ისტორიაში ყველა დროის საუკეთესო სამხრეთამერიკელი სანაკრებო ბომბარდირის წოდება დაისაკუთრა.<ref>[https://www.espn.co.uk/football/argentina-arg/story/4427665/argentinas-lionel-messi-breaks-brazil-legend-peles-south-american-mens-goals-record Lionel Messi breaks Brazil legend Pele's South American men's goals record]</ref> მატჩი [[ბუენოს-აირესი]]ს „ელ მონუმენტალზე“ გაიმართა და მას 17 ათასამდე მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: ხუან მუსო, ნიკოლას ოტამენდი,<ref group="კომ.">82-ე წუთზე ნიკოლას ოტამენდის ნაცვლად ლუკას მარტინესი.</ref> ხერმან პესელია, მარკოს აკუნია, როდრიგო დე პაული,<ref group="კომ.">82-ე წუთზე როდრიგო დე პაულის ნაცვლად ესეკიელ პალასიოსი.</ref> [[ანხელ დი მარია]],<ref group="კომ.">71-ე წუთზე ანხელ დი მარიას ნაცვლად ნიკოლას გონსალესი.</ref> ალეხანდრო გომესი,<ref group="კომ.">მატჩის 62-ე წუთზე ალეხანდრო გომესის ნაცვლად ხოაკინ კორეა.</ref> ლეანდრო პარედესი, ლიონელ მესი და [[ლაუტარო მარტინესი]].<ref group="კომ.">მატჩის 71-ე წუთზე ლაუტარო მარტინესის ნაცვლად ანხელ კორეა.</ref><ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-09-september-2021-371638/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> 2025 წლის 6 ივნისის მონაცემებით მესის ანგარიშზეა ცხრა სანაკრებო ჰეთ-თრიკი და ერთი პენტა-თრიკი (5 გოლი ერთ მატჩში).<ref>Argentina 5–0 Estonia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-estonia-05-june-2022-375350/ Estadio El Sadar, Pamplona]. ''11v11.com''</ref> ყველაზე მეტი ბურთი მას ბოლივიის ეროვნული ნაკრების კარში აქვს გატანილი — 2015 (2), 2016 (1), 2021 (5), 2024 (3). საერთო ჯამში ბოლივიელთა კარის აღება მან 11-ჯერ შეძლო. ==მატჩები და გოლები== ===არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში=== {| width="990" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | № ! scope=col | თარიღი ! scope=col | შეხვედრის ადგილი ! scope=col | მასპინძელი ! scope=col | ანგ. ! scope=col | სტუმარი ! scope=col | გოლები ! scope=col | შენიშვნა ! scope=col | შეჯიბრება ! scope=col | წყარო ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |1||17.08.2005||[[ბუდაპეშტი]]||align=right|{{fb-rt|HUN}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||ამხანაგური||<ref>Hungary 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/hungary-v-argentina-17-august-2005-254793/ Ferenc Puskás Stadium, Budapest]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |2||03.09.2005||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|80}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-03-september-2005-254962/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |3||09.10.2005||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-09-october-2005-255028/ River Plate, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |4||12.10.2005||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-12-october-2005-255126/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |5||16.11.2005||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|QAT}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|81}}||ამხანაგური||<ref>Qatar 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/qatar-v-argentina-16-november-2005-273290/ International Friendly, Played in Doha]. ''11v11.com''</ref><ref>Qatar 0–3 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2005/11/16/world/friendlies/qatar/argentina/361922/ Jassim Bin Hamad Stadium (Doha)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |6||01.03.2006||[[ბაზელი]]||align=right|{{fb-rt|CRO}}||bgcolor=Moccasin|3–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|6}}|| ||ამხანაგური||<ref>Croatia 3–2 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/03/01/world/friendlies/croatia/argentina/361556/ St. Jakob-Park (Basel)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |7||30.05.2006||[[სალერნო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|ANG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|68}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Angola / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-angola-30-may-2006-273785/ Stadio Arechi, Salerno]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 2–0 Angola / [https://int.soccerway.com/matches/2006/05/30/world/friendlies/argentina/angola/361644/ Stadio Arechi (Salerno)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |8||16.06.2006||[[გელზენკირხენი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–0||align=left|{{fb|Serbia and Montenegro}}||{{გოლი|88}}||{{შეცვლაზე შესვლა|75}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#არგენტინა vs სერბეთი და მონტენეგრო|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Argentina 6–0 Serbia and Montenegro / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-serbia-and-montenegro-16-june-2006-273730/ Veltins-Arena, Gelsenkirchen]</ref>|| |- ! scope=row |9||21.06.2006||[[ფრანკფურტი]]||align=right|{{fb-rt|NED}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|70}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#ნიდერლანდები vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Netherlands 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/netherlands-v-argentina-21-june-2006-273746/ Commerzbank Arena, Frankfurt]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |10||24.06.2006||[[ლაიფციგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|MEX}}|| |||{{შეცვლაზე შესვლა|84}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006#მერვედფინალები|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Argentina 2–1 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-24-june-2006-274135/ Zentralstadion, Leipzig]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |11||03.09.2006||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-03-september-2006-274527/ Emirates Stadium, London]. ''11v11.com''</ref><ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/09/03/world/friendlies/brazil/argentina/401918/ Emirates Stadium (London)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |12||11.10.2006||[[მურსია]]||align=right|{{fb-rt|ESP}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|62}}||ამხანაგური||<ref>Spain 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/spain-v-argentina-11-october-2006-275215/ Estadio Nueva Condomina, Murcia]. ''11v11.com''</ref><ref>Spain 2–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/10/11/world/friendlies/spain/argentina/411454/ Estadio Enrique Roca de Murcia (Murcia)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |13||02.06.2007||[[ბაზელი]]||align=right|{{fb-rt|SUI}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|88}}||ამხანაგური||<ref>Switzerland 1–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/02/world/friendlies/switzerland/argentina/457697/ St. Jakob-Park (Basel)]. ''soccerway''</ref><ref>Switzerland 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/switzerland-v-argentina-02-june-2007-277876/ St. Jakob Park, Basel]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |14||05.06.2007||[[ბარსელონა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–3||align=left|{{fb|ALG}}||{{გოლი|54|პენ.|73}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–3 Algeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-algeria-05-june-2007-277893/ Nou Camp, Barcelona]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–3 Algeria / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/05/world/friendlies/algeria/argentina/546431/ Camp Nou (Barcelona)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |15||28.06.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|USA}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|79}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 USA / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-usa-28-june-2007-277898/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–1 USA / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/29/south-america/copa-america/argentina/united-states-of-america/441096/ Estadio José Encarnación Romero (Maracaibo)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=rPecpFY7_-k Argentina vs. U.S.A | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |16||02.07.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–2||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|84}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–2 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-02-july-2007-277899/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]</ref><ref>Argentina 4–2 Colombia / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/03/south-america/copa-america/argentina/colombia/441098/ Estadio José Encarnación Romero (Maracaibo)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=bKq6JvOKwQo Argentina vs. Colombia | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |17||05.07.2007||[[ბარკისიმეტო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|67}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-05-july-2007-277900/ Estadio Metropolitano, Barquisimeto]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/06/south-america/copa-america/argentina/paraguay/441100/ Estadio Metropolitano de Fútbol de Lara]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=lxb2z5Omib4&t=4488s Argentina vs. Paraguay | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |18||08.07.2007||[[ბარკისიმეტო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|PER}}||{{გოლი|61}}||1/4 ფინ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-08-july-2007-277901/ Estadio Metropolitano, Barquisimeto]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–0 Peru / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/09/south-america/copa-america/argentina/peru/471574/ Estadio Metropolitano de Fútbol de Lara (Barquisimeto)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=IxLddehkplw Argentina vs. Peru | Copa América Venezuela 2007 | Quarter-Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |19||11.07.2007||[[სიუდად-გუაიანა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|61}}||1/2 ფინ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-11-july-2007-277902/ Polideportivo Cachamay, Guayana]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 3–0 Mexico / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/12/south-america/copa-america/mexico/argentina/475463/ CTE Cachamay (Ciudad Guayana)]. ''soccerway''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=3jXR26E5CKI ARG 19. Lionel Messi vs Mexico - Copa América 2007 (Semi-Final)]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=V9ezmpCOqj4 Argentina vs. Mexico | Copa América Venezuela 2007 | Semi-Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |20||15.07.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-15-july-2007-277903/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]. ''11v11.com''</ref><ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/15/south-america/copa-america/brazil/argentina/480788/ Estadio Olímpico José Encarnación Pachencho Romero]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=M5xY1rEtRjc Argentina vs. Brazil | Copa América Venezuela 2007 | Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |21||22.08.2007||[[ოსლო]]||align=right|{{fb-rt|NOR}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Norway 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/norway-v-argentina-22-august-2007-278279/ Ullevaal Stadion, Oslo]. ''11v11.com''</ref><ref>Norway 2–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/08/22/world/friendlies/norway/argentina/506969/ Ullevaal Stadion (Oslo)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |22||11.09.2007||[[მელბურნი]]||align=right|{{fb-rt|AUS}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|91}}||ამხანაგური||<ref>Australia 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/australia-v-argentina-11-september-2007-278403/ Melbourne Cricket Ground]. ''11v11.com''</ref><ref>Australia 0–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/09/11/world/friendlies/australia/argentina/511752/ Melbourne Cricket Ground]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |23||13.10.2007||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CHI}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|83}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-13-october-2007-278914/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=CrmLIadiYko Messi vs Chile (WCQ) (Home) 2007-08 English Commentary]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |24||16.10.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|42}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-16-october-2007-278918/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]</ref> || |- ! scope=row |25||17.11.2007||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BOL}}|| ||<ref group="კომ.">მატჩის 74-ე წუთზე ხუან რომან რიკელმემ შეხვედრის მესამე და თავისი მეორე ბურთი მესის სოლო რეიდისა და მისივე საგოლე გადაცემის შემდეგ გაიტანა. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=VhSSTzSqEy4&t=4484s ვიდეო]</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-17-november-2007-279477/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://gh.soccerway.com/matches/2007/11/17/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/524377/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''soccerway''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=hf4ZutabsHg 2007 (November 17) Argentina 3-Bolivia 0 (World Cup qualifier).mpg]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=MVMjDb9VBCM 2007.11.17 Argentina 3 - Bolivia 0 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=VhSSTzSqEy4 Argentina 3 Bolivia 0 Eliminatorias Sudáfrica 2010 Partido Completo]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |26||20.11.2007||[[ბოგოტა]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|36}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-20-november-2007-279483/ Estadio Nemesio Camacho El Campin, Bogota]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=2RK06NXhjxM&t=2787s 2007.11.21 Colombia 2 - Argentina 1 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref> |- ! scope=row |27||04.06.2008||[[სან-დიეგო]]||align=right|{{fb-rt|MEX}}||bgcolor=D0F0C0|1–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|17}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|84}}||ამხანაგური||<ref>Mexico 1–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/mexico-v-argentina-04-june-2008-281708/ Qualcomm Stadium, San Diego]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=XtMoRy2yOhc 2008 (June 4) Mexico 1-Argentina 4 (Friendly).mpg]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |28||08.06.2008||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|46}}||ამხანაგური||<ref>USA 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-08-june-2008-281750/ Giants Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |29||15.06.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ECU}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-15-june-2008-284343/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |30||18.06.2008||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|90}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-18-june-2008-281826/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |31||06.09.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-06-september-2008-284375/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |32||10.09.2008||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-10-september-2008-284346/ Estadio Monumental, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |33||11.10.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|6}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|88}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–1 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-11-october-2008-284345/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EWK6fKAG8VQ&t=347s Argentina 2 Uruguay 1 Eliminatorias Sudáfrica 2010]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |34||15.10.2008||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-15-october-2008-284344/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |35||11.02.2009||[[მარსელი]]||align=right|{{fb-rt|FRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|83}}|| ||ამხანაგური||<ref>France 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/france-v-argentina-11-february-2009-284376/ Stade Velodrome, Marseille]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |36||28.03.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|26}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-28-march-2009-288606/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EwFBzklnxmw&t=2027s Argentina vs. Venezuela | South Africa 2010 | FIFA WC Qualifier (28-3-2009)]</ref> |- ! scope=row |37||01.04.2009||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=Moccasin|6–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 6–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-01-april-2009-288644/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZUkF2ln6OcM 2009.04.01 Bolivia 6 - Argentina 1 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref> |- ! scope=row |38||06.06.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|COL}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-june-2009-288715/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |39||10.06.2009||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-10-june-2009-288761/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |40||05.09.2009||[[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–3||align=left|{{fb|BRA}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–3 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-05-september-2009-288819/ Estadio Gigante de Arroyito, Rosario]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |41||05.09.2009||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-09-september-2009-288891/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |42||10.10.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–1 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-10-october-2009-288910/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=H28866jEHzY&t=326s Argentina vs. Peru | South Africa 2010 | FIFA World Cup Qualifier (10-10-2009)]</ref> |- ! scope=row |43||14.10.2009||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|85}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-14-october-2009-288989/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |44||14.11.2009||[[მადრიდი]]||align=right|{{fb-rt|ESP}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|61|პენ.}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|83}}||ამხანაგური||<ref>Spain 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/spain-v-argentina-14-november-2009-289051/ Wanda Metropolitano, Madrid]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |45||03.03.2010||[[მიუნხენი]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Germany 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-03-march-2010-289238/ Allianz Arena, Munich]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |46||12.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|NGA}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#არგენტინა vs ნიგერია|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 1–0 Nigeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nigeria-12-june-2010-287525/ FIFA World Cup 2010. Ellis Park, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |47||17.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|KOR}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#არგენტინა vs სამხრეთ კორეა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 4–1 Korea Rep. / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-korea-republic-17-june-2010-287539/ FIFA WC 2010. Soccer City, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |48||22.06.2010||[[ლიმპოპო (პროვინცია)|პოლოკვანე]]||align=right|{{fb-rt|GRE}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#საბერძნეთი vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/greece-v-argentina-22-june-2010-287556/ WC 2010. Peter Mokaba Stadium, Polokwane]</ref> || |- ! scope=row |49||27.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|MEX}}|| ||1/8 ფინალი||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs მექსიკა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 3–1 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-27-june-2010-290004/ FIFA World Cup 2010. Soccer City, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |50||03.07.2010||[[კეიპტაუნი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–4||align=left|{{fb|GER}}|| ||1/4 ფინალი||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs გერმანია|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 0–4 Germany / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-germany-03-july-2010-290013/ WC 2010. Green Point Stadium, Cape Town]</ref> || |- ! scope=row |51||11.08.2010||[[დუბლინი]]||align=right|{{fb-rt|IRL}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|58}}||ამხანაგური||<ref>Republic of Ireland 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/republic-of-ireland-v-argentina-11-august-2010-289362/ Aviva Stadium, Dublin]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |52||07.09.2010||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|ESP}}||{{გოლი|10}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–1 Spain / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-spain-07-september-2010-289413/ Antonio Vespucio Liberti, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |53||08.10.2010||[[საიტამის პრეფექტურა|საიტამა]]||align=right|{{fb-rt|JPN}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Japan 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/japan-v-argentina-08-october-2010-294767/ Saitama Stadium, Saitama]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |54||17.11.2010||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|BRA}}||{{გოლი|90+2}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-17-november-2010-294762/ Khalifa International Stadium, Doha]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |55||09.02.2011||[[ჟენევა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|POR}}||{{გოლი|90|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–1 Portugal / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-portugal-09-february-2011-294710/ Stade de Genève, Geneva]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |56||26.03.2011||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>USA 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-26-march-2011-294702/ New Meadowlands, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |57||20.06.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|ALB}}||{{გოლი|43}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–0 Albania / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-albania-20-june-2011-294775/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |58||01.07.2011||[[ლა-პლატა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|BOL}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-01-july-2011-294776/ Estadio Ciudad de La Plata, La Plata]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |59||06.07.2011||[[სანტა-ფე (არგენტინა)|სანტა-ფე]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-july-2011-294777/ Estadio Brigadier General Estanislao Lopez]</ref> || |- ! scope=row |60||11.07.2011||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|CRC}}||||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Costa Rica / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-costa-rica-11-july-2011-294778/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]</ref> || |- ! scope=row |61||16.07.2011||[[სანტა-ფე (არგენტინა)|სანტა-ფე]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|URU}}||bgcolor=Moccasin|4–5 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-16-july-2011-298273/ Estadio Brigadier General Estanislao Lopez]</ref> || |- ! scope=row |62||02.09.2011||[[კოლკატა]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Venezuela 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-02-september-2011-297006/ Salt Lake Stadium, Kolkota]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |63||06.09.2011||[[დაკა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|NGA}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–1 Nigeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nigeria-06-september-2011-297001/ Bangabandhu National Stadium, Dhaka]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |64||07.10.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|25}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-07-october-2011-297012/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |65||11.10.2011||[[პუერტო-ლა-კრუსი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-11-october-2011-297017/ José Antonio Anzoátegui, Puerto La Cruz]</ref> || |- ! scope=row |66||11.11.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|BOL}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-11-november-2011-297018/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |67||15.11.2011||[[ბარანკილია]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|61}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-15-november-2011-297022/ Estadio Metropolitano R. Meléndez, Barranquilla]</ref> || |- ! scope=row |68||29.02.2012||[[ბერნი]]||align=right|{{fb-rt|SUI}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|20||88||90+3|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Switzerland 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/switzerland-v-argentina-29-february-2012-297150/ Stade de Suisse, Berne]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |69||02.06.2012||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|31}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-02-june-2012-298220/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |70||09.06.2012||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–3||align=left|{{fb|BRA}}||{{გოლი|31||34||84}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–3 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-09-june-2012-298298/ MetLife Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=z0uhAUjWjn8&t=2884s International Friendly - Argentina vs Brazil June 9 2012]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |71||15.08.2012||[[ფრანკფურტი]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|52}}|| ||ამხანაგური||<ref>Germany 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-15-august-2012-299809/ Commerzbank Arena, Frankfurt]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=-fFDVeMZr98&t=445s Germany vs Argentina - Friendly 15.08.2012 (2nd Half)]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |72||07.09.2012||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|64}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-07-september-2012-303310/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=i__W_menNRw&t=4234s Argentina vs. Paraguay | Brazil 2014 | FIFA World Cup Qualifier (7-9-2012)]</ref> |- ! scope=row |73||11.09.2012||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-11-september-2012-303356/ Estadio Nacional Jose Diaz, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |74||12.10.2012||[[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|65||79}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-12-october-2012-303416/ Estadio Malvinas Argentinas, Mendoza]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |75||16.10.2012||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|28}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-16-october-2012-303472/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |76||14.11.2012||[[ერ-რიადი]]||align=right|{{fb-rt|KSA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Saudi Arabia 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/saudi-arabia-v-argentina-14-november-2012-303532/ King Fahd International Stadium, Riyadh]</ref> || |- ! scope=row |77||06.02.2013||[[სტოკჰოლმი]]||align=right|{{fb-rt|SWE}}||bgcolor=D0F0C0|2–3||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Sweden 2–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/sweden-v-argentina-06-february-2013-303782/ Friends Arena, Stockholm]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |78||22.03.2013||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|45|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-22-march-2013-303821/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |79||26.03.2013||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-26-march-2013-308749/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |80||07.06.2013||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|57}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-07-june-2013-303882/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |81||11.06.2013||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|60}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-11-june-2013-303924/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |82||14.06.2013||[[გვატემალა (ქალაქი)|გვატემალა]]||align=right|{{fb-rt|GUA}}||bgcolor=D0F0C0|0–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|15||40|პენ.|49}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|68}}||ამხანაგური||<ref>Guatemala 0–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/guatemala-v-argentina-14-june-2013-308973/ Estadio Nacional Mateo Flores]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |83||10.09.2013||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=D0F0C0|2–5||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|12|პენ.|53|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 2–5 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-10-september-2013-304227/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=975s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - HD FULL - Fecha 16]</ref> |- ! scope=row |84||05.03.2014||[[ბუქარესტი]]||align=right|{{fb-rt|ROM}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/romania-v-argentina-05-march-2014-307318/ Arena Națională, Bucharest]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |85||04.06.2014||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|TRI}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Trinidad and Tobago / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-trinidad-and-tobago-04-june-2014-308827/ Estadio Monumental, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |86||07.06.2014||[[ლა-პლატა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|SVN}}||{{გოლი|76}}||{{შეცვლაზე შესვლა|58}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Slovenia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-slovenia-07-june-2014-308847/ Estadio Ciudad de La Plata, La Plata]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Zb00PIoGOFA&t=142s 07/06/2016 Argentina - Slovenia 2:0 goals and full highlights HD]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |87||15.06.2014||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|BIH}}||{{გოლი|65}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ბოსნია და ჰერცეგოვინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 2–1 Bosnia and Herzegovina / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bosnia-and-herzegovina-15-june-2014-308663/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |88||21.06.2014||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|IRN}}||{{გოლი|90+1}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ირანი|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Iran / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-iran-21-june-2014-308679/ WC 2014. Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |89||25.06.2014||[[პორტუ-ალეგრი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|2–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|3||45+1}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#ნიგერია — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Nigeria 2–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-25-june-2014-308694/ WC 2014. Estadio Beira-Rio, Porto Alegre]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9HpYZ5REbFc&t=478s Nigeria 2 x 3 Argentina · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! scope=row |90||01.07.2014||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|SUI}}|| ||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — შვეიცარია|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Switzerland / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-switzerland-01-july-2014-308707/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |91||05.07.2014||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|BEL}}|| ||1/4 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — ბელგია|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Belgium / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-belgium-05-july-2014-308711/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |92||09.07.2014||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|NED}}||bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/2 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#ნიდერლანდები — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 0–0 Netherlands / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-netherlands-09-july-2014-308714/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |93||13.07.2014||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Silver|ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ფინალი|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Germany 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-13-july-2014-308716/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |94||11.10.2014||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-11-october-2014-313211/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |95||14.10.2014||[[ჰონგ-კონგი]]||align=right|{{fb-rt|HKG}}||bgcolor=D0F0C0|0–7||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|66||84}}|| ||ამხანაგური||<ref>Hong Kong 0–7 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/hong-kong-v-argentina-14-october-2014-313212/ Hong Kong Stadium, Hong Kong]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=64u_Q_fJi8c&t=85s Hong Kong 0 – 7 Argentina - Friendly - 14.10.2014]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |96||12.11.2014||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|CRO}}||{{გოლი|57|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–1 Croatia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-croatia-12-november-2014-313089/ Upton Park London, England]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |97||18.11.2014||[[მანჩესტერი]]||align=right|{{fb-rt|POR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|46}}||ამხანაგური||<ref>Portugal 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/portugal-v-argentina-18-november-2014-313059/ Old Trafford, Greater Manchester, England]</ref> || |- ! scope=row |98||13.06.2015||[[ლა-სერენა (ჩილე)|ლა-სერენა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|36|პენ.}}||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–2 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-13-june-2015-314390/ Estadio La Portada, La Serena, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |99||16.06.2015||[[ლა-სერენა (ჩილე)|ლა-სერენა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-16-june-2015-314391/ Estadio La Portada, La Serena, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |100||20.06.2015||[[ჩილე|ვინია-დელ-მარი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|JAM}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Jamaica / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-jamaica-20-june-2015-314430/ Estadio Sausalito, Vina del Mar, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |101||26.06.2015||[[ჩილე|ვინია-დელ-მარი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}||bgcolor=D0F0C0|5–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-26-june-2015-314431/ Estadio Sausalito, Vina del Mar, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |102||30.06.2015||[[კონსეფსიონი (ჩილე)|კონსეპსიონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–1||align=left|{{fb|PAR}}|| ||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 6–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-30-june-2015-314399/ Estadio Municipal de Concepcion, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |103||04.07.2015||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}||bgcolor=Moccasin|4–1 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Chile 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-04-july-2015-315166/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |104||04.09.2015||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|7–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|67||75}}||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 7–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-04-september-2015-317476/ BBVA Compass Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |105||08.09.2015||[[არლინგტონი (ტეხასი)|არლინგტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–2 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-08-september-2015-317492/ BBVA Compass Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |106||24.03.2016||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-24-march-2016-319019/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |107||29.03.2016||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|30|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-29-march-2016-318918/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |108||27.05.2016||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|HON}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Honduras / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-honduras-27-may-2016-319109/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |109||10.06.2016||[[ჩიკაგო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–0||align=left|{{fb|PAN}}||{{გოლი|68||78||87}}||ჯგუფი D||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 5–0 Panama / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-panama-10-june-2016-319047/ Soldier Field, Chicago]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |110||14.06.2016||[[სიეტლი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი D||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Bolivia 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-14-june-2016-319054/ CenturyLink Field, Seattle]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |111||18.06.2016||[[მასაჩუსეტსი|ფოქსბორო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|60}}||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-18-june-2016-319058/ Gillette Stadium, Foxborough]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |112||21.06.2016||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=D0F0C0|0–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|32}}||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>USA v Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-21-june-2016-319060/ NRG Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |113||26.06.2016||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|CHI}}||bgcolor=Moccasin|2–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-26-june-2016-319063/ MetLife Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |114||02.09.2016||[[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|43}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-02-september-2016-320386/ Estadio Malvinas Argentinas, Mendoza]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |115||10.11.2016||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-10-november-2016-350883/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |116||15.11.2016||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|COL}}||{{გოლი|10}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-15-november-2016-350888/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |117||24.03.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|16|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-24-march-2017-353160/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |118||09.06.2017||[[მელბურნი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-09-june-2017-353182/ Melbourne Cricket Ground, Melbourne]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |119||31.08.2017||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-31-august-2017-354423/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |120||05.09.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|VEN}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-05-september-2017-354491/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |121||05.10.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-05-october-2017-354524/ La Bombonera, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |122||10.10.2017||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|12||20||62}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-10-october-2017-358014/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |123||11.11.2017||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|RUS}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Russia 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/russia-v-argentina-11-november-2017-357699/ Luzhniki Stadium, Moscow]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |124||30.05.2018||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|HAI}}||{{გოლი|17|პენ.|58||66}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-haiti-30-may-2018-357622/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |125||16.06.2018||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ISL}}|| ||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Argentina 1–1 Iceland / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-iceland-16-june-2018-356141/ Spartak Stadium, Moscow]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |126||21.06.2018||[[ნიჟნი-ნოვგოროდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–3||align=left|{{fb|CRO}}|| ||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Argentina 0–3 Croatia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-croatia-21-june-2018-356158/ Nizhny Novograd Stadium, Nizhny Novgorod]</ref> || |- ! scope=row |127||26.06.2018||[[სანქტ-პეტერბურგი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|14}}||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Nigeria 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-26-june-2018-356176/ Saint Petersburg Stadium, Saint Petersburg]</ref> || |- ! scope=row |128||30.06.2018||[[ყაზანი]]||align=right|{{fb-rt|FRA}}||bgcolor=Moccasin|4–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>France 4–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/france-v-argentina-30-june-2018-358137/ Kazan Arena, Kazan]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |129||22.03.2019||[[მადრიდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–3||align=left|{{fb|VEN}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–3 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-22-march-2019-361614/ Wanda Metropolitano, Madrid]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |130||07.06.2019||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–1||align=left|{{fb|NCA}}||{{გოლი|37||38}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 5–1 Nicaragua / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nicaragua-07-june-2019-362559/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |131||15.06.2019||[[სალვადორი (ბრაზილია)|სალვადორი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–2||align=left|{{fb|COL}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–2 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-15-june-2019-361573/ Itaipava Arena Fonte Nova, Salvador]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |132||19.06.2019||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|57|პენ.}}||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-19-june-2019-361580/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |133||23.06.2019||[[პორტუ-ალეგრი]]||align=right|{{fb-rt|QAT}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Qatar 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/qatar-v-argentina-23-june-2019-361586/ Arena do Grêmio, Porto Alegre]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |134||28.06.2019||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Venezuela 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-28-june-2019-362642/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |135||02.07.2019||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-02-july-2019-362666/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |136||06.07.2019||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|CHI}}|| ||მე-3 ადგ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-06-july-2019-362680/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |137||15.11.2019||[[ერ-რიადი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|14}}|| ||ამხანაგური||<ref>Saudi Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-15-november-2019-364909/ King Fahd International Stadium, Riyadh]</ref> || |- ! scope=row |138||18.11.2019||[[თელ-ავივი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|90+2|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–2 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-18-november-2019-364915/ Bloomfield Stadium, Tel Aviv]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |139||08.10.2020||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|13|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-08-october-2020-367307/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |140||13.10.2020||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-13-october-2020-367310/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |141||12.11.2020||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-12-november-2020-368314/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |142||17.11.2020||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-17-november-2020-368322/ Estadio Nacional de Perú, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |143||03.06.2021||[[სანტიაგო-დელ-ესტერო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|24|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-03-june-2021-370580/ Estadio Único, Santiago del Estero]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |144||08.06.2021||[[ბარანკილია]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 2–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-08-june-2021-370585/ Estadio Metropolitano R. Meléndez, Barranquilla]</ref> || |- ! scope=row |145||14.06.2021||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|33}}||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-14-june-2021-370456/ Estádio Olímpico Nilton Santos, Rio de Janeiro]</ref> || |- ! scope=row |146||18.06.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-18-june-2021-370459/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |147||21.06.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-21-june-2021-370461/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |148||28.06.2021||[[კუიაბა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|33|პენ.|42}}||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-28-june-2021-370464/ Arena Pantanal, Cuiaba]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |149||04.07.2021||[[გოიანია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|90+3}}||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-03-july-2021-370742/ Estádio Olímpico Pedro Ludovico, Goiânia]</ref> || |- ! scope=row |150||06.07.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|COL}}||bgcolor=D0F0C0|3–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-july-2021-370751/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |151||10.07.2021||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-10-july-2021-370843/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |152||02.09.2021||[[კარაკასი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-02-september-2021-371637/ Estadio Olimpico de la Ciudad Universitaria, Caracas]</ref> || |- ! scope=row |153||09.09.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|14||64||88}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-09-september-2021-371638/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |154||07.10.2021||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-07-october-2021-372296/ Estadio Defensores del Chaco, Asunción]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |155||10.10.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|38}}||<ref group="კომ.">2021 წლის 10 ოქტომბერს ბუენოს-აირესში ურუგვაის ეროვნულ ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო შეხვედრაში გატანილი გოლით მესიმ გააუმჯობესა [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი და კონმებოლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი თამაშების ციკლში გატანილი ბურთების რაოდენობით საუკეთესო ბომბარდირი გახდა.</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-10-october-2021-372300/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |156||14.10.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-14-october-2021-372305/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |157||12.11.2021||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-12-november-2021-372878/ Estadio Campeón del Siglo, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |158||16.11.2021||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|BRA}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-16-november-2021-372882/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |159||25.03.2022||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|82}}||<ref group="კომ.">2022 წლის 25 მარტს მესიმ ვენესუელის ეროვნული გუნდის კარში თავისი 28-ე ბურთი გაიტანა მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი თამაშების ფარგლებში. ამავე წლის 29 მარტს ურუგვაი-ჩილეს შეხვედრაში [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესმა]] აღნიშნული ციკლის ფარგლებში 30-ე ბურთი შეაგდო და კვლავ სათავეში ჩაუდგა ბომბარდირთა სიას კონმებოლის მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო შეხვედრაში გატანილი ბურთების რაოდენობით.</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-25-march-2022-374472/ La Bombonera, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |160||29.03.2022||[[გუაიაკილი]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-29-march-2022-374477/ Estadio Monumental Isidro Romero Carbo, Guayaquil]</ref> || |- ! scope=row |161||01.06.2022||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|ITA}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||ფინალისიმა||<ref>Italy 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/italy-v-argentina-01-june-2022-375072/ Wembley Stadium, London]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |162||05.06.2022||[[პამპლონა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–0||align=left|{{fb|EST}}||{{გოლი|9|პენ.|45||47}}||{{გოლი|71||76}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 5–0 Estonia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-estonia-05-june-2022-375350/ Estadio El Sadar, Pamplona]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |163||23.09.2022||[[ფლორიდა|მაიამი-გარდენსი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|HON}}||{{გოლი|45+2|პენ.|69}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Honduras / [https://messi.starplayerstats.com/en/detail/1260/02 Hard Rock Stadium]. ''messi.starplayerstats.com''</ref> || |- ! scope=row |164||27.09.2022||[[ნიუ-ჯერსი|ჰარისონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|JAM}}||{{გოლი|86||89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Jamaica / [https://messi.starplayerstats.com/en/detail/1261/02 Red Bull Arena]. ''messi.starplayerstats.com''</ref> |- ! scope=row |165||16.11.2022||[[აბუ-დაბი]]||align=right|[[არაბთა გაერთიანებული საამიროების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საამიროები]] {{დროშანიშანი|არაბთა გაერთიანებული საამიროები}}||bgcolor=D0F0C0|0–5||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|44}}|| ||ამხანაგური||<ref>United Arab Emirates 0–5 Argentina / [https://sportmail.ru/football-national/315/match/367193/ Mohammed Bin Zayed Stadium]</ref> |- ! scope=row |166||22.11.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–2||align=left|{{fb|KSA}}||{{გოლი|10|პენ.}}||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 1–2 Saudi Arabia / [https://www.bbc.com/sport/football/63631779 Lusail Iconic Stadium]. ''bbc.com''</ref> |- ! scope=row |167||26.11.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|64}}||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 2–0 Mexico / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235462 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |168||30.11.2022||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|POL}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Poland 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235464 Stadium 974, Doha]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |169||03.12.2022||[[კატარი|ერ-რაიანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|AUS}}||{{გოლი|35}}||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 2–1 Australia / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285073/400128131 Ahmad Bin Ali Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |170||09.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|NED}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]]){{გოლი|73|პენ.}}||1/4 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Netherlands 2–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285074/400128139 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |171||13.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|CRO}}||{{გოლი|34|პენ.}}||1/2 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 3–0 Croatia / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285075/400128143 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |172||18.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–2||align=left|{{fb|FRA}}||{{გოლი|23|პენ.|108}}||bgcolor=Gold|ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina (4)3–3(2) France / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285077/400128145 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |173||23.03.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|PAN}}||{{გოლი|89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Panama / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-panama-23-march-2023-378867/ Estadio Más Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |174||28.03.2023||[[სანტიაგო-დელ-ესტერო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|7–0||align=left|{{fb|CUR}}||{{გოლი|20||33||37}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 7–0 Curaçao / [https://www.google.com/search?q=Argentina&sourceid=chrome&ie=UTF-8#sie=m;/g/11sk4pddqc;2;/g/11b66jrs60;ln;fp;1;;; El Estadio Único Madre de Ciudades]</ref> || |- ! scope=row |175||15.06.2023||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|AUS}}|| {{გოლი|2}}||||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Australia / [https://www.theguardian.com/football/live/2023/jun/15/argentina-vs-socceroos-australia-arg-aus-football-friendly-live-score-updates-kick-off-time-national-team-list-squad-soccer-china Workers' Stadium, Beijing]. ''theguardian.com''</ref> |- ! scope=row |176||07.09.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}|| {{გოლი|78}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|89}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017277 Estadio Monumental]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |177||12.10.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|53}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-12-october-2023-381913/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |178||18.10.2023||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|32||42}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017348 Estadio Nacional]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |179||17.11.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–2||align=left|{{fb|URU}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–2 Uruguay / [https://as.com/futbol/internacional/argentina-uruguay-en-vivo-eliminatorias-sudamericanas-en-directo-n/ Juan Lopesino]. ''AS.com''</ref> || |- ! scope=row |180||21.11.2023||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|78}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017648 Maracanã, Rio de Janeiro]. ''FIFA''</ref> || |- ! scope=row |181||09.06.2024||[[ჩიკაგო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|56}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-09-june-2024-384482/ Soldier Field, Chicago]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |182||15.06.2024||[[მერილენდი|ლენდოვერი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|GUA}}||{{გოლი|12||77}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–1 Guatemala / [https://www.espn.com/soccer/match/_/gameId/699278/guatemala-argentina Landover, Maryland]. ''espn.com''</ref> || |- ! scope=row |183||20.06.2024||[[ატლანტა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CAN}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–0 Canada / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726959 Mercedes-Benz Stadium, Atlanta]</ref> || |- ! scope=row |184||25.06.2024||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Chile 0–1 Argentina / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726967 MetLife Stadium, East Rutherford, New Jersey]</ref> || |- ! scope=row |185||04.07.2024||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ECU}}||bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Ecuador / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726983 NRG Stadium, Houston, Texas]</ref> || |- ! scope=row |186||10.07.2024||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CAN}}||{{გოლი|51}}||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–0 Canada / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726987 MetLife Stadium, East Rutherford, New Jersey]</ref> || |- ! scope=row |187||15.07.2024||[[მაიამი|მაიამი-გარდენსი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Colombia / [https://copaamerica.com/en/matches/match-32-argentina-colombia Hard Rock Stadium, Miami Gardens, Florida]</ref> || |- ! scope=row |188||10.10.2024||[[მატურინი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–1 Argentina / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/10/south-america/wc-qualifying-south-america/venezuela/argentina/4191307/ Estadio Monumental de Maturín]</ref> || |- ! scope=row |189||15.10.2024||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|19||84||86}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 6–0 Bolivia / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/16/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/4191313/ Estadio Mâs Monumental]</ref> || |- ! scope=row |190||14.11.2024||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-14-november-2024-386924/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]</ref> || |- ! scope=row |191||19.11.2024||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|Peru}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-19-november-2024-386930/ La Bombonera, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |192||06.06.2025||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|57}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 0–1 Argentina / [https://www.usatoday.com/story/sports/soccer/2025/06/05/chile-vs-argentina-messi-time-highlights-results/84029148007/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |193||10.06.2025||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|78}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-10-june-2025-388946/ Estadio Monumental, Buenos Aires] / [https://www.fifa.com/en/match-centre/match/520/288315/288316/400020078 FIFA.com]</ref> || |} ===არგენტინის ოლიმპიურ ნაკრებში=== {| width="990" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | № ! scope=col | თარიღი ! scope=col | შეხვედრის ადგილი ! scope=col | მასპინძელი ! scope=col | ანგ. ! scope=col | სტუმარი ! scope=col | გოლები ! scope=col | შენიშვნა ! scope=col | შეჯიბრება ! scope=col | წყარო ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |1||07.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|CIV}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|15}}||ჯგუფი A||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Côte d'Ivoire 1–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/mensolympic/beijing2008/match-center/300051788 Shanghai Stadium, Shanghai]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |2||10.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|AUS}}|| ||ჯგუფი A||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 1–0 Australia / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/mensolympic/beijing2008/match-center/300051787 Shanghai Stadium, Shanghai]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |3||16.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|NED}}||{{გოლი|14}}||1/4 ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 2–1 Netherlands / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-netherlands-16-august-2008-319587/ Shanghai Stadium, Shanghai]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Ab1Bf8oNyec Argentina 2-1 Netherlands #Olympic Games 2008 Quarter Finals]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |4||19.08.2008||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BRA}}|| ||1/2 ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 3–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-19-august-2008-319584/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=jskTM2HQPgA Argentina 3-0 Brazil #Olympic Games Semi-Final 2008]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |5||23.08.2008||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Nigeria 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-23-august-2008-319582/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=FizVUH-SyP4 Argentina vs Nigeria - Beijing 2008 Men's Football Final]. ''youtube''</ref> |} ===არგენტინის 20-წლამდელთა ნაკრებში=== == მსოფლიო ჩემპიონატზე == 2006 წლის 16 ივნისს პირველი მატჩი ჩაატარა [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი| მსოფლიო ჩემპიონატზე]], რომელსაც იმ წელს [[გერმანია]]მ უმასპინძლა. ეს იყო ჯგუფური ეტაპის [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#არგენტინა vs სერბეთი და მონტენეგრო|მეორე შეხვედრა]], რომელშიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელები]] სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნულ ნაკრებს დაუპირისპირდნენ. მატჩი [[გელზენკირხენი]]ს „[[ფელტინს არენა]]ზე“ შედგა და მას 52 000 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, ნიკოლას ბურდისო, რობერტო აიალა, გაბრიელ ჰაინცე, ხუან პაბლო სორინი, [[ხავიერ მასკერანო]], [[ლუჩო გონსალესი]],<ref group="კომ.">მატჩის მე-17 წუთზე [[ლუჩო გონსალესი]]ს ნაცვლად ესტებან კამბიასო.</ref> ხუან რომან რიკელმე, [[მაქსი როდრიგესი]],<ref group="კომ.">75-ე წუთზე [[მაქსი როდრიგესი]]ს ნაცვლად [[ლიონელ მესი]].</ref> [[ხავიერ სავიოლა]]<ref group="კომ.">შეხვედრის 59-ე წუთზე [[ხავიერ სავიოლა]] [[კარლოს ტევესი|კარლოს ტევესმა]] შეცვალა.</ref> და [[ერნან კრესპო]]. შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 6–0 დამთავრდა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/games/2006_argentina_serbia_and_montenegro.php Argentina 6 vs. Serbia and Montenegro 0 in the 2006 WC]</ref><ref>[https://messi.com/una-fecha-especial-16-anos-del-debut-de-leo-messi-en-un-mundial/ Una fecha especial: 16 años del debut de Leo Messi en un Mundial]</ref> საერთო ჯამში მესიმ მსოფლიოს 5 ჩემპიონატის 26 შეხვედრაში 13 ბურთი გაიტანა და 8 საგოლე გადაცემა გააკეთა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/lionel_messi.php Lionel Messi in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> მსოფლიო ჩემპიონატების ფინალურ ეტაპზე ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობით იგი მსოფლიოს ყველა დროის, ხოლო გატანილი ბურთების რაოდენობით კი არგენტინის ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენია. მესის შემდეგ არგენტინელთაგან 10 გატანილი ბურთით მოდის [[გაბრიელ ბატისტუტა]],<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/gabriel_batistuta.php Gabriel Batistuta in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> რვა-რვა ბურთი აქვთ გატანილი გილიერმო სტაბილეს<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/guillermo_stabile.php Guillermo Stabile in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> და [[დიეგო მარადონა]]ს.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/diego_maradona.php Diego Maradona in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_scorers.php Argentina National Team Scorers in the Soccer World Cups]</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_national_team.php Argentina in the World Cups: General Stats]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | {{Tooltip|ჩემპ.|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი}} ! scope=col | {{Tooltip|მასპინძელი|მსოფლიო ჩემპიონატის მასპინძელი ქვეყანა}} ! scope=col | {{Tooltip|№|საფეხბურთო მაისურის ნომერი მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|პოზიცია|სათამაშო პოზიცია მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|შ|ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობა მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} ! scope=col | {{Tooltip|ბ|გატანილი ბურთების რაოდენობა მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} ! scope=col | {{Tooltip|მ|მოგება}} ! scope=col | {{Tooltip|ფ|ფრე}} ! scope=col | {{Tooltip|წ|წაგება}} ! scope=col | {{Tooltip|შედეგი|ეროვნული გუნდის მიერ მიღწეული შედეგი მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006|2006]] || style="text-align:left"|{{GER}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|19]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 3 || 1 || 2 || 1 || 0 || [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: პლეი-ოფი#მეოთხედფინალები|მეოთხედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2010|2010]] || style="text-align:left"|{{RSA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 0 || 4 || 0 || 1 || [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs გერმანია|მეოთხედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 4 || 5 || 1 || 1 || bgcolor=silver|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ფინალი|ვიცე-ჩემპიონი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|2018]] || style="text-align:left"|{{RUS}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 4 || 1 || 1 || 1 || 2 || [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მერვედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|2022]] || style="text-align:left"|{{QAT}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 7 || 4 || 2 || 1 || bgcolor=gold|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|ჩემპიონი]] |- |} ===მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელი=== [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] ჩატარებულ 26 შეხვედრაში მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელად იგი 11-ჯერ დასახელდა, რაც ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდია ამ კატეგორიის ფარგლებში მინიჭებული ჯილდოების რაოდენობის მხრივ.<ref>[https://www.sportsmole.co.uk/football/argentina/world-cup-2022/feature/lionel-messis-world-cup-record_500205.html Lionel Messi's World Cup record]. ''sportsmole.co.uk''</ref> მესი პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ოთხ შეხვედრაში გოლიც გაიტანა და საგოლე გადაცემაც გააკეთა (2006 წლის მუნდიალზე სერბეთი-ჩერნოგორიასთან, 2022 წლის მუნდიალზე — მექსიკასთან, ნიდერლანდებთან და ხორვატიასთან). ქვემოთ მოყვანილია ის მატჩები, რომლებშიც საუკეთესო ფეხბურთელად მესი დასახელდა. {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეტოქე !გოლი (ასისტი) !ანგ. !შეხვედრის ადგილი !შეჯიბრება !თარიღი !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} !შენიშვნა |- ! style="text-align: center" | 1 | data-sort-value="Greece" | {{fb|GRE}} | style="text-align: center" | 0 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–0 | [[ლიმპოპო (პროვინცია)|პოლოკვანე]] | [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#საბერძნეთი vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2010]] | 22.06.2010 | style="text-align: center" | <ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.youtube.com/watch?v=FU_lu2ZR7vg World Cup 2010]. ''youtube''</ref><ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/2010south-africa/match-center/300061455 Peter Mokaba Stadium]. ''fifa.com''</ref> | |- ! style="text-align: center" | 2 | data-sort-value="Bosnia and Herzegovina" | {{fb|BIH}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[რიო-დე-ჟანეირო]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ბოსნია და ჰერცეგოვინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 15.06.2014 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 2–1 Bosnia and Herzegovina / [https://www.youtube.com/watch?v=hYXjfHE-_Ow 2014 FIFA World Cup]. ''youtube''</ref><ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/2014brazil/match-center/300186477 Maracanã, Rio de Janeiro]. ''fifa.com''</ref> | |- ! style="text-align: center" | 3 | data-sort-value="Iran" | {{fb|IRN}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 1–0 | [[ბელუ-ორიზონტი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ირანი|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 21.06.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 4 | data-sort-value="Nigeria" | {{fb|NGA}} | style="text-align: center" | 2 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 3–2 | [[პორტუ-ალეგრი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#ნიგერია — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 25.06.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 5 | data-sort-value="Ecuador" | {{fb|SUI}} | style="text-align: center" | 0 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 1–0 | [[სან-პაულუ]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — შვეიცარია|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 01.07.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 6 | data-sort-value="Nigeria" | {{fb|NGA}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[სანქტ-პეტერბურგი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]] | 26.06.2018 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 7 | data-sort-value="Mexico" | {{fb|MEX}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–0 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 26.11.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 8 | data-sort-value="Australia" | {{fb|AUS}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[კატარი|ერ-რაიანი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 03.12.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 9 | data-sort-value="Netherlands" | {{fb|NED}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=LightYellow|2–2 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 09.12.2022 | style="text-align: center" | | bgcolor=D0F0C0|4–3 ([[პენალტების სერია|პენ.]]) |- ! style="text-align: center" | 10 | data-sort-value="Croatia" | {{fb|CRO}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 3–0 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 13.12.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 11 | data-sort-value="France" | {{fb|FRA}} | style="text-align: center" | 2 (0) | style="text-align: center" bgcolor=LightYellow|3–3 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 18.12.2022 | style="text-align: center" | | bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]]) |} == კოპა ამერიკაზე == [[2007]] წლის 28 ივნისს პირველი მატჩი ჩაატარა [[კოპა ამერიკა]]ზე, რომელსაც იმ წელს [[ვენესუელა]]მ უმასპინძლა. ეს იყო ჯგუფური ეტაპის პირველი შეხვედრა, რომელშიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელები]] [[აშშ-ის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შეერთებული შტატების ეროვნულ გუნდს]] დაუპირისპირდნენ. მატჩი [[მარაკაიბო]]ს „ესტადიო ხოსე პაჩენჩო რომეროზე“ შედგა და მას 34 500 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, გაბრიელ მილიტო, რობერტო აიალა, [[ხავიერ მასკერანო]], გაბრიელ ჰაინცე, ესტებან კამბიასო,<ref group="კომ.">მატჩის 58-ე წუთზე ესტებან კამბიასოს ნაცვლად პაბლო აიმარი.</ref> ხუან რომან რიკელმე, [[ხუან სებასტიან ვერონი]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 87-ე წუთზე [[ხუან სებასტიან ვერონი|ვერონის]] ნაცვლად [[ფერნანდო გაგო]].</ref> [[ხავიერ ძანეტი]], ლიონელ მესი,<ref group="კომ.">შეხვედრის 79-ე წუთზე [[ლიონელ მესი]]ს ნაცვლად [[კარლოს ტევესი]].</ref> [[ერნან კრესპო]]. შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 4–1 დამთავრდა.<ref>Argentina 4–1 Estados Unidos / [https://web.archive.org/web/20080603174738/http://www.conmebol.com/competiciones_evento_reporte.jsp?evento=1055&ano=2007&dv=1&flt=C&id=6&slangab=E José Encarnación Romero]. ''conmebol.com''</ref> 2007–2024 წლებში მესიმ [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] შვიდივე გათამაშებაში მიიღო მონაწილეობა და მის ფარგლებში გამართულ 39 შეხვედრაში 14 ბურთი გაიტანა და 18 საგოლე გადაცემა გააკეთა. არგენტინელი ფეხბურთელებიდან მესის შემდეგ ყველაზე მეტი შეხვედრა ამ ტურნირზე [[ხავიერ მასკერანო]]ს აქვს ჩატარებული, რომელმაც 2004–2016 წლებში ხუთ კოპა ამერიკაზე იასპარეზა და 26-ჯერ დაიცვა თავისი ქვეყნის ეროვნული გუნდის ღირსება. 2021 წლის კოპა ამერიკა იყო რიგით მეექვსე ტურნირი მის სანაკრებო კარიერაში, რომელში მონაწილეობის შემდეგაც იგი გახდა პირველი არგენტინელი ფეხბურთელი, რომელმაც ექვს კოპა ამერიკაზე იასპარეზა.<ref>[https://www.goal.com/en/news/copa-america-2021-final-records-lionel-messi-can-break-argentina-/a9v3pde85ysi1x35thqyg3lfm Copa America 2021: All the records that Messi can break in the final]</ref> 2021 წლის 28 ივნისს, ამავე ტურნირზე, მესიმ თავის სანაკრებო კარიერაში რიგით 148-ე შეხვედრა ითამაშა და არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში ჩატარებული მატჩების რაოდენობით ყველა დროის რეკორდსმენის წოდება დაისაკუთრა — ეს იყო ბოლივიის ნაკრებთან გამართული ჯგუფური ეტაპის დასკვნითი შეხვედრა, რომელშიც მან დუბლი შეასრულა. მატჩი [[კუიაბა]]ს [[არენა პანტანალი|„არენა პანტანალზე“]] გაიმართა და არგენტინელთა გამარჯვებით 4–1 დამთავრდა. 2021 წლის [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] გათამაშების შემდეგ იგი გახდა ისტორიაში ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთ ტურნირზე ერთდროულად საუკეთესო ფეხბურთელის, ბომბარდირისა და ასისტენტის (საგოლე გადაცემის ავტორი) წოდება მოიპოვა და ამავე დროს ტურნირის გამარჯვებულიც გახდა.<ref>[https://rattibha.com/thread/1305173388072284161 Lionel Messi’s criminally underrated international career]. ''rattibha.com''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vf72LCMQeL4 Lionel Messi ● All Record Goals & Assists in Copa America 2021]</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | {{Tooltip|კოპა|კოპა ამერიკა}} ! scope=col | {{Tooltip|მასპინძელი|კოპა ამერიკის მასპინძელი ქვეყანა}} ! scope=col | {{Tooltip|№|საფეხბურთო მაისურის ნომერი მიმდინარე კოპა ამერიკაზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|პოზიცია|სათამაშო პოზიცია მიმდინარე კოპა ამერიკაზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|შ|ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობა მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} ! scope=col | {{Tooltip|ბ|გატანილი ბურთების რაოდენობა მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} ! scope=col | {{Tooltip|მ|მოგება}} ! scope=col | {{Tooltip|ფ|ფრე}} ! scope=col | {{Tooltip|წ|წაგება}} ! scope=col | {{Tooltip|შედეგი|ეროვნული გუნდის მიერ მიღწეული შედეგი მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2007]] || style="text-align:left"|{{VEN}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|18]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 2 || 5 || 0 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2011]] || style="text-align:left"|{{ARG}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 4 || 0 || 1 || 2 || 1 || 1/4 ფინალი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2015]] || style="text-align:left"|{{CHI}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 1 || 3 || 2 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2016]] || style="text-align:left"|{{USA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 5 || 4 || 0 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2019]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 1 || 3 || 1 || 2 || bgcolor=#c96|მე-3 ადგილი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2021]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 4 || 6 || 1 || 0 || bgcolor=Gold|ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2024]] || style="text-align:left"|{{USA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 1 || 5 || 0 || 0 || bgcolor=Gold|ჩემპიონი |- |} ==მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩები== მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩების ექვსი ციკლის ფარგლებში მესიმ სულ 71 შეხვედრა ჩაატარა და 34 გოლი გაიტანა, მათ შორის: * 4 გოლი (2007–2009 წლების შესარჩევ ეტაპზე)<ref group="კომ.">არგენტინელთაგან ამ ციკლის ფარგლებში მესის მსგავსად ოთხ-ოთხი ბურთი გაიტანეს აგრეთვე [[სერხიო აგუერო]]მ და ხუან რომან რიკელმემ.</ref> * 10 გოლი (2011–2013)<ref group="კომ.">არგენტინელთაგან ამ ციკლის ფარგლებში მესის შემდეგ 9 გატანილი ბურთით ყველაზე შედეგიანი იყო [[გონსალო იგუაინი]], მესამე საუკეთესო შედეგი ჰქონდა [[სერხიო აგუერო]]ს, რომელმაც ხუთჯერ აიღო მეტოქეთა კარი.</ref> * 7 გოლი (2015–2017) * 7 გოლი (2020–2022)<ref group="კომ.">ამ ციკლის ფარგლებში 7 ბურთი გაიტანა [[ლაუტარო მარტინესი|ლაუტარო მარტინესმაც]].</ref> * 6 გოლი (2023–2025)<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=LcExvg2Rp4A&t=407s&ab_channel=CONMEBOL Argentina vs. Ecuador 1-0 | Resumen]. ''CONMEBOL''</ref><ref group="კომ.">ლიონელ მესიმ 2023 წლის 7 სექტემბერს ეკვადორის ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევ შეხვედრაში გატანილი გოლით [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი გაიმეორა სამხრეთამერიკელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობის მიხედვით (29–29).</ref><ref>[https://www.mykhel.com/football/lionel-messi-equals-luis-suarez-record-for-most-goals-in-south-american-world-cup-qualifiers-231971.html Lionel Messi Equals Luis Suarez Record For Most Goals In South American WCQ]</ref><ref group="კომ.">ლიონელ მესიმ 2023 წლის 18 ოქტომბერს პერუს ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევ შეხვედრაში გატანილი ორი გოლით [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი დაამხო სამხრეთამერიკელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობის მიხედვით (31–29) და სამხრეთ ამერიკის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი გახდა. ''იხ.'' [https://www.reuters.com/sports/soccer/messi-double-gives-argentina-2-0-win-over-peru-2023-10-18/ ''Reuters'']. ''Lionel Messi became the all-time top scorer in South American World Cup qualifying with both goals in Argentina's 2-0 win over Peru.''</ref><ref>[https://www.bbc.com/sport/football/67142608 Lionel Messi scores twice for Argentina against Peru]</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |+ '''მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩები და გოლები''' |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col |წელი ! scope=col |მატჩი ! scope=col |გოლი ! scope=col |პერიოდი ! scope=col |წყარო ! scope=col |შენიშვნა |- ! scope=row |2005||3|| 0 || 06.09.2003 – 12.10.2005 || <ref>[http://soccerstats.us/c/fifa-world-cup-qualification-conmebol/2006/games/ 2006 FIFA World Cup qualification (CONMEBOL)]</ref> || |- ! scope=row |2007||4|| 2 || rowspan="3" | 13.10.2007 – 14.10.2009 || <ref>[http://soccerstats.us/c/fifa-world-cup-qualification-conmebol/2010/games/ 2010 FIFA World Cup qualification (CONMEBOL)]</ref> || |- ! scope=row |2008||6|| 1 || || |- ! scope=row |2009||8|| 1 || || |- ! scope=row |2011||4|| 2 || rowspan="3" | 07.10.2011 – 15.10.2013 || <ref>[https://www.playmakerstats.com/edition.php?id_edicao=23960 World Cup Qualifying (CONMEBOL) 2014 Stats]</ref> || |- ! scope=row |2012||5|| 5 || || |- ! scope=row |2013||5|| 3 || || |- ! scope=row |2015||0|| 0 || rowspan="3" | 08.10.2015 – 10.10.2017 || <ref>[https://www.fotmob.com/leagues/10199/stats/season/17256/players/goals 2015/2017 World Cup Qualification CONMEBOL Top scorer Stats]</ref> || |- ! scope=row |2016||5|| 3 || || |- ! scope=row |2017||5|| 4 || || |- ! scope=row |2020||4|| 1 || rowspan="3" | 08.10.2020 – 29.03.2022 || <ref>[https://www.fotmob.com/leagues/10199/stats/season/17257/players/goals/world-cup-qualification-conmebol-players 2020/2022 World Cup Qualification CONMEBOL Top scorer Stats]</ref> || |- ! scope=row |2021||9|| 5 || || |- ! scope=row |2022||2|| 1 || || |- ! scope=row |2023||5|| 3 || rowspan="2" | 07.09.2023 – 07.09.2025 ||<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/south-america-conmebol-qualifying-fixtures-maches-results-world-cup-2026 South American qualifying results and fixtures for FIFA World Cup 26]</ref>|| |- ! scope=row |2024||4|| 3 || || |- ! scope=row |2025||2|| 0 || || |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=row |ჯამში|| 71 || 34 || || || |} ==ჰეთ-თრიკები== პირველი სანაკრებო ჰეთ-თრიკი მესიმ 2012 წლის 29 თებერვალს, [[შვეიცარიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვეიცარიის ეროვნულ ნაკრებთან]] გამართულ საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში შეასრულა. მატჩი [[ბერნი]]ს „სტად დე სუისზე“ გაიმართა და მას 30 250 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: [[სერხიო რომერო]], უგო კამპანიარო, ფედერიკო ფერნანდესი, ესეკიელ გარაი, [[პაბლო საბალეტა]], [[ხავიერ მასკერანო]], როდრიგო ბრანია,<ref group="კომ.">შეხვედრის 46-ე წუთზე როდრიგო ბრანია [[ფერნანდო გაგო]]მ შეცვალა.</ref> [[მაქსი როდრიგესი]],<ref group="კომ.">მატჩის 70-ე წუთზე [[მაქსი როდრიგესი]]ს ნაცვლად ედუარდო სალვიო.</ref> ხოსე სოსა, ლიონელ მესი და [[სერხიო აგუერო]].<ref group="კომ.">81-ე წუთზე [[სერხიო აგუერო]]ს ნაცვლად [[გონსალო იგუაინი]].</ref> შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით — 3–1 დამთავრდა. {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეტოქე !გოლები !ანგ. !შეხვედრის ადგილი !შეჯიბრება !თარიღი !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} |- ! style="text-align: center" | 1 | data-sort-value="Switzerland" | {{fb|SUI}} | data-sort-value="15" | '''3''' – (1–0', 2–1', 3–1') | style="text-align: center" data-sort-value="2" | 3–1 | [[ბერნი]] | rowspan="3" | ამხანაგური | 29.02.2012 | style="text-align: center" | <ref>Switzerland 1–3 Argentina / [http://www.skysports.com/football/switzerland-vs-argentina/252229 Stade de Suisse Wankdorf, Bern]. ''Sky Sports''</ref><ref>Switzerland 1–3 Argentina / [https://web.archive.org/web/20171013013045/http://www.skysports.com/football/switzerland-vs-argentina/252229 Stade de Suisse Wankdorf, Bern]. ''Sky Sports''</ref> |- ! style="text-align: center" | 2 | data-sort-value="Brazil" | {{fb|BRA}} | data-sort-value="29" | '''3''' – (1–1', 2–1', 4–3') | style="text-align: center" data-sort-value="1" | 4–3 | ისტ-რათერფორდი | 09.06.2012 | style="text-align: center" | <ref>[https://www.theguardian.com/football/2012/jun/10/argentina-brazil-lionel-messi-new-york-metlife Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–3 win over Brazil] // ''[[The Guardian]]''</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20160921210139/https://www.theguardian.com/football/2012/jun/10/argentina-brazil-lionel-messi-new-york-metlife Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–3 win over Brazil] // ''[[The Guardian]]''</ref> |- ! style="text-align: center" | 3 | data-sort-value="Guatemala" | {{fb|GUA}} | data-sort-value="29" | '''3''' – (1–0', 3–0', 4–0') | style="text-align: center" data-sort-value="1" | 4–0 | [[გვატემალა (ქალაქი)|გვატემალა]] | 14.06.2013 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.skysports.com/football/guatemala-vs-argentina/286705 Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–0 friendly win in Guatemala]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171012202956/http://www.skysports.com/football/guatemala-vs-argentina/286705 Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–0 friendly win in Guatemala]</ref> |- ! style="text-align: center" | 4 | data-sort-value="Panama" | {{fb|PAN}} | data-sort-value="45" | '''3''' – (2–0', 3–0', 4–0') | style="text-align: center" data-sort-value="6" | 5–0 | [[ჩიკაგო]] | [[კოპა ამერიკა]] | 10.06.2016 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.espnfc.com/report?gameId=444713 Lionel Messi scores a hat trick off the bench in 5–0 win vs. Panama]. ''ESPN''</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171012204735/http://www.espnfc.com/report?gameId=444713 Lionel Messi scores a hat trick off the bench in 5–0 win vs. Panama]. ''ESPN''</ref> |- ! style="text-align: center" | 5 | data-sort-value="Ecuador" | {{fb|ECU}} | data-sort-value="62" | '''3''' – (1–1', 2–1', 3–1') | style="text-align: center" data-sort-value="4" | 3–1 | [[კიტო]] | მსოფ. შესარჩევი | 10.10.2017 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.skysports.com/football/ecuador-vs-argentina/report/349983 Ecuador 1–3 Argentina: Lionel Messi masterclass drags his nation to WC finals]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171011042105/http://www.skysports.com/football/ecuador-vs-argentina/report/349983 Ecuador 1–3 Argentina: Lionel Messi masterclass drags his nation to WC finals]</ref> |- ! style="text-align: center" | 6 | data-sort-value="Haiti" | {{fb|HAI}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 2–0', 3–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 4–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | ამხანაგური | 30.05.2018 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://www.bbc.com/sport/football/44299374 La Bombonera, Buenos Aires]. ''BBC Sport''</ref><ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://web.archive.org/web/20190914105902/https://www.bbc.com/sport/football/44299374 La Bombonera, Buenos Aires]. ''BBC Sport''</ref> |- ! style="text-align: center" | 7 | data-sort-value="Boliva" | {{fb|BOL}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 2–0', 3–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 3–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | მსოფ. შესარჩევი | 09.09.2021 | style="text-align: center" | <ref>[https://sports.ndtv.com/football/lionel-messi-breaks-peles-record-with-hat-trick-against-bolivia-2536013 Lionel Messi Breaks Pele's Record With Hat-Trick Against Bolivia]</ref> |- ! style="text-align: center" | 8 | data-sort-value="Estonia" | {{fb|EST}} | data-sort-value="84" | '''5''' – (1–0', 2–0', 3–0', 4–0', 5–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 5–0 | [[პამპლონა]] | ამხანაგური | 05.06.2022 | style="text-align: center" | <ref name="ArgVsEst22">[https://www.espn.in/football/match/_/gameId/636177 Argentina vs. Estonia – Football Match Summary – June 5, 2022]. ''ESPN''</ref> |- ! style="text-align: center" | 9 | data-sort-value="Curaçao" | {{fb|CUR}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 3–0', 5–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 7–0 | [[სანტიაგო-დელ-ესტერო]] | ამხანაგური | 28.03.2023 | style="text-align: center" |<ref name="Curacao">[https://www.espn.com/soccer/report/_/gameId/666851 Argentina thrash Curacao on another record night for Lionel Messi]</ref> |- ! style="text-align: center" | 10 | data-sort-value="Boliva" | {{fb|BOL}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 5–0', 6–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 6–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | მსოფ. შესარჩევი | 15.10.2024 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 6–0 Bolivia / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/16/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/4191313/ World Cup Qualifiers]. ''Soccerway''</ref> |} ==გოლების სტატისტიკა== {{updated|10 ივნისი, 2025}} {{col-begin}} {{col-3}} {| class="wikitable" style="text-align:center;"" |+წლების მიხედვით !rowspan=2|ნაკრები !rowspan=2|წელი !colspan=2|შეჯიბრება !colspan=2|ამხანაგური !colspan=2|ჯამში |- !მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი |- |rowspan=3|არგენტინა 20 |2004 |colspan=2|—||2||3||2||3 |- |2005 |16{{შენიშვნა|ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი 2005 წლის 20-წლამდე ფეხბურთელთა სამხრეთ ამერიკის ჩემპიონატზე, შვიდი მატჩი და ექვსი გოლი 2005 წლის 20-წლამდე ფეხბურთელთა მსოფლიო ჩემპიონატზე}}||11||colspan=2|—||16||11 |- !ჯამში !16||11||2||3||18||14 |- |rowspan=2|არგენტინა 23 |2008 |5{{შენიშვნა|2008 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების საფეხბურთო ტურნირის მატჩები}}||2||colspan=2|—||5||2 |- !ჯამში !5||2||colspan=2|—||5||2 |- |rowspan=22|{{fb|ARG}}<br /><ref>[http://www.espnfc.com/player/45843/lionel-messi Lionel Messi: Player Profile]. ''ESPN''</ref> |2005 |3{{შენიშვნა|name=WCQ|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||0||2||0||5||0 |- |2006 |3{{შენიშვნა|name=WCF|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალურ ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||1||4||1||7||2 |- |2007 |10{{შენიშვნა|ექვსი მატჩი და ორი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||4||2||14||6 |- |2008 |6{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||1||8||2 |- |2009 |8{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||2||10||3 |- |2010 |5{{შენიშვნა|name=WCF}}||0||5||2||10||2 |- |2011 |8{{შენიშვნა|ოთხი მატჩი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||2||5||2||13||4 |- |2012 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||5||4||7||9||12 |- |2013 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||3||2||3||7||6 |- |2014 |7{{შენიშვნა|name=WCF}}||4||7||4||14||8 |- |2015 |6{{შენიშვნა|name=CA|[[კოპა ამერიკა]]ზე ჩატარებული მატჩები}}||1||2||3||8||4 |- |2016 |10{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[კოპა ამერიკა]] სენტენარიოზე ({{lang-es|Copa América Centenario}})}}||8||1||0||11||8 |- |2017 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||4||2||0||7||4 |- |2018 |4{{შენიშვნა|name=WCF}}||1||1||3||5||4 |- |2019 |6{{შენიშვნა|name=CA}}||1||4||4||10||5 |- |2020 |4{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||0||0||4||1 |- |2021 |14{{შენიშვნა|შვიდი მატჩი და ოთხი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||9||0||0||14||9 |- |2022 |10{{შენიშვნა|ორი მატჩი და ერთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ერთი მატჩი არტემიო ფრანკის თასზე, შვიდი მატჩი და შვიდი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]]}}||8||4||10||14||18 |- |2023 |5{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||3||3||5||8||8 |- |2024 |9{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და ერთი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||2||2||11||6 |- |2025 |2||0||0||0||2||0 |- !სულ ! 137 || 61 || 56 || 51 || 193 || 112 |- !colspan=2|სულ ჯამში !158||74||58||54||216||128 |} {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" |+შეჯიბრებათა მიხედვით |- !scope="col"| შეჯიბრება !scope="col"| მატჩი !scope="col"| გოლი |- |style="text-align:left" scope=row| ამხანაგური ||56|| 51 |- |style="text-align:left" scope=row| [[კოპა ამერიკა]] ||39|| 14 |- |style="text-align:left" scope=row| მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპი ||71|| 34 |- |style="text-align:left" scope=row| [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის დასკვნითი ეტაპი]] ||26|| 13 |- |style="text-align:left" scope=row| არტემიო ფრანკის თასი ||1|| 0 |- !ჯამში|| 193 || 112 |} {{col-3}} {| class="wikitable sortable" |+ეროვნულ ნაკრებთა მიხედვით !ეროვნული ნაკრები !გოლი |- |{{fb|BOL}} |align=center|11 |- |{{fb|ECU}} |align=center|7 |- |{{fb|URU}} |align=center|6 |- |{{fb|BRA}} |align=center|5 |- |{{fb|CHI}} |align=center|5 |- |{{fb|EST}} |align=center|5 |- |{{fb|GUA}} |align=center|5 |- |{{fb|PAR}} |align=center|5 |- |{{fb|VEN}} |align=center|5 |- |{{fb|MEX}} |align=center|4 |- |{{fb|PAN}} |align=center|4 |- |{{fb|COL}} |align=center|3 |- |{{fb|CRO}} |align=center|3 |- | {{fb|CUR}} | align=center|3 |- |{{fb|FRA}} |align=center|3 |- |{{fb|HAI}} |align=center|3 |- |{{fb|NGA}} |align=center|3 |- |{{fb|PER}} |align=center|3 |- |{{fb|SUI}} |align=center|3 |- |{{fb|ALG}} |align=center|2 |- |{{fb|AUS}} |align=center|2 |- |{{fb|HKG}} |align=center|2 |- |{{fb|HON}} |align=center|2 |- |{{fb|JAM}} |align=center|2 |- |{{fb|NIC}} |align=center|2 |- |{{fb|ESP}} |align=center|2 |- |{{fb|ALB}} |align=center|1 |- |{{fb|BIH}} |align=center|1 |- |{{fb|CAN}} |align=center|1 |- |{{fb|GER}} |align=center|1 |- |{{fb|IRN}} |align=center|1 |- |{{fb|NED}} |align=center|1 |- |{{fb|POR}} |align=center|1 |- |{{fb|KSA}} |align=center|1 |- |{{fb|SCG}} |align=center|1 |- |{{fb|SLO}} |align=center|1 |- |{{დროშანიშანი|არაბთა გაერთიანებული საამიროები}} [[არაბთა გაერთიანებული საამიროების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საამიროები]] |align=center|1 |- |{{fb|USA}} |align=center|1 |- !scope=row|ჯამში !112 |} {{col-3}} {{col-end}} {{შენიშვნების სია}} ==გალერეა== <gallery mode="packed"> Argentina team in St. Petersburg.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">მესი ნაკრებში ნიგერიის ნაკრებთან თამაშის წინ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Messi after scoring against Nigeria.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">ნიგერიის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Messi vs Nigeria1.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">ნიგერიის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Iran vs. Argentina match, 2014 FIFA World Cup 37.jpg|21.06.2014<ref group="კომ.">მესის გოლი ირანის ნაკრების კარში. 21 ივნისი, 2014.</ref> Lionel Messi celebrating after scoring a goal against Iran at the 2014 FIFA World Cup.jpg|21.06.2014<ref group="კომ.">ირანის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 21 ივნისი, 2014.</ref> Germany and Argentina face off in the final of the World Cup 2014 03.jpg|13.07.2014<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2014 წლის მუნდიალის ფინალიდან.</ref> Germany and Argentina face off in the final of the World Cup 2014 04 crop.jpg|13.07.2014<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2014 წლის მუნდიალის ფინალიდან.</ref> Messi Khedira MaxiR 2010.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2010 წლის მუნდიალის მეოთხედფინალიდან.</ref> Lionel Messi, Lukas Podolski and Jerome Boeteng.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">მარცხნიდან: [[ჟერომ ბოატენგი]], მესი და [[ლუკას პოდოლსკი]]. ეპიზოდი 2010 წლის მუნდიალის არგენტინა-გერმანიის მეოთხედფინალიდან.</ref> Lionel Messi, Lukas Podolski and Ángel di María.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">მარცხნიდან: [[ლუკას პოდოლსკი]], მესი და [[ანხელ დი მარია]]. 3 ივლისი, 2010.</ref> Argentine - Portugal - Argentine.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი ნაკრებში [[პორტუგალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პორტუგალიის ნაკრებთან]] თამაშის წინ. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011 (1).jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი პორტუგალიის ნაკრებთან თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (L), Bruno Alves (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი ბრუნუ ალვეშის წინააღმდეგ, [[პორტუგალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პორტუგალიასთან]] თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (L), Rolando (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი პორტუგალიის ნაკრებთან თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Argentina vs Bolivia - 2011-07-01.jpg|01.07.2011<ref group="კომ.">[[კოპა ამერიკა]]ზე გამართული არგენტინა-ბოლივიის მატჩის ფრაგმენტი, 1 ივლ. 2011.</ref> Lionel Messi - Switzerland vs. Argentina, 29th February 2012.jpg|29.02.2012<ref group="კომ.">მესის პენალტი შვეიცარიის ნაკრების კარში. 29 თებერვალი, 2012.</ref> Sergio Agüero (L), Lionel Messi (R) - Switzerland vs. Argentina, 29th February 2012.jpg|29.02.2012<ref group="კომ.">[[სერხიო აგუერო]] და მესი [[შვეიცარიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვეიცარიის]] ნაკრებთან თამაშის დროს. 29 თებერვალი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (36956090233).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">ეკვადორის ეროვნულ ნაკრებთან თამაშის დაწყების წინ. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (23772910218).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">[[ხავიერ მასკერანო]] და მესი ეკვადორის ნაკრებთან თამაშის წინ. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (37368151260).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">მესი ეკვადორის ეროვნულ ნაკრებთან თამაშის დროს. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> </gallery> ==სანაკრებო მიღწევები და რეკორდები== * ყველაზე მეტი მატჩი არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში: 192<ref name="sportmail.ru">{{Cite web |url=https://sportmail.ru/football2022/news/54343862/?frommail=1&utm_partner_id=429 |title=Выдающаяся статистика аргентинца |accessdate=2022-12-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20221218210749/https://sportmail.ru/football2022/news/54343862/?frommail=1&utm_partner_id=429 |archivedate=2022-12-18 }}</ref> * ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 113 გოლი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ასისტენტი: 59 საგოლე გადაცემა<ref name="Colin Millar" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი კოპა ამერიკაზე ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 39 მატჩი<ref name="Ritabrata Banerjee" /> * ნაკრებისა და მსოფლიოს ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატზე ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 26 მატჩი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატზე გატანილი ბურთების რაოდენობით: 13 გოლი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო თამაშებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 34 გოლი * სამხრეთ ამერიკის ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო თამაშებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 34 გოლი * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი საერთაშორისო ამხანაგურ მატჩებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 51 გოლი * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც კონმებოლში შემავალი ყველა ეროვნული ნაკრების კარში აქვს გოლი გატანილი<ref>[https://web.archive.org/web/20190402174635/https://www.sport-english.com/en/news/futbol-internacional/messis-now-scored-every-south-american-country-except-argentina-4483886 Messi's now scored vs. EVERY South American country... except Argentina]</ref> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატის ხუთ ფინალურ ეტაპზე აქვს მონაწილეობა მიღებული<ref name="Colin Millar" /> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელმაც შვიდ კოპა ამერიკაზე ითამაშა<ref name="Ritabrata Banerjee">[https://www.goal.com/en-in/news/copa-america-2021-final-records-lionel-messi-can-break-argentina-/a9v3pde85ysi1x35thqyg3lfm What are the records Messi has already broken at the Copa America?]</ref> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატის ოთხ ფინალურ ეტაპზე აქვს გოლი გატანილი<ref name="Colin Millar">[https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/lionel-messi-world-cup-records-28553822 Six records Lionel Messi can break at World Cup]</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა არგენტინელი, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალურ ეტაპზე ითამაშა: 18 წლის და 357 დღის ასაკში * ყველაზე ახალგაზრდა არგენტინელი, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატზე გოლის გატანა შეძლო: 18 წლის და 357 დღის ასაკში<ref>[https://www.goal.com/en-au/news/messis-history-at-the-world-cup-2006-debut-2010-maradona-pairing-/1p2w5ivpnun6p1nmvez0jw8acn Messi's history at the WC: 2006, 2010 Maradona pairing & 2014 final heartbreak]</ref> * ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელმაც ხუთ მსოფლიო ჩემპიონატზე საგოლე გადაცემა გააკეთა * ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატის საუკეთესო მოთამაშედ ორჯერ დასახელდა: 2014, 2022<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/lionel-messi-argentina-wins-golden-ball-award-best-player-fifa-world-cup-qatar-2022 Messi makes Golden Ball history]. ''fifa.com''</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატზე ნაკრების კაპიტნის სამკლაურით ისაპარეზა: 22 წლის და 363 დღის ასაკში<ref>[https://www.reuters.com/article/us-soccer-world-greece-argentina-teams/messi-captains-argentina-for-first-time-idUSTRE65L4TE20100622 Messi captains Argentina for first time] // ''[[Reuters]]''</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც ნაკრებში 100 მატჩი ითამაშა: 27 წლის და 361 დღის ასაკში * ყველაზე ასაკოვანი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთ მსოფლიო ჩემპიონატზე 7 გოლი გაიტანა<ref name="sportmail.ru" /> ==ფაქტები== 2022 წლის 22 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის პირველი ტურის მატჩში საუდის არაბეთის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ მე-10 წუთზე თერთმეტმეტრიანიდან გატანილი გოლით მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატის უკვე მეოთხე ფინალურ ეტაპზე შეძლო მეტოქის კარის აღება, რაც არგენტინელ ფეხბურთელთა შორის ახალი რეკორდია. ამავე გოლით მესიმ კიდევ ერთი რეკორდი დაამყარა. მან პირველი გოლი მსოფლიო ჩემპიონატზე 2006 წლის 16 ივნისს გაიტანა, შესაბამისად, ამ ორ გატანილ გოლს შორის თექვსმეტ წელზე მეტი გავიდა, რაც [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|ტურნირის]] აბსოლუტურ რეკორდს წარმოადგენს.<ref>[https://goal.ge/ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატის აბსოლუტური რეკორდი დაამყარა]</ref> 2022 წლის 26 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის მეორე ტურის მატჩში მექსიკის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 21-ე შეხვედრა ჩაატარა და ამ მაჩვენებლით [[დიეგო მარადონა]]ს გაუთანაბრდა. ამავე მატჩში მან მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი მერვე ბურთი გაიტანა, რითაც გილიერმო სტაბილესა და დიეგო მარადონას შედეგი გაიმეორა.<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/watch/2v4Kywu376wjM1NWZssi92 Argentina v Mexico | Group C]. ''fifa.com''</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_national_team.php All-Time Top Scorers]. ''thesoccerworldcups.com''</ref><ref group="კომ.">Messi drew level with Diego Maradona on eight World Cup goals and moved two behind national team record holder Gabriel Batistuta's haul of 10. ''იხ. Key stat'' / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/argentina-mexico-lionel-messi-fifa-world-cup-qatar-2022 Messi inspires Argentina to crucial Mexico victory]</ref> ამავე შეხვედრაში ენცო ფერნანდესმა მისი გადაცემის შემდეგ მეორე გოლი შეაგდო, რის შემდეგაც მესი ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც ხუთ სხვადასხვა მსოფლიო ჩემპიონატზე საგოლე პასის გაკეთება შეძლო — 2006 (1), 2010 (1), 2014 (1), 2018 (2), 2022 (1). ამავე შეხვედრის შემდეგ მესი მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორიაში გახდა პირველი ფეხბურთელი, რომელმაც ყველაზე ახალგაზრდულ ასაკში (18 წლის და 357 დღის) და შემდეგ უკვე ყველაზე ასაკოვანმა (35 წლის და 155 დღის) ერთ შეხვედრაში გოლიც გაიტანა და საგოლე პასიც გააკეთა. [[File:Lionel Messi close-up.jpg|thumb|ლიონელ მესი, 9 თებერვალი, 2011]] 2022 წლის 30 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის მესამე ტურის მატჩში [[პოლონეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პოლონეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 22-ე შეხვედრა ჩაატარა. შესაბამისად, ამ მაჩვენებლით [[დიეგო მარადონა]]ს ერთი მატჩით გაუსწრო და მსოფლიო ჩემპიონატებზე ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობით არგენტინელ ფეხბურთელთა შორის ერთპიროვნული ლიდერი და ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_most_games.php Argentina Players with the Most Games Played in The World Cup]</ref><ref>[https://sportmail.ru/football2022/news/54106454/?frommail=1 Очередной крутой рекорд Месси] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221130214702/https://sportmail.ru/football2022/news/54106454/?frommail=1 |date=2022-11-30 }}. ''Спорт-Экспресс''</ref> ამავე შეხვედრაში მესიმ [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]] ვერ გაიტანა, რის შემდეგაც ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატებზე ორი პენალტის გატანა ვერ შეძლო,<ref group="კომ.">Lionel Messi is the first player in History to have 2 penalties saved in the World Cup. ''იხ. Key stat'' / [https://www.101greatgoals.com/world-cup-2022/poland-vs-argentina-match-report-player-ratings-expert-analysis-fan-reaction-and-more/ World Cup 2022. Poland 0-2 Argentina: Match report, player ratings, expert analysis, fan reaction and more] ''By Ben Browning''</ref><ref>[https://www.yardbarker.com/soccer/articles/lionel_messi_sets_unfortunate_world_cup_record_with_missed_penalties/s1_13132_38187799 Lionel Messi sets unfortunate World Cup record with missed penalties]</ref><ref>[https://khelnow.com/football/2022-11-world-football-lionel-messi-first-player-miss-2-penalties-world-cup Lionel Messi becomes the first player to miss 2 penalties in the World Cup]</ref> — პირველად პენალტის გატანა მან წინა, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|2018 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე]] ვერ მოახერხა, როდესაც [[ისლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ისლანდიელთა]] მეკარე ჰანეს ჰალდოურსონის კარი ვერ აიღო.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=sqVsy7qnspc Lionel Messi Missed Penalty - FIFA World Cup 2018]</ref><ref>[https://en.as.com/en/2018/06/16/soccer/1529160732_555638.html Messi the first to miss a penalty at 2018 World Cup Russia]</ref> 2022 წლის 30 ნოემბერს ლიონელ მესი გახდა ყველაზე ასაკოვანი (35 წლის და 159 დღის) მოთამაშე (1966 წლიდან), რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ერთ მატჩში შექმნა ხუთზე მეტი (5+) საგოლე შესაძლებლობა და ხუთზე მეტი (5+) შედეგიანი დრიბლინგი განახორციელა. მანამდე რეკორდი ეკუთვნოდა [[დიეგო მარადონა]]ს, რომელმაც ასეთივე შედეგი [[ნიგერიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ნიგერიის]] წინააღმდეგ 1994 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შეხვედრაში დააფიქსირა.<ref>[https://en.as.com/soccer/poland-vs-argentina-live-updates-pregame-score-stats-and-highlights-qatar-world-cup-2022-n/ Poland 0-2 Argentina: as it happened]. ''as.com''</ref> 2022 წლის 3 დეკემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] მერვედფინალურ მატჩში [[ავსტრალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ავსტრალიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 23-ე შეხვედრა ჩაატარა.<ref group="კომ.">ეს იყო მესის კარიერაში საიუბილეო მეათასე ოფიციალური მატჩი, როგორც საკლუბო, ასევე სანაკრებო დონეზე (778 მატჩი „ბარსელონაში“, 53 — „პსჟ“-ში, 169 — ეროვნულ ნაკრებში. საერთო ჯამში, ჩატარებულ ათას შეხვედრაში მის ანგარიშზეა 789 გოლი და 338 საგოლე გადაცემა). ამავე შეხვედრაში მან თავისი რიგით მეცხრე, ხოლო მუნდიალების პლეი-ოფში თავისი პირველი გოლი გაიტანა.</ref> 2022 წლის 18 დეკემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალურ მატჩში [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საფრანგეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 26-ე შეხვედრა ჩაატარა, შესაბამისად ამ მაჩვენებლით [[ლოთარ მათეუსი|ლოთარ მათეუსს]] გაუსწრო და მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref name="WC records" /> ამ შეხვედრაში გაკეთებული დუბლით კი მან [[პელე]]ს 52-წლიანი რეკორდი (12 გოლი და 8 საგოლე პასი) მოხსნა და გოლი + საგოლე პასის სისტემით მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა (13 გოლი და 8 საგოლე პასი).<ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/fifa-world-cup/news/messi-fifa-world-cup-record-goal-contributions-pele-ronaldo-klose-muller-argentina-vs-france-final/article66268262.ece Most goal contributions in FIFA World Cup: Messi breaks Pele’s record]</ref> ამავე მატჩში მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატზე თამაშის წუთების რაოდენობით (2314 წუთი) [[პაოლო მალდინი]]ს 20-წლიანი რეკორდი (2217 წუთი) გააუმჯობესა და ამ მაჩვენებლითაც მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/fifa-world-cup/news/messi-argentina-vs-france-fifa-world-cup-final-qatar-2022-most-minutes-played-maldini-arg-fra/article66278021.ece#:~:text=Argentina%20captain%20Lionel%20Messi%20broke,defender%20Paolo%20Maldini%20(2%2C216). Messi overtakes Maldini for most FIFA WC minutes played during Qatar WC]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20221218224807/https://sports.yahoo.com/lionel-messis-career-world-cup-184237779.html Lionel Messi's Career World Cup Stats for Argentina]</ref><ref name="WC records">[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/lionel-messi-fifa-world-cup-records-milestones-argentina-appearances-assists-goals The World Cup records Messi owns]. ''fifa.com''</ref> 2022 წლის 18 დეკემბერს, მესი გახდა ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთი მსოფლიო ჩემპიონატის განმავლობაში მის ყველა ეტაპზე შეძლო გოლის გატანა (მან მეტოქეთა კარი ჯგუფურ ეტაპზე აიღო ორჯერ, მერვედფინალში, მეოთხედფინალში და ნახევარფინალში თითოჯერ და ფინალშიც ორჯერ), რაც მანამდე არავის არცერთ მუნდიალზე არ გაუკეთებია.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=PyYwR8nYtFM&t=206s Lionel Messi est-il désormais plus grand que Diego Maradona?]</ref> არგენტინის ნაკრებში 2022 წელს ჩატარებულ 14 მატჩში მესიმ 18 გოლის გატანა შეძლო, რაც მის სანაკრებო კარიერაში საუკეთესო შედეგია. ამ მაჩვენებლით აქამდე მისი საუკეთესო სანაკრებო კალენდარული წელი 2012 იყო, როდესაც 9 შეხვედრაში 12 გოლი გაიტანა. [[კოპა ამერიკა]]ზე ჩატარებულ 34 შეხვედრაში მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელად იგი 10-ჯერ დასახელდა, რაც ყველა დროის საუკეთესო შედეგია ამ ტურნირის ისტორიაში. მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატზე კაპიტნის რანგში რეკორდული 19 მატჩი ჩაატარა. შემდეგ მოდიან [[რაფაელ მარკესი]] (17) და [[დიეგო მარადონა]] (16).<ref name="WC records" /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატისა]] და 20-წლამდელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო ჩემპიონატის (FIFA U-20) საუკეთესო ფეხბურთელისათვის დაწესებული [[Adidas]]-ის ოქროს ბურთი ისტორიაში მხოლოდ ორ ფეხბურთელს — [[დიეგო მარადონა]]სა (1979, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1986|1986]]) და [[ლიონელ მესი]]ს (2005, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014]]) გადაეცათ.<ref group="კომ.">Maradona and Lionel Messi are the only players to have won the adidas Golden Ball at the FIFA U-20 World Cup™ and the World Cup. ''იხ. fifa.com'' / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/a-tribute-to-diego-maradona-argentina-napoli-legend-fifa-world-cup A tribute to Diego Maradona]</ref> მეტოქეთა კარში გატანილი 112 ბურთიდან მესიმ 2 ბურთი თავით, 11 ბურთი მარჯვენა ფეხით, ხოლო 99 ბურთი მარცხენა ფეხით შეაგდო; აქედან 11 ბურთი საჯარიმო დარტყმით, 24 ბურთი [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტით]], 6 ბურთი სოლო რეიდის შემდეგ, 9 — მეტოქის მეკარის ან მცველების მიერ მოგერიებულ ან ასხლეტილ ბურთზე დასწრებაზე თამაშის დროს, ხოლო დანარჩენ შემთხვევებში მეტოქეთა კარი თამაშიდან აიღო. მესიმ თავისი სანაკრებო 112 ბურთი მეტოქეთა 63 მეკარის კარში გაიტანა. აქედან ყველაზე მეტი (6 ბურთი სამ მატჩში) მან ბოლივიელთა მეკარე კარლოს ლამპეს კარში შეაგდო. 5 ბურთი (ერთ მატჩში) გაიტანა ესტონელთა მეკარე მატვეი იგონენის კარში. ოთხჯერ აიღო (სამ მატჩში) ურუგვაელთა მეკარე ფერნანდო მუსლერას კარი. ასევე, ოთხჯერ გაუტანა (ოთხ მატჩში) ჩილელთა მეკარე [[კლაუდიო ბრავო]]ს. სამ-სამჯერ აიღო რაფაელ კაბრალის (ბრაზილია), რიკარდო ხერესის (გვატემალა), გატიტო ფერნანდესის (პარაგვაი), მაქსიმო ბანგერას (ეკვადორი), ხაიმე პენედოს (პანამა), ჯონი პლასიდის (ჰაიტი), ელოი ვიქტორ რომის (კიურასაო) და გილიერმო ვისკარას (ბოლივია) კარები. ===მეკარეები, რომელთა კარის აღებაც მესიმ შეძლო=== {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეკარე, ნაკრები !სურათი !გოლი !თარიღი !შენიშვნა !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} |- ! style="text-align: center" | 1 | სტიპე პლეტიკოსა <br /> ''{{lang-hr|Stipe Pletikosa}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Rostov-Loco (4).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|6}} | style="text-align: center" | 01.03.2006 | | |- ! style="text-align: center" | 2 | დრაგოსლავ იევრიჩი <br /> ''{{lang-sr|Драгослав Јеврић}}'' <br /> {{fb|Serbia and Montenegro}} | [[ფაილი:Dragoslav Jevrić.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|88}} | style="text-align: center" | 16.06.2006 | | |- ! style="text-align: center" | 3 | სამირ ჰაჯაუი <br /> ''{{lang-en|Samir Hadjaoui}}'' <br /> {{fb|ALG}} | [[ფაილი:Samir Hadjaoui (1979–2021) — Algeria NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|54|პენ.|73}} | style="text-align: center" | 05.06.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 4 | ლეაო ბუტრონი <br /> ''{{lang-es|Leao Butrón Gotuzzo}}'' <br /> {{fb|PER}} | [[ფაილი:LeaoBG.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} | style="text-align: center" | 08.07.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 5 | ოსვალდო სანჩესი <br /> ''{{lang-es|Oswaldo Javier Sánchez Ibarra}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:Oswaldo Sanchez Santos.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} <br /> {{გოლი|17}} | style="text-align: center" | 11.07.2007 <br /> 04.06.2008 | | |- ! style="text-align: center" | 6 | რენი ვეგა <br /> ''{{lang-es|Renny Vicente Vega Hernández}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:Renny Vega (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|42}} <br /> {{გოლი|26}} | style="text-align: center" | 16.10.2007 <br /> 28.03.2009 | | |- ! style="text-align: center" | 7 | აგუსტინ ხულიო <br /> ''{{lang-es|Agustín Julio Castro}}'' <br /> {{fb|COL}} | [[ფაილი:AgustinJulio1 (cropped).JPG|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|36}} | style="text-align: center" | 20.11.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 8 | ხუან კასტილიო <br /> ''{{lang-es|Juan Guillermo Castillo Iriarte}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Juan Castillo 2.JPG|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|6}} | style="text-align: center" | 11.10.2008 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iIzdwdYE8r4&t=45s Messi vs Uruguay (WCQ) (Home) 2008-09 English Commentary]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 9 | [[სტივ მანდანდა]] <br /> ''{{lang-fr|Steve Mandanda Mpidi}}'' <br /> {{fb|FRA}} | [[ფაილი:Steve Mandanda 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|83}} | style="text-align: center" | 11.02.2009 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=L_UjuawNsX8&t=5685s France-Argentine Match Amical 2009 VF TF1]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 10 | [[იკერ კასილიასი]] <br /> ''{{lang-es|Iker Casillas Fernández}}'' <br /> {{fb|ESP}} | [[ფაილი:Iker Casillas 2.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61|პენ.}} | style="text-align: center" | 14.11.2009 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=sMCJvLX40C4&t=4544s Spain - Argentina Friendly 2009 Completo]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 11 | [[ხოსე მანუელ რეინა|პეპე რეინა]] <br /> ''{{lang-es|José Manuel Reina Páez}}'' <br /> {{fb|ESP}} | [[ფაილი:Pepe Reina 2017.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|10}} | style="text-align: center" | 07.09.2010 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iRjqOLpKar4&t=1336s Argentina vs. Spain | Friendly | 7-9-2010]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 12 | [[ვიქტორ ლეანდრო ბაჟი|ვიქტორი]] <br /> ''{{lang-pt|Victor Leandro Bagy}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:Victor 2012 01.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+2}} | style="text-align: center" | 17.11.2010 | <ref group="კომ.">ვიქტორ ლეანდრო ბაჟი ({{lang-pt|Victor Leandro Bagy}}) — [[ბრაზილიელები|ბრაზილიელი]] [[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკარე]], [[ფეხბურთი]]ს გულშემატკივრებში უფრო ცნობილია როგორც ვიქტორი. ბრაზილიის ნაკრების შემადგენლობაში 2010–2014 წლებში სულ 6 მატჩი ითამაშა, რომელთაგან გუნდთან ერთად 5 შეხვედრა მოიგო და მხოლოდ ერთ შეხვედრაში დამარცხდა [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელებთან]] [[ლიონელ მესი]]ს მიერ მატჩის 92-ე წუთზე გატანილი გოლით (0–1). ეს იყო ერთადერთი ბურთი, რომელიც მან ნაკრებში ჩატარებულ ექვს შეხვედრაში გაუშვა.</ref> | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Q7p4KfWggyo Argentina 1-0 Brazil International Friendly 18 November 2010 Lionel Messi Goal]</ref> |- ! style="text-align: center" | 13 | რუი პატრისიუ <br /> ''{{lang-pt|Rui Pedro dos Santos Patrício}}'' <br /> {{fb|POR}} | [[ფაილი:Rui Patrício 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90|პენ.}} | style="text-align: center" | 09.02.2011 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EZNyeCKRcG4&t=621s Argentina vs Portugal.2-1 All Goals & Highlights HD 09/02/2011]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 14 | არიან ბექაი <br /> ''{{lang-sq|Arjan Beqaj}}'' <br /> {{fb|ALB}} | [[ფაილი:Arjan Beqaj (born 25 August 1975) — Albania NFT Goalkeeper (1998–2010).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|43}} | style="text-align: center" | 20.06.2011 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=6C4LrngqJK0&t=3237s Amistoso Argentina 4 vs Albania 0]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 15 | [[კლაუდიო ბრავო]] <br /> ''{{lang-es|Claudio Andrés Bravo Muñoz}}'' <br /> {{fb|CHI}} | [[ფაილი:Claudio Bravo Footballteam of Chile - Spain vs. Chile, 10th September 2013 (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|25}} <br /> {{გოლი|16|პენ.}} <br /> {{გოლი|24|პენ.}} <br /> {{გოლი|33}} | style="text-align: center" | 07.10.2011 <br /> 24.03.2017 <br /> 03.06.2021 <br /> 14.06.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=lDCx0gBw0FE&t=94s Argentina vs Chile 4-1 07/10/2011]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|16|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=YOLqwvaDYoQ&t=1363s Argentina vs Chile - Clasificatorias Rusia 2018]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|24|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_rpu8o1drMY&t=195s Argentina vs Chile 1 : 1 All Gоal & Hіghlіght 4-June-2021]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=SDrGeb6TfOU&t=64s Hіghlіghts Argentina 1 - 1 Chile | Copa América 2021 | 14-06-21]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 16 | [[დავიდ ოსპინა]] <br /> ''{{lang-es|David Ospina Ramírez}}'' <br /> {{fb|COL}} | [[ფაილი:Policía de Infancia y Adolescencia - David Ospina (cropped).jpeg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} <br /> {{გოლი|10}} | style="text-align: center" | 15.11.2011 <br /> 15.11.2016 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vbtfkEvAC2Y&t=67s Argentina 2-1 Colombia (World Cup qual) 15 11 2011]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=8azj3mHScqM&t=753s Argentina vs. Colombia | Russia 2018 | FIFA WC Qualifier (15-11-2016)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 17 | [[დიეგო ბენალიო]] <br /> ''{{lang-it|Diego Orlando Benaglio}}'' <br /> {{fb|SUI}} | [[ფაილი:Diego Benaglio (2021).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|20}} | style="text-align: center" | 29.02.2012 | | <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=6s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 18 | მარკო ვიოლფლი <br /> ''{{lang-de|Marco Wölfli}}'' <br /> {{fb|SUI}} | [[ფაილი:Marco Wölfli.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|88||90+3|პენ.}} | style="text-align: center" | 29.02.2012 | | <ref>{{გოლი|88}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=117s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref><br /><ref>{{გოლი|90+3|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=221s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 19 | ალექსანდერ დომინგესი <br /> ''{{lang-es|Alexander Domínguez Carabalí}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:Ecuador tren2015 (1).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|31}} <br /> {{გოლი|13|პენ.}} | style="text-align: center" | 02.06.2012 <br /> 08.10.2020 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Ni01DvAnavY&t=211s Argentina 4 Ecuador 0 Eliminatorias Brasil 2012 All Goals & Full Highlights]</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=nitK-gehQHg&t=50s Argentina vs Ecuador 1-0 Gоals & Extеndеd Hіghlіghts - Oct 8 - 2020]</ref> |- ! style="text-align: center" | 20 | რაფაელ კაბრალი <br /> ''{{lang-pt|Rafael Cabral Barbosa}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:Naples vs Barcelone - Genève - aout 2014 - Rafael Cabral.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|31||34||84}} | style="text-align: center" | 09.06.2012 | | |- ! style="text-align: center" | 21 | [[მარკ-ანდრე ტერ შტეგენი]] <br /> ''{{lang-de|Marc-André ter Stegen}}'' <br /> {{fb|GER}} | [[ფაილი:Marc-André ter Stegen (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|52}} | style="text-align: center" | 15.08.2012 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=WKlsZYxcmfc&t=394s Germany 1–3 Argentina | All Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 22 | ხუსტო ვილიარი <br /> ''{{lang-es|Justo Wilmar Villar Viveros}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:NDEPENDIENTE vs COLO COLO (12).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|64}} | style="text-align: center" | 07.09.2012 | | <ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VBl7oV6FdVg&t=256s Resumen de Argentina 3 - Paraguay 1 (FULL HD)]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 23 | ფერნანდო მუსლერა <br /> ''{{lang-es|Néstor Fernando Muslera Micol}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Fernando Muslera 2012.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|65||79}} <br /> {{გოლი|43}} <br /> {{გოლი|38}} | style="text-align: center" | 12.10.2012 <br /> 02.09.2016 <br /> 10.10.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iK7PnHHxajI QWC 2014 Argentina vs. Uruguay 3-0 (12.10.2012)]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=HGCd5rbp0EQ&t=2739s Argentina vs. Uruguay | Russia 2018 | FIFA World Cup Qualifier (2-9-2016)]</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=bEeR7tbNGT0&t=3302s Argentina v. Uruguay - Qualifiers FIFA World Cup Qatar 2022]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 24 | მიგელ პინტო <br /> ''{{lang-es|Miguel Ángel Pinto Jerez}}'' <br /> {{fb|CHI}} | [[ფაილი:Palestino - O'Higgins 20190405 19.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|28}} | style="text-align: center" | 16.10.2012 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=JGnC3Ip5en8&t=212s Chile vs Argentina Eliminatorias 2014 16 10 2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 25 | დანი ერნანდესი <br /> ''{{lang-es|Daniel Hernández Santos}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:Danihernandez.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|45|პენ.}} <br /> {{გოლი|60}} | style="text-align: center" | 22.03.2013 <br /> 18.06.2016 | | <ref>{{გოლი|45|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NdDCs-9LkHk&t=26s 2013 (March 22) Argentina 3-Venezuela 0 (World Cup Qualifier)]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|60}} / [https://www.youtube.com/watch?v=gF-36qo_7zE&t=4910s Argentina v. Venezuela - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 26 | რიკარდო ხერესი <br /> ''{{lang-es|Ricardo Antonio Jérez Figueroa}}'' <br /> {{fb|GUA}} | [[ფაილი:Ricardo-Jerez-II-2013-02-06.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|15||40|პენ.|49}} | style="text-align: center" | 14.06.2013 | | <ref>Guatemala 0–4 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2013/06/14/world/friendlies/guatemala/argentina/1468950/ Estadio Nacional Mateo Flores]. ''Soccerway''</ref><ref>{{გოლი|15}} / [https://www.youtube.com/watch?v=WGPoyJ7AX60&t=128s Guatemala 0 - 4 Argentina | Amistoso - 14/06/13]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|40|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vyQddjEpreY&t=208s Guatemala 0 Argentina 4 | Amistoso Internacional (14/6/2013)]</ref><ref>{{გოლი|49}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vyQddjEpreY&t=279s Guatemala 0 Argentina 4 | Amistoso Internacional (14/6/2013)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 27 | გატიტო ფერნანდესი <br /> ''{{lang-es|Roberto Júnior Fernández Torres}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:Gatito Fernández (Cerro Porteño).png|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12|პენ.|53|პენ.}} <br /> {{გოლი|57|პენ.}} | style="text-align: center" | 10.09.2013 <br /> 19.06.2019 | | <ref>{{გოლი|12|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=267s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - Fecha 16]</ref><ref>{{გოლი|53|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=979s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - Fecha 16]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|57|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=On2b3v4uj_I&t=5304s Argentina v. Paraguay - Copa America Brazil 2019]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 28 | ვიდ ბელეცი <br /> ''{{lang-sl|Vid Belec}}'' <br /> {{fb|SVN}} | [[ფაილი:Vid Belec (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|76}} | style="text-align: center" | 07.06.2014 | | <ref>Argentina 2–0 Slovenia / [https://int.soccerway.com/matches/2014/06/07/world/friendlies/argentina/slovenia/1630386/ Estadio Único Diego Armando Maradona (La Plata)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 29 | ასმირ ბეგოვიჩი <br /> ''{{lang-bs|Asmir Begović}}'' <br /> {{fb|BIH}} | [[ფაილი:20150331 2024 AUT BIH 2110.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|65}} | style="text-align: center" | 15.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kXIipC8hBOU&t=539s Argentina 2 x 1 Bosnia Herzegovina · 2014 World Cup Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 30 | ალირეზა ჰაღიღი <br /> ''{{lang-fa|علیرضا حقیقی}}'' <br /> {{fb|IRN}} | [[ფაილი:Iran vs. Montenegro 2014-05-26 (064).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+1}} | style="text-align: center" | 21.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EM8SuYBjjEY&t=739s Argentina 1 x 0 Iran · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 31 | ვინსენტ ენიეამა <br /> ''{{lang-en|Vincent Enyeama}}'' <br /> {{fb|NGA}} | [[ფაილი:Krasnodar-Lille (15).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|3||45+1}} | style="text-align: center" | 25.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9HpYZ5REbFc&t=148s Nigeria 2 x 3 Argentina · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 32 | იპ ჰუნფაი <br /> ''{{lang-en|Yapp Hung Fai}}'' <br /> {{fb|HKG}} | [[ფაილი:Yapp Hung Fai.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|66||84}} | style="text-align: center" | 14.10.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=64u_Q_fJi8c&t=55s Hong Kong 0 – 7 Argentina - Friendly - 14.10.2014]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 33 | ლოვრე კალინიჩი <br /> ''{{lang-hr|Lovre Kalinić}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Lovre Kalinić in 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|57|პენ.}} | style="text-align: center" | 12.11.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Su6Go8mTXUk&t=175s NLB Video Gol Argentina vs Kroasia 2-1 Friendly Match 12 November 2014]</ref> |- ! style="text-align: center" | 34 | ანტონი სილვა <br /> ''{{lang-es|Antony Domingo Silva Cano}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:Antony Silva France 2 juin 2017.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|36|პენ.}} | style="text-align: center" | 13.06.2015 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=zLQ2xwVclCU&t=439s Lionel Messi vs Paraguay (Copa America 2015) HD 720p (13/06/2015)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 35 | დანიელ ვაკა <br /> ''{{lang-es|Daniel Vaca Tasca}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Ecuador-Bolivia 2015 (16) - копия.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|67||75}} | style="text-align: center" | 04.09.2015 | | <ref>{{გოლი|67}} / [https://www.youtube.com/watch?v=6AaNIQaEp-U&t=5207s Argentina vs. Bolivia | Friendly | 4-9-2015]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|75}} / [https://www.youtube.com/watch?v=6AaNIQaEp-U&t=5725s Argentina vs. Bolivia | Friendly | 4-9-2015]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 36 | მოისეს მუნიოსი <br /> ''{{lang-es|Moisés Alberto Muñoz Rodríguez}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:America Mexico 2016 (1).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|89}} | style="text-align: center" | 08.09.2015 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=nnsuinluFpw&t=229s Mexico vs Argentina 2-2 Resumen Goles Completo Partido Amistoso 2015]</ref> |- ! style="text-align: center" | 37 | კარლოს ლამპე <br /> ''{{lang-es|Carlos Emilio Lampe Porras}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Colo Colo - Huachipato, 2018-03-03 - Carlos Lampe - 03.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|30|პენ.}} <br /> {{გოლი|30|პენ.|42}} <br /> {{გოლი|14||64||88}} | style="text-align: center" | 29.03.2016 <br /> 28.06.2021 <br /> 09.09.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=U6cpJGB6W2I&t=1986s Argentina vs. Bolivia | Russia 2018 | FIFA World Cup Qualifier (29-3-2016)]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|30|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=r6MZZsQRAL4&t=2043s Argentina vs Bolivia Full Match]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|42}} / [https://www.youtube.com/watch?v=r6MZZsQRAL4&t=2583s Argentina vs Bolivia Full Match]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|14}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=1630s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=5443s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|88}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=6889s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 38 | ხაიმე პენედო <br /> ''{{lang-es|Jaime Manuel Penedo Cano}}'' <br /> {{fb|PAN}} | [[ფაილი:Jaime Penedo1 (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|68||78||87}} | style="text-align: center" | 10.06.2016 | | <ref>{{გოლი|68}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|78}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|87}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 39 | ბრედ გუზანი <br /> ''{{lang-en|Bradley Edwin «Brad» Guzan}}'' <br /> {{fb|USA}} | [[ფაილი:Brad Guzan vs Belgium 1.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|32}} | style="text-align: center" | 21.06.2016 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=aFU1CbP8V_E&t=2034s Copa America Centenario - USA vs Argentina - June 21, 2016 - Semi Finals]</ref> |- ! style="text-align: center" | 40 | მაქსიმო ბანგერა <br /> ''{{lang-es|Máximo Orlando Banguera Valdivieso}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:Banguera Barcelona-Deportivo Cuenca (15613464830).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12||20||62}} | style="text-align: center" | 10.10.2017 | | <ref>{{გოლი|12}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=103s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=179s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|62}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=288s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 41 | ჯონი პლასიდი <br /> ''{{lang-en|Johny Placide}}'' <br /> {{fb|HAI}} | [[ფაილი:Johny Placide in Tsarsko selo.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|17|პენ.|58||66}} | style="text-align: center" | 30.05.2018 | | <ref>{{გოლი|17|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=dh2ZJEptrcY&t=40s Goles Argentina 4-0 Haití]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|58}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vlq9WlvT4_E&t=373s Lionel Messi vs Haiti (Friendly) 30/05/2018 HD 1080i by SH10]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|66}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vlq9WlvT4_E&t=439s Lionel Messi vs Haiti (Friendly) 30/05/2018 HD 1080i by SH10]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 42 | ფრენსის უზოჰო <br /> ''{{lang-en|Francis Odinaka Uzoho}}'' <br /> {{fb|NGA}} | [[ფაილი:Francis Uzoho.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|14}} | style="text-align: center" | 26.06.2018 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=dvpth1kNgmY&t=133s Argentina vs Nigeria World Cup 26 June 2018 Highlights HD]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 43 | ხუსტო ლორენტე <br /> ''{{lang-es|Justo Lorente Collado}}'' <br /> {{fb|NCA}} | [[ფაილი:Nicaragua vs Surinam 1-0 (10).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|37||38}} | style="text-align: center" | 07.06.2019 | | <ref>{{გოლი|37}} / [https://www.youtube.com/watch?v=GBT5r4rzUws&t=3516s Argentina vs Nicaragua 2019 Full Match]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|38}} / [https://www.youtube.com/watch?v=GBT5r4rzUws&t=3627s Argentina vs Nicaragua 2019 Full Match]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 44 | [[ალისონ ბეკერი]] <br /> ''{{lang-pt|Alisson Ramses Becker}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:20180610 FIFA Friendly Match Austria vs. Brazil 850 1625.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|14}} | style="text-align: center" | 15.11.2019 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kDbm9b0lcHc&t=168s Brаzil vs Argеntinа 0-1 - Highlights & Goals Resumen & Goles 2019 HD HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 45 | მარტინ კამპანია <br /> ''{{lang-es|Martín Nicolás Campaña Delgado}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Urug tren (4) - копия.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+2|პენ.}} | style="text-align: center" | 18.11.2019 | | <ref>{{გოლი|90+2|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VUYPGgsyZhA&t=834s Lionel Messi vs Uruguay | Friendly 2019 HD 1080i]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 46 | ერნან გალინდესი <br /> ''{{lang-es|Hernán Ismael Galíndez}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:HERNÁN GALÍNDEZ.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+3}}<br />{{გოლი|78}} | style="text-align: center" | 04.07.2021<br />07.09.2023 | | <ref>{{გოლი|90+3}} / [https://www.youtube.com/watch?v=UOnr7WnzZYU&t=6416s Argentina vs Ecuador | Full Match · Copa America 2021]. ''youtube''</ref><br /><ref>{{გოლი|78}} / [https://www.youtube.com/watch?v=LcExvg2Rp4A&t=406s&ab_channel=CONMEBOL Argentina vs Ecuador 1-0 | Resumen]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 47 | ვილკერ ფარინიესი <br /> ''{{lang-es|Wuilker Faríñez Aray}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:RC Lens - FC Metz (14-03-2021) 75.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|82}} | style="text-align: center" | 25.03.2022 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=15C93b2cdqw&t=447s Argentina vs Venezuela | 3-0 | Resumen All Goals Highlights 26/03/2022]</ref> |- ! style="text-align: center" | 48 | მატვეი იგონენი <br /> ''{{lang-et|Matvei Igonen}}'' <br /> {{fb|EST}} | [[ფაილი:Matvei Igonen (born 2 October 1996) — Estonia NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|9|პენ.|45||47||71||76}} | style="text-align: center" | 05.06.2022 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kMo1HF1k1mE Lionel Messi 5 Goals Vs Estonia Reaction]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 49 | [[ლუის ლოპეს ფერნანდესი]] <br /> ''{{lang-es|Luis Aurelio López Fernández}}'' <br /> {{fb|HON}} | [[ფაილი:Luis Aurelio López Fernández.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|45+2|პენ.|69}} | style="text-align: center" | 24.09.2022 | | <ref>{{გოლი|45+2|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NXIEw-NxTCE&t=219s Argentina 3-0 Honduras | Amistoso Internacional]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|69}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NXIEw-NxTCE&t=297s Argentina 3-0 Honduras | Amistoso Internacional]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.espn.in/football/match/_/gameId/652247 Messi double as Argentina beat Honduras in Miami]. ''espn.in''</ref> |- ! style="text-align: center" | 50 | ანდრე ბლეიკი <br /> ''{{lang-en|Andre Jason Blake}}'' <br /> {{fb|JAM}} | [[ფაილი:Andre Blake - Philadelphia Union (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|86||89}} | style="text-align: center" | 29.09.2022 | | <ref>{{გოლი|86}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aKqe4eVMy6E&t=5741s Argentina vs Jamaica · Full Match · International Friendly 2022]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|89}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aKqe4eVMy6E&t=5924s Argentina vs Jamaica · Full Match · International Friendly 2022]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 51 | ხალიდ ეისა <br /> ''{{lang-ar|خالد عيسى}}'' <br /> {{fb|UAE}} | [[ფაილი:Khalid Eisa 20191401.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|44}} | style="text-align: center" | 16.11.2022 | | <ref>{{გოლი|44}} / [https://www.youtube.com/watch?v=25YO-K0Cv68&t=365s Argentina VS Emiratos Árabes]. ''MundoBocaTV''</ref><ref>UAE 0–5 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2022/11/16/world/friendlies/united-arab-emirates/argentina/3958140/ Mohammed Bin Zayed Stadium]. ''soccerway''</ref> |- ! style="text-align: center" | 52 | მუჰამედ ალ-უვაისი <br /> ''{{lang-ar|محمد العويس}}'' <br /> {{fb|KSA}} | [[ფაილი:Mohammed Al-Owais 2018.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|10|პენ.}} | style="text-align: center" | 22.11.2022 | | <ref>{{გოლი|10|პენ.}} / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235461 Argentina 1–2 Saudi Arabia]. ''fifa.com''</ref> |- ! style="text-align: center" | 53 | [[გილიერმო ოჩოა]] <br /> ''{{lang-es|Francisco Guillermo Ochoa Magaña}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:Mex-Kor (1) (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|64}} | style="text-align: center" | 26.11.2022 | | <ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VahYNqWm8W4&t=432s Argentina vs Mexico 2-0 − All Gоals]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 54 | მეთიუ რაიანი <br /> ''{{lang-en|Mathew David Ryan}}'' <br /> {{fb|AUS}} | [[ფაილი:20180601 FIFA Friendly Match Czech Republic vs. Australia Matthew Ryan 850 0230.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|35}} <br /> {{გოლი|2}} | style="text-align: center" | 03.12.2022 <br /> 15.06.2023 | | <ref>{{გოლი|35}} / [https://www.youtube.com/watch?v=KvSiRNO1BTY&t=8s Messi magic! | Argentina v Australia | Round of 16 | FIFA WC Qatar 2022]</ref><br /><ref>{{გოლი|2}} / [https://www.youtube.com/watch?v=jJhA5rJ7K_w&t=66s Argentina vs Australia 2-0 Hіghlіghts & All Goals 2023 Messi Goal]</ref> |- ! style="text-align: center" | 55 | ანდრის ნოპერტი <br /> ''{{lang-nl|Andries Noppert}}'' <br /> {{fb|NED}} | [[ფაილი:Andries Noppert (born 7 April 1994) — Netherlands NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|73|პენ.}} | style="text-align: center" | 09.12.2022 | | <ref>{{გოლი|73|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=98oXq3yLtCo&t=326s Argentina vs Netherlands 2-2 Penalty 4-3 All Goal FIFA WC 2022]</ref><ref>Netherlands 2 (3-4) 2 Argentina / [https://www.besoccer.com/match/seleccion-holanda/seleccion-argentina/2022688422/lineups Lineups]. ''BeSoccer''</ref> |- ! style="text-align: center" | 56 | დომინიკ ლივაკოვიჩი <br /> ''{{lang-hr|Dominik Livaković}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Dominik Livaković 2021.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|34|პენ.}} | style="text-align: center" | 13.12.2022 | | <ref>{{გოლი|34|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=dr3wqHqs6UA&t=164s Argentina vs Croatia 3-0 .. Full Match All Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 57 | [[უგო ლორისი]] <br /> ''{{lang-fr|Hugo Lloris}}'' <br /> {{fb|FRA}} | [[ფაილი:2020-03-10 Fußball, Männer, UEFA Champions League Achtelfinale, RB Leipzig - Tottenham Hotspur 1DX 3687 by Stepro (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|23|პენ.|108}} | style="text-align: center" | 18.12.2022 | | <ref>{{გოლი|23|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=zhEWqfP6V_w&t=10s The greatest final ever?! | Argentina v France]</ref><ref>{{გოლი|108}} / [https://www.youtube.com/watch?v=zhEWqfP6V_w&t=61s The greatest final ever?! | Argentina v France]</ref> |- ! style="text-align: center" | 58 | ხოსე კარლოს გერა <br /> ''{{lang-es|José Carlos Guerra}}'' <br /> {{fb|Panama}} | | style="text-align: center" | {{გოლი|89}} | style="text-align: center" | 23.03.2023 | | <ref>{{გოლი|89}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VogTPu2XrCk&t=70s Argentina 2-0 Panamá: Resumen del partido]</ref> |- ! style="text-align: center" | 59 | ელოი ვიქტორ რომი <br /> ''{{lang-nl|Eloy Victor Room}}'' <br /> {{fb|Curacao}} | [[ფაილი:Room Eloy Columbus Crew SC Meet the Team 2019.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|20||33||37}} | style="text-align: center" | 28.03.2023 | | <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k Argentina vs Curacao]</ref><ref>{{გოლი|33}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k&t=38s Argentina vs Curacao]</ref><ref>{{გოლი|37}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k&t=66s Argentina vs Curacao]</ref> |- ! style="text-align: center" | 60 | პედრო გალიესე <br /> ''{{lang-es|Pedro David Gallese Quiroz}}'' <br /> {{fb|PER}} | [[ფაილი:Palestino - Alianza Lima 20190204 01.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|32||42}} | style="text-align: center" | 18.10.2023 | | <ref>{{გოლი|32}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_jICVrlX8h8&t=180s&ab_channel=CONMEBOL Peru vs. Argentina]</ref><ref>{{გოლი|42}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_jICVrlX8h8&t=307s&ab_channel=CONMEBOL Peru vs. Argentina]</ref> |- ! style="text-align: center" | 61 | ნიკოლას ჯორჯ ჰაგენ გოდოი <br /> ''{{lang-es|Nicholas George Hagen Godoy}}'' <br /> {{fb|GUA}} | [[ფაილი:Nicholas Hagen in 2019.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12||77}} | style="text-align: center" | 15.06.2024 | | <ref>{{გოლი|12}} / [https://www.youtube.com/watch?v=QtjNdKPb_kE&t=79s Argentina 4-1 Guatemala]</ref><ref>{{გოლი|77}} / [https://www.youtube.com/watch?v=QtjNdKPb_kE&t=676s Argentina 4-1 Guatemala]</ref> |- ! style="text-align: center" | 62 | მაქსიმ კრეპო <br /> ''{{lang-fr|Maxime Crépeau}}'' <br /> {{fb|CAN}} | [[ფაილი:Maxime Crépeau, FC Cincinnati vs Ottawa Fury, 30 June 2018 (29180853357) (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|51}} | style="text-align: center" | 10.07.2024 | | <ref>{{გოლი|51}} / [https://www.youtube.com/watch?v=olFD70ssJ58&t=122s Argentina 2-0 Canadá | Copa América 2024]</ref> |- ! style="text-align: center" | 63 | გილიერმო ვისკარა <br /> ''{{lang-es|Guillermo Viscarra Bruckner}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Guillermo "Billy" Viscarra.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|19||84||86}} | style="text-align: center" | 15.10.2024 | | <ref>{{გოლი|19}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=81s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref><ref>{{გოლი|84}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=520s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref><ref>{{გოლი|86}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=565s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref> |- |} ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.rsssf.org/tablesw/wyc05.html World Youth Cup (U-20) 2005 (Netherlands)] * [https://web.archive.org/web/20111220071319/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/05/41/wyc_05_nether_tr_174.pdf FIFA World Youth Championship Netherlands 2005 Technical Report] * [https://www.thesoccerworldcups.com/players/lionel_messi.php Lionel Messi in the World Cups] * [https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_most_games.php Argentina Players with the Most Games Played in The World Cup] * [https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/worldcup/canadamexicousa2026/articles/lionel-messi-argentina-records-international-football-world-cup-qualifying The international football records Messi owns and is chasing] {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | სოციალური ქსელები |- ! scope=row |[https://instagram.com/leomessi/ Instagram] · [https://www.facebook.com/LeoMessi Facebook] · [https://twitter.com/fundacionmessi Twitter] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | თემატური საიტები |- ! scope=row |[https://www.11v11.com/players/lionel-messi-42223/ AFS] · [https://resultados.as.com/resultados/ficha/deportista/messi/15167 AS.com] · [https://bdfa.com.ar/jugadores-34986.html BDFA] · [https://www.bdfutbol.com/en/j/j1753.html BDFutbol] · [https://global.espn.com/football/player/_/id/45843 ESPNFC.com] · [https://fbref.com/en/players/d70ce98e/ FBref.com] · [https://web.archive.org/web/20150629095408/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=229397/index.html FIFA.com] · [https://www.footballdatabase.eu/en/player/details/10973 FootballDatabase.eu] · [https://footballfacts.ru/person/53159 FootballFacts.ru] · [https://www.kicker.de/lionel-messi/spieler Kicker.de] · [https://www.lequipe.fr/Football/FootballFicheJoueur21740.html L’Équipe] · [https://web.archive.org/web/20220522193757/https://www.ligue1.fr/joueur?id=lionel-andres-messi-cuccittini League 1] · [https://www.national-football-teams.com/player/12066.html National Football Teams.com] · [https://www.olympedia.org/athletes/111386 Olympedia] · [https://olympics.com/en/athletes/lionel-messi Olympics.com] · [https://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=39850 Soccerbase] · [http://int.soccerway.com/players/lionel-andres-messi/119/ Soccerway] · [https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Lioneli-Messi-Futbol-24061987 Sportbox.ru] · [https://www.thefinalball.com/player.php?id=10592 playmarkerstats.com] · [https://www.transfermarkt.com/lionel-messi/profil/spieler/28003 Transfermarkt] · [https://www.worldfootball.net/player_summary/lionel-messi/ WorldFootball.net] · [https://www.allmovie.com/artist/p815708 AllMovie] · [https://www.allocine.fr/personne/fichepersonne_gen_cpersonne=691614.html AlloCiné] · [https://www.csfd.cz/tvurce/207495 ČSFD] · [http://messi.starplayerstats.com/en/goals/91/0/all/1/0/0/t/all/all/0/0/0 Messi.StarPlayerStats.com] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |[https://www.tcdb.com/Person.cfm/pid/24855/ TCDb] · [https://youtube.com/channel/UCmkNr8WQC7zAC5TnYDI0wQw YouTube] · [https://www.youtube.com/watch?v=YKQluZU2Flg&t=184s USA vs Argentina | Copa America 2016] · [https://www.youtube.com/watch?v=qEuv2Y9GutE Mundo Maldini] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ფოტო |- ! scope=row |[https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lionel_Messi_in_art Lionel Messi in art] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | მედია |- ! scope=row |[https://www.mediotiempo.com/futbol/copa-america/afa-rinde-homenaje-messi-kun-aguero-record-partidos MedioTiempo] |} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.}} ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} [[კატეგორია:ლიონელ მესი]] [[კატეგორია:საფეხბურთო რეკორდები]] ddu1dsk9bktrtptocok9xxjio2z4agh 4827802 4827801 2025-07-07T13:30:10Z Arkaitz1974 85446 4827802 wikitext text/x-wiki [[File:Rus-Arg 2017 (16).jpg|thumb|193 მატჩი და 112 გოლი<ref>[https://messi.com/en/#argentina Messi international stats]. ''messi.com''.</ref>]] [[ლიონელ მესი]] — ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში]] ჩატარებული მატჩებისა და გატანილი ბურთების რაოდენობის მიხედვით — [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|თავისი ქვეყნის ეროვნული გუნდის]] ღირსებას [[2005]] წლიდან იცავს. მას შემდეგ მან 2025 წლის 11 ივნისის მონაცემებით [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|„ალბისელესტეს“]] შემადგენლობაში 193 მატჩი ჩაატარა და 112 ბურთი გაიტანა.<ref>[http://www.rsssf.com/miscellaneous/messi-intlg.html Lionel Andrés Messi - Century of International Appearances]. ''rsssf.com''</ref><ref>[https://m.allfootballapp.com/news/EPL/%E2%9A%BD109-goals-Messi-becomes-second-highest-international-goalscorer/3428470 109 goals! Messi becomes second highest international goalscorer]</ref><ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/lionel-messi-becomes-second-highest-international-goalscorer-cristiano-ronaldo-ali-daei-canada-vs-argentina-copa-america-2024/article68333641.ece Messi takes his tally to 109 international goals.]</ref><ref>[https://www.ole.com.ar/messi/messi-goles-seleccion-argentina_0_PRzdKAJdNV.html 109 goles de Lionel Messi en la Selección Mayor de Argentina]</ref> მესი ეროვნულ ნაკრებში პირველად ხოსე პეკერმანმა მიიწვია, რომელიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|„ალბისელესტეს“]] 2004 წლის ოქტომბრიდან 2006 წლის ივნისის ჩათვლით ედგა სათავეში. მან ამ პოსტზე ცნობილი არგენტინელი ფეხბურთის სპეციალისტი მარსელო ბიელსა შეცვალა. პეკერმანის ხელმძღვანელობით არგენტინელებმა 27 შეხვედრა გამართეს, რომელთაგან 14 მოიგეს, 6 დათმეს და 7 ფრედ დაამთავრეს. მესის დებიუტი ეროვნულ ნაკრებში 2005 წლის [[17 აგვისტო]]ს საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში [[უნგრეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|უნგრეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ შედგა. მატჩი [[ბუდაპეშტი]]ს ფერენც პუშკაშის სტადიონზე გაიმართა და მას 27 ათასამდე მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: ლეო ფრანკო, რობერტო აიალა, გაბრიელ ჰაინცე, ლუკას ბერნარდი, ანდრეს დ'ალესანდრო,<ref group="კომ.">შეხვედრის 90-ე წუთზე ანდრეს დ'ალესანდრო მარიო სანტანამ შეცვალა.</ref> [[ლუჩო გონსალესი]],<ref group="კომ.">მატჩის 82-ე წუთზე [[ლუჩო გონსალესი]]ს ნაცვლად [[პაბლო საბალეტა]].</ref> [[მაქსი როდრიგესი]], ლიონელ სკალონი, ხუან პაბლო სორინი, [[ერნან კრესპო]], [[ლისანდრო ლოპესი]]. მესი შეხვედრის 64-ე წუთზე ლისანდრო ლოპესის ნაცვლად შემოვიდა მოედანზე, თუმცა თამაშში ჩართვიდან ნახევარ წუთში მეტოქესთან ორთაბრძოლისას წესების დარღვევისთვის შეხვედრის მსაჯისგან წითელი ბარათი მიიღო და მინდორი დატოვა.<ref group="კომ.">ფეხბურთის სპეციალისტების დიდი უმრავლესობის აზრით მსაჯის ასეთი გადაწყვეტილება არ იყო მართებული და არ გამომდინარეობდა სათამაშო ეპიზოდის ობიექტური და სამართლიანი შეფასებიდან.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=QCFQJdwNuNQ Lionel Messi red card vs Hungary]. ''youtube''</ref> შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 2–1 დამთავრდა.<ref>Hungary 1–2 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2005/08/17/world/friendlies/hungary/argentina/361846/ Puskás Ferenc Stadion (Budapest)]. ''soccerway''</ref> თავისი პირველი სანაკრებო გოლი 2006 წლის 1 მარტს საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში [[ხორვატიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ხორვატიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მეკარე სტიპე პლეტიკოსას კარში მატჩის მეექვსე წუთზე გაიტანა. შეხვედრა [[ბაზელი]]ს „[[სანქტ-იაკობ პარკი]]ს“ სტადიონზე გაიმართა და მას 13 138 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, ნიკოლას ბურდისო, ვალტერ სამუელი, ფაბრისიო კოლოჩინი,<ref group="კომ.">შეხვედრის მე-60-ე წუთზე ფაბრისიო კოლოჩინი [[ლუჩო გონსალესი|ლუჩო გონსალესმა]] შეცვალა.</ref> [[მარტინ დემიკელისი]], ესტებან კამბიასო, ლეონარდო პონსიო, ხუან რომან რიკელმე, ლიონელ მესი, [[ერნან კრესპო]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 75-ე წუთზე [[ერნან კრესპო]]ს ნაცვლად [[დიეგო მილიტო]].</ref> [[კარლოს ტევესი]].<ref group="კომ.">მატჩის 68-ე წუთზე [[კარლოს ტევესი]]ს ნაცვლად თამაშში ჩაერთო პაბლო აიმარი.</ref> შეხვედრა ხორვატებმა 3–2 მოიგეს.<ref>Croatia 3–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/croatia-v-argentina-01-march-2006-273291/ St. Jakob-Park, Basel]. ''11v11.com''</ref> [[2006]] წლის 16 ივნისს სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნული ნაკრების<ref group="კომ.">სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები ({{lang-sr|Фудбалска репрезентација Србије и Црне Горе|Fudbalska reprezentacija Srbije i Crne Gore}}) — აღნიშნული ეროვნული გუნდი 2003–2006 წლებში ამ სახელწოდებით ასპარეზობდა საფეხბურთო ტურნირებზე. 2006 წლიდან სერბეთის ეროვნული ნაკრები და მონტენეგროს ეროვნული ნაკრები დამოუკიდებლად განაგრძობენ ასპარეზობას.</ref>კარში გატანილი ბურთის წყალობით, მესი გახდა არგენტინის ეროვნული ნაკრების ისტორიაში ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]] გოლის გატანა შეძლო 18 წლის და 357 დღის ასაკში.<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/world_cup_2006/4853028.stm Argentina 6-0 Serbia & Montenegro]. ''BBC Sport''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZtjaRHYOjy8&t=158s Lionel Messi vs Serbia & Montenegro (World Cup 2006)]. ''youtube''</ref> 1996 წლიდან 2016 წლამდე მეტოქეთა კარში გატანილი 54 ბურთით — არგენტინის ნაკრების ყველა დროის ბომბარდირის წოდებას [[გაბრიელ ბატისტუტა]] ფლობდა. 2016 წლის 21 ივნისს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულ შტატებში]] გამართულ [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] ნახევარფინალში ლიონელ მესის მიერ [[აშშ-ის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|მასპინძელთა ეროვნული გუნდის]] კარში გატანილი ბურთით მან ოცი წლის განმავლობაში მოქმედი [[გაბრიელ ბატისტუტა|ბატისტუტას]] რეკორდი გააუმჯობესა და არგენტინის ეროვნული გუნდის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი გახდა.<ref>[https://nesn.com/2016/06/lionel-messi-scores-argentina-record-tying-goal-in-copa-america-2016/ Lionel Messi Scores Argentina Record-Tying Goal In Copa America 2016]</ref><ref group="კომ.">აღნიშნული შეხვედრის 32-ე წუთზე საჯარიმო დარტყმით გატანილი ეს ბურთი იყო მატჩის რიგით მეორე, ხოლო მისი სანაკრებო გოლებიდან რიგით 55-ე გოლი.</ref><ref>[https://www.theguardian.com/football/live/2016/jun/21/copa-america-usa-argentina-semi-final-latest-score Lionel Messi scores Argentina’s second goal from a free-kick]</ref><ref>[https://www.goal.com/en-in/match/united-states-v-argentina/dxypf19tozmf3662x2txffft United States 0–4 Argentina]. ''goal.com''</ref> მესის სანაკრებო კარიერაში ეს ისტორიული მატჩი [[ჰიუსტონი]]ს ენ-არ-ჯი სტადიონზე<ref group="კომ.">ენ-არ-ჯი სტადიონი ({{lang-en|NRG Stadium}}) — მრავალფუნქციური სპორტული კომპლექსი [[ტეხასი]]ს უდიდეს ქალაქ ჰიუსტონში, გაიხსნა 2002 წლის 24 აგვისტოს.</ref> შედგა და მას 70 858 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: [[სერხიო რომერო]], რამირო ფუნეს მორი, გაბრიელ მერკადო, ნიკოლას ოტამენდი, [[მარკოს როხო]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 84-ე წუთზე [[მარკოს როხო]]ს ნაცვლად ვიქტორ კუესტა.</ref> [[ხავიერ მასკერანო]], ევერ ბანეგა, აუგუსტო ფერნანდესი,<ref group="კომ.">59-ე წუთზე აუგუსტო ფერნანდესის ნაცვლად [[ლუკას ბილია]].</ref> ლიონელ მესი, [[გონსალო იგუაინი]], ესეკიელ ლავესი.<ref group="კომ.">მატჩის 67-ე წუთზე ესეკიელ ლავესის ნაცვლად [[ერიკ ლამელა]].</ref> შეხვედრა არგენტინელთა უპირატესობით წარიმართა და მათივე გამარჯვებით — 4–0 დამთავრდა.<ref>USA 0–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-21-june-2016-319060/ NRG Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> 2021 წლის 9 სექტემბერს ბოლივიის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპის მორიგ შეხვედრაში მესიმ ჰეთ-თრიკი შეასრულა და თავისი სანაკრებო გოლებიდან რიგით 77-ე, 78-ე და 79-ე ბურთი გაიტანა, რითაც 1971 წლის 11 ივლისიდან — 50 წლის განმავლობაში მოქმედი [[პელე]]ს რეკორდი მოხსნა და ისტორიაში ყველა დროის საუკეთესო სამხრეთამერიკელი სანაკრებო ბომბარდირის წოდება დაისაკუთრა.<ref>[https://www.espn.co.uk/football/argentina-arg/story/4427665/argentinas-lionel-messi-breaks-brazil-legend-peles-south-american-mens-goals-record Lionel Messi breaks Brazil legend Pele's South American men's goals record]</ref> მატჩი [[ბუენოს-აირესი]]ს „ელ მონუმენტალზე“ გაიმართა და მას 17 ათასამდე მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: ხუან მუსო, ნიკოლას ოტამენდი,<ref group="კომ.">82-ე წუთზე ნიკოლას ოტამენდის ნაცვლად ლუკას მარტინესი.</ref> ხერმან პესელია, მარკოს აკუნია, როდრიგო დე პაული,<ref group="კომ.">82-ე წუთზე როდრიგო დე პაულის ნაცვლად ესეკიელ პალასიოსი.</ref> [[ანხელ დი მარია]],<ref group="კომ.">71-ე წუთზე ანხელ დი მარიას ნაცვლად ნიკოლას გონსალესი.</ref> ალეხანდრო გომესი,<ref group="კომ.">მატჩის 62-ე წუთზე ალეხანდრო გომესის ნაცვლად ხოაკინ კორეა.</ref> ლეანდრო პარედესი, ლიონელ მესი და [[ლაუტარო მარტინესი]].<ref group="კომ.">მატჩის 71-ე წუთზე ლაუტარო მარტინესის ნაცვლად ანხელ კორეა.</ref><ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-09-september-2021-371638/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> 2025 წლის 6 ივნისის მონაცემებით მესის ანგარიშზეა ცხრა სანაკრებო ჰეთ-თრიკი და ერთი პენტა-თრიკი (5 გოლი ერთ მატჩში).<ref>Argentina 5–0 Estonia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-estonia-05-june-2022-375350/ Estadio El Sadar, Pamplona]. ''11v11.com''</ref> ყველაზე მეტი ბურთი მას ბოლივიის ეროვნული ნაკრების კარში აქვს გატანილი — 2015 (2), 2016 (1), 2021 (5), 2024 (3). საერთო ჯამში ბოლივიელთა კარის აღება მან 11-ჯერ შეძლო. ==მატჩები და გოლები== ===არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში=== {| width="990" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | № ! scope=col | თარიღი ! scope=col | შეხვედრის ადგილი ! scope=col | მასპინძელი ! scope=col | ანგ. ! scope=col | სტუმარი ! scope=col | გოლები ! scope=col | შენიშვნა ! scope=col | შეჯიბრება ! scope=col | წყარო ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |1||17.08.2005||[[ბუდაპეშტი]]||align=right|{{fb-rt|HUN}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||ამხანაგური||<ref>Hungary 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/hungary-v-argentina-17-august-2005-254793/ Ferenc Puskás Stadium, Budapest]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |2||03.09.2005||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|80}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-03-september-2005-254962/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |3||09.10.2005||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-09-october-2005-255028/ River Plate, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |4||12.10.2005||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-12-october-2005-255126/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |5||16.11.2005||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|QAT}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|81}}||ამხანაგური||<ref>Qatar 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/qatar-v-argentina-16-november-2005-273290/ International Friendly, Played in Doha]. ''11v11.com''</ref><ref>Qatar 0–3 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2005/11/16/world/friendlies/qatar/argentina/361922/ Jassim Bin Hamad Stadium (Doha)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |6||01.03.2006||[[ბაზელი]]||align=right|{{fb-rt|CRO}}||bgcolor=Moccasin|3–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|6}}|| ||ამხანაგური||<ref>Croatia 3–2 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/03/01/world/friendlies/croatia/argentina/361556/ St. Jakob-Park (Basel)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |7||30.05.2006||[[სალერნო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|ANG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|68}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Angola / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-angola-30-may-2006-273785/ Stadio Arechi, Salerno]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 2–0 Angola / [https://int.soccerway.com/matches/2006/05/30/world/friendlies/argentina/angola/361644/ Stadio Arechi (Salerno)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |8||16.06.2006||[[გელზენკირხენი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–0||align=left|{{fb|Serbia and Montenegro}}||{{გოლი|88}}||{{შეცვლაზე შესვლა|75}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#არგენტინა vs სერბეთი და მონტენეგრო|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Argentina 6–0 Serbia and Montenegro / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-serbia-and-montenegro-16-june-2006-273730/ Veltins-Arena, Gelsenkirchen]</ref>|| |- ! scope=row |9||21.06.2006||[[ფრანკფურტი]]||align=right|{{fb-rt|NED}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|70}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#ნიდერლანდები vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Netherlands 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/netherlands-v-argentina-21-june-2006-273746/ Commerzbank Arena, Frankfurt]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |10||24.06.2006||[[ლაიფციგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|MEX}}|| |||{{შეცვლაზე შესვლა|84}}||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006#მერვედფინალები|მსოფ. ჩემპ. 2006]]||<ref>Argentina 2–1 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-24-june-2006-274135/ Zentralstadion, Leipzig]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |11||03.09.2006||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-03-september-2006-274527/ Emirates Stadium, London]. ''11v11.com''</ref><ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/09/03/world/friendlies/brazil/argentina/401918/ Emirates Stadium (London)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |12||11.10.2006||[[მურსია]]||align=right|{{fb-rt|ESP}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|62}}||ამხანაგური||<ref>Spain 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/spain-v-argentina-11-october-2006-275215/ Estadio Nueva Condomina, Murcia]. ''11v11.com''</ref><ref>Spain 2–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2006/10/11/world/friendlies/spain/argentina/411454/ Estadio Enrique Roca de Murcia (Murcia)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |13||02.06.2007||[[ბაზელი]]||align=right|{{fb-rt|SUI}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|88}}||ამხანაგური||<ref>Switzerland 1–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/02/world/friendlies/switzerland/argentina/457697/ St. Jakob-Park (Basel)]. ''soccerway''</ref><ref>Switzerland 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/switzerland-v-argentina-02-june-2007-277876/ St. Jakob Park, Basel]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |14||05.06.2007||[[ბარსელონა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–3||align=left|{{fb|ALG}}||{{გოლი|54|პენ.|73}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–3 Algeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-algeria-05-june-2007-277893/ Nou Camp, Barcelona]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–3 Algeria / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/05/world/friendlies/algeria/argentina/546431/ Camp Nou (Barcelona)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |15||28.06.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|USA}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|79}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 USA / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-usa-28-june-2007-277898/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–1 USA / [https://int.soccerway.com/matches/2007/06/29/south-america/copa-america/argentina/united-states-of-america/441096/ Estadio José Encarnación Romero (Maracaibo)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=rPecpFY7_-k Argentina vs. U.S.A | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |16||02.07.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–2||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|84}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–2 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-02-july-2007-277899/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]</ref><ref>Argentina 4–2 Colombia / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/03/south-america/copa-america/argentina/colombia/441098/ Estadio José Encarnación Romero (Maracaibo)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=bKq6JvOKwQo Argentina vs. Colombia | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |17||05.07.2007||[[ბარკისიმეტო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|67}}||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-05-july-2007-277900/ Estadio Metropolitano, Barquisimeto]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/06/south-america/copa-america/argentina/paraguay/441100/ Estadio Metropolitano de Fútbol de Lara]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=lxb2z5Omib4&t=4488s Argentina vs. Paraguay | Copa América Venezuela 2007 | First-Round]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |18||08.07.2007||[[ბარკისიმეტო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|PER}}||{{გოლი|61}}||1/4 ფინ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-08-july-2007-277901/ Estadio Metropolitano, Barquisimeto]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 4–0 Peru / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/09/south-america/copa-america/argentina/peru/471574/ Estadio Metropolitano de Fútbol de Lara (Barquisimeto)]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=IxLddehkplw Argentina vs. Peru | Copa América Venezuela 2007 | Quarter-Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |19||11.07.2007||[[სიუდად-გუაიანა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|61}}||1/2 ფინ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-11-july-2007-277902/ Polideportivo Cachamay, Guayana]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 3–0 Mexico / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/12/south-america/copa-america/mexico/argentina/475463/ CTE Cachamay (Ciudad Guayana)]. ''soccerway''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=3jXR26E5CKI ARG 19. Lionel Messi vs Mexico - Copa América 2007 (Semi-Final)]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=V9ezmpCOqj4 Argentina vs. Mexico | Copa América Venezuela 2007 | Semi-Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |20||15.07.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-15-july-2007-277903/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]. ''11v11.com''</ref><ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/07/15/south-america/copa-america/brazil/argentina/480788/ Estadio Olímpico José Encarnación Pachencho Romero]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=M5xY1rEtRjc Argentina vs. Brazil | Copa América Venezuela 2007 | Final]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |21||22.08.2007||[[ოსლო]]||align=right|{{fb-rt|NOR}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Norway 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/norway-v-argentina-22-august-2007-278279/ Ullevaal Stadion, Oslo]. ''11v11.com''</ref><ref>Norway 2–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/08/22/world/friendlies/norway/argentina/506969/ Ullevaal Stadion (Oslo)]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |22||11.09.2007||[[მელბურნი]]||align=right|{{fb-rt|AUS}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|91}}||ამხანაგური||<ref>Australia 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/australia-v-argentina-11-september-2007-278403/ Melbourne Cricket Ground]. ''11v11.com''</ref><ref>Australia 0–1 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2007/09/11/world/friendlies/australia/argentina/511752/ Melbourne Cricket Ground]. ''soccerway''</ref> || |- ! scope=row |23||13.10.2007||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CHI}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|83}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-13-october-2007-278914/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=CrmLIadiYko Messi vs Chile (WCQ) (Home) 2007-08 English Commentary]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |24||16.10.2007||[[მარაკაიბო]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|42}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-16-october-2007-278918/ Estadio José Pachencho Romero, Maracaibo]</ref> || |- ! scope=row |25||17.11.2007||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BOL}}|| ||<ref group="კომ.">მატჩის 74-ე წუთზე ხუან რომან რიკელმემ შეხვედრის მესამე და თავისი მეორე ბურთი მესის სოლო რეიდისა და მისივე საგოლე გადაცემის შემდეგ გაიტანა. იხ. [https://www.youtube.com/watch?v=VhSSTzSqEy4&t=4484s ვიდეო]</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-17-november-2007-279477/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref><ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://gh.soccerway.com/matches/2007/11/17/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/524377/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''soccerway''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=hf4ZutabsHg 2007 (November 17) Argentina 3-Bolivia 0 (World Cup qualifier).mpg]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=MVMjDb9VBCM 2007.11.17 Argentina 3 - Bolivia 0 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=VhSSTzSqEy4 Argentina 3 Bolivia 0 Eliminatorias Sudáfrica 2010 Partido Completo]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |26||20.11.2007||[[ბოგოტა]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|36}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-20-november-2007-279483/ Estadio Nemesio Camacho El Campin, Bogota]</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=2RK06NXhjxM&t=2787s 2007.11.21 Colombia 2 - Argentina 1 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref> |- ! scope=row |27||04.06.2008||[[სან-დიეგო]]||align=right|{{fb-rt|MEX}}||bgcolor=D0F0C0|1–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|17}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|84}}||ამხანაგური||<ref>Mexico 1–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/mexico-v-argentina-04-june-2008-281708/ Qualcomm Stadium, San Diego]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=XtMoRy2yOhc 2008 (June 4) Mexico 1-Argentina 4 (Friendly).mpg]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |28||08.06.2008||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|46}}||ამხანაგური||<ref>USA 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-08-june-2008-281750/ Giants Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |29||15.06.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ECU}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-15-june-2008-284343/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |30||18.06.2008||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|90}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-18-june-2008-281826/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |31||06.09.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-06-september-2008-284375/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |32||10.09.2008||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-10-september-2008-284346/ Estadio Monumental, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |33||11.10.2008||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|6}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|88}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–1 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-11-october-2008-284345/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EWK6fKAG8VQ&t=347s Argentina 2 Uruguay 1 Eliminatorias Sudáfrica 2010]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |34||15.10.2008||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-15-october-2008-284344/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |35||11.02.2009||[[მარსელი]]||align=right|{{fb-rt|FRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|83}}|| ||ამხანაგური||<ref>France 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/france-v-argentina-11-february-2009-284376/ Stade Velodrome, Marseille]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |36||28.03.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|26}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-28-march-2009-288606/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EwFBzklnxmw&t=2027s Argentina vs. Venezuela | South Africa 2010 | FIFA WC Qualifier (28-3-2009)]</ref> |- ! scope=row |37||01.04.2009||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=Moccasin|6–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 6–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-01-april-2009-288644/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZUkF2ln6OcM 2009.04.01 Bolivia 6 - Argentina 1 (Partido Completo - Clasif. Sudáfrica 2010)]</ref> |- ! scope=row |38||06.06.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|COL}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-june-2009-288715/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |39||10.06.2009||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-10-june-2009-288761/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |40||05.09.2009||[[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–3||align=left|{{fb|BRA}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–3 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-05-september-2009-288819/ Estadio Gigante de Arroyito, Rosario]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |41||05.09.2009||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-09-september-2009-288891/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |42||10.10.2009||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–1 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-10-october-2009-288910/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=H28866jEHzY&t=326s Argentina vs. Peru | South Africa 2010 | FIFA World Cup Qualifier (10-10-2009)]</ref> |- ! scope=row |43||14.10.2009||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|85}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-14-october-2009-288989/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |44||14.11.2009||[[მადრიდი]]||align=right|{{fb-rt|ESP}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|61|პენ.}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|83}}||ამხანაგური||<ref>Spain 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/spain-v-argentina-14-november-2009-289051/ Wanda Metropolitano, Madrid]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |45||03.03.2010||[[მიუნხენი]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Germany 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-03-march-2010-289238/ Allianz Arena, Munich]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |46||12.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|NGA}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#არგენტინა vs ნიგერია|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 1–0 Nigeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nigeria-12-june-2010-287525/ FIFA World Cup 2010. Ellis Park, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |47||17.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|KOR}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#არგენტინა vs სამხრეთ კორეა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 4–1 Korea Rep. / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-korea-republic-17-june-2010-287539/ FIFA WC 2010. Soccer City, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |48||22.06.2010||[[ლიმპოპო (პროვინცია)|პოლოკვანე]]||align=right|{{fb-rt|GRE}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი B||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#საბერძნეთი vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/greece-v-argentina-22-june-2010-287556/ WC 2010. Peter Mokaba Stadium, Polokwane]</ref> || |- ! scope=row |49||27.06.2010||[[იოჰანესბურგი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|MEX}}|| ||1/8 ფინალი||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs მექსიკა|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 3–1 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-27-june-2010-290004/ FIFA World Cup 2010. Soccer City, Johannesburg]</ref> || |- ! scope=row |50||03.07.2010||[[კეიპტაუნი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–4||align=left|{{fb|GER}}|| ||1/4 ფინალი||[[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs გერმანია|მსოფ. ჩემპ. 2010]]||<ref>Argentina 0–4 Germany / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-germany-03-july-2010-290013/ WC 2010. Green Point Stadium, Cape Town]</ref> || |- ! scope=row |51||11.08.2010||[[დუბლინი]]||align=right|{{fb-rt|IRL}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|58}}||ამხანაგური||<ref>Republic of Ireland 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/republic-of-ireland-v-argentina-11-august-2010-289362/ Aviva Stadium, Dublin]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |52||07.09.2010||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|ESP}}||{{გოლი|10}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–1 Spain / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-spain-07-september-2010-289413/ Antonio Vespucio Liberti, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |53||08.10.2010||[[საიტამის პრეფექტურა|საიტამა]]||align=right|{{fb-rt|JPN}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Japan 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/japan-v-argentina-08-october-2010-294767/ Saitama Stadium, Saitama]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |54||17.11.2010||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|BRA}}||{{გოლი|90+2}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-17-november-2010-294762/ Khalifa International Stadium, Doha]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |55||09.02.2011||[[ჟენევა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|POR}}||{{გოლი|90|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–1 Portugal / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-portugal-09-february-2011-294710/ Stade de Genève, Geneva]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |56||26.03.2011||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>USA 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-26-march-2011-294702/ New Meadowlands, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |57||20.06.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|ALB}}||{{გოლი|43}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–0 Albania / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-albania-20-june-2011-294775/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |58||01.07.2011||[[ლა-პლატა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|BOL}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-01-july-2011-294776/ Estadio Ciudad de La Plata, La Plata]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |59||06.07.2011||[[სანტა-ფე (არგენტინა)|სანტა-ფე]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-july-2011-294777/ Estadio Brigadier General Estanislao Lopez]</ref> || |- ! scope=row |60||11.07.2011||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|CRC}}||||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Costa Rica / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-costa-rica-11-july-2011-294778/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]</ref> || |- ! scope=row |61||16.07.2011||[[სანტა-ფე (არგენტინა)|სანტა-ფე]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|URU}}||bgcolor=Moccasin|4–5 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-16-july-2011-298273/ Estadio Brigadier General Estanislao Lopez]</ref> || |- ! scope=row |62||02.09.2011||[[კოლკატა]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Venezuela 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-02-september-2011-297006/ Salt Lake Stadium, Kolkota]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |63||06.09.2011||[[დაკა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|NGA}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–1 Nigeria / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nigeria-06-september-2011-297001/ Bangabandhu National Stadium, Dhaka]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |64||07.10.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|25}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-07-october-2011-297012/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |65||11.10.2011||[[პუერტო-ლა-კრუსი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-11-october-2011-297017/ José Antonio Anzoátegui, Puerto La Cruz]</ref> || |- ! scope=row |66||11.11.2011||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|BOL}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-11-november-2011-297018/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |67||15.11.2011||[[ბარანკილია]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|61}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-15-november-2011-297022/ Estadio Metropolitano R. Meléndez, Barranquilla]</ref> || |- ! scope=row |68||29.02.2012||[[ბერნი]]||align=right|{{fb-rt|SUI}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|20||88||90+3|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Switzerland 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/switzerland-v-argentina-29-february-2012-297150/ Stade de Suisse, Berne]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |69||02.06.2012||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|31}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 4–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-02-june-2012-298220/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |70||09.06.2012||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–3||align=left|{{fb|BRA}}||{{გოლი|31||34||84}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–3 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-09-june-2012-298298/ MetLife Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=z0uhAUjWjn8&t=2884s International Friendly - Argentina vs Brazil June 9 2012]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |71||15.08.2012||[[ფრანკფურტი]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|52}}|| ||ამხანაგური||<ref>Germany 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-15-august-2012-299809/ Commerzbank Arena, Frankfurt]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=-fFDVeMZr98&t=445s Germany vs Argentina - Friendly 15.08.2012 (2nd Half)]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |72||07.09.2012||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–1||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|64}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-07-september-2012-303310/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=i__W_menNRw&t=4234s Argentina vs. Paraguay | Brazil 2014 | FIFA World Cup Qualifier (7-9-2012)]</ref> |- ! scope=row |73||11.09.2012||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-11-september-2012-303356/ Estadio Nacional Jose Diaz, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |74||12.10.2012||[[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|65||79}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-12-october-2012-303416/ Estadio Malvinas Argentinas, Mendoza]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |75||16.10.2012||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|28}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-16-october-2012-303472/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |76||14.11.2012||[[ერ-რიადი]]||align=right|{{fb-rt|KSA}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Saudi Arabia 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/saudi-arabia-v-argentina-14-november-2012-303532/ King Fahd International Stadium, Riyadh]</ref> || |- ! scope=row |77||06.02.2013||[[სტოკჰოლმი]]||align=right|{{fb-rt|SWE}}||bgcolor=D0F0C0|2–3||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Sweden 2–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/sweden-v-argentina-06-february-2013-303782/ Friends Arena, Stockholm]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |78||22.03.2013||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|45|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-22-march-2013-303821/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |79||26.03.2013||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-26-march-2013-308749/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |80||07.06.2013||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|57}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-07-june-2013-303882/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |81||11.06.2013||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|60}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-11-june-2013-303924/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |82||14.06.2013||[[გვატემალა (ქალაქი)|გვატემალა]]||align=right|{{fb-rt|GUA}}||bgcolor=D0F0C0|0–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|15||40|პენ.|49}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|68}}||ამხანაგური||<ref>Guatemala 0–4 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/guatemala-v-argentina-14-june-2013-308973/ Estadio Nacional Mateo Flores]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |83||10.09.2013||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=D0F0C0|2–5||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|12|პენ.|53|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 2–5 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-10-september-2013-304227/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=975s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - HD FULL - Fecha 16]</ref> |- ! scope=row |84||05.03.2014||[[ბუქარესტი]]||align=right|{{fb-rt|ROM}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/romania-v-argentina-05-march-2014-307318/ Arena Națională, Bucharest]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |85||04.06.2014||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|TRI}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Trinidad and Tobago / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-trinidad-and-tobago-04-june-2014-308827/ Estadio Monumental, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |86||07.06.2014||[[ლა-პლატა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|SVN}}||{{გოლი|76}}||{{შეცვლაზე შესვლა|58}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Slovenia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-slovenia-07-june-2014-308847/ Estadio Ciudad de La Plata, La Plata]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Zb00PIoGOFA&t=142s 07/06/2016 Argentina - Slovenia 2:0 goals and full highlights HD]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |87||15.06.2014||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|BIH}}||{{გოლი|65}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ბოსნია და ჰერცეგოვინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 2–1 Bosnia and Herzegovina / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bosnia-and-herzegovina-15-june-2014-308663/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |88||21.06.2014||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|IRN}}||{{გოლი|90+1}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ირანი|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Iran / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-iran-21-june-2014-308679/ WC 2014. Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |89||25.06.2014||[[პორტუ-ალეგრი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|2–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|3||45+1}}||ჯგუფი F||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#ნიგერია — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Nigeria 2–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-25-june-2014-308694/ WC 2014. Estadio Beira-Rio, Porto Alegre]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9HpYZ5REbFc&t=478s Nigeria 2 x 3 Argentina · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! scope=row |90||01.07.2014||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|SUI}}|| ||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — შვეიცარია|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Switzerland / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-switzerland-01-july-2014-308707/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |91||05.07.2014||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|BEL}}|| ||1/4 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — ბელგია|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 1–0 Belgium / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-belgium-05-july-2014-308711/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |92||09.07.2014||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|NED}}||bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/2 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#ნიდერლანდები — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Argentina 0–0 Netherlands / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-netherlands-09-july-2014-308714/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |93||13.07.2014||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|GER}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Silver|ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ფინალი|მსოფ. ჩემპ. 2014]]||<ref>Germany 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/germany-v-argentina-13-july-2014-308716/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |94||11.10.2014||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-11-october-2014-313211/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |95||14.10.2014||[[ჰონგ-კონგი]]||align=right|{{fb-rt|HKG}}||bgcolor=D0F0C0|0–7||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|66||84}}|| ||ამხანაგური||<ref>Hong Kong 0–7 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/hong-kong-v-argentina-14-october-2014-313212/ Hong Kong Stadium, Hong Kong]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=64u_Q_fJi8c&t=85s Hong Kong 0 – 7 Argentina - Friendly - 14.10.2014]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |96||12.11.2014||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|CRO}}||{{გოლი|57|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–1 Croatia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-croatia-12-november-2014-313089/ Upton Park London, England]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |97||18.11.2014||[[მანჩესტერი]]||align=right|{{fb-rt|POR}}||bgcolor=Moccasin|1–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|46}}||ამხანაგური||<ref>Portugal 1–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/portugal-v-argentina-18-november-2014-313059/ Old Trafford, Greater Manchester, England]</ref> || |- ! scope=row |98||13.06.2015||[[ლა-სერენა (ჩილე)|ლა-სერენა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|36|პენ.}}||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–2 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-13-june-2015-314390/ Estadio La Portada, La Serena, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |99||16.06.2015||[[ლა-სერენა (ჩილე)|ლა-სერენა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-16-june-2015-314391/ Estadio La Portada, La Serena, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |100||20.06.2015||[[ჩილე|ვინია-დელ-მარი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|JAM}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Jamaica / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-jamaica-20-june-2015-314430/ Estadio Sausalito, Vina del Mar, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |101||26.06.2015||[[ჩილე|ვინია-დელ-მარი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|COL}}||bgcolor=D0F0C0|5–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-26-june-2015-314431/ Estadio Sausalito, Vina del Mar, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |102||30.06.2015||[[კონსეფსიონი (ჩილე)|კონსეპსიონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–1||align=left|{{fb|PAR}}|| ||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 6–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-30-june-2015-314399/ Estadio Municipal de Concepcion, Chile]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |103||04.07.2015||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}||bgcolor=Moccasin|4–1 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Chile 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-04-july-2015-315166/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |104||04.09.2015||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|7–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|67||75}}||{{შეცვლაზე შესვლა|65}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 7–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-04-september-2015-317476/ BBVA Compass Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |105||08.09.2015||[[არლინგტონი (ტეხასი)|არლინგტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–2 Mexico / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-mexico-08-september-2015-317492/ BBVA Compass Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |106||24.03.2016||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/chile-v-argentina-24-march-2016-319019/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |107||29.03.2016||[[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|30|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 2–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-29-march-2016-318918/ Estadio Mario Alberto Kempes, Córdoba]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |108||27.05.2016||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|HON}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Honduras / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-honduras-27-may-2016-319109/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |109||10.06.2016||[[ჩიკაგო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–0||align=left|{{fb|PAN}}||{{გოლი|68||78||87}}||ჯგუფი D||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 5–0 Panama / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-panama-10-june-2016-319047/ Soldier Field, Chicago]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |110||14.06.2016||[[სიეტლი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი D||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Bolivia 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-14-june-2016-319054/ CenturyLink Field, Seattle]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |111||18.06.2016||[[მასაჩუსეტსი|ფოქსბორო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|60}}||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-18-june-2016-319058/ Gillette Stadium, Foxborough]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |112||21.06.2016||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|USA}}||bgcolor=D0F0C0|0–4||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|32}}||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>USA v Argentina / [https://www.11v11.com/matches/usa-v-argentina-21-june-2016-319060/ NRG Stadium, Houston]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |113||26.06.2016||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|CHI}}||bgcolor=Moccasin|2–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||bgcolor=Silver|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-26-june-2016-319063/ MetLife Stadium, East Rutherford]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |114||02.09.2016||[[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|43}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-02-september-2016-320386/ Estadio Malvinas Argentinas, Mendoza]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |115||10.11.2016||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|3–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 3–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-10-november-2016-350883/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |116||15.11.2016||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|COL}}||{{გოლი|10}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-15-november-2016-350888/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |117||24.03.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|16|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-24-march-2017-353160/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |118||09.06.2017||[[მელბურნი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-09-june-2017-353182/ Melbourne Cricket Ground, Melbourne]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |119||31.08.2017||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-31-august-2017-354423/ Estadio Centenario, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |120||05.09.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|VEN}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-05-september-2017-354491/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |121||05.10.2017||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-05-october-2017-354524/ La Bombonera, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |122||10.10.2017||[[კიტო]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|12||20||62}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-10-october-2017-358014/ Estadio Olímpico Atahualpa, Quito]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |123||11.11.2017||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|RUS}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Russia 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/russia-v-argentina-11-november-2017-357699/ Luzhniki Stadium, Moscow]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |124||30.05.2018||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–0||align=left|{{fb|HAI}}||{{გოლი|17|პენ.|58||66}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-haiti-30-may-2018-357622/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |125||16.06.2018||[[მოსკოვი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ISL}}|| ||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Argentina 1–1 Iceland / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-iceland-16-june-2018-356141/ Spartak Stadium, Moscow]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |126||21.06.2018||[[ნიჟნი-ნოვგოროდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–3||align=left|{{fb|CRO}}|| ||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Argentina 0–3 Croatia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-croatia-21-june-2018-356158/ Nizhny Novograd Stadium, Nizhny Novgorod]</ref> || |- ! scope=row |127||26.06.2018||[[სანქტ-პეტერბურგი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|14}}||ჯგუფი D||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>Nigeria 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-26-june-2018-356176/ Saint Petersburg Stadium, Saint Petersburg]</ref> || |- ! scope=row |128||30.06.2018||[[ყაზანი]]||align=right|{{fb-rt|FRA}}||bgcolor=Moccasin|4–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]]||<ref>France 4–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/france-v-argentina-30-june-2018-358137/ Kazan Arena, Kazan]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |129||22.03.2019||[[მადრიდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–3||align=left|{{fb|VEN}}|| || ||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–3 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-22-march-2019-361614/ Wanda Metropolitano, Madrid]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |130||07.06.2019||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–1||align=left|{{fb|NCA}}||{{გოლი|37||38}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 5–1 Nicaragua / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-nicaragua-07-june-2019-362559/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]</ref> || |- ! scope=row |131||15.06.2019||[[სალვადორი (ბრაზილია)|სალვადორი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–2||align=left|{{fb|COL}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 0–2 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-15-june-2019-361573/ Itaipava Arena Fonte Nova, Salvador]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |132||19.06.2019||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}||{{გოლი|57|პენ.}}||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-19-june-2019-361580/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |133||23.06.2019||[[პორტუ-ალეგრი]]||align=right|{{fb-rt|QAT}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი B||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Qatar 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/qatar-v-argentina-23-june-2019-361586/ Arena do Grêmio, Porto Alegre]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |134||28.06.2019||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Venezuela 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-28-june-2019-362642/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |135||02.07.2019||[[ბელუ-ორიზონტი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=Moccasin|2–0||align=left|{{fb|ARG}}|| ||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 2–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-02-july-2019-362666/ Estádio Mineirão, Belo Horizonte]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |136||06.07.2019||[[სან-პაულუ]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|CHI}}|| ||მე-3 ადგ.||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-06-july-2019-362680/ Arena Corinthians, São Paulo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |137||15.11.2019||[[ერ-რიადი]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|14}}|| ||ამხანაგური||<ref>Saudi Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-15-november-2019-364909/ King Fahd International Stadium, Riyadh]</ref> || |- ! scope=row |138||18.11.2019||[[თელ-ავივი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|90+2|პენ.}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–2 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-18-november-2019-364915/ Bloomfield Stadium, Tel Aviv]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |139||08.10.2020||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|13|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-08-october-2020-367307/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |140||13.10.2020||[[ლა-პასი]]||align=right|{{fb-rt|BOL}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Bolivia 1–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/bolivia-v-argentina-13-october-2020-367310/ Estadio Hernando Siles, La Paz]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |141||12.11.2020||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|PAR}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-12-november-2020-368314/ Estadio Alberto José Armando, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |142||17.11.2020||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 0–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/peru-v-argentina-17-november-2020-368322/ Estadio Nacional de Perú, Lima]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |143||03.06.2021||[[სანტიაგო-დელ-ესტერო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|24|პენ.}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-03-june-2021-370580/ Estadio Único, Santiago del Estero]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |144||08.06.2021||[[ბარანკილია]]||align=right|{{fb-rt|COL}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Colombia 2–2 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/colombia-v-argentina-08-june-2021-370585/ Estadio Metropolitano R. Meléndez, Barranquilla]</ref> || |- ! scope=row |145||14.06.2021||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|CHI}}||{{გოლი|33}}||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Chile / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-14-june-2021-370456/ Estádio Olímpico Nilton Santos, Rio de Janeiro]</ref> || |- ! scope=row |146||18.06.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|URU}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-18-june-2021-370459/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |147||21.06.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-21-june-2021-370461/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |148||28.06.2021||[[კუიაბა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|33|პენ.|42}}||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 4–1 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-28-june-2021-370464/ Arena Pantanal, Cuiaba]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |149||04.07.2021||[[გოიანია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|ECU}}||{{გოლი|90+3}}||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 3–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-03-july-2021-370742/ Estádio Olímpico Pedro Ludovico, Goiânia]</ref> || |- ! scope=row |150||06.07.2021||[[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|COL}}||bgcolor=D0F0C0|3–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-06-july-2021-370751/ Estádio Nacional Mané Garrincha, Brasilia]</ref> || |- ! scope=row |151||10.07.2021||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-10-july-2021-370843/ Maracanã, Rio de Janeiro]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |152||02.09.2021||[[კარაკასი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=D0F0C0|1–3||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/venezuela-v-argentina-02-september-2021-371637/ Estadio Olimpico de la Ciudad Universitaria, Caracas]</ref> || |- ! scope=row |153||09.09.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|14||64||88}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Bolivia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bolivia-09-september-2021-371638/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |154||07.10.2021||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 0–0 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-07-october-2021-372296/ Estadio Defensores del Chaco, Asunción]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |155||10.10.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|URU}}||{{გოლი|38}}||<ref group="კომ.">2021 წლის 10 ოქტომბერს ბუენოს-აირესში ურუგვაის ეროვნულ ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო შეხვედრაში გატანილი გოლით მესიმ გააუმჯობესა [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი და კონმებოლის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი თამაშების ციკლში გატანილი ბურთების რაოდენობით საუკეთესო ბომბარდირი გახდა.</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Uruguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-uruguay-10-october-2021-372300/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |156||14.10.2021||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PER}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-14-october-2021-372305/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |157||12.11.2021||[[მონტევიდეო]]||align=right|{{fb-rt|URU}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Uruguay 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/uruguay-v-argentina-12-november-2021-372878/ Estadio Campeón del Siglo, Montevideo]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |158||16.11.2021||[[სან-ხუანი (არგენტინა)|სან-ხუანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|0–0||align=left|{{fb|BRA}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-16-november-2021-372882/ Estadio San Juan del Bicentenario, San Juan]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |159||25.03.2022||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|VEN}}||{{გოლი|82}}||<ref group="კომ.">2022 წლის 25 მარტს მესიმ ვენესუელის ეროვნული გუნდის კარში თავისი 28-ე ბურთი გაიტანა მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი თამაშების ფარგლებში. ამავე წლის 29 მარტს ურუგვაი-ჩილეს შეხვედრაში [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესმა]] აღნიშნული ციკლის ფარგლებში 30-ე ბურთი შეაგდო და კვლავ სათავეში ჩაუდგა ბომბარდირთა სიას კონმებოლის მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო შეხვედრაში გატანილი ბურთების რაოდენობით.</ref>||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 3–0 Venezuela / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-venezuela-25-march-2022-374472/ La Bombonera, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |160||29.03.2022||[[გუაიაკილი]]||align=right|{{fb-rt|ECU}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Ecuador 1–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/ecuador-v-argentina-29-march-2022-374477/ Estadio Monumental Isidro Romero Carbo, Guayaquil]</ref> || |- ! scope=row |161||01.06.2022||[[ლონდონი]]||align=right|{{fb-rt|ITA}}||bgcolor=D0F0C0|0–3||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||ფინალისიმა||<ref>Italy 0–3 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/italy-v-argentina-01-june-2022-375072/ Wembley Stadium, London]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |162||05.06.2022||[[პამპლონა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|5–0||align=left|{{fb|EST}}||{{გოლი|9|პენ.|45||47}}||{{გოლი|71||76}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 5–0 Estonia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-estonia-05-june-2022-375350/ Estadio El Sadar, Pamplona]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |163||23.09.2022||[[ფლორიდა|მაიამი-გარდენსი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|HON}}||{{გოლი|45+2|პენ.|69}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Honduras / [https://messi.starplayerstats.com/en/detail/1260/02 Hard Rock Stadium]. ''messi.starplayerstats.com''</ref> || |- ! scope=row |164||27.09.2022||[[ნიუ-ჯერსი|ჰარისონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|JAM}}||{{გოლი|86||89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 3–0 Jamaica / [https://messi.starplayerstats.com/en/detail/1261/02 Red Bull Arena]. ''messi.starplayerstats.com''</ref> |- ! scope=row |165||16.11.2022||[[აბუ-დაბი]]||align=right|[[არაბთა გაერთიანებული საამიროების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საამიროები]] {{დროშანიშანი|არაბთა გაერთიანებული საამიროები}}||bgcolor=D0F0C0|0–5||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|44}}|| ||ამხანაგური||<ref>United Arab Emirates 0–5 Argentina / [https://sportmail.ru/football-national/315/match/367193/ Mohammed Bin Zayed Stadium]</ref> |- ! scope=row |166||22.11.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|1–2||align=left|{{fb|KSA}}||{{გოლი|10|პენ.}}||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 1–2 Saudi Arabia / [https://www.bbc.com/sport/football/63631779 Lusail Iconic Stadium]. ''bbc.com''</ref> |- ! scope=row |167||26.11.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|MEX}}||{{გოლი|64}}||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 2–0 Mexico / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235462 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |168||30.11.2022||[[დოჰა]]||align=right|{{fb-rt|POL}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი C||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Poland 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235464 Stadium 974, Doha]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |169||03.12.2022||[[კატარი|ერ-რაიანი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|AUS}}||{{გოლი|35}}||1/8 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 2–1 Australia / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285073/400128131 Ahmad Bin Ali Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |170||09.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|NED}}||bgcolor=LightYellow|2–2||align=left|{{fb|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–4 ([[პენალტების სერია|პენ.]]){{გოლი|73|პენ.}}||1/4 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Netherlands 2–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285074/400128139 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |171||13.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|CRO}}||{{გოლი|34|პენ.}}||1/2 ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina 3–0 Croatia / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285075/400128143 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |172||18.12.2022||[[კატარი|ლუსაილი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–2||align=left|{{fb|FRA}}||{{გოლი|23|პენ.|108}}||bgcolor=Gold|ფინალი||[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]]||<ref>Argentina (4)3–3(2) France / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285077/400128145 Lusail Iconic Stadium]. ''fifa.com''</ref> |- ! scope=row |173||23.03.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|PAN}}||{{გოლი|89}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Panama / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-panama-23-march-2023-378867/ Estadio Más Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |174||28.03.2023||[[სანტიაგო-დელ-ესტერო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|7–0||align=left|{{fb|CUR}}||{{გოლი|20||33||37}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 7–0 Curaçao / [https://www.google.com/search?q=Argentina&sourceid=chrome&ie=UTF-8#sie=m;/g/11sk4pddqc;2;/g/11b66jrs60;ln;fp;1;;; El Estadio Único Madre de Ciudades]</ref> || |- ! scope=row |175||15.06.2023||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|AUS}}|| {{გოლი|2}}||||ამხანაგური||<ref>Argentina 2–0 Australia / [https://www.theguardian.com/football/live/2023/jun/15/argentina-vs-socceroos-australia-arg-aus-football-friendly-live-score-updates-kick-off-time-national-team-list-squad-soccer-china Workers' Stadium, Beijing]. ''theguardian.com''</ref> |- ! scope=row |176||07.09.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}|| {{გოლი|78}}||{{შეცვლაზე გამოყვანა|89}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017277 Estadio Monumental]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |177||12.10.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|PAR}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|53}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Paraguay / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-paraguay-12-october-2023-381913/ Estadio Monumental, Buenos Aires]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |178||18.10.2023||[[ლიმა]]||align=right|{{fb-rt|PER}}||bgcolor=D0F0C0|0–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|32||42}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Peru 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017348 Estadio Nacional]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |179||17.11.2023||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=Moccasin|0–2||align=left|{{fb|URU}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 0–2 Uruguay / [https://as.com/futbol/internacional/argentina-uruguay-en-vivo-eliminatorias-sudamericanas-en-directo-n/ Juan Lopesino]. ''AS.com''</ref> || |- ! scope=row |180||21.11.2023||[[რიო-დე-ჟანეირო]]||align=right|{{fb-rt|BRA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|78}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Brazil 0–1 Argentina / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/520/288315/288316/400017648 Maracanã, Rio de Janeiro]. ''FIFA''</ref> || |- ! scope=row |181||09.06.2024||[[ჩიკაგო]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|ECU}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|56}}||ამხანაგური||<ref>Argentina 1–0 Ecuador / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-ecuador-09-june-2024-384482/ Soldier Field, Chicago]. ''11v11.com''</ref> || |- ! scope=row |182||15.06.2024||[[მერილენდი|ლენდოვერი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|4–1||align=left|{{fb|GUA}}||{{გოლი|12||77}}|| ||ამხანაგური||<ref>Argentina 4–1 Guatemala / [https://www.espn.com/soccer/match/_/gameId/699278/guatemala-argentina Landover, Maryland]. ''espn.com''</ref> || |- ! scope=row |183||20.06.2024||[[ატლანტა]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CAN}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–0 Canada / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726959 Mercedes-Benz Stadium, Atlanta]</ref> || |- ! scope=row |184||25.06.2024||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||ჯგუფი A||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Chile 0–1 Argentina / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726967 MetLife Stadium, East Rutherford, New Jersey]</ref> || |- ! scope=row |185||04.07.2024||[[ჰიუსტონი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ECU}}||bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]])||1/4 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–1 Ecuador / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726983 NRG Stadium, Houston, Texas]</ref> || |- ! scope=row |186||10.07.2024||[[ნიუ-ჯერსი|ისტ-რათერფორდი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–0||align=left|{{fb|CAN}}||{{გოლი|51}}||1/2 ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 2–0 Canada / [https://www.concacaf.com/en/copa-america/game-details?matchid=726987 MetLife Stadium, East Rutherford, New Jersey]</ref> || |- ! scope=row |187||15.07.2024||[[მაიამი|მაიამი-გარდენსი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|COL}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[კოპა ამერიკა]]||<ref>Argentina 1–0 Colombia / [https://copaamerica.com/en/matches/match-32-argentina-colombia Hard Rock Stadium, Miami Gardens, Florida]</ref> || |- ! scope=row |188||10.10.2024||[[მატურინი]]||align=right|{{fb-rt|VEN}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Venezuela 1–1 Argentina / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/10/south-america/wc-qualifying-south-america/venezuela/argentina/4191307/ Estadio Monumental de Maturín]</ref> || |- ! scope=row |189||15.10.2024||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|6–0||align=left|{{fb|BOL}}||{{გოლი|19||84||86}}|| ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 6–0 Bolivia / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/16/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/4191313/ Estadio Mâs Monumental]</ref> || |- ! scope=row |190||14.11.2024||[[ასუნსიონი]]||align=right|{{fb-rt|PAR}}||bgcolor=Moccasin|2–1||align=left|{{fb|ARG}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Paraguay 2–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/paraguay-v-argentina-14-november-2024-386924/ Los Defensores Del Chaco, Asuncion]</ref> || |- ! scope=row |191||19.11.2024||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|Peru}}|| || ||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–0 Peru / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-peru-19-november-2024-386930/ La Bombonera, Buenos Aires]</ref> || |- ! scope=row |192||06.06.2025||[[სანტიაგო]]||align=right|{{fb-rt|CHI}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||{{შეცვლაზე შესვლა|57}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Chile 0–1 Argentina / [https://www.usatoday.com/story/sports/soccer/2025/06/05/chile-vs-argentina-messi-time-highlights-results/84029148007/ Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos, Santiago]</ref> || |- ! scope=row |193||10.06.2025||[[ბუენოს-აირესი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=LightYellow|1–1||align=left|{{fb|COL}}|| ||{{შეცვლაზე გამოყვანა|78}}||მსოფ. შესარჩევი||<ref>Argentina 1–1 Colombia / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-colombia-10-june-2025-388946/ Estadio Monumental, Buenos Aires] / [https://www.fifa.com/en/match-centre/match/520/288315/288316/400020078 FIFA.com]</ref> || |} ===არგენტინის ოლიმპიურ ნაკრებში=== {| width="990" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | № ! scope=col | თარიღი ! scope=col | შეხვედრის ადგილი ! scope=col | მასპინძელი ! scope=col | ანგ. ! scope=col | სტუმარი ! scope=col | გოლები ! scope=col | შენიშვნა ! scope=col | შეჯიბრება ! scope=col | წყარო ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |1||07.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|CIV}}||bgcolor=D0F0C0|1–2||align=left|{{fb|ARG}}||{{გოლი|15}}||ჯგუფი A||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Côte d'Ivoire 1–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/mensolympic/beijing2008/match-center/300051788 Shanghai Stadium, Shanghai]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |2||10.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|1–0||align=left|{{fb|AUS}}|| ||ჯგუფი A||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 1–0 Australia / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/mensolympic/beijing2008/match-center/300051787 Shanghai Stadium, Shanghai]. ''fifa.com''</ref> || |- ! scope=row |3||16.08.2008||[[შანხაი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|2–1||align=left|{{fb|NED}}||{{გოლი|14}}||1/4 ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 2–1 Netherlands / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-netherlands-16-august-2008-319587/ Shanghai Stadium, Shanghai]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Ab1Bf8oNyec Argentina 2-1 Netherlands #Olympic Games 2008 Quarter Finals]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |4||19.08.2008||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|ARG}}||bgcolor=D0F0C0|3–0||align=left|{{fb|BRA}}|| ||1/2 ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Argentina 3–0 Brazil / [https://www.11v11.com/matches/argentina-v-brazil-19-august-2008-319584/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=jskTM2HQPgA Argentina 3-0 Brazil #Olympic Games Semi-Final 2008]. ''youtube''</ref> |- ! scope=row |5||23.08.2008||[[პეკინი]]||align=right|{{fb-rt|NGA}}||bgcolor=D0F0C0|0–1||align=left|{{fb|ARG}}|| ||bgcolor=Gold|ფინალი||[[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2008|ოლიმპ. თამ. 2008]]||<ref>Nigeria 0–1 Argentina / [https://www.11v11.com/matches/nigeria-v-argentina-23-august-2008-319582/ Beijing National Stadium, Beijing]. ''11v11.com''</ref> || <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=FizVUH-SyP4 Argentina vs Nigeria - Beijing 2008 Men's Football Final]. ''youtube''</ref> |} ===არგენტინის 20-წლამდელთა ნაკრებში=== == მსოფლიო ჩემპიონატზე == 2006 წლის 16 ივნისს პირველი მატჩი ჩაატარა [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი| მსოფლიო ჩემპიონატზე]], რომელსაც იმ წელს [[გერმანია]]მ უმასპინძლა. ეს იყო ჯგუფური ეტაპის [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: ჯგუფი C#არგენტინა vs სერბეთი და მონტენეგრო|მეორე შეხვედრა]], რომელშიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელები]] სერბეთისა და მონტენეგროს ეროვნულ ნაკრებს დაუპირისპირდნენ. მატჩი [[გელზენკირხენი]]ს „[[ფელტინს არენა]]ზე“ შედგა და მას 52 000 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, ნიკოლას ბურდისო, რობერტო აიალა, გაბრიელ ჰაინცე, ხუან პაბლო სორინი, [[ხავიერ მასკერანო]], [[ლუჩო გონსალესი]],<ref group="კომ.">მატჩის მე-17 წუთზე [[ლუჩო გონსალესი]]ს ნაცვლად ესტებან კამბიასო.</ref> ხუან რომან რიკელმე, [[მაქსი როდრიგესი]],<ref group="კომ.">75-ე წუთზე [[მაქსი როდრიგესი]]ს ნაცვლად [[ლიონელ მესი]].</ref> [[ხავიერ სავიოლა]]<ref group="კომ.">შეხვედრის 59-ე წუთზე [[ხავიერ სავიოლა]] [[კარლოს ტევესი|კარლოს ტევესმა]] შეცვალა.</ref> და [[ერნან კრესპო]]. შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 6–0 დამთავრდა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/games/2006_argentina_serbia_and_montenegro.php Argentina 6 vs. Serbia and Montenegro 0 in the 2006 WC]</ref><ref>[https://messi.com/una-fecha-especial-16-anos-del-debut-de-leo-messi-en-un-mundial/ Una fecha especial: 16 años del debut de Leo Messi en un Mundial]</ref> საერთო ჯამში მესიმ მსოფლიოს 5 ჩემპიონატის 26 შეხვედრაში 13 ბურთი გაიტანა და 8 საგოლე გადაცემა გააკეთა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/lionel_messi.php Lionel Messi in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> მსოფლიო ჩემპიონატების ფინალურ ეტაპზე ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობით იგი მსოფლიოს ყველა დროის, ხოლო გატანილი ბურთების რაოდენობით კი არგენტინის ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენია. მესის შემდეგ არგენტინელთაგან 10 გატანილი ბურთით მოდის [[გაბრიელ ბატისტუტა]],<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/gabriel_batistuta.php Gabriel Batistuta in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> რვა-რვა ბურთი აქვთ გატანილი გილიერმო სტაბილეს<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/guillermo_stabile.php Guillermo Stabile in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> და [[დიეგო მარადონა]]ს.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/players/diego_maradona.php Diego Maradona in the World Cups]. ''thesoccerworldcups.com''</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_scorers.php Argentina National Team Scorers in the Soccer World Cups]</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_national_team.php Argentina in the World Cups: General Stats]. ''thesoccerworldcups.com''</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | {{Tooltip|ჩემპ.|მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი}} ! scope=col | {{Tooltip|მასპინძელი|მსოფლიო ჩემპიონატის მასპინძელი ქვეყანა}} ! scope=col | {{Tooltip|№|საფეხბურთო მაისურის ნომერი მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|პოზიცია|სათამაშო პოზიცია მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|შ|ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობა მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} ! scope=col | {{Tooltip|ბ|გატანილი ბურთების რაოდენობა მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} ! scope=col | {{Tooltip|მ|მოგება}} ! scope=col | {{Tooltip|ფ|ფრე}} ! scope=col | {{Tooltip|წ|წაგება}} ! scope=col | {{Tooltip|შედეგი|ეროვნული გუნდის მიერ მიღწეული შედეგი მიმდინარე მსოფლიო ჩემპიონატზე}} |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006|2006]] || style="text-align:left"|{{GER}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|19]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 3 || 1 || 2 || 1 || 0 || [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2006: პლეი-ოფი#მეოთხედფინალები|მეოთხედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2010|2010]] || style="text-align:left"|{{RSA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 0 || 4 || 0 || 1 || [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 პლეი-ოფის ეტაპი#არგენტინა vs გერმანია|მეოთხედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 4 || 5 || 1 || 1 || bgcolor=silver|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ფინალი|ვიცე-ჩემპიონი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|2018]] || style="text-align:left"|{{RUS}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 4 || 1 || 1 || 1 || 2 || [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მერვედფინალი]] |- ! scope=row | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|2022]] || style="text-align:left"|{{QAT}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 7 || 4 || 2 || 1 || bgcolor=gold|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|ჩემპიონი]] |- |} ===მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელი=== [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატებზე]] ჩატარებულ 26 შეხვედრაში მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელად იგი 11-ჯერ დასახელდა, რაც ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდია ამ კატეგორიის ფარგლებში მინიჭებული ჯილდოების რაოდენობის მხრივ.<ref>[https://www.sportsmole.co.uk/football/argentina/world-cup-2022/feature/lionel-messis-world-cup-record_500205.html Lionel Messi's World Cup record]. ''sportsmole.co.uk''</ref> მესი პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ოთხ შეხვედრაში გოლიც გაიტანა და საგოლე გადაცემაც გააკეთა (2006 წლის მუნდიალზე სერბეთი-ჩერნოგორიასთან, 2022 წლის მუნდიალზე — მექსიკასთან, ნიდერლანდებთან და ხორვატიასთან). ქვემოთ მოყვანილია ის მატჩები, რომლებშიც საუკეთესო ფეხბურთელად მესი დასახელდა. {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეტოქე !გოლი (ასისტი) !ანგ. !შეხვედრის ადგილი !შეჯიბრება !თარიღი !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} !შენიშვნა |- ! style="text-align: center" | 1 | data-sort-value="Greece" | {{fb|GRE}} | style="text-align: center" | 0 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–0 | [[ლიმპოპო (პროვინცია)|პოლოკვანე]] | [[ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი 2010 ჯგუფი B#საბერძნეთი vs არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2010]] | 22.06.2010 | style="text-align: center" | <ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.youtube.com/watch?v=FU_lu2ZR7vg World Cup 2010]. ''youtube''</ref><ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/2010south-africa/match-center/300061455 Peter Mokaba Stadium]. ''fifa.com''</ref> | |- ! style="text-align: center" | 2 | data-sort-value="Bosnia and Herzegovina" | {{fb|BIH}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[რიო-დე-ჟანეირო]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ბოსნია და ჰერცეგოვინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 15.06.2014 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 2–1 Bosnia and Herzegovina / [https://www.youtube.com/watch?v=hYXjfHE-_Ow 2014 FIFA World Cup]. ''youtube''</ref><ref>Greece 0–2 Argentina / [https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/2014brazil/match-center/300186477 Maracanã, Rio de Janeiro]. ''fifa.com''</ref> | |- ! style="text-align: center" | 3 | data-sort-value="Iran" | {{fb|IRN}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 1–0 | [[ბელუ-ორიზონტი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#არგენტინა — ირანი|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 21.06.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 4 | data-sort-value="Nigeria" | {{fb|NGA}} | style="text-align: center" | 2 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 3–2 | [[პორტუ-ალეგრი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: ჯგუფი F#ნიგერია — არგენტინა|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 25.06.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 5 | data-sort-value="Ecuador" | {{fb|SUI}} | style="text-align: center" | 0 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 1–0 | [[სან-პაულუ]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014: პლეი-ოფი#არგენტინა — შვეიცარია|მსოფ. ჩემპ. 2014]] | 01.07.2014 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 6 | data-sort-value="Nigeria" | {{fb|NGA}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[სანქტ-პეტერბურგი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|მსოფ. ჩემპ. 2018]] | 26.06.2018 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 7 | data-sort-value="Mexico" | {{fb|MEX}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–0 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 26.11.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 8 | data-sort-value="Australia" | {{fb|AUS}} | style="text-align: center" | 1 (0) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 2–1 | [[კატარი|ერ-რაიანი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 03.12.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 9 | data-sort-value="Netherlands" | {{fb|NED}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=LightYellow|2–2 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 09.12.2022 | style="text-align: center" | | bgcolor=D0F0C0|4–3 ([[პენალტების სერია|პენ.]]) |- ! style="text-align: center" | 10 | data-sort-value="Croatia" | {{fb|CRO}} | style="text-align: center" | 1 (1) | style="text-align: center" bgcolor=D0F0C0| 3–0 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 13.12.2022 | style="text-align: center" | | |- ! style="text-align: center" | 11 | data-sort-value="France" | {{fb|FRA}} | style="text-align: center" | 2 (0) | style="text-align: center" bgcolor=LightYellow|3–3 | [[კატარი|ლუსაილი]] | [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|მსოფ. ჩემპ. 2022]] | 18.12.2022 | style="text-align: center" | | bgcolor=D0F0C0|4–2 ([[პენალტების სერია|პენ.]]) |} == კოპა ამერიკაზე == [[2007]] წლის 28 ივნისს პირველი მატჩი ჩაატარა [[კოპა ამერიკა]]ზე, რომელსაც იმ წელს [[ვენესუელა]]მ უმასპინძლა. ეს იყო ჯგუფური ეტაპის პირველი შეხვედრა, რომელშიც [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელები]] [[აშშ-ის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შეერთებული შტატების ეროვნულ გუნდს]] დაუპირისპირდნენ. მატჩი [[მარაკაიბო]]ს „ესტადიო ხოსე პაჩენჩო რომეროზე“ შედგა და მას 34 500 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: რობერტო აბონდანსიერი, გაბრიელ მილიტო, რობერტო აიალა, [[ხავიერ მასკერანო]], გაბრიელ ჰაინცე, ესტებან კამბიასო,<ref group="კომ.">მატჩის 58-ე წუთზე ესტებან კამბიასოს ნაცვლად პაბლო აიმარი.</ref> ხუან რომან რიკელმე, [[ხუან სებასტიან ვერონი]],<ref group="კომ.">შეხვედრის 87-ე წუთზე [[ხუან სებასტიან ვერონი|ვერონის]] ნაცვლად [[ფერნანდო გაგო]].</ref> [[ხავიერ ძანეტი]], ლიონელ მესი,<ref group="კომ.">შეხვედრის 79-ე წუთზე [[ლიონელ მესი]]ს ნაცვლად [[კარლოს ტევესი]].</ref> [[ერნან კრესპო]]. შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით 4–1 დამთავრდა.<ref>Argentina 4–1 Estados Unidos / [https://web.archive.org/web/20080603174738/http://www.conmebol.com/competiciones_evento_reporte.jsp?evento=1055&ano=2007&dv=1&flt=C&id=6&slangab=E José Encarnación Romero]. ''conmebol.com''</ref> 2007–2024 წლებში მესიმ [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] შვიდივე გათამაშებაში მიიღო მონაწილეობა და მის ფარგლებში გამართულ 39 შეხვედრაში 14 ბურთი გაიტანა და 18 საგოლე გადაცემა გააკეთა. არგენტინელი ფეხბურთელებიდან მესის შემდეგ ყველაზე მეტი შეხვედრა ამ ტურნირზე [[ხავიერ მასკერანო]]ს აქვს ჩატარებული, რომელმაც 2004–2016 წლებში ხუთ კოპა ამერიკაზე იასპარეზა და 26-ჯერ დაიცვა თავისი ქვეყნის ეროვნული გუნდის ღირსება. 2021 წლის კოპა ამერიკა იყო რიგით მეექვსე ტურნირი მის სანაკრებო კარიერაში, რომელში მონაწილეობის შემდეგაც იგი გახდა პირველი არგენტინელი ფეხბურთელი, რომელმაც ექვს კოპა ამერიკაზე იასპარეზა.<ref>[https://www.goal.com/en/news/copa-america-2021-final-records-lionel-messi-can-break-argentina-/a9v3pde85ysi1x35thqyg3lfm Copa America 2021: All the records that Messi can break in the final]</ref> 2021 წლის 28 ივნისს, ამავე ტურნირზე, მესიმ თავის სანაკრებო კარიერაში რიგით 148-ე შეხვედრა ითამაშა და არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში ჩატარებული მატჩების რაოდენობით ყველა დროის რეკორდსმენის წოდება დაისაკუთრა — ეს იყო ბოლივიის ნაკრებთან გამართული ჯგუფური ეტაპის დასკვნითი შეხვედრა, რომელშიც მან დუბლი შეასრულა. მატჩი [[კუიაბა]]ს [[არენა პანტანალი|„არენა პანტანალზე“]] გაიმართა და არგენტინელთა გამარჯვებით 4–1 დამთავრდა. 2021 წლის [[კოპა ამერიკა|კოპა ამერიკის]] გათამაშების შემდეგ იგი გახდა ისტორიაში ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთ ტურნირზე ერთდროულად საუკეთესო ფეხბურთელის, ბომბარდირისა და ასისტენტის (საგოლე გადაცემის ავტორი) წოდება მოიპოვა და ამავე დროს ტურნირის გამარჯვებულიც გახდა.<ref>[https://rattibha.com/thread/1305173388072284161 Lionel Messi’s criminally underrated international career]. ''rattibha.com''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vf72LCMQeL4 Lionel Messi ● All Record Goals & Assists in Copa America 2021]</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | {{Tooltip|კოპა|კოპა ამერიკა}} ! scope=col | {{Tooltip|მასპინძელი|კოპა ამერიკის მასპინძელი ქვეყანა}} ! scope=col | {{Tooltip|№|საფეხბურთო მაისურის ნომერი მიმდინარე კოპა ამერიკაზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|პოზიცია|სათამაშო პოზიცია მიმდინარე კოპა ამერიკაზე ასპარეზობისას}} ! scope=col | {{Tooltip|შ|ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობა მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} ! scope=col | {{Tooltip|ბ|გატანილი ბურთების რაოდენობა მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} ! scope=col | {{Tooltip|მ|მოგება}} ! scope=col | {{Tooltip|ფ|ფრე}} ! scope=col | {{Tooltip|წ|წაგება}} ! scope=col | {{Tooltip|შედეგი|ეროვნული გუნდის მიერ მიღწეული შედეგი მიმდინარე კოპა ამერიკაზე}} |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2007]] || style="text-align:left"|{{VEN}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|18]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 2 || 5 || 0 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2011]] || style="text-align:left"|{{ARG}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 4 || 0 || 1 || 2 || 1 || 1/4 ფინალი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2015]] || style="text-align:left"|{{CHI}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 1 || 3 || 2 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2016]] || style="text-align:left"|{{USA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 5 || 4 || 0 || 1 || bgcolor=silver|ვიცე-ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2019]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 6 || 1 || 3 || 1 || 2 || bgcolor=#c96|მე-3 ადგილი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2021]] || style="text-align:left"|{{BRA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 7 || 4 || 6 || 1 || 0 || bgcolor=Gold|ჩემპიონი |- ! scope=row | [[კოპა ამერიკა|2024]] || style="text-align:left"|{{USA}} || {{დროშანიშანი|არგენტინა}} [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|10]] || [[თავდამსხმელი (ფეხბურთი)|თავდამსხმელი]] || 5 || 1 || 5 || 0 || 0 || bgcolor=Gold|ჩემპიონი |- |} ==მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩები== მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩების ექვსი ციკლის ფარგლებში მესიმ სულ 71 შეხვედრა ჩაატარა და 34 გოლი გაიტანა, მათ შორის: * 4 გოლი (2007–2009 წლების შესარჩევ ეტაპზე)<ref group="კომ.">არგენტინელთაგან ამ ციკლის ფარგლებში მესის მსგავსად ოთხ-ოთხი ბურთი გაიტანეს აგრეთვე [[სერხიო აგუერო]]მ და ხუან რომან რიკელმემ.</ref> * 10 გოლი (2011–2013)<ref group="კომ.">არგენტინელთაგან ამ ციკლის ფარგლებში მესის შემდეგ 9 გატანილი ბურთით ყველაზე შედეგიანი იყო [[გონსალო იგუაინი]], მესამე საუკეთესო შედეგი ჰქონდა [[სერხიო აგუერო]]ს, რომელმაც ხუთჯერ აიღო მეტოქეთა კარი.</ref> * 7 გოლი (2015–2017) * 7 გოლი (2020–2022)<ref group="კომ.">ამ ციკლის ფარგლებში 7 ბურთი გაიტანა [[ლაუტარო მარტინესი|ლაუტარო მარტინესმაც]].</ref> * 6 გოლი (2023–2025)<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=LcExvg2Rp4A&t=407s&ab_channel=CONMEBOL Argentina vs. Ecuador 1-0 | Resumen]. ''CONMEBOL''</ref><ref group="კომ.">ლიონელ მესიმ 2023 წლის 7 სექტემბერს ეკვადორის ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევ შეხვედრაში გატანილი გოლით [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი გაიმეორა სამხრეთამერიკელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობის მიხედვით (29–29).</ref><ref>[https://www.mykhel.com/football/lionel-messi-equals-luis-suarez-record-for-most-goals-in-south-american-world-cup-qualifiers-231971.html Lionel Messi Equals Luis Suarez Record For Most Goals In South American WCQ]</ref><ref group="კომ.">ლიონელ მესიმ 2023 წლის 18 ოქტომბერს პერუს ნაკრებთან გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევ შეხვედრაში გატანილი ორი გოლით [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესის]] რეკორდი დაამხო სამხრეთამერიკელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩებში გატანილი გოლების რაოდენობის მიხედვით (31–29) და სამხრეთ ამერიკის მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპის ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი გახდა. ''იხ.'' [https://www.reuters.com/sports/soccer/messi-double-gives-argentina-2-0-win-over-peru-2023-10-18/ ''Reuters'']. ''Lionel Messi became the all-time top scorer in South American World Cup qualifying with both goals in Argentina's 2-0 win over Peru.''</ref><ref>[https://www.bbc.com/sport/football/67142608 Lionel Messi scores twice for Argentina against Peru]</ref> {| width="680" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 95%;" border="1" cellspacing="0" |+ '''მსოფლიო თასის საკვალიფიკაციო მატჩები და გოლები''' |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col |წელი ! scope=col |მატჩი ! scope=col |გოლი ! scope=col |პერიოდი ! scope=col |წყარო ! scope=col |შენიშვნა |- ! scope=row |2005||3|| 0 || 06.09.2003 – 12.10.2005 || <ref>[http://soccerstats.us/c/fifa-world-cup-qualification-conmebol/2006/games/ 2006 FIFA World Cup qualification (CONMEBOL)]</ref> || |- ! scope=row |2007||4|| 2 || rowspan="3" | 13.10.2007 – 14.10.2009 || <ref>[http://soccerstats.us/c/fifa-world-cup-qualification-conmebol/2010/games/ 2010 FIFA World Cup qualification (CONMEBOL)]</ref> || |- ! scope=row |2008||6|| 1 || || |- ! scope=row |2009||8|| 1 || || |- ! scope=row |2011||4|| 2 || rowspan="3" | 07.10.2011 – 15.10.2013 || <ref>[https://www.playmakerstats.com/edition.php?id_edicao=23960 World Cup Qualifying (CONMEBOL) 2014 Stats]</ref> || |- ! scope=row |2012||5|| 5 || || |- ! scope=row |2013||5|| 3 || || |- ! scope=row |2015||0|| 0 || rowspan="3" | 08.10.2015 – 10.10.2017 || <ref>[https://www.fotmob.com/leagues/10199/stats/season/17256/players/goals 2015/2017 World Cup Qualification CONMEBOL Top scorer Stats]</ref> || |- ! scope=row |2016||5|| 3 || || |- ! scope=row |2017||5|| 4 || || |- ! scope=row |2020||4|| 1 || rowspan="3" | 08.10.2020 – 29.03.2022 || <ref>[https://www.fotmob.com/leagues/10199/stats/season/17257/players/goals/world-cup-qualification-conmebol-players 2020/2022 World Cup Qualification CONMEBOL Top scorer Stats]</ref> || |- ! scope=row |2021||9|| 5 || || |- ! scope=row |2022||2|| 1 || || |- ! scope=row |2023||5|| 3 || rowspan="2" | 07.09.2023 – 07.09.2025 ||<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/south-america-conmebol-qualifying-fixtures-maches-results-world-cup-2026 South American qualifying results and fixtures for FIFA World Cup 26]</ref>|| |- ! scope=row |2024||4|| 3 || || |- ! scope=row |2025||2|| 0 || || |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=row |ჯამში|| 71 || 34 || || || |} ==ჰეთ-თრიკები== პირველი სანაკრებო ჰეთ-თრიკი მესიმ 2012 წლის 29 თებერვალს, [[შვეიცარიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვეიცარიის ეროვნულ ნაკრებთან]] გამართულ საერთაშორისო ამხანაგურ შეხვედრაში შეასრულა. მატჩი [[ბერნი]]ს „სტად დე სუისზე“ გაიმართა და მას 30 250 მაყურებელი დაესწრო. არგენტინელთა ღირსებას იცავდნენ: [[სერხიო რომერო]], უგო კამპანიარო, ფედერიკო ფერნანდესი, ესეკიელ გარაი, [[პაბლო საბალეტა]], [[ხავიერ მასკერანო]], როდრიგო ბრანია,<ref group="კომ.">შეხვედრის 46-ე წუთზე როდრიგო ბრანია [[ფერნანდო გაგო]]მ შეცვალა.</ref> [[მაქსი როდრიგესი]],<ref group="კომ.">მატჩის 70-ე წუთზე [[მაქსი როდრიგესი]]ს ნაცვლად ედუარდო სალვიო.</ref> ხოსე სოსა, ლიონელ მესი და [[სერხიო აგუერო]].<ref group="კომ.">81-ე წუთზე [[სერხიო აგუერო]]ს ნაცვლად [[გონსალო იგუაინი]].</ref> შეხვედრა არგენტინელთა გამარჯვებით — 3–1 დამთავრდა. {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეტოქე !გოლები !ანგ. !შეხვედრის ადგილი !შეჯიბრება !თარიღი !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} |- ! style="text-align: center" | 1 | data-sort-value="Switzerland" | {{fb|SUI}} | data-sort-value="15" | '''3''' – (1–0', 2–1', 3–1') | style="text-align: center" data-sort-value="2" | 3–1 | [[ბერნი]] | rowspan="3" | ამხანაგური | 29.02.2012 | style="text-align: center" | <ref>Switzerland 1–3 Argentina / [http://www.skysports.com/football/switzerland-vs-argentina/252229 Stade de Suisse Wankdorf, Bern]. ''Sky Sports''</ref><ref>Switzerland 1–3 Argentina / [https://web.archive.org/web/20171013013045/http://www.skysports.com/football/switzerland-vs-argentina/252229 Stade de Suisse Wankdorf, Bern]. ''Sky Sports''</ref> |- ! style="text-align: center" | 2 | data-sort-value="Brazil" | {{fb|BRA}} | data-sort-value="29" | '''3''' – (1–1', 2–1', 4–3') | style="text-align: center" data-sort-value="1" | 4–3 | ისტ-რათერფორდი | 09.06.2012 | style="text-align: center" | <ref>[https://www.theguardian.com/football/2012/jun/10/argentina-brazil-lionel-messi-new-york-metlife Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–3 win over Brazil] // ''[[The Guardian]]''</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20160921210139/https://www.theguardian.com/football/2012/jun/10/argentina-brazil-lionel-messi-new-york-metlife Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–3 win over Brazil] // ''[[The Guardian]]''</ref> |- ! style="text-align: center" | 3 | data-sort-value="Guatemala" | {{fb|GUA}} | data-sort-value="29" | '''3''' – (1–0', 3–0', 4–0') | style="text-align: center" data-sort-value="1" | 4–0 | [[გვატემალა (ქალაქი)|გვატემალა]] | 14.06.2013 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.skysports.com/football/guatemala-vs-argentina/286705 Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–0 friendly win in Guatemala]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171012202956/http://www.skysports.com/football/guatemala-vs-argentina/286705 Lionel Messi hat-trick leads Argentina to 4–0 friendly win in Guatemala]</ref> |- ! style="text-align: center" | 4 | data-sort-value="Panama" | {{fb|PAN}} | data-sort-value="45" | '''3''' – (2–0', 3–0', 4–0') | style="text-align: center" data-sort-value="6" | 5–0 | [[ჩიკაგო]] | [[კოპა ამერიკა]] | 10.06.2016 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.espnfc.com/report?gameId=444713 Lionel Messi scores a hat trick off the bench in 5–0 win vs. Panama]. ''ESPN''</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171012204735/http://www.espnfc.com/report?gameId=444713 Lionel Messi scores a hat trick off the bench in 5–0 win vs. Panama]. ''ESPN''</ref> |- ! style="text-align: center" | 5 | data-sort-value="Ecuador" | {{fb|ECU}} | data-sort-value="62" | '''3''' – (1–1', 2–1', 3–1') | style="text-align: center" data-sort-value="4" | 3–1 | [[კიტო]] | მსოფ. შესარჩევი | 10.10.2017 | style="text-align: center" | <ref>[http://www.skysports.com/football/ecuador-vs-argentina/report/349983 Ecuador 1–3 Argentina: Lionel Messi masterclass drags his nation to WC finals]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20171011042105/http://www.skysports.com/football/ecuador-vs-argentina/report/349983 Ecuador 1–3 Argentina: Lionel Messi masterclass drags his nation to WC finals]</ref> |- ! style="text-align: center" | 6 | data-sort-value="Haiti" | {{fb|HAI}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 2–0', 3–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 4–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | ამხანაგური | 30.05.2018 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://www.bbc.com/sport/football/44299374 La Bombonera, Buenos Aires]. ''BBC Sport''</ref><ref>Argentina 4–0 Haiti / [https://web.archive.org/web/20190914105902/https://www.bbc.com/sport/football/44299374 La Bombonera, Buenos Aires]. ''BBC Sport''</ref> |- ! style="text-align: center" | 7 | data-sort-value="Boliva" | {{fb|BOL}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 2–0', 3–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 3–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | მსოფ. შესარჩევი | 09.09.2021 | style="text-align: center" | <ref>[https://sports.ndtv.com/football/lionel-messi-breaks-peles-record-with-hat-trick-against-bolivia-2536013 Lionel Messi Breaks Pele's Record With Hat-Trick Against Bolivia]</ref> |- ! style="text-align: center" | 8 | data-sort-value="Estonia" | {{fb|EST}} | data-sort-value="84" | '''5''' – (1–0', 2–0', 3–0', 4–0', 5–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 5–0 | [[პამპლონა]] | ამხანაგური | 05.06.2022 | style="text-align: center" | <ref name="ArgVsEst22">[https://www.espn.in/football/match/_/gameId/636177 Argentina vs. Estonia – Football Match Summary – June 5, 2022]. ''ESPN''</ref> |- ! style="text-align: center" | 9 | data-sort-value="Curaçao" | {{fb|CUR}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 3–0', 5–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 7–0 | [[სანტიაგო-დელ-ესტერო]] | ამხანაგური | 28.03.2023 | style="text-align: center" |<ref name="Curacao">[https://www.espn.com/soccer/report/_/gameId/666851 Argentina thrash Curacao on another record night for Lionel Messi]</ref> |- ! style="text-align: center" | 10 | data-sort-value="Boliva" | {{fb|BOL}} | data-sort-value="84" | '''3''' – (1–0', 5–0', 6–0') | style="text-align: center" data-sort-value="0" | 6–0 | [[ბუენოს-აირესი]] | მსოფ. შესარჩევი | 15.10.2024 | style="text-align: center" | <ref>Argentina 6–0 Bolivia / [https://us.soccerway.com/matches/2024/10/16/south-america/wc-qualifying-south-america/argentina/bolivia/4191313/ World Cup Qualifiers]. ''Soccerway''</ref> |} ==გოლების სტატისტიკა== {{updated|10 ივნისი, 2025}} {{col-begin}} {{col-3}} {| class="wikitable" style="text-align:center;"" |+წლების მიხედვით !rowspan=2|ნაკრები !rowspan=2|წელი !colspan=2|შეჯიბრება !colspan=2|ამხანაგური !colspan=2|ჯამში |- !მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი!!მატჩი!!გოლი |- |rowspan=3|არგენტინა 20 |2004 |colspan=2|—||2||3||2||3 |- |2005 |16{{შენიშვნა|ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი 2005 წლის 20-წლამდე ფეხბურთელთა სამხრეთ ამერიკის ჩემპიონატზე, შვიდი მატჩი და ექვსი გოლი 2005 წლის 20-წლამდე ფეხბურთელთა მსოფლიო ჩემპიონატზე}}||11||colspan=2|—||16||11 |- !ჯამში !16||11||2||3||18||14 |- |rowspan=2|არგენტინა 23 |2008 |5{{შენიშვნა|2008 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების საფეხბურთო ტურნირის მატჩები}}||2||colspan=2|—||5||2 |- !ჯამში !5||2||colspan=2|—||5||2 |- |rowspan=22|{{fb|ARG}}<br /><ref>[http://www.espnfc.com/player/45843/lionel-messi Lionel Messi: Player Profile]. ''ESPN''</ref> |2005 |3{{შენიშვნა|name=WCQ|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||0||2||0||5||0 |- |2006 |3{{შენიშვნა|name=WCF|[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალურ ეტაპზე ჩატარებული მატჩები}}||1||4||1||7||2 |- |2007 |10{{შენიშვნა|ექვსი მატჩი და ორი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||4||2||14||6 |- |2008 |6{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||1||8||2 |- |2009 |8{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||2||2||10||3 |- |2010 |5{{შენიშვნა|name=WCF}}||0||5||2||10||2 |- |2011 |8{{შენიშვნა|ოთხი მატჩი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და ორი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||2||5||2||13||4 |- |2012 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||5||4||7||9||12 |- |2013 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||3||2||3||7||6 |- |2014 |7{{შენიშვნა|name=WCF}}||4||7||4||14||8 |- |2015 |6{{შენიშვნა|name=CA|[[კოპა ამერიკა]]ზე ჩატარებული მატჩები}}||1||2||3||8||4 |- |2016 |10{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[კოპა ამერიკა]] სენტენარიოზე ({{lang-es|Copa América Centenario}})}}||8||1||0||11||8 |- |2017 |5{{შენიშვნა|name=WCQ}}||4||2||0||7||4 |- |2018 |4{{შენიშვნა|name=WCF}}||1||1||3||5||4 |- |2019 |6{{შენიშვნა|name=CA}}||1||4||4||10||5 |- |2020 |4{{შენიშვნა|name=WCQ}}||1||0||0||4||1 |- |2021 |14{{შენიშვნა|შვიდი მატჩი და ოთხი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ცხრა მატჩი და ხუთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||9||0||0||14||9 |- |2022 |10{{შენიშვნა|ორი მატჩი და ერთი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე, ერთი მატჩი არტემიო ფრანკის თასზე, შვიდი მატჩი და შვიდი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატზე]]}}||8||4||10||14||18 |- |2023 |5{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||3||3||5||8||8 |- |2024 |9{{შენიშვნა|ხუთი მატჩი და ერთი გოლი [[კოპა ამერიკა]]ზე, ოთხი მატჩი და სამი გოლი [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის]] საკვალიფიკაციო ეტაპზე}}||4||2||2||11||6 |- |2025 |2||0||0||0||2||0 |- !სულ ! 137 || 61 || 56 || 51 || 193 || 112 |- !colspan=2|სულ ჯამში !158||74||58||54||216||128 |} {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" |+შეჯიბრებათა მიხედვით |- !scope="col"| შეჯიბრება !scope="col"| მატჩი !scope="col"| გოლი |- |style="text-align:left" scope=row| ამხანაგური ||56|| 51 |- |style="text-align:left" scope=row| [[კოპა ამერიკა]] ||39|| 14 |- |style="text-align:left" scope=row| მსოფლიო ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპი ||71|| 34 |- |style="text-align:left" scope=row| [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატის დასკვნითი ეტაპი]] ||26|| 13 |- |style="text-align:left" scope=row| არტემიო ფრანკის თასი ||1|| 0 |- !ჯამში|| 193 || 112 |} {{col-3}} {| class="wikitable sortable" |+ეროვნულ ნაკრებთა მიხედვით !ეროვნული ნაკრები !გოლი |- |{{fb|BOL}} |align=center|11 |- |{{fb|ECU}} |align=center|7 |- |{{fb|URU}} |align=center|6 |- |{{fb|BRA}} |align=center|5 |- |{{fb|CHI}} |align=center|5 |- |{{fb|EST}} |align=center|5 |- |{{fb|GUA}} |align=center|5 |- |{{fb|PAR}} |align=center|5 |- |{{fb|VEN}} |align=center|5 |- |{{fb|MEX}} |align=center|4 |- |{{fb|PAN}} |align=center|4 |- |{{fb|COL}} |align=center|3 |- |{{fb|CRO}} |align=center|3 |- | {{fb|CUR}} | align=center|3 |- |{{fb|FRA}} |align=center|3 |- |{{fb|HAI}} |align=center|3 |- |{{fb|NGA}} |align=center|3 |- |{{fb|PER}} |align=center|3 |- |{{fb|SUI}} |align=center|3 |- |{{fb|ALG}} |align=center|2 |- |{{fb|AUS}} |align=center|2 |- |{{fb|HKG}} |align=center|2 |- |{{fb|HON}} |align=center|2 |- |{{fb|JAM}} |align=center|2 |- |{{fb|NIC}} |align=center|2 |- |{{fb|ESP}} |align=center|2 |- |{{fb|ALB}} |align=center|1 |- |{{fb|BIH}} |align=center|1 |- |{{fb|CAN}} |align=center|1 |- |{{fb|GER}} |align=center|1 |- |{{fb|IRN}} |align=center|1 |- |{{fb|NED}} |align=center|1 |- |{{fb|POR}} |align=center|1 |- |{{fb|KSA}} |align=center|1 |- |{{fb|SCG}} |align=center|1 |- |{{fb|SLO}} |align=center|1 |- |{{დროშანიშანი|არაბთა გაერთიანებული საამიროები}} [[არაბთა გაერთიანებული საამიროების ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საამიროები]] |align=center|1 |- |{{fb|USA}} |align=center|1 |- !scope=row|ჯამში !112 |} {{col-3}} {{col-end}} {{შენიშვნების სია}} ==გალერეა== <gallery mode="packed"> Argentina team in St. Petersburg.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">მესი ნაკრებში ნიგერიის ნაკრებთან თამაშის წინ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Messi after scoring against Nigeria.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">ნიგერიის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Messi vs Nigeria1.jpg|26.06.2018<ref group="კომ.">ნიგერიის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 26 ივნისი, 2018.</ref> Iran vs. Argentina match, 2014 FIFA World Cup 37.jpg|21.06.2014<ref group="კომ.">მესის გოლი ირანის ნაკრების კარში. 21 ივნისი, 2014.</ref> Lionel Messi celebrating after scoring a goal against Iran at the 2014 FIFA World Cup.jpg|21.06.2014<ref group="კომ.">ირანის ნაკრების კარში გოლის გატანის შემდეგ. 21 ივნისი, 2014.</ref> Germany and Argentina face off in the final of the World Cup 2014 03.jpg|13.07.2014<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2014 წლის მუნდიალის ფინალიდან.</ref> Germany and Argentina face off in the final of the World Cup 2014 04 crop.jpg|13.07.2014<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2014 წლის მუნდიალის ფინალიდან.</ref> Messi Khedira MaxiR 2010.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">ეპიზოდი 2010 წლის მუნდიალის მეოთხედფინალიდან.</ref> Lionel Messi, Lukas Podolski and Jerome Boeteng.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">მარცხნიდან: [[ჟერომ ბოატენგი]], მესი და [[ლუკას პოდოლსკი]]. ეპიზოდი 2010 წლის მუნდიალის არგენტინა-გერმანიის მეოთხედფინალიდან.</ref> Lionel Messi, Lukas Podolski and Ángel di María.jpg|03.07.2010<ref group="კომ.">მარცხნიდან: [[ლუკას პოდოლსკი]], მესი და [[ანხელ დი მარია]]. 3 ივლისი, 2010.</ref> Argentine - Portugal - Argentine.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი ნაკრებში [[პორტუგალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პორტუგალიის ნაკრებთან]] თამაშის წინ. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011 (1).jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი პორტუგალიის ნაკრებთან თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (L), Bruno Alves (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი ბრუნუ ალვეშის წინააღმდეგ, [[პორტუგალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პორტუგალიასთან]] თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Lionel Messi (L), Rolando (R) – Portugal vs. Argentina, 9th February 2011.jpg|09.02.2011<ref group="კომ.">მესი პორტუგალიის ნაკრებთან თამაშისას. 9 თებერვალი, 2011.</ref> Argentina vs Bolivia - 2011-07-01.jpg|01.07.2011<ref group="კომ.">[[კოპა ამერიკა]]ზე გამართული არგენტინა-ბოლივიის მატჩის ფრაგმენტი, 1 ივლ. 2011.</ref> Lionel Messi - Switzerland vs. Argentina, 29th February 2012.jpg|29.02.2012<ref group="კომ.">მესის პენალტი შვეიცარიის ნაკრების კარში. 29 თებერვალი, 2012.</ref> Sergio Agüero (L), Lionel Messi (R) - Switzerland vs. Argentina, 29th February 2012.jpg|29.02.2012<ref group="კომ.">[[სერხიო აგუერო]] და მესი [[შვეიცარიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|შვეიცარიის]] ნაკრებთან თამაშის დროს. 29 თებერვალი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (36956090233).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">ეკვადორის ეროვნულ ნაკრებთან თამაშის დაწყების წინ. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (23772910218).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">[[ხავიერ მასკერანო]] და მესი ეკვადორის ნაკრებთან თამაშის წინ. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> ECUADOR VS ARGENTINA (37368151260).jpg|10.10.2017<ref group="კომ.">მესი ეკვადორის ეროვნულ ნაკრებთან თამაშის დროს. 10 ოქტომბერი, 2012.</ref> </gallery> ==სანაკრებო მიღწევები და რეკორდები== * ყველაზე მეტი მატჩი არგენტინის ეროვნულ ნაკრებში: 192<ref name="sportmail.ru">{{Cite web |url=https://sportmail.ru/football2022/news/54343862/?frommail=1&utm_partner_id=429 |title=Выдающаяся статистика аргентинца |accessdate=2022-12-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20221218210749/https://sportmail.ru/football2022/news/54343862/?frommail=1&utm_partner_id=429 |archivedate=2022-12-18 }}</ref> * ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ბომბარდირი: 113 გოლი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის საუკეთესო ასისტენტი: 59 საგოლე გადაცემა<ref name="Colin Millar" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი კოპა ამერიკაზე ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 39 მატჩი<ref name="Ritabrata Banerjee" /> * ნაკრებისა და მსოფლიოს ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატზე ჩატარებული მატჩების რაოდენობით: 26 მატჩი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატზე გატანილი ბურთების რაოდენობით: 13 გოლი<ref name="sportmail.ru" /> * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო თამაშებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 34 გოლი * სამხრეთ ამერიკის ყველა დროის რეკორდსმენი მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო თამაშებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 34 გოლი * ნაკრების ყველა დროის რეკორდსმენი საერთაშორისო ამხანაგურ მატჩებში გატანილი ბურთების რაოდენობით: 51 გოლი * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც კონმებოლში შემავალი ყველა ეროვნული ნაკრების კარში აქვს გოლი გატანილი<ref>[https://web.archive.org/web/20190402174635/https://www.sport-english.com/en/news/futbol-internacional/messis-now-scored-every-south-american-country-except-argentina-4483886 Messi's now scored vs. EVERY South American country... except Argentina]</ref> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატის ხუთ ფინალურ ეტაპზე აქვს მონაწილეობა მიღებული<ref name="Colin Millar" /> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელმაც შვიდ კოპა ამერიკაზე ითამაშა<ref name="Ritabrata Banerjee">[https://www.goal.com/en-in/news/copa-america-2021-final-records-lionel-messi-can-break-argentina-/a9v3pde85ysi1x35thqyg3lfm What are the records Messi has already broken at the Copa America?]</ref> * ერთადერთი არგენტინელი, რომელსაც მსოფლიო ჩემპიონატის ოთხ ფინალურ ეტაპზე აქვს გოლი გატანილი<ref name="Colin Millar">[https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/lionel-messi-world-cup-records-28553822 Six records Lionel Messi can break at World Cup]</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა არგენტინელი, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალურ ეტაპზე ითამაშა: 18 წლის და 357 დღის ასაკში * ყველაზე ახალგაზრდა არგენტინელი, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატზე გოლის გატანა შეძლო: 18 წლის და 357 დღის ასაკში<ref>[https://www.goal.com/en-au/news/messis-history-at-the-world-cup-2006-debut-2010-maradona-pairing-/1p2w5ivpnun6p1nmvez0jw8acn Messi's history at the WC: 2006, 2010 Maradona pairing & 2014 final heartbreak]</ref> * ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელმაც ხუთ მსოფლიო ჩემპიონატზე საგოლე გადაცემა გააკეთა * ერთადერთი ფეხბურთელი, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატის საუკეთესო მოთამაშედ ორჯერ დასახელდა: 2014, 2022<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/lionel-messi-argentina-wins-golden-ball-award-best-player-fifa-world-cup-qatar-2022 Messi makes Golden Ball history]. ''fifa.com''</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატზე ნაკრების კაპიტნის სამკლაურით ისაპარეზა: 22 წლის და 363 დღის ასაკში<ref>[https://www.reuters.com/article/us-soccer-world-greece-argentina-teams/messi-captains-argentina-for-first-time-idUSTRE65L4TE20100622 Messi captains Argentina for first time] // ''[[Reuters]]''</ref> * ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც ნაკრებში 100 მატჩი ითამაშა: 27 წლის და 361 დღის ასაკში * ყველაზე ასაკოვანი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთ მსოფლიო ჩემპიონატზე 7 გოლი გაიტანა<ref name="sportmail.ru" /> ==ფაქტები== 2022 წლის 22 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის პირველი ტურის მატჩში საუდის არაბეთის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ მე-10 წუთზე თერთმეტმეტრიანიდან გატანილი გოლით მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატის უკვე მეოთხე ფინალურ ეტაპზე შეძლო მეტოქის კარის აღება, რაც არგენტინელ ფეხბურთელთა შორის ახალი რეკორდია. ამავე გოლით მესიმ კიდევ ერთი რეკორდი დაამყარა. მან პირველი გოლი მსოფლიო ჩემპიონატზე 2006 წლის 16 ივნისს გაიტანა, შესაბამისად, ამ ორ გატანილ გოლს შორის თექვსმეტ წელზე მეტი გავიდა, რაც [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|ტურნირის]] აბსოლუტურ რეკორდს წარმოადგენს.<ref>[https://goal.ge/ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატის აბსოლუტური რეკორდი დაამყარა]</ref> 2022 წლის 26 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის მეორე ტურის მატჩში მექსიკის ეროვნული ნაკრების წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 21-ე შეხვედრა ჩაატარა და ამ მაჩვენებლით [[დიეგო მარადონა]]ს გაუთანაბრდა. ამავე მატჩში მან მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი მერვე ბურთი გაიტანა, რითაც გილიერმო სტაბილესა და დიეგო მარადონას შედეგი გაიმეორა.<ref>[https://www.fifa.com/fifaplus/en/watch/2v4Kywu376wjM1NWZssi92 Argentina v Mexico | Group C]. ''fifa.com''</ref><ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_national_team.php All-Time Top Scorers]. ''thesoccerworldcups.com''</ref><ref group="კომ.">Messi drew level with Diego Maradona on eight World Cup goals and moved two behind national team record holder Gabriel Batistuta's haul of 10. ''იხ. Key stat'' / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/argentina-mexico-lionel-messi-fifa-world-cup-qatar-2022 Messi inspires Argentina to crucial Mexico victory]</ref> ამავე შეხვედრაში ენცო ფერნანდესმა მისი გადაცემის შემდეგ მეორე გოლი შეაგდო, რის შემდეგაც მესი ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც ხუთ სხვადასხვა მსოფლიო ჩემპიონატზე საგოლე პასის გაკეთება შეძლო — 2006 (1), 2010 (1), 2014 (1), 2018 (2), 2022 (1). ამავე შეხვედრის შემდეგ მესი მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორიაში გახდა პირველი ფეხბურთელი, რომელმაც ყველაზე ახალგაზრდულ ასაკში (18 წლის და 357 დღის) და შემდეგ უკვე ყველაზე ასაკოვანმა (35 წლის და 155 დღის) ერთ შეხვედრაში გოლიც გაიტანა და საგოლე პასიც გააკეთა. [[File:Lionel Messi close-up.jpg|thumb|ლიონელ მესი, 9 თებერვალი, 2011]] 2022 წლის 30 ნოემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ჯგუფური ეტაპის მესამე ტურის მატჩში [[პოლონეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|პოლონეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 22-ე შეხვედრა ჩაატარა. შესაბამისად, ამ მაჩვენებლით [[დიეგო მარადონა]]ს ერთი მატჩით გაუსწრო და მსოფლიო ჩემპიონატებზე ჩატარებული შეხვედრების რაოდენობით არგენტინელ ფეხბურთელთა შორის ერთპიროვნული ლიდერი და ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref>[https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_most_games.php Argentina Players with the Most Games Played in The World Cup]</ref><ref>[https://sportmail.ru/football2022/news/54106454/?frommail=1 Очередной крутой рекорд Месси] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221130214702/https://sportmail.ru/football2022/news/54106454/?frommail=1 |date=2022-11-30 }}. ''Спорт-Экспресс''</ref> ამავე შეხვედრაში მესიმ [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტი]] ვერ გაიტანა, რის შემდეგაც ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი გახდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატებზე ორი პენალტის გატანა ვერ შეძლო,<ref group="კომ.">Lionel Messi is the first player in History to have 2 penalties saved in the World Cup. ''იხ. Key stat'' / [https://www.101greatgoals.com/world-cup-2022/poland-vs-argentina-match-report-player-ratings-expert-analysis-fan-reaction-and-more/ World Cup 2022. Poland 0-2 Argentina: Match report, player ratings, expert analysis, fan reaction and more] ''By Ben Browning''</ref><ref>[https://www.yardbarker.com/soccer/articles/lionel_messi_sets_unfortunate_world_cup_record_with_missed_penalties/s1_13132_38187799 Lionel Messi sets unfortunate World Cup record with missed penalties]</ref><ref>[https://khelnow.com/football/2022-11-world-football-lionel-messi-first-player-miss-2-penalties-world-cup Lionel Messi becomes the first player to miss 2 penalties in the World Cup]</ref> — პირველად პენალტის გატანა მან წინა, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2018|2018 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე]] ვერ მოახერხა, როდესაც [[ისლანდიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ისლანდიელთა]] მეკარე ჰანეს ჰალდოურსონის კარი ვერ აიღო.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=sqVsy7qnspc Lionel Messi Missed Penalty - FIFA World Cup 2018]</ref><ref>[https://en.as.com/en/2018/06/16/soccer/1529160732_555638.html Messi the first to miss a penalty at 2018 World Cup Russia]</ref> 2022 წლის 30 ნოემბერს ლიონელ მესი გახდა ყველაზე ასაკოვანი (35 წლის და 159 დღის) მოთამაშე (1966 წლიდან), რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატის ერთ მატჩში შექმნა ხუთზე მეტი (5+) საგოლე შესაძლებლობა და ხუთზე მეტი (5+) შედეგიანი დრიბლინგი განახორციელა. მანამდე რეკორდი ეკუთვნოდა [[დიეგო მარადონა]]ს, რომელმაც ასეთივე შედეგი [[ნიგერიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ნიგერიის]] წინააღმდეგ 1994 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის შეხვედრაში დააფიქსირა.<ref>[https://en.as.com/soccer/poland-vs-argentina-live-updates-pregame-score-stats-and-highlights-qatar-world-cup-2022-n/ Poland 0-2 Argentina: as it happened]. ''as.com''</ref> 2022 წლის 3 დეკემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] მერვედფინალურ მატჩში [[ავსტრალიის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|ავსტრალიის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 23-ე შეხვედრა ჩაატარა.<ref group="კომ.">ეს იყო მესის კარიერაში საიუბილეო მეათასე ოფიციალური მატჩი, როგორც საკლუბო, ასევე სანაკრებო დონეზე (778 მატჩი „ბარსელონაში“, 53 — „პსჟ“-ში, 169 — ეროვნულ ნაკრებში. საერთო ჯამში, ჩატარებულ ათას შეხვედრაში მის ანგარიშზეა 789 გოლი და 338 საგოლე გადაცემა). ამავე შეხვედრაში მან თავისი რიგით მეცხრე, ხოლო მუნდიალების პლეი-ოფში თავისი პირველი გოლი გაიტანა.</ref> 2022 წლის 18 დეკემბერს, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2022|კატარის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალურ მატჩში [[საფრანგეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საფრანგეთის ეროვნული ნაკრების]] წინააღმდეგ მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატებზე თავისი 26-ე შეხვედრა ჩაატარა, შესაბამისად ამ მაჩვენებლით [[ლოთარ მათეუსი|ლოთარ მათეუსს]] გაუსწრო და მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref name="WC records" /> ამ შეხვედრაში გაკეთებული დუბლით კი მან [[პელე]]ს 52-წლიანი რეკორდი (12 გოლი და 8 საგოლე პასი) მოხსნა და გოლი + საგოლე პასის სისტემით მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა (13 გოლი და 8 საგოლე პასი).<ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/fifa-world-cup/news/messi-fifa-world-cup-record-goal-contributions-pele-ronaldo-klose-muller-argentina-vs-france-final/article66268262.ece Most goal contributions in FIFA World Cup: Messi breaks Pele’s record]</ref> ამავე მატჩში მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატზე თამაშის წუთების რაოდენობით (2314 წუთი) [[პაოლო მალდინი]]ს 20-წლიანი რეკორდი (2217 წუთი) გააუმჯობესა და ამ მაჩვენებლითაც მსოფლიოს ყველა დროის აბსოლუტური რეკორდსმენი გახდა.<ref>[https://sportstar.thehindu.com/football/fifa-world-cup/news/messi-argentina-vs-france-fifa-world-cup-final-qatar-2022-most-minutes-played-maldini-arg-fra/article66278021.ece#:~:text=Argentina%20captain%20Lionel%20Messi%20broke,defender%20Paolo%20Maldini%20(2%2C216). Messi overtakes Maldini for most FIFA WC minutes played during Qatar WC]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20221218224807/https://sports.yahoo.com/lionel-messis-career-world-cup-184237779.html Lionel Messi's Career World Cup Stats for Argentina]</ref><ref name="WC records">[https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/lionel-messi-fifa-world-cup-records-milestones-argentina-appearances-assists-goals The World Cup records Messi owns]. ''fifa.com''</ref> 2022 წლის 18 დეკემბერს, მესი გახდა ისტორიაში პირველი ფეხბურთელი, რომელმაც ერთი მსოფლიო ჩემპიონატის განმავლობაში მის ყველა ეტაპზე შეძლო გოლის გატანა (მან მეტოქეთა კარი ჯგუფურ ეტაპზე აიღო ორჯერ, მერვედფინალში, მეოთხედფინალში და ნახევარფინალში თითოჯერ და ფინალშიც ორჯერ), რაც მანამდე არავის არცერთ მუნდიალზე არ გაუკეთებია.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=PyYwR8nYtFM&t=206s Lionel Messi est-il désormais plus grand que Diego Maradona?]</ref> არგენტინის ნაკრებში 2022 წელს ჩატარებულ 14 მატჩში მესიმ 18 გოლის გატანა შეძლო, რაც მის სანაკრებო კარიერაში საუკეთესო შედეგია. ამ მაჩვენებლით აქამდე მისი საუკეთესო სანაკრებო კალენდარული წელი 2012 იყო, როდესაც 9 შეხვედრაში 12 გოლი გაიტანა. [[კოპა ამერიკა]]ზე ჩატარებულ 34 შეხვედრაში მატჩის საუკეთესო ფეხბურთელად იგი 10-ჯერ დასახელდა, რაც ყველა დროის საუკეთესო შედეგია ამ ტურნირის ისტორიაში. მესიმ მსოფლიო ჩემპიონატზე კაპიტნის რანგში რეკორდული 19 მატჩი ჩაატარა. შემდეგ მოდიან [[რაფაელ მარკესი]] (17) და [[დიეგო მარადონა]] (16).<ref name="WC records" /> [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი|მსოფლიო ჩემპიონატისა]] და 20-წლამდელ ფეხბურთელთა შორის მსოფლიო ჩემპიონატის (FIFA U-20) საუკეთესო ფეხბურთელისათვის დაწესებული [[Adidas]]-ის ოქროს ბურთი ისტორიაში მხოლოდ ორ ფეხბურთელს — [[დიეგო მარადონა]]სა (1979, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1986|1986]]) და [[ლიონელ მესი]]ს (2005, [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 2014|2014]]) გადაეცათ.<ref group="კომ.">Maradona and Lionel Messi are the only players to have won the adidas Golden Ball at the FIFA U-20 World Cup™ and the World Cup. ''იხ. fifa.com'' / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/articles/a-tribute-to-diego-maradona-argentina-napoli-legend-fifa-world-cup A tribute to Diego Maradona]</ref> მეტოქეთა კარში გატანილი 112 ბურთიდან მესიმ 2 ბურთი თავით, 11 ბურთი მარჯვენა ფეხით, ხოლო 99 ბურთი მარცხენა ფეხით შეაგდო; აქედან 11 ბურთი საჯარიმო დარტყმით, 24 ბურთი [[პენალტი (ფეხბურთი)|პენალტით]], 6 ბურთი სოლო რეიდის შემდეგ, 9 — მეტოქის მეკარის ან მცველების მიერ მოგერიებულ ან ასხლეტილ ბურთზე დასწრებაზე თამაშის დროს, ხოლო დანარჩენ შემთხვევებში მეტოქეთა კარი თამაშიდან აიღო. მესიმ თავისი სანაკრებო 112 ბურთი მეტოქეთა 63 მეკარის კარში გაიტანა. აქედან ყველაზე მეტი (6 ბურთი სამ მატჩში) მან ბოლივიელთა მეკარე კარლოს ლამპეს კარში შეაგდო. 5 ბურთი (ერთ მატჩში) გაიტანა ესტონელთა მეკარე მატვეი იგონენის კარში. ოთხჯერ აიღო (სამ მატჩში) ურუგვაელთა მეკარე ფერნანდო მუსლერას კარი. ასევე, ოთხჯერ გაუტანა (ოთხ მატჩში) ჩილელთა მეკარე [[კლაუდიო ბრავო]]ს. სამ-სამჯერ აიღო რაფაელ კაბრალის (ბრაზილია), რიკარდო ხერესის (გვატემალა), გატიტო ფერნანდესის (პარაგვაი), მაქსიმო ბანგერას (ეკვადორი), ხაიმე პენედოს (პანამა), ჯონი პლასიდის (ჰაიტი), ელოი ვიქტორ რომის (კიურასაო) და გილიერმო ვისკარას (ბოლივია) კარები. ===მეკარეები, რომელთა კარის აღებაც მესიმ შეძლო=== {| class="wikitable sortable" !{{Abbr|№|Number}} !მეკარე, ნაკრები !სურათი !გოლი !თარიღი !შენიშვნა !class="unsortable"|{{Abbr|წყარო|Reference}} |- ! style="text-align: center" | 1 | სტიპე პლეტიკოსა <br /> ''{{lang-hr|Stipe Pletikosa}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Rostov-Loco (4).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|6}} | style="text-align: center" | 01.03.2006 | | |- ! style="text-align: center" | 2 | დრაგოსლავ იევრიჩი <br /> ''{{lang-sr|Драгослав Јеврић}}'' <br /> {{fb|Serbia and Montenegro}} | [[ფაილი:Dragoslav Jevrić.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|88}} | style="text-align: center" | 16.06.2006 | | |- ! style="text-align: center" | 3 | სამირ ჰაჯაუი <br /> ''{{lang-en|Samir Hadjaoui}}'' <br /> {{fb|ALG}} | [[ფაილი:Samir Hadjaoui (1979–2021) — Algeria NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|54|პენ.|73}} | style="text-align: center" | 05.06.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 4 | ლეაო ბუტრონი <br /> ''{{lang-es|Leao Butrón Gotuzzo}}'' <br /> {{fb|PER}} | [[ფაილი:LeaoBG.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} | style="text-align: center" | 08.07.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 5 | ოსვალდო სანჩესი <br /> ''{{lang-es|Oswaldo Javier Sánchez Ibarra}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:Oswaldo Sanchez Santos.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} <br /> {{გოლი|17}} | style="text-align: center" | 11.07.2007 <br /> 04.06.2008 | | |- ! style="text-align: center" | 6 | რენი ვეგა <br /> ''{{lang-es|Renny Vicente Vega Hernández}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:Renny Vega (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|42}} <br /> {{გოლი|26}} | style="text-align: center" | 16.10.2007 <br /> 28.03.2009 | | |- ! style="text-align: center" | 7 | აგუსტინ ხულიო <br /> ''{{lang-es|Agustín Julio Castro}}'' <br /> {{fb|COL}} | [[ფაილი:AgustinJulio1 (cropped).JPG|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|36}} | style="text-align: center" | 20.11.2007 | | |- ! style="text-align: center" | 8 | ხუან კასტილიო <br /> ''{{lang-es|Juan Guillermo Castillo Iriarte}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Juan Castillo 2.JPG|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|6}} | style="text-align: center" | 11.10.2008 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iIzdwdYE8r4&t=45s Messi vs Uruguay (WCQ) (Home) 2008-09 English Commentary]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 9 | [[სტივ მანდანდა]] <br /> ''{{lang-fr|Steve Mandanda Mpidi}}'' <br /> {{fb|FRA}} | [[ფაილი:Steve Mandanda 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|83}} | style="text-align: center" | 11.02.2009 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=L_UjuawNsX8&t=5685s France-Argentine Match Amical 2009 VF TF1]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 10 | [[იკერ კასილიასი]] <br /> ''{{lang-es|Iker Casillas Fernández}}'' <br /> {{fb|ESP}} | [[ფაილი:Iker Casillas 2.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61|პენ.}} | style="text-align: center" | 14.11.2009 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=sMCJvLX40C4&t=4544s Spain - Argentina Friendly 2009 Completo]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 11 | [[ხოსე მანუელ რეინა|პეპე რეინა]] <br /> ''{{lang-es|José Manuel Reina Páez}}'' <br /> {{fb|ESP}} | [[ფაილი:Pepe Reina 2017.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|10}} | style="text-align: center" | 07.09.2010 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iRjqOLpKar4&t=1336s Argentina vs. Spain | Friendly | 7-9-2010]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 12 | [[ვიქტორ ლეანდრო ბაჟი|ვიქტორი]] <br /> ''{{lang-pt|Victor Leandro Bagy}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:Victor 2012 01.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+2}} | style="text-align: center" | 17.11.2010 | <ref group="კომ.">ვიქტორ ლეანდრო ბაჟი ({{lang-pt|Victor Leandro Bagy}}) — [[ბრაზილიელები|ბრაზილიელი]] [[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკარე]], [[ფეხბურთი]]ს გულშემატკივრებში უფრო ცნობილია როგორც ვიქტორი. ბრაზილიის ნაკრების შემადგენლობაში 2010–2014 წლებში სულ 6 მატჩი ითამაშა, რომელთაგან გუნდთან ერთად 5 შეხვედრა მოიგო და მხოლოდ ერთ შეხვედრაში დამარცხდა [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინელებთან]] [[ლიონელ მესი]]ს მიერ მატჩის 92-ე წუთზე გატანილი გოლით (0–1). ეს იყო ერთადერთი ბურთი, რომელიც მან ნაკრებში ჩატარებულ ექვს შეხვედრაში გაუშვა.</ref> | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Q7p4KfWggyo Argentina 1-0 Brazil International Friendly 18 November 2010 Lionel Messi Goal]</ref> |- ! style="text-align: center" | 13 | რუი პატრისიუ <br /> ''{{lang-pt|Rui Pedro dos Santos Patrício}}'' <br /> {{fb|POR}} | [[ფაილი:Rui Patrício 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90|პენ.}} | style="text-align: center" | 09.02.2011 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EZNyeCKRcG4&t=621s Argentina vs Portugal.2-1 All Goals & Highlights HD 09/02/2011]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 14 | არიან ბექაი <br /> ''{{lang-sq|Arjan Beqaj}}'' <br /> {{fb|ALB}} | [[ფაილი:Arjan Beqaj (born 25 August 1975) — Albania NFT Goalkeeper (1998–2010).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|43}} | style="text-align: center" | 20.06.2011 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=6C4LrngqJK0&t=3237s Amistoso Argentina 4 vs Albania 0]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 15 | [[კლაუდიო ბრავო]] <br /> ''{{lang-es|Claudio Andrés Bravo Muñoz}}'' <br /> {{fb|CHI}} | [[ფაილი:Claudio Bravo Footballteam of Chile - Spain vs. Chile, 10th September 2013 (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|25}} <br /> {{გოლი|16|პენ.}} <br /> {{გოლი|24|პენ.}} <br /> {{გოლი|33}} | style="text-align: center" | 07.10.2011 <br /> 24.03.2017 <br /> 03.06.2021 <br /> 14.06.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=lDCx0gBw0FE&t=94s Argentina vs Chile 4-1 07/10/2011]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|16|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=YOLqwvaDYoQ&t=1363s Argentina vs Chile - Clasificatorias Rusia 2018]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|24|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_rpu8o1drMY&t=195s Argentina vs Chile 1 : 1 All Gоal & Hіghlіght 4-June-2021]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=SDrGeb6TfOU&t=64s Hіghlіghts Argentina 1 - 1 Chile | Copa América 2021 | 14-06-21]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 16 | [[დავიდ ოსპინა]] <br /> ''{{lang-es|David Ospina Ramírez}}'' <br /> {{fb|COL}} | [[ფაილი:Policía de Infancia y Adolescencia - David Ospina (cropped).jpeg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|61}} <br /> {{გოლი|10}} | style="text-align: center" | 15.11.2011 <br /> 15.11.2016 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vbtfkEvAC2Y&t=67s Argentina 2-1 Colombia (World Cup qual) 15 11 2011]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=8azj3mHScqM&t=753s Argentina vs. Colombia | Russia 2018 | FIFA WC Qualifier (15-11-2016)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 17 | [[დიეგო ბენალიო]] <br /> ''{{lang-it|Diego Orlando Benaglio}}'' <br /> {{fb|SUI}} | [[ფაილი:Diego Benaglio (2021).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|20}} | style="text-align: center" | 29.02.2012 | | <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=6s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 18 | მარკო ვიოლფლი <br /> ''{{lang-de|Marco Wölfli}}'' <br /> {{fb|SUI}} | [[ფაილი:Marco Wölfli.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|88||90+3|პენ.}} | style="text-align: center" | 29.02.2012 | | <ref>{{გოლი|88}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=117s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref><br /><ref>{{გოლი|90+3|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aBwB-1kDG_I&t=221s Switzerland 1 vs 3 Argentina - HD 29/02/2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 19 | ალექსანდერ დომინგესი <br /> ''{{lang-es|Alexander Domínguez Carabalí}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:Ecuador tren2015 (1).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|31}} <br /> {{გოლი|13|პენ.}} | style="text-align: center" | 02.06.2012 <br /> 08.10.2020 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Ni01DvAnavY&t=211s Argentina 4 Ecuador 0 Eliminatorias Brasil 2012 All Goals & Full Highlights]</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=nitK-gehQHg&t=50s Argentina vs Ecuador 1-0 Gоals & Extеndеd Hіghlіghts - Oct 8 - 2020]</ref> |- ! style="text-align: center" | 20 | რაფაელ კაბრალი <br /> ''{{lang-pt|Rafael Cabral Barbosa}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:Naples vs Barcelone - Genève - aout 2014 - Rafael Cabral.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|31||34||84}} | style="text-align: center" | 09.06.2012 | | |- ! style="text-align: center" | 21 | [[მარკ-ანდრე ტერ შტეგენი]] <br /> ''{{lang-de|Marc-André ter Stegen}}'' <br /> {{fb|GER}} | [[ფაილი:Marc-André ter Stegen (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|52}} | style="text-align: center" | 15.08.2012 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=WKlsZYxcmfc&t=394s Germany 1–3 Argentina | All Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 22 | ხუსტო ვილიარი <br /> ''{{lang-es|Justo Wilmar Villar Viveros}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:NDEPENDIENTE vs COLO COLO (12).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|64}} | style="text-align: center" | 07.09.2012 | | <ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VBl7oV6FdVg&t=256s Resumen de Argentina 3 - Paraguay 1 (FULL HD)]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 23 | ფერნანდო მუსლერა <br /> ''{{lang-es|Néstor Fernando Muslera Micol}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Fernando Muslera 2012.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|65||79}} <br /> {{გოლი|43}} <br /> {{გოლი|38}} | style="text-align: center" | 12.10.2012 <br /> 02.09.2016 <br /> 10.10.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iK7PnHHxajI QWC 2014 Argentina vs. Uruguay 3-0 (12.10.2012)]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=HGCd5rbp0EQ&t=2739s Argentina vs. Uruguay | Russia 2018 | FIFA World Cup Qualifier (2-9-2016)]</ref> <br /> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=bEeR7tbNGT0&t=3302s Argentina v. Uruguay - Qualifiers FIFA World Cup Qatar 2022]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 24 | მიგელ პინტო <br /> ''{{lang-es|Miguel Ángel Pinto Jerez}}'' <br /> {{fb|CHI}} | [[ფაილი:Palestino - O'Higgins 20190405 19.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|28}} | style="text-align: center" | 16.10.2012 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=JGnC3Ip5en8&t=212s Chile vs Argentina Eliminatorias 2014 16 10 2012]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 25 | დანი ერნანდესი <br /> ''{{lang-es|Daniel Hernández Santos}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:Danihernandez.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|45|პენ.}} <br /> {{გოლი|60}} | style="text-align: center" | 22.03.2013 <br /> 18.06.2016 | | <ref>{{გოლი|45|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NdDCs-9LkHk&t=26s 2013 (March 22) Argentina 3-Venezuela 0 (World Cup Qualifier)]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|60}} / [https://www.youtube.com/watch?v=gF-36qo_7zE&t=4910s Argentina v. Venezuela - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 26 | რიკარდო ხერესი <br /> ''{{lang-es|Ricardo Antonio Jérez Figueroa}}'' <br /> {{fb|GUA}} | [[ფაილი:Ricardo-Jerez-II-2013-02-06.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|15||40|პენ.|49}} | style="text-align: center" | 14.06.2013 | | <ref>Guatemala 0–4 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2013/06/14/world/friendlies/guatemala/argentina/1468950/ Estadio Nacional Mateo Flores]. ''Soccerway''</ref><ref>{{გოლი|15}} / [https://www.youtube.com/watch?v=WGPoyJ7AX60&t=128s Guatemala 0 - 4 Argentina | Amistoso - 14/06/13]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|40|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vyQddjEpreY&t=208s Guatemala 0 Argentina 4 | Amistoso Internacional (14/6/2013)]</ref><ref>{{გოლი|49}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vyQddjEpreY&t=279s Guatemala 0 Argentina 4 | Amistoso Internacional (14/6/2013)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 27 | გატიტო ფერნანდესი <br /> ''{{lang-es|Roberto Júnior Fernández Torres}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:Gatito Fernández (Cerro Porteño).png|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12|პენ.|53|პენ.}} <br /> {{გოლი|57|პენ.}} | style="text-align: center" | 10.09.2013 <br /> 19.06.2019 | | <ref>{{გოლი|12|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=267s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - Fecha 16]</ref><ref>{{გოლი|53|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=EpfmnF-5yjk&t=979s Paraguay 2 vs Argentina 5 - Eliminatorias Brasil 2014 - Fecha 16]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|57|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=On2b3v4uj_I&t=5304s Argentina v. Paraguay - Copa America Brazil 2019]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 28 | ვიდ ბელეცი <br /> ''{{lang-sl|Vid Belec}}'' <br /> {{fb|SVN}} | [[ფაილი:Vid Belec (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|76}} | style="text-align: center" | 07.06.2014 | | <ref>Argentina 2–0 Slovenia / [https://int.soccerway.com/matches/2014/06/07/world/friendlies/argentina/slovenia/1630386/ Estadio Único Diego Armando Maradona (La Plata)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 29 | ასმირ ბეგოვიჩი <br /> ''{{lang-bs|Asmir Begović}}'' <br /> {{fb|BIH}} | [[ფაილი:20150331 2024 AUT BIH 2110.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|65}} | style="text-align: center" | 15.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kXIipC8hBOU&t=539s Argentina 2 x 1 Bosnia Herzegovina · 2014 World Cup Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 30 | ალირეზა ჰაღიღი <br /> ''{{lang-fa|علیرضا حقیقی}}'' <br /> {{fb|IRN}} | [[ფაილი:Iran vs. Montenegro 2014-05-26 (064).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+1}} | style="text-align: center" | 21.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EM8SuYBjjEY&t=739s Argentina 1 x 0 Iran · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 31 | ვინსენტ ენიეამა <br /> ''{{lang-en|Vincent Enyeama}}'' <br /> {{fb|NGA}} | [[ფაილი:Krasnodar-Lille (15).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|3||45+1}} | style="text-align: center" | 25.06.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9HpYZ5REbFc&t=148s Nigeria 2 x 3 Argentina · 2014 World Cup Extended Goals & Highlights HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 32 | იპ ჰუნფაი <br /> ''{{lang-en|Yapp Hung Fai}}'' <br /> {{fb|HKG}} | [[ფაილი:Yapp Hung Fai.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|66||84}} | style="text-align: center" | 14.10.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=64u_Q_fJi8c&t=55s Hong Kong 0 – 7 Argentina - Friendly - 14.10.2014]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 33 | ლოვრე კალინიჩი <br /> ''{{lang-hr|Lovre Kalinić}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Lovre Kalinić in 2018.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|57|პენ.}} | style="text-align: center" | 12.11.2014 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Su6Go8mTXUk&t=175s NLB Video Gol Argentina vs Kroasia 2-1 Friendly Match 12 November 2014]</ref> |- ! style="text-align: center" | 34 | ანტონი სილვა <br /> ''{{lang-es|Antony Domingo Silva Cano}}'' <br /> {{fb|PAR}} | [[ფაილი:Antony Silva France 2 juin 2017.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|36|პენ.}} | style="text-align: center" | 13.06.2015 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=zLQ2xwVclCU&t=439s Lionel Messi vs Paraguay (Copa America 2015) HD 720p (13/06/2015)]</ref> |- ! style="text-align: center" | 35 | დანიელ ვაკა <br /> ''{{lang-es|Daniel Vaca Tasca}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Ecuador-Bolivia 2015 (16) - копия.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|67||75}} | style="text-align: center" | 04.09.2015 | | <ref>{{გოლი|67}} / [https://www.youtube.com/watch?v=6AaNIQaEp-U&t=5207s Argentina vs. Bolivia | Friendly | 4-9-2015]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|75}} / [https://www.youtube.com/watch?v=6AaNIQaEp-U&t=5725s Argentina vs. Bolivia | Friendly | 4-9-2015]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 36 | მოისეს მუნიოსი <br /> ''{{lang-es|Moisés Alberto Muñoz Rodríguez}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:America Mexico 2016 (1).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|89}} | style="text-align: center" | 08.09.2015 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=nnsuinluFpw&t=229s Mexico vs Argentina 2-2 Resumen Goles Completo Partido Amistoso 2015]</ref> |- ! style="text-align: center" | 37 | კარლოს ლამპე <br /> ''{{lang-es|Carlos Emilio Lampe Porras}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Colo Colo - Huachipato, 2018-03-03 - Carlos Lampe - 03.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|30|პენ.}} <br /> {{გოლი|30|პენ.|42}} <br /> {{გოლი|14||64||88}} | style="text-align: center" | 29.03.2016 <br /> 28.06.2021 <br /> 09.09.2021 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=U6cpJGB6W2I&t=1986s Argentina vs. Bolivia | Russia 2018 | FIFA World Cup Qualifier (29-3-2016)]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|30|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=r6MZZsQRAL4&t=2043s Argentina vs Bolivia Full Match]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|42}} / [https://www.youtube.com/watch?v=r6MZZsQRAL4&t=2583s Argentina vs Bolivia Full Match]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|14}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=1630s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=5443s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|88}} / [https://www.youtube.com/watch?v=5BosMtTY6jk&t=6889s Argentina v. Bolivia - FIFA World Cup Qatar 2022 Qualifiers]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 38 | ხაიმე პენედო <br /> ''{{lang-es|Jaime Manuel Penedo Cano}}'' <br /> {{fb|PAN}} | [[ფაილი:Jaime Penedo1 (cropped).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|68||78||87}} | style="text-align: center" | 10.06.2016 | | <ref>{{გოლი|68}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|78}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|87}} / [https://www.youtube.com/watch?v=rHka90kRuwE&t=4818s Argentina v. Panama - Copa America Centenario USA 2016]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 39 | ბრედ გუზანი <br /> ''{{lang-en|Bradley Edwin «Brad» Guzan}}'' <br /> {{fb|USA}} | [[ფაილი:Brad Guzan vs Belgium 1.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|32}} | style="text-align: center" | 21.06.2016 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=aFU1CbP8V_E&t=2034s Copa America Centenario - USA vs Argentina - June 21, 2016 - Semi Finals]</ref> |- ! style="text-align: center" | 40 | მაქსიმო ბანგერა <br /> ''{{lang-es|Máximo Orlando Banguera Valdivieso}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:Banguera Barcelona-Deportivo Cuenca (15613464830).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12||20||62}} | style="text-align: center" | 10.10.2017 | | <ref>{{გოლი|12}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=103s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=179s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|62}} / [https://www.youtube.com/watch?v=C7XfL5myGgY&t=288s Ecuador vs Argentina - Highlights & Goals - 10 October 2017]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 41 | ჯონი პლასიდი <br /> ''{{lang-en|Johny Placide}}'' <br /> {{fb|HAI}} | [[ფაილი:Johny Placide in Tsarsko selo.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|17|პენ.|58||66}} | style="text-align: center" | 30.05.2018 | | <ref>{{გოლი|17|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=dh2ZJEptrcY&t=40s Goles Argentina 4-0 Haití]</ref> <br /> <ref>{{გოლი|58}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vlq9WlvT4_E&t=373s Lionel Messi vs Haiti (Friendly) 30/05/2018 HD 1080i by SH10]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|66}} / [https://www.youtube.com/watch?v=vlq9WlvT4_E&t=439s Lionel Messi vs Haiti (Friendly) 30/05/2018 HD 1080i by SH10]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 42 | ფრენსის უზოჰო <br /> ''{{lang-en|Francis Odinaka Uzoho}}'' <br /> {{fb|NGA}} | [[ფაილი:Francis Uzoho.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|14}} | style="text-align: center" | 26.06.2018 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=dvpth1kNgmY&t=133s Argentina vs Nigeria World Cup 26 June 2018 Highlights HD]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 43 | ხუსტო ლორენტე <br /> ''{{lang-es|Justo Lorente Collado}}'' <br /> {{fb|NCA}} | [[ფაილი:Nicaragua vs Surinam 1-0 (10).jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|37||38}} | style="text-align: center" | 07.06.2019 | | <ref>{{გოლი|37}} / [https://www.youtube.com/watch?v=GBT5r4rzUws&t=3516s Argentina vs Nicaragua 2019 Full Match]. ''youtube''</ref> <br /> <ref>{{გოლი|38}} / [https://www.youtube.com/watch?v=GBT5r4rzUws&t=3627s Argentina vs Nicaragua 2019 Full Match]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 44 | [[ალისონ ბეკერი]] <br /> ''{{lang-pt|Alisson Ramses Becker}}'' <br /> {{fb|BRA}} | [[ფაილი:20180610 FIFA Friendly Match Austria vs. Brazil 850 1625.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|14}} | style="text-align: center" | 15.11.2019 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kDbm9b0lcHc&t=168s Brаzil vs Argеntinа 0-1 - Highlights & Goals Resumen & Goles 2019 HD HD]</ref> |- ! style="text-align: center" | 45 | მარტინ კამპანია <br /> ''{{lang-es|Martín Nicolás Campaña Delgado}}'' <br /> {{fb|URU}} | [[ფაილი:Urug tren (4) - копия.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+2|პენ.}} | style="text-align: center" | 18.11.2019 | | <ref>{{გოლი|90+2|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VUYPGgsyZhA&t=834s Lionel Messi vs Uruguay | Friendly 2019 HD 1080i]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 46 | ერნან გალინდესი <br /> ''{{lang-es|Hernán Ismael Galíndez}}'' <br /> {{fb|ECU}} | [[ფაილი:HERNÁN GALÍNDEZ.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|90+3}}<br />{{გოლი|78}} | style="text-align: center" | 04.07.2021<br />07.09.2023 | | <ref>{{გოლი|90+3}} / [https://www.youtube.com/watch?v=UOnr7WnzZYU&t=6416s Argentina vs Ecuador | Full Match · Copa America 2021]. ''youtube''</ref><br /><ref>{{გოლი|78}} / [https://www.youtube.com/watch?v=LcExvg2Rp4A&t=406s&ab_channel=CONMEBOL Argentina vs Ecuador 1-0 | Resumen]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 47 | ვილკერ ფარინიესი <br /> ''{{lang-es|Wuilker Faríñez Aray}}'' <br /> {{fb|VEN}} | [[ფაილი:RC Lens - FC Metz (14-03-2021) 75.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|82}} | style="text-align: center" | 25.03.2022 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=15C93b2cdqw&t=447s Argentina vs Venezuela | 3-0 | Resumen All Goals Highlights 26/03/2022]</ref> |- ! style="text-align: center" | 48 | მატვეი იგონენი <br /> ''{{lang-et|Matvei Igonen}}'' <br /> {{fb|EST}} | [[ფაილი:Matvei Igonen (born 2 October 1996) — Estonia NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|9|პენ.|45||47||71||76}} | style="text-align: center" | 05.06.2022 | | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=kMo1HF1k1mE Lionel Messi 5 Goals Vs Estonia Reaction]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 49 | [[ლუის ლოპეს ფერნანდესი]] <br /> ''{{lang-es|Luis Aurelio López Fernández}}'' <br /> {{fb|HON}} | [[ფაილი:Luis Aurelio López Fernández.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|45+2|პენ.|69}} | style="text-align: center" | 24.09.2022 | | <ref>{{გოლი|45+2|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NXIEw-NxTCE&t=219s Argentina 3-0 Honduras | Amistoso Internacional]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|69}} / [https://www.youtube.com/watch?v=NXIEw-NxTCE&t=297s Argentina 3-0 Honduras | Amistoso Internacional]. ''youtube''</ref><ref>[https://www.espn.in/football/match/_/gameId/652247 Messi double as Argentina beat Honduras in Miami]. ''espn.in''</ref> |- ! style="text-align: center" | 50 | ანდრე ბლეიკი <br /> ''{{lang-en|Andre Jason Blake}}'' <br /> {{fb|JAM}} | [[ფაილი:Andre Blake - Philadelphia Union (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|86||89}} | style="text-align: center" | 29.09.2022 | | <ref>{{გოლი|86}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aKqe4eVMy6E&t=5741s Argentina vs Jamaica · Full Match · International Friendly 2022]. ''youtube''</ref><ref>{{გოლი|89}} / [https://www.youtube.com/watch?v=aKqe4eVMy6E&t=5924s Argentina vs Jamaica · Full Match · International Friendly 2022]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 51 | ხალიდ ეისა <br /> ''{{lang-ar|خالد عيسى}}'' <br /> {{fb|UAE}} | [[ფაილი:Khalid Eisa 20191401.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|44}} | style="text-align: center" | 16.11.2022 | | <ref>{{გოლი|44}} / [https://www.youtube.com/watch?v=25YO-K0Cv68&t=365s Argentina VS Emiratos Árabes]. ''MundoBocaTV''</ref><ref>UAE 0–5 Argentina / [https://int.soccerway.com/matches/2022/11/16/world/friendlies/united-arab-emirates/argentina/3958140/ Mohammed Bin Zayed Stadium]. ''soccerway''</ref> |- ! style="text-align: center" | 52 | მუჰამედ ალ-უვაისი <br /> ''{{lang-ar|محمد العويس}}'' <br /> {{fb|KSA}} | [[ფაილი:Mohammed Al-Owais 2018.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|10|პენ.}} | style="text-align: center" | 22.11.2022 | | <ref>{{გოლი|10|პენ.}} / [https://www.fifa.com/fifaplus/en/match-centre/match/17/255711/285063/400235461 Argentina 1–2 Saudi Arabia]. ''fifa.com''</ref> |- ! style="text-align: center" | 53 | [[გილიერმო ოჩოა]] <br /> ''{{lang-es|Francisco Guillermo Ochoa Magaña}}'' <br /> {{fb|MEX}} | [[ფაილი:Mex-Kor (1) (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|64}} | style="text-align: center" | 26.11.2022 | | <ref>{{გოლი|64}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VahYNqWm8W4&t=432s Argentina vs Mexico 2-0 − All Gоals]. ''youtube''</ref> |- ! style="text-align: center" | 54 | მეთიუ რაიანი <br /> ''{{lang-en|Mathew David Ryan}}'' <br /> {{fb|AUS}} | [[ფაილი:20180601 FIFA Friendly Match Czech Republic vs. Australia Matthew Ryan 850 0230.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|35}} <br /> {{გოლი|2}} | style="text-align: center" | 03.12.2022 <br /> 15.06.2023 | | <ref>{{გოლი|35}} / [https://www.youtube.com/watch?v=KvSiRNO1BTY&t=8s Messi magic! | Argentina v Australia | Round of 16 | FIFA WC Qatar 2022]</ref><br /><ref>{{გოლი|2}} / [https://www.youtube.com/watch?v=jJhA5rJ7K_w&t=66s Argentina vs Australia 2-0 Hіghlіghts & All Goals 2023 Messi Goal]</ref> |- ! style="text-align: center" | 55 | ანდრის ნოპერტი <br /> ''{{lang-nl|Andries Noppert}}'' <br /> {{fb|NED}} | [[ფაილი:Andries Noppert (born 7 April 1994) — Netherlands NFT Goalkeeper.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|73|პენ.}} | style="text-align: center" | 09.12.2022 | | <ref>{{გოლი|73|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=98oXq3yLtCo&t=326s Argentina vs Netherlands 2-2 Penalty 4-3 All Goal FIFA WC 2022]</ref><ref>Netherlands 2 (3-4) 2 Argentina / [https://www.besoccer.com/match/seleccion-holanda/seleccion-argentina/2022688422/lineups Lineups]. ''BeSoccer''</ref> |- ! style="text-align: center" | 56 | დომინიკ ლივაკოვიჩი <br /> ''{{lang-hr|Dominik Livaković}}'' <br /> {{fb|CRO}} | [[ფაილი:Dominik Livaković 2021.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|34|პენ.}} | style="text-align: center" | 13.12.2022 | | <ref>{{გოლი|34|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=dr3wqHqs6UA&t=164s Argentina vs Croatia 3-0 .. Full Match All Goals & Highlights]</ref> |- ! style="text-align: center" | 57 | [[უგო ლორისი]] <br /> ''{{lang-fr|Hugo Lloris}}'' <br /> {{fb|FRA}} | [[ფაილი:2020-03-10 Fußball, Männer, UEFA Champions League Achtelfinale, RB Leipzig - Tottenham Hotspur 1DX 3687 by Stepro (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|23|პენ.|108}} | style="text-align: center" | 18.12.2022 | | <ref>{{გოლი|23|პენ.}} / [https://www.youtube.com/watch?v=zhEWqfP6V_w&t=10s The greatest final ever?! | Argentina v France]</ref><ref>{{გოლი|108}} / [https://www.youtube.com/watch?v=zhEWqfP6V_w&t=61s The greatest final ever?! | Argentina v France]</ref> |- ! style="text-align: center" | 58 | ხოსე კარლოს გერა <br /> ''{{lang-es|José Carlos Guerra}}'' <br /> {{fb|Panama}} | | style="text-align: center" | {{გოლი|89}} | style="text-align: center" | 23.03.2023 | | <ref>{{გოლი|89}} / [https://www.youtube.com/watch?v=VogTPu2XrCk&t=70s Argentina 2-0 Panamá: Resumen del partido]</ref> |- ! style="text-align: center" | 59 | ელოი ვიქტორ რომი <br /> ''{{lang-nl|Eloy Victor Room}}'' <br /> {{fb|Curacao}} | [[ფაილი:Room Eloy Columbus Crew SC Meet the Team 2019.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|20||33||37}} | style="text-align: center" | 28.03.2023 | | <ref>{{გოლი|20}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k Argentina vs Curacao]</ref><ref>{{გოლი|33}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k&t=38s Argentina vs Curacao]</ref><ref>{{გოლი|37}} / [https://www.youtube.com/watch?v=ArkApP7r9-k&t=66s Argentina vs Curacao]</ref> |- ! style="text-align: center" | 60 | პედრო გალიესე <br /> ''{{lang-es|Pedro David Gallese Quiroz}}'' <br /> {{fb|PER}} | [[ფაილი:Palestino - Alianza Lima 20190204 01.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|32||42}} | style="text-align: center" | 18.10.2023 | | <ref>{{გოლი|32}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_jICVrlX8h8&t=180s&ab_channel=CONMEBOL Peru vs. Argentina]</ref><ref>{{გოლი|42}} / [https://www.youtube.com/watch?v=_jICVrlX8h8&t=307s&ab_channel=CONMEBOL Peru vs. Argentina]</ref> |- ! style="text-align: center" | 61 | ნიკოლას ჯორჯ ჰაგენ გოდოი <br /> ''{{lang-es|Nicholas George Hagen Godoy}}'' <br /> {{fb|GUA}} | [[ფაილი:Nicholas Hagen in 2019.jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|12||77}} | style="text-align: center" | 15.06.2024 | | <ref>{{გოლი|12}} / [https://www.youtube.com/watch?v=QtjNdKPb_kE&t=79s Argentina 4-1 Guatemala]</ref><ref>{{გოლი|77}} / [https://www.youtube.com/watch?v=QtjNdKPb_kE&t=676s Argentina 4-1 Guatemala]</ref> |- ! style="text-align: center" | 62 | მაქსიმ კრეპო <br /> ''{{lang-fr|Maxime Crépeau}}'' <br /> {{fb|CAN}} | [[ფაილი:Maxime Crépeau, FC Cincinnati vs Ottawa Fury, 30 June 2018 (29180853357) (cropped).jpg|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|51}} | style="text-align: center" | 10.07.2024 | | <ref>{{გოლი|51}} / [https://www.youtube.com/watch?v=olFD70ssJ58&t=122s Argentina 2-0 Canadá | Copa América 2024]</ref> |- ! style="text-align: center" | 63 | გილიერმო ვისკარა <br /> ''{{lang-es|Guillermo Viscarra Bruckner}}'' <br /> {{fb|BOL}} | [[ფაილი:Guillermo "Billy" Viscarra.jpg|frameless|70 პქ]] | style="text-align: center" | {{გოლი|19||84||86}} | style="text-align: center" | 15.10.2024 | | <ref>{{გოლი|19}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=81s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref><ref>{{გოლი|84}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=520s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref><ref>{{გოლი|86}} / [https://www.youtube.com/watch?v=-1RPcpaJsYg&t=565s Argentina 6–0 Bolivia | Eliminatorias Sudamericanas al Mundial 2026]</ref> |- |} ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://messi.com/en/ ლიონელ მესის ოფიციალური საიტი] * [https://www.rsssf.org/tablesw/wyc05.html World Youth Cup (U-20) 2005 (Netherlands)] * [https://web.archive.org/web/20111220071319/http://www.fifa.com/mm/document/afdeveloping/technicaldevp/50/05/41/wyc_05_nether_tr_174.pdf FIFA World Youth Championship Netherlands 2005 Technical Report] * [https://www.thesoccerworldcups.com/players/lionel_messi.php Lionel Messi in the World Cups] * [https://www.thesoccerworldcups.com/national_teams/argentina_most_games.php Argentina Players with the Most Games Played in The World Cup] * [https://www.fifa.com/fifaplus/en/tournaments/mens/worldcup/canadamexicousa2026/articles/lionel-messi-argentina-records-international-football-world-cup-qualifying The international football records Messi owns and is chasing] {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | სოციალური ქსელები |- ! scope=row |[https://instagram.com/leomessi/ Instagram] · [https://www.facebook.com/LeoMessi Facebook] · [https://twitter.com/fundacionmessi Twitter] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | თემატური საიტები |- ! scope=row |[https://www.11v11.com/players/lionel-messi-42223/ AFS] · [https://resultados.as.com/resultados/ficha/deportista/messi/15167 AS.com] · [https://bdfa.com.ar/jugadores-34986.html BDFA] · [https://www.bdfutbol.com/en/j/j1753.html BDFutbol] · [https://global.espn.com/football/player/_/id/45843 ESPNFC.com] · [https://fbref.com/en/players/d70ce98e/ FBref.com] · [https://web.archive.org/web/20150629095408/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=229397/index.html FIFA.com] · [https://www.footballdatabase.eu/en/player/details/10973 FootballDatabase.eu] · [https://footballfacts.ru/person/53159 FootballFacts.ru] · [https://www.kicker.de/lionel-messi/spieler Kicker.de] · [https://www.lequipe.fr/Football/FootballFicheJoueur21740.html L’Équipe] · [https://web.archive.org/web/20220522193757/https://www.ligue1.fr/joueur?id=lionel-andres-messi-cuccittini League 1] · [https://www.national-football-teams.com/player/12066.html National Football Teams.com] · [https://www.olympedia.org/athletes/111386 Olympedia] · [https://olympics.com/en/athletes/lionel-messi Olympics.com] · [https://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=39850 Soccerbase] · [http://int.soccerway.com/players/lionel-andres-messi/119/ Soccerway] · [https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Lioneli-Messi-Futbol-24061987 Sportbox.ru] · [https://www.thefinalball.com/player.php?id=10592 playmarkerstats.com] · [https://www.transfermarkt.com/lionel-messi/profil/spieler/28003 Transfermarkt] · [https://www.worldfootball.net/player_summary/lionel-messi/ WorldFootball.net] · [https://www.allmovie.com/artist/p815708 AllMovie] · [https://www.allocine.fr/personne/fichepersonne_gen_cpersonne=691614.html AlloCiné] · [https://www.csfd.cz/tvurce/207495 ČSFD] · [http://messi.starplayerstats.com/en/goals/91/0/all/1/0/0/t/all/all/0/0/0 Messi.StarPlayerStats.com] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ვიდეო |- ! scope=row |[https://www.tcdb.com/Person.cfm/pid/24855/ TCDb] · [https://youtube.com/channel/UCmkNr8WQC7zAC5TnYDI0wQw YouTube] · [https://www.youtube.com/watch?v=YKQluZU2Flg&t=184s USA vs Argentina | Copa America 2016] · [https://www.youtube.com/watch?v=qEuv2Y9GutE Mundo Maldini] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ფოტო |- ! scope=row |[https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lionel_Messi_in_art Lionel Messi in art] |} {| width="800" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | მედია |- ! scope=row |[https://www.mediotiempo.com/futbol/copa-america/afa-rinde-homenaje-messi-kun-aguero-record-partidos MedioTiempo] |} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.}} ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} [[კატეგორია:ლიონელ მესი]] [[კატეგორია:საფეხბურთო რეკორდები]] 019r2iycohnnsgwafkgsjacviuyvhzv 14 536518 4828245 4402169 2025-07-08T05:22:37Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828245 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1890 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:1890-იან წლებში დაარსებულები ფილიპინებში]] [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] [[კატეგორია:1890 წელი ფილიპინებში]] [[კატეგორია:1890 წელს დაარსებულები აზიაში]] tpubk1m3p9ghifgjsl3ngq0eud1od3w 14 537503 4828272 4810054 2025-07-08T05:30:02Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828272 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:2000-იან წლებში დაარსებულები საქართველოში]] [[კატეგორია:საქართველოში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:2006 წელი საქართველოში]] [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებულები აზიაში]] [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებულები ევროპაში]] 9r1c5njvie2mv5ipwt202dbyr37e9y6 14 542724 4828320 4448333 2025-07-08T05:39:57Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828320 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:მუსიკაში დასაქმებული ხალხი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანელები საქმიანობის მიხედვით]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანის მუსიკალური ინდუსტრია]] ayordyvc8i6rsh55z8u6pic7m6w1qju 14 545490 4828211 4470653 2025-07-08T05:17:25Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:1846 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:1846 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828211 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1846 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:1846 წელს აზიაში დაარსებულები]] [[კატეგორია:1846 წელი ფილიპინებში]] sqtw2gzo7e6vtxpflcu07a9jiha8baz 4828242 4828211 2025-07-08T05:22:22Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828242 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1846 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] [[კატეგორია:1846 წელს აზიაში დაარსებულები]] [[კატეგორია:1846 წელი ფილიპინებში]] lcghkd6cwr3z6hdupk2s7f5yv4bget0 14 545507 4828208 4827416 2025-07-08T05:17:08Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:1846 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:1846 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4827416 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1846 წელს დაარსებულები]] [[კატეგორია:1846 წელი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:დაარსებულები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:1840-იან წლებში დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] l98r4xzngojunkifw2kgjjsxpgvdcc3 14 547053 4828240 4483515 2025-07-08T05:22:12Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828240 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] m7q09wpmwzu6sm9be7qbczhercvhtlr 14 547233 4828241 4484645 2025-07-08T05:22:16Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828241 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] oasfwlhjhkmr5fhnebjnz2dpzj756ut 14 548338 4828296 4493579 2025-07-08T05:35:55Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფინანსური მომსახურების კომპანიები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფინანსური მომსახურების კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828296 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:აზერბაიჯანის სერვის კომპანიები]] [[კატეგორია:ფინანსური მომსახურების კომპანიები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ფინანსური მომსახურება აზერბაიჯანში]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანის კომპანიები დარგის მიხედვით|ფინანსური მომსახურება]] 0ixxsnontfga49la7yn4oopj25jcnem 0 563785 4827869 4818424 2025-07-07T16:57:34Z DerFuchs 6187 4827869 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= ედინბურგის უნივერსიტეტი |მშობლიური სახელი=University of Edinburgh |მშობლიური სახელი კოდი=en |ლათინური სახელი=Universitas Academica Edinburgensis<ref>{{Cite web |title=Search |url=https://archive.org/search?query=%22Universitas+Academica+Edinburgensis%22&sin=TXT |website=[[Internet Archive]]}}</ref> |name_color= white |back_color= #041E42 |ლოგო= University_of_Edinburgh_Corporate_Logo_Colour.svg |ლოგო ზომა=220px |სურათი= |სურათი ზომა=300px |გერბი=University of Edinburgh címer.svg |გერბი ზომა=190px |სურათის წარწერა= |ფერები=<span style="background:#D50032; border:1px; color:#fff; padding:2px 16px;">Red</span>&nbsp;<span style="background:#041E42; border:1px; color:#fff; padding:2px 16px;">Blue</span><ref>{{cite web |title=Edinburgh's core colours |url=https://uoe.sharepoint.com/sites/Brand/SitePages/Corporate-colours.aspx |publisher=The University of Edinburgh |access-date=17 June 2021}}</ref> }} '''ედინბურგის უნივერსიტეტი''' — სახელმწიფო [[უნივერსიტეტი]] [[შოტლანდია|შოტლანდი]]ის დედაქალაქ [[ედინბურგი|ედინბურგ]]ში. მეექვსე უძველესი უნივერსიტეტი [[გაერთიანებული სამეფო|დიდ ბრიტანეთში]], რომელიც გაიხსნა [[1583]] წელს. ის ფლობს ბევრ შენობას ქალაქის ძველ უბანში. სტრუქტურულად, იგი შედგება სამი კოლეჯისგან, მათ შორის 20 [[სკოლა|სკოლისგან]]. არის [[რასელის ჯგუფი|„რასელის“ ჯგუფი]]სა და [[ევროპის კვლევითი უნივერსიტეტი|ევროპის კვლევითი უნივერსიტეტ]]ების ლიგის წევრი.<ref>{{Cite web |url=https://www.mastersportal.com/studies/936/neuroimaging-for-research.html |title=Online by The University of Edinburgh, United Kingdom |accessdate=2024-03-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240309123836/https://www.mastersportal.com/studies/936/neuroimaging-for-research.html |archivedate=2024-03-09 }}</ref> ==ისტორია== [[შოტლანდიის სამეფო]]ს დედაქალაქში უნივერსიტეტის ორგანიზებას ხელმძღვანელობდა [[რობერტ როლოკი]], [[სენტ-ენდრიუს უნივერსიტეტი|სენტ-ენდრიუსის]] კურსდამთავრებული. უნივერსიტეტის დაარსების [[წესდება]]ს ხელი მოაწერა მეფე [[ჯეიმზ I (ინგლისი)|ჯეიმს VI-მ]] [[1582]] წლის [[14 აპრილი|14 აპრილს]]. უნივერსიტეტი აყვავდა [[განმანათლებლობის ხანა]]ში, როდესაც გამოჩენილი [[ჰუმანიტარული მეცნიერები|ჰუმანიტარული მეცნიერები]]ს დიდი რაოდენობის გამო, ედინბურგს მეტსახელად „ჩრდილოეთის ათენი“ ეწოდა. ==სტრუქტურა== იურიდიული ფაკულტეტი დაარსდა [[1707]] წელს, ხელოვნების ფაკულტეტი [[1708]] წელს, ხოლო [[მედიცინა|მედიცინის]] ფაკულტეტი [[1726]] წელს. [[1953]] წლიდან [[2010]] წლამდე უნივერსიტეტის [[კანცლერი]] იყო [[ედინბურგი]]ს [[ჰერცოგი]] [[ფილიპი (ედინბურგის ჰერცოგი)|ფილიპი]], რომელიც [[2011]] წელს ჩაანაცვლა საკუთარმა ქალიშვილმა ანნამ. [[2001]] წელს უნივერსიტეტმა გახსნა [[მეცნიერება|მეცნიერების]], [[ტექნოლოგიები]]სა და [[ინოვაციები]]ს შემსწავლელი ინსტიტუტი, რომელიც აერთიანებს საქმიანობას კვლევის, სწავლებისა და ცოდნის გადაცემის სფეროში მეცნიერების, ტექნოლოგიებისა და ინოვაციების სოციალურ და პოლიტიკურ ასპექტებზე. [[2002]] წელს, [[რესტრუქტურიზაცია |რესტრუქტურიზაცი]]ის დროს, უნივერსიტეტის ცხრა ფაკულტეტი გადაკეთდა სამ კოლეჯად, ხოლო 22 განყოფილება სკოლებად. [[2011]] წელს უნივერსიტეტი გაერთიანდა [[ედინბურგის ხელოვნების კოლეჯი|ედინბურგის ხელოვნების კოლეჯთან]]. ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://web.archive.org/web/20131002160325/http://www.ed.ac.uk/home უნივერსიტეტის ოფიციალური საიტი] *[https://ourhistory.is.ed.ac.uk/index.php/Main_Page უნივერსიტეტის ისტორია] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:შოტლანდიის უნივერსიტეტები]] snn9w2pzb3lham0nuwvp8rgkt426afg 4827870 4827869 2025-07-07T16:59:49Z DerFuchs 6187 4827870 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= ედინბურგის უნივერსიტეტი |მშობლიური სახელი=University of Edinburgh |მშობლიური სახელი კოდი=en |ლათინური სახელი=Universitas Academica Edinburgensis<ref>{{Cite web |title=Search |url=https://archive.org/search?query=%22Universitas+Academica+Edinburgensis%22&sin=TXT |website=[[Internet Archive]]}}</ref> |name_color= white |back_color= #041E42 |ლოგო= University_of_Edinburgh_Corporate_Logo_Colour.svg |ლოგო ზომა=220px |სურათი= |სურათი ზომა=300px |გერბი=University of Edinburgh címer.svg |გერბი ზომა=190px |სურათის წარწერა= |ფერები=<span style="background:#D50032; border:1px; color:#fff; padding:2px 16px;">წითელი</span>&nbsp;<span style="background:#041E42; border:1px; color:#fff; padding:2px 16px;">ლურჯი</span><ref>{{cite web |title=Edinburgh's core colours |url=https://uoe.sharepoint.com/sites/Brand/SitePages/Corporate-colours.aspx |publisher=The University of Edinburgh |access-date=17 June 2021}}</ref> }} '''ედინბურგის უნივერსიტეტი''' — სახელმწიფო [[უნივერსიტეტი]] [[შოტლანდია|შოტლანდი]]ის დედაქალაქ [[ედინბურგი|ედინბურგ]]ში. მეექვსე უძველესი უნივერსიტეტი [[გაერთიანებული სამეფო|დიდ ბრიტანეთში]], რომელიც გაიხსნა [[1583]] წელს. ის ფლობს ბევრ შენობას ქალაქის ძველ უბანში. სტრუქტურულად, იგი შედგება სამი კოლეჯისგან, მათ შორის 20 [[სკოლა|სკოლისგან]]. არის [[რასელის ჯგუფი|„რასელის“ ჯგუფი]]სა და [[ევროპის კვლევითი უნივერსიტეტი|ევროპის კვლევითი უნივერსიტეტ]]ების ლიგის წევრი.<ref>{{Cite web |url=https://www.mastersportal.com/studies/936/neuroimaging-for-research.html |title=Online by The University of Edinburgh, United Kingdom |accessdate=2024-03-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240309123836/https://www.mastersportal.com/studies/936/neuroimaging-for-research.html |archivedate=2024-03-09 }}</ref> ==ისტორია== [[შოტლანდიის სამეფო]]ს დედაქალაქში უნივერსიტეტის ორგანიზებას ხელმძღვანელობდა [[რობერტ როლოკი]], [[სენტ-ენდრიუს უნივერსიტეტი|სენტ-ენდრიუსის]] კურსდამთავრებული. უნივერსიტეტის დაარსების [[წესდება]]ს ხელი მოაწერა მეფე [[ჯეიმზ I (ინგლისი)|ჯეიმს VI-მ]] [[1582]] წლის [[14 აპრილი|14 აპრილს]]. უნივერსიტეტი აყვავდა [[განმანათლებლობის ხანა]]ში, როდესაც გამოჩენილი [[ჰუმანიტარული მეცნიერები|ჰუმანიტარული მეცნიერები]]ს დიდი რაოდენობის გამო, ედინბურგს მეტსახელად „ჩრდილოეთის ათენი“ ეწოდა. ==სტრუქტურა== იურიდიული ფაკულტეტი დაარსდა [[1707]] წელს, ხელოვნების ფაკულტეტი [[1708]] წელს, ხოლო [[მედიცინა|მედიცინის]] ფაკულტეტი [[1726]] წელს. [[1953]] წლიდან [[2010]] წლამდე უნივერსიტეტის [[კანცლერი]] იყო [[ედინბურგი]]ს [[ჰერცოგი]] [[ფილიპი (ედინბურგის ჰერცოგი)|ფილიპი]], რომელიც [[2011]] წელს ჩაანაცვლა საკუთარმა ქალიშვილმა ანნამ. [[2001]] წელს უნივერსიტეტმა გახსნა [[მეცნიერება|მეცნიერების]], [[ტექნოლოგიები]]სა და [[ინოვაციები]]ს შემსწავლელი ინსტიტუტი, რომელიც აერთიანებს საქმიანობას კვლევის, სწავლებისა და ცოდნის გადაცემის სფეროში მეცნიერების, ტექნოლოგიებისა და ინოვაციების სოციალურ და პოლიტიკურ ასპექტებზე. [[2002]] წელს, [[რესტრუქტურიზაცია |რესტრუქტურიზაცი]]ის დროს, უნივერსიტეტის ცხრა ფაკულტეტი გადაკეთდა სამ კოლეჯად, ხოლო 22 განყოფილება სკოლებად. [[2011]] წელს უნივერსიტეტი გაერთიანდა [[ედინბურგის ხელოვნების კოლეჯი|ედინბურგის ხელოვნების კოლეჯთან]]. ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://web.archive.org/web/20131002160325/http://www.ed.ac.uk/home უნივერსიტეტის ოფიციალური საიტი] *[https://ourhistory.is.ed.ac.uk/index.php/Main_Page უნივერსიტეტის ისტორია] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:შოტლანდიის უნივერსიტეტები]] stokf5sfsxoqbgdaf782uqhb2naystl 0 573702 4828347 4721542 2025-07-08T07:36:42Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ქალაქები ხაიფას რაიონში]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828347 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქალაქი|სტატუსი=[[ქალაქი]]|ქართული სახელი=ნეშერი|სახელი=Nesher|მშობლიური სახელი=נֶשֶׁר|სურათი={{center|{{Photomontage |photo1a = Nesher, Givat Nesher, Tel Hanan 009.JPG |photo1b = Yagur – Nesher, the Green Path – Mount Carmel 081.JPG |photo2a = Nesher, Givat Nesher, Tel Hanan 073.JPG |photo2b = Nesher, Park Nesher, Wadi Katia 171.JPG |photo3e = Rainbow on Nesher.jpg |size = 280 |color = transparent |border = 0 }}}}|გერბი=Coat of arms of Nesher.svg|რაიონი=ხაიფა|დაარსების თარიღი=1923 წ.|მმართველის ტიპი=[[მერი]]|მმართველი=როი ლევი|ფართობი=12 090 დუნამი 4.67 კვ. მილი ან 12.09|სიმჭიდროვე=*სიმჭიდროვე 2 000 კვ.კმ (5 100 კვ. მილი)|მოსახლეობა=23 761|ეროვნული შემადგენლობა=*ებრაელები და სხვები 98.6% *არაბული 1.4%|სხვა სახელები=„ორბი“|ადგილობრივი სახელი=נֶשֶׁר|ქვეყნის რუკა=Israel outline haifa.png}} '''ნეშერი''' ([[ებრაული ენა|ებრ]].: נֶשֶׁר) — ქალაქი ისრაელის ტერიტორიაზე არსებულ [[ხაიფის რაიონი|ხაიფის რაიონში]]. 2022 წელს მისი მოსახლეობა შეადგენდა 23 761. ქალაქი დაარსდა 1923 წელს, როგორც ნეშერის ცემენტის ქარხნის მშრომელთა ქალაქი. პირველი ცემენტის ქარხანა სწორედ ნეშერში აშენდა. == ისტორია == {{Imageframe|align=right|content={{Switcher | [[File:Nesher 2018 street map overlaid on Survey of Palestine map from 1932.png |250px]] | 2018 street map overlaid on 1932 map | [[File:Nesher Survey of Palestine map from 1932.png |250px]] | 1932 map without overlay}}|caption=ნეშერის ქუჩის რუკა (თარიღდება 2018 წლით, თეთრი ტექსტი და ღია ნაცრისფერი ქუჩები) ნაჩვენებია პალესტინის რუკასთან ერთად (თარიღდება 1932 წლით, შავი ტექსტი, წითელი ურბანული რაიონები და შავი ქუჩები), რომელზეც ასახულია „ძველი ნეშერის“ შედარებითი მდებარეობა. ცემენტის ქარხანა და მოსახლეობისგან დაცლილი პალესტინის ქალაქები ბალად ალ-შეიხი, იაჯური და ალ ხურეიბა.|width=250}}ნეშერი დაარსდა 1924 წელს, როგორც ნეშერის ცემენტის ქარხნის მშრომელთა ქალაქი, ხოლო ნეშერის ცემენტის ქარხანა წარმოშობით რუსეთიდან ებრაელმა მეწარმემ, მაიკლ პოლაკმა 1923 წლის სექტემბერში. ტერიტორია იყო ნესტიანი და მოდებული იყო მალარია, მაგრამ ქარხანაში დასაქმებულები თანდათანობით გადადიოდნენ საცხოვრებლად ოჯახებთან ერთად. შედეგად, მოსახლეობის რაოდენობა გაიზარდა 1 500-მდე.<ref name="Nesher – At the heart of the region">{{Cite web|url=http://www.jewishbroward.org/page.aspx?id=137833|title=Nesher – At the heart of the region|access-date=2011-09-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20160308075902/http://www.jewishbroward.org/page.aspx?id=137833|archive-date=2016-03-08|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160308075902/http://www.jewishbroward.org/page.aspx?id=137833|archivedate=2016-03-08}}</ref> ნეშერი ამუშავდა, როგორც საჯარო კომპანია 1925 წელს.<ref name="books.google.com2">[https://books.google.com/books?id=XO4ECBQfh2oC&dq=nesher+haifa&pg=PA88 Haifa: Transformation of an Arab Society 1918-1939, May Seikaly]</ref> 1929 წლის პალესტინის ამბოხების დროს, ბალად ალ-შეიხის მეზობლად მცხოვრები არაბები თავს დაესხნენ ქარხანას და ფერმა გადაწვეს.<ref name="Eshel">{{cite book|last=Eshel|first=Tzadok|title=The Cement and Its Makers: Nesher's Jubilee|page=68|publisher=Nesher|location=Haifa|year=1976|language=he}}</ref> 1930-იანი წლების შუაში, ნეშერის ცემენტის ქარხანას ჰყავდა 700 დასაქმებული, რომელთა შორის იყვნენ როგორც ებრაელები, ისე არაბები.<ref name="books.google.com2" /> 1948 წელს, ევროპიდან, ერაყიდან და ჩრდილოეთ აფრიკიდან წამოსული ათასობით ებრაელი იმიგრანტი დასახლდა ნეშერში. ქალაქი ასევე გაფართოვდა პალესტინის სოფელ ბალად ალ-შეიხის და მყისიერად „ძველი ნეშერის“ ჩრდილო-დასავლეთ მიმართულებით მას შემდეგ, რაც სამანდატო პალესტინის 1947–1948 წლების სამოქალაქო ომის დროს ქალაქი დაიცალა. ქალაქის თელ ჰანანის სამეზობლოს ნაწილი აშენდა სოფლის გასწვრივ. 1952 წელს, ადგილობრივი საბჭო ფორმირდა, რომელიც შედგებოდა ოთხი სამეზობლოსგან – ნეშერი, გივ ათ ნეშერი, ბენ-დორი და თელ ჰანანი. პირველი მერი იყო იეჰუდა შიმრონი.<ref name="About Nesher">{{Cite web|url=http://www.jewishbroward.org/page.aspx?id=137833|title=About Nesher|access-date=2011-09-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20160308075902/http://www.jewishbroward.org/page.aspx?id=137833|archive-date=2016-03-08|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160308075902/http://www.jewishbroward.org/page.aspx?id=137833|archivedate=2016-03-08}}</ref> == დემოგრაფია == 2005 წლის CBS სტატისტიკა აჩვენებს, რომ ნეშერის ეთნიკური კომპოზიცია შედგებოდა 99.5% ებრაელის და სხვა არა-არაბებისგან. 2005 წლის მოსახლეობის 30.7% იყვნენ იმიგრანტები, რომლებიც ისრაელში მოვიდნენ 1990 წლის შემდგომ.<ref name="profile">{{cite web|url=http://www.cbs.gov.il/publications/local_authorities2005/pdf/213_2500.pdf|title=Local Authorities in Israel 2005, Publication #1295 - Municipality Profiles - Nesher|publisher=Israel Central Bureau of Statistics|access-date=2008-09-20|language=he}}</ref> == განათლება == ქალაქის საგანმანათლებლო სისტემა შედგება ექვსი დაწყენითი სკოლისგან, ერთი სრული და ორი საშუალო სკოლის, ისევე, როგორც 36 საბავშვო ბაღისა და 4 000 მოსწავლისგან შემდგარი ყოველდღიური ზრუნვის ცენტრისგან. ნეშერის მაღალი კლასების მოსწავლეების დაახლოებით 70%-მა ბაგრუთის მისაღები გამოცდების ჩააბარა, რომელთაგან 98%-მა ზღვარი გადალახა. ეს ისრაელის მასშტაბით ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი იყო. ნეშერის სრული განათლების სკოლამ ათწლეულის მანძილზე ორჯერ მოიგო ისრაელის საგანმანათლებლო პრიზი.<ref name="About Nesher" /> == დაძმობილება და კულტურული გაცვლა == 2005 წელს, ბროვარდის ოლქის ებრაულმა ფერედარიამ დაამყარა პარტნიორობა ნეშერთან იმ ძალისხმევით, რომ შექმნა კულტურული გაცვლის პროგრამა, რომელიც მოიცავდა სრული ზოგადი განათლების საფეხურს, კოლეჯის სტუდენტთა გაცვლისა და ვიდეო-კონფერენციებს ღონისძიებებისთვის, როგორიცაა სასკოლო ზეიმები და კონცერტები.<ref>{{cite news|last=Liebermann|first=Randall P.|date=August 14, 2013|title=Sharansky supports Federation-Nesher partnership|newspaper=Sun-Sentinel|url=https://www.sun-sentinel.com/florida-jewish-journal/fl-xpm-2013-08-14-fl-jjbs-sharansky-0815-20130815-story.html|url-status=live|access-date=April 23, 2019}}</ref> == ემბლემა == მუნიციპალური ემბლემა მოქარგა დეივიდ ჰოლოდმა, რომელიც 1962 წლის 24 ოქტომბერს ადგილობრივ საკომიტეტო შეხვედრაზე დამტკიცდა. ის მოიცავდა რამდენიმე ჩანაწერს: * ორბი წარმოადგენს ქალაქის სახელს და ცემენტის ქარხანას მისი დაარსებიდან. * 4 გორაკი წარმოადგენს მთიან რელიეფს და ოთხ ორიგინალურ სამეზობლოს, რომელიც მოიცავს დასახლებებს, როგორებიცაა ბენ დორი, თელ ჰანანი, ნეშერი და გივათ ნეშერი. * ქარხანა და ბუხარი წარმოადგენს იმ ინდუსტრიულ საფუძველს, რომელიც ქალაქმა დააარსა. * ხე წარმოადგენს წლების განმავლობაში ქალაქის ზრდასა და აყვავებას. == გალერეა == <gallery> ფაილი:The_Portland_Cement_Company_Nesher_058.jpg|ალტ=Nesher Cement factory, 1924| ნეშერის ცემენტის ქარხანა, 1924 წ. ფაილი:Post_office_building_in_Nesher,_1938_(2500.0016.023).jpg|ალტ=Post office building in Nesher, 1938| ფოსტის შენობა ნეშერში, 1938 წ. ფაილი:Balad_esh_Sheikh_1942.jpg|ალტ=Nesher 1942 1:20,000| ნეშერი 1942 წ. მასშტაბი: 1:20 000 ფაილი:Haifa_1945.jpg|ალტ=Nesher 1945 1:250,000| ნეშერი 1945 წ. მასშტაბი: 1:250 000 </gallery> == სქოლიო == <references /> {{პანორამა|Nesher – Panoramic view 2 5.4.2010.jpg|750px|პანორამა ნეშერის ხედით მთა კარმელისკენ}} [[კატეგორია:ისრაელის ქალაქები]] orm3l0l5xzs1b0yqjskq0rapcz1kf3m 0 573711 4828348 4819589 2025-07-08T07:36:46Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ქალაქები ხაიფას რაიონში]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828348 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქალაქი|სტატუსი=[[ქალაქი]]|ქართული სახელი=ორ-აკივა|სახელი=Or Akiva|მშობლიური სახელი=אוֹר עֲקִיבָא|გერბი=OR Akiva COA.png|დაარსების თარიღი=1951 წ.|მმართველის ტიპი=[[მერი]]|მმართველი=სიმჰა იოსიფოვი (2024 წლიდან)|ფართობი=3 539 დუნამი (1 366 კვ. მილი ან 3 539|მოსახლეობა=20 874|სიმჭიდროვე=5 900 კვ.კმ (15 000 კვ. მილი)|ეროვნული შემადგენლობა=*ებრაელები და სხვები 99.5% *არაბები 0.5%|სურათი=Israel by Jim Greenhill 100526-A-3715G-0961 (4643198024).jpg|რაიონი=ხაიფა}} '''ორ-აკივა''' ([[ებრაული ენა|ებრ.]] אוֹר עֲקִיבָא) (''აკივას სინათლე'') — ქალაქი, რომელიც განთავსებულია [[ისრაელი|ისრაელის]] [[ხაიფის რაიონი|ხაიფის რაიონში]], კერძოდ, ქვეყნის სანაპირო ზოლზე. ქალაქი მდებარეობს ქალაქ [[კესარია|კესარიას]] ანტიკურ პორტის და [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვისა]] და ჩრდილოეთით ქალაქ ჰადერადან ქვეყნის სიღრმეში. მისი კოორდინატებია [[ხაიფა|ხაიფას]] სამხრეთით 39 (24 მილი) კილომეტრში და [[თელ-ავივი|თელ-ავივის]] ჩრდილოეთით 48 კილომეტრში (30 მილი). 2022 წელს ქალაქის მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენდა 20 874 ადამიანს. [[ფაილი:Or_Akiva_Music_Center.jpg|მინი|278x278პქ| ორ აკივას მუსიკალური ცენტრი]] [[ფაილი:Or_Akiva_public_library.JPG|მინი|278x278პქ| ან აკივას საჯარო ბიბლიოთეკა]] == ისტორია == ორ აკივა დაარსდა 1950-იანი წლების დასაწყისში, როგორც მააბარა (ტრანზიტული ბანაკი) ახალი იმიგრანტებისთვის, რომელთაგან უმრავლესობა წამოსული იყო [[მაროკო|მაროკოდან]]. ქალაქი გაშენდა მოსახლეობისგან დაცლილ პალესტინურ სოფელში, კერძოდ, ბარატ კისარიის მიწაზე.<ref>{{Cite book|title=All that remains: the Palestinian villages occupied and depopulated by Israel in 1948|date=1992|publisher=Institute for Palestine Studies|isbn=978-0-88728-224-9|editor-last=Khalidi|editor-first=Walid|location=Washington, D.C|pages=154-155}}</ref> 1990-იან წლებში ყოფილი საბჭოთა კავშირიდან წამოსული ახალი იმიგრანტები დასახლდნენ ორ აკივაში, რამაც შენობებისა და განვითარების აღმასვლას ბიძგი მისცა.<ref>[https://www.jpost.com/metro/lifestyle/shedding-a-negative-image-324652 "Shedding a negative image"], ''Jerusalem Post''</ref> == დემოგრაფია == ისრაელის სტატისტიკის ცენტრალური ბიუროს თანახმად, 2005 წლის ბოლოს, ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 15 800 ადამიანს, რის გამოც ორ აკივა არის ყველაზე მცირერიცხოვანი ქალაქი ისრაელში. გარდა ამისა, ბიუროს თანახმად, 2001 წელს ქალაქის მოსახლეობის 99.3%-ს წარმოადგენდნენ [[ებრაელები]] და სხვა არა-არაბები. ქალაქში არ შეინიშნებოდა [[არაბები|არაბი]] მოსახლეობის შესამჩნევი რაოდენობა. ორ აკივაში ცხოვრობდა 7 400 მამაკაცი და 7 900 ქალი. ქალაქის მოსახლეობიდან 33.7% იყო 19 წლის და უფრო ახალგაზრდა, 15.4% – 20 წელსა და 29 წელს შორის, 20.8% – 30 წელსა და 44 წელს შორის, 16.3% – 45-დან 59 წლამდე, 4.1% – 60-დან 64 წლამდე და 9.7% – 65 წლის და უფროსი ასაკის. 2001 წელს მოსახლეობის ზრდის ტემპი დავარდა -0.1%-მდე. == ეკონომიკა == ორ აკივა არის რამდენიმე დიდი სამრწეველო ქარხნის სამშბოლო, რომელთა შორისაა Dexxon (ფარმაცევტული პროდუქტები), Anna Lotan Ltd. (პროფესიონალური კანის მოვლა), Darbox Ltd. (პლასტიკური შეფუთვა), Meprolight (იარაღები და ღამის ხედვა), Plasson (მეცხოველეობის მკვებავი), Resonetics (სამედიცინო მოწყობილობები)<ref>{{Cite web|url=https://www.sti-laser.com/new/resonetics-announces-acquisition-of-sti-laser-industries/|title=Resonetics announces acquisition of STI Laser Industries|access-date=2019-07-15|archive-date=2019-07-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20190715095631/https://www.sti-laser.com/new/resonetics-announces-acquisition-of-sti-laser-industries/|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190715095631/https://www.sti-laser.com/new/resonetics-announces-acquisition-of-sti-laser-industries/|archivedate=2019-07-15}}</ref> და Tyco International (ელექტრონიკა). == განათლება == ბიუროს თანახმად, ქალაქში ფუნქციონირებს 10 სკოლა და 2 409 სტუდენტი ცხოვრობს. სკოლებს შორის გვხვდება 6 დაწყებითი სკოლა, რომელშიც სწავლობს 1 575 მოსაწავლე და მაღალი საფეხურის 5 სკოლა, რომელშიც სწავლობს 834 მოსწავლე. მე-12 კლასის სტუდენტების 51.9%-მა 2001 წელს მოიპოვა გამოსაშვები გამოცდების სერთიფიკატი. 2005 წლიდან მოყოლებული, ახალგაზრდული მოძროაბის, ჰაბონიმ დრორის მოხალისეები მუშაობენ ქალაქსა და მიმდებარე რაიონებში, მუშაობენ სკოლებში და კლასგარეშე სივრცეში არაბულ და ებრაელ ახალგაზრდებთან. == სამეზობლო == იუვალი მდებარეობს ქალაქის ჩრდილოეთით და სამხრეთიდან ესაზღვრება ჩრდილოეთის ინდუსტირიული ზონა, ხოლო დასავლეთიდან სანაპირო გზა. დღესდღეობით, დაახლოებით 4 500 ადამიანი ცხოვრობს სამეზობლოში, კერძოდ, მიახლოებით 1 700 კომლი. ორ გარდენსი ([[ებრაული ენა|ებრ.]]: גני אור) — განთავსებულია ქალაქის ცენტრსა და სამხრეთ ნაწილს შორის. ორ გარდენსი შიდლოვსკის ბულვარს ესაზღვრება ჩრდილოეთით, კოპლოვიჩს – აღმოსავლეთით და ჰანასი ვაიზმანის ბულვარს – სამხრეთით და დასავლეთით. ბენ გურიონი - ნევე ალონი - კანადელი ([[ებრაული ენა|ებრ]]. בן גוריון, נווה אלון, קנדי) — მდებარეობს ქალაქის ცენტრში და შიდლოვსკის ქუჩებს ესაზღვრება სამხრეთით, ჰერცლ-სტენლის – ჩრდილოეთით, ჰაატსმაატს –ჩრდილოეთით, სანაპირო გზას – დასავლეთით. ნევე ორ ([[ებრაული ენა|ებრ]]. נווה אור) — ახალი რაიონი ორ აკივას აღმოსავლეთ მხარეს, რომელიც შემოსაზღვრულია მარშრუტი 4-ით აღმოსავლეთის მიმართულებით, შიდლოვსკის ქუჩით – სამხრეთის მიმართულებით, ბენ გურიონის სამეზობლო – დასავლეთის მიმართულებით. ნოფ იამი ([[ებრაული ენა|ებრ]]. נוף ים) — ახალი რაიონი ორ აკივას ესაზღვრება დასავლეთით, რომელიც შემოფარგლულია მარშრუტი 2-ით – დასავლეთ მხარეს, შადილოვსკის ბულვარით – ჩრდილოეთ მხარეს და შიკიმის ქუჩით – სამხრეთ მხარეს. სამეზობლოსთვის დამახასიათებელია საცხოვრებელი კოშკები. შაზარი ([[ებრაული ენა|ებრ]]. שז"ר) — ძველი რაიონი, რომელიც მდებარეობს ბენ გურიონის რაიონის ჩრდილოეთით და შემოსაზღვრულია მარშრუტი 2-ით დასავლეთ მხარეს, ხოლო დავიდ ელაზარის ქუჩით – ჩრდილოეთ მხარეს. რაბინის ბაღები ([[ებრაული ენა|ებრ.]] רבין) — მდებარეობს ორ აკივას სამხრეთით, დასავლეთი მხარის ბოლოში. რაიონს ესაზღვრება ჩრდილოეთით ჰანასი ვაიზმანისა და შიდლოვსკის ბულვარები, დასავლეთით მე-2 ნომერი გზატკეცილი, აღმოსავლეთ მხარეს – მეფე დავითის ბულვარი (ოროტის რაიონი), სამხრეთ მხარეს – ორ იამის უბანი.. ოროტი ([[ებრაული ენა|ებრ.]] ოროუტი) — მდებარეობს ორ აკივას აღმოსავლეთ მხარეს და დასავლეთით ესაზღვრება განი რაბინის რაიონი, სამხრეთით – ორ იამი და აღმოსავლეთით – მე-4 ნომერი გზატკეცილი. ორ იამი ([[ებრაული ენა|ებრ.]] אור ים) — ახალი რაიონი, რომელიც აშენებულია ბარონ როტშილდის ისტორიულ მიწებზე, ორ აკივას მუნიციპალიტეტისა და Caesarea Development Corporation-ის მიერ. == გამორჩეული პიროვნებები == * რაფი დაჰანი (დაიბადა 1989 წელს), ფეხბურთელი * ერან ლევი (დაიბადა 1985 წელს), ფეხბურთელი * ლიორ რაფაელოვი (დაიბადა 1986 წელს), ფეხბურთელი == საერთაშორისო ურთიერთობები == === დაძმობილებული ქალაქები: === ორ აკივასთან დაძმობილებულია: * {{Flagicon|USA}} '''[[მაიამი]]''', [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] (''ორ აკივა დაძმობილებულია მაიამის ებრაულ თემთან'') * {{Flagicon|MDA}} '''ჰინჩესტი''', [[მოლდოვა]] == სქოლიო == <references /> == ინტერნეტ-რესურსები == * [http://www.oraqiva.muni.il ან აკივას მუნიციპალიტეტი] Archived ში {{In lang|he}} * [http://tarbut-orakiva.com/ ან აკივას სამოქალაქო აუდიტორია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100528034150/http://www.tarbut-orakiva.com/ |date=2010-05-28 }} Archived ში {{In lang|he}} [[კატეგორია:ისრაელის ქალაქები]] c96oofs5g4g2ga9sjdpy5u2hkdc9mde 0 573796 4828346 4819599 2025-07-08T07:36:26Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ქალაქები ხაიფას რაიონში]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828346 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქალაქი|სტატუსი=[[ქალაქი]]|მშობლიური სახელი=קִרְיַת מוֹצְקִין|ქართული სახელი=კირიათ-მოცკინი|სურათი=PikiWiki Israel 13473 Mozart Junction in Kiryat Motzkin.jpg|გერბი=Kiryat Motzkin COA.png|ქვეყანა=ისრაელი|დაარსების თარიღი=1934 წ.|მმართველის ტიპი=მერი|მმართველი=ციკი ცვი ავისარი|ფართობი=3.778 დუნამი 1.459 კვ. მილი ან 3.778|მოსახლეობა=2022 წ. *ჯამურად – 48 001|სიმჭიდროვე=13.000 (33.000 კვ. მილი) 55 600 (2024 წლის სექტემბერი, არაოფიციალურად)|საიტი=www.motzkin.co.il|რაიონი=ხაიფა|რაიონის რუკა=Israel outline haifa.png|სახელი=კირიათ მოცკინი|ეროვნული შემადგენლობა=*ებრაელები და სხვები 99,9% *არაბები 0.1%|ფოტო=Israel outline haifa.png|სურათის აღწერა=მოცარტის კვანძი კირიათ მოცკინში}} '''კირიათ-მოცკინი''' ([[ებრაული ენა|ებრ]]. קִרְיַת מוֹצְקִין) — ქალაქი [[ისრაელი|ისრაელის]] [[ხაიფის რაიონი|ხაიფას რაიონში]], [[ხაიფა|ხაიფას]] ქალაქის ცენტრიდან 8 კილომეტრით (5 მილით) ჩრდილოეთით. ისრაელის სტატისტიკის ცენტრალური ბიუროს თანახმად, 2022 წელს ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 48 001 ადამიანს. თუმცა, 2024 წლის სექტემბრისთვის, არაოფიციალურად აღირიცხა 55 600 ადამიანი, რაც გამოხატავდა ძალზედ მნიშვნელოვან ზრდას ჯერ კიდევ გამოუქვეყნებელ სტატისტიკურ მონაცემებთან შედარებით. ქალაქს ეწოდა ლეო მოცკინის (1867–1933 წწ.) სახელი, რომელიც 1897 წელს პირველი სიონისტური კონგრესის ერთ-ერთი ორგანიზატორი იყო. ქალაქის მერი არის ციკი ცვი ავიზარი. == ისტორია == [[ფაილი:מפרץ_חיפה_-_שיכון_ארעי_לעולים_בין_קרית_חיים_וקרית_מוצקין.-JNF045199.jpeg|მინი| ემიგრანტების ბანაკი კირიათ მოცკინსა და კირიათ ჰაიმს შორის 1946 წ]] [[ფაილი:PikiWiki_Israel_13473_Mozart_Junction_in_Kiryat_Motzkin.jpg|მინი| მოცარტის კვანძი კირიათ მოცკინში.]] [[ფაილი:PikiWiki_Israel_13476_Kiryat_Motzkin_pianist_Square.jpg|მინი| პიანისტების მოედანი კირიათ მოცკინში.]] კირიათ მოცკინი დაარსდა 1934 წელს და 1935 წლისთვის ქალაქში გაიხსნა პირველი სკოლა.<ref>[https://www.motzkin.co.il/City/History/Pages/description.aspx הינכם מוזמנים להיכנס בשערי אתר האינטרנט של מוזיאון בית גרושקביץ - לתולדות קריית מוצקין] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240123213722/http://www.motzkin.co.il/City/History/Pages/description.aspx |date=2024-01-23 }}.^{[<small>''მკვდარი ბმული''</small>]} Kiryat Motzkin Municipality.</ref> 1939 წელს, ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა დაახლოებით 2 000 ადამიანს და ითვლიდა 345 შენობა-ნაგებობას.<ref>{{Cite web|title=⁨המשקיף⁩ {{!}} עמוד 3 {{!}} 30 מאי 1939 {{!}} אוסף העיתונות הספרייה הלאומית|url=https://www.nli.org.il/he/newspapers/hmf/1939/05/30/01/page/3|publisher=www.nli.org.il}}</ref> 1937 წელს ბრიტანეთის სამანდატო პალესტიამ უზრუნველყო კირიათ მოცკინის მატარებლის სადგური აშენება. [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომის]] დროს, კირიათ მოცკინი გერმანულ/იტალიური დაბომბვის შედეგად დაზარალდა.<ref>[https://www.motzkin.co.il/English/Pages/default.aspx Kiryat Motzkin city]^{[''მკვდარი ბმული'']}</ref> ქალაქმა შეკრიბა ადგილობრივი საბჭო 1940 წელს. 1947–48 წლებში სამანდატო პალესტინის ტერიტორიაზე მომხდარი სამოქალაქო ომის დროს, მნიშვნელოვანი ბრძოლა მოხდა კირიათ მოცკინის სიახლოვეს, როდესაც ჰაგანამ არაბული სამხედრო კოლონა გაანადგურა და პროცესში ჩართული არაბული ძალების მეთაური მოკლა. ამან განაპირობა ებრაელთა გამარჯვება ხაიფას ბრძოლაში. == დემოგრაფია == კირიათ მოცკინმა საკუთარი ისტორიის განმავლობაში მნიშვნელოვანი იმიგრაციული ტალღა გამოსცადა, რამაც ქალაქის მოსახლეობის მრავალფეროვნება განაპირობა. ქალაქის მაცხოვრებლების დაახლოებით 40% წარმოადგენს ყოფილი საბჭოთა კავშირის იმიგრაციას ან იმიგრანტების მემკვიდრეებს, რაც მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს ქალაქის კულტურულ იერსახეზე. ისრაელის შინაგან საქმეთა სამინისტროს თანახმად, 2024 წელს ქალაქის ეთნიკური შემადგენლობა უმეტესადწილად წარმოდგენილი იყო ებრაული და სხვა არა-არაბული მოსახლეობისგან. ქალაქში ცხოვრობდა 25 000 მამაკაცი და 28 000 ქალი, მოსახლეობის 25.5% – 19 წლის და უმცროსი, 15.2% – 20-დან 29 წლამდე, 19.0% – 30-დან 44 წლამდე, 20.1% – 45-დან 59 წლამდე, 4.5% – 60-დან 64 წლამდე და 15.9% – 65 წლის და უფროსი ასაკის პირები.ქალაქმა გამოსცადა დადებითი მიგრაცია, რადგან უფრო მეტი ხალხი შემოდიოდა ქალაქში, ვიდრე გარეთ გადიოდა. ეს მოვლენა მიეწერება ქალაქის უსაფრთხო, მშვიდი და საცხოვრებლად კომფორტული ადგილის მქონე რეპუტაციას. მიჩნეულია, რომ კირიათ მოცკინის მაცხოვრებლების სოციო-ეკონომიკური სტატუსი უფრო მაღალია ხაიფას ცენტრის ტერიტორიაზე. 1-დან 10-მდე მასშტაბით (10 ყველაზე მაღალია), ქალაქის მოსახლეობა მე-7 ადგილზეა, რაც მიუთითებს შედარებით შეძლებულ საზოგადოებაზე.<ref>{{Cite web|format=PDF|title=Socio-Economic Ranking of Local Authorities|url=https://www.cbs.gov.il/www/publications/local_authorities2003/pdf/t02.pdf|publisher=Israel Central Bureau of Statistics}}</ref> == ეკონომიკა და დასაქმება == თავდაპირველად, კირიათ მოცკინი ქალაქი, რომლის მაცხოვრებლების უმეტესობა ქალაქგარეთ მუშაობდა. თუმცა, ქალაქის მოსახლეობას მნიშვნელოვანი წვლილი შექსვს უფრო ფართო რეგიონულ ეკონომიკაში. კირიათ მოცკინის მაცხოვრებლების რეალური წილი არის აკადემიკოსთა ჯგუფი, რომლებიც მუშაობენ მაღალტექნოლოგიურ კომპანიებში, ნავთობის ინდუსტრიაში, უნივერსიტეტში და განვითარებულ თავდაცვით მრეწველობაში, უპირატესად ხაიფას სიახლოვეს ან მეზობელი ქალაქების ინდუსტრიულ ზონებში. == ურბანული განვითარება == კირიათ მოცკინის სარეზევო მიწები გადატვირთულია ახალი მშენებლობების გამო. შედეგად, ქალაქის ურბანული მომავალი განახლებად ურბანულ პროექტებში დევს. ეს პროექტები მიზნად ისახავს არსებული რაიონების მოდერნიზებისა და კომპაქტურობის ზრდას, ქალაქის კომფორტული ქვეურბანული ხასიათის შენარჩუნების ფონზე. == განათლება == კირიათ მოცკინში არსებობს 18 სკოლა და 11 000 სტუდენტი, რომელთა შორისაა 8 დაწყებითი სკოლა (4 000 მოსაწავლე) და 6 საშუალო სკოლა (4 500 მოსწავლე). 2023 წელს, მე-12 კლასის მოსწავლეების 91.1% -ს გამოსაშვები გამოცდების სერთიფიკატის მოპოვების შესაძლებლობა ჰქონდათ. == ტრანსპორტი == კირიათ მოცკინს ემსახურება კირიათ მოცკინის რკინიგზის სადგური,<ref>{{Cite web|title=Israel Railways - Kiryat Motzkin|url=http://rail.co.il/EN/Stations/Pages/800.aspx|access-date=2016-01-09}}</ref> რომელიც მდებარეობს სანაპიროზე, კერძოდ, [[ნაჰარია|ნაჰარიასკენ]] მიმავალ მთავარ სარკინიგზო ხაზზე, რომელიც სამხრეთით მიემართება [[ბეერ-შევა|ბეერ-შევასა]] და მოდიინში. კრაიოტის ცენტრალური ავტოსადგური მდებარეობს მუნიციპალიტეტის ჩრდილოეთ კიდეზე და ავტობუსის სწრაფ სატრანზიტო სისტემასა და ადგილობრივი ავტობუსის მარშრუტებს ემსახურება. == დაძმობილებული ქალაქები == კირიათ მოცკინი დაძმობილებულია:<ref>{{Cite web|title=Kiryat Motzkin city|url=http://www.motzkin.co.il/English/Pages/default.aspx|publisher=Kiryat Motzkin|language=he|access-date=2020-02-24}}</ref> * {{flagicon|GER}} <small>[[ბად-კროიცნახის რაიონი]], [[გერმანია]]</small> * {{flagicon|GER}} <small>ბად-სეგებერგი, [[გერმანია]]</small> * {{flagicon|GER}} <small>[[ჰასბერგეს რაიონი]], [[გერმანია]]</small> * {{flagicon|CHN}} <small>[[ქაიფენგი]], [[ჩინეთი]]</small> * {{flagicon|CZE}} <small>მარიანსკე ლაზნე, [[ჩეხეთი|ჩეხეთის რესპუბლიკა]]</small> * {{flagicon|HUN}} <small>[[ნირედჰაზა]], [[უნგრეთი]]</small> * {{flagicon|USA}} <small>[[ორლანდო]], [[ამერიკის შეერთებული შტატები]]</small> * {{flagicon|POL}} <small>რაძინ პოდლასკის ოლქი, [[პოლონეთი]]</small> * {{flagicon|POL}} <small>ვლოდავას ოლქი, [[პოლონეთი]]</small> * {{flagicon|GER}} <small>[[მაგდებურგი]], [[გერმანია]]</small> == გამორჩეული პიროვნებები == * იუვალ ავიდორი (დაიბადა 1986 წელს), ფეხბურთელი * მარკ მალარი (დაიბადა 2000 წელს), პარაოლიმპიური ჩემპიონი და მსოფლიო ჩემპიონი პარალიმპიური მოცურავე * ოფირ მიზრაჰი (დაიბადა 1993 წელს), ფეხბურთელი * შუკი შვარცი (დაიბადა 1954 წელს), კალათბურთელი * ბარ სოლოვეიჩიკი (დაიბადა 2000 წელს), ოლიმპიური მოცურავე == სქოლიო == <references /> == ინტერნეტ-რესურსები == * [http://www.motzkin.co.il/ ოფიციალური ვებსაიტი] Archived at the Wayback Machine * [https://www.google.com/maps?f=q&hl=en&q=israel&ie=UTF8&om=1&z=15&ll=32.847577,35.081019&spn=0.024841,0.057206&t=k სატელიტური სურათი Google Maps-იდან] [[კატეგორია:ისრაელის ქალაქები]] 6how7uk3otjgh3qpj14d34as2wp6ds3 14 577231 4827992 4739774 2025-07-07T17:41:30Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827992 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ეკვატორული გვინეა]] [[კატეგორია:ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] cq3jibxgcla9lr4c8xchlale7aoia4e 0 582429 4828080 4774884 2025-07-07T18:11:31Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:20-ე საუკუნის მეჩეთები თურქეთში]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828080 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა შენობა | სახელი = შიშლის მეჩეთი | მშობლიური სახელი = Şişli Camii | სურათი = Sislicamii.jpg | ზომა = 250px | წარწერა = შიშლის მეჩეთი, სტამბოლი | მდებარეობა = [[შიშლი]], [[სტამბოლი]], [[თურქეთი]] | კოორდინატები = {{coord|41|03|41|N|28|59|16|E|display=inline,title|region:TR_type:landmark}} | ტიპი = მეჩეთი | რელიგიური კუთვნილება = [[ისლამი]] | არქიტექტორი = [[ალი ვასფი ეგელი]] | არქიტექტურული სტილი = [[ოსმალური არქიტექტურა|ოსმალურ-კლასიკური]] | სამშენებლო მასალა = [[ქვიშაქვი]] | მშენებლობა დაწყდა = 1945 | დასრულდა = 1949 | გუმბათები = 1 მთავარი და 3 ნახევარ-გუმბათი | მინარეთები = 1 }} '''შიშლის მეჩეთი''' (თურქ. Şişli Camii) — რომელიც მდებარეობს შიშლის მოედანზე, [[ბიუიქდერეს გამზირი|ბიუიქდერეს გამზირზე,]] ჰალასკარგაზისა და აბიდე-ი ჰიურრიეტის ქუჩებს შორის, [[შიშლის რაიონი|შიშლის]] რაიონში, [[სტამბოლი]], [[თურქეთი]]<ref name="scsv">Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, ტ. 7, გვ. 185, Tarih Vakfı, 1994.</ref>. [[1940]]-იან წლებში [[სტამბოლი|სტამბოლის]] სწრაფი ურბანული ზრდის შედეგად შიში ქალაქის განუყოფელ ნაწილად იქცა, თუმცა რაიონში არც ერთი მეჩეთი არ არსებობდა. მოსახლეობის მოთხოვნით მეჩეთის მშენებლობის ინიციატივა აიღო ქალაქის მერმა [[ლუთფი ქირდარმა]], რომლის შუამდგომლობით მეჩეთის მინდობილ პირებს სიმბოლურ ფასად გადაეცა {{convert|3219|m2|sqft|abbr=on}} მიწის ნაკვეთი<ref name="scsv" />. მეჩეთი დაპროექტებულია [[ოსმალური არქიტექტურა|კლასიკურ ოსმალურ არქიტექტურულ სტილში]] არქიტექტორ [[ალი ვასფი ეგელი]]ს მიერ. მისი მშენებლობა დაიწყო [[1945]] წელს, ხოლო ღვთისმსახურებისთვის გაიხსნა [[1949]] წელს. შიშლის მეჩეთი არის პირველი მეჩეთი, რომელიც აშენდა თურქეთის რესპუბლიკის დაარსების შემდეგ, ანუ [[1923]] წლის შემდეგ<ref name="scsv" />. მეჩეთი აშენებულია [[ქვიშაქვა]]ზე (მარცვლოვანი ქვიშაქვის აშლარის ქვა) და შემორტყმული აქვს გალავნიანი ეზო, რომელსაც აქვს სამი შესასვლელი კარები. შენობას აქვს [[პერისტილი|თაღოვანი შემოსასვლელი აივანი]], მთავარი გუმბათი სამ ნახევარ-გუმბათთან ერთად, და [[მინარეთი]] ერთი აივნითა და [[მუკარნასი|მუკარნასით]]<ref name="in">Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, ტ. 7, გვ. 185.</ref>. მთავარ, ლურსმნებიან კარში ზემოდან მოთავსებულია კალიგრაფიული წარწერა [[არაბული დამწერლობა|არაბულ დამწერლობაზე]], რომელიც შესრულებულია [[ჰამიდ აითაჩი]]ს ([[1891]]–[[1982]]) მიერ. ეზოს ცენტრში დგას [[დოდეკაგონი|თორმეტწახნაგა]] [[სადირვანი]] — წყარო რიტუალური განბანისათვის ([[უდუ]])<ref name="in" />. ეზოში განთავსებულია ასევე სივრცეები [[იმამი|იმამისთვის]], [[მუეზინი|მუეზინისთვის]], სხვა სასულიერო პირებისა და ბიბლიოთეკისთვის. მეჩეთში შესვლა კიბეების გავლით შეიძლება. ინტერიერში, შესასვლელის ცენტრში განთავსებულია მარმარილოს შადრევანი. შესასვლელის ორივე მხარეს არის დასაჯდომი სკამები. იატაკი დაფარულია ვარდისფერი ხალიჩით და გათბობა განთავსებულია ქვემოდან. ჭერი მოპირკეთებულია დეკორატიულად. კედლებზე განთავსებულია კალიგრაფიული წარწერები. [[მიჰრაბი]]ს ზემოთ ფერადმინიანი [[ვიტრაჟი|ვიტრაჟები]]ა<ref name="in" />. == ისტორიული მნიშვნელობა == შიშლის მეჩეთი გამორჩეულია იმით, რომ მისი მშენებლობა ჩაფიქრებული იყო [[რესპუბლიკა|რესპუბლიკური]] თურქეთის მიერ რელიგიური ტოლერანტობის სადემონსტრაციოდ, განსაკუთრებით იმ პერიოდში, როდესაც სახელმწიფო აპარატი მკაცრ [[სეკულარიზმი|სეკულარიზმს]] აწესებდა. ეს მეჩეთი გახდა ერთგვარი შუამავალი, სახელმწიფოსა და მორწმუნე თემს შორის. მისი მშენებლობა მიანიშნებდა, რომ ისლამი, როგორც რელიგია, კვლავ იყო საზოგადოების საყრდენი, მიუხედავად სეკულარული რეჟიმისა. == არქიტექტურული თავისებურებები == მეჩეთი აერთიანებს კლასიკური ოსმალური ფორმებისა და რესპუბლიკური პერიოდის ფრთხილი ესთეტიკის ელემენტებს. გუმბათის სტრუქტურა აღებულია სოლიმანის მეჩეთის შთაგონებით, თუმცა ნაკლებად მორთული ინტერიერით — რაც სიმშვიდის და სულიერების განცდას ქმნის. განსაკუთრებული აღსანიშნავია რკინაბეტონის კონსტრუქცია გუმბათსა და მინარეთში, რაც მეჩეთს სეისმურად მდგრადს ხდის. == სოციალური ფუნქცია == შიშლის მეჩეთი მხოლოდ სალოცავი სივრცე არ არის. ის ხშირად მასპინძლობს რელიგიური განათლების კურსებს, ქორანის წრის შეხვედრებს, საქველმოქმედო ინიციატივებს და სადღესასწაულო იფთარებს. მისი ბიბლიოთეკა ღიაა საზოგადოებისთვის და წარმოადგენს ერთ-ერთ ინტელექტუალურ ცენტრს რაიონში. მეჩეთის მიმდებარე ტერიტორია კეთილმოწყობილია, რაც მას ასევე მოსასვენებელ სივრცედ აქცევს ადგილობრივებისთვის. == კულტურული მნიშვნელობა და გავლენა == შიშლის მეჩეთი არამხოლოდ არქიტექტურული ძეგლია, არამედ თანამედროვე სტამბოლის კულტურულ [[ლანდშაფტი|ლანდშაფტშიც]] მნიშვნელოვანი ელემენტია. მისი მდებარეობა მჭიდროდ ურბანულ ზონაში მიანიშნებს იმაზე, თუ როგორ ერწყმის რელიგიური სივრცე სეკულარულ ცხოვრებას. მეჩეთი დღესაც პოპულარულია როგორც ადგილობრივ მორწმუნეებში, ასევე ტურისტებში, რომლებიც არქიტექტურულ დეტალებს ეცნობიან. == რესტავრაცია და თანამედროვე მდგომარეობა == [[2000-იანები|2000-იანი]] წლების დასაწყისიდან შიშლის მეჩეთზე არაერთი [[რესტავრაცია]] და [[კონსერვაცია (მემკვიდრეობა)|კონსერვაციული სამუშაო]] ჩატარდა, რომლის მიზანი იყო შენობის [[არქიტექტურა|არქიტექტურული]] ავთენტურობისა და ფუნქციური მთლიანობის დაცვა. სარესტავრაციო პროცესები შეეხო [[გუმბათი|გუმბათის]] გარე მოპირკეთებას, [[მინარეთი|მინარეთის]] ქვის საფარსა და ინტერიერის დეკორატიულ მხარეს. სამუშაოებისას გამოყენებული იქნა თანამედროვე მასალები, თუმცა განსაკუთრებული ყურადღება მიექცა ისტორიული ელემენტების შენარჩუნებას და ორიგინალური სტილისტური გადაწყვეტების შენარჩუნებას.<ref name="vakiflar">Vakıflar Genel Müdürlüğü – Şişli Camii'nin Restorasyon Raporu, 2012.</ref> მეჩეთი დღემდე სრულად ფუნქციონირებს და ყოველდღიურად იღებს [[მუსლიმი|მორწმუნეებს]]. [[პარასკევის ლოცვა|პარასკევის ლოცვის]] დროს მეჩეთში თავმოყრილია მრავალი მორწმუნე — როგორც ადგილობრივი მცხოვრებლები, ისე მიმდებარე კომერციული ობიექტების თანამშრომლები. მეჩეთი ღიაა [[ვიზიტორი|ვიზიტორებისთვის]] არალოცვის საათებშიც, რაც ზრდის მის როლს როგორც [[თურქეთის კულტურული მემკვიდრეობა|კულტურული მემკვიდრეობის]] ძეგლისა და [[სტამბოლის ტურიზმი|ტურისტული ღირსშესანიშნაობის]].<ref name="istanbulculture">İstanbul Kültür ve Turizm Müdürlüğü – İstanbul Camiileri Rehberi, 2020.</ref> აღსანიშნავია, რომ შიშლის მეჩეთი ხშირად ხვდება [[ფოტოგრაფია|ფოტო]] და [[ვიდეო|ვიდეო]] გადაღებების ობიექტივში. იგი შეტანილია არაერთ [[დოკუმენტური ფილმი|დოკუმენტურ ფილმსა]] და [[ფოტოალბომი|ფოტოალბომში]], რომლებიც ასახავენ [[სტამბოლი|სტამბოლის]] ურბანულ განვითარებასა და [[ისლამური არქიტექტურა|ისლამური არქიტექტურის]] მემკვიდრეობას. მეჩეთის ირგვლივ არსებული თანამედროვე [[ურბანული სივრცე]] — [[კაფე]]ები, [[მაღაზია|მაღაზიები]], [[სკვერი|სკვერები]] — ქმნის მრავალფუნქციურ გარემოს, სადაც [[რელიგიური სივრცე]] და თანამედროვე ქალაქური ცხოვრება ჰარმონიულად თანაარსებობს.<ref name="urbanstudy">Yıldız, Ayşe. "Şişli Camii'nin Kentsel Mekânda Yeri", Mimarlık ve Şehircilik Dergisi, 2017, ტ. 62, გვ. 101–107.</ref> == რესურსები ინტერნეტში == *{{cite book |title=დუნდენ ბუღიუნე სტამბოლის ენციკლოპედია |volume=7 |pages=185 |publisher=ტარიჰ ვაქფი |date=1994 |language=თურქული |isbn=975-7306-00-2 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:შიშლი]] [[კატეგორია:მეჩეთები სტამბოლში]] [[კატეგორია:მეჩეთები, დასრულებული 1949 წელს]] [[კატეგორია:მინარეთიანი მეჩეთები თურქეთში]] [[კატეგორია:გუმბათიანი მეჩეთები თურქეთში]] [[კატეგორია:თურქეთის არქეოლოგიური ძეგლები]] [[კატეგორია:თურქული კულტურა]] fb76rske3emr2l6mj11cwqxyzcxgc9v 4828081 4828080 2025-07-07T18:11:43Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მეჩეთები სტამბოლში]]; დაემატა [[კატეგორია:სტამბოლის მეჩეთები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828081 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა შენობა | სახელი = შიშლის მეჩეთი | მშობლიური სახელი = Şişli Camii | სურათი = Sislicamii.jpg | ზომა = 250px | წარწერა = შიშლის მეჩეთი, სტამბოლი | მდებარეობა = [[შიშლი]], [[სტამბოლი]], [[თურქეთი]] | კოორდინატები = {{coord|41|03|41|N|28|59|16|E|display=inline,title|region:TR_type:landmark}} | ტიპი = მეჩეთი | რელიგიური კუთვნილება = [[ისლამი]] | არქიტექტორი = [[ალი ვასფი ეგელი]] | არქიტექტურული სტილი = [[ოსმალური არქიტექტურა|ოსმალურ-კლასიკური]] | სამშენებლო მასალა = [[ქვიშაქვი]] | მშენებლობა დაწყდა = 1945 | დასრულდა = 1949 | გუმბათები = 1 მთავარი და 3 ნახევარ-გუმბათი | მინარეთები = 1 }} '''შიშლის მეჩეთი''' (თურქ. Şişli Camii) — რომელიც მდებარეობს შიშლის მოედანზე, [[ბიუიქდერეს გამზირი|ბიუიქდერეს გამზირზე,]] ჰალასკარგაზისა და აბიდე-ი ჰიურრიეტის ქუჩებს შორის, [[შიშლის რაიონი|შიშლის]] რაიონში, [[სტამბოლი]], [[თურქეთი]]<ref name="scsv">Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, ტ. 7, გვ. 185, Tarih Vakfı, 1994.</ref>. [[1940]]-იან წლებში [[სტამბოლი|სტამბოლის]] სწრაფი ურბანული ზრდის შედეგად შიში ქალაქის განუყოფელ ნაწილად იქცა, თუმცა რაიონში არც ერთი მეჩეთი არ არსებობდა. მოსახლეობის მოთხოვნით მეჩეთის მშენებლობის ინიციატივა აიღო ქალაქის მერმა [[ლუთფი ქირდარმა]], რომლის შუამდგომლობით მეჩეთის მინდობილ პირებს სიმბოლურ ფასად გადაეცა {{convert|3219|m2|sqft|abbr=on}} მიწის ნაკვეთი<ref name="scsv" />. მეჩეთი დაპროექტებულია [[ოსმალური არქიტექტურა|კლასიკურ ოსმალურ არქიტექტურულ სტილში]] არქიტექტორ [[ალი ვასფი ეგელი]]ს მიერ. მისი მშენებლობა დაიწყო [[1945]] წელს, ხოლო ღვთისმსახურებისთვის გაიხსნა [[1949]] წელს. შიშლის მეჩეთი არის პირველი მეჩეთი, რომელიც აშენდა თურქეთის რესპუბლიკის დაარსების შემდეგ, ანუ [[1923]] წლის შემდეგ<ref name="scsv" />. მეჩეთი აშენებულია [[ქვიშაქვა]]ზე (მარცვლოვანი ქვიშაქვის აშლარის ქვა) და შემორტყმული აქვს გალავნიანი ეზო, რომელსაც აქვს სამი შესასვლელი კარები. შენობას აქვს [[პერისტილი|თაღოვანი შემოსასვლელი აივანი]], მთავარი გუმბათი სამ ნახევარ-გუმბათთან ერთად, და [[მინარეთი]] ერთი აივნითა და [[მუკარნასი|მუკარნასით]]<ref name="in">Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, ტ. 7, გვ. 185.</ref>. მთავარ, ლურსმნებიან კარში ზემოდან მოთავსებულია კალიგრაფიული წარწერა [[არაბული დამწერლობა|არაბულ დამწერლობაზე]], რომელიც შესრულებულია [[ჰამიდ აითაჩი]]ს ([[1891]]–[[1982]]) მიერ. ეზოს ცენტრში დგას [[დოდეკაგონი|თორმეტწახნაგა]] [[სადირვანი]] — წყარო რიტუალური განბანისათვის ([[უდუ]])<ref name="in" />. ეზოში განთავსებულია ასევე სივრცეები [[იმამი|იმამისთვის]], [[მუეზინი|მუეზინისთვის]], სხვა სასულიერო პირებისა და ბიბლიოთეკისთვის. მეჩეთში შესვლა კიბეების გავლით შეიძლება. ინტერიერში, შესასვლელის ცენტრში განთავსებულია მარმარილოს შადრევანი. შესასვლელის ორივე მხარეს არის დასაჯდომი სკამები. იატაკი დაფარულია ვარდისფერი ხალიჩით და გათბობა განთავსებულია ქვემოდან. ჭერი მოპირკეთებულია დეკორატიულად. კედლებზე განთავსებულია კალიგრაფიული წარწერები. [[მიჰრაბი]]ს ზემოთ ფერადმინიანი [[ვიტრაჟი|ვიტრაჟები]]ა<ref name="in" />. == ისტორიული მნიშვნელობა == შიშლის მეჩეთი გამორჩეულია იმით, რომ მისი მშენებლობა ჩაფიქრებული იყო [[რესპუბლიკა|რესპუბლიკური]] თურქეთის მიერ რელიგიური ტოლერანტობის სადემონსტრაციოდ, განსაკუთრებით იმ პერიოდში, როდესაც სახელმწიფო აპარატი მკაცრ [[სეკულარიზმი|სეკულარიზმს]] აწესებდა. ეს მეჩეთი გახდა ერთგვარი შუამავალი, სახელმწიფოსა და მორწმუნე თემს შორის. მისი მშენებლობა მიანიშნებდა, რომ ისლამი, როგორც რელიგია, კვლავ იყო საზოგადოების საყრდენი, მიუხედავად სეკულარული რეჟიმისა. == არქიტექტურული თავისებურებები == მეჩეთი აერთიანებს კლასიკური ოსმალური ფორმებისა და რესპუბლიკური პერიოდის ფრთხილი ესთეტიკის ელემენტებს. გუმბათის სტრუქტურა აღებულია სოლიმანის მეჩეთის შთაგონებით, თუმცა ნაკლებად მორთული ინტერიერით — რაც სიმშვიდის და სულიერების განცდას ქმნის. განსაკუთრებული აღსანიშნავია რკინაბეტონის კონსტრუქცია გუმბათსა და მინარეთში, რაც მეჩეთს სეისმურად მდგრადს ხდის. == სოციალური ფუნქცია == შიშლის მეჩეთი მხოლოდ სალოცავი სივრცე არ არის. ის ხშირად მასპინძლობს რელიგიური განათლების კურსებს, ქორანის წრის შეხვედრებს, საქველმოქმედო ინიციატივებს და სადღესასწაულო იფთარებს. მისი ბიბლიოთეკა ღიაა საზოგადოებისთვის და წარმოადგენს ერთ-ერთ ინტელექტუალურ ცენტრს რაიონში. მეჩეთის მიმდებარე ტერიტორია კეთილმოწყობილია, რაც მას ასევე მოსასვენებელ სივრცედ აქცევს ადგილობრივებისთვის. == კულტურული მნიშვნელობა და გავლენა == შიშლის მეჩეთი არამხოლოდ არქიტექტურული ძეგლია, არამედ თანამედროვე სტამბოლის კულტურულ [[ლანდშაფტი|ლანდშაფტშიც]] მნიშვნელოვანი ელემენტია. მისი მდებარეობა მჭიდროდ ურბანულ ზონაში მიანიშნებს იმაზე, თუ როგორ ერწყმის რელიგიური სივრცე სეკულარულ ცხოვრებას. მეჩეთი დღესაც პოპულარულია როგორც ადგილობრივ მორწმუნეებში, ასევე ტურისტებში, რომლებიც არქიტექტურულ დეტალებს ეცნობიან. == რესტავრაცია და თანამედროვე მდგომარეობა == [[2000-იანები|2000-იანი]] წლების დასაწყისიდან შიშლის მეჩეთზე არაერთი [[რესტავრაცია]] და [[კონსერვაცია (მემკვიდრეობა)|კონსერვაციული სამუშაო]] ჩატარდა, რომლის მიზანი იყო შენობის [[არქიტექტურა|არქიტექტურული]] ავთენტურობისა და ფუნქციური მთლიანობის დაცვა. სარესტავრაციო პროცესები შეეხო [[გუმბათი|გუმბათის]] გარე მოპირკეთებას, [[მინარეთი|მინარეთის]] ქვის საფარსა და ინტერიერის დეკორატიულ მხარეს. სამუშაოებისას გამოყენებული იქნა თანამედროვე მასალები, თუმცა განსაკუთრებული ყურადღება მიექცა ისტორიული ელემენტების შენარჩუნებას და ორიგინალური სტილისტური გადაწყვეტების შენარჩუნებას.<ref name="vakiflar">Vakıflar Genel Müdürlüğü – Şişli Camii'nin Restorasyon Raporu, 2012.</ref> მეჩეთი დღემდე სრულად ფუნქციონირებს და ყოველდღიურად იღებს [[მუსლიმი|მორწმუნეებს]]. [[პარასკევის ლოცვა|პარასკევის ლოცვის]] დროს მეჩეთში თავმოყრილია მრავალი მორწმუნე — როგორც ადგილობრივი მცხოვრებლები, ისე მიმდებარე კომერციული ობიექტების თანამშრომლები. მეჩეთი ღიაა [[ვიზიტორი|ვიზიტორებისთვის]] არალოცვის საათებშიც, რაც ზრდის მის როლს როგორც [[თურქეთის კულტურული მემკვიდრეობა|კულტურული მემკვიდრეობის]] ძეგლისა და [[სტამბოლის ტურიზმი|ტურისტული ღირსშესანიშნაობის]].<ref name="istanbulculture">İstanbul Kültür ve Turizm Müdürlüğü – İstanbul Camiileri Rehberi, 2020.</ref> აღსანიშნავია, რომ შიშლის მეჩეთი ხშირად ხვდება [[ფოტოგრაფია|ფოტო]] და [[ვიდეო|ვიდეო]] გადაღებების ობიექტივში. იგი შეტანილია არაერთ [[დოკუმენტური ფილმი|დოკუმენტურ ფილმსა]] და [[ფოტოალბომი|ფოტოალბომში]], რომლებიც ასახავენ [[სტამბოლი|სტამბოლის]] ურბანულ განვითარებასა და [[ისლამური არქიტექტურა|ისლამური არქიტექტურის]] მემკვიდრეობას. მეჩეთის ირგვლივ არსებული თანამედროვე [[ურბანული სივრცე]] — [[კაფე]]ები, [[მაღაზია|მაღაზიები]], [[სკვერი|სკვერები]] — ქმნის მრავალფუნქციურ გარემოს, სადაც [[რელიგიური სივრცე]] და თანამედროვე ქალაქური ცხოვრება ჰარმონიულად თანაარსებობს.<ref name="urbanstudy">Yıldız, Ayşe. "Şişli Camii'nin Kentsel Mekânda Yeri", Mimarlık ve Şehircilik Dergisi, 2017, ტ. 62, გვ. 101–107.</ref> == რესურსები ინტერნეტში == *{{cite book |title=დუნდენ ბუღიუნე სტამბოლის ენციკლოპედია |volume=7 |pages=185 |publisher=ტარიჰ ვაქფი |date=1994 |language=თურქული |isbn=975-7306-00-2 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:შიშლი]] [[კატეგორია:სტამბოლის მეჩეთები]] [[კატეგორია:მეჩეთები, დასრულებული 1949 წელს]] [[კატეგორია:მინარეთიანი მეჩეთები თურქეთში]] [[კატეგორია:გუმბათიანი მეჩეთები თურქეთში]] [[კატეგორია:თურქეთის არქეოლოგიური ძეგლები]] [[კატეგორია:თურქული კულტურა]] 8gekqfdubh4sjlrmymnwjnet82doucv 0 583375 4828354 4780041 2025-07-08T07:44:28Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ქალაქები ძველ კვიპროსში]]; დაემატა [[კატეგორია:ძველი კვიპროსის ქალაქები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828354 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ძველი ქალაქი | სათაური = იდალიონი | ქართული სახელწოდება = იდალიონი | ორიგინალური სახელწოდება = Ιδάλιον | გათხრების ადგილის სახელწოდება = დალი | ქვეყანა = კვიპროსი | რეგიონი = ნიქოზიის ოლქი | დაარსების თარიღი = ძვ. წ. III ათასწლეული | განადგურების თარიღი = | თარიღების ვიკიფიცირების გარეშე = კი | დამაარსებელი = ადგილობრივი ეთეოკვიპრიოტები | განადგურების მიზეზები = დაპყრობა კიტიონის მიერ | პირველი ხსენება = ძვ. წ. VII ს. ესარხადონის პრიზმაში | ალტერნატიული სახელები = იდალიუმი, ედილი | ეროვნული შემადგენლობა = ეთეოკვიპრიოტები, ბერძნები, ფინიკიელები | მოსახლეობის რაოდენობა = | ეთნოქორონიმი = იდალიონელი | თანამედროვე ლოკაცია = [[დალი]], [[კვიპროსი]] | ნანგრევების სურათი = Atlas Van der Hagen-KW1049B13 007-CYPRVS INSVLA.jpeg | სურათის სიგანე = 250px | წარწერა = რუკა, რომელზეც მითითებულია [[ძველი კვიპროსის ათი სამეფო ქალაქი]]; '''იდალიონი''' ცენტრალური აღმოსავლეთის ნაწილში მდებარეობს | lat_dir = N | lat_deg = 35 | lat_min = 0 | lat_sec = 57 | lon_dir = E | lon_deg = 33 | lon_min = 25 | lon_sec = 22 | CoordAddon = type:city_region:CY | CoordScale = | კატეგორია ვიკისაწყობში = Idalium }} '''იდალიონი''' ან '''იდალიუმი''' ({{lang-el|Ιδάλιον}}, Idalion, [[ფინიკიური ენა|ფინიკიური]]: 𐤀𐤃𐤉𐤋, [[აქადური ენა|აქადურად]]: e-di-ʾi-il, ედილი) — უძველესი ქალაქი [[კვიპროსი|კვიპროსში]], თანამედროვე [[დალის მუნიციპალიტეტი|დალის]] ტერიტორიაზე, [[ნიქოზიის ოლქი|ნიქოზიის ოლქში]]. ქალაქი დაარსდა [[ძვ. წ. III ათასწლეული|ძვ. წ. III ათასწლეულში]] სპილენძით ვაჭრობის საფუძველზე. მიუხედავად იმისა, რომ მისი სახელი არ ფიქსირდება ცნობილ „კიტიონის სტელაზე“ (ე.წ. [[სარგონის სტელა]], [[ძვ. წ. 707]] წელი), ის იხსენიება ცოტა უფრო გვიანდელ დოკუმენტში — ე.წ. [[:nl:Prisma van Esarhaddon|ესარხადონის პრიზმაზე]] (პარალელური ტექსტების თარიღი: [[ძვ. წ. 673]]–[[672]] წწ.), რომელიც ცნობილია როგორც ნინევეს A ტექსტი (Nin. A). მასში ქალაქის სახელი აღნიშნულია მოდიფიკატორით '''URU''' (ქალაქი), როგორც URU.''e-di-ʾi-il'' (ვ. 64)<ref>Leichty, E. 2010. ''The Royal Inscriptions of Esarhaddon, King of Assyria (680-669 BC)'' (RINAP 4). Eisenbrauns: Winona Lake, Indiana. გვ. 9 და შემდეგი.</ref>, ხოლო აშურბანიპალის ანალებში (ძვ. წ. 648/647 წწ.) ნახსენებია ფორმით KUR.''e-di-iʾ-li'' (ii. 38'), სადაც გამოყენებულია '''KUR''' (მიწა/მეფობა) მოდიფიკატორი.<ref>Novotny, J. and Jeffers, J. 2018. ''The royal inscriptions of Ashurbanipal (668–631 BC), Aššur-etel-ilāni (630–627 BC) and Sîn-šarra-iškun (626–612 BC), Kings of Assyria, Part 1'' (RINAP 5). Eisenbrauns: Winona Lake, Indiana. გვ. 107-136.</ref> ბოლო პერიოდში ჩატარებულმა არქეოლოგიურმა გათხრებმა ქალაქის ტერიტორიაზე გამოავლინა მნიშვნელოვანი შენობები, რომლებიც ამჟამად ღიაა დამთვალიერებლებისთვის. ნამოსახლარის შესასვლელთან განთავსებულია ახალი მუზეუმი. == ისტორია == === უძველესი ქალაქი === [[File:Neues Museum - Kopf einer männlichen Statue mit Kegelhelm.jpg|thumb|left|ტერაკოტის ქანდაკება იდალიონიდან, [[ძვ. წ. VII საუკუნე|ძვ. წ. VII]] ან VI ს. S.A.L., [[ნოის მუზეუმი]], [[ბერლინი]]]] [[File:Cup Idalion Louvre N3455.jpg|thumb|'''იდალიონი''' — ჭიქა მითოლოგიური სცენებით, სფინქსების ფრიზით და მეფის გამოსახულებით, რომელიც მტრებს ამარცხებს. ელექტრუმი, კვიპროსის არქაული ხანა I ([[ძვ. წ. VIII საუკუნე|ძვ. წ. VIII]]–[[ძვ. წ. VII საუკუნე|VII]] სს.), [[ლუვრის მუზეუმი]]]] იდალიონის თავდაპირველი მკვიდრნი იყვნენ ადგილობრივი მოსახლეობა, რომელიც მეცნიერების მიერ ცნობილია როგორც "[[ეთეოკვიპრიოტები]]". უძველესი დასახლება მდებარეობდა გიალიას მდინარის ჩრდილოეთ მხარეს, თანამედროვე "აიიოს სოზომენოსის" ტერიტორიაზე. [[ძვ. წ. XIII საუკუნე]]ში ედ-დი-ალის მოსახლეობამ მეწარმეობრივი საქმიანობა დაიწყო მდინარის სამხრეთ მხარეს, დღევანდელი დალი-ს ტერიტორიაზე. ამ ადგილიდან დაიწყო ქალაქის გაფართოება და გადაიქცა მსხვილ ურბანულ და სპილენძით ვაჭრობის ცენტრად, რომელიც [[ასურეთი|ახალმა ასურეთის იმპერია]]მ დააარსა [[ძვ. წ. VIII საუკუნე|ძვ. წ. VIII საუკუნის]] ბოლოს. [[File:Young man Idalion Louvre AO1329.jpg|thumb|ახალგაზრდა კაცი იდალიონიდან, კვიპროსის არქაული ხანა II ([[ძვ. წ. VI საუკუნე|ძვ. წ. VI]] ს-ის შუა ხანები), [[ლუვრი]]]] ქალაქი წარმოადგენდა კვიპროსის დიდი ქალღმერთის — „ვანასას“ ანუ ცის დედოფლის (ცნობილი როგორც [[აფროდიტე]]) — და მისი თანაზიარის, "[[ცხოველთა მეუფის]]", კულტის ცენტრს. ეს კულტი დაიწყო [[ძვ. წ. XI საუკუნე]]ში და გაგრძელდა რომაული პერიოდის ჩათვლით. უძველესი ქალაქი მდებარეობდა ნაყოფიერ გიალიას ველზე და ეკონომიკურად განვითარდა მისი მდებარეობის წყალობით: ის ახლოს იყო ტროდოსის მთების აღმოსავლეთის კალთების საბადოებთან, აგრეთვე სამხრეთ და აღმოსავლეთ სანაპირო ქალაქებთან და პორტებთან. იდალიონი იმდენად განვითარდა და გამდიდრდა, რომ იგი დასახელებულია პირველként [[კვიპროსის ათი სამეფო ქალაქი|ათ კვიპროსულ სამეფო ქალაქს]] შორის [[ესარხადონი|ესარხადონის]] პრიზმაზე (მრავალწახნაგოვანი ტაბულა, [[ძვ. წ. 680]]–[[ძვ. წ. 669|669]] წწ.).<ref>{{cite book|last=Radner|first=Karen|author-link = Karen Radner|title=The Stele of Sargon II of Assyria at Kition: A focus for an emerging Cypriot identity?|year=2010|isbn=978-3-447-06171-1|url=https://www.academia.edu/444981|page=429}}</ref> ქალაქი შედგებოდა ორი [[აკროპოლისი|აკროპოლისისგან]], ხოლო საცხოვრებელი უბნები დაბალ ნაწილში მდებარეობდა. განამტკიცებული სასახლე აშენდა [[ძვ. წ. 750]]–[[ძვ. წ. 600|600]] წლებში ამპილერის ბორცვზე, დასავლეთ აკროპოლისზე, და ხელახლა აშენდა [[ძვ. წ. 600]]–[[ძვ. წ. 475|475]] წლებში კიტიონის თავდასხმების წინააღმდეგ. იქვე მდებარეობდა [[ათენა|ათენას]] ტაძარიც. აღმოსავლეთ აკროპოლისი — მუთი ტუს არვილის ბორცვზე — ფუნქციონირებდა როგორც საკრალური ცენტრი და მოიცავდა [[აპოლონი]]ს, [[აფროდიტე]]ს და სხვა ღმერთების ტაძრებს. ქვედა ქალაქიც განამტკიცებული იყო, სულ მცირე, [[ძვ. წ. V საუკუნე]]ში. არაქვიპროსელი ხალხების (ბერძნები, ფინიკიელები და სხვ.) ყოფნის პირველი მტკიცებულებები ჩნდება არქაულ პერიოდში (დაახლოებით [[ძვ. წ. 550|ძვ. წ. 550 წ.]]), [[ფინიკიური ენა|ფინიკიური]] წარწერების სახით, რომლებიც აღმოაჩინეს [[ადონისი]]ს [[ტემენოსი|ტემენოსში]] აღმოსავლეთ აკროპოლისზე. [[File:Limestone head from a statue of a bearded worshipper - GR 1872,0816.50 - British Museum.JPG|thumb|left|კირის თავი წვერიანი მლოცველის ქანდაკებიდან, [[ძვ. წ. 475]]–[[ძვ. წ. 450|450]] წწ., [[ბრიტანეთის მუზეუმი]]]] [[File:Decree Stasicypros CdM.jpg|thumb|left|[[იდალიონის ტაბულა]] ([[მონეტების კაბინეტი]], პარიზი)]] მონეტური ჭრის საწარმოს არსებობა, რომელიც დაფიქსირებულია [[ძვ. წ. 535]] წლიდან, მოწმობს ქალაქის ავტორიტეტსა და კეთილდღეობაზე. მონეტური ჭრის საწარმოს არსებობა, რომელიც დაფიქსირებულია [[ძვ. წ. 535]] წლიდან, მოწმობს ქალაქის ავტორიტეტსა და კეთილდღეობაზე. განამტკიცებული სასახლეც ამ სიდიადეზე მიუთითებს — ის იყო ერთ-ერთი იშვიათთაგანი და უდიდესი მსგავსი ნაგებობა მთელ კვიპროსზე. იდალიონის პირველი მეფეები ბერძნები იყვნენ, როგორც ამას ადასტურებს მონეტებზე არსებული წარწერები და [[იდალიონის ტაბულა]]. ტაბულა ასევე აჩვენებს, რომ ბოლო მეფე — [[სტაკისპროსი]] — მართავდა დემოკრატიულად, მოქალაქეთა საბჭოსთან შეთანხმებით მიღებული გადაწყვეტილებების საფუძველზე. ამ კანონები აღმოჩენილია [[ათენა|ათენას]] ტაძარში. ის ასევე მოწმობს სოციალურ უზრუნველყოფის სისტემაზე ქალაქის ალყის დროს, რაც განხორციელდა სპარსელებისა და კიტიონელების მიერ [[ძვ. წ. 478]]–[[ძვ. წ. 470|470]] წლებში. მეფე იყო უდიდესი მიწათმფლობელი, ხოლო ნაკვეთების საზღვრები რეგისტრირებული იყო. დაახლოებით [[ძვ. წ. 450]] წელს ქალაქი დაიპყრო [[კიტიონი]]მ — იმ დროს [[ფინიკია|ფინიკიური]] ქალაქმა.<ref>{{cite book |title=The Nymphaeum of Kafizin: the inscribed pottery |last= Mitford |first= Terence |year= 1980 |publisher= Walter de Gruyter |isbn= 9783110066630 |url= https://books.google.com/books?id=cqjrzvHzrrYC |access-date= 2010-04-25 }}</ref> სასახლე მათ ადმინისტრაციულ ცენტრად იქცა; აქვე აღმოაჩინეს საგადასახადო არქივი. კიტიონის მმართველობის პერიოდში ქალაქი გახდა [[აფროდიტე]]ს და ჰელენო-ფინიკიური ღვთაების, რეშეფ-აპოლონის კულტის ცენტრი. [[ძვ. წ. 300]] წლიდან სასახლე და დასავლეთი აკროპოლისი მიტოვებული იყო, ხოლო ქალაქი კონცენტრირდა აღმოსავლეთ აკროპოლისის გარშემო, სადაც აგრძელებდნენ ფუნქციონირებას [[აფროდიტე]]ს და [[ადონისი]]ს ტაძრები. ქალაქი არსებობას აგრძელებდა [[ელინისტური ხანა|ელინისტურ]] და [[რომაული ხანა|რომაულ ეპოქებში]], თუმცა ამ პერიოდის ზუსტი მასშტაბები ჯერ უცნობია. „ვარდის სურნელოვანი იდალიონი“ ფიგურირებს [[პროპერტიუსი|პროპერტიუსის]] და სხვა რომაელი პოეტების პოეზიაში, როგორც ადგილი, სადაც [[ვენერა]] (ანუ პრე-ბერძნული აფროდიტე, ცის დედოფალი) შეხვდა [[ადონისი]]ს (მისი პრე-ბერძნული თანაზიარი, ე.წ. „მეუფე“). === კვიპროსულ-ნილოვანწერილოვანი დამწერლობა === კვიპროსული ნილოვანწერილოვანი დამწერლობა ([[ძვ. წ. XI საუკუნე|ძვ. წ. XI]]–[[ძვ. წ. II საუკუნე|II]]d͡ʒ სს.) გაშიფრულია იდალიონის ბილინგვური, კვიპროსულ-ფინიკიური წარწერის საფუძველზე, რომელიც დღეს [[ბრიტანეთის მუზეუმის]] კოლექციაში ინახება.<ref>[https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1872-0816-84 British Museum collection]</ref> იდალიონის ბილინგვური წარწერა (ძვ. წ. IV ს.), რომელიც ღმერთ [[რეშეფი|რეშეფ მიქალს]] (შესაბამისი: [[აპოლონ ამიკლოსი]]) ეძღვნებოდა, გახდა პირველი მცდელობის საფუძველი მის ინტერპრეტაციაზე, რომელიც [[1871]] წელს [[ჯორჯ სმიტი (ასირიოლოგი)|ჯორჯ სმიტმა]] განახორციელა. შემდგომში კვლევა განავითარეს და დახვეწეს [[სემუელ ბირჩი (ეგვიპტოლოგი)]], რომელიც 1872 წელს მიუთითებდა [[იდალიონის ტაბულა|იდალიონის ტაბულის]] მნიშვნელობაზე, მონეტათმცოდნე იოჰანეს ბრანდისმა ([[1873]]), ფილოლოგებმა [[მორიც შმიტი]], [[ვილჰელმ დეკე]], იუსტუს ზიგიზმუნდმა (1874) და დიალექტოლოგმა ჰ. ლ. არენსმა ([[1876]]).<ref>[http://lila.sns.it/mnamon/index.php?page=Scrittura&id=4&lang=en Cypro-Syllabic script], Scuola Normale Superiore di Pisa</ref> == არქეოლოგია == [[File:Idalion palace - west - 10. wall.jpg|thumb|განამტკიცებული სასახლე]] იდალიონს პირველად [[1862]] წელს მოინახულა [[მელქიორ დე ვოგიუმ]].<ref>Tatton-Brown, V., "The Kingdom of Idalion: Lang's Excavations in the British Museum", Centre d’etudes Chypriotes, Cahier 32, გვ. 243–256, 2002</ref> [[1867]]–[[1875]] წლებში [[ლუიჯი პალმა დი ჩეზნოლა]] — ანტიკვარი, საგანძურის მაძიებელი და აშშ-ისა და რუსეთის კონსული ოსმალეთში — პერიოდულად აწარმოებდა გათხრებს იდალიონში. ის ირწმუნებოდა, რომ 15,000 სამარხი გახსნა. აღმოსავლეთ აკროპოლისზე ნაგებობის აღმოჩენის შემდეგ ადგილობრივებმა აცნობეს, რომ ტერიტორიიდან დიდი რაოდენობით ბრინჯაოს ნივთები — ჩაფხუტები, მახვილები, შუბების თავები და სხვა — ჰქონდათ წაღებული. მიღებული არტეფაქტებით სამი გემი დატვირთეს, რომელთაგან ერთ-ერთი — Napried — [[1872]] წელს ხმელთაშუა ზღვაში ჩაიძირა, ხოლო დანარჩენი ორი ნიუ-იორკში ჩავიდა და ხელი შეუწყო [[მეტროპოლიტენის ხელოვნების მუზეუმის]] დაარსებას.<ref>[https://archive.org/details/cyprusitsancient00cesniala]di Cesnola, L. P., Cyprus: Its Ancient Cities, Tombs and Temples, London: Murray, 1877</ref><ref>Karageorghis, V., Mertens, J.R., Rose, M.E., Ancient Art from Cyprus: The Cesnola Collection in the Metropolitan Museum of Art, New York, 2000</ref> [[File:Idalion.tif|thumb|იდალიონის დასავლეთი აკროპოლისი]] [[1868]]–[[1869]] წლებში ბრიტანეთის კონსულმა რ. ჰემილტონ ლანგმა ადგილობრივებს მიანდო არტეფაქტების მოძიება აღმოსავლეთ აკროპოლისზე (მუთი ტუს არვილი) და შემდეგ თავად ჩაერთო. მან აღმოაჩინა ღია ტიპის საკურთხეველი, სადაც ფინიკიური წარწერა ღმერთ [[რეშეფ მიქალს]], ხოლო ბერძნული — [[აპოლონ ამიკლოსს]] მიუძღვნიდა. იქვე აღმოჩნდა 142 კირის ქანდაკება, რომლებიც ამჟამად [[ბრიტანეთის მუზეუმში]]ა დაცული.<ref>Lang, R. H., "Narrative of Excavations in a Temple at Dali (Idalium)", Transactions of the Royal Society of Literature, 2nd ser. 11, გვ. 30–71, 1878</ref><ref>Lang, R. H., "Reminiscences – Archaeological Researches in Cyprus", Blackwood's Edinburgh Magazine 177(1075), გვ. 622–639, 1905</ref><ref>[https://journals.openedition.org/cchyp/536]Kiely, T., "Robert Hamilton Lang and the Archaeology of Cyprus", Cahiers du Centre d’Études Chypriotes 50, გვ. 483–523, 2020</ref> [[File:Large_Bichrome_Amphora_from_Stylli.tif|thumb|დიდი ორფეროვანი ამფორა სტილის რეგიონიდან ([[ძვ. წ. 850]]–[[ძვ. წ. 700|700]]). [[მედელჰავის მუზეუმი]], [[სტოკჰოლმი]]]] [[1883]] და [[1885]] წლებში გერმანელი არქეოლოგი [[მაქს ონეფალშ-რიხტერი]] მუშაობდა იდალიონში. მიუხედავად იმისა, რომ პროფესიული განათლება არ ჰქონდა, იგი იყენებდა სისტემატურ გათხრით მეთოდებსა და კვლევებს და იდენტიფიცირა რამდენიმე საკურთხეველი.<ref>[https://archive.org/details/ldpd_7889325_001]Ohnefalsch-Richter, M. H., Kypros, the Bible and Homer, London: Asher, 1893</ref> [[1928]] წელს [[შვედური კვიპროსის ექსპედიცია]], [[ერიკ შეკვისტი|ერიკ შეკვისტის]] ხელმძღვანელობით, მუშაობდა იდალიონში. მათ სრულად გათხარეს დასავლეთ აკროპოლისის ზედა ნაწილი (ამბელერი), სადაც აღმოჩენილ იქნა ანატ-ათენას განამტკიცებული საკურთხეველი. იქვე იპოვეს იარაღები, სამკაულები (სატანტილეები, სამაჯურები, საყურეები) და სხვადასხვა ტიპის კერამიკა. გათხრებისას გამოვლინდა იდალიონის სამეფო სასახლეც. აღმოჩენილი სამარხები ეკუთვნოდა კვიპროსის არქაულიდან ელინისტურ პერიოდამდე.<ref>[https://www.persee.fr/doc/cchyp_0761-8271_2012_num_42_1_1033]Göransson, K., "The Swedish Cyprus Expedition...", Cahiers du Centre d’Études Chypriotes 42.1, გვ. 399–421, 2012</ref> მათ დასავლეთ აკროპოლისისთვის ექვსი სამშენებლო პერიოდი განსაზღვრეს. 1–3 პერიოდები მიეკუთვნებოდა გვიანდელ კვიპროსულ III ხანას ([[ძვ. წ. 1200-იანები|ძვ. წ. 1200]]–[[ძვ. წ. 1050-იანები|1050]]), ხოლო 4–6 პერიოდები — [[კვიპროსის გეომეტრიული პერიოდი|გეომეტრიული III]]-დან [[არქაული პერიოდი|არქაული II]]-მდე (ძვ. წ. 1050–850).<ref>[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.106119]Gjerstad et al., The Swedish Cyprus Expedition, Vol. 1, Stockholm, 1934</ref><ref name=":5">[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.106120]Gjerstad et al., Vol. 2, Stockholm, 1935</ref><ref>[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.106118]Gjerstad et al., Vol. 3, Stockholm, 1937</ref><ref>Winbladh, M.-L., [http://cypernochkreta.dinstudio.se/text1_107.html Idalion...]</ref> [[1971]]–[[1972]] წლებში [[ჰარვარდის უნივერსიტეტი|ჰარვარდის უნივერსიტეტის]] სახელით გათხრებს ხელმძღვანელობდნენ ლოურენს სტეიჯერი და ანიტა უოქერი.<ref>Walker, A. M., Excavations at Idalion in 1971–1972, BASOR Suppl. Studies, No. 18, გვ. 26–93, 1974</ref> 1973–1978 და 1980 წლებში იმავე ტერიტორიაზე მუშაობდა [[ამერიკული ექსპედიცია იდალიონში|ამერიკული ექსპედიცია]].<ref name="Stager1989">[https://isac.uchicago.edu/sites/default/files/uploads/shared/docs/oic24.pdf]Stager, L. E. & Walker, A. M., American Expedition to Idalion, Cyprus 1973–1980, Chicago: Oriental Institute, 1989</ref> [[1987]] წელს გათხრები განახორციელა ნიუ-ჰემფშირის უნივერსიტეტმა, პამელა გეიბერის ხელმძღვანელობით.<ref name="Stager1989" /> [[1992]]–[[2005]] წლებში გათხრები გაგრძელდა [[არიზონის უნივერსიტეტი|არიზონის უნივერსიტეტისა]] და ლაიკომინგის კოლეჯის ეგიდით.<ref>Gaber, P., Preliminary Report, Cyprus Antiquities Report, 1992, გვ. 167–178</ref><ref>Gaber, P. & Bazemore, G. B., Two Enigmatic Inscriptions from Idalion, 1999</ref><ref>Gaber, P. & Morden, M., 1992 Expedition Report, Cahier 18, გვ. 21–30</ref> [[File:2022 03 Dali Museum.jpg|thumb|right| ადგილობრივი მუზეუმი — ძველი იდალიონი]] [[იდალიონის ტაბულა]] — [[ძვ. წ. V საუკუნე|ძვ. წ. V საუკუნის]] ბრინჯაოს ტაბულაა, ორპირად წარწერილი კვიპროსული ნილოვანწერილოვანი დამწერლობით ბერძნულ ენაზე. მასზე დაფიქსირებულია კონტრაქტი „მეფესა და ქალაქს“ შორის, რომელიც ჯილდოს განსაზღვრავს იმ მედიკოსთა ოჯახისთვის, რომლებიც ქალაქის ალყისას (სპარსებისა და კიტიონელების მიერ) დაჭრილებს უსასყიდლოდ მკურნალობდნენ.<ref>Chadwick, J. (1987), Linear B and Related Scripts, London: British Museum/University of California Press, გვ. 55</ref> იდალიონის ჩრდილოეთით მდებარეობს [[კაფიზინის ნიმფეუმი]], სადაც კვიპროსულ-ნილოვანწერილოვანი წარწერები თარიღდება ძვ. წ. 225–218 წლებით.<ref>Mitford, T. B., The Nymphaeum of Kafizin. The Inscribed Pottery, Kadmos Supplement 2, Berlin: de Gruyter, 1980</ref> ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ძველდასავლურ აზიაში არსებული ქალაქები|ძველდასავლური აზიის ქალაქები]] *[[კიტიონი]] *[[ენკომი (არქეოლოგიური ძეგლი)]] *[[ქურიონი]] *[[უძველესი ბერძნული ქალაქების სია]] ==დამატებითი ლიტერატურა== *Egetmeyer, Markus, "Zur Kyprischen Bronze von Idalion", Glotta, vol. 71, no. 1/2, 1993, pp. 39–59, 1983 *P. Gaber ,"The History of History: Excavations at Idalion and the Changing History of a City-Kingdom", NEA Vol.71, Nos. 1&2, pp. 51–63, 2008 *Hadjicosti, Maria, "The Kingdom of Idalion in the Light of New Evidence", Bulletin of the American Schools of Oriental Research, no. 308, pp. 49–63, 1997 *Koucky, Frank L., and Reuben G. Bullard, "The Geology of Idalion", Bulletin of the American Schools of Oriental Research. Supplementary Studies, no. 18, pp. 10–25, 1974 *Lipiński, Édouard, "Le Ba’ana’ d’Idalion", Syria, vol. 63, no. 3/4, pp. 379–82, 1986 *Reyes, A. T., "The Anthropomorphic Bronze Statuettes of Archaic Idalion, Cyprus", The Annual of the British School at Athens, vol. 87, pp. 243–57, 1992 *Sheedy, Kenneth A., "The Idalion Stater Found in a Tomb at Marion in 1886", The Numismatic Chronicle (1966-), vol. 159, pp. 281–84, 1999 ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:არქეოლოგიური ძეგლები კვიპროსზე]] [[კატეგორია:ძველი კვიპროსის ქალაქები]] [[კატეგორია:ფინიკიური კოლონიები კვიპროსში]] [[კატეგორია:ყოფილი დასახლებები კვიპროსში]] [[კატეგორია:კვიპროსის არქიტექტურა]] [[კატეგორია:კვიპროსი]] [[კატეგორია:კვიპროსის არქეოლოგიური ძეგლები]] [[კატეგორია:იდალიუმი]] [[კატეგორია:კვიპროსის გეოგრაფია]] [[კატეგორია:კვიპროსის ისტორია]] idsky66d9tw5jqv3nrxusmzk9yvdtcr 0 583607 4828121 4795391 2025-07-07T18:57:41Z Jaba1977 3604 4828121 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო ნაგებობა | სახელი = აპიუსის წყალსადენი | სურათი = Aqua appia planlatium.jpg | მდებარეობა = {{დროშა|იტალია}} |lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 53 |lat_sec = 16 |lon_dir = E |lon_deg = 12 |lon_min = 28 |lon_sec = 52 | პოზრუკა = იტალია | პოზრუკა2 = | სტატუსი = დანგრეული }} '''აპიუსის წყალსადენი''', ცნობილი როგორც '''აკვა-აპია''' ({{lang-la|Aqua Appia}}) — უძველესი წყალსადენი [[რომი|რომში]], რომელიც ქალაქს უზრუნველყოფდა სასმელი წყლით. აშენებულია [[ძვ. წ. 312]] წელს, [[კაიუს პლაუტიუს ვენოქსი|კაიუს პლაუტიუს ვენოქსისა]] და [[აპიუს კლავდიუს ცეკუსი|აპიუს კლავდიუს ცეკუსის]] მიერ. [[ფაილი:Aqua appia planlatium 2.png|მინი|აპიუსის წყალსადენი|317x317პქ]] == ისტორია == === კონსტრუქცია === ქალაქის აშენების შემდეგ, რომაელები იყენებდნენ [[ტიბრი|ტიბრის]] წყლებს [[წყარო (გეოგრაფია)|წყაროებიდან]] და [[ჭა|ჭებიდან]]. [[ძვ. წ. IV საუკუნე|ძვ. წ. IV საუკუნის]] მიწურულს, როდესაც ქალაქი პირველი სამნიტის ბრძოლის შემდეგ განვითარებასა და ძლევამოსილების ზენიტში იყო, ეს მეთოდები გამოუსადეგარი გახდა. შესაძლოა, ეს იმ წყლის უვარგისობის გამოც ყოფილიყო, რომელიც ძირითადად [[ტიბრი|ტიბრიდან]] მოდიოდა და ქალაქის განვითარებასთან ერთად ხარისხი უვარგისდებოდა. [[ძვ. წ. 312 |ძვ. წ. 312 წელს]] [[მარკუს ვალერიუს მაქსიმუს კორვინუსი|მარკუს ვალერიუს მაქსიმუს კორვინუსისა]] და [[პუბლიუს დეციუს მუსი (უმცროსი)|პუბლიუს დეციუს მუსის]] შეთანხმების საფუძველზე, მეორე სამნიტების ომის პერიოდში, შედგა რომის პირველი წყალსადენის არქეტიპი. კონსტრუქციისთვის რომაელი ინჟინრები იყენებდნენ [[ეტრუსკები|ეტრუსკების]] გაყვანილობის ტექნიკას. წყალსადენის კონსტრუქცია დაფინანსებული იყო კაიუს პლაუტიუს ვენოქსისა და [[აპიუს კლავდიუს ცეკუსი|აპიუს კლავდიუს ცეკუსის]] მიერ, ადამიანის, რომელიც იყო [[აპიუსის გზა|აპიუსის გზის]] ინიციატორი, [[კაპენის კარიბჭე|კაპენის კარიბჭედან]] [[კაპუა|კაპუამდე]]. კაიუს პლაუტიუსი იყო ადამიანი, რომელმაც აღმოაჩინა წყაროები წყლისთვის. მან მოიპოვა [[კოგნომენი|კოგნომენის]] სტატუსი, „წყლის ვენების მოძებნისათვის“. კაიუსი თანამდებობიდან 18 თვის შემდეგ გადადგა, აპიუს კლავდიუს ცეკუსი კი აგრძელებდა საკუთარ სამსახურს, ამის შესაბამისად კი, რომის პირველ წყალსადენს აპიუსის სახელი დაერქვა. == რესტავრაციები == [[ტიტუს ლივიუსი|ტიტუს ლივიუსის]] თანახმად, [[ძვ. წ. II საუკუნე|ძვ. წ. II საუკუნის]] დასაწყისში, წყალსადენის დინება საგრძნობლად მცირდებოდა. [[ძვ. წ. 184 |ძვ. წ. 184 წელს]], [[მარკუს პორციუს კატონი (უფროსი)|მარკუს პორციუს კატონმა]] დაიწყო უწინდელი დინების აღდგენა, რაც მოიცავდა უკანონო მილების ამოღებას და კერძო ინდივიდებთან წყალმომარაგების შეწყვეტას. შეკეთების სამუშაოებს ატარებდა [[კვინტუს მარციუს რექსი]], [[ძვ. წ. 144]]-[[ძვ. წ. 140|140]] წლებში, შემდგომ კი [[მარკუს ვიფსანიუს აგრიპა|მარკუს ვიფსანიუს აგრიპას]] მიერ, [[ძვ. წ. 33 |ძვ. წ. 33 წელს]]. [[ფაილი:Livius, Titus (59 - 17.).jpg|მინი|ტიტუს ლივიუსი|215x215პქ]] [[ფრონტინი|ფრონტინის]] [[კურატორი|კურატორობის]] პერიოდში, როგორც ოფიციალური წყაროები ადასტურებს, წყალსადენის დინება შეადგენდა 841 კვინარს, მაგრამ, საკუთრი გამოთვლებით 740 კვინარი გამოდიოდა. ინპექციისას წყლის კურატორმა წყალსადენის სათავის დინება 1825 კვინტად შეაფასა. განსხვავება აიხსნა იმით რომ წყალსადენი თითქმის მთელ მანძილზე წვეთავდა, არხები არასოდეს იყო წყლისთვის შესაფერისი და ვიწრო, მაგრამ, ამასთან ერთად, შესაძლებელი იყო წყლის არაკანონიერად მითვისება, რაც კურატორმა მოაგვარა და წყალსადენს ჩვეული დინება დაუბრუნა. == განაწილება == წყალსადენის წყალი [[ოქტავიანე ავგუსტუსი|ავგუსტუსის]] [[რომი|რომის]] ექვს რეგიონს მიეწოდებოდა (რეგიონი ''II - '', ''VIII - Forum Romanum'', ''IX - Circus Flaminius'', ''XI - Circus Maximus'', ''XIII - Aventinus'' და ''XIV – Transtiberim''), წყლის ოცი კოშკით. ''Regio XIV''-თან მიწოდება მას შემდეგ მოხერხდა რაც ''Forum Boarium''-ის მხრიდან მილები დააგრძელეს, რომლებიც [[ტიბრი|ტიბრს]] [[აემილიუსის ხიდი|აემილიუსის ხიდით]] კვეთდა. ზღვის დონიდან დაბალი სიმაღლის გამო, წყალსადენი ემსახურებოდა მხოლოდ [[ტიბრი|ტიბრის]] დაბლობებს, ხიდის [[სამხრეთი|სამხრეთ]] და [[დასავლეთი|დასავლეთ]] ნაწილებში. ==ლიტერატურა== * Frontin, De aquæductu urbis Romæ, Gallica notice * A. T. Hodge, « How did Frontinus measure the Quinaria ? », American Journal of Archaeology, no 88,‎ 1984, გვ. 205-216 * Filippo Coarelli, Rome and environs : an archaeological guide, University of California Press, 2007, გვ. 555 (ISBN 978-0-520-07961-8) * Lawrence Richardson, A New Topographical Dictionary of Ancient Rome, Baltimore, (Md.), Johns Hopkins University Press, 1992, გვ. 488 (ISBN 978-0-8018-4300-6, BNF 36669536) * Federico Copelli, « Aque Urbis Romae : Musealizzazione degli acquedotti romani », Politecnico di Milano, Facoltà di Architettura e Società,‎ 2012 * Evan James Dembskey, The aqueducts of Ancient Rome, University of South Africa, 2009 ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://archive.org/details/t.-hodge-roman-aqueducts-and-water-supply-2002-compressed Roman Aqueducts & Water Supply] * [http://www.romanaqueducts.info/aquasite/romappia/index.html Aqua Appia] * [https://www.loebclassics.com/view/LCL174/1925/volume.xml Aqueducts of Rome] * [https://catalog.hathitrust.org/Record/001639394 The building of the Roman aqueducts] * [https://iris.uniroma1.it/handle/11573/1469868 Roma Medio Repubblicana Dalla Conquista Di Veio Alla Battaglia Di Zama] * [https://web.archive.org/web/20240704122437/https://www.thelocal.it/20170406/metro-workers-have-accidentally-discovered-romes-oldest-aqueduct Rome Metro workers accidentally discovered an ancient aqueduct] * [https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/platner1929 A Topographical Dictionary of Ancient Rome] {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:იტალიის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:ევროპის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:ძველი რომის არქიტექტურა]] [[კატეგორია:იტალიის არქიტექტურა]] [[კატეგორია:ევროპული არქიტექტურა]] [[კატეგორია:ძვ. წ. IV საუკუნე]] lvu96agljmyd49w99iheir1imddg4qx 4828125 4828121 2025-07-07T19:00:18Z Jaba1977 3604 /* კონსტრუქცია */ 4828125 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო ნაგებობა | სახელი = აპიუსის წყალსადენი | სურათი = Aqua appia planlatium.jpg | მდებარეობა = {{დროშა|იტალია}} |lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 53 |lat_sec = 16 |lon_dir = E |lon_deg = 12 |lon_min = 28 |lon_sec = 52 | პოზრუკა = იტალია | პოზრუკა2 = | სტატუსი = დანგრეული }} '''აპიუსის წყალსადენი''', ცნობილი როგორც '''აკვა-აპია''' ({{lang-la|Aqua Appia}}) — უძველესი წყალსადენი [[რომი|რომში]], რომელიც ქალაქს უზრუნველყოფდა სასმელი წყლით. აშენებულია [[ძვ. წ. 312]] წელს, [[კაიუს პლაუტიუს ვენოქსი|კაიუს პლაუტიუს ვენოქსისა]] და [[აპიუს კლავდიუს ცეკუსი|აპიუს კლავდიუს ცეკუსის]] მიერ. [[ფაილი:Aqua appia planlatium 2.png|მინი|აპიუსის წყალსადენი|317x317პქ]] == ისტორია == === კონსტრუქცია === ქალაქის აშენების შემდეგ, რომაელები იყენებდნენ [[ტიბრი|ტიბრის]] წყლებს [[წყარო (გეოგრაფია)|წყაროებიდან]] და [[ჭა|ჭებიდან]]. [[ძვ. წ. IV საუკუნე|ძვ. წ. IV საუკუნის]] მიწურულს, როდესაც ქალაქი პირველი სამნიტური ბრძოლის შემდეგ განვითარებასა და ძლევამოსილების ზენიტში იყო, ეს მეთოდები გამოუსადეგარი გახდა. შესაძლოა, ეს იმ წყლის უვარგისობის გამოც ყოფილიყო, რომელიც ძირითადად [[ტიბრი|ტიბრიდან]] მოდიოდა და ქალაქის განვითარებასთან ერთად ხარისხი უვარგისდებოდა. [[ძვ. წ. 312]] წელს [[მარკუს ვალერიუს მაქსიმუს კორვინუსი|მარკუს ვალერიუს მაქსიმუს კორვინუსისა]] და [[პუბლიუს დეციუს მუსი (უმცროსი)|პუბლიუს დეციუს მუსის]] შეთანხმების საფუძველზე, მეორე სამნიტების ომის პერიოდში, შედგა რომის პირველი წყალსადენის არქეტიპი. კონსტრუქციისთვის რომაელი ინჟინრები იყენებდნენ [[ეტრუსკები|ეტრუსკების]] გაყვანილობის ტექნიკას. წყალსადენის კონსტრუქცია დაფინანსებული იყო კაიუს პლაუტიუს ვენოქსისა და [[აპიუს კლავდიუს ცეკუსი|აპიუს კლავდიუს ცეკუსის]] მიერ, ადამიანის, რომელიც იყო [[აპიუსის გზა|აპიუსის გზის]] ინიციატორი, [[კაპენის კარიბჭე|კაპენის კარიბჭედან]] [[კაპუა|კაპუამდე]]. კაიუს პლაუტიუსი იყო ადამიანი, რომელმაც აღმოაჩინა წყაროები წყლისთვის. მან მოიპოვა [[კოგნომენი|კოგნომენის]] სტატუსი, „წყლის ვენების მოძებნისათვის“. კაიუსი თანამდებობიდან 18 თვის შემდეგ გადადგა, აპიუს კლავდიუს ცეკუსი კი აგრძელებდა საკუთარ სამსახურს, ამის შესაბამისად კი, რომის პირველ წყალსადენს აპიუსის სახელი დაერქვა. == რესტავრაციები == [[ტიტუს ლივიუსი|ტიტუს ლივიუსის]] თანახმად, [[ძვ. წ. II საუკუნე|ძვ. წ. II საუკუნის]] დასაწყისში, წყალსადენის დინება საგრძნობლად მცირდებოდა. [[ძვ. წ. 184 |ძვ. წ. 184 წელს]], [[მარკუს პორციუს კატონი (უფროსი)|მარკუს პორციუს კატონმა]] დაიწყო უწინდელი დინების აღდგენა, რაც მოიცავდა უკანონო მილების ამოღებას და კერძო ინდივიდებთან წყალმომარაგების შეწყვეტას. შეკეთების სამუშაოებს ატარებდა [[კვინტუს მარციუს რექსი]], [[ძვ. წ. 144]]-[[ძვ. წ. 140|140]] წლებში, შემდგომ კი [[მარკუს ვიფსანიუს აგრიპა|მარკუს ვიფსანიუს აგრიპას]] მიერ, [[ძვ. წ. 33 |ძვ. წ. 33 წელს]]. [[ფაილი:Livius, Titus (59 - 17.).jpg|მინი|ტიტუს ლივიუსი|215x215პქ]] [[ფრონტინი|ფრონტინის]] [[კურატორი|კურატორობის]] პერიოდში, როგორც ოფიციალური წყაროები ადასტურებს, წყალსადენის დინება შეადგენდა 841 კვინარს, მაგრამ, საკუთრი გამოთვლებით 740 კვინარი გამოდიოდა. ინპექციისას წყლის კურატორმა წყალსადენის სათავის დინება 1825 კვინტად შეაფასა. განსხვავება აიხსნა იმით რომ წყალსადენი თითქმის მთელ მანძილზე წვეთავდა, არხები არასოდეს იყო წყლისთვის შესაფერისი და ვიწრო, მაგრამ, ამასთან ერთად, შესაძლებელი იყო წყლის არაკანონიერად მითვისება, რაც კურატორმა მოაგვარა და წყალსადენს ჩვეული დინება დაუბრუნა. == განაწილება == წყალსადენის წყალი [[ოქტავიანე ავგუსტუსი|ავგუსტუსის]] [[რომი|რომის]] ექვს რეგიონს მიეწოდებოდა (რეგიონი ''II - '', ''VIII - Forum Romanum'', ''IX - Circus Flaminius'', ''XI - Circus Maximus'', ''XIII - Aventinus'' და ''XIV – Transtiberim''), წყლის ოცი კოშკით. ''Regio XIV''-თან მიწოდება მას შემდეგ მოხერხდა რაც ''Forum Boarium''-ის მხრიდან მილები დააგრძელეს, რომლებიც [[ტიბრი|ტიბრს]] [[აემილიუსის ხიდი|აემილიუსის ხიდით]] კვეთდა. ზღვის დონიდან დაბალი სიმაღლის გამო, წყალსადენი ემსახურებოდა მხოლოდ [[ტიბრი|ტიბრის]] დაბლობებს, ხიდის [[სამხრეთი|სამხრეთ]] და [[დასავლეთი|დასავლეთ]] ნაწილებში. ==ლიტერატურა== * Frontin, De aquæductu urbis Romæ, Gallica notice * A. T. Hodge, « How did Frontinus measure the Quinaria ? », American Journal of Archaeology, no 88,‎ 1984, გვ. 205-216 * Filippo Coarelli, Rome and environs : an archaeological guide, University of California Press, 2007, გვ. 555 (ISBN 978-0-520-07961-8) * Lawrence Richardson, A New Topographical Dictionary of Ancient Rome, Baltimore, (Md.), Johns Hopkins University Press, 1992, გვ. 488 (ISBN 978-0-8018-4300-6, BNF 36669536) * Federico Copelli, « Aque Urbis Romae : Musealizzazione degli acquedotti romani », Politecnico di Milano, Facoltà di Architettura e Società,‎ 2012 * Evan James Dembskey, The aqueducts of Ancient Rome, University of South Africa, 2009 ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://archive.org/details/t.-hodge-roman-aqueducts-and-water-supply-2002-compressed Roman Aqueducts & Water Supply] * [http://www.romanaqueducts.info/aquasite/romappia/index.html Aqua Appia] * [https://www.loebclassics.com/view/LCL174/1925/volume.xml Aqueducts of Rome] * [https://catalog.hathitrust.org/Record/001639394 The building of the Roman aqueducts] * [https://iris.uniroma1.it/handle/11573/1469868 Roma Medio Repubblicana Dalla Conquista Di Veio Alla Battaglia Di Zama] * [https://web.archive.org/web/20240704122437/https://www.thelocal.it/20170406/metro-workers-have-accidentally-discovered-romes-oldest-aqueduct Rome Metro workers accidentally discovered an ancient aqueduct] * [https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/platner1929 A Topographical Dictionary of Ancient Rome] {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:იტალიის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:ევროპის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:ძველი რომის არქიტექტურა]] [[კატეგორია:იტალიის არქიტექტურა]] [[კატეგორია:ევროპული არქიტექტურა]] [[კატეგორია:ძვ. წ. IV საუკუნე]] a5k5uzvbakjcwzpi3wazku5ynlj0we7 4828127 4828125 2025-07-07T19:01:54Z Jaba1977 3604 /* რესტავრაციები */ 4828127 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო ნაგებობა | სახელი = აპიუსის წყალსადენი | სურათი = Aqua appia planlatium.jpg | მდებარეობა = {{დროშა|იტალია}} |lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 53 |lat_sec = 16 |lon_dir = E |lon_deg = 12 |lon_min = 28 |lon_sec = 52 | პოზრუკა = იტალია | პოზრუკა2 = | სტატუსი = დანგრეული }} '''აპიუსის წყალსადენი''', ცნობილი როგორც '''აკვა-აპია''' ({{lang-la|Aqua Appia}}) — უძველესი წყალსადენი [[რომი|რომში]], რომელიც ქალაქს უზრუნველყოფდა სასმელი წყლით. აშენებულია [[ძვ. წ. 312]] წელს, [[კაიუს პლაუტიუს ვენოქსი|კაიუს პლაუტიუს ვენოქსისა]] და [[აპიუს კლავდიუს ცეკუსი|აპიუს კლავდიუს ცეკუსის]] მიერ. [[ფაილი:Aqua appia planlatium 2.png|მინი|აპიუსის წყალსადენი|317x317პქ]] == ისტორია == === კონსტრუქცია === ქალაქის აშენების შემდეგ, რომაელები იყენებდნენ [[ტიბრი|ტიბრის]] წყლებს [[წყარო (გეოგრაფია)|წყაროებიდან]] და [[ჭა|ჭებიდან]]. [[ძვ. წ. IV საუკუნე|ძვ. წ. IV საუკუნის]] მიწურულს, როდესაც ქალაქი პირველი სამნიტური ბრძოლის შემდეგ განვითარებასა და ძლევამოსილების ზენიტში იყო, ეს მეთოდები გამოუსადეგარი გახდა. შესაძლოა, ეს იმ წყლის უვარგისობის გამოც ყოფილიყო, რომელიც ძირითადად [[ტიბრი|ტიბრიდან]] მოდიოდა და ქალაქის განვითარებასთან ერთად ხარისხი უვარგისდებოდა. [[ძვ. წ. 312]] წელს [[მარკუს ვალერიუს მაქსიმუს კორვინუსი|მარკუს ვალერიუს მაქსიმუს კორვინუსისა]] და [[პუბლიუს დეციუს მუსი (უმცროსი)|პუბლიუს დეციუს მუსის]] შეთანხმების საფუძველზე, მეორე სამნიტების ომის პერიოდში, შედგა რომის პირველი წყალსადენის არქეტიპი. კონსტრუქციისთვის რომაელი ინჟინრები იყენებდნენ [[ეტრუსკები|ეტრუსკების]] გაყვანილობის ტექნიკას. წყალსადენის კონსტრუქცია დაფინანსებული იყო კაიუს პლაუტიუს ვენოქსისა და [[აპიუს კლავდიუს ცეკუსი|აპიუს კლავდიუს ცეკუსის]] მიერ, ადამიანის, რომელიც იყო [[აპიუსის გზა|აპიუსის გზის]] ინიციატორი, [[კაპენის კარიბჭე|კაპენის კარიბჭედან]] [[კაპუა|კაპუამდე]]. კაიუს პლაუტიუსი იყო ადამიანი, რომელმაც აღმოაჩინა წყაროები წყლისთვის. მან მოიპოვა [[კოგნომენი|კოგნომენის]] სტატუსი, „წყლის ვენების მოძებნისათვის“. კაიუსი თანამდებობიდან 18 თვის შემდეგ გადადგა, აპიუს კლავდიუს ცეკუსი კი აგრძელებდა საკუთარ სამსახურს, ამის შესაბამისად კი, რომის პირველ წყალსადენს აპიუსის სახელი დაერქვა. == რესტავრაციები == [[ტიტუს ლივიუსი|ტიტუს ლივიუსის]] თანახმად, [[ძვ. წ. II საუკუნე|ძვ. წ. II საუკუნის]] დასაწყისში, წყალსადენის დინება საგრძნობლად მცირდებოდა. [[ძვ. წ. 184]] წელს, [[მარკუს პორციუს კატონი (უფროსი)|მარკუს პორციუს კატონმა]] დაიწყო ადრინდელი დინების აღდგენა, რაც მოიცავდა უკანონო მილების ამოღებას და კერძო ინდივიდებთან წყალმომარაგების შეწყვეტას. შეკეთების სამუშაოებს ატარებდა [[კვინტუს მარციუს რექსი]], [[ძვ. წ. 144]]-[[ძვ. წ. 140|140]] წლებში, შემდეგ კი [[მარკუს ვიფსანიუს აგრიპა|მარკუს ვიფსანიუს აგრიპას]] მიერ, [[ძვ. წ. 33 |ძვ. წ. 33 წელს]]. [[ფაილი:Livius, Titus (59 - 17.).jpg|მინი|ტიტუს ლივიუსი|215x215პქ]] [[ფრონტინი|ფრონტინის]] [[კურატორი|კურატორობის]] პერიოდში, როგორც ოფიციალური წყაროები ადასტურებს, წყალსადენის დინება შეადგენდა 841 კვინარს, მაგრამ, საკუთრი გამოთვლებით 740 კვინარი გამოდიოდა. ინპექციისას წყლის კურატორმა წყალსადენის სათავის დინება 1825 კვინტად შეაფასა. განსხვავება აიხსნა იმით, რომ წყალსადენი თითქმის მთელ მანძილზე წვეთავდა, არხები არასოდეს იყო წყლისთვის შესაფერისი და ვიწრო, მაგრამ, ამასთან ერთად, შესაძლებელი იყო წყლის არაკანონიერად მითვისება, რაც კურატორმა მოაგვარა და წყალსადენს ჩვეული დინება დაუბრუნა. == განაწილება == წყალსადენის წყალი [[ოქტავიანე ავგუსტუსი|ავგუსტუსის]] [[რომი|რომის]] ექვს რეგიონს მიეწოდებოდა (რეგიონი ''II - '', ''VIII - Forum Romanum'', ''IX - Circus Flaminius'', ''XI - Circus Maximus'', ''XIII - Aventinus'' და ''XIV – Transtiberim''), წყლის ოცი კოშკით. ''Regio XIV''-თან მიწოდება მას შემდეგ მოხერხდა რაც ''Forum Boarium''-ის მხრიდან მილები დააგრძელეს, რომლებიც [[ტიბრი|ტიბრს]] [[აემილიუსის ხიდი|აემილიუსის ხიდით]] კვეთდა. ზღვის დონიდან დაბალი სიმაღლის გამო, წყალსადენი ემსახურებოდა მხოლოდ [[ტიბრი|ტიბრის]] დაბლობებს, ხიდის [[სამხრეთი|სამხრეთ]] და [[დასავლეთი|დასავლეთ]] ნაწილებში. ==ლიტერატურა== * Frontin, De aquæductu urbis Romæ, Gallica notice * A. T. Hodge, « How did Frontinus measure the Quinaria ? », American Journal of Archaeology, no 88,‎ 1984, გვ. 205-216 * Filippo Coarelli, Rome and environs : an archaeological guide, University of California Press, 2007, გვ. 555 (ISBN 978-0-520-07961-8) * Lawrence Richardson, A New Topographical Dictionary of Ancient Rome, Baltimore, (Md.), Johns Hopkins University Press, 1992, გვ. 488 (ISBN 978-0-8018-4300-6, BNF 36669536) * Federico Copelli, « Aque Urbis Romae : Musealizzazione degli acquedotti romani », Politecnico di Milano, Facoltà di Architettura e Società,‎ 2012 * Evan James Dembskey, The aqueducts of Ancient Rome, University of South Africa, 2009 ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://archive.org/details/t.-hodge-roman-aqueducts-and-water-supply-2002-compressed Roman Aqueducts & Water Supply] * [http://www.romanaqueducts.info/aquasite/romappia/index.html Aqua Appia] * [https://www.loebclassics.com/view/LCL174/1925/volume.xml Aqueducts of Rome] * [https://catalog.hathitrust.org/Record/001639394 The building of the Roman aqueducts] * [https://iris.uniroma1.it/handle/11573/1469868 Roma Medio Repubblicana Dalla Conquista Di Veio Alla Battaglia Di Zama] * [https://web.archive.org/web/20240704122437/https://www.thelocal.it/20170406/metro-workers-have-accidentally-discovered-romes-oldest-aqueduct Rome Metro workers accidentally discovered an ancient aqueduct] * [https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/platner1929 A Topographical Dictionary of Ancient Rome] {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:იტალიის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:ევროპის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:ძველი რომის არქიტექტურა]] [[კატეგორია:იტალიის არქიტექტურა]] [[კატეგორია:ევროპული არქიტექტურა]] [[კატეგორია:ძვ. წ. IV საუკუნე]] 3kqu5so3x3d0wiu8dk7ngek4aql7oow 4828128 4828127 2025-07-07T19:03:07Z Jaba1977 3604 /* განაწილება */ 4828128 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო ნაგებობა | სახელი = აპიუსის წყალსადენი | სურათი = Aqua appia planlatium.jpg | მდებარეობა = {{დროშა|იტალია}} |lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 53 |lat_sec = 16 |lon_dir = E |lon_deg = 12 |lon_min = 28 |lon_sec = 52 | პოზრუკა = იტალია | პოზრუკა2 = | სტატუსი = დანგრეული }} '''აპიუსის წყალსადენი''', ცნობილი როგორც '''აკვა-აპია''' ({{lang-la|Aqua Appia}}) — უძველესი წყალსადენი [[რომი|რომში]], რომელიც ქალაქს უზრუნველყოფდა სასმელი წყლით. აშენებულია [[ძვ. წ. 312]] წელს, [[კაიუს პლაუტიუს ვენოქსი|კაიუს პლაუტიუს ვენოქსისა]] და [[აპიუს კლავდიუს ცეკუსი|აპიუს კლავდიუს ცეკუსის]] მიერ. [[ფაილი:Aqua appia planlatium 2.png|მინი|აპიუსის წყალსადენი|317x317პქ]] == ისტორია == === კონსტრუქცია === ქალაქის აშენების შემდეგ, რომაელები იყენებდნენ [[ტიბრი|ტიბრის]] წყლებს [[წყარო (გეოგრაფია)|წყაროებიდან]] და [[ჭა|ჭებიდან]]. [[ძვ. წ. IV საუკუნე|ძვ. წ. IV საუკუნის]] მიწურულს, როდესაც ქალაქი პირველი სამნიტური ბრძოლის შემდეგ განვითარებასა და ძლევამოსილების ზენიტში იყო, ეს მეთოდები გამოუსადეგარი გახდა. შესაძლოა, ეს იმ წყლის უვარგისობის გამოც ყოფილიყო, რომელიც ძირითადად [[ტიბრი|ტიბრიდან]] მოდიოდა და ქალაქის განვითარებასთან ერთად ხარისხი უვარგისდებოდა. [[ძვ. წ. 312]] წელს [[მარკუს ვალერიუს მაქსიმუს კორვინუსი|მარკუს ვალერიუს მაქსიმუს კორვინუსისა]] და [[პუბლიუს დეციუს მუსი (უმცროსი)|პუბლიუს დეციუს მუსის]] შეთანხმების საფუძველზე, მეორე სამნიტების ომის პერიოდში, შედგა რომის პირველი წყალსადენის არქეტიპი. კონსტრუქციისთვის რომაელი ინჟინრები იყენებდნენ [[ეტრუსკები|ეტრუსკების]] გაყვანილობის ტექნიკას. წყალსადენის კონსტრუქცია დაფინანსებული იყო კაიუს პლაუტიუს ვენოქსისა და [[აპიუს კლავდიუს ცეკუსი|აპიუს კლავდიუს ცეკუსის]] მიერ, ადამიანის, რომელიც იყო [[აპიუსის გზა|აპიუსის გზის]] ინიციატორი, [[კაპენის კარიბჭე|კაპენის კარიბჭედან]] [[კაპუა|კაპუამდე]]. კაიუს პლაუტიუსი იყო ადამიანი, რომელმაც აღმოაჩინა წყაროები წყლისთვის. მან მოიპოვა [[კოგნომენი|კოგნომენის]] სტატუსი, „წყლის ვენების მოძებნისათვის“. კაიუსი თანამდებობიდან 18 თვის შემდეგ გადადგა, აპიუს კლავდიუს ცეკუსი კი აგრძელებდა საკუთარ სამსახურს, ამის შესაბამისად კი, რომის პირველ წყალსადენს აპიუსის სახელი დაერქვა. == რესტავრაციები == [[ტიტუს ლივიუსი|ტიტუს ლივიუსის]] თანახმად, [[ძვ. წ. II საუკუნე|ძვ. წ. II საუკუნის]] დასაწყისში, წყალსადენის დინება საგრძნობლად მცირდებოდა. [[ძვ. წ. 184]] წელს, [[მარკუს პორციუს კატონი (უფროსი)|მარკუს პორციუს კატონმა]] დაიწყო ადრინდელი დინების აღდგენა, რაც მოიცავდა უკანონო მილების ამოღებას და კერძო ინდივიდებთან წყალმომარაგების შეწყვეტას. შეკეთების სამუშაოებს ატარებდა [[კვინტუს მარციუს რექსი]], [[ძვ. წ. 144]]-[[ძვ. წ. 140|140]] წლებში, შემდეგ კი [[მარკუს ვიფსანიუს აგრიპა|მარკუს ვიფსანიუს აგრიპას]] მიერ, [[ძვ. წ. 33 |ძვ. წ. 33 წელს]]. [[ფაილი:Livius, Titus (59 - 17.).jpg|მინი|ტიტუს ლივიუსი|215x215პქ]] [[ფრონტინი|ფრონტინის]] [[კურატორი|კურატორობის]] პერიოდში, როგორც ოფიციალური წყაროები ადასტურებს, წყალსადენის დინება შეადგენდა 841 კვინარს, მაგრამ, საკუთრი გამოთვლებით 740 კვინარი გამოდიოდა. ინპექციისას წყლის კურატორმა წყალსადენის სათავის დინება 1825 კვინტად შეაფასა. განსხვავება აიხსნა იმით, რომ წყალსადენი თითქმის მთელ მანძილზე წვეთავდა, არხები არასოდეს იყო წყლისთვის შესაფერისი და ვიწრო, მაგრამ, ამასთან ერთად, შესაძლებელი იყო წყლის არაკანონიერად მითვისება, რაც კურატორმა მოაგვარა და წყალსადენს ჩვეული დინება დაუბრუნა. == განაწილება == წყალსადენის წყალი [[ოქტავიანე ავგუსტუსი|ავგუსტუსის]] [[რომი|რომის]] ექვს რეგიონს მიეწოდებოდა (რეგიონი ''II - '', ''VIII - Forum Romanum'', ''IX - Circus Flaminius'', ''XI - Circus Maximus'', ''XIII - Aventinus'' და ''XIV – Transtiberim''), წყლის ოცი კოშკით. ''Regio XIV''-თან მიწოდება მას შემდეგ მოხერხდა რაც [[ბოარიუმის ფორუმი]]ს მხრიდან მილები დააგრძელეს, რომლებიც [[ტიბრი|ტიბრს]] [[აემილიუსის ხიდი|აემილიუსის ხიდით]] კვეთდა. ზღვის დონიდან დაბალი სიმაღლის გამო, წყალსადენი ემსახურებოდა მხოლოდ [[ტიბრი|ტიბრის]] დაბლობებს, ხიდის [[სამხრეთი|სამხრეთ]] და [[დასავლეთი|დასავლეთ]] ნაწილებში. ==ლიტერატურა== * Frontin, De aquæductu urbis Romæ, Gallica notice * A. T. Hodge, « How did Frontinus measure the Quinaria ? », American Journal of Archaeology, no 88,‎ 1984, გვ. 205-216 * Filippo Coarelli, Rome and environs : an archaeological guide, University of California Press, 2007, გვ. 555 (ISBN 978-0-520-07961-8) * Lawrence Richardson, A New Topographical Dictionary of Ancient Rome, Baltimore, (Md.), Johns Hopkins University Press, 1992, გვ. 488 (ISBN 978-0-8018-4300-6, BNF 36669536) * Federico Copelli, « Aque Urbis Romae : Musealizzazione degli acquedotti romani », Politecnico di Milano, Facoltà di Architettura e Società,‎ 2012 * Evan James Dembskey, The aqueducts of Ancient Rome, University of South Africa, 2009 ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://archive.org/details/t.-hodge-roman-aqueducts-and-water-supply-2002-compressed Roman Aqueducts & Water Supply] * [http://www.romanaqueducts.info/aquasite/romappia/index.html Aqua Appia] * [https://www.loebclassics.com/view/LCL174/1925/volume.xml Aqueducts of Rome] * [https://catalog.hathitrust.org/Record/001639394 The building of the Roman aqueducts] * [https://iris.uniroma1.it/handle/11573/1469868 Roma Medio Repubblicana Dalla Conquista Di Veio Alla Battaglia Di Zama] * [https://web.archive.org/web/20240704122437/https://www.thelocal.it/20170406/metro-workers-have-accidentally-discovered-romes-oldest-aqueduct Rome Metro workers accidentally discovered an ancient aqueduct] * [https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/platner1929 A Topographical Dictionary of Ancient Rome] {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:იტალიის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:ევროპის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:ძველი რომის არქიტექტურა]] [[კატეგორია:იტალიის არქიტექტურა]] [[კატეგორია:ევროპული არქიტექტურა]] [[კატეგორია:ძვ. წ. IV საუკუნე]] h488wqjcsuy749sgdawf3571phg4yp5 0 584088 4828153 4783915 2025-07-07T19:37:01Z Jaba1977 3604 4828153 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Porta Praetoria 29 09 2019.jpg|300px|მინი|კასტრა პრეტორიის ნანგრევები]] '''კასტრა პრეტორია''' ({{lang-la|Castra Praetoria}}) — უძველესი ბანაკები, რომლებიც ეკუთნოდა [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] [[პრეტორიანელები|პრეტორიანელ]] მცველებს. ==ისტორია== რომელი ისტორიკოსის [[პუბლიუს კორნელიუს ტაციტუსი|ტაციტუსის]] მიხედვით, ბანაკები ააშენეს [[23]] წელს [[სეიანუსი|ლუციუს ელიუს სეიანუსის]] ({{lang-la|Lucius Aelius Seianus}}) ბრძანებით, რომელიც იყო პრეტორიანელთა პრეფექტი და მსახურობდა იმპერატორ [[ტიბერიუსი|ტიბერიუსის]] დროს. ბანაკები აღმართეს ქალაქ [[რომი]]ს გარეთ და გარშემორტყმული იყო მყარი ქვის კედლით, რომლის ზომებია 440 მეტრი 380 მეტრზე. კედლის ოთხიდან სამი გაერთიანდა [[ავრელიანეს კედელი|ალერიუს კედელთან]] ერთად და ნაწილი დღესაც ჩანს. კასტრა პრეტორია რომის ისტორიაში რამდენიმე მნიშვნელოვანი მოვლენის ადგილი იყო. სწორედ ამ ბანაკში მოიყვანეს [[კლავდიუსი]] მისი დისშვილის, [[კალიგულა]]ს მკვლელობის შემდეგ, რითაც ის გახდა პირველი იმპერატორი, რომელიც პრეტორიანელებმა გამოაცხადეს. აქვე პრეტორიანულმა გვარდიამ აუქციონზე გაიტანა იმპერატორის ტიტული იმპერატორ [[პერტინაქსი|პერტინაქსის]] მკვლელობის შემდეგ. [[193]] წლის 28 მარტს ტიტუს ფლავიუს კლავდიუს სულპიციანუსი ბანაკში იმყოფებოდა და ცდილობდა ჯარისკაცების დამშვიდებას, როდესაც დაიწყო ფულადი ჯილდოს შეთავაზება მათი მხარდაჭერის სანაცვლოდ ტახტისთვის. ამავდროულად, დიდიუს იულიანუსიც მივიდა ბანაკში და რადგან მისი შესვლა აკრძალული იყო, ყვიროდა შეთავაზებებს გვარდიისადმი. რამდენიმე საათიანი ვაჭრობის შემდეგ, სულპიციანუსმა ყოველ ჯარისკაცს 20 000 სესტერცი შესთავაზა. იულიანუსმა, რომელსაც ეშინოდა, რომ სულპიციანუსი ტახტს მიიღებდა, 25 000 შესთავაზა. გვარდიამ იულიანუსის შეთავაზება მიიღო, გააღო ბანაკის კარიბჭე და ის იმპერატორად გამოაცხადა. ეს ასევე იყო ადგილი, სადაც [[222]] წელს პრეტორიანელებმა მოკლეს იმპერატორი [[ჰელიოგაბალუსი|ელაგაბალუსი]] და მისი დედა იულია სოემიასი. [[238]] წელს ბანაკს თავს დაესხნენ რომის მოქალაქეები, რომლებიც აჯანყდნენ იმპერატორ [[მაქსიმინუსი]]ს წინააღმდეგ. კასტრა პრეტორია დაანგრია [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინე I-მა]], რომელმაც ასევე დაშალა პრეტორიანული გვარდია იტალიის დაპყრობისას, მაშინ როდესაც მაქსენციუსი მართავდა როგორც დასავლეთ რომის იმპერატორი იტალიაში. მათი ბოლო ბრძოლა იყო [[მილვიის ხიდის ბრძოლა]] [[312]] წელს. კონსტანტინეს გამარჯვების შემდეგ მან ოფიციალურად დაშალა პრეტორიანული გვარდია, გაგზავნა რა ისინი იმპერიის სხვადასხვა კუთხეში. ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Castra_Praetoria.html Castra Praetoria] *[http://www.romeartlover.it/Vasi05a.htm] {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] diacvrtuucfblo8p65vafw36rdeo4hg 4828154 4828153 2025-07-07T19:37:41Z Jaba1977 3604 4828154 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Porta Praetoria 29 09 2019.jpg|300px|მინი|კასტრა პრეტორიის ნანგრევები]] '''კასტრა პრეტორია''' ({{lang-la|Castra Praetoria}}) — უძველესი ბანაკები, რომლებიც ეკუთნოდა [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] [[პრეტორიანელები|პრეტორიანელ]] მცველებს. ==ისტორია== რომელი ისტორიკოსის [[პუბლიუს კორნელიუს ტაციტუსი|ტაციტუსის]] მიხედვით, ბანაკები ააშენეს [[23]] წელს [[სეიანუსი|ლუციუს ელიუს სეიანუსის]] ({{lang-la|Lucius Aelius Seianus}}) ბრძანებით, რომელიც იყო პრეტორიანელთა პრეფექტი და მსახურობდა იმპერატორ [[ტიბერიუსი|ტიბერიუსის]] დროს. ბანაკები აღმართეს ქალაქ [[რომი]]ს გარეთ და გარშემორტყმული იყო მყარი ქვის კედლით, რომლის ზომებია 440 მეტრი 380 მეტრზე. კედლის ოთხიდან სამი გაერთიანდა [[ავრელიანეს კედელი|ალერიუს კედელთან]] ერთად და ნაწილი დღესაც ჩანს. კასტრა პრეტორია რომის ისტორიაში რამდენიმე მნიშვნელოვანი მოვლენის ადგილი იყო. სწორედ ამ ბანაკში მოიყვანეს [[კლავდიუსი]] მისი დისშვილის, [[კალიგულა]]ს მკვლელობის შემდეგ, რითაც ის გახდა პირველი იმპერატორი, რომელიც პრეტორიანელებმა გამოაცხადეს. აქვე პრეტორიანულმა გვარდიამ აუქციონზე გაიტანა იმპერატორის ტიტული იმპერატორ [[პერტინაქსი|პერტინაქსის]] მკვლელობის შემდეგ. [[193]] წლის 28 მარტს ტიტუს ფლავიუს კლავდიუს სულპიციანუსი ბანაკში იმყოფებოდა და ცდილობდა ჯარისკაცების დამშვიდებას, როდესაც დაიწყო ფულადი ჯილდოს შეთავაზება მათი მხარდაჭერის სანაცვლოდ ტახტისთვის. ამავდროულად, დიდიუს იულიანუსიც მივიდა ბანაკში და რადგან მისი შესვლა აკრძალული იყო, ყვიროდა შეთავაზებებს გვარდიისადმი. რამდენიმე საათიანი ვაჭრობის შემდეგ, სულპიციანუსმა ყოველ ჯარისკაცს 20 000 სესტერცი შესთავაზა. იულიანუსმა, რომელსაც ეშინოდა, რომ სულპიციანუსი ტახტს მიიღებდა, 25 000 შესთავაზა. გვარდიამ იულიანუსის შეთავაზება მიიღო, გააღო ბანაკის კარიბჭე და ის იმპერატორად გამოაცხადა. ეს ასევე იყო ადგილი, სადაც [[222]] წელს პრეტორიანელებმა მოკლეს იმპერატორი [[ჰელიოგაბალუსი|ელაგაბალუსი]] და მისი დედა იულია სოემიასი. [[238]] წელს ბანაკს თავს დაესხნენ რომის მოქალაქეები, რომლებიც აჯანყდნენ იმპერატორ [[მაქსიმინუსი]]ს წინააღმდეგ. კასტრა პრეტორია დაანგრია [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინე I-მა]], რომელმაც ასევე დაშალა პრეტორიანული გვარდია იტალიის დაპყრობისას, მაშინ როდესაც მაქსენციუსი მართავდა როგორც დასავლეთ რომის იმპერატორი იტალიაში. მათი ბოლო ბრძოლა იყო [[მილვიის ხიდის ბრძოლა]] [[312]] წელს. კონსტანტინეს გამარჯვების შემდეგ მან ოფიციალურად დაშალა პრეტორიანული გვარდია, გაგზავნა რა ისინი იმპერიის სხვადასხვა კუთხეში. ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Castra_Praetoria.html Castra Praetoria] in S.B.Platner and T.Ashby: ''Topographical Dictionary of Ancient Rome'', London 1929 * [http://www.romeartlover.it/Vasi05a.htm Mura dell'antico Castro Pretorio] (includes etchings by [[Giuseppe Vasi]] and recent photographs) * [https://www.flickr.com/photos/94328122@N06/sets/72157643347425264/ The Praetorian Guard] * {{cite book |first=M. |last=Lucentini |title=The Rome Guide: Step by Step through History's Greatest City|date=31 December 2012 |publisher=Interlink |isbn=9781623710088 |url=https://books.google.com/books?id=laMDAQAAQBAJ}} {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] 1x9fke6j82s18vsw9hvwfujf3cj71ey 4828155 4828154 2025-07-07T19:37:53Z Jaba1977 3604 4828155 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Porta Praetoria 29 09 2019.jpg|300px|მინი|კასტრა პრეტორიის ნანგრევები]] '''კასტრა პრეტორია''' ({{lang-la|Castra Praetoria}}) — უძველესი ბანაკები, რომლებიც ეკუთნოდა [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] [[პრეტორიანელები|პრეტორიანელ]] მცველებს. ==ისტორია== რომელი ისტორიკოსის [[პუბლიუს კორნელიუს ტაციტუსი|ტაციტუსის]] მიხედვით, ბანაკები ააშენეს [[23]] წელს [[სეიანუსი|ლუციუს ელიუს სეიანუსის]] ({{lang-la|Lucius Aelius Seianus}}) ბრძანებით, რომელიც იყო პრეტორიანელთა პრეფექტი და მსახურობდა იმპერატორ [[ტიბერიუსი|ტიბერიუსის]] დროს. ბანაკები აღმართეს ქალაქ [[რომი]]ს გარეთ და გარშემორტყმული იყო მყარი ქვის კედლით, რომლის ზომებია 440 მეტრი 380 მეტრზე. კედლის ოთხიდან სამი გაერთიანდა [[ავრელიანეს კედელი|ალერიუს კედელთან]] ერთად და ნაწილი დღესაც ჩანს. კასტრა პრეტორია რომის ისტორიაში რამდენიმე მნიშვნელოვანი მოვლენის ადგილი იყო. სწორედ ამ ბანაკში მოიყვანეს [[კლავდიუსი]] მისი დისშვილის, [[კალიგულა]]ს მკვლელობის შემდეგ, რითაც ის გახდა პირველი იმპერატორი, რომელიც პრეტორიანელებმა გამოაცხადეს. აქვე პრეტორიანულმა გვარდიამ აუქციონზე გაიტანა იმპერატორის ტიტული იმპერატორ [[პერტინაქსი|პერტინაქსის]] მკვლელობის შემდეგ. [[193]] წლის 28 მარტს ტიტუს ფლავიუს კლავდიუს სულპიციანუსი ბანაკში იმყოფებოდა და ცდილობდა ჯარისკაცების დამშვიდებას, როდესაც დაიწყო ფულადი ჯილდოს შეთავაზება მათი მხარდაჭერის სანაცვლოდ ტახტისთვის. ამავდროულად, დიდიუს იულიანუსიც მივიდა ბანაკში და რადგან მისი შესვლა აკრძალული იყო, ყვიროდა შეთავაზებებს გვარდიისადმი. რამდენიმე საათიანი ვაჭრობის შემდეგ, სულპიციანუსმა ყოველ ჯარისკაცს 20 000 სესტერცი შესთავაზა. იულიანუსმა, რომელსაც ეშინოდა, რომ სულპიციანუსი ტახტს მიიღებდა, 25 000 შესთავაზა. გვარდიამ იულიანუსის შეთავაზება მიიღო, გააღო ბანაკის კარიბჭე და ის იმპერატორად გამოაცხადა. ეს ასევე იყო ადგილი, სადაც [[222]] წელს პრეტორიანელებმა მოკლეს იმპერატორი [[ჰელიოგაბალუსი|ელაგაბალუსი]] და მისი დედა იულია სოემიასი. [[238]] წელს ბანაკს თავს დაესხნენ რომის მოქალაქეები, რომლებიც აჯანყდნენ იმპერატორ [[მაქსიმინუსი]]ს წინააღმდეგ. კასტრა პრეტორია დაანგრია [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინე I-მა]], რომელმაც ასევე დაშალა პრეტორიანული გვარდია იტალიის დაპყრობისას, მაშინ როდესაც მაქსენციუსი მართავდა როგორც დასავლეთ რომის იმპერატორი იტალიაში. მათი ბოლო ბრძოლა იყო [[მილვიის ხიდის ბრძოლა]] [[312]] წელს. კონსტანტინეს გამარჯვების შემდეგ მან ოფიციალურად დაშალა პრეტორიანული გვარდია, გაგზავნა რა ისინი იმპერიის სხვადასხვა კუთხეში. ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Castra_Praetoria.html Castra Praetoria] in S.B.Platner and T.Ashby: ''Topographical Dictionary of Ancient Rome'', London 1929 * [http://www.romeartlover.it/Vasi05a.htm Mura dell'antico Castro Pretorio] (includes etchings by [[Giuseppe Vasi]] and recent photographs) * [https://www.flickr.com/photos/94328122@N06/sets/72157643347425264/ The Praetorian Guard] * {{cite book |first=M. |last=Lucentini |title=The Rome Guide: Step by Step through History's Greatest City|date=31 December 2012 |publisher=Interlink |isbn=9781623710088 |url=https://books.google.com/books?id=laMDAQAAQBAJ}} {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] 7vtsadighal1l3ba3scxr3m8fu1guwu 4828156 4828155 2025-07-07T19:40:13Z Jaba1977 3604 /* ისტორია */ 4828156 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Porta Praetoria 29 09 2019.jpg|300px|მინი|კასტრა პრეტორიის ნანგრევები]] '''კასტრა პრეტორია''' ({{lang-la|Castra Praetoria}}) — უძველესი ბანაკები, რომლებიც ეკუთნოდა [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] [[პრეტორიანელები|პრეტორიანელ]] მცველებს. ==ისტორია== რომაელი ისტორიკოსის [[პუბლიუს კორნელიუს ტაციტუსი|ტაციტუსის]] მიხედვით, ბანაკები ააშენეს [[23]] წელს [[სეიანუსი|ლუციუს ელიუს სეიანუსის]] ბრძანებით, რომელიც იყო პრეტორიანელთა პრეფექტი და მსახურობდა იმპერატორ [[ტიბერიუსი|ტიბერიუსის]] დროს. ბანაკები აღმართეს ქალაქ [[რომი]]ს გარეთ და გარშემორტყმული იყო მყარი ქვის კედლით, რომლის ზომებია 440 მეტრი 380 მეტრზე. კედლის ოთხიდან სამი გაერთიანდა [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანეს კედელთან]] ერთად და ნაწილი დღესაც ჩანს. კასტრა პრეტორია რომის ისტორიაში რამდენიმე მნიშვნელოვანი მოვლენის ადგილი იყო. სწორედ ამ ბანაკში მოიყვანეს [[კლავდიუსი]] მისი დისშვილის, [[კალიგულა]]ს მკვლელობის შემდეგ, რის შემდეგაც იგ გახდა პირველი იმპერატორი, რომელიც პრეტორიანელებმა გამოაცხადეს. აქვე პრეტორიანულმა გვარდიამ აუქციონზე გაიტანა იმპერატორის ტიტული იმპერატორ [[პერტინაქსი|პერტინაქსის]] მკვლელობის შემდეგ. [[193]] წლის 28 მარტს ტიტუს ფლავიუს კლავდიუს სულპიციანუსი ბანაკში იმყოფებოდა და ცდილობდა ჯარისკაცების დამშვიდებას, როდესაც დაიწყო ფულადი ჯილდოს შეთავაზება მათი მხარდაჭერის სანაცვლოდ ტახტისთვის. ამავდროულად, დიდიუს იულიანუსიც მივიდა ბანაკში და რადგან მისი შესვლა აკრძალული იყო, ყვიროდა შეთავაზებებს გვარდიისადმი. რამდენიმე საათიანი ვაჭრობის შემდეგ, სულპიციანუსმა ყოველ ჯარისკაცს 20 000 სესტერცი შესთავაზა. იულიანუსმა, რომელსაც ეშინოდა, რომ სულპიციანუსი ტახტს მიიღებდა, 25 000 შესთავაზა. გვარდიამ იულიანუსის შეთავაზება მიიღო, გააღო ბანაკის კარიბჭე და ის იმპერატორად გამოაცხადა. ეს ასევე იყო ადგილი, სადაც [[222]] წელს პრეტორიანელებმა მოკლეს იმპერატორი [[ჰელიოგაბალუსი|ელაგაბალუსი]] და მისი დედა იულია სოემიასი. [[238]] წელს ბანაკს თავს დაესხნენ რომის მოქალაქეები, რომლებიც აჯანყდნენ იმპერატორ [[მაქსიმინუსი]]ს წინააღმდეგ. კასტრა პრეტორია დაანგრია [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინე I-მა]], რომელმაც ასევე დაშალა პრეტორიანული გვარდია იტალიის დაპყრობისას, მაშინ როდესაც მაქსენციუსი მართავდა როგორც დასავლეთ რომის იმპერატორი იტალიაში. მათი ბოლო ბრძოლა იყო [[მილვიის ხიდის ბრძოლა]] [[312]] წელს. კონსტანტინეს გამარჯვების შემდეგ მან ოფიციალურად დაშალა პრეტორიანული გვარდია, გაგზავნა რა ისინი იმპერიის სხვადასხვა კუთხეში. ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Castra_Praetoria.html Castra Praetoria] in S.B.Platner and T.Ashby: ''Topographical Dictionary of Ancient Rome'', London 1929 * [http://www.romeartlover.it/Vasi05a.htm Mura dell'antico Castro Pretorio] (includes etchings by [[Giuseppe Vasi]] and recent photographs) * [https://www.flickr.com/photos/94328122@N06/sets/72157643347425264/ The Praetorian Guard] * {{cite book |first=M. |last=Lucentini |title=The Rome Guide: Step by Step through History's Greatest City|date=31 December 2012 |publisher=Interlink |isbn=9781623710088 |url=https://books.google.com/books?id=laMDAQAAQBAJ}} {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] qlvdjtvi6i0xac3kdmqw00oiy8g7k9s 0 584166 4828355 4811047 2025-07-08T07:44:37Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ქალაქები ძველ კვიპროსში]]; დაემატა [[კატეგორია:ძველი კვიპროსის ქალაქები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828355 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = ლაპიტოსი |მშობლიური სახელი = {{hlist|{{lang-el|Λάπηθος}}|{{lang-tr|Lapta}}}} |ქვეყანა = კვიპროსი |დაქვემდებარება = [[კირნეის რაიონი]] (დე იურე)<br>[[გირნეს რაიონი]] (დე ფაქტო) |პანორამა = Lapta general view.jpg |პანორამის სიგანე = 300 |წარწერა = ლაპიტოსის ზოგადი ხედი |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N |lat_deg= 35 |lat_min= 20 |lat_sec=12 |lon_dir = E |lon_deg= 33 |lon_min=10 |lon_sec=27 |CoordAddon = type:city(7839)_region:CY |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |ქვეყნის რუკა = |რეგიონის რუკის ზომა = |რეგიონის რუკა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = რაიონი |რეგიონი = [[კირნეის რაიონი]] (დე იურე) / [[გირნეს რაიონი]] (დე ფაქტო) |რაიონის ტიპი = რაიონი |რაიონი = [[გირნეს რაიონი]] |მმართველის ტიპი = მერი |მმართველი = მუსტაფა აქტუღი (დე ფაქტო)<br>ნეოპტოლემოს კოცაპა (დევნილობაში) |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = |კლიმატი = [[Csa კლიმატი|Csa — ხმელთაშუაზღვისებური]] |ოფიციალური ენა = |მოსახლეობა = 7,839 |აღწერის წელი = 2011 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |ეთნოქორონიმი = |დროის სარტყელი = +2 |DST = +3 |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = {{URL|https://www.laptabelediyesi.com}} (თურქ-კიპრ. მუნიციპალიტეტი)<br>{{URL|https://www.lapithos.org.cy}} (დევნილობაში მყოფი მუნიციპალიტეტი) |კატეგორია ვიკისაწყობში = Lapithos }} '''ლაპიტოსი''' ან '''ლაპეთოსი''' ({{lang-el|Λάπηθος}};<ref>ბერძნული სახელწოდების წარმოთქმა ანტიკური პერიოდიდან მოყოლებული შეიცვალა. თავდაპირველად იყენებდნენ კვიპროსულ ფორმას Λάπαθος — ლაპათოსი.</ref> {{lang-tr|Lapta}}) — ქალაქი [[კვიპროსი|კვიპროსზე]]. ''დე ფაქტო'', ის [[ჩრდილოეთი კვიპროსი|ჩრდილოეთი კვიპროსის]] კონტროლის ქვეშ იმყოფება. არქეოლოგების მტკიცებით, ლაპიტოსი დაარსდა აქაიელი ძმების — პრაქსანდროსისა და კეფეუსის — მიერ. [[სტრაბონი|სტრაბონის]] ცნობით, ახლომდებარე [[ლაპათოსი (კიპროსი)|ლაპათოსის]] ანტიკური დასახლება [[სპარტა|სპარტელებმა]] დააარსეს. [[აქადური ენა|ასურული]] წარწერების მიხედვით, ლაპიტოსი ერთ-ერთი იყო იმ თერთმეტ კვიპროსულ სამეფოთაგან, რომლებიც იმ დროისათვის არსებობდნენ. [[სპარსელები|სპარსელთა]] ბატონობის პერიოდში, ქალაქში [[ფინიკიელები]] დასახლდნენ. ბოლო დამოუკიდებელი მმართველი იყო პრაქსიპოსი, რომელიც [[პტოლემე I|პტოლემეოს]] I-მა [[ძვ. წ. IV საუკუნე|ძვ. წ. 312 წელს]] დაემორჩილა. ლამბუსა — სახელწოდება, რომელიც თანამედროვე ლაპიტოსის ჩრდილოეთით მდებარე ანტიკურ ბერძნულ დასახლებას მოიხსენიებს, მდებარეობს ქალაქისგან დაახლოებით {{convert|3|km|0|abbr=off}} დაშორებით, ზღვის სანაპიროზე. [[ფაილი:Saint Evlalios church Lapta Alsancak (11).jpg|thumb|right|ლაპიტოსის სანაპირო]] == ისტორია == ===რომამდელი ხანა === {{main|ლაპათოსი (კვიპროსი)}} სტრაბონის მიხედვით, ლაპეთოსი „ლაკონელებისა და პრაქსანდროსის აშენებულია“. ფილოსოფოსი [[ეფესოსელი ალექსანდრე]] მას უწოდებდა „იმეროესას“, რაც ნიშნავს „მომხიბვლელს“ და „ვნებათა აღმძვრელს“. ლაპიტოსი არქეოლოგიურ ლიტერატურაში ხშირად მოიხსენიება როგორც [[ლაკონია|ლაკონიური]] კოლონია, რომელიც [[ტროას ომი|ტროას ომის]] შემდეგ აშენდა პრაქსანდროსის, მისი პირველი მეფის მიერ. თუმცა არქეოლოგიური აღმოჩენები — მათ შორის კერამიკული ჭურჭელი და დოქების საწარმო ბორბლები — მიუთითებს, რომ დასახლება ჯერ კიდევ ძვ. წ. III ათასწლეულში არსებობდა. [[სიცილიელი დიოდორე]], რომელიც [[ძვ. წ. IV საუკუნე|ძვ. წ. IV საუკუნეში]] მოღვაწეობდა, წერდა, რომ ლაპიტოსი კვიპროსზე, ცხრიდან ერთ-ერთი სამეფო იყო ლაპიტოსის მეფე პეისისტრატე, თავისი ფლოტით, [[სალამინი|სალამინის]] მმართველ ნიკოკრეონთან და [[კურიონი|კურიონის]] მმართველ სტასანორთან ერთად, დაეხმარა [[ალექსანდრე მაკედონელი|ალექსანდრე მაკედონელს]] [[ტვირი (ლიბანი)|ტვირის]] აღებაში [[ფინიკია|ფინიკიაში]]. ამის საპასუხოდ ალექსანდრემ, როგორც გამარჯვებულმა მხედართმთავარმა, კიპროსი [[სპარსეთის იმპერია|სპარსელებისგან]] დამოუკიდებლად გამოაცხადა. ლაპეთოსის უკანასკნელი მეფე იყო პრაქსიპოსი. === რომაული, ბიზანტიური და ლუზინიანების ეპოქა === [[ფაილი:Chypriotische koninkrijken.PNG|thumb|right|250px|რუკა, რომელიც აჩვენებს კვიპროსის ანტიკურ ქალაქ-სამეფოებს]] [[რომის იმპერია|რომაული მმართველობის პერიოდში]] ლაპეთოსში 10,000-ზე მეტი მოსახლე ცხოვრობდა. იგი [[კვიპროსი|კვიპროსის]] ოთხ ადმინისტრაციულ ერთეულთაგან ერთ-ერთს წარმოადგენდა. უძველესი დროიდან ლაპიტოსი წარმოადგენდა სპილენძის გადამუშავების ცენტრს და, რაც უფრო მნიშვნელოვანია, თიხის ნაწარმის მნიშვნელოვან საწარმოს.<ref name=historycy/> პროტოქრისტიანულ პერიოდში ([[ძვ. წ. 25]] – ახ. წ. [[250]]) ლაპეთოსმა მნიშვნელოვანი კომერციული აღმავლობა განიცადა — როგორც თავისი წარმოების მრავალფეროვნების, ასევე პორტისა და გემთსაშენის წყალობით. სწორედ ამ პერიოდში დაერქვა მას ლამბუსა — რაც ითარგმნება როგორც „მბრწყინავი“ — სავარაუდოდ მისი სიმდიდრის ბრწყინვალების, სისუფთავის, სილამაზის ან სანაპიროს შუქურის გამო, რომელიც ნათებას აფრქვევდა ირგვლივ.<ref name=historycy/> ქრისტიანობის პირველ წლებში [[პავლე ტარსოსელი]], [[ბარნაბა (სამოცდაათთაგანი)|ბარნაბა]] და [[მარკოზი|მარკოზი მახარებელი]] ლაპეთოსს ეწვივნენ [[ტარსოსი|ტარსოსიდან]]. [[ბარნაბას ეპისტოლეების]] თანახმად, ქალაქს იმ დროს [[ქალაქის კედელი|გალავანი]] გააჩნდა. ბარნაბა აღნიშნავს, რომ მეორე მგზავრობისას მარკოზთან ერთად კედლების გარეთ დარჩნენ, ვინაიდან მათ ქალაქში შესვლის უფლება არ მიეცათ. [[გვიანი ანტიკური ხანა|გვიან ანტიკურ ხანაში]] ლაპეთოსი განთქმული იყო თავისი სიმდიდრით, ვაჭრობით, ხელოვნებითა და განვითარებით. ლაპეთოსის ეპისკოპოსი თეოდოტოსი (დაახ. [[314]]–[[324]] წწ.) [[მოწამე]]ად აღესრულა [[კირნეა|კირნეაში]], ხოლო ეპისკოპოს დიდიმოსის ნაცვლად [[ქალკედონის კრება|მეოთხე საეკლესიო კრებაზე]] ([[451]]) წმინდა ეულალეოსი ან ეულამპიოსი იმყოფებოდა, რომლის სახელობის ეკლესია ახლაც დგას [[ახეიროპოიეტოსის მონასტერი|ახეიროპოიეტოსის მონასტერთან]] ახლოს.<ref name=historycy/> [[არაბები|არაბთა შემოსევების]] შედეგად ლაპეთოსი მძიმედ დაზიანდა. მოსახლეობა ხშირად გარბოდა და კუნძულის შიდა ტერიტორიებზე აფარებდა თავს.<ref name=historycy/> [[ბიზანტია|ბიზანტიელებმა]] კვიპროსი არაბებისაგან [[965]] წელს გაათავისუფლეს, რის შემდეგაც ლაპეთოსიდან გაქცეული მოსახლეობა დაბრუნდა და ქალაქი თავიდან აღადგინა ახალი ადგილმდებარეობით — ზღვას მოშორებით, [[პენტადაქტილოსი|პენტადაქტილოსის მთის]] ძირში.<ref name=historycy/> [[ლუზინიანების დინასტია|ლუზინიანების მმართველობის პერიოდში]] ლაპეთოსს უფრო დიდი მოსახლეობა ჰყავდა, ვიდრე [[ლიმასოლი|ლიმასოლს]], [[ფამაგუსტა|ფამაგუსტასა]] და [[პაფოსი|პაფოსს]]. ოსმალთა შემოსევამდე რამდენიმე წლით ადრე ქალაქში [[ზანეტო დანდოლო]]ს ხელმძღვანელობით განთავსებული იყო 3000-კაციანი ჯარი. დანდოლო [[ნიქოზია|ნიქოზიის]] დაცვას შეეწირა.<ref name=historycy/> === ოსმალეთის პერიოდი === [[1780]] წელს ლაპეთოსის ნაწილი გამოიყო და ჩამოყალიბდა ახალი სოფელი — [[კარავასი]].<ref name=historycy/> === ბრიტანეთის მმართველობა === ====ბრიტანული კვიპროსი ([[1878]]–[[1960]])==== ლაპეთოსს კომუნალური სტატუსი მიენიჭა მას შემდეგ, რაც კვიპროსზე [[ბრიტანეთის იმპერია|ბრიტანეთის]] მმართველობა დამკვიდრდა. ქალაქის პირველი მერი იყო ანდრეას კუმიდესი.<ref name=historycy>{{cite web|title=History|url=http://www.lapithos.org.cy/default.aspx?articleID=2857|publisher=Lapithos Municipality|access-date=8 June 2015|archiveurl=https://archive.today/20180910221158/http://www.lapithos.org.cy/default.aspx?articleID=2857|archivedate=10 სექტემბერი 2018}}</ref> === არქეოლოგიური გათხრები === ლაპეთოსის მახლობლად აღმოჩენილია დიდი სამარხი [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს ხანიდან]] (დაახ. [[ძვ. წ. 2000]]–[[ძვ. წ. 1800|1800]]), რომელშიც ასობით საფლავია. გათხრები ჩატარდა [[ჯონ მაიერსი|ჯონ მაიერსის]] ხელმძღვანელობით [[1913]] წელს და [[მენელაოს მარკიდესი|მენელაოს მარკიდესმა]] გააგრძელა [[1917]] წელს. სამწუხაროდ, ადგილი არაერთხელ გაუძარცვავთ სამარხთა მაძიებლებს. === შვედური კვიპროსის ექსპედიცია === შვედური კვიპროსის ექსპედიცია წლების განმავლობაში — [[1927]]–[[1931]] — მუშაობდა [[კვიპროსი|კვიპროსში]] და 25-ზე მეტ არქეოლოგიურ ადგილზე ჩაატარა გათხრები. მათი ერთი ნაწილი ლაპიტოსშიც განხორციელდა. გათხრებისას აღმოჩენილი იქნა კერამიკული ნაწარმის მრავალფეროვანი ნიმუშები, ასევე სპილენძისა და ბრინჯაოს იარაღები. სპეციალური ყურადღება დაიმსახურა წაგრძელებული კისრის მქონე თიხის დოქებმა (ე.წ. „ნისკარტიანი“), რომლებიც წითლად არის შეღებილი და წააგავს [[ანატოლია|ანატოლიის]] ანალოგიურ ნაწარმს.<ref name=":9">{{Cite book |last=Gjerstad |first=Einar |title=The Swedish Cyprus Expedition: Finds and Results of the Excavations in Cyprus 1927-1931, Vol.1 Text. |publisher=Victor Pettersons Bokindustriaktiebolag |year=1934 |location=Stockholm |pages=xix, 33, 19, 27-52, 160, 172, 265, 186, 466-477, 490, 575, 2-11}}</ref><ref name=":11">{{Cite book |last=Karageorghis |first=Vassos |title=The Cyprus Collections in the Medelhavsmuseet |publisher=A.G Leventis Foundation and Medelhavsmuseet |year=2003 |isbn=9789963560554 |location=Stockholm |pages=ix, 4-5, 11, 13, 16, 17}}</ref> [[ფაილი:Plank-shaped_terracotta_figurine_holding_an_infant.png|thumb|upright|წითლად დაფერილი ტერაკოტის ფიგურა დედისა, რომელიც ჩვილით სავსე აკვანს უჭირავს. ლაპიტოსი, სამარხი 313A. [[ძვ. წ. II ათასწლეული|ძვ. წ. 2000–1800]]. ექსპონატი დაცულია [[მედელჰავსმუზეუმი|მედელჰავსმუზეუმში]], [[სტოკჰოლმი]].]] ლაპიტოსის დასავლეთით აღმოჩენილია უძველესი დასახლება, რომელიც მიეკუთვნება [[ნეოლითი|ნეოლითურ]] ან [[ქალაქოლითური ხანა|ქალაქოლითურ ხანას]] და ცნობილია სახელწოდებით '''ალონია თონ პლაკონ'''. ტერიტორია მნიშვნელოვნად დაზიანდა როგორც ბუნებრივი, ასევე ადამიანური ფაქტორების შედეგად, რის გამოც მისი ზუსტი საზღვრების დადგენა გაძნელდა.<ref name=":9" /> აღმოსავლეთით არსებული დასახლება დაზიანდა [[ზამთარი|ზამთრის]] წყალდიდობებითა და მიწათმოქმედებით — დაწყებული [[რომის იმპერია|რომაული]], [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტიური]] პერიოდიდან და გაგრძელებული [[თანამედროვე ხანა|თანამედროვე]] პერიოდის ჩათვლით. ამიტომაც აღმოჩენილია მხოლოდ მცირე მასალები: ქვის საძირკვლები, ბუხრები და სამი კლდეში გამოკვეთილი სამარხი (ბოთროსი). სავარაუდოდ, ეს ადგილი ოთხ სხვადასხვა პერიოდს განეკუთვნება. მოგვიანებით, დასახლებამ ფუნქცია შეიცვალა და [[გეომეტრიული ხანა|გეომეტრულ ხანაში]] იქცა [[ნეკროპოლისი|ნეკროპოლისად]], რის გამოც კლდეში გამოკვეთილი სამარხებია აღმოჩენილი. იმ პერიოდის დამარხვისთვის გამოიყენებოდა ძველი ნეოლითური სახლების ქვის ბლოკები როგორც სამარხის კარები. დასავლეთ დასახლებაში აღმოჩნდა ოთხი ქოხის ნაშთები და სამი ბუხარი. არტეფაქტები ძირითადად სამ კატეგორიას განეკუთვნებოდა: ქანებისგან დამზადებულ ნივთებს, შვიტსა და კერამიკას. განსაკუთრებით ხშირია ყავისფრად შეფერილი შვიტისგან დამზადებული ნივთები. ქვისგან დამზადებულ არტეფაქტებს მიეკუთვნებოდა ნაჯახები, უროები და მჭრელები. კერამიკული ნაწარმიდან ყველაზე გავრცელებული იყო წითლად დაფერილი, უბრალო თეთრი და მოხატული კერამიკა. დასახლებები თარიღდება [[ძვ. წ. 3000]] წლით, თუმცა აღმოსავლეთი დასახლება უფრო ძველი ჩანს, ვიდრე დასავლეთი.<ref name=":9" /> [[ფაილი:Gold_earrings.tif|left|thumb|200x200px|ოქროს საყურეები გადაბმული ბოლოებით. პატარა ბურთულების ჯგუფი შესაძლოა ყურძნის მტევანს განასახიერებს. ლაპიტოსი, სამარხი 420. დაახ. [[ძვ. წ. XI საუკუნე|ძვ. წ. 1050–950]].]] ლაპიტოსის დასავლეთით, '''ვრისი ტუ ბარბა''' (ბერძ. — „ბაბუას წყარო“) — ამ ადგილას ექსპედიციამ განაგრძო [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს ხანის]] ნეკროპოლისის გათხრები. ადგილი წარმოადგენს თეთრი კირქვის კლდეს, რომელიც ზღვასთან დახრილია და ხშირი წყალდიდობებით დაზიანდა, რის გამოც დღეს ნეკროპოლისის კვალები თითქმის არ ჩანს. შვედები არ იყვნენ პირველი, ვინც იქ გათხრები ჩაატარა, მაგრამ პირველნი იყვნენ, ვინც კვლევის შედეგები გამოაქვეყნა. [[ჯონ მაიერსი|ჯონ მაიერსმა]] და [[მენელაოს მარკიდესი|მენელაოს მარკიდესმა]] [[კვიპროსის მუზეუმი|კვიპროსის მუზეუმის]] სახელით იქ გათხრები ჩაატარეს [[1913]] და [[1917]] წლებში.<ref name=":9" /> შვედურმა ექსპედიციამ ორი თვის განმავლობაში გამოიკვლია 23 სამარხი, რათა ერთი შეზღუდული არეალის ფარგლებში წარმომადგენლობითი ნიმუშები შეეგროვებინათ. სამარხების უმეტესობა არის [[დრომოსი (არქიტექტურა)|დრომოსის ტიპის]] — გრძელი დერეფნიდან გაღებული სამი მრგვალი კამერით. სამარხის კარებად გამოიყენებოდა თხელი კირქვის ფილები, რომლებიც დამატებითი ქვებით იყო გამაგრებული. აღმოჩნდა, რომ სამარხები მრავალჯერ გამოიყენებოდა და ზოგჯერ გარდაცვლილთა შორის იცვლებოდა დაკრძალვის ნივთები. აქ მარხავდნენ როგორც მამაკაცებს, ასევე ქალებს. სამარხების უმრავლესობა მიეკუთვნება [[ძვ. წ. XX საუკუნე|ძვ. წ. მე-20]] – [[ძვ. წ. XVIII საუკუნე|მე-18 საუკუნეებს]] და ძირითადად წითლად დაფერილი კერამიკული ნაწარმით გამოირჩევა.<ref name=":9" /> [[File:Grav_702,_interiör_med_fynd_in_situ._Lapithos_-_SMVK_-_C00962.tif|thumb|200x200px|სამარხი 702, არტეფაქტები ადგილზე აღმოჩენისას. ლაპიტოსი.]] [[რკინის ხანა|რკინის ხანის]] '''კასტროსის ნეკროპოლისში''' გათხრები გაგრძელდა [[1927]] წლის ნოემბრიდან [[1928]] წლის აპრილის ბოლომდე. ტერიტორია ადრე არ იყო გათხრილი, თუმცა ბიზანტიური პერიოდის განმავლობაში გაუძარცვავთ. ექსპედიციამ გამოიკვლია დაახლოებით 30 სამარხი. სამარხების სტრუქტურა განსხვავებულია სხვადასხვა პერიოდებში, თუმცა უმეტესობა მაინც დრომოსის ტიპს მიეკუთვნება. როგორც სხვა კვიპროსულ ნეკროპოლებში, აქაც ნათელია, რომ სამარხები ოჯახურ დაკრძალვებს ემსახურებოდა და მრავალჯერადი გამოყენებისთვის იყო განკუთვნილი. ზოგიერთი სამარხი განსაკუთრებით მდიდარი აღმოჩნდა. მაგალითად, სამარხებში 403 და 420 დაკრძალულ ქალებს ეცვათ ოქროს სამკაულები და ჰქონდათ ოქროს ორნამენტები, მათ შორის: ხუთი ოქროს ფირფიტა ფიგურალური გამოსახულებებით, ქსოვილის საკერავი წნელები და თავსაბურავის დეკორატიული სამაგრები.<ref name=":9" /> == გეოგრაფია == [[ფაილი:Lapta scenery.jpg|thumb|right|ლანდშაფტი ლაპიტოსთან]] ლაპიტოსი მდებარეობს [[კირნეა|კირნეიდან]] დაახლოებით 14 კილომეტრის დასავლეთით, [[კვიპროსი|კვიპროსის]] ჩრდილო სანაპიროზე. აღმოსავლეთით ესაზღვრება [[კარავასი]], დასავლეთით — ბასილეა, სამხრეთით კი — სისკლიპოსი, აგრიდაკი და ლარნაკა-ტის-ლაპითუ. ტერიტორია ვრცელდება [[პენტადაქტილოსი|პენტადაქტილოსის მთიან]] ზონიდან [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირომდე. განსაკუთრებით გამოირჩევა ლაპიტოსის ფონად გადაჭიმული პენტადაქტილოსის ყველაზე მაღალი წერტილი — კიპარისოვუნო.<ref name=loc>{{cite web|title=Location of Lapithos|url=http://www.lapithos.org.cy/default.aspx?articleID=2891|publisher=Lapithos Municipality|access-date=8 June 2015}}</ref> == ეკონომიკა == [[ფაილი:Lapta house by beach.jpg|thumb|left|სახლი და პლაჟი ლაპიტოსში. ტურიზმი ქალაქის ერთ-ერთი მთავარი შემოსავლის წყაროა.]] [[ფაილი:Lapta hotel.jpg|thumb|left|სასტუმრო ლაპიტოსში]] ლაპიტოსის ეკონომიკაში დასაქმებულთა უმრავლესობას წარმოადგენენ საჯარო მოხელეები და მუშა ფენა. მოსახლეობის დანარჩენი ნაწილი საქმიანობს [[ტურიზმი|ტურიზმის]], [[სოფლის მეურნეობა|სოფლის მეურნეობის]], მცირე საწარმოებისა და [[თევზჭერა|თევზჭერის]] სფეროებში.<ref name=laptalapta/> === სოფლის მეურნეობა === ლაპიტოსს უხვი წყლის რესურსი აქვს — მადლიერმა წყაროებისა და ნოყიერი მიწების წყალობით. ეს ქმნის მრავალფეროვან სასოფლო-სამეურნეო წარმოებას. მთავარი კულტურაა ციტრუსები, განსაკუთრებით ცნობილია ლაპიტოსის [[ლიმონი|ლიმონები]]. მთიან ზონაში გავრცელებულია [[ზეთისხილი|ზეთისხილისა]] და [[ქარობის ხე|ქარობის ხეების]] გამრავლება. ასევე მოჰყავთ [[პისტაკიო]], კონარი და კოლოკასი. [[თუთა]]ს ხეები იცავს ლიმონებს ზღვის ნამისა და ქარებისგან და ამავე დროს წარმოადგენს [[აბრეშუმის წარმოება|აბრეშუმის წარმოების]] ძირითადი წყაროს. ლაპიტოსს ასევე აქვს [[ქლიავი|ქლიავის]] მრავალი ჯიში, მათ შორის უნიკალური „ფლოკკარუესის“ სახეობა.<ref>{{cite web|title=Farming and Crops|url=http://www.lapithos.org.cy/default.aspx?articleID=2940|publisher=Lapithos Municipality|access-date=8 June 2015}}</ref> == პოლიტიკა == === თურქი კვიპროსელების მუნიციპალიტეტი === ლაპიტოსის (ლაპტა) მუნიციპალიტეტი, რომელიც ქალაქს ''დე ფაქტო'' მართავს, დაარსდა [[1974]] წლის [[19 ნოემბერი|19 ნოემბერს]] [[თურქი კვიპროსელების ავტონომიური ადმინისტრაცია|თურქი კვიპროსელების ავტონომიური ადმინისტრაციის]] კაბინეტის მიერ.<ref name=laptabeltar>{{cite web|title=Belediyemizin Kuruluşu ve Siyasi Oluşumu|url=http://www.laptabelediyesi.com/index.php/yoenetim/kurulus-ve-siyasi-olusumu.html|publisher=Lapta Municipality|access-date=8 June 2015|language=tr}}</ref> მოქმედი მერია — ფუათ ნამსოი [[ეროვნული ერთიანობის პარტია (ჩრდილოეთი კვიპროსი)|ეროვნული ერთიანობის პარტიიდან]], რომელიც ამ თანამდებობაზე იმყოფება [[1994]] წლიდან.<ref>{{cite web|title=Lapta'da Fuat Namsoy Başkanlığı garantiledi!|url=http://www.kibrispostasi.com/index.php/cat/107/news/136989/PageName/LAPTA|publisher=Kıbrıs Postası|access-date=8 June 2015|language=tr}}</ref><ref name=laptabeltar/> === ბერძენ-კვიპროსელი მერი === ლაპიტოსის ბერძნულმა მუნიციპალიტეტმა თავისი არსებობა [[1878]] წელს დაიწყო [[ბრიტანეთის იმპერია|ბრიტანეთის]] მიერ კვიპროსის ოკუპაციის შემდეგ, როდესაც დაარსდა ათი ახალი მუნიციპალიტეტიდან ერთ-ერთი. მუნიციპალიტეტის სიმბოლოზე გამოსახულია რქებიანი ათენა, რაც უკავშირდება ქალაქში აღმოჩენილ ანტიკურ მონეტას. [[1974]] წელს თურქული შეჭრის შედეგად, მუნიციპალიტეტი იძულებით განიდევნა, თუმცა მოქმედი მუნიციპალური საბჭო დარჩა თავის პოზიციებზე [[1987]] წლამდე. დღეს ლაპიტოსის მერია განთავსებულია ამოხოსტუს ქუჩა 37-ში და საერთო შენობას იყენებს [[კიტრეა|კიტრეას]] დევნილ მერიასთან. მოქმედი დევნილი მერი არის ნეოპტოლემოს კოცაპასი.<ref>{{cite web|title=History of Lapithos Municipality|url=http://www.lapithos.org.cy/default.aspx?articleID=2867|publisher=Lapithos Municipality-in-exile|access-date=8 June 2015|archiveurl=https://archive.today/20180910222619/http://www.lapithos.org.cy/default.aspx?articleID=2867|archivedate=10 სექტემბერი 2018}}</ref> [[1974]] წლამდე ლაპიტოსი ადმინისტრაციულად იყოფოდა ექვს [[საეკლესიო თემები|ენორიად]] ({{transl|el|enories}}), თითოეულს ჰყავდა თავისი სამოქალაქო და სასულიერო მმართველობა — თემის საბჭო, [[აღმოსავლური მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებელი]] მღვდელი და სასაფლაო. ენორიები იყო:<ref name=loc/> ზემო ლაპიტოსი: აია ანასტასია და აია პარასკევის ენორიები (ერთად — ზემო ენორიები) *აიოს თეოდოროსი — დასავლეთით *ტიმიოს პროდრომოსი — ცენტრში *აიოს ლუკასი — ცენტრში *აიოს მინასი — აღმოსავლეთით მეშვიდე ადმინისტრაციული განყოფილება იყო [[თურქი კვიპროსელები|თურქი კვიპროსელების]] კვარტალი.<ref name=laptalapta>{{cite web|title=Lapta|url=http://www.laptabelediyesi.com/index.php/koyler/lapta.html|publisher=Lapta Municipality|access-date=8 June 2015}}</ref> == ეკლესია-მონასტრები და მეჩეთები == [[ფაილი:Lapta Timios Prodromos Church 1.jpg|thumb|right|ტიმიოს პროდრომოსის ეკლესია]] [[ფაილი:Saint Evlalios church Lapta Alsancak (1).jpg|thumb|right|წმინდა ევლალიოსის ეკლესია]] [[ფაილი:Παναγία Ἀχειροποίητος in 1973 35 mm.jpg|thumb|right|ახეიროპოიეტოსის მონასტერი]] ლაპიტოსში მდებარეობს 14 [[ეკლესია]], 2 [[მეჩეთი]] და 2 [[მონასტერი]].<ref name=leaflet>{{cite web|title=Lapta|url=http://www.turizmtanitma.gov.ct.tr/Portals/1074/%C5%9Eehir/Lapta/lapta.pdf|publisher=TRNC Department of Tourism|access-date=8 June 2015|language=tr|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150608220335/http://www.turizmtanitma.gov.ct.tr/Portals/1074/%C5%9Eehir/Lapta/lapta.pdf|archivedate=8 ივნისი 2015}}</ref> მათ შორის აღსანიშნავია: წმინდა თეოდორეს ეკლესია — აშენდა [[1834]] წელს. ეზოში აქვს ორი თეთრი სვეტი ბიზანტიური ჯვრებით, ხოლო გალერეა [[XVII საუკუნე|XVII საუკუნით]] თარიღდება. ეზოში არის ძველი საწნახელი. ლეგენდის მიხედვით, თავდაპირველად მიცვალებულთა სამლოცველო იყო.<ref name=leaflet/><ref name=munchu>{{cite web|title=Parish – Churches in Lapithos|url=http://www.lapithos.org.cy/default.aspx?articleID=2911|publisher=Lapithos Municipality|access-date=8 June 2015|archiveurl=https://archive.today/20180910223828/http://www.lapithos.org.cy/default.aspx?articleID=2911|archivedate=10 სექტემბერი 2018}}</ref> წმინდა მინასის ეკლესია — მდებარეობს აღმოსავლეთით, აშენდა [[1843]] წელს. მასში წარმოდგენილია წმინდა მინასის ხატები ცხენზე, ადრე გააჩნდა დიდი ხატი [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნის]] დასაწყისიდან.<ref name=leaflet/> წმინდა ანასტასიას ეკლესია და მონასტერი — აშენებულია ძველი ლაპიტოსის ციხის ადგილზე. აშენდა [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნეში]], კედლებზე წარმოდგენილია მრავალი ფრესკა. აქვს პატარა სამლოცველო, რომელიც ეძღვნება აია ევდოკიას.<ref name=leaflet/><ref name=munchu/> წმინდა პარასკევის ეკლესია — აშენდა [[1892]] წელს ძველი ეკლესიის ნანგრევებზე. იქ დაცული იყო ძველი ხატები [[1974]] წლამდე, რის შემდეგაც ისინი გაიძარცვა.<ref name=leaflet/> წმინდა ლუკასის ეკლესია — აშენდა [[1850]] წელს. ამჟამად არის [[ბალეტი|ბალეტის]] სკოლა.<ref name=leaflet/> ტიმიოს პროდრომოსის ეკლესია — მდებარეობს ცენტრში. აშენებულია [[XVII საუკუნე|XVII საუკუნეში]] [[გოთიკური არქიტექტურა|გოთიკურ სტილში]]. ზარის კოშკზე გამოსახულია ადამიანებისა და ცხოველების ფიგურები, დასავლეთ კედელზე კი — [[დავითის ვარსკვლავი]].<ref name=leaflet/> წმინდა ევლალიოსის ეკლესია — სანაპიროზე, [[ახეიროპოიეტოსის მონასტერი|ახეიროპოიეტოსის მონასტრის]] მახლობლად. აშენებულია ადრეული ქრისტიანული ეკლესიის ნანგრევებზე. ოთხი ცენტრალური სვეტი დღემდე დგას, ერთ-ერთზე ამოჭრილია ბიზანტიური ჯვარი. გათხრებისას აღმოჩენილია სამი სხვადასხვა დროის მოზაიკის ფენა — [[VI საუკუნე|VI]], [[XI საუკუნე|XI]] და [[XIV საუკუნე|XIV–XV საუკუნეების]].<ref name=leaflet/> წმინდა ევლამპიოსის ეკლესია — მდებარეობს ახეიროპოიეტოსის მონასტრის მახლობლად. თავდაპირველად [[მრევლი|მრევლი]] იყენებდა როგორც პაგანურ სამარხს, მოგვიანებით გადაიქცა ადრექრისტიანულ სამლოცველოდ. ახასიათებს [[რომაული იმპერია|რომაული]] ნიშები და ფრესკების კვალი. არ აქვს [[ნართექსი]], მაგრამ აქვს [[აბსიდი]].<ref name=leaflet/> მეჩეთები: ჰაიდარ ფაშაზადე მეჰმედ ბეის მეჩეთი — აღმნიშვნელი წარწერა მიუთითებს [[1870]] წელს. არქიტექტურულად გამორჩეულია კვიპროსის მასშტაბით: გუმბათი ზემოდან განთავსებულია რვაკუთხედ საყრდენზე და შემკულია ოთხი ნახევარგუმბათით. მოიხსენიება, როგორც ერთ-ერთი ულამაზესი ქვის მეჩეთი კუნძულზე.<ref name=leaflet/><ref>{{cite web|title=Lapta (Lapithos)|url=http://www.cypnet.co.uk/ncyprus/city/kyrenia/lapta/index.html|publisher=Cypnet|access-date=8 June 2015}}</ref> ესეიედ ელჰაჯ მეჰმედ აღას მეჩეთი — ცნობილია როგორც ზედა ლაპტას მეჩეთი. აშენდა [[1828]] წელს მღვდელმთავრის მიერ, თავდაპირველად მიწის სახურავითა და მინარეთის გარეშე. [[1887]]–[[1889]] წლებში შენობას დაემატა ეზო, კრამიტის სახურავები და [[25]] ფუტიანი მინარეთი. [[1899]] წელს ფუნქციონირებდა ასევე სკოლაც. ქვის მინარეთი [[1974]] წელს განადგურდა და [[1976]] წელს შეცვალა ბეტონის ახალი მინარეთი.<ref name=leaflet/> == კულტურა == ლაპიტოსი ყოველწლიურად მასპინძლობს ლაპტას ტურიზმის ფესტივალს, რომელიც ტარდება ივნისის პირველ კვირაში. ფესტივალის ფარგლებში იმართება მრავალი კულტურული და სპორტული ღონისძიება, ფოლკლორული ცეკვების წარმოდგენები სხვადასხვა ქვეყნის ჯგუფების მონაწილეობით და კონცერტები.<ref>{{cite web|title=Lapta Turizm Festivali|url=http://www.laptabelediyesi.com/index.php/festivaller/lapta-turizm-festivali.html|publisher=Lapta Municipality|access-date=8 June 2015|language=tr}}</ref><ref name=leaflet/> ლაპიტოსში დამკვიდრებულია უნიკალური ხელსაქმე — „ლაპტას მაქმანი“ ({{lang-tr|Lapta Hesap İşi}}), რომელიც შესრულებულია ლითონის ნაჭერზე ჯვარედინი ნაკერის ტექნიკით და დღემდე ინახება როგორც ტურისტული პროდუქტი. ქალაქი ასევე ცნობილი იყო თხილის ხისგან დამზადებული გულბადეებით, რომლებიც კულტურულად მნიშვნელოვანი ნივთები იყო [[კვიპროსი|კვიპროსისთვის]]. ქალაქში ტრადიციული იყო დანების დამზადება — ჩასადები თხის რქისგან მზადდებოდა, ხოლო დანები გამოირჩეოდა სიზუსტით და დამზადების ხარისხით. ლაპიტოსი კვიპროსის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი [[აბრეშუმის წარმოება|აბრეშუმის მწარმოებელი]] ცენტრია. ადგილობრივი აბრეშუმი ფართოდ გამოიყენებოდა როგორც ადგილობრივად, ისე კუნძულის მასშტაბით ხალხური რეწვისა და ქსოვისთვის.<ref name=leaflet/> ლაპიტოსი აქტიური სპორტული ცხოვრებითაც გამოირჩევა, განსაკუთრებით წყალზე დაფუძნებული სპორტით. პოპულარულია [[წყალქვეშა ცურვა]], [[ინდოსაფარი]], [[ჰიდროსკუტერი]], [[წყლის თხილამურები]] და [[პარასეილინგი]]. ასევე ვრცელია ცხენოსნობა და ველოსპორტი. ქალაქი მდებარეობს რამდენიმე ტურისტულ ბილიკზე, რომლებიც [[Natura 2000]]-ის მიერ არის დაცული — ეს ბილიკები გადის ტყეებზე, ძველი ქალაქებისა და ტაძრების ნანგრევებზე, ეკლესიებსა და ისტორიულ საწყობებზე.<ref name=leaflet/> ქალაქში ფუნქციონირებს საფეხბურთო კლუბი [[Lapta Türk Birliği S.K.]], რომელიც [[ჩრდილოეთი კვიპროსის სუპერ ლიგა|ჩრდილოეთი კვიპროსის სუპერ ლიგაში]] თამაშობდა [[2014]]–[[2015]] წლების სეზონში, თუმცა სეზონის ბოლოს გავარდა ლიგიდან.<ref>{{cite web|title=K-Pet Süper Lig Puan Tablosu|url=http://www.ktff.net/KTFFLigler/fiksturvepuancetveli/1|publisher=Turkish Cypriot Football Federation|access-date=8 June 2015|language=tr}}</ref> == გამოჩენილი პიროვნებები == *[[გიორგი კვიპროსელი]] — ბიზანტიელი გეოგრაფი *[[იოანე ცანგარიდისი]] — ბერძენი გენერალი *[[ანდრეას გ. ორფანიდესი]] — ისტორიისა და არქეოლოგიის პროფესორი, მუსიკალური კომპოზიტორი == საერთაშორისო ურთიერთობები == {{See also|სხვისი ქალაქები ჩრდილოეთ კვიპროსში}} === დაძმობილებული ქალაქები === ლაპიტოსი არაოფიციალურად დაახლობლებულია შემდეგ ქალაქებთან: {{flagicon|TUR}} [[ბუიუქჩეკმეჯე]], [[თურქეთი]] (2007 წლიდან)<ref name="Büyükçekmece">{{cite web|url=http://www.bcekmece.bel.tr/icerik.aspx?kod=297|title=''Büyükçekmece – Twin Towns''|publisher=Büyükçekmece-City.sk|access-date=20 October 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131020214757/http://www.bcekmece.bel.tr/icerik.aspx?kod=297|archive-date=20 October 2013|df=dmy-all|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131020214757/http://www.bcekmece.bel.tr/icerik.aspx?kod=297|archivedate=20 ოქტომბერი 2013}}</ref> {{flagicon|TUR}} [[ქემერი]], [[ანტალია]], [[თურქეთი]] (2012 წლიდან)<ref name="Kemer">{{cite web|url=http://www.antalya-kemer.bel.tr/issues/500-kemer-belediyesi-ile-lapta-belediyesi-kardes-sehir-oldu.html|title=''Kemer – Twin Towns''|publisher=Kemer-City.sk|access-date=22 March 2015|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402150343/http://www.antalya-kemer.bel.tr/issues/500-kemer-belediyesi-ile-lapta-belediyesi-kardes-sehir-oldu.html|archive-date=2 April 2015|df=dmy-all|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150402150343/http://www.antalya-kemer.bel.tr/issues/500-kemer-belediyesi-ile-lapta-belediyesi-kardes-sehir-oldu.html|archivedate=2 აპრილი 2015}}</ref> {{flagicon|MKD}} [[კარპოში]], [[სკოპიე]], [[ჩრდილოეთ მაკედონია]] (2015 წლიდან)<ref name="Karpoš">{{cite web|url=http://www.haberalkibrisli.net/kibris/laptaya-kardes-sehir-karpos-h19512.html|title=''Karpoš – Twin Towns''|publisher=Karpoš-City.sk|access-date=22 March 2015}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://web.archive.org/web/20050522223025/http://www.lapithos.org.cy/english/default.aspx?articleID=9869&heading=History History of Lapithos by the Municipality] *[https://web.archive.org/web/20071007063836/http://www.lapithos.org.cy/english/default.aspx?articleID=9408&heading=Parish%20Churches%20in%20Lapithos Parish Churches of Lapithos by the Municipality] *[https://web.archive.org/web/20050802112857/http://www.lapithos.org.cy/english/default.aspx?articleID=7892&heading=Farming%20and%20Crops Farming and Crops] *[http://northcyprusdiscovery.com/the-town-of-lapta/ Lapta town and its history] *[http://www.visitlapta.com About Lapta Village] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:მუნიციპალიტეტები კირნეის რაიონში]] [[კატეგორია:სანაპირო დასახლებები კვიპროსზე]] [[კატეგორია:ძველი კვიპროსის ქალაქები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთი კვიპროსის მუნიციპალიტეტები]] [[კატეგორია:კვიპროსის ბუნება]] [[კატეგორია:კვიპროსის ქალაქები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ კვიპროსის დასახლებული პუნქტები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ კვიპროსის რაიონები]] 1butgovxnkz0bkh736toqi2abmfvjyp 0 584213 4828149 4825340 2025-07-07T19:30:45Z Jaba1977 3604 /* რესურსები ინტერნეტში */ 4828149 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Porta Metronia 2015.jpg|200px|მინი|მეტრონიის კარიბჭე]]'''მეტრონიის კარიბჭე''' ({{lang-la|Porta Metronia}}) არის კარიბჭე [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანეს კედლისა]] რომელიც მდებარეობს [[რომი|რომში]],[[იტალია|იტალიაში]]. კარიბჭე მდებარეობს კედლის სამხრეთ ნაწილში,აღმოსავლეთით მდებარე [[სან-ჯოვანის კარიბჭე (რომი)|კარიბჭე სან ჯოვანისა]] და სამხრეთით მდებარე [[ლათინური კარიბჭე|ლათინური კარიბჭის]] შორის. [[X საუკუნე|მეათე საუკუნის]] განმავლობაში,ამ ჭიშკრის მიღმა იყო ჭაობიანი ტერიტორია, რომელსაც პრატა დეციი ან დეცენიე ეწოდებოდა შუა საუკუნეების ბოლოს ჭიშკარი დაიხურა და შესასვლელი აგურით ამოაშენეს. თანამედროვე ეპოქაში მზარდი სატრანსპორტო მოძრაობის გამო,თავდაპირველი ჭიშკრის გვერდით ოთხი მთავარი გასასვლელი შეიქმნა. საუკუნეების განმავლობაში ჭიშკრის გარშემო მიწის დონე მნიშვნელოვნად აიწია,რის გამოც თავდაპირველი გასასვლელი ნაწილობრივ მიწისქვეშ აღმოჩნდა. ==ისტორია== კარიბჭე მეტრონია არის [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანის კედლების]] ერთ-ერთი ნაკლებად ცნობილი ჭიშკარი [[რომი|რომში]],[[იტალია|იტალიაში]]. აშენებული იმპერატორ [[ავრელიანე|ავრელიანის]] მმართველობის დროს მე-[[III საუკუნე|3 საუკუნეში]] ([[271]]-დან [[275]] წლამდე),ჭიშკარი თავდაპირველად ქალაქის გაფართოებული გამაგრების ნაწილი იყო, ერთროულად გარე საფრთხეებისგან დასაცავად პოლიტიკური არასტაბილურობისა და [[რომის იმპერია|რომის იმპერიაზე]] გარე ზეწოლის პერიოდში. ჭიშკარმა სახელი მიიღო ვია მეტრონიისგან, ძველი [[რომაული გზები|რომაული გზისგან]],რომელსაც ის ემსახურებოდა, თუმცა გზის სახელის წარმოშობა გაურკვეველი რჩება. ისეთი გამორჩეული ჭიშკრებისგან განსხვავებით,როგორიცაა [[სან-ჯოვანის კარიბჭე (რომი)|სან-ჯოვანის კარიბჭე]] ან [[მაჯორეს კარიბჭე|მაჯორეს კარიბჭეზე]],მეტრონიის კარიბჭე უფრო პრაქტიკული ფუნქცია ჰქონდა,ძირითადად გამოიყენებოდა ადგილობრივი ტრანსპორტისთვის და მიმდებარე სასოფლო-სამეურნეო მიწებზე წვდომისთვის. [[შუა საუკუნეები|შუა საუკუნეების]] პერიოდში,ჭიშკრის გამოყენება შემცირდა ქალაქის ზომის შემცირებასთან ერთად, და [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანის კედლის]] ბევრი ჭიშკარი ნაწილობრივ დაზიანდა.ადრეული თანამედროვე პერიოდისთვის, პორტა მეტრონია ძირითადად დამარხული იყო დანალექებისა და ურბანული განვითარების გამო,მიწის დონის ზემოთ მხოლოდ მისი [[თაღი|თაღის]] ზედა ნაწილი ჩანდა. მე-[[XX საუკუნე|20 საუკუნეში]], განსაკუთრებით [[ბენიტო მუსოლინი|ბენიტო მუსოლინის]] ურბანული დაგეგმარების ძალისხმევის დროს [[1930-იანები|1930]]-იან წლებში,რამდენიმე ძველი რომაული ძეგლის, მათ შორის [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანის კედლების]] ნაწილების გათხრები და რესტავრაცია განხორციელდა.კარიბჭე მეტრონია ნაწილობრივ გაითხარა და აღდგა,თუმცა ის კვლავ ერთ-ერთ უფრო მოკრძალებულ ისტორიულ ჭიშკრად რჩებოდა. დღეს პორტა მეტრონია მდებარეობს პიაცალე მეტრონიოსთან ახლოს,გარშემორტყმული თანამედროვე ტრანსპორტითა და ურბანული ინფრასტრუქტურით. მიუხედავად იმისა,რომ ის აღარ ასრულებს თავდაცვით ან სატრანსპორტო როლს, ის რჩება [[რომი|რომის]] მრავალშრიანი არქიტექტურული და სამხედრო ისტორიის წყნარ შეხსენებად. ==ლიტერატურა== * {{cite web|last1=Platner|first1=Samuel Ball|last2=Ashby|first2=Thomas|date=1929|url=http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Porta_Asinaria.html|title=''A Topographical Dictionary of Ancient Rome.''|publisher=Oxford University Press| location=London|access-date=8 June 2022}} * {{cite web |last=Arya |first=Darius |date=11 November 2019 |url=https://ancientromelive.org/layers-of-rome/ |title=''Ancient Rome Live: Layers of Rome'' |publisher=The American Institute for Roman Culture |access-date=8 June 2022}} ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://www.romasegreta.it/celio/porta-metronia.html Roma Segreta: Porta Metronia in Italiano] *[http://members.tripod.com/romeartlover/Vasi08.html#Metronia RomeArtLover] Short article on the Porta Metronia *{{cite book |first=M. |last=Lucentini |title=The Rome Guide: Step by Step through History's Greatest City|date=31 December 2012 |publisher=Interlink |isbn=9781623710088 |url=https://books.google.com/books?id=laMDAQAAQBAJ}} {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:იტალიის კარიბჭეები]] qs0udcvcjn7duanb5u8vfr1y3q8x3ps 4828150 4828149 2025-07-07T19:32:27Z Jaba1977 3604 4828150 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Porta Metronia 2015.jpg|200px|მინი|მეტრონიის კარიბჭე]] '''მეტრონიის კარიბჭე''' ({{lang-la|Porta Metronia}}) — კარიბჭე [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანეს კედელში]] რომელიც მდებარეობს [[რომი|რომში]],[[იტალია]]. კარიბჭე მდებარეობს კედლის სამხრეთ ნაწილში, აღმოსავლეთით მდებარე [[სან-ჯოვანის კარიბჭე (რომი)|სან ჯოვანის კარიბჭისა]] და სამხრეთით მდებარე [[ლათინური კარიბჭე|ლათინური კარიბჭეს]] შორის. [[X საუკუნე|X საუკუნის]] განმავლობაში, ამ ჭიშკრის მიღმა იყო ჭაობიანი ტერიტორია, რომელსაც პრატა-დეციი ან დეცენიე ეწოდებოდა შუა საუკუნეების ბოლოს ჭიშკარი დაიხურა და შესასვლელი აგურით ამოაშენეს. თანამედროვე ეპოქაში მზარდი სატრანსპორტო მოძრაობის გამო, თავდაპირველი ჭიშკრის გვერდით ოთხი მთავარი გასასვლელი შეიქმნა. საუკუნეების განმავლობაში ჭიშკრის გარშემო მიწის დონე მნიშვნელოვნად აიწია, რის გამოც თავდაპირველი გასასვლელი ნაწილობრივ მიწისქვეშ აღმოჩნდა. ==ისტორია== კარიბჭე მეტრონია არის [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანის კედლების]] ერთ-ერთი ნაკლებად ცნობილი ჭიშკარი [[რომი|რომში]],[[იტალია|იტალიაში]]. აშენებული იმპერატორ [[ავრელიანე|ავრელიანის]] მმართველობის დროს მე-[[III საუკუნე|3 საუკუნეში]] ([[271]]-დან [[275]] წლამდე),ჭიშკარი თავდაპირველად ქალაქის გაფართოებული გამაგრების ნაწილი იყო, ერთროულად გარე საფრთხეებისგან დასაცავად პოლიტიკური არასტაბილურობისა და [[რომის იმპერია|რომის იმპერიაზე]] გარე ზეწოლის პერიოდში. ჭიშკარმა სახელი მიიღო ვია მეტრონიისგან, ძველი [[რომაული გზები|რომაული გზისგან]],რომელსაც ის ემსახურებოდა, თუმცა გზის სახელის წარმოშობა გაურკვეველი რჩება. ისეთი გამორჩეული ჭიშკრებისგან განსხვავებით,როგორიცაა [[სან-ჯოვანის კარიბჭე (რომი)|სან-ჯოვანის კარიბჭე]] ან [[მაჯორეს კარიბჭე|მაჯორეს კარიბჭეზე]],მეტრონიის კარიბჭე უფრო პრაქტიკული ფუნქცია ჰქონდა,ძირითადად გამოიყენებოდა ადგილობრივი ტრანსპორტისთვის და მიმდებარე სასოფლო-სამეურნეო მიწებზე წვდომისთვის. [[შუა საუკუნეები|შუა საუკუნეების]] პერიოდში,ჭიშკრის გამოყენება შემცირდა ქალაქის ზომის შემცირებასთან ერთად, და [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანის კედლის]] ბევრი ჭიშკარი ნაწილობრივ დაზიანდა.ადრეული თანამედროვე პერიოდისთვის, პორტა მეტრონია ძირითადად დამარხული იყო დანალექებისა და ურბანული განვითარების გამო,მიწის დონის ზემოთ მხოლოდ მისი [[თაღი|თაღის]] ზედა ნაწილი ჩანდა. მე-[[XX საუკუნე|20 საუკუნეში]], განსაკუთრებით [[ბენიტო მუსოლინი|ბენიტო მუსოლინის]] ურბანული დაგეგმარების ძალისხმევის დროს [[1930-იანები|1930]]-იან წლებში,რამდენიმე ძველი რომაული ძეგლის, მათ შორის [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანის კედლების]] ნაწილების გათხრები და რესტავრაცია განხორციელდა.კარიბჭე მეტრონია ნაწილობრივ გაითხარა და აღდგა,თუმცა ის კვლავ ერთ-ერთ უფრო მოკრძალებულ ისტორიულ ჭიშკრად რჩებოდა. დღეს პორტა მეტრონია მდებარეობს პიაცალე მეტრონიოსთან ახლოს,გარშემორტყმული თანამედროვე ტრანსპორტითა და ურბანული ინფრასტრუქტურით. მიუხედავად იმისა,რომ ის აღარ ასრულებს თავდაცვით ან სატრანსპორტო როლს, ის რჩება [[რომი|რომის]] მრავალშრიანი არქიტექტურული და სამხედრო ისტორიის წყნარ შეხსენებად. ==ლიტერატურა== * {{cite web|last1=Platner|first1=Samuel Ball|last2=Ashby|first2=Thomas|date=1929|url=http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Porta_Asinaria.html|title=''A Topographical Dictionary of Ancient Rome.''|publisher=Oxford University Press| location=London|access-date=8 June 2022}} * {{cite web |last=Arya |first=Darius |date=11 November 2019 |url=https://ancientromelive.org/layers-of-rome/ |title=''Ancient Rome Live: Layers of Rome'' |publisher=The American Institute for Roman Culture |access-date=8 June 2022}} ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://www.romasegreta.it/celio/porta-metronia.html Roma Segreta: Porta Metronia in Italiano] *[http://members.tripod.com/romeartlover/Vasi08.html#Metronia RomeArtLover] Short article on the Porta Metronia *{{cite book |first=M. |last=Lucentini |title=The Rome Guide: Step by Step through History's Greatest City|date=31 December 2012 |publisher=Interlink |isbn=9781623710088 |url=https://books.google.com/books?id=laMDAQAAQBAJ}} {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:იტალიის კარიბჭეები]] r2cxhq64pimwktzuy66ycfvcf4aumg4 4828151 4828150 2025-07-07T19:32:39Z Jaba1977 3604 4828151 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Porta Metronia 2015.jpg|300px|მინი|მეტრონიის კარიბჭე]] '''მეტრონიის კარიბჭე''' ({{lang-la|Porta Metronia}}) — კარიბჭე [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანეს კედელში]] რომელიც მდებარეობს [[რომი|რომში]],[[იტალია]]. კარიბჭე მდებარეობს კედლის სამხრეთ ნაწილში, აღმოსავლეთით მდებარე [[სან-ჯოვანის კარიბჭე (რომი)|სან ჯოვანის კარიბჭისა]] და სამხრეთით მდებარე [[ლათინური კარიბჭე|ლათინური კარიბჭეს]] შორის. [[X საუკუნე|X საუკუნის]] განმავლობაში, ამ ჭიშკრის მიღმა იყო ჭაობიანი ტერიტორია, რომელსაც პრატა-დეციი ან დეცენიე ეწოდებოდა შუა საუკუნეების ბოლოს ჭიშკარი დაიხურა და შესასვლელი აგურით ამოაშენეს. თანამედროვე ეპოქაში მზარდი სატრანსპორტო მოძრაობის გამო, თავდაპირველი ჭიშკრის გვერდით ოთხი მთავარი გასასვლელი შეიქმნა. საუკუნეების განმავლობაში ჭიშკრის გარშემო მიწის დონე მნიშვნელოვნად აიწია, რის გამოც თავდაპირველი გასასვლელი ნაწილობრივ მიწისქვეშ აღმოჩნდა. ==ისტორია== კარიბჭე მეტრონია არის [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანის კედლების]] ერთ-ერთი ნაკლებად ცნობილი ჭიშკარი [[რომი|რომში]],[[იტალია|იტალიაში]]. აშენებული იმპერატორ [[ავრელიანე|ავრელიანის]] მმართველობის დროს მე-[[III საუკუნე|3 საუკუნეში]] ([[271]]-დან [[275]] წლამდე),ჭიშკარი თავდაპირველად ქალაქის გაფართოებული გამაგრების ნაწილი იყო, ერთროულად გარე საფრთხეებისგან დასაცავად პოლიტიკური არასტაბილურობისა და [[რომის იმპერია|რომის იმპერიაზე]] გარე ზეწოლის პერიოდში. ჭიშკარმა სახელი მიიღო ვია მეტრონიისგან, ძველი [[რომაული გზები|რომაული გზისგან]],რომელსაც ის ემსახურებოდა, თუმცა გზის სახელის წარმოშობა გაურკვეველი რჩება. ისეთი გამორჩეული ჭიშკრებისგან განსხვავებით,როგორიცაა [[სან-ჯოვანის კარიბჭე (რომი)|სან-ჯოვანის კარიბჭე]] ან [[მაჯორეს კარიბჭე|მაჯორეს კარიბჭეზე]],მეტრონიის კარიბჭე უფრო პრაქტიკული ფუნქცია ჰქონდა,ძირითადად გამოიყენებოდა ადგილობრივი ტრანსპორტისთვის და მიმდებარე სასოფლო-სამეურნეო მიწებზე წვდომისთვის. [[შუა საუკუნეები|შუა საუკუნეების]] პერიოდში,ჭიშკრის გამოყენება შემცირდა ქალაქის ზომის შემცირებასთან ერთად, და [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანის კედლის]] ბევრი ჭიშკარი ნაწილობრივ დაზიანდა.ადრეული თანამედროვე პერიოდისთვის, პორტა მეტრონია ძირითადად დამარხული იყო დანალექებისა და ურბანული განვითარების გამო,მიწის დონის ზემოთ მხოლოდ მისი [[თაღი|თაღის]] ზედა ნაწილი ჩანდა. მე-[[XX საუკუნე|20 საუკუნეში]], განსაკუთრებით [[ბენიტო მუსოლინი|ბენიტო მუსოლინის]] ურბანული დაგეგმარების ძალისხმევის დროს [[1930-იანები|1930]]-იან წლებში,რამდენიმე ძველი რომაული ძეგლის, მათ შორის [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანის კედლების]] ნაწილების გათხრები და რესტავრაცია განხორციელდა.კარიბჭე მეტრონია ნაწილობრივ გაითხარა და აღდგა,თუმცა ის კვლავ ერთ-ერთ უფრო მოკრძალებულ ისტორიულ ჭიშკრად რჩებოდა. დღეს პორტა მეტრონია მდებარეობს პიაცალე მეტრონიოსთან ახლოს,გარშემორტყმული თანამედროვე ტრანსპორტითა და ურბანული ინფრასტრუქტურით. მიუხედავად იმისა,რომ ის აღარ ასრულებს თავდაცვით ან სატრანსპორტო როლს, ის რჩება [[რომი|რომის]] მრავალშრიანი არქიტექტურული და სამხედრო ისტორიის წყნარ შეხსენებად. ==ლიტერატურა== * {{cite web|last1=Platner|first1=Samuel Ball|last2=Ashby|first2=Thomas|date=1929|url=http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Porta_Asinaria.html|title=''A Topographical Dictionary of Ancient Rome.''|publisher=Oxford University Press| location=London|access-date=8 June 2022}} * {{cite web |last=Arya |first=Darius |date=11 November 2019 |url=https://ancientromelive.org/layers-of-rome/ |title=''Ancient Rome Live: Layers of Rome'' |publisher=The American Institute for Roman Culture |access-date=8 June 2022}} ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://www.romasegreta.it/celio/porta-metronia.html Roma Segreta: Porta Metronia in Italiano] *[http://members.tripod.com/romeartlover/Vasi08.html#Metronia RomeArtLover] Short article on the Porta Metronia *{{cite book |first=M. |last=Lucentini |title=The Rome Guide: Step by Step through History's Greatest City|date=31 December 2012 |publisher=Interlink |isbn=9781623710088 |url=https://books.google.com/books?id=laMDAQAAQBAJ}} {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:იტალიის კარიბჭეები]] 8yb5r6dfd387gal11tx91jaf8nex7pc 4828152 4828151 2025-07-07T19:36:29Z Jaba1977 3604 /* ისტორია */ 4828152 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Porta Metronia 2015.jpg|300px|მინი|მეტრონიის კარიბჭე]] '''მეტრონიის კარიბჭე''' ({{lang-la|Porta Metronia}}) — კარიბჭე [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანეს კედელში]] რომელიც მდებარეობს [[რომი|რომში]],[[იტალია]]. კარიბჭე მდებარეობს კედლის სამხრეთ ნაწილში, აღმოსავლეთით მდებარე [[სან-ჯოვანის კარიბჭე (რომი)|სან ჯოვანის კარიბჭისა]] და სამხრეთით მდებარე [[ლათინური კარიბჭე|ლათინური კარიბჭეს]] შორის. [[X საუკუნე|X საუკუნის]] განმავლობაში, ამ ჭიშკრის მიღმა იყო ჭაობიანი ტერიტორია, რომელსაც პრატა-დეციი ან დეცენიე ეწოდებოდა შუა საუკუნეების ბოლოს ჭიშკარი დაიხურა და შესასვლელი აგურით ამოაშენეს. თანამედროვე ეპოქაში მზარდი სატრანსპორტო მოძრაობის გამო, თავდაპირველი ჭიშკრის გვერდით ოთხი მთავარი გასასვლელი შეიქმნა. საუკუნეების განმავლობაში ჭიშკრის გარშემო მიწის დონე მნიშვნელოვნად აიწია, რის გამოც თავდაპირველი გასასვლელი ნაწილობრივ მიწისქვეშ აღმოჩნდა. ==ისტორია== კარიბჭე მეტრონია არის [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანის კედლების]] ერთ-ერთი ნაკლებად ცნობილი ჭიშკარი [[რომი|რომში]], [[იტალია]]. აშენებული იმპერატორ [[ავრელიანე|ავრელიანეს]] მმართველობის დროს [[III საუკუნე]]ში ([[271]]-[[275]] წწ.), ჭიშკარი თავდაპირველად ქალაქის გაფართოებული გამაგრების ნაწილი იყო, ერთროულად გარე საფრთხეებისგან დასაცავად პოლიტიკური არასტაბილურობისა და [[რომის იმპერია|რომის იმპერიაზე]] გარე ზეწოლის პერიოდში. ჭიშკარმა სახელი მიიღო ვია მეტრონიისგან, ძველი [[რომაული გზები|რომაული გზისგან]], რომელსაც ის ემსახურებოდა, თუმცა გზის სახელის წარმოშობა გაურკვეველი რჩება. ისეთი გამორჩეული ჭიშკრებისგან განსხვავებით, როგორიცაა [[სან-ჯოვანის კარიბჭე (რომი)|სან-ჯოვანის კარიბჭე]] ან [[მაჯორეს კარიბჭე|მაჯორეს კარიბჭეზე]], მეტრონიის კარიბჭე უფრო პრაქტიკული ფუნქცია ჰქონდა, ძირითადად გამოიყენებოდა ადგილობრივი ტრანსპორტისთვის და მიმდებარე სასოფლო-სამეურნეო მიწებზე წვდომისთვის. [[შუა საუკუნეები|შუა საუკუნეების]] პერიოდში, ჭიშკრის გამოყენება შემცირდა ქალაქის ზომის შემცირებასთან ერთად და [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანის კედლის]] ბევრი ჭიშკარი ნაწილობრივ დაზიანდა. ადრეული თანამედროვე პერიოდისთვის, პორტა მეტრონია ძირითადად დამარხული იყო დანალექებისა და ურბანული განვითარების გამო,მიწის დონის ზემოთ მხოლოდ მისი [[თაღი|თაღის]] ზედა ნაწილი ჩანდა. [[XX საუკუნე]]ში, განსაკუთრებით [[ბენიტო მუსოლინი|ბენიტო მუსოლინის]] ურბანული დაგეგმარების ძალისხმევის დროს [[1930-იანები|1930]]-იან წლებში, რამდენიმე ძველი რომაული ძეგლის, მათ შორის [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანის კედლების]] ნაწილების გათხრები და რესტავრაცია განხორციელდა. კარიბჭე მეტრონია ნაწილობრივ გაითხარა და აღდგა, თუმცა ის კვლავ ერთ-ერთ უფრო მოკრძალებულ ისტორიულ ჭიშკრად რჩებოდა. დღეს პორტა მეტრონია მდებარეობს პიაცალე მეტრონიოსთან ახლოს, გარშემორტყმული თანამედროვე ტრანსპორტითა და ურბანული ინფრასტრუქტურით. მიუხედავად იმისა, რომ ის აღარ ასრულებს თავდაცვით ან სატრანსპორტო როლს, ის რჩება [[რომი|რომის]] მრავალშრიანი არქიტექტურული და სამხედრო ისტორიის ნიმუშად. ==ლიტერატურა== * {{cite web|last1=Platner|first1=Samuel Ball|last2=Ashby|first2=Thomas|date=1929|url=http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Porta_Asinaria.html|title=''A Topographical Dictionary of Ancient Rome.''|publisher=Oxford University Press| location=London|access-date=8 June 2022}} * {{cite web |last=Arya |first=Darius |date=11 November 2019 |url=https://ancientromelive.org/layers-of-rome/ |title=''Ancient Rome Live: Layers of Rome'' |publisher=The American Institute for Roman Culture |access-date=8 June 2022}} ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://www.romasegreta.it/celio/porta-metronia.html Roma Segreta: Porta Metronia in Italiano] *[http://members.tripod.com/romeartlover/Vasi08.html#Metronia RomeArtLover] Short article on the Porta Metronia *{{cite book |first=M. |last=Lucentini |title=The Rome Guide: Step by Step through History's Greatest City|date=31 December 2012 |publisher=Interlink |isbn=9781623710088 |url=https://books.google.com/books?id=laMDAQAAQBAJ}} {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:იტალიის კარიბჭეები]] tb7ekbaynukomyor3b3r6m945yivucq 0 584300 4828145 4825343 2025-07-07T19:25:32Z Jaba1977 3604 4828145 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Porta Pinciana 29 09 2019.jpg|300px|მინი|პინჩიანის კარბჭე]] '''პინჩიანის კარიბჭე'''({{lang-la|Porta Pinciana}}) — [[კარიბჭე]] [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანის კედლების]] რომელიც [[რომი|რომში]] მდებარეობს. სახელი მოდის პინიცია, ვინც პლობდა ეპონიმუსის გორა(eponymous hill) ან პინციანის გორა(Pincian Hill) როგორც ახლა არის ცნობილი.მას უძველეს დროში ეძახოდნენ ჩაკეტილი კარიბჭე ({{lang-la|}}Porta Turata) რადგან კარიბჭეს ნაწილობრივ დახურული იყო.ვეტუს პორტა სალარია, რომლის ქვეშაც გადიოდა უძველესი ვია სალარია. კარიბჭე ააშენეს იმპერატორის [[ჰონორიუსი|ჰონორიუსის]] მართველობის დროს [[403]] ა.წ. როცა იმპერატორი უკვე არსებულ [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანის კედლების]] აპართოებდა.[[ბარბაროსი|ბარბაროსების]] შემოსევების შიში იმდენად დიდი იყო, რომ [[ჰონორიუსი|ჰონორიუსმა]] აამაღლა მთელი კედლის წრე და გააძლიერა [[კოშკი|კოშკები]] და [[კარიბჭე|კარიბჭეები]]; ისინი, რომლებსაც არ ჰქონდათ დამცავი [[კოშკი|კოშკები]], როგორიც იყო პინჩიანას, [[ვირების ჭიშკარი|ვირების]] და [[მეტრონიის კარიბჭე|მეტრონია]], აღჭურვილ იქნენ მათით, და მოეწყო სანგრები და საგუშაგო პოსტები. ==რესურსები ინტერნეტში== *'''სამუელ ბალლ პლანტერ და ტომას აშბი'''-[https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Porta_Pinciana.html]'''იპოვეს თარიღით: 2022 წლის 8 ივნისი.''' *'''ჯონჰ ჰენრი''' (1874).[https://archive.org/details/archaeologyofrom02park/page/n83/mode/2up] '''იპოვეს თარიღით: 2022 წლის 8 ივნისი'''. {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:იტალიის კარიბჭეები]] p48wfwpe52qlj5fzj6ivl7uu73vv527 4828147 4828145 2025-07-07T19:29:23Z Jaba1977 3604 4828147 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Porta Pinciana 29 09 2019.jpg|300px|მინი|პინჩიანის კარბჭე]] '''პინჩიანის კარიბჭე''' ({{lang-la|Porta Pinciana}}) — [[კარიბჭე]] [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანეს კედელში]]. სახელწოდება მომდინარეობს gens Pincia-დან (პინციების გვარიდან), რომლებსაც ეკუთვნოდათ ამავე სახელწოდების გორაკი (პინციუსის გორაკი). ძველ დროში მას ასევე Porta Turata („ჩაკეტილი კარიბჭე“, რადგან ნაწილობრივ იყო დახურული) და Porta Salaria vetus ეწოდებოდა, რადგან ძველი ვია სალარია მის ქვეშ გადიოდა. კარიბჭე ააშენეს იმპერატორის [[ჰონორიუსი|ჰონორიუსის]] მართველობის დროს [[403]] წელს. კარიბჭე დახურული რჩებოდა [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] დასაწყისამდე. ==ლიტერატურა== * {{cite web|last1=Platner|first1=Samuel Ball|last2=Ashby|first2=Thomas|date=1929|url=http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Porta_Pinciana.html|title=''A Topographical Dictionary of Ancient Rome.''|publisher=Oxford University Press| location=London|access-date=8 June 2022}} * {{cite book | last=Parker | first=John Henry | date=1874 | title=The archaeology of Rome | url=https://archive.org/details/archaeologyofrom02park/page/n83| access-date=8 June 2022}} ==რესურსები ინტერნეტში== *{{cite book |first=M. |last=Lucentini |title=The Rome Guide: Step by Step through History's Greatest City|date=31 December 2012 |publisher=Interlink |isbn=9781623710088 |url=https://books.google.com/books?id=laMDAQAAQBAJ}} {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:იტალიის კარიბჭეები]] knmvzc22dkvkj49xc8dxm5ljtkfi1ld 0 584392 4828129 4784927 2025-07-07T19:05:30Z Jaba1977 3604 4828129 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Aqua Alexandrina 02.jpg|300px|მინი]] '''აკვა-ალექსანდრია''' ({{lang-it|Acquedotto alessandrino}}) — ძველი რომაული აკვედუკი [[რომი|რომში]]. 22.4 კილემოტრის ზომის აკვედუკი რომელსაც წყალი ბორგეზეს ჭაობიდან ალექსანდრიას აბანოებში მარსის კამპუსზე. აკტიურად იყენებენდნენ [[III საუკუნე|3]] მე საუკუნედან [[VIII საუკუნე|8]] საუკუნემდე. ==ისტორია== ეს აკვედუკი აშენდა ახ.წ. [[226]] წელს როგორც რომის თერთმეტი უძველესი აკვედუკიდან უკანასკნელი. იგი აშენდა იმპერატორ [[ალექსანდრე სევერუსი|ალექსანდრე სევერუსის]] მმართველობის დროს, რათა წყალი მიეწოდებინა [[ნერონის აბანოები|ნერონის აბანოების]] გაფართოებისთვის, რომელიც გადაერქვა ალექსანდრიის აბანოები({{lang-la|}}Thermae Alexandrinae). აკვედუკი პირველად შეკეთდა [[დიოკლეტიანე|დიოკლეტიანეს]] ეპოქაში მე-[[III საუკუნე|3]] და მე-[[IV საუკუნე|4]] საუკუნეებს შორის, შემდეგ მე-[[V საუკუნე|5]] და მე-[[VI საუკუნე|6]] საუკუნეებს შორის და ბოლოს მე-[[VIII საუკუნე|8]] საუკუნეში [[ადრიანე I|პაპ ადრიან I]]-ის მმართველობის დროს. აკვედუკი აღწერილი იქნა მე-[[XVII საუკუნე|17]] საუკუნეში რაფაელო ფაბრეტის მიერ [[1680]] წელს. ==ტექნიკური დეტალები== აკვედუკის წყლის გადატანა დამოკიდებული იყო სეზონებზე და 120,000 დან 320,000 მდე კუბური მეტრი წყალი გადაქონდა დღიურად. თაღები აკვედუკის იყო გაკეთებუკი რომაულ ბეტონისგან აგურის საფარით.თითოეული სვეტის თავზე ოთხი პატარა [[ტრავერტინი|ტრავერტინის]] სამაგრია, რომელთა ფუნქცია უცნობია. ==რესურსები ინტერნეტში== ლუცენტინი მაურო [https://books.google.ge/books?id=laMDAQAAQBAJ&redir_esc=y] {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] g2th8rgv73ox1v3ypcrz7rpu99hd3s3 4828131 4828129 2025-07-07T19:06:42Z Jaba1977 3604 4828131 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Aqua Alexandrina 02.jpg|300px|მინი]] '''აკვა-ალექსანდრია''' ({{lang-it|Acquedotto alessandrino}}) — ძველი რომაული აკვედუკი [[რომი|რომში]]. 22,4 კმ სიგრძის აკვედუკი წყალს პანტანო ბორგეზედან მარსის ველზე მდებარე ალექსანდრეს აბანოებამდე ატარებდა. ის ჩვენი წელთაღრიცხვით [[III საუკუნე|III]]-[[VIII საუკუნე]]ებში გამოიყენებოდა. ==ისტორია== ეს აკვედუკი აშენდა ახ.წ. [[226]] წელს როგორც რომის თერთმეტი უძველესი აკვედუკიდან უკანასკნელი. იგი აშენდა იმპერატორ [[ალექსანდრე სევერუსი|ალექსანდრე სევერუსის]] მმართველობის დროს, რათა წყალი მიეწოდებინა [[ნერონის აბანოები|ნერონის აბანოების]] გაფართოებისთვის, რომელიც გადაერქვა ალექსანდრიის აბანოები({{lang-la|}}Thermae Alexandrinae). აკვედუკი პირველად შეკეთდა [[დიოკლეტიანე|დიოკლეტიანეს]] ეპოქაში მე-[[III საუკუნე|3]] და მე-[[IV საუკუნე|4]] საუკუნეებს შორის, შემდეგ მე-[[V საუკუნე|5]] და მე-[[VI საუკუნე|6]] საუკუნეებს შორის და ბოლოს მე-[[VIII საუკუნე|8]] საუკუნეში [[ადრიანე I|პაპ ადრიან I]]-ის მმართველობის დროს. აკვედუკი აღწერილი იქნა მე-[[XVII საუკუნე|17]] საუკუნეში რაფაელო ფაბრეტის მიერ [[1680]] წელს. ==ტექნიკური დეტალები== აკვედუკის წყლის გადატანა დამოკიდებული იყო სეზონებზე და 120,000 დან 320,000 მდე კუბური მეტრი წყალი გადაქონდა დღიურად. თაღები აკვედუკის იყო გაკეთებუკი რომაულ ბეტონისგან აგურის საფარით.თითოეული სვეტის თავზე ოთხი პატარა [[ტრავერტინი|ტრავერტინის]] სამაგრია, რომელთა ფუნქცია უცნობია. ==რესურსები ინტერნეტში== ლუცენტინი მაურო [https://books.google.ge/books?id=laMDAQAAQBAJ&redir_esc=y] {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] ipmfcxbz4ghmiecix5s8fca6has1wt3 4828135 4828131 2025-07-07T19:09:14Z Jaba1977 3604 /* ისტორია */ 4828135 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Aqua Alexandrina 02.jpg|300px|მინი]] '''აკვა-ალექსანდრია''' ({{lang-it|Acquedotto alessandrino}}) — ძველი რომაული აკვედუკი [[რომი|რომში]]. 22,4 კმ სიგრძის აკვედუკი წყალს პანტანო ბორგეზედან მარსის ველზე მდებარე ალექსანდრეს აბანოებამდე ატარებდა. ის ჩვენი წელთაღრიცხვით [[III საუკუნე|III]]-[[VIII საუკუნე]]ებში გამოიყენებოდა. ==ისტორია== აკვედუკი აშენდა ახ. წ. [[226]] წელს როგორც რომის თერთმეტი უძველესი აკვედუკიდან უკანასკნელი. იგი აშენდა იმპერატორ [[ალექსანდრე სევერუსი|ალექსანდრე სევერუსის]] მმართველობის დროს, რათა წყალი მიეწოდებინა [[ნერონის აბანოები|ნერონის აბანოების]]ათვის, რომელსაც ეწოდა ალექსანდრიის აბანოები. აკვედუკი პირველად შეკეთდა [[დიოკლეტიანე|დიოკლეტიანეს]] ეპოქაში [[III საუკუნე|III]] და მ[[IV საუკუნე|IV]] საუკუნეებს შორის, შემდეგ [[V საუკუნე|V]] და [[VI საუკუნე]]ებს შორის და ბოლოს [[VIII საუკუნე]]ში პაპ [[ადრიანე I]]-ის მმართველობის დროს. აკვედუკი აღწერა რაფაელო ფაბრეტიმ [[XVII საუკუნე]]ში. ==ტექნიკური დეტალები== აკვედუკის წყლის გადატანა დამოკიდებული იყო სეზონებზე და 120,000 დან 320,000 მდე კუბური მეტრი წყალი გადაქონდა დღიურად. თაღები აკვედუკის იყო გაკეთებუკი რომაულ ბეტონისგან აგურის საფარით.თითოეული სვეტის თავზე ოთხი პატარა [[ტრავერტინი|ტრავერტინის]] სამაგრია, რომელთა ფუნქცია უცნობია. ==რესურსები ინტერნეტში== ლუცენტინი მაურო [https://books.google.ge/books?id=laMDAQAAQBAJ&redir_esc=y] {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] o8yiqs1an71fwshsrc1w0u29joxejds 4828136 4828135 2025-07-07T19:09:31Z Jaba1977 3604 /* ისტორია */ 4828136 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Aqua Alexandrina 02.jpg|300px|მინი]] '''აკვა-ალექსანდრია''' ({{lang-it|Acquedotto alessandrino}}) — ძველი რომაული აკვედუკი [[რომი|რომში]]. 22,4 კმ სიგრძის აკვედუკი წყალს პანტანო ბორგეზედან მარსის ველზე მდებარე ალექსანდრეს აბანოებამდე ატარებდა. ის ჩვენი წელთაღრიცხვით [[III საუკუნე|III]]-[[VIII საუკუნე]]ებში გამოიყენებოდა. ==ისტორია== აკვედუკი აშენდა ახ. წ. [[226]] წელს როგორც რომის თერთმეტი უძველესი აკვედუკიდან უკანასკნელი. იგი აშენდა იმპერატორ [[ალექსანდრე სევერუსი|ალექსანდრე სევერუსის]] მმართველობის დროს, რათა წყალი მიეწოდებინა [[ნერონის აბანოები|ნერონის აბანოების]]ათვის, რომელსაც ეწოდა ალექსანდრიის აბანოები. აკვედუკი პირველად შეკეთდა [[დიოკლეტიანე|დიოკლეტიანეს]] ეპოქაში [[III საუკუნე|III]] და [[IV საუკუნე]]ებს შორის, შემდეგ [[V საუკუნე|V]] და [[VI საუკუნე]]ებს შორის და ბოლოს [[VIII საუკუნე]]ში პაპ [[ადრიანე I]]-ის მმართველობის დროს. აკვედუკი აღწერა რაფაელო ფაბრეტიმ [[XVII საუკუნე]]ში. ==ტექნიკური დეტალები== აკვედუკის წყლის გადატანა დამოკიდებული იყო სეზონებზე და 120,000 დან 320,000 მდე კუბური მეტრი წყალი გადაქონდა დღიურად. თაღები აკვედუკის იყო გაკეთებუკი რომაულ ბეტონისგან აგურის საფარით.თითოეული სვეტის თავზე ოთხი პატარა [[ტრავერტინი|ტრავერტინის]] სამაგრია, რომელთა ფუნქცია უცნობია. ==რესურსები ინტერნეტში== ლუცენტინი მაურო [https://books.google.ge/books?id=laMDAQAAQBAJ&redir_esc=y] {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] b4xtcsm6uhxzofotzyugnhzcpojzzj0 4828137 4828136 2025-07-07T19:10:34Z Jaba1977 3604 /* ტექნიკური დეტალები */ 4828137 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Aqua Alexandrina 02.jpg|300px|მინი]] '''აკვა-ალექსანდრია''' ({{lang-it|Acquedotto alessandrino}}) — ძველი რომაული აკვედუკი [[რომი|რომში]]. 22,4 კმ სიგრძის აკვედუკი წყალს პანტანო ბორგეზედან მარსის ველზე მდებარე ალექსანდრეს აბანოებამდე ატარებდა. ის ჩვენი წელთაღრიცხვით [[III საუკუნე|III]]-[[VIII საუკუნე]]ებში გამოიყენებოდა. ==ისტორია== აკვედუკი აშენდა ახ. წ. [[226]] წელს როგორც რომის თერთმეტი უძველესი აკვედუკიდან უკანასკნელი. იგი აშენდა იმპერატორ [[ალექსანდრე სევერუსი|ალექსანდრე სევერუსის]] მმართველობის დროს, რათა წყალი მიეწოდებინა [[ნერონის აბანოები|ნერონის აბანოების]]ათვის, რომელსაც ეწოდა ალექსანდრიის აბანოები. აკვედუკი პირველად შეკეთდა [[დიოკლეტიანე|დიოკლეტიანეს]] ეპოქაში [[III საუკუნე|III]] და [[IV საუკუნე]]ებს შორის, შემდეგ [[V საუკუნე|V]] და [[VI საუკუნე]]ებს შორის და ბოლოს [[VIII საუკუნე]]ში პაპ [[ადრიანე I]]-ის მმართველობის დროს. აკვედუკი აღწერა რაფაელო ფაბრეტიმ [[XVII საუკუნე]]ში. ==ტექნიკური დეტალები== აკვედუკის წყლის გადატანა დამოკიდებული იყო სეზონებზე და 120 000 დან 320 000 მდე კუბური მეტრი წყალი გადაქონდა დღიურად. თაღები აკვედუკის იყო დამზადებული რომაული ბეტონისგან აგურის საფარით. თითოეული სვეტის თავზე ოთხი პატარა [[ტრავერტინი|ტრავერტინის]] სამაგრია, რომელთა ფუნქცია უცნობია. ==რესურსები ინტერნეტში== ლუცენტინი მაურო [https://books.google.ge/books?id=laMDAQAAQBAJ&redir_esc=y] {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] 5eqnckc489hmplydzhndcvrejlo7czn 4828138 4828137 2025-07-07T19:10:55Z Jaba1977 3604 /* რესურსები ინტერნეტში */ 4828138 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Aqua Alexandrina 02.jpg|300px|მინი]] '''აკვა-ალექსანდრია''' ({{lang-it|Acquedotto alessandrino}}) — ძველი რომაული აკვედუკი [[რომი|რომში]]. 22,4 კმ სიგრძის აკვედუკი წყალს პანტანო ბორგეზედან მარსის ველზე მდებარე ალექსანდრეს აბანოებამდე ატარებდა. ის ჩვენი წელთაღრიცხვით [[III საუკუნე|III]]-[[VIII საუკუნე]]ებში გამოიყენებოდა. ==ისტორია== აკვედუკი აშენდა ახ. წ. [[226]] წელს როგორც რომის თერთმეტი უძველესი აკვედუკიდან უკანასკნელი. იგი აშენდა იმპერატორ [[ალექსანდრე სევერუსი|ალექსანდრე სევერუსის]] მმართველობის დროს, რათა წყალი მიეწოდებინა [[ნერონის აბანოები|ნერონის აბანოების]]ათვის, რომელსაც ეწოდა ალექსანდრიის აბანოები. აკვედუკი პირველად შეკეთდა [[დიოკლეტიანე|დიოკლეტიანეს]] ეპოქაში [[III საუკუნე|III]] და [[IV საუკუნე]]ებს შორის, შემდეგ [[V საუკუნე|V]] და [[VI საუკუნე]]ებს შორის და ბოლოს [[VIII საუკუნე]]ში პაპ [[ადრიანე I]]-ის მმართველობის დროს. აკვედუკი აღწერა რაფაელო ფაბრეტიმ [[XVII საუკუნე]]ში. ==ტექნიკური დეტალები== აკვედუკის წყლის გადატანა დამოკიდებული იყო სეზონებზე და 120 000 დან 320 000 მდე კუბური მეტრი წყალი გადაქონდა დღიურად. თაღები აკვედუკის იყო დამზადებული რომაული ბეტონისგან აგურის საფარით. თითოეული სვეტის თავზე ოთხი პატარა [[ტრავერტინი|ტრავერტინის]] სამაგრია, რომელთა ფუნქცია უცნობია. ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Aqua_Alexandrina.html/ Lacus Curtius article] * [https://web.archive.org/web/20081010160413/http://www.romanaqueducts.info/aquasite/romalex/index.html Roman Aqueducts] * [https://web.archive.org/web/20110812061151/http://roma.andreapollett.com/S3/roma-aq6.htm Andrea Polett] *{{cite book |first=M. |last=Lucentini |title=The Rome Guide: Step by Step through History's Greatest City|date=31 December 2012 |publisher=Interlink |isbn=9781623710088 |url=https://books.google.com/books?id=laMDAQAAQBAJ}} {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] 0m8jvctny0f1s37wwqweovvhbo1ptfw 0 584695 4828139 4786022 2025-07-07T19:15:48Z Jaba1977 3604 4828139 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Largest Arches 02.jpg|3000px|მინი|მაქსენციუსისა და კონსტანტინეს ბაზილიკის ნაშთები. შემორჩენილია მხოლოდ შენობის ჩრდილოეთის ნავსაყუდელი.]] '''მაქსენციუსის ბაზილიკა''' ({{lang-it|Basilica di Massenzio}}) ცნობილი როგორც '''ბაზილიკა ნოვა''' ან უფრო ნაკლებად ცნობილი როგორ '''კონსტანტინეს ბაზილიკა''' ({{lang-it|Basilica Constantini}}) — [[ბაზილიკა]] [[რომაული ფორუმი|რომაულ ფორუმში]]. მისი აშენების დროს ის იყო ყველაზე დიდი შენობა ფორუმში, და უკანასკნელი ბაზილიკა ქალაქში. ==ისტორია== [[ძველი რომი|უძველეს რომში]], ბაზილიკა იყო მართკუთხედი შენობა დიდი ცენტრალური ღია სივრცით და ხშირად ამაღლებული [[აფსიდა|აფსიდით]] შესასვლელიდან მოშორებით. ბაზილიკებს მრავალი ფუნქცია ჰქონდა, მათ შორის სასამართლოს, საბჭოს პალატისა და შეხვედრების დარბაზის კომბინაცია. თუმცა, შესაძლოა კედლებში ჩასმულ [[ნიში (არქიტექტურა)|ნიშებში]] ღმერთების მრავალი ქანდაკება ყოფილიყო გამოფენილი. კონსტანტინესა და მისი მემკვიდრეების დროს, შენობის ეს ტიპი შეირჩა ქრისტიანული თავშეყრის დიდი ადგილების დიზაინის საფუძვლად, სავარაუდოდ იმიტომ, რომ ბაზილიკის ფორმას ნაკლები წარმართული ასოციაციები ჰქონდა, ვიდრე ტრადიციული ბერძნულ-რომაული ტაძრების დიზაინებს, და საშუალებას იძლეოდა დიდი მრევლისთვის. ქრისტიანი რომაელი იმპერატორების სამშენებლო პროგრამების შედეგად, ტერმინი ბაზილიკა მოგვიანებით დიდი ეკლესიის ან კათედრალის სინონიმად იქცა. ბაზილიკის მდებარეობა რომის ფორუმში. გეგმის რეკონსტრუქცია. მშენებლობა დაიწყო ფორუმის ჩრდილოეთ მხარეს იმპერატორ [[მაქსენციუსი|მაქსენციუსის]] დროს [[308]] წელს, და დასრულდა [[312]] წელს [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინე I]]-ის მიერ, მას შემდეგ რაც მან დაამარცხა მაქსენციუსი მილვიანის ხიდის ბრძოლაში. შენობა აღიმართა [[Via Sacra|ვია საკრას]] ჩრდილოეთ მხარეს, [[მშვიდობის ტაძარი (რომი)|მშვიდობის ტაძრის]] სიახლოვეს, რომელიც იმ დროისთვის სავარაუდოდ მიტოვებული იყო, და ვენერასა და რომის ტაძრის გვერდით, რომლის რეკონსტრუქციაც მაქსენციუსის ჩარევების ნაწილი იყო. 6 საუკუნის დროს შენობას ეძახდნენ რემის ტაძარს({{lang-la|}}templum Romae) ==არქიტეკტურა== შენობის პერი იყო თეთრი სანამ ის განადგურდებოდა. ბაზილკა იდგა 100-ზე 65 მეტრზე ბეტონის და მართკუთხა პლატფორმაზე.სისქე პლატფორმის არ არის ცნობილი. ==ინტერნეტ რესურსები== 1960 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების ოფიციალური ანგარიში.[https://web.archive.org/web/20081031012134/http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1960/OR1960v1.pdf] [https://web.archive.org/web/20090316010802/http://www.unicaen.fr/services/cireve/rome/pdr_virtuel.php?numero_image=0&virtuel=maxence] {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] cy84m6r69ebau85h9yq3ynh9bgldj9n 4828140 4828139 2025-07-07T19:16:00Z Jaba1977 3604 4828140 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Largest Arches 02.jpg|300px|მინი|მაქსენციუსისა და კონსტანტინეს ბაზილიკის ნაშთები. შემორჩენილია მხოლოდ შენობის ჩრდილოეთის ნავსაყუდელი.]] '''მაქსენციუსის ბაზილიკა''' ({{lang-it|Basilica di Massenzio}}) ცნობილი როგორც '''ბაზილიკა ნოვა''' ან უფრო ნაკლებად ცნობილი როგორ '''კონსტანტინეს ბაზილიკა''' ({{lang-it|Basilica Constantini}}) — [[ბაზილიკა]] [[რომაული ფორუმი|რომაულ ფორუმში]]. მისი აშენების დროს ის იყო ყველაზე დიდი შენობა ფორუმში, და უკანასკნელი ბაზილიკა ქალაქში. ==ისტორია== [[ძველი რომი|უძველეს რომში]], ბაზილიკა იყო მართკუთხედი შენობა დიდი ცენტრალური ღია სივრცით და ხშირად ამაღლებული [[აფსიდა|აფსიდით]] შესასვლელიდან მოშორებით. ბაზილიკებს მრავალი ფუნქცია ჰქონდა, მათ შორის სასამართლოს, საბჭოს პალატისა და შეხვედრების დარბაზის კომბინაცია. თუმცა, შესაძლოა კედლებში ჩასმულ [[ნიში (არქიტექტურა)|ნიშებში]] ღმერთების მრავალი ქანდაკება ყოფილიყო გამოფენილი. კონსტანტინესა და მისი მემკვიდრეების დროს, შენობის ეს ტიპი შეირჩა ქრისტიანული თავშეყრის დიდი ადგილების დიზაინის საფუძვლად, სავარაუდოდ იმიტომ, რომ ბაზილიკის ფორმას ნაკლები წარმართული ასოციაციები ჰქონდა, ვიდრე ტრადიციული ბერძნულ-რომაული ტაძრების დიზაინებს, და საშუალებას იძლეოდა დიდი მრევლისთვის. ქრისტიანი რომაელი იმპერატორების სამშენებლო პროგრამების შედეგად, ტერმინი ბაზილიკა მოგვიანებით დიდი ეკლესიის ან კათედრალის სინონიმად იქცა. ბაზილიკის მდებარეობა რომის ფორუმში. გეგმის რეკონსტრუქცია. მშენებლობა დაიწყო ფორუმის ჩრდილოეთ მხარეს იმპერატორ [[მაქსენციუსი|მაქსენციუსის]] დროს [[308]] წელს, და დასრულდა [[312]] წელს [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინე I]]-ის მიერ, მას შემდეგ რაც მან დაამარცხა მაქსენციუსი მილვიანის ხიდის ბრძოლაში. შენობა აღიმართა [[Via Sacra|ვია საკრას]] ჩრდილოეთ მხარეს, [[მშვიდობის ტაძარი (რომი)|მშვიდობის ტაძრის]] სიახლოვეს, რომელიც იმ დროისთვის სავარაუდოდ მიტოვებული იყო, და ვენერასა და რომის ტაძრის გვერდით, რომლის რეკონსტრუქციაც მაქსენციუსის ჩარევების ნაწილი იყო. 6 საუკუნის დროს შენობას ეძახდნენ რემის ტაძარს({{lang-la|}}templum Romae) ==არქიტეკტურა== შენობის პერი იყო თეთრი სანამ ის განადგურდებოდა. ბაზილკა იდგა 100-ზე 65 მეტრზე ბეტონის და მართკუთხა პლატფორმაზე.სისქე პლატფორმის არ არის ცნობილი. ==ინტერნეტ რესურსები== 1960 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების ოფიციალური ანგარიში.[https://web.archive.org/web/20081031012134/http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1960/OR1960v1.pdf] [https://web.archive.org/web/20090316010802/http://www.unicaen.fr/services/cireve/rome/pdr_virtuel.php?numero_image=0&virtuel=maxence] {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] mw1f42nvptmc00l9y23y3hdnbcr6i1o 4828141 4828140 2025-07-07T19:21:39Z Jaba1977 3604 /* ისტორია */ 4828141 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Largest Arches 02.jpg|300px|მინი|მაქსენციუსისა და კონსტანტინეს ბაზილიკის ნაშთები. შემორჩენილია მხოლოდ შენობის ჩრდილოეთის ნავსაყუდელი.]] '''მაქსენციუსის ბაზილიკა''' ({{lang-it|Basilica di Massenzio}}) ცნობილი როგორც '''ბაზილიკა ნოვა''' ან უფრო ნაკლებად ცნობილი როგორ '''კონსტანტინეს ბაზილიკა''' ({{lang-it|Basilica Constantini}}) — [[ბაზილიკა]] [[რომაული ფორუმი|რომაულ ფორუმში]]. მისი აშენების დროს ის იყო ყველაზე დიდი შენობა ფორუმში, და უკანასკნელი ბაზილიკა ქალაქში. ==ისტორია== ძველი რომაული ბაზილიკა იყო მართკუთხა შენობა დიდი ცენტრალური ღია სივრცით და ხშირად აწეული აფსიდით შესასვლელის საპირისპირო ბოლოში. ბაზილიკები სხვადასხვა ფუნქციას ასრულებდნენ, მათ შორის იყვნენ სასამართლოს, საბჭოს თავყრილობისა და შეხვედრების დარბაზის კომბინაცია. თუმცა, კედლებში განთავსებულ თაღოვან ნიშებში შეიძლებოდა ღმერთების მრავალი ქანდაკება ყოფილიყო გამოფენილი. [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინეს]] და მისი მემკვიდრეების დროს ამ ტიპის შენობა აირჩიეს უფრო მსხვილი ქრისტიანული ღვთისმსახურების ადგილების დიზაინის საფუძვლად, სავარაუდოდ იმიტომ, რომ ბაზილიკის ფორმას ნაკლები წარმართული ასოციაციები ჰქონდა, ვიდრე ტრადიციული ბერძნულ-რომაული ტაძრების დიზაინს, და ის დიდი მრევლის შეკრებას უზრუნველყოფდა. ქრისტიანი რომაელი იმპერატორების სამშენებლო პროგრამების შედეგად ტერმინი „ბაზილიკა“ მოგვიანებით ძირითადად დიდი ეკლესიის ან კათედრალის სინონიმი გახდა. მშენებლობა დაიწყო ფორუმის ჩრდილოეთ მხარეს იმპერატორ [[მაქსენციუსი|მაქსენციუსის]] დროს [[308]] წელს და დასრულდა [[312]] წელს [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინე I]]-ის მიერ, მას შემდეგ რაც მან დაამარცხა მაქსენციუსი მილვიანის ხიდის ბრძოლაში. შენობა აღიმართა [[Via Sacra|ვია საკრას]] ჩრდილოეთ მხარეს, [[მშვიდობის ტაძარი (რომი)|მშვიდობის ტაძრის]] სიახლოვეს, რომელიც იმ დროისთვის სავარაუდოდ მიტოვებული იყო, და ვენერასა და რომის ტაძრის გვერდით, რომლის რეკონსტრუქციაც მაქსენციუსის ჩარევების ნაწილი იყო. 6 საუკუნის განმავლობაში შენობას ეძახდნენ რომის ტაძარს ({{lang-la|templum Romae}}) ==არქიტეკტურა== შენობის პერი იყო თეთრი სანამ ის განადგურდებოდა. ბაზილკა იდგა 100-ზე 65 მეტრზე ბეტონის და მართკუთხა პლატფორმაზე.სისქე პლატფორმის არ არის ცნობილი. ==ინტერნეტ რესურსები== 1960 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების ოფიციალური ანგარიში.[https://web.archive.org/web/20081031012134/http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1960/OR1960v1.pdf] [https://web.archive.org/web/20090316010802/http://www.unicaen.fr/services/cireve/rome/pdr_virtuel.php?numero_image=0&virtuel=maxence] {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] 3r8fcjwmwyytavdajl4itcyz5gy0mjm 4828142 4828141 2025-07-07T19:21:50Z Jaba1977 3604 /* ისტორია */ 4828142 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Largest Arches 02.jpg|300px|მინი|მაქსენციუსისა და კონსტანტინეს ბაზილიკის ნაშთები. შემორჩენილია მხოლოდ შენობის ჩრდილოეთის ნავსაყუდელი.]] '''მაქსენციუსის ბაზილიკა''' ({{lang-it|Basilica di Massenzio}}) ცნობილი როგორც '''ბაზილიკა ნოვა''' ან უფრო ნაკლებად ცნობილი როგორ '''კონსტანტინეს ბაზილიკა''' ({{lang-it|Basilica Constantini}}) — [[ბაზილიკა]] [[რომაული ფორუმი|რომაულ ფორუმში]]. მისი აშენების დროს ის იყო ყველაზე დიდი შენობა ფორუმში, და უკანასკნელი ბაზილიკა ქალაქში. ==ისტორია== ძველი რომაული ბაზილიკა იყო მართკუთხა შენობა დიდი ცენტრალური ღია სივრცით და ხშირად აწეული აფსიდით შესასვლელის საპირისპირო ბოლოში. ბაზილიკები სხვადასხვა ფუნქციას ასრულებდნენ, მათ შორის იყვნენ სასამართლოს, საბჭოს თავყრილობისა და შეხვედრების დარბაზის კომბინაცია. თუმცა, კედლებში განთავსებულ თაღოვან ნიშებში შეიძლებოდა ღმერთების მრავალი ქანდაკება ყოფილიყო გამოფენილი. [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინეს]] და მისი მემკვიდრეების დროს ამ ტიპის შენობა აირჩიეს უფრო მსხვილი ქრისტიანული ღვთისმსახურების ადგილების დიზაინის საფუძვლად, სავარაუდოდ იმიტომ, რომ ბაზილიკის ფორმას ნაკლები წარმართული ასოციაციები ჰქონდა, ვიდრე ტრადიციული ბერძნულ-რომაული ტაძრების დიზაინს, და ის დიდი მრევლის შეკრებას უზრუნველყოფდა. ქრისტიანი რომაელი იმპერატორების სამშენებლო პროგრამების შედეგად ტერმინი „ბაზილიკა“ მოგვიანებით ძირითადად დიდი ეკლესიის ან კათედრალის სინონიმი გახდა. მშენებლობა დაიწყო ფორუმის ჩრდილოეთ მხარეს იმპერატორ [[მაქსენციუსი|მაქსენციუსის]] დროს [[308]] წელს და დასრულდა [[312]] წელს [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინე I]]-ის მიერ, მას შემდეგ რაც მან დაამარცხა მაქსენციუსი მილვიანის ხიდის ბრძოლაში. შენობა აღიმართა [[Via Sacra|ვია საკრას]] ჩრდილოეთ მხარეს, [[მშვიდობის ტაძარი (რომი)|მშვიდობის ტაძრის]] სიახლოვეს, რომელიც იმ დროისთვის სავარაუდოდ მიტოვებული იყო, და ვენერასა და რომის ტაძრის გვერდით, რომლის რეკონსტრუქციაც მაქსენციუსის ჩარევების ნაწილი იყო. 6 საუკუნის განმავლობაში შენობას ეძახდნენ რომის ტაძარს ({{lang-la|templum Romae}}). ==არქიტეკტურა== შენობის პერი იყო თეთრი სანამ ის განადგურდებოდა. ბაზილკა იდგა 100-ზე 65 მეტრზე ბეტონის და მართკუთხა პლატფორმაზე.სისქე პლატფორმის არ არის ცნობილი. ==ინტერნეტ რესურსები== 1960 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების ოფიციალური ანგარიში.[https://web.archive.org/web/20081031012134/http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1960/OR1960v1.pdf] [https://web.archive.org/web/20090316010802/http://www.unicaen.fr/services/cireve/rome/pdr_virtuel.php?numero_image=0&virtuel=maxence] {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] t7l1j38phimhcg4077ucwyeukoh18od 4828143 4828142 2025-07-07T19:23:04Z Jaba1977 3604 /* არქიტეკტურა */ 4828143 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Largest Arches 02.jpg|300px|მინი|მაქსენციუსისა და კონსტანტინეს ბაზილიკის ნაშთები. შემორჩენილია მხოლოდ შენობის ჩრდილოეთის ნავსაყუდელი.]] '''მაქსენციუსის ბაზილიკა''' ({{lang-it|Basilica di Massenzio}}) ცნობილი როგორც '''ბაზილიკა ნოვა''' ან უფრო ნაკლებად ცნობილი როგორ '''კონსტანტინეს ბაზილიკა''' ({{lang-it|Basilica Constantini}}) — [[ბაზილიკა]] [[რომაული ფორუმი|რომაულ ფორუმში]]. მისი აშენების დროს ის იყო ყველაზე დიდი შენობა ფორუმში, და უკანასკნელი ბაზილიკა ქალაქში. ==ისტორია== ძველი რომაული ბაზილიკა იყო მართკუთხა შენობა დიდი ცენტრალური ღია სივრცით და ხშირად აწეული აფსიდით შესასვლელის საპირისპირო ბოლოში. ბაზილიკები სხვადასხვა ფუნქციას ასრულებდნენ, მათ შორის იყვნენ სასამართლოს, საბჭოს თავყრილობისა და შეხვედრების დარბაზის კომბინაცია. თუმცა, კედლებში განთავსებულ თაღოვან ნიშებში შეიძლებოდა ღმერთების მრავალი ქანდაკება ყოფილიყო გამოფენილი. [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინეს]] და მისი მემკვიდრეების დროს ამ ტიპის შენობა აირჩიეს უფრო მსხვილი ქრისტიანული ღვთისმსახურების ადგილების დიზაინის საფუძვლად, სავარაუდოდ იმიტომ, რომ ბაზილიკის ფორმას ნაკლები წარმართული ასოციაციები ჰქონდა, ვიდრე ტრადიციული ბერძნულ-რომაული ტაძრების დიზაინს, და ის დიდი მრევლის შეკრებას უზრუნველყოფდა. ქრისტიანი რომაელი იმპერატორების სამშენებლო პროგრამების შედეგად ტერმინი „ბაზილიკა“ მოგვიანებით ძირითადად დიდი ეკლესიის ან კათედრალის სინონიმი გახდა. მშენებლობა დაიწყო ფორუმის ჩრდილოეთ მხარეს იმპერატორ [[მაქსენციუსი|მაქსენციუსის]] დროს [[308]] წელს და დასრულდა [[312]] წელს [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინე I]]-ის მიერ, მას შემდეგ რაც მან დაამარცხა მაქსენციუსი მილვიანის ხიდის ბრძოლაში. შენობა აღიმართა [[Via Sacra|ვია საკრას]] ჩრდილოეთ მხარეს, [[მშვიდობის ტაძარი (რომი)|მშვიდობის ტაძრის]] სიახლოვეს, რომელიც იმ დროისთვის სავარაუდოდ მიტოვებული იყო, და ვენერასა და რომის ტაძრის გვერდით, რომლის რეკონსტრუქციაც მაქსენციუსის ჩარევების ნაწილი იყო. 6 საუკუნის განმავლობაში შენობას ეძახდნენ რომის ტაძარს ({{lang-la|templum Romae}}). ==არქიტექტურა== დანგრევამდე შენობის ფერი თეთრი იყო. ბაზილიკა 100X65 მეტრის ზომის ბეტონის, მართკუთხა პლატფორმაზე იდგა. ==ინტერნეტ რესურსები== 1960 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების ოფიციალური ანგარიში.[https://web.archive.org/web/20081031012134/http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1960/OR1960v1.pdf] [https://web.archive.org/web/20090316010802/http://www.unicaen.fr/services/cireve/rome/pdr_virtuel.php?numero_image=0&virtuel=maxence] {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] 7mc53xfi2ix4lnlbh4hl9frums8mdrq 4828144 4828143 2025-07-07T19:23:37Z Jaba1977 3604 /* ინტერნეტ რესურსები */ 4828144 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Largest Arches 02.jpg|300px|მინი|მაქსენციუსისა და კონსტანტინეს ბაზილიკის ნაშთები. შემორჩენილია მხოლოდ შენობის ჩრდილოეთის ნავსაყუდელი.]] '''მაქსენციუსის ბაზილიკა''' ({{lang-it|Basilica di Massenzio}}) ცნობილი როგორც '''ბაზილიკა ნოვა''' ან უფრო ნაკლებად ცნობილი როგორ '''კონსტანტინეს ბაზილიკა''' ({{lang-it|Basilica Constantini}}) — [[ბაზილიკა]] [[რომაული ფორუმი|რომაულ ფორუმში]]. მისი აშენების დროს ის იყო ყველაზე დიდი შენობა ფორუმში, და უკანასკნელი ბაზილიკა ქალაქში. ==ისტორია== ძველი რომაული ბაზილიკა იყო მართკუთხა შენობა დიდი ცენტრალური ღია სივრცით და ხშირად აწეული აფსიდით შესასვლელის საპირისპირო ბოლოში. ბაზილიკები სხვადასხვა ფუნქციას ასრულებდნენ, მათ შორის იყვნენ სასამართლოს, საბჭოს თავყრილობისა და შეხვედრების დარბაზის კომბინაცია. თუმცა, კედლებში განთავსებულ თაღოვან ნიშებში შეიძლებოდა ღმერთების მრავალი ქანდაკება ყოფილიყო გამოფენილი. [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინეს]] და მისი მემკვიდრეების დროს ამ ტიპის შენობა აირჩიეს უფრო მსხვილი ქრისტიანული ღვთისმსახურების ადგილების დიზაინის საფუძვლად, სავარაუდოდ იმიტომ, რომ ბაზილიკის ფორმას ნაკლები წარმართული ასოციაციები ჰქონდა, ვიდრე ტრადიციული ბერძნულ-რომაული ტაძრების დიზაინს, და ის დიდი მრევლის შეკრებას უზრუნველყოფდა. ქრისტიანი რომაელი იმპერატორების სამშენებლო პროგრამების შედეგად ტერმინი „ბაზილიკა“ მოგვიანებით ძირითადად დიდი ეკლესიის ან კათედრალის სინონიმი გახდა. მშენებლობა დაიწყო ფორუმის ჩრდილოეთ მხარეს იმპერატორ [[მაქსენციუსი|მაქსენციუსის]] დროს [[308]] წელს და დასრულდა [[312]] წელს [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინე I]]-ის მიერ, მას შემდეგ რაც მან დაამარცხა მაქსენციუსი მილვიანის ხიდის ბრძოლაში. შენობა აღიმართა [[Via Sacra|ვია საკრას]] ჩრდილოეთ მხარეს, [[მშვიდობის ტაძარი (რომი)|მშვიდობის ტაძრის]] სიახლოვეს, რომელიც იმ დროისთვის სავარაუდოდ მიტოვებული იყო, და ვენერასა და რომის ტაძრის გვერდით, რომლის რეკონსტრუქციაც მაქსენციუსის ჩარევების ნაწილი იყო. 6 საუკუნის განმავლობაში შენობას ეძახდნენ რომის ტაძარს ({{lang-la|templum Romae}}). ==არქიტექტურა== დანგრევამდე შენობის ფერი თეთრი იყო. ბაზილიკა 100X65 მეტრის ზომის ბეტონის, მართკუთხა პლატფორმაზე იდგა. ==ინტერნეტ რესურსები== * [http://www.unicaen.fr/services/cireve/rome/pdr_virtuel.php?numero_image=0&virtuel=maxence A reconstruction at the ''Plan de Rome''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090316010802/http://www.unicaen.fr/services/cireve/rome/pdr_virtuel.php?numero_image=0&virtuel=maxence |date=2009-03-16 }} *High-resolution 360° Panoramas and Images of [https://mcid.mcah.columbia.edu/art-atlas/ancient-and-early-christian-sites-rome-panoramas-world-architecture/basilica-nova Basilica of Maxentius | Art Atlas] *[[Kurt Weitzmann|Weitzmann, Kurt]], ed., ''[http://libmma.contentdm.oclc.org/cdm/ref/collection/p15324coll10/id/156533 Age of spirituality: late antique and early Christian art, third to seventh century]'', no. 103, 1979, [[Metropolitan Museum of Art]], New York, {{ISBN|9780870991790}}; full text available online from The Metropolitan Museum of Art Libraries *{{cite book |first=M. |last=Lucentini |title=The Rome Guide: Step by Step through History's Greatest City|date=31 December 2012 |publisher=Interlink |isbn=9781623710088 |url=https://books.google.com/books?id=laMDAQAAQBAJ}} {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] 6el8oj3m6n10ulclkhoqz20baz3exry 14 584740 4827951 4823542 2025-07-07T17:35:30Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სახლები აზიაში ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სახლები აზიაში ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827951 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:საცხოვრებელი სახლები აზერბაიჯანში]] [[კატეგორია:სახლები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სახლები აზიაში ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სახლები ევროპაში ქვეყნის მიხედვით]] 2m336aqvhpf7n3zqynjsvcx8mvr6pd6 4827964 4827951 2025-07-07T17:36:58Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:სახლები ევროპაში ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:სახლები ევროპაში ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827964 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:საცხოვრებელი სახლები აზერბაიჯანში]] [[კატეგორია:სახლები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სახლები აზიაში ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სახლები ევროპაში ქვეყნების მიხედვით]] eufhdnchu576jcyi1cohiesp6bqti4u 14 584742 4827937 4786224 2025-07-07T17:33:44Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827937 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:შენობები და ნაგებობები აზერბაიჯანში ტიპის მიხედვით]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი ადგილი აზერბაიჯანში]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები აზიაში ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ევროპაში ქვეყნის მიხედვით]] djwfe8e1qvpvrrb8f5mb1g46051d73y 4827946 4827937 2025-07-07T17:34:49Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები აზიაში ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები აზიაში ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827946 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:შენობები და ნაგებობები აზერბაიჯანში ტიპის მიხედვით]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი ადგილი აზერბაიჯანში]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები აზიაში ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ევროპაში ქვეყნის მიხედვით]] ditfh5191kriwkb73stpde07mtbq1ue 4827957 4827946 2025-07-07T17:36:13Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ევროპაში ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ევროპაში ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827957 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:შენობები და ნაგებობები აზერბაიჯანში ტიპის მიხედვით]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი ადგილი აზერბაიჯანში]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები აზიაში ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ევროპაში ქვეყნების მიხედვით]] np4qi6s66wzj6ylnbsxhjmn6yptmmqt 14 584754 4827943 4786255 2025-07-07T17:34:32Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები აზიაში ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები აზიაში ქვეყნების მიხედვით]]“ 4786255 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები აზიაში]] [[კატეგორია:აზიის შენობა-ნაგებობები ქვეყნის მიხედვით]] m9wm4cw7gbtm07l7gzgjhwmtysqk98g 14 584757 4827953 4786262 2025-07-07T17:35:58Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ევროპაში ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ევროპაში ქვეყნების მიხედვით]]“ 4786262 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ევროპაში]] [[კატეგორია:ევროპის შენობა-ნაგებობები ქვეყნის მიხედვით]] m8jsfb7y28q7fw4c6ut4zqbi4xb5g8x 14 584760 4827947 4823543 2025-07-07T17:34:57Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები აზიაში ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები აზიაში ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827947 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები აზიაში ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სახლები აზიაში]] [[კატეგორია:სახლები ქვეყნების მიხედვით]] 47iulfs8j2qr7sao9oshtds2h1rt9hy 4827948 4827947 2025-07-07T17:35:08Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:სახლები აზიაში ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:სახლები აზიაში ქვეყნების მიხედვით]]“ 4827947 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები აზიაში ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სახლები აზიაში]] [[კატეგორია:სახლები ქვეყნების მიხედვით]] 47iulfs8j2qr7sao9oshtds2h1rt9hy 14 584762 4827958 4786267 2025-07-07T17:36:17Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ევროპაში ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ევროპაში ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827958 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ევროპაში ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სახლები ევროპაში]] pm2nnag7bue88en2z42enfidesspit2 4827961 4827958 2025-07-07T17:36:41Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:სახლები ევროპაში ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:სახლები ევროპაში ქვეყნების მიხედვით]]“ 4827958 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:საცხოვრებელი შენობები ევროპაში ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სახლები ევროპაში]] pm2nnag7bue88en2z42enfidesspit2 14 586476 4828033 4794501 2025-07-07T17:47:20Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828033 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:კატასტროფები საფრანგეთში]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ევროპაში ქვეყნის მიხედვით]] 79jvn8f1n2meculmto7vnvdu1c29fx2 14 586550 4828025 4794670 2025-07-07T17:46:13Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები აფრიკაში ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები აფრიკაში ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828025 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:კატასტროფები ჯიბუტიში]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები აფრიკაში ქვეყნების მიხედვით]] 0etcggu4eiyulejuzpaq1tjbj4skhoc 4828034 4828025 2025-07-07T17:47:24Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828034 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:კატასტროფები ჯიბუტიში]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები აფრიკაში ქვეყნების მიხედვით]] 7afuxi4tzsyv0r8z3dq12i3nhadqmmy 14 586551 4828020 4794671 2025-07-07T17:45:28Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:კატასტროფები აფრიკაში ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:კატასტროფები აფრიკაში ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828020 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ჯიბუტის ისტორია]] [[კატეგორია:კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:კატასტროფები აფრიკაში ქვეყნების მიხედვით]] 60ntcyd1ue5itsxoles13s8ao3a8oms 14 586552 4828015 4794672 2025-07-07T17:44:55Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:მოვლენები აფრიკაში ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:მოვლენები აფრიკაში ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828015 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:კატასტროფები აფრიკაში]] [[კატეგორია:მოვლენები აფრიკაში ქვეყნების მიხედვით]] 80ap62zhscucsorq1hbqrwkhsi3galx 4828016 4828015 2025-07-07T17:45:03Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:კატასტროფები აფრიკაში ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:კატასტროფები აფრიკაში ქვეყნების მიხედვით]]“ 4828015 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:კატასტროფები აფრიკაში]] [[კატეგორია:მოვლენები აფრიკაში ქვეყნების მიხედვით]] 80ap62zhscucsorq1hbqrwkhsi3galx 14 586556 4828005 4794679 2025-07-07T17:43:26Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828005 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:მოვლენები აფრიკაში]] [[კატეგორია:აფრიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით| ]] [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:ღონისძიებები ქვეყნების მიხედვით| ]] 9mrdtdn7jrv7rzsk4rhu6x70anwqtum 4828012 4828005 2025-07-07T17:44:36Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:მოვლენები აფრიკაში ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:მოვლენები აფრიკაში ქვეყნების მიხედვით]]“ 4828005 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:მოვლენები აფრიკაში]] [[კატეგორია:აფრიკული კულტურა ქვეყნის მიხედვით| ]] [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია ქვეყნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:ღონისძიებები ქვეყნების მიხედვით| ]] 9mrdtdn7jrv7rzsk4rhu6x70anwqtum 14 586559 4828019 4794685 2025-07-07T17:45:22Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:კატასტროფები აფრიკაში ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:კატასტროფები აფრიკაში ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828019 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები აფრიკაში]] [[კატეგორია:კატასტროფები აფრიკაში ქვეყნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნის მიხედვით| ]] 3l9v96tuncn162boq1z9s2b32k4xmp4 4828022 4828019 2025-07-07T17:45:48Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები აფრიკაში ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები აფრიკაში ქვეყნების მიხედვით]]“ 4828019 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები აფრიკაში]] [[კატეგორია:კატასტროფები აფრიკაში ქვეყნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნის მიხედვით| ]] 3l9v96tuncn162boq1z9s2b32k4xmp4 4828028 4828022 2025-07-07T17:46:57Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828028 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები აფრიკაში]] [[კატეგორია:კატასტროფები აფრიკაში ქვეყნების მიხედვით| ]] [[კატეგორია:ანთროპოგენური კატასტროფები ქვეყნების მიხედვით| ]] 8o1w0ncmks1qnv979cxq4r3ry1o7hqz 14 589675 4828267 4810052 2025-07-08T05:29:05Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:2002 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:2002 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828267 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:2002 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:2000-იან წლებში დაარსებულები საქართველოში]] [[კატეგორია:საქართველოში დაარსებულები წლის მიხედვით]] [[კატეგორია:2002 წელი საქართველოში]] [[კატეგორია:2002 წელს დაარსებულები აზიაში]] [[კატეგორია:2002 წელს დაარსებულები ევროპაში]] qidsqpv82qrqpkj038af6o7tvgztn6f 14 589800 4828249 4810700 2025-07-08T05:23:21Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლის მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828249 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1967 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:1960-იან წლებში დაარსებულები ფილიპინებში]] [[კატეგორია:ფილიპინებში დაარსებულები წლების მიხედვით]] [[კატეგორია:1967 წელი ფილიპინებში]] [[კატეგორია:1967 წელს დაარსებულები სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში]] e1e6bkeaqexbwg8wa1dxtqfdrfvriv9 6 590221 4827898 4812348 2025-07-07T17:26:39Z DerFuchs 6187 4827898 wikitext text/x-wiki == მოკლე აღწერა == {{არათავისუფალი ფაილი/უნი | აღწერა = | წყარო = | თარიღი = | ავტორი = | ნაწილი = | სტატია = უილიამისა და მერის კოლეჯი | მიზანი = | ჩანაცვლებადობა = | სხვა = }} l5hwzi1gaocvzy39uzxiq5fn8bwfyqs 0 590238 4828044 4823091 2025-07-07T17:49:28Z Giorgi kvantaliani 165655 4828044 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Giorgi kvantaliani|Giorgi kvantaliani]].|07|07|2025}} {{ინფოდაფა სკოლა | სახელწოდება = სსიპ სამტრედიის მუნიციპალიტეტის N1 საჯარო სკოლა | სურათი = | დევიზი = პირველები პირველობისკენ | დაარსდა = | დაიხურა = | დირექტორი = ხათუნა ფაილაძე | ტიპი = [[საჯარო სკოლა|საჯარო]] | მოსწავლე = 814 | მისამართი = [[საქართველო]],[[სამტრედია]], 9 აპრილის ქუჩა #79 | ტელეფონი = 577939924 | ფაქსი = | E-mail = samtredia1@mes.gov.ge | ვებ–გვერდი =ფეისბუკ გვერდი<ref>https://www.facebook.com/profile.php?id=100057072656657</ref> | ველი = | ტექსტის ველი = }} '''სამტრედიის პირველი საჯარო სკოლა''' მდებარეობს ქალაქ [[სამტრედია|სამტრედიაში]],[[სამტრედიის მუნიციპალიტეტი|სამტრედიის მუნიციპალიტეტში]],[[იმერეთი|იმერეთის რეგიონში]]. სსიპ ქალაქ [[სამტრედია|სამტრედიის]] N1 საჯარო [[სკოლა]] მდებარეობს 9 აპრილის ქუჩა #79-ზე [[1982]] წლიდან. დირეკტორი 2025 წლის თბვის არის ხათუნა ფაილადძე და დირექტორის მოადგილე არის ციური ხურცილავა ==რუსეთის იმპერიაში მყოპი ისტორია== მე-[[XIX საუკუნე|19]] საუკუნიის [[1890-იანები|90]]-იან წლებში სამტრედიაში მოქმედებდა ერთკლასიანი სკოლა რომელიც ხის შენობაში იყო განთავსებული.[[1900]] წელს მიიღეს გადაწყვეტილება მიიღეს სკოლისთვის ქვითკირის შენობა აეგოთ, იმავე წელს გადაწვიტეს რომ ერთკლასიანი სკოლა გადაქცეულიყო ორკლასიანად. [[1908]] წელს სამონასტრო სკოლა არსებობდა რკინიგზის ორკლასიან სკოლასთან ერთად ახალ აგებულ ქვითკრის შენობაში. საბჯოთა კავშირის პერიოდში ორკლასიანი სკოლა გადაკეთდა 7 წლიან სკოლად, რომლის დირექტორი იყო ბატონი კონსტანტინე ცაგარეიშვილი. ==სსრკ-ში მყოპი ისტორია== [[1936]] წელს კი შვიდწლიანი სკოლის ბაზაზე შეიქმნა ზოგადსაგანმანათლებლო საშუალო სკოლა, რომელსაც წლების განმავლობაში ხელმძღვანელობდნენ თამარ ხაჟალია, ვალერიან ნინუა, ვალერიან თავაძე, დავით გახოკიძე, ლეონინა ჯიქიძე, მიხეილ მესხი... [[1952]]-[[1965]] წლებში დირექტორი იყო ბატონი დავით გახოკიდზე, რომელის ავტორიტეტი ისეტი დიდი იყო რომ პირველი სკოლას ეძახოდნენ "გახოკიძის სკოლას".სკოლამ [[1956]] წელს დიდი გადაჭარბებით შეასრულა აბრეშუმის პარკის ჩაბარების გეგმა, რისთვისაც მონწილე გახდა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირის]] სახალხო მეურნეობის მოღვაწეთა გამოპენისა. პირველი სკოლის შრომის საქმიანობის ექსპონანტები, თვალსაჩინო ხელსაწყოებში საგამოფენო კომიტეტის მიერ გადაეცა მოსკოვის მეშვიდე სკოლა-ინტერნატს. ვკითხულობთ ბატონი დავითის ხელნაწერებში.მოსკოვის გამოპენაზე პირველი სკოლა შეხვდა ლატვის სსრ ქალაქ [[ბაუსკა|ბაუსკასის]] სკოლას, ეს გადაიზარდა მეგობრობაში გადაიზარდა ისეთ დონეზე რომ სამტრედიაში ქუჩას დაარქვეს ბაუსკას ქუჩა.დისციპლინის განსაკუთრებულმა ხარისხმა განაპირობა ის,რომ სკოლის მოსწავლებთა რაოდენობა გაიზარდა 1300 მოსწავლამდე, ამის გამე საჭირო იყო ახალი სკოლა აეშენებინათ. [[1965]] წელს პირველი საშუალო [[სკოლა|სკოლის]] პედაგოგიური და მოსწავლეთა კოლექტივები ორ ნაწილად გაიყო. ბატონი დავით გახოკიძე ახლად გახსნილი [[სამტრედიის მესამე საჯარო სკოლა|მე-3 საშუალო სკოლას]] ჩაიუდგა სათავეში, ხოლო პირველი სკოლაში დირექტორად მოვიდა რესპუბლიკის დამსახურებული მასწავლებელი, ქალბატონი ნეოლინა ჯიქიძე,რომელიც მკაცრი და სამართლიანი ფედაგოგი იყო. [[1991]] წელს სკოლის დირექტორად დანიშნეს ბატონი მიხეილ(მიშა) მესხი.ის ქვოყნის უმძიმესი წლებში დიდებულად გაუზღვა სკოლას და არაეთ წარმატებას მიაწია. გაიხსნა პროფილური სწავლების კლასები, ინფორმანტიკისა და რესურსების კაბინეტები. გაიზარდა ზონალურ და რესპუბლიკურ კონკურსებსა და ტურებში გამარჯვებულ მოსწავლეთა რაოდენობა. ==დამოუკდებელი საქართველოს ფერიოდი== ==სკოლაში მყოფი პერსონალი== *ამჟამად მყოფი მოსწავლეთა რაოდენობა-887 *მასწავლებელთა რაოდენება-53 *სპეციალური მასწავლებლებლების რაოდენობა-5 *სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე პირის ასისტენტი-9 *სტატუსი წამყვანი-13 *სტატუსი უპროსი-33 *სტატუსი მენტორი-7 [[კატეგორია:საქართველოს სკოლები]] 8ohpx16hih006n5ydr5gn8507eu8kua 6 590368 4827896 4813445 2025-07-07T17:26:17Z DerFuchs 6187 4827896 wikitext text/x-wiki == მოკლე აღწერა == {{არათავისუფალი ფაილი/ლოგო | აღწერა = | წყარო = | თარიღი = | ავტორი = | ნაწილი = | სტატია = მისურის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების უნივერსიტეტი | მიზანი = | ჩანაცვლებადობა = | სხვა = }} aaa5byahdkca58c2g86fdlvc2ovr75e 4827897 4827896 2025-07-07T17:26:31Z DerFuchs 6187 4827897 wikitext text/x-wiki == მოკლე აღწერა == {{არათავისუფალი ფაილი/უნი | აღწერა = | წყარო = | თარიღი = | ავტორი = | ნაწილი = | სტატია = მისურის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების უნივერსიტეტი | მიზანი = | ჩანაცვლებადობა = | სხვა = }} 94ov7gqae2g0a7gq2jk9js9gv7th8n4 4 591982 4828187 4827269 2025-07-07T22:44:47Z Mehman 75871 /* მკვდარი ბმულის თავიდან აცილება */ 4828187 wikitext text/x-wiki {{ნაჭუჭი|შესაძლებელია კონკრეტული ნაბიჯების გადადგმა მკვდარი გარე ბმულების რაოდენობის შესამცირებლად ან აღსადგენად. არ წაშალოთ წყარო მხოლოდ იმიტომ, რომ მათ არ აქვთ მოქმედი/მუშა URL ლინკები.}} როგორც უმეტესი სხვა დიდი საიტებისა, ვიკიპედია განიცდის ბმულების ე.წ. „სიკვდილს“, რომლის დროსაც გარე ბმულები არ მუშაობენ, რადგან დაკავშირებული ვებ-გვერდები ან [[საიტი|საიტები]] მთლიანად ქრება, იცვლის შინაარსს ან გადადის სხვა მისამართზე HTTP გადამისამართების გარეშე. [https://ws-dl.blogspot.com/2024/09/2024-09-20-some-urls-are-immortal-most.html '''URL-ების საშუალო სიცოცხლის ხანგრძლივობა დაახლოებით 1 წელია''']. ბმულების სიკვდილი ვიკიპედიისთვის მნიშვნელოვან საფრთხეს წარმოადგენს [[ვიკიპედია:სანდო წყაროები|სანდოობის პოლიტიკისა]] და [[ვიკიპედია:წყაროს მითითება|წყაროს მითითების]] პრინციპების გამო. ზოგადად კი, არ წაშალოთ მითითებული წყარო მხოლოდ იმიტომ, რომ წყაროს URL აღარ მუშაობს, რადგან არსებობს ინსტრუმენტები, პროცედურები და პროცესები, რომლებიც აღწერილია ამ გვერდზე, ამ პრობლემის თავიდან აცილებისთვის. == მკვდარი ბმულის თავიდან აცილება == ===ავტომატური არქივიზაცია=== 2020 წლიდან, ქართულენოვან ვიკიპედიაში არსებობს ბოტი — [[მომხმარებელი:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]], რომელიც ავტომატურად აღადგენს მკვდარ გარე ბმულებს. ის მუდმივად მუშაობს და ამოწმებს ვიკიპედიის ყველა სტატიას და თუ გარე ბმული მკვდარია, ამატებს არქივებს „[[Wayback Machine]]“-ში (თუ მისი არქივი ჯერ კიდევ არ არის ხელმისაწვდომი) და ვიკიტექსტში (სტატიაში) მკვდარ ბმულებს არქივირებული ვერსიით ცვლის. ბოტი ავტომატურად მუშაობს, მაგრამ მისი მართვა მომხმარებლებს ასევე შეუძლიათ ვებ-ინტერფეისის მეშვეობით. მის სამართავად გადადით ნებისმიერი გვერდის ისტორიის სექციაში და მოძებნეთ გვერდის ზედა ნაწილში „გარე ხელსაწყოების“ ხაზი, სადაც არის ღილაკი „მკვდარი ბმულების გასწორება“, მასზე დაწკაპუნებით თქვენ გექნებათ მკვდარი ბმულების გასწორების საშუალება. ===ხელით არქივიზაცია=== ქვემოთ მოცემულია რეკომენდაციები ხელით არქივიზაციის განსახორციელებლად: *შეეცადეთ წყაროს მითითებისას მხოლოდ ლინკი და სათაური '''არ გამოიყენოთ''' (მაგ.: ''<nowiki><ref>[https://www.radiotavisupleba.ge/a/33465430.html ილონ მასკმა ახალი პარტიის - “ამერიკის” შექმნა გამოაცხადა]</ref></nowiki>''). გამოიყენეთ წყაროს მისათითებლად განკუთვნილი თარგები, როგორიცაა {{tlx|Cite web}} და {{tlx|webarchive}} გარე ბმულის დაარქივებული ლინკის მისათითებლად. *წყაროების დასაარქივებლად გამოიყენეთ ვებ არქივიზაციის სერვისები, როგორიცაა [[Internet Archive]]. წყაროს მისათითებელ თარგებში აუცილებლად ჩასვით და შეავსეთ ''|archive-url='' და ''|archive-date='' ველები. *თუ უკვე არსებულ წყაროებში ლინკები მუშაა, მაგრამ არ არის დაარქივებული, გადადით ვებ არქივიზაციის სერვისზე და დაარქივეთ აღნიშნული წყარო. *მომხმარებლის ინტერფეისის გამოყენებით, ჩართეთ და აამუშავეთ [[მომხმარებელი:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot-ი]] სტატიებში. == მკვდარი ბმულის აღდგენა == მკვდარი ბმულის აღდგენის რამდენიმე გზა არსებობს, რაც ქვემოთ არის აღწერილი. ზოგადად, მოერიდეთ წყაროს (ან ციტირებული მასალის) წაშლას მხოლოდ იმიტომ, რომ URL მისამართი აღარ მუშაობს, განსაკუთრებით თუ წყარო შეიცავს სხვა დამატებით ინფორმაციასაც (მაგალითად, წყაროს დასახელებას, ავტორს, თარიღს და გამოცემის დასახელებას), რომლის გამოყენებით შესაძლებელია წყაროს მოძიება. ===ძებნა=== თუ მკვდარი ბმული შეიცავს საკმარის ინფორმაციას (სტატიის სათაურს, სახელებს და ა.შ.), ხშირად შესაძლებელია მისი გამოყენება ახალი ბმულის მოსაძებნად, იმავე საიტზე ან სხვაგან. თუ თქვენ იპოვეთ ახალი URL, მაშინ შეგიძლიათ წყაროს პარამეტრების გასწორება. თუ წყარო იყენებს წყაროს ტარგის ერთ-ერთ თარგს (მაგ. {{tlx|Cite web}}, {{tlx|cite news}}), თქვენ შეგიძლიათ: *შეცვალოთ {{para|url}} და ახალი URL მისამართი მიუთითოთ; *შეცვალოთ ან დაამატოთ {{para|access-date}} მიმდინარე თარიღი. ===ინტერნეთ-არქივი=== [[კატეგორია:ვიკიპედია]] m37rdakswx0koyikotcngoaqsmakz22 0 592107 4828401 4827656 2025-07-08T09:29:48Z Sunlight35 98738 4828401 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ხელშეკრულება | სახელი = ალმისრას ხელშეკრულება | სრული სახელი = | სურათი = Tratado de Almizra.png | სურათის ზომა =300px | წარწერა = | ტიპი = სამშვიდობო ხელშეკრულება | მომზადების თარიღი = | ხელმოწერის თარიღი = [[26 მარტი]], [[1244]] | ხელმოწერის ადგილი = | ბეჭედდასმის თარიღი = | ძალაში შესვლის თარიღი = | ძალაში შესვლის პირობები = | ვადის გასვლის თარიღი = | ხელმომწერები =[[არაგონის სამეფო]] და [[კასტილიისა და ლეონის სამეფო]] | მხარეები= | რატიფიკაცია = | მეანაბრე = | ენა = | ენები = | ვიკიწყარო = }} '''ალმისრას ხელშეკრულება''' — მესამე ოფიციალური შეთანხმება [[კასტილიის სამეფო|კასტილიისა]] და [[არაგონის სამეფო|არაგონის]] სამეფოებს შორის, რომელიც მიზნად ისახავდა [[ალ-ანდალუსია|ალ-ანდალუსის]] ტერიტორიაზე მათი ექსპანსიის საზღვრების განსაზღვრასა და ორ ქრისტიანულ სამეფოს შორის კონფლიქტების პრევენციას<ref>[https://www.elcampdemirra.es/en/tourism/history/#:~:text=On%20March%2026%2C%201244%20the,it%20became%20an%20independent%20municipality. History]</ref>. == შინაარსი და მნიშვნელობა == ხელშეკრულების თანახმად, განსაზღვრეს კასტილიისა და არაგონის გავლენის საზღვრები, განსაკუთრებით ''ვალენსიის სამეფოს'' ტერიტორიაზე. შეთანხმება ადგენდა, რომ ბიარ-ბუსო-ვილახოიოსას ხაზის სამხრეთით მდებარე ტერიტორიები კასტილიას უნდა გადასცემოდა<ref>[https://www.rutasjaumei.com/es/protagonistas-jaume-i/10-154/el-tratado-de-almizra.php El tratado de Almizra]</ref>. დოკუმენტს არაგონის მეფე ხაიმე I დამპყრობელი ხელს აწერდა 1244 წლის 26 მარტს, ხოლო კასტილიის მომავალმა მეფე ალფონსო X ბრძენმა, შეთანხმება მოგვიანებით დაადასტურა. აღნიშნული ხელშეკრულება წარმოადგენდა პასუხს ორივე მხარის მიერ ადრე დადებული შეთანხმებების — ტუდილენის (1151) და კასორლას (1179) ხელშეკრულებების — დარღვევებზე<ref>[https://www.intercomarcal.com/camp-de-mirra/el-tratado-de-almizra-cumple-su-30-aniversario/#:~:text=El%20Tratado%20de%20Almizra%20es%20un%20tratado,fij%C3%B3%20los%20l%C3%ADmites%20del%20Reino%20de%20Valencia. El Tratado de Almizra cumple su 30 aniversario]</ref>. დარღვევათა მაგალითებად მოიხსენიება ხაიმე I-ის მიერ კაუდეტის, ვილენასა და საქსის ოკუპაცია, რომლებიც ბიარის პორტს ეკუთვნოდნენ და კასტილიის სამეფოს ტერიტორიად ითვლებოდნენ, ხოლო ალფონსო ინფანტმა თავის მხრივ დაიკავა ხატივა, რომელიც არაგონის სამფლობელო იყო. ხელშეკრულების არსებობა პირველად ფიქსირდება ხაიმე I-ის ავტობიოგრაფიულ ქრონიკაში — ''Llibre dels feits'' — მეორე თავში. თუმცა შეთანხმების სრული ტექსტი საჯაროდ პირველად 1905 წელს გამოქვეყნდა, როკე ჩაბასის მიერ, რომელმაც მისი ასლი არაგონის გვირგვინის არქივში აღმოაჩინა. == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:რეკონკისტა]] [[კატეგორია:ესპანეთის ისტორია]] p6ni21ottdtltd78lpqv9lybec5swjk 4828413 4828401 2025-07-08T09:41:23Z Sunlight35 98738 /* შინაარსი და მნიშვნელობა */ 4828413 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ხელშეკრულება | სახელი = ალმისრას ხელშეკრულება | სრული სახელი = | სურათი = Tratado de Almizra.png | სურათის ზომა =300px | წარწერა = | ტიპი = სამშვიდობო ხელშეკრულება | მომზადების თარიღი = | ხელმოწერის თარიღი = [[26 მარტი]], [[1244]] | ხელმოწერის ადგილი = | ბეჭედდასმის თარიღი = | ძალაში შესვლის თარიღი = | ძალაში შესვლის პირობები = | ვადის გასვლის თარიღი = | ხელმომწერები =[[არაგონის სამეფო]] და [[კასტილიისა და ლეონის სამეფო]] | მხარეები= | რატიფიკაცია = | მეანაბრე = | ენა = | ენები = | ვიკიწყარო = }} '''ალმისრას ხელშეკრულება''' — მესამე ოფიციალური შეთანხმება [[კასტილიის სამეფო|კასტილიისა]] და [[არაგონის სამეფო|არაგონის]] სამეფოებს შორის, რომელიც მიზნად ისახავდა [[ალ-ანდალუსია|ალ-ანდალუსის]] ტერიტორიაზე მათი ექსპანსიის საზღვრების განსაზღვრასა და ორ ქრისტიანულ სამეფოს შორის კონფლიქტების პრევენციას<ref>[https://www.elcampdemirra.es/en/tourism/history/#:~:text=On%20March%2026%2C%201244%20the,it%20became%20an%20independent%20municipality. History]</ref>. == შინაარსი და მნიშვნელობა == ხელშეკრულების თანახმად, განსაზღვრეს კასტილიისა და არაგონის გავლენის საზღვრები, განსაკუთრებით ''ვალენსიის სამეფოს'' ტერიტორიაზე. შეთანხმება ადგენდა, რომ ბიარ-ბუსო-ვილახოიოსას ხაზის სამხრეთით მდებარე ტერიტორიები კასტილიას უნდა გადასცემოდა<ref>[https://www.rutasjaumei.com/es/protagonistas-jaume-i/10-154/el-tratado-de-almizra.php El tratado de Almizra]</ref>. დოკუმენტს არაგონის მეფე ხაიმე I დამპყრობელი ხელს აწერდა 1244 წლის 26 მარტს, ხოლო კასტილიის მომავალმა მეფე ალფონსო X ბრძენმა, შეთანხმება მოგვიანებით დაადასტურა. აღნიშნული ხელშეკრულება წარმოადგენდა პასუხს ორივე მხარის მიერ ადრე დადებული შეთანხმებების — ტუდილენის (1151) და კასორლას (1179) ხელშეკრულებების — დარღვევებზე<ref>[https://www.intercomarcal.com/camp-de-mirra/el-tratado-de-almizra-cumple-su-30-aniversario/#:~:text=El%20Tratado%20de%20Almizra%20es%20un%20tratado,fij%C3%B3%20los%20l%C3%ADmites%20del%20Reino%20de%20Valencia. El Tratado de Almizra cumple su 30 aniversario]</ref>. დარღვევათა მაგალითებად მოიხსენიება ხაიმე I-ის მიერ კაუდეტის, ვილენასა და საქსის ოკუპაცია, რომლებიც ბიარის პორტს ეკუთვნოდნენ და კასტილიის სამეფოს ტერიტორიად ითვლებოდნენ, ხოლო ალფონსო ინფანტმა თავის მხრივ დაიკავა ხატივა, რომელიც არაგონის სამფლობელო იყო. ხელშეკრულების არსებობა პირველად ფიქსირდება ხაიმე I-ის ავტობიოგრაფიულ ქრონიკაში — ''Llibre dels feits'' — მეორე თავში. თუმცა შეთანხმების სრული ტექსტი საჯაროდ პირველად 1905 წელს გამოქვეყნდა, როკე ჩაბასის მიერ, რომელმაც მისი ასლი არაგონის გვირგვინის არქივში აღმოაჩინა. ხელშეკრულება გაფორმდა თანამედროვე ესპანეთის კამპო დე მირას მუნიციპალიტეტში ([[ალიკანტეს პროვინცია]]), რომელიც ისტორიულად ცნობილია ალმისრას სახელით. ამ ადგილის მნიშვნელობა ოფიციალურად დადასტურდა 1926 წლის 8 ივლისის სამეფო ისტორიის აკადემიის მოხსენებაში, რომელშიც ნათქვამია, რომ ზავის დადება მოხდა ალმისრას ციხესიმაგრეში<ref>''Ferrándiz Lozano, José''. Data Almizrano. Siete siglos y medio de historiografía valenciana sobre el Tratado de Almizra (1244—1994). Ateneo. Alicante, 1994 <small>(исп.)</small></ref>. მოგვიანებით, 1977 წელს, ამ ისტორიული მოვლენის აღსანიშნავად ქალაქში აღმართეს მემორიალური ძეგლი, ხოლო ყოველწლიურად, 25 აგვისტოს, ამ დღის აღსანიშნავად თეატრალიზებული აღლუმი იმართება<ref>[https://cadenaser.com/comunitat-valenciana/2023/08/25/hoy-hace-779-anos-se-firmo-el-tratado-de-almizra-radio-villena/ Hoy, hace 779 años se firmó el Tratado de Almizra]</ref>. ხელშეკრულებაში განსაზღვრული ციხესიმაგრეების მდებარეობის ანალიზი აჩვენებს, რომ კასტილია იღებდა დაბლობის ციხესიმაგრეებს, ხოლო არაგონი — მთიანეთის ციხესიმაგრეებს, რაც საშუალებას აძლევდა არაგონს გაეკონტროლებინა სტრატეგიული წვდომა სამხრეთის ტერიტორიებზე. 1296 წელს დაიწყო ახალი კონფლიქტი კასტილიასა და არაგონს შორის. არაგონის მეფე [[ხაიმე II (არაგონი)|ხაიმე II]] დაიპყრო მურსიის სამეფო. შედეგად, რეგიონი ორად გაიყო, ხოლო მისი ჩრდილოეთ ნაწილები — ''შუა და ქვემო ვინალოპო'', ''კამპო დე ალიკანტე'' და ''კოსტა ბლანკა'' — შემოიერთა ვალენსიის სამეფომ, რაც ოფიციალურად დადასტურდა ტორელასისა (1304) და ელჩეს (1305) ხელშეკრულებებით<ref>[https://www.abc.es/espana/comunidad-valenciana/alicante/abci-fronteras-almizra-200808260300-803958755029_noticia.html?ref=https%3A%2F%2Fwww.abc.es%2Fespana%2Fcomunidad-valenciana%2Falicante%2Fabci-fronteras-almizra-200808260300-803958755029_noticia.html Las fronteras de Almizra]</ref>. == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:რეკონკისტა]] [[კატეგორია:ესპანეთის ისტორია]] np7czfoj66cn7901xryn8wgfdvgmnw8 2 592165 4827820 4827757 2025-07-07T14:00:52Z David Osipov 152507 /* ეკოლოგია */ 4827820 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}}{{ექსპერტი}}{{ინფოდაფა დასახლება | სტატუსი = დასახლება | რეგიონის ტიპი = ქალაქი | რეგიონი = თბილისი | რაიონის ტიპი = რაიონი | რაიონი = სამგორი }} '''ორხევი''' — დასახლება (დაბა) და მიკრორაიონი<ref name="OSM_Data">{{cite web|url=https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.92420936564181,41.6930706849846&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|title=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|lang=ka|author=საჯარო რეესტრი|website=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250702170508/https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.924285054525306,41.693624562105946&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|archivedate=2025-07-02|access-date=2025-07-02|url-status=live}}</ref> [[თბილისი]]ს აღმოსავლეთ ნაწილში, [[სამგორი]]ს შემადგენლობაში. მდებარეობს მდინარე [[მტკვარი|მტკვრის]] მარცხენა სანაპიროზე, სამგორი-II-ისა და ზემო ალექსეევკის დასახლებებს შორის<ref name="EncTbilisi">{{წიგნი |ссылка=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |ავტორი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ სახვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |პასუხისმგებელი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიძე, ელ. კაჯაი, მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=2008 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |გვერდები=135 |გვერდების რაოდენობა=511 |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. XX საუკუნის შუა ხანებში, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მუშებისა და ინჟინრებისთვის, რომლებიც [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავისა]] და [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] მშენებლობაზე მუშაობდნენ, კეთილმოწყობილი მუშათა დასახლება დაარსდა. დროთა განმავლობაში, იგი საბჭოთა ეპოქის სამრეწველო ცენტრიდან შერეული განაშენიანების საცხოვრებელ რაიონად გარდაიქმნა. დასახლების ტერიტორია ჯერ კიდევ [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანაში]] (ძვ. წ. XIII-XI სს.) იყო დასახლებული, რასაც მრავალრიცხოვანი არქეოლოგიური აღმოჩენები მოწმობს. ორხევის თანამედროვე ისტორია 1948 წელს, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარი სამრეწველო-ლოგისტიკური ბაზის შექმნით დაიწყო. მოკლე დროში დასახლება საცხოვრებელი სახლებით განაშენიანდა და საკუთარი სოციალური ინფრასტრუქტურით აღიჭურვა. 1960-1980-იან წლებში ორხევის სამრეწველო პროფილი მნიშვნელოვნად გაფართოვდა: აშენდა მსხვილი საწარმოები, მათ შორის [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] საჭიროებებისთვის სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი რკინაბეტონის კონსტრუქციების (რბკ) ქარხანა, ასევე სამშენებლო მასალების კომბინატის ფილიალი და სხვა წარმოებები. ამ პერიოდის საარქივო წყაროები დეტალურად ასახავს დასახლების ცხოვრებას, აფიქსირებს როგორც ოფიციალურ მიღწევებს, ისე მოსახლეობის საყოფაცხოვრებო პრობლემებს. [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ ორხევის სამრეწველო საწარმოების პრივატიზაცია დაიწყო. ამ პერიოდში დასახლება კრიმინოგენული ვითარების გაუარესებას და სოციალურ-ეკონომიკურ სირთულეებს შეეჯახა. ამავდროულად, 2000 წელს დაიწყო [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს სახელობის ტაძრის]] მშენებლობა. XXI საუკუნეში დასახლება თანამედროვე გამოწვევების წინაშე დადგა, მათ შორის სოციალური პროტესტების, ეკოლოგიური პრობლემებისა და უკანონო მშენებლობების გარშემო კონფლიქტების სახით. ამავე დროს, დაიწყო აქტიური კეთილმოწყობის პერიოდი: განახლდა გზები, რეაბილიტაცია ჩაუტარდა სოციალურ ობიექტებს და შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები. == ეტიმოლოგია == სახელწოდება „ორხევი“, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[მდინარე ორხევი|მდინარეს]] უკავშირდება და ორი [[ქართული ენა|ქართული]] სიტყვის — „ორი ხევის“ — გაერთიანებითაა მიღებული, რაც „ორ [[ხევი|ხევს]]“ ან „ორი ხევის შესართავს“ ნიშნავს<ref name="NPLG_Dict">{{Cite web|url=http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|title=ორხევი|lang=ka|website=უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი|publisher=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065342/http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|archivedate=2025-06-29|accessdate=2025-06-26|url-status=live}}</ref>. ისტორიულად ეს ტერიტორია, მეზობელი დასახლებების ჩათვლით, ცნობილი იყო '''ქარისების''' სახელით, რაც „ქარიან ადგილებს“ ნიშნავს<ref name="Toponyms1997">{{წიგნი |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |ავტორი=სახლთხუციშვილი, უშანგი |სათაური=ადგილის დედა ანუ რას მოგვითხრობენ ტოპონიმები : წიგნი I |პასუხისმგებელი=პაატა ცხადაია |წელი=1997 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=ლომისი |ტომი=1 |გვერდები=66, 91 |გვერდების რაოდენობა=179 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. აღნიშნული [[ტოპონიმი|ტოპონიმი]] უნიკალური არ არის და საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში გვხვდება. ყველაზე ცნობილია ამავე სახელწოდების [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)|სოფელი]] [[თიანეთის მუნიციპალიტეტი|თიანეთის მუნიციპალიტეტში]]. გარდა ამისა, ტოპონიმი დაფიქსირებულია ლიტერატურულ და ისტორიულ წყაროებში, რომლებიც ქვეყნის სხვა რეგიონებს უკავშირდება: * '''[[იმერეთი|დასავლეთ საქართველოში]]''' — მოხსენიებულია [[ლორთქიფანიძე, კონსტანტინე|კონსტანტინე ლორთქიფანიძის]] რომანში „კოლხეთის ცისკარი“ (1933), როგორც ადგილმდებარეობა [[ხონის მუნიციპალიტეტი|ხონის რაიონში]], რომელსაც რომანის გმირები გაივლიან<ref>{{წიგნი |ავტორი=Лордкипанидзе, К. Д. |სათაური=Заря Колхиды |ბმული=https://books.google.ge/books?id=RnIKMwEACAAJ |პასუხისმგებელი=Пер. с груз. Э. Ананиашвили |ადგილი=М. |გამომცემლობა=Советский писатель |წელი=1951 |ენა=ru |ციტატა=В главе 21 романа упоминается, как арба героев «миновала Орхеви».}}</ref><ref>{{სტატია | სათაური = Критика и библиография. В борьбе за новую жизнь | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = Н. В. Павчинский | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 204 | ნომერი = 7615 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250707110443/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | არქივი-თარიღი = 2025-07-07 }}</ref>. * '''[[კახეთი|აღმოსავლეთ საქართველოში]]''' — [[დონჟაშვილი, თინა|თინა დონჟაშვილის]] რომანზე „ალაზანზე“ გამოქვეყნებულ 1958 წლის რეცენზიაში მოხსენიებულია '''ორხევის კოლმეურნეობა''', რომელიც, სავარაუდოდ, [[გურჯაანის მუნიციპალიტეტი|გურჯაანის რაიონში]] მდებარეობდა<ref>{{სტატია|ავტორი=В. Лукашевич, П. Никитич|სათაური=Трижды воскреснуть для службы народу|წელი=1958|ენა=ru|ადგილი=Москва|გამოცემა=Литературная газета|ტიპი=გაზეთი|თვე=3|რიცხვი=22|ნომერი=35 (3846)|გვერდები=3|ბმული=https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250707071128/https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-თარიღი=2025-07-07}}</ref>. == არქეოლოგია == ტერიტორიას, რომელზეც თანამედროვე დასახლება მდებარეობს, უძველესი ისტორია აქვს. ორხევის ველზე, მდინარე ორხევისა და მტკვრის შესართავთან, აღმოჩენილია [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანის]] (ძვ. წ. XIII—XI სს.) სამარხები. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად ნაპოვნია 80-ზე მეტი არტეფაქტი, მათ შორის მრავალფეროვანი [[კერამიკა]] ([[დოქი]], [[ქოთანი]], [[თასი]]), [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს იარაღი]] ([[სატევარი]], [[ცული]], [[შუბი|შუბისა]] და [[ისარი|ისრის]] პირები), ასევე [[ბრინჯაო|ბრინჯაოს]], [[ძვალი|ძვლისა]] და [[სარდიონი|სარდიონის]] სამკაულები. ეს აღმოჩენები მიუთითებს ამ ტერიტორიის მჭიდრო დასახლებასა და განვითარებულ მეურნეობაზე, რომელიც [[მიწათმოქმედება|მიწათმოქმედებასა]] და [[მესაქონლეობა|მესაქონლეობას]] ემყარებოდა, უკვე სამი ათასზე მეტი წლის წინ.<ref name="TbilisiHistory1">{{წიგნი |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |ავტორი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიაძე, ელ. კაჯაია |სათაური=თბილისის ისტორია. ტომი I: თბილისი უძველესი დროიდან XVIII საუკუნის ბოლომდე |პასუხისმგებელი=მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=1990 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=მეცნიერება |ტომი=1 |გვერდები=43—44 |გვერდების რაოდენობა=574 |isbn= |ტირაჟი=160000 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629070425/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |archivedate=2025-06-29}}</ref> == ისტორია == === ადგილმდებარეობის ისტორია (1948 წლამდე) === თანამედროვე მუშათა დასახლების დაარსებამდე, სახელწოდება „ორხევი“ გეოგრაფიულ ადგილს და, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[რკინიგზის სადგური|რკინიგზის სადგურს]] აღნიშნავდა. საბჭოთა პერიოდში ეს ტერიტორია პირველად 1921 წლის თებერვალში, [[საქართველოს საბჭოთა ოკუპაცია (1921)|საქართველოს გასაბჭოების]] კონტექსტში მოიხსენიება, როდესაც [[წითელი არმიის XI არმია|მე-11 წითელი არმიის]] ნაწილები [[თბილისი|ტფილისზე]] შეტევის ფარგლებში, მათ შორის, ორხევის სადგურისკენ მიიწევდნენ<ref name="ZV1963_Jan">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |სათაური=Красные орлы Кавказа |წელი=1963 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=1 |რიცხვი=15 |გამოშვება=12 |ნომერი=11637 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629074319/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ომისშემდგომ წლებში, [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] პროექტის დაწყებასთან ერთად, ტერიტორიის აქტიური ათვისება დაიწყო. პირველი მოსამზადებელი სამუშაოები 1946 წელს დაიწყო. იმავე წლის ოქტომბერში [[პრესა|პრესაში]] გავრცელდა ინფორმაცია მომავალი [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავის]] მიდამოებში მუშათა დასახლებების მშენებლობის დაწყების შესახებ<ref name="ZV1946_Oct">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |ავტორი=ელერდაშვილი, ს. |სათაური=На стройках новой пятилетки. Трасса Самгорского канала |წელი=1946 |პასუხისმგებელი=ნ. ვ. პავჩინსკი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=20 |გამოშვება=211 |ნომერი=6845 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629091553/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. მოგვიანებით, 1970 წლით დათარიღებულ დასახლების მცხოვრებთა [[წერილი|წერილში]] ნათქვამი იყო, რომ პირველი დროებითი ნაგებობები ჯერ კიდევ 1946 წელს აშენდა<ref name="ZV1970_Jan">{{სტატია | ავტორი = ნ. ჭიჭიაშვილი, ა. ამანაშვილი, ი. ლუჩკო | სათაური = Короткие сигналы. Просьба осталась без последствий | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = შ. კარკარაშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1970 | თვე = 1 | რიცხვი = 23 | გამოშვება = 18 | ნომერი = 13578 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629094153/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. [[1946 წელი|1946 წლის]] ბოლოსთვის ორხევი უკვე დედაქალაქის ადმინისტრაციულ რუკაზე აღიარებულ [[ორიენტირი|გეოგრაფიულ ორიენტირად]] იქცა. 1946 წლის დეკემბერში [[თბილისი|თბილისის]] საარჩევნო ოლქების ფორმირებისას, იგი ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის სასაზღვრო პუნქტად მოიხსენიებოდა, რომლის საზღვარიც „სადგურ [[ნავთლუღი (სადგური)|ნავთლუღიდან]] ორხევამდე“ გადიოდა<ref name="ZV1946_Dec">{{სტატია | სათაური = Указ Президиума Верховного Совета Грузинской ССР О избирательных округах по выборам в Верховный Совет Грузинской ССР | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1946 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 245 | ნომერი = 6879 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095400/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ამგვარად, 1948 წლის დასაწყისისთვის ორხევი წარმოადგენდა ცნობილ ადგილს, სადაც დაწყებული იყო მზადება მასშტაბური [[მშენებლობა|მშენებლობისთვის]], მაგრამ ჯერ კიდევ არ იყო სრულფასოვანი დასახლება სამრეწველო ბაზით. === სამრეწველო ბაზის დაარსება (1948) === ტერიტორიის სრულმასშტაბიანი [[მრეწველობა|სამრეწველო]] ათვისება, რომელიც უკვე ორხევის სახელით იყო ცნობილი<ref name="ZV1946_Dec"/>, 1948 წელს დაიწყო, როდესაც ეს ტერიტორია შეირჩა ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარ სამრეწველო-ლოგისტიკურ ბაზად, რომელიც სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებლობას ახორციელებდა. განვითარება სწრაფი ტემპით მიმდინარეობდა. 1948 წლის მარტში ტრესტის ხელმძღვანელმა ვ. გაგანიძემ ორხევში მატერიალური მომარაგების ბაზის შექმნა დააანონსა, რომელიც '''ცენტრალურ მექანიკურ სახელოსნოებს''', გარაჟს და [[სახერხი საამქრო|სახერხ ქარხანას]] მოიცავდა<ref name="ZV1948_Mar">{{სტატია | ავტორი = გაგანიძე ვ. | სათაური = Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 3 | რიცხვი = 18 | გამოშვება = 56 | ნომერი = 7207 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095926/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმავე წლის აპრილისთვის '''ავტოსახელოსნოები, გარაჟი და მექანიკური სახელოსნოები''' უკვე აშენებული იყო<ref name="ZV1948_Apr">{{სტატია | სათაური = Предмайское социалистическое соревнование. Самгорводстрой перевыполнил квартальный план | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 4 | რიცხვი = 6 | გამოშვება = 70 | ნომერი = 7221 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100352/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ივლისისთვის სრულდებოდა ცენტრალური მექანიკური სახელოსნოს მოწყობა, რომელსაც „პირველხარისხოვანი ჩარხებით“ აجهزةბდნენ სამშენებლო ტექნიკის შესაკეთებლად და დეტალების დასამზადებლად. პარალელურად, სამრეწველო ზონასთან მიჰყავდათ [[ელექტროგადამცემი ხაზი]] სახელოსნოს, სახერხი ქარხნის, ასევე მატერიალური და [[ცემენტი|ცემენტის]] საწყობების მოსამარაგებლად<ref name="ZV1948_Jul">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 7 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 135 | ნომერი = 7286 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | archivedate = 2025-06-29 | url-status = live }}</ref>. სამრეწველო [[განაშენიანება|განაშენიანების]] გარდა, ორხევი მთელი პროექტის [[სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა|სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის]] საწყისი წერტილი გახდა. სწორედ კახეთის გზატკეცილიდან, ორხევის რაიონში, დაიწყო '''ცალკე საექსპლუატაციო გზის''' გაყვანა, რომელიც მაგისტრალური არხის მთელ ტრასას გაუყვა და მისი ყველა მონაკვეთი ერთმანეთთან დააკავშირა<ref name="ZV1948_Jun">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка. Магистральная дорога | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1948 | თვე = 6 | რიცხვი = 26 | გამოშვება = 127 | ნომერი = 7278 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629101017/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. === მუშათა დასახლების ჩამოყალიბება (1949—1950-იანი წლები) === სამრეწველო ბაზის შექმნის შემდეგ დაიწყო [[საცხოვრებელი სახლი|საცხოვრებელი]] სახლების აქტიური მშენებლობა. 1949 წლის ოქტომბერში გაზეთი „კომუნისტი“ იტყობინებოდა: „ორხევში უკვე მზადაა რამდენიმე საცხოვრებელი სახლი და [[სასადილო]]... მაშინ ორხევი უკვე [[დაბა]] იქნება“<ref name="Komunisti1949">{{სტატია | ავტორი = ლომთაძე დ. | სათაური = სამგორის ველზე... | ორიგინალი = სამგორის ველზე | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 214 (8517) | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120224/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1950 წლის ბოლოსთვის ორხევი, რომელიც თბილისის გარდაუბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა, სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებელთათვის კეთილმოწყობილ მუშათა ქალაქად გადაიქცა. ორი წლის განმავლობაში აშენდა 26 საცხოვრებელი სახლი, საბავშვო ბაღი, ბაგა-ბაღი, ამბულატორია, საპარიკმახერო, აბანო, სასადილო და მაღაზია. სწორი ქუჩების გასწვრივ დეკორატიული ხეები დაირგო, ხოლო დასახლებაში მოეწყო საკუთარი [[რადიო]]კვანძი, [[წყალგაყვანილობა]] და [[ელექტროსადგური]]. ამ დროისთვის სრულდებოდა 300-ადგილიანი კლუბისა და [[ფოსტა|ფოსტის]] შენობის მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov">{{სტატია | ავტორი = გ. პ. პროზორია, გ. აპიცარიანი, ი. ალადაშვილი, ტ. ბელიაევა, ვ. ცხოვრებაშვილი | სათაური = Поселок Орхеви | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 11 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 266 (7932) | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120903/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. საბინაო მშენებლობა გრძელდებოდა: იმავე წლის დეკემბრისთვის [[მძღოლი|მძღოლებისა]] და [[მექანიზატორი|მექანიზატორებისთვის]] ექვსი დამატებითი სახლი აშენდა<ref name="ZV1950_Dec8">{{სტატია | სათაური = На Самгорской стройке. Бесперебойно работать в зимних условиях. Беседа с начальником «Самгорводстроя» тов. А. Габуния | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = პავჩინსკი, ნ. ვ. | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 274 | ნომერი = 7940 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121423/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ასევე გაიხსნა საექიმო უბნები სტომატოლოგიური კაბინეტებით<ref name="ZV1950_Dec21">{{სტატია | სათაური = По городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 7952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121802/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. დასახლების სოციალური და კულტურული ცხოვრებაც სწრაფად ვითარდებოდა. 1951 წელს გაიხსნა მასობრივი [[ბიბლიოთეკა]]<ref name="ZV1951_Nov2">{{სტატია | სათაური = По Городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1951 | თვე = 11 | რიცხვი = 2 | გამოშვება = 259 | ნომერი = 8219 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629122005/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> (ამჟამად — [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#ბიბლიოთეკა|ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკა]]) და ახალი კლუბი, სადაც იმართებოდა [[კონცერტი|კონცერტები]], მათ შორის [[გასტროლები|გასტროლები]] [[ლიტვის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|ლიტვის სსრ-დან]] ჩამოსული არტისტების მონაწილეობით<ref name="ZV1951_Aug">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |სათაური=Песни дружбы |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |წელი=1951 |თვე=8 |რიცხვი=23 |გამოშვება=198 |ნომერი=8158 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629122424/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლება ამაყობდა თავისი წარმოების [[დამკვრელობითი შრომა|მოწინავეებით]], რომელთა შორის იყვნენ [[მხურავი]] გიორგი ფეშხელაშვილი, [[მძღოლი|მძღოლები]] ნადეჟდა კლიშინა და ივან არუთინოვი, [[ექსკავატორი|ექსკავატორების]] მემანქანეები ივან ტიმჩენკო (წყაროში შეცდომაა დაშვებული — ძველი მაცხოვრებლების მოგონებებით, სწორედ მაშინ გაზეთმა შეცდომით მას გიორგი ტიმჩენკო უწოდა) და სტეპან ფადეევი, მხერხავი მიხეილ მელაძე და დურგალი გიორგი ნინოშვილი.<ref name="ZV1950_Nov"/>. პარალელურად მიმდინარეობდა ორხევის ადმინისტრაციული და პოლიტიკური ჩამოყალიბება. 1950 წლის 25 იანვარს დაარსდა '''ორხევის საარჩევნო უბანი'''<ref name="Komunisti1950">{{სტატია | სათაური = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ორიგინალი = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = ბ. ნანიტაშვილი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1950 | თვე = 1 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 19 | ნომერი = 8579 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123049/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1954 წლისთვის აქ უკვე მოქმედებდა '''პირველადი პარტიული ორგანიზაცია'''<ref name="Komunisti1954">{{სტატია | სათაური = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ორიგინალი = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1954 | თვე = 3 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 64 | ნომერი = 9840 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123815/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მშენებლობის კვალიფიციური მუშახელით უზრუნველსაყოფად დასახლებაში ორგანიზებული იყო სამშენებლო კადრების მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები<ref name="ZV1953_Apr">{{სტატია | ავტორი = პრუიძე ა. | სათაური = Растут кадры строителей Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. ი. ხუციშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1953 | თვე = 4 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 100 | ნომერი = 8674 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124334/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, ცხოვრებისა და [[საბინაო-კომუნალური მომსახურება|კომუნალური მომსახურების]] ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო. 1952 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიაში მწირ ასორტიმენტზე ჩიოდნენ და იძულებულნი იყვნენ [[პირველადი მოხმარების საგნები|პირველადი მოხმარების საგნებისთვის]] თბილისში ევლოთ<ref name="ZV1952_Apr">{{სტატია | სათაური = Вниманию „Цекавшири“ и „Грузторга“ | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | ენა = ru | პასუხისმგებელი= ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1952 | თვე = 4 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 90 | ნომერი = 8356 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124626/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. === ადმინისტრაციული რეფორმები და სამრეწველო ზრდა (1960—1980-იანი წლები) === 1960-იან წლებში დასახლებამ მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციული გარდაქმნები განიცადა და სწრაფად მზარდი მუშათა დასახლებებისთვის დამახასიათებელ საყოფაცხოვრებო პრობლემებს შეეჯახა. 1962 წლის აპრილში, [[რეფორმა|რეფორმის]] ფარგლებში, სამგორის რაიონი თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამავდროულად, „სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლება“ ოფიციალურად გაერთიანდა სოფელ ორხევთან და ახალ დასახლებას '''დასახლება სამგორი''' ეწოდა<ref name="ZV1962_Apr">{{სტატია | სათაური = Хроника | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 4 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 93 | ნომერი = 11413 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165107/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ოფიციალური სახელის ცვლილების მიუხედავად, ისტორიული სახელწოდება „ორხევი“ მყარად შენარჩუნდა ყოველდღიურ ხმარებაში, რასაც ადასტურებს იმ დროინდელი მაცხოვრებლების მრავალრიცხოვანი წერილები გაზეთებში<ref name="ZV1962_Dec7" />. ამ პერიოდის დასახლების სოციალური ცხოვრება ნათლად აისახა გაზეთ „Заря Востока“-ს ფურცლებზე. 1962 წლის დეკემბერში გამოქვეყნდა ორი წერილი, რომლებიც ყოფის კონტრასტებს ასახავდა. 7 დეკემბერს 15 მცხოვრებისგან შემდგარმა ჯგუფმა, მათ შორის საზოგადოებრივმა მაკონტროლებელმა ტ. სემიხოვამ, გამოაქვეყნა კოლექტიური წერილი [[საჩივარი|საჩივრებით]] სასურსათო მაღაზიის (გამგე გ. ბაირამოვი), ხორცისა და ბოსტნეულის ჯიხურის (გამგე ს. ლაზარიშვილი) და [[რესტორანი|რესტორნის]] (გამგე ნ. ჯალალოვი) მუშაობაზე. მაცხოვრებლები იტყობინებოდნენ [[ცომეული|ცომეულზე]] ფასების მომატების, [[ხორცი|ხორცის]] ერთიან ფასად გაყიდვის შესახებ, ხარისხის მიხედვით დაყოფის გარეშე, და გამაგრილებელი სასმელების ჯიხურში სპირტიანი სასმელებით [[ბუტლეგერობა|არალეგალური ვაჭრობის]] შესახებ<ref name="ZV1962_Dec7">{{სტატია | ავტორი = ტ. სემიხოვა, მ. დანჩენკო, ა. კამალოვი, გ. კირაკოზაშვილი, მ. კარასაშვილი, ვ. აფაკასიადი და სხვ. | სათაური = Пора навести порядок! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 7 | გამოშვება = 285 | ნომერი = 11605 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165648/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აღსანიშნავია, რომ მეორე დღეს, 8 დეკემბერს, იმავე გაზეთში გამოჩნდა სხვა წერილი, რომელშიც [[მოსახლეობა|მაცხოვრებლები]], მათ შორის [https://www.wikitree.com/wiki/Sipina-2 ანა ოსიპოვა], გ. ტიმჩენკო და რ. იაკოვენკო, გულწრფელ მადლობას უხდიდნენ ადგილობრივი [[პოლიკლინიკა|პოლიკლინიკის]] ბავშვთა ექიმს, ედიტა გიორგის ასულ ასათიანს, და აღნიშნავდნენ, რომ მისი „კეთილი ღიმილი და კეთილი სიტყვა — საუკეთესო წამალია ავადმყოფებისთვის“<ref name="ZV1962_Dec8">{{სტატია | ავტორი = ოსიპოვა ა. ა., ტიმჩენკო გ., იაკოვენკო რ., მაისურაძე ე., ანდრეევა ზ., გერასიმენკო | სათაური = Спасибо, дорогие! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = რედ. ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 11606 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170303/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1970 წლისთვის, დაარსებიდან თითქმის მეოთხედი საუკუნის შემდეგ, საყოფაცხოვრებო პრობლემები გამწვავდა: 40 მცხოვრების კოლექტიურ წერილში ისინი ჩიოდნენ „1946 წელს აშენებული დროებითი ნაგებობების“ უკიდურეს სიძველეზე, [[სასმელი წყალი|სასმელი წყლის]] მიწოდების ხშირ შეფერხებებზე და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე<ref name="ZV1970_Jan"/>. 1970-იანი წლებისთვის ორხევი თბილისის '''საქარხნო რაიონის''' შემადგენლობაში შევიდა<ref name="Komunisti1974">{{სტატია | ავტორი = ტიგიშვილი რ. | სათაური = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ორიგინალი = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1974 | რიცხვი = 16 | თვე = 2 | გამოშვება = 40 | ნომერი = 15861 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170955/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, და ხელისუფლებამ დაიწყო მისი კეთილმოწყობაზე ზრუნვა, კერძოდ, გზების განათებაზე<ref name="ZV1973_Jun">{{სტატია | ავტორი = ინაშვილი ფ., შელია დ., გვინიაშვილი შ., ტაბატაძე ა., როზენბერგ ლ. | სათაური = Праздник народовластия | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ო. კინკლაძე | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1973 | თვე = 6 | რიცხვი = 19 | გამოშვება = 142 | ნომერი = 14599 | გვერდები = 1, 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171407/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ამ პერიოდში ორხევის სამრეწველო პროფილი, რომელიც თავდაპირველად მშენებლობაზე იყო ორიენტირებული, აქტიურად დაიწყო [[დივერსიფიკაცია|დივერსიფიკაცია]]. უკვე არსებული '''ორხევის მეცხოველეობის საბჭოთა მეურნეობის'''<ref name="Komunisti1987">{{სტატია | ავტორი = კურხული ჯ., საქინფორმის კორ. | სათაური = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ორიგინალი = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = დ. იოსელიანი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ ცკ-ის ორგანო | წელი = 1987 | თვე = 11 | რიცხვი = 24 | გამოშვება = 271 | ნომერი = 20012 | გვერდები = 1 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> გარდა, დასახლებაში ახალი სამრეწველო ობიექტების მშენებლობა გაიშალა. საკვანძო საწარმო გახდა ახალი '''რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკბკ)''', რომელიც 1980-იანი წლების დასაწყისში „თბილგვირაბმშენის“ მიერ აშენდა [[სოციალისტური შრომის გმირი|სოციალისტური შრომის გმირის]] ალექსანდრე დათაშვილის ხელმძღვანელობით. ეს საწარმო, რომელიც მდებარეობდა მინდორზე, რომელიც, თანამედროვის თქმით, „ასაფრენ ბილიკს ჰგავდა“, და რომლის გვერდითაც გადიოდა [[ალექსეევკა (დასახლება თბილისში)|დასახლება ალექსეევკის]] ბაღების „ყვავილოვანი ნუშის ვარდისფერი ქაფით“ მოფენილი გზა, სტრატეგიული მნიშვნელობის იყო. იგი კრიტიკულად მნიშვნელოვანი იყო [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველსაყოფად, რომლებიც, [[ჟურნალისტი|ჟურნალისტის]] გამოთქმით, „შიმშილობდნენ“, განიცდიდნენ კონსტრუქციების მწვავე დეფიციტს და ქარხნის ამუშავებას „[[მანანა ზეციური|მანანა ზეციურივით]]“ ელოდნენ. 1982 წლის თებერვალში ქარხანამ, რომელიც მოიცავდა ბეტონის შემრევ კვანძს და 1100 ტონა ცემენტის ცენტრალურ საწყობს, პირველი პროდუქცია გამოუშვა. მისი საპროექტო სიმძლავრე წელიწადში 20 ათასი მ³ ასაწყობი [[რკინაბეტონი|რკინაბეტონისა]] და 50 ათასი მ³ სასაქონლო ბეტონისგან შედგებოდა<ref name="ZV1982_Feb">{{სტატია | ავტორი = ნედაშკოვსკაია, ი. | სათაური = Взлётная полоса. Социалистическое соревнование — школа интернационализма | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1982 | თვე = 2 | რიცხვი = 10 | გამოშვება = 34 | ნომერი = 17210 | გვერდები = 2 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629172409/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მისი გაშვებასთან დაკავშირებით, ძველი რკბკ ქარხანა [[ელიავას ქუჩა|ელიავას ქუჩაზე]] თბილისში 1983 წელს ლიკვიდირებულ იქნა<ref name="ZV1982_Oct23">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |სათაური=На контроле «Зари Востока» — письма трудящихся. Факты подтвердились, меры приняты |პასუხისმგებელი= ნ. ჩერქეზიშვილი |წელი=1982 |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=23 |გამოშვება=244 |ნომერი=17420 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250628204904/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |არქივი-თარიღი=2025-06-28}}</ref>. 1980-იანი წლების შუა პერიოდში ორხევში გაიხსნა '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' ახალი ინსტრუმენტული [[საამქრო|საამქროთი]]. მის დასაკომპლექტებლად ხელმძღვანელობამ მოაწყო „შრომითი დესანტი“ გამოცდილი [[კომუნისტი|კომუნისტებისგან]] მთავარი საწარმოდან, [[ინჟინერი|ინჟინერ]] სემიონ სემილეტოვის მეთაურობით, რათა [[კომბინატი|კომბინატის]] ტრადიციები, როგორც ითქვა, „უკვე სისხლში“ ჰქონოდათ<ref name="ZV1986_Sep">{{სტატია |სათაური=Правофланговые ускорения. Черта характера |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |ენა=ru |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |გამოცემა=Заря Востока |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |წელი=1986 |თვე=9 |რიცხვი=16 |გამოშვება=215 |ნომერი=18570 |გვერდები=1 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629175323/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref><ref name="ZV1987_Feb">{{სტატია | ავტორი = შჩერბინა-ესვანჯია, ლუდმილა | სათაური = И прошел год... | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. პაწურია | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 2 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 47 | ნომერი = 18702 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629175723/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1988 წლისთვის კომბინატმა დანერგა [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[ფიბროცემენტი|მოსაპირკეთებელი ფილების]] წარმოება [[მარმარილო|მარმარილოსა]] და [[პოლიმერები|პოლიმერების]] ნარჩენებისგან, დასავლეთ გერმანული ფირმა „ადმ“-ისა და ჰოლანდიური „შტორკის“ მოწყობილობების გამოყენებით<ref name="ZV1987_Dec27">{{სტატია | ავტორი = მიხაილ ჯინჯიხაშვილი | სათაური = Репортаж. Для ремонта квартиры | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 12 | რიცხვი = 27 | გამოშვება = 297 | ნომერი = 18952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629180052/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref><ref name="ZV1988_May">{{სტატია |ავტორი=ვ. ვალიშვილი, მ. კიკვაძე |სათაური=Хозяйствовать по-новому |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |პასუხისმგებელი=ფოტოქრონიკა საქინფორმი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального Комитета Компартии Грузии, Верховного Совета и Совета Министров Грузинской ССР |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1988 |თვე=5 |რიცხვი=7 |გამოშვება=106 |ნომერი=19061 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629180820/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლების სამრეწველო ინფრასტრუქტურა ასევე მოიცავდა: * '''[[ორგანული სასუქები|ორგანული სასუქების]] ქარხანა''' — შენდებოდა 1962 წელს, რომელთანაც მტკვარზე სპეციალური ხიდი-აკვედუკი მილსადენით იყო გადებული.<ref name="ZV1962_Feb">{{სტატია |ავტორი=შ. კოჟილოტი |სათაური=Мост готов |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1962 |თვე=2 |რიცხვი=9 |გამოშვება=33 |ნომერი=11353 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181204/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. * '''რკინაბეტონის ღარების საწარმოო პოლიგონები''' [[სარწყავი მიწათმოქმედება|სარწყავი სისტემებისთვის]] (მოქმედებდა 1963 წელს)<ref name="ZV1963_Mar">{{სტატია |ავტორი=ს. ხეთაგური |სათაური=Первый эликсир земли |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1963 |თვე=3 |რიცხვი=26 |გამოშვება=71 |ნომერი=11696 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181713/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''ტექსტილ-გალანტერეის კომბინატი''' (შენდებოდა 1971 წელს)<ref name="ZV1971_Aug">{{სტატია |ავტორი=ჩედია ა. |სათაური=Для тружеников села |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |პასუხისმგებელი=შ. კარკარაშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1971 |თვე=8 |რიცხვი=4 |გამოშვება=176 |ნომერი=14026 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182003/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხნის ახალი კორპუსები''' (ექსპლუატაციაში შესვლის ვადა 1989 წელს)<ref name="ZV1986_Jun">{{სტატია |ავტორი=მარტინიუკი, სვეტლანა |სათაური=Советский образ жизни |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1986 |თვე=6 |რიცხვი=29 |გამოშვება=150 |ნომერი=18505 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182222/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''გაერთიანება „სოლანის“ სუვენირების წარმოება''' (იგეგმებოდა 1985 წელს), რომელსაც უნდა გამოეშვა ეროვნულ სტილში შესრულებული ნაწარმი: ჩანთები, [[ქისა|ქისები]], [[თავსაფარი|თავსაფრები]] და [[თავსაბურავი|თავსაბურავები]]<ref name="ZV1985_Oct">{{სტატია |ავტორი=ლომთაძე, ვახტანგ; მიქელაძე, ნუგზარ |სათაური=Товары: спрос, качество, ассортимент. Отнестись к себе требовательней. Круглый стол «Зари Востока» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1985 |თვე=10 |რიცხვი=22 |გამოშვება=244 |ნომერი=18299 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182518/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. მზარდი მრეწველობის [[პერსონალი|კადრებით]] უზრუნველსაყოფად, 1982 წელს მისამართზე ახვლედიანის ქ. 1, უკვე მოქმედებდა '''სასწავლო კომბინატი „საქმთავარმონტაჟსპეცმშენი“''', სადაც ამზადებდნენ [[შემდუღებელი|გაზოელექტროშემდუღებლებს]], [[სანტექნიკოსი|ზეინკალ-სანტექნიკოსებს]] და [[მემონტაჟე|მემონტაჟეებს]], და სადაც მოსწავლეებს უზრუნველყოფდნენ [[საერთო საცხოვრებელი|საერთო საცხოვრებლითა]] და [[სტიპენდია|სტიპენდიით]] თვეში 75 რუბლის ოდენობით, 3-დან 6 თვემდე სწავლის ვადით<ref name="ZV1982_Nov">{{სტატია |სათაური=Учебный комбинат главного управления «Грузглавмонтажспецстрой» Грузинской ССР объявляет набор |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |პასუხისმგებელი=რედ. ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1982 |თვე=11 |რიცხვი=11 |გამოშვება=260 |ნომერი=17436 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182846/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1987 წელს განიხილებოდა ორხევში ცენტრალიზებული სარემონტო ბაზის შექმნა მთელი [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|რესპუბლიკის]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30">{{სტატია |ავტორი=მურადი ალაშვილი |სათაური=Хозрасчету быть полным |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1987 |თვე=12 |რიცხვი=30 |გამოშვება=299 |ნომერი=18954 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629183250/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. === პოსტსაბჭოთა პერიოდი და თანამედროვეობა === საბჭოთა კავშირის დაშლისა და საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის შემდეგ ორხევი, ისევე როგორც მთელი საქართველო, კარდინალური ცვლილებების ეპოქაში შევიდა. ეს პერიოდი ხასიათდებოდა მკვეთრი კონტრასტებით: კერძო მეწარმეობის ჩამოყალიბება ეკონომიკური არასტაბილურობის ფონზე, სულიერი აღორძინება კრიმინალის ზრდის ფონზე, ასევე ქვეყნის ახალ სოციალურ და თავდაცვით სტრუქტურებში თანდათანობითი ინტეგრაცია. ==== 1990-იანი წლები: გარდამავალი პერიოდის ეკონომიკა ==== 1990-იან წლებში საბჭოთა სამრეწველო ობიექტების ბაზაზე კერძო კომპანიების ჩამოყალიბება დაიწყო. ახალ პირობებთან ადაპტაციის ნათელი მაგალითი გახდა სს '''„ვაზიანი“'''. მისი გენერალური დირექტორი, დავით ახვლედიანი, რომელმაც განათლება მოსკოვში „საგარეო ვაჭრობის“ სპეციალობით მიიღო, რთულ წლებში დაბრუნდა საქართველოში და საწარმოს ჩაუდგა სათავეში. 1998 წლისთვის „ვაზიანი“ პოპულარულ შამპანურს „სამეფოს“ უშვებდა, მაგრამ, როგორც იმდროინდელი ბევრი საწარმო, მაღალი გადასახადებისა და გასაღების ბაზრების სიმცირის პრობლემებს აწყდებოდა, რაც კონიაკის წარმოებას აფერხებდა და არასრული სიმძლავრით მუშაობას აიძულებდა<ref name="Sakartvelo1998">{{სტატია | ავტორი = კეტი ჭადუნელი, ნანა ძველაია | სათაური = შამპანური „სამეფო“ შემდეგ „პრინცს“ ელოდება | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | პასუხისმგებელი = რედ. სერგო ჯანაშია | ენა = ka | გამოცემა = საქართველო | გამომცემლობა = ყოველკვირეული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გაზეთი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 7 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 50 | ნომერი = 1680 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629183637/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმ დროის ეკონომიკური მდგომარეობა დეტალებშიც აისახებოდა. 1996 წელს აშშ-ის საელჩომ ორხევში, რძის კომბინატის ტერიტორიაზე, დახურული აუქციონი ჩაატარა, სადაც დეფიციტური საქონელი იყიდებოდა: გენერატორები, სარეცხი მანქანები, საშრობები და სამშენებლო მასალები, რაც მოსახლეობისა და ორგანიზაციების საბაზისო ინფრასტრუქტურის საჭიროებებზე მიუთითებს<ref name="SG1996_May">{{სტატია | სათაური = 9 МАЯ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | პასუხისმგებელი = ა. ა. სილაგაძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1996 | თვე = 5 | რიცხვი = 4 | გამოშვება = 63 | ნომერი = 991 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184008/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. თუმცა, ყველა ახალი საწარმო მაღალ სტანდარტებს არ იცავდა: იმავე წელს ორხევული ფირმა „გიორგი-94“ პრესაში უხარისხო ღვინის გამოშვებასთან დაკავშირებით მოიხსენიებოდა<ref name="SG1996_Oct">{{სტატია |სათაური=Антиреклама. Не пейте и не ешьте?!. |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |პასუხისმგებელი=Ред. А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1996 |თვე=10 |რიცხვი=31 |გამოშვება=148 |ნომერი=1076 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629184236/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ათწლეულის მეორე ნახევარში ვაუჩერული სისტემით მასშტაბური პრივატიზაცია დაიწყო. ვაჭრობაზე ერთი დოლარის ნომინალური ღირებულებით გამოტანილი იყო დასახლების მსხვილი სამრეწველო საწარმოები: სს „პოლიმერული ნაკეთობა“, რომელიც 4,3 ჰექტარ მიწაზე იყო განთავსებული, და სარემონტო-მექანიკური ქარხანა „ხალიბი“<ref name="SG1998_Dec">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в один доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 12 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 349 | ნომერი = 21570 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184621/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref><ref name="SG1999_Jan">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в 1 доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1999 | თვე = 1 | რიცხვი = 22 | გამოშვება = 13 | ნომერი = 21599 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184909/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== სულიერი ცხოვრება, უსაფრთხოება და განვითარება 2000-იან წლებში ==== სოციალურ-ეკონომიკური სირთულეების ფონზე დასახლებაში სულიერი აღორძინება დაიწყო. მნიშვნელოვან მოვლენად იქცა [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] სახელობის ახალი [[მართლმადიდებლური ტაძარი|მართლმადიდებლური ტაძრის]] მშენებლობა. [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#წმინდა ნინოს ეკლესია|ტაძრის მშენებლობის ისტორია]]. ამავდროულად, ორხევმა ქვეყნის თავდაცვის სისტემაში ახალი მნიშვნელობა შეიძინა. 2007 წელს, [[თურქეთი|თურქეთთან]] სამხედრო თანამშრომლობის ფარგლებში, გარემონტდა და აღიჭურვა დასახლებაში განლაგებული [[ლოგისტიკა|ლოგისტიკის]] [[ბატალიონი|ბატალიონის]] სარემონტო პუნქტი<ref name="SG2007_Mar">{{სტატია | სათაური = Рассмотрены вопросы сотрудничества | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, ე. ჭაჭუა | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2007 | თვე = 3 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 41—42 | ნომერი = 23783 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629185304/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ===== „ორხეველი მანიაკის“ საქმე და კრიმინალური ქრონიკა ===== 2000-იან წლებში დასახლებამ სამწუხარო ცნობადობა მოიპოვა ადგილობრივი მცხოვრების, მიხეილ აზალაძის მიერ ჩადენილი სასტიკი [[მკვლელობა|მკვლელობებისა]] და [[კანიბალიზმი|კანიბალიზმის]] აქტების სერიის გამო. მან [[სამართალდამცავი ორგანოები|სამართალდამცავი ორგანოებისგან]] მეტსახელი „ორხეველი [[სერიული მკვლელი|მანიაკი]]“ მიიღო და [[უვადო თავისუფლების აღკვეთა|უვადო პატიმრობა]] მიესაჯა. ორხევში, ჩანტლაძის ქუჩა №1-ში ჩადენილმა დანაშაულებმა მთელი [[საქართველო|ქვეყნის]] ყურადღება მიიპყრო<ref name="OrkheviManiac">{{სტატია |ავტორი=ნ. ფიცხელაური |სათაური="ორხეველი მანიაკი" - ქართველი კანიბალის შემზარავი ისტორია |url=https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |ენა=ka |გამოცემა=კვირის პალიტრა |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=პალიტრა-მედია |წელი=2015 |თვე=5 |რიცხვი=11 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629185627/https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. ამ რეზონანსული საქმის გარდა, იმ პერიოდის კრიმინალური ქრონიკა სხვა შემთხვევებსაც ასახავდა. 2000 წლის მარტში ორხევში დააკავეს ქალაქ შახტის (რუსეთი) მცხოვრები, რომელმაც კონტრაბანდული გზით საქართველოში 78,2 გრამი [[ოპიუმი]] შემოიტანა და მის გასაღებას ცდილობდა. ამავდროულად, დასახლების მცხოვრებლები თავად ხდებოდნენ ზოგადი არასტაბილური ვითარების მსხვერპლნი: იმავე თვეში გავრცელდა ინფორმაცია თბილისის ცენტრში, [[თბილისის ფუნიკულიორი|ფუნიკულიორთან]], ორხევის მცხოვრებ გიორგი ცხოვრებაშვილზე თავდასხმის შესახებ<ref name="SG2000_Mar_crime">{{სტატია | ავტორი = ბ. ჩერქეზიშვილი | სათაური = Криминал. Жестокость нашего времени;Опиум из шахты | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, თ. ლომსაძე, ბ. ჭაჭანიძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2000 | თვე = 3 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 73—74 | ნომერი = 21989 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629190417/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== თანამედროვე ეტაპი ==== XXI საუკუნეში ორხევი თბილისის განუყოფელ ნაწილად განაგრძობს განვითარებას. ეს ტერიტორია თანამედროვე სამეცნიერო კვლევებშიც მოიხსენიება, კერძოდ, 2011 წელს ორხევის რაიონიდან აღებული [[თიხნარი|თიხნარის]] ნიმუშები გეოტექნიკური გამოცდებისთვის გამოიყენებოდა<ref name="Soil2011">{{სტატია | ავტორი = კიკნაძე ხ. ლ., დადიანი კ. ზ., მაისაია ლ. დ., ლორთქიფანიძე ფ. ნ., ნავროზაშვილი მ. ზ. | სათაური = Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | ენა = ru | გამოცემა = სამეცნიერო შრომების კრებული | ტიპი = კრებული | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის წყალთა მეურნეობის ინსტიტუტი | პასუხისმგებელი = რედ. გ. ვ. გავარდაშვილი, ი. რ. ირემაშვილი | წელი = 2011 | ნომერი = 66 | გვერდები = 124—127 | issn = 1512-2344 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. დედაქალაქის პოლიტიკურ ცხოვრებაში დასახლება სამგორის რაიონის ერთ-ერთი [[მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემა|მაჟორიტარული]] ოლქის შემადგენლობაში შედის, რომლის წარმომადგენლებსაც ქალაქის [[საკრებულო|საკრებულოში]] ირჩევენ<ref name="TbilisiWeek2017">{{სტატია |სათაური=«Грузинская мечта» представила кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |პასუხისმგებელი=Вадим Геджадзе |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |ნომერი=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამავე პერიოდში ხელისუფლება ავარიული საცხოვრებელი სახლებიდან მოსახლეობის განსახლების პრობლემას წყვეტდა. 2011 წლის იანვარში ორხევი იძულებით გადაადგილებულ პირთა (დევნილთა) ათობით ოჯახის იძულებითი გამოსახლების ადგილად იქცა, რომლებიც დასახლების ერთ-ერთ ყოფილ ადმინისტრაციულ შენობაში ცხოვრობდნენ. 2011 წლის 20 იანვარს, პოლიციის მონაწილეობით, მათი გამოსახლება განხორციელდა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011"/>. ტელეკომპანია „ლიბერალის“ საინფორმაციო რეპორტაჟის კადრების მიხედვით, გამოსახლებულთა შორის იყვნენ [[2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომი|2008 წლის ომის]] შედეგად დაზარალებული დევნილები. მცხოვრებლები ინტერვიუში თავიანთ სასოწარკვეთას გამოთქვამდნენ და აცხადებდნენ, რომ მათ „როგორც საქონელი“ ისე ეპყრობოდნენ და მომავალი საცხოვრებელი ადგილის შესახებ გაურკვევლობაში იმყოფებოდნენ. ოჯახების ნაწილი გორში კოტეჯებში გადაასახლეს, თუმცა, ერთ-ერთი მცხოვრების თქმით, კომპენსაციამ მისი დიდი ოჯახის ყველა წევრი ვერ დააკმაყოფილა და ადამიანების ნაწილი უსახლკაროდ დარჩა. გამოსახლებას თან ახლდა პირადი ნივთების, მათ შორის ავეჯისა და ხატების, სამხედრო და სამოქალაქო სატვირთო მანქანებში ჩატვირთვა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011">{{cite news | url = https://www.myvideo.ge/v/1411858 | title = დევნილთა გასახლება ორხევიდან | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ლიბერალი | date = 2011-01-20 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/p_20250701_202507 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენი ნივთები სატვირთო მანქანით მიაქვთ, როგორც საქონელი... }}</ref>{{efn|ვიდეო წარმოადგენს ტელეკომპანია „ლიბერალის“ რეპორტაჟს, რომელიც კერძო პირის მიერ არის ატვირთული ჰოსტინგზე. მოვლენის თარიღი (20 იანვარი) მითითებულია ტიტრებში, წელი (2011) კი ვიდეოს ატვირთვის თარიღიდან გამომდინარეობს.}}. განსაკუთრებული ყურადღება მიიპყრო ჩანტლაძის ქ. 4/2-ში მდებარე ყოფილი ავტობაზა „ტურისტის“ ავარიულმა შენობამ, სადაც 1998 წლიდან 10 დევნილი და 6 სოციალურად დაუცველი ოჯახი ცხოვრობდა<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_04">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | title = საკრებულოში ორი კომისიის გაერთიანებული სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-04-05 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165513/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. 2016 წლის 7 თებერვლის ტელეკომპანია „თავისუფალი ზონის“ რეპორტაჟის თანახმად, ისინი 10-15 წლის განმავლობაში თვითნაკეთ ნაგებობებში, კანალიზაციის, გაზისა და ნორმალური წყალმომარაგების გარეშე ცხოვრობდნენ. მცხოვრებლები ხელისუფლების, მათ შორის გულიკო ზუმბაძისა (საკრებულოს დეპუტატი) და მამუკა ჭოხურის (სამგორის რაიონის ყოფილი გამგებელი) სრულ უმოქმედობაზე ჩიოდნენ, რომლებიც, მათი თქმით, დაპირებებს მხოლოდ წინასაარჩევნო პერიოდში იძლეოდნენ, მაგრამ მათ მთავარ პრობლემას — საცხოვრებლის დაკანონებას — არ წყვეტდნენ<ref name="Tzona_Turist_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=5FoYJE4caFI | title = ორხევში, ტურისტის ბაზის მიმდებარედ მცხოვრებლები დახმარებას ითხოვენ | lang = ka | publisher = თავისუფალი ზონა | date = 2016-02-07 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/13-720p-25 | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live }}</ref>. 2016 წლის აპრილში, მრავალი მიმართვის შემდეგ, შენობის განმეორებითი ტექნიკური ექსპერტიზის ჩატარების გადაწყვეტილება მიიღეს. იმავე წლის ივნისისთვის მიღწეულ იქნა შეთანხმება 11 დევნილი ოჯახისთვის პროფილური სამინისტროს ხაზით ახალი საცხოვრებლის გადაცემის, ასევე 9 ოჯახისთვის, რომლებსაც დევნილის სტატუსი არ ჰქონდათ, ალტერნატიული საცხოვრებლის მოძიების შესახებ<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_06">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | title = თბილისის საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-06-22 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165144/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. საბოლოო განსახლების საკითხი საკრებულოს ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის დღის წესრიგში 2017 წელსაც იდგა<ref name="Sakrebulo_Turist_2017_11"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |title=საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის შემაჯამებელი სხდომა გაიმართა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-11-10 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630160010/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. 2016 წლის ივლისში დასახლება სოციალური პროტესტის ასპარეზად იქცა. მცხოვრებლები აქციაზე გამოვიდნენ ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით, რომელიც ორხევში ერთადერთი სამედიცინო დაწესებულება იყო. პოლიკლინიკა ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოში მდებარე №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო პროტესტის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. აქცია, რომელიც ოპოზიციური პარტია „პატრიოტთა ალიანსის“ წარმომადგენლის, ბეჟან გუნავას ინიციატივით დაიწყო, რაიონის მაჟორიტარი დეპუტატის, გულიკო ზუმბაძის ბიუროს თანამშრომლებთან შეტაკებაში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=PDY_EX69cvk | title = აქცია ორხევის დასახლებაში | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-07-14 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/360p-25_202506 | archive-date = 2025-06-30 }}</ref>. ===== უკანონო ნაგებობების დემონტაჟი (2022) ===== 2022 წლის იანვარში ორხევი საზოგადოების ყურადღების ცენტრში რამდენიმე [[საცხოვრებელი ზონა|საცხოვრებელი ნაგებობის]] დემონტაჟის გამო მოექცა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიის]] მუნიციპალური ინსპექციის განკარგულებით, დაინგრა შენობები, რომლებიც ხელისუფლებამ სახელმწიფო მიწაზე უკანონო მშენებლობებად შეაფასა<ref name="Tabula_demolition">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |title=მერიამ ორხევის დასახლებაში სახლები დაანგრია |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630123943/https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. მოვლენამ არაერთგვაროვანი რეაქცია გამოიწვია. თბილისის მერმა [[კახა კალაძე|კახა კალაძემ]] განაცხადა, რომ დემონტაჟი მრავალგზის გაფრთხილების შემდეგ განხორციელდა და ქალაქის ხელისუფლება მიწების თვითნებურ მიტაცებას არ დაუშვებდა<ref name="Tabula_Kaladze_comment">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679420-am-adamianebs-regionebshi-akvt-micebi |title="ამ ადამიანებს რეგიონებში აქვთ მიწები, დედაქალაქში ბინები" – კალაძე ორხევზე |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://archive.ph/qaBvr |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. თავის მხრივ, უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) მერიის ქმედებებს [[რეპრესია|რეპრესიული]] ღონისძიება უწოდა [[უსახლკარო|უსახლკაროების]] წინააღმდეგ და ხელისუფლებას დაზარალებულთა საცხოვრებლით უზრუნველყოფისკენ მოუწოდა<ref name="Tabula_SJC_comment">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679425-sjc-orkhevze-usakhlkarota-cinaaghmdeg-tbilisis |title=SJC ორხევზე: უსახლკაროთა წინააღმდეგ თბილისის მერიის კიდევ ერთი რეპრესიული ღონისძიებაა |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220522014713/https://tabula.ge/ge/news/679425-sjc-orkhevze-usakhlkarota-cinaaghmdeg-tbilisis |archivedate=2022-05-22 |urlstatus=live }}</ref>. ===== კონფლიქტი სოციალური საცხოვრისის გარშემო (2025) ===== 2025 წლის მაისში ორხევი კვლავ მწვავე სოციალური კონფლიქტის ცენტრში აღმოჩნდა, რომელიც ავარიული სოციალური სახლის მცხოვრებლებს ეხებოდა, სადაც იმ დროისთვის დაახლოებით 25 ოჯახი ცხოვრობდა (თავდაპირველად მათი რიცხვი 75 იყო). მას შემდეგ, რაც შენობა ოფიციალურად ავარიულად ცნეს, [[თბილისის მერია|თბილისის მერიამ]] მცხოვრებლებს განსახლების სქემა შესთავაზა: ჯერ დროებითი განთავსება ქირით აღებულ ბინებში, რომელსაც ქალაქი დააფინანსებდა, შემდეგ კი — მუდმივი საცხოვრებლის გადაცემა სხვა ადგილას. 2025 წლის მაისში ავარიული სოციალური სახლის გარშემო კონფლიქტი წარმოიშვა. მერიამ მცხოვრებლებს განსახლების გეგმა შესთავაზა, რომელიც ქირით უზრუნველყოფასა და შემდგომში სხვაგან მუდმივი საცხოვრებლის გადაცემას ითვალისწინებდა. მცხოვრებლებმა შეთავაზებაზე უარი განაცხადეს და მოითხოვეს წინასწარი იურიდიული გარანტიები ახალ ბინებზე საკუთრების უფლების შესახებ. კონფლიქტი გამწვავდა მას შემდეგ, რაც მუნიციპალიტეტმა შენობას ელექტროენერგიის მიწოდება შეუწყვიტა. საპასუხოდ, მცხოვრებლებმა ელექტრომომარაგება თვითნებურად აღადგინეს და თბილისის მერიასთან საპროტესტო აქციების გამართვა დააანონსეს. სიტუაცია მკვეთრად გამწვავდა, როდესაც ხელისუფლებამ შენობაში ელექტროენერგია გამოსახლების დასაჩქარებლად გათიშა. მცხოვრებლებმა ეს ზეწოლის ზომად შეაფასეს და ამტკიცებდნენ, რომ მათ წყლისა და გაზის გათიშვითაც ემუქრებოდნენ, მიუხედავად იმისა, რომ ისინი კომუნალური მომსახურების კეთილსინდისიერი გადამხდელები იყვნენ. საპასუხოდ, მათ დამოუკიდებლად აღადგინეს ელექტრომომარაგება და განაცხადეს, რომ ორშაბათიდან მერიის შენობასთან უვადო, 24-საათიან საპროტესტო აქციას დაიწყებდნენ. „ჩვენ უკან დასახევი გზა არა გვაქვს“, — განაცხადა ერთ-ერთმა მამაკაცმა. გადამწყვეტი მოქმედებებისთვის მზადყოფნა დაადასტურა ახალგაზრდა დედამაც ცხრა თვის ბავშვით ხელში: „თუ საჭირო გახდა, მთელი ღამე მერიის წინ დავრჩებით“.<ref name="TVPirveli_Shelter_2025">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=_fD_YXb0lVA | title = ორხევის მერიის თავშესაფარი - პროტესტი და მოლოდინი | lang = ka | publisher = ტელეკომპანია პირველი | date = 2025-05-17 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-social_issues-2025 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენ უკან დასახევი გზა არა გვაქვს... შეხვედრა მხოლოდ და მხოლოდ კახი კალაძესთან. | url-status = live }}</ref> ==== სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი ორხევში ==== პოსტსაბჭოთა პერიოდში ორხევმა მნიშვნელოვანი სტრატეგიული დანიშნულება შეიძინა და [[საქართველოს თავდაცვის ძალები|საქართველოს თავდაცვის ძალების]] ერთ-ერთი საკვანძო ობიექტის დისლოკაციის ადგილად იქცა. აქ განთავსებულია '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''', რომელიც ფუნქციონირებს როგორც სამხედრო ტექნიკის მიღების, განაწილების, მომსახურებისა და მოდერნიზაციის ცენტრალური [[ჰაბი]]<ref name="MOD_2022_01">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8543/turqetma-tavdacvis-dzalebs-specialuri-teqnika-gadasca- | title = თურქეთმა თავდაცვის ძალებს სპეციალური ტექნიკა გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2022-01-29 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2020_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7918/tavdacvis-dzalebis-axali-saavtomobilo-sashualebebit-agchurvis-procesi-daiwyo | title = თავდაცვის ძალების ახალი საავტომობილო საშუალებებით აღჭურვის პროცესი დაიწყო | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-07-26 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ორხევის ბაზა წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, უპირველეს ყოვლისა, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის, ძირითად პლატფორმას. „სამხედრო-ფინანსური თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმების“ ფარგლებში აქ რეგულარულად იმართება ტექნიკის გადაცემის ოფიციალური ცერემონიები. * '''2022 წლის 29 იანვარს''' თურქულმა მხარემ 11 ერთეული ლოგისტიკური მანქანა, 2 მიკროავტობუსი და 2 ტრაქტორი გადასცა, რომელთა საერთო ღირებულება 597 722 [[აშშ-ის დოლარი|აშშ დოლარს]] შეადგენდა. ღონისძიებას ესწრებოდნენ თავდაცვის მინისტრი [[ჯუანშერ ბურჭულაძე|ჯუანშერ ბურჭულაძე]], მისი მოადგილე [[გიორგი ხაინდრავა (პოლიტიკოსი)|გიორგი ხაინდრავა]], თავდაცვის ძალების მეთაურის მოადგილე [[ბრიგადის გენერალი]] [[ჯონი ტატუნაშვილი|ჯონი ტატუნაშვილი]] და თურქეთის ელჩი ფატმა ჯერენ იაზგანი. მიღება-ჩაბარების აქტებს ხელი მოაწერეს ავიაციისა და [[საჰაერო თავდაცვა|საჰაერო თავდაცვის]] სარდალმა, [[პოლკოვნიკი|პოლკოვნიკმა]] [[სერგო ნინუა|სერგო ნინუამ]] და ლოგისტიკის სარდალმა, პოლკოვნიკმა კახაბერ ტაბატაძემ<ref name="MOD_2022_01"/>. * '''2021 წლის 19 ივლისს''' გადაეცა კომპანია [[BMC (თურქეთი)|BMC]]-ის წარმოების 4 ტექნიკური მომსახურების მანქანა, ღირებულებით 866 400 აშშ დოლარი, მინისტრ ბურჭულაძისა და თავდაცვის ძალების მეთაურის, [[გენერალ-მაიორი|გენერალ-მაიორ]] გიორგი მათიაშვილის თანდასწრებით<ref name="MOD_2021_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8322/saqartvelos-tavdacvis-saministros-turqetis-respublikam-teqnikuri-momsaxurebis-manqanebi-gadasca | title = საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს თურქეთის რესპუბლიკამ ტექნიკური მომსახურების მანქანები გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2021-07-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2015 წლის 19 აგვისტოს''' გადაეცა 143 დასახელების მატერიალურ-ტექნიკური საშუალებების პარტია, დაახლოებით 700 ათასი დოლარის ღირებულების, რომელიც განკუთვნილი იყო როგორც შეიარაღებული ძალებისთვის, ასევე [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შსს]]-ს საზღვრის დაცვის დეპარტამენტისთვის. დოკუმენტებს ხელი მოაწერეს ლოგისტიკის სარდალმა მამუკა ცხვედიანმა და თურქეთის სამხედრო ატაშეს მოადგილემ ბიულენთ კორთმა<ref name="MOD_2015_08">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4036/turqetis-erovnuli-tavdacvis-saministris-sachuqaru | title = თურქეთის ეროვნული თავდაცვის სამინისტროს საჩუქარი | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-08-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2012 წლის 2 მაისს''' გადაეცა [[Land Rover]]-ისა და [[Ford]]-ის მარკის საველე სარემონტო-სახანძრო მანქანები. ცერემონიას ესწრებოდა თავდაცვის მინისტრის მოადგილე ალექსანდრე ბურჭულაძე და თურქეთის ელჩი მურათ ბურჰანი<ref name="MOD_2012_05">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/1594/presents-from-general-staff-of-turkey-to-georgia-mod | title = თურქეთის გენერალური შტაბის საჩუქარი საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2012-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ობიექტი ასევე ცენტრალურ როლს ასრულებს ქართული არმიის მოდერნიზაციისა და სამხედრო მოსამსახურეების სოციალური პირობების გაუმჯობესების პროგრამებში. '''2020 წლის 26 ივლისს''' მინისტრ [[ირაკლი ღარიბაშვილი|ირაკლი ღარიბაშვილის]] ინიციატივით ორხევის ბაზაზე დაიწყო ქვედანაყოფების ახალი ავტომობილებით, მათ შორის [[Toyota Hilux]]-ის პიკაპებითა და [[Toyota Land Cruiser]]-ის ყველგანმავლებით, ასევე [[MAN]], [[Iveco]] და [[Ford]]-ის ტექნიკით, გადაიარაღების პროცესი. ეს ღონისძიება მიზნად ისახავდა მოძველებული ტექნიკის ჩანაცვლებას, რომლის შეკეთებაზეც ყოველწლიურად მილიონობით ლარი იხარჯებოდა<ref name="MOD_2020_07"/>. '''2020 წლის 1 თებერვალს''' მინისტრმა ღარიბაშვილმა ბაზაზე ვიზიტისას ყველა სამხედრო მოსამსახურისთვის ახალი, მნიშვნელოვნად გაუმჯობესებული [[სამედიცინო დაზღვევა|სამედიცინო დაზღვევის]] პაკეტის შემოღება დააანონსა<ref name="MOD_2020_02">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7712/samxedro-mosamsaxureebi-sruliad-ganaxlebuli-janmrtelobis-sadazgvevo-paketit-isargebleben | title = სამხედრო მოსამსახურეები სრულიად განახლებული ჯანმრთელობის სადაზღვევო პაკეტით ისარგებლებენ | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-02-01 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ბაზას რეგულარულად აინსპექტირებს უმაღლესი ხელმძღვანელობა, მათ შორის თავდაცვის მინისტრები [[ირაკლი ალასანია|ირაკლი ალასანია]] და [[თინათინ ხიდაშელი|თინათინ ხიდაშელი]] 2015 წელს, რომლებიც სწავლობდნენ ინფრასტრუქტურის მდგომარეობას და მის მასშტაბურ რეკონსტრუქციას გეგმავდნენ<ref name="MOD_2015_05_monitoring">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3252/monitoring-in-east-operative-command | title = მონიტორინგი აღმოსავლეთ სარდლობის ქვედანაყოფებში | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_visit">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3413/minister-of-defence-at-military-bases | title = თავდაცვის მინისტრი სამხედრო ბაზებზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ლოგისტიკური ფუნქციების გარდა, ბაზა საზოგადოებრივი და მემორიალური საქმიანობის ადგილია. მის ტერიტორიაზე სხვადასხვა წლებში დისლოცირებული იყო '''I მსუბუქი ქვეითი ბრიგადის მე-12 ბატალიონი'''<ref name="MOD_2015_11">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4362/kiparisis-xeebi-dagupuli-samxedroebis-saxelze | title = კიპარისის ხეები დაღუპული სამხედროების სახელზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-11-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_monitoring"/> და '''საავტომობილო ბატალიონი'''<ref name="MOD_2013_10">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/2426/presidential-elections-of-georgia | title = საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2013-10-27 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. 2013 წლის 27 ოქტომბრის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს აქ ორგანიზებული იყო სამგორის №6 საარჩევნო ოლქის №60 საარჩევნო უბანი, რომელიც მდებარეობდა მისამართზე: ახვლედიანის ჩიხი (ამჟამად ჩანტლაძის ჩიხი), 5<ref name="MOD_2013_10"/>. '''2015 წლის 19 ნოემბერს''' მე-12 ბატალიონის ჯარისკაცებმა ფონდ „გაამწვანე საქართველოსთან“ ერთად და თავდაცვის მინისტრის მოადგილის [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძის]] მონაწილეობით, ბაზის ტერიტორიაზე 50 [[კვიპაროზი]] დარგეს ბრძოლებში დაღუპული თანამებრძოლების ხსოვნის პატივსაცემად<ref name="MOD_2015_11"/>. == გეოგრაფია == === საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებები === დასახლება ორხევი მდებარეობს თბილისის აღმოსავლეთ ნაწილში, სამგორის სარწყავი სისტემის ტერიტორიაზე. ეს ადგილი ხასიათდება [[თიხნარი|თიხნარების]] არსებობით, რაც დადასტურდა 2011 წლის [[სამეცნიერო კვლევა|სამეცნიერო ნაშრომში]], რომელიც [[მელიორაცია|ჰიდრომელიორაციის]] საკითხებს ეძღვნებოდა. კვლევებისთვის გამოყენებული იყო [[ნიადაგი|ნიადაგის]] ნიმუშები, რომლებიც უშუალოდ ორხევის რაიონიდან იქნა აღებული<ref name="Science2011">{{სტატია |ავტორი=Кикнадзе Х.Л., Дадиани К.З., Маисая Л.Д., Лордкипанидзе Ф.Н., Наврозашвили М.З. |სათაური=Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |ენა=ru |გამოცემა=Сборник научных трудов |ტიპი=კრებული |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Институт водного хозяйства Грузинского технического университета |პასუხისმგებელი=под ред. Г. В. Гавардашвили, И. Р. Иремашвили |წელი=2011 |ნომერი=66 |გვერდები=124—127 |issn=1512-2344 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ადგილობრივი თიხნარის ძირითადი ფიზიკურ-მექანიკური თვისებები შემდეგნაირად განისაზღვრა: * '''[[პლასტიკურობის რიცხვი]]:''' 15,5 * '''ფილტრაციის საწყისი კოეფიციენტი (Кф):''' 2,63×10⁻³ სმ/წმ * '''[[წყალბადის მაჩვენებელი|pH]] წყლის გამონაწვლილში:''' 7,5 * '''ბუნებრივი განლაგების მშრალი გრუნტის მოცულობითი წონა:''' 1,48 გ/სმ³ ==== ფილტრაციული გამოცდების შედეგები ==== კვლევის ფარგლებში შესწავლილ იქნა ადგილობრივი თიხნარების [[წყალშემკავებლობა|წყალგაუმტარობის]] შემცირების შესაძლებლობა მათი [[ზედაპირულად აქტიური ნივთიერება|ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებებით]] (ზან) დამუშავების გზით — ამ შემთხვევაში [[კაპროლაქტამი|კაპროლაქტამის]] წარმოების კუბური ნარჩენებით. მიზანი იყო შეფასებულიყო, რამდენად ეფექტურად შეეძლო ასეთ დამუშავებას [[ფორიანობა|ფორების]] „დალუქვა“ [[გრუნტი|გრუნტში]], რაც მნიშვნელოვანი მაჩვენებელია ჰიდროტექნიკური და [[ირიგაცია|სარწყავი]] მშენებლობისთვის. შედეგები აჩვენებს, რომ ზან-ით დამუშავების შემდეგ თიხნარის წყალგამტარობა მკვეთრად მცირდება. [[დარსის კანონი|წნევის გრადიენტის]] (წნევის ვარდნის შეფარდება ფილტრაციის გზის სიგრძესთან) 2.0-მდე მნიშვნელობისას, წყლის ფილტრაცია ნიმუშებში მთლიანად შეწყდა. გრადიენტის მნიშვნელოვან ზრდამდეც კი, 10.0-მდე, ფილტრაციის კოეფიციენტი ძალიან დაბალ დონეზე რჩებოდა (დაახლოებით 1,04×10⁻⁵ სმ/წმ), რაც გრუნტში მდგრადი და პრაქტიკულად წყალგაუმტარი სტრუქტურის ფორმირებაზე მიუთითებს. ეს მონაცემები ადასტურებს, რომ ორხევის თიხნარებს გააჩნიათ თვისებები, რომლებიც მათი ფილტრაციული მახასიათებლების ეფექტურად შემცირების საშუალებას იძლევა, რაც ამ ტერიტორიის მნიშვნელოვანი გეოგრაფიული და საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებაა. === ეკოლოგია === დასახლებაში ეკოლოგიური საკითხები, განსაკუთრებით სამრეწველო დაბინძურებასთან დაკავშირებით, არაერთხელ გამხდარა სოციალური პროტესტისა და საზოგადოებრივი შეშფოთების საგანი. ==== სამრეწველო დაბინძურება და პროტესტები (2014-2017) ==== 2014 წლის სექტემბერში მწვავე პრობლემად იქცა კომპანია „Georgian Metal“-ის ფეროსპლავთა ქარხნის მუშაობა, რომელიც №156 საჯარო სკოლიდან სულ რაღაც 100–150 მეტრში მდებარეობდა. მოსახლეობა და მოსწავლეთა მშობლები საპროტესტო აქციებს მართავდნენ და საწარმოს გაჩერებას ითხოვდნენ, რადგან ქარხანა ფილტრების გარეშე მუშაობდა და ძლიერ კვამლსა და გამონაბოლქვს გამოყოფდა. მათი მტკიცებით, ეს პირდაპირ საფრთხეს უქმნიდა 700-მდე მოსწავლისა და მთელი რაიონის მოსახლეობის ჯანმრთელობას<ref name="Aris_Ecology_2014">{{cite web |url=https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |title=სკოლა, რომელშიც ბავშვებს ცოდნის მიღება ჯანმრთელობის ხარჯზე უწევთ |lang=ka |website=Aris.ge-განათლება |date=2014-09-23 |access-date=2025-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250707133104/https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |archive-date=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. საწარმოს ხელმძღვანელობა „მცირე ხარვეზებს“ აღიარებდა და ფილტრების მომავალში დამონტაჟების პირობას დებდა, თუმცა მუშაობის შეჩერებაზე უარს აცხადებდა. ეკოლოგმა ნინო ჩხობაძემ პრობლემა კანონმდებლობის სისუსტეს დაუკავშირა, რომელიც მსგავს საწარმოებს გარემოზე ზემოქმედების შეფასების გარეშე ფუნქციონირების საშუალებას აძლევდა. გარემოს დაცვის სამინისტროში განაცხადეს, რომ ქარხანა უკვე ორჯერ იყო დაჯარიმებული და მონიტორინგის ქვეშ იმყოფებოდა<ref name="Aris_Ecology_2014"/>. 2016 წლის აგვისტოში მცხოვრებლები კვლავ გამოვიდნენ პროტესტზე ჰაერის ძლიერი დაბინძურების წინააღმდეგ, რაც, მათი თქმით, ქარხნების, კერძოდ, საწარმო „ჭიათურმანგანუმ ჯორჯიას“ მუშაობით იყო გამოწვეული. ტელეკომპანია „ობიექტივის“ რეპორტაჟის თანახმად, მცხოვრებლები ჩიოდნენ, რომ საწარმოები ტექნიკური ნორმების დარღვევით მუშაობდნენ, განსაკუთრებით ღამის საათებში, რაც ძლიერ გამონაბოლქვს იწვევდა. ისინი ამას დასახლებაში ალერგიული, გულ-სისხლძარღვთა და ონკოლოგიური დაავადებების ზრდას უკავშირებდნენ. საჩივრებზე საპასუხოდ, გარემოს დაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ მათმა ინსპექტორებმა უკვე ჩაატარეს წინასწარი დათვალიერება და დაგეგმეს საწარმოების სრული შემოწმება<ref name="Obieqtivi_Ecology_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=49MBtMgRHt0 | title = ორხევისა და ალექსეევკას მოსახლეობა ქარხნების მუშაობას აპროტესტებს | lang = ka | author = შორენა კოკორაშვილი | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-08-01 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/360p-25_20250630 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ხდება გამონაბოლქვი, არის დაბინძურებული ჰაერი, არ ხდება ჰაერის ფილტრაცია, გაწმენდა... აქვე ახლოს, 200 მეტრში არის სკოლა... მომატა ბავშვების ალერგიულმა დაავადებებმა, მომატა გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებმა, სიმსივნურმა დაავადებებმა. | url-status = live }}</ref>. 2017 წლის აპრილში, მცხოვრებლების საჩივრების შემდეგ უსიამოვნო სუნსა და კანალიზაციის დაბინძურებაზე, რაც სავარაუდოდ კვების მრეწველობის საწარმო „ფუდმარტის“ საქმიანობას უკავშირდებოდა, მუნიციპალური ხელისუფლების მონაწილეობით შეხვედრები გაიმართა. შედეგად, კომპანიამ პრობლემის გადასაჭრელად ზომები მიიღო, კერძოდ, დაამონტაჟა სპეციალური გამწოვი ფილტრები<ref name="Sakrebulo_Foodmart_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |title=გულიკო ზუმბაძე კომპანიის ,,ფუდმარტი“ ხელმძღვანელობას შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-04-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164416/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ==== ნავთობბაზასთან მეზობლობის პრობლემა (2018) ==== კიდევ ერთი მწვავე ეკოლოგიური და სოციალური პრობლემა გახდა საცხოვრებელი სახლების ახლო მეზობლობა კომპანია „[[SOCAR]] Georgia Petroleum“-ის ნავთობბაზასთან. „სტუდია მონიტორის“ 2018 წლის 31 იანვრის რეპორტაჟში ორხევის მცხოვრებლები თავიანთ ცხოვრებას „ბომბზე ცხოვრებას“ უწოდებდნენ და მუდმივ ხმაურზე, ნავთობპროდუქტების ძლიერ სუნსა და სარკინიგზო ცისტერნებისგან მომდინარე საფრთხეზე ჩიოდნენ. გამოძიების თანახმად, 20 000 ტონა ტევადობის ნავთობბაზის მშენებლობის ნებართვა 2009 წელს გაიცა, მას შემდეგ, რაც გაუქმდა სანიტარული ნორმები, რომლებიც სამრეწველო და საცხოვრებელ ობიექტებს შორის უსაფრთხო მანძილს არეგულირებდა. შედეგად, ერთ-ერთი საცხოვრებელი სახლი რეზერვუარებიდან სულ რაღაც 30 მეტრში აღმოჩნდა. ეკოლოგმა მანანა ქოჩორაძემ ასეთ კანონმდებლობას „მსოფლიო გამონაკლისი“ უწოდა. სიუჟეტში ასევე აღინიშნა, რომ [[საქართველო-ევროკავშირის ასოცირების ስምምነት|ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების]] ფარგლებში საქართველომ ვალდებულება აიღო, მიეღო ახალი ეკოლოგიური კოდექსი 2017 წლის სექტემბრამდე, თუმცა რეპორტაჟის გამოსვლის მომენტისთვის ეს ვადა უკვე დარღვეული იყო<ref name="StudioMonitor_OilBase_2018">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=uxLLgXlnB_M | title = ნავთობბაზა საცხოვრებელ სახლებთან ახლოს | lang = ka | publisher = Studio Monitor | date = 2018-01-31 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-oilbase | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live | quote = ბომბი არის მაგი ჩვენთვის რა... }}</ref>. == ადმინისტრაციული სტატუსი == დასახლება ორხევი ადმინისტრაციულად სამგორის რაიონის შემადგენლობაში შედის. თავისი ისტორიის განმავლობაში დასახლებამ არაერთხელ შეიცვალა ადმინისტრაციული კუთვნილება: * '''26 კომისრის სახელობის რაიონი''' და '''კალინინის რაიონი''' (1940-იანი წლების ბოლო — 1950-იანი წლების დასაწყისი): თავდაპირველად, 1946 წელს, ორხევის ტერიტორია შედიოდა ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის საზღვრებში, რომელიც 26 კომისრის სახელობის რაიონის ნაწილი იყო<ref name="ZV1946_Dec"/>. 1950 წლის იანვრისთვის, ორხევის საარჩევნო უბნის დაარსებით, დასახლება უკვე თბილისის კალინინის რაიონის შემადგენლობაში ირიცხებოდა<ref name="Komunisti1950"/>. * '''გარეუბნის რაიონი''' (1950-იანი წლების დასაწყისი): მალევე ადმინისტრაციული დაყოფა კვლავ შეიცვალა. უკვე 1950 წლის ბოლოსთვის დასახლება ორხევი მოიხსენიება როგორც თბილისის გარეუბნის რაიონის მნიშვნელოვანი ნაწილი, სადაც აქტიურად მიმდინარეობდა საბინაო და სოციალური მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov"/>. * '''სამგორის რაიონი''' (1962 წლიდან): 1962 წლის აპრილში შეიქმნა სამგორის რაიონი, რომელიც ქალაქ თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამ ახალი რაიონის ცენტრი გახდა დაბა სამგორი, რომელიც ორხევისა და სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლების გაერთიანებით ჩამოყალიბდა<ref name="ZV1962_Apr"/>. * '''გარდაბნის რაიონი''' (1960-იანი წლების ბოლო — 1970-იანი წლების დასაწყისი): რამდენიმე წლის შემდეგ, როგორც 1970 წლის იანვარში გამოქვეყნებული მაცხოვრებლების [[წერილი|წერილიდან]] ირკვევა, დასახლება ორხევი გარდაბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. * '''საქარხნო რაიონი''' (1970-იანი — 1980-იანი წლები): 1970-იანი წლების დასაწყისში ორხევი კვლავ თბილისის საქალაქო საზღვრებში მოექცა და საქარხნო რაიონის ნაწილი გახდა<ref name="Komunisti1974"/><ref name="ZV1973_Jun"/>. ამ რაიონის ფარგლებში ორხევი შედიოდა '''აეროპორტის № 65 საარჩევნო ოლქში''' (1975 წელი, ცენტრი — აეროპორტის დირექცია)<ref name="ZV1975_Mar">{{სტატია |სათაური=Заводской район |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |პასუხისმგებელი=О. Кинкладзе |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1975 |თვე=3 |რიცხვი=25 |გამოცემა=70 |ნომერი=15134 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630102142/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |archivedate=2025-06-30}}</ref>, '''მელიორატორთა № 84 საარჩევნო ოლქში''' (1984 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1984_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Мелиораторов избирательный округ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |პასუხისმგებელი=Н. Черкезишвили |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1984 |თვე=12 |რიცხვი=9 |გამოცემა=282—283 |ნომერი=18037—18038 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630103422/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |archivedate=2025-06-30 }}</ref> და '''ორხევის № 48 საარჩევნო ოლქში''' (1989 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1989_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Орхевский избирательный округ № 48 |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |პასუხისმგებელი=ред. А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=12 |რიცხვი=5 |გამოცემა=278 |ნომერი=19531 |გვერდები=4 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630104840/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''სამგორის რაიონი''' (თანამედროვე პერიოდი): ამჟამად, პოსტსაბჭოთა პერიოდის ადმინისტრაციული რეფორმების შემდეგ, ორხევი კვლავ ქალაქ თბილისის სამგორის რაიონის შემადგენლობაშია. [[მუნიციპალიტეტი|მუნიციპალიტეტის]] 2014 წლის დადგენილების თანახმად, ორხევი აეროპორტის დასახლების ტერიტორიასთან და სხვა ტერიტორიებთან ერთად ქმნის რაიონის მე-19 მიკრორაიონს (უბანს) სახელწოდებით „ორხევი, აეროპორტი“<ref name="MatsneDecree">{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |title=ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტში დადგენილ ადმინისტრაციულ საზღვრებში არსებული ადმინისტრაციული ერთეულების - რაიონების ტერიტორიულ ერთეულებად – უბნებად დაყოფის შესახებ |website=საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე |publisher=ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულო |lang=ka |date=2014-12-09 |access-date=2025-06-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250425030900/https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |archivedate=2025-04-25 |url-status=live }}</ref>. ამ ქვედანაყოფის ადგილობრივი მმართველობა მდებარეობს მისამართზე: გიორგი მუხაძის ქუჩა, 6<ref name="OSM_Data"/>. ჩრდილოეთით ესაზღვრება დასახლებები [[თეთრიხევი]] და [[თეთრიხევჰესი]]. 2017 წელს ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე მმართველი პარტია „[[ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო|ქართული ოცნებიდან]]“ მაჟორიტარულ ოლქში, რომელიც მოიცავს ორხევს, ლილოს დასახლებასა და აეროპორტს, წარდგენილი იყო საკრებულოს დეპუტატი გიორგი ტყემალაძე<ref name="TN2017_Sep">{{სტატია |სათაური=Правящая партия назвала кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |გამოცემა=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. [[ფაილი:Map of Orkhevi and Uban 19 "Orkhevi, Airport" in Samgori District, Tbilisi.jpg|მინი|ადმინისტრაციული უბნის №19 „ორხევი, აეროპორტი“ (ნარინჯისფერი) და დასახლება ორხევის (ლურჯი) საზღვრები მის შემადგენლობაში.]] [[ფაილი:Orkhevi as a part of Samgori District of Tbilisi.jpg|მინი|ორხევი სამგორის რაიონის შემადგენლობაში.]] '''ძირითადი ქუჩები:''' * თენგიზ ჩანტლაძის ქუჩა — 2001 წლამდე [[ელენე ახვლედიანი|ელენე ახვლედიანის]] ქუჩის სახელს ატარებდა<ref>{{წიგნი |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |პასუხისმგებელი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ საყვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |წელი=2008 |გვერდები=192 |გვერდების რაოდენობა=511 |ენა=ka |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. * გიორგი მუხაძის ქუჩა * სოსო (კობა) აბზიანიძის ქუჩა * ალექსანდრე ქართველიშვილის ქუჩა * [[ნიკო ფიროსმანაშვილი|ნიკო ფიროსმანის]] ქუჩა * შალვა ამირანაშვილის ქუჩა * დავით კაკაბაძის ქუჩა * ვაჟა ბანეთიშვილის ქუჩა * იოანე პეტრიწის ქუჩა * ალექსანდრე წუწუნავას ქუჩა * ივანე გოკიელის ქუჩა * სოსო ღვინიაშვილის ქუჩა * [[სერგეი ესენინი|სერგეი ესენინის]] ქუჩა * გიორგი სააკაძის ქუჩა == ინფრასტრუქტურა == დასახლების ინფრასტრუქტურა, რომელიც საბჭოთა პერიოდში ჩამოყალიბდა, მოიცავს საგანმანათლებლო, სამრეწველო, კომერციულ, კულტურულ და [[რეკრეაცია|სარეკრეაციო]] ობიექტებს. ბევრი მათგანი [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ გაუქმდა ან გარდაიქმნა, ხოლო მათ ადგილას და მათ გვერდით ახლები გაჩნდა. 1950-იან წლებში დასახლებაში აშენდა [[ამბულატორია]], პოლიკლინიკა, სტომატოლოგიური კაბინეტები<ref name="ZV1950_Dec21"/>, [[აბანო]], ფოსტა, კლუბი, ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>, რესტორანი და რამდენიმე მაღაზია<ref name="ZV1962_Dec7"/>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, კომუნალური მომსახურების ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო: 1962 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიებისა და რესტორნის ცუდ მდგომარეობას უჩიოდნენ<ref name="ZV1962_Dec7"/>. 1970 წელს მაცხოვრებლები ჩიოდნენ 1946 წელს აშენებული დროებითი საცხოვრებლების სიძველეზე, სასმელი წყლის მიწოდების ხშირ შეფერხებებსა და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე, რაც მათ რადიოსა და [[ტელევიზორი|ტელევიზორებით]] სარგებლობის შესაძლებლობას ართმევდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. 2005 წლის მდგომარეობით, დასახლება, თბილისის გარეუბანში მდებარე რამდენიმე სხვა რაიონთან ერთად, სრულად არ იყო ჩართული ცენტრალურ [[საკანალიზაციო კოლექტორი|საკანალიზაციო სისტემაში]], და [[ჩამდინარე წყლები|ჩამდინარე წყლები]] ნაწილობრივ მიმდებარე ხევებში ჩაედინებოდა<ref name="UrbanPlanning2005">{{წიგნი |ავტორი=გ. ბერიძე, ვ. დავითაია, ზ. კიკნაძე, ლ. კლიმიაშვილი, ბ. მამინაიშვილი, ნ. ნაცვლიშვილი, გ. სოსელია, გ. შავდია, თ. ჯეირანაშვილი |სათაური=თბილისის ქალაქთმშენებლობითი განვითარების მეთოდოლოგიური პრობლემები |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |პასუხისმგებელი=გივი ბერიძე |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=არქიტექტურის თეორიისა და ქალაქთმშენებლობის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი „ტბილარქტეორია“ |წელი=2005 |ტომი=3 |გვერდები = 258 |გვერდების რაოდენობა=264 |isbn=99940-0-497-2 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630111219/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამჟამად, ორხევი ძირითადად საცხოვრებელი მიკრორაიონია, სადაც ჩრდილოეთით საბჭოთა პერიოდის 2-5 სართულიანი კორპუსებია, ხოლო სამხრეთით — კერძო სახლები ნაკვეთებით. === სახელმწიფო დაწესებულებები === * '''საქართველოს შემოსავლების სამსახურის არატარიფული კონტროლის სამმართველო''' — კობა აბზიანიძის ქუჩა №4-ში მდებარეობს [[საქართველოს შემოსავლების სამსახური|საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის]] საბაჟო დეპარტამენტის ერთ-ერთი ქვედანაყოფი. ამ სამმართველოში, ისევე როგორც ქვეყნის მასშტაბით სხვა სერვისცენტრებსა და გაფორმების ეკონომიკურ ზონებში, ხორციელდება საექსპორტო ოპერაციებისთვის საჭირო საქონლის წარმოშობის სერტიფიკატების გაცემა<ref>{{cite web |url=https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |title=საბაჟო - ხშირად დასმული კითხვები |lang=ka |website=საქართველოს შემოსავლების სამსახურის ოფიციალური ვებგვერდი |publisher=სსიპ – შემოსავლების სამსახური |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701171427/https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |archivedate=2025-07-01 |url-status=live}}</ref>. === სამხედრო ობიექტები === დასახლება ორხევში მდებარეობს საქართველოს თავდაცვის ძალების ერთ-ერთი მთავარი ობიექტი — მოქმედი სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი, რომელსაც ოფიციალურად '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''' ეწოდება. ბაზა ცენტრალურ როლს ასრულებს სამხედრო ტექნიკის მიღებაში, მომსახურებაში, მოდერნიზაციასა და განაწილებაში<ref name="MOD_2022_01"/> <ref name="MOD_2020_07"/>. ამჟამად ობიექტი წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, კერძოდ, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის მთავარ პლატფორმას, სადაც იმართება სპეციალური და ლოგისტიკური ტექნიკის გადაცემის ცერემონიები<ref name="MOD_2022_01"/>. გარდა ამისა, ბაზაზე ხორციელდება ქართული არმიის საავტომობილო პარკის განახლების პროექტები<ref name="MOD_2020_07"/>. ის რეგულარულად გამოიყენება ოფიციალური ღონისძიებების, უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ინსპექტირებისა და ხსოვნის აქციების ჩასატარებლად<ref name="MOD_2015_05_visit"/> <ref name="MOD_2015_11"/>. === მრეწველობა და საწარმოები === ==== ისტორიული სამრეწველო ობიექტები ==== საბჭოთა პერიოდში ორხევი მნიშვნელოვანი სამრეწველო და ლოგისტიკური ცენტრი იყო. აქ ფუნქციონირებდა: * '''„სამგორწყალმშენის“ ბაზა''' (1948 წლიდან): მსხვილი კომპლექსი, რომელიც მოიცავდა ცენტრალურ მექანიკურ და ავტოსახელოსნოებს, გარაჟს, სახერხ ქარხანასა და საწყობებს<ref name="ZV1948_Mar"/><ref name="ZV1948_Apr"/><ref name="ZV1948_Jul"/>. * '''რკინაბეტონის ნაკეთობების წარმოების პოლიგონები''' (1963): მდებარეობდა ორხევსა და ლილოში საირიგაციო მშენებლობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1963_Mar"/>. * '''ორგანული სასუქების ქარხანა''' (1962): მშენებარე ქარხანა, რომელთანაც [[მილსადენი]] მტკვარზე გადებული ახალი ხიდით მიიყვანეს<ref name="ZV1962_Feb"/>. * '''ტექსტილისა და გალანტერეის კომბინატი''' (1971): იგეგმებოდა [[კოოპერაცია|კოოპერატიული]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1971_Aug"/>. * '''„თბილგვირაბმშენის“ რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკკ)''' (1982): [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველყოფის მთავარი საწარმო. ქარხანა წელიწადში 20 ათას კუბურ მეტრ ასაწყობ რკინაბეტონსა და 50 ათას სასაქონლო ბეტონს უშვებდა<ref name="ZV1982_Feb"/>. * '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' (1986): მოიცავდა ინსტრუმენტების, [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[მოსაპირკეთებელი მასალები|მოსაპირკეთებელი მასალების]] საამქროებს<ref name="ZV1986_Sep"/><ref name="ZV1987_Dec27"/>. 1988 წელს აქ გაიხსნა '''პოლიმერული ნაწარმის ქარხანა''', რომელიც მარმარილოს ნარჩენებისგან სანტექნიკასა და მოსაპირკეთებელ ფილებს აწარმოებდა<ref name="ZV1988_May"/>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხანა''' (1986): იგეგმებოდა ახალი კორპუსების მშენებლობა ორხევში, რომლებიც 1989 წელს უნდა შესულიყო ექსპლუატაციაში<ref name="ZV1986_Jun"/>. * '''სუვენირების წარმოება „სოლანი“''' (1985): დაგეგმილი იყო ახალი საამქროს მშენებლობა 1,2 მილიონი რუბლის ღირებულებით<ref name="ZV1985_Oct"/>. * '''ადგილობრივი მრეწველობის სამინისტროს სარემონტო ბაზა''' (1987): იგეგმებოდა სამინისტროს ყველა საწარმოს მოწყობილობების ცენტრალიზებული შეკეთებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30"/>. პოსტსაბჭოთა პერიოდში ამ და ახალი საწარმოების ბაზაზე [[კერძო კომპანია|კერძო კომპანიები]] დაარსდა. 1998–1999 წლებში ორხევის სამრეწველო ზონაში დარეგისტრირდა '''სს „პოლიმერული ნაკეთობა“'''<ref name="SG1998_Dec"/> და '''სს „ხალიბი“''' (სარემონტო-მექანიკური ქარხანა)<ref name="SG1999_Jan"/>. 1998 წელს აქ ასევე მუშაობდა '''სს „ვაზიანი“''', რომელიც [[შამპანური|შამპანურს]] აწარმოებდა<ref name="Sakartvelo1998"/>. ==== თანამედროვე საწარმოები ==== * '''ღვინის კომპანია „დუგლაძე“''' — [[ღვინო|ღვინოებისა]] და [[ალკოჰოლური სასმელები|ალკოჰოლური სასმელების]] მსხვილი მწარმოებელი. * '''„Plastics Georgia“''' და '''„Lider Plast“''' — პლასტმასის ნაწარმის მწარმოებელი საწარმოები. * '''„ბედეგი“''' — სამშენებლო მასალების მწარმოებელი ქარხანა. * '''„წუნდა“''' — ავეჯის ფაბრიკა.<ref name="OSM_Data"/> === თანამედროვე კეთილმოწყობა და სოციალური ობიექტები === მუნიციპალური სოციალური პროგრამების ფარგლებში, ორხევში, მუხაძის ქუჩაზე, ფუნქციონირებს სოციალური საცხოვრებელი კორპუსი 75 ბინით სოციალურად დაუცველი ოჯახებისთვის. 2015 წელს, უსახლკაროთა რეგისტრაციის ახალი წესების დამტკიცებასთან და თბილისში სპეციალური მუნიციპალური კომისიის შექმნასთან დაკავშირებით, ცნობილი გახდა, რომ ორხევში სრულდებოდა მუნიციპალური თავშესაფრის მშენებლობა, რომელიც 80-მდე ოჯახის დროებითი საცხოვრებლით უზრუნველყოფას ითვალისწინებდა<ref name="Sakrebulo_Shelter_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |title=კომისიის სხდომაზე ,,უსახლკაროდ რეგისტრაციისა და თავშესაფარი ფართით უზრუნველყოფის წესის“ დამტკიცების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-11-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165508/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ამასთან, სოციალური საცხოვრისის ექსპლუატაციას კონფლიქტებიც ახლავს: 2025 წლის მაისში ერთ-ერთი ავარიული კორპუსის მცხოვრებლები მერიის მიერ მათი გადასახლების გეგმის წინააღმდეგ გამოვიდნენ და ახალი საცხოვრებლის მიღების წინასწარი იურიდიული გარანტიები მოითხოვეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025"/>. ეს ობიექტები ქალაქის სამსახურების რეგულარული მონიტორინგის ქვეშ იმყოფება, რასაც თბილისის საკრებულოს 2018, 2021 და 2023 წლების ანგარიშები ადასტურებს<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |title=გიორგი ბირბიჩაძემ ორხევსა და ლილოში სოციალური საცხოვრისი და მიუსაფართა თავშესაფარი დაათვალიერა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-06-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155720/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |title=კომისიის სხდომაზე ,,თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის’’ ანგარიში მოისმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-09-07 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155253/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |title=ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომისიის სხდომაზე თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის დირექტორს მოუსმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2023-10-19 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630154909/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2010-იანი წლების ბოლო და 2020-იანი წლების დასაწყისი დასახლების აქტიური ინფრასტრუქტურული განახლების პერიოდით აღინიშნა. საკრებულოს ანგარიშების თანახმად, ეს სამუშაოები ხშირად იყო პასუხი იმ პრობლემებზე, რომლებიც მოსახლეობამ რაიონის მაჟორიტარ დეპუტატ გიორგი ტყემალაძესთან შეხვედრებზე დააყენა და ქალაქის ბიუჯეტში აისახა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონის მოსახლეობასთან პერმანენტულ შეხვედრებს განაგრძობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-12-29 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155908/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref name="Sakrebulo_2019_03_22">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურულ სამუშაოებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-03-22 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155630/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. ასე, 2018 წელს დაიწყო სანიაღვრე სისტემის მშენებლობა პეტრიწის, კაკაბაძის, გოკიელისა და წუწუნავას ქუჩებზე, რათა გადაჭრილიყო დატბორვის მრავალწლიანი პრობლემა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორში მიმდინარე ინფრასტრუქტურულ პროექტებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-03-14 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155910/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2019 წელს შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები: სკვერი (500 მ²) და სპორტული მოედანი მუხაძის ქუჩაზე, ასევე ჩატარდა ორხევის ცენტრალური პარკის მასშტაბური კეთილმოწყობა, სადაც 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია მოწესრიგდა, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22" />. 2021 წელს სრულად განახლდა საგზაო ინფრასტრუქტურა მუხაძის ქუჩაზე, მათ შორის დაიგო ასფალტი, დამონტაჟდა ბორდიურები და მოეწყო საფეხმავლო ბილიკები<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |title=სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურული სამუშაოები მიმდინარეობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-05-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155419/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2021 წელს გიორგი მუხაძის ქუჩაზე (ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედნის მახლობლად) ჩატარდა გამწვანების სამუშაოები, რომლის დროსაც გაშენდა ახალი გაზონები, დაირგო ხეები, ყვავილები და ბუჩქები.<ref name="Botanica2021">{{cite web |url=https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3 |title=ორხევი |lang=ka |website=Botanica.ge |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701130836/https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3/ |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }}</ref> 2021 წელს ტელეკომპანია „[[იმედი (ტელეკომპანია)|იმედმა]]“ მოამზადა სიუჟეტი თენგიზ ჩანტლაძის ჩიხის ერთ-ერთი კორპუსის მცხოვრებლებზე, რომლებმაც ერთობლივი ძალისხმევით საკუთარი ეზო გაალამაზეს (სავარაუდოდ, თ. ჩანტლაძის ჩიხი, 5). 2015 წელს დაწყებული ინიციატივით, მიტოვებული ტერიტორია მოვლილ მწვანე სკვერად გადაიქცა. მცხოვრებლებმა, რომლებიც [[ამხანაგობა|ამხანაგობად]] გაერთიანდნენ, დამოუკიდებლად დარგეს ხეები, ბუჩქები და ყვავილები, მოაწყვეს ყვავილნარები, მათ შორის ხელმისაწვდომი მასალებისგან, როგორიცაა მანქანის საბურავები. ნერგების ნაწილი და სკამები ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარებით მიიღეს, თუმცა სკვერის მოვლისა და განვითარების ძირითადი სამუშაოები თავად მცხოვრებლებმა იკისრეს. კეთილმოწყობაში აქტიურად მონაწილეობენ ბავშვებიც, რომლებიც მშობლებს მცენარეების მორწყვასა და სისუფთავის დაცვაში ეხმარებიან. ერთ-ერთმა მცხოვრებმა, ავთომ, ბავშვებთან ერთად ეზოში ჩიტების სახლები ააშენა და დაამონტაჟა. მისი თქმით, ეს საქმიანობა არა მხოლოდ გარემოს გალამაზების საშუალებაა, არამედ აღზრდის მნიშვნელოვანი ელემენტიც: „ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ... არ არის აუცილებელი ველოდოთ მერიას ან მთავრობას, რაც ჩვენს ძალებშია, თავად უნდა გავაკეთოთ“. <ref name="ImediDila_Yard_2021">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=RIC670MxQF0 | title = ორხევის დასახლებაში მცხოვრებლებმა საკუთარი საცხოვრებელი კორპუსის ეზო გაამწვანეს | lang = ka | website = იმედის დილა | publisher = ტელეკომპანია იმედი | date = 2021-05-11 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/720p-25_202507 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ. | urlstatus = live }}</ref> === განათლება === ==== ისტორიული სასწავლო დაწესებულებები ==== საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში ფუნქციონირებდა [[საბავშვო ბაღი]] და [[ბაგა-ბაღი|ბაგა]] (1950 წლიდან)<ref name="ZV1950_Nov"/>, მუშა-მშენებელთა '''მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები''' (1953 წლიდან)<ref name="ZV1953_Apr"/> და '''„საქმთავარმონტაჟსპეცმშენის“ სასწავლო კომბინატი''' (1982 წლიდან)<ref name="ZV1982_Nov"/>. ==== თანამედროვე სასწავლო დაწესებულებები ==== * '''156-ე საჯარო სკოლა''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 28). 2019 წელს დაიწყო 1000 მოსწავლეზე გათვლილი სკოლის კომპლექსური [[რეაბილიტაცია]]<ref name="Droa_School">{{სტატია |სათაური=ორხევის დასახლებაში 156-ე საჯარო სკოლის სრული რეაბილიტაცია დაიწყო |ორიგინალი= |ბმული=https://droa.ge/?p=55976 |ენა=ka |გამოცემა=droa.ge |გამომცემლობა=საქართველოს მედია კლუბი |ტიპი=საიტი |წელი=2019 |თვე=10 |რიცხვი=9 |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://archive.ph/wRo9U |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="Sakrebulo_School">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |title=156-ე საჯარო სკოლაში სრული რეაბილიტაციის პროცესი დაიწყო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-10-08 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155704/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. * '''ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის №19 ხელოვნების სკოლა''' (კობა აბზიანიძის ქ., 6) — მუნიციპალური სასწავლო დაწესებულება, რომელიც თბილისის მერიის კულტურის, განათლების, სპორტისა და ახალგაზრდულ საქმეთა სამსახურის დაქვემდებარებაში მყოფი 33 ხელოვნების სკოლის სისტემაში შედის. სკოლაში სწავლება მიმდინარეობს სხვადასხვა შემოქმედებითი მიმართულებით, მათ შორის: [[მუსიკა]], [[თეატრი]] და [[ქორეოგრაფია]]<ref name="Tbilisi_Art_Schools"> {{cite web |url=https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |title=ხელოვნების სკოლები |lang=ka |website=თბილისის მერიის ოფიციალური საიტი |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630202909/https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }} </ref>. * '''76-ე საბავშვო ბაღი'''. * '''კერძო სკოლა-ლიცეუმი „სანთელი“'''.<ref name="OSM_Data"/> ==== ბიბლიოთეკა ==== * '''[[ტერენტი გრანელი|ტერენტი გრანელის]] სახელობის ბიბლიოთეკა''' (მუხაძის ქ., 6/6) — წარმოადგენს თბილისის მულტიფუნქციური ბიბლიოთეკების ქსელის №11 ფილიალს<ref name="Library_Sign_Photo"> {{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |title=ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკის (ფილიალი №11) აბრა ორხევში |author=დავით ოსიპოვი |website=Wikimedia Commons |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630195204/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |archivedate=2025-06-30 }} </ref>. ის არის 1951 წელს მკითხველისთვის გახსნილი მასობრივი ბიბლიოთეკის მემკვიდრე<ref name="ZV1951_Nov2"/>. თბილისის ბიბლიოთეკების ოფიციალური ცნობარის მიხედვით, დაარსების წლად 1950 წელი ითვლება. 2018 წლის მდგომარეობით (მაშინ ფილიალი №44), მისი ფონდი 13 066 ერთეულს ითვლიდა, ხოლო მკითხველთა რაოდენობა 920 ადამიანს შეადგენდა<ref name="Tbilisi_Libraries_2018"> {{cite web |url=https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |title=ქ. თბილისის ბიბლიოთეკები – 2018 |lang=ka |website=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა |format=PDF |date=2018 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240706132939/https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |archivedate=2024-07-06 |urlstatus=live |pages=2 }} </ref>. === ჯანდაცვა === საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში მოქმედებდა ამბულატორია და პოლიკლინიკა, თუმცა პოსტსაბჭოთა პერიოდში პირველადი სამედიცინო დახმარების ხელმისაწვდომობა პრობლემად იქცა. 2015 და 2017 წლებში საკრებულოს კომისიების სხდომებზე არაერთხელ დაისვა ორხევში პირველადი ჯანდაცვის ობიექტების გახსნის აუცილებლობის საკითხი. კერძოდ, აღინიშნა, რომ დასახლებაში შემორჩენილი იყო ყოფილი პოლიკლინიკების შენობები, რომელთა რეაბილიტაცია მოსახლეობის საჭიროებებისთვის შეიძლებოდა<ref name="Sakrebulo_Health_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |title=გულიკო ზუმბაძემ ბრიფინგზე დიდი ლილოს მაცხოვრებლების ჯანმრთელობის შესწავლა მოითხოვა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-08-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165518/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref><ref name="Sakrebulo_Health_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |title=კომისიის სხდომაზე პირველადი ჯანდაცვის მომსახურების ობიექტების ამოქმედების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-07-20 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630163938/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. პრობლემა განსაკუთრებით გამწვავდა 2016 წლის ივლისში, როდესაც ორხევის მცხოვრებლებმა საპროტესტო აქცია გამართეს ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით. საინფორმაციო რეპორტაჟის თანახმად, ეს სამედიცინო დაწესებულება ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოს №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო აქციის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. ოპოზიციის წარმომადგენლის მიერ ინიცირებული პროტესტი შეტაკებებში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016"/>. === კომერცია და მომსახურება === ==== საბჭოთა პერიოდისა და 1990-იანი წლების ობიექტები ==== 1988 წელს ორხევში, მისამართზე '''ორხევი, 2''', გაიხსნა „ავტოვაზტექმომსახურების“ ცენტრი, სადაც ძველი „[[ვაზ (საწარმო)|ჟიგულისა]]“ და „[[გაზ (საწარმო)|გაზის]]“ მარკის ავტომობილების მფლობელებს შეეძლოთ მათი ახალ მოდელებზე გადაცვლა დამატებითი გადასახადით. ჩაბარებული ავტომობილის კომპენსაცია „ჟიგულისთვის“ 400-დან 600 რუბლამდე, ხოლო [[გაზ (საწარმო)|გორკის საავტომობილო ქარხნის]] ავტომობილებისთვის 200-დან 1000 რუბლამდე შეადგენდა<ref name="ZV1988_Sep">{{სტატია |ავტორი=ბაბუხადია, ანზორ |სათაური=Актуальное интервью. Новые «Жигули» за старые... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |პასუხისმგებელი=Грузинформ |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1988 |თვე=9 |რიცხვი=13 |გამოშვება=211 |ნომერი=19166 |გვერდები=3 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113309/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1992 წელს, [[ჰიპერინფლაცია|ჰიპერინფლაციის]] პერიოდში, ორხევში მდებარეობდა '''„კავკასიური ბანკი“''' და '''„სამეფო ბანკი“''', სადაც [[სავალუტო ბაზარი|ვალუტის გადაცვლა]] ხდებოდა<ref name="SG1992_Aug">{{სტატია |ავტორი=В. Гогидзе |სათაური=Магия денег. Если у вас... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |პასუხისმგებელი=А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1992 |თვე=8 |რიცხვი=18 |გამოშვება=104 |ნომერი=364 |გვერდები=2 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113901/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1996 წელს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ-ის]] [[საელჩო]] რძის კომბინატის ტერიტორიაზე (კახეთის გზატკეცილი, მე-10 კმ) დახურულ აუქციონს ატარებდა, სადაც [[სამშენებლო მასალები|სამშენებლო მასალები]] იყიდებოდა<ref name="SG1996_May"/>. 1998 წლიდან ახვლედიანის ქ. 6-ში მდებარეობდა სახელმწიფო '''[[სადაზღვევო კომპანია|სადაზღვევო ორგანიზაცია]] „სამგორი“''', რომელიც მომსახურების ფართო სპექტრს სთავაზობდა, [[სიცოცხლის დაზღვევა|სიცოცხლის დაზღვევიდან]] დაწყებული, მოსავლისა და ავტოსამოქალაქო პასუხისმგებლობის დაზღვევის ჩათვლით<ref name="SG1998_Jun">{{სტატია |სათაური=АО «Грузинское государственное страхование» и Государственная страховая организация «Самгори» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |პასუხისმგებელი=под ред. Т. Ласхишвили |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1998 |თვე=6 |რიცხვი=26 |გამოშვება=161 |ნომერი=21382 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630114337/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== ორხევში წარმოდგენილია რამდენიმე მსხვილი სავაჭრო ქსელის სუპერმარკეტი, აფთიაქები და სხვადასხვა კომერციული ობიექტები. ფუნქციონირებს „[[საქართველოს ბანკი|საქართველოს ბანკის]]“, „[[თიბისი ბანკი|თიბისი ბანკისა]]“ და „[[ლიბერთი ბანკი|ლიბერთი ბანკის]]“ [[ბანკომატი|ბანკომატები]] და გადახდის ტერმინალები. კახეთის გზატკეცილთან მდებარეობს [[მაკდონალდსი]]. გარდა ამისა, დასახლებაში მრავალი მცირე მაღაზია, [[თონე]], ხორცის ჯიხური, ავტოსახელოსნო და სხვა მომსახურების ობიექტია.<ref name="OSM_Data"/> * '''[[მაკდონალდსი]]''' — მდებარეობს ორხევის სამხრეთ ნაწილში, კახეთის გზატკეცილთან. რესტორანი 2022 წლის ივლისში გაიხსნა. შენობა აღჭურვილია [[მზის ელექტროსადგური|მზის პანელებით]] სახურავზე და [[ელექტრომობილი|ელექტრომობილების]] დამტენი სადგურით.<ref name="BMG_McDonalds_2022">{{cite web | url = https://www.myvideo.ge/v/4130438 | title = კამპანიის McHappy Day-ი ფარგლებში „მაკდონალდს საქართველომ“, „პირველ ნაბიჯს“ 30 000 ლარი გადასცა | lang = ka | publisher = Business Media Georgia | date = 2022-07-28 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/mcdonalds-georgia-first-step-donation-2022 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ღონისძიება „მაკდონალდსის“ ახალ, ეკომეგობრულ რესტორანში გაიმართა, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ გაიხსნა და სტუმრებს კახეთის გზატკეცილზე, ორხევის დასახლებაში მასპინძლობს. | urlstatus = live }}</ref>. === კულტურა, რელიგია და დასვენება === ==== საბჭოთა პერიოდის ობიექტები ==== 1950 წელს დასახლებაში დასრულდა 300-ადგილიანი კლუბის (მოგვიანებით — [[კულტურის სახლი]]) მშენებლობა, ასევე გაიხსნა ფოსტა<ref name="ZV1950_Nov"/>. 1951 წელს კლუბში უკვე იმართებოდა კონცერტები, მათ შორის ლიტვის სსრ-ის სახელმწიფო ფილარმონიის გუნდის გასტროლები<ref name="ZV1951_Aug"/>, და გაიხსნა მასობრივი ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>. 1989 წელს ორხევის კულტურის სახლში ვიდეობარი გაიხსნა<ref name="ZV1989_Jan"/>. შემდგომში კულტურის სახლის შენობა დაანგრიეს. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== [[#რელიგიური ობიექტები|იხ. ქვეთავი]] === ტრანსპორტი === მრავალი წლის განმავლობაში სატრანსპორტო ხელმისაწვდომობა ორხევის მცხოვრებლებისთვის ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად რჩებოდა. 2015–2016 წლებში მუნიციპალიტეტის დონეზე აქტიურად განიხილებოდა საჩივრები ავტობუსების ნაკლებობისა და მოუხერხებელი განრიგის შესახებ<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_06"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |title=გულიკო ზუმბაძე მერიის ტრანსპორტის საქალაქო სამსახურის წარმომადგენლებს შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-06-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165159/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. შედეგად, მიღებულ იქნა კონკრეტული ზომები: 2015 წლის აპრილში გახანგრძლივდა ავტობუსების მარშრუტების მუშაობის დრო საღამოს საათებში, ბოლო გარანტირებული რეისებით [[ისანი (მეტროსადგური)|მეტროსადგურ „ისნიდან“]] 22:55 და 23:30 საათზე<ref name="Sakrebulo_Transport_2015_04"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |title=გულიკო ზუმბაძემ საზოგადოებას მუნიციპალური ავტობუსების სამუშაო მარშრუტების ახალი განრიგი გააცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-04-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165519/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>, ხოლო 2016 წლის აგვისტოში ამოქმედდა ახალი მიკროავტობუსის მარშრუტი №107, რომელმაც თეთრიხევი და ორხევი მეტროსადგურ „ისანთან“ დააკავშირა<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_08"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |title=გულიკო ზუმბაძის ინიციატივით, ორხევის დასახლებაში მიკროავტობუსის ახალი ხაზი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-08-05 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164726/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. დღესდღეობით დასახლება თბილისის ცენტრთან და მეტროსადგურ ისანთან დაკავშირებულია მხოლოდ ავტობუსების მარშრუტებით, მათ შორის №312<ref name="Moovit312">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-312-Tbilisi-1906-775440-76224110-0|title=312 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - დიდი ლილო (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 322<ref name="Moovit322">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-322-Tbilisi-1906-775440-76224120-0|title=322 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 337<ref name="Moovit337">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-337-Tbilisi-1906-775440-76224134-0|title=337 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტი ✈ (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 341<ref name="Moovit341">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-341-Tbilisi-1906-775440-76224138-0|title=341 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 361<ref name="Moovit361">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-361-Tbilisi-1906-775440-76224158-0|title=361 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ლილო ლოჭინი (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 408<ref name="Moovit408">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-408-Tbilisi-1906-1233448-71183091-0|title=408 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტის დასახლება (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომლებიც კახეთის გზატკეცილზე (დასახლების სამხრეთით) მოძრაობენ. თუმცა, დასახლებისთვის მთავარ სატრანსპორტო მარშრუტად რჩება ავტობუსი №356<ref name="Moovit356">{{cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-356-Tbilisi-1906-775440-76224153-0|title=356 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ორხევი|lang=ka|website=Moovit|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომელიც თეთრიხევჰესიდან მოდის, ორხევის მთავარ გზებს გაივლის და მეტროსადგურ ისნამდე მიდის. 2019 წელს ამ მარშრუტზე (მაშინ მას 56 ნომერი ჰქონდა) დაინიშნა ახალი, კომფორტული [[Isuzu]]-ს მარკის [[ავტობუსი|ავტობუსები]], რომლებიც აღჭურვილია [[კონდიციონერი|კონდიციონერებით]] და ადაპტირებულია [[შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი|შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის]].<ref name="1tv_bus">{{cite web |author=თამარ ნადარეიშვილი |title=ორხევის მიმართულებით ხუთი ახალი ავტობუსი იმოძრავებს |url=https://1tv.ge/news/orkhevis-mimartulebit-khuti-akhali-avtobusi-imodzravebs/ |website=პირველი არხი |publisher=საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი |lang=ka |date=2019-10-22 |access-date=2025-06-27 |urlstatus=live }}</ref> == ღირსშესანიშნაობები == === მემორიალები და სამახსოვრო ნიშნები === დასახლებაში რამდენიმე ობიექტია, რომლებიც ადგილობრივი მცხოვრებლებისა და ტრაგიკული მოვლენების ხსოვნას უკვდავყოფს. * '''კობა აბზიანიძის სახელობის საინფორმაციო სტენდი''' — ცენტრალურ პარკში დამონტაჟებულია სტენდი, რომელიც ეძღვნება სოსო (კობა) აბზიანიძის, [[ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის]] I ხარისხის ორდენის კავალერის, სახელობის ქუჩას.<ref name="OSM_Data"/> * '''მემორიალი სვანური კოშკის სახით''' — დადგმულია [https://www.facebook.com/paata.gujejiani.7 პაატა გუჯეჯიანის] მიერ 2014 წლის 10 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების, კახა კალანდარიშვილისა (09.11.1967—08.05.2024) და გეგი კვიციანის (16.10.1988—14.02.2018) ხსოვნის პატივსაცემად.<ref>{{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |title=მემორიალი სვანური კოშკი ორხევში |last=ოსიპოვი |first=დავით |website=ვიკისაწყობი |date=2024-11-07 |access-date=2025-06-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629181530/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |archivedate=2025-06-29 |urlstatus=live }}</ref> * '''მემორიალური დაფა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“''' — დამონტაჟებულია 156-ე საჯარო სკოლაში, დასახლების იმ მცხოვრებთა ხსოვნის პატივსაცემად, რომლებიც 1992 წელს [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|საქართველო-აფხაზეთის კონფლიქტის]] დროს დაიღუპნენ. დაფაზე, რომელზეც საქართველოს გერბი და წარწერა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“ არის გამოსახული, ჩამოთვლილია ოთხი ადამიანის სახელი: ** კობა აბზიანიძე (1965—1992) ** ვაჟა ბანეთიშვილი (1969—1992) ** ოთარი მიგრიჯინაშვილი (1955—1992) ** ლევან ფუხაშვილი (1957—1992)<ref name="OSM_Data"/> * '''ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი''' — სპორტული მოედანი, რომელიც დასახლებაში მდებარეობს. 2020 წლის 18 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების ინიციატივითა და ქალაქის საბჭოს ([[საკრებულო]]) გადაწყვეტილებით, მას ვახტანგ ფანგანის სახელი მიენიჭა. ვახტანგ ფანგანი იყო ნიჭიერი ახალგაზრდა [[ფეხბურთელი]], კლუბ „ვიტ ჯორჯიას“ კაპიტანი და თბილისის ასაკობრივი ნაკრების წევრი, რომელიც ორხევში გაიზარდა და 2013 წელს ტრაგიკულად დაიღუპა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |title=ორხევის დასახლებაში ფეხბურთელ ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედანი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2020-10-18 |access-date=2025-06-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630130358/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. === რელიგიური ობიექტები === * {{anchor|წმინდა ნინოს ეკლესია}}'''წმინდა ნინოს ეკლესია''' — [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლური ეკლესია]], რომელიც მდებარეობს [[#ცენტრალური პარკი|ცენტრალურ პარკში]], მისამართზე: კობა აბზიანიძის ქ., 3. ტაძრის მშენებლობა 2000 წელს დაიწყო ადგილობრივი მცხოვრების, გიორგი (გია) ჯაყელის, თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის პირველი მოადგილის, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისთვის ბრძოლებში უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა მოძიების საქართველოს პარლამენტის დროებითი კომისიის თავმჯდომარისა და ფრაქცია „მოქალაქეთა კავშირის“ წევრის, ინიციატივითა და სახსრებით<ref name="SG2002_Jan"/>. პროექტი შეიმუშავა [[არქიტექტორი|არქიტექტორმა]] ნოდარ მოლოთაშვილმა [[საქართველოს საპატრიარქო|საქართველოს საპატრიარქოს]] საეკლესიო ხუროთმოძღვრების განყოფილებასთან ერთად. ტაძრის მშენებლობაში, რომელიც ორხევის ცენტრალურ პარკში [[აგური|აგურით]], ბლოკებითა და [[კრამიტი|კრამიტით]] (რომელიც, არქიტექტორის მტკიცებით, ბევრად უფრო დიდხანს ძლებს, ვიდრე თუნუქის სახურავი) აშენდა, მონაწილეობდა 12 [[სამხედრო მოსამსახურე]], ასევე ადგილობრივი მცხოვრებლები, რომლებიც [[შემოწირულობა|შემოწირულობებს]] აკეთებდნენ. ტაძარი 2000 წლის 1 ივნისს, [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] საქართველოში შემოსვლის დღეს, აკურთხეს<ref name="SG2000_Jan">{{სტატია |ავტორი=А. Чантурия |სათაური=В Орхеви возводится церковь Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=1 |რიცხვი=7 |გამოშვება=5 |ნომერი=21920 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630115642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="SG2000_Jun">{{სტატია |სათაური=Грузия отметила день вступления в страну просветительницы Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |გამომცემლობა=Редакция газеты «Свободная Грузия», АО «Самшобло» |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=6 |რიცხვი=2 |გამოშვება=135 |ნომერი=22050 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ეკლესია სწრაფად იქცა თემის მნიშვნელოვან ცენტრად. 2002 წელს აქ გაიმართა მისი მთავარი [[ქტიტორი|ქტიტორის]], გიორგი (გია) ჯაყელის, [[პანაშვიდი]], რითაც დასრულდა მისი ტაძრისადმი მსახურების ისტორია<ref name="SG2002_Jan">{{სტატია |სათაური=Парламент выражает соболезнование семье Георгия (Гии) Джакели |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |პასუხისმგებელი=под ред. Тато Ласхишвили, Елены Чачуа, Арсена Еремяна |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2002 |თვე=1 |რიცხვი=22 |გამოშვება=9 |ნომერი=22367 |გვერდები=8 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''იეჰოვას მოწმეთა სამეფო დარბაზი''' — [[იეჰოვას მოწმეები|იეჰოვას მოწმეთა]] რელიგიური შეკრებების ადგილი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ვაჟა ბანეთიშვილის ქ., 41. === კულტურა და დასვენება === * {{anchor|ცენტრალური პარკი}}'''ორხევის ცენტრალური პარკი''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 22) — დასახლების მთავარი [[სარეკრეაციო ზონა]]. მის ტერიტორიაზე მდებარეობს [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს ეკლესია]]. 2017 წელს ცენტრალურ პარკში ჩატარდა გამწვანების აქცია, რომლის დროსაც ადგილობრივი მცხოვრებლების მონაწილეობით დაირგო 200-მდე კვიპაროსის ნერგი<ref name="Sakrebulo_Greening_2017">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |title=გულიკო ზუმბაძემ ორხევის დასახლებაში გამწვანების აქციაში მიიღო მონაწილეობა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-05-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164020/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live}}</ref>. 2019 წელს პარკში ჩატარდა მასშტაბური რეკონსტრუქცია: მოწესრიგდა 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>{{efn|ზოგიერთ ოფიციალურ დოკუმენტში, მაგალითად, კეთილმოწყობის შესახებ სიახლეებში, პარკი შეიძლება მოხსენიებული იყოს როგორც „ცენტრალური სკვერი“, რაც რაიონული მწვანე ზონების აღსანიშნავად გავრცელებული პრაქტიკაა.}} * '''სკვერი მუხაძის ქუჩაზე''' — 2019 წელს გახსნილი 500 მ² ფართობის კეთილმოწყობილი დასასვენებელი ზონა. სკვერში დამონტაჟებულია საბავშვო ატრაქციონები, ფანჩატური, სკამები და განათების სისტემა, ხოლო საფეხმავლო ბილიკები დეკორატიული ფილებითაა მოპირკეთებული. სკვერის გვერდით ასევე მოეწყო 529 მ² ფართობის სპორტული მოედანი<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>. * '''ახალი სკვერი კახეთის გზატკეცილთან''' — 2024 წელს გახსნილი მსხვილი სარეკრეაციო სივრცე დასახლების სამხრეთ ნაწილში. 6500 მ² ფართობზე მოეწყო დასასვენებელი ზონები, საბავშვო და ფიტნეს-მოედნები, ასევე თანამედროვე სპორტული მოედანი ხელოვნური საფარით. პროექტი, რომლის ღირებულებამ 643 000 ლარი შეადგინა, ასევე მოიცავდა განათებისა და სარწყავი სისტემების დამონტაჟებას. სკვერის გახსნაში მონაწილეობდნენ თბილისის მერის მოადგილე და სამგორის რაიონის ხელმძღვანელობა<ref name="Versia_New_Park_2024"> {{cite web |url=https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |title=სამგორში, ორხევის დასახლებაში ახალი სკვერი გაიხსნა |website=versia.ge |lang=ka |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630184943/https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. * '''კულტურის სახლი''' — საბჭოთა პერიოდში დასახლების საზოგადოებრივი ცხოვრების ცენტრი იყო. 1980-იანი წლების ბოლოს, ცვლილებების სულისკვეთების ფონზე, მისმა დირექტორმა ნუგზარ იაკობიაძემ სამეწარმეო ინიციატივა გამოიჩინა: 1989 წლის ახალი წლისთვის ცარიელ დარბაზში ვიდეო-ბარი გახსნა, სადაც ფილმების ჩვენებასთან ერთად სტუმრებს ნამცხვრებსა და [[ხაჭაპური|ხაჭაპურს]] სთავაზობდნენ<ref name="ZV1989_Jan">{{სტატია |ავტორი=Заря Востока - Грузинформ |სათაური=Репортёр сообщает что... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |პასუხისმგებელი=А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=1 |რიცხვი=6 |გამოშვება=5 |ნომერი=19259 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121354/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 2023 წლის მდგომარეობით, კულტურის სახლის შენობა დანგრეულია<ref>{{cite web |author=David Osipov |title=957527532103379 |url=https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |website=Mapillary |date=2023-06-05 |lang=en |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121648/https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. === ისტორიული ობიექტები === * '''მიტოვებული სასაფლაო''' — დასახლების ტერიტორიაზე მდებარეობს ძველი [[სასაფლაო]], სადაც შემორჩენილია XX საუკუნის შუა პერიოდის საფლავები, მათ შორის ჩვილი ალექსეი კუჩერენკოს (1955 წ.) საფლავი.<ref name="OSM_Data"/> თუმცა, ბევრ საფლავზე სახელები წაშლილია. == სურათები == <gallery mode="nolines" widths="300" heights="200"> ფაილი:2024-10-09. St. Nino Church. Orkhevi, Tbilisi.jpg|წმინდა ნინოს ეკლესია ფაილი:2024-10-29. Otar Taktakishvili Art School No. 19. Orkhevi.jpg|ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის ხელოვნების სკოლა ფაილი:Orkhevi bridge - full view 1.jpg|ორხევის ხიდი ფაილი:Bakery in Orkhevi.jpg|თონესთან ფაილი:Svan Tower Memorial, Orkhevi Settlement, Tbilisi.jpg|სვანური კოშკი - მემორიალი ფაილი:Public School 156. Main view. 2.jpg|156-ე საჯარო სკოლა ფაილი:"They fought for Motherland" memorial in Public School 156.jpg|მემორიალი 156-ე სკოლაში ფაილი:Memorial of Soso (Koba) Abzianidze in Orkhevi.jpg|სოსო (კობა) აბზიანიძის მემორიალი ცენტრალურ პარკში ფაილი:Vakhtang Pangani sport ground. 01. Orkhevi.jpg|ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი ფაილი:Southern White-breasted Hedgehog in Orkhevi.jpg|[[თეთრმკერდა ზღარბი]] კახეთის გზატკეცილთან ორხევში ფაილი:European Rhinoceros Beetle in Orkhevi.jpg|[[ფირნიშა ხოჭო]] (მამრი) წმინდა ნინოს ეკლესიასთან </gallery> == იხილეთ აგრეთვე == * [[სამგორი]] * [[თბილისის ზღვა]] * [[სამგორის სარწყავი სისტემა]] * [[თბილისის მეტროპოლიტენი]] * [[თბილისი]] * [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)]] * [[ორხევი|მდინარე ორხევი]] ==სქოლიო== {{სქოლიოს სია|group=georgian}} {{სქოლიო}} {{თბილისის უბნები}} l7wd6oqrok5lhygchpd2xgv1k9vydfg 4827822 4827820 2025-07-07T14:02:01Z David Osipov 152507 /* სამრეწველო დაბინძურება და პროტესტები (2014-2017) */ 4827822 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}}{{ექსპერტი}}{{ინფოდაფა დასახლება | სტატუსი = დასახლება | რეგიონის ტიპი = ქალაქი | რეგიონი = თბილისი | რაიონის ტიპი = რაიონი | რაიონი = სამგორი }} '''ორხევი''' — დასახლება (დაბა) და მიკრორაიონი<ref name="OSM_Data">{{cite web|url=https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.92420936564181,41.6930706849846&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|title=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|lang=ka|author=საჯარო რეესტრი|website=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250702170508/https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.924285054525306,41.693624562105946&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|archivedate=2025-07-02|access-date=2025-07-02|url-status=live}}</ref> [[თბილისი]]ს აღმოსავლეთ ნაწილში, [[სამგორი]]ს შემადგენლობაში. მდებარეობს მდინარე [[მტკვარი|მტკვრის]] მარცხენა სანაპიროზე, სამგორი-II-ისა და ზემო ალექსეევკის დასახლებებს შორის<ref name="EncTbilisi">{{წიგნი |ссылка=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |ავტორი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ სახვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |პასუხისმგებელი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიძე, ელ. კაჯაი, მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=2008 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |გვერდები=135 |გვერდების რაოდენობა=511 |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. XX საუკუნის შუა ხანებში, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მუშებისა და ინჟინრებისთვის, რომლებიც [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავისა]] და [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] მშენებლობაზე მუშაობდნენ, კეთილმოწყობილი მუშათა დასახლება დაარსდა. დროთა განმავლობაში, იგი საბჭოთა ეპოქის სამრეწველო ცენტრიდან შერეული განაშენიანების საცხოვრებელ რაიონად გარდაიქმნა. დასახლების ტერიტორია ჯერ კიდევ [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანაში]] (ძვ. წ. XIII-XI სს.) იყო დასახლებული, რასაც მრავალრიცხოვანი არქეოლოგიური აღმოჩენები მოწმობს. ორხევის თანამედროვე ისტორია 1948 წელს, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარი სამრეწველო-ლოგისტიკური ბაზის შექმნით დაიწყო. მოკლე დროში დასახლება საცხოვრებელი სახლებით განაშენიანდა და საკუთარი სოციალური ინფრასტრუქტურით აღიჭურვა. 1960-1980-იან წლებში ორხევის სამრეწველო პროფილი მნიშვნელოვნად გაფართოვდა: აშენდა მსხვილი საწარმოები, მათ შორის [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] საჭიროებებისთვის სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი რკინაბეტონის კონსტრუქციების (რბკ) ქარხანა, ასევე სამშენებლო მასალების კომბინატის ფილიალი და სხვა წარმოებები. ამ პერიოდის საარქივო წყაროები დეტალურად ასახავს დასახლების ცხოვრებას, აფიქსირებს როგორც ოფიციალურ მიღწევებს, ისე მოსახლეობის საყოფაცხოვრებო პრობლემებს. [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ ორხევის სამრეწველო საწარმოების პრივატიზაცია დაიწყო. ამ პერიოდში დასახლება კრიმინოგენული ვითარების გაუარესებას და სოციალურ-ეკონომიკურ სირთულეებს შეეჯახა. ამავდროულად, 2000 წელს დაიწყო [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს სახელობის ტაძრის]] მშენებლობა. XXI საუკუნეში დასახლება თანამედროვე გამოწვევების წინაშე დადგა, მათ შორის სოციალური პროტესტების, ეკოლოგიური პრობლემებისა და უკანონო მშენებლობების გარშემო კონფლიქტების სახით. ამავე დროს, დაიწყო აქტიური კეთილმოწყობის პერიოდი: განახლდა გზები, რეაბილიტაცია ჩაუტარდა სოციალურ ობიექტებს და შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები. == ეტიმოლოგია == სახელწოდება „ორხევი“, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[მდინარე ორხევი|მდინარეს]] უკავშირდება და ორი [[ქართული ენა|ქართული]] სიტყვის — „ორი ხევის“ — გაერთიანებითაა მიღებული, რაც „ორ [[ხევი|ხევს]]“ ან „ორი ხევის შესართავს“ ნიშნავს<ref name="NPLG_Dict">{{Cite web|url=http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|title=ორხევი|lang=ka|website=უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი|publisher=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065342/http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|archivedate=2025-06-29|accessdate=2025-06-26|url-status=live}}</ref>. ისტორიულად ეს ტერიტორია, მეზობელი დასახლებების ჩათვლით, ცნობილი იყო '''ქარისების''' სახელით, რაც „ქარიან ადგილებს“ ნიშნავს<ref name="Toponyms1997">{{წიგნი |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |ავტორი=სახლთხუციშვილი, უშანგი |სათაური=ადგილის დედა ანუ რას მოგვითხრობენ ტოპონიმები : წიგნი I |პასუხისმგებელი=პაატა ცხადაია |წელი=1997 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=ლომისი |ტომი=1 |გვერდები=66, 91 |გვერდების რაოდენობა=179 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. აღნიშნული [[ტოპონიმი|ტოპონიმი]] უნიკალური არ არის და საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში გვხვდება. ყველაზე ცნობილია ამავე სახელწოდების [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)|სოფელი]] [[თიანეთის მუნიციპალიტეტი|თიანეთის მუნიციპალიტეტში]]. გარდა ამისა, ტოპონიმი დაფიქსირებულია ლიტერატურულ და ისტორიულ წყაროებში, რომლებიც ქვეყნის სხვა რეგიონებს უკავშირდება: * '''[[იმერეთი|დასავლეთ საქართველოში]]''' — მოხსენიებულია [[ლორთქიფანიძე, კონსტანტინე|კონსტანტინე ლორთქიფანიძის]] რომანში „კოლხეთის ცისკარი“ (1933), როგორც ადგილმდებარეობა [[ხონის მუნიციპალიტეტი|ხონის რაიონში]], რომელსაც რომანის გმირები გაივლიან<ref>{{წიგნი |ავტორი=Лордкипанидзе, К. Д. |სათაური=Заря Колхиды |ბმული=https://books.google.ge/books?id=RnIKMwEACAAJ |პასუხისმგებელი=Пер. с груз. Э. Ананиашвили |ადგილი=М. |გამომცემლობა=Советский писатель |წელი=1951 |ენა=ru |ციტატა=В главе 21 романа упоминается, как арба героев «миновала Орхеви».}}</ref><ref>{{სტატია | სათაური = Критика и библиография. В борьбе за новую жизнь | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = Н. В. Павчинский | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 204 | ნომერი = 7615 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250707110443/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | არქივი-თარიღი = 2025-07-07 }}</ref>. * '''[[კახეთი|აღმოსავლეთ საქართველოში]]''' — [[დონჟაშვილი, თინა|თინა დონჟაშვილის]] რომანზე „ალაზანზე“ გამოქვეყნებულ 1958 წლის რეცენზიაში მოხსენიებულია '''ორხევის კოლმეურნეობა''', რომელიც, სავარაუდოდ, [[გურჯაანის მუნიციპალიტეტი|გურჯაანის რაიონში]] მდებარეობდა<ref>{{სტატია|ავტორი=В. Лукашевич, П. Никитич|სათაური=Трижды воскреснуть для службы народу|წელი=1958|ენა=ru|ადგილი=Москва|გამოცემა=Литературная газета|ტიპი=გაზეთი|თვე=3|რიცხვი=22|ნომერი=35 (3846)|გვერდები=3|ბმული=https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250707071128/https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-თარიღი=2025-07-07}}</ref>. == არქეოლოგია == ტერიტორიას, რომელზეც თანამედროვე დასახლება მდებარეობს, უძველესი ისტორია აქვს. ორხევის ველზე, მდინარე ორხევისა და მტკვრის შესართავთან, აღმოჩენილია [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანის]] (ძვ. წ. XIII—XI სს.) სამარხები. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად ნაპოვნია 80-ზე მეტი არტეფაქტი, მათ შორის მრავალფეროვანი [[კერამიკა]] ([[დოქი]], [[ქოთანი]], [[თასი]]), [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს იარაღი]] ([[სატევარი]], [[ცული]], [[შუბი|შუბისა]] და [[ისარი|ისრის]] პირები), ასევე [[ბრინჯაო|ბრინჯაოს]], [[ძვალი|ძვლისა]] და [[სარდიონი|სარდიონის]] სამკაულები. ეს აღმოჩენები მიუთითებს ამ ტერიტორიის მჭიდრო დასახლებასა და განვითარებულ მეურნეობაზე, რომელიც [[მიწათმოქმედება|მიწათმოქმედებასა]] და [[მესაქონლეობა|მესაქონლეობას]] ემყარებოდა, უკვე სამი ათასზე მეტი წლის წინ.<ref name="TbilisiHistory1">{{წიგნი |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |ავტორი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიაძე, ელ. კაჯაია |სათაური=თბილისის ისტორია. ტომი I: თბილისი უძველესი დროიდან XVIII საუკუნის ბოლომდე |პასუხისმგებელი=მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=1990 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=მეცნიერება |ტომი=1 |გვერდები=43—44 |გვერდების რაოდენობა=574 |isbn= |ტირაჟი=160000 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629070425/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |archivedate=2025-06-29}}</ref> == ისტორია == === ადგილმდებარეობის ისტორია (1948 წლამდე) === თანამედროვე მუშათა დასახლების დაარსებამდე, სახელწოდება „ორხევი“ გეოგრაფიულ ადგილს და, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[რკინიგზის სადგური|რკინიგზის სადგურს]] აღნიშნავდა. საბჭოთა პერიოდში ეს ტერიტორია პირველად 1921 წლის თებერვალში, [[საქართველოს საბჭოთა ოკუპაცია (1921)|საქართველოს გასაბჭოების]] კონტექსტში მოიხსენიება, როდესაც [[წითელი არმიის XI არმია|მე-11 წითელი არმიის]] ნაწილები [[თბილისი|ტფილისზე]] შეტევის ფარგლებში, მათ შორის, ორხევის სადგურისკენ მიიწევდნენ<ref name="ZV1963_Jan">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |სათაური=Красные орлы Кавказа |წელი=1963 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=1 |რიცხვი=15 |გამოშვება=12 |ნომერი=11637 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629074319/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ომისშემდგომ წლებში, [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] პროექტის დაწყებასთან ერთად, ტერიტორიის აქტიური ათვისება დაიწყო. პირველი მოსამზადებელი სამუშაოები 1946 წელს დაიწყო. იმავე წლის ოქტომბერში [[პრესა|პრესაში]] გავრცელდა ინფორმაცია მომავალი [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავის]] მიდამოებში მუშათა დასახლებების მშენებლობის დაწყების შესახებ<ref name="ZV1946_Oct">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |ავტორი=ელერდაშვილი, ს. |სათაური=На стройках новой пятилетки. Трасса Самгорского канала |წელი=1946 |პასუხისმგებელი=ნ. ვ. პავჩინსკი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=20 |გამოშვება=211 |ნომერი=6845 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629091553/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. მოგვიანებით, 1970 წლით დათარიღებულ დასახლების მცხოვრებთა [[წერილი|წერილში]] ნათქვამი იყო, რომ პირველი დროებითი ნაგებობები ჯერ კიდევ 1946 წელს აშენდა<ref name="ZV1970_Jan">{{სტატია | ავტორი = ნ. ჭიჭიაშვილი, ა. ამანაშვილი, ი. ლუჩკო | სათაური = Короткие сигналы. Просьба осталась без последствий | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = შ. კარკარაშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1970 | თვე = 1 | რიცხვი = 23 | გამოშვება = 18 | ნომერი = 13578 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629094153/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. [[1946 წელი|1946 წლის]] ბოლოსთვის ორხევი უკვე დედაქალაქის ადმინისტრაციულ რუკაზე აღიარებულ [[ორიენტირი|გეოგრაფიულ ორიენტირად]] იქცა. 1946 წლის დეკემბერში [[თბილისი|თბილისის]] საარჩევნო ოლქების ფორმირებისას, იგი ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის სასაზღვრო პუნქტად მოიხსენიებოდა, რომლის საზღვარიც „სადგურ [[ნავთლუღი (სადგური)|ნავთლუღიდან]] ორხევამდე“ გადიოდა<ref name="ZV1946_Dec">{{სტატია | სათაური = Указ Президиума Верховного Совета Грузинской ССР О избирательных округах по выборам в Верховный Совет Грузинской ССР | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1946 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 245 | ნომერი = 6879 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095400/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ამგვარად, 1948 წლის დასაწყისისთვის ორხევი წარმოადგენდა ცნობილ ადგილს, სადაც დაწყებული იყო მზადება მასშტაბური [[მშენებლობა|მშენებლობისთვის]], მაგრამ ჯერ კიდევ არ იყო სრულფასოვანი დასახლება სამრეწველო ბაზით. === სამრეწველო ბაზის დაარსება (1948) === ტერიტორიის სრულმასშტაბიანი [[მრეწველობა|სამრეწველო]] ათვისება, რომელიც უკვე ორხევის სახელით იყო ცნობილი<ref name="ZV1946_Dec"/>, 1948 წელს დაიწყო, როდესაც ეს ტერიტორია შეირჩა ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარ სამრეწველო-ლოგისტიკურ ბაზად, რომელიც სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებლობას ახორციელებდა. განვითარება სწრაფი ტემპით მიმდინარეობდა. 1948 წლის მარტში ტრესტის ხელმძღვანელმა ვ. გაგანიძემ ორხევში მატერიალური მომარაგების ბაზის შექმნა დააანონსა, რომელიც '''ცენტრალურ მექანიკურ სახელოსნოებს''', გარაჟს და [[სახერხი საამქრო|სახერხ ქარხანას]] მოიცავდა<ref name="ZV1948_Mar">{{სტატია | ავტორი = გაგანიძე ვ. | სათაური = Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 3 | რიცხვი = 18 | გამოშვება = 56 | ნომერი = 7207 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095926/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმავე წლის აპრილისთვის '''ავტოსახელოსნოები, გარაჟი და მექანიკური სახელოსნოები''' უკვე აშენებული იყო<ref name="ZV1948_Apr">{{სტატია | სათაური = Предмайское социалистическое соревнование. Самгорводстрой перевыполнил квартальный план | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 4 | რიცხვი = 6 | გამოშვება = 70 | ნომერი = 7221 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100352/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ივლისისთვის სრულდებოდა ცენტრალური მექანიკური სახელოსნოს მოწყობა, რომელსაც „პირველხარისხოვანი ჩარხებით“ აجهزةბდნენ სამშენებლო ტექნიკის შესაკეთებლად და დეტალების დასამზადებლად. პარალელურად, სამრეწველო ზონასთან მიჰყავდათ [[ელექტროგადამცემი ხაზი]] სახელოსნოს, სახერხი ქარხნის, ასევე მატერიალური და [[ცემენტი|ცემენტის]] საწყობების მოსამარაგებლად<ref name="ZV1948_Jul">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 7 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 135 | ნომერი = 7286 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | archivedate = 2025-06-29 | url-status = live }}</ref>. სამრეწველო [[განაშენიანება|განაშენიანების]] გარდა, ორხევი მთელი პროექტის [[სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა|სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის]] საწყისი წერტილი გახდა. სწორედ კახეთის გზატკეცილიდან, ორხევის რაიონში, დაიწყო '''ცალკე საექსპლუატაციო გზის''' გაყვანა, რომელიც მაგისტრალური არხის მთელ ტრასას გაუყვა და მისი ყველა მონაკვეთი ერთმანეთთან დააკავშირა<ref name="ZV1948_Jun">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка. Магистральная дорога | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1948 | თვე = 6 | რიცხვი = 26 | გამოშვება = 127 | ნომერი = 7278 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629101017/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. === მუშათა დასახლების ჩამოყალიბება (1949—1950-იანი წლები) === სამრეწველო ბაზის შექმნის შემდეგ დაიწყო [[საცხოვრებელი სახლი|საცხოვრებელი]] სახლების აქტიური მშენებლობა. 1949 წლის ოქტომბერში გაზეთი „კომუნისტი“ იტყობინებოდა: „ორხევში უკვე მზადაა რამდენიმე საცხოვრებელი სახლი და [[სასადილო]]... მაშინ ორხევი უკვე [[დაბა]] იქნება“<ref name="Komunisti1949">{{სტატია | ავტორი = ლომთაძე დ. | სათაური = სამგორის ველზე... | ორიგინალი = სამგორის ველზე | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 214 (8517) | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120224/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1950 წლის ბოლოსთვის ორხევი, რომელიც თბილისის გარდაუბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა, სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებელთათვის კეთილმოწყობილ მუშათა ქალაქად გადაიქცა. ორი წლის განმავლობაში აშენდა 26 საცხოვრებელი სახლი, საბავშვო ბაღი, ბაგა-ბაღი, ამბულატორია, საპარიკმახერო, აბანო, სასადილო და მაღაზია. სწორი ქუჩების გასწვრივ დეკორატიული ხეები დაირგო, ხოლო დასახლებაში მოეწყო საკუთარი [[რადიო]]კვანძი, [[წყალგაყვანილობა]] და [[ელექტროსადგური]]. ამ დროისთვის სრულდებოდა 300-ადგილიანი კლუბისა და [[ფოსტა|ფოსტის]] შენობის მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov">{{სტატია | ავტორი = გ. პ. პროზორია, გ. აპიცარიანი, ი. ალადაშვილი, ტ. ბელიაევა, ვ. ცხოვრებაშვილი | სათაური = Поселок Орхеви | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 11 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 266 (7932) | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120903/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. საბინაო მშენებლობა გრძელდებოდა: იმავე წლის დეკემბრისთვის [[მძღოლი|მძღოლებისა]] და [[მექანიზატორი|მექანიზატორებისთვის]] ექვსი დამატებითი სახლი აშენდა<ref name="ZV1950_Dec8">{{სტატია | სათაური = На Самгорской стройке. Бесперебойно работать в зимних условиях. Беседа с начальником «Самгорводстроя» тов. А. Габуния | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = პავჩინსკი, ნ. ვ. | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 274 | ნომერი = 7940 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121423/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ასევე გაიხსნა საექიმო უბნები სტომატოლოგიური კაბინეტებით<ref name="ZV1950_Dec21">{{სტატია | სათაური = По городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 7952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121802/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. დასახლების სოციალური და კულტურული ცხოვრებაც სწრაფად ვითარდებოდა. 1951 წელს გაიხსნა მასობრივი [[ბიბლიოთეკა]]<ref name="ZV1951_Nov2">{{სტატია | სათაური = По Городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1951 | თვე = 11 | რიცხვი = 2 | გამოშვება = 259 | ნომერი = 8219 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629122005/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> (ამჟამად — [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#ბიბლიოთეკა|ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკა]]) და ახალი კლუბი, სადაც იმართებოდა [[კონცერტი|კონცერტები]], მათ შორის [[გასტროლები|გასტროლები]] [[ლიტვის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|ლიტვის სსრ-დან]] ჩამოსული არტისტების მონაწილეობით<ref name="ZV1951_Aug">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |სათაური=Песни дружбы |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |წელი=1951 |თვე=8 |რიცხვი=23 |გამოშვება=198 |ნომერი=8158 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629122424/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლება ამაყობდა თავისი წარმოების [[დამკვრელობითი შრომა|მოწინავეებით]], რომელთა შორის იყვნენ [[მხურავი]] გიორგი ფეშხელაშვილი, [[მძღოლი|მძღოლები]] ნადეჟდა კლიშინა და ივან არუთინოვი, [[ექსკავატორი|ექსკავატორების]] მემანქანეები ივან ტიმჩენკო (წყაროში შეცდომაა დაშვებული — ძველი მაცხოვრებლების მოგონებებით, სწორედ მაშინ გაზეთმა შეცდომით მას გიორგი ტიმჩენკო უწოდა) და სტეპან ფადეევი, მხერხავი მიხეილ მელაძე და დურგალი გიორგი ნინოშვილი.<ref name="ZV1950_Nov"/>. პარალელურად მიმდინარეობდა ორხევის ადმინისტრაციული და პოლიტიკური ჩამოყალიბება. 1950 წლის 25 იანვარს დაარსდა '''ორხევის საარჩევნო უბანი'''<ref name="Komunisti1950">{{სტატია | სათაური = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ორიგინალი = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = ბ. ნანიტაშვილი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1950 | თვე = 1 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 19 | ნომერი = 8579 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123049/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1954 წლისთვის აქ უკვე მოქმედებდა '''პირველადი პარტიული ორგანიზაცია'''<ref name="Komunisti1954">{{სტატია | სათაური = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ორიგინალი = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1954 | თვე = 3 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 64 | ნომერი = 9840 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123815/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მშენებლობის კვალიფიციური მუშახელით უზრუნველსაყოფად დასახლებაში ორგანიზებული იყო სამშენებლო კადრების მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები<ref name="ZV1953_Apr">{{სტატია | ავტორი = პრუიძე ა. | სათაური = Растут кадры строителей Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. ი. ხუციშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1953 | თვე = 4 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 100 | ნომერი = 8674 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124334/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, ცხოვრებისა და [[საბინაო-კომუნალური მომსახურება|კომუნალური მომსახურების]] ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო. 1952 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიაში მწირ ასორტიმენტზე ჩიოდნენ და იძულებულნი იყვნენ [[პირველადი მოხმარების საგნები|პირველადი მოხმარების საგნებისთვის]] თბილისში ევლოთ<ref name="ZV1952_Apr">{{სტატია | სათაური = Вниманию „Цекавшири“ и „Грузторга“ | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | ენა = ru | პასუხისმგებელი= ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1952 | თვე = 4 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 90 | ნომერი = 8356 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124626/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. === ადმინისტრაციული რეფორმები და სამრეწველო ზრდა (1960—1980-იანი წლები) === 1960-იან წლებში დასახლებამ მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციული გარდაქმნები განიცადა და სწრაფად მზარდი მუშათა დასახლებებისთვის დამახასიათებელ საყოფაცხოვრებო პრობლემებს შეეჯახა. 1962 წლის აპრილში, [[რეფორმა|რეფორმის]] ფარგლებში, სამგორის რაიონი თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამავდროულად, „სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლება“ ოფიციალურად გაერთიანდა სოფელ ორხევთან და ახალ დასახლებას '''დასახლება სამგორი''' ეწოდა<ref name="ZV1962_Apr">{{სტატია | სათაური = Хроника | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 4 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 93 | ნომერი = 11413 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165107/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ოფიციალური სახელის ცვლილების მიუხედავად, ისტორიული სახელწოდება „ორხევი“ მყარად შენარჩუნდა ყოველდღიურ ხმარებაში, რასაც ადასტურებს იმ დროინდელი მაცხოვრებლების მრავალრიცხოვანი წერილები გაზეთებში<ref name="ZV1962_Dec7" />. ამ პერიოდის დასახლების სოციალური ცხოვრება ნათლად აისახა გაზეთ „Заря Востока“-ს ფურცლებზე. 1962 წლის დეკემბერში გამოქვეყნდა ორი წერილი, რომლებიც ყოფის კონტრასტებს ასახავდა. 7 დეკემბერს 15 მცხოვრებისგან შემდგარმა ჯგუფმა, მათ შორის საზოგადოებრივმა მაკონტროლებელმა ტ. სემიხოვამ, გამოაქვეყნა კოლექტიური წერილი [[საჩივარი|საჩივრებით]] სასურსათო მაღაზიის (გამგე გ. ბაირამოვი), ხორცისა და ბოსტნეულის ჯიხურის (გამგე ს. ლაზარიშვილი) და [[რესტორანი|რესტორნის]] (გამგე ნ. ჯალალოვი) მუშაობაზე. მაცხოვრებლები იტყობინებოდნენ [[ცომეული|ცომეულზე]] ფასების მომატების, [[ხორცი|ხორცის]] ერთიან ფასად გაყიდვის შესახებ, ხარისხის მიხედვით დაყოფის გარეშე, და გამაგრილებელი სასმელების ჯიხურში სპირტიანი სასმელებით [[ბუტლეგერობა|არალეგალური ვაჭრობის]] შესახებ<ref name="ZV1962_Dec7">{{სტატია | ავტორი = ტ. სემიხოვა, მ. დანჩენკო, ა. კამალოვი, გ. კირაკოზაშვილი, მ. კარასაშვილი, ვ. აფაკასიადი და სხვ. | სათაური = Пора навести порядок! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 7 | გამოშვება = 285 | ნომერი = 11605 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165648/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აღსანიშნავია, რომ მეორე დღეს, 8 დეკემბერს, იმავე გაზეთში გამოჩნდა სხვა წერილი, რომელშიც [[მოსახლეობა|მაცხოვრებლები]], მათ შორის [https://www.wikitree.com/wiki/Sipina-2 ანა ოსიპოვა], გ. ტიმჩენკო და რ. იაკოვენკო, გულწრფელ მადლობას უხდიდნენ ადგილობრივი [[პოლიკლინიკა|პოლიკლინიკის]] ბავშვთა ექიმს, ედიტა გიორგის ასულ ასათიანს, და აღნიშნავდნენ, რომ მისი „კეთილი ღიმილი და კეთილი სიტყვა — საუკეთესო წამალია ავადმყოფებისთვის“<ref name="ZV1962_Dec8">{{სტატია | ავტორი = ოსიპოვა ა. ა., ტიმჩენკო გ., იაკოვენკო რ., მაისურაძე ე., ანდრეევა ზ., გერასიმენკო | სათაური = Спасибо, дорогие! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = რედ. ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 11606 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170303/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1970 წლისთვის, დაარსებიდან თითქმის მეოთხედი საუკუნის შემდეგ, საყოფაცხოვრებო პრობლემები გამწვავდა: 40 მცხოვრების კოლექტიურ წერილში ისინი ჩიოდნენ „1946 წელს აშენებული დროებითი ნაგებობების“ უკიდურეს სიძველეზე, [[სასმელი წყალი|სასმელი წყლის]] მიწოდების ხშირ შეფერხებებზე და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე<ref name="ZV1970_Jan"/>. 1970-იანი წლებისთვის ორხევი თბილისის '''საქარხნო რაიონის''' შემადგენლობაში შევიდა<ref name="Komunisti1974">{{სტატია | ავტორი = ტიგიშვილი რ. | სათაური = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ორიგინალი = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1974 | რიცხვი = 16 | თვე = 2 | გამოშვება = 40 | ნომერი = 15861 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170955/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, და ხელისუფლებამ დაიწყო მისი კეთილმოწყობაზე ზრუნვა, კერძოდ, გზების განათებაზე<ref name="ZV1973_Jun">{{სტატია | ავტორი = ინაშვილი ფ., შელია დ., გვინიაშვილი შ., ტაბატაძე ა., როზენბერგ ლ. | სათაური = Праздник народовластия | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ო. კინკლაძე | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1973 | თვე = 6 | რიცხვი = 19 | გამოშვება = 142 | ნომერი = 14599 | გვერდები = 1, 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171407/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ამ პერიოდში ორხევის სამრეწველო პროფილი, რომელიც თავდაპირველად მშენებლობაზე იყო ორიენტირებული, აქტიურად დაიწყო [[დივერსიფიკაცია|დივერსიფიკაცია]]. უკვე არსებული '''ორხევის მეცხოველეობის საბჭოთა მეურნეობის'''<ref name="Komunisti1987">{{სტატია | ავტორი = კურხული ჯ., საქინფორმის კორ. | სათაური = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ორიგინალი = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = დ. იოსელიანი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ ცკ-ის ორგანო | წელი = 1987 | თვე = 11 | რიცხვი = 24 | გამოშვება = 271 | ნომერი = 20012 | გვერდები = 1 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> გარდა, დასახლებაში ახალი სამრეწველო ობიექტების მშენებლობა გაიშალა. საკვანძო საწარმო გახდა ახალი '''რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკბკ)''', რომელიც 1980-იანი წლების დასაწყისში „თბილგვირაბმშენის“ მიერ აშენდა [[სოციალისტური შრომის გმირი|სოციალისტური შრომის გმირის]] ალექსანდრე დათაშვილის ხელმძღვანელობით. ეს საწარმო, რომელიც მდებარეობდა მინდორზე, რომელიც, თანამედროვის თქმით, „ასაფრენ ბილიკს ჰგავდა“, და რომლის გვერდითაც გადიოდა [[ალექსეევკა (დასახლება თბილისში)|დასახლება ალექსეევკის]] ბაღების „ყვავილოვანი ნუშის ვარდისფერი ქაფით“ მოფენილი გზა, სტრატეგიული მნიშვნელობის იყო. იგი კრიტიკულად მნიშვნელოვანი იყო [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველსაყოფად, რომლებიც, [[ჟურნალისტი|ჟურნალისტის]] გამოთქმით, „შიმშილობდნენ“, განიცდიდნენ კონსტრუქციების მწვავე დეფიციტს და ქარხნის ამუშავებას „[[მანანა ზეციური|მანანა ზეციურივით]]“ ელოდნენ. 1982 წლის თებერვალში ქარხანამ, რომელიც მოიცავდა ბეტონის შემრევ კვანძს და 1100 ტონა ცემენტის ცენტრალურ საწყობს, პირველი პროდუქცია გამოუშვა. მისი საპროექტო სიმძლავრე წელიწადში 20 ათასი მ³ ასაწყობი [[რკინაბეტონი|რკინაბეტონისა]] და 50 ათასი მ³ სასაქონლო ბეტონისგან შედგებოდა<ref name="ZV1982_Feb">{{სტატია | ავტორი = ნედაშკოვსკაია, ი. | სათაური = Взлётная полоса. Социалистическое соревнование — школа интернационализма | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1982 | თვე = 2 | რიცხვი = 10 | გამოშვება = 34 | ნომერი = 17210 | გვერდები = 2 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629172409/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მისი გაშვებასთან დაკავშირებით, ძველი რკბკ ქარხანა [[ელიავას ქუჩა|ელიავას ქუჩაზე]] თბილისში 1983 წელს ლიკვიდირებულ იქნა<ref name="ZV1982_Oct23">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |სათაური=На контроле «Зари Востока» — письма трудящихся. Факты подтвердились, меры приняты |პასუხისმგებელი= ნ. ჩერქეზიშვილი |წელი=1982 |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=23 |გამოშვება=244 |ნომერი=17420 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250628204904/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |არქივი-თარიღი=2025-06-28}}</ref>. 1980-იანი წლების შუა პერიოდში ორხევში გაიხსნა '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' ახალი ინსტრუმენტული [[საამქრო|საამქროთი]]. მის დასაკომპლექტებლად ხელმძღვანელობამ მოაწყო „შრომითი დესანტი“ გამოცდილი [[კომუნისტი|კომუნისტებისგან]] მთავარი საწარმოდან, [[ინჟინერი|ინჟინერ]] სემიონ სემილეტოვის მეთაურობით, რათა [[კომბინატი|კომბინატის]] ტრადიციები, როგორც ითქვა, „უკვე სისხლში“ ჰქონოდათ<ref name="ZV1986_Sep">{{სტატია |სათაური=Правофланговые ускорения. Черта характера |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |ენა=ru |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |გამოცემა=Заря Востока |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |წელი=1986 |თვე=9 |რიცხვი=16 |გამოშვება=215 |ნომერი=18570 |გვერდები=1 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629175323/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref><ref name="ZV1987_Feb">{{სტატია | ავტორი = შჩერბინა-ესვანჯია, ლუდმილა | სათაური = И прошел год... | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. პაწურია | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 2 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 47 | ნომერი = 18702 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629175723/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1988 წლისთვის კომბინატმა დანერგა [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[ფიბროცემენტი|მოსაპირკეთებელი ფილების]] წარმოება [[მარმარილო|მარმარილოსა]] და [[პოლიმერები|პოლიმერების]] ნარჩენებისგან, დასავლეთ გერმანული ფირმა „ადმ“-ისა და ჰოლანდიური „შტორკის“ მოწყობილობების გამოყენებით<ref name="ZV1987_Dec27">{{სტატია | ავტორი = მიხაილ ჯინჯიხაშვილი | სათაური = Репортаж. Для ремонта квартиры | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 12 | რიცხვი = 27 | გამოშვება = 297 | ნომერი = 18952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629180052/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref><ref name="ZV1988_May">{{სტატია |ავტორი=ვ. ვალიშვილი, მ. კიკვაძე |სათაური=Хозяйствовать по-новому |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |პასუხისმგებელი=ფოტოქრონიკა საქინფორმი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального Комитета Компартии Грузии, Верховного Совета и Совета Министров Грузинской ССР |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1988 |თვე=5 |რიცხვი=7 |გამოშვება=106 |ნომერი=19061 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629180820/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლების სამრეწველო ინფრასტრუქტურა ასევე მოიცავდა: * '''[[ორგანული სასუქები|ორგანული სასუქების]] ქარხანა''' — შენდებოდა 1962 წელს, რომელთანაც მტკვარზე სპეციალური ხიდი-აკვედუკი მილსადენით იყო გადებული.<ref name="ZV1962_Feb">{{სტატია |ავტორი=შ. კოჟილოტი |სათაური=Мост готов |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1962 |თვე=2 |რიცხვი=9 |გამოშვება=33 |ნომერი=11353 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181204/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. * '''რკინაბეტონის ღარების საწარმოო პოლიგონები''' [[სარწყავი მიწათმოქმედება|სარწყავი სისტემებისთვის]] (მოქმედებდა 1963 წელს)<ref name="ZV1963_Mar">{{სტატია |ავტორი=ს. ხეთაგური |სათაური=Первый эликсир земли |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1963 |თვე=3 |რიცხვი=26 |გამოშვება=71 |ნომერი=11696 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181713/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''ტექსტილ-გალანტერეის კომბინატი''' (შენდებოდა 1971 წელს)<ref name="ZV1971_Aug">{{სტატია |ავტორი=ჩედია ა. |სათაური=Для тружеников села |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |პასუხისმგებელი=შ. კარკარაშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1971 |თვე=8 |რიცხვი=4 |გამოშვება=176 |ნომერი=14026 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182003/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხნის ახალი კორპუსები''' (ექსპლუატაციაში შესვლის ვადა 1989 წელს)<ref name="ZV1986_Jun">{{სტატია |ავტორი=მარტინიუკი, სვეტლანა |სათაური=Советский образ жизни |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1986 |თვე=6 |რიცხვი=29 |გამოშვება=150 |ნომერი=18505 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182222/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''გაერთიანება „სოლანის“ სუვენირების წარმოება''' (იგეგმებოდა 1985 წელს), რომელსაც უნდა გამოეშვა ეროვნულ სტილში შესრულებული ნაწარმი: ჩანთები, [[ქისა|ქისები]], [[თავსაფარი|თავსაფრები]] და [[თავსაბურავი|თავსაბურავები]]<ref name="ZV1985_Oct">{{სტატია |ავტორი=ლომთაძე, ვახტანგ; მიქელაძე, ნუგზარ |სათაური=Товары: спрос, качество, ассортимент. Отнестись к себе требовательней. Круглый стол «Зари Востока» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1985 |თვე=10 |რიცხვი=22 |გამოშვება=244 |ნომერი=18299 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182518/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. მზარდი მრეწველობის [[პერსონალი|კადრებით]] უზრუნველსაყოფად, 1982 წელს მისამართზე ახვლედიანის ქ. 1, უკვე მოქმედებდა '''სასწავლო კომბინატი „საქმთავარმონტაჟსპეცმშენი“''', სადაც ამზადებდნენ [[შემდუღებელი|გაზოელექტროშემდუღებლებს]], [[სანტექნიკოსი|ზეინკალ-სანტექნიკოსებს]] და [[მემონტაჟე|მემონტაჟეებს]], და სადაც მოსწავლეებს უზრუნველყოფდნენ [[საერთო საცხოვრებელი|საერთო საცხოვრებლითა]] და [[სტიპენდია|სტიპენდიით]] თვეში 75 რუბლის ოდენობით, 3-დან 6 თვემდე სწავლის ვადით<ref name="ZV1982_Nov">{{სტატია |სათაური=Учебный комбинат главного управления «Грузглавмонтажспецстрой» Грузинской ССР объявляет набор |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |პასუხისმგებელი=რედ. ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1982 |თვე=11 |რიცხვი=11 |გამოშვება=260 |ნომერი=17436 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182846/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1987 წელს განიხილებოდა ორხევში ცენტრალიზებული სარემონტო ბაზის შექმნა მთელი [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|რესპუბლიკის]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30">{{სტატია |ავტორი=მურადი ალაშვილი |სათაური=Хозрасчету быть полным |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1987 |თვე=12 |რიცხვი=30 |გამოშვება=299 |ნომერი=18954 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629183250/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. === პოსტსაბჭოთა პერიოდი და თანამედროვეობა === საბჭოთა კავშირის დაშლისა და საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის შემდეგ ორხევი, ისევე როგორც მთელი საქართველო, კარდინალური ცვლილებების ეპოქაში შევიდა. ეს პერიოდი ხასიათდებოდა მკვეთრი კონტრასტებით: კერძო მეწარმეობის ჩამოყალიბება ეკონომიკური არასტაბილურობის ფონზე, სულიერი აღორძინება კრიმინალის ზრდის ფონზე, ასევე ქვეყნის ახალ სოციალურ და თავდაცვით სტრუქტურებში თანდათანობითი ინტეგრაცია. ==== 1990-იანი წლები: გარდამავალი პერიოდის ეკონომიკა ==== 1990-იან წლებში საბჭოთა სამრეწველო ობიექტების ბაზაზე კერძო კომპანიების ჩამოყალიბება დაიწყო. ახალ პირობებთან ადაპტაციის ნათელი მაგალითი გახდა სს '''„ვაზიანი“'''. მისი გენერალური დირექტორი, დავით ახვლედიანი, რომელმაც განათლება მოსკოვში „საგარეო ვაჭრობის“ სპეციალობით მიიღო, რთულ წლებში დაბრუნდა საქართველოში და საწარმოს ჩაუდგა სათავეში. 1998 წლისთვის „ვაზიანი“ პოპულარულ შამპანურს „სამეფოს“ უშვებდა, მაგრამ, როგორც იმდროინდელი ბევრი საწარმო, მაღალი გადასახადებისა და გასაღების ბაზრების სიმცირის პრობლემებს აწყდებოდა, რაც კონიაკის წარმოებას აფერხებდა და არასრული სიმძლავრით მუშაობას აიძულებდა<ref name="Sakartvelo1998">{{სტატია | ავტორი = კეტი ჭადუნელი, ნანა ძველაია | სათაური = შამპანური „სამეფო“ შემდეგ „პრინცს“ ელოდება | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | პასუხისმგებელი = რედ. სერგო ჯანაშია | ენა = ka | გამოცემა = საქართველო | გამომცემლობა = ყოველკვირეული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გაზეთი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 7 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 50 | ნომერი = 1680 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629183637/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმ დროის ეკონომიკური მდგომარეობა დეტალებშიც აისახებოდა. 1996 წელს აშშ-ის საელჩომ ორხევში, რძის კომბინატის ტერიტორიაზე, დახურული აუქციონი ჩაატარა, სადაც დეფიციტური საქონელი იყიდებოდა: გენერატორები, სარეცხი მანქანები, საშრობები და სამშენებლო მასალები, რაც მოსახლეობისა და ორგანიზაციების საბაზისო ინფრასტრუქტურის საჭიროებებზე მიუთითებს<ref name="SG1996_May">{{სტატია | სათაური = 9 МАЯ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | პასუხისმგებელი = ა. ა. სილაგაძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1996 | თვე = 5 | რიცხვი = 4 | გამოშვება = 63 | ნომერი = 991 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184008/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. თუმცა, ყველა ახალი საწარმო მაღალ სტანდარტებს არ იცავდა: იმავე წელს ორხევული ფირმა „გიორგი-94“ პრესაში უხარისხო ღვინის გამოშვებასთან დაკავშირებით მოიხსენიებოდა<ref name="SG1996_Oct">{{სტატია |სათაური=Антиреклама. Не пейте и не ешьте?!. |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |პასუხისმგებელი=Ред. А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1996 |თვე=10 |რიცხვი=31 |გამოშვება=148 |ნომერი=1076 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629184236/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ათწლეულის მეორე ნახევარში ვაუჩერული სისტემით მასშტაბური პრივატიზაცია დაიწყო. ვაჭრობაზე ერთი დოლარის ნომინალური ღირებულებით გამოტანილი იყო დასახლების მსხვილი სამრეწველო საწარმოები: სს „პოლიმერული ნაკეთობა“, რომელიც 4,3 ჰექტარ მიწაზე იყო განთავსებული, და სარემონტო-მექანიკური ქარხანა „ხალიბი“<ref name="SG1998_Dec">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в один доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 12 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 349 | ნომერი = 21570 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184621/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref><ref name="SG1999_Jan">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в 1 доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1999 | თვე = 1 | რიცხვი = 22 | გამოშვება = 13 | ნომერი = 21599 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184909/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== სულიერი ცხოვრება, უსაფრთხოება და განვითარება 2000-იან წლებში ==== სოციალურ-ეკონომიკური სირთულეების ფონზე დასახლებაში სულიერი აღორძინება დაიწყო. მნიშვნელოვან მოვლენად იქცა [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] სახელობის ახალი [[მართლმადიდებლური ტაძარი|მართლმადიდებლური ტაძრის]] მშენებლობა. [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#წმინდა ნინოს ეკლესია|ტაძრის მშენებლობის ისტორია]]. ამავდროულად, ორხევმა ქვეყნის თავდაცვის სისტემაში ახალი მნიშვნელობა შეიძინა. 2007 წელს, [[თურქეთი|თურქეთთან]] სამხედრო თანამშრომლობის ფარგლებში, გარემონტდა და აღიჭურვა დასახლებაში განლაგებული [[ლოგისტიკა|ლოგისტიკის]] [[ბატალიონი|ბატალიონის]] სარემონტო პუნქტი<ref name="SG2007_Mar">{{სტატია | სათაური = Рассмотрены вопросы сотрудничества | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, ე. ჭაჭუა | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2007 | თვე = 3 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 41—42 | ნომერი = 23783 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629185304/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ===== „ორხეველი მანიაკის“ საქმე და კრიმინალური ქრონიკა ===== 2000-იან წლებში დასახლებამ სამწუხარო ცნობადობა მოიპოვა ადგილობრივი მცხოვრების, მიხეილ აზალაძის მიერ ჩადენილი სასტიკი [[მკვლელობა|მკვლელობებისა]] და [[კანიბალიზმი|კანიბალიზმის]] აქტების სერიის გამო. მან [[სამართალდამცავი ორგანოები|სამართალდამცავი ორგანოებისგან]] მეტსახელი „ორხეველი [[სერიული მკვლელი|მანიაკი]]“ მიიღო და [[უვადო თავისუფლების აღკვეთა|უვადო პატიმრობა]] მიესაჯა. ორხევში, ჩანტლაძის ქუჩა №1-ში ჩადენილმა დანაშაულებმა მთელი [[საქართველო|ქვეყნის]] ყურადღება მიიპყრო<ref name="OrkheviManiac">{{სტატია |ავტორი=ნ. ფიცხელაური |სათაური="ორხეველი მანიაკი" - ქართველი კანიბალის შემზარავი ისტორია |url=https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |ენა=ka |გამოცემა=კვირის პალიტრა |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=პალიტრა-მედია |წელი=2015 |თვე=5 |რიცხვი=11 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629185627/https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. ამ რეზონანსული საქმის გარდა, იმ პერიოდის კრიმინალური ქრონიკა სხვა შემთხვევებსაც ასახავდა. 2000 წლის მარტში ორხევში დააკავეს ქალაქ შახტის (რუსეთი) მცხოვრები, რომელმაც კონტრაბანდული გზით საქართველოში 78,2 გრამი [[ოპიუმი]] შემოიტანა და მის გასაღებას ცდილობდა. ამავდროულად, დასახლების მცხოვრებლები თავად ხდებოდნენ ზოგადი არასტაბილური ვითარების მსხვერპლნი: იმავე თვეში გავრცელდა ინფორმაცია თბილისის ცენტრში, [[თბილისის ფუნიკულიორი|ფუნიკულიორთან]], ორხევის მცხოვრებ გიორგი ცხოვრებაშვილზე თავდასხმის შესახებ<ref name="SG2000_Mar_crime">{{სტატია | ავტორი = ბ. ჩერქეზიშვილი | სათაური = Криминал. Жестокость нашего времени;Опиум из шахты | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, თ. ლომსაძე, ბ. ჭაჭანიძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2000 | თვე = 3 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 73—74 | ნომერი = 21989 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629190417/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== თანამედროვე ეტაპი ==== XXI საუკუნეში ორხევი თბილისის განუყოფელ ნაწილად განაგრძობს განვითარებას. ეს ტერიტორია თანამედროვე სამეცნიერო კვლევებშიც მოიხსენიება, კერძოდ, 2011 წელს ორხევის რაიონიდან აღებული [[თიხნარი|თიხნარის]] ნიმუშები გეოტექნიკური გამოცდებისთვის გამოიყენებოდა<ref name="Soil2011">{{სტატია | ავტორი = კიკნაძე ხ. ლ., დადიანი კ. ზ., მაისაია ლ. დ., ლორთქიფანიძე ფ. ნ., ნავროზაშვილი მ. ზ. | სათაური = Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | ენა = ru | გამოცემა = სამეცნიერო შრომების კრებული | ტიპი = კრებული | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის წყალთა მეურნეობის ინსტიტუტი | პასუხისმგებელი = რედ. გ. ვ. გავარდაშვილი, ი. რ. ირემაშვილი | წელი = 2011 | ნომერი = 66 | გვერდები = 124—127 | issn = 1512-2344 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. დედაქალაქის პოლიტიკურ ცხოვრებაში დასახლება სამგორის რაიონის ერთ-ერთი [[მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემა|მაჟორიტარული]] ოლქის შემადგენლობაში შედის, რომლის წარმომადგენლებსაც ქალაქის [[საკრებულო|საკრებულოში]] ირჩევენ<ref name="TbilisiWeek2017">{{სტატია |სათაური=«Грузинская мечта» представила кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |პასუხისმგებელი=Вадим Геджадзе |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |ნომერი=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამავე პერიოდში ხელისუფლება ავარიული საცხოვრებელი სახლებიდან მოსახლეობის განსახლების პრობლემას წყვეტდა. 2011 წლის იანვარში ორხევი იძულებით გადაადგილებულ პირთა (დევნილთა) ათობით ოჯახის იძულებითი გამოსახლების ადგილად იქცა, რომლებიც დასახლების ერთ-ერთ ყოფილ ადმინისტრაციულ შენობაში ცხოვრობდნენ. 2011 წლის 20 იანვარს, პოლიციის მონაწილეობით, მათი გამოსახლება განხორციელდა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011"/>. ტელეკომპანია „ლიბერალის“ საინფორმაციო რეპორტაჟის კადრების მიხედვით, გამოსახლებულთა შორის იყვნენ [[2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომი|2008 წლის ომის]] შედეგად დაზარალებული დევნილები. მცხოვრებლები ინტერვიუში თავიანთ სასოწარკვეთას გამოთქვამდნენ და აცხადებდნენ, რომ მათ „როგორც საქონელი“ ისე ეპყრობოდნენ და მომავალი საცხოვრებელი ადგილის შესახებ გაურკვევლობაში იმყოფებოდნენ. ოჯახების ნაწილი გორში კოტეჯებში გადაასახლეს, თუმცა, ერთ-ერთი მცხოვრების თქმით, კომპენსაციამ მისი დიდი ოჯახის ყველა წევრი ვერ დააკმაყოფილა და ადამიანების ნაწილი უსახლკაროდ დარჩა. გამოსახლებას თან ახლდა პირადი ნივთების, მათ შორის ავეჯისა და ხატების, სამხედრო და სამოქალაქო სატვირთო მანქანებში ჩატვირთვა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011">{{cite news | url = https://www.myvideo.ge/v/1411858 | title = დევნილთა გასახლება ორხევიდან | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ლიბერალი | date = 2011-01-20 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/p_20250701_202507 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენი ნივთები სატვირთო მანქანით მიაქვთ, როგორც საქონელი... }}</ref>{{efn|ვიდეო წარმოადგენს ტელეკომპანია „ლიბერალის“ რეპორტაჟს, რომელიც კერძო პირის მიერ არის ატვირთული ჰოსტინგზე. მოვლენის თარიღი (20 იანვარი) მითითებულია ტიტრებში, წელი (2011) კი ვიდეოს ატვირთვის თარიღიდან გამომდინარეობს.}}. განსაკუთრებული ყურადღება მიიპყრო ჩანტლაძის ქ. 4/2-ში მდებარე ყოფილი ავტობაზა „ტურისტის“ ავარიულმა შენობამ, სადაც 1998 წლიდან 10 დევნილი და 6 სოციალურად დაუცველი ოჯახი ცხოვრობდა<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_04">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | title = საკრებულოში ორი კომისიის გაერთიანებული სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-04-05 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165513/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. 2016 წლის 7 თებერვლის ტელეკომპანია „თავისუფალი ზონის“ რეპორტაჟის თანახმად, ისინი 10-15 წლის განმავლობაში თვითნაკეთ ნაგებობებში, კანალიზაციის, გაზისა და ნორმალური წყალმომარაგების გარეშე ცხოვრობდნენ. მცხოვრებლები ხელისუფლების, მათ შორის გულიკო ზუმბაძისა (საკრებულოს დეპუტატი) და მამუკა ჭოხურის (სამგორის რაიონის ყოფილი გამგებელი) სრულ უმოქმედობაზე ჩიოდნენ, რომლებიც, მათი თქმით, დაპირებებს მხოლოდ წინასაარჩევნო პერიოდში იძლეოდნენ, მაგრამ მათ მთავარ პრობლემას — საცხოვრებლის დაკანონებას — არ წყვეტდნენ<ref name="Tzona_Turist_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=5FoYJE4caFI | title = ორხევში, ტურისტის ბაზის მიმდებარედ მცხოვრებლები დახმარებას ითხოვენ | lang = ka | publisher = თავისუფალი ზონა | date = 2016-02-07 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/13-720p-25 | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live }}</ref>. 2016 წლის აპრილში, მრავალი მიმართვის შემდეგ, შენობის განმეორებითი ტექნიკური ექსპერტიზის ჩატარების გადაწყვეტილება მიიღეს. იმავე წლის ივნისისთვის მიღწეულ იქნა შეთანხმება 11 დევნილი ოჯახისთვის პროფილური სამინისტროს ხაზით ახალი საცხოვრებლის გადაცემის, ასევე 9 ოჯახისთვის, რომლებსაც დევნილის სტატუსი არ ჰქონდათ, ალტერნატიული საცხოვრებლის მოძიების შესახებ<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_06">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | title = თბილისის საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-06-22 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165144/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. საბოლოო განსახლების საკითხი საკრებულოს ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის დღის წესრიგში 2017 წელსაც იდგა<ref name="Sakrebulo_Turist_2017_11"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |title=საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის შემაჯამებელი სხდომა გაიმართა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-11-10 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630160010/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. 2016 წლის ივლისში დასახლება სოციალური პროტესტის ასპარეზად იქცა. მცხოვრებლები აქციაზე გამოვიდნენ ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით, რომელიც ორხევში ერთადერთი სამედიცინო დაწესებულება იყო. პოლიკლინიკა ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოში მდებარე №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო პროტესტის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. აქცია, რომელიც ოპოზიციური პარტია „პატრიოტთა ალიანსის“ წარმომადგენლის, ბეჟან გუნავას ინიციატივით დაიწყო, რაიონის მაჟორიტარი დეპუტატის, გულიკო ზუმბაძის ბიუროს თანამშრომლებთან შეტაკებაში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=PDY_EX69cvk | title = აქცია ორხევის დასახლებაში | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-07-14 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/360p-25_202506 | archive-date = 2025-06-30 }}</ref>. ===== უკანონო ნაგებობების დემონტაჟი (2022) ===== 2022 წლის იანვარში ორხევი საზოგადოების ყურადღების ცენტრში რამდენიმე [[საცხოვრებელი ზონა|საცხოვრებელი ნაგებობის]] დემონტაჟის გამო მოექცა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიის]] მუნიციპალური ინსპექციის განკარგულებით, დაინგრა შენობები, რომლებიც ხელისუფლებამ სახელმწიფო მიწაზე უკანონო მშენებლობებად შეაფასა<ref name="Tabula_demolition">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |title=მერიამ ორხევის დასახლებაში სახლები დაანგრია |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630123943/https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. მოვლენამ არაერთგვაროვანი რეაქცია გამოიწვია. თბილისის მერმა [[კახა კალაძე|კახა კალაძემ]] განაცხადა, რომ დემონტაჟი მრავალგზის გაფრთხილების შემდეგ განხორციელდა და ქალაქის ხელისუფლება მიწების თვითნებურ მიტაცებას არ დაუშვებდა<ref name="Tabula_Kaladze_comment">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679420-am-adamianebs-regionebshi-akvt-micebi |title="ამ ადამიანებს რეგიონებში აქვთ მიწები, დედაქალაქში ბინები" – კალაძე ორხევზე |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://archive.ph/qaBvr |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. თავის მხრივ, უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) მერიის ქმედებებს [[რეპრესია|რეპრესიული]] ღონისძიება უწოდა [[უსახლკარო|უსახლკაროების]] წინააღმდეგ და ხელისუფლებას დაზარალებულთა საცხოვრებლით უზრუნველყოფისკენ მოუწოდა<ref name="Tabula_SJC_comment">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679425-sjc-orkhevze-usakhlkarota-cinaaghmdeg-tbilisis |title=SJC ორხევზე: უსახლკაროთა წინააღმდეგ თბილისის მერიის კიდევ ერთი რეპრესიული ღონისძიებაა |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220522014713/https://tabula.ge/ge/news/679425-sjc-orkhevze-usakhlkarota-cinaaghmdeg-tbilisis |archivedate=2022-05-22 |urlstatus=live }}</ref>. ===== კონფლიქტი სოციალური საცხოვრისის გარშემო (2025) ===== 2025 წლის მაისში ორხევი კვლავ მწვავე სოციალური კონფლიქტის ცენტრში აღმოჩნდა, რომელიც ავარიული სოციალური სახლის მცხოვრებლებს ეხებოდა, სადაც იმ დროისთვის დაახლოებით 25 ოჯახი ცხოვრობდა (თავდაპირველად მათი რიცხვი 75 იყო). მას შემდეგ, რაც შენობა ოფიციალურად ავარიულად ცნეს, [[თბილისის მერია|თბილისის მერიამ]] მცხოვრებლებს განსახლების სქემა შესთავაზა: ჯერ დროებითი განთავსება ქირით აღებულ ბინებში, რომელსაც ქალაქი დააფინანსებდა, შემდეგ კი — მუდმივი საცხოვრებლის გადაცემა სხვა ადგილას. 2025 წლის მაისში ავარიული სოციალური სახლის გარშემო კონფლიქტი წარმოიშვა. მერიამ მცხოვრებლებს განსახლების გეგმა შესთავაზა, რომელიც ქირით უზრუნველყოფასა და შემდგომში სხვაგან მუდმივი საცხოვრებლის გადაცემას ითვალისწინებდა. მცხოვრებლებმა შეთავაზებაზე უარი განაცხადეს და მოითხოვეს წინასწარი იურიდიული გარანტიები ახალ ბინებზე საკუთრების უფლების შესახებ. კონფლიქტი გამწვავდა მას შემდეგ, რაც მუნიციპალიტეტმა შენობას ელექტროენერგიის მიწოდება შეუწყვიტა. საპასუხოდ, მცხოვრებლებმა ელექტრომომარაგება თვითნებურად აღადგინეს და თბილისის მერიასთან საპროტესტო აქციების გამართვა დააანონსეს. სიტუაცია მკვეთრად გამწვავდა, როდესაც ხელისუფლებამ შენობაში ელექტროენერგია გამოსახლების დასაჩქარებლად გათიშა. მცხოვრებლებმა ეს ზეწოლის ზომად შეაფასეს და ამტკიცებდნენ, რომ მათ წყლისა და გაზის გათიშვითაც ემუქრებოდნენ, მიუხედავად იმისა, რომ ისინი კომუნალური მომსახურების კეთილსინდისიერი გადამხდელები იყვნენ. საპასუხოდ, მათ დამოუკიდებლად აღადგინეს ელექტრომომარაგება და განაცხადეს, რომ ორშაბათიდან მერიის შენობასთან უვადო, 24-საათიან საპროტესტო აქციას დაიწყებდნენ. „ჩვენ უკან დასახევი გზა არა გვაქვს“, — განაცხადა ერთ-ერთმა მამაკაცმა. გადამწყვეტი მოქმედებებისთვის მზადყოფნა დაადასტურა ახალგაზრდა დედამაც ცხრა თვის ბავშვით ხელში: „თუ საჭირო გახდა, მთელი ღამე მერიის წინ დავრჩებით“.<ref name="TVPirveli_Shelter_2025">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=_fD_YXb0lVA | title = ორხევის მერიის თავშესაფარი - პროტესტი და მოლოდინი | lang = ka | publisher = ტელეკომპანია პირველი | date = 2025-05-17 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-social_issues-2025 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენ უკან დასახევი გზა არა გვაქვს... შეხვედრა მხოლოდ და მხოლოდ კახი კალაძესთან. | url-status = live }}</ref> ==== სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი ორხევში ==== პოსტსაბჭოთა პერიოდში ორხევმა მნიშვნელოვანი სტრატეგიული დანიშნულება შეიძინა და [[საქართველოს თავდაცვის ძალები|საქართველოს თავდაცვის ძალების]] ერთ-ერთი საკვანძო ობიექტის დისლოკაციის ადგილად იქცა. აქ განთავსებულია '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''', რომელიც ფუნქციონირებს როგორც სამხედრო ტექნიკის მიღების, განაწილების, მომსახურებისა და მოდერნიზაციის ცენტრალური [[ჰაბი]]<ref name="MOD_2022_01">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8543/turqetma-tavdacvis-dzalebs-specialuri-teqnika-gadasca- | title = თურქეთმა თავდაცვის ძალებს სპეციალური ტექნიკა გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2022-01-29 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2020_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7918/tavdacvis-dzalebis-axali-saavtomobilo-sashualebebit-agchurvis-procesi-daiwyo | title = თავდაცვის ძალების ახალი საავტომობილო საშუალებებით აღჭურვის პროცესი დაიწყო | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-07-26 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ორხევის ბაზა წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, უპირველეს ყოვლისა, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის, ძირითად პლატფორმას. „სამხედრო-ფინანსური თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმების“ ფარგლებში აქ რეგულარულად იმართება ტექნიკის გადაცემის ოფიციალური ცერემონიები. * '''2022 წლის 29 იანვარს''' თურქულმა მხარემ 11 ერთეული ლოგისტიკური მანქანა, 2 მიკროავტობუსი და 2 ტრაქტორი გადასცა, რომელთა საერთო ღირებულება 597 722 [[აშშ-ის დოლარი|აშშ დოლარს]] შეადგენდა. ღონისძიებას ესწრებოდნენ თავდაცვის მინისტრი [[ჯუანშერ ბურჭულაძე|ჯუანშერ ბურჭულაძე]], მისი მოადგილე [[გიორგი ხაინდრავა (პოლიტიკოსი)|გიორგი ხაინდრავა]], თავდაცვის ძალების მეთაურის მოადგილე [[ბრიგადის გენერალი]] [[ჯონი ტატუნაშვილი|ჯონი ტატუნაშვილი]] და თურქეთის ელჩი ფატმა ჯერენ იაზგანი. მიღება-ჩაბარების აქტებს ხელი მოაწერეს ავიაციისა და [[საჰაერო თავდაცვა|საჰაერო თავდაცვის]] სარდალმა, [[პოლკოვნიკი|პოლკოვნიკმა]] [[სერგო ნინუა|სერგო ნინუამ]] და ლოგისტიკის სარდალმა, პოლკოვნიკმა კახაბერ ტაბატაძემ<ref name="MOD_2022_01"/>. * '''2021 წლის 19 ივლისს''' გადაეცა კომპანია [[BMC (თურქეთი)|BMC]]-ის წარმოების 4 ტექნიკური მომსახურების მანქანა, ღირებულებით 866 400 აშშ დოლარი, მინისტრ ბურჭულაძისა და თავდაცვის ძალების მეთაურის, [[გენერალ-მაიორი|გენერალ-მაიორ]] გიორგი მათიაშვილის თანდასწრებით<ref name="MOD_2021_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8322/saqartvelos-tavdacvis-saministros-turqetis-respublikam-teqnikuri-momsaxurebis-manqanebi-gadasca | title = საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს თურქეთის რესპუბლიკამ ტექნიკური მომსახურების მანქანები გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2021-07-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2015 წლის 19 აგვისტოს''' გადაეცა 143 დასახელების მატერიალურ-ტექნიკური საშუალებების პარტია, დაახლოებით 700 ათასი დოლარის ღირებულების, რომელიც განკუთვნილი იყო როგორც შეიარაღებული ძალებისთვის, ასევე [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შსს]]-ს საზღვრის დაცვის დეპარტამენტისთვის. დოკუმენტებს ხელი მოაწერეს ლოგისტიკის სარდალმა მამუკა ცხვედიანმა და თურქეთის სამხედრო ატაშეს მოადგილემ ბიულენთ კორთმა<ref name="MOD_2015_08">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4036/turqetis-erovnuli-tavdacvis-saministris-sachuqaru | title = თურქეთის ეროვნული თავდაცვის სამინისტროს საჩუქარი | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-08-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2012 წლის 2 მაისს''' გადაეცა [[Land Rover]]-ისა და [[Ford]]-ის მარკის საველე სარემონტო-სახანძრო მანქანები. ცერემონიას ესწრებოდა თავდაცვის მინისტრის მოადგილე ალექსანდრე ბურჭულაძე და თურქეთის ელჩი მურათ ბურჰანი<ref name="MOD_2012_05">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/1594/presents-from-general-staff-of-turkey-to-georgia-mod | title = თურქეთის გენერალური შტაბის საჩუქარი საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2012-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ობიექტი ასევე ცენტრალურ როლს ასრულებს ქართული არმიის მოდერნიზაციისა და სამხედრო მოსამსახურეების სოციალური პირობების გაუმჯობესების პროგრამებში. '''2020 წლის 26 ივლისს''' მინისტრ [[ირაკლი ღარიბაშვილი|ირაკლი ღარიბაშვილის]] ინიციატივით ორხევის ბაზაზე დაიწყო ქვედანაყოფების ახალი ავტომობილებით, მათ შორის [[Toyota Hilux]]-ის პიკაპებითა და [[Toyota Land Cruiser]]-ის ყველგანმავლებით, ასევე [[MAN]], [[Iveco]] და [[Ford]]-ის ტექნიკით, გადაიარაღების პროცესი. ეს ღონისძიება მიზნად ისახავდა მოძველებული ტექნიკის ჩანაცვლებას, რომლის შეკეთებაზეც ყოველწლიურად მილიონობით ლარი იხარჯებოდა<ref name="MOD_2020_07"/>. '''2020 წლის 1 თებერვალს''' მინისტრმა ღარიბაშვილმა ბაზაზე ვიზიტისას ყველა სამხედრო მოსამსახურისთვის ახალი, მნიშვნელოვნად გაუმჯობესებული [[სამედიცინო დაზღვევა|სამედიცინო დაზღვევის]] პაკეტის შემოღება დააანონსა<ref name="MOD_2020_02">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7712/samxedro-mosamsaxureebi-sruliad-ganaxlebuli-janmrtelobis-sadazgvevo-paketit-isargebleben | title = სამხედრო მოსამსახურეები სრულიად განახლებული ჯანმრთელობის სადაზღვევო პაკეტით ისარგებლებენ | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-02-01 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ბაზას რეგულარულად აინსპექტირებს უმაღლესი ხელმძღვანელობა, მათ შორის თავდაცვის მინისტრები [[ირაკლი ალასანია|ირაკლი ალასანია]] და [[თინათინ ხიდაშელი|თინათინ ხიდაშელი]] 2015 წელს, რომლებიც სწავლობდნენ ინფრასტრუქტურის მდგომარეობას და მის მასშტაბურ რეკონსტრუქციას გეგმავდნენ<ref name="MOD_2015_05_monitoring">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3252/monitoring-in-east-operative-command | title = მონიტორინგი აღმოსავლეთ სარდლობის ქვედანაყოფებში | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_visit">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3413/minister-of-defence-at-military-bases | title = თავდაცვის მინისტრი სამხედრო ბაზებზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ლოგისტიკური ფუნქციების გარდა, ბაზა საზოგადოებრივი და მემორიალური საქმიანობის ადგილია. მის ტერიტორიაზე სხვადასხვა წლებში დისლოცირებული იყო '''I მსუბუქი ქვეითი ბრიგადის მე-12 ბატალიონი'''<ref name="MOD_2015_11">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4362/kiparisis-xeebi-dagupuli-samxedroebis-saxelze | title = კიპარისის ხეები დაღუპული სამხედროების სახელზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-11-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_monitoring"/> და '''საავტომობილო ბატალიონი'''<ref name="MOD_2013_10">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/2426/presidential-elections-of-georgia | title = საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2013-10-27 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. 2013 წლის 27 ოქტომბრის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს აქ ორგანიზებული იყო სამგორის №6 საარჩევნო ოლქის №60 საარჩევნო უბანი, რომელიც მდებარეობდა მისამართზე: ახვლედიანის ჩიხი (ამჟამად ჩანტლაძის ჩიხი), 5<ref name="MOD_2013_10"/>. '''2015 წლის 19 ნოემბერს''' მე-12 ბატალიონის ჯარისკაცებმა ფონდ „გაამწვანე საქართველოსთან“ ერთად და თავდაცვის მინისტრის მოადგილის [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძის]] მონაწილეობით, ბაზის ტერიტორიაზე 50 [[კვიპაროზი]] დარგეს ბრძოლებში დაღუპული თანამებრძოლების ხსოვნის პატივსაცემად<ref name="MOD_2015_11"/>. == გეოგრაფია == === საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებები === დასახლება ორხევი მდებარეობს თბილისის აღმოსავლეთ ნაწილში, სამგორის სარწყავი სისტემის ტერიტორიაზე. ეს ადგილი ხასიათდება [[თიხნარი|თიხნარების]] არსებობით, რაც დადასტურდა 2011 წლის [[სამეცნიერო კვლევა|სამეცნიერო ნაშრომში]], რომელიც [[მელიორაცია|ჰიდრომელიორაციის]] საკითხებს ეძღვნებოდა. კვლევებისთვის გამოყენებული იყო [[ნიადაგი|ნიადაგის]] ნიმუშები, რომლებიც უშუალოდ ორხევის რაიონიდან იქნა აღებული<ref name="Science2011">{{სტატია |ავტორი=Кикнадзе Х.Л., Дадиани К.З., Маисая Л.Д., Лордкипанидзе Ф.Н., Наврозашвили М.З. |სათაური=Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |ენა=ru |გამოცემა=Сборник научных трудов |ტიპი=კრებული |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Институт водного хозяйства Грузинского технического университета |პასუხისმგებელი=под ред. Г. В. Гавардашвили, И. Р. Иремашвили |წელი=2011 |ნომერი=66 |გვერდები=124—127 |issn=1512-2344 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ადგილობრივი თიხნარის ძირითადი ფიზიკურ-მექანიკური თვისებები შემდეგნაირად განისაზღვრა: * '''[[პლასტიკურობის რიცხვი]]:''' 15,5 * '''ფილტრაციის საწყისი კოეფიციენტი (Кф):''' 2,63×10⁻³ სმ/წმ * '''[[წყალბადის მაჩვენებელი|pH]] წყლის გამონაწვლილში:''' 7,5 * '''ბუნებრივი განლაგების მშრალი გრუნტის მოცულობითი წონა:''' 1,48 გ/სმ³ ==== ფილტრაციული გამოცდების შედეგები ==== კვლევის ფარგლებში შესწავლილ იქნა ადგილობრივი თიხნარების [[წყალშემკავებლობა|წყალგაუმტარობის]] შემცირების შესაძლებლობა მათი [[ზედაპირულად აქტიური ნივთიერება|ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებებით]] (ზან) დამუშავების გზით — ამ შემთხვევაში [[კაპროლაქტამი|კაპროლაქტამის]] წარმოების კუბური ნარჩენებით. მიზანი იყო შეფასებულიყო, რამდენად ეფექტურად შეეძლო ასეთ დამუშავებას [[ფორიანობა|ფორების]] „დალუქვა“ [[გრუნტი|გრუნტში]], რაც მნიშვნელოვანი მაჩვენებელია ჰიდროტექნიკური და [[ირიგაცია|სარწყავი]] მშენებლობისთვის. შედეგები აჩვენებს, რომ ზან-ით დამუშავების შემდეგ თიხნარის წყალგამტარობა მკვეთრად მცირდება. [[დარსის კანონი|წნევის გრადიენტის]] (წნევის ვარდნის შეფარდება ფილტრაციის გზის სიგრძესთან) 2.0-მდე მნიშვნელობისას, წყლის ფილტრაცია ნიმუშებში მთლიანად შეწყდა. გრადიენტის მნიშვნელოვან ზრდამდეც კი, 10.0-მდე, ფილტრაციის კოეფიციენტი ძალიან დაბალ დონეზე რჩებოდა (დაახლოებით 1,04×10⁻⁵ სმ/წმ), რაც გრუნტში მდგრადი და პრაქტიკულად წყალგაუმტარი სტრუქტურის ფორმირებაზე მიუთითებს. ეს მონაცემები ადასტურებს, რომ ორხევის თიხნარებს გააჩნიათ თვისებები, რომლებიც მათი ფილტრაციული მახასიათებლების ეფექტურად შემცირების საშუალებას იძლევა, რაც ამ ტერიტორიის მნიშვნელოვანი გეოგრაფიული და საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებაა. === ეკოლოგია === დასახლებაში ეკოლოგიური საკითხები, განსაკუთრებით სამრეწველო დაბინძურებასთან დაკავშირებით, არაერთხელ გამხდარა სოციალური პროტესტისა და საზოგადოებრივი შეშფოთების საგანი. ==== სამრეწველო დაბინძურება და პროტესტები (2014-2017) ==== 2014 წლის სექტემბერში მწვავე პრობლემად იქცა კომპანია „Georgian Metal“-ის ფეროსპლავთა ქარხნის მუშაობა, რომელიც №156 საჯარო სკოლიდან სულ რაღაც 100–150 მეტრში მდებარეობდა. მოსახლეობა და მოსწავლეთა მშობლები საპროტესტო აქციებს მართავდნენ და საწარმოს გაჩერებას ითხოვდნენ, რადგან ქარხანა ფილტრების გარეშე მუშაობდა და ძლიერ კვამლსა და გამონაბოლქვს გამოყოფდა. მათი მტკიცებით, ეს პირდაპირ საფრთხეს უქმნიდა 700-მდე მოსწავლისა და მთელი რაიონის მოსახლეობის ჯანმრთელობას<ref name="Aris_Ecology_2014">{{cite web |url=https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |title=სკოლა, რომელშიც ბავშვებს ცოდნის მიღება ჯანმრთელობის ხარჯზე უწევთ |lang=ka |website=Aris.ge-განათლება |date=2014-09-23 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707133104/https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. საწარმოს ხელმძღვანელობა „მცირე ხარვეზებს“ აღიარებდა და ფილტრების მომავალში დამონტაჟების პირობას დებდა, თუმცა მუშაობის შეჩერებაზე უარს აცხადებდა. ეკოლოგმა ნინო ჩხობაძემ პრობლემა კანონმდებლობის სისუსტეს დაუკავშირა, რომელიც მსგავს საწარმოებს გარემოზე ზემოქმედების შეფასების გარეშე ფუნქციონირების საშუალებას აძლევდა. გარემოს დაცვის სამინისტროში განაცხადეს, რომ ქარხანა უკვე ორჯერ იყო დაჯარიმებული და მონიტორინგის ქვეშ იმყოფებოდა<ref name="Aris_Ecology_2014"/>. 2016 წლის აგვისტოში მცხოვრებლები კვლავ გამოვიდნენ პროტესტზე ჰაერის ძლიერი დაბინძურების წინააღმდეგ, რაც, მათი თქმით, ქარხნების, კერძოდ, საწარმო „ჭიათურმანგანუმ ჯორჯიას“ მუშაობით იყო გამოწვეული. ტელეკომპანია „ობიექტივის“ რეპორტაჟის თანახმად, მცხოვრებლები ჩიოდნენ, რომ საწარმოები ტექნიკური ნორმების დარღვევით მუშაობდნენ, განსაკუთრებით ღამის საათებში, რაც ძლიერ გამონაბოლქვს იწვევდა. ისინი ამას დასახლებაში ალერგიული, გულ-სისხლძარღვთა და ონკოლოგიური დაავადებების ზრდას უკავშირებდნენ. საჩივრებზე საპასუხოდ, გარემოს დაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ მათმა ინსპექტორებმა უკვე ჩაატარეს წინასწარი დათვალიერება და დაგეგმეს საწარმოების სრული შემოწმება<ref name="Obieqtivi_Ecology_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=49MBtMgRHt0 | title = ორხევისა და ალექსეევკას მოსახლეობა ქარხნების მუშაობას აპროტესტებს | lang = ka | author = შორენა კოკორაშვილი | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-08-01 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/360p-25_20250630 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ხდება გამონაბოლქვი, არის დაბინძურებული ჰაერი, არ ხდება ჰაერის ფილტრაცია, გაწმენდა... აქვე ახლოს, 200 მეტრში არის სკოლა... მომატა ბავშვების ალერგიულმა დაავადებებმა, მომატა გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებმა, სიმსივნურმა დაავადებებმა. | url-status = live }}</ref>. 2017 წლის აპრილში, მცხოვრებლების საჩივრების შემდეგ უსიამოვნო სუნსა და კანალიზაციის დაბინძურებაზე, რაც სავარაუდოდ კვების მრეწველობის საწარმო „ფუდმარტის“ საქმიანობას უკავშირდებოდა, მუნიციპალური ხელისუფლების მონაწილეობით შეხვედრები გაიმართა. შედეგად, კომპანიამ პრობლემის გადასაჭრელად ზომები მიიღო, კერძოდ, დაამონტაჟა სპეციალური გამწოვი ფილტრები<ref name="Sakrebulo_Foodmart_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |title=გულიკო ზუმბაძე კომპანიის ,,ფუდმარტი“ ხელმძღვანელობას შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-04-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164416/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ==== ნავთობბაზასთან მეზობლობის პრობლემა (2018) ==== კიდევ ერთი მწვავე ეკოლოგიური და სოციალური პრობლემა გახდა საცხოვრებელი სახლების ახლო მეზობლობა კომპანია „[[SOCAR]] Georgia Petroleum“-ის ნავთობბაზასთან. „სტუდია მონიტორის“ 2018 წლის 31 იანვრის რეპორტაჟში ორხევის მცხოვრებლები თავიანთ ცხოვრებას „ბომბზე ცხოვრებას“ უწოდებდნენ და მუდმივ ხმაურზე, ნავთობპროდუქტების ძლიერ სუნსა და სარკინიგზო ცისტერნებისგან მომდინარე საფრთხეზე ჩიოდნენ. გამოძიების თანახმად, 20 000 ტონა ტევადობის ნავთობბაზის მშენებლობის ნებართვა 2009 წელს გაიცა, მას შემდეგ, რაც გაუქმდა სანიტარული ნორმები, რომლებიც სამრეწველო და საცხოვრებელ ობიექტებს შორის უსაფრთხო მანძილს არეგულირებდა. შედეგად, ერთ-ერთი საცხოვრებელი სახლი რეზერვუარებიდან სულ რაღაც 30 მეტრში აღმოჩნდა. ეკოლოგმა მანანა ქოჩორაძემ ასეთ კანონმდებლობას „მსოფლიო გამონაკლისი“ უწოდა. სიუჟეტში ასევე აღინიშნა, რომ [[საქართველო-ევროკავშირის ასოცირების ስምምነት|ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების]] ფარგლებში საქართველომ ვალდებულება აიღო, მიეღო ახალი ეკოლოგიური კოდექსი 2017 წლის სექტემბრამდე, თუმცა რეპორტაჟის გამოსვლის მომენტისთვის ეს ვადა უკვე დარღვეული იყო<ref name="StudioMonitor_OilBase_2018">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=uxLLgXlnB_M | title = ნავთობბაზა საცხოვრებელ სახლებთან ახლოს | lang = ka | publisher = Studio Monitor | date = 2018-01-31 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-oilbase | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live | quote = ბომბი არის მაგი ჩვენთვის რა... }}</ref>. == ადმინისტრაციული სტატუსი == დასახლება ორხევი ადმინისტრაციულად სამგორის რაიონის შემადგენლობაში შედის. თავისი ისტორიის განმავლობაში დასახლებამ არაერთხელ შეიცვალა ადმინისტრაციული კუთვნილება: * '''26 კომისრის სახელობის რაიონი''' და '''კალინინის რაიონი''' (1940-იანი წლების ბოლო — 1950-იანი წლების დასაწყისი): თავდაპირველად, 1946 წელს, ორხევის ტერიტორია შედიოდა ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის საზღვრებში, რომელიც 26 კომისრის სახელობის რაიონის ნაწილი იყო<ref name="ZV1946_Dec"/>. 1950 წლის იანვრისთვის, ორხევის საარჩევნო უბნის დაარსებით, დასახლება უკვე თბილისის კალინინის რაიონის შემადგენლობაში ირიცხებოდა<ref name="Komunisti1950"/>. * '''გარეუბნის რაიონი''' (1950-იანი წლების დასაწყისი): მალევე ადმინისტრაციული დაყოფა კვლავ შეიცვალა. უკვე 1950 წლის ბოლოსთვის დასახლება ორხევი მოიხსენიება როგორც თბილისის გარეუბნის რაიონის მნიშვნელოვანი ნაწილი, სადაც აქტიურად მიმდინარეობდა საბინაო და სოციალური მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov"/>. * '''სამგორის რაიონი''' (1962 წლიდან): 1962 წლის აპრილში შეიქმნა სამგორის რაიონი, რომელიც ქალაქ თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამ ახალი რაიონის ცენტრი გახდა დაბა სამგორი, რომელიც ორხევისა და სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლების გაერთიანებით ჩამოყალიბდა<ref name="ZV1962_Apr"/>. * '''გარდაბნის რაიონი''' (1960-იანი წლების ბოლო — 1970-იანი წლების დასაწყისი): რამდენიმე წლის შემდეგ, როგორც 1970 წლის იანვარში გამოქვეყნებული მაცხოვრებლების [[წერილი|წერილიდან]] ირკვევა, დასახლება ორხევი გარდაბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. * '''საქარხნო რაიონი''' (1970-იანი — 1980-იანი წლები): 1970-იანი წლების დასაწყისში ორხევი კვლავ თბილისის საქალაქო საზღვრებში მოექცა და საქარხნო რაიონის ნაწილი გახდა<ref name="Komunisti1974"/><ref name="ZV1973_Jun"/>. ამ რაიონის ფარგლებში ორხევი შედიოდა '''აეროპორტის № 65 საარჩევნო ოლქში''' (1975 წელი, ცენტრი — აეროპორტის დირექცია)<ref name="ZV1975_Mar">{{სტატია |სათაური=Заводской район |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |პასუხისმგებელი=О. Кинкладзе |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1975 |თვე=3 |რიცხვი=25 |გამოცემა=70 |ნომერი=15134 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630102142/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |archivedate=2025-06-30}}</ref>, '''მელიორატორთა № 84 საარჩევნო ოლქში''' (1984 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1984_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Мелиораторов избирательный округ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |პასუხისმგებელი=Н. Черкезишвили |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1984 |თვე=12 |რიცხვი=9 |გამოცემა=282—283 |ნომერი=18037—18038 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630103422/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |archivedate=2025-06-30 }}</ref> და '''ორხევის № 48 საარჩევნო ოლქში''' (1989 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1989_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Орхевский избирательный округ № 48 |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |პასუხისმგებელი=ред. А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=12 |რიცხვი=5 |გამოცემა=278 |ნომერი=19531 |გვერდები=4 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630104840/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''სამგორის რაიონი''' (თანამედროვე პერიოდი): ამჟამად, პოსტსაბჭოთა პერიოდის ადმინისტრაციული რეფორმების შემდეგ, ორხევი კვლავ ქალაქ თბილისის სამგორის რაიონის შემადგენლობაშია. [[მუნიციპალიტეტი|მუნიციპალიტეტის]] 2014 წლის დადგენილების თანახმად, ორხევი აეროპორტის დასახლების ტერიტორიასთან და სხვა ტერიტორიებთან ერთად ქმნის რაიონის მე-19 მიკრორაიონს (უბანს) სახელწოდებით „ორხევი, აეროპორტი“<ref name="MatsneDecree">{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |title=ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტში დადგენილ ადმინისტრაციულ საზღვრებში არსებული ადმინისტრაციული ერთეულების - რაიონების ტერიტორიულ ერთეულებად – უბნებად დაყოფის შესახებ |website=საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე |publisher=ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულო |lang=ka |date=2014-12-09 |access-date=2025-06-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250425030900/https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |archivedate=2025-04-25 |url-status=live }}</ref>. ამ ქვედანაყოფის ადგილობრივი მმართველობა მდებარეობს მისამართზე: გიორგი მუხაძის ქუჩა, 6<ref name="OSM_Data"/>. ჩრდილოეთით ესაზღვრება დასახლებები [[თეთრიხევი]] და [[თეთრიხევჰესი]]. 2017 წელს ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე მმართველი პარტია „[[ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო|ქართული ოცნებიდან]]“ მაჟორიტარულ ოლქში, რომელიც მოიცავს ორხევს, ლილოს დასახლებასა და აეროპორტს, წარდგენილი იყო საკრებულოს დეპუტატი გიორგი ტყემალაძე<ref name="TN2017_Sep">{{სტატია |სათაური=Правящая партия назвала кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |გამოცემა=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. [[ფაილი:Map of Orkhevi and Uban 19 "Orkhevi, Airport" in Samgori District, Tbilisi.jpg|მინი|ადმინისტრაციული უბნის №19 „ორხევი, აეროპორტი“ (ნარინჯისფერი) და დასახლება ორხევის (ლურჯი) საზღვრები მის შემადგენლობაში.]] [[ფაილი:Orkhevi as a part of Samgori District of Tbilisi.jpg|მინი|ორხევი სამგორის რაიონის შემადგენლობაში.]] '''ძირითადი ქუჩები:''' * თენგიზ ჩანტლაძის ქუჩა — 2001 წლამდე [[ელენე ახვლედიანი|ელენე ახვლედიანის]] ქუჩის სახელს ატარებდა<ref>{{წიგნი |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |პასუხისმგებელი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ საყვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |წელი=2008 |გვერდები=192 |გვერდების რაოდენობა=511 |ენა=ka |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. * გიორგი მუხაძის ქუჩა * სოსო (კობა) აბზიანიძის ქუჩა * ალექსანდრე ქართველიშვილის ქუჩა * [[ნიკო ფიროსმანაშვილი|ნიკო ფიროსმანის]] ქუჩა * შალვა ამირანაშვილის ქუჩა * დავით კაკაბაძის ქუჩა * ვაჟა ბანეთიშვილის ქუჩა * იოანე პეტრიწის ქუჩა * ალექსანდრე წუწუნავას ქუჩა * ივანე გოკიელის ქუჩა * სოსო ღვინიაშვილის ქუჩა * [[სერგეი ესენინი|სერგეი ესენინის]] ქუჩა * გიორგი სააკაძის ქუჩა == ინფრასტრუქტურა == დასახლების ინფრასტრუქტურა, რომელიც საბჭოთა პერიოდში ჩამოყალიბდა, მოიცავს საგანმანათლებლო, სამრეწველო, კომერციულ, კულტურულ და [[რეკრეაცია|სარეკრეაციო]] ობიექტებს. ბევრი მათგანი [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ გაუქმდა ან გარდაიქმნა, ხოლო მათ ადგილას და მათ გვერდით ახლები გაჩნდა. 1950-იან წლებში დასახლებაში აშენდა [[ამბულატორია]], პოლიკლინიკა, სტომატოლოგიური კაბინეტები<ref name="ZV1950_Dec21"/>, [[აბანო]], ფოსტა, კლუბი, ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>, რესტორანი და რამდენიმე მაღაზია<ref name="ZV1962_Dec7"/>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, კომუნალური მომსახურების ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო: 1962 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიებისა და რესტორნის ცუდ მდგომარეობას უჩიოდნენ<ref name="ZV1962_Dec7"/>. 1970 წელს მაცხოვრებლები ჩიოდნენ 1946 წელს აშენებული დროებითი საცხოვრებლების სიძველეზე, სასმელი წყლის მიწოდების ხშირ შეფერხებებსა და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე, რაც მათ რადიოსა და [[ტელევიზორი|ტელევიზორებით]] სარგებლობის შესაძლებლობას ართმევდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. 2005 წლის მდგომარეობით, დასახლება, თბილისის გარეუბანში მდებარე რამდენიმე სხვა რაიონთან ერთად, სრულად არ იყო ჩართული ცენტრალურ [[საკანალიზაციო კოლექტორი|საკანალიზაციო სისტემაში]], და [[ჩამდინარე წყლები|ჩამდინარე წყლები]] ნაწილობრივ მიმდებარე ხევებში ჩაედინებოდა<ref name="UrbanPlanning2005">{{წიგნი |ავტორი=გ. ბერიძე, ვ. დავითაია, ზ. კიკნაძე, ლ. კლიმიაშვილი, ბ. მამინაიშვილი, ნ. ნაცვლიშვილი, გ. სოსელია, გ. შავდია, თ. ჯეირანაშვილი |სათაური=თბილისის ქალაქთმშენებლობითი განვითარების მეთოდოლოგიური პრობლემები |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |პასუხისმგებელი=გივი ბერიძე |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=არქიტექტურის თეორიისა და ქალაქთმშენებლობის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი „ტბილარქტეორია“ |წელი=2005 |ტომი=3 |გვერდები = 258 |გვერდების რაოდენობა=264 |isbn=99940-0-497-2 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630111219/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამჟამად, ორხევი ძირითადად საცხოვრებელი მიკრორაიონია, სადაც ჩრდილოეთით საბჭოთა პერიოდის 2-5 სართულიანი კორპუსებია, ხოლო სამხრეთით — კერძო სახლები ნაკვეთებით. === სახელმწიფო დაწესებულებები === * '''საქართველოს შემოსავლების სამსახურის არატარიფული კონტროლის სამმართველო''' — კობა აბზიანიძის ქუჩა №4-ში მდებარეობს [[საქართველოს შემოსავლების სამსახური|საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის]] საბაჟო დეპარტამენტის ერთ-ერთი ქვედანაყოფი. ამ სამმართველოში, ისევე როგორც ქვეყნის მასშტაბით სხვა სერვისცენტრებსა და გაფორმების ეკონომიკურ ზონებში, ხორციელდება საექსპორტო ოპერაციებისთვის საჭირო საქონლის წარმოშობის სერტიფიკატების გაცემა<ref>{{cite web |url=https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |title=საბაჟო - ხშირად დასმული კითხვები |lang=ka |website=საქართველოს შემოსავლების სამსახურის ოფიციალური ვებგვერდი |publisher=სსიპ – შემოსავლების სამსახური |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701171427/https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |archivedate=2025-07-01 |url-status=live}}</ref>. === სამხედრო ობიექტები === დასახლება ორხევში მდებარეობს საქართველოს თავდაცვის ძალების ერთ-ერთი მთავარი ობიექტი — მოქმედი სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი, რომელსაც ოფიციალურად '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''' ეწოდება. ბაზა ცენტრალურ როლს ასრულებს სამხედრო ტექნიკის მიღებაში, მომსახურებაში, მოდერნიზაციასა და განაწილებაში<ref name="MOD_2022_01"/> <ref name="MOD_2020_07"/>. ამჟამად ობიექტი წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, კერძოდ, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის მთავარ პლატფორმას, სადაც იმართება სპეციალური და ლოგისტიკური ტექნიკის გადაცემის ცერემონიები<ref name="MOD_2022_01"/>. გარდა ამისა, ბაზაზე ხორციელდება ქართული არმიის საავტომობილო პარკის განახლების პროექტები<ref name="MOD_2020_07"/>. ის რეგულარულად გამოიყენება ოფიციალური ღონისძიებების, უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ინსპექტირებისა და ხსოვნის აქციების ჩასატარებლად<ref name="MOD_2015_05_visit"/> <ref name="MOD_2015_11"/>. === მრეწველობა და საწარმოები === ==== ისტორიული სამრეწველო ობიექტები ==== საბჭოთა პერიოდში ორხევი მნიშვნელოვანი სამრეწველო და ლოგისტიკური ცენტრი იყო. აქ ფუნქციონირებდა: * '''„სამგორწყალმშენის“ ბაზა''' (1948 წლიდან): მსხვილი კომპლექსი, რომელიც მოიცავდა ცენტრალურ მექანიკურ და ავტოსახელოსნოებს, გარაჟს, სახერხ ქარხანასა და საწყობებს<ref name="ZV1948_Mar"/><ref name="ZV1948_Apr"/><ref name="ZV1948_Jul"/>. * '''რკინაბეტონის ნაკეთობების წარმოების პოლიგონები''' (1963): მდებარეობდა ორხევსა და ლილოში საირიგაციო მშენებლობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1963_Mar"/>. * '''ორგანული სასუქების ქარხანა''' (1962): მშენებარე ქარხანა, რომელთანაც [[მილსადენი]] მტკვარზე გადებული ახალი ხიდით მიიყვანეს<ref name="ZV1962_Feb"/>. * '''ტექსტილისა და გალანტერეის კომბინატი''' (1971): იგეგმებოდა [[კოოპერაცია|კოოპერატიული]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1971_Aug"/>. * '''„თბილგვირაბმშენის“ რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკკ)''' (1982): [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველყოფის მთავარი საწარმო. ქარხანა წელიწადში 20 ათას კუბურ მეტრ ასაწყობ რკინაბეტონსა და 50 ათას სასაქონლო ბეტონს უშვებდა<ref name="ZV1982_Feb"/>. * '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' (1986): მოიცავდა ინსტრუმენტების, [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[მოსაპირკეთებელი მასალები|მოსაპირკეთებელი მასალების]] საამქროებს<ref name="ZV1986_Sep"/><ref name="ZV1987_Dec27"/>. 1988 წელს აქ გაიხსნა '''პოლიმერული ნაწარმის ქარხანა''', რომელიც მარმარილოს ნარჩენებისგან სანტექნიკასა და მოსაპირკეთებელ ფილებს აწარმოებდა<ref name="ZV1988_May"/>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხანა''' (1986): იგეგმებოდა ახალი კორპუსების მშენებლობა ორხევში, რომლებიც 1989 წელს უნდა შესულიყო ექსპლუატაციაში<ref name="ZV1986_Jun"/>. * '''სუვენირების წარმოება „სოლანი“''' (1985): დაგეგმილი იყო ახალი საამქროს მშენებლობა 1,2 მილიონი რუბლის ღირებულებით<ref name="ZV1985_Oct"/>. * '''ადგილობრივი მრეწველობის სამინისტროს სარემონტო ბაზა''' (1987): იგეგმებოდა სამინისტროს ყველა საწარმოს მოწყობილობების ცენტრალიზებული შეკეთებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30"/>. პოსტსაბჭოთა პერიოდში ამ და ახალი საწარმოების ბაზაზე [[კერძო კომპანია|კერძო კომპანიები]] დაარსდა. 1998–1999 წლებში ორხევის სამრეწველო ზონაში დარეგისტრირდა '''სს „პოლიმერული ნაკეთობა“'''<ref name="SG1998_Dec"/> და '''სს „ხალიბი“''' (სარემონტო-მექანიკური ქარხანა)<ref name="SG1999_Jan"/>. 1998 წელს აქ ასევე მუშაობდა '''სს „ვაზიანი“''', რომელიც [[შამპანური|შამპანურს]] აწარმოებდა<ref name="Sakartvelo1998"/>. ==== თანამედროვე საწარმოები ==== * '''ღვინის კომპანია „დუგლაძე“''' — [[ღვინო|ღვინოებისა]] და [[ალკოჰოლური სასმელები|ალკოჰოლური სასმელების]] მსხვილი მწარმოებელი. * '''„Plastics Georgia“''' და '''„Lider Plast“''' — პლასტმასის ნაწარმის მწარმოებელი საწარმოები. * '''„ბედეგი“''' — სამშენებლო მასალების მწარმოებელი ქარხანა. * '''„წუნდა“''' — ავეჯის ფაბრიკა.<ref name="OSM_Data"/> === თანამედროვე კეთილმოწყობა და სოციალური ობიექტები === მუნიციპალური სოციალური პროგრამების ფარგლებში, ორხევში, მუხაძის ქუჩაზე, ფუნქციონირებს სოციალური საცხოვრებელი კორპუსი 75 ბინით სოციალურად დაუცველი ოჯახებისთვის. 2015 წელს, უსახლკაროთა რეგისტრაციის ახალი წესების დამტკიცებასთან და თბილისში სპეციალური მუნიციპალური კომისიის შექმნასთან დაკავშირებით, ცნობილი გახდა, რომ ორხევში სრულდებოდა მუნიციპალური თავშესაფრის მშენებლობა, რომელიც 80-მდე ოჯახის დროებითი საცხოვრებლით უზრუნველყოფას ითვალისწინებდა<ref name="Sakrebulo_Shelter_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |title=კომისიის სხდომაზე ,,უსახლკაროდ რეგისტრაციისა და თავშესაფარი ფართით უზრუნველყოფის წესის“ დამტკიცების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-11-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165508/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ამასთან, სოციალური საცხოვრისის ექსპლუატაციას კონფლიქტებიც ახლავს: 2025 წლის მაისში ერთ-ერთი ავარიული კორპუსის მცხოვრებლები მერიის მიერ მათი გადასახლების გეგმის წინააღმდეგ გამოვიდნენ და ახალი საცხოვრებლის მიღების წინასწარი იურიდიული გარანტიები მოითხოვეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025"/>. ეს ობიექტები ქალაქის სამსახურების რეგულარული მონიტორინგის ქვეშ იმყოფება, რასაც თბილისის საკრებულოს 2018, 2021 და 2023 წლების ანგარიშები ადასტურებს<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |title=გიორგი ბირბიჩაძემ ორხევსა და ლილოში სოციალური საცხოვრისი და მიუსაფართა თავშესაფარი დაათვალიერა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-06-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155720/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |title=კომისიის სხდომაზე ,,თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის’’ ანგარიში მოისმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-09-07 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155253/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |title=ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომისიის სხდომაზე თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის დირექტორს მოუსმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2023-10-19 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630154909/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2010-იანი წლების ბოლო და 2020-იანი წლების დასაწყისი დასახლების აქტიური ინფრასტრუქტურული განახლების პერიოდით აღინიშნა. საკრებულოს ანგარიშების თანახმად, ეს სამუშაოები ხშირად იყო პასუხი იმ პრობლემებზე, რომლებიც მოსახლეობამ რაიონის მაჟორიტარ დეპუტატ გიორგი ტყემალაძესთან შეხვედრებზე დააყენა და ქალაქის ბიუჯეტში აისახა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონის მოსახლეობასთან პერმანენტულ შეხვედრებს განაგრძობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-12-29 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155908/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref name="Sakrebulo_2019_03_22">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურულ სამუშაოებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-03-22 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155630/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. ასე, 2018 წელს დაიწყო სანიაღვრე სისტემის მშენებლობა პეტრიწის, კაკაბაძის, გოკიელისა და წუწუნავას ქუჩებზე, რათა გადაჭრილიყო დატბორვის მრავალწლიანი პრობლემა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორში მიმდინარე ინფრასტრუქტურულ პროექტებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-03-14 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155910/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2019 წელს შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები: სკვერი (500 მ²) და სპორტული მოედანი მუხაძის ქუჩაზე, ასევე ჩატარდა ორხევის ცენტრალური პარკის მასშტაბური კეთილმოწყობა, სადაც 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია მოწესრიგდა, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22" />. 2021 წელს სრულად განახლდა საგზაო ინფრასტრუქტურა მუხაძის ქუჩაზე, მათ შორის დაიგო ასფალტი, დამონტაჟდა ბორდიურები და მოეწყო საფეხმავლო ბილიკები<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |title=სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურული სამუშაოები მიმდინარეობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-05-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155419/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2021 წელს გიორგი მუხაძის ქუჩაზე (ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედნის მახლობლად) ჩატარდა გამწვანების სამუშაოები, რომლის დროსაც გაშენდა ახალი გაზონები, დაირგო ხეები, ყვავილები და ბუჩქები.<ref name="Botanica2021">{{cite web |url=https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3 |title=ორხევი |lang=ka |website=Botanica.ge |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701130836/https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3/ |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }}</ref> 2021 წელს ტელეკომპანია „[[იმედი (ტელეკომპანია)|იმედმა]]“ მოამზადა სიუჟეტი თენგიზ ჩანტლაძის ჩიხის ერთ-ერთი კორპუსის მცხოვრებლებზე, რომლებმაც ერთობლივი ძალისხმევით საკუთარი ეზო გაალამაზეს (სავარაუდოდ, თ. ჩანტლაძის ჩიხი, 5). 2015 წელს დაწყებული ინიციატივით, მიტოვებული ტერიტორია მოვლილ მწვანე სკვერად გადაიქცა. მცხოვრებლებმა, რომლებიც [[ამხანაგობა|ამხანაგობად]] გაერთიანდნენ, დამოუკიდებლად დარგეს ხეები, ბუჩქები და ყვავილები, მოაწყვეს ყვავილნარები, მათ შორის ხელმისაწვდომი მასალებისგან, როგორიცაა მანქანის საბურავები. ნერგების ნაწილი და სკამები ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარებით მიიღეს, თუმცა სკვერის მოვლისა და განვითარების ძირითადი სამუშაოები თავად მცხოვრებლებმა იკისრეს. კეთილმოწყობაში აქტიურად მონაწილეობენ ბავშვებიც, რომლებიც მშობლებს მცენარეების მორწყვასა და სისუფთავის დაცვაში ეხმარებიან. ერთ-ერთმა მცხოვრებმა, ავთომ, ბავშვებთან ერთად ეზოში ჩიტების სახლები ააშენა და დაამონტაჟა. მისი თქმით, ეს საქმიანობა არა მხოლოდ გარემოს გალამაზების საშუალებაა, არამედ აღზრდის მნიშვნელოვანი ელემენტიც: „ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ... არ არის აუცილებელი ველოდოთ მერიას ან მთავრობას, რაც ჩვენს ძალებშია, თავად უნდა გავაკეთოთ“. <ref name="ImediDila_Yard_2021">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=RIC670MxQF0 | title = ორხევის დასახლებაში მცხოვრებლებმა საკუთარი საცხოვრებელი კორპუსის ეზო გაამწვანეს | lang = ka | website = იმედის დილა | publisher = ტელეკომპანია იმედი | date = 2021-05-11 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/720p-25_202507 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ. | urlstatus = live }}</ref> === განათლება === ==== ისტორიული სასწავლო დაწესებულებები ==== საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში ფუნქციონირებდა [[საბავშვო ბაღი]] და [[ბაგა-ბაღი|ბაგა]] (1950 წლიდან)<ref name="ZV1950_Nov"/>, მუშა-მშენებელთა '''მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები''' (1953 წლიდან)<ref name="ZV1953_Apr"/> და '''„საქმთავარმონტაჟსპეცმშენის“ სასწავლო კომბინატი''' (1982 წლიდან)<ref name="ZV1982_Nov"/>. ==== თანამედროვე სასწავლო დაწესებულებები ==== * '''156-ე საჯარო სკოლა''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 28). 2019 წელს დაიწყო 1000 მოსწავლეზე გათვლილი სკოლის კომპლექსური [[რეაბილიტაცია]]<ref name="Droa_School">{{სტატია |სათაური=ორხევის დასახლებაში 156-ე საჯარო სკოლის სრული რეაბილიტაცია დაიწყო |ორიგინალი= |ბმული=https://droa.ge/?p=55976 |ენა=ka |გამოცემა=droa.ge |გამომცემლობა=საქართველოს მედია კლუბი |ტიპი=საიტი |წელი=2019 |თვე=10 |რიცხვი=9 |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://archive.ph/wRo9U |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="Sakrebulo_School">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |title=156-ე საჯარო სკოლაში სრული რეაბილიტაციის პროცესი დაიწყო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-10-08 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155704/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. * '''ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის №19 ხელოვნების სკოლა''' (კობა აბზიანიძის ქ., 6) — მუნიციპალური სასწავლო დაწესებულება, რომელიც თბილისის მერიის კულტურის, განათლების, სპორტისა და ახალგაზრდულ საქმეთა სამსახურის დაქვემდებარებაში მყოფი 33 ხელოვნების სკოლის სისტემაში შედის. სკოლაში სწავლება მიმდინარეობს სხვადასხვა შემოქმედებითი მიმართულებით, მათ შორის: [[მუსიკა]], [[თეატრი]] და [[ქორეოგრაფია]]<ref name="Tbilisi_Art_Schools"> {{cite web |url=https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |title=ხელოვნების სკოლები |lang=ka |website=თბილისის მერიის ოფიციალური საიტი |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630202909/https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }} </ref>. * '''76-ე საბავშვო ბაღი'''. * '''კერძო სკოლა-ლიცეუმი „სანთელი“'''.<ref name="OSM_Data"/> ==== ბიბლიოთეკა ==== * '''[[ტერენტი გრანელი|ტერენტი გრანელის]] სახელობის ბიბლიოთეკა''' (მუხაძის ქ., 6/6) — წარმოადგენს თბილისის მულტიფუნქციური ბიბლიოთეკების ქსელის №11 ფილიალს<ref name="Library_Sign_Photo"> {{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |title=ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკის (ფილიალი №11) აბრა ორხევში |author=დავით ოსიპოვი |website=Wikimedia Commons |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630195204/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |archivedate=2025-06-30 }} </ref>. ის არის 1951 წელს მკითხველისთვის გახსნილი მასობრივი ბიბლიოთეკის მემკვიდრე<ref name="ZV1951_Nov2"/>. თბილისის ბიბლიოთეკების ოფიციალური ცნობარის მიხედვით, დაარსების წლად 1950 წელი ითვლება. 2018 წლის მდგომარეობით (მაშინ ფილიალი №44), მისი ფონდი 13 066 ერთეულს ითვლიდა, ხოლო მკითხველთა რაოდენობა 920 ადამიანს შეადგენდა<ref name="Tbilisi_Libraries_2018"> {{cite web |url=https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |title=ქ. თბილისის ბიბლიოთეკები – 2018 |lang=ka |website=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა |format=PDF |date=2018 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240706132939/https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |archivedate=2024-07-06 |urlstatus=live |pages=2 }} </ref>. === ჯანდაცვა === საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში მოქმედებდა ამბულატორია და პოლიკლინიკა, თუმცა პოსტსაბჭოთა პერიოდში პირველადი სამედიცინო დახმარების ხელმისაწვდომობა პრობლემად იქცა. 2015 და 2017 წლებში საკრებულოს კომისიების სხდომებზე არაერთხელ დაისვა ორხევში პირველადი ჯანდაცვის ობიექტების გახსნის აუცილებლობის საკითხი. კერძოდ, აღინიშნა, რომ დასახლებაში შემორჩენილი იყო ყოფილი პოლიკლინიკების შენობები, რომელთა რეაბილიტაცია მოსახლეობის საჭიროებებისთვის შეიძლებოდა<ref name="Sakrebulo_Health_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |title=გულიკო ზუმბაძემ ბრიფინგზე დიდი ლილოს მაცხოვრებლების ჯანმრთელობის შესწავლა მოითხოვა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-08-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165518/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref><ref name="Sakrebulo_Health_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |title=კომისიის სხდომაზე პირველადი ჯანდაცვის მომსახურების ობიექტების ამოქმედების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-07-20 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630163938/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. პრობლემა განსაკუთრებით გამწვავდა 2016 წლის ივლისში, როდესაც ორხევის მცხოვრებლებმა საპროტესტო აქცია გამართეს ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით. საინფორმაციო რეპორტაჟის თანახმად, ეს სამედიცინო დაწესებულება ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოს №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო აქციის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. ოპოზიციის წარმომადგენლის მიერ ინიცირებული პროტესტი შეტაკებებში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016"/>. === კომერცია და მომსახურება === ==== საბჭოთა პერიოდისა და 1990-იანი წლების ობიექტები ==== 1988 წელს ორხევში, მისამართზე '''ორხევი, 2''', გაიხსნა „ავტოვაზტექმომსახურების“ ცენტრი, სადაც ძველი „[[ვაზ (საწარმო)|ჟიგულისა]]“ და „[[გაზ (საწარმო)|გაზის]]“ მარკის ავტომობილების მფლობელებს შეეძლოთ მათი ახალ მოდელებზე გადაცვლა დამატებითი გადასახადით. ჩაბარებული ავტომობილის კომპენსაცია „ჟიგულისთვის“ 400-დან 600 რუბლამდე, ხოლო [[გაზ (საწარმო)|გორკის საავტომობილო ქარხნის]] ავტომობილებისთვის 200-დან 1000 რუბლამდე შეადგენდა<ref name="ZV1988_Sep">{{სტატია |ავტორი=ბაბუხადია, ანზორ |სათაური=Актуальное интервью. Новые «Жигули» за старые... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |პასუხისმგებელი=Грузинформ |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1988 |თვე=9 |რიცხვი=13 |გამოშვება=211 |ნომერი=19166 |გვერდები=3 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113309/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1992 წელს, [[ჰიპერინფლაცია|ჰიპერინფლაციის]] პერიოდში, ორხევში მდებარეობდა '''„კავკასიური ბანკი“''' და '''„სამეფო ბანკი“''', სადაც [[სავალუტო ბაზარი|ვალუტის გადაცვლა]] ხდებოდა<ref name="SG1992_Aug">{{სტატია |ავტორი=В. Гогидзе |სათაური=Магия денег. Если у вас... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |პასუხისმგებელი=А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1992 |თვე=8 |რიცხვი=18 |გამოშვება=104 |ნომერი=364 |გვერდები=2 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113901/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1996 წელს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ-ის]] [[საელჩო]] რძის კომბინატის ტერიტორიაზე (კახეთის გზატკეცილი, მე-10 კმ) დახურულ აუქციონს ატარებდა, სადაც [[სამშენებლო მასალები|სამშენებლო მასალები]] იყიდებოდა<ref name="SG1996_May"/>. 1998 წლიდან ახვლედიანის ქ. 6-ში მდებარეობდა სახელმწიფო '''[[სადაზღვევო კომპანია|სადაზღვევო ორგანიზაცია]] „სამგორი“''', რომელიც მომსახურების ფართო სპექტრს სთავაზობდა, [[სიცოცხლის დაზღვევა|სიცოცხლის დაზღვევიდან]] დაწყებული, მოსავლისა და ავტოსამოქალაქო პასუხისმგებლობის დაზღვევის ჩათვლით<ref name="SG1998_Jun">{{სტატია |სათაური=АО «Грузинское государственное страхование» и Государственная страховая организация «Самгори» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |პასუხისმგებელი=под ред. Т. Ласхишвили |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1998 |თვე=6 |რიცხვი=26 |გამოშვება=161 |ნომერი=21382 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630114337/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== ორხევში წარმოდგენილია რამდენიმე მსხვილი სავაჭრო ქსელის სუპერმარკეტი, აფთიაქები და სხვადასხვა კომერციული ობიექტები. ფუნქციონირებს „[[საქართველოს ბანკი|საქართველოს ბანკის]]“, „[[თიბისი ბანკი|თიბისი ბანკისა]]“ და „[[ლიბერთი ბანკი|ლიბერთი ბანკის]]“ [[ბანკომატი|ბანკომატები]] და გადახდის ტერმინალები. კახეთის გზატკეცილთან მდებარეობს [[მაკდონალდსი]]. გარდა ამისა, დასახლებაში მრავალი მცირე მაღაზია, [[თონე]], ხორცის ჯიხური, ავტოსახელოსნო და სხვა მომსახურების ობიექტია.<ref name="OSM_Data"/> * '''[[მაკდონალდსი]]''' — მდებარეობს ორხევის სამხრეთ ნაწილში, კახეთის გზატკეცილთან. რესტორანი 2022 წლის ივლისში გაიხსნა. შენობა აღჭურვილია [[მზის ელექტროსადგური|მზის პანელებით]] სახურავზე და [[ელექტრომობილი|ელექტრომობილების]] დამტენი სადგურით.<ref name="BMG_McDonalds_2022">{{cite web | url = https://www.myvideo.ge/v/4130438 | title = კამპანიის McHappy Day-ი ფარგლებში „მაკდონალდს საქართველომ“, „პირველ ნაბიჯს“ 30 000 ლარი გადასცა | lang = ka | publisher = Business Media Georgia | date = 2022-07-28 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/mcdonalds-georgia-first-step-donation-2022 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ღონისძიება „მაკდონალდსის“ ახალ, ეკომეგობრულ რესტორანში გაიმართა, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ გაიხსნა და სტუმრებს კახეთის გზატკეცილზე, ორხევის დასახლებაში მასპინძლობს. | urlstatus = live }}</ref>. === კულტურა, რელიგია და დასვენება === ==== საბჭოთა პერიოდის ობიექტები ==== 1950 წელს დასახლებაში დასრულდა 300-ადგილიანი კლუბის (მოგვიანებით — [[კულტურის სახლი]]) მშენებლობა, ასევე გაიხსნა ფოსტა<ref name="ZV1950_Nov"/>. 1951 წელს კლუბში უკვე იმართებოდა კონცერტები, მათ შორის ლიტვის სსრ-ის სახელმწიფო ფილარმონიის გუნდის გასტროლები<ref name="ZV1951_Aug"/>, და გაიხსნა მასობრივი ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>. 1989 წელს ორხევის კულტურის სახლში ვიდეობარი გაიხსნა<ref name="ZV1989_Jan"/>. შემდგომში კულტურის სახლის შენობა დაანგრიეს. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== [[#რელიგიური ობიექტები|იხ. ქვეთავი]] === ტრანსპორტი === მრავალი წლის განმავლობაში სატრანსპორტო ხელმისაწვდომობა ორხევის მცხოვრებლებისთვის ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად რჩებოდა. 2015–2016 წლებში მუნიციპალიტეტის დონეზე აქტიურად განიხილებოდა საჩივრები ავტობუსების ნაკლებობისა და მოუხერხებელი განრიგის შესახებ<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_06"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |title=გულიკო ზუმბაძე მერიის ტრანსპორტის საქალაქო სამსახურის წარმომადგენლებს შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-06-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165159/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. შედეგად, მიღებულ იქნა კონკრეტული ზომები: 2015 წლის აპრილში გახანგრძლივდა ავტობუსების მარშრუტების მუშაობის დრო საღამოს საათებში, ბოლო გარანტირებული რეისებით [[ისანი (მეტროსადგური)|მეტროსადგურ „ისნიდან“]] 22:55 და 23:30 საათზე<ref name="Sakrebulo_Transport_2015_04"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |title=გულიკო ზუმბაძემ საზოგადოებას მუნიციპალური ავტობუსების სამუშაო მარშრუტების ახალი განრიგი გააცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-04-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165519/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>, ხოლო 2016 წლის აგვისტოში ამოქმედდა ახალი მიკროავტობუსის მარშრუტი №107, რომელმაც თეთრიხევი და ორხევი მეტროსადგურ „ისანთან“ დააკავშირა<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_08"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |title=გულიკო ზუმბაძის ინიციატივით, ორხევის დასახლებაში მიკროავტობუსის ახალი ხაზი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-08-05 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164726/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. დღესდღეობით დასახლება თბილისის ცენტრთან და მეტროსადგურ ისანთან დაკავშირებულია მხოლოდ ავტობუსების მარშრუტებით, მათ შორის №312<ref name="Moovit312">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-312-Tbilisi-1906-775440-76224110-0|title=312 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - დიდი ლილო (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 322<ref name="Moovit322">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-322-Tbilisi-1906-775440-76224120-0|title=322 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 337<ref name="Moovit337">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-337-Tbilisi-1906-775440-76224134-0|title=337 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტი ✈ (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 341<ref name="Moovit341">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-341-Tbilisi-1906-775440-76224138-0|title=341 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 361<ref name="Moovit361">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-361-Tbilisi-1906-775440-76224158-0|title=361 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ლილო ლოჭინი (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 408<ref name="Moovit408">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-408-Tbilisi-1906-1233448-71183091-0|title=408 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტის დასახლება (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომლებიც კახეთის გზატკეცილზე (დასახლების სამხრეთით) მოძრაობენ. თუმცა, დასახლებისთვის მთავარ სატრანსპორტო მარშრუტად რჩება ავტობუსი №356<ref name="Moovit356">{{cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-356-Tbilisi-1906-775440-76224153-0|title=356 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ორხევი|lang=ka|website=Moovit|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომელიც თეთრიხევჰესიდან მოდის, ორხევის მთავარ გზებს გაივლის და მეტროსადგურ ისნამდე მიდის. 2019 წელს ამ მარშრუტზე (მაშინ მას 56 ნომერი ჰქონდა) დაინიშნა ახალი, კომფორტული [[Isuzu]]-ს მარკის [[ავტობუსი|ავტობუსები]], რომლებიც აღჭურვილია [[კონდიციონერი|კონდიციონერებით]] და ადაპტირებულია [[შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი|შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის]].<ref name="1tv_bus">{{cite web |author=თამარ ნადარეიშვილი |title=ორხევის მიმართულებით ხუთი ახალი ავტობუსი იმოძრავებს |url=https://1tv.ge/news/orkhevis-mimartulebit-khuti-akhali-avtobusi-imodzravebs/ |website=პირველი არხი |publisher=საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი |lang=ka |date=2019-10-22 |access-date=2025-06-27 |urlstatus=live }}</ref> == ღირსშესანიშნაობები == === მემორიალები და სამახსოვრო ნიშნები === დასახლებაში რამდენიმე ობიექტია, რომლებიც ადგილობრივი მცხოვრებლებისა და ტრაგიკული მოვლენების ხსოვნას უკვდავყოფს. * '''კობა აბზიანიძის სახელობის საინფორმაციო სტენდი''' — ცენტრალურ პარკში დამონტაჟებულია სტენდი, რომელიც ეძღვნება სოსო (კობა) აბზიანიძის, [[ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის]] I ხარისხის ორდენის კავალერის, სახელობის ქუჩას.<ref name="OSM_Data"/> * '''მემორიალი სვანური კოშკის სახით''' — დადგმულია [https://www.facebook.com/paata.gujejiani.7 პაატა გუჯეჯიანის] მიერ 2014 წლის 10 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების, კახა კალანდარიშვილისა (09.11.1967—08.05.2024) და გეგი კვიციანის (16.10.1988—14.02.2018) ხსოვნის პატივსაცემად.<ref>{{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |title=მემორიალი სვანური კოშკი ორხევში |last=ოსიპოვი |first=დავით |website=ვიკისაწყობი |date=2024-11-07 |access-date=2025-06-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629181530/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |archivedate=2025-06-29 |urlstatus=live }}</ref> * '''მემორიალური დაფა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“''' — დამონტაჟებულია 156-ე საჯარო სკოლაში, დასახლების იმ მცხოვრებთა ხსოვნის პატივსაცემად, რომლებიც 1992 წელს [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|საქართველო-აფხაზეთის კონფლიქტის]] დროს დაიღუპნენ. დაფაზე, რომელზეც საქართველოს გერბი და წარწერა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“ არის გამოსახული, ჩამოთვლილია ოთხი ადამიანის სახელი: ** კობა აბზიანიძე (1965—1992) ** ვაჟა ბანეთიშვილი (1969—1992) ** ოთარი მიგრიჯინაშვილი (1955—1992) ** ლევან ფუხაშვილი (1957—1992)<ref name="OSM_Data"/> * '''ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი''' — სპორტული მოედანი, რომელიც დასახლებაში მდებარეობს. 2020 წლის 18 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების ინიციატივითა და ქალაქის საბჭოს ([[საკრებულო]]) გადაწყვეტილებით, მას ვახტანგ ფანგანის სახელი მიენიჭა. ვახტანგ ფანგანი იყო ნიჭიერი ახალგაზრდა [[ფეხბურთელი]], კლუბ „ვიტ ჯორჯიას“ კაპიტანი და თბილისის ასაკობრივი ნაკრების წევრი, რომელიც ორხევში გაიზარდა და 2013 წელს ტრაგიკულად დაიღუპა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |title=ორხევის დასახლებაში ფეხბურთელ ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედანი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2020-10-18 |access-date=2025-06-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630130358/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. === რელიგიური ობიექტები === * {{anchor|წმინდა ნინოს ეკლესია}}'''წმინდა ნინოს ეკლესია''' — [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლური ეკლესია]], რომელიც მდებარეობს [[#ცენტრალური პარკი|ცენტრალურ პარკში]], მისამართზე: კობა აბზიანიძის ქ., 3. ტაძრის მშენებლობა 2000 წელს დაიწყო ადგილობრივი მცხოვრების, გიორგი (გია) ჯაყელის, თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის პირველი მოადგილის, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისთვის ბრძოლებში უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა მოძიების საქართველოს პარლამენტის დროებითი კომისიის თავმჯდომარისა და ფრაქცია „მოქალაქეთა კავშირის“ წევრის, ინიციატივითა და სახსრებით<ref name="SG2002_Jan"/>. პროექტი შეიმუშავა [[არქიტექტორი|არქიტექტორმა]] ნოდარ მოლოთაშვილმა [[საქართველოს საპატრიარქო|საქართველოს საპატრიარქოს]] საეკლესიო ხუროთმოძღვრების განყოფილებასთან ერთად. ტაძრის მშენებლობაში, რომელიც ორხევის ცენტრალურ პარკში [[აგური|აგურით]], ბლოკებითა და [[კრამიტი|კრამიტით]] (რომელიც, არქიტექტორის მტკიცებით, ბევრად უფრო დიდხანს ძლებს, ვიდრე თუნუქის სახურავი) აშენდა, მონაწილეობდა 12 [[სამხედრო მოსამსახურე]], ასევე ადგილობრივი მცხოვრებლები, რომლებიც [[შემოწირულობა|შემოწირულობებს]] აკეთებდნენ. ტაძარი 2000 წლის 1 ივნისს, [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] საქართველოში შემოსვლის დღეს, აკურთხეს<ref name="SG2000_Jan">{{სტატია |ავტორი=А. Чантурия |სათაური=В Орхеви возводится церковь Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=1 |რიცხვი=7 |გამოშვება=5 |ნომერი=21920 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630115642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="SG2000_Jun">{{სტატია |სათაური=Грузия отметила день вступления в страну просветительницы Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |გამომცემლობა=Редакция газеты «Свободная Грузия», АО «Самшобло» |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=6 |რიცხვი=2 |გამოშვება=135 |ნომერი=22050 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ეკლესია სწრაფად იქცა თემის მნიშვნელოვან ცენტრად. 2002 წელს აქ გაიმართა მისი მთავარი [[ქტიტორი|ქტიტორის]], გიორგი (გია) ჯაყელის, [[პანაშვიდი]], რითაც დასრულდა მისი ტაძრისადმი მსახურების ისტორია<ref name="SG2002_Jan">{{სტატია |სათაური=Парламент выражает соболезнование семье Георгия (Гии) Джакели |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |პასუხისმგებელი=под ред. Тато Ласхишвили, Елены Чачуа, Арсена Еремяна |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2002 |თვე=1 |რიცხვი=22 |გამოშვება=9 |ნომერი=22367 |გვერდები=8 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''იეჰოვას მოწმეთა სამეფო დარბაზი''' — [[იეჰოვას მოწმეები|იეჰოვას მოწმეთა]] რელიგიური შეკრებების ადგილი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ვაჟა ბანეთიშვილის ქ., 41. === კულტურა და დასვენება === * {{anchor|ცენტრალური პარკი}}'''ორხევის ცენტრალური პარკი''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 22) — დასახლების მთავარი [[სარეკრეაციო ზონა]]. მის ტერიტორიაზე მდებარეობს [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს ეკლესია]]. 2017 წელს ცენტრალურ პარკში ჩატარდა გამწვანების აქცია, რომლის დროსაც ადგილობრივი მცხოვრებლების მონაწილეობით დაირგო 200-მდე კვიპაროსის ნერგი<ref name="Sakrebulo_Greening_2017">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |title=გულიკო ზუმბაძემ ორხევის დასახლებაში გამწვანების აქციაში მიიღო მონაწილეობა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-05-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164020/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live}}</ref>. 2019 წელს პარკში ჩატარდა მასშტაბური რეკონსტრუქცია: მოწესრიგდა 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>{{efn|ზოგიერთ ოფიციალურ დოკუმენტში, მაგალითად, კეთილმოწყობის შესახებ სიახლეებში, პარკი შეიძლება მოხსენიებული იყოს როგორც „ცენტრალური სკვერი“, რაც რაიონული მწვანე ზონების აღსანიშნავად გავრცელებული პრაქტიკაა.}} * '''სკვერი მუხაძის ქუჩაზე''' — 2019 წელს გახსნილი 500 მ² ფართობის კეთილმოწყობილი დასასვენებელი ზონა. სკვერში დამონტაჟებულია საბავშვო ატრაქციონები, ფანჩატური, სკამები და განათების სისტემა, ხოლო საფეხმავლო ბილიკები დეკორატიული ფილებითაა მოპირკეთებული. სკვერის გვერდით ასევე მოეწყო 529 მ² ფართობის სპორტული მოედანი<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>. * '''ახალი სკვერი კახეთის გზატკეცილთან''' — 2024 წელს გახსნილი მსხვილი სარეკრეაციო სივრცე დასახლების სამხრეთ ნაწილში. 6500 მ² ფართობზე მოეწყო დასასვენებელი ზონები, საბავშვო და ფიტნეს-მოედნები, ასევე თანამედროვე სპორტული მოედანი ხელოვნური საფარით. პროექტი, რომლის ღირებულებამ 643 000 ლარი შეადგინა, ასევე მოიცავდა განათებისა და სარწყავი სისტემების დამონტაჟებას. სკვერის გახსნაში მონაწილეობდნენ თბილისის მერის მოადგილე და სამგორის რაიონის ხელმძღვანელობა<ref name="Versia_New_Park_2024"> {{cite web |url=https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |title=სამგორში, ორხევის დასახლებაში ახალი სკვერი გაიხსნა |website=versia.ge |lang=ka |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630184943/https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. * '''კულტურის სახლი''' — საბჭოთა პერიოდში დასახლების საზოგადოებრივი ცხოვრების ცენტრი იყო. 1980-იანი წლების ბოლოს, ცვლილებების სულისკვეთების ფონზე, მისმა დირექტორმა ნუგზარ იაკობიაძემ სამეწარმეო ინიციატივა გამოიჩინა: 1989 წლის ახალი წლისთვის ცარიელ დარბაზში ვიდეო-ბარი გახსნა, სადაც ფილმების ჩვენებასთან ერთად სტუმრებს ნამცხვრებსა და [[ხაჭაპური|ხაჭაპურს]] სთავაზობდნენ<ref name="ZV1989_Jan">{{სტატია |ავტორი=Заря Востока - Грузинформ |სათაური=Репортёр сообщает что... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |პასუხისმგებელი=А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=1 |რიცხვი=6 |გამოშვება=5 |ნომერი=19259 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121354/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 2023 წლის მდგომარეობით, კულტურის სახლის შენობა დანგრეულია<ref>{{cite web |author=David Osipov |title=957527532103379 |url=https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |website=Mapillary |date=2023-06-05 |lang=en |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121648/https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. === ისტორიული ობიექტები === * '''მიტოვებული სასაფლაო''' — დასახლების ტერიტორიაზე მდებარეობს ძველი [[სასაფლაო]], სადაც შემორჩენილია XX საუკუნის შუა პერიოდის საფლავები, მათ შორის ჩვილი ალექსეი კუჩერენკოს (1955 წ.) საფლავი.<ref name="OSM_Data"/> თუმცა, ბევრ საფლავზე სახელები წაშლილია. == სურათები == <gallery mode="nolines" widths="300" heights="200"> ფაილი:2024-10-09. St. Nino Church. Orkhevi, Tbilisi.jpg|წმინდა ნინოს ეკლესია ფაილი:2024-10-29. Otar Taktakishvili Art School No. 19. Orkhevi.jpg|ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის ხელოვნების სკოლა ფაილი:Orkhevi bridge - full view 1.jpg|ორხევის ხიდი ფაილი:Bakery in Orkhevi.jpg|თონესთან ფაილი:Svan Tower Memorial, Orkhevi Settlement, Tbilisi.jpg|სვანური კოშკი - მემორიალი ფაილი:Public School 156. Main view. 2.jpg|156-ე საჯარო სკოლა ფაილი:"They fought for Motherland" memorial in Public School 156.jpg|მემორიალი 156-ე სკოლაში ფაილი:Memorial of Soso (Koba) Abzianidze in Orkhevi.jpg|სოსო (კობა) აბზიანიძის მემორიალი ცენტრალურ პარკში ფაილი:Vakhtang Pangani sport ground. 01. Orkhevi.jpg|ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი ფაილი:Southern White-breasted Hedgehog in Orkhevi.jpg|[[თეთრმკერდა ზღარბი]] კახეთის გზატკეცილთან ორხევში ფაილი:European Rhinoceros Beetle in Orkhevi.jpg|[[ფირნიშა ხოჭო]] (მამრი) წმინდა ნინოს ეკლესიასთან </gallery> == იხილეთ აგრეთვე == * [[სამგორი]] * [[თბილისის ზღვა]] * [[სამგორის სარწყავი სისტემა]] * [[თბილისის მეტროპოლიტენი]] * [[თბილისი]] * [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)]] * [[ორხევი|მდინარე ორხევი]] ==სქოლიო== {{სქოლიოს სია|group=georgian}} {{სქოლიო}} {{თბილისის უბნები}} 9thgtdh6vgi8zwqjfls1vgyiyilv7ph 4827841 4827822 2025-07-07T14:36:27Z David Osipov 152507 /* კონფლიქტი სოციალური საცხოვრისის გარშემო (2025) */ 4827841 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}}{{ექსპერტი}}{{ინფოდაფა დასახლება | სტატუსი = დასახლება | რეგიონის ტიპი = ქალაქი | რეგიონი = თბილისი | რაიონის ტიპი = რაიონი | რაიონი = სამგორი }} '''ორხევი''' — დასახლება (დაბა) და მიკრორაიონი<ref name="OSM_Data">{{cite web|url=https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.92420936564181,41.6930706849846&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|title=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|lang=ka|author=საჯარო რეესტრი|website=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250702170508/https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.924285054525306,41.693624562105946&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|archivedate=2025-07-02|access-date=2025-07-02|url-status=live}}</ref> [[თბილისი]]ს აღმოსავლეთ ნაწილში, [[სამგორი]]ს შემადგენლობაში. მდებარეობს მდინარე [[მტკვარი|მტკვრის]] მარცხენა სანაპიროზე, სამგორი-II-ისა და ზემო ალექსეევკის დასახლებებს შორის<ref name="EncTbilisi">{{წიგნი |ссылка=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |ავტორი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ სახვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |პასუხისმგებელი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიძე, ელ. კაჯაი, მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=2008 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |გვერდები=135 |გვერდების რაოდენობა=511 |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. XX საუკუნის შუა ხანებში, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მუშებისა და ინჟინრებისთვის, რომლებიც [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავისა]] და [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] მშენებლობაზე მუშაობდნენ, კეთილმოწყობილი მუშათა დასახლება დაარსდა. დროთა განმავლობაში, იგი საბჭოთა ეპოქის სამრეწველო ცენტრიდან შერეული განაშენიანების საცხოვრებელ რაიონად გარდაიქმნა. დასახლების ტერიტორია ჯერ კიდევ [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანაში]] (ძვ. წ. XIII-XI სს.) იყო დასახლებული, რასაც მრავალრიცხოვანი არქეოლოგიური აღმოჩენები მოწმობს. ორხევის თანამედროვე ისტორია 1948 წელს, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარი სამრეწველო-ლოგისტიკური ბაზის შექმნით დაიწყო. მოკლე დროში დასახლება საცხოვრებელი სახლებით განაშენიანდა და საკუთარი სოციალური ინფრასტრუქტურით აღიჭურვა. 1960-1980-იან წლებში ორხევის სამრეწველო პროფილი მნიშვნელოვნად გაფართოვდა: აშენდა მსხვილი საწარმოები, მათ შორის [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] საჭიროებებისთვის სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი რკინაბეტონის კონსტრუქციების (რბკ) ქარხანა, ასევე სამშენებლო მასალების კომბინატის ფილიალი და სხვა წარმოებები. ამ პერიოდის საარქივო წყაროები დეტალურად ასახავს დასახლების ცხოვრებას, აფიქსირებს როგორც ოფიციალურ მიღწევებს, ისე მოსახლეობის საყოფაცხოვრებო პრობლემებს. [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ ორხევის სამრეწველო საწარმოების პრივატიზაცია დაიწყო. ამ პერიოდში დასახლება კრიმინოგენული ვითარების გაუარესებას და სოციალურ-ეკონომიკურ სირთულეებს შეეჯახა. ამავდროულად, 2000 წელს დაიწყო [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს სახელობის ტაძრის]] მშენებლობა. XXI საუკუნეში დასახლება თანამედროვე გამოწვევების წინაშე დადგა, მათ შორის სოციალური პროტესტების, ეკოლოგიური პრობლემებისა და უკანონო მშენებლობების გარშემო კონფლიქტების სახით. ამავე დროს, დაიწყო აქტიური კეთილმოწყობის პერიოდი: განახლდა გზები, რეაბილიტაცია ჩაუტარდა სოციალურ ობიექტებს და შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები. == ეტიმოლოგია == სახელწოდება „ორხევი“, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[მდინარე ორხევი|მდინარეს]] უკავშირდება და ორი [[ქართული ენა|ქართული]] სიტყვის — „ორი ხევის“ — გაერთიანებითაა მიღებული, რაც „ორ [[ხევი|ხევს]]“ ან „ორი ხევის შესართავს“ ნიშნავს<ref name="NPLG_Dict">{{Cite web|url=http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|title=ორხევი|lang=ka|website=უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი|publisher=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065342/http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|archivedate=2025-06-29|accessdate=2025-06-26|url-status=live}}</ref>. ისტორიულად ეს ტერიტორია, მეზობელი დასახლებების ჩათვლით, ცნობილი იყო '''ქარისების''' სახელით, რაც „ქარიან ადგილებს“ ნიშნავს<ref name="Toponyms1997">{{წიგნი |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |ავტორი=სახლთხუციშვილი, უშანგი |სათაური=ადგილის დედა ანუ რას მოგვითხრობენ ტოპონიმები : წიგნი I |პასუხისმგებელი=პაატა ცხადაია |წელი=1997 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=ლომისი |ტომი=1 |გვერდები=66, 91 |გვერდების რაოდენობა=179 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. აღნიშნული [[ტოპონიმი|ტოპონიმი]] უნიკალური არ არის და საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში გვხვდება. ყველაზე ცნობილია ამავე სახელწოდების [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)|სოფელი]] [[თიანეთის მუნიციპალიტეტი|თიანეთის მუნიციპალიტეტში]]. გარდა ამისა, ტოპონიმი დაფიქსირებულია ლიტერატურულ და ისტორიულ წყაროებში, რომლებიც ქვეყნის სხვა რეგიონებს უკავშირდება: * '''[[იმერეთი|დასავლეთ საქართველოში]]''' — მოხსენიებულია [[ლორთქიფანიძე, კონსტანტინე|კონსტანტინე ლორთქიფანიძის]] რომანში „კოლხეთის ცისკარი“ (1933), როგორც ადგილმდებარეობა [[ხონის მუნიციპალიტეტი|ხონის რაიონში]], რომელსაც რომანის გმირები გაივლიან<ref>{{წიგნი |ავტორი=Лордкипанидзе, К. Д. |სათაური=Заря Колхиды |ბმული=https://books.google.ge/books?id=RnIKMwEACAAJ |პასუხისმგებელი=Пер. с груз. Э. Ананиашвили |ადგილი=М. |გამომცემლობა=Советский писатель |წელი=1951 |ენა=ru |ციტატა=В главе 21 романа упоминается, как арба героев «миновала Орхеви».}}</ref><ref>{{სტატია | სათაური = Критика и библиография. В борьбе за новую жизнь | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = Н. В. Павчинский | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 204 | ნომერი = 7615 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250707110443/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | არქივი-თარიღი = 2025-07-07 }}</ref>. * '''[[კახეთი|აღმოსავლეთ საქართველოში]]''' — [[დონჟაშვილი, თინა|თინა დონჟაშვილის]] რომანზე „ალაზანზე“ გამოქვეყნებულ 1958 წლის რეცენზიაში მოხსენიებულია '''ორხევის კოლმეურნეობა''', რომელიც, სავარაუდოდ, [[გურჯაანის მუნიციპალიტეტი|გურჯაანის რაიონში]] მდებარეობდა<ref>{{სტატია|ავტორი=В. Лукашевич, П. Никитич|სათაური=Трижды воскреснуть для службы народу|წელი=1958|ენა=ru|ადგილი=Москва|გამოცემა=Литературная газета|ტიპი=გაზეთი|თვე=3|რიცხვი=22|ნომერი=35 (3846)|გვერდები=3|ბმული=https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250707071128/https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-თარიღი=2025-07-07}}</ref>. == არქეოლოგია == ტერიტორიას, რომელზეც თანამედროვე დასახლება მდებარეობს, უძველესი ისტორია აქვს. ორხევის ველზე, მდინარე ორხევისა და მტკვრის შესართავთან, აღმოჩენილია [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანის]] (ძვ. წ. XIII—XI სს.) სამარხები. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად ნაპოვნია 80-ზე მეტი არტეფაქტი, მათ შორის მრავალფეროვანი [[კერამიკა]] ([[დოქი]], [[ქოთანი]], [[თასი]]), [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს იარაღი]] ([[სატევარი]], [[ცული]], [[შუბი|შუბისა]] და [[ისარი|ისრის]] პირები), ასევე [[ბრინჯაო|ბრინჯაოს]], [[ძვალი|ძვლისა]] და [[სარდიონი|სარდიონის]] სამკაულები. ეს აღმოჩენები მიუთითებს ამ ტერიტორიის მჭიდრო დასახლებასა და განვითარებულ მეურნეობაზე, რომელიც [[მიწათმოქმედება|მიწათმოქმედებასა]] და [[მესაქონლეობა|მესაქონლეობას]] ემყარებოდა, უკვე სამი ათასზე მეტი წლის წინ.<ref name="TbilisiHistory1">{{წიგნი |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |ავტორი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიაძე, ელ. კაჯაია |სათაური=თბილისის ისტორია. ტომი I: თბილისი უძველესი დროიდან XVIII საუკუნის ბოლომდე |პასუხისმგებელი=მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=1990 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=მეცნიერება |ტომი=1 |გვერდები=43—44 |გვერდების რაოდენობა=574 |isbn= |ტირაჟი=160000 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629070425/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |archivedate=2025-06-29}}</ref> == ისტორია == === ადგილმდებარეობის ისტორია (1948 წლამდე) === თანამედროვე მუშათა დასახლების დაარსებამდე, სახელწოდება „ორხევი“ გეოგრაფიულ ადგილს და, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[რკინიგზის სადგური|რკინიგზის სადგურს]] აღნიშნავდა. საბჭოთა პერიოდში ეს ტერიტორია პირველად 1921 წლის თებერვალში, [[საქართველოს საბჭოთა ოკუპაცია (1921)|საქართველოს გასაბჭოების]] კონტექსტში მოიხსენიება, როდესაც [[წითელი არმიის XI არმია|მე-11 წითელი არმიის]] ნაწილები [[თბილისი|ტფილისზე]] შეტევის ფარგლებში, მათ შორის, ორხევის სადგურისკენ მიიწევდნენ<ref name="ZV1963_Jan">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |სათაური=Красные орлы Кавказа |წელი=1963 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=1 |რიცხვი=15 |გამოშვება=12 |ნომერი=11637 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629074319/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ომისშემდგომ წლებში, [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] პროექტის დაწყებასთან ერთად, ტერიტორიის აქტიური ათვისება დაიწყო. პირველი მოსამზადებელი სამუშაოები 1946 წელს დაიწყო. იმავე წლის ოქტომბერში [[პრესა|პრესაში]] გავრცელდა ინფორმაცია მომავალი [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავის]] მიდამოებში მუშათა დასახლებების მშენებლობის დაწყების შესახებ<ref name="ZV1946_Oct">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |ავტორი=ელერდაშვილი, ს. |სათაური=На стройках новой пятилетки. Трасса Самгорского канала |წელი=1946 |პასუხისმგებელი=ნ. ვ. პავჩინსკი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=20 |გამოშვება=211 |ნომერი=6845 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629091553/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. მოგვიანებით, 1970 წლით დათარიღებულ დასახლების მცხოვრებთა [[წერილი|წერილში]] ნათქვამი იყო, რომ პირველი დროებითი ნაგებობები ჯერ კიდევ 1946 წელს აშენდა<ref name="ZV1970_Jan">{{სტატია | ავტორი = ნ. ჭიჭიაშვილი, ა. ამანაშვილი, ი. ლუჩკო | სათაური = Короткие сигналы. Просьба осталась без последствий | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = შ. კარკარაშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1970 | თვე = 1 | რიცხვი = 23 | გამოშვება = 18 | ნომერი = 13578 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629094153/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. [[1946 წელი|1946 წლის]] ბოლოსთვის ორხევი უკვე დედაქალაქის ადმინისტრაციულ რუკაზე აღიარებულ [[ორიენტირი|გეოგრაფიულ ორიენტირად]] იქცა. 1946 წლის დეკემბერში [[თბილისი|თბილისის]] საარჩევნო ოლქების ფორმირებისას, იგი ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის სასაზღვრო პუნქტად მოიხსენიებოდა, რომლის საზღვარიც „სადგურ [[ნავთლუღი (სადგური)|ნავთლუღიდან]] ორხევამდე“ გადიოდა<ref name="ZV1946_Dec">{{სტატია | სათაური = Указ Президиума Верховного Совета Грузинской ССР О избирательных округах по выборам в Верховный Совет Грузинской ССР | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1946 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 245 | ნომერი = 6879 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095400/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ამგვარად, 1948 წლის დასაწყისისთვის ორხევი წარმოადგენდა ცნობილ ადგილს, სადაც დაწყებული იყო მზადება მასშტაბური [[მშენებლობა|მშენებლობისთვის]], მაგრამ ჯერ კიდევ არ იყო სრულფასოვანი დასახლება სამრეწველო ბაზით. === სამრეწველო ბაზის დაარსება (1948) === ტერიტორიის სრულმასშტაბიანი [[მრეწველობა|სამრეწველო]] ათვისება, რომელიც უკვე ორხევის სახელით იყო ცნობილი<ref name="ZV1946_Dec"/>, 1948 წელს დაიწყო, როდესაც ეს ტერიტორია შეირჩა ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარ სამრეწველო-ლოგისტიკურ ბაზად, რომელიც სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებლობას ახორციელებდა. განვითარება სწრაფი ტემპით მიმდინარეობდა. 1948 წლის მარტში ტრესტის ხელმძღვანელმა ვ. გაგანიძემ ორხევში მატერიალური მომარაგების ბაზის შექმნა დააანონსა, რომელიც '''ცენტრალურ მექანიკურ სახელოსნოებს''', გარაჟს და [[სახერხი საამქრო|სახერხ ქარხანას]] მოიცავდა<ref name="ZV1948_Mar">{{სტატია | ავტორი = გაგანიძე ვ. | სათაური = Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 3 | რიცხვი = 18 | გამოშვება = 56 | ნომერი = 7207 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095926/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმავე წლის აპრილისთვის '''ავტოსახელოსნოები, გარაჟი და მექანიკური სახელოსნოები''' უკვე აშენებული იყო<ref name="ZV1948_Apr">{{სტატია | სათაური = Предмайское социалистическое соревнование. Самгорводстрой перевыполнил квартальный план | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 4 | რიცხვი = 6 | გამოშვება = 70 | ნომერი = 7221 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100352/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ივლისისთვის სრულდებოდა ცენტრალური მექანიკური სახელოსნოს მოწყობა, რომელსაც „პირველხარისხოვანი ჩარხებით“ აجهزةბდნენ სამშენებლო ტექნიკის შესაკეთებლად და დეტალების დასამზადებლად. პარალელურად, სამრეწველო ზონასთან მიჰყავდათ [[ელექტროგადამცემი ხაზი]] სახელოსნოს, სახერხი ქარხნის, ასევე მატერიალური და [[ცემენტი|ცემენტის]] საწყობების მოსამარაგებლად<ref name="ZV1948_Jul">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 7 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 135 | ნომერი = 7286 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | archivedate = 2025-06-29 | url-status = live }}</ref>. სამრეწველო [[განაშენიანება|განაშენიანების]] გარდა, ორხევი მთელი პროექტის [[სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა|სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის]] საწყისი წერტილი გახდა. სწორედ კახეთის გზატკეცილიდან, ორხევის რაიონში, დაიწყო '''ცალკე საექსპლუატაციო გზის''' გაყვანა, რომელიც მაგისტრალური არხის მთელ ტრასას გაუყვა და მისი ყველა მონაკვეთი ერთმანეთთან დააკავშირა<ref name="ZV1948_Jun">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка. Магистральная дорога | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1948 | თვე = 6 | რიცხვი = 26 | გამოშვება = 127 | ნომერი = 7278 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629101017/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. === მუშათა დასახლების ჩამოყალიბება (1949—1950-იანი წლები) === სამრეწველო ბაზის შექმნის შემდეგ დაიწყო [[საცხოვრებელი სახლი|საცხოვრებელი]] სახლების აქტიური მშენებლობა. 1949 წლის ოქტომბერში გაზეთი „კომუნისტი“ იტყობინებოდა: „ორხევში უკვე მზადაა რამდენიმე საცხოვრებელი სახლი და [[სასადილო]]... მაშინ ორხევი უკვე [[დაბა]] იქნება“<ref name="Komunisti1949">{{სტატია | ავტორი = ლომთაძე დ. | სათაური = სამგორის ველზე... | ორიგინალი = სამგორის ველზე | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 214 (8517) | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120224/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1950 წლის ბოლოსთვის ორხევი, რომელიც თბილისის გარდაუბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა, სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებელთათვის კეთილმოწყობილ მუშათა ქალაქად გადაიქცა. ორი წლის განმავლობაში აშენდა 26 საცხოვრებელი სახლი, საბავშვო ბაღი, ბაგა-ბაღი, ამბულატორია, საპარიკმახერო, აბანო, სასადილო და მაღაზია. სწორი ქუჩების გასწვრივ დეკორატიული ხეები დაირგო, ხოლო დასახლებაში მოეწყო საკუთარი [[რადიო]]კვანძი, [[წყალგაყვანილობა]] და [[ელექტროსადგური]]. ამ დროისთვის სრულდებოდა 300-ადგილიანი კლუბისა და [[ფოსტა|ფოსტის]] შენობის მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov">{{სტატია | ავტორი = გ. პ. პროზორია, გ. აპიცარიანი, ი. ალადაშვილი, ტ. ბელიაევა, ვ. ცხოვრებაშვილი | სათაური = Поселок Орхеви | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 11 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 266 (7932) | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120903/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. საბინაო მშენებლობა გრძელდებოდა: იმავე წლის დეკემბრისთვის [[მძღოლი|მძღოლებისა]] და [[მექანიზატორი|მექანიზატორებისთვის]] ექვსი დამატებითი სახლი აშენდა<ref name="ZV1950_Dec8">{{სტატია | სათაური = На Самгорской стройке. Бесперебойно работать в зимних условиях. Беседа с начальником «Самгорводстроя» тов. А. Габуния | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = პავჩინსკი, ნ. ვ. | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 274 | ნომერი = 7940 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121423/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ასევე გაიხსნა საექიმო უბნები სტომატოლოგიური კაბინეტებით<ref name="ZV1950_Dec21">{{სტატია | სათაური = По городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 7952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121802/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. დასახლების სოციალური და კულტურული ცხოვრებაც სწრაფად ვითარდებოდა. 1951 წელს გაიხსნა მასობრივი [[ბიბლიოთეკა]]<ref name="ZV1951_Nov2">{{სტატია | სათაური = По Городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1951 | თვე = 11 | რიცხვი = 2 | გამოშვება = 259 | ნომერი = 8219 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629122005/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> (ამჟამად — [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#ბიბლიოთეკა|ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკა]]) და ახალი კლუბი, სადაც იმართებოდა [[კონცერტი|კონცერტები]], მათ შორის [[გასტროლები|გასტროლები]] [[ლიტვის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|ლიტვის სსრ-დან]] ჩამოსული არტისტების მონაწილეობით<ref name="ZV1951_Aug">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |სათაური=Песни дружбы |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |წელი=1951 |თვე=8 |რიცხვი=23 |გამოშვება=198 |ნომერი=8158 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629122424/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლება ამაყობდა თავისი წარმოების [[დამკვრელობითი შრომა|მოწინავეებით]], რომელთა შორის იყვნენ [[მხურავი]] გიორგი ფეშხელაშვილი, [[მძღოლი|მძღოლები]] ნადეჟდა კლიშინა და ივან არუთინოვი, [[ექსკავატორი|ექსკავატორების]] მემანქანეები ივან ტიმჩენკო (წყაროში შეცდომაა დაშვებული — ძველი მაცხოვრებლების მოგონებებით, სწორედ მაშინ გაზეთმა შეცდომით მას გიორგი ტიმჩენკო უწოდა) და სტეპან ფადეევი, მხერხავი მიხეილ მელაძე და დურგალი გიორგი ნინოშვილი.<ref name="ZV1950_Nov"/>. პარალელურად მიმდინარეობდა ორხევის ადმინისტრაციული და პოლიტიკური ჩამოყალიბება. 1950 წლის 25 იანვარს დაარსდა '''ორხევის საარჩევნო უბანი'''<ref name="Komunisti1950">{{სტატია | სათაური = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ორიგინალი = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = ბ. ნანიტაშვილი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1950 | თვე = 1 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 19 | ნომერი = 8579 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123049/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1954 წლისთვის აქ უკვე მოქმედებდა '''პირველადი პარტიული ორგანიზაცია'''<ref name="Komunisti1954">{{სტატია | სათაური = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ორიგინალი = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1954 | თვე = 3 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 64 | ნომერი = 9840 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123815/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მშენებლობის კვალიფიციური მუშახელით უზრუნველსაყოფად დასახლებაში ორგანიზებული იყო სამშენებლო კადრების მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები<ref name="ZV1953_Apr">{{სტატია | ავტორი = პრუიძე ა. | სათაური = Растут кадры строителей Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. ი. ხუციშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1953 | თვე = 4 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 100 | ნომერი = 8674 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124334/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, ცხოვრებისა და [[საბინაო-კომუნალური მომსახურება|კომუნალური მომსახურების]] ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო. 1952 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიაში მწირ ასორტიმენტზე ჩიოდნენ და იძულებულნი იყვნენ [[პირველადი მოხმარების საგნები|პირველადი მოხმარების საგნებისთვის]] თბილისში ევლოთ<ref name="ZV1952_Apr">{{სტატია | სათაური = Вниманию „Цекавшири“ и „Грузторга“ | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | ენა = ru | პასუხისმგებელი= ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1952 | თვე = 4 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 90 | ნომერი = 8356 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124626/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. === ადმინისტრაციული რეფორმები და სამრეწველო ზრდა (1960—1980-იანი წლები) === 1960-იან წლებში დასახლებამ მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციული გარდაქმნები განიცადა და სწრაფად მზარდი მუშათა დასახლებებისთვის დამახასიათებელ საყოფაცხოვრებო პრობლემებს შეეჯახა. 1962 წლის აპრილში, [[რეფორმა|რეფორმის]] ფარგლებში, სამგორის რაიონი თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამავდროულად, „სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლება“ ოფიციალურად გაერთიანდა სოფელ ორხევთან და ახალ დასახლებას '''დასახლება სამგორი''' ეწოდა<ref name="ZV1962_Apr">{{სტატია | სათაური = Хроника | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 4 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 93 | ნომერი = 11413 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165107/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ოფიციალური სახელის ცვლილების მიუხედავად, ისტორიული სახელწოდება „ორხევი“ მყარად შენარჩუნდა ყოველდღიურ ხმარებაში, რასაც ადასტურებს იმ დროინდელი მაცხოვრებლების მრავალრიცხოვანი წერილები გაზეთებში<ref name="ZV1962_Dec7" />. ამ პერიოდის დასახლების სოციალური ცხოვრება ნათლად აისახა გაზეთ „Заря Востока“-ს ფურცლებზე. 1962 წლის დეკემბერში გამოქვეყნდა ორი წერილი, რომლებიც ყოფის კონტრასტებს ასახავდა. 7 დეკემბერს 15 მცხოვრებისგან შემდგარმა ჯგუფმა, მათ შორის საზოგადოებრივმა მაკონტროლებელმა ტ. სემიხოვამ, გამოაქვეყნა კოლექტიური წერილი [[საჩივარი|საჩივრებით]] სასურსათო მაღაზიის (გამგე გ. ბაირამოვი), ხორცისა და ბოსტნეულის ჯიხურის (გამგე ს. ლაზარიშვილი) და [[რესტორანი|რესტორნის]] (გამგე ნ. ჯალალოვი) მუშაობაზე. მაცხოვრებლები იტყობინებოდნენ [[ცომეული|ცომეულზე]] ფასების მომატების, [[ხორცი|ხორცის]] ერთიან ფასად გაყიდვის შესახებ, ხარისხის მიხედვით დაყოფის გარეშე, და გამაგრილებელი სასმელების ჯიხურში სპირტიანი სასმელებით [[ბუტლეგერობა|არალეგალური ვაჭრობის]] შესახებ<ref name="ZV1962_Dec7">{{სტატია | ავტორი = ტ. სემიხოვა, მ. დანჩენკო, ა. კამალოვი, გ. კირაკოზაშვილი, მ. კარასაშვილი, ვ. აფაკასიადი და სხვ. | სათაური = Пора навести порядок! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 7 | გამოშვება = 285 | ნომერი = 11605 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165648/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აღსანიშნავია, რომ მეორე დღეს, 8 დეკემბერს, იმავე გაზეთში გამოჩნდა სხვა წერილი, რომელშიც [[მოსახლეობა|მაცხოვრებლები]], მათ შორის [https://www.wikitree.com/wiki/Sipina-2 ანა ოსიპოვა], გ. ტიმჩენკო და რ. იაკოვენკო, გულწრფელ მადლობას უხდიდნენ ადგილობრივი [[პოლიკლინიკა|პოლიკლინიკის]] ბავშვთა ექიმს, ედიტა გიორგის ასულ ასათიანს, და აღნიშნავდნენ, რომ მისი „კეთილი ღიმილი და კეთილი სიტყვა — საუკეთესო წამალია ავადმყოფებისთვის“<ref name="ZV1962_Dec8">{{სტატია | ავტორი = ოსიპოვა ა. ა., ტიმჩენკო გ., იაკოვენკო რ., მაისურაძე ე., ანდრეევა ზ., გერასიმენკო | სათაური = Спасибо, дорогие! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = რედ. ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 11606 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170303/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1970 წლისთვის, დაარსებიდან თითქმის მეოთხედი საუკუნის შემდეგ, საყოფაცხოვრებო პრობლემები გამწვავდა: 40 მცხოვრების კოლექტიურ წერილში ისინი ჩიოდნენ „1946 წელს აშენებული დროებითი ნაგებობების“ უკიდურეს სიძველეზე, [[სასმელი წყალი|სასმელი წყლის]] მიწოდების ხშირ შეფერხებებზე და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე<ref name="ZV1970_Jan"/>. 1970-იანი წლებისთვის ორხევი თბილისის '''საქარხნო რაიონის''' შემადგენლობაში შევიდა<ref name="Komunisti1974">{{სტატია | ავტორი = ტიგიშვილი რ. | სათაური = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ორიგინალი = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1974 | რიცხვი = 16 | თვე = 2 | გამოშვება = 40 | ნომერი = 15861 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170955/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, და ხელისუფლებამ დაიწყო მისი კეთილმოწყობაზე ზრუნვა, კერძოდ, გზების განათებაზე<ref name="ZV1973_Jun">{{სტატია | ავტორი = ინაშვილი ფ., შელია დ., გვინიაშვილი შ., ტაბატაძე ა., როზენბერგ ლ. | სათაური = Праздник народовластия | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ო. კინკლაძე | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1973 | თვე = 6 | რიცხვი = 19 | გამოშვება = 142 | ნომერი = 14599 | გვერდები = 1, 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171407/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ამ პერიოდში ორხევის სამრეწველო პროფილი, რომელიც თავდაპირველად მშენებლობაზე იყო ორიენტირებული, აქტიურად დაიწყო [[დივერსიფიკაცია|დივერსიფიკაცია]]. უკვე არსებული '''ორხევის მეცხოველეობის საბჭოთა მეურნეობის'''<ref name="Komunisti1987">{{სტატია | ავტორი = კურხული ჯ., საქინფორმის კორ. | სათაური = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ორიგინალი = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = დ. იოსელიანი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ ცკ-ის ორგანო | წელი = 1987 | თვე = 11 | რიცხვი = 24 | გამოშვება = 271 | ნომერი = 20012 | გვერდები = 1 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> გარდა, დასახლებაში ახალი სამრეწველო ობიექტების მშენებლობა გაიშალა. საკვანძო საწარმო გახდა ახალი '''რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკბკ)''', რომელიც 1980-იანი წლების დასაწყისში „თბილგვირაბმშენის“ მიერ აშენდა [[სოციალისტური შრომის გმირი|სოციალისტური შრომის გმირის]] ალექსანდრე დათაშვილის ხელმძღვანელობით. ეს საწარმო, რომელიც მდებარეობდა მინდორზე, რომელიც, თანამედროვის თქმით, „ასაფრენ ბილიკს ჰგავდა“, და რომლის გვერდითაც გადიოდა [[ალექსეევკა (დასახლება თბილისში)|დასახლება ალექსეევკის]] ბაღების „ყვავილოვანი ნუშის ვარდისფერი ქაფით“ მოფენილი გზა, სტრატეგიული მნიშვნელობის იყო. იგი კრიტიკულად მნიშვნელოვანი იყო [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველსაყოფად, რომლებიც, [[ჟურნალისტი|ჟურნალისტის]] გამოთქმით, „შიმშილობდნენ“, განიცდიდნენ კონსტრუქციების მწვავე დეფიციტს და ქარხნის ამუშავებას „[[მანანა ზეციური|მანანა ზეციურივით]]“ ელოდნენ. 1982 წლის თებერვალში ქარხანამ, რომელიც მოიცავდა ბეტონის შემრევ კვანძს და 1100 ტონა ცემენტის ცენტრალურ საწყობს, პირველი პროდუქცია გამოუშვა. მისი საპროექტო სიმძლავრე წელიწადში 20 ათასი მ³ ასაწყობი [[რკინაბეტონი|რკინაბეტონისა]] და 50 ათასი მ³ სასაქონლო ბეტონისგან შედგებოდა<ref name="ZV1982_Feb">{{სტატია | ავტორი = ნედაშკოვსკაია, ი. | სათაური = Взлётная полоса. Социалистическое соревнование — школа интернационализма | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1982 | თვე = 2 | რიცხვი = 10 | გამოშვება = 34 | ნომერი = 17210 | გვერდები = 2 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629172409/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მისი გაშვებასთან დაკავშირებით, ძველი რკბკ ქარხანა [[ელიავას ქუჩა|ელიავას ქუჩაზე]] თბილისში 1983 წელს ლიკვიდირებულ იქნა<ref name="ZV1982_Oct23">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |სათაური=На контроле «Зари Востока» — письма трудящихся. Факты подтвердились, меры приняты |პასუხისმგებელი= ნ. ჩერქეზიშვილი |წელი=1982 |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=23 |გამოშვება=244 |ნომერი=17420 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250628204904/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |არქივი-თარიღი=2025-06-28}}</ref>. 1980-იანი წლების შუა პერიოდში ორხევში გაიხსნა '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' ახალი ინსტრუმენტული [[საამქრო|საამქროთი]]. მის დასაკომპლექტებლად ხელმძღვანელობამ მოაწყო „შრომითი დესანტი“ გამოცდილი [[კომუნისტი|კომუნისტებისგან]] მთავარი საწარმოდან, [[ინჟინერი|ინჟინერ]] სემიონ სემილეტოვის მეთაურობით, რათა [[კომბინატი|კომბინატის]] ტრადიციები, როგორც ითქვა, „უკვე სისხლში“ ჰქონოდათ<ref name="ZV1986_Sep">{{სტატია |სათაური=Правофланговые ускорения. Черта характера |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |ენა=ru |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |გამოცემა=Заря Востока |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |წელი=1986 |თვე=9 |რიცხვი=16 |გამოშვება=215 |ნომერი=18570 |გვერდები=1 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629175323/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref><ref name="ZV1987_Feb">{{სტატია | ავტორი = შჩერბინა-ესვანჯია, ლუდმილა | სათაური = И прошел год... | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. პაწურია | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 2 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 47 | ნომერი = 18702 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629175723/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1988 წლისთვის კომბინატმა დანერგა [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[ფიბროცემენტი|მოსაპირკეთებელი ფილების]] წარმოება [[მარმარილო|მარმარილოსა]] და [[პოლიმერები|პოლიმერების]] ნარჩენებისგან, დასავლეთ გერმანული ფირმა „ადმ“-ისა და ჰოლანდიური „შტორკის“ მოწყობილობების გამოყენებით<ref name="ZV1987_Dec27">{{სტატია | ავტორი = მიხაილ ჯინჯიხაშვილი | სათაური = Репортаж. Для ремонта квартиры | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 12 | რიცხვი = 27 | გამოშვება = 297 | ნომერი = 18952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629180052/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref><ref name="ZV1988_May">{{სტატია |ავტორი=ვ. ვალიშვილი, მ. კიკვაძე |სათაური=Хозяйствовать по-новому |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |პასუხისმგებელი=ფოტოქრონიკა საქინფორმი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального Комитета Компартии Грузии, Верховного Совета и Совета Министров Грузинской ССР |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1988 |თვე=5 |რიცხვი=7 |გამოშვება=106 |ნომერი=19061 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629180820/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლების სამრეწველო ინფრასტრუქტურა ასევე მოიცავდა: * '''[[ორგანული სასუქები|ორგანული სასუქების]] ქარხანა''' — შენდებოდა 1962 წელს, რომელთანაც მტკვარზე სპეციალური ხიდი-აკვედუკი მილსადენით იყო გადებული.<ref name="ZV1962_Feb">{{სტატია |ავტორი=შ. კოჟილოტი |სათაური=Мост готов |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1962 |თვე=2 |რიცხვი=9 |გამოშვება=33 |ნომერი=11353 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181204/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. * '''რკინაბეტონის ღარების საწარმოო პოლიგონები''' [[სარწყავი მიწათმოქმედება|სარწყავი სისტემებისთვის]] (მოქმედებდა 1963 წელს)<ref name="ZV1963_Mar">{{სტატია |ავტორი=ს. ხეთაგური |სათაური=Первый эликсир земли |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1963 |თვე=3 |რიცხვი=26 |გამოშვება=71 |ნომერი=11696 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181713/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''ტექსტილ-გალანტერეის კომბინატი''' (შენდებოდა 1971 წელს)<ref name="ZV1971_Aug">{{სტატია |ავტორი=ჩედია ა. |სათაური=Для тружеников села |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |პასუხისმგებელი=შ. კარკარაშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1971 |თვე=8 |რიცხვი=4 |გამოშვება=176 |ნომერი=14026 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182003/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხნის ახალი კორპუსები''' (ექსპლუატაციაში შესვლის ვადა 1989 წელს)<ref name="ZV1986_Jun">{{სტატია |ავტორი=მარტინიუკი, სვეტლანა |სათაური=Советский образ жизни |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1986 |თვე=6 |რიცხვი=29 |გამოშვება=150 |ნომერი=18505 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182222/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''გაერთიანება „სოლანის“ სუვენირების წარმოება''' (იგეგმებოდა 1985 წელს), რომელსაც უნდა გამოეშვა ეროვნულ სტილში შესრულებული ნაწარმი: ჩანთები, [[ქისა|ქისები]], [[თავსაფარი|თავსაფრები]] და [[თავსაბურავი|თავსაბურავები]]<ref name="ZV1985_Oct">{{სტატია |ავტორი=ლომთაძე, ვახტანგ; მიქელაძე, ნუგზარ |სათაური=Товары: спрос, качество, ассортимент. Отнестись к себе требовательней. Круглый стол «Зари Востока» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1985 |თვე=10 |რიცხვი=22 |გამოშვება=244 |ნომერი=18299 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182518/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. მზარდი მრეწველობის [[პერსონალი|კადრებით]] უზრუნველსაყოფად, 1982 წელს მისამართზე ახვლედიანის ქ. 1, უკვე მოქმედებდა '''სასწავლო კომბინატი „საქმთავარმონტაჟსპეცმშენი“''', სადაც ამზადებდნენ [[შემდუღებელი|გაზოელექტროშემდუღებლებს]], [[სანტექნიკოსი|ზეინკალ-სანტექნიკოსებს]] და [[მემონტაჟე|მემონტაჟეებს]], და სადაც მოსწავლეებს უზრუნველყოფდნენ [[საერთო საცხოვრებელი|საერთო საცხოვრებლითა]] და [[სტიპენდია|სტიპენდიით]] თვეში 75 რუბლის ოდენობით, 3-დან 6 თვემდე სწავლის ვადით<ref name="ZV1982_Nov">{{სტატია |სათაური=Учебный комбинат главного управления «Грузглавмонтажспецстрой» Грузинской ССР объявляет набор |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |პასუხისმგებელი=რედ. ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1982 |თვე=11 |რიცხვი=11 |გამოშვება=260 |ნომერი=17436 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182846/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1987 წელს განიხილებოდა ორხევში ცენტრალიზებული სარემონტო ბაზის შექმნა მთელი [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|რესპუბლიკის]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30">{{სტატია |ავტორი=მურადი ალაშვილი |სათაური=Хозрасчету быть полным |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1987 |თვე=12 |რიცხვი=30 |გამოშვება=299 |ნომერი=18954 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629183250/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. === პოსტსაბჭოთა პერიოდი და თანამედროვეობა === საბჭოთა კავშირის დაშლისა და საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის შემდეგ ორხევი, ისევე როგორც მთელი საქართველო, კარდინალური ცვლილებების ეპოქაში შევიდა. ეს პერიოდი ხასიათდებოდა მკვეთრი კონტრასტებით: კერძო მეწარმეობის ჩამოყალიბება ეკონომიკური არასტაბილურობის ფონზე, სულიერი აღორძინება კრიმინალის ზრდის ფონზე, ასევე ქვეყნის ახალ სოციალურ და თავდაცვით სტრუქტურებში თანდათანობითი ინტეგრაცია. ==== 1990-იანი წლები: გარდამავალი პერიოდის ეკონომიკა ==== 1990-იან წლებში საბჭოთა სამრეწველო ობიექტების ბაზაზე კერძო კომპანიების ჩამოყალიბება დაიწყო. ახალ პირობებთან ადაპტაციის ნათელი მაგალითი გახდა სს '''„ვაზიანი“'''. მისი გენერალური დირექტორი, დავით ახვლედიანი, რომელმაც განათლება მოსკოვში „საგარეო ვაჭრობის“ სპეციალობით მიიღო, რთულ წლებში დაბრუნდა საქართველოში და საწარმოს ჩაუდგა სათავეში. 1998 წლისთვის „ვაზიანი“ პოპულარულ შამპანურს „სამეფოს“ უშვებდა, მაგრამ, როგორც იმდროინდელი ბევრი საწარმო, მაღალი გადასახადებისა და გასაღების ბაზრების სიმცირის პრობლემებს აწყდებოდა, რაც კონიაკის წარმოებას აფერხებდა და არასრული სიმძლავრით მუშაობას აიძულებდა<ref name="Sakartvelo1998">{{სტატია | ავტორი = კეტი ჭადუნელი, ნანა ძველაია | სათაური = შამპანური „სამეფო“ შემდეგ „პრინცს“ ელოდება | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | პასუხისმგებელი = რედ. სერგო ჯანაშია | ენა = ka | გამოცემა = საქართველო | გამომცემლობა = ყოველკვირეული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გაზეთი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 7 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 50 | ნომერი = 1680 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629183637/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმ დროის ეკონომიკური მდგომარეობა დეტალებშიც აისახებოდა. 1996 წელს აშშ-ის საელჩომ ორხევში, რძის კომბინატის ტერიტორიაზე, დახურული აუქციონი ჩაატარა, სადაც დეფიციტური საქონელი იყიდებოდა: გენერატორები, სარეცხი მანქანები, საშრობები და სამშენებლო მასალები, რაც მოსახლეობისა და ორგანიზაციების საბაზისო ინფრასტრუქტურის საჭიროებებზე მიუთითებს<ref name="SG1996_May">{{სტატია | სათაური = 9 МАЯ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | პასუხისმგებელი = ა. ა. სილაგაძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1996 | თვე = 5 | რიცხვი = 4 | გამოშვება = 63 | ნომერი = 991 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184008/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. თუმცა, ყველა ახალი საწარმო მაღალ სტანდარტებს არ იცავდა: იმავე წელს ორხევული ფირმა „გიორგი-94“ პრესაში უხარისხო ღვინის გამოშვებასთან დაკავშირებით მოიხსენიებოდა<ref name="SG1996_Oct">{{სტატია |სათაური=Антиреклама. Не пейте и не ешьте?!. |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |პასუხისმგებელი=Ред. А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1996 |თვე=10 |რიცხვი=31 |გამოშვება=148 |ნომერი=1076 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629184236/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ათწლეულის მეორე ნახევარში ვაუჩერული სისტემით მასშტაბური პრივატიზაცია დაიწყო. ვაჭრობაზე ერთი დოლარის ნომინალური ღირებულებით გამოტანილი იყო დასახლების მსხვილი სამრეწველო საწარმოები: სს „პოლიმერული ნაკეთობა“, რომელიც 4,3 ჰექტარ მიწაზე იყო განთავსებული, და სარემონტო-მექანიკური ქარხანა „ხალიბი“<ref name="SG1998_Dec">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в один доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 12 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 349 | ნომერი = 21570 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184621/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref><ref name="SG1999_Jan">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в 1 доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1999 | თვე = 1 | რიცხვი = 22 | გამოშვება = 13 | ნომერი = 21599 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184909/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== სულიერი ცხოვრება, უსაფრთხოება და განვითარება 2000-იან წლებში ==== სოციალურ-ეკონომიკური სირთულეების ფონზე დასახლებაში სულიერი აღორძინება დაიწყო. მნიშვნელოვან მოვლენად იქცა [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] სახელობის ახალი [[მართლმადიდებლური ტაძარი|მართლმადიდებლური ტაძრის]] მშენებლობა. [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#წმინდა ნინოს ეკლესია|ტაძრის მშენებლობის ისტორია]]. ამავდროულად, ორხევმა ქვეყნის თავდაცვის სისტემაში ახალი მნიშვნელობა შეიძინა. 2007 წელს, [[თურქეთი|თურქეთთან]] სამხედრო თანამშრომლობის ფარგლებში, გარემონტდა და აღიჭურვა დასახლებაში განლაგებული [[ლოგისტიკა|ლოგისტიკის]] [[ბატალიონი|ბატალიონის]] სარემონტო პუნქტი<ref name="SG2007_Mar">{{სტატია | სათაური = Рассмотрены вопросы сотрудничества | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, ე. ჭაჭუა | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2007 | თვე = 3 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 41—42 | ნომერი = 23783 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629185304/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ===== „ორხეველი მანიაკის“ საქმე და კრიმინალური ქრონიკა ===== 2000-იან წლებში დასახლებამ სამწუხარო ცნობადობა მოიპოვა ადგილობრივი მცხოვრების, მიხეილ აზალაძის მიერ ჩადენილი სასტიკი [[მკვლელობა|მკვლელობებისა]] და [[კანიბალიზმი|კანიბალიზმის]] აქტების სერიის გამო. მან [[სამართალდამცავი ორგანოები|სამართალდამცავი ორგანოებისგან]] მეტსახელი „ორხეველი [[სერიული მკვლელი|მანიაკი]]“ მიიღო და [[უვადო თავისუფლების აღკვეთა|უვადო პატიმრობა]] მიესაჯა. ორხევში, ჩანტლაძის ქუჩა №1-ში ჩადენილმა დანაშაულებმა მთელი [[საქართველო|ქვეყნის]] ყურადღება მიიპყრო<ref name="OrkheviManiac">{{სტატია |ავტორი=ნ. ფიცხელაური |სათაური="ორხეველი მანიაკი" - ქართველი კანიბალის შემზარავი ისტორია |url=https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |ენა=ka |გამოცემა=კვირის პალიტრა |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=პალიტრა-მედია |წელი=2015 |თვე=5 |რიცხვი=11 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629185627/https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. ამ რეზონანსული საქმის გარდა, იმ პერიოდის კრიმინალური ქრონიკა სხვა შემთხვევებსაც ასახავდა. 2000 წლის მარტში ორხევში დააკავეს ქალაქ შახტის (რუსეთი) მცხოვრები, რომელმაც კონტრაბანდული გზით საქართველოში 78,2 გრამი [[ოპიუმი]] შემოიტანა და მის გასაღებას ცდილობდა. ამავდროულად, დასახლების მცხოვრებლები თავად ხდებოდნენ ზოგადი არასტაბილური ვითარების მსხვერპლნი: იმავე თვეში გავრცელდა ინფორმაცია თბილისის ცენტრში, [[თბილისის ფუნიკულიორი|ფუნიკულიორთან]], ორხევის მცხოვრებ გიორგი ცხოვრებაშვილზე თავდასხმის შესახებ<ref name="SG2000_Mar_crime">{{სტატია | ავტორი = ბ. ჩერქეზიშვილი | სათაური = Криминал. Жестокость нашего времени;Опиум из шахты | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, თ. ლომსაძე, ბ. ჭაჭანიძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2000 | თვე = 3 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 73—74 | ნომერი = 21989 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629190417/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== თანამედროვე ეტაპი ==== XXI საუკუნეში ორხევი თბილისის განუყოფელ ნაწილად განაგრძობს განვითარებას. ეს ტერიტორია თანამედროვე სამეცნიერო კვლევებშიც მოიხსენიება, კერძოდ, 2011 წელს ორხევის რაიონიდან აღებული [[თიხნარი|თიხნარის]] ნიმუშები გეოტექნიკური გამოცდებისთვის გამოიყენებოდა<ref name="Soil2011">{{სტატია | ავტორი = კიკნაძე ხ. ლ., დადიანი კ. ზ., მაისაია ლ. დ., ლორთქიფანიძე ფ. ნ., ნავროზაშვილი მ. ზ. | სათაური = Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | ენა = ru | გამოცემა = სამეცნიერო შრომების კრებული | ტიპი = კრებული | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის წყალთა მეურნეობის ინსტიტუტი | პასუხისმგებელი = რედ. გ. ვ. გავარდაშვილი, ი. რ. ირემაშვილი | წელი = 2011 | ნომერი = 66 | გვერდები = 124—127 | issn = 1512-2344 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. დედაქალაქის პოლიტიკურ ცხოვრებაში დასახლება სამგორის რაიონის ერთ-ერთი [[მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემა|მაჟორიტარული]] ოლქის შემადგენლობაში შედის, რომლის წარმომადგენლებსაც ქალაქის [[საკრებულო|საკრებულოში]] ირჩევენ<ref name="TbilisiWeek2017">{{სტატია |სათაური=«Грузинская мечта» представила кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |პასუხისმგებელი=Вадим Геджадзе |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |ნომერი=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამავე პერიოდში ხელისუფლება ავარიული საცხოვრებელი სახლებიდან მოსახლეობის განსახლების პრობლემას წყვეტდა. 2011 წლის იანვარში ორხევი იძულებით გადაადგილებულ პირთა (დევნილთა) ათობით ოჯახის იძულებითი გამოსახლების ადგილად იქცა, რომლებიც დასახლების ერთ-ერთ ყოფილ ადმინისტრაციულ შენობაში ცხოვრობდნენ. 2011 წლის 20 იანვარს, პოლიციის მონაწილეობით, მათი გამოსახლება განხორციელდა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011"/>. ტელეკომპანია „ლიბერალის“ საინფორმაციო რეპორტაჟის კადრების მიხედვით, გამოსახლებულთა შორის იყვნენ [[2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომი|2008 წლის ომის]] შედეგად დაზარალებული დევნილები. მცხოვრებლები ინტერვიუში თავიანთ სასოწარკვეთას გამოთქვამდნენ და აცხადებდნენ, რომ მათ „როგორც საქონელი“ ისე ეპყრობოდნენ და მომავალი საცხოვრებელი ადგილის შესახებ გაურკვევლობაში იმყოფებოდნენ. ოჯახების ნაწილი გორში კოტეჯებში გადაასახლეს, თუმცა, ერთ-ერთი მცხოვრების თქმით, კომპენსაციამ მისი დიდი ოჯახის ყველა წევრი ვერ დააკმაყოფილა და ადამიანების ნაწილი უსახლკაროდ დარჩა. გამოსახლებას თან ახლდა პირადი ნივთების, მათ შორის ავეჯისა და ხატების, სამხედრო და სამოქალაქო სატვირთო მანქანებში ჩატვირთვა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011">{{cite news | url = https://www.myvideo.ge/v/1411858 | title = დევნილთა გასახლება ორხევიდან | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ლიბერალი | date = 2011-01-20 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/p_20250701_202507 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენი ნივთები სატვირთო მანქანით მიაქვთ, როგორც საქონელი... }}</ref>{{efn|ვიდეო წარმოადგენს ტელეკომპანია „ლიბერალის“ რეპორტაჟს, რომელიც კერძო პირის მიერ არის ატვირთული ჰოსტინგზე. მოვლენის თარიღი (20 იანვარი) მითითებულია ტიტრებში, წელი (2011) კი ვიდეოს ატვირთვის თარიღიდან გამომდინარეობს.}}. განსაკუთრებული ყურადღება მიიპყრო ჩანტლაძის ქ. 4/2-ში მდებარე ყოფილი ავტობაზა „ტურისტის“ ავარიულმა შენობამ, სადაც 1998 წლიდან 10 დევნილი და 6 სოციალურად დაუცველი ოჯახი ცხოვრობდა<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_04">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | title = საკრებულოში ორი კომისიის გაერთიანებული სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-04-05 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165513/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. 2016 წლის 7 თებერვლის ტელეკომპანია „თავისუფალი ზონის“ რეპორტაჟის თანახმად, ისინი 10-15 წლის განმავლობაში თვითნაკეთ ნაგებობებში, კანალიზაციის, გაზისა და ნორმალური წყალმომარაგების გარეშე ცხოვრობდნენ. მცხოვრებლები ხელისუფლების, მათ შორის გულიკო ზუმბაძისა (საკრებულოს დეპუტატი) და მამუკა ჭოხურის (სამგორის რაიონის ყოფილი გამგებელი) სრულ უმოქმედობაზე ჩიოდნენ, რომლებიც, მათი თქმით, დაპირებებს მხოლოდ წინასაარჩევნო პერიოდში იძლეოდნენ, მაგრამ მათ მთავარ პრობლემას — საცხოვრებლის დაკანონებას — არ წყვეტდნენ<ref name="Tzona_Turist_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=5FoYJE4caFI | title = ორხევში, ტურისტის ბაზის მიმდებარედ მცხოვრებლები დახმარებას ითხოვენ | lang = ka | publisher = თავისუფალი ზონა | date = 2016-02-07 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/13-720p-25 | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live }}</ref>. 2016 წლის აპრილში, მრავალი მიმართვის შემდეგ, შენობის განმეორებითი ტექნიკური ექსპერტიზის ჩატარების გადაწყვეტილება მიიღეს. იმავე წლის ივნისისთვის მიღწეულ იქნა შეთანხმება 11 დევნილი ოჯახისთვის პროფილური სამინისტროს ხაზით ახალი საცხოვრებლის გადაცემის, ასევე 9 ოჯახისთვის, რომლებსაც დევნილის სტატუსი არ ჰქონდათ, ალტერნატიული საცხოვრებლის მოძიების შესახებ<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_06">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | title = თბილისის საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-06-22 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165144/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. საბოლოო განსახლების საკითხი საკრებულოს ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის დღის წესრიგში 2017 წელსაც იდგა<ref name="Sakrebulo_Turist_2017_11"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |title=საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის შემაჯამებელი სხდომა გაიმართა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-11-10 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630160010/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. 2016 წლის ივლისში დასახლება სოციალური პროტესტის ასპარეზად იქცა. მცხოვრებლები აქციაზე გამოვიდნენ ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით, რომელიც ორხევში ერთადერთი სამედიცინო დაწესებულება იყო. პოლიკლინიკა ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოში მდებარე №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო პროტესტის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. აქცია, რომელიც ოპოზიციური პარტია „პატრიოტთა ალიანსის“ წარმომადგენლის, ბეჟან გუნავას ინიციატივით დაიწყო, რაიონის მაჟორიტარი დეპუტატის, გულიკო ზუმბაძის ბიუროს თანამშრომლებთან შეტაკებაში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=PDY_EX69cvk | title = აქცია ორხევის დასახლებაში | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-07-14 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/360p-25_202506 | archive-date = 2025-06-30 }}</ref>. ===== უკანონო ნაგებობების დემონტაჟი (2022) ===== 2022 წლის იანვარში ორხევი საზოგადოების ყურადღების ცენტრში რამდენიმე [[საცხოვრებელი ზონა|საცხოვრებელი ნაგებობის]] დემონტაჟის გამო მოექცა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიის]] მუნიციპალური ინსპექციის განკარგულებით, დაინგრა შენობები, რომლებიც ხელისუფლებამ სახელმწიფო მიწაზე უკანონო მშენებლობებად შეაფასა<ref name="Tabula_demolition">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |title=მერიამ ორხევის დასახლებაში სახლები დაანგრია |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630123943/https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. მოვლენამ არაერთგვაროვანი რეაქცია გამოიწვია. თბილისის მერმა [[კახა კალაძე|კახა კალაძემ]] განაცხადა, რომ დემონტაჟი მრავალგზის გაფრთხილების შემდეგ განხორციელდა და ქალაქის ხელისუფლება მიწების თვითნებურ მიტაცებას არ დაუშვებდა<ref name="Tabula_Kaladze_comment">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679420-am-adamianebs-regionebshi-akvt-micebi |title="ამ ადამიანებს რეგიონებში აქვთ მიწები, დედაქალაქში ბინები" – კალაძე ორხევზე |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://archive.ph/qaBvr |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. თავის მხრივ, უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) მერიის ქმედებებს [[რეპრესია|რეპრესიული]] ღონისძიება უწოდა [[უსახლკარო|უსახლკაროების]] წინააღმდეგ და ხელისუფლებას დაზარალებულთა საცხოვრებლით უზრუნველყოფისკენ მოუწოდა<ref name="Tabula_SJC_comment">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679425-sjc-orkhevze-usakhlkarota-cinaaghmdeg-tbilisis |title=SJC ორხევზე: უსახლკაროთა წინააღმდეგ თბილისის მერიის კიდევ ერთი რეპრესიული ღონისძიებაა |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220522014713/https://tabula.ge/ge/news/679425-sjc-orkhevze-usakhlkarota-cinaaghmdeg-tbilisis |archivedate=2022-05-22 |urlstatus=live }}</ref>. ===== კონფლიქტი სოციალური საცხოვრისის გარშემო (2023—2025) ===== 2023 წლის ბოლოს ცნობილი გახდა ორხევის სოციალური საცხოვრისის უსაფრთხოების პრობლემის შესახებ. შენობა, რომელიც 1967 წელს აშენდა და თავდაპირველად სასკოლო კვების კომბინატს წარმოადგენდა, 2017 წელს უსახლკაროდ რეგისტრირებული ოჯახების განსათავსებლად გადაკეთდა. 2022 წლისთვის მასში 260 ადამიანი ცხოვრობდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |title=უსახლკარო პირები ორხევის სოციალური საცხოვრისიდან გაყვანას საჭიროებენ |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2023-12-05 |access-date=2025-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250707141628/https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |archive-date=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. წლების განმავლობაში მისი მდგომარეობა მნიშვნელოვნად გაუარესდა: მცხოვრებლები, მათ შორის ბავშვები და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები, უჩიოდნენ მუდმივ ხმაურს, ნესტს, გადატვირთულობასა და ბინებში კედლებისა და ჭერის დაზიანებას<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. 2023 წლის დეკემბერში უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) სამგორის რაიონის გამგეობის მიერ დაკვეთილი საინჟინრო-საპროექტო კვლევის შედეგები გამოაქვეყნა. ექსპერტიზამ კრიტიკული პრობლემები გამოავლინა: * '''სეისმური მდგრადობის ნორმებთან შეუსაბამობა:''' შენობა არ პასუხობდა 8-ბალიანი სეისმური ზონისთვის დადგენილ თანამედროვე მოთხოვნებს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''მზიდი კონსტრუქციების არადამაკმაყოფილებელი მდგომარეობა:''' გამოვლინდა უხარისხოდ დაბეტონებული კარკასის კვანძები და ნორმებით აკრძალული სილიკატური აგურის გამოყენება<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''ჩამონგრევის რისკი:''' დაწყებული იყო იმ ლითონის ელემენტების კოროზია, რომლებზეც რიგელები იყო დამონტაჟებული, რაც „მყისიერი ჩამონგრევის“ საშიშროებას ქმნიდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''რემონტის არარენტაბელურობა:''' აღდგენითი სამუშაოების ღირებულება მნიშვნელოვნად აღემატებოდა შენობის საერთო ღირებულების 50%-ს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. ექსპერტებმა დაასკვნეს, რომ შენობის ექსპლუატაცია კაპიტალური გამაგრების გარეშე დაუშვებელი იყო, ხოლო სამუშაოების პერიოდში აუცილებელი იყო მცხოვრებლების სრული ევაკუაცია. უფლებადამცველებმა თბილისის მერიას მოუწოდეს, დაუყოვნებლივ უზრუნველეყო მცხოვრებლები უსაფრთხო და ღირსეული ალტერნატიული საცხოვრებლით<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. სიტუაცია კვლავ 2025 წლის მაისში გამწვავდა. იმ დროისთვის ავარიულ შენობაში 75 ოჯახიდან დაახლოებით 25 რჩებოდა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიამ]] მათ განსახლების სქემა შესთავაზა: დროებითი ქირა ქალაქის ხარჯზე და შემდგომში მუდმივი საცხოვრებლის გადაცემა. თუმცა, მცხოვრებლებმა იურიდიული გარანტიების არარსებობის გამო შეთავაზებაზე უარი განაცხადეს, რადგან შიშობდნენ, რომ დროებითი საცხოვრებელი განუსაზღვრელი ვადით გაგრძელდებოდა. ისინი ითხოვდნენ ოფიციალური დოკუმენტების გადაცემას, რომლებიც ახალ საცხოვრებელზე საკუთრების უფლებას დაადასტურებდა, და მერთან, [[კალაძე, კახა|კახა კალაძესთან]], შეხვედრას<ref name="TVPirveli_Shelter_2025">{{cite news | url = https://www.youtube.com/watch?v=_fD_YXb0lVA | title = ორხევის მერიის თავშესაფარი - პროტესტი და მოლოდინი (Приют мэрии в Орхеви — протест и ожидание) | lang = ka | publisher = ტელეკომპანია პირველი (TV Pirveli) | date = 2025-05-17 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-social_issues-2025 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენ უკან დასახევი გზა არა გვაქვს... შეხვედრა მხოლოდ და მხოლოდ კახი კალაძესთან. | url-status = live }}</ref>. კონფლიქტი გამწვავდა, როდესაც ხელისუფლებამ გამოსახლების დასაჩქარებლად შენობას ელექტროენერგიის მიწოდება შეუწყვიტა. მცხოვრებლებმა ეს ზეწოლის ზომად შეაფასეს და, მათივე მტკიცებით, ელექტრომომარაგება თვითნებურად აღადგინეს. მათ ასევე მერიის შენობასთან უვადო საპროტესტო აქციის დაწყება დააანონსეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025" />. ==== სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი ორხევში ==== პოსტსაბჭოთა პერიოდში ორხევმა მნიშვნელოვანი სტრატეგიული დანიშნულება შეიძინა და [[საქართველოს თავდაცვის ძალები|საქართველოს თავდაცვის ძალების]] ერთ-ერთი საკვანძო ობიექტის დისლოკაციის ადგილად იქცა. აქ განთავსებულია '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''', რომელიც ფუნქციონირებს როგორც სამხედრო ტექნიკის მიღების, განაწილების, მომსახურებისა და მოდერნიზაციის ცენტრალური [[ჰაბი]]<ref name="MOD_2022_01">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8543/turqetma-tavdacvis-dzalebs-specialuri-teqnika-gadasca- | title = თურქეთმა თავდაცვის ძალებს სპეციალური ტექნიკა გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2022-01-29 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2020_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7918/tavdacvis-dzalebis-axali-saavtomobilo-sashualebebit-agchurvis-procesi-daiwyo | title = თავდაცვის ძალების ახალი საავტომობილო საშუალებებით აღჭურვის პროცესი დაიწყო | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-07-26 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ორხევის ბაზა წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, უპირველეს ყოვლისა, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის, ძირითად პლატფორმას. „სამხედრო-ფინანსური თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმების“ ფარგლებში აქ რეგულარულად იმართება ტექნიკის გადაცემის ოფიციალური ცერემონიები. * '''2022 წლის 29 იანვარს''' თურქულმა მხარემ 11 ერთეული ლოგისტიკური მანქანა, 2 მიკროავტობუსი და 2 ტრაქტორი გადასცა, რომელთა საერთო ღირებულება 597 722 [[აშშ-ის დოლარი|აშშ დოლარს]] შეადგენდა. ღონისძიებას ესწრებოდნენ თავდაცვის მინისტრი [[ჯუანშერ ბურჭულაძე|ჯუანშერ ბურჭულაძე]], მისი მოადგილე [[გიორგი ხაინდრავა (პოლიტიკოსი)|გიორგი ხაინდრავა]], თავდაცვის ძალების მეთაურის მოადგილე [[ბრიგადის გენერალი]] [[ჯონი ტატუნაშვილი|ჯონი ტატუნაშვილი]] და თურქეთის ელჩი ფატმა ჯერენ იაზგანი. მიღება-ჩაბარების აქტებს ხელი მოაწერეს ავიაციისა და [[საჰაერო თავდაცვა|საჰაერო თავდაცვის]] სარდალმა, [[პოლკოვნიკი|პოლკოვნიკმა]] [[სერგო ნინუა|სერგო ნინუამ]] და ლოგისტიკის სარდალმა, პოლკოვნიკმა კახაბერ ტაბატაძემ<ref name="MOD_2022_01"/>. * '''2021 წლის 19 ივლისს''' გადაეცა კომპანია [[BMC (თურქეთი)|BMC]]-ის წარმოების 4 ტექნიკური მომსახურების მანქანა, ღირებულებით 866 400 აშშ დოლარი, მინისტრ ბურჭულაძისა და თავდაცვის ძალების მეთაურის, [[გენერალ-მაიორი|გენერალ-მაიორ]] გიორგი მათიაშვილის თანდასწრებით<ref name="MOD_2021_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8322/saqartvelos-tavdacvis-saministros-turqetis-respublikam-teqnikuri-momsaxurebis-manqanebi-gadasca | title = საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს თურქეთის რესპუბლიკამ ტექნიკური მომსახურების მანქანები გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2021-07-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2015 წლის 19 აგვისტოს''' გადაეცა 143 დასახელების მატერიალურ-ტექნიკური საშუალებების პარტია, დაახლოებით 700 ათასი დოლარის ღირებულების, რომელიც განკუთვნილი იყო როგორც შეიარაღებული ძალებისთვის, ასევე [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შსს]]-ს საზღვრის დაცვის დეპარტამენტისთვის. დოკუმენტებს ხელი მოაწერეს ლოგისტიკის სარდალმა მამუკა ცხვედიანმა და თურქეთის სამხედრო ატაშეს მოადგილემ ბიულენთ კორთმა<ref name="MOD_2015_08">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4036/turqetis-erovnuli-tavdacvis-saministris-sachuqaru | title = თურქეთის ეროვნული თავდაცვის სამინისტროს საჩუქარი | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-08-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2012 წლის 2 მაისს''' გადაეცა [[Land Rover]]-ისა და [[Ford]]-ის მარკის საველე სარემონტო-სახანძრო მანქანები. ცერემონიას ესწრებოდა თავდაცვის მინისტრის მოადგილე ალექსანდრე ბურჭულაძე და თურქეთის ელჩი მურათ ბურჰანი<ref name="MOD_2012_05">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/1594/presents-from-general-staff-of-turkey-to-georgia-mod | title = თურქეთის გენერალური შტაბის საჩუქარი საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2012-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ობიექტი ასევე ცენტრალურ როლს ასრულებს ქართული არმიის მოდერნიზაციისა და სამხედრო მოსამსახურეების სოციალური პირობების გაუმჯობესების პროგრამებში. '''2020 წლის 26 ივლისს''' მინისტრ [[ირაკლი ღარიბაშვილი|ირაკლი ღარიბაშვილის]] ინიციატივით ორხევის ბაზაზე დაიწყო ქვედანაყოფების ახალი ავტომობილებით, მათ შორის [[Toyota Hilux]]-ის პიკაპებითა და [[Toyota Land Cruiser]]-ის ყველგანმავლებით, ასევე [[MAN]], [[Iveco]] და [[Ford]]-ის ტექნიკით, გადაიარაღების პროცესი. ეს ღონისძიება მიზნად ისახავდა მოძველებული ტექნიკის ჩანაცვლებას, რომლის შეკეთებაზეც ყოველწლიურად მილიონობით ლარი იხარჯებოდა<ref name="MOD_2020_07"/>. '''2020 წლის 1 თებერვალს''' მინისტრმა ღარიბაშვილმა ბაზაზე ვიზიტისას ყველა სამხედრო მოსამსახურისთვის ახალი, მნიშვნელოვნად გაუმჯობესებული [[სამედიცინო დაზღვევა|სამედიცინო დაზღვევის]] პაკეტის შემოღება დააანონსა<ref name="MOD_2020_02">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7712/samxedro-mosamsaxureebi-sruliad-ganaxlebuli-janmrtelobis-sadazgvevo-paketit-isargebleben | title = სამხედრო მოსამსახურეები სრულიად განახლებული ჯანმრთელობის სადაზღვევო პაკეტით ისარგებლებენ | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-02-01 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ბაზას რეგულარულად აინსპექტირებს უმაღლესი ხელმძღვანელობა, მათ შორის თავდაცვის მინისტრები [[ირაკლი ალასანია|ირაკლი ალასანია]] და [[თინათინ ხიდაშელი|თინათინ ხიდაშელი]] 2015 წელს, რომლებიც სწავლობდნენ ინფრასტრუქტურის მდგომარეობას და მის მასშტაბურ რეკონსტრუქციას გეგმავდნენ<ref name="MOD_2015_05_monitoring">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3252/monitoring-in-east-operative-command | title = მონიტორინგი აღმოსავლეთ სარდლობის ქვედანაყოფებში | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_visit">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3413/minister-of-defence-at-military-bases | title = თავდაცვის მინისტრი სამხედრო ბაზებზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ლოგისტიკური ფუნქციების გარდა, ბაზა საზოგადოებრივი და მემორიალური საქმიანობის ადგილია. მის ტერიტორიაზე სხვადასხვა წლებში დისლოცირებული იყო '''I მსუბუქი ქვეითი ბრიგადის მე-12 ბატალიონი'''<ref name="MOD_2015_11">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4362/kiparisis-xeebi-dagupuli-samxedroebis-saxelze | title = კიპარისის ხეები დაღუპული სამხედროების სახელზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-11-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_monitoring"/> და '''საავტომობილო ბატალიონი'''<ref name="MOD_2013_10">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/2426/presidential-elections-of-georgia | title = საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2013-10-27 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. 2013 წლის 27 ოქტომბრის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს აქ ორგანიზებული იყო სამგორის №6 საარჩევნო ოლქის №60 საარჩევნო უბანი, რომელიც მდებარეობდა მისამართზე: ახვლედიანის ჩიხი (ამჟამად ჩანტლაძის ჩიხი), 5<ref name="MOD_2013_10"/>. '''2015 წლის 19 ნოემბერს''' მე-12 ბატალიონის ჯარისკაცებმა ფონდ „გაამწვანე საქართველოსთან“ ერთად და თავდაცვის მინისტრის მოადგილის [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძის]] მონაწილეობით, ბაზის ტერიტორიაზე 50 [[კვიპაროზი]] დარგეს ბრძოლებში დაღუპული თანამებრძოლების ხსოვნის პატივსაცემად<ref name="MOD_2015_11"/>. == გეოგრაფია == === საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებები === დასახლება ორხევი მდებარეობს თბილისის აღმოსავლეთ ნაწილში, სამგორის სარწყავი სისტემის ტერიტორიაზე. ეს ადგილი ხასიათდება [[თიხნარი|თიხნარების]] არსებობით, რაც დადასტურდა 2011 წლის [[სამეცნიერო კვლევა|სამეცნიერო ნაშრომში]], რომელიც [[მელიორაცია|ჰიდრომელიორაციის]] საკითხებს ეძღვნებოდა. კვლევებისთვის გამოყენებული იყო [[ნიადაგი|ნიადაგის]] ნიმუშები, რომლებიც უშუალოდ ორხევის რაიონიდან იქნა აღებული<ref name="Science2011">{{სტატია |ავტორი=Кикнадзе Х.Л., Дадиани К.З., Маисая Л.Д., Лордкипанидзе Ф.Н., Наврозашвили М.З. |სათაური=Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |ენა=ru |გამოცემა=Сборник научных трудов |ტიპი=კრებული |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Институт водного хозяйства Грузинского технического университета |პასუხისმგებელი=под ред. Г. В. Гавардашвили, И. Р. Иремашвили |წელი=2011 |ნომერი=66 |გვერდები=124—127 |issn=1512-2344 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ადგილობრივი თიხნარის ძირითადი ფიზიკურ-მექანიკური თვისებები შემდეგნაირად განისაზღვრა: * '''[[პლასტიკურობის რიცხვი]]:''' 15,5 * '''ფილტრაციის საწყისი კოეფიციენტი (Кф):''' 2,63×10⁻³ სმ/წმ * '''[[წყალბადის მაჩვენებელი|pH]] წყლის გამონაწვლილში:''' 7,5 * '''ბუნებრივი განლაგების მშრალი გრუნტის მოცულობითი წონა:''' 1,48 გ/სმ³ ==== ფილტრაციული გამოცდების შედეგები ==== კვლევის ფარგლებში შესწავლილ იქნა ადგილობრივი თიხნარების [[წყალშემკავებლობა|წყალგაუმტარობის]] შემცირების შესაძლებლობა მათი [[ზედაპირულად აქტიური ნივთიერება|ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებებით]] (ზან) დამუშავების გზით — ამ შემთხვევაში [[კაპროლაქტამი|კაპროლაქტამის]] წარმოების კუბური ნარჩენებით. მიზანი იყო შეფასებულიყო, რამდენად ეფექტურად შეეძლო ასეთ დამუშავებას [[ფორიანობა|ფორების]] „დალუქვა“ [[გრუნტი|გრუნტში]], რაც მნიშვნელოვანი მაჩვენებელია ჰიდროტექნიკური და [[ირიგაცია|სარწყავი]] მშენებლობისთვის. შედეგები აჩვენებს, რომ ზან-ით დამუშავების შემდეგ თიხნარის წყალგამტარობა მკვეთრად მცირდება. [[დარსის კანონი|წნევის გრადიენტის]] (წნევის ვარდნის შეფარდება ფილტრაციის გზის სიგრძესთან) 2.0-მდე მნიშვნელობისას, წყლის ფილტრაცია ნიმუშებში მთლიანად შეწყდა. გრადიენტის მნიშვნელოვან ზრდამდეც კი, 10.0-მდე, ფილტრაციის კოეფიციენტი ძალიან დაბალ დონეზე რჩებოდა (დაახლოებით 1,04×10⁻⁵ სმ/წმ), რაც გრუნტში მდგრადი და პრაქტიკულად წყალგაუმტარი სტრუქტურის ფორმირებაზე მიუთითებს. ეს მონაცემები ადასტურებს, რომ ორხევის თიხნარებს გააჩნიათ თვისებები, რომლებიც მათი ფილტრაციული მახასიათებლების ეფექტურად შემცირების საშუალებას იძლევა, რაც ამ ტერიტორიის მნიშვნელოვანი გეოგრაფიული და საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებაა. === ეკოლოგია === დასახლებაში ეკოლოგიური საკითხები, განსაკუთრებით სამრეწველო დაბინძურებასთან დაკავშირებით, არაერთხელ გამხდარა სოციალური პროტესტისა და საზოგადოებრივი შეშფოთების საგანი. ==== სამრეწველო დაბინძურება და პროტესტები (2014-2017) ==== 2014 წლის სექტემბერში მწვავე პრობლემად იქცა კომპანია „Georgian Metal“-ის ფეროსპლავთა ქარხნის მუშაობა, რომელიც №156 საჯარო სკოლიდან სულ რაღაც 100–150 მეტრში მდებარეობდა. მოსახლეობა და მოსწავლეთა მშობლები საპროტესტო აქციებს მართავდნენ და საწარმოს გაჩერებას ითხოვდნენ, რადგან ქარხანა ფილტრების გარეშე მუშაობდა და ძლიერ კვამლსა და გამონაბოლქვს გამოყოფდა. მათი მტკიცებით, ეს პირდაპირ საფრთხეს უქმნიდა 700-მდე მოსწავლისა და მთელი რაიონის მოსახლეობის ჯანმრთელობას<ref name="Aris_Ecology_2014">{{cite web |url=https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |title=სკოლა, რომელშიც ბავშვებს ცოდნის მიღება ჯანმრთელობის ხარჯზე უწევთ |lang=ka |website=Aris.ge-განათლება |date=2014-09-23 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707133104/https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. საწარმოს ხელმძღვანელობა „მცირე ხარვეზებს“ აღიარებდა და ფილტრების მომავალში დამონტაჟების პირობას დებდა, თუმცა მუშაობის შეჩერებაზე უარს აცხადებდა. ეკოლოგმა ნინო ჩხობაძემ პრობლემა კანონმდებლობის სისუსტეს დაუკავშირა, რომელიც მსგავს საწარმოებს გარემოზე ზემოქმედების შეფასების გარეშე ფუნქციონირების საშუალებას აძლევდა. გარემოს დაცვის სამინისტროში განაცხადეს, რომ ქარხანა უკვე ორჯერ იყო დაჯარიმებული და მონიტორინგის ქვეშ იმყოფებოდა<ref name="Aris_Ecology_2014"/>. 2016 წლის აგვისტოში მცხოვრებლები კვლავ გამოვიდნენ პროტესტზე ჰაერის ძლიერი დაბინძურების წინააღმდეგ, რაც, მათი თქმით, ქარხნების, კერძოდ, საწარმო „ჭიათურმანგანუმ ჯორჯიას“ მუშაობით იყო გამოწვეული. ტელეკომპანია „ობიექტივის“ რეპორტაჟის თანახმად, მცხოვრებლები ჩიოდნენ, რომ საწარმოები ტექნიკური ნორმების დარღვევით მუშაობდნენ, განსაკუთრებით ღამის საათებში, რაც ძლიერ გამონაბოლქვს იწვევდა. ისინი ამას დასახლებაში ალერგიული, გულ-სისხლძარღვთა და ონკოლოგიური დაავადებების ზრდას უკავშირებდნენ. საჩივრებზე საპასუხოდ, გარემოს დაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ მათმა ინსპექტორებმა უკვე ჩაატარეს წინასწარი დათვალიერება და დაგეგმეს საწარმოების სრული შემოწმება<ref name="Obieqtivi_Ecology_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=49MBtMgRHt0 | title = ორხევისა და ალექსეევკას მოსახლეობა ქარხნების მუშაობას აპროტესტებს | lang = ka | author = შორენა კოკორაშვილი | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-08-01 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/360p-25_20250630 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ხდება გამონაბოლქვი, არის დაბინძურებული ჰაერი, არ ხდება ჰაერის ფილტრაცია, გაწმენდა... აქვე ახლოს, 200 მეტრში არის სკოლა... მომატა ბავშვების ალერგიულმა დაავადებებმა, მომატა გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებმა, სიმსივნურმა დაავადებებმა. | url-status = live }}</ref>. 2017 წლის აპრილში, მცხოვრებლების საჩივრების შემდეგ უსიამოვნო სუნსა და კანალიზაციის დაბინძურებაზე, რაც სავარაუდოდ კვების მრეწველობის საწარმო „ფუდმარტის“ საქმიანობას უკავშირდებოდა, მუნიციპალური ხელისუფლების მონაწილეობით შეხვედრები გაიმართა. შედეგად, კომპანიამ პრობლემის გადასაჭრელად ზომები მიიღო, კერძოდ, დაამონტაჟა სპეციალური გამწოვი ფილტრები<ref name="Sakrebulo_Foodmart_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |title=გულიკო ზუმბაძე კომპანიის ,,ფუდმარტი“ ხელმძღვანელობას შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-04-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164416/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ==== ნავთობბაზასთან მეზობლობის პრობლემა (2018) ==== კიდევ ერთი მწვავე ეკოლოგიური და სოციალური პრობლემა გახდა საცხოვრებელი სახლების ახლო მეზობლობა კომპანია „[[SOCAR]] Georgia Petroleum“-ის ნავთობბაზასთან. „სტუდია მონიტორის“ 2018 წლის 31 იანვრის რეპორტაჟში ორხევის მცხოვრებლები თავიანთ ცხოვრებას „ბომბზე ცხოვრებას“ უწოდებდნენ და მუდმივ ხმაურზე, ნავთობპროდუქტების ძლიერ სუნსა და სარკინიგზო ცისტერნებისგან მომდინარე საფრთხეზე ჩიოდნენ. გამოძიების თანახმად, 20 000 ტონა ტევადობის ნავთობბაზის მშენებლობის ნებართვა 2009 წელს გაიცა, მას შემდეგ, რაც გაუქმდა სანიტარული ნორმები, რომლებიც სამრეწველო და საცხოვრებელ ობიექტებს შორის უსაფრთხო მანძილს არეგულირებდა. შედეგად, ერთ-ერთი საცხოვრებელი სახლი რეზერვუარებიდან სულ რაღაც 30 მეტრში აღმოჩნდა. ეკოლოგმა მანანა ქოჩორაძემ ასეთ კანონმდებლობას „მსოფლიო გამონაკლისი“ უწოდა. სიუჟეტში ასევე აღინიშნა, რომ [[საქართველო-ევროკავშირის ასოცირების ስምምነት|ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების]] ფარგლებში საქართველომ ვალდებულება აიღო, მიეღო ახალი ეკოლოგიური კოდექსი 2017 წლის სექტემბრამდე, თუმცა რეპორტაჟის გამოსვლის მომენტისთვის ეს ვადა უკვე დარღვეული იყო<ref name="StudioMonitor_OilBase_2018">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=uxLLgXlnB_M | title = ნავთობბაზა საცხოვრებელ სახლებთან ახლოს | lang = ka | publisher = Studio Monitor | date = 2018-01-31 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-oilbase | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live | quote = ბომბი არის მაგი ჩვენთვის რა... }}</ref>. == ადმინისტრაციული სტატუსი == დასახლება ორხევი ადმინისტრაციულად სამგორის რაიონის შემადგენლობაში შედის. თავისი ისტორიის განმავლობაში დასახლებამ არაერთხელ შეიცვალა ადმინისტრაციული კუთვნილება: * '''26 კომისრის სახელობის რაიონი''' და '''კალინინის რაიონი''' (1940-იანი წლების ბოლო — 1950-იანი წლების დასაწყისი): თავდაპირველად, 1946 წელს, ორხევის ტერიტორია შედიოდა ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის საზღვრებში, რომელიც 26 კომისრის სახელობის რაიონის ნაწილი იყო<ref name="ZV1946_Dec"/>. 1950 წლის იანვრისთვის, ორხევის საარჩევნო უბნის დაარსებით, დასახლება უკვე თბილისის კალინინის რაიონის შემადგენლობაში ირიცხებოდა<ref name="Komunisti1950"/>. * '''გარეუბნის რაიონი''' (1950-იანი წლების დასაწყისი): მალევე ადმინისტრაციული დაყოფა კვლავ შეიცვალა. უკვე 1950 წლის ბოლოსთვის დასახლება ორხევი მოიხსენიება როგორც თბილისის გარეუბნის რაიონის მნიშვნელოვანი ნაწილი, სადაც აქტიურად მიმდინარეობდა საბინაო და სოციალური მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov"/>. * '''სამგორის რაიონი''' (1962 წლიდან): 1962 წლის აპრილში შეიქმნა სამგორის რაიონი, რომელიც ქალაქ თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამ ახალი რაიონის ცენტრი გახდა დაბა სამგორი, რომელიც ორხევისა და სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლების გაერთიანებით ჩამოყალიბდა<ref name="ZV1962_Apr"/>. * '''გარდაბნის რაიონი''' (1960-იანი წლების ბოლო — 1970-იანი წლების დასაწყისი): რამდენიმე წლის შემდეგ, როგორც 1970 წლის იანვარში გამოქვეყნებული მაცხოვრებლების [[წერილი|წერილიდან]] ირკვევა, დასახლება ორხევი გარდაბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. * '''საქარხნო რაიონი''' (1970-იანი — 1980-იანი წლები): 1970-იანი წლების დასაწყისში ორხევი კვლავ თბილისის საქალაქო საზღვრებში მოექცა და საქარხნო რაიონის ნაწილი გახდა<ref name="Komunisti1974"/><ref name="ZV1973_Jun"/>. ამ რაიონის ფარგლებში ორხევი შედიოდა '''აეროპორტის № 65 საარჩევნო ოლქში''' (1975 წელი, ცენტრი — აეროპორტის დირექცია)<ref name="ZV1975_Mar">{{სტატია |სათაური=Заводской район |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |პასუხისმგებელი=О. Кинкладзе |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1975 |თვე=3 |რიცხვი=25 |გამოცემა=70 |ნომერი=15134 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630102142/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |archivedate=2025-06-30}}</ref>, '''მელიორატორთა № 84 საარჩევნო ოლქში''' (1984 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1984_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Мелиораторов избирательный округ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |პასუხისმგებელი=Н. Черкезишвили |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1984 |თვე=12 |რიცხვი=9 |გამოცემა=282—283 |ნომერი=18037—18038 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630103422/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |archivedate=2025-06-30 }}</ref> და '''ორხევის № 48 საარჩევნო ოლქში''' (1989 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1989_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Орхевский избирательный округ № 48 |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |პასუხისმგებელი=ред. А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=12 |რიცხვი=5 |გამოცემა=278 |ნომერი=19531 |გვერდები=4 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630104840/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''სამგორის რაიონი''' (თანამედროვე პერიოდი): ამჟამად, პოსტსაბჭოთა პერიოდის ადმინისტრაციული რეფორმების შემდეგ, ორხევი კვლავ ქალაქ თბილისის სამგორის რაიონის შემადგენლობაშია. [[მუნიციპალიტეტი|მუნიციპალიტეტის]] 2014 წლის დადგენილების თანახმად, ორხევი აეროპორტის დასახლების ტერიტორიასთან და სხვა ტერიტორიებთან ერთად ქმნის რაიონის მე-19 მიკრორაიონს (უბანს) სახელწოდებით „ორხევი, აეროპორტი“<ref name="MatsneDecree">{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |title=ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტში დადგენილ ადმინისტრაციულ საზღვრებში არსებული ადმინისტრაციული ერთეულების - რაიონების ტერიტორიულ ერთეულებად – უბნებად დაყოფის შესახებ |website=საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე |publisher=ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულო |lang=ka |date=2014-12-09 |access-date=2025-06-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250425030900/https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |archivedate=2025-04-25 |url-status=live }}</ref>. ამ ქვედანაყოფის ადგილობრივი მმართველობა მდებარეობს მისამართზე: გიორგი მუხაძის ქუჩა, 6<ref name="OSM_Data"/>. ჩრდილოეთით ესაზღვრება დასახლებები [[თეთრიხევი]] და [[თეთრიხევჰესი]]. 2017 წელს ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე მმართველი პარტია „[[ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო|ქართული ოცნებიდან]]“ მაჟორიტარულ ოლქში, რომელიც მოიცავს ორხევს, ლილოს დასახლებასა და აეროპორტს, წარდგენილი იყო საკრებულოს დეპუტატი გიორგი ტყემალაძე<ref name="TN2017_Sep">{{სტატია |სათაური=Правящая партия назвала кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |გამოცემა=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. [[ფაილი:Map of Orkhevi and Uban 19 "Orkhevi, Airport" in Samgori District, Tbilisi.jpg|მინი|ადმინისტრაციული უბნის №19 „ორხევი, აეროპორტი“ (ნარინჯისფერი) და დასახლება ორხევის (ლურჯი) საზღვრები მის შემადგენლობაში.]] [[ფაილი:Orkhevi as a part of Samgori District of Tbilisi.jpg|მინი|ორხევი სამგორის რაიონის შემადგენლობაში.]] '''ძირითადი ქუჩები:''' * თენგიზ ჩანტლაძის ქუჩა — 2001 წლამდე [[ელენე ახვლედიანი|ელენე ახვლედიანის]] ქუჩის სახელს ატარებდა<ref>{{წიგნი |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |პასუხისმგებელი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ საყვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |წელი=2008 |გვერდები=192 |გვერდების რაოდენობა=511 |ენა=ka |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. * გიორგი მუხაძის ქუჩა * სოსო (კობა) აბზიანიძის ქუჩა * ალექსანდრე ქართველიშვილის ქუჩა * [[ნიკო ფიროსმანაშვილი|ნიკო ფიროსმანის]] ქუჩა * შალვა ამირანაშვილის ქუჩა * დავით კაკაბაძის ქუჩა * ვაჟა ბანეთიშვილის ქუჩა * იოანე პეტრიწის ქუჩა * ალექსანდრე წუწუნავას ქუჩა * ივანე გოკიელის ქუჩა * სოსო ღვინიაშვილის ქუჩა * [[სერგეი ესენინი|სერგეი ესენინის]] ქუჩა * გიორგი სააკაძის ქუჩა == ინფრასტრუქტურა == დასახლების ინფრასტრუქტურა, რომელიც საბჭოთა პერიოდში ჩამოყალიბდა, მოიცავს საგანმანათლებლო, სამრეწველო, კომერციულ, კულტურულ და [[რეკრეაცია|სარეკრეაციო]] ობიექტებს. ბევრი მათგანი [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ გაუქმდა ან გარდაიქმნა, ხოლო მათ ადგილას და მათ გვერდით ახლები გაჩნდა. 1950-იან წლებში დასახლებაში აშენდა [[ამბულატორია]], პოლიკლინიკა, სტომატოლოგიური კაბინეტები<ref name="ZV1950_Dec21"/>, [[აბანო]], ფოსტა, კლუბი, ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>, რესტორანი და რამდენიმე მაღაზია<ref name="ZV1962_Dec7"/>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, კომუნალური მომსახურების ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო: 1962 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიებისა და რესტორნის ცუდ მდგომარეობას უჩიოდნენ<ref name="ZV1962_Dec7"/>. 1970 წელს მაცხოვრებლები ჩიოდნენ 1946 წელს აშენებული დროებითი საცხოვრებლების სიძველეზე, სასმელი წყლის მიწოდების ხშირ შეფერხებებსა და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე, რაც მათ რადიოსა და [[ტელევიზორი|ტელევიზორებით]] სარგებლობის შესაძლებლობას ართმევდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. 2005 წლის მდგომარეობით, დასახლება, თბილისის გარეუბანში მდებარე რამდენიმე სხვა რაიონთან ერთად, სრულად არ იყო ჩართული ცენტრალურ [[საკანალიზაციო კოლექტორი|საკანალიზაციო სისტემაში]], და [[ჩამდინარე წყლები|ჩამდინარე წყლები]] ნაწილობრივ მიმდებარე ხევებში ჩაედინებოდა<ref name="UrbanPlanning2005">{{წიგნი |ავტორი=გ. ბერიძე, ვ. დავითაია, ზ. კიკნაძე, ლ. კლიმიაშვილი, ბ. მამინაიშვილი, ნ. ნაცვლიშვილი, გ. სოსელია, გ. შავდია, თ. ჯეირანაშვილი |სათაური=თბილისის ქალაქთმშენებლობითი განვითარების მეთოდოლოგიური პრობლემები |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |პასუხისმგებელი=გივი ბერიძე |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=არქიტექტურის თეორიისა და ქალაქთმშენებლობის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი „ტბილარქტეორია“ |წელი=2005 |ტომი=3 |გვერდები = 258 |გვერდების რაოდენობა=264 |isbn=99940-0-497-2 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630111219/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამჟამად, ორხევი ძირითადად საცხოვრებელი მიკრორაიონია, სადაც ჩრდილოეთით საბჭოთა პერიოდის 2-5 სართულიანი კორპუსებია, ხოლო სამხრეთით — კერძო სახლები ნაკვეთებით. === სახელმწიფო დაწესებულებები === * '''საქართველოს შემოსავლების სამსახურის არატარიფული კონტროლის სამმართველო''' — კობა აბზიანიძის ქუჩა №4-ში მდებარეობს [[საქართველოს შემოსავლების სამსახური|საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის]] საბაჟო დეპარტამენტის ერთ-ერთი ქვედანაყოფი. ამ სამმართველოში, ისევე როგორც ქვეყნის მასშტაბით სხვა სერვისცენტრებსა და გაფორმების ეკონომიკურ ზონებში, ხორციელდება საექსპორტო ოპერაციებისთვის საჭირო საქონლის წარმოშობის სერტიფიკატების გაცემა<ref>{{cite web |url=https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |title=საბაჟო - ხშირად დასმული კითხვები |lang=ka |website=საქართველოს შემოსავლების სამსახურის ოფიციალური ვებგვერდი |publisher=სსიპ – შემოსავლების სამსახური |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701171427/https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |archivedate=2025-07-01 |url-status=live}}</ref>. === სამხედრო ობიექტები === დასახლება ორხევში მდებარეობს საქართველოს თავდაცვის ძალების ერთ-ერთი მთავარი ობიექტი — მოქმედი სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი, რომელსაც ოფიციალურად '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''' ეწოდება. ბაზა ცენტრალურ როლს ასრულებს სამხედრო ტექნიკის მიღებაში, მომსახურებაში, მოდერნიზაციასა და განაწილებაში<ref name="MOD_2022_01"/> <ref name="MOD_2020_07"/>. ამჟამად ობიექტი წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, კერძოდ, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის მთავარ პლატფორმას, სადაც იმართება სპეციალური და ლოგისტიკური ტექნიკის გადაცემის ცერემონიები<ref name="MOD_2022_01"/>. გარდა ამისა, ბაზაზე ხორციელდება ქართული არმიის საავტომობილო პარკის განახლების პროექტები<ref name="MOD_2020_07"/>. ის რეგულარულად გამოიყენება ოფიციალური ღონისძიებების, უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ინსპექტირებისა და ხსოვნის აქციების ჩასატარებლად<ref name="MOD_2015_05_visit"/> <ref name="MOD_2015_11"/>. === მრეწველობა და საწარმოები === ==== ისტორიული სამრეწველო ობიექტები ==== საბჭოთა პერიოდში ორხევი მნიშვნელოვანი სამრეწველო და ლოგისტიკური ცენტრი იყო. აქ ფუნქციონირებდა: * '''„სამგორწყალმშენის“ ბაზა''' (1948 წლიდან): მსხვილი კომპლექსი, რომელიც მოიცავდა ცენტრალურ მექანიკურ და ავტოსახელოსნოებს, გარაჟს, სახერხ ქარხანასა და საწყობებს<ref name="ZV1948_Mar"/><ref name="ZV1948_Apr"/><ref name="ZV1948_Jul"/>. * '''რკინაბეტონის ნაკეთობების წარმოების პოლიგონები''' (1963): მდებარეობდა ორხევსა და ლილოში საირიგაციო მშენებლობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1963_Mar"/>. * '''ორგანული სასუქების ქარხანა''' (1962): მშენებარე ქარხანა, რომელთანაც [[მილსადენი]] მტკვარზე გადებული ახალი ხიდით მიიყვანეს<ref name="ZV1962_Feb"/>. * '''ტექსტილისა და გალანტერეის კომბინატი''' (1971): იგეგმებოდა [[კოოპერაცია|კოოპერატიული]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1971_Aug"/>. * '''„თბილგვირაბმშენის“ რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკკ)''' (1982): [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველყოფის მთავარი საწარმო. ქარხანა წელიწადში 20 ათას კუბურ მეტრ ასაწყობ რკინაბეტონსა და 50 ათას სასაქონლო ბეტონს უშვებდა<ref name="ZV1982_Feb"/>. * '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' (1986): მოიცავდა ინსტრუმენტების, [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[მოსაპირკეთებელი მასალები|მოსაპირკეთებელი მასალების]] საამქროებს<ref name="ZV1986_Sep"/><ref name="ZV1987_Dec27"/>. 1988 წელს აქ გაიხსნა '''პოლიმერული ნაწარმის ქარხანა''', რომელიც მარმარილოს ნარჩენებისგან სანტექნიკასა და მოსაპირკეთებელ ფილებს აწარმოებდა<ref name="ZV1988_May"/>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხანა''' (1986): იგეგმებოდა ახალი კორპუსების მშენებლობა ორხევში, რომლებიც 1989 წელს უნდა შესულიყო ექსპლუატაციაში<ref name="ZV1986_Jun"/>. * '''სუვენირების წარმოება „სოლანი“''' (1985): დაგეგმილი იყო ახალი საამქროს მშენებლობა 1,2 მილიონი რუბლის ღირებულებით<ref name="ZV1985_Oct"/>. * '''ადგილობრივი მრეწველობის სამინისტროს სარემონტო ბაზა''' (1987): იგეგმებოდა სამინისტროს ყველა საწარმოს მოწყობილობების ცენტრალიზებული შეკეთებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30"/>. პოსტსაბჭოთა პერიოდში ამ და ახალი საწარმოების ბაზაზე [[კერძო კომპანია|კერძო კომპანიები]] დაარსდა. 1998–1999 წლებში ორხევის სამრეწველო ზონაში დარეგისტრირდა '''სს „პოლიმერული ნაკეთობა“'''<ref name="SG1998_Dec"/> და '''სს „ხალიბი“''' (სარემონტო-მექანიკური ქარხანა)<ref name="SG1999_Jan"/>. 1998 წელს აქ ასევე მუშაობდა '''სს „ვაზიანი“''', რომელიც [[შამპანური|შამპანურს]] აწარმოებდა<ref name="Sakartvelo1998"/>. ==== თანამედროვე საწარმოები ==== * '''ღვინის კომპანია „დუგლაძე“''' — [[ღვინო|ღვინოებისა]] და [[ალკოჰოლური სასმელები|ალკოჰოლური სასმელების]] მსხვილი მწარმოებელი. * '''„Plastics Georgia“''' და '''„Lider Plast“''' — პლასტმასის ნაწარმის მწარმოებელი საწარმოები. * '''„ბედეგი“''' — სამშენებლო მასალების მწარმოებელი ქარხანა. * '''„წუნდა“''' — ავეჯის ფაბრიკა.<ref name="OSM_Data"/> === თანამედროვე კეთილმოწყობა და სოციალური ობიექტები === მუნიციპალური სოციალური პროგრამების ფარგლებში, ორხევში, მუხაძის ქუჩაზე, ფუნქციონირებს სოციალური საცხოვრებელი კორპუსი 75 ბინით სოციალურად დაუცველი ოჯახებისთვის. 2015 წელს, უსახლკაროთა რეგისტრაციის ახალი წესების დამტკიცებასთან და თბილისში სპეციალური მუნიციპალური კომისიის შექმნასთან დაკავშირებით, ცნობილი გახდა, რომ ორხევში სრულდებოდა მუნიციპალური თავშესაფრის მშენებლობა, რომელიც 80-მდე ოჯახის დროებითი საცხოვრებლით უზრუნველყოფას ითვალისწინებდა<ref name="Sakrebulo_Shelter_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |title=კომისიის სხდომაზე ,,უსახლკაროდ რეგისტრაციისა და თავშესაფარი ფართით უზრუნველყოფის წესის“ დამტკიცების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-11-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165508/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ამასთან, სოციალური საცხოვრისის ექსპლუატაციას კონფლიქტებიც ახლავს: 2025 წლის მაისში ერთ-ერთი ავარიული კორპუსის მცხოვრებლები მერიის მიერ მათი გადასახლების გეგმის წინააღმდეგ გამოვიდნენ და ახალი საცხოვრებლის მიღების წინასწარი იურიდიული გარანტიები მოითხოვეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025"/>. ეს ობიექტები ქალაქის სამსახურების რეგულარული მონიტორინგის ქვეშ იმყოფება, რასაც თბილისის საკრებულოს 2018, 2021 და 2023 წლების ანგარიშები ადასტურებს<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |title=გიორგი ბირბიჩაძემ ორხევსა და ლილოში სოციალური საცხოვრისი და მიუსაფართა თავშესაფარი დაათვალიერა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-06-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155720/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |title=კომისიის სხდომაზე ,,თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის’’ ანგარიში მოისმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-09-07 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155253/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |title=ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომისიის სხდომაზე თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის დირექტორს მოუსმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2023-10-19 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630154909/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2010-იანი წლების ბოლო და 2020-იანი წლების დასაწყისი დასახლების აქტიური ინფრასტრუქტურული განახლების პერიოდით აღინიშნა. საკრებულოს ანგარიშების თანახმად, ეს სამუშაოები ხშირად იყო პასუხი იმ პრობლემებზე, რომლებიც მოსახლეობამ რაიონის მაჟორიტარ დეპუტატ გიორგი ტყემალაძესთან შეხვედრებზე დააყენა და ქალაქის ბიუჯეტში აისახა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონის მოსახლეობასთან პერმანენტულ შეხვედრებს განაგრძობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-12-29 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155908/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref name="Sakrebulo_2019_03_22">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურულ სამუშაოებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-03-22 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155630/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. ასე, 2018 წელს დაიწყო სანიაღვრე სისტემის მშენებლობა პეტრიწის, კაკაბაძის, გოკიელისა და წუწუნავას ქუჩებზე, რათა გადაჭრილიყო დატბორვის მრავალწლიანი პრობლემა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორში მიმდინარე ინფრასტრუქტურულ პროექტებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-03-14 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155910/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2019 წელს შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები: სკვერი (500 მ²) და სპორტული მოედანი მუხაძის ქუჩაზე, ასევე ჩატარდა ორხევის ცენტრალური პარკის მასშტაბური კეთილმოწყობა, სადაც 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია მოწესრიგდა, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22" />. 2021 წელს სრულად განახლდა საგზაო ინფრასტრუქტურა მუხაძის ქუჩაზე, მათ შორის დაიგო ასფალტი, დამონტაჟდა ბორდიურები და მოეწყო საფეხმავლო ბილიკები<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |title=სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურული სამუშაოები მიმდინარეობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-05-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155419/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2021 წელს გიორგი მუხაძის ქუჩაზე (ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედნის მახლობლად) ჩატარდა გამწვანების სამუშაოები, რომლის დროსაც გაშენდა ახალი გაზონები, დაირგო ხეები, ყვავილები და ბუჩქები.<ref name="Botanica2021">{{cite web |url=https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3 |title=ორხევი |lang=ka |website=Botanica.ge |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701130836/https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3/ |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }}</ref> 2021 წელს ტელეკომპანია „[[იმედი (ტელეკომპანია)|იმედმა]]“ მოამზადა სიუჟეტი თენგიზ ჩანტლაძის ჩიხის ერთ-ერთი კორპუსის მცხოვრებლებზე, რომლებმაც ერთობლივი ძალისხმევით საკუთარი ეზო გაალამაზეს (სავარაუდოდ, თ. ჩანტლაძის ჩიხი, 5). 2015 წელს დაწყებული ინიციატივით, მიტოვებული ტერიტორია მოვლილ მწვანე სკვერად გადაიქცა. მცხოვრებლებმა, რომლებიც [[ამხანაგობა|ამხანაგობად]] გაერთიანდნენ, დამოუკიდებლად დარგეს ხეები, ბუჩქები და ყვავილები, მოაწყვეს ყვავილნარები, მათ შორის ხელმისაწვდომი მასალებისგან, როგორიცაა მანქანის საბურავები. ნერგების ნაწილი და სკამები ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარებით მიიღეს, თუმცა სკვერის მოვლისა და განვითარების ძირითადი სამუშაოები თავად მცხოვრებლებმა იკისრეს. კეთილმოწყობაში აქტიურად მონაწილეობენ ბავშვებიც, რომლებიც მშობლებს მცენარეების მორწყვასა და სისუფთავის დაცვაში ეხმარებიან. ერთ-ერთმა მცხოვრებმა, ავთომ, ბავშვებთან ერთად ეზოში ჩიტების სახლები ააშენა და დაამონტაჟა. მისი თქმით, ეს საქმიანობა არა მხოლოდ გარემოს გალამაზების საშუალებაა, არამედ აღზრდის მნიშვნელოვანი ელემენტიც: „ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ... არ არის აუცილებელი ველოდოთ მერიას ან მთავრობას, რაც ჩვენს ძალებშია, თავად უნდა გავაკეთოთ“. <ref name="ImediDila_Yard_2021">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=RIC670MxQF0 | title = ორხევის დასახლებაში მცხოვრებლებმა საკუთარი საცხოვრებელი კორპუსის ეზო გაამწვანეს | lang = ka | website = იმედის დილა | publisher = ტელეკომპანია იმედი | date = 2021-05-11 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/720p-25_202507 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ. | urlstatus = live }}</ref> === განათლება === ==== ისტორიული სასწავლო დაწესებულებები ==== საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში ფუნქციონირებდა [[საბავშვო ბაღი]] და [[ბაგა-ბაღი|ბაგა]] (1950 წლიდან)<ref name="ZV1950_Nov"/>, მუშა-მშენებელთა '''მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები''' (1953 წლიდან)<ref name="ZV1953_Apr"/> და '''„საქმთავარმონტაჟსპეცმშენის“ სასწავლო კომბინატი''' (1982 წლიდან)<ref name="ZV1982_Nov"/>. ==== თანამედროვე სასწავლო დაწესებულებები ==== * '''156-ე საჯარო სკოლა''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 28). 2019 წელს დაიწყო 1000 მოსწავლეზე გათვლილი სკოლის კომპლექსური [[რეაბილიტაცია]]<ref name="Droa_School">{{სტატია |სათაური=ორხევის დასახლებაში 156-ე საჯარო სკოლის სრული რეაბილიტაცია დაიწყო |ორიგინალი= |ბმული=https://droa.ge/?p=55976 |ენა=ka |გამოცემა=droa.ge |გამომცემლობა=საქართველოს მედია კლუბი |ტიპი=საიტი |წელი=2019 |თვე=10 |რიცხვი=9 |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://archive.ph/wRo9U |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="Sakrebulo_School">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |title=156-ე საჯარო სკოლაში სრული რეაბილიტაციის პროცესი დაიწყო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-10-08 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155704/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. * '''ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის №19 ხელოვნების სკოლა''' (კობა აბზიანიძის ქ., 6) — მუნიციპალური სასწავლო დაწესებულება, რომელიც თბილისის მერიის კულტურის, განათლების, სპორტისა და ახალგაზრდულ საქმეთა სამსახურის დაქვემდებარებაში მყოფი 33 ხელოვნების სკოლის სისტემაში შედის. სკოლაში სწავლება მიმდინარეობს სხვადასხვა შემოქმედებითი მიმართულებით, მათ შორის: [[მუსიკა]], [[თეატრი]] და [[ქორეოგრაფია]]<ref name="Tbilisi_Art_Schools"> {{cite web |url=https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |title=ხელოვნების სკოლები |lang=ka |website=თბილისის მერიის ოფიციალური საიტი |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630202909/https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }} </ref>. * '''76-ე საბავშვო ბაღი'''. * '''კერძო სკოლა-ლიცეუმი „სანთელი“'''.<ref name="OSM_Data"/> ==== ბიბლიოთეკა ==== * '''[[ტერენტი გრანელი|ტერენტი გრანელის]] სახელობის ბიბლიოთეკა''' (მუხაძის ქ., 6/6) — წარმოადგენს თბილისის მულტიფუნქციური ბიბლიოთეკების ქსელის №11 ფილიალს<ref name="Library_Sign_Photo"> {{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |title=ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკის (ფილიალი №11) აბრა ორხევში |author=დავით ოსიპოვი |website=Wikimedia Commons |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630195204/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |archivedate=2025-06-30 }} </ref>. ის არის 1951 წელს მკითხველისთვის გახსნილი მასობრივი ბიბლიოთეკის მემკვიდრე<ref name="ZV1951_Nov2"/>. თბილისის ბიბლიოთეკების ოფიციალური ცნობარის მიხედვით, დაარსების წლად 1950 წელი ითვლება. 2018 წლის მდგომარეობით (მაშინ ფილიალი №44), მისი ფონდი 13 066 ერთეულს ითვლიდა, ხოლო მკითხველთა რაოდენობა 920 ადამიანს შეადგენდა<ref name="Tbilisi_Libraries_2018"> {{cite web |url=https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |title=ქ. თბილისის ბიბლიოთეკები – 2018 |lang=ka |website=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა |format=PDF |date=2018 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240706132939/https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |archivedate=2024-07-06 |urlstatus=live |pages=2 }} </ref>. === ჯანდაცვა === საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში მოქმედებდა ამბულატორია და პოლიკლინიკა, თუმცა პოსტსაბჭოთა პერიოდში პირველადი სამედიცინო დახმარების ხელმისაწვდომობა პრობლემად იქცა. 2015 და 2017 წლებში საკრებულოს კომისიების სხდომებზე არაერთხელ დაისვა ორხევში პირველადი ჯანდაცვის ობიექტების გახსნის აუცილებლობის საკითხი. კერძოდ, აღინიშნა, რომ დასახლებაში შემორჩენილი იყო ყოფილი პოლიკლინიკების შენობები, რომელთა რეაბილიტაცია მოსახლეობის საჭიროებებისთვის შეიძლებოდა<ref name="Sakrebulo_Health_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |title=გულიკო ზუმბაძემ ბრიფინგზე დიდი ლილოს მაცხოვრებლების ჯანმრთელობის შესწავლა მოითხოვა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-08-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165518/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref><ref name="Sakrebulo_Health_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |title=კომისიის სხდომაზე პირველადი ჯანდაცვის მომსახურების ობიექტების ამოქმედების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-07-20 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630163938/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. პრობლემა განსაკუთრებით გამწვავდა 2016 წლის ივლისში, როდესაც ორხევის მცხოვრებლებმა საპროტესტო აქცია გამართეს ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით. საინფორმაციო რეპორტაჟის თანახმად, ეს სამედიცინო დაწესებულება ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოს №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო აქციის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. ოპოზიციის წარმომადგენლის მიერ ინიცირებული პროტესტი შეტაკებებში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016"/>. === კომერცია და მომსახურება === ==== საბჭოთა პერიოდისა და 1990-იანი წლების ობიექტები ==== 1988 წელს ორხევში, მისამართზე '''ორხევი, 2''', გაიხსნა „ავტოვაზტექმომსახურების“ ცენტრი, სადაც ძველი „[[ვაზ (საწარმო)|ჟიგულისა]]“ და „[[გაზ (საწარმო)|გაზის]]“ მარკის ავტომობილების მფლობელებს შეეძლოთ მათი ახალ მოდელებზე გადაცვლა დამატებითი გადასახადით. ჩაბარებული ავტომობილის კომპენსაცია „ჟიგულისთვის“ 400-დან 600 რუბლამდე, ხოლო [[გაზ (საწარმო)|გორკის საავტომობილო ქარხნის]] ავტომობილებისთვის 200-დან 1000 რუბლამდე შეადგენდა<ref name="ZV1988_Sep">{{სტატია |ავტორი=ბაბუხადია, ანზორ |სათაური=Актуальное интервью. Новые «Жигули» за старые... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |პასუხისმგებელი=Грузинформ |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1988 |თვე=9 |რიცხვი=13 |გამოშვება=211 |ნომერი=19166 |გვერდები=3 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113309/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1992 წელს, [[ჰიპერინფლაცია|ჰიპერინფლაციის]] პერიოდში, ორხევში მდებარეობდა '''„კავკასიური ბანკი“''' და '''„სამეფო ბანკი“''', სადაც [[სავალუტო ბაზარი|ვალუტის გადაცვლა]] ხდებოდა<ref name="SG1992_Aug">{{სტატია |ავტორი=В. Гогидзе |სათაური=Магия денег. Если у вас... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |პასუხისმგებელი=А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1992 |თვე=8 |რიცხვი=18 |გამოშვება=104 |ნომერი=364 |გვერდები=2 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113901/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1996 წელს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ-ის]] [[საელჩო]] რძის კომბინატის ტერიტორიაზე (კახეთის გზატკეცილი, მე-10 კმ) დახურულ აუქციონს ატარებდა, სადაც [[სამშენებლო მასალები|სამშენებლო მასალები]] იყიდებოდა<ref name="SG1996_May"/>. 1998 წლიდან ახვლედიანის ქ. 6-ში მდებარეობდა სახელმწიფო '''[[სადაზღვევო კომპანია|სადაზღვევო ორგანიზაცია]] „სამგორი“''', რომელიც მომსახურების ფართო სპექტრს სთავაზობდა, [[სიცოცხლის დაზღვევა|სიცოცხლის დაზღვევიდან]] დაწყებული, მოსავლისა და ავტოსამოქალაქო პასუხისმგებლობის დაზღვევის ჩათვლით<ref name="SG1998_Jun">{{სტატია |სათაური=АО «Грузинское государственное страхование» и Государственная страховая организация «Самгори» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |პასუხისმგებელი=под ред. Т. Ласхишвили |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1998 |თვე=6 |რიცხვი=26 |გამოშვება=161 |ნომერი=21382 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630114337/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== ორხევში წარმოდგენილია რამდენიმე მსხვილი სავაჭრო ქსელის სუპერმარკეტი, აფთიაქები და სხვადასხვა კომერციული ობიექტები. ფუნქციონირებს „[[საქართველოს ბანკი|საქართველოს ბანკის]]“, „[[თიბისი ბანკი|თიბისი ბანკისა]]“ და „[[ლიბერთი ბანკი|ლიბერთი ბანკის]]“ [[ბანკომატი|ბანკომატები]] და გადახდის ტერმინალები. კახეთის გზატკეცილთან მდებარეობს [[მაკდონალდსი]]. გარდა ამისა, დასახლებაში მრავალი მცირე მაღაზია, [[თონე]], ხორცის ჯიხური, ავტოსახელოსნო და სხვა მომსახურების ობიექტია.<ref name="OSM_Data"/> * '''[[მაკდონალდსი]]''' — მდებარეობს ორხევის სამხრეთ ნაწილში, კახეთის გზატკეცილთან. რესტორანი 2022 წლის ივლისში გაიხსნა. შენობა აღჭურვილია [[მზის ელექტროსადგური|მზის პანელებით]] სახურავზე და [[ელექტრომობილი|ელექტრომობილების]] დამტენი სადგურით.<ref name="BMG_McDonalds_2022">{{cite web | url = https://www.myvideo.ge/v/4130438 | title = კამპანიის McHappy Day-ი ფარგლებში „მაკდონალდს საქართველომ“, „პირველ ნაბიჯს“ 30 000 ლარი გადასცა | lang = ka | publisher = Business Media Georgia | date = 2022-07-28 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/mcdonalds-georgia-first-step-donation-2022 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ღონისძიება „მაკდონალდსის“ ახალ, ეკომეგობრულ რესტორანში გაიმართა, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ გაიხსნა და სტუმრებს კახეთის გზატკეცილზე, ორხევის დასახლებაში მასპინძლობს. | urlstatus = live }}</ref>. === კულტურა, რელიგია და დასვენება === ==== საბჭოთა პერიოდის ობიექტები ==== 1950 წელს დასახლებაში დასრულდა 300-ადგილიანი კლუბის (მოგვიანებით — [[კულტურის სახლი]]) მშენებლობა, ასევე გაიხსნა ფოსტა<ref name="ZV1950_Nov"/>. 1951 წელს კლუბში უკვე იმართებოდა კონცერტები, მათ შორის ლიტვის სსრ-ის სახელმწიფო ფილარმონიის გუნდის გასტროლები<ref name="ZV1951_Aug"/>, და გაიხსნა მასობრივი ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>. 1989 წელს ორხევის კულტურის სახლში ვიდეობარი გაიხსნა<ref name="ZV1989_Jan"/>. შემდგომში კულტურის სახლის შენობა დაანგრიეს. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== [[#რელიგიური ობიექტები|იხ. ქვეთავი]] === ტრანსპორტი === მრავალი წლის განმავლობაში სატრანსპორტო ხელმისაწვდომობა ორხევის მცხოვრებლებისთვის ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად რჩებოდა. 2015–2016 წლებში მუნიციპალიტეტის დონეზე აქტიურად განიხილებოდა საჩივრები ავტობუსების ნაკლებობისა და მოუხერხებელი განრიგის შესახებ<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_06"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |title=გულიკო ზუმბაძე მერიის ტრანსპორტის საქალაქო სამსახურის წარმომადგენლებს შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-06-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165159/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. შედეგად, მიღებულ იქნა კონკრეტული ზომები: 2015 წლის აპრილში გახანგრძლივდა ავტობუსების მარშრუტების მუშაობის დრო საღამოს საათებში, ბოლო გარანტირებული რეისებით [[ისანი (მეტროსადგური)|მეტროსადგურ „ისნიდან“]] 22:55 და 23:30 საათზე<ref name="Sakrebulo_Transport_2015_04"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |title=გულიკო ზუმბაძემ საზოგადოებას მუნიციპალური ავტობუსების სამუშაო მარშრუტების ახალი განრიგი გააცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-04-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165519/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>, ხოლო 2016 წლის აგვისტოში ამოქმედდა ახალი მიკროავტობუსის მარშრუტი №107, რომელმაც თეთრიხევი და ორხევი მეტროსადგურ „ისანთან“ დააკავშირა<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_08"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |title=გულიკო ზუმბაძის ინიციატივით, ორხევის დასახლებაში მიკროავტობუსის ახალი ხაზი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-08-05 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164726/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. დღესდღეობით დასახლება თბილისის ცენტრთან და მეტროსადგურ ისანთან დაკავშირებულია მხოლოდ ავტობუსების მარშრუტებით, მათ შორის №312<ref name="Moovit312">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-312-Tbilisi-1906-775440-76224110-0|title=312 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - დიდი ლილო (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 322<ref name="Moovit322">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-322-Tbilisi-1906-775440-76224120-0|title=322 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 337<ref name="Moovit337">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-337-Tbilisi-1906-775440-76224134-0|title=337 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტი ✈ (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 341<ref name="Moovit341">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-341-Tbilisi-1906-775440-76224138-0|title=341 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 361<ref name="Moovit361">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-361-Tbilisi-1906-775440-76224158-0|title=361 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ლილო ლოჭინი (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 408<ref name="Moovit408">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-408-Tbilisi-1906-1233448-71183091-0|title=408 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტის დასახლება (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომლებიც კახეთის გზატკეცილზე (დასახლების სამხრეთით) მოძრაობენ. თუმცა, დასახლებისთვის მთავარ სატრანსპორტო მარშრუტად რჩება ავტობუსი №356<ref name="Moovit356">{{cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-356-Tbilisi-1906-775440-76224153-0|title=356 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ორხევი|lang=ka|website=Moovit|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომელიც თეთრიხევჰესიდან მოდის, ორხევის მთავარ გზებს გაივლის და მეტროსადგურ ისნამდე მიდის. 2019 წელს ამ მარშრუტზე (მაშინ მას 56 ნომერი ჰქონდა) დაინიშნა ახალი, კომფორტული [[Isuzu]]-ს მარკის [[ავტობუსი|ავტობუსები]], რომლებიც აღჭურვილია [[კონდიციონერი|კონდიციონერებით]] და ადაპტირებულია [[შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი|შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის]].<ref name="1tv_bus">{{cite web |author=თამარ ნადარეიშვილი |title=ორხევის მიმართულებით ხუთი ახალი ავტობუსი იმოძრავებს |url=https://1tv.ge/news/orkhevis-mimartulebit-khuti-akhali-avtobusi-imodzravebs/ |website=პირველი არხი |publisher=საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი |lang=ka |date=2019-10-22 |access-date=2025-06-27 |urlstatus=live }}</ref> == ღირსშესანიშნაობები == === მემორიალები და სამახსოვრო ნიშნები === დასახლებაში რამდენიმე ობიექტია, რომლებიც ადგილობრივი მცხოვრებლებისა და ტრაგიკული მოვლენების ხსოვნას უკვდავყოფს. * '''კობა აბზიანიძის სახელობის საინფორმაციო სტენდი''' — ცენტრალურ პარკში დამონტაჟებულია სტენდი, რომელიც ეძღვნება სოსო (კობა) აბზიანიძის, [[ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის]] I ხარისხის ორდენის კავალერის, სახელობის ქუჩას.<ref name="OSM_Data"/> * '''მემორიალი სვანური კოშკის სახით''' — დადგმულია [https://www.facebook.com/paata.gujejiani.7 პაატა გუჯეჯიანის] მიერ 2014 წლის 10 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების, კახა კალანდარიშვილისა (09.11.1967—08.05.2024) და გეგი კვიციანის (16.10.1988—14.02.2018) ხსოვნის პატივსაცემად.<ref>{{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |title=მემორიალი სვანური კოშკი ორხევში |last=ოსიპოვი |first=დავით |website=ვიკისაწყობი |date=2024-11-07 |access-date=2025-06-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629181530/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |archivedate=2025-06-29 |urlstatus=live }}</ref> * '''მემორიალური დაფა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“''' — დამონტაჟებულია 156-ე საჯარო სკოლაში, დასახლების იმ მცხოვრებთა ხსოვნის პატივსაცემად, რომლებიც 1992 წელს [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|საქართველო-აფხაზეთის კონფლიქტის]] დროს დაიღუპნენ. დაფაზე, რომელზეც საქართველოს გერბი და წარწერა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“ არის გამოსახული, ჩამოთვლილია ოთხი ადამიანის სახელი: ** კობა აბზიანიძე (1965—1992) ** ვაჟა ბანეთიშვილი (1969—1992) ** ოთარი მიგრიჯინაშვილი (1955—1992) ** ლევან ფუხაშვილი (1957—1992)<ref name="OSM_Data"/> * '''ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი''' — სპორტული მოედანი, რომელიც დასახლებაში მდებარეობს. 2020 წლის 18 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების ინიციატივითა და ქალაქის საბჭოს ([[საკრებულო]]) გადაწყვეტილებით, მას ვახტანგ ფანგანის სახელი მიენიჭა. ვახტანგ ფანგანი იყო ნიჭიერი ახალგაზრდა [[ფეხბურთელი]], კლუბ „ვიტ ჯორჯიას“ კაპიტანი და თბილისის ასაკობრივი ნაკრების წევრი, რომელიც ორხევში გაიზარდა და 2013 წელს ტრაგიკულად დაიღუპა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |title=ორხევის დასახლებაში ფეხბურთელ ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედანი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2020-10-18 |access-date=2025-06-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630130358/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. === რელიგიური ობიექტები === * {{anchor|წმინდა ნინოს ეკლესია}}'''წმინდა ნინოს ეკლესია''' — [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლური ეკლესია]], რომელიც მდებარეობს [[#ცენტრალური პარკი|ცენტრალურ პარკში]], მისამართზე: კობა აბზიანიძის ქ., 3. ტაძრის მშენებლობა 2000 წელს დაიწყო ადგილობრივი მცხოვრების, გიორგი (გია) ჯაყელის, თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის პირველი მოადგილის, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისთვის ბრძოლებში უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა მოძიების საქართველოს პარლამენტის დროებითი კომისიის თავმჯდომარისა და ფრაქცია „მოქალაქეთა კავშირის“ წევრის, ინიციატივითა და სახსრებით<ref name="SG2002_Jan"/>. პროექტი შეიმუშავა [[არქიტექტორი|არქიტექტორმა]] ნოდარ მოლოთაშვილმა [[საქართველოს საპატრიარქო|საქართველოს საპატრიარქოს]] საეკლესიო ხუროთმოძღვრების განყოფილებასთან ერთად. ტაძრის მშენებლობაში, რომელიც ორხევის ცენტრალურ პარკში [[აგური|აგურით]], ბლოკებითა და [[კრამიტი|კრამიტით]] (რომელიც, არქიტექტორის მტკიცებით, ბევრად უფრო დიდხანს ძლებს, ვიდრე თუნუქის სახურავი) აშენდა, მონაწილეობდა 12 [[სამხედრო მოსამსახურე]], ასევე ადგილობრივი მცხოვრებლები, რომლებიც [[შემოწირულობა|შემოწირულობებს]] აკეთებდნენ. ტაძარი 2000 წლის 1 ივნისს, [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] საქართველოში შემოსვლის დღეს, აკურთხეს<ref name="SG2000_Jan">{{სტატია |ავტორი=А. Чантурия |სათაური=В Орхеви возводится церковь Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=1 |რიცხვი=7 |გამოშვება=5 |ნომერი=21920 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630115642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="SG2000_Jun">{{სტატია |სათაური=Грузия отметила день вступления в страну просветительницы Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |გამომცემლობა=Редакция газеты «Свободная Грузия», АО «Самшобло» |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=6 |რიცხვი=2 |გამოშვება=135 |ნომერი=22050 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ეკლესია სწრაფად იქცა თემის მნიშვნელოვან ცენტრად. 2002 წელს აქ გაიმართა მისი მთავარი [[ქტიტორი|ქტიტორის]], გიორგი (გია) ჯაყელის, [[პანაშვიდი]], რითაც დასრულდა მისი ტაძრისადმი მსახურების ისტორია<ref name="SG2002_Jan">{{სტატია |სათაური=Парламент выражает соболезнование семье Георгия (Гии) Джакели |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |პასუხისმგებელი=под ред. Тато Ласхишвили, Елены Чачуа, Арсена Еремяна |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2002 |თვე=1 |რიცხვი=22 |გამოშვება=9 |ნომერი=22367 |გვერდები=8 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''იეჰოვას მოწმეთა სამეფო დარბაზი''' — [[იეჰოვას მოწმეები|იეჰოვას მოწმეთა]] რელიგიური შეკრებების ადგილი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ვაჟა ბანეთიშვილის ქ., 41. === კულტურა და დასვენება === * {{anchor|ცენტრალური პარკი}}'''ორხევის ცენტრალური პარკი''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 22) — დასახლების მთავარი [[სარეკრეაციო ზონა]]. მის ტერიტორიაზე მდებარეობს [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს ეკლესია]]. 2017 წელს ცენტრალურ პარკში ჩატარდა გამწვანების აქცია, რომლის დროსაც ადგილობრივი მცხოვრებლების მონაწილეობით დაირგო 200-მდე კვიპაროსის ნერგი<ref name="Sakrebulo_Greening_2017">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |title=გულიკო ზუმბაძემ ორხევის დასახლებაში გამწვანების აქციაში მიიღო მონაწილეობა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-05-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164020/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live}}</ref>. 2019 წელს პარკში ჩატარდა მასშტაბური რეკონსტრუქცია: მოწესრიგდა 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>{{efn|ზოგიერთ ოფიციალურ დოკუმენტში, მაგალითად, კეთილმოწყობის შესახებ სიახლეებში, პარკი შეიძლება მოხსენიებული იყოს როგორც „ცენტრალური სკვერი“, რაც რაიონული მწვანე ზონების აღსანიშნავად გავრცელებული პრაქტიკაა.}} * '''სკვერი მუხაძის ქუჩაზე''' — 2019 წელს გახსნილი 500 მ² ფართობის კეთილმოწყობილი დასასვენებელი ზონა. სკვერში დამონტაჟებულია საბავშვო ატრაქციონები, ფანჩატური, სკამები და განათების სისტემა, ხოლო საფეხმავლო ბილიკები დეკორატიული ფილებითაა მოპირკეთებული. სკვერის გვერდით ასევე მოეწყო 529 მ² ფართობის სპორტული მოედანი<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>. * '''ახალი სკვერი კახეთის გზატკეცილთან''' — 2024 წელს გახსნილი მსხვილი სარეკრეაციო სივრცე დასახლების სამხრეთ ნაწილში. 6500 მ² ფართობზე მოეწყო დასასვენებელი ზონები, საბავშვო და ფიტნეს-მოედნები, ასევე თანამედროვე სპორტული მოედანი ხელოვნური საფარით. პროექტი, რომლის ღირებულებამ 643 000 ლარი შეადგინა, ასევე მოიცავდა განათებისა და სარწყავი სისტემების დამონტაჟებას. სკვერის გახსნაში მონაწილეობდნენ თბილისის მერის მოადგილე და სამგორის რაიონის ხელმძღვანელობა<ref name="Versia_New_Park_2024"> {{cite web |url=https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |title=სამგორში, ორხევის დასახლებაში ახალი სკვერი გაიხსნა |website=versia.ge |lang=ka |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630184943/https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. * '''კულტურის სახლი''' — საბჭოთა პერიოდში დასახლების საზოგადოებრივი ცხოვრების ცენტრი იყო. 1980-იანი წლების ბოლოს, ცვლილებების სულისკვეთების ფონზე, მისმა დირექტორმა ნუგზარ იაკობიაძემ სამეწარმეო ინიციატივა გამოიჩინა: 1989 წლის ახალი წლისთვის ცარიელ დარბაზში ვიდეო-ბარი გახსნა, სადაც ფილმების ჩვენებასთან ერთად სტუმრებს ნამცხვრებსა და [[ხაჭაპური|ხაჭაპურს]] სთავაზობდნენ<ref name="ZV1989_Jan">{{სტატია |ავტორი=Заря Востока - Грузинформ |სათაური=Репортёр сообщает что... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |პასუხისმგებელი=А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=1 |რიცხვი=6 |გამოშვება=5 |ნომერი=19259 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121354/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 2023 წლის მდგომარეობით, კულტურის სახლის შენობა დანგრეულია<ref>{{cite web |author=David Osipov |title=957527532103379 |url=https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |website=Mapillary |date=2023-06-05 |lang=en |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121648/https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. === ისტორიული ობიექტები === * '''მიტოვებული სასაფლაო''' — დასახლების ტერიტორიაზე მდებარეობს ძველი [[სასაფლაო]], სადაც შემორჩენილია XX საუკუნის შუა პერიოდის საფლავები, მათ შორის ჩვილი ალექსეი კუჩერენკოს (1955 წ.) საფლავი.<ref name="OSM_Data"/> თუმცა, ბევრ საფლავზე სახელები წაშლილია. == სურათები == <gallery mode="nolines" widths="300" heights="200"> ფაილი:2024-10-09. St. Nino Church. Orkhevi, Tbilisi.jpg|წმინდა ნინოს ეკლესია ფაილი:2024-10-29. Otar Taktakishvili Art School No. 19. Orkhevi.jpg|ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის ხელოვნების სკოლა ფაილი:Orkhevi bridge - full view 1.jpg|ორხევის ხიდი ფაილი:Bakery in Orkhevi.jpg|თონესთან ფაილი:Svan Tower Memorial, Orkhevi Settlement, Tbilisi.jpg|სვანური კოშკი - მემორიალი ფაილი:Public School 156. Main view. 2.jpg|156-ე საჯარო სკოლა ფაილი:"They fought for Motherland" memorial in Public School 156.jpg|მემორიალი 156-ე სკოლაში ფაილი:Memorial of Soso (Koba) Abzianidze in Orkhevi.jpg|სოსო (კობა) აბზიანიძის მემორიალი ცენტრალურ პარკში ფაილი:Vakhtang Pangani sport ground. 01. Orkhevi.jpg|ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი ფაილი:Southern White-breasted Hedgehog in Orkhevi.jpg|[[თეთრმკერდა ზღარბი]] კახეთის გზატკეცილთან ორხევში ფაილი:European Rhinoceros Beetle in Orkhevi.jpg|[[ფირნიშა ხოჭო]] (მამრი) წმინდა ნინოს ეკლესიასთან </gallery> == იხილეთ აგრეთვე == * [[სამგორი]] * [[თბილისის ზღვა]] * [[სამგორის სარწყავი სისტემა]] * [[თბილისის მეტროპოლიტენი]] * [[თბილისი]] * [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)]] * [[ორხევი|მდინარე ორხევი]] ==სქოლიო== {{სქოლიოს სია|group=georgian}} {{სქოლიო}} {{თბილისის უბნები}} npawb0304kb44w2brh84pjmned96hne 4827842 4827841 2025-07-07T14:43:58Z David Osipov 152507 /* კონფლიქტი სოციალური საცხოვრისის გარშემო (2023—2025) */ 4827842 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}}{{ექსპერტი}}{{ინფოდაფა დასახლება | სტატუსი = დასახლება | რეგიონის ტიპი = ქალაქი | რეგიონი = თბილისი | რაიონის ტიპი = რაიონი | რაიონი = სამგორი }} '''ორხევი''' — დასახლება (დაბა) და მიკრორაიონი<ref name="OSM_Data">{{cite web|url=https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.92420936564181,41.6930706849846&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|title=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|lang=ka|author=საჯარო რეესტრი|website=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250702170508/https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.924285054525306,41.693624562105946&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|archivedate=2025-07-02|access-date=2025-07-02|url-status=live}}</ref> [[თბილისი]]ს აღმოსავლეთ ნაწილში, [[სამგორი]]ს შემადგენლობაში. მდებარეობს მდინარე [[მტკვარი|მტკვრის]] მარცხენა სანაპიროზე, სამგორი-II-ისა და ზემო ალექსეევკის დასახლებებს შორის<ref name="EncTbilisi">{{წიგნი |ссылка=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |ავტორი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ სახვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |პასუხისმგებელი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიძე, ელ. კაჯაი, მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=2008 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |გვერდები=135 |გვერდების რაოდენობა=511 |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. XX საუკუნის შუა ხანებში, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მუშებისა და ინჟინრებისთვის, რომლებიც [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავისა]] და [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] მშენებლობაზე მუშაობდნენ, კეთილმოწყობილი მუშათა დასახლება დაარსდა. დროთა განმავლობაში, იგი საბჭოთა ეპოქის სამრეწველო ცენტრიდან შერეული განაშენიანების საცხოვრებელ რაიონად გარდაიქმნა. დასახლების ტერიტორია ჯერ კიდევ [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანაში]] (ძვ. წ. XIII-XI სს.) იყო დასახლებული, რასაც მრავალრიცხოვანი არქეოლოგიური აღმოჩენები მოწმობს. ორხევის თანამედროვე ისტორია 1948 წელს, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარი სამრეწველო-ლოგისტიკური ბაზის შექმნით დაიწყო. მოკლე დროში დასახლება საცხოვრებელი სახლებით განაშენიანდა და საკუთარი სოციალური ინფრასტრუქტურით აღიჭურვა. 1960-1980-იან წლებში ორხევის სამრეწველო პროფილი მნიშვნელოვნად გაფართოვდა: აშენდა მსხვილი საწარმოები, მათ შორის [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] საჭიროებებისთვის სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი რკინაბეტონის კონსტრუქციების (რბკ) ქარხანა, ასევე სამშენებლო მასალების კომბინატის ფილიალი და სხვა წარმოებები. ამ პერიოდის საარქივო წყაროები დეტალურად ასახავს დასახლების ცხოვრებას, აფიქსირებს როგორც ოფიციალურ მიღწევებს, ისე მოსახლეობის საყოფაცხოვრებო პრობლემებს. [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ ორხევის სამრეწველო საწარმოების პრივატიზაცია დაიწყო. ამ პერიოდში დასახლება კრიმინოგენული ვითარების გაუარესებას და სოციალურ-ეკონომიკურ სირთულეებს შეეჯახა. ამავდროულად, 2000 წელს დაიწყო [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს სახელობის ტაძრის]] მშენებლობა. XXI საუკუნეში დასახლება თანამედროვე გამოწვევების წინაშე დადგა, მათ შორის სოციალური პროტესტების, ეკოლოგიური პრობლემებისა და უკანონო მშენებლობების გარშემო კონფლიქტების სახით. ამავე დროს, დაიწყო აქტიური კეთილმოწყობის პერიოდი: განახლდა გზები, რეაბილიტაცია ჩაუტარდა სოციალურ ობიექტებს და შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები. == ეტიმოლოგია == სახელწოდება „ორხევი“, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[მდინარე ორხევი|მდინარეს]] უკავშირდება და ორი [[ქართული ენა|ქართული]] სიტყვის — „ორი ხევის“ — გაერთიანებითაა მიღებული, რაც „ორ [[ხევი|ხევს]]“ ან „ორი ხევის შესართავს“ ნიშნავს<ref name="NPLG_Dict">{{Cite web|url=http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|title=ორხევი|lang=ka|website=უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი|publisher=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065342/http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|archivedate=2025-06-29|accessdate=2025-06-26|url-status=live}}</ref>. ისტორიულად ეს ტერიტორია, მეზობელი დასახლებების ჩათვლით, ცნობილი იყო '''ქარისების''' სახელით, რაც „ქარიან ადგილებს“ ნიშნავს<ref name="Toponyms1997">{{წიგნი |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |ავტორი=სახლთხუციშვილი, უშანგი |სათაური=ადგილის დედა ანუ რას მოგვითხრობენ ტოპონიმები : წიგნი I |პასუხისმგებელი=პაატა ცხადაია |წელი=1997 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=ლომისი |ტომი=1 |გვერდები=66, 91 |გვერდების რაოდენობა=179 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. აღნიშნული [[ტოპონიმი|ტოპონიმი]] უნიკალური არ არის და საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში გვხვდება. ყველაზე ცნობილია ამავე სახელწოდების [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)|სოფელი]] [[თიანეთის მუნიციპალიტეტი|თიანეთის მუნიციპალიტეტში]]. გარდა ამისა, ტოპონიმი დაფიქსირებულია ლიტერატურულ და ისტორიულ წყაროებში, რომლებიც ქვეყნის სხვა რეგიონებს უკავშირდება: * '''[[იმერეთი|დასავლეთ საქართველოში]]''' — მოხსენიებულია [[ლორთქიფანიძე, კონსტანტინე|კონსტანტინე ლორთქიფანიძის]] რომანში „კოლხეთის ცისკარი“ (1933), როგორც ადგილმდებარეობა [[ხონის მუნიციპალიტეტი|ხონის რაიონში]], რომელსაც რომანის გმირები გაივლიან<ref>{{წიგნი |ავტორი=Лордкипанидзе, К. Д. |სათაური=Заря Колхиды |ბმული=https://books.google.ge/books?id=RnIKMwEACAAJ |პასუხისმგებელი=Пер. с груз. Э. Ананиашвили |ადგილი=М. |გამომცემლობა=Советский писатель |წელი=1951 |ენა=ru |ციტატა=В главе 21 романа упоминается, как арба героев «миновала Орхеви».}}</ref><ref>{{სტატია | სათაური = Критика и библиография. В борьбе за новую жизнь | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = Н. В. Павчинский | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 204 | ნომერი = 7615 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250707110443/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | არქივი-თარიღი = 2025-07-07 }}</ref>. * '''[[კახეთი|აღმოსავლეთ საქართველოში]]''' — [[დონჟაშვილი, თინა|თინა დონჟაშვილის]] რომანზე „ალაზანზე“ გამოქვეყნებულ 1958 წლის რეცენზიაში მოხსენიებულია '''ორხევის კოლმეურნეობა''', რომელიც, სავარაუდოდ, [[გურჯაანის მუნიციპალიტეტი|გურჯაანის რაიონში]] მდებარეობდა<ref>{{სტატია|ავტორი=В. Лукашевич, П. Никитич|სათაური=Трижды воскреснуть для службы народу|წელი=1958|ენა=ru|ადგილი=Москва|გამოცემა=Литературная газета|ტიპი=გაზეთი|თვე=3|რიცხვი=22|ნომერი=35 (3846)|გვერდები=3|ბმული=https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250707071128/https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-თარიღი=2025-07-07}}</ref>. == არქეოლოგია == ტერიტორიას, რომელზეც თანამედროვე დასახლება მდებარეობს, უძველესი ისტორია აქვს. ორხევის ველზე, მდინარე ორხევისა და მტკვრის შესართავთან, აღმოჩენილია [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანის]] (ძვ. წ. XIII—XI სს.) სამარხები. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად ნაპოვნია 80-ზე მეტი არტეფაქტი, მათ შორის მრავალფეროვანი [[კერამიკა]] ([[დოქი]], [[ქოთანი]], [[თასი]]), [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს იარაღი]] ([[სატევარი]], [[ცული]], [[შუბი|შუბისა]] და [[ისარი|ისრის]] პირები), ასევე [[ბრინჯაო|ბრინჯაოს]], [[ძვალი|ძვლისა]] და [[სარდიონი|სარდიონის]] სამკაულები. ეს აღმოჩენები მიუთითებს ამ ტერიტორიის მჭიდრო დასახლებასა და განვითარებულ მეურნეობაზე, რომელიც [[მიწათმოქმედება|მიწათმოქმედებასა]] და [[მესაქონლეობა|მესაქონლეობას]] ემყარებოდა, უკვე სამი ათასზე მეტი წლის წინ.<ref name="TbilisiHistory1">{{წიგნი |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |ავტორი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიაძე, ელ. კაჯაია |სათაური=თბილისის ისტორია. ტომი I: თბილისი უძველესი დროიდან XVIII საუკუნის ბოლომდე |პასუხისმგებელი=მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=1990 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=მეცნიერება |ტომი=1 |გვერდები=43—44 |გვერდების რაოდენობა=574 |isbn= |ტირაჟი=160000 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629070425/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |archivedate=2025-06-29}}</ref> == ისტორია == === ადგილმდებარეობის ისტორია (1948 წლამდე) === თანამედროვე მუშათა დასახლების დაარსებამდე, სახელწოდება „ორხევი“ გეოგრაფიულ ადგილს და, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[რკინიგზის სადგური|რკინიგზის სადგურს]] აღნიშნავდა. საბჭოთა პერიოდში ეს ტერიტორია პირველად 1921 წლის თებერვალში, [[საქართველოს საბჭოთა ოკუპაცია (1921)|საქართველოს გასაბჭოების]] კონტექსტში მოიხსენიება, როდესაც [[წითელი არმიის XI არმია|მე-11 წითელი არმიის]] ნაწილები [[თბილისი|ტფილისზე]] შეტევის ფარგლებში, მათ შორის, ორხევის სადგურისკენ მიიწევდნენ<ref name="ZV1963_Jan">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |სათაური=Красные орлы Кавказа |წელი=1963 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=1 |რიცხვი=15 |გამოშვება=12 |ნომერი=11637 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629074319/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ომისშემდგომ წლებში, [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] პროექტის დაწყებასთან ერთად, ტერიტორიის აქტიური ათვისება დაიწყო. პირველი მოსამზადებელი სამუშაოები 1946 წელს დაიწყო. იმავე წლის ოქტომბერში [[პრესა|პრესაში]] გავრცელდა ინფორმაცია მომავალი [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავის]] მიდამოებში მუშათა დასახლებების მშენებლობის დაწყების შესახებ<ref name="ZV1946_Oct">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |ავტორი=ელერდაშვილი, ს. |სათაური=На стройках новой пятилетки. Трасса Самгорского канала |წელი=1946 |პასუხისმგებელი=ნ. ვ. პავჩინსკი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=20 |გამოშვება=211 |ნომერი=6845 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629091553/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. მოგვიანებით, 1970 წლით დათარიღებულ დასახლების მცხოვრებთა [[წერილი|წერილში]] ნათქვამი იყო, რომ პირველი დროებითი ნაგებობები ჯერ კიდევ 1946 წელს აშენდა<ref name="ZV1970_Jan">{{სტატია | ავტორი = ნ. ჭიჭიაშვილი, ა. ამანაშვილი, ი. ლუჩკო | სათაური = Короткие сигналы. Просьба осталась без последствий | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = შ. კარკარაშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1970 | თვე = 1 | რიცხვი = 23 | გამოშვება = 18 | ნომერი = 13578 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629094153/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. [[1946 წელი|1946 წლის]] ბოლოსთვის ორხევი უკვე დედაქალაქის ადმინისტრაციულ რუკაზე აღიარებულ [[ორიენტირი|გეოგრაფიულ ორიენტირად]] იქცა. 1946 წლის დეკემბერში [[თბილისი|თბილისის]] საარჩევნო ოლქების ფორმირებისას, იგი ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის სასაზღვრო პუნქტად მოიხსენიებოდა, რომლის საზღვარიც „სადგურ [[ნავთლუღი (სადგური)|ნავთლუღიდან]] ორხევამდე“ გადიოდა<ref name="ZV1946_Dec">{{სტატია | სათაური = Указ Президиума Верховного Совета Грузинской ССР О избирательных округах по выборам в Верховный Совет Грузинской ССР | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1946 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 245 | ნომერი = 6879 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095400/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ამგვარად, 1948 წლის დასაწყისისთვის ორხევი წარმოადგენდა ცნობილ ადგილს, სადაც დაწყებული იყო მზადება მასშტაბური [[მშენებლობა|მშენებლობისთვის]], მაგრამ ჯერ კიდევ არ იყო სრულფასოვანი დასახლება სამრეწველო ბაზით. === სამრეწველო ბაზის დაარსება (1948) === ტერიტორიის სრულმასშტაბიანი [[მრეწველობა|სამრეწველო]] ათვისება, რომელიც უკვე ორხევის სახელით იყო ცნობილი<ref name="ZV1946_Dec"/>, 1948 წელს დაიწყო, როდესაც ეს ტერიტორია შეირჩა ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარ სამრეწველო-ლოგისტიკურ ბაზად, რომელიც სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებლობას ახორციელებდა. განვითარება სწრაფი ტემპით მიმდინარეობდა. 1948 წლის მარტში ტრესტის ხელმძღვანელმა ვ. გაგანიძემ ორხევში მატერიალური მომარაგების ბაზის შექმნა დააანონსა, რომელიც '''ცენტრალურ მექანიკურ სახელოსნოებს''', გარაჟს და [[სახერხი საამქრო|სახერხ ქარხანას]] მოიცავდა<ref name="ZV1948_Mar">{{სტატია | ავტორი = გაგანიძე ვ. | სათაური = Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 3 | რიცხვი = 18 | გამოშვება = 56 | ნომერი = 7207 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095926/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმავე წლის აპრილისთვის '''ავტოსახელოსნოები, გარაჟი და მექანიკური სახელოსნოები''' უკვე აშენებული იყო<ref name="ZV1948_Apr">{{სტატია | სათაური = Предмайское социалистическое соревнование. Самгорводстрой перевыполнил квартальный план | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 4 | რიცხვი = 6 | გამოშვება = 70 | ნომერი = 7221 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100352/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ივლისისთვის სრულდებოდა ცენტრალური მექანიკური სახელოსნოს მოწყობა, რომელსაც „პირველხარისხოვანი ჩარხებით“ აجهزةბდნენ სამშენებლო ტექნიკის შესაკეთებლად და დეტალების დასამზადებლად. პარალელურად, სამრეწველო ზონასთან მიჰყავდათ [[ელექტროგადამცემი ხაზი]] სახელოსნოს, სახერხი ქარხნის, ასევე მატერიალური და [[ცემენტი|ცემენტის]] საწყობების მოსამარაგებლად<ref name="ZV1948_Jul">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 7 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 135 | ნომერი = 7286 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | archivedate = 2025-06-29 | url-status = live }}</ref>. სამრეწველო [[განაშენიანება|განაშენიანების]] გარდა, ორხევი მთელი პროექტის [[სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა|სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის]] საწყისი წერტილი გახდა. სწორედ კახეთის გზატკეცილიდან, ორხევის რაიონში, დაიწყო '''ცალკე საექსპლუატაციო გზის''' გაყვანა, რომელიც მაგისტრალური არხის მთელ ტრასას გაუყვა და მისი ყველა მონაკვეთი ერთმანეთთან დააკავშირა<ref name="ZV1948_Jun">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка. Магистральная дорога | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1948 | თვე = 6 | რიცხვი = 26 | გამოშვება = 127 | ნომერი = 7278 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629101017/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. === მუშათა დასახლების ჩამოყალიბება (1949—1950-იანი წლები) === სამრეწველო ბაზის შექმნის შემდეგ დაიწყო [[საცხოვრებელი სახლი|საცხოვრებელი]] სახლების აქტიური მშენებლობა. 1949 წლის ოქტომბერში გაზეთი „კომუნისტი“ იტყობინებოდა: „ორხევში უკვე მზადაა რამდენიმე საცხოვრებელი სახლი და [[სასადილო]]... მაშინ ორხევი უკვე [[დაბა]] იქნება“<ref name="Komunisti1949">{{სტატია | ავტორი = ლომთაძე დ. | სათაური = სამგორის ველზე... | ორიგინალი = სამგორის ველზე | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 214 (8517) | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120224/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1950 წლის ბოლოსთვის ორხევი, რომელიც თბილისის გარდაუბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა, სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებელთათვის კეთილმოწყობილ მუშათა ქალაქად გადაიქცა. ორი წლის განმავლობაში აშენდა 26 საცხოვრებელი სახლი, საბავშვო ბაღი, ბაგა-ბაღი, ამბულატორია, საპარიკმახერო, აბანო, სასადილო და მაღაზია. სწორი ქუჩების გასწვრივ დეკორატიული ხეები დაირგო, ხოლო დასახლებაში მოეწყო საკუთარი [[რადიო]]კვანძი, [[წყალგაყვანილობა]] და [[ელექტროსადგური]]. ამ დროისთვის სრულდებოდა 300-ადგილიანი კლუბისა და [[ფოსტა|ფოსტის]] შენობის მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov">{{სტატია | ავტორი = გ. პ. პროზორია, გ. აპიცარიანი, ი. ალადაშვილი, ტ. ბელიაევა, ვ. ცხოვრებაშვილი | სათაური = Поселок Орхеви | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 11 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 266 (7932) | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120903/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. საბინაო მშენებლობა გრძელდებოდა: იმავე წლის დეკემბრისთვის [[მძღოლი|მძღოლებისა]] და [[მექანიზატორი|მექანიზატორებისთვის]] ექვსი დამატებითი სახლი აშენდა<ref name="ZV1950_Dec8">{{სტატია | სათაური = На Самгорской стройке. Бесперебойно работать в зимних условиях. Беседа с начальником «Самгорводстроя» тов. А. Габуния | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = პავჩინსკი, ნ. ვ. | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 274 | ნომერი = 7940 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121423/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ასევე გაიხსნა საექიმო უბნები სტომატოლოგიური კაბინეტებით<ref name="ZV1950_Dec21">{{სტატია | სათაური = По городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 7952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121802/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. დასახლების სოციალური და კულტურული ცხოვრებაც სწრაფად ვითარდებოდა. 1951 წელს გაიხსნა მასობრივი [[ბიბლიოთეკა]]<ref name="ZV1951_Nov2">{{სტატია | სათაური = По Городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1951 | თვე = 11 | რიცხვი = 2 | გამოშვება = 259 | ნომერი = 8219 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629122005/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> (ამჟამად — [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#ბიბლიოთეკა|ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკა]]) და ახალი კლუბი, სადაც იმართებოდა [[კონცერტი|კონცერტები]], მათ შორის [[გასტროლები|გასტროლები]] [[ლიტვის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|ლიტვის სსრ-დან]] ჩამოსული არტისტების მონაწილეობით<ref name="ZV1951_Aug">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |სათაური=Песни дружбы |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |წელი=1951 |თვე=8 |რიცხვი=23 |გამოშვება=198 |ნომერი=8158 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629122424/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლება ამაყობდა თავისი წარმოების [[დამკვრელობითი შრომა|მოწინავეებით]], რომელთა შორის იყვნენ [[მხურავი]] გიორგი ფეშხელაშვილი, [[მძღოლი|მძღოლები]] ნადეჟდა კლიშინა და ივან არუთინოვი, [[ექსკავატორი|ექსკავატორების]] მემანქანეები ივან ტიმჩენკო (წყაროში შეცდომაა დაშვებული — ძველი მაცხოვრებლების მოგონებებით, სწორედ მაშინ გაზეთმა შეცდომით მას გიორგი ტიმჩენკო უწოდა) და სტეპან ფადეევი, მხერხავი მიხეილ მელაძე და დურგალი გიორგი ნინოშვილი.<ref name="ZV1950_Nov"/>. პარალელურად მიმდინარეობდა ორხევის ადმინისტრაციული და პოლიტიკური ჩამოყალიბება. 1950 წლის 25 იანვარს დაარსდა '''ორხევის საარჩევნო უბანი'''<ref name="Komunisti1950">{{სტატია | სათაური = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ორიგინალი = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = ბ. ნანიტაშვილი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1950 | თვე = 1 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 19 | ნომერი = 8579 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123049/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1954 წლისთვის აქ უკვე მოქმედებდა '''პირველადი პარტიული ორგანიზაცია'''<ref name="Komunisti1954">{{სტატია | სათაური = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ორიგინალი = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1954 | თვე = 3 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 64 | ნომერი = 9840 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123815/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მშენებლობის კვალიფიციური მუშახელით უზრუნველსაყოფად დასახლებაში ორგანიზებული იყო სამშენებლო კადრების მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები<ref name="ZV1953_Apr">{{სტატია | ავტორი = პრუიძე ა. | სათაური = Растут кадры строителей Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. ი. ხუციშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1953 | თვე = 4 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 100 | ნომერი = 8674 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124334/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, ცხოვრებისა და [[საბინაო-კომუნალური მომსახურება|კომუნალური მომსახურების]] ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო. 1952 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიაში მწირ ასორტიმენტზე ჩიოდნენ და იძულებულნი იყვნენ [[პირველადი მოხმარების საგნები|პირველადი მოხმარების საგნებისთვის]] თბილისში ევლოთ<ref name="ZV1952_Apr">{{სტატია | სათაური = Вниманию „Цекавшири“ и „Грузторга“ | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | ენა = ru | პასუხისმგებელი= ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1952 | თვე = 4 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 90 | ნომერი = 8356 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124626/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. === ადმინისტრაციული რეფორმები და სამრეწველო ზრდა (1960—1980-იანი წლები) === 1960-იან წლებში დასახლებამ მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციული გარდაქმნები განიცადა და სწრაფად მზარდი მუშათა დასახლებებისთვის დამახასიათებელ საყოფაცხოვრებო პრობლემებს შეეჯახა. 1962 წლის აპრილში, [[რეფორმა|რეფორმის]] ფარგლებში, სამგორის რაიონი თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამავდროულად, „სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლება“ ოფიციალურად გაერთიანდა სოფელ ორხევთან და ახალ დასახლებას '''დასახლება სამგორი''' ეწოდა<ref name="ZV1962_Apr">{{სტატია | სათაური = Хроника | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 4 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 93 | ნომერი = 11413 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165107/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ოფიციალური სახელის ცვლილების მიუხედავად, ისტორიული სახელწოდება „ორხევი“ მყარად შენარჩუნდა ყოველდღიურ ხმარებაში, რასაც ადასტურებს იმ დროინდელი მაცხოვრებლების მრავალრიცხოვანი წერილები გაზეთებში<ref name="ZV1962_Dec7" />. ამ პერიოდის დასახლების სოციალური ცხოვრება ნათლად აისახა გაზეთ „Заря Востока“-ს ფურცლებზე. 1962 წლის დეკემბერში გამოქვეყნდა ორი წერილი, რომლებიც ყოფის კონტრასტებს ასახავდა. 7 დეკემბერს 15 მცხოვრებისგან შემდგარმა ჯგუფმა, მათ შორის საზოგადოებრივმა მაკონტროლებელმა ტ. სემიხოვამ, გამოაქვეყნა კოლექტიური წერილი [[საჩივარი|საჩივრებით]] სასურსათო მაღაზიის (გამგე გ. ბაირამოვი), ხორცისა და ბოსტნეულის ჯიხურის (გამგე ს. ლაზარიშვილი) და [[რესტორანი|რესტორნის]] (გამგე ნ. ჯალალოვი) მუშაობაზე. მაცხოვრებლები იტყობინებოდნენ [[ცომეული|ცომეულზე]] ფასების მომატების, [[ხორცი|ხორცის]] ერთიან ფასად გაყიდვის შესახებ, ხარისხის მიხედვით დაყოფის გარეშე, და გამაგრილებელი სასმელების ჯიხურში სპირტიანი სასმელებით [[ბუტლეგერობა|არალეგალური ვაჭრობის]] შესახებ<ref name="ZV1962_Dec7">{{სტატია | ავტორი = ტ. სემიხოვა, მ. დანჩენკო, ა. კამალოვი, გ. კირაკოზაშვილი, მ. კარასაშვილი, ვ. აფაკასიადი და სხვ. | სათაური = Пора навести порядок! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 7 | გამოშვება = 285 | ნომერი = 11605 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165648/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აღსანიშნავია, რომ მეორე დღეს, 8 დეკემბერს, იმავე გაზეთში გამოჩნდა სხვა წერილი, რომელშიც [[მოსახლეობა|მაცხოვრებლები]], მათ შორის [https://www.wikitree.com/wiki/Sipina-2 ანა ოსიპოვა], გ. ტიმჩენკო და რ. იაკოვენკო, გულწრფელ მადლობას უხდიდნენ ადგილობრივი [[პოლიკლინიკა|პოლიკლინიკის]] ბავშვთა ექიმს, ედიტა გიორგის ასულ ასათიანს, და აღნიშნავდნენ, რომ მისი „კეთილი ღიმილი და კეთილი სიტყვა — საუკეთესო წამალია ავადმყოფებისთვის“<ref name="ZV1962_Dec8">{{სტატია | ავტორი = ოსიპოვა ა. ა., ტიმჩენკო გ., იაკოვენკო რ., მაისურაძე ე., ანდრეევა ზ., გერასიმენკო | სათაური = Спасибо, дорогие! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = რედ. ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 11606 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170303/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1970 წლისთვის, დაარსებიდან თითქმის მეოთხედი საუკუნის შემდეგ, საყოფაცხოვრებო პრობლემები გამწვავდა: 40 მცხოვრების კოლექტიურ წერილში ისინი ჩიოდნენ „1946 წელს აშენებული დროებითი ნაგებობების“ უკიდურეს სიძველეზე, [[სასმელი წყალი|სასმელი წყლის]] მიწოდების ხშირ შეფერხებებზე და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე<ref name="ZV1970_Jan"/>. 1970-იანი წლებისთვის ორხევი თბილისის '''საქარხნო რაიონის''' შემადგენლობაში შევიდა<ref name="Komunisti1974">{{სტატია | ავტორი = ტიგიშვილი რ. | სათაური = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ორიგინალი = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1974 | რიცხვი = 16 | თვე = 2 | გამოშვება = 40 | ნომერი = 15861 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170955/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, და ხელისუფლებამ დაიწყო მისი კეთილმოწყობაზე ზრუნვა, კერძოდ, გზების განათებაზე<ref name="ZV1973_Jun">{{სტატია | ავტორი = ინაშვილი ფ., შელია დ., გვინიაშვილი შ., ტაბატაძე ა., როზენბერგ ლ. | სათაური = Праздник народовластия | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ო. კინკლაძე | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1973 | თვე = 6 | რიცხვი = 19 | გამოშვება = 142 | ნომერი = 14599 | გვერდები = 1, 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171407/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ამ პერიოდში ორხევის სამრეწველო პროფილი, რომელიც თავდაპირველად მშენებლობაზე იყო ორიენტირებული, აქტიურად დაიწყო [[დივერსიფიკაცია|დივერსიფიკაცია]]. უკვე არსებული '''ორხევის მეცხოველეობის საბჭოთა მეურნეობის'''<ref name="Komunisti1987">{{სტატია | ავტორი = კურხული ჯ., საქინფორმის კორ. | სათაური = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ორიგინალი = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = დ. იოსელიანი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ ცკ-ის ორგანო | წელი = 1987 | თვე = 11 | რიცხვი = 24 | გამოშვება = 271 | ნომერი = 20012 | გვერდები = 1 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> გარდა, დასახლებაში ახალი სამრეწველო ობიექტების მშენებლობა გაიშალა. საკვანძო საწარმო გახდა ახალი '''რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკბკ)''', რომელიც 1980-იანი წლების დასაწყისში „თბილგვირაბმშენის“ მიერ აშენდა [[სოციალისტური შრომის გმირი|სოციალისტური შრომის გმირის]] ალექსანდრე დათაშვილის ხელმძღვანელობით. ეს საწარმო, რომელიც მდებარეობდა მინდორზე, რომელიც, თანამედროვის თქმით, „ასაფრენ ბილიკს ჰგავდა“, და რომლის გვერდითაც გადიოდა [[ალექსეევკა (დასახლება თბილისში)|დასახლება ალექსეევკის]] ბაღების „ყვავილოვანი ნუშის ვარდისფერი ქაფით“ მოფენილი გზა, სტრატეგიული მნიშვნელობის იყო. იგი კრიტიკულად მნიშვნელოვანი იყო [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველსაყოფად, რომლებიც, [[ჟურნალისტი|ჟურნალისტის]] გამოთქმით, „შიმშილობდნენ“, განიცდიდნენ კონსტრუქციების მწვავე დეფიციტს და ქარხნის ამუშავებას „[[მანანა ზეციური|მანანა ზეციურივით]]“ ელოდნენ. 1982 წლის თებერვალში ქარხანამ, რომელიც მოიცავდა ბეტონის შემრევ კვანძს და 1100 ტონა ცემენტის ცენტრალურ საწყობს, პირველი პროდუქცია გამოუშვა. მისი საპროექტო სიმძლავრე წელიწადში 20 ათასი მ³ ასაწყობი [[რკინაბეტონი|რკინაბეტონისა]] და 50 ათასი მ³ სასაქონლო ბეტონისგან შედგებოდა<ref name="ZV1982_Feb">{{სტატია | ავტორი = ნედაშკოვსკაია, ი. | სათაური = Взлётная полоса. Социалистическое соревнование — школа интернационализма | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1982 | თვე = 2 | რიცხვი = 10 | გამოშვება = 34 | ნომერი = 17210 | გვერდები = 2 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629172409/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მისი გაშვებასთან დაკავშირებით, ძველი რკბკ ქარხანა [[ელიავას ქუჩა|ელიავას ქუჩაზე]] თბილისში 1983 წელს ლიკვიდირებულ იქნა<ref name="ZV1982_Oct23">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |სათაური=На контроле «Зари Востока» — письма трудящихся. Факты подтвердились, меры приняты |პასუხისმგებელი= ნ. ჩერქეზიშვილი |წელი=1982 |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=23 |გამოშვება=244 |ნომერი=17420 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250628204904/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |არქივი-თარიღი=2025-06-28}}</ref>. 1980-იანი წლების შუა პერიოდში ორხევში გაიხსნა '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' ახალი ინსტრუმენტული [[საამქრო|საამქროთი]]. მის დასაკომპლექტებლად ხელმძღვანელობამ მოაწყო „შრომითი დესანტი“ გამოცდილი [[კომუნისტი|კომუნისტებისგან]] მთავარი საწარმოდან, [[ინჟინერი|ინჟინერ]] სემიონ სემილეტოვის მეთაურობით, რათა [[კომბინატი|კომბინატის]] ტრადიციები, როგორც ითქვა, „უკვე სისხლში“ ჰქონოდათ<ref name="ZV1986_Sep">{{სტატია |სათაური=Правофланговые ускорения. Черта характера |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |ენა=ru |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |გამოცემა=Заря Востока |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |წელი=1986 |თვე=9 |რიცხვი=16 |გამოშვება=215 |ნომერი=18570 |გვერდები=1 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629175323/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref><ref name="ZV1987_Feb">{{სტატია | ავტორი = შჩერბინა-ესვანჯია, ლუდმილა | სათაური = И прошел год... | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. პაწურია | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 2 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 47 | ნომერი = 18702 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629175723/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1988 წლისთვის კომბინატმა დანერგა [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[ფიბროცემენტი|მოსაპირკეთებელი ფილების]] წარმოება [[მარმარილო|მარმარილოსა]] და [[პოლიმერები|პოლიმერების]] ნარჩენებისგან, დასავლეთ გერმანული ფირმა „ადმ“-ისა და ჰოლანდიური „შტორკის“ მოწყობილობების გამოყენებით<ref name="ZV1987_Dec27">{{სტატია | ავტორი = მიხაილ ჯინჯიხაშვილი | სათაური = Репортаж. Для ремонта квартиры | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 12 | რიცხვი = 27 | გამოშვება = 297 | ნომერი = 18952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629180052/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref><ref name="ZV1988_May">{{სტატია |ავტორი=ვ. ვალიშვილი, მ. კიკვაძე |სათაური=Хозяйствовать по-новому |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |პასუხისმგებელი=ფოტოქრონიკა საქინფორმი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального Комитета Компартии Грузии, Верховного Совета и Совета Министров Грузинской ССР |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1988 |თვე=5 |რიცხვი=7 |გამოშვება=106 |ნომერი=19061 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629180820/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლების სამრეწველო ინფრასტრუქტურა ასევე მოიცავდა: * '''[[ორგანული სასუქები|ორგანული სასუქების]] ქარხანა''' — შენდებოდა 1962 წელს, რომელთანაც მტკვარზე სპეციალური ხიდი-აკვედუკი მილსადენით იყო გადებული.<ref name="ZV1962_Feb">{{სტატია |ავტორი=შ. კოჟილოტი |სათაური=Мост готов |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1962 |თვე=2 |რიცხვი=9 |გამოშვება=33 |ნომერი=11353 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181204/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. * '''რკინაბეტონის ღარების საწარმოო პოლიგონები''' [[სარწყავი მიწათმოქმედება|სარწყავი სისტემებისთვის]] (მოქმედებდა 1963 წელს)<ref name="ZV1963_Mar">{{სტატია |ავტორი=ს. ხეთაგური |სათაური=Первый эликсир земли |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1963 |თვე=3 |რიცხვი=26 |გამოშვება=71 |ნომერი=11696 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181713/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''ტექსტილ-გალანტერეის კომბინატი''' (შენდებოდა 1971 წელს)<ref name="ZV1971_Aug">{{სტატია |ავტორი=ჩედია ა. |სათაური=Для тружеников села |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |პასუხისმგებელი=შ. კარკარაშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1971 |თვე=8 |რიცხვი=4 |გამოშვება=176 |ნომერი=14026 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182003/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხნის ახალი კორპუსები''' (ექსპლუატაციაში შესვლის ვადა 1989 წელს)<ref name="ZV1986_Jun">{{სტატია |ავტორი=მარტინიუკი, სვეტლანა |სათაური=Советский образ жизни |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1986 |თვე=6 |რიცხვი=29 |გამოშვება=150 |ნომერი=18505 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182222/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''გაერთიანება „სოლანის“ სუვენირების წარმოება''' (იგეგმებოდა 1985 წელს), რომელსაც უნდა გამოეშვა ეროვნულ სტილში შესრულებული ნაწარმი: ჩანთები, [[ქისა|ქისები]], [[თავსაფარი|თავსაფრები]] და [[თავსაბურავი|თავსაბურავები]]<ref name="ZV1985_Oct">{{სტატია |ავტორი=ლომთაძე, ვახტანგ; მიქელაძე, ნუგზარ |სათაური=Товары: спрос, качество, ассортимент. Отнестись к себе требовательней. Круглый стол «Зари Востока» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1985 |თვე=10 |რიცხვი=22 |გამოშვება=244 |ნომერი=18299 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182518/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. მზარდი მრეწველობის [[პერსონალი|კადრებით]] უზრუნველსაყოფად, 1982 წელს მისამართზე ახვლედიანის ქ. 1, უკვე მოქმედებდა '''სასწავლო კომბინატი „საქმთავარმონტაჟსპეცმშენი“''', სადაც ამზადებდნენ [[შემდუღებელი|გაზოელექტროშემდუღებლებს]], [[სანტექნიკოსი|ზეინკალ-სანტექნიკოსებს]] და [[მემონტაჟე|მემონტაჟეებს]], და სადაც მოსწავლეებს უზრუნველყოფდნენ [[საერთო საცხოვრებელი|საერთო საცხოვრებლითა]] და [[სტიპენდია|სტიპენდიით]] თვეში 75 რუბლის ოდენობით, 3-დან 6 თვემდე სწავლის ვადით<ref name="ZV1982_Nov">{{სტატია |სათაური=Учебный комбинат главного управления «Грузглавмонтажспецстрой» Грузинской ССР объявляет набор |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |პასუხისმგებელი=რედ. ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1982 |თვე=11 |რიცხვი=11 |გამოშვება=260 |ნომერი=17436 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182846/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1987 წელს განიხილებოდა ორხევში ცენტრალიზებული სარემონტო ბაზის შექმნა მთელი [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|რესპუბლიკის]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30">{{სტატია |ავტორი=მურადი ალაშვილი |სათაური=Хозрасчету быть полным |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1987 |თვე=12 |რიცხვი=30 |გამოშვება=299 |ნომერი=18954 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629183250/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. === პოსტსაბჭოთა პერიოდი და თანამედროვეობა === საბჭოთა კავშირის დაშლისა და საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის შემდეგ ორხევი, ისევე როგორც მთელი საქართველო, კარდინალური ცვლილებების ეპოქაში შევიდა. ეს პერიოდი ხასიათდებოდა მკვეთრი კონტრასტებით: კერძო მეწარმეობის ჩამოყალიბება ეკონომიკური არასტაბილურობის ფონზე, სულიერი აღორძინება კრიმინალის ზრდის ფონზე, ასევე ქვეყნის ახალ სოციალურ და თავდაცვით სტრუქტურებში თანდათანობითი ინტეგრაცია. ==== 1990-იანი წლები: გარდამავალი პერიოდის ეკონომიკა ==== 1990-იან წლებში საბჭოთა სამრეწველო ობიექტების ბაზაზე კერძო კომპანიების ჩამოყალიბება დაიწყო. ახალ პირობებთან ადაპტაციის ნათელი მაგალითი გახდა სს '''„ვაზიანი“'''. მისი გენერალური დირექტორი, დავით ახვლედიანი, რომელმაც განათლება მოსკოვში „საგარეო ვაჭრობის“ სპეციალობით მიიღო, რთულ წლებში დაბრუნდა საქართველოში და საწარმოს ჩაუდგა სათავეში. 1998 წლისთვის „ვაზიანი“ პოპულარულ შამპანურს „სამეფოს“ უშვებდა, მაგრამ, როგორც იმდროინდელი ბევრი საწარმო, მაღალი გადასახადებისა და გასაღების ბაზრების სიმცირის პრობლემებს აწყდებოდა, რაც კონიაკის წარმოებას აფერხებდა და არასრული სიმძლავრით მუშაობას აიძულებდა<ref name="Sakartvelo1998">{{სტატია | ავტორი = კეტი ჭადუნელი, ნანა ძველაია | სათაური = შამპანური „სამეფო“ შემდეგ „პრინცს“ ელოდება | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | პასუხისმგებელი = რედ. სერგო ჯანაშია | ენა = ka | გამოცემა = საქართველო | გამომცემლობა = ყოველკვირეული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გაზეთი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 7 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 50 | ნომერი = 1680 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629183637/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმ დროის ეკონომიკური მდგომარეობა დეტალებშიც აისახებოდა. 1996 წელს აშშ-ის საელჩომ ორხევში, რძის კომბინატის ტერიტორიაზე, დახურული აუქციონი ჩაატარა, სადაც დეფიციტური საქონელი იყიდებოდა: გენერატორები, სარეცხი მანქანები, საშრობები და სამშენებლო მასალები, რაც მოსახლეობისა და ორგანიზაციების საბაზისო ინფრასტრუქტურის საჭიროებებზე მიუთითებს<ref name="SG1996_May">{{სტატია | სათაური = 9 МАЯ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | პასუხისმგებელი = ა. ა. სილაგაძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1996 | თვე = 5 | რიცხვი = 4 | გამოშვება = 63 | ნომერი = 991 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184008/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. თუმცა, ყველა ახალი საწარმო მაღალ სტანდარტებს არ იცავდა: იმავე წელს ორხევული ფირმა „გიორგი-94“ პრესაში უხარისხო ღვინის გამოშვებასთან დაკავშირებით მოიხსენიებოდა<ref name="SG1996_Oct">{{სტატია |სათაური=Антиреклама. Не пейте и не ешьте?!. |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |პასუხისმგებელი=Ред. А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1996 |თვე=10 |რიცხვი=31 |გამოშვება=148 |ნომერი=1076 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629184236/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ათწლეულის მეორე ნახევარში ვაუჩერული სისტემით მასშტაბური პრივატიზაცია დაიწყო. ვაჭრობაზე ერთი დოლარის ნომინალური ღირებულებით გამოტანილი იყო დასახლების მსხვილი სამრეწველო საწარმოები: სს „პოლიმერული ნაკეთობა“, რომელიც 4,3 ჰექტარ მიწაზე იყო განთავსებული, და სარემონტო-მექანიკური ქარხანა „ხალიბი“<ref name="SG1998_Dec">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в один доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 12 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 349 | ნომერი = 21570 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184621/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref><ref name="SG1999_Jan">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в 1 доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1999 | თვე = 1 | რიცხვი = 22 | გამოშვება = 13 | ნომერი = 21599 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184909/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== სულიერი ცხოვრება, უსაფრთხოება და განვითარება 2000-იან წლებში ==== სოციალურ-ეკონომიკური სირთულეების ფონზე დასახლებაში სულიერი აღორძინება დაიწყო. მნიშვნელოვან მოვლენად იქცა [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] სახელობის ახალი [[მართლმადიდებლური ტაძარი|მართლმადიდებლური ტაძრის]] მშენებლობა. [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#წმინდა ნინოს ეკლესია|ტაძრის მშენებლობის ისტორია]]. ამავდროულად, ორხევმა ქვეყნის თავდაცვის სისტემაში ახალი მნიშვნელობა შეიძინა. 2007 წელს, [[თურქეთი|თურქეთთან]] სამხედრო თანამშრომლობის ფარგლებში, გარემონტდა და აღიჭურვა დასახლებაში განლაგებული [[ლოგისტიკა|ლოგისტიკის]] [[ბატალიონი|ბატალიონის]] სარემონტო პუნქტი<ref name="SG2007_Mar">{{სტატია | სათაური = Рассмотрены вопросы сотрудничества | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, ე. ჭაჭუა | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2007 | თვე = 3 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 41—42 | ნომერი = 23783 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629185304/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ===== „ორხეველი მანიაკის“ საქმე და კრიმინალური ქრონიკა ===== 2000-იან წლებში დასახლებამ სამწუხარო ცნობადობა მოიპოვა ადგილობრივი მცხოვრების, მიხეილ აზალაძის მიერ ჩადენილი სასტიკი [[მკვლელობა|მკვლელობებისა]] და [[კანიბალიზმი|კანიბალიზმის]] აქტების სერიის გამო. მან [[სამართალდამცავი ორგანოები|სამართალდამცავი ორგანოებისგან]] მეტსახელი „ორხეველი [[სერიული მკვლელი|მანიაკი]]“ მიიღო და [[უვადო თავისუფლების აღკვეთა|უვადო პატიმრობა]] მიესაჯა. ორხევში, ჩანტლაძის ქუჩა №1-ში ჩადენილმა დანაშაულებმა მთელი [[საქართველო|ქვეყნის]] ყურადღება მიიპყრო<ref name="OrkheviManiac">{{სტატია |ავტორი=ნ. ფიცხელაური |სათაური="ორხეველი მანიაკი" - ქართველი კანიბალის შემზარავი ისტორია |url=https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |ენა=ka |გამოცემა=კვირის პალიტრა |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=პალიტრა-მედია |წელი=2015 |თვე=5 |რიცხვი=11 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629185627/https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. ამ რეზონანსული საქმის გარდა, იმ პერიოდის კრიმინალური ქრონიკა სხვა შემთხვევებსაც ასახავდა. 2000 წლის მარტში ორხევში დააკავეს ქალაქ შახტის (რუსეთი) მცხოვრები, რომელმაც კონტრაბანდული გზით საქართველოში 78,2 გრამი [[ოპიუმი]] შემოიტანა და მის გასაღებას ცდილობდა. ამავდროულად, დასახლების მცხოვრებლები თავად ხდებოდნენ ზოგადი არასტაბილური ვითარების მსხვერპლნი: იმავე თვეში გავრცელდა ინფორმაცია თბილისის ცენტრში, [[თბილისის ფუნიკულიორი|ფუნიკულიორთან]], ორხევის მცხოვრებ გიორგი ცხოვრებაშვილზე თავდასხმის შესახებ<ref name="SG2000_Mar_crime">{{სტატია | ავტორი = ბ. ჩერქეზიშვილი | სათაური = Криминал. Жестокость нашего времени;Опиум из шахты | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, თ. ლომსაძე, ბ. ჭაჭანიძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2000 | თვე = 3 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 73—74 | ნომერი = 21989 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629190417/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== თანამედროვე ეტაპი ==== XXI საუკუნეში ორხევი თბილისის განუყოფელ ნაწილად განაგრძობს განვითარებას. ეს ტერიტორია თანამედროვე სამეცნიერო კვლევებშიც მოიხსენიება, კერძოდ, 2011 წელს ორხევის რაიონიდან აღებული [[თიხნარი|თიხნარის]] ნიმუშები გეოტექნიკური გამოცდებისთვის გამოიყენებოდა<ref name="Soil2011">{{სტატია | ავტორი = კიკნაძე ხ. ლ., დადიანი კ. ზ., მაისაია ლ. დ., ლორთქიფანიძე ფ. ნ., ნავროზაშვილი მ. ზ. | სათაური = Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | ენა = ru | გამოცემა = სამეცნიერო შრომების კრებული | ტიპი = კრებული | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის წყალთა მეურნეობის ინსტიტუტი | პასუხისმგებელი = რედ. გ. ვ. გავარდაშვილი, ი. რ. ირემაშვილი | წელი = 2011 | ნომერი = 66 | გვერდები = 124—127 | issn = 1512-2344 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. დედაქალაქის პოლიტიკურ ცხოვრებაში დასახლება სამგორის რაიონის ერთ-ერთი [[მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემა|მაჟორიტარული]] ოლქის შემადგენლობაში შედის, რომლის წარმომადგენლებსაც ქალაქის [[საკრებულო|საკრებულოში]] ირჩევენ<ref name="TbilisiWeek2017">{{სტატია |სათაური=«Грузинская мечта» представила кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |პასუხისმგებელი=Вадим Геджадзе |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |ნომერი=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამავე პერიოდში ხელისუფლება ავარიული საცხოვრებელი სახლებიდან მოსახლეობის განსახლების პრობლემას წყვეტდა. 2011 წლის იანვარში ორხევი იძულებით გადაადგილებულ პირთა (დევნილთა) ათობით ოჯახის იძულებითი გამოსახლების ადგილად იქცა, რომლებიც დასახლების ერთ-ერთ ყოფილ ადმინისტრაციულ შენობაში ცხოვრობდნენ. 2011 წლის 20 იანვარს, პოლიციის მონაწილეობით, მათი გამოსახლება განხორციელდა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011"/>. ტელეკომპანია „ლიბერალის“ საინფორმაციო რეპორტაჟის კადრების მიხედვით, გამოსახლებულთა შორის იყვნენ [[2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომი|2008 წლის ომის]] შედეგად დაზარალებული დევნილები. მცხოვრებლები ინტერვიუში თავიანთ სასოწარკვეთას გამოთქვამდნენ და აცხადებდნენ, რომ მათ „როგორც საქონელი“ ისე ეპყრობოდნენ და მომავალი საცხოვრებელი ადგილის შესახებ გაურკვევლობაში იმყოფებოდნენ. ოჯახების ნაწილი გორში კოტეჯებში გადაასახლეს, თუმცა, ერთ-ერთი მცხოვრების თქმით, კომპენსაციამ მისი დიდი ოჯახის ყველა წევრი ვერ დააკმაყოფილა და ადამიანების ნაწილი უსახლკაროდ დარჩა. გამოსახლებას თან ახლდა პირადი ნივთების, მათ შორის ავეჯისა და ხატების, სამხედრო და სამოქალაქო სატვირთო მანქანებში ჩატვირთვა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011">{{cite news | url = https://www.myvideo.ge/v/1411858 | title = დევნილთა გასახლება ორხევიდან | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ლიბერალი | date = 2011-01-20 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/p_20250701_202507 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენი ნივთები სატვირთო მანქანით მიაქვთ, როგორც საქონელი... }}</ref>{{efn|ვიდეო წარმოადგენს ტელეკომპანია „ლიბერალის“ რეპორტაჟს, რომელიც კერძო პირის მიერ არის ატვირთული ჰოსტინგზე. მოვლენის თარიღი (20 იანვარი) მითითებულია ტიტრებში, წელი (2011) კი ვიდეოს ატვირთვის თარიღიდან გამომდინარეობს.}}. განსაკუთრებული ყურადღება მიიპყრო ჩანტლაძის ქ. 4/2-ში მდებარე ყოფილი ავტობაზა „ტურისტის“ ავარიულმა შენობამ, სადაც 1998 წლიდან 10 დევნილი და 6 სოციალურად დაუცველი ოჯახი ცხოვრობდა<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_04">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | title = საკრებულოში ორი კომისიის გაერთიანებული სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-04-05 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165513/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. 2016 წლის 7 თებერვლის ტელეკომპანია „თავისუფალი ზონის“ რეპორტაჟის თანახმად, ისინი 10-15 წლის განმავლობაში თვითნაკეთ ნაგებობებში, კანალიზაციის, გაზისა და ნორმალური წყალმომარაგების გარეშე ცხოვრობდნენ. მცხოვრებლები ხელისუფლების, მათ შორის გულიკო ზუმბაძისა (საკრებულოს დეპუტატი) და მამუკა ჭოხურის (სამგორის რაიონის ყოფილი გამგებელი) სრულ უმოქმედობაზე ჩიოდნენ, რომლებიც, მათი თქმით, დაპირებებს მხოლოდ წინასაარჩევნო პერიოდში იძლეოდნენ, მაგრამ მათ მთავარ პრობლემას — საცხოვრებლის დაკანონებას — არ წყვეტდნენ<ref name="Tzona_Turist_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=5FoYJE4caFI | title = ორხევში, ტურისტის ბაზის მიმდებარედ მცხოვრებლები დახმარებას ითხოვენ | lang = ka | publisher = თავისუფალი ზონა | date = 2016-02-07 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/13-720p-25 | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live }}</ref>. 2016 წლის აპრილში, მრავალი მიმართვის შემდეგ, შენობის განმეორებითი ტექნიკური ექსპერტიზის ჩატარების გადაწყვეტილება მიიღეს. იმავე წლის ივნისისთვის მიღწეულ იქნა შეთანხმება 11 დევნილი ოჯახისთვის პროფილური სამინისტროს ხაზით ახალი საცხოვრებლის გადაცემის, ასევე 9 ოჯახისთვის, რომლებსაც დევნილის სტატუსი არ ჰქონდათ, ალტერნატიული საცხოვრებლის მოძიების შესახებ<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_06">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | title = თბილისის საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-06-22 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165144/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. საბოლოო განსახლების საკითხი საკრებულოს ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის დღის წესრიგში 2017 წელსაც იდგა<ref name="Sakrebulo_Turist_2017_11"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |title=საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის შემაჯამებელი სხდომა გაიმართა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-11-10 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630160010/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. 2016 წლის ივლისში დასახლება სოციალური პროტესტის ასპარეზად იქცა. მცხოვრებლები აქციაზე გამოვიდნენ ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით, რომელიც ორხევში ერთადერთი სამედიცინო დაწესებულება იყო. პოლიკლინიკა ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოში მდებარე №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო პროტესტის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. აქცია, რომელიც ოპოზიციური პარტია „პატრიოტთა ალიანსის“ წარმომადგენლის, ბეჟან გუნავას ინიციატივით დაიწყო, რაიონის მაჟორიტარი დეპუტატის, გულიკო ზუმბაძის ბიუროს თანამშრომლებთან შეტაკებაში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=PDY_EX69cvk | title = აქცია ორხევის დასახლებაში | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-07-14 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/360p-25_202506 | archive-date = 2025-06-30 }}</ref>. ===== უკანონო ნაგებობების დემონტაჟი (2022) ===== 2022 წლის იანვარში ორხევი საზოგადოების ყურადღების ცენტრში რამდენიმე [[საცხოვრებელი ზონა|საცხოვრებელი ნაგებობის]] დემონტაჟის გამო მოექცა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიის]] მუნიციპალური ინსპექციის განკარგულებით, დაინგრა შენობები, რომლებიც ხელისუფლებამ სახელმწიფო მიწაზე უკანონო მშენებლობებად შეაფასა<ref name="Tabula_demolition">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |title=მერიამ ორხევის დასახლებაში სახლები დაანგრია |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630123943/https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. მოვლენამ არაერთგვაროვანი რეაქცია გამოიწვია. თბილისის მერმა [[კახა კალაძე|კახა კალაძემ]] განაცხადა, რომ დემონტაჟი მრავალგზის გაფრთხილების შემდეგ განხორციელდა და ქალაქის ხელისუფლება მიწების თვითნებურ მიტაცებას არ დაუშვებდა<ref name="Tabula_Kaladze_comment">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679420-am-adamianebs-regionebshi-akvt-micebi |title="ამ ადამიანებს რეგიონებში აქვთ მიწები, დედაქალაქში ბინები" – კალაძე ორხევზე |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://archive.ph/qaBvr |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. თავის მხრივ, უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) მერიის ქმედებებს [[რეპრესია|რეპრესიული]] ღონისძიება უწოდა [[უსახლკარო|უსახლკაროების]] წინააღმდეგ და ხელისუფლებას დაზარალებულთა საცხოვრებლით უზრუნველყოფისკენ მოუწოდა<ref name="Tabula_SJC_comment">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679425-sjc-orkhevze-usakhlkarota-cinaaghmdeg-tbilisis |title=SJC ორხევზე: უსახლკაროთა წინააღმდეგ თბილისის მერიის კიდევ ერთი რეპრესიული ღონისძიებაა |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220522014713/https://tabula.ge/ge/news/679425-sjc-orkhevze-usakhlkarota-cinaaghmdeg-tbilisis |archivedate=2022-05-22 |urlstatus=live }}</ref>. ===== კონფლიქტი სოციალური საცხოვრისის გარშემო (2023—2025) ===== 2023 წლის ბოლოს ცნობილი გახდა ორხევის სოციალური საცხოვრისის უსაფრთხოების პრობლემის შესახებ. შენობა, რომელიც 1967 წელს აშენდა და თავდაპირველად სასკოლო კვების კომბინატს წარმოადგენდა, 2017 წელს უსახლკაროდ რეგისტრირებული ოჯახების განსათავსებლად გადაკეთდა. 2022 წლისთვის მასში 260 ადამიანი ცხოვრობდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |title=უსახლკარო პირები ორხევის სოციალური საცხოვრისიდან გაყვანას საჭიროებენ |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2023-12-05 |access-date=2025-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250707141628/https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |archive-date=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. წლების განმავლობაში მისი მდგომარეობა მნიშვნელოვნად გაუარესდა: მცხოვრებლები, მათ შორის ბავშვები და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები, უჩიოდნენ მუდმივ ხმაურს, ნესტს, გადატვირთულობასა და ბინებში კედლებისა და ჭერის დაზიანებას<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. 2023 წლის დეკემბერში უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) სამგორის რაიონის გამგეობის მიერ დაკვეთილი საინჟინრო-საპროექტო კვლევის შედეგები გამოაქვეყნა. ექსპერტიზამ კრიტიკული პრობლემები გამოავლინა: * '''სეისმური მდგრადობის ნორმებთან შეუსაბამობა:''' შენობა არ პასუხობდა 8-ბალიანი [[მედვედევი-შპონჰოიერი-კარნიკის სკალა|სეისმური ზონისთვის]] დადგენილ თანამედროვე მოთხოვნებს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''მზიდი კონსტრუქციების არადამაკმაყოფილებელი მდგომარეობა:''' გამოვლინდა უხარისხოდ დაბეტონებული კარკასის კვანძები და ნორმებით აკრძალული სილიკატური აგურის გამოყენება<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''ჩამონგრევის რისკი:''' დაწყებული იყო იმ ლითონის ელემენტების კოროზია, რომლებზეც რიგელები იყო დამონტაჟებული, რაც „მყისიერი ჩამონგრევის“ საშიშროებას ქმნიდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''რემონტის არარენტაბელურობა:''' აღდგენითი სამუშაოების ღირებულება მნიშვნელოვნად აღემატებოდა შენობის საერთო ღირებულების 50%-ს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. ექსპერტებმა დაასკვნეს, რომ შენობის ექსპლუატაცია კაპიტალური გამაგრების გარეშე დაუშვებელი იყო, ხოლო სამუშაოების პერიოდში აუცილებელი იყო მცხოვრებლების სრული ევაკუაცია. უფლებადამცველებმა თბილისის მერიას მოუწოდეს, დაუყოვნებლივ უზრუნველეყო მცხოვრებლები უსაფრთხო და ღირსეული ალტერნატიული საცხოვრებლით<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. სიტუაცია კვლავ 2025 წლის მაისში გამწვავდა. იმ დროისთვის ავარიულ შენობაში 75 ოჯახიდან დაახლოებით 25 რჩებოდა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიამ]] მათ განსახლების სქემა შესთავაზა: დროებითი ქირა ქალაქის ხარჯზე და შემდგომში მუდმივი საცხოვრებლის გადაცემა. თუმცა, მცხოვრებლებმა იურიდიული გარანტიების არარსებობის გამო შეთავაზებაზე უარი განაცხადეს, რადგან შიშობდნენ, რომ დროებითი საცხოვრებელი განუსაზღვრელი ვადით გაგრძელდებოდა. ისინი ითხოვდნენ ოფიციალური დოკუმენტების გადაცემას, რომლებიც ახალ საცხოვრებელზე საკუთრების უფლებას დაადასტურებდა, და მერთან, [[კალაძე, კახა|კახა კალაძესთან]], შეხვედრას<ref name="TVPirveli_Shelter_2025">{{cite news | url = https://www.youtube.com/watch?v=_fD_YXb0lVA | title = ორხევის მერიის თავშესაფარი - პროტესტი და მოლოდინი (Приют мэрии в Орхеви — протест и ожидание) | lang = ka | publisher = ტელეკომპანია პირველი (TV Pirveli) | date = 2025-05-17 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-social_issues-2025 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენ უკან დასახევი გზა არა გვაქვს... შეხვედრა მხოლოდ და მხოლოდ კახი კალაძესთან. | url-status = live }}</ref>. კონფლიქტი გამწვავდა, როდესაც ხელისუფლებამ გამოსახლების დასაჩქარებლად შენობას ელექტროენერგიის მიწოდება შეუწყვიტა. მცხოვრებლებმა ეს ზეწოლის ზომად შეაფასეს და, მათივე მტკიცებით, ელექტრომომარაგება თვითნებურად აღადგინეს. მათ ასევე მერიის შენობასთან უვადო საპროტესტო აქციის დაწყება დააანონსეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025" />. ==== სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი ორხევში ==== პოსტსაბჭოთა პერიოდში ორხევმა მნიშვნელოვანი სტრატეგიული დანიშნულება შეიძინა და [[საქართველოს თავდაცვის ძალები|საქართველოს თავდაცვის ძალების]] ერთ-ერთი საკვანძო ობიექტის დისლოკაციის ადგილად იქცა. აქ განთავსებულია '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''', რომელიც ფუნქციონირებს როგორც სამხედრო ტექნიკის მიღების, განაწილების, მომსახურებისა და მოდერნიზაციის ცენტრალური [[ჰაბი]]<ref name="MOD_2022_01">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8543/turqetma-tavdacvis-dzalebs-specialuri-teqnika-gadasca- | title = თურქეთმა თავდაცვის ძალებს სპეციალური ტექნიკა გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2022-01-29 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2020_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7918/tavdacvis-dzalebis-axali-saavtomobilo-sashualebebit-agchurvis-procesi-daiwyo | title = თავდაცვის ძალების ახალი საავტომობილო საშუალებებით აღჭურვის პროცესი დაიწყო | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-07-26 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ორხევის ბაზა წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, უპირველეს ყოვლისა, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის, ძირითად პლატფორმას. „სამხედრო-ფინანსური თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმების“ ფარგლებში აქ რეგულარულად იმართება ტექნიკის გადაცემის ოფიციალური ცერემონიები. * '''2022 წლის 29 იანვარს''' თურქულმა მხარემ 11 ერთეული ლოგისტიკური მანქანა, 2 მიკროავტობუსი და 2 ტრაქტორი გადასცა, რომელთა საერთო ღირებულება 597 722 [[აშშ-ის დოლარი|აშშ დოლარს]] შეადგენდა. ღონისძიებას ესწრებოდნენ თავდაცვის მინისტრი [[ჯუანშერ ბურჭულაძე|ჯუანშერ ბურჭულაძე]], მისი მოადგილე [[გიორგი ხაინდრავა (პოლიტიკოსი)|გიორგი ხაინდრავა]], თავდაცვის ძალების მეთაურის მოადგილე [[ბრიგადის გენერალი]] [[ჯონი ტატუნაშვილი|ჯონი ტატუნაშვილი]] და თურქეთის ელჩი ფატმა ჯერენ იაზგანი. მიღება-ჩაბარების აქტებს ხელი მოაწერეს ავიაციისა და [[საჰაერო თავდაცვა|საჰაერო თავდაცვის]] სარდალმა, [[პოლკოვნიკი|პოლკოვნიკმა]] [[სერგო ნინუა|სერგო ნინუამ]] და ლოგისტიკის სარდალმა, პოლკოვნიკმა კახაბერ ტაბატაძემ<ref name="MOD_2022_01"/>. * '''2021 წლის 19 ივლისს''' გადაეცა კომპანია [[BMC (თურქეთი)|BMC]]-ის წარმოების 4 ტექნიკური მომსახურების მანქანა, ღირებულებით 866 400 აშშ დოლარი, მინისტრ ბურჭულაძისა და თავდაცვის ძალების მეთაურის, [[გენერალ-მაიორი|გენერალ-მაიორ]] გიორგი მათიაშვილის თანდასწრებით<ref name="MOD_2021_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8322/saqartvelos-tavdacvis-saministros-turqetis-respublikam-teqnikuri-momsaxurebis-manqanebi-gadasca | title = საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს თურქეთის რესპუბლიკამ ტექნიკური მომსახურების მანქანები გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2021-07-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2015 წლის 19 აგვისტოს''' გადაეცა 143 დასახელების მატერიალურ-ტექნიკური საშუალებების პარტია, დაახლოებით 700 ათასი დოლარის ღირებულების, რომელიც განკუთვნილი იყო როგორც შეიარაღებული ძალებისთვის, ასევე [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შსს]]-ს საზღვრის დაცვის დეპარტამენტისთვის. დოკუმენტებს ხელი მოაწერეს ლოგისტიკის სარდალმა მამუკა ცხვედიანმა და თურქეთის სამხედრო ატაშეს მოადგილემ ბიულენთ კორთმა<ref name="MOD_2015_08">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4036/turqetis-erovnuli-tavdacvis-saministris-sachuqaru | title = თურქეთის ეროვნული თავდაცვის სამინისტროს საჩუქარი | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-08-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2012 წლის 2 მაისს''' გადაეცა [[Land Rover]]-ისა და [[Ford]]-ის მარკის საველე სარემონტო-სახანძრო მანქანები. ცერემონიას ესწრებოდა თავდაცვის მინისტრის მოადგილე ალექსანდრე ბურჭულაძე და თურქეთის ელჩი მურათ ბურჰანი<ref name="MOD_2012_05">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/1594/presents-from-general-staff-of-turkey-to-georgia-mod | title = თურქეთის გენერალური შტაბის საჩუქარი საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2012-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ობიექტი ასევე ცენტრალურ როლს ასრულებს ქართული არმიის მოდერნიზაციისა და სამხედრო მოსამსახურეების სოციალური პირობების გაუმჯობესების პროგრამებში. '''2020 წლის 26 ივლისს''' მინისტრ [[ირაკლი ღარიბაშვილი|ირაკლი ღარიბაშვილის]] ინიციატივით ორხევის ბაზაზე დაიწყო ქვედანაყოფების ახალი ავტომობილებით, მათ შორის [[Toyota Hilux]]-ის პიკაპებითა და [[Toyota Land Cruiser]]-ის ყველგანმავლებით, ასევე [[MAN]], [[Iveco]] და [[Ford]]-ის ტექნიკით, გადაიარაღების პროცესი. ეს ღონისძიება მიზნად ისახავდა მოძველებული ტექნიკის ჩანაცვლებას, რომლის შეკეთებაზეც ყოველწლიურად მილიონობით ლარი იხარჯებოდა<ref name="MOD_2020_07"/>. '''2020 წლის 1 თებერვალს''' მინისტრმა ღარიბაშვილმა ბაზაზე ვიზიტისას ყველა სამხედრო მოსამსახურისთვის ახალი, მნიშვნელოვნად გაუმჯობესებული [[სამედიცინო დაზღვევა|სამედიცინო დაზღვევის]] პაკეტის შემოღება დააანონსა<ref name="MOD_2020_02">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7712/samxedro-mosamsaxureebi-sruliad-ganaxlebuli-janmrtelobis-sadazgvevo-paketit-isargebleben | title = სამხედრო მოსამსახურეები სრულიად განახლებული ჯანმრთელობის სადაზღვევო პაკეტით ისარგებლებენ | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-02-01 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ბაზას რეგულარულად აინსპექტირებს უმაღლესი ხელმძღვანელობა, მათ შორის თავდაცვის მინისტრები [[ირაკლი ალასანია|ირაკლი ალასანია]] და [[თინათინ ხიდაშელი|თინათინ ხიდაშელი]] 2015 წელს, რომლებიც სწავლობდნენ ინფრასტრუქტურის მდგომარეობას და მის მასშტაბურ რეკონსტრუქციას გეგმავდნენ<ref name="MOD_2015_05_monitoring">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3252/monitoring-in-east-operative-command | title = მონიტორინგი აღმოსავლეთ სარდლობის ქვედანაყოფებში | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_visit">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3413/minister-of-defence-at-military-bases | title = თავდაცვის მინისტრი სამხედრო ბაზებზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ლოგისტიკური ფუნქციების გარდა, ბაზა საზოგადოებრივი და მემორიალური საქმიანობის ადგილია. მის ტერიტორიაზე სხვადასხვა წლებში დისლოცირებული იყო '''I მსუბუქი ქვეითი ბრიგადის მე-12 ბატალიონი'''<ref name="MOD_2015_11">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4362/kiparisis-xeebi-dagupuli-samxedroebis-saxelze | title = კიპარისის ხეები დაღუპული სამხედროების სახელზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-11-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_monitoring"/> და '''საავტომობილო ბატალიონი'''<ref name="MOD_2013_10">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/2426/presidential-elections-of-georgia | title = საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2013-10-27 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. 2013 წლის 27 ოქტომბრის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს აქ ორგანიზებული იყო სამგორის №6 საარჩევნო ოლქის №60 საარჩევნო უბანი, რომელიც მდებარეობდა მისამართზე: ახვლედიანის ჩიხი (ამჟამად ჩანტლაძის ჩიხი), 5<ref name="MOD_2013_10"/>. '''2015 წლის 19 ნოემბერს''' მე-12 ბატალიონის ჯარისკაცებმა ფონდ „გაამწვანე საქართველოსთან“ ერთად და თავდაცვის მინისტრის მოადგილის [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძის]] მონაწილეობით, ბაზის ტერიტორიაზე 50 [[კვიპაროზი]] დარგეს ბრძოლებში დაღუპული თანამებრძოლების ხსოვნის პატივსაცემად<ref name="MOD_2015_11"/>. == გეოგრაფია == === საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებები === დასახლება ორხევი მდებარეობს თბილისის აღმოსავლეთ ნაწილში, სამგორის სარწყავი სისტემის ტერიტორიაზე. ეს ადგილი ხასიათდება [[თიხნარი|თიხნარების]] არსებობით, რაც დადასტურდა 2011 წლის [[სამეცნიერო კვლევა|სამეცნიერო ნაშრომში]], რომელიც [[მელიორაცია|ჰიდრომელიორაციის]] საკითხებს ეძღვნებოდა. კვლევებისთვის გამოყენებული იყო [[ნიადაგი|ნიადაგის]] ნიმუშები, რომლებიც უშუალოდ ორხევის რაიონიდან იქნა აღებული<ref name="Science2011">{{სტატია |ავტორი=Кикнадзе Х.Л., Дадиани К.З., Маисая Л.Д., Лордкипанидзе Ф.Н., Наврозашвили М.З. |სათაური=Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |ენა=ru |გამოცემა=Сборник научных трудов |ტიპი=კრებული |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Институт водного хозяйства Грузинского технического университета |პასუხისმგებელი=под ред. Г. В. Гавардашвили, И. Р. Иремашвили |წელი=2011 |ნომერი=66 |გვერდები=124—127 |issn=1512-2344 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ადგილობრივი თიხნარის ძირითადი ფიზიკურ-მექანიკური თვისებები შემდეგნაირად განისაზღვრა: * '''[[პლასტიკურობის რიცხვი]]:''' 15,5 * '''ფილტრაციის საწყისი კოეფიციენტი (Кф):''' 2,63×10⁻³ სმ/წმ * '''[[წყალბადის მაჩვენებელი|pH]] წყლის გამონაწვლილში:''' 7,5 * '''ბუნებრივი განლაგების მშრალი გრუნტის მოცულობითი წონა:''' 1,48 გ/სმ³ ==== ფილტრაციული გამოცდების შედეგები ==== კვლევის ფარგლებში შესწავლილ იქნა ადგილობრივი თიხნარების [[წყალშემკავებლობა|წყალგაუმტარობის]] შემცირების შესაძლებლობა მათი [[ზედაპირულად აქტიური ნივთიერება|ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებებით]] (ზან) დამუშავების გზით — ამ შემთხვევაში [[კაპროლაქტამი|კაპროლაქტამის]] წარმოების კუბური ნარჩენებით. მიზანი იყო შეფასებულიყო, რამდენად ეფექტურად შეეძლო ასეთ დამუშავებას [[ფორიანობა|ფორების]] „დალუქვა“ [[გრუნტი|გრუნტში]], რაც მნიშვნელოვანი მაჩვენებელია ჰიდროტექნიკური და [[ირიგაცია|სარწყავი]] მშენებლობისთვის. შედეგები აჩვენებს, რომ ზან-ით დამუშავების შემდეგ თიხნარის წყალგამტარობა მკვეთრად მცირდება. [[დარსის კანონი|წნევის გრადიენტის]] (წნევის ვარდნის შეფარდება ფილტრაციის გზის სიგრძესთან) 2.0-მდე მნიშვნელობისას, წყლის ფილტრაცია ნიმუშებში მთლიანად შეწყდა. გრადიენტის მნიშვნელოვან ზრდამდეც კი, 10.0-მდე, ფილტრაციის კოეფიციენტი ძალიან დაბალ დონეზე რჩებოდა (დაახლოებით 1,04×10⁻⁵ სმ/წმ), რაც გრუნტში მდგრადი და პრაქტიკულად წყალგაუმტარი სტრუქტურის ფორმირებაზე მიუთითებს. ეს მონაცემები ადასტურებს, რომ ორხევის თიხნარებს გააჩნიათ თვისებები, რომლებიც მათი ფილტრაციული მახასიათებლების ეფექტურად შემცირების საშუალებას იძლევა, რაც ამ ტერიტორიის მნიშვნელოვანი გეოგრაფიული და საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებაა. === ეკოლოგია === დასახლებაში ეკოლოგიური საკითხები, განსაკუთრებით სამრეწველო დაბინძურებასთან დაკავშირებით, არაერთხელ გამხდარა სოციალური პროტესტისა და საზოგადოებრივი შეშფოთების საგანი. ==== სამრეწველო დაბინძურება და პროტესტები (2014-2017) ==== 2014 წლის სექტემბერში მწვავე პრობლემად იქცა კომპანია „Georgian Metal“-ის ფეროსპლავთა ქარხნის მუშაობა, რომელიც №156 საჯარო სკოლიდან სულ რაღაც 100–150 მეტრში მდებარეობდა. მოსახლეობა და მოსწავლეთა მშობლები საპროტესტო აქციებს მართავდნენ და საწარმოს გაჩერებას ითხოვდნენ, რადგან ქარხანა ფილტრების გარეშე მუშაობდა და ძლიერ კვამლსა და გამონაბოლქვს გამოყოფდა. მათი მტკიცებით, ეს პირდაპირ საფრთხეს უქმნიდა 700-მდე მოსწავლისა და მთელი რაიონის მოსახლეობის ჯანმრთელობას<ref name="Aris_Ecology_2014">{{cite web |url=https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |title=სკოლა, რომელშიც ბავშვებს ცოდნის მიღება ჯანმრთელობის ხარჯზე უწევთ |lang=ka |website=Aris.ge-განათლება |date=2014-09-23 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707133104/https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. საწარმოს ხელმძღვანელობა „მცირე ხარვეზებს“ აღიარებდა და ფილტრების მომავალში დამონტაჟების პირობას დებდა, თუმცა მუშაობის შეჩერებაზე უარს აცხადებდა. ეკოლოგმა ნინო ჩხობაძემ პრობლემა კანონმდებლობის სისუსტეს დაუკავშირა, რომელიც მსგავს საწარმოებს გარემოზე ზემოქმედების შეფასების გარეშე ფუნქციონირების საშუალებას აძლევდა. გარემოს დაცვის სამინისტროში განაცხადეს, რომ ქარხანა უკვე ორჯერ იყო დაჯარიმებული და მონიტორინგის ქვეშ იმყოფებოდა<ref name="Aris_Ecology_2014"/>. 2016 წლის აგვისტოში მცხოვრებლები კვლავ გამოვიდნენ პროტესტზე ჰაერის ძლიერი დაბინძურების წინააღმდეგ, რაც, მათი თქმით, ქარხნების, კერძოდ, საწარმო „ჭიათურმანგანუმ ჯორჯიას“ მუშაობით იყო გამოწვეული. ტელეკომპანია „ობიექტივის“ რეპორტაჟის თანახმად, მცხოვრებლები ჩიოდნენ, რომ საწარმოები ტექნიკური ნორმების დარღვევით მუშაობდნენ, განსაკუთრებით ღამის საათებში, რაც ძლიერ გამონაბოლქვს იწვევდა. ისინი ამას დასახლებაში ალერგიული, გულ-სისხლძარღვთა და ონკოლოგიური დაავადებების ზრდას უკავშირებდნენ. საჩივრებზე საპასუხოდ, გარემოს დაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ მათმა ინსპექტორებმა უკვე ჩაატარეს წინასწარი დათვალიერება და დაგეგმეს საწარმოების სრული შემოწმება<ref name="Obieqtivi_Ecology_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=49MBtMgRHt0 | title = ორხევისა და ალექსეევკას მოსახლეობა ქარხნების მუშაობას აპროტესტებს | lang = ka | author = შორენა კოკორაშვილი | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-08-01 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/360p-25_20250630 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ხდება გამონაბოლქვი, არის დაბინძურებული ჰაერი, არ ხდება ჰაერის ფილტრაცია, გაწმენდა... აქვე ახლოს, 200 მეტრში არის სკოლა... მომატა ბავშვების ალერგიულმა დაავადებებმა, მომატა გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებმა, სიმსივნურმა დაავადებებმა. | url-status = live }}</ref>. 2017 წლის აპრილში, მცხოვრებლების საჩივრების შემდეგ უსიამოვნო სუნსა და კანალიზაციის დაბინძურებაზე, რაც სავარაუდოდ კვების მრეწველობის საწარმო „ფუდმარტის“ საქმიანობას უკავშირდებოდა, მუნიციპალური ხელისუფლების მონაწილეობით შეხვედრები გაიმართა. შედეგად, კომპანიამ პრობლემის გადასაჭრელად ზომები მიიღო, კერძოდ, დაამონტაჟა სპეციალური გამწოვი ფილტრები<ref name="Sakrebulo_Foodmart_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |title=გულიკო ზუმბაძე კომპანიის ,,ფუდმარტი“ ხელმძღვანელობას შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-04-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164416/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ==== ნავთობბაზასთან მეზობლობის პრობლემა (2018) ==== კიდევ ერთი მწვავე ეკოლოგიური და სოციალური პრობლემა გახდა საცხოვრებელი სახლების ახლო მეზობლობა კომპანია „[[SOCAR]] Georgia Petroleum“-ის ნავთობბაზასთან. „სტუდია მონიტორის“ 2018 წლის 31 იანვრის რეპორტაჟში ორხევის მცხოვრებლები თავიანთ ცხოვრებას „ბომბზე ცხოვრებას“ უწოდებდნენ და მუდმივ ხმაურზე, ნავთობპროდუქტების ძლიერ სუნსა და სარკინიგზო ცისტერნებისგან მომდინარე საფრთხეზე ჩიოდნენ. გამოძიების თანახმად, 20 000 ტონა ტევადობის ნავთობბაზის მშენებლობის ნებართვა 2009 წელს გაიცა, მას შემდეგ, რაც გაუქმდა სანიტარული ნორმები, რომლებიც სამრეწველო და საცხოვრებელ ობიექტებს შორის უსაფრთხო მანძილს არეგულირებდა. შედეგად, ერთ-ერთი საცხოვრებელი სახლი რეზერვუარებიდან სულ რაღაც 30 მეტრში აღმოჩნდა. ეკოლოგმა მანანა ქოჩორაძემ ასეთ კანონმდებლობას „მსოფლიო გამონაკლისი“ უწოდა. სიუჟეტში ასევე აღინიშნა, რომ [[საქართველო-ევროკავშირის ასოცირების ስምምነት|ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების]] ფარგლებში საქართველომ ვალდებულება აიღო, მიეღო ახალი ეკოლოგიური კოდექსი 2017 წლის სექტემბრამდე, თუმცა რეპორტაჟის გამოსვლის მომენტისთვის ეს ვადა უკვე დარღვეული იყო<ref name="StudioMonitor_OilBase_2018">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=uxLLgXlnB_M | title = ნავთობბაზა საცხოვრებელ სახლებთან ახლოს | lang = ka | publisher = Studio Monitor | date = 2018-01-31 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-oilbase | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live | quote = ბომბი არის მაგი ჩვენთვის რა... }}</ref>. == ადმინისტრაციული სტატუსი == დასახლება ორხევი ადმინისტრაციულად სამგორის რაიონის შემადგენლობაში შედის. თავისი ისტორიის განმავლობაში დასახლებამ არაერთხელ შეიცვალა ადმინისტრაციული კუთვნილება: * '''26 კომისრის სახელობის რაიონი''' და '''კალინინის რაიონი''' (1940-იანი წლების ბოლო — 1950-იანი წლების დასაწყისი): თავდაპირველად, 1946 წელს, ორხევის ტერიტორია შედიოდა ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის საზღვრებში, რომელიც 26 კომისრის სახელობის რაიონის ნაწილი იყო<ref name="ZV1946_Dec"/>. 1950 წლის იანვრისთვის, ორხევის საარჩევნო უბნის დაარსებით, დასახლება უკვე თბილისის კალინინის რაიონის შემადგენლობაში ირიცხებოდა<ref name="Komunisti1950"/>. * '''გარეუბნის რაიონი''' (1950-იანი წლების დასაწყისი): მალევე ადმინისტრაციული დაყოფა კვლავ შეიცვალა. უკვე 1950 წლის ბოლოსთვის დასახლება ორხევი მოიხსენიება როგორც თბილისის გარეუბნის რაიონის მნიშვნელოვანი ნაწილი, სადაც აქტიურად მიმდინარეობდა საბინაო და სოციალური მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov"/>. * '''სამგორის რაიონი''' (1962 წლიდან): 1962 წლის აპრილში შეიქმნა სამგორის რაიონი, რომელიც ქალაქ თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამ ახალი რაიონის ცენტრი გახდა დაბა სამგორი, რომელიც ორხევისა და სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლების გაერთიანებით ჩამოყალიბდა<ref name="ZV1962_Apr"/>. * '''გარდაბნის რაიონი''' (1960-იანი წლების ბოლო — 1970-იანი წლების დასაწყისი): რამდენიმე წლის შემდეგ, როგორც 1970 წლის იანვარში გამოქვეყნებული მაცხოვრებლების [[წერილი|წერილიდან]] ირკვევა, დასახლება ორხევი გარდაბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. * '''საქარხნო რაიონი''' (1970-იანი — 1980-იანი წლები): 1970-იანი წლების დასაწყისში ორხევი კვლავ თბილისის საქალაქო საზღვრებში მოექცა და საქარხნო რაიონის ნაწილი გახდა<ref name="Komunisti1974"/><ref name="ZV1973_Jun"/>. ამ რაიონის ფარგლებში ორხევი შედიოდა '''აეროპორტის № 65 საარჩევნო ოლქში''' (1975 წელი, ცენტრი — აეროპორტის დირექცია)<ref name="ZV1975_Mar">{{სტატია |სათაური=Заводской район |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |პასუხისმგებელი=О. Кинкладзе |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1975 |თვე=3 |რიცხვი=25 |გამოცემა=70 |ნომერი=15134 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630102142/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |archivedate=2025-06-30}}</ref>, '''მელიორატორთა № 84 საარჩევნო ოლქში''' (1984 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1984_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Мелиораторов избирательный округ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |პასუხისმგებელი=Н. Черкезишвили |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1984 |თვე=12 |რიცხვი=9 |გამოცემა=282—283 |ნომერი=18037—18038 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630103422/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |archivedate=2025-06-30 }}</ref> და '''ორხევის № 48 საარჩევნო ოლქში''' (1989 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1989_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Орхевский избирательный округ № 48 |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |პასუხისმგებელი=ред. А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=12 |რიცხვი=5 |გამოცემა=278 |ნომერი=19531 |გვერდები=4 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630104840/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''სამგორის რაიონი''' (თანამედროვე პერიოდი): ამჟამად, პოსტსაბჭოთა პერიოდის ადმინისტრაციული რეფორმების შემდეგ, ორხევი კვლავ ქალაქ თბილისის სამგორის რაიონის შემადგენლობაშია. [[მუნიციპალიტეტი|მუნიციპალიტეტის]] 2014 წლის დადგენილების თანახმად, ორხევი აეროპორტის დასახლების ტერიტორიასთან და სხვა ტერიტორიებთან ერთად ქმნის რაიონის მე-19 მიკრორაიონს (უბანს) სახელწოდებით „ორხევი, აეროპორტი“<ref name="MatsneDecree">{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |title=ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტში დადგენილ ადმინისტრაციულ საზღვრებში არსებული ადმინისტრაციული ერთეულების - რაიონების ტერიტორიულ ერთეულებად – უბნებად დაყოფის შესახებ |website=საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე |publisher=ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულო |lang=ka |date=2014-12-09 |access-date=2025-06-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250425030900/https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |archivedate=2025-04-25 |url-status=live }}</ref>. ამ ქვედანაყოფის ადგილობრივი მმართველობა მდებარეობს მისამართზე: გიორგი მუხაძის ქუჩა, 6<ref name="OSM_Data"/>. ჩრდილოეთით ესაზღვრება დასახლებები [[თეთრიხევი]] და [[თეთრიხევჰესი]]. 2017 წელს ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე მმართველი პარტია „[[ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო|ქართული ოცნებიდან]]“ მაჟორიტარულ ოლქში, რომელიც მოიცავს ორხევს, ლილოს დასახლებასა და აეროპორტს, წარდგენილი იყო საკრებულოს დეპუტატი გიორგი ტყემალაძე<ref name="TN2017_Sep">{{სტატია |სათაური=Правящая партия назвала кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |გამოცემა=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. [[ფაილი:Map of Orkhevi and Uban 19 "Orkhevi, Airport" in Samgori District, Tbilisi.jpg|მინი|ადმინისტრაციული უბნის №19 „ორხევი, აეროპორტი“ (ნარინჯისფერი) და დასახლება ორხევის (ლურჯი) საზღვრები მის შემადგენლობაში.]] [[ფაილი:Orkhevi as a part of Samgori District of Tbilisi.jpg|მინი|ორხევი სამგორის რაიონის შემადგენლობაში.]] '''ძირითადი ქუჩები:''' * თენგიზ ჩანტლაძის ქუჩა — 2001 წლამდე [[ელენე ახვლედიანი|ელენე ახვლედიანის]] ქუჩის სახელს ატარებდა<ref>{{წიგნი |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |პასუხისმგებელი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ საყვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |წელი=2008 |გვერდები=192 |გვერდების რაოდენობა=511 |ენა=ka |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. * გიორგი მუხაძის ქუჩა * სოსო (კობა) აბზიანიძის ქუჩა * ალექსანდრე ქართველიშვილის ქუჩა * [[ნიკო ფიროსმანაშვილი|ნიკო ფიროსმანის]] ქუჩა * შალვა ამირანაშვილის ქუჩა * დავით კაკაბაძის ქუჩა * ვაჟა ბანეთიშვილის ქუჩა * იოანე პეტრიწის ქუჩა * ალექსანდრე წუწუნავას ქუჩა * ივანე გოკიელის ქუჩა * სოსო ღვინიაშვილის ქუჩა * [[სერგეი ესენინი|სერგეი ესენინის]] ქუჩა * გიორგი სააკაძის ქუჩა == ინფრასტრუქტურა == დასახლების ინფრასტრუქტურა, რომელიც საბჭოთა პერიოდში ჩამოყალიბდა, მოიცავს საგანმანათლებლო, სამრეწველო, კომერციულ, კულტურულ და [[რეკრეაცია|სარეკრეაციო]] ობიექტებს. ბევრი მათგანი [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ გაუქმდა ან გარდაიქმნა, ხოლო მათ ადგილას და მათ გვერდით ახლები გაჩნდა. 1950-იან წლებში დასახლებაში აშენდა [[ამბულატორია]], პოლიკლინიკა, სტომატოლოგიური კაბინეტები<ref name="ZV1950_Dec21"/>, [[აბანო]], ფოსტა, კლუბი, ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>, რესტორანი და რამდენიმე მაღაზია<ref name="ZV1962_Dec7"/>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, კომუნალური მომსახურების ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო: 1962 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიებისა და რესტორნის ცუდ მდგომარეობას უჩიოდნენ<ref name="ZV1962_Dec7"/>. 1970 წელს მაცხოვრებლები ჩიოდნენ 1946 წელს აშენებული დროებითი საცხოვრებლების სიძველეზე, სასმელი წყლის მიწოდების ხშირ შეფერხებებსა და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე, რაც მათ რადიოსა და [[ტელევიზორი|ტელევიზორებით]] სარგებლობის შესაძლებლობას ართმევდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. 2005 წლის მდგომარეობით, დასახლება, თბილისის გარეუბანში მდებარე რამდენიმე სხვა რაიონთან ერთად, სრულად არ იყო ჩართული ცენტრალურ [[საკანალიზაციო კოლექტორი|საკანალიზაციო სისტემაში]], და [[ჩამდინარე წყლები|ჩამდინარე წყლები]] ნაწილობრივ მიმდებარე ხევებში ჩაედინებოდა<ref name="UrbanPlanning2005">{{წიგნი |ავტორი=გ. ბერიძე, ვ. დავითაია, ზ. კიკნაძე, ლ. კლიმიაშვილი, ბ. მამინაიშვილი, ნ. ნაცვლიშვილი, გ. სოსელია, გ. შავდია, თ. ჯეირანაშვილი |სათაური=თბილისის ქალაქთმშენებლობითი განვითარების მეთოდოლოგიური პრობლემები |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |პასუხისმგებელი=გივი ბერიძე |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=არქიტექტურის თეორიისა და ქალაქთმშენებლობის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი „ტბილარქტეორია“ |წელი=2005 |ტომი=3 |გვერდები = 258 |გვერდების რაოდენობა=264 |isbn=99940-0-497-2 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630111219/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამჟამად, ორხევი ძირითადად საცხოვრებელი მიკრორაიონია, სადაც ჩრდილოეთით საბჭოთა პერიოდის 2-5 სართულიანი კორპუსებია, ხოლო სამხრეთით — კერძო სახლები ნაკვეთებით. === სახელმწიფო დაწესებულებები === * '''საქართველოს შემოსავლების სამსახურის არატარიფული კონტროლის სამმართველო''' — კობა აბზიანიძის ქუჩა №4-ში მდებარეობს [[საქართველოს შემოსავლების სამსახური|საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის]] საბაჟო დეპარტამენტის ერთ-ერთი ქვედანაყოფი. ამ სამმართველოში, ისევე როგორც ქვეყნის მასშტაბით სხვა სერვისცენტრებსა და გაფორმების ეკონომიკურ ზონებში, ხორციელდება საექსპორტო ოპერაციებისთვის საჭირო საქონლის წარმოშობის სერტიფიკატების გაცემა<ref>{{cite web |url=https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |title=საბაჟო - ხშირად დასმული კითხვები |lang=ka |website=საქართველოს შემოსავლების სამსახურის ოფიციალური ვებგვერდი |publisher=სსიპ – შემოსავლების სამსახური |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701171427/https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |archivedate=2025-07-01 |url-status=live}}</ref>. === სამხედრო ობიექტები === დასახლება ორხევში მდებარეობს საქართველოს თავდაცვის ძალების ერთ-ერთი მთავარი ობიექტი — მოქმედი სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი, რომელსაც ოფიციალურად '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''' ეწოდება. ბაზა ცენტრალურ როლს ასრულებს სამხედრო ტექნიკის მიღებაში, მომსახურებაში, მოდერნიზაციასა და განაწილებაში<ref name="MOD_2022_01"/> <ref name="MOD_2020_07"/>. ამჟამად ობიექტი წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, კერძოდ, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის მთავარ პლატფორმას, სადაც იმართება სპეციალური და ლოგისტიკური ტექნიკის გადაცემის ცერემონიები<ref name="MOD_2022_01"/>. გარდა ამისა, ბაზაზე ხორციელდება ქართული არმიის საავტომობილო პარკის განახლების პროექტები<ref name="MOD_2020_07"/>. ის რეგულარულად გამოიყენება ოფიციალური ღონისძიებების, უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ინსპექტირებისა და ხსოვნის აქციების ჩასატარებლად<ref name="MOD_2015_05_visit"/> <ref name="MOD_2015_11"/>. === მრეწველობა და საწარმოები === ==== ისტორიული სამრეწველო ობიექტები ==== საბჭოთა პერიოდში ორხევი მნიშვნელოვანი სამრეწველო და ლოგისტიკური ცენტრი იყო. აქ ფუნქციონირებდა: * '''„სამგორწყალმშენის“ ბაზა''' (1948 წლიდან): მსხვილი კომპლექსი, რომელიც მოიცავდა ცენტრალურ მექანიკურ და ავტოსახელოსნოებს, გარაჟს, სახერხ ქარხანასა და საწყობებს<ref name="ZV1948_Mar"/><ref name="ZV1948_Apr"/><ref name="ZV1948_Jul"/>. * '''რკინაბეტონის ნაკეთობების წარმოების პოლიგონები''' (1963): მდებარეობდა ორხევსა და ლილოში საირიგაციო მშენებლობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1963_Mar"/>. * '''ორგანული სასუქების ქარხანა''' (1962): მშენებარე ქარხანა, რომელთანაც [[მილსადენი]] მტკვარზე გადებული ახალი ხიდით მიიყვანეს<ref name="ZV1962_Feb"/>. * '''ტექსტილისა და გალანტერეის კომბინატი''' (1971): იგეგმებოდა [[კოოპერაცია|კოოპერატიული]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1971_Aug"/>. * '''„თბილგვირაბმშენის“ რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკკ)''' (1982): [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველყოფის მთავარი საწარმო. ქარხანა წელიწადში 20 ათას კუბურ მეტრ ასაწყობ რკინაბეტონსა და 50 ათას სასაქონლო ბეტონს უშვებდა<ref name="ZV1982_Feb"/>. * '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' (1986): მოიცავდა ინსტრუმენტების, [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[მოსაპირკეთებელი მასალები|მოსაპირკეთებელი მასალების]] საამქროებს<ref name="ZV1986_Sep"/><ref name="ZV1987_Dec27"/>. 1988 წელს აქ გაიხსნა '''პოლიმერული ნაწარმის ქარხანა''', რომელიც მარმარილოს ნარჩენებისგან სანტექნიკასა და მოსაპირკეთებელ ფილებს აწარმოებდა<ref name="ZV1988_May"/>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხანა''' (1986): იგეგმებოდა ახალი კორპუსების მშენებლობა ორხევში, რომლებიც 1989 წელს უნდა შესულიყო ექსპლუატაციაში<ref name="ZV1986_Jun"/>. * '''სუვენირების წარმოება „სოლანი“''' (1985): დაგეგმილი იყო ახალი საამქროს მშენებლობა 1,2 მილიონი რუბლის ღირებულებით<ref name="ZV1985_Oct"/>. * '''ადგილობრივი მრეწველობის სამინისტროს სარემონტო ბაზა''' (1987): იგეგმებოდა სამინისტროს ყველა საწარმოს მოწყობილობების ცენტრალიზებული შეკეთებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30"/>. პოსტსაბჭოთა პერიოდში ამ და ახალი საწარმოების ბაზაზე [[კერძო კომპანია|კერძო კომპანიები]] დაარსდა. 1998–1999 წლებში ორხევის სამრეწველო ზონაში დარეგისტრირდა '''სს „პოლიმერული ნაკეთობა“'''<ref name="SG1998_Dec"/> და '''სს „ხალიბი“''' (სარემონტო-მექანიკური ქარხანა)<ref name="SG1999_Jan"/>. 1998 წელს აქ ასევე მუშაობდა '''სს „ვაზიანი“''', რომელიც [[შამპანური|შამპანურს]] აწარმოებდა<ref name="Sakartvelo1998"/>. ==== თანამედროვე საწარმოები ==== * '''ღვინის კომპანია „დუგლაძე“''' — [[ღვინო|ღვინოებისა]] და [[ალკოჰოლური სასმელები|ალკოჰოლური სასმელების]] მსხვილი მწარმოებელი. * '''„Plastics Georgia“''' და '''„Lider Plast“''' — პლასტმასის ნაწარმის მწარმოებელი საწარმოები. * '''„ბედეგი“''' — სამშენებლო მასალების მწარმოებელი ქარხანა. * '''„წუნდა“''' — ავეჯის ფაბრიკა.<ref name="OSM_Data"/> === თანამედროვე კეთილმოწყობა და სოციალური ობიექტები === მუნიციპალური სოციალური პროგრამების ფარგლებში, ორხევში, მუხაძის ქუჩაზე, ფუნქციონირებს სოციალური საცხოვრებელი კორპუსი 75 ბინით სოციალურად დაუცველი ოჯახებისთვის. 2015 წელს, უსახლკაროთა რეგისტრაციის ახალი წესების დამტკიცებასთან და თბილისში სპეციალური მუნიციპალური კომისიის შექმნასთან დაკავშირებით, ცნობილი გახდა, რომ ორხევში სრულდებოდა მუნიციპალური თავშესაფრის მშენებლობა, რომელიც 80-მდე ოჯახის დროებითი საცხოვრებლით უზრუნველყოფას ითვალისწინებდა<ref name="Sakrebulo_Shelter_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |title=კომისიის სხდომაზე ,,უსახლკაროდ რეგისტრაციისა და თავშესაფარი ფართით უზრუნველყოფის წესის“ დამტკიცების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-11-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165508/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ამასთან, სოციალური საცხოვრისის ექსპლუატაციას კონფლიქტებიც ახლავს: 2025 წლის მაისში ერთ-ერთი ავარიული კორპუსის მცხოვრებლები მერიის მიერ მათი გადასახლების გეგმის წინააღმდეგ გამოვიდნენ და ახალი საცხოვრებლის მიღების წინასწარი იურიდიული გარანტიები მოითხოვეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025"/>. ეს ობიექტები ქალაქის სამსახურების რეგულარული მონიტორინგის ქვეშ იმყოფება, რასაც თბილისის საკრებულოს 2018, 2021 და 2023 წლების ანგარიშები ადასტურებს<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |title=გიორგი ბირბიჩაძემ ორხევსა და ლილოში სოციალური საცხოვრისი და მიუსაფართა თავშესაფარი დაათვალიერა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-06-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155720/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |title=კომისიის სხდომაზე ,,თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის’’ ანგარიში მოისმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-09-07 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155253/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |title=ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომისიის სხდომაზე თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის დირექტორს მოუსმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2023-10-19 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630154909/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2010-იანი წლების ბოლო და 2020-იანი წლების დასაწყისი დასახლების აქტიური ინფრასტრუქტურული განახლების პერიოდით აღინიშნა. საკრებულოს ანგარიშების თანახმად, ეს სამუშაოები ხშირად იყო პასუხი იმ პრობლემებზე, რომლებიც მოსახლეობამ რაიონის მაჟორიტარ დეპუტატ გიორგი ტყემალაძესთან შეხვედრებზე დააყენა და ქალაქის ბიუჯეტში აისახა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონის მოსახლეობასთან პერმანენტულ შეხვედრებს განაგრძობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-12-29 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155908/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref name="Sakrebulo_2019_03_22">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურულ სამუშაოებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-03-22 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155630/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. ასე, 2018 წელს დაიწყო სანიაღვრე სისტემის მშენებლობა პეტრიწის, კაკაბაძის, გოკიელისა და წუწუნავას ქუჩებზე, რათა გადაჭრილიყო დატბორვის მრავალწლიანი პრობლემა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორში მიმდინარე ინფრასტრუქტურულ პროექტებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-03-14 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155910/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2019 წელს შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები: სკვერი (500 მ²) და სპორტული მოედანი მუხაძის ქუჩაზე, ასევე ჩატარდა ორხევის ცენტრალური პარკის მასშტაბური კეთილმოწყობა, სადაც 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია მოწესრიგდა, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22" />. 2021 წელს სრულად განახლდა საგზაო ინფრასტრუქტურა მუხაძის ქუჩაზე, მათ შორის დაიგო ასფალტი, დამონტაჟდა ბორდიურები და მოეწყო საფეხმავლო ბილიკები<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |title=სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურული სამუშაოები მიმდინარეობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-05-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155419/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2021 წელს გიორგი მუხაძის ქუჩაზე (ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედნის მახლობლად) ჩატარდა გამწვანების სამუშაოები, რომლის დროსაც გაშენდა ახალი გაზონები, დაირგო ხეები, ყვავილები და ბუჩქები.<ref name="Botanica2021">{{cite web |url=https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3 |title=ორხევი |lang=ka |website=Botanica.ge |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701130836/https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3/ |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }}</ref> 2021 წელს ტელეკომპანია „[[იმედი (ტელეკომპანია)|იმედმა]]“ მოამზადა სიუჟეტი თენგიზ ჩანტლაძის ჩიხის ერთ-ერთი კორპუსის მცხოვრებლებზე, რომლებმაც ერთობლივი ძალისხმევით საკუთარი ეზო გაალამაზეს (სავარაუდოდ, თ. ჩანტლაძის ჩიხი, 5). 2015 წელს დაწყებული ინიციატივით, მიტოვებული ტერიტორია მოვლილ მწვანე სკვერად გადაიქცა. მცხოვრებლებმა, რომლებიც [[ამხანაგობა|ამხანაგობად]] გაერთიანდნენ, დამოუკიდებლად დარგეს ხეები, ბუჩქები და ყვავილები, მოაწყვეს ყვავილნარები, მათ შორის ხელმისაწვდომი მასალებისგან, როგორიცაა მანქანის საბურავები. ნერგების ნაწილი და სკამები ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარებით მიიღეს, თუმცა სკვერის მოვლისა და განვითარების ძირითადი სამუშაოები თავად მცხოვრებლებმა იკისრეს. კეთილმოწყობაში აქტიურად მონაწილეობენ ბავშვებიც, რომლებიც მშობლებს მცენარეების მორწყვასა და სისუფთავის დაცვაში ეხმარებიან. ერთ-ერთმა მცხოვრებმა, ავთომ, ბავშვებთან ერთად ეზოში ჩიტების სახლები ააშენა და დაამონტაჟა. მისი თქმით, ეს საქმიანობა არა მხოლოდ გარემოს გალამაზების საშუალებაა, არამედ აღზრდის მნიშვნელოვანი ელემენტიც: „ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ... არ არის აუცილებელი ველოდოთ მერიას ან მთავრობას, რაც ჩვენს ძალებშია, თავად უნდა გავაკეთოთ“. <ref name="ImediDila_Yard_2021">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=RIC670MxQF0 | title = ორხევის დასახლებაში მცხოვრებლებმა საკუთარი საცხოვრებელი კორპუსის ეზო გაამწვანეს | lang = ka | website = იმედის დილა | publisher = ტელეკომპანია იმედი | date = 2021-05-11 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/720p-25_202507 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ. | urlstatus = live }}</ref> === განათლება === ==== ისტორიული სასწავლო დაწესებულებები ==== საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში ფუნქციონირებდა [[საბავშვო ბაღი]] და [[ბაგა-ბაღი|ბაგა]] (1950 წლიდან)<ref name="ZV1950_Nov"/>, მუშა-მშენებელთა '''მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები''' (1953 წლიდან)<ref name="ZV1953_Apr"/> და '''„საქმთავარმონტაჟსპეცმშენის“ სასწავლო კომბინატი''' (1982 წლიდან)<ref name="ZV1982_Nov"/>. ==== თანამედროვე სასწავლო დაწესებულებები ==== * '''156-ე საჯარო სკოლა''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 28). 2019 წელს დაიწყო 1000 მოსწავლეზე გათვლილი სკოლის კომპლექსური [[რეაბილიტაცია]]<ref name="Droa_School">{{სტატია |სათაური=ორხევის დასახლებაში 156-ე საჯარო სკოლის სრული რეაბილიტაცია დაიწყო |ორიგინალი= |ბმული=https://droa.ge/?p=55976 |ენა=ka |გამოცემა=droa.ge |გამომცემლობა=საქართველოს მედია კლუბი |ტიპი=საიტი |წელი=2019 |თვე=10 |რიცხვი=9 |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://archive.ph/wRo9U |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="Sakrebulo_School">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |title=156-ე საჯარო სკოლაში სრული რეაბილიტაციის პროცესი დაიწყო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-10-08 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155704/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. * '''ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის №19 ხელოვნების სკოლა''' (კობა აბზიანიძის ქ., 6) — მუნიციპალური სასწავლო დაწესებულება, რომელიც თბილისის მერიის კულტურის, განათლების, სპორტისა და ახალგაზრდულ საქმეთა სამსახურის დაქვემდებარებაში მყოფი 33 ხელოვნების სკოლის სისტემაში შედის. სკოლაში სწავლება მიმდინარეობს სხვადასხვა შემოქმედებითი მიმართულებით, მათ შორის: [[მუსიკა]], [[თეატრი]] და [[ქორეოგრაფია]]<ref name="Tbilisi_Art_Schools"> {{cite web |url=https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |title=ხელოვნების სკოლები |lang=ka |website=თბილისის მერიის ოფიციალური საიტი |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630202909/https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }} </ref>. * '''76-ე საბავშვო ბაღი'''. * '''კერძო სკოლა-ლიცეუმი „სანთელი“'''.<ref name="OSM_Data"/> ==== ბიბლიოთეკა ==== * '''[[ტერენტი გრანელი|ტერენტი გრანელის]] სახელობის ბიბლიოთეკა''' (მუხაძის ქ., 6/6) — წარმოადგენს თბილისის მულტიფუნქციური ბიბლიოთეკების ქსელის №11 ფილიალს<ref name="Library_Sign_Photo"> {{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |title=ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკის (ფილიალი №11) აბრა ორხევში |author=დავით ოსიპოვი |website=Wikimedia Commons |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630195204/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |archivedate=2025-06-30 }} </ref>. ის არის 1951 წელს მკითხველისთვის გახსნილი მასობრივი ბიბლიოთეკის მემკვიდრე<ref name="ZV1951_Nov2"/>. თბილისის ბიბლიოთეკების ოფიციალური ცნობარის მიხედვით, დაარსების წლად 1950 წელი ითვლება. 2018 წლის მდგომარეობით (მაშინ ფილიალი №44), მისი ფონდი 13 066 ერთეულს ითვლიდა, ხოლო მკითხველთა რაოდენობა 920 ადამიანს შეადგენდა<ref name="Tbilisi_Libraries_2018"> {{cite web |url=https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |title=ქ. თბილისის ბიბლიოთეკები – 2018 |lang=ka |website=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა |format=PDF |date=2018 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240706132939/https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |archivedate=2024-07-06 |urlstatus=live |pages=2 }} </ref>. === ჯანდაცვა === საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში მოქმედებდა ამბულატორია და პოლიკლინიკა, თუმცა პოსტსაბჭოთა პერიოდში პირველადი სამედიცინო დახმარების ხელმისაწვდომობა პრობლემად იქცა. 2015 და 2017 წლებში საკრებულოს კომისიების სხდომებზე არაერთხელ დაისვა ორხევში პირველადი ჯანდაცვის ობიექტების გახსნის აუცილებლობის საკითხი. კერძოდ, აღინიშნა, რომ დასახლებაში შემორჩენილი იყო ყოფილი პოლიკლინიკების შენობები, რომელთა რეაბილიტაცია მოსახლეობის საჭიროებებისთვის შეიძლებოდა<ref name="Sakrebulo_Health_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |title=გულიკო ზუმბაძემ ბრიფინგზე დიდი ლილოს მაცხოვრებლების ჯანმრთელობის შესწავლა მოითხოვა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-08-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165518/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref><ref name="Sakrebulo_Health_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |title=კომისიის სხდომაზე პირველადი ჯანდაცვის მომსახურების ობიექტების ამოქმედების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-07-20 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630163938/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. პრობლემა განსაკუთრებით გამწვავდა 2016 წლის ივლისში, როდესაც ორხევის მცხოვრებლებმა საპროტესტო აქცია გამართეს ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით. საინფორმაციო რეპორტაჟის თანახმად, ეს სამედიცინო დაწესებულება ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოს №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო აქციის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. ოპოზიციის წარმომადგენლის მიერ ინიცირებული პროტესტი შეტაკებებში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016"/>. === კომერცია და მომსახურება === ==== საბჭოთა პერიოდისა და 1990-იანი წლების ობიექტები ==== 1988 წელს ორხევში, მისამართზე '''ორხევი, 2''', გაიხსნა „ავტოვაზტექმომსახურების“ ცენტრი, სადაც ძველი „[[ვაზ (საწარმო)|ჟიგულისა]]“ და „[[გაზ (საწარმო)|გაზის]]“ მარკის ავტომობილების მფლობელებს შეეძლოთ მათი ახალ მოდელებზე გადაცვლა დამატებითი გადასახადით. ჩაბარებული ავტომობილის კომპენსაცია „ჟიგულისთვის“ 400-დან 600 რუბლამდე, ხოლო [[გაზ (საწარმო)|გორკის საავტომობილო ქარხნის]] ავტომობილებისთვის 200-დან 1000 რუბლამდე შეადგენდა<ref name="ZV1988_Sep">{{სტატია |ავტორი=ბაბუხადია, ანზორ |სათაური=Актуальное интервью. Новые «Жигули» за старые... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |პასუხისმგებელი=Грузинформ |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1988 |თვე=9 |რიცხვი=13 |გამოშვება=211 |ნომერი=19166 |გვერდები=3 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113309/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1992 წელს, [[ჰიპერინფლაცია|ჰიპერინფლაციის]] პერიოდში, ორხევში მდებარეობდა '''„კავკასიური ბანკი“''' და '''„სამეფო ბანკი“''', სადაც [[სავალუტო ბაზარი|ვალუტის გადაცვლა]] ხდებოდა<ref name="SG1992_Aug">{{სტატია |ავტორი=В. Гогидзе |სათაური=Магия денег. Если у вас... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |პასუხისმგებელი=А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1992 |თვე=8 |რიცხვი=18 |გამოშვება=104 |ნომერი=364 |გვერდები=2 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113901/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1996 წელს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ-ის]] [[საელჩო]] რძის კომბინატის ტერიტორიაზე (კახეთის გზატკეცილი, მე-10 კმ) დახურულ აუქციონს ატარებდა, სადაც [[სამშენებლო მასალები|სამშენებლო მასალები]] იყიდებოდა<ref name="SG1996_May"/>. 1998 წლიდან ახვლედიანის ქ. 6-ში მდებარეობდა სახელმწიფო '''[[სადაზღვევო კომპანია|სადაზღვევო ორგანიზაცია]] „სამგორი“''', რომელიც მომსახურების ფართო სპექტრს სთავაზობდა, [[სიცოცხლის დაზღვევა|სიცოცხლის დაზღვევიდან]] დაწყებული, მოსავლისა და ავტოსამოქალაქო პასუხისმგებლობის დაზღვევის ჩათვლით<ref name="SG1998_Jun">{{სტატია |სათაური=АО «Грузинское государственное страхование» и Государственная страховая организация «Самгори» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |პასუხისმგებელი=под ред. Т. Ласхишвили |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1998 |თვე=6 |რიცხვი=26 |გამოშვება=161 |ნომერი=21382 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630114337/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== ორხევში წარმოდგენილია რამდენიმე მსხვილი სავაჭრო ქსელის სუპერმარკეტი, აფთიაქები და სხვადასხვა კომერციული ობიექტები. ფუნქციონირებს „[[საქართველოს ბანკი|საქართველოს ბანკის]]“, „[[თიბისი ბანკი|თიბისი ბანკისა]]“ და „[[ლიბერთი ბანკი|ლიბერთი ბანკის]]“ [[ბანკომატი|ბანკომატები]] და გადახდის ტერმინალები. კახეთის გზატკეცილთან მდებარეობს [[მაკდონალდსი]]. გარდა ამისა, დასახლებაში მრავალი მცირე მაღაზია, [[თონე]], ხორცის ჯიხური, ავტოსახელოსნო და სხვა მომსახურების ობიექტია.<ref name="OSM_Data"/> * '''[[მაკდონალდსი]]''' — მდებარეობს ორხევის სამხრეთ ნაწილში, კახეთის გზატკეცილთან. რესტორანი 2022 წლის ივლისში გაიხსნა. შენობა აღჭურვილია [[მზის ელექტროსადგური|მზის პანელებით]] სახურავზე და [[ელექტრომობილი|ელექტრომობილების]] დამტენი სადგურით.<ref name="BMG_McDonalds_2022">{{cite web | url = https://www.myvideo.ge/v/4130438 | title = კამპანიის McHappy Day-ი ფარგლებში „მაკდონალდს საქართველომ“, „პირველ ნაბიჯს“ 30 000 ლარი გადასცა | lang = ka | publisher = Business Media Georgia | date = 2022-07-28 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/mcdonalds-georgia-first-step-donation-2022 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ღონისძიება „მაკდონალდსის“ ახალ, ეკომეგობრულ რესტორანში გაიმართა, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ გაიხსნა და სტუმრებს კახეთის გზატკეცილზე, ორხევის დასახლებაში მასპინძლობს. | urlstatus = live }}</ref>. === კულტურა, რელიგია და დასვენება === ==== საბჭოთა პერიოდის ობიექტები ==== 1950 წელს დასახლებაში დასრულდა 300-ადგილიანი კლუბის (მოგვიანებით — [[კულტურის სახლი]]) მშენებლობა, ასევე გაიხსნა ფოსტა<ref name="ZV1950_Nov"/>. 1951 წელს კლუბში უკვე იმართებოდა კონცერტები, მათ შორის ლიტვის სსრ-ის სახელმწიფო ფილარმონიის გუნდის გასტროლები<ref name="ZV1951_Aug"/>, და გაიხსნა მასობრივი ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>. 1989 წელს ორხევის კულტურის სახლში ვიდეობარი გაიხსნა<ref name="ZV1989_Jan"/>. შემდგომში კულტურის სახლის შენობა დაანგრიეს. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== [[#რელიგიური ობიექტები|იხ. ქვეთავი]] === ტრანსპორტი === მრავალი წლის განმავლობაში სატრანსპორტო ხელმისაწვდომობა ორხევის მცხოვრებლებისთვის ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად რჩებოდა. 2015–2016 წლებში მუნიციპალიტეტის დონეზე აქტიურად განიხილებოდა საჩივრები ავტობუსების ნაკლებობისა და მოუხერხებელი განრიგის შესახებ<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_06"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |title=გულიკო ზუმბაძე მერიის ტრანსპორტის საქალაქო სამსახურის წარმომადგენლებს შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-06-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165159/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. შედეგად, მიღებულ იქნა კონკრეტული ზომები: 2015 წლის აპრილში გახანგრძლივდა ავტობუსების მარშრუტების მუშაობის დრო საღამოს საათებში, ბოლო გარანტირებული რეისებით [[ისანი (მეტროსადგური)|მეტროსადგურ „ისნიდან“]] 22:55 და 23:30 საათზე<ref name="Sakrebulo_Transport_2015_04"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |title=გულიკო ზუმბაძემ საზოგადოებას მუნიციპალური ავტობუსების სამუშაო მარშრუტების ახალი განრიგი გააცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-04-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165519/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>, ხოლო 2016 წლის აგვისტოში ამოქმედდა ახალი მიკროავტობუსის მარშრუტი №107, რომელმაც თეთრიხევი და ორხევი მეტროსადგურ „ისანთან“ დააკავშირა<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_08"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |title=გულიკო ზუმბაძის ინიციატივით, ორხევის დასახლებაში მიკროავტობუსის ახალი ხაზი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-08-05 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164726/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. დღესდღეობით დასახლება თბილისის ცენტრთან და მეტროსადგურ ისანთან დაკავშირებულია მხოლოდ ავტობუსების მარშრუტებით, მათ შორის №312<ref name="Moovit312">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-312-Tbilisi-1906-775440-76224110-0|title=312 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - დიდი ლილო (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 322<ref name="Moovit322">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-322-Tbilisi-1906-775440-76224120-0|title=322 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 337<ref name="Moovit337">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-337-Tbilisi-1906-775440-76224134-0|title=337 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტი ✈ (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 341<ref name="Moovit341">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-341-Tbilisi-1906-775440-76224138-0|title=341 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 361<ref name="Moovit361">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-361-Tbilisi-1906-775440-76224158-0|title=361 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ლილო ლოჭინი (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 408<ref name="Moovit408">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-408-Tbilisi-1906-1233448-71183091-0|title=408 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტის დასახლება (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომლებიც კახეთის გზატკეცილზე (დასახლების სამხრეთით) მოძრაობენ. თუმცა, დასახლებისთვის მთავარ სატრანსპორტო მარშრუტად რჩება ავტობუსი №356<ref name="Moovit356">{{cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-356-Tbilisi-1906-775440-76224153-0|title=356 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ორხევი|lang=ka|website=Moovit|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომელიც თეთრიხევჰესიდან მოდის, ორხევის მთავარ გზებს გაივლის და მეტროსადგურ ისნამდე მიდის. 2019 წელს ამ მარშრუტზე (მაშინ მას 56 ნომერი ჰქონდა) დაინიშნა ახალი, კომფორტული [[Isuzu]]-ს მარკის [[ავტობუსი|ავტობუსები]], რომლებიც აღჭურვილია [[კონდიციონერი|კონდიციონერებით]] და ადაპტირებულია [[შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი|შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის]].<ref name="1tv_bus">{{cite web |author=თამარ ნადარეიშვილი |title=ორხევის მიმართულებით ხუთი ახალი ავტობუსი იმოძრავებს |url=https://1tv.ge/news/orkhevis-mimartulebit-khuti-akhali-avtobusi-imodzravebs/ |website=პირველი არხი |publisher=საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი |lang=ka |date=2019-10-22 |access-date=2025-06-27 |urlstatus=live }}</ref> == ღირსშესანიშნაობები == === მემორიალები და სამახსოვრო ნიშნები === დასახლებაში რამდენიმე ობიექტია, რომლებიც ადგილობრივი მცხოვრებლებისა და ტრაგიკული მოვლენების ხსოვნას უკვდავყოფს. * '''კობა აბზიანიძის სახელობის საინფორმაციო სტენდი''' — ცენტრალურ პარკში დამონტაჟებულია სტენდი, რომელიც ეძღვნება სოსო (კობა) აბზიანიძის, [[ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის]] I ხარისხის ორდენის კავალერის, სახელობის ქუჩას.<ref name="OSM_Data"/> * '''მემორიალი სვანური კოშკის სახით''' — დადგმულია [https://www.facebook.com/paata.gujejiani.7 პაატა გუჯეჯიანის] მიერ 2014 წლის 10 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების, კახა კალანდარიშვილისა (09.11.1967—08.05.2024) და გეგი კვიციანის (16.10.1988—14.02.2018) ხსოვნის პატივსაცემად.<ref>{{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |title=მემორიალი სვანური კოშკი ორხევში |last=ოსიპოვი |first=დავით |website=ვიკისაწყობი |date=2024-11-07 |access-date=2025-06-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629181530/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |archivedate=2025-06-29 |urlstatus=live }}</ref> * '''მემორიალური დაფა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“''' — დამონტაჟებულია 156-ე საჯარო სკოლაში, დასახლების იმ მცხოვრებთა ხსოვნის პატივსაცემად, რომლებიც 1992 წელს [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|საქართველო-აფხაზეთის კონფლიქტის]] დროს დაიღუპნენ. დაფაზე, რომელზეც საქართველოს გერბი და წარწერა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“ არის გამოსახული, ჩამოთვლილია ოთხი ადამიანის სახელი: ** კობა აბზიანიძე (1965—1992) ** ვაჟა ბანეთიშვილი (1969—1992) ** ოთარი მიგრიჯინაშვილი (1955—1992) ** ლევან ფუხაშვილი (1957—1992)<ref name="OSM_Data"/> * '''ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი''' — სპორტული მოედანი, რომელიც დასახლებაში მდებარეობს. 2020 წლის 18 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების ინიციატივითა და ქალაქის საბჭოს ([[საკრებულო]]) გადაწყვეტილებით, მას ვახტანგ ფანგანის სახელი მიენიჭა. ვახტანგ ფანგანი იყო ნიჭიერი ახალგაზრდა [[ფეხბურთელი]], კლუბ „ვიტ ჯორჯიას“ კაპიტანი და თბილისის ასაკობრივი ნაკრების წევრი, რომელიც ორხევში გაიზარდა და 2013 წელს ტრაგიკულად დაიღუპა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |title=ორხევის დასახლებაში ფეხბურთელ ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედანი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2020-10-18 |access-date=2025-06-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630130358/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. === რელიგიური ობიექტები === * {{anchor|წმინდა ნინოს ეკლესია}}'''წმინდა ნინოს ეკლესია''' — [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლური ეკლესია]], რომელიც მდებარეობს [[#ცენტრალური პარკი|ცენტრალურ პარკში]], მისამართზე: კობა აბზიანიძის ქ., 3. ტაძრის მშენებლობა 2000 წელს დაიწყო ადგილობრივი მცხოვრების, გიორგი (გია) ჯაყელის, თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის პირველი მოადგილის, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისთვის ბრძოლებში უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა მოძიების საქართველოს პარლამენტის დროებითი კომისიის თავმჯდომარისა და ფრაქცია „მოქალაქეთა კავშირის“ წევრის, ინიციატივითა და სახსრებით<ref name="SG2002_Jan"/>. პროექტი შეიმუშავა [[არქიტექტორი|არქიტექტორმა]] ნოდარ მოლოთაშვილმა [[საქართველოს საპატრიარქო|საქართველოს საპატრიარქოს]] საეკლესიო ხუროთმოძღვრების განყოფილებასთან ერთად. ტაძრის მშენებლობაში, რომელიც ორხევის ცენტრალურ პარკში [[აგური|აგურით]], ბლოკებითა და [[კრამიტი|კრამიტით]] (რომელიც, არქიტექტორის მტკიცებით, ბევრად უფრო დიდხანს ძლებს, ვიდრე თუნუქის სახურავი) აშენდა, მონაწილეობდა 12 [[სამხედრო მოსამსახურე]], ასევე ადგილობრივი მცხოვრებლები, რომლებიც [[შემოწირულობა|შემოწირულობებს]] აკეთებდნენ. ტაძარი 2000 წლის 1 ივნისს, [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] საქართველოში შემოსვლის დღეს, აკურთხეს<ref name="SG2000_Jan">{{სტატია |ავტორი=А. Чантурия |სათაური=В Орхеви возводится церковь Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=1 |რიცხვი=7 |გამოშვება=5 |ნომერი=21920 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630115642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="SG2000_Jun">{{სტატია |სათაური=Грузия отметила день вступления в страну просветительницы Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |გამომცემლობა=Редакция газеты «Свободная Грузия», АО «Самшобло» |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=6 |რიცხვი=2 |გამოშვება=135 |ნომერი=22050 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ეკლესია სწრაფად იქცა თემის მნიშვნელოვან ცენტრად. 2002 წელს აქ გაიმართა მისი მთავარი [[ქტიტორი|ქტიტორის]], გიორგი (გია) ჯაყელის, [[პანაშვიდი]], რითაც დასრულდა მისი ტაძრისადმი მსახურების ისტორია<ref name="SG2002_Jan">{{სტატია |სათაური=Парламент выражает соболезнование семье Георгия (Гии) Джакели |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |პასუხისმგებელი=под ред. Тато Ласхишвили, Елены Чачуа, Арсена Еремяна |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2002 |თვე=1 |რიცხვი=22 |გამოშვება=9 |ნომერი=22367 |გვერდები=8 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''იეჰოვას მოწმეთა სამეფო დარბაზი''' — [[იეჰოვას მოწმეები|იეჰოვას მოწმეთა]] რელიგიური შეკრებების ადგილი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ვაჟა ბანეთიშვილის ქ., 41. === კულტურა და დასვენება === * {{anchor|ცენტრალური პარკი}}'''ორხევის ცენტრალური პარკი''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 22) — დასახლების მთავარი [[სარეკრეაციო ზონა]]. მის ტერიტორიაზე მდებარეობს [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს ეკლესია]]. 2017 წელს ცენტრალურ პარკში ჩატარდა გამწვანების აქცია, რომლის დროსაც ადგილობრივი მცხოვრებლების მონაწილეობით დაირგო 200-მდე კვიპაროსის ნერგი<ref name="Sakrebulo_Greening_2017">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |title=გულიკო ზუმბაძემ ორხევის დასახლებაში გამწვანების აქციაში მიიღო მონაწილეობა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-05-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164020/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live}}</ref>. 2019 წელს პარკში ჩატარდა მასშტაბური რეკონსტრუქცია: მოწესრიგდა 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>{{efn|ზოგიერთ ოფიციალურ დოკუმენტში, მაგალითად, კეთილმოწყობის შესახებ სიახლეებში, პარკი შეიძლება მოხსენიებული იყოს როგორც „ცენტრალური სკვერი“, რაც რაიონული მწვანე ზონების აღსანიშნავად გავრცელებული პრაქტიკაა.}} * '''სკვერი მუხაძის ქუჩაზე''' — 2019 წელს გახსნილი 500 მ² ფართობის კეთილმოწყობილი დასასვენებელი ზონა. სკვერში დამონტაჟებულია საბავშვო ატრაქციონები, ფანჩატური, სკამები და განათების სისტემა, ხოლო საფეხმავლო ბილიკები დეკორატიული ფილებითაა მოპირკეთებული. სკვერის გვერდით ასევე მოეწყო 529 მ² ფართობის სპორტული მოედანი<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>. * '''ახალი სკვერი კახეთის გზატკეცილთან''' — 2024 წელს გახსნილი მსხვილი სარეკრეაციო სივრცე დასახლების სამხრეთ ნაწილში. 6500 მ² ფართობზე მოეწყო დასასვენებელი ზონები, საბავშვო და ფიტნეს-მოედნები, ასევე თანამედროვე სპორტული მოედანი ხელოვნური საფარით. პროექტი, რომლის ღირებულებამ 643 000 ლარი შეადგინა, ასევე მოიცავდა განათებისა და სარწყავი სისტემების დამონტაჟებას. სკვერის გახსნაში მონაწილეობდნენ თბილისის მერის მოადგილე და სამგორის რაიონის ხელმძღვანელობა<ref name="Versia_New_Park_2024"> {{cite web |url=https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |title=სამგორში, ორხევის დასახლებაში ახალი სკვერი გაიხსნა |website=versia.ge |lang=ka |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630184943/https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. * '''კულტურის სახლი''' — საბჭოთა პერიოდში დასახლების საზოგადოებრივი ცხოვრების ცენტრი იყო. 1980-იანი წლების ბოლოს, ცვლილებების სულისკვეთების ფონზე, მისმა დირექტორმა ნუგზარ იაკობიაძემ სამეწარმეო ინიციატივა გამოიჩინა: 1989 წლის ახალი წლისთვის ცარიელ დარბაზში ვიდეო-ბარი გახსნა, სადაც ფილმების ჩვენებასთან ერთად სტუმრებს ნამცხვრებსა და [[ხაჭაპური|ხაჭაპურს]] სთავაზობდნენ<ref name="ZV1989_Jan">{{სტატია |ავტორი=Заря Востока - Грузинформ |სათაური=Репортёр сообщает что... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |პასუხისმგებელი=А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=1 |რიცხვი=6 |გამოშვება=5 |ნომერი=19259 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121354/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 2023 წლის მდგომარეობით, კულტურის სახლის შენობა დანგრეულია<ref>{{cite web |author=David Osipov |title=957527532103379 |url=https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |website=Mapillary |date=2023-06-05 |lang=en |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121648/https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. === ისტორიული ობიექტები === * '''მიტოვებული სასაფლაო''' — დასახლების ტერიტორიაზე მდებარეობს ძველი [[სასაფლაო]], სადაც შემორჩენილია XX საუკუნის შუა პერიოდის საფლავები, მათ შორის ჩვილი ალექსეი კუჩერენკოს (1955 წ.) საფლავი.<ref name="OSM_Data"/> თუმცა, ბევრ საფლავზე სახელები წაშლილია. == სურათები == <gallery mode="nolines" widths="300" heights="200"> ფაილი:2024-10-09. St. Nino Church. Orkhevi, Tbilisi.jpg|წმინდა ნინოს ეკლესია ფაილი:2024-10-29. Otar Taktakishvili Art School No. 19. Orkhevi.jpg|ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის ხელოვნების სკოლა ფაილი:Orkhevi bridge - full view 1.jpg|ორხევის ხიდი ფაილი:Bakery in Orkhevi.jpg|თონესთან ფაილი:Svan Tower Memorial, Orkhevi Settlement, Tbilisi.jpg|სვანური კოშკი - მემორიალი ფაილი:Public School 156. Main view. 2.jpg|156-ე საჯარო სკოლა ფაილი:"They fought for Motherland" memorial in Public School 156.jpg|მემორიალი 156-ე სკოლაში ფაილი:Memorial of Soso (Koba) Abzianidze in Orkhevi.jpg|სოსო (კობა) აბზიანიძის მემორიალი ცენტრალურ პარკში ფაილი:Vakhtang Pangani sport ground. 01. Orkhevi.jpg|ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი ფაილი:Southern White-breasted Hedgehog in Orkhevi.jpg|[[თეთრმკერდა ზღარბი]] კახეთის გზატკეცილთან ორხევში ფაილი:European Rhinoceros Beetle in Orkhevi.jpg|[[ფირნიშა ხოჭო]] (მამრი) წმინდა ნინოს ეკლესიასთან </gallery> == იხილეთ აგრეთვე == * [[სამგორი]] * [[თბილისის ზღვა]] * [[სამგორის სარწყავი სისტემა]] * [[თბილისის მეტროპოლიტენი]] * [[თბილისი]] * [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)]] * [[ორხევი|მდინარე ორხევი]] ==სქოლიო== {{სქოლიოს სია|group=georgian}} {{სქოლიო}} {{თბილისის უბნები}} s3vfe2yl4hmp6w1jrd31txv8nq6mu2l 4827843 4827842 2025-07-07T14:57:47Z David Osipov 152507 /* უკანონო ნაგებობების დემონტაჟი (2022) */ 4827843 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}}{{ექსპერტი}}{{ინფოდაფა დასახლება | სტატუსი = დასახლება | რეგიონის ტიპი = ქალაქი | რეგიონი = თბილისი | რაიონის ტიპი = რაიონი | რაიონი = სამგორი }} '''ორხევი''' — დასახლება (დაბა) და მიკრორაიონი<ref name="OSM_Data">{{cite web|url=https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.92420936564181,41.6930706849846&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|title=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|lang=ka|author=საჯარო რეესტრი|website=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250702170508/https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.924285054525306,41.693624562105946&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|archivedate=2025-07-02|access-date=2025-07-02|url-status=live}}</ref> [[თბილისი]]ს აღმოსავლეთ ნაწილში, [[სამგორი]]ს შემადგენლობაში. მდებარეობს მდინარე [[მტკვარი|მტკვრის]] მარცხენა სანაპიროზე, სამგორი-II-ისა და ზემო ალექსეევკის დასახლებებს შორის<ref name="EncTbilisi">{{წიგნი |ссылка=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |ავტორი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ სახვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |პასუხისმგებელი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიძე, ელ. კაჯაი, მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=2008 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |გვერდები=135 |გვერდების რაოდენობა=511 |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. XX საუკუნის შუა ხანებში, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მუშებისა და ინჟინრებისთვის, რომლებიც [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავისა]] და [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] მშენებლობაზე მუშაობდნენ, კეთილმოწყობილი მუშათა დასახლება დაარსდა. დროთა განმავლობაში, იგი საბჭოთა ეპოქის სამრეწველო ცენტრიდან შერეული განაშენიანების საცხოვრებელ რაიონად გარდაიქმნა. დასახლების ტერიტორია ჯერ კიდევ [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანაში]] (ძვ. წ. XIII-XI სს.) იყო დასახლებული, რასაც მრავალრიცხოვანი არქეოლოგიური აღმოჩენები მოწმობს. ორხევის თანამედროვე ისტორია 1948 წელს, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარი სამრეწველო-ლოგისტიკური ბაზის შექმნით დაიწყო. მოკლე დროში დასახლება საცხოვრებელი სახლებით განაშენიანდა და საკუთარი სოციალური ინფრასტრუქტურით აღიჭურვა. 1960-1980-იან წლებში ორხევის სამრეწველო პროფილი მნიშვნელოვნად გაფართოვდა: აშენდა მსხვილი საწარმოები, მათ შორის [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] საჭიროებებისთვის სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი რკინაბეტონის კონსტრუქციების (რბკ) ქარხანა, ასევე სამშენებლო მასალების კომბინატის ფილიალი და სხვა წარმოებები. ამ პერიოდის საარქივო წყაროები დეტალურად ასახავს დასახლების ცხოვრებას, აფიქსირებს როგორც ოფიციალურ მიღწევებს, ისე მოსახლეობის საყოფაცხოვრებო პრობლემებს. [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ ორხევის სამრეწველო საწარმოების პრივატიზაცია დაიწყო. ამ პერიოდში დასახლება კრიმინოგენული ვითარების გაუარესებას და სოციალურ-ეკონომიკურ სირთულეებს შეეჯახა. ამავდროულად, 2000 წელს დაიწყო [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს სახელობის ტაძრის]] მშენებლობა. XXI საუკუნეში დასახლება თანამედროვე გამოწვევების წინაშე დადგა, მათ შორის სოციალური პროტესტების, ეკოლოგიური პრობლემებისა და უკანონო მშენებლობების გარშემო კონფლიქტების სახით. ამავე დროს, დაიწყო აქტიური კეთილმოწყობის პერიოდი: განახლდა გზები, რეაბილიტაცია ჩაუტარდა სოციალურ ობიექტებს და შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები. == ეტიმოლოგია == სახელწოდება „ორხევი“, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[მდინარე ორხევი|მდინარეს]] უკავშირდება და ორი [[ქართული ენა|ქართული]] სიტყვის — „ორი ხევის“ — გაერთიანებითაა მიღებული, რაც „ორ [[ხევი|ხევს]]“ ან „ორი ხევის შესართავს“ ნიშნავს<ref name="NPLG_Dict">{{Cite web|url=http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|title=ორხევი|lang=ka|website=უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი|publisher=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065342/http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|archivedate=2025-06-29|accessdate=2025-06-26|url-status=live}}</ref>. ისტორიულად ეს ტერიტორია, მეზობელი დასახლებების ჩათვლით, ცნობილი იყო '''ქარისების''' სახელით, რაც „ქარიან ადგილებს“ ნიშნავს<ref name="Toponyms1997">{{წიგნი |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |ავტორი=სახლთხუციშვილი, უშანგი |სათაური=ადგილის დედა ანუ რას მოგვითხრობენ ტოპონიმები : წიგნი I |პასუხისმგებელი=პაატა ცხადაია |წელი=1997 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=ლომისი |ტომი=1 |გვერდები=66, 91 |გვერდების რაოდენობა=179 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. აღნიშნული [[ტოპონიმი|ტოპონიმი]] უნიკალური არ არის და საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში გვხვდება. ყველაზე ცნობილია ამავე სახელწოდების [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)|სოფელი]] [[თიანეთის მუნიციპალიტეტი|თიანეთის მუნიციპალიტეტში]]. გარდა ამისა, ტოპონიმი დაფიქსირებულია ლიტერატურულ და ისტორიულ წყაროებში, რომლებიც ქვეყნის სხვა რეგიონებს უკავშირდება: * '''[[იმერეთი|დასავლეთ საქართველოში]]''' — მოხსენიებულია [[ლორთქიფანიძე, კონსტანტინე|კონსტანტინე ლორთქიფანიძის]] რომანში „კოლხეთის ცისკარი“ (1933), როგორც ადგილმდებარეობა [[ხონის მუნიციპალიტეტი|ხონის რაიონში]], რომელსაც რომანის გმირები გაივლიან<ref>{{წიგნი |ავტორი=Лордкипанидзе, К. Д. |სათაური=Заря Колхиды |ბმული=https://books.google.ge/books?id=RnIKMwEACAAJ |პასუხისმგებელი=Пер. с груз. Э. Ананиашвили |ადგილი=М. |გამომცემლობა=Советский писатель |წელი=1951 |ენა=ru |ციტატა=В главе 21 романа упоминается, как арба героев «миновала Орхеви».}}</ref><ref>{{სტატია | სათაური = Критика и библиография. В борьбе за новую жизнь | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = Н. В. Павчинский | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 204 | ნომერი = 7615 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250707110443/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | არქივი-თარიღი = 2025-07-07 }}</ref>. * '''[[კახეთი|აღმოსავლეთ საქართველოში]]''' — [[დონჟაშვილი, თინა|თინა დონჟაშვილის]] რომანზე „ალაზანზე“ გამოქვეყნებულ 1958 წლის რეცენზიაში მოხსენიებულია '''ორხევის კოლმეურნეობა''', რომელიც, სავარაუდოდ, [[გურჯაანის მუნიციპალიტეტი|გურჯაანის რაიონში]] მდებარეობდა<ref>{{სტატია|ავტორი=В. Лукашевич, П. Никитич|სათაური=Трижды воскреснуть для службы народу|წელი=1958|ენა=ru|ადგილი=Москва|გამოცემა=Литературная газета|ტიპი=გაზეთი|თვე=3|რიცხვი=22|ნომერი=35 (3846)|გვერდები=3|ბმული=https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250707071128/https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-თარიღი=2025-07-07}}</ref>. == არქეოლოგია == ტერიტორიას, რომელზეც თანამედროვე დასახლება მდებარეობს, უძველესი ისტორია აქვს. ორხევის ველზე, მდინარე ორხევისა და მტკვრის შესართავთან, აღმოჩენილია [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანის]] (ძვ. წ. XIII—XI სს.) სამარხები. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად ნაპოვნია 80-ზე მეტი არტეფაქტი, მათ შორის მრავალფეროვანი [[კერამიკა]] ([[დოქი]], [[ქოთანი]], [[თასი]]), [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს იარაღი]] ([[სატევარი]], [[ცული]], [[შუბი|შუბისა]] და [[ისარი|ისრის]] პირები), ასევე [[ბრინჯაო|ბრინჯაოს]], [[ძვალი|ძვლისა]] და [[სარდიონი|სარდიონის]] სამკაულები. ეს აღმოჩენები მიუთითებს ამ ტერიტორიის მჭიდრო დასახლებასა და განვითარებულ მეურნეობაზე, რომელიც [[მიწათმოქმედება|მიწათმოქმედებასა]] და [[მესაქონლეობა|მესაქონლეობას]] ემყარებოდა, უკვე სამი ათასზე მეტი წლის წინ.<ref name="TbilisiHistory1">{{წიგნი |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |ავტორი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიაძე, ელ. კაჯაია |სათაური=თბილისის ისტორია. ტომი I: თბილისი უძველესი დროიდან XVIII საუკუნის ბოლომდე |პასუხისმგებელი=მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=1990 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=მეცნიერება |ტომი=1 |გვერდები=43—44 |გვერდების რაოდენობა=574 |isbn= |ტირაჟი=160000 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629070425/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |archivedate=2025-06-29}}</ref> == ისტორია == === ადგილმდებარეობის ისტორია (1948 წლამდე) === თანამედროვე მუშათა დასახლების დაარსებამდე, სახელწოდება „ორხევი“ გეოგრაფიულ ადგილს და, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[რკინიგზის სადგური|რკინიგზის სადგურს]] აღნიშნავდა. საბჭოთა პერიოდში ეს ტერიტორია პირველად 1921 წლის თებერვალში, [[საქართველოს საბჭოთა ოკუპაცია (1921)|საქართველოს გასაბჭოების]] კონტექსტში მოიხსენიება, როდესაც [[წითელი არმიის XI არმია|მე-11 წითელი არმიის]] ნაწილები [[თბილისი|ტფილისზე]] შეტევის ფარგლებში, მათ შორის, ორხევის სადგურისკენ მიიწევდნენ<ref name="ZV1963_Jan">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |სათაური=Красные орлы Кавказа |წელი=1963 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=1 |რიცხვი=15 |გამოშვება=12 |ნომერი=11637 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629074319/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ომისშემდგომ წლებში, [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] პროექტის დაწყებასთან ერთად, ტერიტორიის აქტიური ათვისება დაიწყო. პირველი მოსამზადებელი სამუშაოები 1946 წელს დაიწყო. იმავე წლის ოქტომბერში [[პრესა|პრესაში]] გავრცელდა ინფორმაცია მომავალი [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავის]] მიდამოებში მუშათა დასახლებების მშენებლობის დაწყების შესახებ<ref name="ZV1946_Oct">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |ავტორი=ელერდაშვილი, ს. |სათაური=На стройках новой пятилетки. Трасса Самгорского канала |წელი=1946 |პასუხისმგებელი=ნ. ვ. პავჩინსკი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=20 |გამოშვება=211 |ნომერი=6845 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629091553/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. მოგვიანებით, 1970 წლით დათარიღებულ დასახლების მცხოვრებთა [[წერილი|წერილში]] ნათქვამი იყო, რომ პირველი დროებითი ნაგებობები ჯერ კიდევ 1946 წელს აშენდა<ref name="ZV1970_Jan">{{სტატია | ავტორი = ნ. ჭიჭიაშვილი, ა. ამანაშვილი, ი. ლუჩკო | სათაური = Короткие сигналы. Просьба осталась без последствий | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = შ. კარკარაშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1970 | თვე = 1 | რიცხვი = 23 | გამოშვება = 18 | ნომერი = 13578 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629094153/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. [[1946 წელი|1946 წლის]] ბოლოსთვის ორხევი უკვე დედაქალაქის ადმინისტრაციულ რუკაზე აღიარებულ [[ორიენტირი|გეოგრაფიულ ორიენტირად]] იქცა. 1946 წლის დეკემბერში [[თბილისი|თბილისის]] საარჩევნო ოლქების ფორმირებისას, იგი ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის სასაზღვრო პუნქტად მოიხსენიებოდა, რომლის საზღვარიც „სადგურ [[ნავთლუღი (სადგური)|ნავთლუღიდან]] ორხევამდე“ გადიოდა<ref name="ZV1946_Dec">{{სტატია | სათაური = Указ Президиума Верховного Совета Грузинской ССР О избирательных округах по выборам в Верховный Совет Грузинской ССР | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1946 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 245 | ნომერი = 6879 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095400/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ამგვარად, 1948 წლის დასაწყისისთვის ორხევი წარმოადგენდა ცნობილ ადგილს, სადაც დაწყებული იყო მზადება მასშტაბური [[მშენებლობა|მშენებლობისთვის]], მაგრამ ჯერ კიდევ არ იყო სრულფასოვანი დასახლება სამრეწველო ბაზით. === სამრეწველო ბაზის დაარსება (1948) === ტერიტორიის სრულმასშტაბიანი [[მრეწველობა|სამრეწველო]] ათვისება, რომელიც უკვე ორხევის სახელით იყო ცნობილი<ref name="ZV1946_Dec"/>, 1948 წელს დაიწყო, როდესაც ეს ტერიტორია შეირჩა ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარ სამრეწველო-ლოგისტიკურ ბაზად, რომელიც სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებლობას ახორციელებდა. განვითარება სწრაფი ტემპით მიმდინარეობდა. 1948 წლის მარტში ტრესტის ხელმძღვანელმა ვ. გაგანიძემ ორხევში მატერიალური მომარაგების ბაზის შექმნა დააანონსა, რომელიც '''ცენტრალურ მექანიკურ სახელოსნოებს''', გარაჟს და [[სახერხი საამქრო|სახერხ ქარხანას]] მოიცავდა<ref name="ZV1948_Mar">{{სტატია | ავტორი = გაგანიძე ვ. | სათაური = Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 3 | რიცხვი = 18 | გამოშვება = 56 | ნომერი = 7207 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095926/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმავე წლის აპრილისთვის '''ავტოსახელოსნოები, გარაჟი და მექანიკური სახელოსნოები''' უკვე აშენებული იყო<ref name="ZV1948_Apr">{{სტატია | სათაური = Предмайское социалистическое соревнование. Самгорводстрой перевыполнил квартальный план | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 4 | რიცხვი = 6 | გამოშვება = 70 | ნომერი = 7221 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100352/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ივლისისთვის სრულდებოდა ცენტრალური მექანიკური სახელოსნოს მოწყობა, რომელსაც „პირველხარისხოვანი ჩარხებით“ აجهزةბდნენ სამშენებლო ტექნიკის შესაკეთებლად და დეტალების დასამზადებლად. პარალელურად, სამრეწველო ზონასთან მიჰყავდათ [[ელექტროგადამცემი ხაზი]] სახელოსნოს, სახერხი ქარხნის, ასევე მატერიალური და [[ცემენტი|ცემენტის]] საწყობების მოსამარაგებლად<ref name="ZV1948_Jul">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 7 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 135 | ნომერი = 7286 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | archivedate = 2025-06-29 | url-status = live }}</ref>. სამრეწველო [[განაშენიანება|განაშენიანების]] გარდა, ორხევი მთელი პროექტის [[სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა|სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის]] საწყისი წერტილი გახდა. სწორედ კახეთის გზატკეცილიდან, ორხევის რაიონში, დაიწყო '''ცალკე საექსპლუატაციო გზის''' გაყვანა, რომელიც მაგისტრალური არხის მთელ ტრასას გაუყვა და მისი ყველა მონაკვეთი ერთმანეთთან დააკავშირა<ref name="ZV1948_Jun">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка. Магистральная дорога | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1948 | თვე = 6 | რიცხვი = 26 | გამოშვება = 127 | ნომერი = 7278 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629101017/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. === მუშათა დასახლების ჩამოყალიბება (1949—1950-იანი წლები) === სამრეწველო ბაზის შექმნის შემდეგ დაიწყო [[საცხოვრებელი სახლი|საცხოვრებელი]] სახლების აქტიური მშენებლობა. 1949 წლის ოქტომბერში გაზეთი „კომუნისტი“ იტყობინებოდა: „ორხევში უკვე მზადაა რამდენიმე საცხოვრებელი სახლი და [[სასადილო]]... მაშინ ორხევი უკვე [[დაბა]] იქნება“<ref name="Komunisti1949">{{სტატია | ავტორი = ლომთაძე დ. | სათაური = სამგორის ველზე... | ორიგინალი = სამგორის ველზე | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 214 (8517) | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120224/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1950 წლის ბოლოსთვის ორხევი, რომელიც თბილისის გარდაუბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა, სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებელთათვის კეთილმოწყობილ მუშათა ქალაქად გადაიქცა. ორი წლის განმავლობაში აშენდა 26 საცხოვრებელი სახლი, საბავშვო ბაღი, ბაგა-ბაღი, ამბულატორია, საპარიკმახერო, აბანო, სასადილო და მაღაზია. სწორი ქუჩების გასწვრივ დეკორატიული ხეები დაირგო, ხოლო დასახლებაში მოეწყო საკუთარი [[რადიო]]კვანძი, [[წყალგაყვანილობა]] და [[ელექტროსადგური]]. ამ დროისთვის სრულდებოდა 300-ადგილიანი კლუბისა და [[ფოსტა|ფოსტის]] შენობის მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov">{{სტატია | ავტორი = გ. პ. პროზორია, გ. აპიცარიანი, ი. ალადაშვილი, ტ. ბელიაევა, ვ. ცხოვრებაშვილი | სათაური = Поселок Орхеви | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 11 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 266 (7932) | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120903/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. საბინაო მშენებლობა გრძელდებოდა: იმავე წლის დეკემბრისთვის [[მძღოლი|მძღოლებისა]] და [[მექანიზატორი|მექანიზატორებისთვის]] ექვსი დამატებითი სახლი აშენდა<ref name="ZV1950_Dec8">{{სტატია | სათაური = На Самгорской стройке. Бесперебойно работать в зимних условиях. Беседа с начальником «Самгорводстроя» тов. А. Габуния | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = პავჩინსკი, ნ. ვ. | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 274 | ნომერი = 7940 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121423/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ასევე გაიხსნა საექიმო უბნები სტომატოლოგიური კაბინეტებით<ref name="ZV1950_Dec21">{{სტატია | სათაური = По городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 7952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121802/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. დასახლების სოციალური და კულტურული ცხოვრებაც სწრაფად ვითარდებოდა. 1951 წელს გაიხსნა მასობრივი [[ბიბლიოთეკა]]<ref name="ZV1951_Nov2">{{სტატია | სათაური = По Городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1951 | თვე = 11 | რიცხვი = 2 | გამოშვება = 259 | ნომერი = 8219 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629122005/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> (ამჟამად — [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#ბიბლიოთეკა|ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკა]]) და ახალი კლუბი, სადაც იმართებოდა [[კონცერტი|კონცერტები]], მათ შორის [[გასტროლები|გასტროლები]] [[ლიტვის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|ლიტვის სსრ-დან]] ჩამოსული არტისტების მონაწილეობით<ref name="ZV1951_Aug">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |სათაური=Песни дружбы |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |წელი=1951 |თვე=8 |რიცხვი=23 |გამოშვება=198 |ნომერი=8158 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629122424/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლება ამაყობდა თავისი წარმოების [[დამკვრელობითი შრომა|მოწინავეებით]], რომელთა შორის იყვნენ [[მხურავი]] გიორგი ფეშხელაშვილი, [[მძღოლი|მძღოლები]] ნადეჟდა კლიშინა და ივან არუთინოვი, [[ექსკავატორი|ექსკავატორების]] მემანქანეები ივან ტიმჩენკო (წყაროში შეცდომაა დაშვებული — ძველი მაცხოვრებლების მოგონებებით, სწორედ მაშინ გაზეთმა შეცდომით მას გიორგი ტიმჩენკო უწოდა) და სტეპან ფადეევი, მხერხავი მიხეილ მელაძე და დურგალი გიორგი ნინოშვილი.<ref name="ZV1950_Nov"/>. პარალელურად მიმდინარეობდა ორხევის ადმინისტრაციული და პოლიტიკური ჩამოყალიბება. 1950 წლის 25 იანვარს დაარსდა '''ორხევის საარჩევნო უბანი'''<ref name="Komunisti1950">{{სტატია | სათაური = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ორიგინალი = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = ბ. ნანიტაშვილი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1950 | თვე = 1 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 19 | ნომერი = 8579 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123049/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1954 წლისთვის აქ უკვე მოქმედებდა '''პირველადი პარტიული ორგანიზაცია'''<ref name="Komunisti1954">{{სტატია | სათაური = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ორიგინალი = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1954 | თვე = 3 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 64 | ნომერი = 9840 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123815/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მშენებლობის კვალიფიციური მუშახელით უზრუნველსაყოფად დასახლებაში ორგანიზებული იყო სამშენებლო კადრების მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები<ref name="ZV1953_Apr">{{სტატია | ავტორი = პრუიძე ა. | სათაური = Растут кадры строителей Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. ი. ხუციშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1953 | თვე = 4 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 100 | ნომერი = 8674 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124334/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, ცხოვრებისა და [[საბინაო-კომუნალური მომსახურება|კომუნალური მომსახურების]] ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო. 1952 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიაში მწირ ასორტიმენტზე ჩიოდნენ და იძულებულნი იყვნენ [[პირველადი მოხმარების საგნები|პირველადი მოხმარების საგნებისთვის]] თბილისში ევლოთ<ref name="ZV1952_Apr">{{სტატია | სათაური = Вниманию „Цекавшири“ и „Грузторга“ | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | ენა = ru | პასუხისმგებელი= ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1952 | თვე = 4 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 90 | ნომერი = 8356 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124626/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. === ადმინისტრაციული რეფორმები და სამრეწველო ზრდა (1960—1980-იანი წლები) === 1960-იან წლებში დასახლებამ მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციული გარდაქმნები განიცადა და სწრაფად მზარდი მუშათა დასახლებებისთვის დამახასიათებელ საყოფაცხოვრებო პრობლემებს შეეჯახა. 1962 წლის აპრილში, [[რეფორმა|რეფორმის]] ფარგლებში, სამგორის რაიონი თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამავდროულად, „სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლება“ ოფიციალურად გაერთიანდა სოფელ ორხევთან და ახალ დასახლებას '''დასახლება სამგორი''' ეწოდა<ref name="ZV1962_Apr">{{სტატია | სათაური = Хроника | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 4 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 93 | ნომერი = 11413 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165107/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ოფიციალური სახელის ცვლილების მიუხედავად, ისტორიული სახელწოდება „ორხევი“ მყარად შენარჩუნდა ყოველდღიურ ხმარებაში, რასაც ადასტურებს იმ დროინდელი მაცხოვრებლების მრავალრიცხოვანი წერილები გაზეთებში<ref name="ZV1962_Dec7" />. ამ პერიოდის დასახლების სოციალური ცხოვრება ნათლად აისახა გაზეთ „Заря Востока“-ს ფურცლებზე. 1962 წლის დეკემბერში გამოქვეყნდა ორი წერილი, რომლებიც ყოფის კონტრასტებს ასახავდა. 7 დეკემბერს 15 მცხოვრებისგან შემდგარმა ჯგუფმა, მათ შორის საზოგადოებრივმა მაკონტროლებელმა ტ. სემიხოვამ, გამოაქვეყნა კოლექტიური წერილი [[საჩივარი|საჩივრებით]] სასურსათო მაღაზიის (გამგე გ. ბაირამოვი), ხორცისა და ბოსტნეულის ჯიხურის (გამგე ს. ლაზარიშვილი) და [[რესტორანი|რესტორნის]] (გამგე ნ. ჯალალოვი) მუშაობაზე. მაცხოვრებლები იტყობინებოდნენ [[ცომეული|ცომეულზე]] ფასების მომატების, [[ხორცი|ხორცის]] ერთიან ფასად გაყიდვის შესახებ, ხარისხის მიხედვით დაყოფის გარეშე, და გამაგრილებელი სასმელების ჯიხურში სპირტიანი სასმელებით [[ბუტლეგერობა|არალეგალური ვაჭრობის]] შესახებ<ref name="ZV1962_Dec7">{{სტატია | ავტორი = ტ. სემიხოვა, მ. დანჩენკო, ა. კამალოვი, გ. კირაკოზაშვილი, მ. კარასაშვილი, ვ. აფაკასიადი და სხვ. | სათაური = Пора навести порядок! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 7 | გამოშვება = 285 | ნომერი = 11605 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165648/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აღსანიშნავია, რომ მეორე დღეს, 8 დეკემბერს, იმავე გაზეთში გამოჩნდა სხვა წერილი, რომელშიც [[მოსახლეობა|მაცხოვრებლები]], მათ შორის [https://www.wikitree.com/wiki/Sipina-2 ანა ოსიპოვა], გ. ტიმჩენკო და რ. იაკოვენკო, გულწრფელ მადლობას უხდიდნენ ადგილობრივი [[პოლიკლინიკა|პოლიკლინიკის]] ბავშვთა ექიმს, ედიტა გიორგის ასულ ასათიანს, და აღნიშნავდნენ, რომ მისი „კეთილი ღიმილი და კეთილი სიტყვა — საუკეთესო წამალია ავადმყოფებისთვის“<ref name="ZV1962_Dec8">{{სტატია | ავტორი = ოსიპოვა ა. ა., ტიმჩენკო გ., იაკოვენკო რ., მაისურაძე ე., ანდრეევა ზ., გერასიმენკო | სათაური = Спасибо, дорогие! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = რედ. ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 11606 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170303/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1970 წლისთვის, დაარსებიდან თითქმის მეოთხედი საუკუნის შემდეგ, საყოფაცხოვრებო პრობლემები გამწვავდა: 40 მცხოვრების კოლექტიურ წერილში ისინი ჩიოდნენ „1946 წელს აშენებული დროებითი ნაგებობების“ უკიდურეს სიძველეზე, [[სასმელი წყალი|სასმელი წყლის]] მიწოდების ხშირ შეფერხებებზე და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე<ref name="ZV1970_Jan"/>. 1970-იანი წლებისთვის ორხევი თბილისის '''საქარხნო რაიონის''' შემადგენლობაში შევიდა<ref name="Komunisti1974">{{სტატია | ავტორი = ტიგიშვილი რ. | სათაური = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ორიგინალი = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1974 | რიცხვი = 16 | თვე = 2 | გამოშვება = 40 | ნომერი = 15861 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170955/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, და ხელისუფლებამ დაიწყო მისი კეთილმოწყობაზე ზრუნვა, კერძოდ, გზების განათებაზე<ref name="ZV1973_Jun">{{სტატია | ავტორი = ინაშვილი ფ., შელია დ., გვინიაშვილი შ., ტაბატაძე ა., როზენბერგ ლ. | სათაური = Праздник народовластия | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ო. კინკლაძე | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1973 | თვე = 6 | რიცხვი = 19 | გამოშვება = 142 | ნომერი = 14599 | გვერდები = 1, 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171407/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ამ პერიოდში ორხევის სამრეწველო პროფილი, რომელიც თავდაპირველად მშენებლობაზე იყო ორიენტირებული, აქტიურად დაიწყო [[დივერსიფიკაცია|დივერსიფიკაცია]]. უკვე არსებული '''ორხევის მეცხოველეობის საბჭოთა მეურნეობის'''<ref name="Komunisti1987">{{სტატია | ავტორი = კურხული ჯ., საქინფორმის კორ. | სათაური = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ორიგინალი = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = დ. იოსელიანი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ ცკ-ის ორგანო | წელი = 1987 | თვე = 11 | რიცხვი = 24 | გამოშვება = 271 | ნომერი = 20012 | გვერდები = 1 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> გარდა, დასახლებაში ახალი სამრეწველო ობიექტების მშენებლობა გაიშალა. საკვანძო საწარმო გახდა ახალი '''რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკბკ)''', რომელიც 1980-იანი წლების დასაწყისში „თბილგვირაბმშენის“ მიერ აშენდა [[სოციალისტური შრომის გმირი|სოციალისტური შრომის გმირის]] ალექსანდრე დათაშვილის ხელმძღვანელობით. ეს საწარმო, რომელიც მდებარეობდა მინდორზე, რომელიც, თანამედროვის თქმით, „ასაფრენ ბილიკს ჰგავდა“, და რომლის გვერდითაც გადიოდა [[ალექსეევკა (დასახლება თბილისში)|დასახლება ალექსეევკის]] ბაღების „ყვავილოვანი ნუშის ვარდისფერი ქაფით“ მოფენილი გზა, სტრატეგიული მნიშვნელობის იყო. იგი კრიტიკულად მნიშვნელოვანი იყო [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველსაყოფად, რომლებიც, [[ჟურნალისტი|ჟურნალისტის]] გამოთქმით, „შიმშილობდნენ“, განიცდიდნენ კონსტრუქციების მწვავე დეფიციტს და ქარხნის ამუშავებას „[[მანანა ზეციური|მანანა ზეციურივით]]“ ელოდნენ. 1982 წლის თებერვალში ქარხანამ, რომელიც მოიცავდა ბეტონის შემრევ კვანძს და 1100 ტონა ცემენტის ცენტრალურ საწყობს, პირველი პროდუქცია გამოუშვა. მისი საპროექტო სიმძლავრე წელიწადში 20 ათასი მ³ ასაწყობი [[რკინაბეტონი|რკინაბეტონისა]] და 50 ათასი მ³ სასაქონლო ბეტონისგან შედგებოდა<ref name="ZV1982_Feb">{{სტატია | ავტორი = ნედაშკოვსკაია, ი. | სათაური = Взлётная полоса. Социалистическое соревнование — школа интернационализма | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1982 | თვე = 2 | რიცხვი = 10 | გამოშვება = 34 | ნომერი = 17210 | გვერდები = 2 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629172409/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მისი გაშვებასთან დაკავშირებით, ძველი რკბკ ქარხანა [[ელიავას ქუჩა|ელიავას ქუჩაზე]] თბილისში 1983 წელს ლიკვიდირებულ იქნა<ref name="ZV1982_Oct23">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |სათაური=На контроле «Зари Востока» — письма трудящихся. Факты подтвердились, меры приняты |პასუხისმგებელი= ნ. ჩერქეზიშვილი |წელი=1982 |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=23 |გამოშვება=244 |ნომერი=17420 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250628204904/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |არქივი-თარიღი=2025-06-28}}</ref>. 1980-იანი წლების შუა პერიოდში ორხევში გაიხსნა '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' ახალი ინსტრუმენტული [[საამქრო|საამქროთი]]. მის დასაკომპლექტებლად ხელმძღვანელობამ მოაწყო „შრომითი დესანტი“ გამოცდილი [[კომუნისტი|კომუნისტებისგან]] მთავარი საწარმოდან, [[ინჟინერი|ინჟინერ]] სემიონ სემილეტოვის მეთაურობით, რათა [[კომბინატი|კომბინატის]] ტრადიციები, როგორც ითქვა, „უკვე სისხლში“ ჰქონოდათ<ref name="ZV1986_Sep">{{სტატია |სათაური=Правофланговые ускорения. Черта характера |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |ენა=ru |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |გამოცემა=Заря Востока |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |წელი=1986 |თვე=9 |რიცხვი=16 |გამოშვება=215 |ნომერი=18570 |გვერდები=1 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629175323/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref><ref name="ZV1987_Feb">{{სტატია | ავტორი = შჩერბინა-ესვანჯია, ლუდმილა | სათაური = И прошел год... | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. პაწურია | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 2 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 47 | ნომერი = 18702 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629175723/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1988 წლისთვის კომბინატმა დანერგა [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[ფიბროცემენტი|მოსაპირკეთებელი ფილების]] წარმოება [[მარმარილო|მარმარილოსა]] და [[პოლიმერები|პოლიმერების]] ნარჩენებისგან, დასავლეთ გერმანული ფირმა „ადმ“-ისა და ჰოლანდიური „შტორკის“ მოწყობილობების გამოყენებით<ref name="ZV1987_Dec27">{{სტატია | ავტორი = მიხაილ ჯინჯიხაშვილი | სათაური = Репортаж. Для ремонта квартиры | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 12 | რიცხვი = 27 | გამოშვება = 297 | ნომერი = 18952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629180052/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref><ref name="ZV1988_May">{{სტატია |ავტორი=ვ. ვალიშვილი, მ. კიკვაძე |სათაური=Хозяйствовать по-новому |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |პასუხისმგებელი=ფოტოქრონიკა საქინფორმი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального Комитета Компартии Грузии, Верховного Совета и Совета Министров Грузинской ССР |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1988 |თვე=5 |რიცხვი=7 |გამოშვება=106 |ნომერი=19061 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629180820/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლების სამრეწველო ინფრასტრუქტურა ასევე მოიცავდა: * '''[[ორგანული სასუქები|ორგანული სასუქების]] ქარხანა''' — შენდებოდა 1962 წელს, რომელთანაც მტკვარზე სპეციალური ხიდი-აკვედუკი მილსადენით იყო გადებული.<ref name="ZV1962_Feb">{{სტატია |ავტორი=შ. კოჟილოტი |სათაური=Мост готов |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1962 |თვე=2 |რიცხვი=9 |გამოშვება=33 |ნომერი=11353 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181204/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. * '''რკინაბეტონის ღარების საწარმოო პოლიგონები''' [[სარწყავი მიწათმოქმედება|სარწყავი სისტემებისთვის]] (მოქმედებდა 1963 წელს)<ref name="ZV1963_Mar">{{სტატია |ავტორი=ს. ხეთაგური |სათაური=Первый эликсир земли |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1963 |თვე=3 |რიცხვი=26 |გამოშვება=71 |ნომერი=11696 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181713/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''ტექსტილ-გალანტერეის კომბინატი''' (შენდებოდა 1971 წელს)<ref name="ZV1971_Aug">{{სტატია |ავტორი=ჩედია ა. |სათაური=Для тружеников села |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |პასუხისმგებელი=შ. კარკარაშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1971 |თვე=8 |რიცხვი=4 |გამოშვება=176 |ნომერი=14026 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182003/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხნის ახალი კორპუსები''' (ექსპლუატაციაში შესვლის ვადა 1989 წელს)<ref name="ZV1986_Jun">{{სტატია |ავტორი=მარტინიუკი, სვეტლანა |სათაური=Советский образ жизни |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1986 |თვე=6 |რიცხვი=29 |გამოშვება=150 |ნომერი=18505 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182222/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''გაერთიანება „სოლანის“ სუვენირების წარმოება''' (იგეგმებოდა 1985 წელს), რომელსაც უნდა გამოეშვა ეროვნულ სტილში შესრულებული ნაწარმი: ჩანთები, [[ქისა|ქისები]], [[თავსაფარი|თავსაფრები]] და [[თავსაბურავი|თავსაბურავები]]<ref name="ZV1985_Oct">{{სტატია |ავტორი=ლომთაძე, ვახტანგ; მიქელაძე, ნუგზარ |სათაური=Товары: спрос, качество, ассортимент. Отнестись к себе требовательней. Круглый стол «Зари Востока» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1985 |თვე=10 |რიცხვი=22 |გამოშვება=244 |ნომერი=18299 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182518/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. მზარდი მრეწველობის [[პერსონალი|კადრებით]] უზრუნველსაყოფად, 1982 წელს მისამართზე ახვლედიანის ქ. 1, უკვე მოქმედებდა '''სასწავლო კომბინატი „საქმთავარმონტაჟსპეცმშენი“''', სადაც ამზადებდნენ [[შემდუღებელი|გაზოელექტროშემდუღებლებს]], [[სანტექნიკოსი|ზეინკალ-სანტექნიკოსებს]] და [[მემონტაჟე|მემონტაჟეებს]], და სადაც მოსწავლეებს უზრუნველყოფდნენ [[საერთო საცხოვრებელი|საერთო საცხოვრებლითა]] და [[სტიპენდია|სტიპენდიით]] თვეში 75 რუბლის ოდენობით, 3-დან 6 თვემდე სწავლის ვადით<ref name="ZV1982_Nov">{{სტატია |სათაური=Учебный комбинат главного управления «Грузглавмонтажспецстрой» Грузинской ССР объявляет набор |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |პასუხისმგებელი=რედ. ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1982 |თვე=11 |რიცხვი=11 |გამოშვება=260 |ნომერი=17436 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182846/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1987 წელს განიხილებოდა ორხევში ცენტრალიზებული სარემონტო ბაზის შექმნა მთელი [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|რესპუბლიკის]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30">{{სტატია |ავტორი=მურადი ალაშვილი |სათაური=Хозрасчету быть полным |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1987 |თვე=12 |რიცხვი=30 |გამოშვება=299 |ნომერი=18954 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629183250/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. === პოსტსაბჭოთა პერიოდი და თანამედროვეობა === საბჭოთა კავშირის დაშლისა და საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის შემდეგ ორხევი, ისევე როგორც მთელი საქართველო, კარდინალური ცვლილებების ეპოქაში შევიდა. ეს პერიოდი ხასიათდებოდა მკვეთრი კონტრასტებით: კერძო მეწარმეობის ჩამოყალიბება ეკონომიკური არასტაბილურობის ფონზე, სულიერი აღორძინება კრიმინალის ზრდის ფონზე, ასევე ქვეყნის ახალ სოციალურ და თავდაცვით სტრუქტურებში თანდათანობითი ინტეგრაცია. ==== 1990-იანი წლები: გარდამავალი პერიოდის ეკონომიკა ==== 1990-იან წლებში საბჭოთა სამრეწველო ობიექტების ბაზაზე კერძო კომპანიების ჩამოყალიბება დაიწყო. ახალ პირობებთან ადაპტაციის ნათელი მაგალითი გახდა სს '''„ვაზიანი“'''. მისი გენერალური დირექტორი, დავით ახვლედიანი, რომელმაც განათლება მოსკოვში „საგარეო ვაჭრობის“ სპეციალობით მიიღო, რთულ წლებში დაბრუნდა საქართველოში და საწარმოს ჩაუდგა სათავეში. 1998 წლისთვის „ვაზიანი“ პოპულარულ შამპანურს „სამეფოს“ უშვებდა, მაგრამ, როგორც იმდროინდელი ბევრი საწარმო, მაღალი გადასახადებისა და გასაღების ბაზრების სიმცირის პრობლემებს აწყდებოდა, რაც კონიაკის წარმოებას აფერხებდა და არასრული სიმძლავრით მუშაობას აიძულებდა<ref name="Sakartvelo1998">{{სტატია | ავტორი = კეტი ჭადუნელი, ნანა ძველაია | სათაური = შამპანური „სამეფო“ შემდეგ „პრინცს“ ელოდება | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | პასუხისმგებელი = რედ. სერგო ჯანაშია | ენა = ka | გამოცემა = საქართველო | გამომცემლობა = ყოველკვირეული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გაზეთი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 7 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 50 | ნომერი = 1680 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629183637/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმ დროის ეკონომიკური მდგომარეობა დეტალებშიც აისახებოდა. 1996 წელს აშშ-ის საელჩომ ორხევში, რძის კომბინატის ტერიტორიაზე, დახურული აუქციონი ჩაატარა, სადაც დეფიციტური საქონელი იყიდებოდა: გენერატორები, სარეცხი მანქანები, საშრობები და სამშენებლო მასალები, რაც მოსახლეობისა და ორგანიზაციების საბაზისო ინფრასტრუქტურის საჭიროებებზე მიუთითებს<ref name="SG1996_May">{{სტატია | სათაური = 9 МАЯ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | პასუხისმგებელი = ა. ა. სილაგაძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1996 | თვე = 5 | რიცხვი = 4 | გამოშვება = 63 | ნომერი = 991 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184008/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. თუმცა, ყველა ახალი საწარმო მაღალ სტანდარტებს არ იცავდა: იმავე წელს ორხევული ფირმა „გიორგი-94“ პრესაში უხარისხო ღვინის გამოშვებასთან დაკავშირებით მოიხსენიებოდა<ref name="SG1996_Oct">{{სტატია |სათაური=Антиреклама. Не пейте и не ешьте?!. |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |პასუხისმგებელი=Ред. А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1996 |თვე=10 |რიცხვი=31 |გამოშვება=148 |ნომერი=1076 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629184236/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ათწლეულის მეორე ნახევარში ვაუჩერული სისტემით მასშტაბური პრივატიზაცია დაიწყო. ვაჭრობაზე ერთი დოლარის ნომინალური ღირებულებით გამოტანილი იყო დასახლების მსხვილი სამრეწველო საწარმოები: სს „პოლიმერული ნაკეთობა“, რომელიც 4,3 ჰექტარ მიწაზე იყო განთავსებული, და სარემონტო-მექანიკური ქარხანა „ხალიბი“<ref name="SG1998_Dec">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в один доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 12 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 349 | ნომერი = 21570 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184621/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref><ref name="SG1999_Jan">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в 1 доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1999 | თვე = 1 | რიცხვი = 22 | გამოშვება = 13 | ნომერი = 21599 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184909/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== სულიერი ცხოვრება, უსაფრთხოება და განვითარება 2000-იან წლებში ==== სოციალურ-ეკონომიკური სირთულეების ფონზე დასახლებაში სულიერი აღორძინება დაიწყო. მნიშვნელოვან მოვლენად იქცა [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] სახელობის ახალი [[მართლმადიდებლური ტაძარი|მართლმადიდებლური ტაძრის]] მშენებლობა. [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#წმინდა ნინოს ეკლესია|ტაძრის მშენებლობის ისტორია]]. ამავდროულად, ორხევმა ქვეყნის თავდაცვის სისტემაში ახალი მნიშვნელობა შეიძინა. 2007 წელს, [[თურქეთი|თურქეთთან]] სამხედრო თანამშრომლობის ფარგლებში, გარემონტდა და აღიჭურვა დასახლებაში განლაგებული [[ლოგისტიკა|ლოგისტიკის]] [[ბატალიონი|ბატალიონის]] სარემონტო პუნქტი<ref name="SG2007_Mar">{{სტატია | სათაური = Рассмотрены вопросы сотрудничества | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, ე. ჭაჭუა | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2007 | თვე = 3 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 41—42 | ნომერი = 23783 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629185304/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ===== „ორხეველი მანიაკის“ საქმე და კრიმინალური ქრონიკა ===== 2000-იან წლებში დასახლებამ სამწუხარო ცნობადობა მოიპოვა ადგილობრივი მცხოვრების, მიხეილ აზალაძის მიერ ჩადენილი სასტიკი [[მკვლელობა|მკვლელობებისა]] და [[კანიბალიზმი|კანიბალიზმის]] აქტების სერიის გამო. მან [[სამართალდამცავი ორგანოები|სამართალდამცავი ორგანოებისგან]] მეტსახელი „ორხეველი [[სერიული მკვლელი|მანიაკი]]“ მიიღო და [[უვადო თავისუფლების აღკვეთა|უვადო პატიმრობა]] მიესაჯა. ორხევში, ჩანტლაძის ქუჩა №1-ში ჩადენილმა დანაშაულებმა მთელი [[საქართველო|ქვეყნის]] ყურადღება მიიპყრო<ref name="OrkheviManiac">{{სტატია |ავტორი=ნ. ფიცხელაური |სათაური="ორხეველი მანიაკი" - ქართველი კანიბალის შემზარავი ისტორია |url=https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |ენა=ka |გამოცემა=კვირის პალიტრა |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=პალიტრა-მედია |წელი=2015 |თვე=5 |რიცხვი=11 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629185627/https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. ამ რეზონანსული საქმის გარდა, იმ პერიოდის კრიმინალური ქრონიკა სხვა შემთხვევებსაც ასახავდა. 2000 წლის მარტში ორხევში დააკავეს ქალაქ შახტის (რუსეთი) მცხოვრები, რომელმაც კონტრაბანდული გზით საქართველოში 78,2 გრამი [[ოპიუმი]] შემოიტანა და მის გასაღებას ცდილობდა. ამავდროულად, დასახლების მცხოვრებლები თავად ხდებოდნენ ზოგადი არასტაბილური ვითარების მსხვერპლნი: იმავე თვეში გავრცელდა ინფორმაცია თბილისის ცენტრში, [[თბილისის ფუნიკულიორი|ფუნიკულიორთან]], ორხევის მცხოვრებ გიორგი ცხოვრებაშვილზე თავდასხმის შესახებ<ref name="SG2000_Mar_crime">{{სტატია | ავტორი = ბ. ჩერქეზიშვილი | სათაური = Криминал. Жестокость нашего времени;Опиум из шахты | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, თ. ლომსაძე, ბ. ჭაჭანიძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2000 | თვე = 3 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 73—74 | ნომერი = 21989 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629190417/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== თანამედროვე ეტაპი ==== XXI საუკუნეში ორხევი თბილისის განუყოფელ ნაწილად განაგრძობს განვითარებას. ეს ტერიტორია თანამედროვე სამეცნიერო კვლევებშიც მოიხსენიება, კერძოდ, 2011 წელს ორხევის რაიონიდან აღებული [[თიხნარი|თიხნარის]] ნიმუშები გეოტექნიკური გამოცდებისთვის გამოიყენებოდა<ref name="Soil2011">{{სტატია | ავტორი = კიკნაძე ხ. ლ., დადიანი კ. ზ., მაისაია ლ. დ., ლორთქიფანიძე ფ. ნ., ნავროზაშვილი მ. ზ. | სათაური = Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | ენა = ru | გამოცემა = სამეცნიერო შრომების კრებული | ტიპი = კრებული | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის წყალთა მეურნეობის ინსტიტუტი | პასუხისმგებელი = რედ. გ. ვ. გავარდაშვილი, ი. რ. ირემაშვილი | წელი = 2011 | ნომერი = 66 | გვერდები = 124—127 | issn = 1512-2344 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. დედაქალაქის პოლიტიკურ ცხოვრებაში დასახლება სამგორის რაიონის ერთ-ერთი [[მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემა|მაჟორიტარული]] ოლქის შემადგენლობაში შედის, რომლის წარმომადგენლებსაც ქალაქის [[საკრებულო|საკრებულოში]] ირჩევენ<ref name="TbilisiWeek2017">{{სტატია |სათაური=«Грузинская мечта» представила кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |პასუხისმგებელი=Вадим Геджадзе |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |ნომერი=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამავე პერიოდში ხელისუფლება ავარიული საცხოვრებელი სახლებიდან მოსახლეობის განსახლების პრობლემას წყვეტდა. 2011 წლის იანვარში ორხევი იძულებით გადაადგილებულ პირთა (დევნილთა) ათობით ოჯახის იძულებითი გამოსახლების ადგილად იქცა, რომლებიც დასახლების ერთ-ერთ ყოფილ ადმინისტრაციულ შენობაში ცხოვრობდნენ. 2011 წლის 20 იანვარს, პოლიციის მონაწილეობით, მათი გამოსახლება განხორციელდა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011"/>. ტელეკომპანია „ლიბერალის“ საინფორმაციო რეპორტაჟის კადრების მიხედვით, გამოსახლებულთა შორის იყვნენ [[2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომი|2008 წლის ომის]] შედეგად დაზარალებული დევნილები. მცხოვრებლები ინტერვიუში თავიანთ სასოწარკვეთას გამოთქვამდნენ და აცხადებდნენ, რომ მათ „როგორც საქონელი“ ისე ეპყრობოდნენ და მომავალი საცხოვრებელი ადგილის შესახებ გაურკვევლობაში იმყოფებოდნენ. ოჯახების ნაწილი გორში კოტეჯებში გადაასახლეს, თუმცა, ერთ-ერთი მცხოვრების თქმით, კომპენსაციამ მისი დიდი ოჯახის ყველა წევრი ვერ დააკმაყოფილა და ადამიანების ნაწილი უსახლკაროდ დარჩა. გამოსახლებას თან ახლდა პირადი ნივთების, მათ შორის ავეჯისა და ხატების, სამხედრო და სამოქალაქო სატვირთო მანქანებში ჩატვირთვა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011">{{cite news | url = https://www.myvideo.ge/v/1411858 | title = დევნილთა გასახლება ორხევიდან | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ლიბერალი | date = 2011-01-20 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/p_20250701_202507 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენი ნივთები სატვირთო მანქანით მიაქვთ, როგორც საქონელი... }}</ref>{{efn|ვიდეო წარმოადგენს ტელეკომპანია „ლიბერალის“ რეპორტაჟს, რომელიც კერძო პირის მიერ არის ატვირთული ჰოსტინგზე. მოვლენის თარიღი (20 იანვარი) მითითებულია ტიტრებში, წელი (2011) კი ვიდეოს ატვირთვის თარიღიდან გამომდინარეობს.}}. განსაკუთრებული ყურადღება მიიპყრო ჩანტლაძის ქ. 4/2-ში მდებარე ყოფილი ავტობაზა „ტურისტის“ ავარიულმა შენობამ, სადაც 1998 წლიდან 10 დევნილი და 6 სოციალურად დაუცველი ოჯახი ცხოვრობდა<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_04">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | title = საკრებულოში ორი კომისიის გაერთიანებული სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-04-05 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165513/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. 2016 წლის 7 თებერვლის ტელეკომპანია „თავისუფალი ზონის“ რეპორტაჟის თანახმად, ისინი 10-15 წლის განმავლობაში თვითნაკეთ ნაგებობებში, კანალიზაციის, გაზისა და ნორმალური წყალმომარაგების გარეშე ცხოვრობდნენ. მცხოვრებლები ხელისუფლების, მათ შორის გულიკო ზუმბაძისა (საკრებულოს დეპუტატი) და მამუკა ჭოხურის (სამგორის რაიონის ყოფილი გამგებელი) სრულ უმოქმედობაზე ჩიოდნენ, რომლებიც, მათი თქმით, დაპირებებს მხოლოდ წინასაარჩევნო პერიოდში იძლეოდნენ, მაგრამ მათ მთავარ პრობლემას — საცხოვრებლის დაკანონებას — არ წყვეტდნენ<ref name="Tzona_Turist_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=5FoYJE4caFI | title = ორხევში, ტურისტის ბაზის მიმდებარედ მცხოვრებლები დახმარებას ითხოვენ | lang = ka | publisher = თავისუფალი ზონა | date = 2016-02-07 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/13-720p-25 | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live }}</ref>. 2016 წლის აპრილში, მრავალი მიმართვის შემდეგ, შენობის განმეორებითი ტექნიკური ექსპერტიზის ჩატარების გადაწყვეტილება მიიღეს. იმავე წლის ივნისისთვის მიღწეულ იქნა შეთანხმება 11 დევნილი ოჯახისთვის პროფილური სამინისტროს ხაზით ახალი საცხოვრებლის გადაცემის, ასევე 9 ოჯახისთვის, რომლებსაც დევნილის სტატუსი არ ჰქონდათ, ალტერნატიული საცხოვრებლის მოძიების შესახებ<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_06">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | title = თბილისის საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-06-22 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165144/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. საბოლოო განსახლების საკითხი საკრებულოს ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის დღის წესრიგში 2017 წელსაც იდგა<ref name="Sakrebulo_Turist_2017_11"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |title=საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის შემაჯამებელი სხდომა გაიმართა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-11-10 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630160010/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. 2016 წლის ივლისში დასახლება სოციალური პროტესტის ასპარეზად იქცა. მცხოვრებლები აქციაზე გამოვიდნენ ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით, რომელიც ორხევში ერთადერთი სამედიცინო დაწესებულება იყო. პოლიკლინიკა ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოში მდებარე №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო პროტესტის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. აქცია, რომელიც ოპოზიციური პარტია „პატრიოტთა ალიანსის“ წარმომადგენლის, ბეჟან გუნავას ინიციატივით დაიწყო, რაიონის მაჟორიტარი დეპუტატის, გულიკო ზუმბაძის ბიუროს თანამშრომლებთან შეტაკებაში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=PDY_EX69cvk | title = აქცია ორხევის დასახლებაში | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-07-14 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/360p-25_202506 | archive-date = 2025-06-30 }}</ref>. ===== უკანონო ნაგებობების დემონტაჟი (2022) ===== 2022 წლის იანვარში ორხევი საზოგადოების ყურადღების ცენტრში რამდენიმე [[საცხოვრებელი ზონა|საცხოვრებელი ნაგებობის]] დემონტაჟის გამო მოექცა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიის]] მუნიციპალური ინსპექციის განკარგულებით, დაინგრა შენობები, რომლებიც ხელისუფლებამ სახელმწიფო მიწაზე უკანონო მშენებლობებად შეაფასა<ref name="Tabula_demolition">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |title=მერიამ ორხევის დასახლებაში სახლები დაანგრია |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630123943/https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. მოვლენამ არაერთგვაროვანი რეაქცია გამოიწვია. თბილისის მერმა [[კახა კალაძე|კახა კალაძემ]] განაცხადა, რომ დემონტაჟი მრავალგზის გაფრთხილების შემდეგ განხორციელდა და ქალაქის ხელისუფლება მიწების თვითნებურ მიტაცებას არ დაუშვებდა<ref name="Tabula_Kaladze_comment">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679420-am-adamianebs-regionebshi-akvt-micebi |title="ამ ადამიანებს რეგიონებში აქვთ მიწები, დედაქალაქში ბინები" – კალაძე ორხევზე |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://archive.ph/qaBvr |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. თავის მხრივ, უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) მერიის ქმედებები მკაცრად გააკრიტიკა. ორგანიზაციის განცხადებაში მას უწოდეს „კიდევ ერთი [[რეპრესია|რეპრესიული]] ღონისძიება“ [[უსახლკარო|უსახლკაროების]] წინააღმდეგ და სისტემური პოლიტიკის ნაწილი, და არა ერთეული შემთხვევა. განსაკუთრებით ხაზგასმული იყო, რომ ნგრევა, რომელიც ზამთრის პერიოდსა და [[COVID-19|COVID-19-ის]] პანდემიის პირობებში, ალტერნატიული საცხოვრისის შეთავაზების გარეშე განხორციელდა, ადამიანებს „ქუჩაში, მიუსაფარ მდგომარეობაში აღმოჩენისა და ფიზიკური განადგურების რისკის წინაშე“ აყენებდა. უფლებადამცველებმა მიუთითეს კანონმდებლობის სისტემურ ხარვეზზე, რომელიც, საერთაშორისო სტანდარტების უგულებელყოფით, საცხოვრისის იძულებით დემონტაჟს არ განიხილავს გამოსახლების ფორმად და ამით დაზარალებულებს სამართლებრივი დაცვის გარეშე ტოვებს. ამასთან დაკავშირებით, SJC-მ კონკრეტული მოთხოვნები წამოაყენა: * '''თბილისის მერიისადმი''' — დაუყოვნებლივ შეეწყვიტა დემონტაჟი და დაზარალებულები უზრუნველეყო ადეკვატური საცხოვრებლით; * '''საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსადმი''' — შეემუშავებინა საცხოვრისის ეროვნული სტრატეგია; * '''საქართველოს მთავრობისა და პარლამენტისადმი''' — საკანონმდებლო დონეზე ეღიარებინა დემონტაჟისას იძულებითი გამოყვანა გამოსახლების ფორმად და მოეხდინა ეროვნული კანონმდებლობის სრული ჰარმონიზაცია ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ნორმებთან<ref name="SJC_Demolition_2022">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/satskhovrisebis-demontazhi-usakhlkarota-tsinaaghmdeg-tbilisis-meriis-kidev-erti-represiuli-ghonisdziebaa |title=საცხოვრისების დემონტაჟი უსახლკაროთა წინააღმდეგ თბილისის მერიის კიდევ ერთი რეპრესიული ღონისძიებაა |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707144727/https://socialjustice.org.ge/ka/products/satskhovrisebis-demontazhi-usakhlkarota-tsinaaghmdeg-tbilisis-meriis-kidev-erti-represiuli-ghonisdziebaa |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. ===== კონფლიქტი სოციალური საცხოვრისის გარშემო (2023—2025) ===== 2023 წლის ბოლოს ცნობილი გახდა ორხევის სოციალური საცხოვრისის უსაფრთხოების პრობლემის შესახებ. შენობა, რომელიც 1967 წელს აშენდა და თავდაპირველად სასკოლო კვების კომბინატს წარმოადგენდა, 2017 წელს უსახლკაროდ რეგისტრირებული ოჯახების განსათავსებლად გადაკეთდა. 2022 წლისთვის მასში 260 ადამიანი ცხოვრობდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |title=უსახლკარო პირები ორხევის სოციალური საცხოვრისიდან გაყვანას საჭიროებენ |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2023-12-05 |access-date=2025-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250707141628/https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |archive-date=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. წლების განმავლობაში მისი მდგომარეობა მნიშვნელოვნად გაუარესდა: მცხოვრებლები, მათ შორის ბავშვები და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები, უჩიოდნენ მუდმივ ხმაურს, ნესტს, გადატვირთულობასა და ბინებში კედლებისა და ჭერის დაზიანებას<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. 2023 წლის დეკემბერში უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) სამგორის რაიონის გამგეობის მიერ დაკვეთილი საინჟინრო-საპროექტო კვლევის შედეგები გამოაქვეყნა. ექსპერტიზამ კრიტიკული პრობლემები გამოავლინა: * '''სეისმური მდგრადობის ნორმებთან შეუსაბამობა:''' შენობა არ პასუხობდა 8-ბალიანი [[მედვედევი-შპონჰოიერი-კარნიკის სკალა|სეისმური ზონისთვის]] დადგენილ თანამედროვე მოთხოვნებს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''მზიდი კონსტრუქციების არადამაკმაყოფილებელი მდგომარეობა:''' გამოვლინდა უხარისხოდ დაბეტონებული კარკასის კვანძები და ნორმებით აკრძალული სილიკატური აგურის გამოყენება<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''ჩამონგრევის რისკი:''' დაწყებული იყო იმ ლითონის ელემენტების კოროზია, რომლებზეც რიგელები იყო დამონტაჟებული, რაც „მყისიერი ჩამონგრევის“ საშიშროებას ქმნიდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''რემონტის არარენტაბელურობა:''' აღდგენითი სამუშაოების ღირებულება მნიშვნელოვნად აღემატებოდა შენობის საერთო ღირებულების 50%-ს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. ექსპერტებმა დაასკვნეს, რომ შენობის ექსპლუატაცია კაპიტალური გამაგრების გარეშე დაუშვებელი იყო, ხოლო სამუშაოების პერიოდში აუცილებელი იყო მცხოვრებლების სრული ევაკუაცია. უფლებადამცველებმა თბილისის მერიას მოუწოდეს, დაუყოვნებლივ უზრუნველეყო მცხოვრებლები უსაფრთხო და ღირსეული ალტერნატიული საცხოვრებლით<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. სიტუაცია კვლავ 2025 წლის მაისში გამწვავდა. იმ დროისთვის ავარიულ შენობაში 75 ოჯახიდან დაახლოებით 25 რჩებოდა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიამ]] მათ განსახლების სქემა შესთავაზა: დროებითი ქირა ქალაქის ხარჯზე და შემდგომში მუდმივი საცხოვრებლის გადაცემა. თუმცა, მცხოვრებლებმა იურიდიული გარანტიების არარსებობის გამო შეთავაზებაზე უარი განაცხადეს, რადგან შიშობდნენ, რომ დროებითი საცხოვრებელი განუსაზღვრელი ვადით გაგრძელდებოდა. ისინი ითხოვდნენ ოფიციალური დოკუმენტების გადაცემას, რომლებიც ახალ საცხოვრებელზე საკუთრების უფლებას დაადასტურებდა, და მერთან, [[კალაძე, კახა|კახა კალაძესთან]], შეხვედრას<ref name="TVPirveli_Shelter_2025">{{cite news | url = https://www.youtube.com/watch?v=_fD_YXb0lVA | title = ორხევის მერიის თავშესაფარი - პროტესტი და მოლოდინი (Приют мэрии в Орхеви — протест и ожидание) | lang = ka | publisher = ტელეკომპანია პირველი (TV Pirveli) | date = 2025-05-17 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-social_issues-2025 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენ უკან დასახევი გზა არა გვაქვს... შეხვედრა მხოლოდ და მხოლოდ კახი კალაძესთან. | url-status = live }}</ref>. კონფლიქტი გამწვავდა, როდესაც ხელისუფლებამ გამოსახლების დასაჩქარებლად შენობას ელექტროენერგიის მიწოდება შეუწყვიტა. მცხოვრებლებმა ეს ზეწოლის ზომად შეაფასეს და, მათივე მტკიცებით, ელექტრომომარაგება თვითნებურად აღადგინეს. მათ ასევე მერიის შენობასთან უვადო საპროტესტო აქციის დაწყება დააანონსეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025" />. ==== სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი ორხევში ==== პოსტსაბჭოთა პერიოდში ორხევმა მნიშვნელოვანი სტრატეგიული დანიშნულება შეიძინა და [[საქართველოს თავდაცვის ძალები|საქართველოს თავდაცვის ძალების]] ერთ-ერთი საკვანძო ობიექტის დისლოკაციის ადგილად იქცა. აქ განთავსებულია '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''', რომელიც ფუნქციონირებს როგორც სამხედრო ტექნიკის მიღების, განაწილების, მომსახურებისა და მოდერნიზაციის ცენტრალური [[ჰაბი]]<ref name="MOD_2022_01">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8543/turqetma-tavdacvis-dzalebs-specialuri-teqnika-gadasca- | title = თურქეთმა თავდაცვის ძალებს სპეციალური ტექნიკა გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2022-01-29 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2020_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7918/tavdacvis-dzalebis-axali-saavtomobilo-sashualebebit-agchurvis-procesi-daiwyo | title = თავდაცვის ძალების ახალი საავტომობილო საშუალებებით აღჭურვის პროცესი დაიწყო | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-07-26 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ორხევის ბაზა წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, უპირველეს ყოვლისა, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის, ძირითად პლატფორმას. „სამხედრო-ფინანსური თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმების“ ფარგლებში აქ რეგულარულად იმართება ტექნიკის გადაცემის ოფიციალური ცერემონიები. * '''2022 წლის 29 იანვარს''' თურქულმა მხარემ 11 ერთეული ლოგისტიკური მანქანა, 2 მიკროავტობუსი და 2 ტრაქტორი გადასცა, რომელთა საერთო ღირებულება 597 722 [[აშშ-ის დოლარი|აშშ დოლარს]] შეადგენდა. ღონისძიებას ესწრებოდნენ თავდაცვის მინისტრი [[ჯუანშერ ბურჭულაძე|ჯუანშერ ბურჭულაძე]], მისი მოადგილე [[გიორგი ხაინდრავა (პოლიტიკოსი)|გიორგი ხაინდრავა]], თავდაცვის ძალების მეთაურის მოადგილე [[ბრიგადის გენერალი]] [[ჯონი ტატუნაშვილი|ჯონი ტატუნაშვილი]] და თურქეთის ელჩი ფატმა ჯერენ იაზგანი. მიღება-ჩაბარების აქტებს ხელი მოაწერეს ავიაციისა და [[საჰაერო თავდაცვა|საჰაერო თავდაცვის]] სარდალმა, [[პოლკოვნიკი|პოლკოვნიკმა]] [[სერგო ნინუა|სერგო ნინუამ]] და ლოგისტიკის სარდალმა, პოლკოვნიკმა კახაბერ ტაბატაძემ<ref name="MOD_2022_01"/>. * '''2021 წლის 19 ივლისს''' გადაეცა კომპანია [[BMC (თურქეთი)|BMC]]-ის წარმოების 4 ტექნიკური მომსახურების მანქანა, ღირებულებით 866 400 აშშ დოლარი, მინისტრ ბურჭულაძისა და თავდაცვის ძალების მეთაურის, [[გენერალ-მაიორი|გენერალ-მაიორ]] გიორგი მათიაშვილის თანდასწრებით<ref name="MOD_2021_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8322/saqartvelos-tavdacvis-saministros-turqetis-respublikam-teqnikuri-momsaxurebis-manqanebi-gadasca | title = საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს თურქეთის რესპუბლიკამ ტექნიკური მომსახურების მანქანები გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2021-07-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2015 წლის 19 აგვისტოს''' გადაეცა 143 დასახელების მატერიალურ-ტექნიკური საშუალებების პარტია, დაახლოებით 700 ათასი დოლარის ღირებულების, რომელიც განკუთვნილი იყო როგორც შეიარაღებული ძალებისთვის, ასევე [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შსს]]-ს საზღვრის დაცვის დეპარტამენტისთვის. დოკუმენტებს ხელი მოაწერეს ლოგისტიკის სარდალმა მამუკა ცხვედიანმა და თურქეთის სამხედრო ატაშეს მოადგილემ ბიულენთ კორთმა<ref name="MOD_2015_08">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4036/turqetis-erovnuli-tavdacvis-saministris-sachuqaru | title = თურქეთის ეროვნული თავდაცვის სამინისტროს საჩუქარი | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-08-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2012 წლის 2 მაისს''' გადაეცა [[Land Rover]]-ისა და [[Ford]]-ის მარკის საველე სარემონტო-სახანძრო მანქანები. ცერემონიას ესწრებოდა თავდაცვის მინისტრის მოადგილე ალექსანდრე ბურჭულაძე და თურქეთის ელჩი მურათ ბურჰანი<ref name="MOD_2012_05">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/1594/presents-from-general-staff-of-turkey-to-georgia-mod | title = თურქეთის გენერალური შტაბის საჩუქარი საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2012-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ობიექტი ასევე ცენტრალურ როლს ასრულებს ქართული არმიის მოდერნიზაციისა და სამხედრო მოსამსახურეების სოციალური პირობების გაუმჯობესების პროგრამებში. '''2020 წლის 26 ივლისს''' მინისტრ [[ირაკლი ღარიბაშვილი|ირაკლი ღარიბაშვილის]] ინიციატივით ორხევის ბაზაზე დაიწყო ქვედანაყოფების ახალი ავტომობილებით, მათ შორის [[Toyota Hilux]]-ის პიკაპებითა და [[Toyota Land Cruiser]]-ის ყველგანმავლებით, ასევე [[MAN]], [[Iveco]] და [[Ford]]-ის ტექნიკით, გადაიარაღების პროცესი. ეს ღონისძიება მიზნად ისახავდა მოძველებული ტექნიკის ჩანაცვლებას, რომლის შეკეთებაზეც ყოველწლიურად მილიონობით ლარი იხარჯებოდა<ref name="MOD_2020_07"/>. '''2020 წლის 1 თებერვალს''' მინისტრმა ღარიბაშვილმა ბაზაზე ვიზიტისას ყველა სამხედრო მოსამსახურისთვის ახალი, მნიშვნელოვნად გაუმჯობესებული [[სამედიცინო დაზღვევა|სამედიცინო დაზღვევის]] პაკეტის შემოღება დააანონსა<ref name="MOD_2020_02">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7712/samxedro-mosamsaxureebi-sruliad-ganaxlebuli-janmrtelobis-sadazgvevo-paketit-isargebleben | title = სამხედრო მოსამსახურეები სრულიად განახლებული ჯანმრთელობის სადაზღვევო პაკეტით ისარგებლებენ | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-02-01 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ბაზას რეგულარულად აინსპექტირებს უმაღლესი ხელმძღვანელობა, მათ შორის თავდაცვის მინისტრები [[ირაკლი ალასანია|ირაკლი ალასანია]] და [[თინათინ ხიდაშელი|თინათინ ხიდაშელი]] 2015 წელს, რომლებიც სწავლობდნენ ინფრასტრუქტურის მდგომარეობას და მის მასშტაბურ რეკონსტრუქციას გეგმავდნენ<ref name="MOD_2015_05_monitoring">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3252/monitoring-in-east-operative-command | title = მონიტორინგი აღმოსავლეთ სარდლობის ქვედანაყოფებში | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_visit">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3413/minister-of-defence-at-military-bases | title = თავდაცვის მინისტრი სამხედრო ბაზებზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ლოგისტიკური ფუნქციების გარდა, ბაზა საზოგადოებრივი და მემორიალური საქმიანობის ადგილია. მის ტერიტორიაზე სხვადასხვა წლებში დისლოცირებული იყო '''I მსუბუქი ქვეითი ბრიგადის მე-12 ბატალიონი'''<ref name="MOD_2015_11">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4362/kiparisis-xeebi-dagupuli-samxedroebis-saxelze | title = კიპარისის ხეები დაღუპული სამხედროების სახელზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-11-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_monitoring"/> და '''საავტომობილო ბატალიონი'''<ref name="MOD_2013_10">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/2426/presidential-elections-of-georgia | title = საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2013-10-27 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. 2013 წლის 27 ოქტომბრის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს აქ ორგანიზებული იყო სამგორის №6 საარჩევნო ოლქის №60 საარჩევნო უბანი, რომელიც მდებარეობდა მისამართზე: ახვლედიანის ჩიხი (ამჟამად ჩანტლაძის ჩიხი), 5<ref name="MOD_2013_10"/>. '''2015 წლის 19 ნოემბერს''' მე-12 ბატალიონის ჯარისკაცებმა ფონდ „გაამწვანე საქართველოსთან“ ერთად და თავდაცვის მინისტრის მოადგილის [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძის]] მონაწილეობით, ბაზის ტერიტორიაზე 50 [[კვიპაროზი]] დარგეს ბრძოლებში დაღუპული თანამებრძოლების ხსოვნის პატივსაცემად<ref name="MOD_2015_11"/>. == გეოგრაფია == === საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებები === დასახლება ორხევი მდებარეობს თბილისის აღმოსავლეთ ნაწილში, სამგორის სარწყავი სისტემის ტერიტორიაზე. ეს ადგილი ხასიათდება [[თიხნარი|თიხნარების]] არსებობით, რაც დადასტურდა 2011 წლის [[სამეცნიერო კვლევა|სამეცნიერო ნაშრომში]], რომელიც [[მელიორაცია|ჰიდრომელიორაციის]] საკითხებს ეძღვნებოდა. კვლევებისთვის გამოყენებული იყო [[ნიადაგი|ნიადაგის]] ნიმუშები, რომლებიც უშუალოდ ორხევის რაიონიდან იქნა აღებული<ref name="Science2011">{{სტატია |ავტორი=Кикнадзе Х.Л., Дадиани К.З., Маисая Л.Д., Лордкипанидзе Ф.Н., Наврозашвили М.З. |სათაური=Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |ენა=ru |გამოცემა=Сборник научных трудов |ტიპი=კრებული |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Институт водного хозяйства Грузинского технического университета |პასუხისმგებელი=под ред. Г. В. Гавардашвили, И. Р. Иремашвили |წელი=2011 |ნომერი=66 |გვერდები=124—127 |issn=1512-2344 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ადგილობრივი თიხნარის ძირითადი ფიზიკურ-მექანიკური თვისებები შემდეგნაირად განისაზღვრა: * '''[[პლასტიკურობის რიცხვი]]:''' 15,5 * '''ფილტრაციის საწყისი კოეფიციენტი (Кф):''' 2,63×10⁻³ სმ/წმ * '''[[წყალბადის მაჩვენებელი|pH]] წყლის გამონაწვლილში:''' 7,5 * '''ბუნებრივი განლაგების მშრალი გრუნტის მოცულობითი წონა:''' 1,48 გ/სმ³ ==== ფილტრაციული გამოცდების შედეგები ==== კვლევის ფარგლებში შესწავლილ იქნა ადგილობრივი თიხნარების [[წყალშემკავებლობა|წყალგაუმტარობის]] შემცირების შესაძლებლობა მათი [[ზედაპირულად აქტიური ნივთიერება|ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებებით]] (ზან) დამუშავების გზით — ამ შემთხვევაში [[კაპროლაქტამი|კაპროლაქტამის]] წარმოების კუბური ნარჩენებით. მიზანი იყო შეფასებულიყო, რამდენად ეფექტურად შეეძლო ასეთ დამუშავებას [[ფორიანობა|ფორების]] „დალუქვა“ [[გრუნტი|გრუნტში]], რაც მნიშვნელოვანი მაჩვენებელია ჰიდროტექნიკური და [[ირიგაცია|სარწყავი]] მშენებლობისთვის. შედეგები აჩვენებს, რომ ზან-ით დამუშავების შემდეგ თიხნარის წყალგამტარობა მკვეთრად მცირდება. [[დარსის კანონი|წნევის გრადიენტის]] (წნევის ვარდნის შეფარდება ფილტრაციის გზის სიგრძესთან) 2.0-მდე მნიშვნელობისას, წყლის ფილტრაცია ნიმუშებში მთლიანად შეწყდა. გრადიენტის მნიშვნელოვან ზრდამდეც კი, 10.0-მდე, ფილტრაციის კოეფიციენტი ძალიან დაბალ დონეზე რჩებოდა (დაახლოებით 1,04×10⁻⁵ სმ/წმ), რაც გრუნტში მდგრადი და პრაქტიკულად წყალგაუმტარი სტრუქტურის ფორმირებაზე მიუთითებს. ეს მონაცემები ადასტურებს, რომ ორხევის თიხნარებს გააჩნიათ თვისებები, რომლებიც მათი ფილტრაციული მახასიათებლების ეფექტურად შემცირების საშუალებას იძლევა, რაც ამ ტერიტორიის მნიშვნელოვანი გეოგრაფიული და საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებაა. === ეკოლოგია === დასახლებაში ეკოლოგიური საკითხები, განსაკუთრებით სამრეწველო დაბინძურებასთან დაკავშირებით, არაერთხელ გამხდარა სოციალური პროტესტისა და საზოგადოებრივი შეშფოთების საგანი. ==== სამრეწველო დაბინძურება და პროტესტები (2014-2017) ==== 2014 წლის სექტემბერში მწვავე პრობლემად იქცა კომპანია „Georgian Metal“-ის ფეროსპლავთა ქარხნის მუშაობა, რომელიც №156 საჯარო სკოლიდან სულ რაღაც 100–150 მეტრში მდებარეობდა. მოსახლეობა და მოსწავლეთა მშობლები საპროტესტო აქციებს მართავდნენ და საწარმოს გაჩერებას ითხოვდნენ, რადგან ქარხანა ფილტრების გარეშე მუშაობდა და ძლიერ კვამლსა და გამონაბოლქვს გამოყოფდა. მათი მტკიცებით, ეს პირდაპირ საფრთხეს უქმნიდა 700-მდე მოსწავლისა და მთელი რაიონის მოსახლეობის ჯანმრთელობას<ref name="Aris_Ecology_2014">{{cite web |url=https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |title=სკოლა, რომელშიც ბავშვებს ცოდნის მიღება ჯანმრთელობის ხარჯზე უწევთ |lang=ka |website=Aris.ge-განათლება |date=2014-09-23 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707133104/https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. საწარმოს ხელმძღვანელობა „მცირე ხარვეზებს“ აღიარებდა და ფილტრების მომავალში დამონტაჟების პირობას დებდა, თუმცა მუშაობის შეჩერებაზე უარს აცხადებდა. ეკოლოგმა ნინო ჩხობაძემ პრობლემა კანონმდებლობის სისუსტეს დაუკავშირა, რომელიც მსგავს საწარმოებს გარემოზე ზემოქმედების შეფასების გარეშე ფუნქციონირების საშუალებას აძლევდა. გარემოს დაცვის სამინისტროში განაცხადეს, რომ ქარხანა უკვე ორჯერ იყო დაჯარიმებული და მონიტორინგის ქვეშ იმყოფებოდა<ref name="Aris_Ecology_2014"/>. 2016 წლის აგვისტოში მცხოვრებლები კვლავ გამოვიდნენ პროტესტზე ჰაერის ძლიერი დაბინძურების წინააღმდეგ, რაც, მათი თქმით, ქარხნების, კერძოდ, საწარმო „ჭიათურმანგანუმ ჯორჯიას“ მუშაობით იყო გამოწვეული. ტელეკომპანია „ობიექტივის“ რეპორტაჟის თანახმად, მცხოვრებლები ჩიოდნენ, რომ საწარმოები ტექნიკური ნორმების დარღვევით მუშაობდნენ, განსაკუთრებით ღამის საათებში, რაც ძლიერ გამონაბოლქვს იწვევდა. ისინი ამას დასახლებაში ალერგიული, გულ-სისხლძარღვთა და ონკოლოგიური დაავადებების ზრდას უკავშირებდნენ. საჩივრებზე საპასუხოდ, გარემოს დაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ მათმა ინსპექტორებმა უკვე ჩაატარეს წინასწარი დათვალიერება და დაგეგმეს საწარმოების სრული შემოწმება<ref name="Obieqtivi_Ecology_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=49MBtMgRHt0 | title = ორხევისა და ალექსეევკას მოსახლეობა ქარხნების მუშაობას აპროტესტებს | lang = ka | author = შორენა კოკორაშვილი | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-08-01 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/360p-25_20250630 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ხდება გამონაბოლქვი, არის დაბინძურებული ჰაერი, არ ხდება ჰაერის ფილტრაცია, გაწმენდა... აქვე ახლოს, 200 მეტრში არის სკოლა... მომატა ბავშვების ალერგიულმა დაავადებებმა, მომატა გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებმა, სიმსივნურმა დაავადებებმა. | url-status = live }}</ref>. 2017 წლის აპრილში, მცხოვრებლების საჩივრების შემდეგ უსიამოვნო სუნსა და კანალიზაციის დაბინძურებაზე, რაც სავარაუდოდ კვების მრეწველობის საწარმო „ფუდმარტის“ საქმიანობას უკავშირდებოდა, მუნიციპალური ხელისუფლების მონაწილეობით შეხვედრები გაიმართა. შედეგად, კომპანიამ პრობლემის გადასაჭრელად ზომები მიიღო, კერძოდ, დაამონტაჟა სპეციალური გამწოვი ფილტრები<ref name="Sakrebulo_Foodmart_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |title=გულიკო ზუმბაძე კომპანიის ,,ფუდმარტი“ ხელმძღვანელობას შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-04-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164416/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ==== ნავთობბაზასთან მეზობლობის პრობლემა (2018) ==== კიდევ ერთი მწვავე ეკოლოგიური და სოციალური პრობლემა გახდა საცხოვრებელი სახლების ახლო მეზობლობა კომპანია „[[SOCAR]] Georgia Petroleum“-ის ნავთობბაზასთან. „სტუდია მონიტორის“ 2018 წლის 31 იანვრის რეპორტაჟში ორხევის მცხოვრებლები თავიანთ ცხოვრებას „ბომბზე ცხოვრებას“ უწოდებდნენ და მუდმივ ხმაურზე, ნავთობპროდუქტების ძლიერ სუნსა და სარკინიგზო ცისტერნებისგან მომდინარე საფრთხეზე ჩიოდნენ. გამოძიების თანახმად, 20 000 ტონა ტევადობის ნავთობბაზის მშენებლობის ნებართვა 2009 წელს გაიცა, მას შემდეგ, რაც გაუქმდა სანიტარული ნორმები, რომლებიც სამრეწველო და საცხოვრებელ ობიექტებს შორის უსაფრთხო მანძილს არეგულირებდა. შედეგად, ერთ-ერთი საცხოვრებელი სახლი რეზერვუარებიდან სულ რაღაც 30 მეტრში აღმოჩნდა. ეკოლოგმა მანანა ქოჩორაძემ ასეთ კანონმდებლობას „მსოფლიო გამონაკლისი“ უწოდა. სიუჟეტში ასევე აღინიშნა, რომ [[საქართველო-ევროკავშირის ასოცირების ስምምነት|ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების]] ფარგლებში საქართველომ ვალდებულება აიღო, მიეღო ახალი ეკოლოგიური კოდექსი 2017 წლის სექტემბრამდე, თუმცა რეპორტაჟის გამოსვლის მომენტისთვის ეს ვადა უკვე დარღვეული იყო<ref name="StudioMonitor_OilBase_2018">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=uxLLgXlnB_M | title = ნავთობბაზა საცხოვრებელ სახლებთან ახლოს | lang = ka | publisher = Studio Monitor | date = 2018-01-31 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-oilbase | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live | quote = ბომბი არის მაგი ჩვენთვის რა... }}</ref>. == ადმინისტრაციული სტატუსი == დასახლება ორხევი ადმინისტრაციულად სამგორის რაიონის შემადგენლობაში შედის. თავისი ისტორიის განმავლობაში დასახლებამ არაერთხელ შეიცვალა ადმინისტრაციული კუთვნილება: * '''26 კომისრის სახელობის რაიონი''' და '''კალინინის რაიონი''' (1940-იანი წლების ბოლო — 1950-იანი წლების დასაწყისი): თავდაპირველად, 1946 წელს, ორხევის ტერიტორია შედიოდა ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის საზღვრებში, რომელიც 26 კომისრის სახელობის რაიონის ნაწილი იყო<ref name="ZV1946_Dec"/>. 1950 წლის იანვრისთვის, ორხევის საარჩევნო უბნის დაარსებით, დასახლება უკვე თბილისის კალინინის რაიონის შემადგენლობაში ირიცხებოდა<ref name="Komunisti1950"/>. * '''გარეუბნის რაიონი''' (1950-იანი წლების დასაწყისი): მალევე ადმინისტრაციული დაყოფა კვლავ შეიცვალა. უკვე 1950 წლის ბოლოსთვის დასახლება ორხევი მოიხსენიება როგორც თბილისის გარეუბნის რაიონის მნიშვნელოვანი ნაწილი, სადაც აქტიურად მიმდინარეობდა საბინაო და სოციალური მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov"/>. * '''სამგორის რაიონი''' (1962 წლიდან): 1962 წლის აპრილში შეიქმნა სამგორის რაიონი, რომელიც ქალაქ თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამ ახალი რაიონის ცენტრი გახდა დაბა სამგორი, რომელიც ორხევისა და სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლების გაერთიანებით ჩამოყალიბდა<ref name="ZV1962_Apr"/>. * '''გარდაბნის რაიონი''' (1960-იანი წლების ბოლო — 1970-იანი წლების დასაწყისი): რამდენიმე წლის შემდეგ, როგორც 1970 წლის იანვარში გამოქვეყნებული მაცხოვრებლების [[წერილი|წერილიდან]] ირკვევა, დასახლება ორხევი გარდაბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. * '''საქარხნო რაიონი''' (1970-იანი — 1980-იანი წლები): 1970-იანი წლების დასაწყისში ორხევი კვლავ თბილისის საქალაქო საზღვრებში მოექცა და საქარხნო რაიონის ნაწილი გახდა<ref name="Komunisti1974"/><ref name="ZV1973_Jun"/>. ამ რაიონის ფარგლებში ორხევი შედიოდა '''აეროპორტის № 65 საარჩევნო ოლქში''' (1975 წელი, ცენტრი — აეროპორტის დირექცია)<ref name="ZV1975_Mar">{{სტატია |სათაური=Заводской район |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |პასუხისმგებელი=О. Кинкладзе |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1975 |თვე=3 |რიცხვი=25 |გამოცემა=70 |ნომერი=15134 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630102142/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |archivedate=2025-06-30}}</ref>, '''მელიორატორთა № 84 საარჩევნო ოლქში''' (1984 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1984_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Мелиораторов избирательный округ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |პასუხისმგებელი=Н. Черкезишвили |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1984 |თვე=12 |რიცხვი=9 |გამოცემა=282—283 |ნომერი=18037—18038 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630103422/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |archivedate=2025-06-30 }}</ref> და '''ორხევის № 48 საარჩევნო ოლქში''' (1989 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1989_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Орхевский избирательный округ № 48 |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |პასუხისმგებელი=ред. А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=12 |რიცხვი=5 |გამოცემა=278 |ნომერი=19531 |გვერდები=4 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630104840/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''სამგორის რაიონი''' (თანამედროვე პერიოდი): ამჟამად, პოსტსაბჭოთა პერიოდის ადმინისტრაციული რეფორმების შემდეგ, ორხევი კვლავ ქალაქ თბილისის სამგორის რაიონის შემადგენლობაშია. [[მუნიციპალიტეტი|მუნიციპალიტეტის]] 2014 წლის დადგენილების თანახმად, ორხევი აეროპორტის დასახლების ტერიტორიასთან და სხვა ტერიტორიებთან ერთად ქმნის რაიონის მე-19 მიკრორაიონს (უბანს) სახელწოდებით „ორხევი, აეროპორტი“<ref name="MatsneDecree">{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |title=ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტში დადგენილ ადმინისტრაციულ საზღვრებში არსებული ადმინისტრაციული ერთეულების - რაიონების ტერიტორიულ ერთეულებად – უბნებად დაყოფის შესახებ |website=საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე |publisher=ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულო |lang=ka |date=2014-12-09 |access-date=2025-06-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250425030900/https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |archivedate=2025-04-25 |url-status=live }}</ref>. ამ ქვედანაყოფის ადგილობრივი მმართველობა მდებარეობს მისამართზე: გიორგი მუხაძის ქუჩა, 6<ref name="OSM_Data"/>. ჩრდილოეთით ესაზღვრება დასახლებები [[თეთრიხევი]] და [[თეთრიხევჰესი]]. 2017 წელს ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე მმართველი პარტია „[[ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო|ქართული ოცნებიდან]]“ მაჟორიტარულ ოლქში, რომელიც მოიცავს ორხევს, ლილოს დასახლებასა და აეროპორტს, წარდგენილი იყო საკრებულოს დეპუტატი გიორგი ტყემალაძე<ref name="TN2017_Sep">{{სტატია |სათაური=Правящая партия назвала кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |გამოცემა=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. [[ფაილი:Map of Orkhevi and Uban 19 "Orkhevi, Airport" in Samgori District, Tbilisi.jpg|მინი|ადმინისტრაციული უბნის №19 „ორხევი, აეროპორტი“ (ნარინჯისფერი) და დასახლება ორხევის (ლურჯი) საზღვრები მის შემადგენლობაში.]] [[ფაილი:Orkhevi as a part of Samgori District of Tbilisi.jpg|მინი|ორხევი სამგორის რაიონის შემადგენლობაში.]] '''ძირითადი ქუჩები:''' * თენგიზ ჩანტლაძის ქუჩა — 2001 წლამდე [[ელენე ახვლედიანი|ელენე ახვლედიანის]] ქუჩის სახელს ატარებდა<ref>{{წიგნი |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |პასუხისმგებელი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ საყვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |წელი=2008 |გვერდები=192 |გვერდების რაოდენობა=511 |ენა=ka |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. * გიორგი მუხაძის ქუჩა * სოსო (კობა) აბზიანიძის ქუჩა * ალექსანდრე ქართველიშვილის ქუჩა * [[ნიკო ფიროსმანაშვილი|ნიკო ფიროსმანის]] ქუჩა * შალვა ამირანაშვილის ქუჩა * დავით კაკაბაძის ქუჩა * ვაჟა ბანეთიშვილის ქუჩა * იოანე პეტრიწის ქუჩა * ალექსანდრე წუწუნავას ქუჩა * ივანე გოკიელის ქუჩა * სოსო ღვინიაშვილის ქუჩა * [[სერგეი ესენინი|სერგეი ესენინის]] ქუჩა * გიორგი სააკაძის ქუჩა == ინფრასტრუქტურა == დასახლების ინფრასტრუქტურა, რომელიც საბჭოთა პერიოდში ჩამოყალიბდა, მოიცავს საგანმანათლებლო, სამრეწველო, კომერციულ, კულტურულ და [[რეკრეაცია|სარეკრეაციო]] ობიექტებს. ბევრი მათგანი [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ გაუქმდა ან გარდაიქმნა, ხოლო მათ ადგილას და მათ გვერდით ახლები გაჩნდა. 1950-იან წლებში დასახლებაში აშენდა [[ამბულატორია]], პოლიკლინიკა, სტომატოლოგიური კაბინეტები<ref name="ZV1950_Dec21"/>, [[აბანო]], ფოსტა, კლუბი, ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>, რესტორანი და რამდენიმე მაღაზია<ref name="ZV1962_Dec7"/>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, კომუნალური მომსახურების ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო: 1962 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიებისა და რესტორნის ცუდ მდგომარეობას უჩიოდნენ<ref name="ZV1962_Dec7"/>. 1970 წელს მაცხოვრებლები ჩიოდნენ 1946 წელს აშენებული დროებითი საცხოვრებლების სიძველეზე, სასმელი წყლის მიწოდების ხშირ შეფერხებებსა და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე, რაც მათ რადიოსა და [[ტელევიზორი|ტელევიზორებით]] სარგებლობის შესაძლებლობას ართმევდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. 2005 წლის მდგომარეობით, დასახლება, თბილისის გარეუბანში მდებარე რამდენიმე სხვა რაიონთან ერთად, სრულად არ იყო ჩართული ცენტრალურ [[საკანალიზაციო კოლექტორი|საკანალიზაციო სისტემაში]], და [[ჩამდინარე წყლები|ჩამდინარე წყლები]] ნაწილობრივ მიმდებარე ხევებში ჩაედინებოდა<ref name="UrbanPlanning2005">{{წიგნი |ავტორი=გ. ბერიძე, ვ. დავითაია, ზ. კიკნაძე, ლ. კლიმიაშვილი, ბ. მამინაიშვილი, ნ. ნაცვლიშვილი, გ. სოსელია, გ. შავდია, თ. ჯეირანაშვილი |სათაური=თბილისის ქალაქთმშენებლობითი განვითარების მეთოდოლოგიური პრობლემები |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |პასუხისმგებელი=გივი ბერიძე |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=არქიტექტურის თეორიისა და ქალაქთმშენებლობის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი „ტბილარქტეორია“ |წელი=2005 |ტომი=3 |გვერდები = 258 |გვერდების რაოდენობა=264 |isbn=99940-0-497-2 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630111219/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამჟამად, ორხევი ძირითადად საცხოვრებელი მიკრორაიონია, სადაც ჩრდილოეთით საბჭოთა პერიოდის 2-5 სართულიანი კორპუსებია, ხოლო სამხრეთით — კერძო სახლები ნაკვეთებით. === სახელმწიფო დაწესებულებები === * '''საქართველოს შემოსავლების სამსახურის არატარიფული კონტროლის სამმართველო''' — კობა აბზიანიძის ქუჩა №4-ში მდებარეობს [[საქართველოს შემოსავლების სამსახური|საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის]] საბაჟო დეპარტამენტის ერთ-ერთი ქვედანაყოფი. ამ სამმართველოში, ისევე როგორც ქვეყნის მასშტაბით სხვა სერვისცენტრებსა და გაფორმების ეკონომიკურ ზონებში, ხორციელდება საექსპორტო ოპერაციებისთვის საჭირო საქონლის წარმოშობის სერტიფიკატების გაცემა<ref>{{cite web |url=https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |title=საბაჟო - ხშირად დასმული კითხვები |lang=ka |website=საქართველოს შემოსავლების სამსახურის ოფიციალური ვებგვერდი |publisher=სსიპ – შემოსავლების სამსახური |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701171427/https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |archivedate=2025-07-01 |url-status=live}}</ref>. === სამხედრო ობიექტები === დასახლება ორხევში მდებარეობს საქართველოს თავდაცვის ძალების ერთ-ერთი მთავარი ობიექტი — მოქმედი სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი, რომელსაც ოფიციალურად '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''' ეწოდება. ბაზა ცენტრალურ როლს ასრულებს სამხედრო ტექნიკის მიღებაში, მომსახურებაში, მოდერნიზაციასა და განაწილებაში<ref name="MOD_2022_01"/> <ref name="MOD_2020_07"/>. ამჟამად ობიექტი წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, კერძოდ, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის მთავარ პლატფორმას, სადაც იმართება სპეციალური და ლოგისტიკური ტექნიკის გადაცემის ცერემონიები<ref name="MOD_2022_01"/>. გარდა ამისა, ბაზაზე ხორციელდება ქართული არმიის საავტომობილო პარკის განახლების პროექტები<ref name="MOD_2020_07"/>. ის რეგულარულად გამოიყენება ოფიციალური ღონისძიებების, უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ინსპექტირებისა და ხსოვნის აქციების ჩასატარებლად<ref name="MOD_2015_05_visit"/> <ref name="MOD_2015_11"/>. === მრეწველობა და საწარმოები === ==== ისტორიული სამრეწველო ობიექტები ==== საბჭოთა პერიოდში ორხევი მნიშვნელოვანი სამრეწველო და ლოგისტიკური ცენტრი იყო. აქ ფუნქციონირებდა: * '''„სამგორწყალმშენის“ ბაზა''' (1948 წლიდან): მსხვილი კომპლექსი, რომელიც მოიცავდა ცენტრალურ მექანიკურ და ავტოსახელოსნოებს, გარაჟს, სახერხ ქარხანასა და საწყობებს<ref name="ZV1948_Mar"/><ref name="ZV1948_Apr"/><ref name="ZV1948_Jul"/>. * '''რკინაბეტონის ნაკეთობების წარმოების პოლიგონები''' (1963): მდებარეობდა ორხევსა და ლილოში საირიგაციო მშენებლობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1963_Mar"/>. * '''ორგანული სასუქების ქარხანა''' (1962): მშენებარე ქარხანა, რომელთანაც [[მილსადენი]] მტკვარზე გადებული ახალი ხიდით მიიყვანეს<ref name="ZV1962_Feb"/>. * '''ტექსტილისა და გალანტერეის კომბინატი''' (1971): იგეგმებოდა [[კოოპერაცია|კოოპერატიული]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1971_Aug"/>. * '''„თბილგვირაბმშენის“ რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკკ)''' (1982): [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველყოფის მთავარი საწარმო. ქარხანა წელიწადში 20 ათას კუბურ მეტრ ასაწყობ რკინაბეტონსა და 50 ათას სასაქონლო ბეტონს უშვებდა<ref name="ZV1982_Feb"/>. * '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' (1986): მოიცავდა ინსტრუმენტების, [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[მოსაპირკეთებელი მასალები|მოსაპირკეთებელი მასალების]] საამქროებს<ref name="ZV1986_Sep"/><ref name="ZV1987_Dec27"/>. 1988 წელს აქ გაიხსნა '''პოლიმერული ნაწარმის ქარხანა''', რომელიც მარმარილოს ნარჩენებისგან სანტექნიკასა და მოსაპირკეთებელ ფილებს აწარმოებდა<ref name="ZV1988_May"/>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხანა''' (1986): იგეგმებოდა ახალი კორპუსების მშენებლობა ორხევში, რომლებიც 1989 წელს უნდა შესულიყო ექსპლუატაციაში<ref name="ZV1986_Jun"/>. * '''სუვენირების წარმოება „სოლანი“''' (1985): დაგეგმილი იყო ახალი საამქროს მშენებლობა 1,2 მილიონი რუბლის ღირებულებით<ref name="ZV1985_Oct"/>. * '''ადგილობრივი მრეწველობის სამინისტროს სარემონტო ბაზა''' (1987): იგეგმებოდა სამინისტროს ყველა საწარმოს მოწყობილობების ცენტრალიზებული შეკეთებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30"/>. პოსტსაბჭოთა პერიოდში ამ და ახალი საწარმოების ბაზაზე [[კერძო კომპანია|კერძო კომპანიები]] დაარსდა. 1998–1999 წლებში ორხევის სამრეწველო ზონაში დარეგისტრირდა '''სს „პოლიმერული ნაკეთობა“'''<ref name="SG1998_Dec"/> და '''სს „ხალიბი“''' (სარემონტო-მექანიკური ქარხანა)<ref name="SG1999_Jan"/>. 1998 წელს აქ ასევე მუშაობდა '''სს „ვაზიანი“''', რომელიც [[შამპანური|შამპანურს]] აწარმოებდა<ref name="Sakartvelo1998"/>. ==== თანამედროვე საწარმოები ==== * '''ღვინის კომპანია „დუგლაძე“''' — [[ღვინო|ღვინოებისა]] და [[ალკოჰოლური სასმელები|ალკოჰოლური სასმელების]] მსხვილი მწარმოებელი. * '''„Plastics Georgia“''' და '''„Lider Plast“''' — პლასტმასის ნაწარმის მწარმოებელი საწარმოები. * '''„ბედეგი“''' — სამშენებლო მასალების მწარმოებელი ქარხანა. * '''„წუნდა“''' — ავეჯის ფაბრიკა.<ref name="OSM_Data"/> === თანამედროვე კეთილმოწყობა და სოციალური ობიექტები === მუნიციპალური სოციალური პროგრამების ფარგლებში, ორხევში, მუხაძის ქუჩაზე, ფუნქციონირებს სოციალური საცხოვრებელი კორპუსი 75 ბინით სოციალურად დაუცველი ოჯახებისთვის. 2015 წელს, უსახლკაროთა რეგისტრაციის ახალი წესების დამტკიცებასთან და თბილისში სპეციალური მუნიციპალური კომისიის შექმნასთან დაკავშირებით, ცნობილი გახდა, რომ ორხევში სრულდებოდა მუნიციპალური თავშესაფრის მშენებლობა, რომელიც 80-მდე ოჯახის დროებითი საცხოვრებლით უზრუნველყოფას ითვალისწინებდა<ref name="Sakrebulo_Shelter_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |title=კომისიის სხდომაზე ,,უსახლკაროდ რეგისტრაციისა და თავშესაფარი ფართით უზრუნველყოფის წესის“ დამტკიცების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-11-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165508/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ამასთან, სოციალური საცხოვრისის ექსპლუატაციას კონფლიქტებიც ახლავს: 2025 წლის მაისში ერთ-ერთი ავარიული კორპუსის მცხოვრებლები მერიის მიერ მათი გადასახლების გეგმის წინააღმდეგ გამოვიდნენ და ახალი საცხოვრებლის მიღების წინასწარი იურიდიული გარანტიები მოითხოვეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025"/>. ეს ობიექტები ქალაქის სამსახურების რეგულარული მონიტორინგის ქვეშ იმყოფება, რასაც თბილისის საკრებულოს 2018, 2021 და 2023 წლების ანგარიშები ადასტურებს<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |title=გიორგი ბირბიჩაძემ ორხევსა და ლილოში სოციალური საცხოვრისი და მიუსაფართა თავშესაფარი დაათვალიერა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-06-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155720/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |title=კომისიის სხდომაზე ,,თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის’’ ანგარიში მოისმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-09-07 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155253/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |title=ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომისიის სხდომაზე თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის დირექტორს მოუსმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2023-10-19 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630154909/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2010-იანი წლების ბოლო და 2020-იანი წლების დასაწყისი დასახლების აქტიური ინფრასტრუქტურული განახლების პერიოდით აღინიშნა. საკრებულოს ანგარიშების თანახმად, ეს სამუშაოები ხშირად იყო პასუხი იმ პრობლემებზე, რომლებიც მოსახლეობამ რაიონის მაჟორიტარ დეპუტატ გიორგი ტყემალაძესთან შეხვედრებზე დააყენა და ქალაქის ბიუჯეტში აისახა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონის მოსახლეობასთან პერმანენტულ შეხვედრებს განაგრძობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-12-29 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155908/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref name="Sakrebulo_2019_03_22">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურულ სამუშაოებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-03-22 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155630/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. ასე, 2018 წელს დაიწყო სანიაღვრე სისტემის მშენებლობა პეტრიწის, კაკაბაძის, გოკიელისა და წუწუნავას ქუჩებზე, რათა გადაჭრილიყო დატბორვის მრავალწლიანი პრობლემა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორში მიმდინარე ინფრასტრუქტურულ პროექტებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-03-14 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155910/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2019 წელს შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები: სკვერი (500 მ²) და სპორტული მოედანი მუხაძის ქუჩაზე, ასევე ჩატარდა ორხევის ცენტრალური პარკის მასშტაბური კეთილმოწყობა, სადაც 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია მოწესრიგდა, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22" />. 2021 წელს სრულად განახლდა საგზაო ინფრასტრუქტურა მუხაძის ქუჩაზე, მათ შორის დაიგო ასფალტი, დამონტაჟდა ბორდიურები და მოეწყო საფეხმავლო ბილიკები<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |title=სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურული სამუშაოები მიმდინარეობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-05-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155419/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2021 წელს გიორგი მუხაძის ქუჩაზე (ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედნის მახლობლად) ჩატარდა გამწვანების სამუშაოები, რომლის დროსაც გაშენდა ახალი გაზონები, დაირგო ხეები, ყვავილები და ბუჩქები.<ref name="Botanica2021">{{cite web |url=https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3 |title=ორხევი |lang=ka |website=Botanica.ge |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701130836/https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3/ |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }}</ref> 2021 წელს ტელეკომპანია „[[იმედი (ტელეკომპანია)|იმედმა]]“ მოამზადა სიუჟეტი თენგიზ ჩანტლაძის ჩიხის ერთ-ერთი კორპუსის მცხოვრებლებზე, რომლებმაც ერთობლივი ძალისხმევით საკუთარი ეზო გაალამაზეს (სავარაუდოდ, თ. ჩანტლაძის ჩიხი, 5). 2015 წელს დაწყებული ინიციატივით, მიტოვებული ტერიტორია მოვლილ მწვანე სკვერად გადაიქცა. მცხოვრებლებმა, რომლებიც [[ამხანაგობა|ამხანაგობად]] გაერთიანდნენ, დამოუკიდებლად დარგეს ხეები, ბუჩქები და ყვავილები, მოაწყვეს ყვავილნარები, მათ შორის ხელმისაწვდომი მასალებისგან, როგორიცაა მანქანის საბურავები. ნერგების ნაწილი და სკამები ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარებით მიიღეს, თუმცა სკვერის მოვლისა და განვითარების ძირითადი სამუშაოები თავად მცხოვრებლებმა იკისრეს. კეთილმოწყობაში აქტიურად მონაწილეობენ ბავშვებიც, რომლებიც მშობლებს მცენარეების მორწყვასა და სისუფთავის დაცვაში ეხმარებიან. ერთ-ერთმა მცხოვრებმა, ავთომ, ბავშვებთან ერთად ეზოში ჩიტების სახლები ააშენა და დაამონტაჟა. მისი თქმით, ეს საქმიანობა არა მხოლოდ გარემოს გალამაზების საშუალებაა, არამედ აღზრდის მნიშვნელოვანი ელემენტიც: „ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ... არ არის აუცილებელი ველოდოთ მერიას ან მთავრობას, რაც ჩვენს ძალებშია, თავად უნდა გავაკეთოთ“. <ref name="ImediDila_Yard_2021">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=RIC670MxQF0 | title = ორხევის დასახლებაში მცხოვრებლებმა საკუთარი საცხოვრებელი კორპუსის ეზო გაამწვანეს | lang = ka | website = იმედის დილა | publisher = ტელეკომპანია იმედი | date = 2021-05-11 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/720p-25_202507 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ. | urlstatus = live }}</ref> === განათლება === ==== ისტორიული სასწავლო დაწესებულებები ==== საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში ფუნქციონირებდა [[საბავშვო ბაღი]] და [[ბაგა-ბაღი|ბაგა]] (1950 წლიდან)<ref name="ZV1950_Nov"/>, მუშა-მშენებელთა '''მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები''' (1953 წლიდან)<ref name="ZV1953_Apr"/> და '''„საქმთავარმონტაჟსპეცმშენის“ სასწავლო კომბინატი''' (1982 წლიდან)<ref name="ZV1982_Nov"/>. ==== თანამედროვე სასწავლო დაწესებულებები ==== * '''156-ე საჯარო სკოლა''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 28). 2019 წელს დაიწყო 1000 მოსწავლეზე გათვლილი სკოლის კომპლექსური [[რეაბილიტაცია]]<ref name="Droa_School">{{სტატია |სათაური=ორხევის დასახლებაში 156-ე საჯარო სკოლის სრული რეაბილიტაცია დაიწყო |ორიგინალი= |ბმული=https://droa.ge/?p=55976 |ენა=ka |გამოცემა=droa.ge |გამომცემლობა=საქართველოს მედია კლუბი |ტიპი=საიტი |წელი=2019 |თვე=10 |რიცხვი=9 |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://archive.ph/wRo9U |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="Sakrebulo_School">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |title=156-ე საჯარო სკოლაში სრული რეაბილიტაციის პროცესი დაიწყო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-10-08 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155704/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. * '''ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის №19 ხელოვნების სკოლა''' (კობა აბზიანიძის ქ., 6) — მუნიციპალური სასწავლო დაწესებულება, რომელიც თბილისის მერიის კულტურის, განათლების, სპორტისა და ახალგაზრდულ საქმეთა სამსახურის დაქვემდებარებაში მყოფი 33 ხელოვნების სკოლის სისტემაში შედის. სკოლაში სწავლება მიმდინარეობს სხვადასხვა შემოქმედებითი მიმართულებით, მათ შორის: [[მუსიკა]], [[თეატრი]] და [[ქორეოგრაფია]]<ref name="Tbilisi_Art_Schools"> {{cite web |url=https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |title=ხელოვნების სკოლები |lang=ka |website=თბილისის მერიის ოფიციალური საიტი |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630202909/https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }} </ref>. * '''76-ე საბავშვო ბაღი'''. * '''კერძო სკოლა-ლიცეუმი „სანთელი“'''.<ref name="OSM_Data"/> ==== ბიბლიოთეკა ==== * '''[[ტერენტი გრანელი|ტერენტი გრანელის]] სახელობის ბიბლიოთეკა''' (მუხაძის ქ., 6/6) — წარმოადგენს თბილისის მულტიფუნქციური ბიბლიოთეკების ქსელის №11 ფილიალს<ref name="Library_Sign_Photo"> {{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |title=ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკის (ფილიალი №11) აბრა ორხევში |author=დავით ოსიპოვი |website=Wikimedia Commons |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630195204/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |archivedate=2025-06-30 }} </ref>. ის არის 1951 წელს მკითხველისთვის გახსნილი მასობრივი ბიბლიოთეკის მემკვიდრე<ref name="ZV1951_Nov2"/>. თბილისის ბიბლიოთეკების ოფიციალური ცნობარის მიხედვით, დაარსების წლად 1950 წელი ითვლება. 2018 წლის მდგომარეობით (მაშინ ფილიალი №44), მისი ფონდი 13 066 ერთეულს ითვლიდა, ხოლო მკითხველთა რაოდენობა 920 ადამიანს შეადგენდა<ref name="Tbilisi_Libraries_2018"> {{cite web |url=https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |title=ქ. თბილისის ბიბლიოთეკები – 2018 |lang=ka |website=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა |format=PDF |date=2018 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240706132939/https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |archivedate=2024-07-06 |urlstatus=live |pages=2 }} </ref>. === ჯანდაცვა === საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში მოქმედებდა ამბულატორია და პოლიკლინიკა, თუმცა პოსტსაბჭოთა პერიოდში პირველადი სამედიცინო დახმარების ხელმისაწვდომობა პრობლემად იქცა. 2015 და 2017 წლებში საკრებულოს კომისიების სხდომებზე არაერთხელ დაისვა ორხევში პირველადი ჯანდაცვის ობიექტების გახსნის აუცილებლობის საკითხი. კერძოდ, აღინიშნა, რომ დასახლებაში შემორჩენილი იყო ყოფილი პოლიკლინიკების შენობები, რომელთა რეაბილიტაცია მოსახლეობის საჭიროებებისთვის შეიძლებოდა<ref name="Sakrebulo_Health_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |title=გულიკო ზუმბაძემ ბრიფინგზე დიდი ლილოს მაცხოვრებლების ჯანმრთელობის შესწავლა მოითხოვა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-08-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165518/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref><ref name="Sakrebulo_Health_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |title=კომისიის სხდომაზე პირველადი ჯანდაცვის მომსახურების ობიექტების ამოქმედების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-07-20 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630163938/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. პრობლემა განსაკუთრებით გამწვავდა 2016 წლის ივლისში, როდესაც ორხევის მცხოვრებლებმა საპროტესტო აქცია გამართეს ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით. საინფორმაციო რეპორტაჟის თანახმად, ეს სამედიცინო დაწესებულება ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოს №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო აქციის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. ოპოზიციის წარმომადგენლის მიერ ინიცირებული პროტესტი შეტაკებებში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016"/>. === კომერცია და მომსახურება === ==== საბჭოთა პერიოდისა და 1990-იანი წლების ობიექტები ==== 1988 წელს ორხევში, მისამართზე '''ორხევი, 2''', გაიხსნა „ავტოვაზტექმომსახურების“ ცენტრი, სადაც ძველი „[[ვაზ (საწარმო)|ჟიგულისა]]“ და „[[გაზ (საწარმო)|გაზის]]“ მარკის ავტომობილების მფლობელებს შეეძლოთ მათი ახალ მოდელებზე გადაცვლა დამატებითი გადასახადით. ჩაბარებული ავტომობილის კომპენსაცია „ჟიგულისთვის“ 400-დან 600 რუბლამდე, ხოლო [[გაზ (საწარმო)|გორკის საავტომობილო ქარხნის]] ავტომობილებისთვის 200-დან 1000 რუბლამდე შეადგენდა<ref name="ZV1988_Sep">{{სტატია |ავტორი=ბაბუხადია, ანზორ |სათაური=Актуальное интервью. Новые «Жигули» за старые... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |პასუხისმგებელი=Грузинформ |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1988 |თვე=9 |რიცხვი=13 |გამოშვება=211 |ნომერი=19166 |გვერდები=3 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113309/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1992 წელს, [[ჰიპერინფლაცია|ჰიპერინფლაციის]] პერიოდში, ორხევში მდებარეობდა '''„კავკასიური ბანკი“''' და '''„სამეფო ბანკი“''', სადაც [[სავალუტო ბაზარი|ვალუტის გადაცვლა]] ხდებოდა<ref name="SG1992_Aug">{{სტატია |ავტორი=В. Гогидзе |სათაური=Магия денег. Если у вас... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |პასუხისმგებელი=А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1992 |თვე=8 |რიცხვი=18 |გამოშვება=104 |ნომერი=364 |გვერდები=2 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113901/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1996 წელს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ-ის]] [[საელჩო]] რძის კომბინატის ტერიტორიაზე (კახეთის გზატკეცილი, მე-10 კმ) დახურულ აუქციონს ატარებდა, სადაც [[სამშენებლო მასალები|სამშენებლო მასალები]] იყიდებოდა<ref name="SG1996_May"/>. 1998 წლიდან ახვლედიანის ქ. 6-ში მდებარეობდა სახელმწიფო '''[[სადაზღვევო კომპანია|სადაზღვევო ორგანიზაცია]] „სამგორი“''', რომელიც მომსახურების ფართო სპექტრს სთავაზობდა, [[სიცოცხლის დაზღვევა|სიცოცხლის დაზღვევიდან]] დაწყებული, მოსავლისა და ავტოსამოქალაქო პასუხისმგებლობის დაზღვევის ჩათვლით<ref name="SG1998_Jun">{{სტატია |სათაური=АО «Грузинское государственное страхование» и Государственная страховая организация «Самгори» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |პასუხისმგებელი=под ред. Т. Ласхишвили |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1998 |თვე=6 |რიცხვი=26 |გამოშვება=161 |ნომერი=21382 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630114337/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== ორხევში წარმოდგენილია რამდენიმე მსხვილი სავაჭრო ქსელის სუპერმარკეტი, აფთიაქები და სხვადასხვა კომერციული ობიექტები. ფუნქციონირებს „[[საქართველოს ბანკი|საქართველოს ბანკის]]“, „[[თიბისი ბანკი|თიბისი ბანკისა]]“ და „[[ლიბერთი ბანკი|ლიბერთი ბანკის]]“ [[ბანკომატი|ბანკომატები]] და გადახდის ტერმინალები. კახეთის გზატკეცილთან მდებარეობს [[მაკდონალდსი]]. გარდა ამისა, დასახლებაში მრავალი მცირე მაღაზია, [[თონე]], ხორცის ჯიხური, ავტოსახელოსნო და სხვა მომსახურების ობიექტია.<ref name="OSM_Data"/> * '''[[მაკდონალდსი]]''' — მდებარეობს ორხევის სამხრეთ ნაწილში, კახეთის გზატკეცილთან. რესტორანი 2022 წლის ივლისში გაიხსნა. შენობა აღჭურვილია [[მზის ელექტროსადგური|მზის პანელებით]] სახურავზე და [[ელექტრომობილი|ელექტრომობილების]] დამტენი სადგურით.<ref name="BMG_McDonalds_2022">{{cite web | url = https://www.myvideo.ge/v/4130438 | title = კამპანიის McHappy Day-ი ფარგლებში „მაკდონალდს საქართველომ“, „პირველ ნაბიჯს“ 30 000 ლარი გადასცა | lang = ka | publisher = Business Media Georgia | date = 2022-07-28 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/mcdonalds-georgia-first-step-donation-2022 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ღონისძიება „მაკდონალდსის“ ახალ, ეკომეგობრულ რესტორანში გაიმართა, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ გაიხსნა და სტუმრებს კახეთის გზატკეცილზე, ორხევის დასახლებაში მასპინძლობს. | urlstatus = live }}</ref>. === კულტურა, რელიგია და დასვენება === ==== საბჭოთა პერიოდის ობიექტები ==== 1950 წელს დასახლებაში დასრულდა 300-ადგილიანი კლუბის (მოგვიანებით — [[კულტურის სახლი]]) მშენებლობა, ასევე გაიხსნა ფოსტა<ref name="ZV1950_Nov"/>. 1951 წელს კლუბში უკვე იმართებოდა კონცერტები, მათ შორის ლიტვის სსრ-ის სახელმწიფო ფილარმონიის გუნდის გასტროლები<ref name="ZV1951_Aug"/>, და გაიხსნა მასობრივი ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>. 1989 წელს ორხევის კულტურის სახლში ვიდეობარი გაიხსნა<ref name="ZV1989_Jan"/>. შემდგომში კულტურის სახლის შენობა დაანგრიეს. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== [[#რელიგიური ობიექტები|იხ. ქვეთავი]] === ტრანსპორტი === მრავალი წლის განმავლობაში სატრანსპორტო ხელმისაწვდომობა ორხევის მცხოვრებლებისთვის ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად რჩებოდა. 2015–2016 წლებში მუნიციპალიტეტის დონეზე აქტიურად განიხილებოდა საჩივრები ავტობუსების ნაკლებობისა და მოუხერხებელი განრიგის შესახებ<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_06"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |title=გულიკო ზუმბაძე მერიის ტრანსპორტის საქალაქო სამსახურის წარმომადგენლებს შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-06-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165159/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. შედეგად, მიღებულ იქნა კონკრეტული ზომები: 2015 წლის აპრილში გახანგრძლივდა ავტობუსების მარშრუტების მუშაობის დრო საღამოს საათებში, ბოლო გარანტირებული რეისებით [[ისანი (მეტროსადგური)|მეტროსადგურ „ისნიდან“]] 22:55 და 23:30 საათზე<ref name="Sakrebulo_Transport_2015_04"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |title=გულიკო ზუმბაძემ საზოგადოებას მუნიციპალური ავტობუსების სამუშაო მარშრუტების ახალი განრიგი გააცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-04-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165519/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>, ხოლო 2016 წლის აგვისტოში ამოქმედდა ახალი მიკროავტობუსის მარშრუტი №107, რომელმაც თეთრიხევი და ორხევი მეტროსადგურ „ისანთან“ დააკავშირა<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_08"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |title=გულიკო ზუმბაძის ინიციატივით, ორხევის დასახლებაში მიკროავტობუსის ახალი ხაზი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-08-05 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164726/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. დღესდღეობით დასახლება თბილისის ცენტრთან და მეტროსადგურ ისანთან დაკავშირებულია მხოლოდ ავტობუსების მარშრუტებით, მათ შორის №312<ref name="Moovit312">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-312-Tbilisi-1906-775440-76224110-0|title=312 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - დიდი ლილო (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 322<ref name="Moovit322">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-322-Tbilisi-1906-775440-76224120-0|title=322 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 337<ref name="Moovit337">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-337-Tbilisi-1906-775440-76224134-0|title=337 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტი ✈ (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 341<ref name="Moovit341">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-341-Tbilisi-1906-775440-76224138-0|title=341 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 361<ref name="Moovit361">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-361-Tbilisi-1906-775440-76224158-0|title=361 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ლილო ლოჭინი (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 408<ref name="Moovit408">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-408-Tbilisi-1906-1233448-71183091-0|title=408 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტის დასახლება (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომლებიც კახეთის გზატკეცილზე (დასახლების სამხრეთით) მოძრაობენ. თუმცა, დასახლებისთვის მთავარ სატრანსპორტო მარშრუტად რჩება ავტობუსი №356<ref name="Moovit356">{{cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-356-Tbilisi-1906-775440-76224153-0|title=356 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ორხევი|lang=ka|website=Moovit|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომელიც თეთრიხევჰესიდან მოდის, ორხევის მთავარ გზებს გაივლის და მეტროსადგურ ისნამდე მიდის. 2019 წელს ამ მარშრუტზე (მაშინ მას 56 ნომერი ჰქონდა) დაინიშნა ახალი, კომფორტული [[Isuzu]]-ს მარკის [[ავტობუსი|ავტობუსები]], რომლებიც აღჭურვილია [[კონდიციონერი|კონდიციონერებით]] და ადაპტირებულია [[შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი|შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის]].<ref name="1tv_bus">{{cite web |author=თამარ ნადარეიშვილი |title=ორხევის მიმართულებით ხუთი ახალი ავტობუსი იმოძრავებს |url=https://1tv.ge/news/orkhevis-mimartulebit-khuti-akhali-avtobusi-imodzravebs/ |website=პირველი არხი |publisher=საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი |lang=ka |date=2019-10-22 |access-date=2025-06-27 |urlstatus=live }}</ref> == ღირსშესანიშნაობები == === მემორიალები და სამახსოვრო ნიშნები === დასახლებაში რამდენიმე ობიექტია, რომლებიც ადგილობრივი მცხოვრებლებისა და ტრაგიკული მოვლენების ხსოვნას უკვდავყოფს. * '''კობა აბზიანიძის სახელობის საინფორმაციო სტენდი''' — ცენტრალურ პარკში დამონტაჟებულია სტენდი, რომელიც ეძღვნება სოსო (კობა) აბზიანიძის, [[ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის]] I ხარისხის ორდენის კავალერის, სახელობის ქუჩას.<ref name="OSM_Data"/> * '''მემორიალი სვანური კოშკის სახით''' — დადგმულია [https://www.facebook.com/paata.gujejiani.7 პაატა გუჯეჯიანის] მიერ 2014 წლის 10 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების, კახა კალანდარიშვილისა (09.11.1967—08.05.2024) და გეგი კვიციანის (16.10.1988—14.02.2018) ხსოვნის პატივსაცემად.<ref>{{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |title=მემორიალი სვანური კოშკი ორხევში |last=ოსიპოვი |first=დავით |website=ვიკისაწყობი |date=2024-11-07 |access-date=2025-06-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629181530/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |archivedate=2025-06-29 |urlstatus=live }}</ref> * '''მემორიალური დაფა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“''' — დამონტაჟებულია 156-ე საჯარო სკოლაში, დასახლების იმ მცხოვრებთა ხსოვნის პატივსაცემად, რომლებიც 1992 წელს [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|საქართველო-აფხაზეთის კონფლიქტის]] დროს დაიღუპნენ. დაფაზე, რომელზეც საქართველოს გერბი და წარწერა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“ არის გამოსახული, ჩამოთვლილია ოთხი ადამიანის სახელი: ** კობა აბზიანიძე (1965—1992) ** ვაჟა ბანეთიშვილი (1969—1992) ** ოთარი მიგრიჯინაშვილი (1955—1992) ** ლევან ფუხაშვილი (1957—1992)<ref name="OSM_Data"/> * '''ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი''' — სპორტული მოედანი, რომელიც დასახლებაში მდებარეობს. 2020 წლის 18 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების ინიციატივითა და ქალაქის საბჭოს ([[საკრებულო]]) გადაწყვეტილებით, მას ვახტანგ ფანგანის სახელი მიენიჭა. ვახტანგ ფანგანი იყო ნიჭიერი ახალგაზრდა [[ფეხბურთელი]], კლუბ „ვიტ ჯორჯიას“ კაპიტანი და თბილისის ასაკობრივი ნაკრების წევრი, რომელიც ორხევში გაიზარდა და 2013 წელს ტრაგიკულად დაიღუპა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |title=ორხევის დასახლებაში ფეხბურთელ ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედანი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2020-10-18 |access-date=2025-06-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630130358/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. === რელიგიური ობიექტები === * {{anchor|წმინდა ნინოს ეკლესია}}'''წმინდა ნინოს ეკლესია''' — [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლური ეკლესია]], რომელიც მდებარეობს [[#ცენტრალური პარკი|ცენტრალურ პარკში]], მისამართზე: კობა აბზიანიძის ქ., 3. ტაძრის მშენებლობა 2000 წელს დაიწყო ადგილობრივი მცხოვრების, გიორგი (გია) ჯაყელის, თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის პირველი მოადგილის, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისთვის ბრძოლებში უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა მოძიების საქართველოს პარლამენტის დროებითი კომისიის თავმჯდომარისა და ფრაქცია „მოქალაქეთა კავშირის“ წევრის, ინიციატივითა და სახსრებით<ref name="SG2002_Jan"/>. პროექტი შეიმუშავა [[არქიტექტორი|არქიტექტორმა]] ნოდარ მოლოთაშვილმა [[საქართველოს საპატრიარქო|საქართველოს საპატრიარქოს]] საეკლესიო ხუროთმოძღვრების განყოფილებასთან ერთად. ტაძრის მშენებლობაში, რომელიც ორხევის ცენტრალურ პარკში [[აგური|აგურით]], ბლოკებითა და [[კრამიტი|კრამიტით]] (რომელიც, არქიტექტორის მტკიცებით, ბევრად უფრო დიდხანს ძლებს, ვიდრე თუნუქის სახურავი) აშენდა, მონაწილეობდა 12 [[სამხედრო მოსამსახურე]], ასევე ადგილობრივი მცხოვრებლები, რომლებიც [[შემოწირულობა|შემოწირულობებს]] აკეთებდნენ. ტაძარი 2000 წლის 1 ივნისს, [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] საქართველოში შემოსვლის დღეს, აკურთხეს<ref name="SG2000_Jan">{{სტატია |ავტორი=А. Чантурия |სათაური=В Орхеви возводится церковь Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=1 |რიცხვი=7 |გამოშვება=5 |ნომერი=21920 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630115642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="SG2000_Jun">{{სტატია |სათაური=Грузия отметила день вступления в страну просветительницы Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |გამომცემლობა=Редакция газеты «Свободная Грузия», АО «Самшобло» |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=6 |რიცხვი=2 |გამოშვება=135 |ნომერი=22050 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ეკლესია სწრაფად იქცა თემის მნიშვნელოვან ცენტრად. 2002 წელს აქ გაიმართა მისი მთავარი [[ქტიტორი|ქტიტორის]], გიორგი (გია) ჯაყელის, [[პანაშვიდი]], რითაც დასრულდა მისი ტაძრისადმი მსახურების ისტორია<ref name="SG2002_Jan">{{სტატია |სათაური=Парламент выражает соболезнование семье Георгия (Гии) Джакели |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |პასუხისმგებელი=под ред. Тато Ласхишвили, Елены Чачуа, Арсена Еремяна |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2002 |თვე=1 |რიცხვი=22 |გამოშვება=9 |ნომერი=22367 |გვერდები=8 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''იეჰოვას მოწმეთა სამეფო დარბაზი''' — [[იეჰოვას მოწმეები|იეჰოვას მოწმეთა]] რელიგიური შეკრებების ადგილი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ვაჟა ბანეთიშვილის ქ., 41. === კულტურა და დასვენება === * {{anchor|ცენტრალური პარკი}}'''ორხევის ცენტრალური პარკი''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 22) — დასახლების მთავარი [[სარეკრეაციო ზონა]]. მის ტერიტორიაზე მდებარეობს [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს ეკლესია]]. 2017 წელს ცენტრალურ პარკში ჩატარდა გამწვანების აქცია, რომლის დროსაც ადგილობრივი მცხოვრებლების მონაწილეობით დაირგო 200-მდე კვიპაროსის ნერგი<ref name="Sakrebulo_Greening_2017">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |title=გულიკო ზუმბაძემ ორხევის დასახლებაში გამწვანების აქციაში მიიღო მონაწილეობა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-05-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164020/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live}}</ref>. 2019 წელს პარკში ჩატარდა მასშტაბური რეკონსტრუქცია: მოწესრიგდა 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>{{efn|ზოგიერთ ოფიციალურ დოკუმენტში, მაგალითად, კეთილმოწყობის შესახებ სიახლეებში, პარკი შეიძლება მოხსენიებული იყოს როგორც „ცენტრალური სკვერი“, რაც რაიონული მწვანე ზონების აღსანიშნავად გავრცელებული პრაქტიკაა.}} * '''სკვერი მუხაძის ქუჩაზე''' — 2019 წელს გახსნილი 500 მ² ფართობის კეთილმოწყობილი დასასვენებელი ზონა. სკვერში დამონტაჟებულია საბავშვო ატრაქციონები, ფანჩატური, სკამები და განათების სისტემა, ხოლო საფეხმავლო ბილიკები დეკორატიული ფილებითაა მოპირკეთებული. სკვერის გვერდით ასევე მოეწყო 529 მ² ფართობის სპორტული მოედანი<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>. * '''ახალი სკვერი კახეთის გზატკეცილთან''' — 2024 წელს გახსნილი მსხვილი სარეკრეაციო სივრცე დასახლების სამხრეთ ნაწილში. 6500 მ² ფართობზე მოეწყო დასასვენებელი ზონები, საბავშვო და ფიტნეს-მოედნები, ასევე თანამედროვე სპორტული მოედანი ხელოვნური საფარით. პროექტი, რომლის ღირებულებამ 643 000 ლარი შეადგინა, ასევე მოიცავდა განათებისა და სარწყავი სისტემების დამონტაჟებას. სკვერის გახსნაში მონაწილეობდნენ თბილისის მერის მოადგილე და სამგორის რაიონის ხელმძღვანელობა<ref name="Versia_New_Park_2024"> {{cite web |url=https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |title=სამგორში, ორხევის დასახლებაში ახალი სკვერი გაიხსნა |website=versia.ge |lang=ka |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630184943/https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. * '''კულტურის სახლი''' — საბჭოთა პერიოდში დასახლების საზოგადოებრივი ცხოვრების ცენტრი იყო. 1980-იანი წლების ბოლოს, ცვლილებების სულისკვეთების ფონზე, მისმა დირექტორმა ნუგზარ იაკობიაძემ სამეწარმეო ინიციატივა გამოიჩინა: 1989 წლის ახალი წლისთვის ცარიელ დარბაზში ვიდეო-ბარი გახსნა, სადაც ფილმების ჩვენებასთან ერთად სტუმრებს ნამცხვრებსა და [[ხაჭაპური|ხაჭაპურს]] სთავაზობდნენ<ref name="ZV1989_Jan">{{სტატია |ავტორი=Заря Востока - Грузинформ |სათაური=Репортёр сообщает что... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |პასუხისმგებელი=А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=1 |რიცხვი=6 |გამოშვება=5 |ნომერი=19259 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121354/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 2023 წლის მდგომარეობით, კულტურის სახლის შენობა დანგრეულია<ref>{{cite web |author=David Osipov |title=957527532103379 |url=https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |website=Mapillary |date=2023-06-05 |lang=en |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121648/https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. === ისტორიული ობიექტები === * '''მიტოვებული სასაფლაო''' — დასახლების ტერიტორიაზე მდებარეობს ძველი [[სასაფლაო]], სადაც შემორჩენილია XX საუკუნის შუა პერიოდის საფლავები, მათ შორის ჩვილი ალექსეი კუჩერენკოს (1955 წ.) საფლავი.<ref name="OSM_Data"/> თუმცა, ბევრ საფლავზე სახელები წაშლილია. == სურათები == <gallery mode="nolines" widths="300" heights="200"> ფაილი:2024-10-09. St. Nino Church. Orkhevi, Tbilisi.jpg|წმინდა ნინოს ეკლესია ფაილი:2024-10-29. Otar Taktakishvili Art School No. 19. Orkhevi.jpg|ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის ხელოვნების სკოლა ფაილი:Orkhevi bridge - full view 1.jpg|ორხევის ხიდი ფაილი:Bakery in Orkhevi.jpg|თონესთან ფაილი:Svan Tower Memorial, Orkhevi Settlement, Tbilisi.jpg|სვანური კოშკი - მემორიალი ფაილი:Public School 156. Main view. 2.jpg|156-ე საჯარო სკოლა ფაილი:"They fought for Motherland" memorial in Public School 156.jpg|მემორიალი 156-ე სკოლაში ფაილი:Memorial of Soso (Koba) Abzianidze in Orkhevi.jpg|სოსო (კობა) აბზიანიძის მემორიალი ცენტრალურ პარკში ფაილი:Vakhtang Pangani sport ground. 01. Orkhevi.jpg|ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი ფაილი:Southern White-breasted Hedgehog in Orkhevi.jpg|[[თეთრმკერდა ზღარბი]] კახეთის გზატკეცილთან ორხევში ფაილი:European Rhinoceros Beetle in Orkhevi.jpg|[[ფირნიშა ხოჭო]] (მამრი) წმინდა ნინოს ეკლესიასთან </gallery> == იხილეთ აგრეთვე == * [[სამგორი]] * [[თბილისის ზღვა]] * [[სამგორის სარწყავი სისტემა]] * [[თბილისის მეტროპოლიტენი]] * [[თბილისი]] * [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)]] * [[ორხევი|მდინარე ორხევი]] ==სქოლიო== {{სქოლიოს სია|group=georgian}} {{სქოლიო}} {{თბილისის უბნები}} bha2dg2cigk5k3cdjetirpx8jhmtir1 4827846 4827843 2025-07-07T15:21:16Z David Osipov 152507 /* ისტორია */ 4827846 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}}{{ექსპერტი}}{{ინფოდაფა დასახლება | სტატუსი = დასახლება | რეგიონის ტიპი = ქალაქი | რეგიონი = თბილისი | რაიონის ტიპი = რაიონი | რაიონი = სამგორი }} '''ორხევი''' — დასახლება (დაბა) და მიკრორაიონი<ref name="OSM_Data">{{cite web|url=https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.92420936564181,41.6930706849846&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|title=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|lang=ka|author=საჯარო რეესტრი|website=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250702170508/https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.924285054525306,41.693624562105946&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|archivedate=2025-07-02|access-date=2025-07-02|url-status=live}}</ref> [[თბილისი]]ს აღმოსავლეთ ნაწილში, [[სამგორი]]ს შემადგენლობაში. მდებარეობს მდინარე [[მტკვარი|მტკვრის]] მარცხენა სანაპიროზე, სამგორი-II-ისა და ზემო ალექსეევკის დასახლებებს შორის<ref name="EncTbilisi">{{წიგნი |ссылка=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |ავტორი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ სახვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |პასუხისმგებელი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიძე, ელ. კაჯაი, მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=2008 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |გვერდები=135 |გვერდების რაოდენობა=511 |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. XX საუკუნის შუა ხანებში, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მუშებისა და ინჟინრებისთვის, რომლებიც [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავისა]] და [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] მშენებლობაზე მუშაობდნენ, კეთილმოწყობილი მუშათა დასახლება დაარსდა. დროთა განმავლობაში, იგი საბჭოთა ეპოქის სამრეწველო ცენტრიდან შერეული განაშენიანების საცხოვრებელ რაიონად გარდაიქმნა. დასახლების ტერიტორია ჯერ კიდევ [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანაში]] (ძვ. წ. XIII-XI სს.) იყო დასახლებული, რასაც მრავალრიცხოვანი არქეოლოგიური აღმოჩენები მოწმობს. ორხევის თანამედროვე ისტორია 1948 წელს, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარი სამრეწველო-ლოგისტიკური ბაზის შექმნით დაიწყო. მოკლე დროში დასახლება საცხოვრებელი სახლებით განაშენიანდა და საკუთარი სოციალური ინფრასტრუქტურით აღიჭურვა. 1960-1980-იან წლებში ორხევის სამრეწველო პროფილი მნიშვნელოვნად გაფართოვდა: აშენდა მსხვილი საწარმოები, მათ შორის [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] საჭიროებებისთვის სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი რკინაბეტონის კონსტრუქციების (რბკ) ქარხანა, ასევე სამშენებლო მასალების კომბინატის ფილიალი და სხვა წარმოებები. ამ პერიოდის საარქივო წყაროები დეტალურად ასახავს დასახლების ცხოვრებას, აფიქსირებს როგორც ოფიციალურ მიღწევებს, ისე მოსახლეობის საყოფაცხოვრებო პრობლემებს. [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ ორხევის სამრეწველო საწარმოების პრივატიზაცია დაიწყო. ამ პერიოდში დასახლება კრიმინოგენული ვითარების გაუარესებას და სოციალურ-ეკონომიკურ სირთულეებს შეეჯახა. ამავდროულად, 2000 წელს დაიწყო [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს სახელობის ტაძრის]] მშენებლობა. XXI საუკუნეში დასახლება თანამედროვე გამოწვევების წინაშე დადგა, მათ შორის სოციალური პროტესტების, ეკოლოგიური პრობლემებისა და უკანონო მშენებლობების გარშემო კონფლიქტების სახით. ამავე დროს, დაიწყო აქტიური კეთილმოწყობის პერიოდი: განახლდა გზები, რეაბილიტაცია ჩაუტარდა სოციალურ ობიექტებს და შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები. == ეტიმოლოგია == სახელწოდება „ორხევი“, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[მდინარე ორხევი|მდინარეს]] უკავშირდება და ორი [[ქართული ენა|ქართული]] სიტყვის — „ორი ხევის“ — გაერთიანებითაა მიღებული, რაც „ორ [[ხევი|ხევს]]“ ან „ორი ხევის შესართავს“ ნიშნავს<ref name="NPLG_Dict">{{Cite web|url=http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|title=ორხევი|lang=ka|website=უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი|publisher=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065342/http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|archivedate=2025-06-29|accessdate=2025-06-26|url-status=live}}</ref>. ისტორიულად ეს ტერიტორია, მეზობელი დასახლებების ჩათვლით, ცნობილი იყო '''ქარისების''' სახელით, რაც „ქარიან ადგილებს“ ნიშნავს<ref name="Toponyms1997">{{წიგნი |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |ავტორი=სახლთხუციშვილი, უშანგი |სათაური=ადგილის დედა ანუ რას მოგვითხრობენ ტოპონიმები : წიგნი I |პასუხისმგებელი=პაატა ცხადაია |წელი=1997 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=ლომისი |ტომი=1 |გვერდები=66, 91 |გვერდების რაოდენობა=179 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. აღნიშნული [[ტოპონიმი|ტოპონიმი]] უნიკალური არ არის და საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში გვხვდება. ყველაზე ცნობილია ამავე სახელწოდების [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)|სოფელი]] [[თიანეთის მუნიციპალიტეტი|თიანეთის მუნიციპალიტეტში]]. გარდა ამისა, ტოპონიმი დაფიქსირებულია ლიტერატურულ და ისტორიულ წყაროებში, რომლებიც ქვეყნის სხვა რეგიონებს უკავშირდება: * '''[[იმერეთი|დასავლეთ საქართველოში]]''' — მოხსენიებულია [[ლორთქიფანიძე, კონსტანტინე|კონსტანტინე ლორთქიფანიძის]] რომანში „კოლხეთის ცისკარი“ (1933), როგორც ადგილმდებარეობა [[ხონის მუნიციპალიტეტი|ხონის რაიონში]], რომელსაც რომანის გმირები გაივლიან<ref>{{წიგნი |ავტორი=Лордкипанидзе, К. Д. |სათაური=Заря Колхиды |ბმული=https://books.google.ge/books?id=RnIKMwEACAAJ |პასუხისმგებელი=Пер. с груз. Э. Ананиашвили |ადგილი=М. |გამომცემლობა=Советский писатель |წელი=1951 |ენა=ru |ციტატა=В главе 21 романа упоминается, как арба героев «миновала Орхеви».}}</ref><ref>{{სტატია | სათაური = Критика и библиография. В борьбе за новую жизнь | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = Н. В. Павчинский | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 204 | ნომერი = 7615 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250707110443/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | არქივი-თარიღი = 2025-07-07 }}</ref>. * '''[[კახეთი|აღმოსავლეთ საქართველოში]]''' — [[დონჟაშვილი, თინა|თინა დონჟაშვილის]] რომანზე „ალაზანზე“ გამოქვეყნებულ 1958 წლის რეცენზიაში მოხსენიებულია '''ორხევის კოლმეურნეობა''', რომელიც, სავარაუდოდ, [[გურჯაანის მუნიციპალიტეტი|გურჯაანის რაიონში]] მდებარეობდა<ref>{{სტატია|ავტორი=В. Лукашевич, П. Никитич|სათაური=Трижды воскреснуть для службы народу|წელი=1958|ენა=ru|ადგილი=Москва|გამოცემა=Литературная газета|ტიპი=გაზეთი|თვე=3|რიცხვი=22|ნომერი=35 (3846)|გვერდები=3|ბმული=https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250707071128/https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-თარიღი=2025-07-07}}</ref>. == არქეოლოგია == ტერიტორიას, რომელზეც თანამედროვე დასახლება მდებარეობს, უძველესი ისტორია აქვს. ორხევის ველზე, მდინარე ორხევისა და მტკვრის შესართავთან, აღმოჩენილია [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანის]] (ძვ. წ. XIII—XI სს.) სამარხები. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად ნაპოვნია 80-ზე მეტი არტეფაქტი, მათ შორის მრავალფეროვანი [[კერამიკა]] ([[დოქი]], [[ქოთანი]], [[თასი]]), [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს იარაღი]] ([[სატევარი]], [[ცული]], [[შუბი|შუბისა]] და [[ისარი|ისრის]] პირები), ასევე [[ბრინჯაო|ბრინჯაოს]], [[ძვალი|ძვლისა]] და [[სარდიონი|სარდიონის]] სამკაულები. ეს აღმოჩენები მიუთითებს ამ ტერიტორიის მჭიდრო დასახლებასა და განვითარებულ მეურნეობაზე, რომელიც [[მიწათმოქმედება|მიწათმოქმედებასა]] და [[მესაქონლეობა|მესაქონლეობას]] ემყარებოდა, უკვე სამი ათასზე მეტი წლის წინ.<ref name="TbilisiHistory1">{{წიგნი |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |ავტორი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიაძე, ელ. კაჯაია |სათაური=თბილისის ისტორია. ტომი I: თბილისი უძველესი დროიდან XVIII საუკუნის ბოლომდე |პასუხისმგებელი=მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=1990 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=მეცნიერება |ტომი=1 |გვერდები=43—44 |გვერდების რაოდენობა=574 |isbn= |ტირაჟი=160000 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629070425/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |archivedate=2025-06-29}}</ref> == ისტორია == === ადგილმდებარეობის ისტორია (1948 წლამდე) === თანამედროვე მუშათა დასახლების დაარსებამდე, სახელწოდება „ორხევი“ გეოგრაფიულ ადგილს და, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[რკინიგზის სადგური|რკინიგზის სადგურს]] აღნიშნავდა. საბჭოთა პერიოდში ეს ტერიტორია პირველად 1921 წლის თებერვალში, [[საქართველოს საბჭოთა ოკუპაცია (1921)|საქართველოს გასაბჭოების]] კონტექსტში მოიხსენიება, როდესაც [[წითელი არმიის XI არმია|მე-11 წითელი არმიის]] ნაწილები [[თბილისი|ტფილისზე]] შეტევის ფარგლებში, მათ შორის, ორხევის სადგურისკენ მიიწევდნენ<ref name="ZV1963_Jan">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |სათაური=Красные орлы Кавказа |წელი=1963 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=1 |რიცხვი=15 |გამოშვება=12 |ნომერი=11637 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629074319/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ომისშემდგომ წლებში, [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] პროექტის დაწყებასთან ერთად, ტერიტორიის აქტიური ათვისება დაიწყო. პირველი მოსამზადებელი სამუშაოები 1946 წელს დაიწყო. იმავე წლის ოქტომბერში [[პრესა|პრესაში]] გავრცელდა ინფორმაცია მომავალი [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავის]] მიდამოებში მუშათა დასახლებების მშენებლობის დაწყების შესახებ<ref name="ZV1946_Oct">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |ავტორი=ელერდაშვილი, ს. |სათაური=На стройках новой пятилетки. Трасса Самгорского канала |წელი=1946 |პასუხისმგებელი=ნ. ვ. პავჩინსკი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=20 |გამოშვება=211 |ნომერი=6845 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629091553/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. მოგვიანებით, 1970 წლით დათარიღებულ დასახლების მცხოვრებთა [[წერილი|წერილში]] ნათქვამი იყო, რომ პირველი დროებითი ნაგებობები ჯერ კიდევ 1946 წელს აშენდა<ref name="ZV1970_Jan">{{სტატია | ავტორი = ნ. ჭიჭიაშვილი, ა. ამანაშვილი, ი. ლუჩკო | სათაური = Короткие сигналы. Просьба осталась без последствий | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = შ. კარკარაშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1970 | თვე = 1 | რიცხვი = 23 | გამოშვება = 18 | ნომერი = 13578 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629094153/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. [[1946 წელი|1946 წლის]] ბოლოსთვის ორხევი უკვე დედაქალაქის ადმინისტრაციულ რუკაზე აღიარებულ [[ორიენტირი|გეოგრაფიულ ორიენტირად]] იქცა. 1946 წლის დეკემბერში [[თბილისი|თბილისის]] საარჩევნო ოლქების ფორმირებისას, იგი ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის სასაზღვრო პუნქტად მოიხსენიებოდა, რომლის საზღვარიც „სადგურ [[ნავთლუღი (სადგური)|ნავთლუღიდან]] ორხევამდე“ გადიოდა<ref name="ZV1946_Dec">{{სტატია | სათაური = Указ Президиума Верховного Совета Грузинской ССР О избирательных округах по выборам в Верховный Совет Грузинской ССР | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1946 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 245 | ნომერი = 6879 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095400/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ამგვარად, 1948 წლის დასაწყისისთვის ორხევი წარმოადგენდა ცნობილ ადგილს, სადაც დაწყებული იყო მზადება მასშტაბური [[მშენებლობა|მშენებლობისთვის]], მაგრამ ჯერ კიდევ არ იყო სრულფასოვანი დასახლება სამრეწველო ბაზით. === სამრეწველო ბაზის დაარსება (1948) === ტერიტორიის სრულმასშტაბიანი [[მრეწველობა|სამრეწველო]] ათვისება, რომელიც უკვე ორხევის სახელით იყო ცნობილი<ref name="ZV1946_Dec"/>, 1948 წელს დაიწყო, როდესაც ეს ტერიტორია შეირჩა ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარ სამრეწველო-ლოგისტიკურ ბაზად, რომელიც სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებლობას ახორციელებდა. განვითარება სწრაფი ტემპით მიმდინარეობდა. 1948 წლის მარტში ტრესტის ხელმძღვანელმა ვ. გაგანიძემ ორხევში მატერიალური მომარაგების ბაზის შექმნა დააანონსა, რომელიც '''ცენტრალურ მექანიკურ სახელოსნოებს''', გარაჟს და [[სახერხი საამქრო|სახერხ ქარხანას]] მოიცავდა<ref name="ZV1948_Mar">{{სტატია | ავტორი = გაგანიძე ვ. | სათაური = Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 3 | რიცხვი = 18 | გამოშვება = 56 | ნომერი = 7207 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095926/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმავე წლის აპრილისთვის '''ავტოსახელოსნოები, გარაჟი და მექანიკური სახელოსნოები''' უკვე აშენებული იყო<ref name="ZV1948_Apr">{{სტატია | სათაური = Предмайское социалистическое соревнование. Самгорводстрой перевыполнил квартальный план | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 4 | რიცხვი = 6 | გამოშვება = 70 | ნომერი = 7221 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100352/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ივლისისთვის სრულდებოდა ცენტრალური მექანიკური სახელოსნოს მოწყობა, რომელსაც „პირველხარისხოვანი ჩარხებით“ აجهزةბდნენ სამშენებლო ტექნიკის შესაკეთებლად და დეტალების დასამზადებლად. პარალელურად, სამრეწველო ზონასთან მიჰყავდათ [[ელექტროგადამცემი ხაზი]] სახელოსნოს, სახერხი ქარხნის, ასევე მატერიალური და [[ცემენტი|ცემენტის]] საწყობების მოსამარაგებლად<ref name="ZV1948_Jul">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 7 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 135 | ნომერი = 7286 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | archivedate = 2025-06-29 | url-status = live }}</ref>. სამრეწველო [[განაშენიანება|განაშენიანების]] გარდა, ორხევი მთელი პროექტის [[სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა|სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის]] საწყისი წერტილი გახდა. სწორედ კახეთის გზატკეცილიდან, ორხევის რაიონში, დაიწყო '''ცალკე საექსპლუატაციო გზის''' გაყვანა, რომელიც მაგისტრალური არხის მთელ ტრასას გაუყვა და მისი ყველა მონაკვეთი ერთმანეთთან დააკავშირა<ref name="ZV1948_Jun">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка. Магистральная дорога | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1948 | თვე = 6 | რიცხვი = 26 | გამოშვება = 127 | ნომერი = 7278 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629101017/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. === მუშათა დასახლების ჩამოყალიბება (1949—1950-იანი წლები) === სამრეწველო ბაზის შექმნის შემდეგ დაიწყო [[საცხოვრებელი სახლი|საცხოვრებელი]] სახლების აქტიური მშენებლობა. 1949 წლის ოქტომბერში გაზეთი „კომუნისტი“ იტყობინებოდა: „ორხევში უკვე მზადაა რამდენიმე საცხოვრებელი სახლი და [[სასადილო]]... მაშინ ორხევი უკვე [[დაბა]] იქნება“<ref name="Komunisti1949">{{სტატია | ავტორი = ლომთაძე დ. | სათაური = სამგორის ველზე... | ორიგინალი = სამგორის ველზე | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 214 (8517) | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120224/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1950 წლის ბოლოსთვის ორხევი, რომელიც თბილისის გარდაუბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა, სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებელთათვის კეთილმოწყობილ მუშათა ქალაქად გადაიქცა. ორი წლის განმავლობაში აშენდა 26 საცხოვრებელი სახლი, საბავშვო ბაღი, ბაგა-ბაღი, ამბულატორია, საპარიკმახერო, აბანო, სასადილო და მაღაზია. სწორი ქუჩების გასწვრივ დეკორატიული ხეები დაირგო, ხოლო დასახლებაში მოეწყო საკუთარი [[რადიო]]კვანძი, [[წყალგაყვანილობა]] და [[ელექტროსადგური]]. ამ დროისთვის სრულდებოდა 300-ადგილიანი კლუბისა და [[ფოსტა|ფოსტის]] შენობის მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov">{{სტატია | ავტორი = გ. პ. პროზორია, გ. აპიცარიანი, ი. ალადაშვილი, ტ. ბელიაევა, ვ. ცხოვრებაშვილი | სათაური = Поселок Орхеви | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 11 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 266 (7932) | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120903/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. საბინაო მშენებლობა გრძელდებოდა: იმავე წლის დეკემბრისთვის [[მძღოლი|მძღოლებისა]] და [[მექანიზატორი|მექანიზატორებისთვის]] ექვსი დამატებითი სახლი აშენდა<ref name="ZV1950_Dec8">{{სტატია | სათაური = На Самгорской стройке. Бесперебойно работать в зимних условиях. Беседа с начальником «Самгорводстроя» тов. А. Габуния | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = პავჩინსკი, ნ. ვ. | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 274 | ნომერი = 7940 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121423/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ასევე გაიხსნა საექიმო უბნები სტომატოლოგიური კაბინეტებით<ref name="ZV1950_Dec21">{{სტატია | სათაური = По городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 7952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121802/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. დასახლების სოციალური და კულტურული ცხოვრებაც სწრაფად ვითარდებოდა. 1951 წელს გაიხსნა მასობრივი [[ბიბლიოთეკა]]<ref name="ZV1951_Nov2">{{სტატია | სათაური = По Городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1951 | თვე = 11 | რიცხვი = 2 | გამოშვება = 259 | ნომერი = 8219 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629122005/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> (ამჟამად — [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#ბიბლიოთეკა|ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკა]]) და ახალი კლუბი, სადაც იმართებოდა [[კონცერტი|კონცერტები]], მათ შორის [[გასტროლები|გასტროლები]] [[ლიტვის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|ლიტვის სსრ-დან]] ჩამოსული არტისტების მონაწილეობით<ref name="ZV1951_Aug">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |სათაური=Песни дружбы |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |წელი=1951 |თვე=8 |რიცხვი=23 |გამოშვება=198 |ნომერი=8158 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629122424/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლება ამაყობდა თავისი წარმოების [[დამკვრელობითი შრომა|მოწინავეებით]], რომელთა შორის იყვნენ [[მხურავი]] გიორგი ფეშხელაშვილი, [[მძღოლი|მძღოლები]] ნადეჟდა კლიშინა და ივან არუთინოვი, [[ექსკავატორი|ექსკავატორების]] მემანქანეები ივან ტიმჩენკო (წყაროში შეცდომაა დაშვებული — ძველი მაცხოვრებლების მოგონებებით, სწორედ მაშინ გაზეთმა შეცდომით მას გიორგი ტიმჩენკო უწოდა) და სტეპან ფადეევი, მხერხავი მიხეილ მელაძე და დურგალი გიორგი ნინოშვილი.<ref name="ZV1950_Nov"/>. პარალელურად მიმდინარეობდა ორხევის ადმინისტრაციული და პოლიტიკური ჩამოყალიბება. 1950 წლის 25 იანვარს დაარსდა '''ორხევის საარჩევნო უბანი'''<ref name="Komunisti1950">{{სტატია | სათაური = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ორიგინალი = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = ბ. ნანიტაშვილი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1950 | თვე = 1 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 19 | ნომერი = 8579 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123049/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1954 წლისთვის აქ უკვე მოქმედებდა '''პირველადი პარტიული ორგანიზაცია'''<ref name="Komunisti1954">{{სტატია | სათაური = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ორიგინალი = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1954 | თვე = 3 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 64 | ნომერი = 9840 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123815/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მშენებლობის კვალიფიციური მუშახელით უზრუნველსაყოფად დასახლებაში ორგანიზებული იყო სამშენებლო კადრების მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები<ref name="ZV1953_Apr">{{სტატია | ავტორი = პრუიძე ა. | სათაური = Растут кадры строителей Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. ი. ხუციშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1953 | თვე = 4 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 100 | ნომერი = 8674 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124334/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, ცხოვრებისა და [[საბინაო-კომუნალური მომსახურება|კომუნალური მომსახურების]] ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო. 1952 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიაში მწირ ასორტიმენტზე ჩიოდნენ და იძულებულნი იყვნენ [[პირველადი მოხმარების საგნები|პირველადი მოხმარების საგნებისთვის]] თბილისში ევლოთ<ref name="ZV1952_Apr">{{სტატია | სათაური = Вниманию „Цекавшири“ и „Грузторга“ | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | ენა = ru | პასუხისმგებელი= ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1952 | თვე = 4 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 90 | ნომერი = 8356 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124626/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. === ადმინისტრაციული რეფორმები და სამრეწველო ზრდა (1960—1980-იანი წლები) === 1960-იან წლებში დასახლებამ მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციული გარდაქმნები განიცადა და სწრაფად მზარდი მუშათა დასახლებებისთვის დამახასიათებელ საყოფაცხოვრებო პრობლემებს შეეჯახა. 1962 წლის აპრილში, [[რეფორმა|რეფორმის]] ფარგლებში, სამგორის რაიონი თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამავდროულად, „სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლება“ ოფიციალურად გაერთიანდა სოფელ ორხევთან და ახალ დასახლებას '''დასახლება სამგორი''' ეწოდა<ref name="ZV1962_Apr">{{სტატია | სათაური = Хроника | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 4 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 93 | ნომერი = 11413 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165107/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ოფიციალური სახელის ცვლილების მიუხედავად, ისტორიული სახელწოდება „ორხევი“ მყარად შენარჩუნდა ყოველდღიურ ხმარებაში, რასაც ადასტურებს იმ დროინდელი მაცხოვრებლების მრავალრიცხოვანი წერილები გაზეთებში<ref name="ZV1962_Dec7" />. ამ პერიოდის დასახლების სოციალური ცხოვრება ნათლად აისახა გაზეთ „Заря Востока“-ს ფურცლებზე. 1962 წლის დეკემბერში გამოქვეყნდა ორი წერილი, რომლებიც ყოფის კონტრასტებს ასახავდა. 7 დეკემბერს 15 მცხოვრებისგან შემდგარმა ჯგუფმა, მათ შორის საზოგადოებრივმა მაკონტროლებელმა ტ. სემიხოვამ, გამოაქვეყნა კოლექტიური წერილი [[საჩივარი|საჩივრებით]] სასურსათო მაღაზიის (გამგე გ. ბაირამოვი), ხორცისა და ბოსტნეულის ჯიხურის (გამგე ს. ლაზარიშვილი) და [[რესტორანი|რესტორნის]] (გამგე ნ. ჯალალოვი) მუშაობაზე. მაცხოვრებლები იტყობინებოდნენ [[ცომეული|ცომეულზე]] ფასების მომატების, [[ხორცი|ხორცის]] ერთიან ფასად გაყიდვის შესახებ, ხარისხის მიხედვით დაყოფის გარეშე, და გამაგრილებელი სასმელების ჯიხურში სპირტიანი სასმელებით [[ბუტლეგერობა|არალეგალური ვაჭრობის]] შესახებ<ref name="ZV1962_Dec7">{{სტატია | ავტორი = ტ. სემიხოვა, მ. დანჩენკო, ა. კამალოვი, გ. კირაკოზაშვილი, მ. კარასაშვილი, ვ. აფაკასიადი და სხვ. | სათაური = Пора навести порядок! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 7 | გამოშვება = 285 | ნომერი = 11605 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165648/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აღსანიშნავია, რომ მეორე დღეს, 8 დეკემბერს, იმავე გაზეთში გამოჩნდა სხვა წერილი, რომელშიც [[მოსახლეობა|მაცხოვრებლები]], მათ შორის [https://www.wikitree.com/wiki/Sipina-2 ანა ოსიპოვა], გ. ტიმჩენკო და რ. იაკოვენკო, გულწრფელ მადლობას უხდიდნენ ადგილობრივი [[პოლიკლინიკა|პოლიკლინიკის]] ბავშვთა ექიმს, ედიტა გიორგის ასულ ასათიანს, და აღნიშნავდნენ, რომ მისი „კეთილი ღიმილი და კეთილი სიტყვა — საუკეთესო წამალია ავადმყოფებისთვის“<ref name="ZV1962_Dec8">{{სტატია | ავტორი = ოსიპოვა ა. ა., ტიმჩენკო გ., იაკოვენკო რ., მაისურაძე ე., ანდრეევა ზ., გერასიმენკო | სათაური = Спасибо, дорогие! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = რედ. ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 11606 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170303/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1970 წლისთვის, დაარსებიდან თითქმის მეოთხედი საუკუნის შემდეგ, საყოფაცხოვრებო პრობლემები გამწვავდა: 40 მცხოვრების კოლექტიურ წერილში ისინი ჩიოდნენ „1946 წელს აშენებული დროებითი ნაგებობების“ უკიდურეს სიძველეზე, [[სასმელი წყალი|სასმელი წყლის]] მიწოდების ხშირ შეფერხებებზე და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე<ref name="ZV1970_Jan"/>. 1970-იანი წლებისთვის ორხევი თბილისის '''საქარხნო რაიონის''' შემადგენლობაში შევიდა<ref name="Komunisti1974">{{სტატია | ავტორი = ტიგიშვილი რ. | სათაური = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ორიგინალი = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1974 | რიცხვი = 16 | თვე = 2 | გამოშვება = 40 | ნომერი = 15861 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170955/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, და ხელისუფლებამ დაიწყო მისი კეთილმოწყობაზე ზრუნვა, კერძოდ, გზების განათებაზე<ref name="ZV1973_Jun">{{სტატია | ავტორი = ინაშვილი ფ., შელია დ., გვინიაშვილი შ., ტაბატაძე ა., როზენბერგ ლ. | სათაური = Праздник народовластия | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ო. კინკლაძე | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1973 | თვე = 6 | რიცხვი = 19 | გამოშვება = 142 | ნომერი = 14599 | გვერდები = 1, 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171407/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ამ პერიოდში ორხევის სამრეწველო პროფილი, რომელიც თავდაპირველად მშენებლობაზე იყო ორიენტირებული, აქტიურად დაიწყო [[დივერსიფიკაცია|დივერსიფიკაცია]]. უკვე არსებული '''ორხევის მეცხოველეობის საბჭოთა მეურნეობის'''<ref name="Komunisti1987">{{სტატია | ავტორი = კურხული ჯ., საქინფორმის კორ. | სათაური = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ორიგინალი = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = დ. იოსელიანი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ ცკ-ის ორგანო | წელი = 1987 | თვე = 11 | რიცხვი = 24 | გამოშვება = 271 | ნომერი = 20012 | გვერდები = 1 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> გარდა, დასახლებაში ახალი სამრეწველო ობიექტების მშენებლობა გაიშალა. საკვანძო საწარმო გახდა ახალი '''რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკბკ)''', რომელიც 1980-იანი წლების დასაწყისში „თბილგვირაბმშენის“ მიერ აშენდა [[სოციალისტური შრომის გმირი|სოციალისტური შრომის გმირის]] ალექსანდრე დათაშვილის ხელმძღვანელობით. ეს საწარმო, რომელიც მდებარეობდა მინდორზე, რომელიც, თანამედროვის თქმით, „ასაფრენ ბილიკს ჰგავდა“, და რომლის გვერდითაც გადიოდა [[ალექსეევკა (დასახლება თბილისში)|დასახლება ალექსეევკის]] ბაღების „ყვავილოვანი ნუშის ვარდისფერი ქაფით“ მოფენილი გზა, სტრატეგიული მნიშვნელობის იყო. იგი კრიტიკულად მნიშვნელოვანი იყო [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველსაყოფად, რომლებიც, [[ჟურნალისტი|ჟურნალისტის]] გამოთქმით, „შიმშილობდნენ“, განიცდიდნენ კონსტრუქციების მწვავე დეფიციტს და ქარხნის ამუშავებას „[[მანანა ზეციური|მანანა ზეციურივით]]“ ელოდნენ. 1982 წლის თებერვალში ქარხანამ, რომელიც მოიცავდა ბეტონის შემრევ კვანძს და 1100 ტონა ცემენტის ცენტრალურ საწყობს, პირველი პროდუქცია გამოუშვა. მისი საპროექტო სიმძლავრე წელიწადში 20 ათასი მ³ ასაწყობი [[რკინაბეტონი|რკინაბეტონისა]] და 50 ათასი მ³ სასაქონლო ბეტონისგან შედგებოდა<ref name="ZV1982_Feb">{{სტატია | ავტორი = ნედაშკოვსკაია, ი. | სათაური = Взлётная полоса. Социалистическое соревнование — школа интернационализма | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1982 | თვე = 2 | რიცხვი = 10 | გამოშვება = 34 | ნომერი = 17210 | გვერდები = 2 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629172409/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მისი გაშვებასთან დაკავშირებით, ძველი რკბკ ქარხანა [[ელიავას ქუჩა|ელიავას ქუჩაზე]] თბილისში 1983 წელს ლიკვიდირებულ იქნა<ref name="ZV1982_Oct23">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |სათაური=На контроле «Зари Востока» — письма трудящихся. Факты подтвердились, меры приняты |პასუხისმგებელი= ნ. ჩერქეზიშვილი |წელი=1982 |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=23 |გამოშვება=244 |ნომერი=17420 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250628204904/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |არქივი-თარიღი=2025-06-28}}</ref>. 1980-იანი წლების შუა პერიოდში ორხევში გაიხსნა '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' ახალი ინსტრუმენტული [[საამქრო|საამქროთი]]. მის დასაკომპლექტებლად ხელმძღვანელობამ მოაწყო „შრომითი დესანტი“ გამოცდილი [[კომუნისტი|კომუნისტებისგან]] მთავარი საწარმოდან, [[ინჟინერი|ინჟინერ]] სემიონ სემილეტოვის მეთაურობით, რათა [[კომბინატი|კომბინატის]] ტრადიციები, როგორც ითქვა, „უკვე სისხლში“ ჰქონოდათ<ref name="ZV1986_Sep">{{სტატია |სათაური=Правофланговые ускорения. Черта характера |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |ენა=ru |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |გამოცემა=Заря Востока |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |წელი=1986 |თვე=9 |რიცხვი=16 |გამოშვება=215 |ნომერი=18570 |გვერდები=1 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629175323/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref><ref name="ZV1987_Feb">{{სტატია | ავტორი = შჩერბინა-ესვანჯია, ლუდმილა | სათაური = И прошел год... | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. პაწურია | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 2 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 47 | ნომერი = 18702 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629175723/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1988 წლისთვის კომბინატმა დანერგა [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[ფიბროცემენტი|მოსაპირკეთებელი ფილების]] წარმოება [[მარმარილო|მარმარილოსა]] და [[პოლიმერები|პოლიმერების]] ნარჩენებისგან, დასავლეთ გერმანული ფირმა „ადმ“-ისა და ჰოლანდიური „შტორკის“ მოწყობილობების გამოყენებით<ref name="ZV1987_Dec27">{{სტატია | ავტორი = მიხაილ ჯინჯიხაშვილი | სათაური = Репортаж. Для ремонта квартиры | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 12 | რიცხვი = 27 | გამოშვება = 297 | ნომერი = 18952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629180052/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref><ref name="ZV1988_May">{{სტატია |ავტორი=ვ. ვალიშვილი, მ. კიკვაძე |სათაური=Хозяйствовать по-новому |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |პასუხისმგებელი=ფოტოქრონიკა საქინფორმი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального Комитета Компартии Грузии, Верховного Совета и Совета Министров Грузинской ССР |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1988 |თვე=5 |რიცხვი=7 |გამოშვება=106 |ნომერი=19061 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629180820/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლების სამრეწველო ინფრასტრუქტურა ასევე მოიცავდა: * '''[[ორგანული სასუქები|ორგანული სასუქების]] ქარხანა''' — შენდებოდა 1962 წელს, რომელთანაც მტკვარზე სპეციალური ხიდი-აკვედუკი მილსადენით იყო გადებული.<ref name="ZV1962_Feb">{{სტატია |ავტორი=შ. კოჟილოტი |სათაური=Мост готов |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1962 |თვე=2 |რიცხვი=9 |გამოშვება=33 |ნომერი=11353 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181204/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. * '''რკინაბეტონის ღარების საწარმოო პოლიგონები''' [[სარწყავი მიწათმოქმედება|სარწყავი სისტემებისთვის]] (მოქმედებდა 1963 წელს)<ref name="ZV1963_Mar">{{სტატია |ავტორი=ს. ხეთაგური |სათაური=Первый эликсир земли |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1963 |თვე=3 |რიცხვი=26 |გამოშვება=71 |ნომერი=11696 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181713/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''ტექსტილ-გალანტერეის კომბინატი''' (შენდებოდა 1971 წელს)<ref name="ZV1971_Aug">{{სტატია |ავტორი=ჩედია ა. |სათაური=Для тружеников села |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |პასუხისმგებელი=შ. კარკარაშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1971 |თვე=8 |რიცხვი=4 |გამოშვება=176 |ნომერი=14026 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182003/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხნის ახალი კორპუსები''' (ექსპლუატაციაში შესვლის ვადა 1989 წელს)<ref name="ZV1986_Jun">{{სტატია |ავტორი=მარტინიუკი, სვეტლანა |სათაური=Советский образ жизни |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1986 |თვე=6 |რიცხვი=29 |გამოშვება=150 |ნომერი=18505 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182222/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''გაერთიანება „სოლანის“ სუვენირების წარმოება''' (იგეგმებოდა 1985 წელს), რომელსაც უნდა გამოეშვა ეროვნულ სტილში შესრულებული ნაწარმი: ჩანთები, [[ქისა|ქისები]], [[თავსაფარი|თავსაფრები]] და [[თავსაბურავი|თავსაბურავები]]<ref name="ZV1985_Oct">{{სტატია |ავტორი=ლომთაძე, ვახტანგ; მიქელაძე, ნუგზარ |სათაური=Товары: спрос, качество, ассортимент. Отнестись к себе требовательней. Круглый стол «Зари Востока» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1985 |თვე=10 |რიცხვი=22 |გამოშვება=244 |ნომერი=18299 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182518/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. მზარდი მრეწველობის [[პერსონალი|კადრებით]] უზრუნველსაყოფად, 1982 წელს მისამართზე ახვლედიანის ქ. 1, უკვე მოქმედებდა '''სასწავლო კომბინატი „საქმთავარმონტაჟსპეცმშენი“''', სადაც ამზადებდნენ [[შემდუღებელი|გაზოელექტროშემდუღებლებს]], [[სანტექნიკოსი|ზეინკალ-სანტექნიკოსებს]] და [[მემონტაჟე|მემონტაჟეებს]], და სადაც მოსწავლეებს უზრუნველყოფდნენ [[საერთო საცხოვრებელი|საერთო საცხოვრებლითა]] და [[სტიპენდია|სტიპენდიით]] თვეში 75 რუბლის ოდენობით, 3-დან 6 თვემდე სწავლის ვადით<ref name="ZV1982_Nov">{{სტატია |სათაური=Учебный комбинат главного управления «Грузглавмонтажспецстрой» Грузинской ССР объявляет набор |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |პასუხისმგებელი=რედ. ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1982 |თვე=11 |რიცხვი=11 |გამოშვება=260 |ნომერი=17436 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182846/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1987 წელს განიხილებოდა ორხევში ცენტრალიზებული სარემონტო ბაზის შექმნა მთელი [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|რესპუბლიკის]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30">{{სტატია |ავტორი=მურადი ალაშვილი |სათაური=Хозрасчету быть полным |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1987 |თვე=12 |რიცხვი=30 |გამოშვება=299 |ნომერი=18954 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629183250/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. === პოსტსაბჭოთა პერიოდი და თანამედროვეობა === საბჭოთა კავშირის დაშლისა და საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის შემდეგ ორხევი, ისევე როგორც მთელი საქართველო, კარდინალური ცვლილებების ეპოქაში შევიდა. ეს პერიოდი ხასიათდებოდა მკვეთრი კონტრასტებით: კერძო მეწარმეობის ჩამოყალიბება ეკონომიკური არასტაბილურობის ფონზე, სულიერი აღორძინება კრიმინალის ზრდის ფონზე, ასევე ქვეყნის ახალ სოციალურ და თავდაცვით სტრუქტურებში თანდათანობითი ინტეგრაცია. ==== 1990-იანი წლები: გარდამავალი პერიოდის ეკონომიკა ==== 1990-იან წლებში საბჭოთა სამრეწველო ობიექტების ბაზაზე კერძო კომპანიების ჩამოყალიბება დაიწყო. ახალ პირობებთან ადაპტაციის ნათელი მაგალითი გახდა სს '''„ვაზიანი“'''. მისი გენერალური დირექტორი, დავით ახვლედიანი, რომელმაც განათლება მოსკოვში „საგარეო ვაჭრობის“ სპეციალობით მიიღო, რთულ წლებში დაბრუნდა საქართველოში და საწარმოს ჩაუდგა სათავეში. 1998 წლისთვის „ვაზიანი“ პოპულარულ შამპანურს „სამეფოს“ უშვებდა, მაგრამ, როგორც იმდროინდელი ბევრი საწარმო, მაღალი გადასახადებისა და გასაღების ბაზრების სიმცირის პრობლემებს აწყდებოდა, რაც კონიაკის წარმოებას აფერხებდა და არასრული სიმძლავრით მუშაობას აიძულებდა<ref name="Sakartvelo1998">{{სტატია | ავტორი = კეტი ჭადუნელი, ნანა ძველაია | სათაური = შამპანური „სამეფო“ შემდეგ „პრინცს“ ელოდება | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | პასუხისმგებელი = რედ. სერგო ჯანაშია | ენა = ka | გამოცემა = საქართველო | გამომცემლობა = ყოველკვირეული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გაზეთი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 7 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 50 | ნომერი = 1680 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629183637/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმ დროის ეკონომიკური მდგომარეობა დეტალებშიც აისახებოდა. 1996 წელს აშშ-ის საელჩომ ორხევში, რძის კომბინატის ტერიტორიაზე, დახურული აუქციონი ჩაატარა, სადაც დეფიციტური საქონელი იყიდებოდა: გენერატორები, სარეცხი მანქანები, საშრობები და სამშენებლო მასალები, რაც მოსახლეობისა და ორგანიზაციების საბაზისო ინფრასტრუქტურის საჭიროებებზე მიუთითებს<ref name="SG1996_May">{{სტატია | სათაური = 9 МАЯ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | პასუხისმგებელი = ა. ა. სილაგაძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1996 | თვე = 5 | რიცხვი = 4 | გამოშვება = 63 | ნომერი = 991 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184008/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. თუმცა, ყველა ახალი საწარმო მაღალ სტანდარტებს არ იცავდა: იმავე წელს ორხევული ფირმა „გიორგი-94“ პრესაში უხარისხო ღვინის გამოშვებასთან დაკავშირებით მოიხსენიებოდა<ref name="SG1996_Oct">{{სტატია |სათაური=Антиреклама. Не пейте и не ешьте?!. |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |პასუხისმგებელი=Ред. А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1996 |თვე=10 |რიცხვი=31 |გამოშვება=148 |ნომერი=1076 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629184236/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ათწლეულის მეორე ნახევარში ვაუჩერული სისტემით მასშტაბური პრივატიზაცია დაიწყო. ვაჭრობაზე ერთი დოლარის ნომინალური ღირებულებით გამოტანილი იყო დასახლების მსხვილი სამრეწველო საწარმოები: სს „პოლიმერული ნაკეთობა“, რომელიც 4,3 ჰექტარ მიწაზე იყო განთავსებული, და სარემონტო-მექანიკური ქარხანა „ხალიბი“<ref name="SG1998_Dec">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в один доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 12 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 349 | ნომერი = 21570 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184621/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref><ref name="SG1999_Jan">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в 1 доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1999 | თვე = 1 | რიცხვი = 22 | გამოშვება = 13 | ნომერი = 21599 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184909/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== სულიერი ცხოვრება, უსაფრთხოება და განვითარება 2000-იან წლებში ==== სოციალურ-ეკონომიკური სირთულეების ფონზე დასახლებაში სულიერი აღორძინება დაიწყო. მნიშვნელოვან მოვლენად იქცა [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] სახელობის ახალი [[მართლმადიდებლური ტაძარი|მართლმადიდებლური ტაძრის]] მშენებლობა. [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#წმინდა ნინოს ეკლესია|ტაძრის მშენებლობის ისტორია]]. ამავდროულად, ორხევმა ქვეყნის თავდაცვის სისტემაში ახალი მნიშვნელობა შეიძინა. 2007 წელს, [[თურქეთი|თურქეთთან]] სამხედრო თანამშრომლობის ფარგლებში, გარემონტდა და აღიჭურვა დასახლებაში განლაგებული [[ლოგისტიკა|ლოგისტიკის]] [[ბატალიონი|ბატალიონის]] სარემონტო პუნქტი<ref name="SG2007_Mar">{{სტატია | სათაური = Рассмотрены вопросы сотрудничества | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, ე. ჭაჭუა | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2007 | თვე = 3 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 41—42 | ნომერი = 23783 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629185304/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ===== „ორხეველი მანიაკის“ საქმე და კრიმინალური ქრონიკა ===== 2000-იან წლებში დასახლებამ სამწუხარო ცნობადობა მოიპოვა ადგილობრივი მცხოვრების, მიხეილ აზალაძის მიერ ჩადენილი სასტიკი [[მკვლელობა|მკვლელობებისა]] და [[კანიბალიზმი|კანიბალიზმის]] აქტების სერიის გამო. მან [[სამართალდამცავი ორგანოები|სამართალდამცავი ორგანოებისგან]] მეტსახელი „ორხეველი [[სერიული მკვლელი|მანიაკი]]“ მიიღო და [[უვადო თავისუფლების აღკვეთა|უვადო პატიმრობა]] მიესაჯა. ორხევში, ჩანტლაძის ქუჩა №1-ში ჩადენილმა დანაშაულებმა მთელი [[საქართველო|ქვეყნის]] ყურადღება მიიპყრო<ref name="OrkheviManiac">{{სტატია |ავტორი=ნ. ფიცხელაური |სათაური="ორხეველი მანიაკი" - ქართველი კანიბალის შემზარავი ისტორია |url=https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |ენა=ka |გამოცემა=კვირის პალიტრა |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=პალიტრა-მედია |წელი=2015 |თვე=5 |რიცხვი=11 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629185627/https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. ამ რეზონანსული საქმის გარდა, იმ პერიოდის კრიმინალური ქრონიკა სხვა შემთხვევებსაც ასახავდა. 2000 წლის მარტში ორხევში დააკავეს ქალაქ შახტის (რუსეთი) მცხოვრები, რომელმაც კონტრაბანდული გზით საქართველოში 78,2 გრამი [[ოპიუმი]] შემოიტანა და მის გასაღებას ცდილობდა. ამავდროულად, დასახლების მცხოვრებლები თავად ხდებოდნენ ზოგადი არასტაბილური ვითარების მსხვერპლნი: იმავე თვეში გავრცელდა ინფორმაცია თბილისის ცენტრში, [[თბილისის ფუნიკულიორი|ფუნიკულიორთან]], ორხევის მცხოვრებ გიორგი ცხოვრებაშვილზე თავდასხმის შესახებ<ref name="SG2000_Mar_crime">{{სტატია | ავტორი = ბ. ჩერქეზიშვილი | სათაური = Криминал. Жестокость нашего времени;Опиум из шахты | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, თ. ლომსაძე, ბ. ჭაჭანიძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2000 | თვე = 3 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 73—74 | ნომერი = 21989 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629190417/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== თანამედროვე ეტაპი ==== XXI საუკუნეში ორხევი თბილისის განუყოფელ ნაწილად განაგრძობს განვითარებას. ეს ტერიტორია თანამედროვე სამეცნიერო კვლევებშიც მოიხსენიება, კერძოდ, 2011 წელს ორხევის რაიონიდან აღებული [[თიხნარი|თიხნარის]] ნიმუშები გეოტექნიკური გამოცდებისთვის გამოიყენებოდა<ref name="Soil2011">{{სტატია | ავტორი = კიკნაძე ხ. ლ., დადიანი კ. ზ., მაისაია ლ. დ., ლორთქიფანიძე ფ. ნ., ნავროზაშვილი მ. ზ. | სათაური = Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | ენა = ru | გამოცემა = სამეცნიერო შრომების კრებული | ტიპი = კრებული | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის წყალთა მეურნეობის ინსტიტუტი | პასუხისმგებელი = რედ. გ. ვ. გავარდაშვილი, ი. რ. ირემაშვილი | წელი = 2011 | ნომერი = 66 | გვერდები = 124—127 | issn = 1512-2344 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. დედაქალაქის პოლიტიკურ ცხოვრებაში დასახლება სამგორის რაიონის ერთ-ერთი [[მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემა|მაჟორიტარული]] ოლქის შემადგენლობაში შედის, რომლის წარმომადგენლებსაც ქალაქის [[საკრებულო|საკრებულოში]] ირჩევენ<ref name="TbilisiWeek2017">{{სტატია |სათაური=«Грузинская мечта» представила кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |პასუხისმგებელი=Вадим Геджадзе |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |ნომერი=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამავე პერიოდში ხელისუფლება ავარიული საცხოვრებელი სახლებიდან მოსახლეობის განსახლების პრობლემას წყვეტდა. 2011 წლის იანვარში ორხევი იძულებით გადაადგილებულ პირთა (დევნილთა) ათობით ოჯახის იძულებითი გამოსახლების ადგილად იქცა, რომლებიც დასახლების ერთ-ერთ ყოფილ ადმინისტრაციულ შენობაში ცხოვრობდნენ. 2011 წლის 20 იანვარს, პოლიციის მონაწილეობით, მათი გამოსახლება განხორციელდა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011"/>. ტელეკომპანია „ლიბერალის“ საინფორმაციო რეპორტაჟის კადრების მიხედვით, გამოსახლებულთა შორის იყვნენ [[2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომი|2008 წლის ომის]] შედეგად დაზარალებული დევნილები. მცხოვრებლები ინტერვიუში თავიანთ სასოწარკვეთას გამოთქვამდნენ და აცხადებდნენ, რომ მათ „როგორც საქონელი“ ისე ეპყრობოდნენ და მომავალი საცხოვრებელი ადგილის შესახებ გაურკვევლობაში იმყოფებოდნენ. ოჯახების ნაწილი გორში კოტეჯებში გადაასახლეს, თუმცა, ერთ-ერთი მცხოვრების თქმით, კომპენსაციამ მისი დიდი ოჯახის ყველა წევრი ვერ დააკმაყოფილა და ადამიანების ნაწილი უსახლკაროდ დარჩა. გამოსახლებას თან ახლდა პირადი ნივთების, მათ შორის ავეჯისა და ხატების, სამხედრო და სამოქალაქო სატვირთო მანქანებში ჩატვირთვა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011">{{cite news | url = https://www.myvideo.ge/v/1411858 | title = დევნილთა გასახლება ორხევიდან | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ლიბერალი | date = 2011-01-20 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/p_20250701_202507 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენი ნივთები სატვირთო მანქანით მიაქვთ, როგორც საქონელი... }}</ref>{{efn|ვიდეო წარმოადგენს ტელეკომპანია „ლიბერალის“ რეპორტაჟს, რომელიც კერძო პირის მიერ არის ატვირთული ჰოსტინგზე. მოვლენის თარიღი (20 იანვარი) მითითებულია ტიტრებში, წელი (2011) კი ვიდეოს ატვირთვის თარიღიდან გამომდინარეობს.}}. განსაკუთრებული ყურადღება მიიპყრო ჩანტლაძის ქ. 4/2-ში მდებარე ყოფილი ავტობაზა „ტურისტის“ ავარიულმა შენობამ, სადაც 1998 წლიდან 10 დევნილი და 6 სოციალურად დაუცველი ოჯახი ცხოვრობდა<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_04">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | title = საკრებულოში ორი კომისიის გაერთიანებული სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-04-05 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165513/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. 2016 წლის 7 თებერვლის ტელეკომპანია „თავისუფალი ზონის“ რეპორტაჟის თანახმად, ისინი 10-15 წლის განმავლობაში თვითნაკეთ ნაგებობებში, კანალიზაციის, გაზისა და ნორმალური წყალმომარაგების გარეშე ცხოვრობდნენ. მცხოვრებლები ხელისუფლების, მათ შორის გულიკო ზუმბაძისა (საკრებულოს დეპუტატი) და მამუკა ჭოხურის (სამგორის რაიონის ყოფილი გამგებელი) სრულ უმოქმედობაზე ჩიოდნენ, რომლებიც, მათი თქმით, დაპირებებს მხოლოდ წინასაარჩევნო პერიოდში იძლეოდნენ, მაგრამ მათ მთავარ პრობლემას — საცხოვრებლის დაკანონებას — არ წყვეტდნენ<ref name="Tzona_Turist_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=5FoYJE4caFI | title = ორხევში, ტურისტის ბაზის მიმდებარედ მცხოვრებლები დახმარებას ითხოვენ | lang = ka | publisher = თავისუფალი ზონა | date = 2016-02-07 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/13-720p-25 | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live }}</ref>. 2016 წლის აპრილში, მრავალი მიმართვის შემდეგ, შენობის განმეორებითი ტექნიკური ექსპერტიზის ჩატარების გადაწყვეტილება მიიღეს. იმავე წლის ივნისისთვის მიღწეულ იქნა შეთანხმება 11 დევნილი ოჯახისთვის პროფილური სამინისტროს ხაზით ახალი საცხოვრებლის გადაცემის, ასევე 9 ოჯახისთვის, რომლებსაც დევნილის სტატუსი არ ჰქონდათ, ალტერნატიული საცხოვრებლის მოძიების შესახებ<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_06">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | title = თბილისის საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-06-22 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165144/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. საბოლოო განსახლების საკითხი საკრებულოს ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის დღის წესრიგში 2017 წელსაც იდგა<ref name="Sakrebulo_Turist_2017_11"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |title=საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის შემაჯამებელი სხდომა გაიმართა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-11-10 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630160010/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. 2016 წლის ივლისში დასახლება სოციალური პროტესტის ასპარეზად იქცა. მცხოვრებლები აქციაზე გამოვიდნენ ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით, რომელიც ორხევში ერთადერთი სამედიცინო დაწესებულება იყო. პოლიკლინიკა ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოში მდებარე №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო პროტესტის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. აქცია, რომელიც ოპოზიციური პარტია „პატრიოტთა ალიანსის“ წარმომადგენლის, ბეჟან გუნავას ინიციატივით დაიწყო, რაიონის მაჟორიტარი დეპუტატის, გულიკო ზუმბაძის ბიუროს თანამშრომლებთან შეტაკებაში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=PDY_EX69cvk | title = აქცია ორხევის დასახლებაში | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-07-14 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/360p-25_202506 | archive-date = 2025-06-30 }}</ref>. ==== მუნიციპალური საცხოვრისის შექმნა და პირველი კონფლიქტი (2015) ==== 2015 წელს ორხევის სოციალური საცხოვრისი, ჯერ კიდევ მშენებლობის დასრულების ეტაპზე, სოციალური კონფლიქტის საგანი გახდა. მიზეზი გახდა ხელისუფლების გეგმა, [[ისანი-სამგორის რაიონი|ისნის რაიონში]] მდებარე ყოფილი სამხედრო ჰოსპიტლის შენობიდან 117 სოციალურად დაუცველი ოჯახი გამოესახლებინათ, რათა შენობა გაეთავისუფლებინათ შემდგომი რეაბილიტაციისა და [[იძულებით გადაადგილებული პირი|იძულებით გადაადგილებული]] 160 ოჯახის შესახლებისთვის. გამოსახლებული ოჯახების ნაწილის განთავსება იგეგმებოდა ორხევში მშენებარე ახალ მუნიციპალურ საცხოვრისში, რომელიც 72 ოჯახზე იყო გათვლილი<ref name="EMC_Hospital_2015">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/emc-qofil-samkhedro-hospitalshi-matskhovrebeli-sotsialurad-dautsveli-ojakhebis-gansakhlebis-protsess-afasebs |title=EMC ყოფილ სამხედრო ჰოსპიტალში მაცხოვრებელი სოციალურად დაუცველი ოჯახების განსახლების პროცესს აფასებს |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2015-08-12 |access-date=2025-07-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20241207172005/https://socialjustice.org.ge/ka/products/emc-qofil-samkhedro-hospitalshi-matskhovrebeli-sotsialurad-dautsveli-ojakhebis-gansakhlebis-protsess-afasebs |archivedate=2024-12-07 |url-status=live }}</ref>. პროცესმა გამოსასახლებელი ოჯახების პროტესტი და უფლებადამცველი ორგანიზაციის, „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრის“ (EMC, მოგვიანებით — „სოციალური სამართლიანობის ცენტრი“), კრიტიკული შეფასება გამოიწვია. 2015 წლის 12 აგვისტოს განცხადებაში EMC-მ განსახლების გეგმის სისტემურ ხარვეზებზე მიუთითა: * '''გაუმჭვირვალე კრიტერიუმები:''' უცნობი იყო, რა პრინციპით შეირჩეოდა 117 ოჯახიდან ის 72, რომელიც ორხევში მიიღებდა ბინას, რაც, ორგანიზაციის შეფასებით, უსამართლო განაწილების რისკებს ქმნიდა. * '''შემოთავაზებული საცხოვრისის არაადეკვატურობა:''' გამოსასახლებელ პირთა განცხადებით, ორხევის ბინები არაადეკვატურად მცირე იყო მრავალსულიანი ოჯახებისთვის და არ იყო აღჭურვილი ელემენტარული საცხოვრებელი პირობებით. * '''ალტერნატივების არასტაბილურობა:''' იმ ოჯახებს, რომლებიც ორხევში ვერ მოხვდებოდნენ, სთავაზობდნენ ქირის ანაზღაურებას მხოლოდ საბიუჯეტო წლის ბოლომდე, რაც არ წარმოადგენდა გრძელვადიან გადაწყვეტას. * '''საერთაშორისო სტანდარტების დარღვევა:''' უფლებადამცველებმა ხაზი გაუსვეს, რომ პროცესი არღვევდა საქართველოს მიერ აღებულ საერთაშორისო ვალდებულებებს სათანადო საცხოვრებლის უფლების შესახებ, რადგან გამოსახლება დასაშვებია მხოლოდ როგორც უკანასკნელი ზომა. EMC მოითხოვდა გამოსახლების პროცესის დაუყოვნებლივ შეჩერებას, უსახლკარო ოჯახების საჭიროებების შეფასების ობიექტური კრიტერიუმების შემუშავებას და მათთვის სტაბილური, გრძელვადიანი საცხოვრებელი პირობების შეთავაზებას თავად ამ ოჯახების უშუალო ჩართულობით<ref name="EMC_Hospital_2015"/>. ===== უკანონო ნაგებობების დემონტაჟი (2022) ===== 2022 წლის იანვარში ორხევი საზოგადოების ყურადღების ცენტრში რამდენიმე [[საცხოვრებელი ზონა|საცხოვრებელი ნაგებობის]] დემონტაჟის გამო მოექცა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიის]] მუნიციპალური ინსპექციის განკარგულებით, დაინგრა შენობები, რომლებიც ხელისუფლებამ სახელმწიფო მიწაზე უკანონო მშენებლობებად შეაფასა<ref name="Tabula_demolition">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |title=მერიამ ორხევის დასახლებაში სახლები დაანგრია |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630123943/https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. მოვლენამ არაერთგვაროვანი რეაქცია გამოიწვია. თბილისის მერმა [[კახა კალაძე|კახა კალაძემ]] განაცხადა, რომ დემონტაჟი მრავალგზის გაფრთხილების შემდეგ განხორციელდა და ქალაქის ხელისუფლება მიწების თვითნებურ მიტაცებას არ დაუშვებდა<ref name="Tabula_Kaladze_comment">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679420-am-adamianebs-regionebshi-akvt-micebi |title="ამ ადამიანებს რეგიონებში აქვთ მიწები, დედაქალაქში ბინები" – კალაძე ორხევზე |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://archive.ph/qaBvr |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. თავის მხრივ, უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) მერიის ქმედებები მკაცრად გააკრიტიკა. ორგანიზაციის განცხადებაში მას უწოდეს „კიდევ ერთი [[რეპრესია|რეპრესიული]] ღონისძიება“ [[უსახლკარო|უსახლკაროების]] წინააღმდეგ და სისტემური პოლიტიკის ნაწილი, და არა ერთეული შემთხვევა. განსაკუთრებით ხაზგასმული იყო, რომ ნგრევა, რომელიც ზამთრის პერიოდსა და [[COVID-19|COVID-19-ის]] პანდემიის პირობებში, ალტერნატიული საცხოვრისის შეთავაზების გარეშე განხორციელდა, ადამიანებს „ქუჩაში, მიუსაფარ მდგომარეობაში აღმოჩენისა და ფიზიკური განადგურების რისკის წინაშე“ აყენებდა. უფლებადამცველებმა მიუთითეს კანონმდებლობის სისტემურ ხარვეზზე, რომელიც, საერთაშორისო სტანდარტების უგულებელყოფით, საცხოვრისის იძულებით დემონტაჟს არ განიხილავს გამოსახლების ფორმად და ამით დაზარალებულებს სამართლებრივი დაცვის გარეშე ტოვებს. ამასთან დაკავშირებით, SJC-მ კონკრეტული მოთხოვნები წამოაყენა: * '''თბილისის მერიისადმი''' — დაუყოვნებლივ შეეწყვიტა დემონტაჟი და დაზარალებულები უზრუნველეყო ადეკვატური საცხოვრებლით; * '''საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსადმი''' — შეემუშავებინა საცხოვრისის ეროვნული სტრატეგია; * '''საქართველოს მთავრობისა და პარლამენტისადმი''' — საკანონმდებლო დონეზე ეღიარებინა დემონტაჟისას იძულებითი გამოყვანა გამოსახლების ფორმად და მოეხდინა ეროვნული კანონმდებლობის სრული ჰარმონიზაცია ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ნორმებთან<ref name="SJC_Demolition_2022">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/satskhovrisebis-demontazhi-usakhlkarota-tsinaaghmdeg-tbilisis-meriis-kidev-erti-represiuli-ghonisdziebaa |title=საცხოვრისების დემონტაჟი უსახლკაროთა წინააღმდეგ თბილისის მერიის კიდევ ერთი რეპრესიული ღონისძიებაა |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707144727/https://socialjustice.org.ge/ka/products/satskhovrisebis-demontazhi-usakhlkarota-tsinaaghmdeg-tbilisis-meriis-kidev-erti-represiuli-ghonisdziebaa |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. ===== კონფლიქტი სოციალური საცხოვრისის გარშემო (2023—2025) ===== 2023 წლის ბოლოს ცნობილი გახდა ორხევის სოციალური საცხოვრისის უსაფრთხოების პრობლემის შესახებ. შენობა, რომელიც 1967 წელს აშენდა და თავდაპირველად სასკოლო კვების კომბინატს წარმოადგენდა, 2017 წელს უსახლკაროდ რეგისტრირებული ოჯახების განსათავსებლად გადაკეთდა. 2022 წლისთვის მასში 260 ადამიანი ცხოვრობდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |title=უსახლკარო პირები ორხევის სოციალური საცხოვრისიდან გაყვანას საჭიროებენ |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2023-12-05 |access-date=2025-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250707141628/https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |archive-date=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. წლების განმავლობაში მისი მდგომარეობა მნიშვნელოვნად გაუარესდა: მცხოვრებლები, მათ შორის ბავშვები და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები, უჩიოდნენ მუდმივ ხმაურს, ნესტს, გადატვირთულობასა და ბინებში კედლებისა და ჭერის დაზიანებას<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. 2023 წლის დეკემბერში უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) სამგორის რაიონის გამგეობის მიერ დაკვეთილი საინჟინრო-საპროექტო კვლევის შედეგები გამოაქვეყნა. ექსპერტიზამ კრიტიკული პრობლემები გამოავლინა: * '''სეისმური მდგრადობის ნორმებთან შეუსაბამობა:''' შენობა არ პასუხობდა 8-ბალიანი [[მედვედევი-შპონჰოიერი-კარნიკის სკალა|სეისმური ზონისთვის]] დადგენილ თანამედროვე მოთხოვნებს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''მზიდი კონსტრუქციების არადამაკმაყოფილებელი მდგომარეობა:''' გამოვლინდა უხარისხოდ დაბეტონებული კარკასის კვანძები და ნორმებით აკრძალული სილიკატური აგურის გამოყენება<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''ჩამონგრევის რისკი:''' დაწყებული იყო იმ ლითონის ელემენტების კოროზია, რომლებზეც რიგელები იყო დამონტაჟებული, რაც „მყისიერი ჩამონგრევის“ საშიშროებას ქმნიდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''რემონტის არარენტაბელურობა:''' აღდგენითი სამუშაოების ღირებულება მნიშვნელოვნად აღემატებოდა შენობის საერთო ღირებულების 50%-ს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. ექსპერტებმა დაასკვნეს, რომ შენობის ექსპლუატაცია კაპიტალური გამაგრების გარეშე დაუშვებელი იყო, ხოლო სამუშაოების პერიოდში აუცილებელი იყო მცხოვრებლების სრული ევაკუაცია. უფლებადამცველებმა თბილისის მერიას მოუწოდეს, დაუყოვნებლივ უზრუნველეყო მცხოვრებლები უსაფრთხო და ღირსეული ალტერნატიული საცხოვრებლით<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. სიტუაცია კვლავ 2025 წლის მაისში გამწვავდა. იმ დროისთვის ავარიულ შენობაში 75 ოჯახიდან დაახლოებით 25 რჩებოდა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიამ]] მათ განსახლების სქემა შესთავაზა: დროებითი ქირა ქალაქის ხარჯზე და შემდგომში მუდმივი საცხოვრებლის გადაცემა. თუმცა, მცხოვრებლებმა იურიდიული გარანტიების არარსებობის გამო შეთავაზებაზე უარი განაცხადეს, რადგან შიშობდნენ, რომ დროებითი საცხოვრებელი განუსაზღვრელი ვადით გაგრძელდებოდა. ისინი ითხოვდნენ ოფიციალური დოკუმენტების გადაცემას, რომლებიც ახალ საცხოვრებელზე საკუთრების უფლებას დაადასტურებდა, და მერთან, [[კალაძე, კახა|კახა კალაძესთან]], შეხვედრას<ref name="TVPirveli_Shelter_2025">{{cite news | url = https://www.youtube.com/watch?v=_fD_YXb0lVA | title = ორხევის მერიის თავშესაფარი - პროტესტი და მოლოდინი (Приют мэрии в Орхеви — протест и ожидание) | lang = ka | publisher = ტელეკომპანია პირველი (TV Pirveli) | date = 2025-05-17 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-social_issues-2025 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენ უკან დასახევი გზა არა გვაქვს... შეხვედრა მხოლოდ და მხოლოდ კახი კალაძესთან. | url-status = live }}</ref>. კონფლიქტი გამწვავდა, როდესაც ხელისუფლებამ გამოსახლების დასაჩქარებლად შენობას ელექტროენერგიის მიწოდება შეუწყვიტა. მცხოვრებლებმა ეს ზეწოლის ზომად შეაფასეს და, მათივე მტკიცებით, ელექტრომომარაგება თვითნებურად აღადგინეს. მათ ასევე მერიის შენობასთან უვადო საპროტესტო აქციის დაწყება დააანონსეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025" />. ==== სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი ორხევში ==== პოსტსაბჭოთა პერიოდში ორხევმა მნიშვნელოვანი სტრატეგიული დანიშნულება შეიძინა და [[საქართველოს თავდაცვის ძალები|საქართველოს თავდაცვის ძალების]] ერთ-ერთი საკვანძო ობიექტის დისლოკაციის ადგილად იქცა. აქ განთავსებულია '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''', რომელიც ფუნქციონირებს როგორც სამხედრო ტექნიკის მიღების, განაწილების, მომსახურებისა და მოდერნიზაციის ცენტრალური [[ჰაბი]]<ref name="MOD_2022_01">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8543/turqetma-tavdacvis-dzalebs-specialuri-teqnika-gadasca- | title = თურქეთმა თავდაცვის ძალებს სპეციალური ტექნიკა გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2022-01-29 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2020_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7918/tavdacvis-dzalebis-axali-saavtomobilo-sashualebebit-agchurvis-procesi-daiwyo | title = თავდაცვის ძალების ახალი საავტომობილო საშუალებებით აღჭურვის პროცესი დაიწყო | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-07-26 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ორხევის ბაზა წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, უპირველეს ყოვლისა, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის, ძირითად პლატფორმას. „სამხედრო-ფინანსური თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმების“ ფარგლებში აქ რეგულარულად იმართება ტექნიკის გადაცემის ოფიციალური ცერემონიები. * '''2022 წლის 29 იანვარს''' თურქულმა მხარემ 11 ერთეული ლოგისტიკური მანქანა, 2 მიკროავტობუსი და 2 ტრაქტორი გადასცა, რომელთა საერთო ღირებულება 597 722 [[აშშ-ის დოლარი|აშშ დოლარს]] შეადგენდა. ღონისძიებას ესწრებოდნენ თავდაცვის მინისტრი [[ჯუანშერ ბურჭულაძე|ჯუანშერ ბურჭულაძე]], მისი მოადგილე [[გიორგი ხაინდრავა (პოლიტიკოსი)|გიორგი ხაინდრავა]], თავდაცვის ძალების მეთაურის მოადგილე [[ბრიგადის გენერალი]] [[ჯონი ტატუნაშვილი|ჯონი ტატუნაშვილი]] და თურქეთის ელჩი ფატმა ჯერენ იაზგანი. მიღება-ჩაბარების აქტებს ხელი მოაწერეს ავიაციისა და [[საჰაერო თავდაცვა|საჰაერო თავდაცვის]] სარდალმა, [[პოლკოვნიკი|პოლკოვნიკმა]] [[სერგო ნინუა|სერგო ნინუამ]] და ლოგისტიკის სარდალმა, პოლკოვნიკმა კახაბერ ტაბატაძემ<ref name="MOD_2022_01"/>. * '''2021 წლის 19 ივლისს''' გადაეცა კომპანია [[BMC (თურქეთი)|BMC]]-ის წარმოების 4 ტექნიკური მომსახურების მანქანა, ღირებულებით 866 400 აშშ დოლარი, მინისტრ ბურჭულაძისა და თავდაცვის ძალების მეთაურის, [[გენერალ-მაიორი|გენერალ-მაიორ]] გიორგი მათიაშვილის თანდასწრებით<ref name="MOD_2021_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8322/saqartvelos-tavdacvis-saministros-turqetis-respublikam-teqnikuri-momsaxurebis-manqanebi-gadasca | title = საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს თურქეთის რესპუბლიკამ ტექნიკური მომსახურების მანქანები გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2021-07-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2015 წლის 19 აგვისტოს''' გადაეცა 143 დასახელების მატერიალურ-ტექნიკური საშუალებების პარტია, დაახლოებით 700 ათასი დოლარის ღირებულების, რომელიც განკუთვნილი იყო როგორც შეიარაღებული ძალებისთვის, ასევე [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შსს]]-ს საზღვრის დაცვის დეპარტამენტისთვის. დოკუმენტებს ხელი მოაწერეს ლოგისტიკის სარდალმა მამუკა ცხვედიანმა და თურქეთის სამხედრო ატაშეს მოადგილემ ბიულენთ კორთმა<ref name="MOD_2015_08">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4036/turqetis-erovnuli-tavdacvis-saministris-sachuqaru | title = თურქეთის ეროვნული თავდაცვის სამინისტროს საჩუქარი | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-08-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2012 წლის 2 მაისს''' გადაეცა [[Land Rover]]-ისა და [[Ford]]-ის მარკის საველე სარემონტო-სახანძრო მანქანები. ცერემონიას ესწრებოდა თავდაცვის მინისტრის მოადგილე ალექსანდრე ბურჭულაძე და თურქეთის ელჩი მურათ ბურჰანი<ref name="MOD_2012_05">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/1594/presents-from-general-staff-of-turkey-to-georgia-mod | title = თურქეთის გენერალური შტაბის საჩუქარი საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2012-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ობიექტი ასევე ცენტრალურ როლს ასრულებს ქართული არმიის მოდერნიზაციისა და სამხედრო მოსამსახურეების სოციალური პირობების გაუმჯობესების პროგრამებში. '''2020 წლის 26 ივლისს''' მინისტრ [[ირაკლი ღარიბაშვილი|ირაკლი ღარიბაშვილის]] ინიციატივით ორხევის ბაზაზე დაიწყო ქვედანაყოფების ახალი ავტომობილებით, მათ შორის [[Toyota Hilux]]-ის პიკაპებითა და [[Toyota Land Cruiser]]-ის ყველგანმავლებით, ასევე [[MAN]], [[Iveco]] და [[Ford]]-ის ტექნიკით, გადაიარაღების პროცესი. ეს ღონისძიება მიზნად ისახავდა მოძველებული ტექნიკის ჩანაცვლებას, რომლის შეკეთებაზეც ყოველწლიურად მილიონობით ლარი იხარჯებოდა<ref name="MOD_2020_07"/>. '''2020 წლის 1 თებერვალს''' მინისტრმა ღარიბაშვილმა ბაზაზე ვიზიტისას ყველა სამხედრო მოსამსახურისთვის ახალი, მნიშვნელოვნად გაუმჯობესებული [[სამედიცინო დაზღვევა|სამედიცინო დაზღვევის]] პაკეტის შემოღება დააანონსა<ref name="MOD_2020_02">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7712/samxedro-mosamsaxureebi-sruliad-ganaxlebuli-janmrtelobis-sadazgvevo-paketit-isargebleben | title = სამხედრო მოსამსახურეები სრულიად განახლებული ჯანმრთელობის სადაზღვევო პაკეტით ისარგებლებენ | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-02-01 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ბაზას რეგულარულად აინსპექტირებს უმაღლესი ხელმძღვანელობა, მათ შორის თავდაცვის მინისტრები [[ირაკლი ალასანია|ირაკლი ალასანია]] და [[თინათინ ხიდაშელი|თინათინ ხიდაშელი]] 2015 წელს, რომლებიც სწავლობდნენ ინფრასტრუქტურის მდგომარეობას და მის მასშტაბურ რეკონსტრუქციას გეგმავდნენ<ref name="MOD_2015_05_monitoring">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3252/monitoring-in-east-operative-command | title = მონიტორინგი აღმოსავლეთ სარდლობის ქვედანაყოფებში | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_visit">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3413/minister-of-defence-at-military-bases | title = თავდაცვის მინისტრი სამხედრო ბაზებზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ლოგისტიკური ფუნქციების გარდა, ბაზა საზოგადოებრივი და მემორიალური საქმიანობის ადგილია. მის ტერიტორიაზე სხვადასხვა წლებში დისლოცირებული იყო '''I მსუბუქი ქვეითი ბრიგადის მე-12 ბატალიონი'''<ref name="MOD_2015_11">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4362/kiparisis-xeebi-dagupuli-samxedroebis-saxelze | title = კიპარისის ხეები დაღუპული სამხედროების სახელზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-11-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_monitoring"/> და '''საავტომობილო ბატალიონი'''<ref name="MOD_2013_10">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/2426/presidential-elections-of-georgia | title = საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2013-10-27 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. 2013 წლის 27 ოქტომბრის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს აქ ორგანიზებული იყო სამგორის №6 საარჩევნო ოლქის №60 საარჩევნო უბანი, რომელიც მდებარეობდა მისამართზე: ახვლედიანის ჩიხი (ამჟამად ჩანტლაძის ჩიხი), 5<ref name="MOD_2013_10"/>. '''2015 წლის 19 ნოემბერს''' მე-12 ბატალიონის ჯარისკაცებმა ფონდ „გაამწვანე საქართველოსთან“ ერთად და თავდაცვის მინისტრის მოადგილის [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძის]] მონაწილეობით, ბაზის ტერიტორიაზე 50 [[კვიპაროზი]] დარგეს ბრძოლებში დაღუპული თანამებრძოლების ხსოვნის პატივსაცემად<ref name="MOD_2015_11"/>. == გეოგრაფია == === საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებები === დასახლება ორხევი მდებარეობს თბილისის აღმოსავლეთ ნაწილში, სამგორის სარწყავი სისტემის ტერიტორიაზე. ეს ადგილი ხასიათდება [[თიხნარი|თიხნარების]] არსებობით, რაც დადასტურდა 2011 წლის [[სამეცნიერო კვლევა|სამეცნიერო ნაშრომში]], რომელიც [[მელიორაცია|ჰიდრომელიორაციის]] საკითხებს ეძღვნებოდა. კვლევებისთვის გამოყენებული იყო [[ნიადაგი|ნიადაგის]] ნიმუშები, რომლებიც უშუალოდ ორხევის რაიონიდან იქნა აღებული<ref name="Science2011">{{სტატია |ავტორი=Кикнадзе Х.Л., Дадиани К.З., Маисая Л.Д., Лордкипанидзе Ф.Н., Наврозашвили М.З. |სათაური=Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |ენა=ru |გამოცემა=Сборник научных трудов |ტიპი=კრებული |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Институт водного хозяйства Грузинского технического университета |პასუხისმგებელი=под ред. Г. В. Гавардашвили, И. Р. Иремашвили |წელი=2011 |ნომერი=66 |გვერდები=124—127 |issn=1512-2344 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ადგილობრივი თიხნარის ძირითადი ფიზიკურ-მექანიკური თვისებები შემდეგნაირად განისაზღვრა: * '''[[პლასტიკურობის რიცხვი]]:''' 15,5 * '''ფილტრაციის საწყისი კოეფიციენტი (Кф):''' 2,63×10⁻³ სმ/წმ * '''[[წყალბადის მაჩვენებელი|pH]] წყლის გამონაწვლილში:''' 7,5 * '''ბუნებრივი განლაგების მშრალი გრუნტის მოცულობითი წონა:''' 1,48 გ/სმ³ ==== ფილტრაციული გამოცდების შედეგები ==== კვლევის ფარგლებში შესწავლილ იქნა ადგილობრივი თიხნარების [[წყალშემკავებლობა|წყალგაუმტარობის]] შემცირების შესაძლებლობა მათი [[ზედაპირულად აქტიური ნივთიერება|ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებებით]] (ზან) დამუშავების გზით — ამ შემთხვევაში [[კაპროლაქტამი|კაპროლაქტამის]] წარმოების კუბური ნარჩენებით. მიზანი იყო შეფასებულიყო, რამდენად ეფექტურად შეეძლო ასეთ დამუშავებას [[ფორიანობა|ფორების]] „დალუქვა“ [[გრუნტი|გრუნტში]], რაც მნიშვნელოვანი მაჩვენებელია ჰიდროტექნიკური და [[ირიგაცია|სარწყავი]] მშენებლობისთვის. შედეგები აჩვენებს, რომ ზან-ით დამუშავების შემდეგ თიხნარის წყალგამტარობა მკვეთრად მცირდება. [[დარსის კანონი|წნევის გრადიენტის]] (წნევის ვარდნის შეფარდება ფილტრაციის გზის სიგრძესთან) 2.0-მდე მნიშვნელობისას, წყლის ფილტრაცია ნიმუშებში მთლიანად შეწყდა. გრადიენტის მნიშვნელოვან ზრდამდეც კი, 10.0-მდე, ფილტრაციის კოეფიციენტი ძალიან დაბალ დონეზე რჩებოდა (დაახლოებით 1,04×10⁻⁵ სმ/წმ), რაც გრუნტში მდგრადი და პრაქტიკულად წყალგაუმტარი სტრუქტურის ფორმირებაზე მიუთითებს. ეს მონაცემები ადასტურებს, რომ ორხევის თიხნარებს გააჩნიათ თვისებები, რომლებიც მათი ფილტრაციული მახასიათებლების ეფექტურად შემცირების საშუალებას იძლევა, რაც ამ ტერიტორიის მნიშვნელოვანი გეოგრაფიული და საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებაა. === ეკოლოგია === დასახლებაში ეკოლოგიური საკითხები, განსაკუთრებით სამრეწველო დაბინძურებასთან დაკავშირებით, არაერთხელ გამხდარა სოციალური პროტესტისა და საზოგადოებრივი შეშფოთების საგანი. ==== სამრეწველო დაბინძურება და პროტესტები (2014-2017) ==== 2014 წლის სექტემბერში მწვავე პრობლემად იქცა კომპანია „Georgian Metal“-ის ფეროსპლავთა ქარხნის მუშაობა, რომელიც №156 საჯარო სკოლიდან სულ რაღაც 100–150 მეტრში მდებარეობდა. მოსახლეობა და მოსწავლეთა მშობლები საპროტესტო აქციებს მართავდნენ და საწარმოს გაჩერებას ითხოვდნენ, რადგან ქარხანა ფილტრების გარეშე მუშაობდა და ძლიერ კვამლსა და გამონაბოლქვს გამოყოფდა. მათი მტკიცებით, ეს პირდაპირ საფრთხეს უქმნიდა 700-მდე მოსწავლისა და მთელი რაიონის მოსახლეობის ჯანმრთელობას<ref name="Aris_Ecology_2014">{{cite web |url=https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |title=სკოლა, რომელშიც ბავშვებს ცოდნის მიღება ჯანმრთელობის ხარჯზე უწევთ |lang=ka |website=Aris.ge-განათლება |date=2014-09-23 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707133104/https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. საწარმოს ხელმძღვანელობა „მცირე ხარვეზებს“ აღიარებდა და ფილტრების მომავალში დამონტაჟების პირობას დებდა, თუმცა მუშაობის შეჩერებაზე უარს აცხადებდა. ეკოლოგმა ნინო ჩხობაძემ პრობლემა კანონმდებლობის სისუსტეს დაუკავშირა, რომელიც მსგავს საწარმოებს გარემოზე ზემოქმედების შეფასების გარეშე ფუნქციონირების საშუალებას აძლევდა. გარემოს დაცვის სამინისტროში განაცხადეს, რომ ქარხანა უკვე ორჯერ იყო დაჯარიმებული და მონიტორინგის ქვეშ იმყოფებოდა<ref name="Aris_Ecology_2014"/>. 2016 წლის აგვისტოში მცხოვრებლები კვლავ გამოვიდნენ პროტესტზე ჰაერის ძლიერი დაბინძურების წინააღმდეგ, რაც, მათი თქმით, ქარხნების, კერძოდ, საწარმო „ჭიათურმანგანუმ ჯორჯიას“ მუშაობით იყო გამოწვეული. ტელეკომპანია „ობიექტივის“ რეპორტაჟის თანახმად, მცხოვრებლები ჩიოდნენ, რომ საწარმოები ტექნიკური ნორმების დარღვევით მუშაობდნენ, განსაკუთრებით ღამის საათებში, რაც ძლიერ გამონაბოლქვს იწვევდა. ისინი ამას დასახლებაში ალერგიული, გულ-სისხლძარღვთა და ონკოლოგიური დაავადებების ზრდას უკავშირებდნენ. საჩივრებზე საპასუხოდ, გარემოს დაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ მათმა ინსპექტორებმა უკვე ჩაატარეს წინასწარი დათვალიერება და დაგეგმეს საწარმოების სრული შემოწმება<ref name="Obieqtivi_Ecology_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=49MBtMgRHt0 | title = ორხევისა და ალექსეევკას მოსახლეობა ქარხნების მუშაობას აპროტესტებს | lang = ka | author = შორენა კოკორაშვილი | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-08-01 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/360p-25_20250630 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ხდება გამონაბოლქვი, არის დაბინძურებული ჰაერი, არ ხდება ჰაერის ფილტრაცია, გაწმენდა... აქვე ახლოს, 200 მეტრში არის სკოლა... მომატა ბავშვების ალერგიულმა დაავადებებმა, მომატა გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებმა, სიმსივნურმა დაავადებებმა. | url-status = live }}</ref>. 2017 წლის აპრილში, მცხოვრებლების საჩივრების შემდეგ უსიამოვნო სუნსა და კანალიზაციის დაბინძურებაზე, რაც სავარაუდოდ კვების მრეწველობის საწარმო „ფუდმარტის“ საქმიანობას უკავშირდებოდა, მუნიციპალური ხელისუფლების მონაწილეობით შეხვედრები გაიმართა. შედეგად, კომპანიამ პრობლემის გადასაჭრელად ზომები მიიღო, კერძოდ, დაამონტაჟა სპეციალური გამწოვი ფილტრები<ref name="Sakrebulo_Foodmart_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |title=გულიკო ზუმბაძე კომპანიის ,,ფუდმარტი“ ხელმძღვანელობას შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-04-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164416/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ==== ნავთობბაზასთან მეზობლობის პრობლემა (2018) ==== კიდევ ერთი მწვავე ეკოლოგიური და სოციალური პრობლემა გახდა საცხოვრებელი სახლების ახლო მეზობლობა კომპანია „[[SOCAR]] Georgia Petroleum“-ის ნავთობბაზასთან. „სტუდია მონიტორის“ 2018 წლის 31 იანვრის რეპორტაჟში ორხევის მცხოვრებლები თავიანთ ცხოვრებას „ბომბზე ცხოვრებას“ უწოდებდნენ და მუდმივ ხმაურზე, ნავთობპროდუქტების ძლიერ სუნსა და სარკინიგზო ცისტერნებისგან მომდინარე საფრთხეზე ჩიოდნენ. გამოძიების თანახმად, 20 000 ტონა ტევადობის ნავთობბაზის მშენებლობის ნებართვა 2009 წელს გაიცა, მას შემდეგ, რაც გაუქმდა სანიტარული ნორმები, რომლებიც სამრეწველო და საცხოვრებელ ობიექტებს შორის უსაფრთხო მანძილს არეგულირებდა. შედეგად, ერთ-ერთი საცხოვრებელი სახლი რეზერვუარებიდან სულ რაღაც 30 მეტრში აღმოჩნდა. ეკოლოგმა მანანა ქოჩორაძემ ასეთ კანონმდებლობას „მსოფლიო გამონაკლისი“ უწოდა. სიუჟეტში ასევე აღინიშნა, რომ [[საქართველო-ევროკავშირის ასოცირების ስምምነት|ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების]] ფარგლებში საქართველომ ვალდებულება აიღო, მიეღო ახალი ეკოლოგიური კოდექსი 2017 წლის სექტემბრამდე, თუმცა რეპორტაჟის გამოსვლის მომენტისთვის ეს ვადა უკვე დარღვეული იყო<ref name="StudioMonitor_OilBase_2018">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=uxLLgXlnB_M | title = ნავთობბაზა საცხოვრებელ სახლებთან ახლოს | lang = ka | publisher = Studio Monitor | date = 2018-01-31 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-oilbase | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live | quote = ბომბი არის მაგი ჩვენთვის რა... }}</ref>. == ადმინისტრაციული სტატუსი == დასახლება ორხევი ადმინისტრაციულად სამგორის რაიონის შემადგენლობაში შედის. თავისი ისტორიის განმავლობაში დასახლებამ არაერთხელ შეიცვალა ადმინისტრაციული კუთვნილება: * '''26 კომისრის სახელობის რაიონი''' და '''კალინინის რაიონი''' (1940-იანი წლების ბოლო — 1950-იანი წლების დასაწყისი): თავდაპირველად, 1946 წელს, ორხევის ტერიტორია შედიოდა ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის საზღვრებში, რომელიც 26 კომისრის სახელობის რაიონის ნაწილი იყო<ref name="ZV1946_Dec"/>. 1950 წლის იანვრისთვის, ორხევის საარჩევნო უბნის დაარსებით, დასახლება უკვე თბილისის კალინინის რაიონის შემადგენლობაში ირიცხებოდა<ref name="Komunisti1950"/>. * '''გარეუბნის რაიონი''' (1950-იანი წლების დასაწყისი): მალევე ადმინისტრაციული დაყოფა კვლავ შეიცვალა. უკვე 1950 წლის ბოლოსთვის დასახლება ორხევი მოიხსენიება როგორც თბილისის გარეუბნის რაიონის მნიშვნელოვანი ნაწილი, სადაც აქტიურად მიმდინარეობდა საბინაო და სოციალური მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov"/>. * '''სამგორის რაიონი''' (1962 წლიდან): 1962 წლის აპრილში შეიქმნა სამგორის რაიონი, რომელიც ქალაქ თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამ ახალი რაიონის ცენტრი გახდა დაბა სამგორი, რომელიც ორხევისა და სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლების გაერთიანებით ჩამოყალიბდა<ref name="ZV1962_Apr"/>. * '''გარდაბნის რაიონი''' (1960-იანი წლების ბოლო — 1970-იანი წლების დასაწყისი): რამდენიმე წლის შემდეგ, როგორც 1970 წლის იანვარში გამოქვეყნებული მაცხოვრებლების [[წერილი|წერილიდან]] ირკვევა, დასახლება ორხევი გარდაბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. * '''საქარხნო რაიონი''' (1970-იანი — 1980-იანი წლები): 1970-იანი წლების დასაწყისში ორხევი კვლავ თბილისის საქალაქო საზღვრებში მოექცა და საქარხნო რაიონის ნაწილი გახდა<ref name="Komunisti1974"/><ref name="ZV1973_Jun"/>. ამ რაიონის ფარგლებში ორხევი შედიოდა '''აეროპორტის № 65 საარჩევნო ოლქში''' (1975 წელი, ცენტრი — აეროპორტის დირექცია)<ref name="ZV1975_Mar">{{სტატია |სათაური=Заводской район |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |პასუხისმგებელი=О. Кинкладзе |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1975 |თვე=3 |რიცხვი=25 |გამოცემა=70 |ნომერი=15134 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630102142/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |archivedate=2025-06-30}}</ref>, '''მელიორატორთა № 84 საარჩევნო ოლქში''' (1984 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1984_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Мелиораторов избирательный округ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |პასუხისმგებელი=Н. Черкезишвили |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1984 |თვე=12 |რიცხვი=9 |გამოცემა=282—283 |ნომერი=18037—18038 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630103422/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |archivedate=2025-06-30 }}</ref> და '''ორხევის № 48 საარჩევნო ოლქში''' (1989 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1989_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Орхевский избирательный округ № 48 |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |პასუხისმგებელი=ред. А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=12 |რიცხვი=5 |გამოცემა=278 |ნომერი=19531 |გვერდები=4 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630104840/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''სამგორის რაიონი''' (თანამედროვე პერიოდი): ამჟამად, პოსტსაბჭოთა პერიოდის ადმინისტრაციული რეფორმების შემდეგ, ორხევი კვლავ ქალაქ თბილისის სამგორის რაიონის შემადგენლობაშია. [[მუნიციპალიტეტი|მუნიციპალიტეტის]] 2014 წლის დადგენილების თანახმად, ორხევი აეროპორტის დასახლების ტერიტორიასთან და სხვა ტერიტორიებთან ერთად ქმნის რაიონის მე-19 მიკრორაიონს (უბანს) სახელწოდებით „ორხევი, აეროპორტი“<ref name="MatsneDecree">{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |title=ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტში დადგენილ ადმინისტრაციულ საზღვრებში არსებული ადმინისტრაციული ერთეულების - რაიონების ტერიტორიულ ერთეულებად – უბნებად დაყოფის შესახებ |website=საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე |publisher=ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულო |lang=ka |date=2014-12-09 |access-date=2025-06-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250425030900/https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |archivedate=2025-04-25 |url-status=live }}</ref>. ამ ქვედანაყოფის ადგილობრივი მმართველობა მდებარეობს მისამართზე: გიორგი მუხაძის ქუჩა, 6<ref name="OSM_Data"/>. ჩრდილოეთით ესაზღვრება დასახლებები [[თეთრიხევი]] და [[თეთრიხევჰესი]]. 2017 წელს ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე მმართველი პარტია „[[ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო|ქართული ოცნებიდან]]“ მაჟორიტარულ ოლქში, რომელიც მოიცავს ორხევს, ლილოს დასახლებასა და აეროპორტს, წარდგენილი იყო საკრებულოს დეპუტატი გიორგი ტყემალაძე<ref name="TN2017_Sep">{{სტატია |სათაური=Правящая партия назвала кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |გამოცემა=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. [[ფაილი:Map of Orkhevi and Uban 19 "Orkhevi, Airport" in Samgori District, Tbilisi.jpg|მინი|ადმინისტრაციული უბნის №19 „ორხევი, აეროპორტი“ (ნარინჯისფერი) და დასახლება ორხევის (ლურჯი) საზღვრები მის შემადგენლობაში.]] [[ფაილი:Orkhevi as a part of Samgori District of Tbilisi.jpg|მინი|ორხევი სამგორის რაიონის შემადგენლობაში.]] '''ძირითადი ქუჩები:''' * თენგიზ ჩანტლაძის ქუჩა — 2001 წლამდე [[ელენე ახვლედიანი|ელენე ახვლედიანის]] ქუჩის სახელს ატარებდა<ref>{{წიგნი |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |პასუხისმგებელი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ საყვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |წელი=2008 |გვერდები=192 |გვერდების რაოდენობა=511 |ენა=ka |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. * გიორგი მუხაძის ქუჩა * სოსო (კობა) აბზიანიძის ქუჩა * ალექსანდრე ქართველიშვილის ქუჩა * [[ნიკო ფიროსმანაშვილი|ნიკო ფიროსმანის]] ქუჩა * შალვა ამირანაშვილის ქუჩა * დავით კაკაბაძის ქუჩა * ვაჟა ბანეთიშვილის ქუჩა * იოანე პეტრიწის ქუჩა * ალექსანდრე წუწუნავას ქუჩა * ივანე გოკიელის ქუჩა * სოსო ღვინიაშვილის ქუჩა * [[სერგეი ესენინი|სერგეი ესენინის]] ქუჩა * გიორგი სააკაძის ქუჩა == ინფრასტრუქტურა == დასახლების ინფრასტრუქტურა, რომელიც საბჭოთა პერიოდში ჩამოყალიბდა, მოიცავს საგანმანათლებლო, სამრეწველო, კომერციულ, კულტურულ და [[რეკრეაცია|სარეკრეაციო]] ობიექტებს. ბევრი მათგანი [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ გაუქმდა ან გარდაიქმნა, ხოლო მათ ადგილას და მათ გვერდით ახლები გაჩნდა. 1950-იან წლებში დასახლებაში აშენდა [[ამბულატორია]], პოლიკლინიკა, სტომატოლოგიური კაბინეტები<ref name="ZV1950_Dec21"/>, [[აბანო]], ფოსტა, კლუბი, ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>, რესტორანი და რამდენიმე მაღაზია<ref name="ZV1962_Dec7"/>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, კომუნალური მომსახურების ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო: 1962 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიებისა და რესტორნის ცუდ მდგომარეობას უჩიოდნენ<ref name="ZV1962_Dec7"/>. 1970 წელს მაცხოვრებლები ჩიოდნენ 1946 წელს აშენებული დროებითი საცხოვრებლების სიძველეზე, სასმელი წყლის მიწოდების ხშირ შეფერხებებსა და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე, რაც მათ რადიოსა და [[ტელევიზორი|ტელევიზორებით]] სარგებლობის შესაძლებლობას ართმევდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. 2005 წლის მდგომარეობით, დასახლება, თბილისის გარეუბანში მდებარე რამდენიმე სხვა რაიონთან ერთად, სრულად არ იყო ჩართული ცენტრალურ [[საკანალიზაციო კოლექტორი|საკანალიზაციო სისტემაში]], და [[ჩამდინარე წყლები|ჩამდინარე წყლები]] ნაწილობრივ მიმდებარე ხევებში ჩაედინებოდა<ref name="UrbanPlanning2005">{{წიგნი |ავტორი=გ. ბერიძე, ვ. დავითაია, ზ. კიკნაძე, ლ. კლიმიაშვილი, ბ. მამინაიშვილი, ნ. ნაცვლიშვილი, გ. სოსელია, გ. შავდია, თ. ჯეირანაშვილი |სათაური=თბილისის ქალაქთმშენებლობითი განვითარების მეთოდოლოგიური პრობლემები |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |პასუხისმგებელი=გივი ბერიძე |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=არქიტექტურის თეორიისა და ქალაქთმშენებლობის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი „ტბილარქტეორია“ |წელი=2005 |ტომი=3 |გვერდები = 258 |გვერდების რაოდენობა=264 |isbn=99940-0-497-2 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630111219/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამჟამად, ორხევი ძირითადად საცხოვრებელი მიკრორაიონია, სადაც ჩრდილოეთით საბჭოთა პერიოდის 2-5 სართულიანი კორპუსებია, ხოლო სამხრეთით — კერძო სახლები ნაკვეთებით. === სახელმწიფო დაწესებულებები === * '''საქართველოს შემოსავლების სამსახურის არატარიფული კონტროლის სამმართველო''' — კობა აბზიანიძის ქუჩა №4-ში მდებარეობს [[საქართველოს შემოსავლების სამსახური|საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის]] საბაჟო დეპარტამენტის ერთ-ერთი ქვედანაყოფი. ამ სამმართველოში, ისევე როგორც ქვეყნის მასშტაბით სხვა სერვისცენტრებსა და გაფორმების ეკონომიკურ ზონებში, ხორციელდება საექსპორტო ოპერაციებისთვის საჭირო საქონლის წარმოშობის სერტიფიკატების გაცემა<ref>{{cite web |url=https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |title=საბაჟო - ხშირად დასმული კითხვები |lang=ka |website=საქართველოს შემოსავლების სამსახურის ოფიციალური ვებგვერდი |publisher=სსიპ – შემოსავლების სამსახური |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701171427/https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |archivedate=2025-07-01 |url-status=live}}</ref>. === სამხედრო ობიექტები === დასახლება ორხევში მდებარეობს საქართველოს თავდაცვის ძალების ერთ-ერთი მთავარი ობიექტი — მოქმედი სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი, რომელსაც ოფიციალურად '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''' ეწოდება. ბაზა ცენტრალურ როლს ასრულებს სამხედრო ტექნიკის მიღებაში, მომსახურებაში, მოდერნიზაციასა და განაწილებაში<ref name="MOD_2022_01"/> <ref name="MOD_2020_07"/>. ამჟამად ობიექტი წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, კერძოდ, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის მთავარ პლატფორმას, სადაც იმართება სპეციალური და ლოგისტიკური ტექნიკის გადაცემის ცერემონიები<ref name="MOD_2022_01"/>. გარდა ამისა, ბაზაზე ხორციელდება ქართული არმიის საავტომობილო პარკის განახლების პროექტები<ref name="MOD_2020_07"/>. ის რეგულარულად გამოიყენება ოფიციალური ღონისძიებების, უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ინსპექტირებისა და ხსოვნის აქციების ჩასატარებლად<ref name="MOD_2015_05_visit"/> <ref name="MOD_2015_11"/>. === მრეწველობა და საწარმოები === ==== ისტორიული სამრეწველო ობიექტები ==== საბჭოთა პერიოდში ორხევი მნიშვნელოვანი სამრეწველო და ლოგისტიკური ცენტრი იყო. აქ ფუნქციონირებდა: * '''„სამგორწყალმშენის“ ბაზა''' (1948 წლიდან): მსხვილი კომპლექსი, რომელიც მოიცავდა ცენტრალურ მექანიკურ და ავტოსახელოსნოებს, გარაჟს, სახერხ ქარხანასა და საწყობებს<ref name="ZV1948_Mar"/><ref name="ZV1948_Apr"/><ref name="ZV1948_Jul"/>. * '''რკინაბეტონის ნაკეთობების წარმოების პოლიგონები''' (1963): მდებარეობდა ორხევსა და ლილოში საირიგაციო მშენებლობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1963_Mar"/>. * '''ორგანული სასუქების ქარხანა''' (1962): მშენებარე ქარხანა, რომელთანაც [[მილსადენი]] მტკვარზე გადებული ახალი ხიდით მიიყვანეს<ref name="ZV1962_Feb"/>. * '''ტექსტილისა და გალანტერეის კომბინატი''' (1971): იგეგმებოდა [[კოოპერაცია|კოოპერატიული]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1971_Aug"/>. * '''„თბილგვირაბმშენის“ რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკკ)''' (1982): [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველყოფის მთავარი საწარმო. ქარხანა წელიწადში 20 ათას კუბურ მეტრ ასაწყობ რკინაბეტონსა და 50 ათას სასაქონლო ბეტონს უშვებდა<ref name="ZV1982_Feb"/>. * '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' (1986): მოიცავდა ინსტრუმენტების, [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[მოსაპირკეთებელი მასალები|მოსაპირკეთებელი მასალების]] საამქროებს<ref name="ZV1986_Sep"/><ref name="ZV1987_Dec27"/>. 1988 წელს აქ გაიხსნა '''პოლიმერული ნაწარმის ქარხანა''', რომელიც მარმარილოს ნარჩენებისგან სანტექნიკასა და მოსაპირკეთებელ ფილებს აწარმოებდა<ref name="ZV1988_May"/>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხანა''' (1986): იგეგმებოდა ახალი კორპუსების მშენებლობა ორხევში, რომლებიც 1989 წელს უნდა შესულიყო ექსპლუატაციაში<ref name="ZV1986_Jun"/>. * '''სუვენირების წარმოება „სოლანი“''' (1985): დაგეგმილი იყო ახალი საამქროს მშენებლობა 1,2 მილიონი რუბლის ღირებულებით<ref name="ZV1985_Oct"/>. * '''ადგილობრივი მრეწველობის სამინისტროს სარემონტო ბაზა''' (1987): იგეგმებოდა სამინისტროს ყველა საწარმოს მოწყობილობების ცენტრალიზებული შეკეთებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30"/>. პოსტსაბჭოთა პერიოდში ამ და ახალი საწარმოების ბაზაზე [[კერძო კომპანია|კერძო კომპანიები]] დაარსდა. 1998–1999 წლებში ორხევის სამრეწველო ზონაში დარეგისტრირდა '''სს „პოლიმერული ნაკეთობა“'''<ref name="SG1998_Dec"/> და '''სს „ხალიბი“''' (სარემონტო-მექანიკური ქარხანა)<ref name="SG1999_Jan"/>. 1998 წელს აქ ასევე მუშაობდა '''სს „ვაზიანი“''', რომელიც [[შამპანური|შამპანურს]] აწარმოებდა<ref name="Sakartvelo1998"/>. ==== თანამედროვე საწარმოები ==== * '''ღვინის კომპანია „დუგლაძე“''' — [[ღვინო|ღვინოებისა]] და [[ალკოჰოლური სასმელები|ალკოჰოლური სასმელების]] მსხვილი მწარმოებელი. * '''„Plastics Georgia“''' და '''„Lider Plast“''' — პლასტმასის ნაწარმის მწარმოებელი საწარმოები. * '''„ბედეგი“''' — სამშენებლო მასალების მწარმოებელი ქარხანა. * '''„წუნდა“''' — ავეჯის ფაბრიკა.<ref name="OSM_Data"/> === თანამედროვე კეთილმოწყობა და სოციალური ობიექტები === მუნიციპალური სოციალური პროგრამების ფარგლებში, ორხევში, მუხაძის ქუჩაზე, ფუნქციონირებს სოციალური საცხოვრებელი კორპუსი 75 ბინით სოციალურად დაუცველი ოჯახებისთვის. 2015 წელს, უსახლკაროთა რეგისტრაციის ახალი წესების დამტკიცებასთან და თბილისში სპეციალური მუნიციპალური კომისიის შექმნასთან დაკავშირებით, ცნობილი გახდა, რომ ორხევში სრულდებოდა მუნიციპალური თავშესაფრის მშენებლობა, რომელიც 80-მდე ოჯახის დროებითი საცხოვრებლით უზრუნველყოფას ითვალისწინებდა<ref name="Sakrebulo_Shelter_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |title=კომისიის სხდომაზე ,,უსახლკაროდ რეგისტრაციისა და თავშესაფარი ფართით უზრუნველყოფის წესის“ დამტკიცების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-11-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165508/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ამასთან, სოციალური საცხოვრისის ექსპლუატაციას კონფლიქტებიც ახლავს: 2025 წლის მაისში ერთ-ერთი ავარიული კორპუსის მცხოვრებლები მერიის მიერ მათი გადასახლების გეგმის წინააღმდეგ გამოვიდნენ და ახალი საცხოვრებლის მიღების წინასწარი იურიდიული გარანტიები მოითხოვეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025"/>. ეს ობიექტები ქალაქის სამსახურების რეგულარული მონიტორინგის ქვეშ იმყოფება, რასაც თბილისის საკრებულოს 2018, 2021 და 2023 წლების ანგარიშები ადასტურებს<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |title=გიორგი ბირბიჩაძემ ორხევსა და ლილოში სოციალური საცხოვრისი და მიუსაფართა თავშესაფარი დაათვალიერა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-06-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155720/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |title=კომისიის სხდომაზე ,,თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის’’ ანგარიში მოისმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-09-07 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155253/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |title=ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომისიის სხდომაზე თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის დირექტორს მოუსმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2023-10-19 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630154909/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2010-იანი წლების ბოლო და 2020-იანი წლების დასაწყისი დასახლების აქტიური ინფრასტრუქტურული განახლების პერიოდით აღინიშნა. საკრებულოს ანგარიშების თანახმად, ეს სამუშაოები ხშირად იყო პასუხი იმ პრობლემებზე, რომლებიც მოსახლეობამ რაიონის მაჟორიტარ დეპუტატ გიორგი ტყემალაძესთან შეხვედრებზე დააყენა და ქალაქის ბიუჯეტში აისახა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონის მოსახლეობასთან პერმანენტულ შეხვედრებს განაგრძობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-12-29 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155908/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref name="Sakrebulo_2019_03_22">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურულ სამუშაოებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-03-22 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155630/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. ასე, 2018 წელს დაიწყო სანიაღვრე სისტემის მშენებლობა პეტრიწის, კაკაბაძის, გოკიელისა და წუწუნავას ქუჩებზე, რათა გადაჭრილიყო დატბორვის მრავალწლიანი პრობლემა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორში მიმდინარე ინფრასტრუქტურულ პროექტებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-03-14 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155910/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2019 წელს შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები: სკვერი (500 მ²) და სპორტული მოედანი მუხაძის ქუჩაზე, ასევე ჩატარდა ორხევის ცენტრალური პარკის მასშტაბური კეთილმოწყობა, სადაც 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია მოწესრიგდა, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22" />. 2021 წელს სრულად განახლდა საგზაო ინფრასტრუქტურა მუხაძის ქუჩაზე, მათ შორის დაიგო ასფალტი, დამონტაჟდა ბორდიურები და მოეწყო საფეხმავლო ბილიკები<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |title=სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურული სამუშაოები მიმდინარეობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-05-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155419/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2021 წელს გიორგი მუხაძის ქუჩაზე (ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედნის მახლობლად) ჩატარდა გამწვანების სამუშაოები, რომლის დროსაც გაშენდა ახალი გაზონები, დაირგო ხეები, ყვავილები და ბუჩქები.<ref name="Botanica2021">{{cite web |url=https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3 |title=ორხევი |lang=ka |website=Botanica.ge |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701130836/https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3/ |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }}</ref> 2021 წელს ტელეკომპანია „[[იმედი (ტელეკომპანია)|იმედმა]]“ მოამზადა სიუჟეტი თენგიზ ჩანტლაძის ჩიხის ერთ-ერთი კორპუსის მცხოვრებლებზე, რომლებმაც ერთობლივი ძალისხმევით საკუთარი ეზო გაალამაზეს (სავარაუდოდ, თ. ჩანტლაძის ჩიხი, 5). 2015 წელს დაწყებული ინიციატივით, მიტოვებული ტერიტორია მოვლილ მწვანე სკვერად გადაიქცა. მცხოვრებლებმა, რომლებიც [[ამხანაგობა|ამხანაგობად]] გაერთიანდნენ, დამოუკიდებლად დარგეს ხეები, ბუჩქები და ყვავილები, მოაწყვეს ყვავილნარები, მათ შორის ხელმისაწვდომი მასალებისგან, როგორიცაა მანქანის საბურავები. ნერგების ნაწილი და სკამები ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარებით მიიღეს, თუმცა სკვერის მოვლისა და განვითარების ძირითადი სამუშაოები თავად მცხოვრებლებმა იკისრეს. კეთილმოწყობაში აქტიურად მონაწილეობენ ბავშვებიც, რომლებიც მშობლებს მცენარეების მორწყვასა და სისუფთავის დაცვაში ეხმარებიან. ერთ-ერთმა მცხოვრებმა, ავთომ, ბავშვებთან ერთად ეზოში ჩიტების სახლები ააშენა და დაამონტაჟა. მისი თქმით, ეს საქმიანობა არა მხოლოდ გარემოს გალამაზების საშუალებაა, არამედ აღზრდის მნიშვნელოვანი ელემენტიც: „ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ... არ არის აუცილებელი ველოდოთ მერიას ან მთავრობას, რაც ჩვენს ძალებშია, თავად უნდა გავაკეთოთ“. <ref name="ImediDila_Yard_2021">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=RIC670MxQF0 | title = ორხევის დასახლებაში მცხოვრებლებმა საკუთარი საცხოვრებელი კორპუსის ეზო გაამწვანეს | lang = ka | website = იმედის დილა | publisher = ტელეკომპანია იმედი | date = 2021-05-11 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/720p-25_202507 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ. | urlstatus = live }}</ref> === განათლება === ==== ისტორიული სასწავლო დაწესებულებები ==== საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში ფუნქციონირებდა [[საბავშვო ბაღი]] და [[ბაგა-ბაღი|ბაგა]] (1950 წლიდან)<ref name="ZV1950_Nov"/>, მუშა-მშენებელთა '''მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები''' (1953 წლიდან)<ref name="ZV1953_Apr"/> და '''„საქმთავარმონტაჟსპეცმშენის“ სასწავლო კომბინატი''' (1982 წლიდან)<ref name="ZV1982_Nov"/>. ==== თანამედროვე სასწავლო დაწესებულებები ==== * '''156-ე საჯარო სკოლა''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 28). 2019 წელს დაიწყო 1000 მოსწავლეზე გათვლილი სკოლის კომპლექსური [[რეაბილიტაცია]]<ref name="Droa_School">{{სტატია |სათაური=ორხევის დასახლებაში 156-ე საჯარო სკოლის სრული რეაბილიტაცია დაიწყო |ორიგინალი= |ბმული=https://droa.ge/?p=55976 |ენა=ka |გამოცემა=droa.ge |გამომცემლობა=საქართველოს მედია კლუბი |ტიპი=საიტი |წელი=2019 |თვე=10 |რიცხვი=9 |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://archive.ph/wRo9U |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="Sakrebulo_School">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |title=156-ე საჯარო სკოლაში სრული რეაბილიტაციის პროცესი დაიწყო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-10-08 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155704/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. * '''ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის №19 ხელოვნების სკოლა''' (კობა აბზიანიძის ქ., 6) — მუნიციპალური სასწავლო დაწესებულება, რომელიც თბილისის მერიის კულტურის, განათლების, სპორტისა და ახალგაზრდულ საქმეთა სამსახურის დაქვემდებარებაში მყოფი 33 ხელოვნების სკოლის სისტემაში შედის. სკოლაში სწავლება მიმდინარეობს სხვადასხვა შემოქმედებითი მიმართულებით, მათ შორის: [[მუსიკა]], [[თეატრი]] და [[ქორეოგრაფია]]<ref name="Tbilisi_Art_Schools"> {{cite web |url=https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |title=ხელოვნების სკოლები |lang=ka |website=თბილისის მერიის ოფიციალური საიტი |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630202909/https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }} </ref>. * '''76-ე საბავშვო ბაღი'''. * '''კერძო სკოლა-ლიცეუმი „სანთელი“'''.<ref name="OSM_Data"/> ==== ბიბლიოთეკა ==== * '''[[ტერენტი გრანელი|ტერენტი გრანელის]] სახელობის ბიბლიოთეკა''' (მუხაძის ქ., 6/6) — წარმოადგენს თბილისის მულტიფუნქციური ბიბლიოთეკების ქსელის №11 ფილიალს<ref name="Library_Sign_Photo"> {{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |title=ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკის (ფილიალი №11) აბრა ორხევში |author=დავით ოსიპოვი |website=Wikimedia Commons |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630195204/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |archivedate=2025-06-30 }} </ref>. ის არის 1951 წელს მკითხველისთვის გახსნილი მასობრივი ბიბლიოთეკის მემკვიდრე<ref name="ZV1951_Nov2"/>. თბილისის ბიბლიოთეკების ოფიციალური ცნობარის მიხედვით, დაარსების წლად 1950 წელი ითვლება. 2018 წლის მდგომარეობით (მაშინ ფილიალი №44), მისი ფონდი 13 066 ერთეულს ითვლიდა, ხოლო მკითხველთა რაოდენობა 920 ადამიანს შეადგენდა<ref name="Tbilisi_Libraries_2018"> {{cite web |url=https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |title=ქ. თბილისის ბიბლიოთეკები – 2018 |lang=ka |website=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა |format=PDF |date=2018 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240706132939/https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |archivedate=2024-07-06 |urlstatus=live |pages=2 }} </ref>. === ჯანდაცვა === საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში მოქმედებდა ამბულატორია და პოლიკლინიკა, თუმცა პოსტსაბჭოთა პერიოდში პირველადი სამედიცინო დახმარების ხელმისაწვდომობა პრობლემად იქცა. 2015 და 2017 წლებში საკრებულოს კომისიების სხდომებზე არაერთხელ დაისვა ორხევში პირველადი ჯანდაცვის ობიექტების გახსნის აუცილებლობის საკითხი. კერძოდ, აღინიშნა, რომ დასახლებაში შემორჩენილი იყო ყოფილი პოლიკლინიკების შენობები, რომელთა რეაბილიტაცია მოსახლეობის საჭიროებებისთვის შეიძლებოდა<ref name="Sakrebulo_Health_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |title=გულიკო ზუმბაძემ ბრიფინგზე დიდი ლილოს მაცხოვრებლების ჯანმრთელობის შესწავლა მოითხოვა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-08-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165518/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref><ref name="Sakrebulo_Health_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |title=კომისიის სხდომაზე პირველადი ჯანდაცვის მომსახურების ობიექტების ამოქმედების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-07-20 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630163938/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. პრობლემა განსაკუთრებით გამწვავდა 2016 წლის ივლისში, როდესაც ორხევის მცხოვრებლებმა საპროტესტო აქცია გამართეს ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით. საინფორმაციო რეპორტაჟის თანახმად, ეს სამედიცინო დაწესებულება ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოს №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო აქციის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. ოპოზიციის წარმომადგენლის მიერ ინიცირებული პროტესტი შეტაკებებში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016"/>. === კომერცია და მომსახურება === ==== საბჭოთა პერიოდისა და 1990-იანი წლების ობიექტები ==== 1988 წელს ორხევში, მისამართზე '''ორხევი, 2''', გაიხსნა „ავტოვაზტექმომსახურების“ ცენტრი, სადაც ძველი „[[ვაზ (საწარმო)|ჟიგულისა]]“ და „[[გაზ (საწარმო)|გაზის]]“ მარკის ავტომობილების მფლობელებს შეეძლოთ მათი ახალ მოდელებზე გადაცვლა დამატებითი გადასახადით. ჩაბარებული ავტომობილის კომპენსაცია „ჟიგულისთვის“ 400-დან 600 რუბლამდე, ხოლო [[გაზ (საწარმო)|გორკის საავტომობილო ქარხნის]] ავტომობილებისთვის 200-დან 1000 რუბლამდე შეადგენდა<ref name="ZV1988_Sep">{{სტატია |ავტორი=ბაბუხადია, ანზორ |სათაური=Актуальное интервью. Новые «Жигули» за старые... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |პასუხისმგებელი=Грузинформ |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1988 |თვე=9 |რიცხვი=13 |გამოშვება=211 |ნომერი=19166 |გვერდები=3 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113309/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1992 წელს, [[ჰიპერინფლაცია|ჰიპერინფლაციის]] პერიოდში, ორხევში მდებარეობდა '''„კავკასიური ბანკი“''' და '''„სამეფო ბანკი“''', სადაც [[სავალუტო ბაზარი|ვალუტის გადაცვლა]] ხდებოდა<ref name="SG1992_Aug">{{სტატია |ავტორი=В. Гогидзе |სათაური=Магия денег. Если у вас... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |პასუხისმგებელი=А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1992 |თვე=8 |რიცხვი=18 |გამოშვება=104 |ნომერი=364 |გვერდები=2 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113901/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1996 წელს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ-ის]] [[საელჩო]] რძის კომბინატის ტერიტორიაზე (კახეთის გზატკეცილი, მე-10 კმ) დახურულ აუქციონს ატარებდა, სადაც [[სამშენებლო მასალები|სამშენებლო მასალები]] იყიდებოდა<ref name="SG1996_May"/>. 1998 წლიდან ახვლედიანის ქ. 6-ში მდებარეობდა სახელმწიფო '''[[სადაზღვევო კომპანია|სადაზღვევო ორგანიზაცია]] „სამგორი“''', რომელიც მომსახურების ფართო სპექტრს სთავაზობდა, [[სიცოცხლის დაზღვევა|სიცოცხლის დაზღვევიდან]] დაწყებული, მოსავლისა და ავტოსამოქალაქო პასუხისმგებლობის დაზღვევის ჩათვლით<ref name="SG1998_Jun">{{სტატია |სათაური=АО «Грузинское государственное страхование» и Государственная страховая организация «Самгори» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |პასუხისმგებელი=под ред. Т. Ласхишвили |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1998 |თვე=6 |რიცხვი=26 |გამოშვება=161 |ნომერი=21382 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630114337/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== ორხევში წარმოდგენილია რამდენიმე მსხვილი სავაჭრო ქსელის სუპერმარკეტი, აფთიაქები და სხვადასხვა კომერციული ობიექტები. ფუნქციონირებს „[[საქართველოს ბანკი|საქართველოს ბანკის]]“, „[[თიბისი ბანკი|თიბისი ბანკისა]]“ და „[[ლიბერთი ბანკი|ლიბერთი ბანკის]]“ [[ბანკომატი|ბანკომატები]] და გადახდის ტერმინალები. კახეთის გზატკეცილთან მდებარეობს [[მაკდონალდსი]]. გარდა ამისა, დასახლებაში მრავალი მცირე მაღაზია, [[თონე]], ხორცის ჯიხური, ავტოსახელოსნო და სხვა მომსახურების ობიექტია.<ref name="OSM_Data"/> * '''[[მაკდონალდსი]]''' — მდებარეობს ორხევის სამხრეთ ნაწილში, კახეთის გზატკეცილთან. რესტორანი 2022 წლის ივლისში გაიხსნა. შენობა აღჭურვილია [[მზის ელექტროსადგური|მზის პანელებით]] სახურავზე და [[ელექტრომობილი|ელექტრომობილების]] დამტენი სადგურით.<ref name="BMG_McDonalds_2022">{{cite web | url = https://www.myvideo.ge/v/4130438 | title = კამპანიის McHappy Day-ი ფარგლებში „მაკდონალდს საქართველომ“, „პირველ ნაბიჯს“ 30 000 ლარი გადასცა | lang = ka | publisher = Business Media Georgia | date = 2022-07-28 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/mcdonalds-georgia-first-step-donation-2022 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ღონისძიება „მაკდონალდსის“ ახალ, ეკომეგობრულ რესტორანში გაიმართა, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ გაიხსნა და სტუმრებს კახეთის გზატკეცილზე, ორხევის დასახლებაში მასპინძლობს. | urlstatus = live }}</ref>. === კულტურა, რელიგია და დასვენება === ==== საბჭოთა პერიოდის ობიექტები ==== 1950 წელს დასახლებაში დასრულდა 300-ადგილიანი კლუბის (მოგვიანებით — [[კულტურის სახლი]]) მშენებლობა, ასევე გაიხსნა ფოსტა<ref name="ZV1950_Nov"/>. 1951 წელს კლუბში უკვე იმართებოდა კონცერტები, მათ შორის ლიტვის სსრ-ის სახელმწიფო ფილარმონიის გუნდის გასტროლები<ref name="ZV1951_Aug"/>, და გაიხსნა მასობრივი ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>. 1989 წელს ორხევის კულტურის სახლში ვიდეობარი გაიხსნა<ref name="ZV1989_Jan"/>. შემდგომში კულტურის სახლის შენობა დაანგრიეს. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== [[#რელიგიური ობიექტები|იხ. ქვეთავი]] === ტრანსპორტი === მრავალი წლის განმავლობაში სატრანსპორტო ხელმისაწვდომობა ორხევის მცხოვრებლებისთვის ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად რჩებოდა. 2015–2016 წლებში მუნიციპალიტეტის დონეზე აქტიურად განიხილებოდა საჩივრები ავტობუსების ნაკლებობისა და მოუხერხებელი განრიგის შესახებ<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_06"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |title=გულიკო ზუმბაძე მერიის ტრანსპორტის საქალაქო სამსახურის წარმომადგენლებს შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-06-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165159/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. შედეგად, მიღებულ იქნა კონკრეტული ზომები: 2015 წლის აპრილში გახანგრძლივდა ავტობუსების მარშრუტების მუშაობის დრო საღამოს საათებში, ბოლო გარანტირებული რეისებით [[ისანი (მეტროსადგური)|მეტროსადგურ „ისნიდან“]] 22:55 და 23:30 საათზე<ref name="Sakrebulo_Transport_2015_04"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |title=გულიკო ზუმბაძემ საზოგადოებას მუნიციპალური ავტობუსების სამუშაო მარშრუტების ახალი განრიგი გააცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-04-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165519/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>, ხოლო 2016 წლის აგვისტოში ამოქმედდა ახალი მიკროავტობუსის მარშრუტი №107, რომელმაც თეთრიხევი და ორხევი მეტროსადგურ „ისანთან“ დააკავშირა<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_08"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |title=გულიკო ზუმბაძის ინიციატივით, ორხევის დასახლებაში მიკროავტობუსის ახალი ხაზი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-08-05 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164726/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. დღესდღეობით დასახლება თბილისის ცენტრთან და მეტროსადგურ ისანთან დაკავშირებულია მხოლოდ ავტობუსების მარშრუტებით, მათ შორის №312<ref name="Moovit312">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-312-Tbilisi-1906-775440-76224110-0|title=312 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - დიდი ლილო (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 322<ref name="Moovit322">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-322-Tbilisi-1906-775440-76224120-0|title=322 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 337<ref name="Moovit337">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-337-Tbilisi-1906-775440-76224134-0|title=337 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტი ✈ (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 341<ref name="Moovit341">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-341-Tbilisi-1906-775440-76224138-0|title=341 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 361<ref name="Moovit361">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-361-Tbilisi-1906-775440-76224158-0|title=361 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ლილო ლოჭინი (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 408<ref name="Moovit408">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-408-Tbilisi-1906-1233448-71183091-0|title=408 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტის დასახლება (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომლებიც კახეთის გზატკეცილზე (დასახლების სამხრეთით) მოძრაობენ. თუმცა, დასახლებისთვის მთავარ სატრანსპორტო მარშრუტად რჩება ავტობუსი №356<ref name="Moovit356">{{cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-356-Tbilisi-1906-775440-76224153-0|title=356 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ორხევი|lang=ka|website=Moovit|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომელიც თეთრიხევჰესიდან მოდის, ორხევის მთავარ გზებს გაივლის და მეტროსადგურ ისნამდე მიდის. 2019 წელს ამ მარშრუტზე (მაშინ მას 56 ნომერი ჰქონდა) დაინიშნა ახალი, კომფორტული [[Isuzu]]-ს მარკის [[ავტობუსი|ავტობუსები]], რომლებიც აღჭურვილია [[კონდიციონერი|კონდიციონერებით]] და ადაპტირებულია [[შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი|შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის]].<ref name="1tv_bus">{{cite web |author=თამარ ნადარეიშვილი |title=ორხევის მიმართულებით ხუთი ახალი ავტობუსი იმოძრავებს |url=https://1tv.ge/news/orkhevis-mimartulebit-khuti-akhali-avtobusi-imodzravebs/ |website=პირველი არხი |publisher=საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი |lang=ka |date=2019-10-22 |access-date=2025-06-27 |urlstatus=live }}</ref> == ღირსშესანიშნაობები == === მემორიალები და სამახსოვრო ნიშნები === დასახლებაში რამდენიმე ობიექტია, რომლებიც ადგილობრივი მცხოვრებლებისა და ტრაგიკული მოვლენების ხსოვნას უკვდავყოფს. * '''კობა აბზიანიძის სახელობის საინფორმაციო სტენდი''' — ცენტრალურ პარკში დამონტაჟებულია სტენდი, რომელიც ეძღვნება სოსო (კობა) აბზიანიძის, [[ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის]] I ხარისხის ორდენის კავალერის, სახელობის ქუჩას.<ref name="OSM_Data"/> * '''მემორიალი სვანური კოშკის სახით''' — დადგმულია [https://www.facebook.com/paata.gujejiani.7 პაატა გუჯეჯიანის] მიერ 2014 წლის 10 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების, კახა კალანდარიშვილისა (09.11.1967—08.05.2024) და გეგი კვიციანის (16.10.1988—14.02.2018) ხსოვნის პატივსაცემად.<ref>{{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |title=მემორიალი სვანური კოშკი ორხევში |last=ოსიპოვი |first=დავით |website=ვიკისაწყობი |date=2024-11-07 |access-date=2025-06-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629181530/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |archivedate=2025-06-29 |urlstatus=live }}</ref> * '''მემორიალური დაფა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“''' — დამონტაჟებულია 156-ე საჯარო სკოლაში, დასახლების იმ მცხოვრებთა ხსოვნის პატივსაცემად, რომლებიც 1992 წელს [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|საქართველო-აფხაზეთის კონფლიქტის]] დროს დაიღუპნენ. დაფაზე, რომელზეც საქართველოს გერბი და წარწერა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“ არის გამოსახული, ჩამოთვლილია ოთხი ადამიანის სახელი: ** კობა აბზიანიძე (1965—1992) ** ვაჟა ბანეთიშვილი (1969—1992) ** ოთარი მიგრიჯინაშვილი (1955—1992) ** ლევან ფუხაშვილი (1957—1992)<ref name="OSM_Data"/> * '''ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი''' — სპორტული მოედანი, რომელიც დასახლებაში მდებარეობს. 2020 წლის 18 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების ინიციატივითა და ქალაქის საბჭოს ([[საკრებულო]]) გადაწყვეტილებით, მას ვახტანგ ფანგანის სახელი მიენიჭა. ვახტანგ ფანგანი იყო ნიჭიერი ახალგაზრდა [[ფეხბურთელი]], კლუბ „ვიტ ჯორჯიას“ კაპიტანი და თბილისის ასაკობრივი ნაკრების წევრი, რომელიც ორხევში გაიზარდა და 2013 წელს ტრაგიკულად დაიღუპა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |title=ორხევის დასახლებაში ფეხბურთელ ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედანი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2020-10-18 |access-date=2025-06-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630130358/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. === რელიგიური ობიექტები === * {{anchor|წმინდა ნინოს ეკლესია}}'''წმინდა ნინოს ეკლესია''' — [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლური ეკლესია]], რომელიც მდებარეობს [[#ცენტრალური პარკი|ცენტრალურ პარკში]], მისამართზე: კობა აბზიანიძის ქ., 3. ტაძრის მშენებლობა 2000 წელს დაიწყო ადგილობრივი მცხოვრების, გიორგი (გია) ჯაყელის, თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის პირველი მოადგილის, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისთვის ბრძოლებში უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა მოძიების საქართველოს პარლამენტის დროებითი კომისიის თავმჯდომარისა და ფრაქცია „მოქალაქეთა კავშირის“ წევრის, ინიციატივითა და სახსრებით<ref name="SG2002_Jan"/>. პროექტი შეიმუშავა [[არქიტექტორი|არქიტექტორმა]] ნოდარ მოლოთაშვილმა [[საქართველოს საპატრიარქო|საქართველოს საპატრიარქოს]] საეკლესიო ხუროთმოძღვრების განყოფილებასთან ერთად. ტაძრის მშენებლობაში, რომელიც ორხევის ცენტრალურ პარკში [[აგური|აგურით]], ბლოკებითა და [[კრამიტი|კრამიტით]] (რომელიც, არქიტექტორის მტკიცებით, ბევრად უფრო დიდხანს ძლებს, ვიდრე თუნუქის სახურავი) აშენდა, მონაწილეობდა 12 [[სამხედრო მოსამსახურე]], ასევე ადგილობრივი მცხოვრებლები, რომლებიც [[შემოწირულობა|შემოწირულობებს]] აკეთებდნენ. ტაძარი 2000 წლის 1 ივნისს, [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] საქართველოში შემოსვლის დღეს, აკურთხეს<ref name="SG2000_Jan">{{სტატია |ავტორი=А. Чантурия |სათაური=В Орхеви возводится церковь Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=1 |რიცხვი=7 |გამოშვება=5 |ნომერი=21920 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630115642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="SG2000_Jun">{{სტატია |სათაური=Грузия отметила день вступления в страну просветительницы Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |გამომცემლობა=Редакция газеты «Свободная Грузия», АО «Самшобло» |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=6 |რიცხვი=2 |გამოშვება=135 |ნომერი=22050 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ეკლესია სწრაფად იქცა თემის მნიშვნელოვან ცენტრად. 2002 წელს აქ გაიმართა მისი მთავარი [[ქტიტორი|ქტიტორის]], გიორგი (გია) ჯაყელის, [[პანაშვიდი]], რითაც დასრულდა მისი ტაძრისადმი მსახურების ისტორია<ref name="SG2002_Jan">{{სტატია |სათაური=Парламент выражает соболезнование семье Георгия (Гии) Джакели |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |პასუხისმგებელი=под ред. Тато Ласхишвили, Елены Чачуа, Арсена Еремяна |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2002 |თვე=1 |რიცხვი=22 |გამოშვება=9 |ნომერი=22367 |გვერდები=8 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''იეჰოვას მოწმეთა სამეფო დარბაზი''' — [[იეჰოვას მოწმეები|იეჰოვას მოწმეთა]] რელიგიური შეკრებების ადგილი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ვაჟა ბანეთიშვილის ქ., 41. === კულტურა და დასვენება === * {{anchor|ცენტრალური პარკი}}'''ორხევის ცენტრალური პარკი''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 22) — დასახლების მთავარი [[სარეკრეაციო ზონა]]. მის ტერიტორიაზე მდებარეობს [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს ეკლესია]]. 2017 წელს ცენტრალურ პარკში ჩატარდა გამწვანების აქცია, რომლის დროსაც ადგილობრივი მცხოვრებლების მონაწილეობით დაირგო 200-მდე კვიპაროსის ნერგი<ref name="Sakrebulo_Greening_2017">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |title=გულიკო ზუმბაძემ ორხევის დასახლებაში გამწვანების აქციაში მიიღო მონაწილეობა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-05-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164020/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live}}</ref>. 2019 წელს პარკში ჩატარდა მასშტაბური რეკონსტრუქცია: მოწესრიგდა 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>{{efn|ზოგიერთ ოფიციალურ დოკუმენტში, მაგალითად, კეთილმოწყობის შესახებ სიახლეებში, პარკი შეიძლება მოხსენიებული იყოს როგორც „ცენტრალური სკვერი“, რაც რაიონული მწვანე ზონების აღსანიშნავად გავრცელებული პრაქტიკაა.}} * '''სკვერი მუხაძის ქუჩაზე''' — 2019 წელს გახსნილი 500 მ² ფართობის კეთილმოწყობილი დასასვენებელი ზონა. სკვერში დამონტაჟებულია საბავშვო ატრაქციონები, ფანჩატური, სკამები და განათების სისტემა, ხოლო საფეხმავლო ბილიკები დეკორატიული ფილებითაა მოპირკეთებული. სკვერის გვერდით ასევე მოეწყო 529 მ² ფართობის სპორტული მოედანი<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>. * '''ახალი სკვერი კახეთის გზატკეცილთან''' — 2024 წელს გახსნილი მსხვილი სარეკრეაციო სივრცე დასახლების სამხრეთ ნაწილში. 6500 მ² ფართობზე მოეწყო დასასვენებელი ზონები, საბავშვო და ფიტნეს-მოედნები, ასევე თანამედროვე სპორტული მოედანი ხელოვნური საფარით. პროექტი, რომლის ღირებულებამ 643 000 ლარი შეადგინა, ასევე მოიცავდა განათებისა და სარწყავი სისტემების დამონტაჟებას. სკვერის გახსნაში მონაწილეობდნენ თბილისის მერის მოადგილე და სამგორის რაიონის ხელმძღვანელობა<ref name="Versia_New_Park_2024"> {{cite web |url=https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |title=სამგორში, ორხევის დასახლებაში ახალი სკვერი გაიხსნა |website=versia.ge |lang=ka |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630184943/https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. * '''კულტურის სახლი''' — საბჭოთა პერიოდში დასახლების საზოგადოებრივი ცხოვრების ცენტრი იყო. 1980-იანი წლების ბოლოს, ცვლილებების სულისკვეთების ფონზე, მისმა დირექტორმა ნუგზარ იაკობიაძემ სამეწარმეო ინიციატივა გამოიჩინა: 1989 წლის ახალი წლისთვის ცარიელ დარბაზში ვიდეო-ბარი გახსნა, სადაც ფილმების ჩვენებასთან ერთად სტუმრებს ნამცხვრებსა და [[ხაჭაპური|ხაჭაპურს]] სთავაზობდნენ<ref name="ZV1989_Jan">{{სტატია |ავტორი=Заря Востока - Грузинформ |სათაური=Репортёр сообщает что... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |პასუხისმგებელი=А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=1 |რიცხვი=6 |გამოშვება=5 |ნომერი=19259 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121354/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 2023 წლის მდგომარეობით, კულტურის სახლის შენობა დანგრეულია<ref>{{cite web |author=David Osipov |title=957527532103379 |url=https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |website=Mapillary |date=2023-06-05 |lang=en |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121648/https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. === ისტორიული ობიექტები === * '''მიტოვებული სასაფლაო''' — დასახლების ტერიტორიაზე მდებარეობს ძველი [[სასაფლაო]], სადაც შემორჩენილია XX საუკუნის შუა პერიოდის საფლავები, მათ შორის ჩვილი ალექსეი კუჩერენკოს (1955 წ.) საფლავი.<ref name="OSM_Data"/> თუმცა, ბევრ საფლავზე სახელები წაშლილია. == სურათები == <gallery mode="nolines" widths="300" heights="200"> ფაილი:2024-10-09. St. Nino Church. Orkhevi, Tbilisi.jpg|წმინდა ნინოს ეკლესია ფაილი:2024-10-29. Otar Taktakishvili Art School No. 19. Orkhevi.jpg|ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის ხელოვნების სკოლა ფაილი:Orkhevi bridge - full view 1.jpg|ორხევის ხიდი ფაილი:Bakery in Orkhevi.jpg|თონესთან ფაილი:Svan Tower Memorial, Orkhevi Settlement, Tbilisi.jpg|სვანური კოშკი - მემორიალი ფაილი:Public School 156. Main view. 2.jpg|156-ე საჯარო სკოლა ფაილი:"They fought for Motherland" memorial in Public School 156.jpg|მემორიალი 156-ე სკოლაში ფაილი:Memorial of Soso (Koba) Abzianidze in Orkhevi.jpg|სოსო (კობა) აბზიანიძის მემორიალი ცენტრალურ პარკში ფაილი:Vakhtang Pangani sport ground. 01. Orkhevi.jpg|ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი ფაილი:Southern White-breasted Hedgehog in Orkhevi.jpg|[[თეთრმკერდა ზღარბი]] კახეთის გზატკეცილთან ორხევში ფაილი:European Rhinoceros Beetle in Orkhevi.jpg|[[ფირნიშა ხოჭო]] (მამრი) წმინდა ნინოს ეკლესიასთან </gallery> == იხილეთ აგრეთვე == * [[სამგორი]] * [[თბილისის ზღვა]] * [[სამგორის სარწყავი სისტემა]] * [[თბილისის მეტროპოლიტენი]] * [[თბილისი]] * [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)]] * [[ორხევი|მდინარე ორხევი]] ==სქოლიო== {{სქოლიოს სია|group=georgian}} {{სქოლიო}} {{თბილისის უბნები}} c90rap1x4hjjal9aphnqk7uyw8ihzs5 4828120 4827846 2025-07-07T18:57:37Z David Osipov 152507 /* თანამედროვე საწარმოები */ 4828120 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}}{{ექსპერტი}}{{ინფოდაფა დასახლება | სტატუსი = დასახლება | რეგიონის ტიპი = ქალაქი | რეგიონი = თბილისი | რაიონის ტიპი = რაიონი | რაიონი = სამგორი }} '''ორხევი''' — დასახლება (დაბა) და მიკრორაიონი<ref name="OSM_Data">{{cite web|url=https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.92420936564181,41.6930706849846&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|title=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|lang=ka|author=საჯარო რეესტრი|website=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250702170508/https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.924285054525306,41.693624562105946&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|archivedate=2025-07-02|access-date=2025-07-02|url-status=live}}</ref> [[თბილისი]]ს აღმოსავლეთ ნაწილში, [[სამგორი]]ს შემადგენლობაში. მდებარეობს მდინარე [[მტკვარი|მტკვრის]] მარცხენა სანაპიროზე, სამგორი-II-ისა და ზემო ალექსეევკის დასახლებებს შორის<ref name="EncTbilisi">{{წიგნი |ссылка=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |ავტორი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ სახვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |პასუხისმგებელი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიძე, ელ. კაჯაი, მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=2008 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |გვერდები=135 |გვერდების რაოდენობა=511 |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. XX საუკუნის შუა ხანებში, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მუშებისა და ინჟინრებისთვის, რომლებიც [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავისა]] და [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] მშენებლობაზე მუშაობდნენ, კეთილმოწყობილი მუშათა დასახლება დაარსდა. დროთა განმავლობაში, იგი საბჭოთა ეპოქის სამრეწველო ცენტრიდან შერეული განაშენიანების საცხოვრებელ რაიონად გარდაიქმნა. დასახლების ტერიტორია ჯერ კიდევ [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანაში]] (ძვ. წ. XIII-XI სს.) იყო დასახლებული, რასაც მრავალრიცხოვანი არქეოლოგიური აღმოჩენები მოწმობს. ორხევის თანამედროვე ისტორია 1948 წელს, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარი სამრეწველო-ლოგისტიკური ბაზის შექმნით დაიწყო. მოკლე დროში დასახლება საცხოვრებელი სახლებით განაშენიანდა და საკუთარი სოციალური ინფრასტრუქტურით აღიჭურვა. 1960-1980-იან წლებში ორხევის სამრეწველო პროფილი მნიშვნელოვნად გაფართოვდა: აშენდა მსხვილი საწარმოები, მათ შორის [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] საჭიროებებისთვის სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი რკინაბეტონის კონსტრუქციების (რბკ) ქარხანა, ასევე სამშენებლო მასალების კომბინატის ფილიალი და სხვა წარმოებები. ამ პერიოდის საარქივო წყაროები დეტალურად ასახავს დასახლების ცხოვრებას, აფიქსირებს როგორც ოფიციალურ მიღწევებს, ისე მოსახლეობის საყოფაცხოვრებო პრობლემებს. [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ ორხევის სამრეწველო საწარმოების პრივატიზაცია დაიწყო. ამ პერიოდში დასახლება კრიმინოგენული ვითარების გაუარესებას და სოციალურ-ეკონომიკურ სირთულეებს შეეჯახა. ამავდროულად, 2000 წელს დაიწყო [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს სახელობის ტაძრის]] მშენებლობა. XXI საუკუნეში დასახლება თანამედროვე გამოწვევების წინაშე დადგა, მათ შორის სოციალური პროტესტების, ეკოლოგიური პრობლემებისა და უკანონო მშენებლობების გარშემო კონფლიქტების სახით. ამავე დროს, დაიწყო აქტიური კეთილმოწყობის პერიოდი: განახლდა გზები, რეაბილიტაცია ჩაუტარდა სოციალურ ობიექტებს და შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები. == ეტიმოლოგია == სახელწოდება „ორხევი“, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[მდინარე ორხევი|მდინარეს]] უკავშირდება და ორი [[ქართული ენა|ქართული]] სიტყვის — „ორი ხევის“ — გაერთიანებითაა მიღებული, რაც „ორ [[ხევი|ხევს]]“ ან „ორი ხევის შესართავს“ ნიშნავს<ref name="NPLG_Dict">{{Cite web|url=http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|title=ორხევი|lang=ka|website=უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი|publisher=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065342/http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|archivedate=2025-06-29|accessdate=2025-06-26|url-status=live}}</ref>. ისტორიულად ეს ტერიტორია, მეზობელი დასახლებების ჩათვლით, ცნობილი იყო '''ქარისების''' სახელით, რაც „ქარიან ადგილებს“ ნიშნავს<ref name="Toponyms1997">{{წიგნი |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |ავტორი=სახლთხუციშვილი, უშანგი |სათაური=ადგილის დედა ანუ რას მოგვითხრობენ ტოპონიმები : წიგნი I |პასუხისმგებელი=პაატა ცხადაია |წელი=1997 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=ლომისი |ტომი=1 |გვერდები=66, 91 |გვერდების რაოდენობა=179 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. აღნიშნული [[ტოპონიმი|ტოპონიმი]] უნიკალური არ არის და საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში გვხვდება. ყველაზე ცნობილია ამავე სახელწოდების [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)|სოფელი]] [[თიანეთის მუნიციპალიტეტი|თიანეთის მუნიციპალიტეტში]]. გარდა ამისა, ტოპონიმი დაფიქსირებულია ლიტერატურულ და ისტორიულ წყაროებში, რომლებიც ქვეყნის სხვა რეგიონებს უკავშირდება: * '''[[იმერეთი|დასავლეთ საქართველოში]]''' — მოხსენიებულია [[ლორთქიფანიძე, კონსტანტინე|კონსტანტინე ლორთქიფანიძის]] რომანში „კოლხეთის ცისკარი“ (1933), როგორც ადგილმდებარეობა [[ხონის მუნიციპალიტეტი|ხონის რაიონში]], რომელსაც რომანის გმირები გაივლიან<ref>{{წიგნი |ავტორი=Лордкипанидзе, К. Д. |სათაური=Заря Колхиды |ბმული=https://books.google.ge/books?id=RnIKMwEACAAJ |პასუხისმგებელი=Пер. с груз. Э. Ананиашвили |ადგილი=М. |გამომცემლობა=Советский писатель |წელი=1951 |ენა=ru |ციტატა=В главе 21 романа упоминается, как арба героев «миновала Орхеви».}}</ref><ref>{{სტატია | სათაური = Критика и библиография. В борьбе за новую жизнь | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = Н. В. Павчинский | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 204 | ნომერი = 7615 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250707110443/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | არქივი-თარიღი = 2025-07-07 }}</ref>. * '''[[კახეთი|აღმოსავლეთ საქართველოში]]''' — [[დონჟაშვილი, თინა|თინა დონჟაშვილის]] რომანზე „ალაზანზე“ გამოქვეყნებულ 1958 წლის რეცენზიაში მოხსენიებულია '''ორხევის კოლმეურნეობა''', რომელიც, სავარაუდოდ, [[გურჯაანის მუნიციპალიტეტი|გურჯაანის რაიონში]] მდებარეობდა<ref>{{სტატია|ავტორი=В. Лукашевич, П. Никитич|სათაური=Трижды воскреснуть для службы народу|წელი=1958|ენა=ru|ადგილი=Москва|გამოცემა=Литературная газета|ტიპი=გაზეთი|თვე=3|რიცხვი=22|ნომერი=35 (3846)|გვერდები=3|ბმული=https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250707071128/https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-თარიღი=2025-07-07}}</ref>. == არქეოლოგია == ტერიტორიას, რომელზეც თანამედროვე დასახლება მდებარეობს, უძველესი ისტორია აქვს. ორხევის ველზე, მდინარე ორხევისა და მტკვრის შესართავთან, აღმოჩენილია [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანის]] (ძვ. წ. XIII—XI სს.) სამარხები. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად ნაპოვნია 80-ზე მეტი არტეფაქტი, მათ შორის მრავალფეროვანი [[კერამიკა]] ([[დოქი]], [[ქოთანი]], [[თასი]]), [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს იარაღი]] ([[სატევარი]], [[ცული]], [[შუბი|შუბისა]] და [[ისარი|ისრის]] პირები), ასევე [[ბრინჯაო|ბრინჯაოს]], [[ძვალი|ძვლისა]] და [[სარდიონი|სარდიონის]] სამკაულები. ეს აღმოჩენები მიუთითებს ამ ტერიტორიის მჭიდრო დასახლებასა და განვითარებულ მეურნეობაზე, რომელიც [[მიწათმოქმედება|მიწათმოქმედებასა]] და [[მესაქონლეობა|მესაქონლეობას]] ემყარებოდა, უკვე სამი ათასზე მეტი წლის წინ.<ref name="TbilisiHistory1">{{წიგნი |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |ავტორი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიაძე, ელ. კაჯაია |სათაური=თბილისის ისტორია. ტომი I: თბილისი უძველესი დროიდან XVIII საუკუნის ბოლომდე |პასუხისმგებელი=მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=1990 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=მეცნიერება |ტომი=1 |გვერდები=43—44 |გვერდების რაოდენობა=574 |isbn= |ტირაჟი=160000 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629070425/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |archivedate=2025-06-29}}</ref> == ისტორია == === ადგილმდებარეობის ისტორია (1948 წლამდე) === თანამედროვე მუშათა დასახლების დაარსებამდე, სახელწოდება „ორხევი“ გეოგრაფიულ ადგილს და, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[რკინიგზის სადგური|რკინიგზის სადგურს]] აღნიშნავდა. საბჭოთა პერიოდში ეს ტერიტორია პირველად 1921 წლის თებერვალში, [[საქართველოს საბჭოთა ოკუპაცია (1921)|საქართველოს გასაბჭოების]] კონტექსტში მოიხსენიება, როდესაც [[წითელი არმიის XI არმია|მე-11 წითელი არმიის]] ნაწილები [[თბილისი|ტფილისზე]] შეტევის ფარგლებში, მათ შორის, ორხევის სადგურისკენ მიიწევდნენ<ref name="ZV1963_Jan">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |სათაური=Красные орлы Кавказа |წელი=1963 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=1 |რიცხვი=15 |გამოშვება=12 |ნომერი=11637 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629074319/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ომისშემდგომ წლებში, [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] პროექტის დაწყებასთან ერთად, ტერიტორიის აქტიური ათვისება დაიწყო. პირველი მოსამზადებელი სამუშაოები 1946 წელს დაიწყო. იმავე წლის ოქტომბერში [[პრესა|პრესაში]] გავრცელდა ინფორმაცია მომავალი [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავის]] მიდამოებში მუშათა დასახლებების მშენებლობის დაწყების შესახებ<ref name="ZV1946_Oct">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |ავტორი=ელერდაშვილი, ს. |სათაური=На стройках новой пятилетки. Трасса Самгорского канала |წელი=1946 |პასუხისმგებელი=ნ. ვ. პავჩინსკი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=20 |გამოშვება=211 |ნომერი=6845 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629091553/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. მოგვიანებით, 1970 წლით დათარიღებულ დასახლების მცხოვრებთა [[წერილი|წერილში]] ნათქვამი იყო, რომ პირველი დროებითი ნაგებობები ჯერ კიდევ 1946 წელს აშენდა<ref name="ZV1970_Jan">{{სტატია | ავტორი = ნ. ჭიჭიაშვილი, ა. ამანაშვილი, ი. ლუჩკო | სათაური = Короткие сигналы. Просьба осталась без последствий | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = შ. კარკარაშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1970 | თვე = 1 | რიცხვი = 23 | გამოშვება = 18 | ნომერი = 13578 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629094153/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. [[1946 წელი|1946 წლის]] ბოლოსთვის ორხევი უკვე დედაქალაქის ადმინისტრაციულ რუკაზე აღიარებულ [[ორიენტირი|გეოგრაფიულ ორიენტირად]] იქცა. 1946 წლის დეკემბერში [[თბილისი|თბილისის]] საარჩევნო ოლქების ფორმირებისას, იგი ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის სასაზღვრო პუნქტად მოიხსენიებოდა, რომლის საზღვარიც „სადგურ [[ნავთლუღი (სადგური)|ნავთლუღიდან]] ორხევამდე“ გადიოდა<ref name="ZV1946_Dec">{{სტატია | სათაური = Указ Президиума Верховного Совета Грузинской ССР О избирательных округах по выборам в Верховный Совет Грузинской ССР | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1946 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 245 | ნომერი = 6879 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095400/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ამგვარად, 1948 წლის დასაწყისისთვის ორხევი წარმოადგენდა ცნობილ ადგილს, სადაც დაწყებული იყო მზადება მასშტაბური [[მშენებლობა|მშენებლობისთვის]], მაგრამ ჯერ კიდევ არ იყო სრულფასოვანი დასახლება სამრეწველო ბაზით. === სამრეწველო ბაზის დაარსება (1948) === ტერიტორიის სრულმასშტაბიანი [[მრეწველობა|სამრეწველო]] ათვისება, რომელიც უკვე ორხევის სახელით იყო ცნობილი<ref name="ZV1946_Dec"/>, 1948 წელს დაიწყო, როდესაც ეს ტერიტორია შეირჩა ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარ სამრეწველო-ლოგისტიკურ ბაზად, რომელიც სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებლობას ახორციელებდა. განვითარება სწრაფი ტემპით მიმდინარეობდა. 1948 წლის მარტში ტრესტის ხელმძღვანელმა ვ. გაგანიძემ ორხევში მატერიალური მომარაგების ბაზის შექმნა დააანონსა, რომელიც '''ცენტრალურ მექანიკურ სახელოსნოებს''', გარაჟს და [[სახერხი საამქრო|სახერხ ქარხანას]] მოიცავდა<ref name="ZV1948_Mar">{{სტატია | ავტორი = გაგანიძე ვ. | სათაური = Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 3 | რიცხვი = 18 | გამოშვება = 56 | ნომერი = 7207 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095926/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმავე წლის აპრილისთვის '''ავტოსახელოსნოები, გარაჟი და მექანიკური სახელოსნოები''' უკვე აშენებული იყო<ref name="ZV1948_Apr">{{სტატია | სათაური = Предмайское социалистическое соревнование. Самгорводстрой перевыполнил квартальный план | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 4 | რიცხვი = 6 | გამოშვება = 70 | ნომერი = 7221 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100352/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ივლისისთვის სრულდებოდა ცენტრალური მექანიკური სახელოსნოს მოწყობა, რომელსაც „პირველხარისხოვანი ჩარხებით“ აجهزةბდნენ სამშენებლო ტექნიკის შესაკეთებლად და დეტალების დასამზადებლად. პარალელურად, სამრეწველო ზონასთან მიჰყავდათ [[ელექტროგადამცემი ხაზი]] სახელოსნოს, სახერხი ქარხნის, ასევე მატერიალური და [[ცემენტი|ცემენტის]] საწყობების მოსამარაგებლად<ref name="ZV1948_Jul">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 7 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 135 | ნომერი = 7286 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | archivedate = 2025-06-29 | url-status = live }}</ref>. სამრეწველო [[განაშენიანება|განაშენიანების]] გარდა, ორხევი მთელი პროექტის [[სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა|სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის]] საწყისი წერტილი გახდა. სწორედ კახეთის გზატკეცილიდან, ორხევის რაიონში, დაიწყო '''ცალკე საექსპლუატაციო გზის''' გაყვანა, რომელიც მაგისტრალური არხის მთელ ტრასას გაუყვა და მისი ყველა მონაკვეთი ერთმანეთთან დააკავშირა<ref name="ZV1948_Jun">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка. Магистральная дорога | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1948 | თვე = 6 | რიცხვი = 26 | გამოშვება = 127 | ნომერი = 7278 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629101017/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. === მუშათა დასახლების ჩამოყალიბება (1949—1950-იანი წლები) === სამრეწველო ბაზის შექმნის შემდეგ დაიწყო [[საცხოვრებელი სახლი|საცხოვრებელი]] სახლების აქტიური მშენებლობა. 1949 წლის ოქტომბერში გაზეთი „კომუნისტი“ იტყობინებოდა: „ორხევში უკვე მზადაა რამდენიმე საცხოვრებელი სახლი და [[სასადილო]]... მაშინ ორხევი უკვე [[დაბა]] იქნება“<ref name="Komunisti1949">{{სტატია | ავტორი = ლომთაძე დ. | სათაური = სამგორის ველზე... | ორიგინალი = სამგორის ველზე | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 214 (8517) | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120224/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1950 წლის ბოლოსთვის ორხევი, რომელიც თბილისის გარდაუბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა, სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებელთათვის კეთილმოწყობილ მუშათა ქალაქად გადაიქცა. ორი წლის განმავლობაში აშენდა 26 საცხოვრებელი სახლი, საბავშვო ბაღი, ბაგა-ბაღი, ამბულატორია, საპარიკმახერო, აბანო, სასადილო და მაღაზია. სწორი ქუჩების გასწვრივ დეკორატიული ხეები დაირგო, ხოლო დასახლებაში მოეწყო საკუთარი [[რადიო]]კვანძი, [[წყალგაყვანილობა]] და [[ელექტროსადგური]]. ამ დროისთვის სრულდებოდა 300-ადგილიანი კლუბისა და [[ფოსტა|ფოსტის]] შენობის მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov">{{სტატია | ავტორი = გ. პ. პროზორია, გ. აპიცარიანი, ი. ალადაშვილი, ტ. ბელიაევა, ვ. ცხოვრებაშვილი | სათაური = Поселок Орхеви | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 11 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 266 (7932) | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120903/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. საბინაო მშენებლობა გრძელდებოდა: იმავე წლის დეკემბრისთვის [[მძღოლი|მძღოლებისა]] და [[მექანიზატორი|მექანიზატორებისთვის]] ექვსი დამატებითი სახლი აშენდა<ref name="ZV1950_Dec8">{{სტატია | სათაური = На Самгорской стройке. Бесперебойно работать в зимних условиях. Беседа с начальником «Самгорводстроя» тов. А. Габуния | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = პავჩინსკი, ნ. ვ. | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 274 | ნომერი = 7940 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121423/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ასევე გაიხსნა საექიმო უბნები სტომატოლოგიური კაბინეტებით<ref name="ZV1950_Dec21">{{სტატია | სათაური = По городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 7952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121802/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. დასახლების სოციალური და კულტურული ცხოვრებაც სწრაფად ვითარდებოდა. 1951 წელს გაიხსნა მასობრივი [[ბიბლიოთეკა]]<ref name="ZV1951_Nov2">{{სტატია | სათაური = По Городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1951 | თვე = 11 | რიცხვი = 2 | გამოშვება = 259 | ნომერი = 8219 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629122005/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> (ამჟამად — [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#ბიბლიოთეკა|ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკა]]) და ახალი კლუბი, სადაც იმართებოდა [[კონცერტი|კონცერტები]], მათ შორის [[გასტროლები|გასტროლები]] [[ლიტვის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|ლიტვის სსრ-დან]] ჩამოსული არტისტების მონაწილეობით<ref name="ZV1951_Aug">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |სათაური=Песни дружбы |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |წელი=1951 |თვე=8 |რიცხვი=23 |გამოშვება=198 |ნომერი=8158 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629122424/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლება ამაყობდა თავისი წარმოების [[დამკვრელობითი შრომა|მოწინავეებით]], რომელთა შორის იყვნენ [[მხურავი]] გიორგი ფეშხელაშვილი, [[მძღოლი|მძღოლები]] ნადეჟდა კლიშინა და ივან არუთინოვი, [[ექსკავატორი|ექსკავატორების]] მემანქანეები ივან ტიმჩენკო (წყაროში შეცდომაა დაშვებული — ძველი მაცხოვრებლების მოგონებებით, სწორედ მაშინ გაზეთმა შეცდომით მას გიორგი ტიმჩენკო უწოდა) და სტეპან ფადეევი, მხერხავი მიხეილ მელაძე და დურგალი გიორგი ნინოშვილი.<ref name="ZV1950_Nov"/>. პარალელურად მიმდინარეობდა ორხევის ადმინისტრაციული და პოლიტიკური ჩამოყალიბება. 1950 წლის 25 იანვარს დაარსდა '''ორხევის საარჩევნო უბანი'''<ref name="Komunisti1950">{{სტატია | სათაური = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ორიგინალი = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = ბ. ნანიტაშვილი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1950 | თვე = 1 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 19 | ნომერი = 8579 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123049/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1954 წლისთვის აქ უკვე მოქმედებდა '''პირველადი პარტიული ორგანიზაცია'''<ref name="Komunisti1954">{{სტატია | სათაური = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ორიგინალი = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1954 | თვე = 3 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 64 | ნომერი = 9840 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123815/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მშენებლობის კვალიფიციური მუშახელით უზრუნველსაყოფად დასახლებაში ორგანიზებული იყო სამშენებლო კადრების მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები<ref name="ZV1953_Apr">{{სტატია | ავტორი = პრუიძე ა. | სათაური = Растут кадры строителей Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. ი. ხუციშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1953 | თვე = 4 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 100 | ნომერი = 8674 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124334/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, ცხოვრებისა და [[საბინაო-კომუნალური მომსახურება|კომუნალური მომსახურების]] ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო. 1952 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიაში მწირ ასორტიმენტზე ჩიოდნენ და იძულებულნი იყვნენ [[პირველადი მოხმარების საგნები|პირველადი მოხმარების საგნებისთვის]] თბილისში ევლოთ<ref name="ZV1952_Apr">{{სტატია | სათაური = Вниманию „Цекавшири“ и „Грузторга“ | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | ენა = ru | პასუხისმგებელი= ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1952 | თვე = 4 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 90 | ნომერი = 8356 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124626/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. === ადმინისტრაციული რეფორმები და სამრეწველო ზრდა (1960—1980-იანი წლები) === 1960-იან წლებში დასახლებამ მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციული გარდაქმნები განიცადა და სწრაფად მზარდი მუშათა დასახლებებისთვის დამახასიათებელ საყოფაცხოვრებო პრობლემებს შეეჯახა. 1962 წლის აპრილში, [[რეფორმა|რეფორმის]] ფარგლებში, სამგორის რაიონი თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამავდროულად, „სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლება“ ოფიციალურად გაერთიანდა სოფელ ორხევთან და ახალ დასახლებას '''დასახლება სამგორი''' ეწოდა<ref name="ZV1962_Apr">{{სტატია | სათაური = Хроника | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 4 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 93 | ნომერი = 11413 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165107/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ოფიციალური სახელის ცვლილების მიუხედავად, ისტორიული სახელწოდება „ორხევი“ მყარად შენარჩუნდა ყოველდღიურ ხმარებაში, რასაც ადასტურებს იმ დროინდელი მაცხოვრებლების მრავალრიცხოვანი წერილები გაზეთებში<ref name="ZV1962_Dec7" />. ამ პერიოდის დასახლების სოციალური ცხოვრება ნათლად აისახა გაზეთ „Заря Востока“-ს ფურცლებზე. 1962 წლის დეკემბერში გამოქვეყნდა ორი წერილი, რომლებიც ყოფის კონტრასტებს ასახავდა. 7 დეკემბერს 15 მცხოვრებისგან შემდგარმა ჯგუფმა, მათ შორის საზოგადოებრივმა მაკონტროლებელმა ტ. სემიხოვამ, გამოაქვეყნა კოლექტიური წერილი [[საჩივარი|საჩივრებით]] სასურსათო მაღაზიის (გამგე გ. ბაირამოვი), ხორცისა და ბოსტნეულის ჯიხურის (გამგე ს. ლაზარიშვილი) და [[რესტორანი|რესტორნის]] (გამგე ნ. ჯალალოვი) მუშაობაზე. მაცხოვრებლები იტყობინებოდნენ [[ცომეული|ცომეულზე]] ფასების მომატების, [[ხორცი|ხორცის]] ერთიან ფასად გაყიდვის შესახებ, ხარისხის მიხედვით დაყოფის გარეშე, და გამაგრილებელი სასმელების ჯიხურში სპირტიანი სასმელებით [[ბუტლეგერობა|არალეგალური ვაჭრობის]] შესახებ<ref name="ZV1962_Dec7">{{სტატია | ავტორი = ტ. სემიხოვა, მ. დანჩენკო, ა. კამალოვი, გ. კირაკოზაშვილი, მ. კარასაშვილი, ვ. აფაკასიადი და სხვ. | სათაური = Пора навести порядок! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 7 | გამოშვება = 285 | ნომერი = 11605 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165648/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აღსანიშნავია, რომ მეორე დღეს, 8 დეკემბერს, იმავე გაზეთში გამოჩნდა სხვა წერილი, რომელშიც [[მოსახლეობა|მაცხოვრებლები]], მათ შორის [https://www.wikitree.com/wiki/Sipina-2 ანა ოსიპოვა], გ. ტიმჩენკო და რ. იაკოვენკო, გულწრფელ მადლობას უხდიდნენ ადგილობრივი [[პოლიკლინიკა|პოლიკლინიკის]] ბავშვთა ექიმს, ედიტა გიორგის ასულ ასათიანს, და აღნიშნავდნენ, რომ მისი „კეთილი ღიმილი და კეთილი სიტყვა — საუკეთესო წამალია ავადმყოფებისთვის“<ref name="ZV1962_Dec8">{{სტატია | ავტორი = ოსიპოვა ა. ა., ტიმჩენკო გ., იაკოვენკო რ., მაისურაძე ე., ანდრეევა ზ., გერასიმენკო | სათაური = Спасибо, дорогие! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = რედ. ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 11606 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170303/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1970 წლისთვის, დაარსებიდან თითქმის მეოთხედი საუკუნის შემდეგ, საყოფაცხოვრებო პრობლემები გამწვავდა: 40 მცხოვრების კოლექტიურ წერილში ისინი ჩიოდნენ „1946 წელს აშენებული დროებითი ნაგებობების“ უკიდურეს სიძველეზე, [[სასმელი წყალი|სასმელი წყლის]] მიწოდების ხშირ შეფერხებებზე და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე<ref name="ZV1970_Jan"/>. 1970-იანი წლებისთვის ორხევი თბილისის '''საქარხნო რაიონის''' შემადგენლობაში შევიდა<ref name="Komunisti1974">{{სტატია | ავტორი = ტიგიშვილი რ. | სათაური = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ორიგინალი = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1974 | რიცხვი = 16 | თვე = 2 | გამოშვება = 40 | ნომერი = 15861 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170955/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, და ხელისუფლებამ დაიწყო მისი კეთილმოწყობაზე ზრუნვა, კერძოდ, გზების განათებაზე<ref name="ZV1973_Jun">{{სტატია | ავტორი = ინაშვილი ფ., შელია დ., გვინიაშვილი შ., ტაბატაძე ა., როზენბერგ ლ. | სათაური = Праздник народовластия | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ო. კინკლაძე | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1973 | თვე = 6 | რიცხვი = 19 | გამოშვება = 142 | ნომერი = 14599 | გვერდები = 1, 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171407/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ამ პერიოდში ორხევის სამრეწველო პროფილი, რომელიც თავდაპირველად მშენებლობაზე იყო ორიენტირებული, აქტიურად დაიწყო [[დივერსიფიკაცია|დივერსიფიკაცია]]. უკვე არსებული '''ორხევის მეცხოველეობის საბჭოთა მეურნეობის'''<ref name="Komunisti1987">{{სტატია | ავტორი = კურხული ჯ., საქინფორმის კორ. | სათაური = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ორიგინალი = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = დ. იოსელიანი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ ცკ-ის ორგანო | წელი = 1987 | თვე = 11 | რიცხვი = 24 | გამოშვება = 271 | ნომერი = 20012 | გვერდები = 1 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> გარდა, დასახლებაში ახალი სამრეწველო ობიექტების მშენებლობა გაიშალა. საკვანძო საწარმო გახდა ახალი '''რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკბკ)''', რომელიც 1980-იანი წლების დასაწყისში „თბილგვირაბმშენის“ მიერ აშენდა [[სოციალისტური შრომის გმირი|სოციალისტური შრომის გმირის]] ალექსანდრე დათაშვილის ხელმძღვანელობით. ეს საწარმო, რომელიც მდებარეობდა მინდორზე, რომელიც, თანამედროვის თქმით, „ასაფრენ ბილიკს ჰგავდა“, და რომლის გვერდითაც გადიოდა [[ალექსეევკა (დასახლება თბილისში)|დასახლება ალექსეევკის]] ბაღების „ყვავილოვანი ნუშის ვარდისფერი ქაფით“ მოფენილი გზა, სტრატეგიული მნიშვნელობის იყო. იგი კრიტიკულად მნიშვნელოვანი იყო [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველსაყოფად, რომლებიც, [[ჟურნალისტი|ჟურნალისტის]] გამოთქმით, „შიმშილობდნენ“, განიცდიდნენ კონსტრუქციების მწვავე დეფიციტს და ქარხნის ამუშავებას „[[მანანა ზეციური|მანანა ზეციურივით]]“ ელოდნენ. 1982 წლის თებერვალში ქარხანამ, რომელიც მოიცავდა ბეტონის შემრევ კვანძს და 1100 ტონა ცემენტის ცენტრალურ საწყობს, პირველი პროდუქცია გამოუშვა. მისი საპროექტო სიმძლავრე წელიწადში 20 ათასი მ³ ასაწყობი [[რკინაბეტონი|რკინაბეტონისა]] და 50 ათასი მ³ სასაქონლო ბეტონისგან შედგებოდა<ref name="ZV1982_Feb">{{სტატია | ავტორი = ნედაშკოვსკაია, ი. | სათაური = Взлётная полоса. Социалистическое соревнование — школа интернационализма | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1982 | თვე = 2 | რიცხვი = 10 | გამოშვება = 34 | ნომერი = 17210 | გვერდები = 2 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629172409/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მისი გაშვებასთან დაკავშირებით, ძველი რკბკ ქარხანა [[ელიავას ქუჩა|ელიავას ქუჩაზე]] თბილისში 1983 წელს ლიკვიდირებულ იქნა<ref name="ZV1982_Oct23">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |სათაური=На контроле «Зари Востока» — письма трудящихся. Факты подтвердились, меры приняты |პასუხისმგებელი= ნ. ჩერქეზიშვილი |წელი=1982 |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=23 |გამოშვება=244 |ნომერი=17420 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250628204904/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |არქივი-თარიღი=2025-06-28}}</ref>. 1980-იანი წლების შუა პერიოდში ორხევში გაიხსნა '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' ახალი ინსტრუმენტული [[საამქრო|საამქროთი]]. მის დასაკომპლექტებლად ხელმძღვანელობამ მოაწყო „შრომითი დესანტი“ გამოცდილი [[კომუნისტი|კომუნისტებისგან]] მთავარი საწარმოდან, [[ინჟინერი|ინჟინერ]] სემიონ სემილეტოვის მეთაურობით, რათა [[კომბინატი|კომბინატის]] ტრადიციები, როგორც ითქვა, „უკვე სისხლში“ ჰქონოდათ<ref name="ZV1986_Sep">{{სტატია |სათაური=Правофланговые ускорения. Черта характера |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |ენა=ru |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |გამოცემა=Заря Востока |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |წელი=1986 |თვე=9 |რიცხვი=16 |გამოშვება=215 |ნომერი=18570 |გვერდები=1 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629175323/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref><ref name="ZV1987_Feb">{{სტატია | ავტორი = შჩერბინა-ესვანჯია, ლუდმილა | სათაური = И прошел год... | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. პაწურია | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 2 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 47 | ნომერი = 18702 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629175723/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1988 წლისთვის კომბინატმა დანერგა [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[ფიბროცემენტი|მოსაპირკეთებელი ფილების]] წარმოება [[მარმარილო|მარმარილოსა]] და [[პოლიმერები|პოლიმერების]] ნარჩენებისგან, დასავლეთ გერმანული ფირმა „ადმ“-ისა და ჰოლანდიური „შტორკის“ მოწყობილობების გამოყენებით<ref name="ZV1987_Dec27">{{სტატია | ავტორი = მიხაილ ჯინჯიხაშვილი | სათაური = Репортаж. Для ремонта квартиры | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 12 | რიცხვი = 27 | გამოშვება = 297 | ნომერი = 18952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629180052/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref><ref name="ZV1988_May">{{სტატია |ავტორი=ვ. ვალიშვილი, მ. კიკვაძე |სათაური=Хозяйствовать по-новому |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |პასუხისმგებელი=ფოტოქრონიკა საქინფორმი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального Комитета Компартии Грузии, Верховного Совета и Совета Министров Грузинской ССР |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1988 |თვე=5 |რიცხვი=7 |გამოშვება=106 |ნომერი=19061 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629180820/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლების სამრეწველო ინფრასტრუქტურა ასევე მოიცავდა: * '''[[ორგანული სასუქები|ორგანული სასუქების]] ქარხანა''' — შენდებოდა 1962 წელს, რომელთანაც მტკვარზე სპეციალური ხიდი-აკვედუკი მილსადენით იყო გადებული.<ref name="ZV1962_Feb">{{სტატია |ავტორი=შ. კოჟილოტი |სათაური=Мост готов |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1962 |თვე=2 |რიცხვი=9 |გამოშვება=33 |ნომერი=11353 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181204/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. * '''რკინაბეტონის ღარების საწარმოო პოლიგონები''' [[სარწყავი მიწათმოქმედება|სარწყავი სისტემებისთვის]] (მოქმედებდა 1963 წელს)<ref name="ZV1963_Mar">{{სტატია |ავტორი=ს. ხეთაგური |სათაური=Первый эликсир земли |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1963 |თვე=3 |რიცხვი=26 |გამოშვება=71 |ნომერი=11696 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181713/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''ტექსტილ-გალანტერეის კომბინატი''' (შენდებოდა 1971 წელს)<ref name="ZV1971_Aug">{{სტატია |ავტორი=ჩედია ა. |სათაური=Для тружеников села |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |პასუხისმგებელი=შ. კარკარაშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1971 |თვე=8 |რიცხვი=4 |გამოშვება=176 |ნომერი=14026 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182003/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხნის ახალი კორპუსები''' (ექსპლუატაციაში შესვლის ვადა 1989 წელს)<ref name="ZV1986_Jun">{{სტატია |ავტორი=მარტინიუკი, სვეტლანა |სათაური=Советский образ жизни |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1986 |თვე=6 |რიცხვი=29 |გამოშვება=150 |ნომერი=18505 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182222/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''გაერთიანება „სოლანის“ სუვენირების წარმოება''' (იგეგმებოდა 1985 წელს), რომელსაც უნდა გამოეშვა ეროვნულ სტილში შესრულებული ნაწარმი: ჩანთები, [[ქისა|ქისები]], [[თავსაფარი|თავსაფრები]] და [[თავსაბურავი|თავსაბურავები]]<ref name="ZV1985_Oct">{{სტატია |ავტორი=ლომთაძე, ვახტანგ; მიქელაძე, ნუგზარ |სათაური=Товары: спрос, качество, ассортимент. Отнестись к себе требовательней. Круглый стол «Зари Востока» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1985 |თვე=10 |რიცხვი=22 |გამოშვება=244 |ნომერი=18299 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182518/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. მზარდი მრეწველობის [[პერსონალი|კადრებით]] უზრუნველსაყოფად, 1982 წელს მისამართზე ახვლედიანის ქ. 1, უკვე მოქმედებდა '''სასწავლო კომბინატი „საქმთავარმონტაჟსპეცმშენი“''', სადაც ამზადებდნენ [[შემდუღებელი|გაზოელექტროშემდუღებლებს]], [[სანტექნიკოსი|ზეინკალ-სანტექნიკოსებს]] და [[მემონტაჟე|მემონტაჟეებს]], და სადაც მოსწავლეებს უზრუნველყოფდნენ [[საერთო საცხოვრებელი|საერთო საცხოვრებლითა]] და [[სტიპენდია|სტიპენდიით]] თვეში 75 რუბლის ოდენობით, 3-დან 6 თვემდე სწავლის ვადით<ref name="ZV1982_Nov">{{სტატია |სათაური=Учебный комбинат главного управления «Грузглавмонтажспецстрой» Грузинской ССР объявляет набор |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |პასუხისმგებელი=რედ. ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1982 |თვე=11 |რიცხვი=11 |გამოშვება=260 |ნომერი=17436 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182846/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1987 წელს განიხილებოდა ორხევში ცენტრალიზებული სარემონტო ბაზის შექმნა მთელი [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|რესპუბლიკის]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30">{{სტატია |ავტორი=მურადი ალაშვილი |სათაური=Хозрасчету быть полным |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1987 |თვე=12 |რიცხვი=30 |გამოშვება=299 |ნომერი=18954 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629183250/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. === პოსტსაბჭოთა პერიოდი და თანამედროვეობა === საბჭოთა კავშირის დაშლისა და საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის შემდეგ ორხევი, ისევე როგორც მთელი საქართველო, კარდინალური ცვლილებების ეპოქაში შევიდა. ეს პერიოდი ხასიათდებოდა მკვეთრი კონტრასტებით: კერძო მეწარმეობის ჩამოყალიბება ეკონომიკური არასტაბილურობის ფონზე, სულიერი აღორძინება კრიმინალის ზრდის ფონზე, ასევე ქვეყნის ახალ სოციალურ და თავდაცვით სტრუქტურებში თანდათანობითი ინტეგრაცია. ==== 1990-იანი წლები: გარდამავალი პერიოდის ეკონომიკა ==== 1990-იან წლებში საბჭოთა სამრეწველო ობიექტების ბაზაზე კერძო კომპანიების ჩამოყალიბება დაიწყო. ახალ პირობებთან ადაპტაციის ნათელი მაგალითი გახდა სს '''„ვაზიანი“'''. მისი გენერალური დირექტორი, დავით ახვლედიანი, რომელმაც განათლება მოსკოვში „საგარეო ვაჭრობის“ სპეციალობით მიიღო, რთულ წლებში დაბრუნდა საქართველოში და საწარმოს ჩაუდგა სათავეში. 1998 წლისთვის „ვაზიანი“ პოპულარულ შამპანურს „სამეფოს“ უშვებდა, მაგრამ, როგორც იმდროინდელი ბევრი საწარმო, მაღალი გადასახადებისა და გასაღების ბაზრების სიმცირის პრობლემებს აწყდებოდა, რაც კონიაკის წარმოებას აფერხებდა და არასრული სიმძლავრით მუშაობას აიძულებდა<ref name="Sakartvelo1998">{{სტატია | ავტორი = კეტი ჭადუნელი, ნანა ძველაია | სათაური = შამპანური „სამეფო“ შემდეგ „პრინცს“ ელოდება | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | პასუხისმგებელი = რედ. სერგო ჯანაშია | ენა = ka | გამოცემა = საქართველო | გამომცემლობა = ყოველკვირეული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გაზეთი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 7 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 50 | ნომერი = 1680 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629183637/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმ დროის ეკონომიკური მდგომარეობა დეტალებშიც აისახებოდა. 1996 წელს აშშ-ის საელჩომ ორხევში, რძის კომბინატის ტერიტორიაზე, დახურული აუქციონი ჩაატარა, სადაც დეფიციტური საქონელი იყიდებოდა: გენერატორები, სარეცხი მანქანები, საშრობები და სამშენებლო მასალები, რაც მოსახლეობისა და ორგანიზაციების საბაზისო ინფრასტრუქტურის საჭიროებებზე მიუთითებს<ref name="SG1996_May">{{სტატია | სათაური = 9 МАЯ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | პასუხისმგებელი = ა. ა. სილაგაძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1996 | თვე = 5 | რიცხვი = 4 | გამოშვება = 63 | ნომერი = 991 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184008/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. თუმცა, ყველა ახალი საწარმო მაღალ სტანდარტებს არ იცავდა: იმავე წელს ორხევული ფირმა „გიორგი-94“ პრესაში უხარისხო ღვინის გამოშვებასთან დაკავშირებით მოიხსენიებოდა<ref name="SG1996_Oct">{{სტატია |სათაური=Антиреклама. Не пейте и не ешьте?!. |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |პასუხისმგებელი=Ред. А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1996 |თვე=10 |რიცხვი=31 |გამოშვება=148 |ნომერი=1076 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629184236/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ათწლეულის მეორე ნახევარში ვაუჩერული სისტემით მასშტაბური პრივატიზაცია დაიწყო. ვაჭრობაზე ერთი დოლარის ნომინალური ღირებულებით გამოტანილი იყო დასახლების მსხვილი სამრეწველო საწარმოები: სს „პოლიმერული ნაკეთობა“, რომელიც 4,3 ჰექტარ მიწაზე იყო განთავსებული, და სარემონტო-მექანიკური ქარხანა „ხალიბი“<ref name="SG1998_Dec">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в один доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 12 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 349 | ნომერი = 21570 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184621/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref><ref name="SG1999_Jan">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в 1 доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1999 | თვე = 1 | რიცხვი = 22 | გამოშვება = 13 | ნომერი = 21599 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184909/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== სულიერი ცხოვრება, უსაფრთხოება და განვითარება 2000-იან წლებში ==== სოციალურ-ეკონომიკური სირთულეების ფონზე დასახლებაში სულიერი აღორძინება დაიწყო. მნიშვნელოვან მოვლენად იქცა [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] სახელობის ახალი [[მართლმადიდებლური ტაძარი|მართლმადიდებლური ტაძრის]] მშენებლობა. [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#წმინდა ნინოს ეკლესია|ტაძრის მშენებლობის ისტორია]]. ამავდროულად, ორხევმა ქვეყნის თავდაცვის სისტემაში ახალი მნიშვნელობა შეიძინა. 2007 წელს, [[თურქეთი|თურქეთთან]] სამხედრო თანამშრომლობის ფარგლებში, გარემონტდა და აღიჭურვა დასახლებაში განლაგებული [[ლოგისტიკა|ლოგისტიკის]] [[ბატალიონი|ბატალიონის]] სარემონტო პუნქტი<ref name="SG2007_Mar">{{სტატია | სათაური = Рассмотрены вопросы сотрудничества | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, ე. ჭაჭუა | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2007 | თვე = 3 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 41—42 | ნომერი = 23783 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629185304/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ===== „ორხეველი მანიაკის“ საქმე და კრიმინალური ქრონიკა ===== 2000-იან წლებში დასახლებამ სამწუხარო ცნობადობა მოიპოვა ადგილობრივი მცხოვრების, მიხეილ აზალაძის მიერ ჩადენილი სასტიკი [[მკვლელობა|მკვლელობებისა]] და [[კანიბალიზმი|კანიბალიზმის]] აქტების სერიის გამო. მან [[სამართალდამცავი ორგანოები|სამართალდამცავი ორგანოებისგან]] მეტსახელი „ორხეველი [[სერიული მკვლელი|მანიაკი]]“ მიიღო და [[უვადო თავისუფლების აღკვეთა|უვადო პატიმრობა]] მიესაჯა. ორხევში, ჩანტლაძის ქუჩა №1-ში ჩადენილმა დანაშაულებმა მთელი [[საქართველო|ქვეყნის]] ყურადღება მიიპყრო<ref name="OrkheviManiac">{{სტატია |ავტორი=ნ. ფიცხელაური |სათაური="ორხეველი მანიაკი" - ქართველი კანიბალის შემზარავი ისტორია |url=https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |ენა=ka |გამოცემა=კვირის პალიტრა |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=პალიტრა-მედია |წელი=2015 |თვე=5 |რიცხვი=11 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629185627/https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. ამ რეზონანსული საქმის გარდა, იმ პერიოდის კრიმინალური ქრონიკა სხვა შემთხვევებსაც ასახავდა. 2000 წლის მარტში ორხევში დააკავეს ქალაქ შახტის (რუსეთი) მცხოვრები, რომელმაც კონტრაბანდული გზით საქართველოში 78,2 გრამი [[ოპიუმი]] შემოიტანა და მის გასაღებას ცდილობდა. ამავდროულად, დასახლების მცხოვრებლები თავად ხდებოდნენ ზოგადი არასტაბილური ვითარების მსხვერპლნი: იმავე თვეში გავრცელდა ინფორმაცია თბილისის ცენტრში, [[თბილისის ფუნიკულიორი|ფუნიკულიორთან]], ორხევის მცხოვრებ გიორგი ცხოვრებაშვილზე თავდასხმის შესახებ<ref name="SG2000_Mar_crime">{{სტატია | ავტორი = ბ. ჩერქეზიშვილი | სათაური = Криминал. Жестокость нашего времени;Опиум из шахты | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, თ. ლომსაძე, ბ. ჭაჭანიძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2000 | თვე = 3 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 73—74 | ნომერი = 21989 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629190417/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== თანამედროვე ეტაპი ==== XXI საუკუნეში ორხევი თბილისის განუყოფელ ნაწილად განაგრძობს განვითარებას. ეს ტერიტორია თანამედროვე სამეცნიერო კვლევებშიც მოიხსენიება, კერძოდ, 2011 წელს ორხევის რაიონიდან აღებული [[თიხნარი|თიხნარის]] ნიმუშები გეოტექნიკური გამოცდებისთვის გამოიყენებოდა<ref name="Soil2011">{{სტატია | ავტორი = კიკნაძე ხ. ლ., დადიანი კ. ზ., მაისაია ლ. დ., ლორთქიფანიძე ფ. ნ., ნავროზაშვილი მ. ზ. | სათაური = Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | ენა = ru | გამოცემა = სამეცნიერო შრომების კრებული | ტიპი = კრებული | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის წყალთა მეურნეობის ინსტიტუტი | პასუხისმგებელი = რედ. გ. ვ. გავარდაშვილი, ი. რ. ირემაშვილი | წელი = 2011 | ნომერი = 66 | გვერდები = 124—127 | issn = 1512-2344 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. დედაქალაქის პოლიტიკურ ცხოვრებაში დასახლება სამგორის რაიონის ერთ-ერთი [[მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემა|მაჟორიტარული]] ოლქის შემადგენლობაში შედის, რომლის წარმომადგენლებსაც ქალაქის [[საკრებულო|საკრებულოში]] ირჩევენ<ref name="TbilisiWeek2017">{{სტატია |სათაური=«Грузинская мечта» представила кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |პასუხისმგებელი=Вадим Геджадзе |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |ნომერი=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამავე პერიოდში ხელისუფლება ავარიული საცხოვრებელი სახლებიდან მოსახლეობის განსახლების პრობლემას წყვეტდა. 2011 წლის იანვარში ორხევი იძულებით გადაადგილებულ პირთა (დევნილთა) ათობით ოჯახის იძულებითი გამოსახლების ადგილად იქცა, რომლებიც დასახლების ერთ-ერთ ყოფილ ადმინისტრაციულ შენობაში ცხოვრობდნენ. 2011 წლის 20 იანვარს, პოლიციის მონაწილეობით, მათი გამოსახლება განხორციელდა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011"/>. ტელეკომპანია „ლიბერალის“ საინფორმაციო რეპორტაჟის კადრების მიხედვით, გამოსახლებულთა შორის იყვნენ [[2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომი|2008 წლის ომის]] შედეგად დაზარალებული დევნილები. მცხოვრებლები ინტერვიუში თავიანთ სასოწარკვეთას გამოთქვამდნენ და აცხადებდნენ, რომ მათ „როგორც საქონელი“ ისე ეპყრობოდნენ და მომავალი საცხოვრებელი ადგილის შესახებ გაურკვევლობაში იმყოფებოდნენ. ოჯახების ნაწილი გორში კოტეჯებში გადაასახლეს, თუმცა, ერთ-ერთი მცხოვრების თქმით, კომპენსაციამ მისი დიდი ოჯახის ყველა წევრი ვერ დააკმაყოფილა და ადამიანების ნაწილი უსახლკაროდ დარჩა. გამოსახლებას თან ახლდა პირადი ნივთების, მათ შორის ავეჯისა და ხატების, სამხედრო და სამოქალაქო სატვირთო მანქანებში ჩატვირთვა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011">{{cite news | url = https://www.myvideo.ge/v/1411858 | title = დევნილთა გასახლება ორხევიდან | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ლიბერალი | date = 2011-01-20 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/p_20250701_202507 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენი ნივთები სატვირთო მანქანით მიაქვთ, როგორც საქონელი... }}</ref>{{efn|ვიდეო წარმოადგენს ტელეკომპანია „ლიბერალის“ რეპორტაჟს, რომელიც კერძო პირის მიერ არის ატვირთული ჰოსტინგზე. მოვლენის თარიღი (20 იანვარი) მითითებულია ტიტრებში, წელი (2011) კი ვიდეოს ატვირთვის თარიღიდან გამომდინარეობს.}}. განსაკუთრებული ყურადღება მიიპყრო ჩანტლაძის ქ. 4/2-ში მდებარე ყოფილი ავტობაზა „ტურისტის“ ავარიულმა შენობამ, სადაც 1998 წლიდან 10 დევნილი და 6 სოციალურად დაუცველი ოჯახი ცხოვრობდა<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_04">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | title = საკრებულოში ორი კომისიის გაერთიანებული სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-04-05 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165513/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. 2016 წლის 7 თებერვლის ტელეკომპანია „თავისუფალი ზონის“ რეპორტაჟის თანახმად, ისინი 10-15 წლის განმავლობაში თვითნაკეთ ნაგებობებში, კანალიზაციის, გაზისა და ნორმალური წყალმომარაგების გარეშე ცხოვრობდნენ. მცხოვრებლები ხელისუფლების, მათ შორის გულიკო ზუმბაძისა (საკრებულოს დეპუტატი) და მამუკა ჭოხურის (სამგორის რაიონის ყოფილი გამგებელი) სრულ უმოქმედობაზე ჩიოდნენ, რომლებიც, მათი თქმით, დაპირებებს მხოლოდ წინასაარჩევნო პერიოდში იძლეოდნენ, მაგრამ მათ მთავარ პრობლემას — საცხოვრებლის დაკანონებას — არ წყვეტდნენ<ref name="Tzona_Turist_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=5FoYJE4caFI | title = ორხევში, ტურისტის ბაზის მიმდებარედ მცხოვრებლები დახმარებას ითხოვენ | lang = ka | publisher = თავისუფალი ზონა | date = 2016-02-07 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/13-720p-25 | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live }}</ref>. 2016 წლის აპრილში, მრავალი მიმართვის შემდეგ, შენობის განმეორებითი ტექნიკური ექსპერტიზის ჩატარების გადაწყვეტილება მიიღეს. იმავე წლის ივნისისთვის მიღწეულ იქნა შეთანხმება 11 დევნილი ოჯახისთვის პროფილური სამინისტროს ხაზით ახალი საცხოვრებლის გადაცემის, ასევე 9 ოჯახისთვის, რომლებსაც დევნილის სტატუსი არ ჰქონდათ, ალტერნატიული საცხოვრებლის მოძიების შესახებ<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_06">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | title = თბილისის საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-06-22 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165144/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. საბოლოო განსახლების საკითხი საკრებულოს ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის დღის წესრიგში 2017 წელსაც იდგა<ref name="Sakrebulo_Turist_2017_11"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |title=საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის შემაჯამებელი სხდომა გაიმართა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-11-10 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630160010/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. 2016 წლის ივლისში დასახლება სოციალური პროტესტის ასპარეზად იქცა. მცხოვრებლები აქციაზე გამოვიდნენ ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით, რომელიც ორხევში ერთადერთი სამედიცინო დაწესებულება იყო. პოლიკლინიკა ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოში მდებარე №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო პროტესტის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. აქცია, რომელიც ოპოზიციური პარტია „პატრიოტთა ალიანსის“ წარმომადგენლის, ბეჟან გუნავას ინიციატივით დაიწყო, რაიონის მაჟორიტარი დეპუტატის, გულიკო ზუმბაძის ბიუროს თანამშრომლებთან შეტაკებაში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=PDY_EX69cvk | title = აქცია ორხევის დასახლებაში | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-07-14 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/360p-25_202506 | archive-date = 2025-06-30 }}</ref>. ==== მუნიციპალური საცხოვრისის შექმნა და პირველი კონფლიქტი (2015) ==== 2015 წელს ორხევის სოციალური საცხოვრისი, ჯერ კიდევ მშენებლობის დასრულების ეტაპზე, სოციალური კონფლიქტის საგანი გახდა. მიზეზი გახდა ხელისუფლების გეგმა, [[ისანი-სამგორის რაიონი|ისნის რაიონში]] მდებარე ყოფილი სამხედრო ჰოსპიტლის შენობიდან 117 სოციალურად დაუცველი ოჯახი გამოესახლებინათ, რათა შენობა გაეთავისუფლებინათ შემდგომი რეაბილიტაციისა და [[იძულებით გადაადგილებული პირი|იძულებით გადაადგილებული]] 160 ოჯახის შესახლებისთვის. გამოსახლებული ოჯახების ნაწილის განთავსება იგეგმებოდა ორხევში მშენებარე ახალ მუნიციპალურ საცხოვრისში, რომელიც 72 ოჯახზე იყო გათვლილი<ref name="EMC_Hospital_2015">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/emc-qofil-samkhedro-hospitalshi-matskhovrebeli-sotsialurad-dautsveli-ojakhebis-gansakhlebis-protsess-afasebs |title=EMC ყოფილ სამხედრო ჰოსპიტალში მაცხოვრებელი სოციალურად დაუცველი ოჯახების განსახლების პროცესს აფასებს |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2015-08-12 |access-date=2025-07-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20241207172005/https://socialjustice.org.ge/ka/products/emc-qofil-samkhedro-hospitalshi-matskhovrebeli-sotsialurad-dautsveli-ojakhebis-gansakhlebis-protsess-afasebs |archivedate=2024-12-07 |url-status=live }}</ref>. პროცესმა გამოსასახლებელი ოჯახების პროტესტი და უფლებადამცველი ორგანიზაციის, „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრის“ (EMC, მოგვიანებით — „სოციალური სამართლიანობის ცენტრი“), კრიტიკული შეფასება გამოიწვია. 2015 წლის 12 აგვისტოს განცხადებაში EMC-მ განსახლების გეგმის სისტემურ ხარვეზებზე მიუთითა: * '''გაუმჭვირვალე კრიტერიუმები:''' უცნობი იყო, რა პრინციპით შეირჩეოდა 117 ოჯახიდან ის 72, რომელიც ორხევში მიიღებდა ბინას, რაც, ორგანიზაციის შეფასებით, უსამართლო განაწილების რისკებს ქმნიდა. * '''შემოთავაზებული საცხოვრისის არაადეკვატურობა:''' გამოსასახლებელ პირთა განცხადებით, ორხევის ბინები არაადეკვატურად მცირე იყო მრავალსულიანი ოჯახებისთვის და არ იყო აღჭურვილი ელემენტარული საცხოვრებელი პირობებით. * '''ალტერნატივების არასტაბილურობა:''' იმ ოჯახებს, რომლებიც ორხევში ვერ მოხვდებოდნენ, სთავაზობდნენ ქირის ანაზღაურებას მხოლოდ საბიუჯეტო წლის ბოლომდე, რაც არ წარმოადგენდა გრძელვადიან გადაწყვეტას. * '''საერთაშორისო სტანდარტების დარღვევა:''' უფლებადამცველებმა ხაზი გაუსვეს, რომ პროცესი არღვევდა საქართველოს მიერ აღებულ საერთაშორისო ვალდებულებებს სათანადო საცხოვრებლის უფლების შესახებ, რადგან გამოსახლება დასაშვებია მხოლოდ როგორც უკანასკნელი ზომა. EMC მოითხოვდა გამოსახლების პროცესის დაუყოვნებლივ შეჩერებას, უსახლკარო ოჯახების საჭიროებების შეფასების ობიექტური კრიტერიუმების შემუშავებას და მათთვის სტაბილური, გრძელვადიანი საცხოვრებელი პირობების შეთავაზებას თავად ამ ოჯახების უშუალო ჩართულობით<ref name="EMC_Hospital_2015"/>. ===== უკანონო ნაგებობების დემონტაჟი (2022) ===== 2022 წლის იანვარში ორხევი საზოგადოების ყურადღების ცენტრში რამდენიმე [[საცხოვრებელი ზონა|საცხოვრებელი ნაგებობის]] დემონტაჟის გამო მოექცა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიის]] მუნიციპალური ინსპექციის განკარგულებით, დაინგრა შენობები, რომლებიც ხელისუფლებამ სახელმწიფო მიწაზე უკანონო მშენებლობებად შეაფასა<ref name="Tabula_demolition">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |title=მერიამ ორხევის დასახლებაში სახლები დაანგრია |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630123943/https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. მოვლენამ არაერთგვაროვანი რეაქცია გამოიწვია. თბილისის მერმა [[კახა კალაძე|კახა კალაძემ]] განაცხადა, რომ დემონტაჟი მრავალგზის გაფრთხილების შემდეგ განხორციელდა და ქალაქის ხელისუფლება მიწების თვითნებურ მიტაცებას არ დაუშვებდა<ref name="Tabula_Kaladze_comment">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679420-am-adamianebs-regionebshi-akvt-micebi |title="ამ ადამიანებს რეგიონებში აქვთ მიწები, დედაქალაქში ბინები" – კალაძე ორხევზე |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://archive.ph/qaBvr |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. თავის მხრივ, უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) მერიის ქმედებები მკაცრად გააკრიტიკა. ორგანიზაციის განცხადებაში მას უწოდეს „კიდევ ერთი [[რეპრესია|რეპრესიული]] ღონისძიება“ [[უსახლკარო|უსახლკაროების]] წინააღმდეგ და სისტემური პოლიტიკის ნაწილი, და არა ერთეული შემთხვევა. განსაკუთრებით ხაზგასმული იყო, რომ ნგრევა, რომელიც ზამთრის პერიოდსა და [[COVID-19|COVID-19-ის]] პანდემიის პირობებში, ალტერნატიული საცხოვრისის შეთავაზების გარეშე განხორციელდა, ადამიანებს „ქუჩაში, მიუსაფარ მდგომარეობაში აღმოჩენისა და ფიზიკური განადგურების რისკის წინაშე“ აყენებდა. უფლებადამცველებმა მიუთითეს კანონმდებლობის სისტემურ ხარვეზზე, რომელიც, საერთაშორისო სტანდარტების უგულებელყოფით, საცხოვრისის იძულებით დემონტაჟს არ განიხილავს გამოსახლების ფორმად და ამით დაზარალებულებს სამართლებრივი დაცვის გარეშე ტოვებს. ამასთან დაკავშირებით, SJC-მ კონკრეტული მოთხოვნები წამოაყენა: * '''თბილისის მერიისადმი''' — დაუყოვნებლივ შეეწყვიტა დემონტაჟი და დაზარალებულები უზრუნველეყო ადეკვატური საცხოვრებლით; * '''საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსადმი''' — შეემუშავებინა საცხოვრისის ეროვნული სტრატეგია; * '''საქართველოს მთავრობისა და პარლამენტისადმი''' — საკანონმდებლო დონეზე ეღიარებინა დემონტაჟისას იძულებითი გამოყვანა გამოსახლების ფორმად და მოეხდინა ეროვნული კანონმდებლობის სრული ჰარმონიზაცია ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ნორმებთან<ref name="SJC_Demolition_2022">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/satskhovrisebis-demontazhi-usakhlkarota-tsinaaghmdeg-tbilisis-meriis-kidev-erti-represiuli-ghonisdziebaa |title=საცხოვრისების დემონტაჟი უსახლკაროთა წინააღმდეგ თბილისის მერიის კიდევ ერთი რეპრესიული ღონისძიებაა |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707144727/https://socialjustice.org.ge/ka/products/satskhovrisebis-demontazhi-usakhlkarota-tsinaaghmdeg-tbilisis-meriis-kidev-erti-represiuli-ghonisdziebaa |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. ===== კონფლიქტი სოციალური საცხოვრისის გარშემო (2023—2025) ===== 2023 წლის ბოლოს ცნობილი გახდა ორხევის სოციალური საცხოვრისის უსაფრთხოების პრობლემის შესახებ. შენობა, რომელიც 1967 წელს აშენდა და თავდაპირველად სასკოლო კვების კომბინატს წარმოადგენდა, 2017 წელს უსახლკაროდ რეგისტრირებული ოჯახების განსათავსებლად გადაკეთდა. 2022 წლისთვის მასში 260 ადამიანი ცხოვრობდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |title=უსახლკარო პირები ორხევის სოციალური საცხოვრისიდან გაყვანას საჭიროებენ |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2023-12-05 |access-date=2025-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250707141628/https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |archive-date=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. წლების განმავლობაში მისი მდგომარეობა მნიშვნელოვნად გაუარესდა: მცხოვრებლები, მათ შორის ბავშვები და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები, უჩიოდნენ მუდმივ ხმაურს, ნესტს, გადატვირთულობასა და ბინებში კედლებისა და ჭერის დაზიანებას<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. 2023 წლის დეკემბერში უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) სამგორის რაიონის გამგეობის მიერ დაკვეთილი საინჟინრო-საპროექტო კვლევის შედეგები გამოაქვეყნა. ექსპერტიზამ კრიტიკული პრობლემები გამოავლინა: * '''სეისმური მდგრადობის ნორმებთან შეუსაბამობა:''' შენობა არ პასუხობდა 8-ბალიანი [[მედვედევი-შპონჰოიერი-კარნიკის სკალა|სეისმური ზონისთვის]] დადგენილ თანამედროვე მოთხოვნებს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''მზიდი კონსტრუქციების არადამაკმაყოფილებელი მდგომარეობა:''' გამოვლინდა უხარისხოდ დაბეტონებული კარკასის კვანძები და ნორმებით აკრძალული სილიკატური აგურის გამოყენება<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''ჩამონგრევის რისკი:''' დაწყებული იყო იმ ლითონის ელემენტების კოროზია, რომლებზეც რიგელები იყო დამონტაჟებული, რაც „მყისიერი ჩამონგრევის“ საშიშროებას ქმნიდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''რემონტის არარენტაბელურობა:''' აღდგენითი სამუშაოების ღირებულება მნიშვნელოვნად აღემატებოდა შენობის საერთო ღირებულების 50%-ს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. ექსპერტებმა დაასკვნეს, რომ შენობის ექსპლუატაცია კაპიტალური გამაგრების გარეშე დაუშვებელი იყო, ხოლო სამუშაოების პერიოდში აუცილებელი იყო მცხოვრებლების სრული ევაკუაცია. უფლებადამცველებმა თბილისის მერიას მოუწოდეს, დაუყოვნებლივ უზრუნველეყო მცხოვრებლები უსაფრთხო და ღირსეული ალტერნატიული საცხოვრებლით<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. სიტუაცია კვლავ 2025 წლის მაისში გამწვავდა. იმ დროისთვის ავარიულ შენობაში 75 ოჯახიდან დაახლოებით 25 რჩებოდა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიამ]] მათ განსახლების სქემა შესთავაზა: დროებითი ქირა ქალაქის ხარჯზე და შემდგომში მუდმივი საცხოვრებლის გადაცემა. თუმცა, მცხოვრებლებმა იურიდიული გარანტიების არარსებობის გამო შეთავაზებაზე უარი განაცხადეს, რადგან შიშობდნენ, რომ დროებითი საცხოვრებელი განუსაზღვრელი ვადით გაგრძელდებოდა. ისინი ითხოვდნენ ოფიციალური დოკუმენტების გადაცემას, რომლებიც ახალ საცხოვრებელზე საკუთრების უფლებას დაადასტურებდა, და მერთან, [[კალაძე, კახა|კახა კალაძესთან]], შეხვედრას<ref name="TVPirveli_Shelter_2025">{{cite news | url = https://www.youtube.com/watch?v=_fD_YXb0lVA | title = ორხევის მერიის თავშესაფარი - პროტესტი და მოლოდინი (Приют мэрии в Орхеви — протест и ожидание) | lang = ka | publisher = ტელეკომპანია პირველი (TV Pirveli) | date = 2025-05-17 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-social_issues-2025 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენ უკან დასახევი გზა არა გვაქვს... შეხვედრა მხოლოდ და მხოლოდ კახი კალაძესთან. | url-status = live }}</ref>. კონფლიქტი გამწვავდა, როდესაც ხელისუფლებამ გამოსახლების დასაჩქარებლად შენობას ელექტროენერგიის მიწოდება შეუწყვიტა. მცხოვრებლებმა ეს ზეწოლის ზომად შეაფასეს და, მათივე მტკიცებით, ელექტრომომარაგება თვითნებურად აღადგინეს. მათ ასევე მერიის შენობასთან უვადო საპროტესტო აქციის დაწყება დააანონსეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025" />. ==== სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი ორხევში ==== პოსტსაბჭოთა პერიოდში ორხევმა მნიშვნელოვანი სტრატეგიული დანიშნულება შეიძინა და [[საქართველოს თავდაცვის ძალები|საქართველოს თავდაცვის ძალების]] ერთ-ერთი საკვანძო ობიექტის დისლოკაციის ადგილად იქცა. აქ განთავსებულია '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''', რომელიც ფუნქციონირებს როგორც სამხედრო ტექნიკის მიღების, განაწილების, მომსახურებისა და მოდერნიზაციის ცენტრალური [[ჰაბი]]<ref name="MOD_2022_01">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8543/turqetma-tavdacvis-dzalebs-specialuri-teqnika-gadasca- | title = თურქეთმა თავდაცვის ძალებს სპეციალური ტექნიკა გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2022-01-29 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2020_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7918/tavdacvis-dzalebis-axali-saavtomobilo-sashualebebit-agchurvis-procesi-daiwyo | title = თავდაცვის ძალების ახალი საავტომობილო საშუალებებით აღჭურვის პროცესი დაიწყო | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-07-26 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ორხევის ბაზა წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, უპირველეს ყოვლისა, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის, ძირითად პლატფორმას. „სამხედრო-ფინანსური თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმების“ ფარგლებში აქ რეგულარულად იმართება ტექნიკის გადაცემის ოფიციალური ცერემონიები. * '''2022 წლის 29 იანვარს''' თურქულმა მხარემ 11 ერთეული ლოგისტიკური მანქანა, 2 მიკროავტობუსი და 2 ტრაქტორი გადასცა, რომელთა საერთო ღირებულება 597 722 [[აშშ-ის დოლარი|აშშ დოლარს]] შეადგენდა. ღონისძიებას ესწრებოდნენ თავდაცვის მინისტრი [[ჯუანშერ ბურჭულაძე|ჯუანშერ ბურჭულაძე]], მისი მოადგილე [[გიორგი ხაინდრავა (პოლიტიკოსი)|გიორგი ხაინდრავა]], თავდაცვის ძალების მეთაურის მოადგილე [[ბრიგადის გენერალი]] [[ჯონი ტატუნაშვილი|ჯონი ტატუნაშვილი]] და თურქეთის ელჩი ფატმა ჯერენ იაზგანი. მიღება-ჩაბარების აქტებს ხელი მოაწერეს ავიაციისა და [[საჰაერო თავდაცვა|საჰაერო თავდაცვის]] სარდალმა, [[პოლკოვნიკი|პოლკოვნიკმა]] [[სერგო ნინუა|სერგო ნინუამ]] და ლოგისტიკის სარდალმა, პოლკოვნიკმა კახაბერ ტაბატაძემ<ref name="MOD_2022_01"/>. * '''2021 წლის 19 ივლისს''' გადაეცა კომპანია [[BMC (თურქეთი)|BMC]]-ის წარმოების 4 ტექნიკური მომსახურების მანქანა, ღირებულებით 866 400 აშშ დოლარი, მინისტრ ბურჭულაძისა და თავდაცვის ძალების მეთაურის, [[გენერალ-მაიორი|გენერალ-მაიორ]] გიორგი მათიაშვილის თანდასწრებით<ref name="MOD_2021_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8322/saqartvelos-tavdacvis-saministros-turqetis-respublikam-teqnikuri-momsaxurebis-manqanebi-gadasca | title = საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს თურქეთის რესპუბლიკამ ტექნიკური მომსახურების მანქანები გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2021-07-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2015 წლის 19 აგვისტოს''' გადაეცა 143 დასახელების მატერიალურ-ტექნიკური საშუალებების პარტია, დაახლოებით 700 ათასი დოლარის ღირებულების, რომელიც განკუთვნილი იყო როგორც შეიარაღებული ძალებისთვის, ასევე [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შსს]]-ს საზღვრის დაცვის დეპარტამენტისთვის. დოკუმენტებს ხელი მოაწერეს ლოგისტიკის სარდალმა მამუკა ცხვედიანმა და თურქეთის სამხედრო ატაშეს მოადგილემ ბიულენთ კორთმა<ref name="MOD_2015_08">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4036/turqetis-erovnuli-tavdacvis-saministris-sachuqaru | title = თურქეთის ეროვნული თავდაცვის სამინისტროს საჩუქარი | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-08-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2012 წლის 2 მაისს''' გადაეცა [[Land Rover]]-ისა და [[Ford]]-ის მარკის საველე სარემონტო-სახანძრო მანქანები. ცერემონიას ესწრებოდა თავდაცვის მინისტრის მოადგილე ალექსანდრე ბურჭულაძე და თურქეთის ელჩი მურათ ბურჰანი<ref name="MOD_2012_05">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/1594/presents-from-general-staff-of-turkey-to-georgia-mod | title = თურქეთის გენერალური შტაბის საჩუქარი საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2012-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ობიექტი ასევე ცენტრალურ როლს ასრულებს ქართული არმიის მოდერნიზაციისა და სამხედრო მოსამსახურეების სოციალური პირობების გაუმჯობესების პროგრამებში. '''2020 წლის 26 ივლისს''' მინისტრ [[ირაკლი ღარიბაშვილი|ირაკლი ღარიბაშვილის]] ინიციატივით ორხევის ბაზაზე დაიწყო ქვედანაყოფების ახალი ავტომობილებით, მათ შორის [[Toyota Hilux]]-ის პიკაპებითა და [[Toyota Land Cruiser]]-ის ყველგანმავლებით, ასევე [[MAN]], [[Iveco]] და [[Ford]]-ის ტექნიკით, გადაიარაღების პროცესი. ეს ღონისძიება მიზნად ისახავდა მოძველებული ტექნიკის ჩანაცვლებას, რომლის შეკეთებაზეც ყოველწლიურად მილიონობით ლარი იხარჯებოდა<ref name="MOD_2020_07"/>. '''2020 წლის 1 თებერვალს''' მინისტრმა ღარიბაშვილმა ბაზაზე ვიზიტისას ყველა სამხედრო მოსამსახურისთვის ახალი, მნიშვნელოვნად გაუმჯობესებული [[სამედიცინო დაზღვევა|სამედიცინო დაზღვევის]] პაკეტის შემოღება დააანონსა<ref name="MOD_2020_02">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7712/samxedro-mosamsaxureebi-sruliad-ganaxlebuli-janmrtelobis-sadazgvevo-paketit-isargebleben | title = სამხედრო მოსამსახურეები სრულიად განახლებული ჯანმრთელობის სადაზღვევო პაკეტით ისარგებლებენ | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-02-01 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ბაზას რეგულარულად აინსპექტირებს უმაღლესი ხელმძღვანელობა, მათ შორის თავდაცვის მინისტრები [[ირაკლი ალასანია|ირაკლი ალასანია]] და [[თინათინ ხიდაშელი|თინათინ ხიდაშელი]] 2015 წელს, რომლებიც სწავლობდნენ ინფრასტრუქტურის მდგომარეობას და მის მასშტაბურ რეკონსტრუქციას გეგმავდნენ<ref name="MOD_2015_05_monitoring">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3252/monitoring-in-east-operative-command | title = მონიტორინგი აღმოსავლეთ სარდლობის ქვედანაყოფებში | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_visit">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3413/minister-of-defence-at-military-bases | title = თავდაცვის მინისტრი სამხედრო ბაზებზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ლოგისტიკური ფუნქციების გარდა, ბაზა საზოგადოებრივი და მემორიალური საქმიანობის ადგილია. მის ტერიტორიაზე სხვადასხვა წლებში დისლოცირებული იყო '''I მსუბუქი ქვეითი ბრიგადის მე-12 ბატალიონი'''<ref name="MOD_2015_11">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4362/kiparisis-xeebi-dagupuli-samxedroebis-saxelze | title = კიპარისის ხეები დაღუპული სამხედროების სახელზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-11-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_monitoring"/> და '''საავტომობილო ბატალიონი'''<ref name="MOD_2013_10">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/2426/presidential-elections-of-georgia | title = საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2013-10-27 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. 2013 წლის 27 ოქტომბრის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს აქ ორგანიზებული იყო სამგორის №6 საარჩევნო ოლქის №60 საარჩევნო უბანი, რომელიც მდებარეობდა მისამართზე: ახვლედიანის ჩიხი (ამჟამად ჩანტლაძის ჩიხი), 5<ref name="MOD_2013_10"/>. '''2015 წლის 19 ნოემბერს''' მე-12 ბატალიონის ჯარისკაცებმა ფონდ „გაამწვანე საქართველოსთან“ ერთად და თავდაცვის მინისტრის მოადგილის [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძის]] მონაწილეობით, ბაზის ტერიტორიაზე 50 [[კვიპაროზი]] დარგეს ბრძოლებში დაღუპული თანამებრძოლების ხსოვნის პატივსაცემად<ref name="MOD_2015_11"/>. == გეოგრაფია == === საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებები === დასახლება ორხევი მდებარეობს თბილისის აღმოსავლეთ ნაწილში, სამგორის სარწყავი სისტემის ტერიტორიაზე. ეს ადგილი ხასიათდება [[თიხნარი|თიხნარების]] არსებობით, რაც დადასტურდა 2011 წლის [[სამეცნიერო კვლევა|სამეცნიერო ნაშრომში]], რომელიც [[მელიორაცია|ჰიდრომელიორაციის]] საკითხებს ეძღვნებოდა. კვლევებისთვის გამოყენებული იყო [[ნიადაგი|ნიადაგის]] ნიმუშები, რომლებიც უშუალოდ ორხევის რაიონიდან იქნა აღებული<ref name="Science2011">{{სტატია |ავტორი=Кикнадзе Х.Л., Дадиани К.З., Маисая Л.Д., Лордкипанидзе Ф.Н., Наврозашвили М.З. |სათაური=Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |ენა=ru |გამოცემა=Сборник научных трудов |ტიპი=კრებული |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Институт водного хозяйства Грузинского технического университета |პასუხისმგებელი=под ред. Г. В. Гавардашвили, И. Р. Иремашвили |წელი=2011 |ნომერი=66 |გვერდები=124—127 |issn=1512-2344 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ადგილობრივი თიხნარის ძირითადი ფიზიკურ-მექანიკური თვისებები შემდეგნაირად განისაზღვრა: * '''[[პლასტიკურობის რიცხვი]]:''' 15,5 * '''ფილტრაციის საწყისი კოეფიციენტი (Кф):''' 2,63×10⁻³ სმ/წმ * '''[[წყალბადის მაჩვენებელი|pH]] წყლის გამონაწვლილში:''' 7,5 * '''ბუნებრივი განლაგების მშრალი გრუნტის მოცულობითი წონა:''' 1,48 გ/სმ³ ==== ფილტრაციული გამოცდების შედეგები ==== კვლევის ფარგლებში შესწავლილ იქნა ადგილობრივი თიხნარების [[წყალშემკავებლობა|წყალგაუმტარობის]] შემცირების შესაძლებლობა მათი [[ზედაპირულად აქტიური ნივთიერება|ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებებით]] (ზან) დამუშავების გზით — ამ შემთხვევაში [[კაპროლაქტამი|კაპროლაქტამის]] წარმოების კუბური ნარჩენებით. მიზანი იყო შეფასებულიყო, რამდენად ეფექტურად შეეძლო ასეთ დამუშავებას [[ფორიანობა|ფორების]] „დალუქვა“ [[გრუნტი|გრუნტში]], რაც მნიშვნელოვანი მაჩვენებელია ჰიდროტექნიკური და [[ირიგაცია|სარწყავი]] მშენებლობისთვის. შედეგები აჩვენებს, რომ ზან-ით დამუშავების შემდეგ თიხნარის წყალგამტარობა მკვეთრად მცირდება. [[დარსის კანონი|წნევის გრადიენტის]] (წნევის ვარდნის შეფარდება ფილტრაციის გზის სიგრძესთან) 2.0-მდე მნიშვნელობისას, წყლის ფილტრაცია ნიმუშებში მთლიანად შეწყდა. გრადიენტის მნიშვნელოვან ზრდამდეც კი, 10.0-მდე, ფილტრაციის კოეფიციენტი ძალიან დაბალ დონეზე რჩებოდა (დაახლოებით 1,04×10⁻⁵ სმ/წმ), რაც გრუნტში მდგრადი და პრაქტიკულად წყალგაუმტარი სტრუქტურის ფორმირებაზე მიუთითებს. ეს მონაცემები ადასტურებს, რომ ორხევის თიხნარებს გააჩნიათ თვისებები, რომლებიც მათი ფილტრაციული მახასიათებლების ეფექტურად შემცირების საშუალებას იძლევა, რაც ამ ტერიტორიის მნიშვნელოვანი გეოგრაფიული და საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებაა. === ეკოლოგია === დასახლებაში ეკოლოგიური საკითხები, განსაკუთრებით სამრეწველო დაბინძურებასთან დაკავშირებით, არაერთხელ გამხდარა სოციალური პროტესტისა და საზოგადოებრივი შეშფოთების საგანი. ==== სამრეწველო დაბინძურება და პროტესტები (2014-2017) ==== 2014 წლის სექტემბერში მწვავე პრობლემად იქცა კომპანია „Georgian Metal“-ის ფეროსპლავთა ქარხნის მუშაობა, რომელიც №156 საჯარო სკოლიდან სულ რაღაც 100–150 მეტრში მდებარეობდა. მოსახლეობა და მოსწავლეთა მშობლები საპროტესტო აქციებს მართავდნენ და საწარმოს გაჩერებას ითხოვდნენ, რადგან ქარხანა ფილტრების გარეშე მუშაობდა და ძლიერ კვამლსა და გამონაბოლქვს გამოყოფდა. მათი მტკიცებით, ეს პირდაპირ საფრთხეს უქმნიდა 700-მდე მოსწავლისა და მთელი რაიონის მოსახლეობის ჯანმრთელობას<ref name="Aris_Ecology_2014">{{cite web |url=https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |title=სკოლა, რომელშიც ბავშვებს ცოდნის მიღება ჯანმრთელობის ხარჯზე უწევთ |lang=ka |website=Aris.ge-განათლება |date=2014-09-23 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707133104/https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. საწარმოს ხელმძღვანელობა „მცირე ხარვეზებს“ აღიარებდა და ფილტრების მომავალში დამონტაჟების პირობას დებდა, თუმცა მუშაობის შეჩერებაზე უარს აცხადებდა. ეკოლოგმა ნინო ჩხობაძემ პრობლემა კანონმდებლობის სისუსტეს დაუკავშირა, რომელიც მსგავს საწარმოებს გარემოზე ზემოქმედების შეფასების გარეშე ფუნქციონირების საშუალებას აძლევდა. გარემოს დაცვის სამინისტროში განაცხადეს, რომ ქარხანა უკვე ორჯერ იყო დაჯარიმებული და მონიტორინგის ქვეშ იმყოფებოდა<ref name="Aris_Ecology_2014"/>. 2016 წლის აგვისტოში მცხოვრებლები კვლავ გამოვიდნენ პროტესტზე ჰაერის ძლიერი დაბინძურების წინააღმდეგ, რაც, მათი თქმით, ქარხნების, კერძოდ, საწარმო „ჭიათურმანგანუმ ჯორჯიას“ მუშაობით იყო გამოწვეული. ტელეკომპანია „ობიექტივის“ რეპორტაჟის თანახმად, მცხოვრებლები ჩიოდნენ, რომ საწარმოები ტექნიკური ნორმების დარღვევით მუშაობდნენ, განსაკუთრებით ღამის საათებში, რაც ძლიერ გამონაბოლქვს იწვევდა. ისინი ამას დასახლებაში ალერგიული, გულ-სისხლძარღვთა და ონკოლოგიური დაავადებების ზრდას უკავშირებდნენ. საჩივრებზე საპასუხოდ, გარემოს დაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ მათმა ინსპექტორებმა უკვე ჩაატარეს წინასწარი დათვალიერება და დაგეგმეს საწარმოების სრული შემოწმება<ref name="Obieqtivi_Ecology_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=49MBtMgRHt0 | title = ორხევისა და ალექსეევკას მოსახლეობა ქარხნების მუშაობას აპროტესტებს | lang = ka | author = შორენა კოკორაშვილი | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-08-01 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/360p-25_20250630 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ხდება გამონაბოლქვი, არის დაბინძურებული ჰაერი, არ ხდება ჰაერის ფილტრაცია, გაწმენდა... აქვე ახლოს, 200 მეტრში არის სკოლა... მომატა ბავშვების ალერგიულმა დაავადებებმა, მომატა გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებმა, სიმსივნურმა დაავადებებმა. | url-status = live }}</ref>. 2017 წლის აპრილში, მცხოვრებლების საჩივრების შემდეგ უსიამოვნო სუნსა და კანალიზაციის დაბინძურებაზე, რაც სავარაუდოდ კვების მრეწველობის საწარმო „ფუდმარტის“ საქმიანობას უკავშირდებოდა, მუნიციპალური ხელისუფლების მონაწილეობით შეხვედრები გაიმართა. შედეგად, კომპანიამ პრობლემის გადასაჭრელად ზომები მიიღო, კერძოდ, დაამონტაჟა სპეციალური გამწოვი ფილტრები<ref name="Sakrebulo_Foodmart_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |title=გულიკო ზუმბაძე კომპანიის ,,ფუდმარტი“ ხელმძღვანელობას შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-04-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164416/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ==== ნავთობბაზასთან მეზობლობის პრობლემა (2018) ==== კიდევ ერთი მწვავე ეკოლოგიური და სოციალური პრობლემა გახდა საცხოვრებელი სახლების ახლო მეზობლობა კომპანია „[[SOCAR]] Georgia Petroleum“-ის ნავთობბაზასთან. „სტუდია მონიტორის“ 2018 წლის 31 იანვრის რეპორტაჟში ორხევის მცხოვრებლები თავიანთ ცხოვრებას „ბომბზე ცხოვრებას“ უწოდებდნენ და მუდმივ ხმაურზე, ნავთობპროდუქტების ძლიერ სუნსა და სარკინიგზო ცისტერნებისგან მომდინარე საფრთხეზე ჩიოდნენ. გამოძიების თანახმად, 20 000 ტონა ტევადობის ნავთობბაზის მშენებლობის ნებართვა 2009 წელს გაიცა, მას შემდეგ, რაც გაუქმდა სანიტარული ნორმები, რომლებიც სამრეწველო და საცხოვრებელ ობიექტებს შორის უსაფრთხო მანძილს არეგულირებდა. შედეგად, ერთ-ერთი საცხოვრებელი სახლი რეზერვუარებიდან სულ რაღაც 30 მეტრში აღმოჩნდა. ეკოლოგმა მანანა ქოჩორაძემ ასეთ კანონმდებლობას „მსოფლიო გამონაკლისი“ უწოდა. სიუჟეტში ასევე აღინიშნა, რომ [[საქართველო-ევროკავშირის ასოცირების ስምምነት|ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების]] ფარგლებში საქართველომ ვალდებულება აიღო, მიეღო ახალი ეკოლოგიური კოდექსი 2017 წლის სექტემბრამდე, თუმცა რეპორტაჟის გამოსვლის მომენტისთვის ეს ვადა უკვე დარღვეული იყო<ref name="StudioMonitor_OilBase_2018">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=uxLLgXlnB_M | title = ნავთობბაზა საცხოვრებელ სახლებთან ახლოს | lang = ka | publisher = Studio Monitor | date = 2018-01-31 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-oilbase | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live | quote = ბომბი არის მაგი ჩვენთვის რა... }}</ref>. == ადმინისტრაციული სტატუსი == დასახლება ორხევი ადმინისტრაციულად სამგორის რაიონის შემადგენლობაში შედის. თავისი ისტორიის განმავლობაში დასახლებამ არაერთხელ შეიცვალა ადმინისტრაციული კუთვნილება: * '''26 კომისრის სახელობის რაიონი''' და '''კალინინის რაიონი''' (1940-იანი წლების ბოლო — 1950-იანი წლების დასაწყისი): თავდაპირველად, 1946 წელს, ორხევის ტერიტორია შედიოდა ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის საზღვრებში, რომელიც 26 კომისრის სახელობის რაიონის ნაწილი იყო<ref name="ZV1946_Dec"/>. 1950 წლის იანვრისთვის, ორხევის საარჩევნო უბნის დაარსებით, დასახლება უკვე თბილისის კალინინის რაიონის შემადგენლობაში ირიცხებოდა<ref name="Komunisti1950"/>. * '''გარეუბნის რაიონი''' (1950-იანი წლების დასაწყისი): მალევე ადმინისტრაციული დაყოფა კვლავ შეიცვალა. უკვე 1950 წლის ბოლოსთვის დასახლება ორხევი მოიხსენიება როგორც თბილისის გარეუბნის რაიონის მნიშვნელოვანი ნაწილი, სადაც აქტიურად მიმდინარეობდა საბინაო და სოციალური მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov"/>. * '''სამგორის რაიონი''' (1962 წლიდან): 1962 წლის აპრილში შეიქმნა სამგორის რაიონი, რომელიც ქალაქ თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამ ახალი რაიონის ცენტრი გახდა დაბა სამგორი, რომელიც ორხევისა და სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლების გაერთიანებით ჩამოყალიბდა<ref name="ZV1962_Apr"/>. * '''გარდაბნის რაიონი''' (1960-იანი წლების ბოლო — 1970-იანი წლების დასაწყისი): რამდენიმე წლის შემდეგ, როგორც 1970 წლის იანვარში გამოქვეყნებული მაცხოვრებლების [[წერილი|წერილიდან]] ირკვევა, დასახლება ორხევი გარდაბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. * '''საქარხნო რაიონი''' (1970-იანი — 1980-იანი წლები): 1970-იანი წლების დასაწყისში ორხევი კვლავ თბილისის საქალაქო საზღვრებში მოექცა და საქარხნო რაიონის ნაწილი გახდა<ref name="Komunisti1974"/><ref name="ZV1973_Jun"/>. ამ რაიონის ფარგლებში ორხევი შედიოდა '''აეროპორტის № 65 საარჩევნო ოლქში''' (1975 წელი, ცენტრი — აეროპორტის დირექცია)<ref name="ZV1975_Mar">{{სტატია |სათაური=Заводской район |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |პასუხისმგებელი=О. Кинкладзе |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1975 |თვე=3 |რიცხვი=25 |გამოცემა=70 |ნომერი=15134 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630102142/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |archivedate=2025-06-30}}</ref>, '''მელიორატორთა № 84 საარჩევნო ოლქში''' (1984 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1984_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Мелиораторов избирательный округ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |პასუხისმგებელი=Н. Черкезишвили |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1984 |თვე=12 |რიცხვი=9 |გამოცემა=282—283 |ნომერი=18037—18038 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630103422/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |archivedate=2025-06-30 }}</ref> და '''ორხევის № 48 საარჩევნო ოლქში''' (1989 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1989_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Орхевский избирательный округ № 48 |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |პასუხისმგებელი=ред. А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=12 |რიცხვი=5 |გამოცემა=278 |ნომერი=19531 |გვერდები=4 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630104840/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''სამგორის რაიონი''' (თანამედროვე პერიოდი): ამჟამად, პოსტსაბჭოთა პერიოდის ადმინისტრაციული რეფორმების შემდეგ, ორხევი კვლავ ქალაქ თბილისის სამგორის რაიონის შემადგენლობაშია. [[მუნიციპალიტეტი|მუნიციპალიტეტის]] 2014 წლის დადგენილების თანახმად, ორხევი აეროპორტის დასახლების ტერიტორიასთან და სხვა ტერიტორიებთან ერთად ქმნის რაიონის მე-19 მიკრორაიონს (უბანს) სახელწოდებით „ორხევი, აეროპორტი“<ref name="MatsneDecree">{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |title=ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტში დადგენილ ადმინისტრაციულ საზღვრებში არსებული ადმინისტრაციული ერთეულების - რაიონების ტერიტორიულ ერთეულებად – უბნებად დაყოფის შესახებ |website=საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე |publisher=ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულო |lang=ka |date=2014-12-09 |access-date=2025-06-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250425030900/https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |archivedate=2025-04-25 |url-status=live }}</ref>. ამ ქვედანაყოფის ადგილობრივი მმართველობა მდებარეობს მისამართზე: გიორგი მუხაძის ქუჩა, 6<ref name="OSM_Data"/>. ჩრდილოეთით ესაზღვრება დასახლებები [[თეთრიხევი]] და [[თეთრიხევჰესი]]. 2017 წელს ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე მმართველი პარტია „[[ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო|ქართული ოცნებიდან]]“ მაჟორიტარულ ოლქში, რომელიც მოიცავს ორხევს, ლილოს დასახლებასა და აეროპორტს, წარდგენილი იყო საკრებულოს დეპუტატი გიორგი ტყემალაძე<ref name="TN2017_Sep">{{სტატია |სათაური=Правящая партия назвала кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |გამოცემა=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. [[ფაილი:Map of Orkhevi and Uban 19 "Orkhevi, Airport" in Samgori District, Tbilisi.jpg|მინი|ადმინისტრაციული უბნის №19 „ორხევი, აეროპორტი“ (ნარინჯისფერი) და დასახლება ორხევის (ლურჯი) საზღვრები მის შემადგენლობაში.]] [[ფაილი:Orkhevi as a part of Samgori District of Tbilisi.jpg|მინი|ორხევი სამგორის რაიონის შემადგენლობაში.]] '''ძირითადი ქუჩები:''' * თენგიზ ჩანტლაძის ქუჩა — 2001 წლამდე [[ელენე ახვლედიანი|ელენე ახვლედიანის]] ქუჩის სახელს ატარებდა<ref>{{წიგნი |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |პასუხისმგებელი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ საყვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |წელი=2008 |გვერდები=192 |გვერდების რაოდენობა=511 |ენა=ka |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. * გიორგი მუხაძის ქუჩა * სოსო (კობა) აბზიანიძის ქუჩა * ალექსანდრე ქართველიშვილის ქუჩა * [[ნიკო ფიროსმანაშვილი|ნიკო ფიროსმანის]] ქუჩა * შალვა ამირანაშვილის ქუჩა * დავით კაკაბაძის ქუჩა * ვაჟა ბანეთიშვილის ქუჩა * იოანე პეტრიწის ქუჩა * ალექსანდრე წუწუნავას ქუჩა * ივანე გოკიელის ქუჩა * სოსო ღვინიაშვილის ქუჩა * [[სერგეი ესენინი|სერგეი ესენინის]] ქუჩა * გიორგი სააკაძის ქუჩა == ინფრასტრუქტურა == დასახლების ინფრასტრუქტურა, რომელიც საბჭოთა პერიოდში ჩამოყალიბდა, მოიცავს საგანმანათლებლო, სამრეწველო, კომერციულ, კულტურულ და [[რეკრეაცია|სარეკრეაციო]] ობიექტებს. ბევრი მათგანი [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ გაუქმდა ან გარდაიქმნა, ხოლო მათ ადგილას და მათ გვერდით ახლები გაჩნდა. 1950-იან წლებში დასახლებაში აშენდა [[ამბულატორია]], პოლიკლინიკა, სტომატოლოგიური კაბინეტები<ref name="ZV1950_Dec21"/>, [[აბანო]], ფოსტა, კლუბი, ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>, რესტორანი და რამდენიმე მაღაზია<ref name="ZV1962_Dec7"/>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, კომუნალური მომსახურების ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო: 1962 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიებისა და რესტორნის ცუდ მდგომარეობას უჩიოდნენ<ref name="ZV1962_Dec7"/>. 1970 წელს მაცხოვრებლები ჩიოდნენ 1946 წელს აშენებული დროებითი საცხოვრებლების სიძველეზე, სასმელი წყლის მიწოდების ხშირ შეფერხებებსა და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე, რაც მათ რადიოსა და [[ტელევიზორი|ტელევიზორებით]] სარგებლობის შესაძლებლობას ართმევდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. 2005 წლის მდგომარეობით, დასახლება, თბილისის გარეუბანში მდებარე რამდენიმე სხვა რაიონთან ერთად, სრულად არ იყო ჩართული ცენტრალურ [[საკანალიზაციო კოლექტორი|საკანალიზაციო სისტემაში]], და [[ჩამდინარე წყლები|ჩამდინარე წყლები]] ნაწილობრივ მიმდებარე ხევებში ჩაედინებოდა<ref name="UrbanPlanning2005">{{წიგნი |ავტორი=გ. ბერიძე, ვ. დავითაია, ზ. კიკნაძე, ლ. კლიმიაშვილი, ბ. მამინაიშვილი, ნ. ნაცვლიშვილი, გ. სოსელია, გ. შავდია, თ. ჯეირანაშვილი |სათაური=თბილისის ქალაქთმშენებლობითი განვითარების მეთოდოლოგიური პრობლემები |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |პასუხისმგებელი=გივი ბერიძე |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=არქიტექტურის თეორიისა და ქალაქთმშენებლობის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი „ტბილარქტეორია“ |წელი=2005 |ტომი=3 |გვერდები = 258 |გვერდების რაოდენობა=264 |isbn=99940-0-497-2 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630111219/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამჟამად, ორხევი ძირითადად საცხოვრებელი მიკრორაიონია, სადაც ჩრდილოეთით საბჭოთა პერიოდის 2-5 სართულიანი კორპუსებია, ხოლო სამხრეთით — კერძო სახლები ნაკვეთებით. === სახელმწიფო დაწესებულებები === * '''საქართველოს შემოსავლების სამსახურის არატარიფული კონტროლის სამმართველო''' — კობა აბზიანიძის ქუჩა №4-ში მდებარეობს [[საქართველოს შემოსავლების სამსახური|საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის]] საბაჟო დეპარტამენტის ერთ-ერთი ქვედანაყოფი. ამ სამმართველოში, ისევე როგორც ქვეყნის მასშტაბით სხვა სერვისცენტრებსა და გაფორმების ეკონომიკურ ზონებში, ხორციელდება საექსპორტო ოპერაციებისთვის საჭირო საქონლის წარმოშობის სერტიფიკატების გაცემა<ref>{{cite web |url=https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |title=საბაჟო - ხშირად დასმული კითხვები |lang=ka |website=საქართველოს შემოსავლების სამსახურის ოფიციალური ვებგვერდი |publisher=სსიპ – შემოსავლების სამსახური |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701171427/https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |archivedate=2025-07-01 |url-status=live}}</ref>. === სამხედრო ობიექტები === დასახლება ორხევში მდებარეობს საქართველოს თავდაცვის ძალების ერთ-ერთი მთავარი ობიექტი — მოქმედი სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი, რომელსაც ოფიციალურად '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''' ეწოდება. ბაზა ცენტრალურ როლს ასრულებს სამხედრო ტექნიკის მიღებაში, მომსახურებაში, მოდერნიზაციასა და განაწილებაში<ref name="MOD_2022_01"/> <ref name="MOD_2020_07"/>. ამჟამად ობიექტი წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, კერძოდ, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის მთავარ პლატფორმას, სადაც იმართება სპეციალური და ლოგისტიკური ტექნიკის გადაცემის ცერემონიები<ref name="MOD_2022_01"/>. გარდა ამისა, ბაზაზე ხორციელდება ქართული არმიის საავტომობილო პარკის განახლების პროექტები<ref name="MOD_2020_07"/>. ის რეგულარულად გამოიყენება ოფიციალური ღონისძიებების, უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ინსპექტირებისა და ხსოვნის აქციების ჩასატარებლად<ref name="MOD_2015_05_visit"/> <ref name="MOD_2015_11"/>. === მრეწველობა და საწარმოები === ==== ისტორიული სამრეწველო ობიექტები ==== საბჭოთა პერიოდში ორხევი მნიშვნელოვანი სამრეწველო და ლოგისტიკური ცენტრი იყო. აქ ფუნქციონირებდა: * '''„სამგორწყალმშენის“ ბაზა''' (1948 წლიდან): მსხვილი კომპლექსი, რომელიც მოიცავდა ცენტრალურ მექანიკურ და ავტოსახელოსნოებს, გარაჟს, სახერხ ქარხანასა და საწყობებს<ref name="ZV1948_Mar"/><ref name="ZV1948_Apr"/><ref name="ZV1948_Jul"/>. * '''რკინაბეტონის ნაკეთობების წარმოების პოლიგონები''' (1963): მდებარეობდა ორხევსა და ლილოში საირიგაციო მშენებლობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1963_Mar"/>. * '''ორგანული სასუქების ქარხანა''' (1962): მშენებარე ქარხანა, რომელთანაც [[მილსადენი]] მტკვარზე გადებული ახალი ხიდით მიიყვანეს<ref name="ZV1962_Feb"/>. * '''ტექსტილისა და გალანტერეის კომბინატი''' (1971): იგეგმებოდა [[კოოპერაცია|კოოპერატიული]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1971_Aug"/>. * '''„თბილგვირაბმშენის“ რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკკ)''' (1982): [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველყოფის მთავარი საწარმო. ქარხანა წელიწადში 20 ათას კუბურ მეტრ ასაწყობ რკინაბეტონსა და 50 ათას სასაქონლო ბეტონს უშვებდა<ref name="ZV1982_Feb"/>. * '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' (1986): მოიცავდა ინსტრუმენტების, [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[მოსაპირკეთებელი მასალები|მოსაპირკეთებელი მასალების]] საამქროებს<ref name="ZV1986_Sep"/><ref name="ZV1987_Dec27"/>. 1988 წელს აქ გაიხსნა '''პოლიმერული ნაწარმის ქარხანა''', რომელიც მარმარილოს ნარჩენებისგან სანტექნიკასა და მოსაპირკეთებელ ფილებს აწარმოებდა<ref name="ZV1988_May"/>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხანა''' (1986): იგეგმებოდა ახალი კორპუსების მშენებლობა ორხევში, რომლებიც 1989 წელს უნდა შესულიყო ექსპლუატაციაში<ref name="ZV1986_Jun"/>. * '''სუვენირების წარმოება „სოლანი“''' (1985): დაგეგმილი იყო ახალი საამქროს მშენებლობა 1,2 მილიონი რუბლის ღირებულებით<ref name="ZV1985_Oct"/>. * '''ადგილობრივი მრეწველობის სამინისტროს სარემონტო ბაზა''' (1987): იგეგმებოდა სამინისტროს ყველა საწარმოს მოწყობილობების ცენტრალიზებული შეკეთებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30"/>. პოსტსაბჭოთა პერიოდში ამ და ახალი საწარმოების ბაზაზე [[კერძო კომპანია|კერძო კომპანიები]] დაარსდა. 1998–1999 წლებში ორხევის სამრეწველო ზონაში დარეგისტრირდა '''სს „პოლიმერული ნაკეთობა“'''<ref name="SG1998_Dec"/> და '''სს „ხალიბი“''' (სარემონტო-მექანიკური ქარხანა)<ref name="SG1999_Jan"/>. 1998 წელს აქ ასევე მუშაობდა '''სს „ვაზიანი“''', რომელიც [[შამპანური|შამპანურს]] აწარმოებდა<ref name="Sakartvelo1998"/>. ==== თანამედროვე საწარმოები ==== XXI საუკუნეში ორხევის სამრეწველო ზონა აგრძელებს ფუნქციონირებას, სპეციალიზდება რა ძირითადად კვების, ლოგისტიკურ და სამშენებლო დარგებში. სურსათის ეროვნული სააგენტოს 2019—2025 წლების სახელმწიფო მონიტორინგის მონაცემები ადასტურებს დასახლებაში რამდენიმე მსხვილი კომპანიის საქმიანობას<ref name="NFA_main">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/StateControl/ |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250502214506/https://www.nfa.gov.ge/Ge/StateControl |archivedate=2025-05-03 |url-status=live |description=მთავარი გვერდი სახელმწიფო კონტროლის ანგარიშებით. }}</ref>. * '''[[ღვინის კომპანია „დუგლაძე“]]''' ({{lang-ka|შპს დუგლაძეების ღვინის კომპანია}}) — [[ღვინო|ღვინოებისა]] და [[ბრენდი|ბრენდის]] მსხვილი მწარმოებელი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ჭანტლაძის ჩიხი, 8<ref name="NFA2021">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1229 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2021 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2021 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707181833/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1229 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2021 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2022">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5568 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2022 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2022 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250508101050/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5568 |archivedate=2025-05-08 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2022 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2023">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5835 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2023 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2023 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707180143/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5835 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2023 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2024-2025">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/StateControl/ |title=კვარტალური ანგარიშები (2024-2025) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250502214506/https://www.nfa.gov.ge/Ge/StateControl |archivedate=2025-05-03 |url-status=live |description=2024-2025 წლების კვარტალური ანგარიშები, რომლებშიც ორხევის კომპანიებთან დარღვევები არ დაფიქსირებულა. }}</ref>. * '''შპს „რესპუბლიკა“''' ({{lang-ka|შპს რესპუბლიკა}}) — რძის პროდუქტების მწარმოებელი სავაჭრო მარკებით „მალკო“ და „რანინა“, მდებარეობს თენგიზ ჭანტლაძის ქუჩა, 26ა-ში. კომპანიის საქმიანობა არაერთხელ გამხდარა სახელმწიფო კონტროლის ობიექტი<ref name="NFA2019">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/3310 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2019 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2019 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707181900/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/3310 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2019 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2020">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1214 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2020 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2020 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250508130308/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1214 |archivedate=2025-05-08 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2020 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2023" />. * '''შპს „ფრუტ ლოჯისტიკა“''' ({{lang-ka|შპს ფრუტ ლოჯისტიკა}}) და '''შპს „აგროფლორა“''' ({{lang-ka|შპს აგროფლორა}}) — იმპორტირებული აგროპროდუქციის ლოგისტიკური კომპანიები-მომწოდებლები, რომლებიც ბაზირებულია ორხევში (ახვლედიანის/საფაროვას ქ., 1)<ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2022" /><ref name="NFA2024-2025" />. * '''შპს „დაკო ტრეიდ“''' ({{lang-ka|შპს დაკო ტრეიდ}}) — საბაკალეო პროდუქტების დაფასოებისა და დისტრიბუციის კომპანია, მდებარეობს ჭანტლაძის ქუჩა, 3-ში<ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2022" /><ref name="NFA2024-2025" />. * '''შპს „ფუდსერვისი“''' ({{lang-ka|შპს ფუდსერვისი}}) — საკვები პროდუქტების დისტრიბუტორი და იმპორტიორი, ბაზირებულია ჭანტლაძის ქუჩა, 40-ში<ref name="NFA2022" /><ref name="NFA2023" />. * '''„Plastics Georgia“''' და '''„Lider Plast“''' — პლასტმასის ნაწარმის მწარმოებელი საწარმოები. * '''„ბედეგი“''' — სამშენებლო მასალების მწარმოებელი ქარხანა. * '''„წუნდა“''' — ავეჯის ფაბრიკა.<ref name="OSM_Data"/> === თანამედროვე კეთილმოწყობა და სოციალური ობიექტები === მუნიციპალური სოციალური პროგრამების ფარგლებში, ორხევში, მუხაძის ქუჩაზე, ფუნქციონირებს სოციალური საცხოვრებელი კორპუსი 75 ბინით სოციალურად დაუცველი ოჯახებისთვის. 2015 წელს, უსახლკაროთა რეგისტრაციის ახალი წესების დამტკიცებასთან და თბილისში სპეციალური მუნიციპალური კომისიის შექმნასთან დაკავშირებით, ცნობილი გახდა, რომ ორხევში სრულდებოდა მუნიციპალური თავშესაფრის მშენებლობა, რომელიც 80-მდე ოჯახის დროებითი საცხოვრებლით უზრუნველყოფას ითვალისწინებდა<ref name="Sakrebulo_Shelter_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |title=კომისიის სხდომაზე ,,უსახლკაროდ რეგისტრაციისა და თავშესაფარი ფართით უზრუნველყოფის წესის“ დამტკიცების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-11-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165508/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ამასთან, სოციალური საცხოვრისის ექსპლუატაციას კონფლიქტებიც ახლავს: 2025 წლის მაისში ერთ-ერთი ავარიული კორპუსის მცხოვრებლები მერიის მიერ მათი გადასახლების გეგმის წინააღმდეგ გამოვიდნენ და ახალი საცხოვრებლის მიღების წინასწარი იურიდიული გარანტიები მოითხოვეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025"/>. ეს ობიექტები ქალაქის სამსახურების რეგულარული მონიტორინგის ქვეშ იმყოფება, რასაც თბილისის საკრებულოს 2018, 2021 და 2023 წლების ანგარიშები ადასტურებს<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |title=გიორგი ბირბიჩაძემ ორხევსა და ლილოში სოციალური საცხოვრისი და მიუსაფართა თავშესაფარი დაათვალიერა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-06-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155720/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |title=კომისიის სხდომაზე ,,თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის’’ ანგარიში მოისმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-09-07 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155253/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |title=ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომისიის სხდომაზე თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის დირექტორს მოუსმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2023-10-19 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630154909/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2010-იანი წლების ბოლო და 2020-იანი წლების დასაწყისი დასახლების აქტიური ინფრასტრუქტურული განახლების პერიოდით აღინიშნა. საკრებულოს ანგარიშების თანახმად, ეს სამუშაოები ხშირად იყო პასუხი იმ პრობლემებზე, რომლებიც მოსახლეობამ რაიონის მაჟორიტარ დეპუტატ გიორგი ტყემალაძესთან შეხვედრებზე დააყენა და ქალაქის ბიუჯეტში აისახა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონის მოსახლეობასთან პერმანენტულ შეხვედრებს განაგრძობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-12-29 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155908/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref name="Sakrebulo_2019_03_22">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურულ სამუშაოებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-03-22 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155630/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. ასე, 2018 წელს დაიწყო სანიაღვრე სისტემის მშენებლობა პეტრიწის, კაკაბაძის, გოკიელისა და წუწუნავას ქუჩებზე, რათა გადაჭრილიყო დატბორვის მრავალწლიანი პრობლემა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორში მიმდინარე ინფრასტრუქტურულ პროექტებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-03-14 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155910/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2019 წელს შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები: სკვერი (500 მ²) და სპორტული მოედანი მუხაძის ქუჩაზე, ასევე ჩატარდა ორხევის ცენტრალური პარკის მასშტაბური კეთილმოწყობა, სადაც 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია მოწესრიგდა, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22" />. 2021 წელს სრულად განახლდა საგზაო ინფრასტრუქტურა მუხაძის ქუჩაზე, მათ შორის დაიგო ასფალტი, დამონტაჟდა ბორდიურები და მოეწყო საფეხმავლო ბილიკები<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |title=სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურული სამუშაოები მიმდინარეობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-05-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155419/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2021 წელს გიორგი მუხაძის ქუჩაზე (ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედნის მახლობლად) ჩატარდა გამწვანების სამუშაოები, რომლის დროსაც გაშენდა ახალი გაზონები, დაირგო ხეები, ყვავილები და ბუჩქები.<ref name="Botanica2021">{{cite web |url=https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3 |title=ორხევი |lang=ka |website=Botanica.ge |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701130836/https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3/ |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }}</ref> 2021 წელს ტელეკომპანია „[[იმედი (ტელეკომპანია)|იმედმა]]“ მოამზადა სიუჟეტი თენგიზ ჩანტლაძის ჩიხის ერთ-ერთი კორპუსის მცხოვრებლებზე, რომლებმაც ერთობლივი ძალისხმევით საკუთარი ეზო გაალამაზეს (სავარაუდოდ, თ. ჩანტლაძის ჩიხი, 5). 2015 წელს დაწყებული ინიციატივით, მიტოვებული ტერიტორია მოვლილ მწვანე სკვერად გადაიქცა. მცხოვრებლებმა, რომლებიც [[ამხანაგობა|ამხანაგობად]] გაერთიანდნენ, დამოუკიდებლად დარგეს ხეები, ბუჩქები და ყვავილები, მოაწყვეს ყვავილნარები, მათ შორის ხელმისაწვდომი მასალებისგან, როგორიცაა მანქანის საბურავები. ნერგების ნაწილი და სკამები ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარებით მიიღეს, თუმცა სკვერის მოვლისა და განვითარების ძირითადი სამუშაოები თავად მცხოვრებლებმა იკისრეს. კეთილმოწყობაში აქტიურად მონაწილეობენ ბავშვებიც, რომლებიც მშობლებს მცენარეების მორწყვასა და სისუფთავის დაცვაში ეხმარებიან. ერთ-ერთმა მცხოვრებმა, ავთომ, ბავშვებთან ერთად ეზოში ჩიტების სახლები ააშენა და დაამონტაჟა. მისი თქმით, ეს საქმიანობა არა მხოლოდ გარემოს გალამაზების საშუალებაა, არამედ აღზრდის მნიშვნელოვანი ელემენტიც: „ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ... არ არის აუცილებელი ველოდოთ მერიას ან მთავრობას, რაც ჩვენს ძალებშია, თავად უნდა გავაკეთოთ“. <ref name="ImediDila_Yard_2021">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=RIC670MxQF0 | title = ორხევის დასახლებაში მცხოვრებლებმა საკუთარი საცხოვრებელი კორპუსის ეზო გაამწვანეს | lang = ka | website = იმედის დილა | publisher = ტელეკომპანია იმედი | date = 2021-05-11 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/720p-25_202507 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ. | urlstatus = live }}</ref> === განათლება === ==== ისტორიული სასწავლო დაწესებულებები ==== საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში ფუნქციონირებდა [[საბავშვო ბაღი]] და [[ბაგა-ბაღი|ბაგა]] (1950 წლიდან)<ref name="ZV1950_Nov"/>, მუშა-მშენებელთა '''მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები''' (1953 წლიდან)<ref name="ZV1953_Apr"/> და '''„საქმთავარმონტაჟსპეცმშენის“ სასწავლო კომბინატი''' (1982 წლიდან)<ref name="ZV1982_Nov"/>. ==== თანამედროვე სასწავლო დაწესებულებები ==== * '''156-ე საჯარო სკოლა''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 28). 2019 წელს დაიწყო 1000 მოსწავლეზე გათვლილი სკოლის კომპლექსური [[რეაბილიტაცია]]<ref name="Droa_School">{{სტატია |სათაური=ორხევის დასახლებაში 156-ე საჯარო სკოლის სრული რეაბილიტაცია დაიწყო |ორიგინალი= |ბმული=https://droa.ge/?p=55976 |ენა=ka |გამოცემა=droa.ge |გამომცემლობა=საქართველოს მედია კლუბი |ტიპი=საიტი |წელი=2019 |თვე=10 |რიცხვი=9 |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://archive.ph/wRo9U |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="Sakrebulo_School">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |title=156-ე საჯარო სკოლაში სრული რეაბილიტაციის პროცესი დაიწყო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-10-08 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155704/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. * '''ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის №19 ხელოვნების სკოლა''' (კობა აბზიანიძის ქ., 6) — მუნიციპალური სასწავლო დაწესებულება, რომელიც თბილისის მერიის კულტურის, განათლების, სპორტისა და ახალგაზრდულ საქმეთა სამსახურის დაქვემდებარებაში მყოფი 33 ხელოვნების სკოლის სისტემაში შედის. სკოლაში სწავლება მიმდინარეობს სხვადასხვა შემოქმედებითი მიმართულებით, მათ შორის: [[მუსიკა]], [[თეატრი]] და [[ქორეოგრაფია]]<ref name="Tbilisi_Art_Schools"> {{cite web |url=https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |title=ხელოვნების სკოლები |lang=ka |website=თბილისის მერიის ოფიციალური საიტი |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630202909/https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }} </ref>. * '''76-ე საბავშვო ბაღი'''. * '''კერძო სკოლა-ლიცეუმი „სანთელი“'''.<ref name="OSM_Data"/> ==== ბიბლიოთეკა ==== * '''[[ტერენტი გრანელი|ტერენტი გრანელის]] სახელობის ბიბლიოთეკა''' (მუხაძის ქ., 6/6) — წარმოადგენს თბილისის მულტიფუნქციური ბიბლიოთეკების ქსელის №11 ფილიალს<ref name="Library_Sign_Photo"> {{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |title=ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკის (ფილიალი №11) აბრა ორხევში |author=დავით ოსიპოვი |website=Wikimedia Commons |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630195204/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |archivedate=2025-06-30 }} </ref>. ის არის 1951 წელს მკითხველისთვის გახსნილი მასობრივი ბიბლიოთეკის მემკვიდრე<ref name="ZV1951_Nov2"/>. თბილისის ბიბლიოთეკების ოფიციალური ცნობარის მიხედვით, დაარსების წლად 1950 წელი ითვლება. 2018 წლის მდგომარეობით (მაშინ ფილიალი №44), მისი ფონდი 13 066 ერთეულს ითვლიდა, ხოლო მკითხველთა რაოდენობა 920 ადამიანს შეადგენდა<ref name="Tbilisi_Libraries_2018"> {{cite web |url=https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |title=ქ. თბილისის ბიბლიოთეკები – 2018 |lang=ka |website=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა |format=PDF |date=2018 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240706132939/https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |archivedate=2024-07-06 |urlstatus=live |pages=2 }} </ref>. === ჯანდაცვა === საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში მოქმედებდა ამბულატორია და პოლიკლინიკა, თუმცა პოსტსაბჭოთა პერიოდში პირველადი სამედიცინო დახმარების ხელმისაწვდომობა პრობლემად იქცა. 2015 და 2017 წლებში საკრებულოს კომისიების სხდომებზე არაერთხელ დაისვა ორხევში პირველადი ჯანდაცვის ობიექტების გახსნის აუცილებლობის საკითხი. კერძოდ, აღინიშნა, რომ დასახლებაში შემორჩენილი იყო ყოფილი პოლიკლინიკების შენობები, რომელთა რეაბილიტაცია მოსახლეობის საჭიროებებისთვის შეიძლებოდა<ref name="Sakrebulo_Health_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |title=გულიკო ზუმბაძემ ბრიფინგზე დიდი ლილოს მაცხოვრებლების ჯანმრთელობის შესწავლა მოითხოვა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-08-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165518/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref><ref name="Sakrebulo_Health_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |title=კომისიის სხდომაზე პირველადი ჯანდაცვის მომსახურების ობიექტების ამოქმედების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-07-20 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630163938/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. პრობლემა განსაკუთრებით გამწვავდა 2016 წლის ივლისში, როდესაც ორხევის მცხოვრებლებმა საპროტესტო აქცია გამართეს ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით. საინფორმაციო რეპორტაჟის თანახმად, ეს სამედიცინო დაწესებულება ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოს №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო აქციის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. ოპოზიციის წარმომადგენლის მიერ ინიცირებული პროტესტი შეტაკებებში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016"/>. === კომერცია და მომსახურება === ==== საბჭოთა პერიოდისა და 1990-იანი წლების ობიექტები ==== 1988 წელს ორხევში, მისამართზე '''ორხევი, 2''', გაიხსნა „ავტოვაზტექმომსახურების“ ცენტრი, სადაც ძველი „[[ვაზ (საწარმო)|ჟიგულისა]]“ და „[[გაზ (საწარმო)|გაზის]]“ მარკის ავტომობილების მფლობელებს შეეძლოთ მათი ახალ მოდელებზე გადაცვლა დამატებითი გადასახადით. ჩაბარებული ავტომობილის კომპენსაცია „ჟიგულისთვის“ 400-დან 600 რუბლამდე, ხოლო [[გაზ (საწარმო)|გორკის საავტომობილო ქარხნის]] ავტომობილებისთვის 200-დან 1000 რუბლამდე შეადგენდა<ref name="ZV1988_Sep">{{სტატია |ავტორი=ბაბუხადია, ანზორ |სათაური=Актуальное интервью. Новые «Жигули» за старые... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |პასუხისმგებელი=Грузинформ |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1988 |თვე=9 |რიცხვი=13 |გამოშვება=211 |ნომერი=19166 |გვერდები=3 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113309/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1992 წელს, [[ჰიპერინფლაცია|ჰიპერინფლაციის]] პერიოდში, ორხევში მდებარეობდა '''„კავკასიური ბანკი“''' და '''„სამეფო ბანკი“''', სადაც [[სავალუტო ბაზარი|ვალუტის გადაცვლა]] ხდებოდა<ref name="SG1992_Aug">{{სტატია |ავტორი=В. Гогидзе |სათაური=Магия денег. Если у вас... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |პასუხისმგებელი=А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1992 |თვე=8 |რიცხვი=18 |გამოშვება=104 |ნომერი=364 |გვერდები=2 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113901/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1996 წელს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ-ის]] [[საელჩო]] რძის კომბინატის ტერიტორიაზე (კახეთის გზატკეცილი, მე-10 კმ) დახურულ აუქციონს ატარებდა, სადაც [[სამშენებლო მასალები|სამშენებლო მასალები]] იყიდებოდა<ref name="SG1996_May"/>. 1998 წლიდან ახვლედიანის ქ. 6-ში მდებარეობდა სახელმწიფო '''[[სადაზღვევო კომპანია|სადაზღვევო ორგანიზაცია]] „სამგორი“''', რომელიც მომსახურების ფართო სპექტრს სთავაზობდა, [[სიცოცხლის დაზღვევა|სიცოცხლის დაზღვევიდან]] დაწყებული, მოსავლისა და ავტოსამოქალაქო პასუხისმგებლობის დაზღვევის ჩათვლით<ref name="SG1998_Jun">{{სტატია |სათაური=АО «Грузинское государственное страхование» и Государственная страховая организация «Самгори» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |პასუხისმგებელი=под ред. Т. Ласхишвили |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1998 |თვე=6 |რიცხვი=26 |გამოშვება=161 |ნომერი=21382 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630114337/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== ორხევში წარმოდგენილია რამდენიმე მსხვილი სავაჭრო ქსელის სუპერმარკეტი, აფთიაქები და სხვადასხვა კომერციული ობიექტები. ფუნქციონირებს „[[საქართველოს ბანკი|საქართველოს ბანკის]]“, „[[თიბისი ბანკი|თიბისი ბანკისა]]“ და „[[ლიბერთი ბანკი|ლიბერთი ბანკის]]“ [[ბანკომატი|ბანკომატები]] და გადახდის ტერმინალები. კახეთის გზატკეცილთან მდებარეობს [[მაკდონალდსი]]. გარდა ამისა, დასახლებაში მრავალი მცირე მაღაზია, [[თონე]], ხორცის ჯიხური, ავტოსახელოსნო და სხვა მომსახურების ობიექტია.<ref name="OSM_Data"/> * '''[[მაკდონალდსი]]''' — მდებარეობს ორხევის სამხრეთ ნაწილში, კახეთის გზატკეცილთან. რესტორანი 2022 წლის ივლისში გაიხსნა. შენობა აღჭურვილია [[მზის ელექტროსადგური|მზის პანელებით]] სახურავზე და [[ელექტრომობილი|ელექტრომობილების]] დამტენი სადგურით.<ref name="BMG_McDonalds_2022">{{cite web | url = https://www.myvideo.ge/v/4130438 | title = კამპანიის McHappy Day-ი ფარგლებში „მაკდონალდს საქართველომ“, „პირველ ნაბიჯს“ 30 000 ლარი გადასცა | lang = ka | publisher = Business Media Georgia | date = 2022-07-28 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/mcdonalds-georgia-first-step-donation-2022 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ღონისძიება „მაკდონალდსის“ ახალ, ეკომეგობრულ რესტორანში გაიმართა, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ გაიხსნა და სტუმრებს კახეთის გზატკეცილზე, ორხევის დასახლებაში მასპინძლობს. | urlstatus = live }}</ref>. === კულტურა, რელიგია და დასვენება === ==== საბჭოთა პერიოდის ობიექტები ==== 1950 წელს დასახლებაში დასრულდა 300-ადგილიანი კლუბის (მოგვიანებით — [[კულტურის სახლი]]) მშენებლობა, ასევე გაიხსნა ფოსტა<ref name="ZV1950_Nov"/>. 1951 წელს კლუბში უკვე იმართებოდა კონცერტები, მათ შორის ლიტვის სსრ-ის სახელმწიფო ფილარმონიის გუნდის გასტროლები<ref name="ZV1951_Aug"/>, და გაიხსნა მასობრივი ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>. 1989 წელს ორხევის კულტურის სახლში ვიდეობარი გაიხსნა<ref name="ZV1989_Jan"/>. შემდგომში კულტურის სახლის შენობა დაანგრიეს. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== [[#რელიგიური ობიექტები|იხ. ქვეთავი]] === ტრანსპორტი === მრავალი წლის განმავლობაში სატრანსპორტო ხელმისაწვდომობა ორხევის მცხოვრებლებისთვის ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად რჩებოდა. 2015–2016 წლებში მუნიციპალიტეტის დონეზე აქტიურად განიხილებოდა საჩივრები ავტობუსების ნაკლებობისა და მოუხერხებელი განრიგის შესახებ<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_06"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |title=გულიკო ზუმბაძე მერიის ტრანსპორტის საქალაქო სამსახურის წარმომადგენლებს შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-06-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165159/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. შედეგად, მიღებულ იქნა კონკრეტული ზომები: 2015 წლის აპრილში გახანგრძლივდა ავტობუსების მარშრუტების მუშაობის დრო საღამოს საათებში, ბოლო გარანტირებული რეისებით [[ისანი (მეტროსადგური)|მეტროსადგურ „ისნიდან“]] 22:55 და 23:30 საათზე<ref name="Sakrebulo_Transport_2015_04"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |title=გულიკო ზუმბაძემ საზოგადოებას მუნიციპალური ავტობუსების სამუშაო მარშრუტების ახალი განრიგი გააცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-04-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165519/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>, ხოლო 2016 წლის აგვისტოში ამოქმედდა ახალი მიკროავტობუსის მარშრუტი №107, რომელმაც თეთრიხევი და ორხევი მეტროსადგურ „ისანთან“ დააკავშირა<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_08"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |title=გულიკო ზუმბაძის ინიციატივით, ორხევის დასახლებაში მიკროავტობუსის ახალი ხაზი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-08-05 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164726/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. დღესდღეობით დასახლება თბილისის ცენტრთან და მეტროსადგურ ისანთან დაკავშირებულია მხოლოდ ავტობუსების მარშრუტებით, მათ შორის №312<ref name="Moovit312">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-312-Tbilisi-1906-775440-76224110-0|title=312 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - დიდი ლილო (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 322<ref name="Moovit322">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-322-Tbilisi-1906-775440-76224120-0|title=322 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 337<ref name="Moovit337">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-337-Tbilisi-1906-775440-76224134-0|title=337 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტი ✈ (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 341<ref name="Moovit341">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-341-Tbilisi-1906-775440-76224138-0|title=341 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 361<ref name="Moovit361">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-361-Tbilisi-1906-775440-76224158-0|title=361 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ლილო ლოჭინი (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 408<ref name="Moovit408">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-408-Tbilisi-1906-1233448-71183091-0|title=408 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტის დასახლება (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომლებიც კახეთის გზატკეცილზე (დასახლების სამხრეთით) მოძრაობენ. თუმცა, დასახლებისთვის მთავარ სატრანსპორტო მარშრუტად რჩება ავტობუსი №356<ref name="Moovit356">{{cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-356-Tbilisi-1906-775440-76224153-0|title=356 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ორხევი|lang=ka|website=Moovit|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომელიც თეთრიხევჰესიდან მოდის, ორხევის მთავარ გზებს გაივლის და მეტროსადგურ ისნამდე მიდის. 2019 წელს ამ მარშრუტზე (მაშინ მას 56 ნომერი ჰქონდა) დაინიშნა ახალი, კომფორტული [[Isuzu]]-ს მარკის [[ავტობუსი|ავტობუსები]], რომლებიც აღჭურვილია [[კონდიციონერი|კონდიციონერებით]] და ადაპტირებულია [[შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი|შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის]].<ref name="1tv_bus">{{cite web |author=თამარ ნადარეიშვილი |title=ორხევის მიმართულებით ხუთი ახალი ავტობუსი იმოძრავებს |url=https://1tv.ge/news/orkhevis-mimartulebit-khuti-akhali-avtobusi-imodzravebs/ |website=პირველი არხი |publisher=საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი |lang=ka |date=2019-10-22 |access-date=2025-06-27 |urlstatus=live }}</ref> == ღირსშესანიშნაობები == === მემორიალები და სამახსოვრო ნიშნები === დასახლებაში რამდენიმე ობიექტია, რომლებიც ადგილობრივი მცხოვრებლებისა და ტრაგიკული მოვლენების ხსოვნას უკვდავყოფს. * '''კობა აბზიანიძის სახელობის საინფორმაციო სტენდი''' — ცენტრალურ პარკში დამონტაჟებულია სტენდი, რომელიც ეძღვნება სოსო (კობა) აბზიანიძის, [[ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის]] I ხარისხის ორდენის კავალერის, სახელობის ქუჩას.<ref name="OSM_Data"/> * '''მემორიალი სვანური კოშკის სახით''' — დადგმულია [https://www.facebook.com/paata.gujejiani.7 პაატა გუჯეჯიანის] მიერ 2014 წლის 10 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების, კახა კალანდარიშვილისა (09.11.1967—08.05.2024) და გეგი კვიციანის (16.10.1988—14.02.2018) ხსოვნის პატივსაცემად.<ref>{{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |title=მემორიალი სვანური კოშკი ორხევში |last=ოსიპოვი |first=დავით |website=ვიკისაწყობი |date=2024-11-07 |access-date=2025-06-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629181530/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |archivedate=2025-06-29 |urlstatus=live }}</ref> * '''მემორიალური დაფა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“''' — დამონტაჟებულია 156-ე საჯარო სკოლაში, დასახლების იმ მცხოვრებთა ხსოვნის პატივსაცემად, რომლებიც 1992 წელს [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|საქართველო-აფხაზეთის კონფლიქტის]] დროს დაიღუპნენ. დაფაზე, რომელზეც საქართველოს გერბი და წარწერა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“ არის გამოსახული, ჩამოთვლილია ოთხი ადამიანის სახელი: ** კობა აბზიანიძე (1965—1992) ** ვაჟა ბანეთიშვილი (1969—1992) ** ოთარი მიგრიჯინაშვილი (1955—1992) ** ლევან ფუხაშვილი (1957—1992)<ref name="OSM_Data"/> * '''ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი''' — სპორტული მოედანი, რომელიც დასახლებაში მდებარეობს. 2020 წლის 18 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების ინიციატივითა და ქალაქის საბჭოს ([[საკრებულო]]) გადაწყვეტილებით, მას ვახტანგ ფანგანის სახელი მიენიჭა. ვახტანგ ფანგანი იყო ნიჭიერი ახალგაზრდა [[ფეხბურთელი]], კლუბ „ვიტ ჯორჯიას“ კაპიტანი და თბილისის ასაკობრივი ნაკრების წევრი, რომელიც ორხევში გაიზარდა და 2013 წელს ტრაგიკულად დაიღუპა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |title=ორხევის დასახლებაში ფეხბურთელ ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედანი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2020-10-18 |access-date=2025-06-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630130358/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. === რელიგიური ობიექტები === * {{anchor|წმინდა ნინოს ეკლესია}}'''წმინდა ნინოს ეკლესია''' — [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლური ეკლესია]], რომელიც მდებარეობს [[#ცენტრალური პარკი|ცენტრალურ პარკში]], მისამართზე: კობა აბზიანიძის ქ., 3. ტაძრის მშენებლობა 2000 წელს დაიწყო ადგილობრივი მცხოვრების, გიორგი (გია) ჯაყელის, თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის პირველი მოადგილის, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისთვის ბრძოლებში უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა მოძიების საქართველოს პარლამენტის დროებითი კომისიის თავმჯდომარისა და ფრაქცია „მოქალაქეთა კავშირის“ წევრის, ინიციატივითა და სახსრებით<ref name="SG2002_Jan"/>. პროექტი შეიმუშავა [[არქიტექტორი|არქიტექტორმა]] ნოდარ მოლოთაშვილმა [[საქართველოს საპატრიარქო|საქართველოს საპატრიარქოს]] საეკლესიო ხუროთმოძღვრების განყოფილებასთან ერთად. ტაძრის მშენებლობაში, რომელიც ორხევის ცენტრალურ პარკში [[აგური|აგურით]], ბლოკებითა და [[კრამიტი|კრამიტით]] (რომელიც, არქიტექტორის მტკიცებით, ბევრად უფრო დიდხანს ძლებს, ვიდრე თუნუქის სახურავი) აშენდა, მონაწილეობდა 12 [[სამხედრო მოსამსახურე]], ასევე ადგილობრივი მცხოვრებლები, რომლებიც [[შემოწირულობა|შემოწირულობებს]] აკეთებდნენ. ტაძარი 2000 წლის 1 ივნისს, [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] საქართველოში შემოსვლის დღეს, აკურთხეს<ref name="SG2000_Jan">{{სტატია |ავტორი=А. Чантурия |სათაური=В Орхеви возводится церковь Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=1 |რიცხვი=7 |გამოშვება=5 |ნომერი=21920 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630115642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="SG2000_Jun">{{სტატია |სათაური=Грузия отметила день вступления в страну просветительницы Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |გამომცემლობა=Редакция газеты «Свободная Грузия», АО «Самшобло» |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=6 |რიცხვი=2 |გამოშვება=135 |ნომერი=22050 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ეკლესია სწრაფად იქცა თემის მნიშვნელოვან ცენტრად. 2002 წელს აქ გაიმართა მისი მთავარი [[ქტიტორი|ქტიტორის]], გიორგი (გია) ჯაყელის, [[პანაშვიდი]], რითაც დასრულდა მისი ტაძრისადმი მსახურების ისტორია<ref name="SG2002_Jan">{{სტატია |სათაური=Парламент выражает соболезнование семье Георгия (Гии) Джакели |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |პასუხისმგებელი=под ред. Тато Ласхишвили, Елены Чачуа, Арсена Еремяна |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2002 |თვე=1 |რიცხვი=22 |გამოშვება=9 |ნომერი=22367 |გვერდები=8 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''იეჰოვას მოწმეთა სამეფო დარბაზი''' — [[იეჰოვას მოწმეები|იეჰოვას მოწმეთა]] რელიგიური შეკრებების ადგილი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ვაჟა ბანეთიშვილის ქ., 41. === კულტურა და დასვენება === * {{anchor|ცენტრალური პარკი}}'''ორხევის ცენტრალური პარკი''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 22) — დასახლების მთავარი [[სარეკრეაციო ზონა]]. მის ტერიტორიაზე მდებარეობს [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს ეკლესია]]. 2017 წელს ცენტრალურ პარკში ჩატარდა გამწვანების აქცია, რომლის დროსაც ადგილობრივი მცხოვრებლების მონაწილეობით დაირგო 200-მდე კვიპაროსის ნერგი<ref name="Sakrebulo_Greening_2017">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |title=გულიკო ზუმბაძემ ორხევის დასახლებაში გამწვანების აქციაში მიიღო მონაწილეობა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-05-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164020/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live}}</ref>. 2019 წელს პარკში ჩატარდა მასშტაბური რეკონსტრუქცია: მოწესრიგდა 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>{{efn|ზოგიერთ ოფიციალურ დოკუმენტში, მაგალითად, კეთილმოწყობის შესახებ სიახლეებში, პარკი შეიძლება მოხსენიებული იყოს როგორც „ცენტრალური სკვერი“, რაც რაიონული მწვანე ზონების აღსანიშნავად გავრცელებული პრაქტიკაა.}} * '''სკვერი მუხაძის ქუჩაზე''' — 2019 წელს გახსნილი 500 მ² ფართობის კეთილმოწყობილი დასასვენებელი ზონა. სკვერში დამონტაჟებულია საბავშვო ატრაქციონები, ფანჩატური, სკამები და განათების სისტემა, ხოლო საფეხმავლო ბილიკები დეკორატიული ფილებითაა მოპირკეთებული. სკვერის გვერდით ასევე მოეწყო 529 მ² ფართობის სპორტული მოედანი<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>. * '''ახალი სკვერი კახეთის გზატკეცილთან''' — 2024 წელს გახსნილი მსხვილი სარეკრეაციო სივრცე დასახლების სამხრეთ ნაწილში. 6500 მ² ფართობზე მოეწყო დასასვენებელი ზონები, საბავშვო და ფიტნეს-მოედნები, ასევე თანამედროვე სპორტული მოედანი ხელოვნური საფარით. პროექტი, რომლის ღირებულებამ 643 000 ლარი შეადგინა, ასევე მოიცავდა განათებისა და სარწყავი სისტემების დამონტაჟებას. სკვერის გახსნაში მონაწილეობდნენ თბილისის მერის მოადგილე და სამგორის რაიონის ხელმძღვანელობა<ref name="Versia_New_Park_2024"> {{cite web |url=https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |title=სამგორში, ორხევის დასახლებაში ახალი სკვერი გაიხსნა |website=versia.ge |lang=ka |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630184943/https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. * '''კულტურის სახლი''' — საბჭოთა პერიოდში დასახლების საზოგადოებრივი ცხოვრების ცენტრი იყო. 1980-იანი წლების ბოლოს, ცვლილებების სულისკვეთების ფონზე, მისმა დირექტორმა ნუგზარ იაკობიაძემ სამეწარმეო ინიციატივა გამოიჩინა: 1989 წლის ახალი წლისთვის ცარიელ დარბაზში ვიდეო-ბარი გახსნა, სადაც ფილმების ჩვენებასთან ერთად სტუმრებს ნამცხვრებსა და [[ხაჭაპური|ხაჭაპურს]] სთავაზობდნენ<ref name="ZV1989_Jan">{{სტატია |ავტორი=Заря Востока - Грузинформ |სათაური=Репортёр сообщает что... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |პასუხისმგებელი=А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=1 |რიცხვი=6 |გამოშვება=5 |ნომერი=19259 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121354/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 2023 წლის მდგომარეობით, კულტურის სახლის შენობა დანგრეულია<ref>{{cite web |author=David Osipov |title=957527532103379 |url=https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |website=Mapillary |date=2023-06-05 |lang=en |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121648/https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. === ისტორიული ობიექტები === * '''მიტოვებული სასაფლაო''' — დასახლების ტერიტორიაზე მდებარეობს ძველი [[სასაფლაო]], სადაც შემორჩენილია XX საუკუნის შუა პერიოდის საფლავები, მათ შორის ჩვილი ალექსეი კუჩერენკოს (1955 წ.) საფლავი.<ref name="OSM_Data"/> თუმცა, ბევრ საფლავზე სახელები წაშლილია. == სურათები == <gallery mode="nolines" widths="300" heights="200"> ფაილი:2024-10-09. St. Nino Church. Orkhevi, Tbilisi.jpg|წმინდა ნინოს ეკლესია ფაილი:2024-10-29. Otar Taktakishvili Art School No. 19. Orkhevi.jpg|ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის ხელოვნების სკოლა ფაილი:Orkhevi bridge - full view 1.jpg|ორხევის ხიდი ფაილი:Bakery in Orkhevi.jpg|თონესთან ფაილი:Svan Tower Memorial, Orkhevi Settlement, Tbilisi.jpg|სვანური კოშკი - მემორიალი ფაილი:Public School 156. Main view. 2.jpg|156-ე საჯარო სკოლა ფაილი:"They fought for Motherland" memorial in Public School 156.jpg|მემორიალი 156-ე სკოლაში ფაილი:Memorial of Soso (Koba) Abzianidze in Orkhevi.jpg|სოსო (კობა) აბზიანიძის მემორიალი ცენტრალურ პარკში ფაილი:Vakhtang Pangani sport ground. 01. Orkhevi.jpg|ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი ფაილი:Southern White-breasted Hedgehog in Orkhevi.jpg|[[თეთრმკერდა ზღარბი]] კახეთის გზატკეცილთან ორხევში ფაილი:European Rhinoceros Beetle in Orkhevi.jpg|[[ფირნიშა ხოჭო]] (მამრი) წმინდა ნინოს ეკლესიასთან </gallery> == იხილეთ აგრეთვე == * [[სამგორი]] * [[თბილისის ზღვა]] * [[სამგორის სარწყავი სისტემა]] * [[თბილისის მეტროპოლიტენი]] * [[თბილისი]] * [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)]] * [[ორხევი|მდინარე ორხევი]] ==სქოლიო== {{სქოლიოს სია|group=georgian}} {{სქოლიო}} {{თბილისის უბნები}} jf0tz7byry2vcrabyn11127waf74yov 4828122 4828120 2025-07-07T18:58:06Z David Osipov 152507 /* ეკოლოგია */ 4828122 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}}{{ექსპერტი}}{{ინფოდაფა დასახლება | სტატუსი = დასახლება | რეგიონის ტიპი = ქალაქი | რეგიონი = თბილისი | რაიონის ტიპი = რაიონი | რაიონი = სამგორი }} '''ორხევი''' — დასახლება (დაბა) და მიკრორაიონი<ref name="OSM_Data">{{cite web|url=https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.92420936564181,41.6930706849846&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|title=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|lang=ka|author=საჯარო რეესტრი|website=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250702170508/https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.924285054525306,41.693624562105946&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|archivedate=2025-07-02|access-date=2025-07-02|url-status=live}}</ref> [[თბილისი]]ს აღმოსავლეთ ნაწილში, [[სამგორი]]ს შემადგენლობაში. მდებარეობს მდინარე [[მტკვარი|მტკვრის]] მარცხენა სანაპიროზე, სამგორი-II-ისა და ზემო ალექსეევკის დასახლებებს შორის<ref name="EncTbilisi">{{წიგნი |ссылка=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |ავტორი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ სახვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |პასუხისმგებელი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიძე, ელ. კაჯაი, მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=2008 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |გვერდები=135 |გვერდების რაოდენობა=511 |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. XX საუკუნის შუა ხანებში, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მუშებისა და ინჟინრებისთვის, რომლებიც [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავისა]] და [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] მშენებლობაზე მუშაობდნენ, კეთილმოწყობილი მუშათა დასახლება დაარსდა. დროთა განმავლობაში, იგი საბჭოთა ეპოქის სამრეწველო ცენტრიდან შერეული განაშენიანების საცხოვრებელ რაიონად გარდაიქმნა. დასახლების ტერიტორია ჯერ კიდევ [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანაში]] (ძვ. წ. XIII-XI სს.) იყო დასახლებული, რასაც მრავალრიცხოვანი არქეოლოგიური აღმოჩენები მოწმობს. ორხევის თანამედროვე ისტორია 1948 წელს, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარი სამრეწველო-ლოგისტიკური ბაზის შექმნით დაიწყო. მოკლე დროში დასახლება საცხოვრებელი სახლებით განაშენიანდა და საკუთარი სოციალური ინფრასტრუქტურით აღიჭურვა. 1960-1980-იან წლებში ორხევის სამრეწველო პროფილი მნიშვნელოვნად გაფართოვდა: აშენდა მსხვილი საწარმოები, მათ შორის [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] საჭიროებებისთვის სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი რკინაბეტონის კონსტრუქციების (რბკ) ქარხანა, ასევე სამშენებლო მასალების კომბინატის ფილიალი და სხვა წარმოებები. ამ პერიოდის საარქივო წყაროები დეტალურად ასახავს დასახლების ცხოვრებას, აფიქსირებს როგორც ოფიციალურ მიღწევებს, ისე მოსახლეობის საყოფაცხოვრებო პრობლემებს. [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ ორხევის სამრეწველო საწარმოების პრივატიზაცია დაიწყო. ამ პერიოდში დასახლება კრიმინოგენული ვითარების გაუარესებას და სოციალურ-ეკონომიკურ სირთულეებს შეეჯახა. ამავდროულად, 2000 წელს დაიწყო [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს სახელობის ტაძრის]] მშენებლობა. XXI საუკუნეში დასახლება თანამედროვე გამოწვევების წინაშე დადგა, მათ შორის სოციალური პროტესტების, ეკოლოგიური პრობლემებისა და უკანონო მშენებლობების გარშემო კონფლიქტების სახით. ამავე დროს, დაიწყო აქტიური კეთილმოწყობის პერიოდი: განახლდა გზები, რეაბილიტაცია ჩაუტარდა სოციალურ ობიექტებს და შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები. == ეტიმოლოგია == სახელწოდება „ორხევი“, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[მდინარე ორხევი|მდინარეს]] უკავშირდება და ორი [[ქართული ენა|ქართული]] სიტყვის — „ორი ხევის“ — გაერთიანებითაა მიღებული, რაც „ორ [[ხევი|ხევს]]“ ან „ორი ხევის შესართავს“ ნიშნავს<ref name="NPLG_Dict">{{Cite web|url=http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|title=ორხევი|lang=ka|website=უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი|publisher=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065342/http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|archivedate=2025-06-29|accessdate=2025-06-26|url-status=live}}</ref>. ისტორიულად ეს ტერიტორია, მეზობელი დასახლებების ჩათვლით, ცნობილი იყო '''ქარისების''' სახელით, რაც „ქარიან ადგილებს“ ნიშნავს<ref name="Toponyms1997">{{წიგნი |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |ავტორი=სახლთხუციშვილი, უშანგი |სათაური=ადგილის დედა ანუ რას მოგვითხრობენ ტოპონიმები : წიგნი I |პასუხისმგებელი=პაატა ცხადაია |წელი=1997 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=ლომისი |ტომი=1 |გვერდები=66, 91 |გვერდების რაოდენობა=179 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. აღნიშნული [[ტოპონიმი|ტოპონიმი]] უნიკალური არ არის და საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში გვხვდება. ყველაზე ცნობილია ამავე სახელწოდების [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)|სოფელი]] [[თიანეთის მუნიციპალიტეტი|თიანეთის მუნიციპალიტეტში]]. გარდა ამისა, ტოპონიმი დაფიქსირებულია ლიტერატურულ და ისტორიულ წყაროებში, რომლებიც ქვეყნის სხვა რეგიონებს უკავშირდება: * '''[[იმერეთი|დასავლეთ საქართველოში]]''' — მოხსენიებულია [[ლორთქიფანიძე, კონსტანტინე|კონსტანტინე ლორთქიფანიძის]] რომანში „კოლხეთის ცისკარი“ (1933), როგორც ადგილმდებარეობა [[ხონის მუნიციპალიტეტი|ხონის რაიონში]], რომელსაც რომანის გმირები გაივლიან<ref>{{წიგნი |ავტორი=Лордкипанидзе, К. Д. |სათაური=Заря Колхиды |ბმული=https://books.google.ge/books?id=RnIKMwEACAAJ |პასუხისმგებელი=Пер. с груз. Э. Ананиашвили |ადგილი=М. |გამომცემლობა=Советский писатель |წელი=1951 |ენა=ru |ციტატა=В главе 21 романа упоминается, как арба героев «миновала Орхеви».}}</ref><ref>{{სტატია | სათაური = Критика и библиография. В борьбе за новую жизнь | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = Н. В. Павчинский | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 204 | ნომერი = 7615 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250707110443/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | არქივი-თარიღი = 2025-07-07 }}</ref>. * '''[[კახეთი|აღმოსავლეთ საქართველოში]]''' — [[დონჟაშვილი, თინა|თინა დონჟაშვილის]] რომანზე „ალაზანზე“ გამოქვეყნებულ 1958 წლის რეცენზიაში მოხსენიებულია '''ორხევის კოლმეურნეობა''', რომელიც, სავარაუდოდ, [[გურჯაანის მუნიციპალიტეტი|გურჯაანის რაიონში]] მდებარეობდა<ref>{{სტატია|ავტორი=В. Лукашевич, П. Никитич|სათაური=Трижды воскреснуть для службы народу|წელი=1958|ენა=ru|ადგილი=Москва|გამოცემა=Литературная газета|ტიპი=გაზეთი|თვე=3|რიცხვი=22|ნომერი=35 (3846)|გვერდები=3|ბმული=https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250707071128/https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-თარიღი=2025-07-07}}</ref>. == არქეოლოგია == ტერიტორიას, რომელზეც თანამედროვე დასახლება მდებარეობს, უძველესი ისტორია აქვს. ორხევის ველზე, მდინარე ორხევისა და მტკვრის შესართავთან, აღმოჩენილია [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანის]] (ძვ. წ. XIII—XI სს.) სამარხები. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად ნაპოვნია 80-ზე მეტი არტეფაქტი, მათ შორის მრავალფეროვანი [[კერამიკა]] ([[დოქი]], [[ქოთანი]], [[თასი]]), [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს იარაღი]] ([[სატევარი]], [[ცული]], [[შუბი|შუბისა]] და [[ისარი|ისრის]] პირები), ასევე [[ბრინჯაო|ბრინჯაოს]], [[ძვალი|ძვლისა]] და [[სარდიონი|სარდიონის]] სამკაულები. ეს აღმოჩენები მიუთითებს ამ ტერიტორიის მჭიდრო დასახლებასა და განვითარებულ მეურნეობაზე, რომელიც [[მიწათმოქმედება|მიწათმოქმედებასა]] და [[მესაქონლეობა|მესაქონლეობას]] ემყარებოდა, უკვე სამი ათასზე მეტი წლის წინ.<ref name="TbilisiHistory1">{{წიგნი |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |ავტორი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიაძე, ელ. კაჯაია |სათაური=თბილისის ისტორია. ტომი I: თბილისი უძველესი დროიდან XVIII საუკუნის ბოლომდე |პასუხისმგებელი=მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=1990 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=მეცნიერება |ტომი=1 |გვერდები=43—44 |გვერდების რაოდენობა=574 |isbn= |ტირაჟი=160000 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629070425/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |archivedate=2025-06-29}}</ref> == ისტორია == === ადგილმდებარეობის ისტორია (1948 წლამდე) === თანამედროვე მუშათა დასახლების დაარსებამდე, სახელწოდება „ორხევი“ გეოგრაფიულ ადგილს და, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[რკინიგზის სადგური|რკინიგზის სადგურს]] აღნიშნავდა. საბჭოთა პერიოდში ეს ტერიტორია პირველად 1921 წლის თებერვალში, [[საქართველოს საბჭოთა ოკუპაცია (1921)|საქართველოს გასაბჭოების]] კონტექსტში მოიხსენიება, როდესაც [[წითელი არმიის XI არმია|მე-11 წითელი არმიის]] ნაწილები [[თბილისი|ტფილისზე]] შეტევის ფარგლებში, მათ შორის, ორხევის სადგურისკენ მიიწევდნენ<ref name="ZV1963_Jan">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |სათაური=Красные орлы Кавказа |წელი=1963 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=1 |რიცხვი=15 |გამოშვება=12 |ნომერი=11637 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629074319/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ომისშემდგომ წლებში, [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] პროექტის დაწყებასთან ერთად, ტერიტორიის აქტიური ათვისება დაიწყო. პირველი მოსამზადებელი სამუშაოები 1946 წელს დაიწყო. იმავე წლის ოქტომბერში [[პრესა|პრესაში]] გავრცელდა ინფორმაცია მომავალი [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავის]] მიდამოებში მუშათა დასახლებების მშენებლობის დაწყების შესახებ<ref name="ZV1946_Oct">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |ავტორი=ელერდაშვილი, ს. |სათაური=На стройках новой пятилетки. Трасса Самгорского канала |წელი=1946 |პასუხისმგებელი=ნ. ვ. პავჩინსკი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=20 |გამოშვება=211 |ნომერი=6845 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629091553/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. მოგვიანებით, 1970 წლით დათარიღებულ დასახლების მცხოვრებთა [[წერილი|წერილში]] ნათქვამი იყო, რომ პირველი დროებითი ნაგებობები ჯერ კიდევ 1946 წელს აშენდა<ref name="ZV1970_Jan">{{სტატია | ავტორი = ნ. ჭიჭიაშვილი, ა. ამანაშვილი, ი. ლუჩკო | სათაური = Короткие сигналы. Просьба осталась без последствий | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = შ. კარკარაშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1970 | თვე = 1 | რიცხვი = 23 | გამოშვება = 18 | ნომერი = 13578 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629094153/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. [[1946 წელი|1946 წლის]] ბოლოსთვის ორხევი უკვე დედაქალაქის ადმინისტრაციულ რუკაზე აღიარებულ [[ორიენტირი|გეოგრაფიულ ორიენტირად]] იქცა. 1946 წლის დეკემბერში [[თბილისი|თბილისის]] საარჩევნო ოლქების ფორმირებისას, იგი ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის სასაზღვრო პუნქტად მოიხსენიებოდა, რომლის საზღვარიც „სადგურ [[ნავთლუღი (სადგური)|ნავთლუღიდან]] ორხევამდე“ გადიოდა<ref name="ZV1946_Dec">{{სტატია | სათაური = Указ Президиума Верховного Совета Грузинской ССР О избирательных округах по выборам в Верховный Совет Грузинской ССР | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1946 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 245 | ნომერი = 6879 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095400/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ამგვარად, 1948 წლის დასაწყისისთვის ორხევი წარმოადგენდა ცნობილ ადგილს, სადაც დაწყებული იყო მზადება მასშტაბური [[მშენებლობა|მშენებლობისთვის]], მაგრამ ჯერ კიდევ არ იყო სრულფასოვანი დასახლება სამრეწველო ბაზით. === სამრეწველო ბაზის დაარსება (1948) === ტერიტორიის სრულმასშტაბიანი [[მრეწველობა|სამრეწველო]] ათვისება, რომელიც უკვე ორხევის სახელით იყო ცნობილი<ref name="ZV1946_Dec"/>, 1948 წელს დაიწყო, როდესაც ეს ტერიტორია შეირჩა ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარ სამრეწველო-ლოგისტიკურ ბაზად, რომელიც სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებლობას ახორციელებდა. განვითარება სწრაფი ტემპით მიმდინარეობდა. 1948 წლის მარტში ტრესტის ხელმძღვანელმა ვ. გაგანიძემ ორხევში მატერიალური მომარაგების ბაზის შექმნა დააანონსა, რომელიც '''ცენტრალურ მექანიკურ სახელოსნოებს''', გარაჟს და [[სახერხი საამქრო|სახერხ ქარხანას]] მოიცავდა<ref name="ZV1948_Mar">{{სტატია | ავტორი = გაგანიძე ვ. | სათაური = Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 3 | რიცხვი = 18 | გამოშვება = 56 | ნომერი = 7207 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095926/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმავე წლის აპრილისთვის '''ავტოსახელოსნოები, გარაჟი და მექანიკური სახელოსნოები''' უკვე აშენებული იყო<ref name="ZV1948_Apr">{{სტატია | სათაური = Предмайское социалистическое соревнование. Самгорводстрой перевыполнил квартальный план | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 4 | რიცხვი = 6 | გამოშვება = 70 | ნომერი = 7221 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100352/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ივლისისთვის სრულდებოდა ცენტრალური მექანიკური სახელოსნოს მოწყობა, რომელსაც „პირველხარისხოვანი ჩარხებით“ აجهزةბდნენ სამშენებლო ტექნიკის შესაკეთებლად და დეტალების დასამზადებლად. პარალელურად, სამრეწველო ზონასთან მიჰყავდათ [[ელექტროგადამცემი ხაზი]] სახელოსნოს, სახერხი ქარხნის, ასევე მატერიალური და [[ცემენტი|ცემენტის]] საწყობების მოსამარაგებლად<ref name="ZV1948_Jul">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 7 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 135 | ნომერი = 7286 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | archivedate = 2025-06-29 | url-status = live }}</ref>. სამრეწველო [[განაშენიანება|განაშენიანების]] გარდა, ორხევი მთელი პროექტის [[სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა|სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის]] საწყისი წერტილი გახდა. სწორედ კახეთის გზატკეცილიდან, ორხევის რაიონში, დაიწყო '''ცალკე საექსპლუატაციო გზის''' გაყვანა, რომელიც მაგისტრალური არხის მთელ ტრასას გაუყვა და მისი ყველა მონაკვეთი ერთმანეთთან დააკავშირა<ref name="ZV1948_Jun">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка. Магистральная дорога | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1948 | თვე = 6 | რიცხვი = 26 | გამოშვება = 127 | ნომერი = 7278 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629101017/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. === მუშათა დასახლების ჩამოყალიბება (1949—1950-იანი წლები) === სამრეწველო ბაზის შექმნის შემდეგ დაიწყო [[საცხოვრებელი სახლი|საცხოვრებელი]] სახლების აქტიური მშენებლობა. 1949 წლის ოქტომბერში გაზეთი „კომუნისტი“ იტყობინებოდა: „ორხევში უკვე მზადაა რამდენიმე საცხოვრებელი სახლი და [[სასადილო]]... მაშინ ორხევი უკვე [[დაბა]] იქნება“<ref name="Komunisti1949">{{სტატია | ავტორი = ლომთაძე დ. | სათაური = სამგორის ველზე... | ორიგინალი = სამგორის ველზე | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 214 (8517) | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120224/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1950 წლის ბოლოსთვის ორხევი, რომელიც თბილისის გარდაუბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა, სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებელთათვის კეთილმოწყობილ მუშათა ქალაქად გადაიქცა. ორი წლის განმავლობაში აშენდა 26 საცხოვრებელი სახლი, საბავშვო ბაღი, ბაგა-ბაღი, ამბულატორია, საპარიკმახერო, აბანო, სასადილო და მაღაზია. სწორი ქუჩების გასწვრივ დეკორატიული ხეები დაირგო, ხოლო დასახლებაში მოეწყო საკუთარი [[რადიო]]კვანძი, [[წყალგაყვანილობა]] და [[ელექტროსადგური]]. ამ დროისთვის სრულდებოდა 300-ადგილიანი კლუბისა და [[ფოსტა|ფოსტის]] შენობის მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov">{{სტატია | ავტორი = გ. პ. პროზორია, გ. აპიცარიანი, ი. ალადაშვილი, ტ. ბელიაევა, ვ. ცხოვრებაშვილი | სათაური = Поселок Орхеви | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 11 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 266 (7932) | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120903/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. საბინაო მშენებლობა გრძელდებოდა: იმავე წლის დეკემბრისთვის [[მძღოლი|მძღოლებისა]] და [[მექანიზატორი|მექანიზატორებისთვის]] ექვსი დამატებითი სახლი აშენდა<ref name="ZV1950_Dec8">{{სტატია | სათაური = На Самгорской стройке. Бесперебойно работать в зимних условиях. Беседа с начальником «Самгорводстроя» тов. А. Габуния | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = პავჩინსკი, ნ. ვ. | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 274 | ნომერი = 7940 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121423/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ასევე გაიხსნა საექიმო უბნები სტომატოლოგიური კაბინეტებით<ref name="ZV1950_Dec21">{{სტატია | სათაური = По городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 7952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121802/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. დასახლების სოციალური და კულტურული ცხოვრებაც სწრაფად ვითარდებოდა. 1951 წელს გაიხსნა მასობრივი [[ბიბლიოთეკა]]<ref name="ZV1951_Nov2">{{სტატია | სათაური = По Городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1951 | თვე = 11 | რიცხვი = 2 | გამოშვება = 259 | ნომერი = 8219 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629122005/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> (ამჟამად — [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#ბიბლიოთეკა|ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკა]]) და ახალი კლუბი, სადაც იმართებოდა [[კონცერტი|კონცერტები]], მათ შორის [[გასტროლები|გასტროლები]] [[ლიტვის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|ლიტვის სსრ-დან]] ჩამოსული არტისტების მონაწილეობით<ref name="ZV1951_Aug">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |სათაური=Песни дружбы |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |წელი=1951 |თვე=8 |რიცხვი=23 |გამოშვება=198 |ნომერი=8158 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629122424/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლება ამაყობდა თავისი წარმოების [[დამკვრელობითი შრომა|მოწინავეებით]], რომელთა შორის იყვნენ [[მხურავი]] გიორგი ფეშხელაშვილი, [[მძღოლი|მძღოლები]] ნადეჟდა კლიშინა და ივან არუთინოვი, [[ექსკავატორი|ექსკავატორების]] მემანქანეები ივან ტიმჩენკო (წყაროში შეცდომაა დაშვებული — ძველი მაცხოვრებლების მოგონებებით, სწორედ მაშინ გაზეთმა შეცდომით მას გიორგი ტიმჩენკო უწოდა) და სტეპან ფადეევი, მხერხავი მიხეილ მელაძე და დურგალი გიორგი ნინოშვილი.<ref name="ZV1950_Nov"/>. პარალელურად მიმდინარეობდა ორხევის ადმინისტრაციული და პოლიტიკური ჩამოყალიბება. 1950 წლის 25 იანვარს დაარსდა '''ორხევის საარჩევნო უბანი'''<ref name="Komunisti1950">{{სტატია | სათაური = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ორიგინალი = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = ბ. ნანიტაშვილი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1950 | თვე = 1 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 19 | ნომერი = 8579 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123049/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1954 წლისთვის აქ უკვე მოქმედებდა '''პირველადი პარტიული ორგანიზაცია'''<ref name="Komunisti1954">{{სტატია | სათაური = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ორიგინალი = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1954 | თვე = 3 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 64 | ნომერი = 9840 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123815/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მშენებლობის კვალიფიციური მუშახელით უზრუნველსაყოფად დასახლებაში ორგანიზებული იყო სამშენებლო კადრების მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები<ref name="ZV1953_Apr">{{სტატია | ავტორი = პრუიძე ა. | სათაური = Растут кадры строителей Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. ი. ხუციშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1953 | თვე = 4 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 100 | ნომერი = 8674 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124334/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, ცხოვრებისა და [[საბინაო-კომუნალური მომსახურება|კომუნალური მომსახურების]] ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო. 1952 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიაში მწირ ასორტიმენტზე ჩიოდნენ და იძულებულნი იყვნენ [[პირველადი მოხმარების საგნები|პირველადი მოხმარების საგნებისთვის]] თბილისში ევლოთ<ref name="ZV1952_Apr">{{სტატია | სათაური = Вниманию „Цекавшири“ и „Грузторга“ | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | ენა = ru | პასუხისმგებელი= ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1952 | თვე = 4 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 90 | ნომერი = 8356 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124626/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. === ადმინისტრაციული რეფორმები და სამრეწველო ზრდა (1960—1980-იანი წლები) === 1960-იან წლებში დასახლებამ მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციული გარდაქმნები განიცადა და სწრაფად მზარდი მუშათა დასახლებებისთვის დამახასიათებელ საყოფაცხოვრებო პრობლემებს შეეჯახა. 1962 წლის აპრილში, [[რეფორმა|რეფორმის]] ფარგლებში, სამგორის რაიონი თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამავდროულად, „სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლება“ ოფიციალურად გაერთიანდა სოფელ ორხევთან და ახალ დასახლებას '''დასახლება სამგორი''' ეწოდა<ref name="ZV1962_Apr">{{სტატია | სათაური = Хроника | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 4 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 93 | ნომერი = 11413 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165107/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ოფიციალური სახელის ცვლილების მიუხედავად, ისტორიული სახელწოდება „ორხევი“ მყარად შენარჩუნდა ყოველდღიურ ხმარებაში, რასაც ადასტურებს იმ დროინდელი მაცხოვრებლების მრავალრიცხოვანი წერილები გაზეთებში<ref name="ZV1962_Dec7" />. ამ პერიოდის დასახლების სოციალური ცხოვრება ნათლად აისახა გაზეთ „Заря Востока“-ს ფურცლებზე. 1962 წლის დეკემბერში გამოქვეყნდა ორი წერილი, რომლებიც ყოფის კონტრასტებს ასახავდა. 7 დეკემბერს 15 მცხოვრებისგან შემდგარმა ჯგუფმა, მათ შორის საზოგადოებრივმა მაკონტროლებელმა ტ. სემიხოვამ, გამოაქვეყნა კოლექტიური წერილი [[საჩივარი|საჩივრებით]] სასურსათო მაღაზიის (გამგე გ. ბაირამოვი), ხორცისა და ბოსტნეულის ჯიხურის (გამგე ს. ლაზარიშვილი) და [[რესტორანი|რესტორნის]] (გამგე ნ. ჯალალოვი) მუშაობაზე. მაცხოვრებლები იტყობინებოდნენ [[ცომეული|ცომეულზე]] ფასების მომატების, [[ხორცი|ხორცის]] ერთიან ფასად გაყიდვის შესახებ, ხარისხის მიხედვით დაყოფის გარეშე, და გამაგრილებელი სასმელების ჯიხურში სპირტიანი სასმელებით [[ბუტლეგერობა|არალეგალური ვაჭრობის]] შესახებ<ref name="ZV1962_Dec7">{{სტატია | ავტორი = ტ. სემიხოვა, მ. დანჩენკო, ა. კამალოვი, გ. კირაკოზაშვილი, მ. კარასაშვილი, ვ. აფაკასიადი და სხვ. | სათაური = Пора навести порядок! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 7 | გამოშვება = 285 | ნომერი = 11605 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165648/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აღსანიშნავია, რომ მეორე დღეს, 8 დეკემბერს, იმავე გაზეთში გამოჩნდა სხვა წერილი, რომელშიც [[მოსახლეობა|მაცხოვრებლები]], მათ შორის [https://www.wikitree.com/wiki/Sipina-2 ანა ოსიპოვა], გ. ტიმჩენკო და რ. იაკოვენკო, გულწრფელ მადლობას უხდიდნენ ადგილობრივი [[პოლიკლინიკა|პოლიკლინიკის]] ბავშვთა ექიმს, ედიტა გიორგის ასულ ასათიანს, და აღნიშნავდნენ, რომ მისი „კეთილი ღიმილი და კეთილი სიტყვა — საუკეთესო წამალია ავადმყოფებისთვის“<ref name="ZV1962_Dec8">{{სტატია | ავტორი = ოსიპოვა ა. ა., ტიმჩენკო გ., იაკოვენკო რ., მაისურაძე ე., ანდრეევა ზ., გერასიმენკო | სათაური = Спасибо, дорогие! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = რედ. ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 11606 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170303/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1970 წლისთვის, დაარსებიდან თითქმის მეოთხედი საუკუნის შემდეგ, საყოფაცხოვრებო პრობლემები გამწვავდა: 40 მცხოვრების კოლექტიურ წერილში ისინი ჩიოდნენ „1946 წელს აშენებული დროებითი ნაგებობების“ უკიდურეს სიძველეზე, [[სასმელი წყალი|სასმელი წყლის]] მიწოდების ხშირ შეფერხებებზე და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე<ref name="ZV1970_Jan"/>. 1970-იანი წლებისთვის ორხევი თბილისის '''საქარხნო რაიონის''' შემადგენლობაში შევიდა<ref name="Komunisti1974">{{სტატია | ავტორი = ტიგიშვილი რ. | სათაური = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ორიგინალი = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1974 | რიცხვი = 16 | თვე = 2 | გამოშვება = 40 | ნომერი = 15861 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170955/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, და ხელისუფლებამ დაიწყო მისი კეთილმოწყობაზე ზრუნვა, კერძოდ, გზების განათებაზე<ref name="ZV1973_Jun">{{სტატია | ავტორი = ინაშვილი ფ., შელია დ., გვინიაშვილი შ., ტაბატაძე ა., როზენბერგ ლ. | სათაური = Праздник народовластия | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ო. კინკლაძე | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1973 | თვე = 6 | რიცხვი = 19 | გამოშვება = 142 | ნომერი = 14599 | გვერდები = 1, 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171407/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ამ პერიოდში ორხევის სამრეწველო პროფილი, რომელიც თავდაპირველად მშენებლობაზე იყო ორიენტირებული, აქტიურად დაიწყო [[დივერსიფიკაცია|დივერსიფიკაცია]]. უკვე არსებული '''ორხევის მეცხოველეობის საბჭოთა მეურნეობის'''<ref name="Komunisti1987">{{სტატია | ავტორი = კურხული ჯ., საქინფორმის კორ. | სათაური = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ორიგინალი = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = დ. იოსელიანი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ ცკ-ის ორგანო | წელი = 1987 | თვე = 11 | რიცხვი = 24 | გამოშვება = 271 | ნომერი = 20012 | გვერდები = 1 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> გარდა, დასახლებაში ახალი სამრეწველო ობიექტების მშენებლობა გაიშალა. საკვანძო საწარმო გახდა ახალი '''რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკბკ)''', რომელიც 1980-იანი წლების დასაწყისში „თბილგვირაბმშენის“ მიერ აშენდა [[სოციალისტური შრომის გმირი|სოციალისტური შრომის გმირის]] ალექსანდრე დათაშვილის ხელმძღვანელობით. ეს საწარმო, რომელიც მდებარეობდა მინდორზე, რომელიც, თანამედროვის თქმით, „ასაფრენ ბილიკს ჰგავდა“, და რომლის გვერდითაც გადიოდა [[ალექსეევკა (დასახლება თბილისში)|დასახლება ალექსეევკის]] ბაღების „ყვავილოვანი ნუშის ვარდისფერი ქაფით“ მოფენილი გზა, სტრატეგიული მნიშვნელობის იყო. იგი კრიტიკულად მნიშვნელოვანი იყო [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველსაყოფად, რომლებიც, [[ჟურნალისტი|ჟურნალისტის]] გამოთქმით, „შიმშილობდნენ“, განიცდიდნენ კონსტრუქციების მწვავე დეფიციტს და ქარხნის ამუშავებას „[[მანანა ზეციური|მანანა ზეციურივით]]“ ელოდნენ. 1982 წლის თებერვალში ქარხანამ, რომელიც მოიცავდა ბეტონის შემრევ კვანძს და 1100 ტონა ცემენტის ცენტრალურ საწყობს, პირველი პროდუქცია გამოუშვა. მისი საპროექტო სიმძლავრე წელიწადში 20 ათასი მ³ ასაწყობი [[რკინაბეტონი|რკინაბეტონისა]] და 50 ათასი მ³ სასაქონლო ბეტონისგან შედგებოდა<ref name="ZV1982_Feb">{{სტატია | ავტორი = ნედაშკოვსკაია, ი. | სათაური = Взлётная полоса. Социалистическое соревнование — школа интернационализма | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1982 | თვე = 2 | რიცხვი = 10 | გამოშვება = 34 | ნომერი = 17210 | გვერდები = 2 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629172409/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მისი გაშვებასთან დაკავშირებით, ძველი რკბკ ქარხანა [[ელიავას ქუჩა|ელიავას ქუჩაზე]] თბილისში 1983 წელს ლიკვიდირებულ იქნა<ref name="ZV1982_Oct23">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |სათაური=На контроле «Зари Востока» — письма трудящихся. Факты подтвердились, меры приняты |პასუხისმგებელი= ნ. ჩერქეზიშვილი |წელი=1982 |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=23 |გამოშვება=244 |ნომერი=17420 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250628204904/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |არქივი-თარიღი=2025-06-28}}</ref>. 1980-იანი წლების შუა პერიოდში ორხევში გაიხსნა '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' ახალი ინსტრუმენტული [[საამქრო|საამქროთი]]. მის დასაკომპლექტებლად ხელმძღვანელობამ მოაწყო „შრომითი დესანტი“ გამოცდილი [[კომუნისტი|კომუნისტებისგან]] მთავარი საწარმოდან, [[ინჟინერი|ინჟინერ]] სემიონ სემილეტოვის მეთაურობით, რათა [[კომბინატი|კომბინატის]] ტრადიციები, როგორც ითქვა, „უკვე სისხლში“ ჰქონოდათ<ref name="ZV1986_Sep">{{სტატია |სათაური=Правофланговые ускорения. Черта характера |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |ენა=ru |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |გამოცემა=Заря Востока |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |წელი=1986 |თვე=9 |რიცხვი=16 |გამოშვება=215 |ნომერი=18570 |გვერდები=1 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629175323/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref><ref name="ZV1987_Feb">{{სტატია | ავტორი = შჩერბინა-ესვანჯია, ლუდმილა | სათაური = И прошел год... | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. პაწურია | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 2 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 47 | ნომერი = 18702 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629175723/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1988 წლისთვის კომბინატმა დანერგა [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[ფიბროცემენტი|მოსაპირკეთებელი ფილების]] წარმოება [[მარმარილო|მარმარილოსა]] და [[პოლიმერები|პოლიმერების]] ნარჩენებისგან, დასავლეთ გერმანული ფირმა „ადმ“-ისა და ჰოლანდიური „შტორკის“ მოწყობილობების გამოყენებით<ref name="ZV1987_Dec27">{{სტატია | ავტორი = მიხაილ ჯინჯიხაშვილი | სათაური = Репортаж. Для ремонта квартиры | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 12 | რიცხვი = 27 | გამოშვება = 297 | ნომერი = 18952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629180052/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref><ref name="ZV1988_May">{{სტატია |ავტორი=ვ. ვალიშვილი, მ. კიკვაძე |სათაური=Хозяйствовать по-новому |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |პასუხისმგებელი=ფოტოქრონიკა საქინფორმი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального Комитета Компартии Грузии, Верховного Совета и Совета Министров Грузинской ССР |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1988 |თვე=5 |რიცხვი=7 |გამოშვება=106 |ნომერი=19061 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629180820/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლების სამრეწველო ინფრასტრუქტურა ასევე მოიცავდა: * '''[[ორგანული სასუქები|ორგანული სასუქების]] ქარხანა''' — შენდებოდა 1962 წელს, რომელთანაც მტკვარზე სპეციალური ხიდი-აკვედუკი მილსადენით იყო გადებული.<ref name="ZV1962_Feb">{{სტატია |ავტორი=შ. კოჟილოტი |სათაური=Мост готов |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1962 |თვე=2 |რიცხვი=9 |გამოშვება=33 |ნომერი=11353 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181204/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. * '''რკინაბეტონის ღარების საწარმოო პოლიგონები''' [[სარწყავი მიწათმოქმედება|სარწყავი სისტემებისთვის]] (მოქმედებდა 1963 წელს)<ref name="ZV1963_Mar">{{სტატია |ავტორი=ს. ხეთაგური |სათაური=Первый эликсир земли |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1963 |თვე=3 |რიცხვი=26 |გამოშვება=71 |ნომერი=11696 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181713/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''ტექსტილ-გალანტერეის კომბინატი''' (შენდებოდა 1971 წელს)<ref name="ZV1971_Aug">{{სტატია |ავტორი=ჩედია ა. |სათაური=Для тружеников села |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |პასუხისმგებელი=შ. კარკარაშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1971 |თვე=8 |რიცხვი=4 |გამოშვება=176 |ნომერი=14026 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182003/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხნის ახალი კორპუსები''' (ექსპლუატაციაში შესვლის ვადა 1989 წელს)<ref name="ZV1986_Jun">{{სტატია |ავტორი=მარტინიუკი, სვეტლანა |სათაური=Советский образ жизни |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1986 |თვე=6 |რიცხვი=29 |გამოშვება=150 |ნომერი=18505 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182222/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''გაერთიანება „სოლანის“ სუვენირების წარმოება''' (იგეგმებოდა 1985 წელს), რომელსაც უნდა გამოეშვა ეროვნულ სტილში შესრულებული ნაწარმი: ჩანთები, [[ქისა|ქისები]], [[თავსაფარი|თავსაფრები]] და [[თავსაბურავი|თავსაბურავები]]<ref name="ZV1985_Oct">{{სტატია |ავტორი=ლომთაძე, ვახტანგ; მიქელაძე, ნუგზარ |სათაური=Товары: спрос, качество, ассортимент. Отнестись к себе требовательней. Круглый стол «Зари Востока» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1985 |თვე=10 |რიცხვი=22 |გამოშვება=244 |ნომერი=18299 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182518/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. მზარდი მრეწველობის [[პერსონალი|კადრებით]] უზრუნველსაყოფად, 1982 წელს მისამართზე ახვლედიანის ქ. 1, უკვე მოქმედებდა '''სასწავლო კომბინატი „საქმთავარმონტაჟსპეცმშენი“''', სადაც ამზადებდნენ [[შემდუღებელი|გაზოელექტროშემდუღებლებს]], [[სანტექნიკოსი|ზეინკალ-სანტექნიკოსებს]] და [[მემონტაჟე|მემონტაჟეებს]], და სადაც მოსწავლეებს უზრუნველყოფდნენ [[საერთო საცხოვრებელი|საერთო საცხოვრებლითა]] და [[სტიპენდია|სტიპენდიით]] თვეში 75 რუბლის ოდენობით, 3-დან 6 თვემდე სწავლის ვადით<ref name="ZV1982_Nov">{{სტატია |სათაური=Учебный комбинат главного управления «Грузглавмонтажспецстрой» Грузинской ССР объявляет набор |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |პასუხისმგებელი=რედ. ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1982 |თვე=11 |რიცხვი=11 |გამოშვება=260 |ნომერი=17436 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182846/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1987 წელს განიხილებოდა ორხევში ცენტრალიზებული სარემონტო ბაზის შექმნა მთელი [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|რესპუბლიკის]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30">{{სტატია |ავტორი=მურადი ალაშვილი |სათაური=Хозрасчету быть полным |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1987 |თვე=12 |რიცხვი=30 |გამოშვება=299 |ნომერი=18954 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629183250/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. === პოსტსაბჭოთა პერიოდი და თანამედროვეობა === საბჭოთა კავშირის დაშლისა და საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის შემდეგ ორხევი, ისევე როგორც მთელი საქართველო, კარდინალური ცვლილებების ეპოქაში შევიდა. ეს პერიოდი ხასიათდებოდა მკვეთრი კონტრასტებით: კერძო მეწარმეობის ჩამოყალიბება ეკონომიკური არასტაბილურობის ფონზე, სულიერი აღორძინება კრიმინალის ზრდის ფონზე, ასევე ქვეყნის ახალ სოციალურ და თავდაცვით სტრუქტურებში თანდათანობითი ინტეგრაცია. ==== 1990-იანი წლები: გარდამავალი პერიოდის ეკონომიკა ==== 1990-იან წლებში საბჭოთა სამრეწველო ობიექტების ბაზაზე კერძო კომპანიების ჩამოყალიბება დაიწყო. ახალ პირობებთან ადაპტაციის ნათელი მაგალითი გახდა სს '''„ვაზიანი“'''. მისი გენერალური დირექტორი, დავით ახვლედიანი, რომელმაც განათლება მოსკოვში „საგარეო ვაჭრობის“ სპეციალობით მიიღო, რთულ წლებში დაბრუნდა საქართველოში და საწარმოს ჩაუდგა სათავეში. 1998 წლისთვის „ვაზიანი“ პოპულარულ შამპანურს „სამეფოს“ უშვებდა, მაგრამ, როგორც იმდროინდელი ბევრი საწარმო, მაღალი გადასახადებისა და გასაღების ბაზრების სიმცირის პრობლემებს აწყდებოდა, რაც კონიაკის წარმოებას აფერხებდა და არასრული სიმძლავრით მუშაობას აიძულებდა<ref name="Sakartvelo1998">{{სტატია | ავტორი = კეტი ჭადუნელი, ნანა ძველაია | სათაური = შამპანური „სამეფო“ შემდეგ „პრინცს“ ელოდება | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | პასუხისმგებელი = რედ. სერგო ჯანაშია | ენა = ka | გამოცემა = საქართველო | გამომცემლობა = ყოველკვირეული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გაზეთი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 7 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 50 | ნომერი = 1680 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629183637/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმ დროის ეკონომიკური მდგომარეობა დეტალებშიც აისახებოდა. 1996 წელს აშშ-ის საელჩომ ორხევში, რძის კომბინატის ტერიტორიაზე, დახურული აუქციონი ჩაატარა, სადაც დეფიციტური საქონელი იყიდებოდა: გენერატორები, სარეცხი მანქანები, საშრობები და სამშენებლო მასალები, რაც მოსახლეობისა და ორგანიზაციების საბაზისო ინფრასტრუქტურის საჭიროებებზე მიუთითებს<ref name="SG1996_May">{{სტატია | სათაური = 9 МАЯ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | პასუხისმგებელი = ა. ა. სილაგაძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1996 | თვე = 5 | რიცხვი = 4 | გამოშვება = 63 | ნომერი = 991 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184008/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. თუმცა, ყველა ახალი საწარმო მაღალ სტანდარტებს არ იცავდა: იმავე წელს ორხევული ფირმა „გიორგი-94“ პრესაში უხარისხო ღვინის გამოშვებასთან დაკავშირებით მოიხსენიებოდა<ref name="SG1996_Oct">{{სტატია |სათაური=Антиреклама. Не пейте и не ешьте?!. |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |პასუხისმგებელი=Ред. А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1996 |თვე=10 |რიცხვი=31 |გამოშვება=148 |ნომერი=1076 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629184236/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ათწლეულის მეორე ნახევარში ვაუჩერული სისტემით მასშტაბური პრივატიზაცია დაიწყო. ვაჭრობაზე ერთი დოლარის ნომინალური ღირებულებით გამოტანილი იყო დასახლების მსხვილი სამრეწველო საწარმოები: სს „პოლიმერული ნაკეთობა“, რომელიც 4,3 ჰექტარ მიწაზე იყო განთავსებული, და სარემონტო-მექანიკური ქარხანა „ხალიბი“<ref name="SG1998_Dec">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в один доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 12 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 349 | ნომერი = 21570 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184621/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref><ref name="SG1999_Jan">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в 1 доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1999 | თვე = 1 | რიცხვი = 22 | გამოშვება = 13 | ნომერი = 21599 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184909/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== სულიერი ცხოვრება, უსაფრთხოება და განვითარება 2000-იან წლებში ==== სოციალურ-ეკონომიკური სირთულეების ფონზე დასახლებაში სულიერი აღორძინება დაიწყო. მნიშვნელოვან მოვლენად იქცა [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] სახელობის ახალი [[მართლმადიდებლური ტაძარი|მართლმადიდებლური ტაძრის]] მშენებლობა. [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#წმინდა ნინოს ეკლესია|ტაძრის მშენებლობის ისტორია]]. ამავდროულად, ორხევმა ქვეყნის თავდაცვის სისტემაში ახალი მნიშვნელობა შეიძინა. 2007 წელს, [[თურქეთი|თურქეთთან]] სამხედრო თანამშრომლობის ფარგლებში, გარემონტდა და აღიჭურვა დასახლებაში განლაგებული [[ლოგისტიკა|ლოგისტიკის]] [[ბატალიონი|ბატალიონის]] სარემონტო პუნქტი<ref name="SG2007_Mar">{{სტატია | სათაური = Рассмотрены вопросы сотрудничества | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, ე. ჭაჭუა | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2007 | თვე = 3 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 41—42 | ნომერი = 23783 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629185304/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ===== „ორხეველი მანიაკის“ საქმე და კრიმინალური ქრონიკა ===== 2000-იან წლებში დასახლებამ სამწუხარო ცნობადობა მოიპოვა ადგილობრივი მცხოვრების, მიხეილ აზალაძის მიერ ჩადენილი სასტიკი [[მკვლელობა|მკვლელობებისა]] და [[კანიბალიზმი|კანიბალიზმის]] აქტების სერიის გამო. მან [[სამართალდამცავი ორგანოები|სამართალდამცავი ორგანოებისგან]] მეტსახელი „ორხეველი [[სერიული მკვლელი|მანიაკი]]“ მიიღო და [[უვადო თავისუფლების აღკვეთა|უვადო პატიმრობა]] მიესაჯა. ორხევში, ჩანტლაძის ქუჩა №1-ში ჩადენილმა დანაშაულებმა მთელი [[საქართველო|ქვეყნის]] ყურადღება მიიპყრო<ref name="OrkheviManiac">{{სტატია |ავტორი=ნ. ფიცხელაური |სათაური="ორხეველი მანიაკი" - ქართველი კანიბალის შემზარავი ისტორია |url=https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |ენა=ka |გამოცემა=კვირის პალიტრა |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=პალიტრა-მედია |წელი=2015 |თვე=5 |რიცხვი=11 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629185627/https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. ამ რეზონანსული საქმის გარდა, იმ პერიოდის კრიმინალური ქრონიკა სხვა შემთხვევებსაც ასახავდა. 2000 წლის მარტში ორხევში დააკავეს ქალაქ შახტის (რუსეთი) მცხოვრები, რომელმაც კონტრაბანდული გზით საქართველოში 78,2 გრამი [[ოპიუმი]] შემოიტანა და მის გასაღებას ცდილობდა. ამავდროულად, დასახლების მცხოვრებლები თავად ხდებოდნენ ზოგადი არასტაბილური ვითარების მსხვერპლნი: იმავე თვეში გავრცელდა ინფორმაცია თბილისის ცენტრში, [[თბილისის ფუნიკულიორი|ფუნიკულიორთან]], ორხევის მცხოვრებ გიორგი ცხოვრებაშვილზე თავდასხმის შესახებ<ref name="SG2000_Mar_crime">{{სტატია | ავტორი = ბ. ჩერქეზიშვილი | სათაური = Криминал. Жестокость нашего времени;Опиум из шахты | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, თ. ლომსაძე, ბ. ჭაჭანიძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2000 | თვე = 3 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 73—74 | ნომერი = 21989 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629190417/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== თანამედროვე ეტაპი ==== XXI საუკუნეში ორხევი თბილისის განუყოფელ ნაწილად განაგრძობს განვითარებას. ეს ტერიტორია თანამედროვე სამეცნიერო კვლევებშიც მოიხსენიება, კერძოდ, 2011 წელს ორხევის რაიონიდან აღებული [[თიხნარი|თიხნარის]] ნიმუშები გეოტექნიკური გამოცდებისთვის გამოიყენებოდა<ref name="Soil2011">{{სტატია | ავტორი = კიკნაძე ხ. ლ., დადიანი კ. ზ., მაისაია ლ. დ., ლორთქიფანიძე ფ. ნ., ნავროზაშვილი მ. ზ. | სათაური = Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | ენა = ru | გამოცემა = სამეცნიერო შრომების კრებული | ტიპი = კრებული | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის წყალთა მეურნეობის ინსტიტუტი | პასუხისმგებელი = რედ. გ. ვ. გავარდაშვილი, ი. რ. ირემაშვილი | წელი = 2011 | ნომერი = 66 | გვერდები = 124—127 | issn = 1512-2344 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. დედაქალაქის პოლიტიკურ ცხოვრებაში დასახლება სამგორის რაიონის ერთ-ერთი [[მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემა|მაჟორიტარული]] ოლქის შემადგენლობაში შედის, რომლის წარმომადგენლებსაც ქალაქის [[საკრებულო|საკრებულოში]] ირჩევენ<ref name="TbilisiWeek2017">{{სტატია |სათაური=«Грузинская мечта» представила кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |პასუხისმგებელი=Вадим Геджадзе |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |ნომერი=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამავე პერიოდში ხელისუფლება ავარიული საცხოვრებელი სახლებიდან მოსახლეობის განსახლების პრობლემას წყვეტდა. 2011 წლის იანვარში ორხევი იძულებით გადაადგილებულ პირთა (დევნილთა) ათობით ოჯახის იძულებითი გამოსახლების ადგილად იქცა, რომლებიც დასახლების ერთ-ერთ ყოფილ ადმინისტრაციულ შენობაში ცხოვრობდნენ. 2011 წლის 20 იანვარს, პოლიციის მონაწილეობით, მათი გამოსახლება განხორციელდა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011"/>. ტელეკომპანია „ლიბერალის“ საინფორმაციო რეპორტაჟის კადრების მიხედვით, გამოსახლებულთა შორის იყვნენ [[2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომი|2008 წლის ომის]] შედეგად დაზარალებული დევნილები. მცხოვრებლები ინტერვიუში თავიანთ სასოწარკვეთას გამოთქვამდნენ და აცხადებდნენ, რომ მათ „როგორც საქონელი“ ისე ეპყრობოდნენ და მომავალი საცხოვრებელი ადგილის შესახებ გაურკვევლობაში იმყოფებოდნენ. ოჯახების ნაწილი გორში კოტეჯებში გადაასახლეს, თუმცა, ერთ-ერთი მცხოვრების თქმით, კომპენსაციამ მისი დიდი ოჯახის ყველა წევრი ვერ დააკმაყოფილა და ადამიანების ნაწილი უსახლკაროდ დარჩა. გამოსახლებას თან ახლდა პირადი ნივთების, მათ შორის ავეჯისა და ხატების, სამხედრო და სამოქალაქო სატვირთო მანქანებში ჩატვირთვა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011">{{cite news | url = https://www.myvideo.ge/v/1411858 | title = დევნილთა გასახლება ორხევიდან | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ლიბერალი | date = 2011-01-20 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/p_20250701_202507 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენი ნივთები სატვირთო მანქანით მიაქვთ, როგორც საქონელი... }}</ref>{{efn|ვიდეო წარმოადგენს ტელეკომპანია „ლიბერალის“ რეპორტაჟს, რომელიც კერძო პირის მიერ არის ატვირთული ჰოსტინგზე. მოვლენის თარიღი (20 იანვარი) მითითებულია ტიტრებში, წელი (2011) კი ვიდეოს ატვირთვის თარიღიდან გამომდინარეობს.}}. განსაკუთრებული ყურადღება მიიპყრო ჩანტლაძის ქ. 4/2-ში მდებარე ყოფილი ავტობაზა „ტურისტის“ ავარიულმა შენობამ, სადაც 1998 წლიდან 10 დევნილი და 6 სოციალურად დაუცველი ოჯახი ცხოვრობდა<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_04">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | title = საკრებულოში ორი კომისიის გაერთიანებული სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-04-05 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165513/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. 2016 წლის 7 თებერვლის ტელეკომპანია „თავისუფალი ზონის“ რეპორტაჟის თანახმად, ისინი 10-15 წლის განმავლობაში თვითნაკეთ ნაგებობებში, კანალიზაციის, გაზისა და ნორმალური წყალმომარაგების გარეშე ცხოვრობდნენ. მცხოვრებლები ხელისუფლების, მათ შორის გულიკო ზუმბაძისა (საკრებულოს დეპუტატი) და მამუკა ჭოხურის (სამგორის რაიონის ყოფილი გამგებელი) სრულ უმოქმედობაზე ჩიოდნენ, რომლებიც, მათი თქმით, დაპირებებს მხოლოდ წინასაარჩევნო პერიოდში იძლეოდნენ, მაგრამ მათ მთავარ პრობლემას — საცხოვრებლის დაკანონებას — არ წყვეტდნენ<ref name="Tzona_Turist_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=5FoYJE4caFI | title = ორხევში, ტურისტის ბაზის მიმდებარედ მცხოვრებლები დახმარებას ითხოვენ | lang = ka | publisher = თავისუფალი ზონა | date = 2016-02-07 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/13-720p-25 | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live }}</ref>. 2016 წლის აპრილში, მრავალი მიმართვის შემდეგ, შენობის განმეორებითი ტექნიკური ექსპერტიზის ჩატარების გადაწყვეტილება მიიღეს. იმავე წლის ივნისისთვის მიღწეულ იქნა შეთანხმება 11 დევნილი ოჯახისთვის პროფილური სამინისტროს ხაზით ახალი საცხოვრებლის გადაცემის, ასევე 9 ოჯახისთვის, რომლებსაც დევნილის სტატუსი არ ჰქონდათ, ალტერნატიული საცხოვრებლის მოძიების შესახებ<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_06">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | title = თბილისის საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-06-22 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165144/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. საბოლოო განსახლების საკითხი საკრებულოს ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის დღის წესრიგში 2017 წელსაც იდგა<ref name="Sakrebulo_Turist_2017_11"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |title=საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის შემაჯამებელი სხდომა გაიმართა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-11-10 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630160010/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. 2016 წლის ივლისში დასახლება სოციალური პროტესტის ასპარეზად იქცა. მცხოვრებლები აქციაზე გამოვიდნენ ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით, რომელიც ორხევში ერთადერთი სამედიცინო დაწესებულება იყო. პოლიკლინიკა ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოში მდებარე №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო პროტესტის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. აქცია, რომელიც ოპოზიციური პარტია „პატრიოტთა ალიანსის“ წარმომადგენლის, ბეჟან გუნავას ინიციატივით დაიწყო, რაიონის მაჟორიტარი დეპუტატის, გულიკო ზუმბაძის ბიუროს თანამშრომლებთან შეტაკებაში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=PDY_EX69cvk | title = აქცია ორხევის დასახლებაში | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-07-14 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/360p-25_202506 | archive-date = 2025-06-30 }}</ref>. ==== მუნიციპალური საცხოვრისის შექმნა და პირველი კონფლიქტი (2015) ==== 2015 წელს ორხევის სოციალური საცხოვრისი, ჯერ კიდევ მშენებლობის დასრულების ეტაპზე, სოციალური კონფლიქტის საგანი გახდა. მიზეზი გახდა ხელისუფლების გეგმა, [[ისანი-სამგორის რაიონი|ისნის რაიონში]] მდებარე ყოფილი სამხედრო ჰოსპიტლის შენობიდან 117 სოციალურად დაუცველი ოჯახი გამოესახლებინათ, რათა შენობა გაეთავისუფლებინათ შემდგომი რეაბილიტაციისა და [[იძულებით გადაადგილებული პირი|იძულებით გადაადგილებული]] 160 ოჯახის შესახლებისთვის. გამოსახლებული ოჯახების ნაწილის განთავსება იგეგმებოდა ორხევში მშენებარე ახალ მუნიციპალურ საცხოვრისში, რომელიც 72 ოჯახზე იყო გათვლილი<ref name="EMC_Hospital_2015">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/emc-qofil-samkhedro-hospitalshi-matskhovrebeli-sotsialurad-dautsveli-ojakhebis-gansakhlebis-protsess-afasebs |title=EMC ყოფილ სამხედრო ჰოსპიტალში მაცხოვრებელი სოციალურად დაუცველი ოჯახების განსახლების პროცესს აფასებს |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2015-08-12 |access-date=2025-07-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20241207172005/https://socialjustice.org.ge/ka/products/emc-qofil-samkhedro-hospitalshi-matskhovrebeli-sotsialurad-dautsveli-ojakhebis-gansakhlebis-protsess-afasebs |archivedate=2024-12-07 |url-status=live }}</ref>. პროცესმა გამოსასახლებელი ოჯახების პროტესტი და უფლებადამცველი ორგანიზაციის, „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრის“ (EMC, მოგვიანებით — „სოციალური სამართლიანობის ცენტრი“), კრიტიკული შეფასება გამოიწვია. 2015 წლის 12 აგვისტოს განცხადებაში EMC-მ განსახლების გეგმის სისტემურ ხარვეზებზე მიუთითა: * '''გაუმჭვირვალე კრიტერიუმები:''' უცნობი იყო, რა პრინციპით შეირჩეოდა 117 ოჯახიდან ის 72, რომელიც ორხევში მიიღებდა ბინას, რაც, ორგანიზაციის შეფასებით, უსამართლო განაწილების რისკებს ქმნიდა. * '''შემოთავაზებული საცხოვრისის არაადეკვატურობა:''' გამოსასახლებელ პირთა განცხადებით, ორხევის ბინები არაადეკვატურად მცირე იყო მრავალსულიანი ოჯახებისთვის და არ იყო აღჭურვილი ელემენტარული საცხოვრებელი პირობებით. * '''ალტერნატივების არასტაბილურობა:''' იმ ოჯახებს, რომლებიც ორხევში ვერ მოხვდებოდნენ, სთავაზობდნენ ქირის ანაზღაურებას მხოლოდ საბიუჯეტო წლის ბოლომდე, რაც არ წარმოადგენდა გრძელვადიან გადაწყვეტას. * '''საერთაშორისო სტანდარტების დარღვევა:''' უფლებადამცველებმა ხაზი გაუსვეს, რომ პროცესი არღვევდა საქართველოს მიერ აღებულ საერთაშორისო ვალდებულებებს სათანადო საცხოვრებლის უფლების შესახებ, რადგან გამოსახლება დასაშვებია მხოლოდ როგორც უკანასკნელი ზომა. EMC მოითხოვდა გამოსახლების პროცესის დაუყოვნებლივ შეჩერებას, უსახლკარო ოჯახების საჭიროებების შეფასების ობიექტური კრიტერიუმების შემუშავებას და მათთვის სტაბილური, გრძელვადიანი საცხოვრებელი პირობების შეთავაზებას თავად ამ ოჯახების უშუალო ჩართულობით<ref name="EMC_Hospital_2015"/>. ===== უკანონო ნაგებობების დემონტაჟი (2022) ===== 2022 წლის იანვარში ორხევი საზოგადოების ყურადღების ცენტრში რამდენიმე [[საცხოვრებელი ზონა|საცხოვრებელი ნაგებობის]] დემონტაჟის გამო მოექცა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიის]] მუნიციპალური ინსპექციის განკარგულებით, დაინგრა შენობები, რომლებიც ხელისუფლებამ სახელმწიფო მიწაზე უკანონო მშენებლობებად შეაფასა<ref name="Tabula_demolition">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |title=მერიამ ორხევის დასახლებაში სახლები დაანგრია |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630123943/https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. მოვლენამ არაერთგვაროვანი რეაქცია გამოიწვია. თბილისის მერმა [[კახა კალაძე|კახა კალაძემ]] განაცხადა, რომ დემონტაჟი მრავალგზის გაფრთხილების შემდეგ განხორციელდა და ქალაქის ხელისუფლება მიწების თვითნებურ მიტაცებას არ დაუშვებდა<ref name="Tabula_Kaladze_comment">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679420-am-adamianebs-regionebshi-akvt-micebi |title="ამ ადამიანებს რეგიონებში აქვთ მიწები, დედაქალაქში ბინები" – კალაძე ორხევზე |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://archive.ph/qaBvr |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. თავის მხრივ, უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) მერიის ქმედებები მკაცრად გააკრიტიკა. ორგანიზაციის განცხადებაში მას უწოდეს „კიდევ ერთი [[რეპრესია|რეპრესიული]] ღონისძიება“ [[უსახლკარო|უსახლკაროების]] წინააღმდეგ და სისტემური პოლიტიკის ნაწილი, და არა ერთეული შემთხვევა. განსაკუთრებით ხაზგასმული იყო, რომ ნგრევა, რომელიც ზამთრის პერიოდსა და [[COVID-19|COVID-19-ის]] პანდემიის პირობებში, ალტერნატიული საცხოვრისის შეთავაზების გარეშე განხორციელდა, ადამიანებს „ქუჩაში, მიუსაფარ მდგომარეობაში აღმოჩენისა და ფიზიკური განადგურების რისკის წინაშე“ აყენებდა. უფლებადამცველებმა მიუთითეს კანონმდებლობის სისტემურ ხარვეზზე, რომელიც, საერთაშორისო სტანდარტების უგულებელყოფით, საცხოვრისის იძულებით დემონტაჟს არ განიხილავს გამოსახლების ფორმად და ამით დაზარალებულებს სამართლებრივი დაცვის გარეშე ტოვებს. ამასთან დაკავშირებით, SJC-მ კონკრეტული მოთხოვნები წამოაყენა: * '''თბილისის მერიისადმი''' — დაუყოვნებლივ შეეწყვიტა დემონტაჟი და დაზარალებულები უზრუნველეყო ადეკვატური საცხოვრებლით; * '''საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსადმი''' — შეემუშავებინა საცხოვრისის ეროვნული სტრატეგია; * '''საქართველოს მთავრობისა და პარლამენტისადმი''' — საკანონმდებლო დონეზე ეღიარებინა დემონტაჟისას იძულებითი გამოყვანა გამოსახლების ფორმად და მოეხდინა ეროვნული კანონმდებლობის სრული ჰარმონიზაცია ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ნორმებთან<ref name="SJC_Demolition_2022">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/satskhovrisebis-demontazhi-usakhlkarota-tsinaaghmdeg-tbilisis-meriis-kidev-erti-represiuli-ghonisdziebaa |title=საცხოვრისების დემონტაჟი უსახლკაროთა წინააღმდეგ თბილისის მერიის კიდევ ერთი რეპრესიული ღონისძიებაა |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707144727/https://socialjustice.org.ge/ka/products/satskhovrisebis-demontazhi-usakhlkarota-tsinaaghmdeg-tbilisis-meriis-kidev-erti-represiuli-ghonisdziebaa |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. ===== კონფლიქტი სოციალური საცხოვრისის გარშემო (2023—2025) ===== 2023 წლის ბოლოს ცნობილი გახდა ორხევის სოციალური საცხოვრისის უსაფრთხოების პრობლემის შესახებ. შენობა, რომელიც 1967 წელს აშენდა და თავდაპირველად სასკოლო კვების კომბინატს წარმოადგენდა, 2017 წელს უსახლკაროდ რეგისტრირებული ოჯახების განსათავსებლად გადაკეთდა. 2022 წლისთვის მასში 260 ადამიანი ცხოვრობდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |title=უსახლკარო პირები ორხევის სოციალური საცხოვრისიდან გაყვანას საჭიროებენ |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2023-12-05 |access-date=2025-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250707141628/https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |archive-date=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. წლების განმავლობაში მისი მდგომარეობა მნიშვნელოვნად გაუარესდა: მცხოვრებლები, მათ შორის ბავშვები და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები, უჩიოდნენ მუდმივ ხმაურს, ნესტს, გადატვირთულობასა და ბინებში კედლებისა და ჭერის დაზიანებას<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. 2023 წლის დეკემბერში უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) სამგორის რაიონის გამგეობის მიერ დაკვეთილი საინჟინრო-საპროექტო კვლევის შედეგები გამოაქვეყნა. ექსპერტიზამ კრიტიკული პრობლემები გამოავლინა: * '''სეისმური მდგრადობის ნორმებთან შეუსაბამობა:''' შენობა არ პასუხობდა 8-ბალიანი [[მედვედევი-შპონჰოიერი-კარნიკის სკალა|სეისმური ზონისთვის]] დადგენილ თანამედროვე მოთხოვნებს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''მზიდი კონსტრუქციების არადამაკმაყოფილებელი მდგომარეობა:''' გამოვლინდა უხარისხოდ დაბეტონებული კარკასის კვანძები და ნორმებით აკრძალული სილიკატური აგურის გამოყენება<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''ჩამონგრევის რისკი:''' დაწყებული იყო იმ ლითონის ელემენტების კოროზია, რომლებზეც რიგელები იყო დამონტაჟებული, რაც „მყისიერი ჩამონგრევის“ საშიშროებას ქმნიდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''რემონტის არარენტაბელურობა:''' აღდგენითი სამუშაოების ღირებულება მნიშვნელოვნად აღემატებოდა შენობის საერთო ღირებულების 50%-ს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. ექსპერტებმა დაასკვნეს, რომ შენობის ექსპლუატაცია კაპიტალური გამაგრების გარეშე დაუშვებელი იყო, ხოლო სამუშაოების პერიოდში აუცილებელი იყო მცხოვრებლების სრული ევაკუაცია. უფლებადამცველებმა თბილისის მერიას მოუწოდეს, დაუყოვნებლივ უზრუნველეყო მცხოვრებლები უსაფრთხო და ღირსეული ალტერნატიული საცხოვრებლით<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. სიტუაცია კვლავ 2025 წლის მაისში გამწვავდა. იმ დროისთვის ავარიულ შენობაში 75 ოჯახიდან დაახლოებით 25 რჩებოდა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიამ]] მათ განსახლების სქემა შესთავაზა: დროებითი ქირა ქალაქის ხარჯზე და შემდგომში მუდმივი საცხოვრებლის გადაცემა. თუმცა, მცხოვრებლებმა იურიდიული გარანტიების არარსებობის გამო შეთავაზებაზე უარი განაცხადეს, რადგან შიშობდნენ, რომ დროებითი საცხოვრებელი განუსაზღვრელი ვადით გაგრძელდებოდა. ისინი ითხოვდნენ ოფიციალური დოკუმენტების გადაცემას, რომლებიც ახალ საცხოვრებელზე საკუთრების უფლებას დაადასტურებდა, და მერთან, [[კალაძე, კახა|კახა კალაძესთან]], შეხვედრას<ref name="TVPirveli_Shelter_2025">{{cite news | url = https://www.youtube.com/watch?v=_fD_YXb0lVA | title = ორხევის მერიის თავშესაფარი - პროტესტი და მოლოდინი (Приют мэрии в Орхеви — протест и ожидание) | lang = ka | publisher = ტელეკომპანია პირველი (TV Pirveli) | date = 2025-05-17 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-social_issues-2025 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენ უკან დასახევი გზა არა გვაქვს... შეხვედრა მხოლოდ და მხოლოდ კახი კალაძესთან. | url-status = live }}</ref>. კონფლიქტი გამწვავდა, როდესაც ხელისუფლებამ გამოსახლების დასაჩქარებლად შენობას ელექტროენერგიის მიწოდება შეუწყვიტა. მცხოვრებლებმა ეს ზეწოლის ზომად შეაფასეს და, მათივე მტკიცებით, ელექტრომომარაგება თვითნებურად აღადგინეს. მათ ასევე მერიის შენობასთან უვადო საპროტესტო აქციის დაწყება დააანონსეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025" />. ==== სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი ორხევში ==== პოსტსაბჭოთა პერიოდში ორხევმა მნიშვნელოვანი სტრატეგიული დანიშნულება შეიძინა და [[საქართველოს თავდაცვის ძალები|საქართველოს თავდაცვის ძალების]] ერთ-ერთი საკვანძო ობიექტის დისლოკაციის ადგილად იქცა. აქ განთავსებულია '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''', რომელიც ფუნქციონირებს როგორც სამხედრო ტექნიკის მიღების, განაწილების, მომსახურებისა და მოდერნიზაციის ცენტრალური [[ჰაბი]]<ref name="MOD_2022_01">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8543/turqetma-tavdacvis-dzalebs-specialuri-teqnika-gadasca- | title = თურქეთმა თავდაცვის ძალებს სპეციალური ტექნიკა გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2022-01-29 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2020_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7918/tavdacvis-dzalebis-axali-saavtomobilo-sashualebebit-agchurvis-procesi-daiwyo | title = თავდაცვის ძალების ახალი საავტომობილო საშუალებებით აღჭურვის პროცესი დაიწყო | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-07-26 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ორხევის ბაზა წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, უპირველეს ყოვლისა, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის, ძირითად პლატფორმას. „სამხედრო-ფინანსური თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმების“ ფარგლებში აქ რეგულარულად იმართება ტექნიკის გადაცემის ოფიციალური ცერემონიები. * '''2022 წლის 29 იანვარს''' თურქულმა მხარემ 11 ერთეული ლოგისტიკური მანქანა, 2 მიკროავტობუსი და 2 ტრაქტორი გადასცა, რომელთა საერთო ღირებულება 597 722 [[აშშ-ის დოლარი|აშშ დოლარს]] შეადგენდა. ღონისძიებას ესწრებოდნენ თავდაცვის მინისტრი [[ჯუანშერ ბურჭულაძე|ჯუანშერ ბურჭულაძე]], მისი მოადგილე [[გიორგი ხაინდრავა (პოლიტიკოსი)|გიორგი ხაინდრავა]], თავდაცვის ძალების მეთაურის მოადგილე [[ბრიგადის გენერალი]] [[ჯონი ტატუნაშვილი|ჯონი ტატუნაშვილი]] და თურქეთის ელჩი ფატმა ჯერენ იაზგანი. მიღება-ჩაბარების აქტებს ხელი მოაწერეს ავიაციისა და [[საჰაერო თავდაცვა|საჰაერო თავდაცვის]] სარდალმა, [[პოლკოვნიკი|პოლკოვნიკმა]] [[სერგო ნინუა|სერგო ნინუამ]] და ლოგისტიკის სარდალმა, პოლკოვნიკმა კახაბერ ტაბატაძემ<ref name="MOD_2022_01"/>. * '''2021 წლის 19 ივლისს''' გადაეცა კომპანია [[BMC (თურქეთი)|BMC]]-ის წარმოების 4 ტექნიკური მომსახურების მანქანა, ღირებულებით 866 400 აშშ დოლარი, მინისტრ ბურჭულაძისა და თავდაცვის ძალების მეთაურის, [[გენერალ-მაიორი|გენერალ-მაიორ]] გიორგი მათიაშვილის თანდასწრებით<ref name="MOD_2021_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8322/saqartvelos-tavdacvis-saministros-turqetis-respublikam-teqnikuri-momsaxurebis-manqanebi-gadasca | title = საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს თურქეთის რესპუბლიკამ ტექნიკური მომსახურების მანქანები გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2021-07-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2015 წლის 19 აგვისტოს''' გადაეცა 143 დასახელების მატერიალურ-ტექნიკური საშუალებების პარტია, დაახლოებით 700 ათასი დოლარის ღირებულების, რომელიც განკუთვნილი იყო როგორც შეიარაღებული ძალებისთვის, ასევე [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შსს]]-ს საზღვრის დაცვის დეპარტამენტისთვის. დოკუმენტებს ხელი მოაწერეს ლოგისტიკის სარდალმა მამუკა ცხვედიანმა და თურქეთის სამხედრო ატაშეს მოადგილემ ბიულენთ კორთმა<ref name="MOD_2015_08">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4036/turqetis-erovnuli-tavdacvis-saministris-sachuqaru | title = თურქეთის ეროვნული თავდაცვის სამინისტროს საჩუქარი | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-08-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2012 წლის 2 მაისს''' გადაეცა [[Land Rover]]-ისა და [[Ford]]-ის მარკის საველე სარემონტო-სახანძრო მანქანები. ცერემონიას ესწრებოდა თავდაცვის მინისტრის მოადგილე ალექსანდრე ბურჭულაძე და თურქეთის ელჩი მურათ ბურჰანი<ref name="MOD_2012_05">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/1594/presents-from-general-staff-of-turkey-to-georgia-mod | title = თურქეთის გენერალური შტაბის საჩუქარი საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2012-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ობიექტი ასევე ცენტრალურ როლს ასრულებს ქართული არმიის მოდერნიზაციისა და სამხედრო მოსამსახურეების სოციალური პირობების გაუმჯობესების პროგრამებში. '''2020 წლის 26 ივლისს''' მინისტრ [[ირაკლი ღარიბაშვილი|ირაკლი ღარიბაშვილის]] ინიციატივით ორხევის ბაზაზე დაიწყო ქვედანაყოფების ახალი ავტომობილებით, მათ შორის [[Toyota Hilux]]-ის პიკაპებითა და [[Toyota Land Cruiser]]-ის ყველგანმავლებით, ასევე [[MAN]], [[Iveco]] და [[Ford]]-ის ტექნიკით, გადაიარაღების პროცესი. ეს ღონისძიება მიზნად ისახავდა მოძველებული ტექნიკის ჩანაცვლებას, რომლის შეკეთებაზეც ყოველწლიურად მილიონობით ლარი იხარჯებოდა<ref name="MOD_2020_07"/>. '''2020 წლის 1 თებერვალს''' მინისტრმა ღარიბაშვილმა ბაზაზე ვიზიტისას ყველა სამხედრო მოსამსახურისთვის ახალი, მნიშვნელოვნად გაუმჯობესებული [[სამედიცინო დაზღვევა|სამედიცინო დაზღვევის]] პაკეტის შემოღება დააანონსა<ref name="MOD_2020_02">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7712/samxedro-mosamsaxureebi-sruliad-ganaxlebuli-janmrtelobis-sadazgvevo-paketit-isargebleben | title = სამხედრო მოსამსახურეები სრულიად განახლებული ჯანმრთელობის სადაზღვევო პაკეტით ისარგებლებენ | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-02-01 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ბაზას რეგულარულად აინსპექტირებს უმაღლესი ხელმძღვანელობა, მათ შორის თავდაცვის მინისტრები [[ირაკლი ალასანია|ირაკლი ალასანია]] და [[თინათინ ხიდაშელი|თინათინ ხიდაშელი]] 2015 წელს, რომლებიც სწავლობდნენ ინფრასტრუქტურის მდგომარეობას და მის მასშტაბურ რეკონსტრუქციას გეგმავდნენ<ref name="MOD_2015_05_monitoring">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3252/monitoring-in-east-operative-command | title = მონიტორინგი აღმოსავლეთ სარდლობის ქვედანაყოფებში | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_visit">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3413/minister-of-defence-at-military-bases | title = თავდაცვის მინისტრი სამხედრო ბაზებზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ლოგისტიკური ფუნქციების გარდა, ბაზა საზოგადოებრივი და მემორიალური საქმიანობის ადგილია. მის ტერიტორიაზე სხვადასხვა წლებში დისლოცირებული იყო '''I მსუბუქი ქვეითი ბრიგადის მე-12 ბატალიონი'''<ref name="MOD_2015_11">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4362/kiparisis-xeebi-dagupuli-samxedroebis-saxelze | title = კიპარისის ხეები დაღუპული სამხედროების სახელზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-11-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_monitoring"/> და '''საავტომობილო ბატალიონი'''<ref name="MOD_2013_10">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/2426/presidential-elections-of-georgia | title = საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2013-10-27 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. 2013 წლის 27 ოქტომბრის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს აქ ორგანიზებული იყო სამგორის №6 საარჩევნო ოლქის №60 საარჩევნო უბანი, რომელიც მდებარეობდა მისამართზე: ახვლედიანის ჩიხი (ამჟამად ჩანტლაძის ჩიხი), 5<ref name="MOD_2013_10"/>. '''2015 წლის 19 ნოემბერს''' მე-12 ბატალიონის ჯარისკაცებმა ფონდ „გაამწვანე საქართველოსთან“ ერთად და თავდაცვის მინისტრის მოადგილის [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძის]] მონაწილეობით, ბაზის ტერიტორიაზე 50 [[კვიპაროზი]] დარგეს ბრძოლებში დაღუპული თანამებრძოლების ხსოვნის პატივსაცემად<ref name="MOD_2015_11"/>. == გეოგრაფია == === საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებები === დასახლება ორხევი მდებარეობს თბილისის აღმოსავლეთ ნაწილში, სამგორის სარწყავი სისტემის ტერიტორიაზე. ეს ადგილი ხასიათდება [[თიხნარი|თიხნარების]] არსებობით, რაც დადასტურდა 2011 წლის [[სამეცნიერო კვლევა|სამეცნიერო ნაშრომში]], რომელიც [[მელიორაცია|ჰიდრომელიორაციის]] საკითხებს ეძღვნებოდა. კვლევებისთვის გამოყენებული იყო [[ნიადაგი|ნიადაგის]] ნიმუშები, რომლებიც უშუალოდ ორხევის რაიონიდან იქნა აღებული<ref name="Science2011">{{სტატია |ავტორი=Кикнадзе Х.Л., Дадиани К.З., Маисая Л.Д., Лордкипанидзе Ф.Н., Наврозашвили М.З. |სათაური=Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |ენა=ru |გამოცემა=Сборник научных трудов |ტიპი=კრებული |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Институт водного хозяйства Грузинского технического университета |პასუხისმგებელი=под ред. Г. В. Гавардашвили, И. Р. Иремашвили |წელი=2011 |ნომერი=66 |გვერდები=124—127 |issn=1512-2344 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ადგილობრივი თიხნარის ძირითადი ფიზიკურ-მექანიკური თვისებები შემდეგნაირად განისაზღვრა: * '''[[პლასტიკურობის რიცხვი]]:''' 15,5 * '''ფილტრაციის საწყისი კოეფიციენტი (Кф):''' 2,63×10⁻³ სმ/წმ * '''[[წყალბადის მაჩვენებელი|pH]] წყლის გამონაწვლილში:''' 7,5 * '''ბუნებრივი განლაგების მშრალი გრუნტის მოცულობითი წონა:''' 1,48 გ/სმ³ ==== ფილტრაციული გამოცდების შედეგები ==== კვლევის ფარგლებში შესწავლილ იქნა ადგილობრივი თიხნარების [[წყალშემკავებლობა|წყალგაუმტარობის]] შემცირების შესაძლებლობა მათი [[ზედაპირულად აქტიური ნივთიერება|ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებებით]] (ზან) დამუშავების გზით — ამ შემთხვევაში [[კაპროლაქტამი|კაპროლაქტამის]] წარმოების კუბური ნარჩენებით. მიზანი იყო შეფასებულიყო, რამდენად ეფექტურად შეეძლო ასეთ დამუშავებას [[ფორიანობა|ფორების]] „დალუქვა“ [[გრუნტი|გრუნტში]], რაც მნიშვნელოვანი მაჩვენებელია ჰიდროტექნიკური და [[ირიგაცია|სარწყავი]] მშენებლობისთვის. შედეგები აჩვენებს, რომ ზან-ით დამუშავების შემდეგ თიხნარის წყალგამტარობა მკვეთრად მცირდება. [[დარსის კანონი|წნევის გრადიენტის]] (წნევის ვარდნის შეფარდება ფილტრაციის გზის სიგრძესთან) 2.0-მდე მნიშვნელობისას, წყლის ფილტრაცია ნიმუშებში მთლიანად შეწყდა. გრადიენტის მნიშვნელოვან ზრდამდეც კი, 10.0-მდე, ფილტრაციის კოეფიციენტი ძალიან დაბალ დონეზე რჩებოდა (დაახლოებით 1,04×10⁻⁵ სმ/წმ), რაც გრუნტში მდგრადი და პრაქტიკულად წყალგაუმტარი სტრუქტურის ფორმირებაზე მიუთითებს. ეს მონაცემები ადასტურებს, რომ ორხევის თიხნარებს გააჩნიათ თვისებები, რომლებიც მათი ფილტრაციული მახასიათებლების ეფექტურად შემცირების საშუალებას იძლევა, რაც ამ ტერიტორიის მნიშვნელოვანი გეოგრაფიული და საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებაა. === ეკოლოგია === დასახლებაში ეკოლოგიური საკითხები, განსაკუთრებით სამრეწველო დაბინძურებასთან დაკავშირებით, არაერთხელ გამხდარა სოციალური პროტესტისა და საზოგადოებრივი შეშფოთების საგანი. ==== სამრეწველო დაბინძურება და პროტესტები (2014-2017) ==== 2014 წლის სექტემბერში მწვავე პრობლემად იქცა კომპანია „Georgian Metal“-ის ფეროსპლავთა ქარხნის მუშაობა, რომელიც №156 საჯარო სკოლიდან სულ რაღაც 100–150 მეტრში მდებარეობდა. მოსახლეობა და მოსწავლეთა მშობლები საპროტესტო აქციებს მართავდნენ და საწარმოს გაჩერებას ითხოვდნენ, რადგან ქარხანა ფილტრების გარეშე მუშაობდა და ძლიერ კვამლსა და გამონაბოლქვს გამოყოფდა. მათი მტკიცებით, ეს პირდაპირ საფრთხეს უქმნიდა 700-მდე მოსწავლისა და მთელი რაიონის მოსახლეობის ჯანმრთელობას<ref name="Aris_Ecology_2014">{{cite web |url=https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |title=სკოლა, რომელშიც ბავშვებს ცოდნის მიღება ჯანმრთელობის ხარჯზე უწევთ |lang=ka |website=Aris.ge-განათლება |date=2014-09-23 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707133104/https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. საწარმოს ხელმძღვანელობა „მცირე ხარვეზებს“ აღიარებდა და ფილტრების მომავალში დამონტაჟების პირობას დებდა, თუმცა მუშაობის შეჩერებაზე უარს აცხადებდა. ეკოლოგმა ნინო ჩხობაძემ პრობლემა კანონმდებლობის სისუსტეს დაუკავშირა, რომელიც მსგავს საწარმოებს გარემოზე ზემოქმედების შეფასების გარეშე ფუნქციონირების საშუალებას აძლევდა. გარემოს დაცვის სამინისტროში განაცხადეს, რომ ქარხანა უკვე ორჯერ იყო დაჯარიმებული და მონიტორინგის ქვეშ იმყოფებოდა<ref name="Aris_Ecology_2014"/>. 2016 წლის აგვისტოში მცხოვრებლები კვლავ გამოვიდნენ პროტესტზე ჰაერის ძლიერი დაბინძურების წინააღმდეგ, რაც, მათი თქმით, ქარხნების, კერძოდ, საწარმო „ჭიათურმანგანუმ ჯორჯიას“ მუშაობით იყო გამოწვეული. ტელეკომპანია „ობიექტივის“ რეპორტაჟის თანახმად, მცხოვრებლები ჩიოდნენ, რომ საწარმოები ტექნიკური ნორმების დარღვევით მუშაობდნენ, განსაკუთრებით ღამის საათებში, რაც ძლიერ გამონაბოლქვს იწვევდა. ისინი ამას დასახლებაში ალერგიული, გულ-სისხლძარღვთა და ონკოლოგიური დაავადებების ზრდას უკავშირებდნენ. საჩივრებზე საპასუხოდ, გარემოს დაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ მათმა ინსპექტორებმა უკვე ჩაატარეს წინასწარი დათვალიერება და დაგეგმეს საწარმოების სრული შემოწმება<ref name="Obieqtivi_Ecology_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=49MBtMgRHt0 | title = ორხევისა და ალექსეევკას მოსახლეობა ქარხნების მუშაობას აპროტესტებს | lang = ka | author = შორენა კოკორაშვილი | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-08-01 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/360p-25_20250630 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ხდება გამონაბოლქვი, არის დაბინძურებული ჰაერი, არ ხდება ჰაერის ფილტრაცია, გაწმენდა... აქვე ახლოს, 200 მეტრში არის სკოლა... მომატა ბავშვების ალერგიულმა დაავადებებმა, მომატა გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებმა, სიმსივნურმა დაავადებებმა. | url-status = live }}</ref>. 2017 წლის აპრილში, მცხოვრებლების საჩივრების შემდეგ უსიამოვნო სუნსა და კანალიზაციის დაბინძურებაზე, რაც სავარაუდოდ კვების მრეწველობის საწარმო „ფუდმარტის“ საქმიანობას უკავშირდებოდა, მუნიციპალური ხელისუფლების მონაწილეობით შეხვედრები გაიმართა. შედეგად, კომპანიამ პრობლემის გადასაჭრელად ზომები მიიღო, კერძოდ, დაამონტაჟა სპეციალური გამწოვი ფილტრები<ref name="Sakrebulo_Foodmart_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |title=გულიკო ზუმბაძე კომპანიის ,,ფუდმარტი“ ხელმძღვანელობას შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-04-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164416/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ==== ნავთობბაზასთან მეზობლობის პრობლემა (2018) ==== კიდევ ერთი მწვავე ეკოლოგიური და სოციალური პრობლემა გახდა საცხოვრებელი სახლების ახლო მეზობლობა კომპანია „[[SOCAR]] Georgia Petroleum“-ის ნავთობბაზასთან. „სტუდია მონიტორის“ 2018 წლის 31 იანვრის რეპორტაჟში ორხევის მცხოვრებლები თავიანთ ცხოვრებას „ბომბზე ცხოვრებას“ უწოდებდნენ და მუდმივ ხმაურზე, ნავთობპროდუქტების ძლიერ სუნსა და სარკინიგზო ცისტერნებისგან მომდინარე საფრთხეზე ჩიოდნენ. გამოძიების თანახმად, 20 000 ტონა ტევადობის ნავთობბაზის მშენებლობის ნებართვა 2009 წელს გაიცა, მას შემდეგ, რაც გაუქმდა სანიტარული ნორმები, რომლებიც სამრეწველო და საცხოვრებელ ობიექტებს შორის უსაფრთხო მანძილს არეგულირებდა. შედეგად, ერთ-ერთი საცხოვრებელი სახლი რეზერვუარებიდან სულ რაღაც 30 მეტრში აღმოჩნდა. ეკოლოგმა მანანა ქოჩორაძემ ასეთ კანონმდებლობას „მსოფლიო გამონაკლისი“ უწოდა. სიუჟეტში ასევე აღინიშნა, რომ [[საქართველო-ევროკავშირის ასოცირების ስምምነት|ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების]] ფარგლებში საქართველომ ვალდებულება აიღო, მიეღო ახალი ეკოლოგიური კოდექსი 2017 წლის სექტემბრამდე, თუმცა რეპორტაჟის გამოსვლის მომენტისთვის ეს ვადა უკვე დარღვეული იყო<ref name="StudioMonitor_OilBase_2018">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=uxLLgXlnB_M | title = ნავთობბაზა საცხოვრებელ სახლებთან ახლოს | lang = ka | publisher = Studio Monitor | date = 2018-01-31 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-oilbase | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live | quote = ბომბი არის მაგი ჩვენთვის რა... }}</ref>. ==== პროდუქციის ხარისხისა და უსაფრთხოების კონტროლი ==== სამრეწველო ჰაერის დაბინძურების გარდა, სახელმწიფო ორგანოების ყურადღების საგანი ხდება კომუნალური მომსახურებისა და სამომხმარებლო პროდუქტების უსაფრთხოებაც. სურსათის ეროვნული სააგენტოს 2019—2025 წლების ოფიციალური ანგარიშები ასახავს როგორც სასმელი წყლის, ისე კვების პროდუქტების მონიტორინგის შედეგებს<ref name="NFA_main" />. კომუნალური ინფრასტრუქტურის კონტროლის ფარგლებში, 2019 წლის ანგარიშში დაფიქსირდა სასმელი წყლის სინჯის აღება კომპანია '''[[Georgian Water and Power]]'''-ის გამანაწილებელი ქსელიდან მისამართზე: ორხევი, კაკაბაძის 1-ლი შესახვევი, სახლი 8. გ. ნათაძის სახელობის სანიტარიის, ჰიგიენისა და სამედიცინო ეკოლოგიის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის ლაბორატორიაში ჩატარებული ანალიზის შედეგად, ხარისხის სტანდარტების დარღვევები არ გამოვლენილა<ref name="NFA2019" />. სახელმწიფო მონიტორინგი რეგულარულად ეხება დასახლებაში ბაზირებული კვების საწარმოების პროდუქციას და მათი საქმიანობის არაერთგვაროვან სურათს აჩვენებს. მონიტორინგის შედეგების ქრონოლოგია: * '''2019:''' '''შპს „რესპუბლიკის“''' მიერ წარმოებულ არაჟანში აღმოჩნდა არარძისმიერი (მცენარეული) ცხიმები, რაც ფალსიფიკაციას წარმოადგენს. კომპანია დაჯარიმდა 600 ლარით. აღსანიშნავია, რომ იმავე წელს ამავე მწარმოებლის კარაქისა და ყველის ნიმუშებში, რომლებიც თბილისის №65 საბავშვო ბაღიდან იქნა აღებული, დარღვევები არ გამოვლენილა<ref name="NFA2019" />. * '''2020:''' დაფიქსირდა მასობრივი დარღვევები '''შპს „რესპუბლიკასთან“'''. ლაბორატორიულმა ანალიზმა აჩვენა, რომ '''კარაქ „რანინაში“''' არარძისმიერი ცხიმების წილი '''93,1 %'''-ს აღწევდა, ხოლო '''რძე „მალკოში“''' — '''84,8 %'''-ს. წლის განმავლობაში ეტიკეტირების წესების განმეორებითი დარღვევისთვის კომპანიას დაეკისრა 600 ლარის ოდენობის ჯარიმა და მიეცა მითითება პროდუქციის ბაზრიდან ამოღების შესახებ<ref name="NFA2020" />. * '''2021:''' ეს წელი ყველაზე სერიოზული დარღვევებით გამოირჩა. მომწოდებელ '''შპს „ფრუტ ლოჯისტიკასთან“''' საზამთროსა და ნესვის რამდენიმე პარტიაში [[ნიტრატები|ნიტრატების]] დასაშვები ნორმის მრავალჯერადი გადაჭარბება გამოვლინდა. საზამთროს ერთ-ერთ ნიმუშში ნიტრატების შემცველობამ '''400 მგ/კგ''' შეადგინა, ნორმით 60 მგ/კგ (გადაჭარბება '''6,6-ჯერ'''). ნესვში მაჩვენებელმა '''380 მგ/კგ'''-ს მიაღწია, ნორმით 90 მგ/კგ (გადაჭარბება '''4,2-ჯერ'''). მთელი საშიში პროდუქცია გაყიდვიდან ამოიღეს. იმავე წელს '''შპს „რესპუბლიკასთან“''' კვლავ დაფიქსირდა დარღვევა ხაჭოსა და არაჟანში, რის გამოც ინფორმაცია გადაეცა [[საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო|ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურს]]. ამავდროულად, '''„ღვინის კომპანია დუგლაძისა“''' და '''შპს „დაკო ტრეიდის“''' პროდუქციის შემოწმებამ ამ წელს დარღვევები არ გამოავლინა<ref name="NFA2021" />. * '''2022:''' '''შპს „ფრუტ ლოჯისტიკასთან“''' კვლავ აღმოაჩინეს ნიტრატები საზამთროში (117 მგ/კგ, ნორმით 60 მგ/კგ), რასაც პარტიის ამოღება მოჰყვა. წინა წლებისგან განსხვავებით, '''შპს „რესპუბლიკის“''' პროდუქციაში დარღვევები არ დაფიქსირებულა. ასევე არ გამოვლენილა დარღვევები '''„ღვინის კომპანია დუგლაძესთან“''', '''შპს „დაკო ტრეიდთან“''' და '''შპს „ფუდსერვისთან“'''<ref name="NFA2022" />. * '''2023:''' '''შპს „რესპუბლიკა“''' კვლავ ფალსიფიკაციაში ამხილეს — '''კარაქ „მალკოში“''' აღმოჩნდა '''85 %''' არარძისმიერი ცხიმი. კომპანია დაჯარიმდა. '''„ღვინის კომპანია დუგლაძისა“''' და '''შპს „ფუდსერვისის“''' პროდუქციის შემოწმებამ ამ წელს დარღვევები არ გამოავლინა<ref name="NFA2023" />. 2024 წლის ყველა კვარტლისა და 2025 წლის პირველი კვარტლის ანგარიშებში ორხევში ბაზირებულ კომპანიებთან დარღვევები არ დაფიქსირებულა. კერძოდ, შემოწმებებმა დაადასტურა '''„ღვინის კომპანია დუგლაძის“''', '''შპს „რესპუბლიკის“''', '''შპს „აგროფლორასა“''' და '''შპს „დაკო ტრეიდის“''' პროდუქციის სტანდარტებთან შესაბამისობა<ref name="NFA2024-2025" />. == ადმინისტრაციული სტატუსი == დასახლება ორხევი ადმინისტრაციულად სამგორის რაიონის შემადგენლობაში შედის. თავისი ისტორიის განმავლობაში დასახლებამ არაერთხელ შეიცვალა ადმინისტრაციული კუთვნილება: * '''26 კომისრის სახელობის რაიონი''' და '''კალინინის რაიონი''' (1940-იანი წლების ბოლო — 1950-იანი წლების დასაწყისი): თავდაპირველად, 1946 წელს, ორხევის ტერიტორია შედიოდა ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის საზღვრებში, რომელიც 26 კომისრის სახელობის რაიონის ნაწილი იყო<ref name="ZV1946_Dec"/>. 1950 წლის იანვრისთვის, ორხევის საარჩევნო უბნის დაარსებით, დასახლება უკვე თბილისის კალინინის რაიონის შემადგენლობაში ირიცხებოდა<ref name="Komunisti1950"/>. * '''გარეუბნის რაიონი''' (1950-იანი წლების დასაწყისი): მალევე ადმინისტრაციული დაყოფა კვლავ შეიცვალა. უკვე 1950 წლის ბოლოსთვის დასახლება ორხევი მოიხსენიება როგორც თბილისის გარეუბნის რაიონის მნიშვნელოვანი ნაწილი, სადაც აქტიურად მიმდინარეობდა საბინაო და სოციალური მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov"/>. * '''სამგორის რაიონი''' (1962 წლიდან): 1962 წლის აპრილში შეიქმნა სამგორის რაიონი, რომელიც ქალაქ თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამ ახალი რაიონის ცენტრი გახდა დაბა სამგორი, რომელიც ორხევისა და სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლების გაერთიანებით ჩამოყალიბდა<ref name="ZV1962_Apr"/>. * '''გარდაბნის რაიონი''' (1960-იანი წლების ბოლო — 1970-იანი წლების დასაწყისი): რამდენიმე წლის შემდეგ, როგორც 1970 წლის იანვარში გამოქვეყნებული მაცხოვრებლების [[წერილი|წერილიდან]] ირკვევა, დასახლება ორხევი გარდაბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. * '''საქარხნო რაიონი''' (1970-იანი — 1980-იანი წლები): 1970-იანი წლების დასაწყისში ორხევი კვლავ თბილისის საქალაქო საზღვრებში მოექცა და საქარხნო რაიონის ნაწილი გახდა<ref name="Komunisti1974"/><ref name="ZV1973_Jun"/>. ამ რაიონის ფარგლებში ორხევი შედიოდა '''აეროპორტის № 65 საარჩევნო ოლქში''' (1975 წელი, ცენტრი — აეროპორტის დირექცია)<ref name="ZV1975_Mar">{{სტატია |სათაური=Заводской район |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |პასუხისმგებელი=О. Кинкладзе |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1975 |თვე=3 |რიცხვი=25 |გამოცემა=70 |ნომერი=15134 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630102142/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |archivedate=2025-06-30}}</ref>, '''მელიორატორთა № 84 საარჩევნო ოლქში''' (1984 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1984_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Мелиораторов избирательный округ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |პასუხისმგებელი=Н. Черкезишвили |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1984 |თვე=12 |რიცხვი=9 |გამოცემა=282—283 |ნომერი=18037—18038 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630103422/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |archivedate=2025-06-30 }}</ref> და '''ორხევის № 48 საარჩევნო ოლქში''' (1989 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1989_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Орхевский избирательный округ № 48 |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |პასუხისმგებელი=ред. А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=12 |რიცხვი=5 |გამოცემა=278 |ნომერი=19531 |გვერდები=4 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630104840/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''სამგორის რაიონი''' (თანამედროვე პერიოდი): ამჟამად, პოსტსაბჭოთა პერიოდის ადმინისტრაციული რეფორმების შემდეგ, ორხევი კვლავ ქალაქ თბილისის სამგორის რაიონის შემადგენლობაშია. [[მუნიციპალიტეტი|მუნიციპალიტეტის]] 2014 წლის დადგენილების თანახმად, ორხევი აეროპორტის დასახლების ტერიტორიასთან და სხვა ტერიტორიებთან ერთად ქმნის რაიონის მე-19 მიკრორაიონს (უბანს) სახელწოდებით „ორხევი, აეროპორტი“<ref name="MatsneDecree">{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |title=ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტში დადგენილ ადმინისტრაციულ საზღვრებში არსებული ადმინისტრაციული ერთეულების - რაიონების ტერიტორიულ ერთეულებად – უბნებად დაყოფის შესახებ |website=საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე |publisher=ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულო |lang=ka |date=2014-12-09 |access-date=2025-06-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250425030900/https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |archivedate=2025-04-25 |url-status=live }}</ref>. ამ ქვედანაყოფის ადგილობრივი მმართველობა მდებარეობს მისამართზე: გიორგი მუხაძის ქუჩა, 6<ref name="OSM_Data"/>. ჩრდილოეთით ესაზღვრება დასახლებები [[თეთრიხევი]] და [[თეთრიხევჰესი]]. 2017 წელს ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე მმართველი პარტია „[[ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო|ქართული ოცნებიდან]]“ მაჟორიტარულ ოლქში, რომელიც მოიცავს ორხევს, ლილოს დასახლებასა და აეროპორტს, წარდგენილი იყო საკრებულოს დეპუტატი გიორგი ტყემალაძე<ref name="TN2017_Sep">{{სტატია |სათაური=Правящая партия назвала кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |გამოცემა=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. [[ფაილი:Map of Orkhevi and Uban 19 "Orkhevi, Airport" in Samgori District, Tbilisi.jpg|მინი|ადმინისტრაციული უბნის №19 „ორხევი, აეროპორტი“ (ნარინჯისფერი) და დასახლება ორხევის (ლურჯი) საზღვრები მის შემადგენლობაში.]] [[ფაილი:Orkhevi as a part of Samgori District of Tbilisi.jpg|მინი|ორხევი სამგორის რაიონის შემადგენლობაში.]] '''ძირითადი ქუჩები:''' * თენგიზ ჩანტლაძის ქუჩა — 2001 წლამდე [[ელენე ახვლედიანი|ელენე ახვლედიანის]] ქუჩის სახელს ატარებდა<ref>{{წიგნი |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |პასუხისმგებელი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ საყვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |წელი=2008 |გვერდები=192 |გვერდების რაოდენობა=511 |ენა=ka |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. * გიორგი მუხაძის ქუჩა * სოსო (კობა) აბზიანიძის ქუჩა * ალექსანდრე ქართველიშვილის ქუჩა * [[ნიკო ფიროსმანაშვილი|ნიკო ფიროსმანის]] ქუჩა * შალვა ამირანაშვილის ქუჩა * დავით კაკაბაძის ქუჩა * ვაჟა ბანეთიშვილის ქუჩა * იოანე პეტრიწის ქუჩა * ალექსანდრე წუწუნავას ქუჩა * ივანე გოკიელის ქუჩა * სოსო ღვინიაშვილის ქუჩა * [[სერგეი ესენინი|სერგეი ესენინის]] ქუჩა * გიორგი სააკაძის ქუჩა == ინფრასტრუქტურა == დასახლების ინფრასტრუქტურა, რომელიც საბჭოთა პერიოდში ჩამოყალიბდა, მოიცავს საგანმანათლებლო, სამრეწველო, კომერციულ, კულტურულ და [[რეკრეაცია|სარეკრეაციო]] ობიექტებს. ბევრი მათგანი [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ გაუქმდა ან გარდაიქმნა, ხოლო მათ ადგილას და მათ გვერდით ახლები გაჩნდა. 1950-იან წლებში დასახლებაში აშენდა [[ამბულატორია]], პოლიკლინიკა, სტომატოლოგიური კაბინეტები<ref name="ZV1950_Dec21"/>, [[აბანო]], ფოსტა, კლუბი, ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>, რესტორანი და რამდენიმე მაღაზია<ref name="ZV1962_Dec7"/>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, კომუნალური მომსახურების ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო: 1962 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიებისა და რესტორნის ცუდ მდგომარეობას უჩიოდნენ<ref name="ZV1962_Dec7"/>. 1970 წელს მაცხოვრებლები ჩიოდნენ 1946 წელს აშენებული დროებითი საცხოვრებლების სიძველეზე, სასმელი წყლის მიწოდების ხშირ შეფერხებებსა და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე, რაც მათ რადიოსა და [[ტელევიზორი|ტელევიზორებით]] სარგებლობის შესაძლებლობას ართმევდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. 2005 წლის მდგომარეობით, დასახლება, თბილისის გარეუბანში მდებარე რამდენიმე სხვა რაიონთან ერთად, სრულად არ იყო ჩართული ცენტრალურ [[საკანალიზაციო კოლექტორი|საკანალიზაციო სისტემაში]], და [[ჩამდინარე წყლები|ჩამდინარე წყლები]] ნაწილობრივ მიმდებარე ხევებში ჩაედინებოდა<ref name="UrbanPlanning2005">{{წიგნი |ავტორი=გ. ბერიძე, ვ. დავითაია, ზ. კიკნაძე, ლ. კლიმიაშვილი, ბ. მამინაიშვილი, ნ. ნაცვლიშვილი, გ. სოსელია, გ. შავდია, თ. ჯეირანაშვილი |სათაური=თბილისის ქალაქთმშენებლობითი განვითარების მეთოდოლოგიური პრობლემები |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |პასუხისმგებელი=გივი ბერიძე |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=არქიტექტურის თეორიისა და ქალაქთმშენებლობის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი „ტბილარქტეორია“ |წელი=2005 |ტომი=3 |გვერდები = 258 |გვერდების რაოდენობა=264 |isbn=99940-0-497-2 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630111219/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამჟამად, ორხევი ძირითადად საცხოვრებელი მიკრორაიონია, სადაც ჩრდილოეთით საბჭოთა პერიოდის 2-5 სართულიანი კორპუსებია, ხოლო სამხრეთით — კერძო სახლები ნაკვეთებით. === სახელმწიფო დაწესებულებები === * '''საქართველოს შემოსავლების სამსახურის არატარიფული კონტროლის სამმართველო''' — კობა აბზიანიძის ქუჩა №4-ში მდებარეობს [[საქართველოს შემოსავლების სამსახური|საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის]] საბაჟო დეპარტამენტის ერთ-ერთი ქვედანაყოფი. ამ სამმართველოში, ისევე როგორც ქვეყნის მასშტაბით სხვა სერვისცენტრებსა და გაფორმების ეკონომიკურ ზონებში, ხორციელდება საექსპორტო ოპერაციებისთვის საჭირო საქონლის წარმოშობის სერტიფიკატების გაცემა<ref>{{cite web |url=https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |title=საბაჟო - ხშირად დასმული კითხვები |lang=ka |website=საქართველოს შემოსავლების სამსახურის ოფიციალური ვებგვერდი |publisher=სსიპ – შემოსავლების სამსახური |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701171427/https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |archivedate=2025-07-01 |url-status=live}}</ref>. === სამხედრო ობიექტები === დასახლება ორხევში მდებარეობს საქართველოს თავდაცვის ძალების ერთ-ერთი მთავარი ობიექტი — მოქმედი სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი, რომელსაც ოფიციალურად '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''' ეწოდება. ბაზა ცენტრალურ როლს ასრულებს სამხედრო ტექნიკის მიღებაში, მომსახურებაში, მოდერნიზაციასა და განაწილებაში<ref name="MOD_2022_01"/> <ref name="MOD_2020_07"/>. ამჟამად ობიექტი წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, კერძოდ, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის მთავარ პლატფორმას, სადაც იმართება სპეციალური და ლოგისტიკური ტექნიკის გადაცემის ცერემონიები<ref name="MOD_2022_01"/>. გარდა ამისა, ბაზაზე ხორციელდება ქართული არმიის საავტომობილო პარკის განახლების პროექტები<ref name="MOD_2020_07"/>. ის რეგულარულად გამოიყენება ოფიციალური ღონისძიებების, უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ინსპექტირებისა და ხსოვნის აქციების ჩასატარებლად<ref name="MOD_2015_05_visit"/> <ref name="MOD_2015_11"/>. === მრეწველობა და საწარმოები === ==== ისტორიული სამრეწველო ობიექტები ==== საბჭოთა პერიოდში ორხევი მნიშვნელოვანი სამრეწველო და ლოგისტიკური ცენტრი იყო. აქ ფუნქციონირებდა: * '''„სამგორწყალმშენის“ ბაზა''' (1948 წლიდან): მსხვილი კომპლექსი, რომელიც მოიცავდა ცენტრალურ მექანიკურ და ავტოსახელოსნოებს, გარაჟს, სახერხ ქარხანასა და საწყობებს<ref name="ZV1948_Mar"/><ref name="ZV1948_Apr"/><ref name="ZV1948_Jul"/>. * '''რკინაბეტონის ნაკეთობების წარმოების პოლიგონები''' (1963): მდებარეობდა ორხევსა და ლილოში საირიგაციო მშენებლობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1963_Mar"/>. * '''ორგანული სასუქების ქარხანა''' (1962): მშენებარე ქარხანა, რომელთანაც [[მილსადენი]] მტკვარზე გადებული ახალი ხიდით მიიყვანეს<ref name="ZV1962_Feb"/>. * '''ტექსტილისა და გალანტერეის კომბინატი''' (1971): იგეგმებოდა [[კოოპერაცია|კოოპერატიული]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1971_Aug"/>. * '''„თბილგვირაბმშენის“ რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკკ)''' (1982): [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველყოფის მთავარი საწარმო. ქარხანა წელიწადში 20 ათას კუბურ მეტრ ასაწყობ რკინაბეტონსა და 50 ათას სასაქონლო ბეტონს უშვებდა<ref name="ZV1982_Feb"/>. * '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' (1986): მოიცავდა ინსტრუმენტების, [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[მოსაპირკეთებელი მასალები|მოსაპირკეთებელი მასალების]] საამქროებს<ref name="ZV1986_Sep"/><ref name="ZV1987_Dec27"/>. 1988 წელს აქ გაიხსნა '''პოლიმერული ნაწარმის ქარხანა''', რომელიც მარმარილოს ნარჩენებისგან სანტექნიკასა და მოსაპირკეთებელ ფილებს აწარმოებდა<ref name="ZV1988_May"/>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხანა''' (1986): იგეგმებოდა ახალი კორპუსების მშენებლობა ორხევში, რომლებიც 1989 წელს უნდა შესულიყო ექსპლუატაციაში<ref name="ZV1986_Jun"/>. * '''სუვენირების წარმოება „სოლანი“''' (1985): დაგეგმილი იყო ახალი საამქროს მშენებლობა 1,2 მილიონი რუბლის ღირებულებით<ref name="ZV1985_Oct"/>. * '''ადგილობრივი მრეწველობის სამინისტროს სარემონტო ბაზა''' (1987): იგეგმებოდა სამინისტროს ყველა საწარმოს მოწყობილობების ცენტრალიზებული შეკეთებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30"/>. პოსტსაბჭოთა პერიოდში ამ და ახალი საწარმოების ბაზაზე [[კერძო კომპანია|კერძო კომპანიები]] დაარსდა. 1998–1999 წლებში ორხევის სამრეწველო ზონაში დარეგისტრირდა '''სს „პოლიმერული ნაკეთობა“'''<ref name="SG1998_Dec"/> და '''სს „ხალიბი“''' (სარემონტო-მექანიკური ქარხანა)<ref name="SG1999_Jan"/>. 1998 წელს აქ ასევე მუშაობდა '''სს „ვაზიანი“''', რომელიც [[შამპანური|შამპანურს]] აწარმოებდა<ref name="Sakartvelo1998"/>. ==== თანამედროვე საწარმოები ==== XXI საუკუნეში ორხევის სამრეწველო ზონა აგრძელებს ფუნქციონირებას, სპეციალიზდება რა ძირითადად კვების, ლოგისტიკურ და სამშენებლო დარგებში. სურსათის ეროვნული სააგენტოს 2019—2025 წლების სახელმწიფო მონიტორინგის მონაცემები ადასტურებს დასახლებაში რამდენიმე მსხვილი კომპანიის საქმიანობას<ref name="NFA_main">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/StateControl/ |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250502214506/https://www.nfa.gov.ge/Ge/StateControl |archivedate=2025-05-03 |url-status=live |description=მთავარი გვერდი სახელმწიფო კონტროლის ანგარიშებით. }}</ref>. * '''[[ღვინის კომპანია „დუგლაძე“]]''' ({{lang-ka|შპს დუგლაძეების ღვინის კომპანია}}) — [[ღვინო|ღვინოებისა]] და [[ბრენდი|ბრენდის]] მსხვილი მწარმოებელი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ჭანტლაძის ჩიხი, 8<ref name="NFA2021">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1229 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2021 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2021 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707181833/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1229 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2021 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2022">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5568 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2022 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2022 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250508101050/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5568 |archivedate=2025-05-08 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2022 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2023">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5835 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2023 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2023 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707180143/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5835 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2023 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2024-2025">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/StateControl/ |title=კვარტალური ანგარიშები (2024-2025) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250502214506/https://www.nfa.gov.ge/Ge/StateControl |archivedate=2025-05-03 |url-status=live |description=2024-2025 წლების კვარტალური ანგარიშები, რომლებშიც ორხევის კომპანიებთან დარღვევები არ დაფიქსირებულა. }}</ref>. * '''შპს „რესპუბლიკა“''' ({{lang-ka|შპს რესპუბლიკა}}) — რძის პროდუქტების მწარმოებელი სავაჭრო მარკებით „მალკო“ და „რანინა“, მდებარეობს თენგიზ ჭანტლაძის ქუჩა, 26ა-ში. კომპანიის საქმიანობა არაერთხელ გამხდარა სახელმწიფო კონტროლის ობიექტი<ref name="NFA2019">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/3310 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2019 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2019 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707181900/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/3310 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2019 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2020">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1214 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2020 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2020 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250508130308/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1214 |archivedate=2025-05-08 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2020 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2023" />. * '''შპს „ფრუტ ლოჯისტიკა“''' ({{lang-ka|შპს ფრუტ ლოჯისტიკა}}) და '''შპს „აგროფლორა“''' ({{lang-ka|შპს აგროფლორა}}) — იმპორტირებული აგროპროდუქციის ლოგისტიკური კომპანიები-მომწოდებლები, რომლებიც ბაზირებულია ორხევში (ახვლედიანის/საფაროვას ქ., 1)<ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2022" /><ref name="NFA2024-2025" />. * '''შპს „დაკო ტრეიდ“''' ({{lang-ka|შპს დაკო ტრეიდ}}) — საბაკალეო პროდუქტების დაფასოებისა და დისტრიბუციის კომპანია, მდებარეობს ჭანტლაძის ქუჩა, 3-ში<ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2022" /><ref name="NFA2024-2025" />. * '''შპს „ფუდსერვისი“''' ({{lang-ka|შპს ფუდსერვისი}}) — საკვები პროდუქტების დისტრიბუტორი და იმპორტიორი, ბაზირებულია ჭანტლაძის ქუჩა, 40-ში<ref name="NFA2022" /><ref name="NFA2023" />. * '''„Plastics Georgia“''' და '''„Lider Plast“''' — პლასტმასის ნაწარმის მწარმოებელი საწარმოები. * '''„ბედეგი“''' — სამშენებლო მასალების მწარმოებელი ქარხანა. * '''„წუნდა“''' — ავეჯის ფაბრიკა.<ref name="OSM_Data"/> === თანამედროვე კეთილმოწყობა და სოციალური ობიექტები === მუნიციპალური სოციალური პროგრამების ფარგლებში, ორხევში, მუხაძის ქუჩაზე, ფუნქციონირებს სოციალური საცხოვრებელი კორპუსი 75 ბინით სოციალურად დაუცველი ოჯახებისთვის. 2015 წელს, უსახლკაროთა რეგისტრაციის ახალი წესების დამტკიცებასთან და თბილისში სპეციალური მუნიციპალური კომისიის შექმნასთან დაკავშირებით, ცნობილი გახდა, რომ ორხევში სრულდებოდა მუნიციპალური თავშესაფრის მშენებლობა, რომელიც 80-მდე ოჯახის დროებითი საცხოვრებლით უზრუნველყოფას ითვალისწინებდა<ref name="Sakrebulo_Shelter_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |title=კომისიის სხდომაზე ,,უსახლკაროდ რეგისტრაციისა და თავშესაფარი ფართით უზრუნველყოფის წესის“ დამტკიცების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-11-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165508/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ამასთან, სოციალური საცხოვრისის ექსპლუატაციას კონფლიქტებიც ახლავს: 2025 წლის მაისში ერთ-ერთი ავარიული კორპუსის მცხოვრებლები მერიის მიერ მათი გადასახლების გეგმის წინააღმდეგ გამოვიდნენ და ახალი საცხოვრებლის მიღების წინასწარი იურიდიული გარანტიები მოითხოვეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025"/>. ეს ობიექტები ქალაქის სამსახურების რეგულარული მონიტორინგის ქვეშ იმყოფება, რასაც თბილისის საკრებულოს 2018, 2021 და 2023 წლების ანგარიშები ადასტურებს<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |title=გიორგი ბირბიჩაძემ ორხევსა და ლილოში სოციალური საცხოვრისი და მიუსაფართა თავშესაფარი დაათვალიერა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-06-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155720/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |title=კომისიის სხდომაზე ,,თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის’’ ანგარიში მოისმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-09-07 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155253/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |title=ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომისიის სხდომაზე თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის დირექტორს მოუსმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2023-10-19 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630154909/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2010-იანი წლების ბოლო და 2020-იანი წლების დასაწყისი დასახლების აქტიური ინფრასტრუქტურული განახლების პერიოდით აღინიშნა. საკრებულოს ანგარიშების თანახმად, ეს სამუშაოები ხშირად იყო პასუხი იმ პრობლემებზე, რომლებიც მოსახლეობამ რაიონის მაჟორიტარ დეპუტატ გიორგი ტყემალაძესთან შეხვედრებზე დააყენა და ქალაქის ბიუჯეტში აისახა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონის მოსახლეობასთან პერმანენტულ შეხვედრებს განაგრძობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-12-29 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155908/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref name="Sakrebulo_2019_03_22">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურულ სამუშაოებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-03-22 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155630/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. ასე, 2018 წელს დაიწყო სანიაღვრე სისტემის მშენებლობა პეტრიწის, კაკაბაძის, გოკიელისა და წუწუნავას ქუჩებზე, რათა გადაჭრილიყო დატბორვის მრავალწლიანი პრობლემა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორში მიმდინარე ინფრასტრუქტურულ პროექტებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-03-14 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155910/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2019 წელს შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები: სკვერი (500 მ²) და სპორტული მოედანი მუხაძის ქუჩაზე, ასევე ჩატარდა ორხევის ცენტრალური პარკის მასშტაბური კეთილმოწყობა, სადაც 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია მოწესრიგდა, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22" />. 2021 წელს სრულად განახლდა საგზაო ინფრასტრუქტურა მუხაძის ქუჩაზე, მათ შორის დაიგო ასფალტი, დამონტაჟდა ბორდიურები და მოეწყო საფეხმავლო ბილიკები<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |title=სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურული სამუშაოები მიმდინარეობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-05-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155419/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2021 წელს გიორგი მუხაძის ქუჩაზე (ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედნის მახლობლად) ჩატარდა გამწვანების სამუშაოები, რომლის დროსაც გაშენდა ახალი გაზონები, დაირგო ხეები, ყვავილები და ბუჩქები.<ref name="Botanica2021">{{cite web |url=https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3 |title=ორხევი |lang=ka |website=Botanica.ge |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701130836/https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3/ |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }}</ref> 2021 წელს ტელეკომპანია „[[იმედი (ტელეკომპანია)|იმედმა]]“ მოამზადა სიუჟეტი თენგიზ ჩანტლაძის ჩიხის ერთ-ერთი კორპუსის მცხოვრებლებზე, რომლებმაც ერთობლივი ძალისხმევით საკუთარი ეზო გაალამაზეს (სავარაუდოდ, თ. ჩანტლაძის ჩიხი, 5). 2015 წელს დაწყებული ინიციატივით, მიტოვებული ტერიტორია მოვლილ მწვანე სკვერად გადაიქცა. მცხოვრებლებმა, რომლებიც [[ამხანაგობა|ამხანაგობად]] გაერთიანდნენ, დამოუკიდებლად დარგეს ხეები, ბუჩქები და ყვავილები, მოაწყვეს ყვავილნარები, მათ შორის ხელმისაწვდომი მასალებისგან, როგორიცაა მანქანის საბურავები. ნერგების ნაწილი და სკამები ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარებით მიიღეს, თუმცა სკვერის მოვლისა და განვითარების ძირითადი სამუშაოები თავად მცხოვრებლებმა იკისრეს. კეთილმოწყობაში აქტიურად მონაწილეობენ ბავშვებიც, რომლებიც მშობლებს მცენარეების მორწყვასა და სისუფთავის დაცვაში ეხმარებიან. ერთ-ერთმა მცხოვრებმა, ავთომ, ბავშვებთან ერთად ეზოში ჩიტების სახლები ააშენა და დაამონტაჟა. მისი თქმით, ეს საქმიანობა არა მხოლოდ გარემოს გალამაზების საშუალებაა, არამედ აღზრდის მნიშვნელოვანი ელემენტიც: „ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ... არ არის აუცილებელი ველოდოთ მერიას ან მთავრობას, რაც ჩვენს ძალებშია, თავად უნდა გავაკეთოთ“. <ref name="ImediDila_Yard_2021">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=RIC670MxQF0 | title = ორხევის დასახლებაში მცხოვრებლებმა საკუთარი საცხოვრებელი კორპუსის ეზო გაამწვანეს | lang = ka | website = იმედის დილა | publisher = ტელეკომპანია იმედი | date = 2021-05-11 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/720p-25_202507 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ. | urlstatus = live }}</ref> === განათლება === ==== ისტორიული სასწავლო დაწესებულებები ==== საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში ფუნქციონირებდა [[საბავშვო ბაღი]] და [[ბაგა-ბაღი|ბაგა]] (1950 წლიდან)<ref name="ZV1950_Nov"/>, მუშა-მშენებელთა '''მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები''' (1953 წლიდან)<ref name="ZV1953_Apr"/> და '''„საქმთავარმონტაჟსპეცმშენის“ სასწავლო კომბინატი''' (1982 წლიდან)<ref name="ZV1982_Nov"/>. ==== თანამედროვე სასწავლო დაწესებულებები ==== * '''156-ე საჯარო სკოლა''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 28). 2019 წელს დაიწყო 1000 მოსწავლეზე გათვლილი სკოლის კომპლექსური [[რეაბილიტაცია]]<ref name="Droa_School">{{სტატია |სათაური=ორხევის დასახლებაში 156-ე საჯარო სკოლის სრული რეაბილიტაცია დაიწყო |ორიგინალი= |ბმული=https://droa.ge/?p=55976 |ენა=ka |გამოცემა=droa.ge |გამომცემლობა=საქართველოს მედია კლუბი |ტიპი=საიტი |წელი=2019 |თვე=10 |რიცხვი=9 |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://archive.ph/wRo9U |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="Sakrebulo_School">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |title=156-ე საჯარო სკოლაში სრული რეაბილიტაციის პროცესი დაიწყო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-10-08 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155704/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. * '''ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის №19 ხელოვნების სკოლა''' (კობა აბზიანიძის ქ., 6) — მუნიციპალური სასწავლო დაწესებულება, რომელიც თბილისის მერიის კულტურის, განათლების, სპორტისა და ახალგაზრდულ საქმეთა სამსახურის დაქვემდებარებაში მყოფი 33 ხელოვნების სკოლის სისტემაში შედის. სკოლაში სწავლება მიმდინარეობს სხვადასხვა შემოქმედებითი მიმართულებით, მათ შორის: [[მუსიკა]], [[თეატრი]] და [[ქორეოგრაფია]]<ref name="Tbilisi_Art_Schools"> {{cite web |url=https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |title=ხელოვნების სკოლები |lang=ka |website=თბილისის მერიის ოფიციალური საიტი |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630202909/https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }} </ref>. * '''76-ე საბავშვო ბაღი'''. * '''კერძო სკოლა-ლიცეუმი „სანთელი“'''.<ref name="OSM_Data"/> ==== ბიბლიოთეკა ==== * '''[[ტერენტი გრანელი|ტერენტი გრანელის]] სახელობის ბიბლიოთეკა''' (მუხაძის ქ., 6/6) — წარმოადგენს თბილისის მულტიფუნქციური ბიბლიოთეკების ქსელის №11 ფილიალს<ref name="Library_Sign_Photo"> {{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |title=ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკის (ფილიალი №11) აბრა ორხევში |author=დავით ოსიპოვი |website=Wikimedia Commons |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630195204/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |archivedate=2025-06-30 }} </ref>. ის არის 1951 წელს მკითხველისთვის გახსნილი მასობრივი ბიბლიოთეკის მემკვიდრე<ref name="ZV1951_Nov2"/>. თბილისის ბიბლიოთეკების ოფიციალური ცნობარის მიხედვით, დაარსების წლად 1950 წელი ითვლება. 2018 წლის მდგომარეობით (მაშინ ფილიალი №44), მისი ფონდი 13 066 ერთეულს ითვლიდა, ხოლო მკითხველთა რაოდენობა 920 ადამიანს შეადგენდა<ref name="Tbilisi_Libraries_2018"> {{cite web |url=https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |title=ქ. თბილისის ბიბლიოთეკები – 2018 |lang=ka |website=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა |format=PDF |date=2018 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240706132939/https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |archivedate=2024-07-06 |urlstatus=live |pages=2 }} </ref>. === ჯანდაცვა === საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში მოქმედებდა ამბულატორია და პოლიკლინიკა, თუმცა პოსტსაბჭოთა პერიოდში პირველადი სამედიცინო დახმარების ხელმისაწვდომობა პრობლემად იქცა. 2015 და 2017 წლებში საკრებულოს კომისიების სხდომებზე არაერთხელ დაისვა ორხევში პირველადი ჯანდაცვის ობიექტების გახსნის აუცილებლობის საკითხი. კერძოდ, აღინიშნა, რომ დასახლებაში შემორჩენილი იყო ყოფილი პოლიკლინიკების შენობები, რომელთა რეაბილიტაცია მოსახლეობის საჭიროებებისთვის შეიძლებოდა<ref name="Sakrebulo_Health_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |title=გულიკო ზუმბაძემ ბრიფინგზე დიდი ლილოს მაცხოვრებლების ჯანმრთელობის შესწავლა მოითხოვა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-08-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165518/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref><ref name="Sakrebulo_Health_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |title=კომისიის სხდომაზე პირველადი ჯანდაცვის მომსახურების ობიექტების ამოქმედების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-07-20 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630163938/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. პრობლემა განსაკუთრებით გამწვავდა 2016 წლის ივლისში, როდესაც ორხევის მცხოვრებლებმა საპროტესტო აქცია გამართეს ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით. საინფორმაციო რეპორტაჟის თანახმად, ეს სამედიცინო დაწესებულება ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოს №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო აქციის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. ოპოზიციის წარმომადგენლის მიერ ინიცირებული პროტესტი შეტაკებებში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016"/>. === კომერცია და მომსახურება === ==== საბჭოთა პერიოდისა და 1990-იანი წლების ობიექტები ==== 1988 წელს ორხევში, მისამართზე '''ორხევი, 2''', გაიხსნა „ავტოვაზტექმომსახურების“ ცენტრი, სადაც ძველი „[[ვაზ (საწარმო)|ჟიგულისა]]“ და „[[გაზ (საწარმო)|გაზის]]“ მარკის ავტომობილების მფლობელებს შეეძლოთ მათი ახალ მოდელებზე გადაცვლა დამატებითი გადასახადით. ჩაბარებული ავტომობილის კომპენსაცია „ჟიგულისთვის“ 400-დან 600 რუბლამდე, ხოლო [[გაზ (საწარმო)|გორკის საავტომობილო ქარხნის]] ავტომობილებისთვის 200-დან 1000 რუბლამდე შეადგენდა<ref name="ZV1988_Sep">{{სტატია |ავტორი=ბაბუხადია, ანზორ |სათაური=Актуальное интервью. Новые «Жигули» за старые... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |პასუხისმგებელი=Грузинформ |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1988 |თვე=9 |რიცხვი=13 |გამოშვება=211 |ნომერი=19166 |გვერდები=3 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113309/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1992 წელს, [[ჰიპერინფლაცია|ჰიპერინფლაციის]] პერიოდში, ორხევში მდებარეობდა '''„კავკასიური ბანკი“''' და '''„სამეფო ბანკი“''', სადაც [[სავალუტო ბაზარი|ვალუტის გადაცვლა]] ხდებოდა<ref name="SG1992_Aug">{{სტატია |ავტორი=В. Гогидзе |სათაური=Магия денег. Если у вас... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |პასუხისმგებელი=А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1992 |თვე=8 |რიცხვი=18 |გამოშვება=104 |ნომერი=364 |გვერდები=2 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113901/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1996 წელს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ-ის]] [[საელჩო]] რძის კომბინატის ტერიტორიაზე (კახეთის გზატკეცილი, მე-10 კმ) დახურულ აუქციონს ატარებდა, სადაც [[სამშენებლო მასალები|სამშენებლო მასალები]] იყიდებოდა<ref name="SG1996_May"/>. 1998 წლიდან ახვლედიანის ქ. 6-ში მდებარეობდა სახელმწიფო '''[[სადაზღვევო კომპანია|სადაზღვევო ორგანიზაცია]] „სამგორი“''', რომელიც მომსახურების ფართო სპექტრს სთავაზობდა, [[სიცოცხლის დაზღვევა|სიცოცხლის დაზღვევიდან]] დაწყებული, მოსავლისა და ავტოსამოქალაქო პასუხისმგებლობის დაზღვევის ჩათვლით<ref name="SG1998_Jun">{{სტატია |სათაური=АО «Грузинское государственное страхование» и Государственная страховая организация «Самгори» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |პასუხისმგებელი=под ред. Т. Ласхишвили |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1998 |თვე=6 |რიცხვი=26 |გამოშვება=161 |ნომერი=21382 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630114337/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== ორხევში წარმოდგენილია რამდენიმე მსხვილი სავაჭრო ქსელის სუპერმარკეტი, აფთიაქები და სხვადასხვა კომერციული ობიექტები. ფუნქციონირებს „[[საქართველოს ბანკი|საქართველოს ბანკის]]“, „[[თიბისი ბანკი|თიბისი ბანკისა]]“ და „[[ლიბერთი ბანკი|ლიბერთი ბანკის]]“ [[ბანკომატი|ბანკომატები]] და გადახდის ტერმინალები. კახეთის გზატკეცილთან მდებარეობს [[მაკდონალდსი]]. გარდა ამისა, დასახლებაში მრავალი მცირე მაღაზია, [[თონე]], ხორცის ჯიხური, ავტოსახელოსნო და სხვა მომსახურების ობიექტია.<ref name="OSM_Data"/> * '''[[მაკდონალდსი]]''' — მდებარეობს ორხევის სამხრეთ ნაწილში, კახეთის გზატკეცილთან. რესტორანი 2022 წლის ივლისში გაიხსნა. შენობა აღჭურვილია [[მზის ელექტროსადგური|მზის პანელებით]] სახურავზე და [[ელექტრომობილი|ელექტრომობილების]] დამტენი სადგურით.<ref name="BMG_McDonalds_2022">{{cite web | url = https://www.myvideo.ge/v/4130438 | title = კამპანიის McHappy Day-ი ფარგლებში „მაკდონალდს საქართველომ“, „პირველ ნაბიჯს“ 30 000 ლარი გადასცა | lang = ka | publisher = Business Media Georgia | date = 2022-07-28 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/mcdonalds-georgia-first-step-donation-2022 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ღონისძიება „მაკდონალდსის“ ახალ, ეკომეგობრულ რესტორანში გაიმართა, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ გაიხსნა და სტუმრებს კახეთის გზატკეცილზე, ორხევის დასახლებაში მასპინძლობს. | urlstatus = live }}</ref>. === კულტურა, რელიგია და დასვენება === ==== საბჭოთა პერიოდის ობიექტები ==== 1950 წელს დასახლებაში დასრულდა 300-ადგილიანი კლუბის (მოგვიანებით — [[კულტურის სახლი]]) მშენებლობა, ასევე გაიხსნა ფოსტა<ref name="ZV1950_Nov"/>. 1951 წელს კლუბში უკვე იმართებოდა კონცერტები, მათ შორის ლიტვის სსრ-ის სახელმწიფო ფილარმონიის გუნდის გასტროლები<ref name="ZV1951_Aug"/>, და გაიხსნა მასობრივი ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>. 1989 წელს ორხევის კულტურის სახლში ვიდეობარი გაიხსნა<ref name="ZV1989_Jan"/>. შემდგომში კულტურის სახლის შენობა დაანგრიეს. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== [[#რელიგიური ობიექტები|იხ. ქვეთავი]] === ტრანსპორტი === მრავალი წლის განმავლობაში სატრანსპორტო ხელმისაწვდომობა ორხევის მცხოვრებლებისთვის ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად რჩებოდა. 2015–2016 წლებში მუნიციპალიტეტის დონეზე აქტიურად განიხილებოდა საჩივრები ავტობუსების ნაკლებობისა და მოუხერხებელი განრიგის შესახებ<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_06"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |title=გულიკო ზუმბაძე მერიის ტრანსპორტის საქალაქო სამსახურის წარმომადგენლებს შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-06-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165159/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. შედეგად, მიღებულ იქნა კონკრეტული ზომები: 2015 წლის აპრილში გახანგრძლივდა ავტობუსების მარშრუტების მუშაობის დრო საღამოს საათებში, ბოლო გარანტირებული რეისებით [[ისანი (მეტროსადგური)|მეტროსადგურ „ისნიდან“]] 22:55 და 23:30 საათზე<ref name="Sakrebulo_Transport_2015_04"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |title=გულიკო ზუმბაძემ საზოგადოებას მუნიციპალური ავტობუსების სამუშაო მარშრუტების ახალი განრიგი გააცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-04-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165519/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>, ხოლო 2016 წლის აგვისტოში ამოქმედდა ახალი მიკროავტობუსის მარშრუტი №107, რომელმაც თეთრიხევი და ორხევი მეტროსადგურ „ისანთან“ დააკავშირა<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_08"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |title=გულიკო ზუმბაძის ინიციატივით, ორხევის დასახლებაში მიკროავტობუსის ახალი ხაზი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-08-05 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164726/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. დღესდღეობით დასახლება თბილისის ცენტრთან და მეტროსადგურ ისანთან დაკავშირებულია მხოლოდ ავტობუსების მარშრუტებით, მათ შორის №312<ref name="Moovit312">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-312-Tbilisi-1906-775440-76224110-0|title=312 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - დიდი ლილო (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 322<ref name="Moovit322">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-322-Tbilisi-1906-775440-76224120-0|title=322 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 337<ref name="Moovit337">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-337-Tbilisi-1906-775440-76224134-0|title=337 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტი ✈ (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 341<ref name="Moovit341">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-341-Tbilisi-1906-775440-76224138-0|title=341 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 361<ref name="Moovit361">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-361-Tbilisi-1906-775440-76224158-0|title=361 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ლილო ლოჭინი (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 408<ref name="Moovit408">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-408-Tbilisi-1906-1233448-71183091-0|title=408 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტის დასახლება (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომლებიც კახეთის გზატკეცილზე (დასახლების სამხრეთით) მოძრაობენ. თუმცა, დასახლებისთვის მთავარ სატრანსპორტო მარშრუტად რჩება ავტობუსი №356<ref name="Moovit356">{{cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-356-Tbilisi-1906-775440-76224153-0|title=356 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ორხევი|lang=ka|website=Moovit|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომელიც თეთრიხევჰესიდან მოდის, ორხევის მთავარ გზებს გაივლის და მეტროსადგურ ისნამდე მიდის. 2019 წელს ამ მარშრუტზე (მაშინ მას 56 ნომერი ჰქონდა) დაინიშნა ახალი, კომფორტული [[Isuzu]]-ს მარკის [[ავტობუსი|ავტობუსები]], რომლებიც აღჭურვილია [[კონდიციონერი|კონდიციონერებით]] და ადაპტირებულია [[შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი|შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის]].<ref name="1tv_bus">{{cite web |author=თამარ ნადარეიშვილი |title=ორხევის მიმართულებით ხუთი ახალი ავტობუსი იმოძრავებს |url=https://1tv.ge/news/orkhevis-mimartulebit-khuti-akhali-avtobusi-imodzravebs/ |website=პირველი არხი |publisher=საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი |lang=ka |date=2019-10-22 |access-date=2025-06-27 |urlstatus=live }}</ref> == ღირსშესანიშნაობები == === მემორიალები და სამახსოვრო ნიშნები === დასახლებაში რამდენიმე ობიექტია, რომლებიც ადგილობრივი მცხოვრებლებისა და ტრაგიკული მოვლენების ხსოვნას უკვდავყოფს. * '''კობა აბზიანიძის სახელობის საინფორმაციო სტენდი''' — ცენტრალურ პარკში დამონტაჟებულია სტენდი, რომელიც ეძღვნება სოსო (კობა) აბზიანიძის, [[ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის]] I ხარისხის ორდენის კავალერის, სახელობის ქუჩას.<ref name="OSM_Data"/> * '''მემორიალი სვანური კოშკის სახით''' — დადგმულია [https://www.facebook.com/paata.gujejiani.7 პაატა გუჯეჯიანის] მიერ 2014 წლის 10 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების, კახა კალანდარიშვილისა (09.11.1967—08.05.2024) და გეგი კვიციანის (16.10.1988—14.02.2018) ხსოვნის პატივსაცემად.<ref>{{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |title=მემორიალი სვანური კოშკი ორხევში |last=ოსიპოვი |first=დავით |website=ვიკისაწყობი |date=2024-11-07 |access-date=2025-06-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629181530/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |archivedate=2025-06-29 |urlstatus=live }}</ref> * '''მემორიალური დაფა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“''' — დამონტაჟებულია 156-ე საჯარო სკოლაში, დასახლების იმ მცხოვრებთა ხსოვნის პატივსაცემად, რომლებიც 1992 წელს [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|საქართველო-აფხაზეთის კონფლიქტის]] დროს დაიღუპნენ. დაფაზე, რომელზეც საქართველოს გერბი და წარწერა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“ არის გამოსახული, ჩამოთვლილია ოთხი ადამიანის სახელი: ** კობა აბზიანიძე (1965—1992) ** ვაჟა ბანეთიშვილი (1969—1992) ** ოთარი მიგრიჯინაშვილი (1955—1992) ** ლევან ფუხაშვილი (1957—1992)<ref name="OSM_Data"/> * '''ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი''' — სპორტული მოედანი, რომელიც დასახლებაში მდებარეობს. 2020 წლის 18 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების ინიციატივითა და ქალაქის საბჭოს ([[საკრებულო]]) გადაწყვეტილებით, მას ვახტანგ ფანგანის სახელი მიენიჭა. ვახტანგ ფანგანი იყო ნიჭიერი ახალგაზრდა [[ფეხბურთელი]], კლუბ „ვიტ ჯორჯიას“ კაპიტანი და თბილისის ასაკობრივი ნაკრების წევრი, რომელიც ორხევში გაიზარდა და 2013 წელს ტრაგიკულად დაიღუპა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |title=ორხევის დასახლებაში ფეხბურთელ ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედანი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2020-10-18 |access-date=2025-06-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630130358/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. === რელიგიური ობიექტები === * {{anchor|წმინდა ნინოს ეკლესია}}'''წმინდა ნინოს ეკლესია''' — [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლური ეკლესია]], რომელიც მდებარეობს [[#ცენტრალური პარკი|ცენტრალურ პარკში]], მისამართზე: კობა აბზიანიძის ქ., 3. ტაძრის მშენებლობა 2000 წელს დაიწყო ადგილობრივი მცხოვრების, გიორგი (გია) ჯაყელის, თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის პირველი მოადგილის, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისთვის ბრძოლებში უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა მოძიების საქართველოს პარლამენტის დროებითი კომისიის თავმჯდომარისა და ფრაქცია „მოქალაქეთა კავშირის“ წევრის, ინიციატივითა და სახსრებით<ref name="SG2002_Jan"/>. პროექტი შეიმუშავა [[არქიტექტორი|არქიტექტორმა]] ნოდარ მოლოთაშვილმა [[საქართველოს საპატრიარქო|საქართველოს საპატრიარქოს]] საეკლესიო ხუროთმოძღვრების განყოფილებასთან ერთად. ტაძრის მშენებლობაში, რომელიც ორხევის ცენტრალურ პარკში [[აგური|აგურით]], ბლოკებითა და [[კრამიტი|კრამიტით]] (რომელიც, არქიტექტორის მტკიცებით, ბევრად უფრო დიდხანს ძლებს, ვიდრე თუნუქის სახურავი) აშენდა, მონაწილეობდა 12 [[სამხედრო მოსამსახურე]], ასევე ადგილობრივი მცხოვრებლები, რომლებიც [[შემოწირულობა|შემოწირულობებს]] აკეთებდნენ. ტაძარი 2000 წლის 1 ივნისს, [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] საქართველოში შემოსვლის დღეს, აკურთხეს<ref name="SG2000_Jan">{{სტატია |ავტორი=А. Чантурия |სათაური=В Орхеви возводится церковь Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=1 |რიცხვი=7 |გამოშვება=5 |ნომერი=21920 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630115642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="SG2000_Jun">{{სტატია |სათაური=Грузия отметила день вступления в страну просветительницы Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |გამომცემლობა=Редакция газеты «Свободная Грузия», АО «Самшобло» |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=6 |რიცხვი=2 |გამოშვება=135 |ნომერი=22050 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ეკლესია სწრაფად იქცა თემის მნიშვნელოვან ცენტრად. 2002 წელს აქ გაიმართა მისი მთავარი [[ქტიტორი|ქტიტორის]], გიორგი (გია) ჯაყელის, [[პანაშვიდი]], რითაც დასრულდა მისი ტაძრისადმი მსახურების ისტორია<ref name="SG2002_Jan">{{სტატია |სათაური=Парламент выражает соболезнование семье Георгия (Гии) Джакели |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |პასუხისმგებელი=под ред. Тато Ласхишвили, Елены Чачуа, Арсена Еремяна |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2002 |თვე=1 |რიცხვი=22 |გამოშვება=9 |ნომერი=22367 |გვერდები=8 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''იეჰოვას მოწმეთა სამეფო დარბაზი''' — [[იეჰოვას მოწმეები|იეჰოვას მოწმეთა]] რელიგიური შეკრებების ადგილი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ვაჟა ბანეთიშვილის ქ., 41. === კულტურა და დასვენება === * {{anchor|ცენტრალური პარკი}}'''ორხევის ცენტრალური პარკი''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 22) — დასახლების მთავარი [[სარეკრეაციო ზონა]]. მის ტერიტორიაზე მდებარეობს [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს ეკლესია]]. 2017 წელს ცენტრალურ პარკში ჩატარდა გამწვანების აქცია, რომლის დროსაც ადგილობრივი მცხოვრებლების მონაწილეობით დაირგო 200-მდე კვიპაროსის ნერგი<ref name="Sakrebulo_Greening_2017">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |title=გულიკო ზუმბაძემ ორხევის დასახლებაში გამწვანების აქციაში მიიღო მონაწილეობა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-05-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164020/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live}}</ref>. 2019 წელს პარკში ჩატარდა მასშტაბური რეკონსტრუქცია: მოწესრიგდა 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>{{efn|ზოგიერთ ოფიციალურ დოკუმენტში, მაგალითად, კეთილმოწყობის შესახებ სიახლეებში, პარკი შეიძლება მოხსენიებული იყოს როგორც „ცენტრალური სკვერი“, რაც რაიონული მწვანე ზონების აღსანიშნავად გავრცელებული პრაქტიკაა.}} * '''სკვერი მუხაძის ქუჩაზე''' — 2019 წელს გახსნილი 500 მ² ფართობის კეთილმოწყობილი დასასვენებელი ზონა. სკვერში დამონტაჟებულია საბავშვო ატრაქციონები, ფანჩატური, სკამები და განათების სისტემა, ხოლო საფეხმავლო ბილიკები დეკორატიული ფილებითაა მოპირკეთებული. სკვერის გვერდით ასევე მოეწყო 529 მ² ფართობის სპორტული მოედანი<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>. * '''ახალი სკვერი კახეთის გზატკეცილთან''' — 2024 წელს გახსნილი მსხვილი სარეკრეაციო სივრცე დასახლების სამხრეთ ნაწილში. 6500 მ² ფართობზე მოეწყო დასასვენებელი ზონები, საბავშვო და ფიტნეს-მოედნები, ასევე თანამედროვე სპორტული მოედანი ხელოვნური საფარით. პროექტი, რომლის ღირებულებამ 643 000 ლარი შეადგინა, ასევე მოიცავდა განათებისა და სარწყავი სისტემების დამონტაჟებას. სკვერის გახსნაში მონაწილეობდნენ თბილისის მერის მოადგილე და სამგორის რაიონის ხელმძღვანელობა<ref name="Versia_New_Park_2024"> {{cite web |url=https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |title=სამგორში, ორხევის დასახლებაში ახალი სკვერი გაიხსნა |website=versia.ge |lang=ka |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630184943/https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. * '''კულტურის სახლი''' — საბჭოთა პერიოდში დასახლების საზოგადოებრივი ცხოვრების ცენტრი იყო. 1980-იანი წლების ბოლოს, ცვლილებების სულისკვეთების ფონზე, მისმა დირექტორმა ნუგზარ იაკობიაძემ სამეწარმეო ინიციატივა გამოიჩინა: 1989 წლის ახალი წლისთვის ცარიელ დარბაზში ვიდეო-ბარი გახსნა, სადაც ფილმების ჩვენებასთან ერთად სტუმრებს ნამცხვრებსა და [[ხაჭაპური|ხაჭაპურს]] სთავაზობდნენ<ref name="ZV1989_Jan">{{სტატია |ავტორი=Заря Востока - Грузинформ |სათაური=Репортёр сообщает что... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |პასუხისმგებელი=А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=1 |რიცხვი=6 |გამოშვება=5 |ნომერი=19259 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121354/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 2023 წლის მდგომარეობით, კულტურის სახლის შენობა დანგრეულია<ref>{{cite web |author=David Osipov |title=957527532103379 |url=https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |website=Mapillary |date=2023-06-05 |lang=en |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121648/https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. === ისტორიული ობიექტები === * '''მიტოვებული სასაფლაო''' — დასახლების ტერიტორიაზე მდებარეობს ძველი [[სასაფლაო]], სადაც შემორჩენილია XX საუკუნის შუა პერიოდის საფლავები, მათ შორის ჩვილი ალექსეი კუჩერენკოს (1955 წ.) საფლავი.<ref name="OSM_Data"/> თუმცა, ბევრ საფლავზე სახელები წაშლილია. == სურათები == <gallery mode="nolines" widths="300" heights="200"> ფაილი:2024-10-09. St. Nino Church. Orkhevi, Tbilisi.jpg|წმინდა ნინოს ეკლესია ფაილი:2024-10-29. Otar Taktakishvili Art School No. 19. Orkhevi.jpg|ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის ხელოვნების სკოლა ფაილი:Orkhevi bridge - full view 1.jpg|ორხევის ხიდი ფაილი:Bakery in Orkhevi.jpg|თონესთან ფაილი:Svan Tower Memorial, Orkhevi Settlement, Tbilisi.jpg|სვანური კოშკი - მემორიალი ფაილი:Public School 156. Main view. 2.jpg|156-ე საჯარო სკოლა ფაილი:"They fought for Motherland" memorial in Public School 156.jpg|მემორიალი 156-ე სკოლაში ფაილი:Memorial of Soso (Koba) Abzianidze in Orkhevi.jpg|სოსო (კობა) აბზიანიძის მემორიალი ცენტრალურ პარკში ფაილი:Vakhtang Pangani sport ground. 01. Orkhevi.jpg|ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი ფაილი:Southern White-breasted Hedgehog in Orkhevi.jpg|[[თეთრმკერდა ზღარბი]] კახეთის გზატკეცილთან ორხევში ფაილი:European Rhinoceros Beetle in Orkhevi.jpg|[[ფირნიშა ხოჭო]] (მამრი) წმინდა ნინოს ეკლესიასთან </gallery> == იხილეთ აგრეთვე == * [[სამგორი]] * [[თბილისის ზღვა]] * [[სამგორის სარწყავი სისტემა]] * [[თბილისის მეტროპოლიტენი]] * [[თბილისი]] * [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)]] * [[ორხევი|მდინარე ორხევი]] ==სქოლიო== {{სქოლიოს სია|group=georgian}} {{სქოლიო}} {{თბილისის უბნები}} jo2mq4oy3qy59y1rq5s11lxz703soqn 4828146 4828122 2025-07-07T19:28:39Z David Osipov 152507 /* თანამედროვე საწარმოები */ 4828146 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}}{{ექსპერტი}}{{ინფოდაფა დასახლება | სტატუსი = დასახლება | რეგიონის ტიპი = ქალაქი | რეგიონი = თბილისი | რაიონის ტიპი = რაიონი | რაიონი = სამგორი }} '''ორხევი''' — დასახლება (დაბა) და მიკრორაიონი<ref name="OSM_Data">{{cite web|url=https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.92420936564181,41.6930706849846&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|title=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|lang=ka|author=საჯარო რეესტრი|website=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250702170508/https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.924285054525306,41.693624562105946&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|archivedate=2025-07-02|access-date=2025-07-02|url-status=live}}</ref> [[თბილისი]]ს აღმოსავლეთ ნაწილში, [[სამგორი]]ს შემადგენლობაში. მდებარეობს მდინარე [[მტკვარი|მტკვრის]] მარცხენა სანაპიროზე, სამგორი-II-ისა და ზემო ალექსეევკის დასახლებებს შორის<ref name="EncTbilisi">{{წიგნი |ссылка=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |ავტორი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ სახვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |პასუხისმგებელი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიძე, ელ. კაჯაი, მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=2008 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |გვერდები=135 |გვერდების რაოდენობა=511 |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. XX საუკუნის შუა ხანებში, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მუშებისა და ინჟინრებისთვის, რომლებიც [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავისა]] და [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] მშენებლობაზე მუშაობდნენ, კეთილმოწყობილი მუშათა დასახლება დაარსდა. დროთა განმავლობაში, იგი საბჭოთა ეპოქის სამრეწველო ცენტრიდან შერეული განაშენიანების საცხოვრებელ რაიონად გარდაიქმნა. დასახლების ტერიტორია ჯერ კიდევ [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანაში]] (ძვ. წ. XIII-XI სს.) იყო დასახლებული, რასაც მრავალრიცხოვანი არქეოლოგიური აღმოჩენები მოწმობს. ორხევის თანამედროვე ისტორია 1948 წელს, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარი სამრეწველო-ლოგისტიკური ბაზის შექმნით დაიწყო. მოკლე დროში დასახლება საცხოვრებელი სახლებით განაშენიანდა და საკუთარი სოციალური ინფრასტრუქტურით აღიჭურვა. 1960-1980-იან წლებში ორხევის სამრეწველო პროფილი მნიშვნელოვნად გაფართოვდა: აშენდა მსხვილი საწარმოები, მათ შორის [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] საჭიროებებისთვის სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი რკინაბეტონის კონსტრუქციების (რბკ) ქარხანა, ასევე სამშენებლო მასალების კომბინატის ფილიალი და სხვა წარმოებები. ამ პერიოდის საარქივო წყაროები დეტალურად ასახავს დასახლების ცხოვრებას, აფიქსირებს როგორც ოფიციალურ მიღწევებს, ისე მოსახლეობის საყოფაცხოვრებო პრობლემებს. [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ ორხევის სამრეწველო საწარმოების პრივატიზაცია დაიწყო. ამ პერიოდში დასახლება კრიმინოგენული ვითარების გაუარესებას და სოციალურ-ეკონომიკურ სირთულეებს შეეჯახა. ამავდროულად, 2000 წელს დაიწყო [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს სახელობის ტაძრის]] მშენებლობა. XXI საუკუნეში დასახლება თანამედროვე გამოწვევების წინაშე დადგა, მათ შორის სოციალური პროტესტების, ეკოლოგიური პრობლემებისა და უკანონო მშენებლობების გარშემო კონფლიქტების სახით. ამავე დროს, დაიწყო აქტიური კეთილმოწყობის პერიოდი: განახლდა გზები, რეაბილიტაცია ჩაუტარდა სოციალურ ობიექტებს და შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები. == ეტიმოლოგია == სახელწოდება „ორხევი“, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[მდინარე ორხევი|მდინარეს]] უკავშირდება და ორი [[ქართული ენა|ქართული]] სიტყვის — „ორი ხევის“ — გაერთიანებითაა მიღებული, რაც „ორ [[ხევი|ხევს]]“ ან „ორი ხევის შესართავს“ ნიშნავს<ref name="NPLG_Dict">{{Cite web|url=http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|title=ორხევი|lang=ka|website=უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი|publisher=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065342/http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|archivedate=2025-06-29|accessdate=2025-06-26|url-status=live}}</ref>. ისტორიულად ეს ტერიტორია, მეზობელი დასახლებების ჩათვლით, ცნობილი იყო '''ქარისების''' სახელით, რაც „ქარიან ადგილებს“ ნიშნავს<ref name="Toponyms1997">{{წიგნი |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |ავტორი=სახლთხუციშვილი, უშანგი |სათაური=ადგილის დედა ანუ რას მოგვითხრობენ ტოპონიმები : წიგნი I |პასუხისმგებელი=პაატა ცხადაია |წელი=1997 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=ლომისი |ტომი=1 |გვერდები=66, 91 |გვერდების რაოდენობა=179 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. აღნიშნული [[ტოპონიმი|ტოპონიმი]] უნიკალური არ არის და საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში გვხვდება. ყველაზე ცნობილია ამავე სახელწოდების [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)|სოფელი]] [[თიანეთის მუნიციპალიტეტი|თიანეთის მუნიციპალიტეტში]]. გარდა ამისა, ტოპონიმი დაფიქსირებულია ლიტერატურულ და ისტორიულ წყაროებში, რომლებიც ქვეყნის სხვა რეგიონებს უკავშირდება: * '''[[იმერეთი|დასავლეთ საქართველოში]]''' — მოხსენიებულია [[ლორთქიფანიძე, კონსტანტინე|კონსტანტინე ლორთქიფანიძის]] რომანში „კოლხეთის ცისკარი“ (1933), როგორც ადგილმდებარეობა [[ხონის მუნიციპალიტეტი|ხონის რაიონში]], რომელსაც რომანის გმირები გაივლიან<ref>{{წიგნი |ავტორი=Лордкипанидзе, К. Д. |სათაური=Заря Колхиды |ბმული=https://books.google.ge/books?id=RnIKMwEACAAJ |პასუხისმგებელი=Пер. с груз. Э. Ананиашвили |ადგილი=М. |გამომცემლობა=Советский писатель |წელი=1951 |ენა=ru |ციტატა=В главе 21 романа упоминается, как арба героев «миновала Орхеви».}}</ref><ref>{{სტატია | სათაური = Критика и библиография. В борьбе за новую жизнь | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = Н. В. Павчинский | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 204 | ნომერი = 7615 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250707110443/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | არქივი-თარიღი = 2025-07-07 }}</ref>. * '''[[კახეთი|აღმოსავლეთ საქართველოში]]''' — [[დონჟაშვილი, თინა|თინა დონჟაშვილის]] რომანზე „ალაზანზე“ გამოქვეყნებულ 1958 წლის რეცენზიაში მოხსენიებულია '''ორხევის კოლმეურნეობა''', რომელიც, სავარაუდოდ, [[გურჯაანის მუნიციპალიტეტი|გურჯაანის რაიონში]] მდებარეობდა<ref>{{სტატია|ავტორი=В. Лукашевич, П. Никитич|სათაური=Трижды воскреснуть для службы народу|წელი=1958|ენა=ru|ადგილი=Москва|გამოცემა=Литературная газета|ტიპი=გაზეთი|თვე=3|რიცხვი=22|ნომერი=35 (3846)|გვერდები=3|ბმული=https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250707071128/https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-თარიღი=2025-07-07}}</ref>. == არქეოლოგია == ტერიტორიას, რომელზეც თანამედროვე დასახლება მდებარეობს, უძველესი ისტორია აქვს. ორხევის ველზე, მდინარე ორხევისა და მტკვრის შესართავთან, აღმოჩენილია [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანის]] (ძვ. წ. XIII—XI სს.) სამარხები. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად ნაპოვნია 80-ზე მეტი არტეფაქტი, მათ შორის მრავალფეროვანი [[კერამიკა]] ([[დოქი]], [[ქოთანი]], [[თასი]]), [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს იარაღი]] ([[სატევარი]], [[ცული]], [[შუბი|შუბისა]] და [[ისარი|ისრის]] პირები), ასევე [[ბრინჯაო|ბრინჯაოს]], [[ძვალი|ძვლისა]] და [[სარდიონი|სარდიონის]] სამკაულები. ეს აღმოჩენები მიუთითებს ამ ტერიტორიის მჭიდრო დასახლებასა და განვითარებულ მეურნეობაზე, რომელიც [[მიწათმოქმედება|მიწათმოქმედებასა]] და [[მესაქონლეობა|მესაქონლეობას]] ემყარებოდა, უკვე სამი ათასზე მეტი წლის წინ.<ref name="TbilisiHistory1">{{წიგნი |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |ავტორი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიაძე, ელ. კაჯაია |სათაური=თბილისის ისტორია. ტომი I: თბილისი უძველესი დროიდან XVIII საუკუნის ბოლომდე |პასუხისმგებელი=მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=1990 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=მეცნიერება |ტომი=1 |გვერდები=43—44 |გვერდების რაოდენობა=574 |isbn= |ტირაჟი=160000 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629070425/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |archivedate=2025-06-29}}</ref> == ისტორია == === ადგილმდებარეობის ისტორია (1948 წლამდე) === თანამედროვე მუშათა დასახლების დაარსებამდე, სახელწოდება „ორხევი“ გეოგრაფიულ ადგილს და, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[რკინიგზის სადგური|რკინიგზის სადგურს]] აღნიშნავდა. საბჭოთა პერიოდში ეს ტერიტორია პირველად 1921 წლის თებერვალში, [[საქართველოს საბჭოთა ოკუპაცია (1921)|საქართველოს გასაბჭოების]] კონტექსტში მოიხსენიება, როდესაც [[წითელი არმიის XI არმია|მე-11 წითელი არმიის]] ნაწილები [[თბილისი|ტფილისზე]] შეტევის ფარგლებში, მათ შორის, ორხევის სადგურისკენ მიიწევდნენ<ref name="ZV1963_Jan">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |სათაური=Красные орлы Кавказа |წელი=1963 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=1 |რიცხვი=15 |გამოშვება=12 |ნომერი=11637 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629074319/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ომისშემდგომ წლებში, [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] პროექტის დაწყებასთან ერთად, ტერიტორიის აქტიური ათვისება დაიწყო. პირველი მოსამზადებელი სამუშაოები 1946 წელს დაიწყო. იმავე წლის ოქტომბერში [[პრესა|პრესაში]] გავრცელდა ინფორმაცია მომავალი [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავის]] მიდამოებში მუშათა დასახლებების მშენებლობის დაწყების შესახებ<ref name="ZV1946_Oct">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |ავტორი=ელერდაშვილი, ს. |სათაური=На стройках новой пятилетки. Трасса Самгорского канала |წელი=1946 |პასუხისმგებელი=ნ. ვ. პავჩინსკი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=20 |გამოშვება=211 |ნომერი=6845 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629091553/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. მოგვიანებით, 1970 წლით დათარიღებულ დასახლების მცხოვრებთა [[წერილი|წერილში]] ნათქვამი იყო, რომ პირველი დროებითი ნაგებობები ჯერ კიდევ 1946 წელს აშენდა<ref name="ZV1970_Jan">{{სტატია | ავტორი = ნ. ჭიჭიაშვილი, ა. ამანაშვილი, ი. ლუჩკო | სათაური = Короткие сигналы. Просьба осталась без последствий | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = შ. კარკარაშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1970 | თვე = 1 | რიცხვი = 23 | გამოშვება = 18 | ნომერი = 13578 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629094153/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. [[1946 წელი|1946 წლის]] ბოლოსთვის ორხევი უკვე დედაქალაქის ადმინისტრაციულ რუკაზე აღიარებულ [[ორიენტირი|გეოგრაფიულ ორიენტირად]] იქცა. 1946 წლის დეკემბერში [[თბილისი|თბილისის]] საარჩევნო ოლქების ფორმირებისას, იგი ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის სასაზღვრო პუნქტად მოიხსენიებოდა, რომლის საზღვარიც „სადგურ [[ნავთლუღი (სადგური)|ნავთლუღიდან]] ორხევამდე“ გადიოდა<ref name="ZV1946_Dec">{{სტატია | სათაური = Указ Президиума Верховного Совета Грузинской ССР О избирательных округах по выборам в Верховный Совет Грузинской ССР | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1946 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 245 | ნომერი = 6879 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095400/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ამგვარად, 1948 წლის დასაწყისისთვის ორხევი წარმოადგენდა ცნობილ ადგილს, სადაც დაწყებული იყო მზადება მასშტაბური [[მშენებლობა|მშენებლობისთვის]], მაგრამ ჯერ კიდევ არ იყო სრულფასოვანი დასახლება სამრეწველო ბაზით. === სამრეწველო ბაზის დაარსება (1948) === ტერიტორიის სრულმასშტაბიანი [[მრეწველობა|სამრეწველო]] ათვისება, რომელიც უკვე ორხევის სახელით იყო ცნობილი<ref name="ZV1946_Dec"/>, 1948 წელს დაიწყო, როდესაც ეს ტერიტორია შეირჩა ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარ სამრეწველო-ლოგისტიკურ ბაზად, რომელიც სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებლობას ახორციელებდა. განვითარება სწრაფი ტემპით მიმდინარეობდა. 1948 წლის მარტში ტრესტის ხელმძღვანელმა ვ. გაგანიძემ ორხევში მატერიალური მომარაგების ბაზის შექმნა დააანონსა, რომელიც '''ცენტრალურ მექანიკურ სახელოსნოებს''', გარაჟს და [[სახერხი საამქრო|სახერხ ქარხანას]] მოიცავდა<ref name="ZV1948_Mar">{{სტატია | ავტორი = გაგანიძე ვ. | სათაური = Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 3 | რიცხვი = 18 | გამოშვება = 56 | ნომერი = 7207 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095926/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმავე წლის აპრილისთვის '''ავტოსახელოსნოები, გარაჟი და მექანიკური სახელოსნოები''' უკვე აშენებული იყო<ref name="ZV1948_Apr">{{სტატია | სათაური = Предмайское социалистическое соревнование. Самгорводстрой перевыполнил квартальный план | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 4 | რიცხვი = 6 | გამოშვება = 70 | ნომერი = 7221 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100352/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ივლისისთვის სრულდებოდა ცენტრალური მექანიკური სახელოსნოს მოწყობა, რომელსაც „პირველხარისხოვანი ჩარხებით“ აجهزةბდნენ სამშენებლო ტექნიკის შესაკეთებლად და დეტალების დასამზადებლად. პარალელურად, სამრეწველო ზონასთან მიჰყავდათ [[ელექტროგადამცემი ხაზი]] სახელოსნოს, სახერხი ქარხნის, ასევე მატერიალური და [[ცემენტი|ცემენტის]] საწყობების მოსამარაგებლად<ref name="ZV1948_Jul">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 7 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 135 | ნომერი = 7286 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | archivedate = 2025-06-29 | url-status = live }}</ref>. სამრეწველო [[განაშენიანება|განაშენიანების]] გარდა, ორხევი მთელი პროექტის [[სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა|სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის]] საწყისი წერტილი გახდა. სწორედ კახეთის გზატკეცილიდან, ორხევის რაიონში, დაიწყო '''ცალკე საექსპლუატაციო გზის''' გაყვანა, რომელიც მაგისტრალური არხის მთელ ტრასას გაუყვა და მისი ყველა მონაკვეთი ერთმანეთთან დააკავშირა<ref name="ZV1948_Jun">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка. Магистральная дорога | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1948 | თვე = 6 | რიცხვი = 26 | გამოშვება = 127 | ნომერი = 7278 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629101017/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. === მუშათა დასახლების ჩამოყალიბება (1949—1950-იანი წლები) === სამრეწველო ბაზის შექმნის შემდეგ დაიწყო [[საცხოვრებელი სახლი|საცხოვრებელი]] სახლების აქტიური მშენებლობა. 1949 წლის ოქტომბერში გაზეთი „კომუნისტი“ იტყობინებოდა: „ორხევში უკვე მზადაა რამდენიმე საცხოვრებელი სახლი და [[სასადილო]]... მაშინ ორხევი უკვე [[დაბა]] იქნება“<ref name="Komunisti1949">{{სტატია | ავტორი = ლომთაძე დ. | სათაური = სამგორის ველზე... | ორიგინალი = სამგორის ველზე | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 214 (8517) | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120224/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1950 წლის ბოლოსთვის ორხევი, რომელიც თბილისის გარდაუბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა, სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებელთათვის კეთილმოწყობილ მუშათა ქალაქად გადაიქცა. ორი წლის განმავლობაში აშენდა 26 საცხოვრებელი სახლი, საბავშვო ბაღი, ბაგა-ბაღი, ამბულატორია, საპარიკმახერო, აბანო, სასადილო და მაღაზია. სწორი ქუჩების გასწვრივ დეკორატიული ხეები დაირგო, ხოლო დასახლებაში მოეწყო საკუთარი [[რადიო]]კვანძი, [[წყალგაყვანილობა]] და [[ელექტროსადგური]]. ამ დროისთვის სრულდებოდა 300-ადგილიანი კლუბისა და [[ფოსტა|ფოსტის]] შენობის მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov">{{სტატია | ავტორი = გ. პ. პროზორია, გ. აპიცარიანი, ი. ალადაშვილი, ტ. ბელიაევა, ვ. ცხოვრებაშვილი | სათაური = Поселок Орхеви | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 11 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 266 (7932) | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120903/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. საბინაო მშენებლობა გრძელდებოდა: იმავე წლის დეკემბრისთვის [[მძღოლი|მძღოლებისა]] და [[მექანიზატორი|მექანიზატორებისთვის]] ექვსი დამატებითი სახლი აშენდა<ref name="ZV1950_Dec8">{{სტატია | სათაური = На Самгорской стройке. Бесперебойно работать в зимних условиях. Беседа с начальником «Самгорводстроя» тов. А. Габуния | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = პავჩინსკი, ნ. ვ. | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 274 | ნომერი = 7940 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121423/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ასევე გაიხსნა საექიმო უბნები სტომატოლოგიური კაბინეტებით<ref name="ZV1950_Dec21">{{სტატია | სათაური = По городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 7952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121802/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. დასახლების სოციალური და კულტურული ცხოვრებაც სწრაფად ვითარდებოდა. 1951 წელს გაიხსნა მასობრივი [[ბიბლიოთეკა]]<ref name="ZV1951_Nov2">{{სტატია | სათაური = По Городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1951 | თვე = 11 | რიცხვი = 2 | გამოშვება = 259 | ნომერი = 8219 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629122005/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> (ამჟამად — [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#ბიბლიოთეკა|ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკა]]) და ახალი კლუბი, სადაც იმართებოდა [[კონცერტი|კონცერტები]], მათ შორის [[გასტროლები|გასტროლები]] [[ლიტვის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|ლიტვის სსრ-დან]] ჩამოსული არტისტების მონაწილეობით<ref name="ZV1951_Aug">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |სათაური=Песни дружбы |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |წელი=1951 |თვე=8 |რიცხვი=23 |გამოშვება=198 |ნომერი=8158 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629122424/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლება ამაყობდა თავისი წარმოების [[დამკვრელობითი შრომა|მოწინავეებით]], რომელთა შორის იყვნენ [[მხურავი]] გიორგი ფეშხელაშვილი, [[მძღოლი|მძღოლები]] ნადეჟდა კლიშინა და ივან არუთინოვი, [[ექსკავატორი|ექსკავატორების]] მემანქანეები ივან ტიმჩენკო (წყაროში შეცდომაა დაშვებული — ძველი მაცხოვრებლების მოგონებებით, სწორედ მაშინ გაზეთმა შეცდომით მას გიორგი ტიმჩენკო უწოდა) და სტეპან ფადეევი, მხერხავი მიხეილ მელაძე და დურგალი გიორგი ნინოშვილი.<ref name="ZV1950_Nov"/>. პარალელურად მიმდინარეობდა ორხევის ადმინისტრაციული და პოლიტიკური ჩამოყალიბება. 1950 წლის 25 იანვარს დაარსდა '''ორხევის საარჩევნო უბანი'''<ref name="Komunisti1950">{{სტატია | სათაური = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ორიგინალი = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = ბ. ნანიტაშვილი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1950 | თვე = 1 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 19 | ნომერი = 8579 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123049/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1954 წლისთვის აქ უკვე მოქმედებდა '''პირველადი პარტიული ორგანიზაცია'''<ref name="Komunisti1954">{{სტატია | სათაური = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ორიგინალი = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1954 | თვე = 3 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 64 | ნომერი = 9840 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123815/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მშენებლობის კვალიფიციური მუშახელით უზრუნველსაყოფად დასახლებაში ორგანიზებული იყო სამშენებლო კადრების მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები<ref name="ZV1953_Apr">{{სტატია | ავტორი = პრუიძე ა. | სათაური = Растут кадры строителей Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. ი. ხუციშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1953 | თვე = 4 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 100 | ნომერი = 8674 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124334/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, ცხოვრებისა და [[საბინაო-კომუნალური მომსახურება|კომუნალური მომსახურების]] ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო. 1952 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიაში მწირ ასორტიმენტზე ჩიოდნენ და იძულებულნი იყვნენ [[პირველადი მოხმარების საგნები|პირველადი მოხმარების საგნებისთვის]] თბილისში ევლოთ<ref name="ZV1952_Apr">{{სტატია | სათაური = Вниманию „Цекавшири“ и „Грузторга“ | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | ენა = ru | პასუხისმგებელი= ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1952 | თვე = 4 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 90 | ნომერი = 8356 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124626/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. === ადმინისტრაციული რეფორმები და სამრეწველო ზრდა (1960—1980-იანი წლები) === 1960-იან წლებში დასახლებამ მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციული გარდაქმნები განიცადა და სწრაფად მზარდი მუშათა დასახლებებისთვის დამახასიათებელ საყოფაცხოვრებო პრობლემებს შეეჯახა. 1962 წლის აპრილში, [[რეფორმა|რეფორმის]] ფარგლებში, სამგორის რაიონი თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამავდროულად, „სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლება“ ოფიციალურად გაერთიანდა სოფელ ორხევთან და ახალ დასახლებას '''დასახლება სამგორი''' ეწოდა<ref name="ZV1962_Apr">{{სტატია | სათაური = Хроника | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 4 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 93 | ნომერი = 11413 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165107/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ოფიციალური სახელის ცვლილების მიუხედავად, ისტორიული სახელწოდება „ორხევი“ მყარად შენარჩუნდა ყოველდღიურ ხმარებაში, რასაც ადასტურებს იმ დროინდელი მაცხოვრებლების მრავალრიცხოვანი წერილები გაზეთებში<ref name="ZV1962_Dec7" />. ამ პერიოდის დასახლების სოციალური ცხოვრება ნათლად აისახა გაზეთ „Заря Востока“-ს ფურცლებზე. 1962 წლის დეკემბერში გამოქვეყნდა ორი წერილი, რომლებიც ყოფის კონტრასტებს ასახავდა. 7 დეკემბერს 15 მცხოვრებისგან შემდგარმა ჯგუფმა, მათ შორის საზოგადოებრივმა მაკონტროლებელმა ტ. სემიხოვამ, გამოაქვეყნა კოლექტიური წერილი [[საჩივარი|საჩივრებით]] სასურსათო მაღაზიის (გამგე გ. ბაირამოვი), ხორცისა და ბოსტნეულის ჯიხურის (გამგე ს. ლაზარიშვილი) და [[რესტორანი|რესტორნის]] (გამგე ნ. ჯალალოვი) მუშაობაზე. მაცხოვრებლები იტყობინებოდნენ [[ცომეული|ცომეულზე]] ფასების მომატების, [[ხორცი|ხორცის]] ერთიან ფასად გაყიდვის შესახებ, ხარისხის მიხედვით დაყოფის გარეშე, და გამაგრილებელი სასმელების ჯიხურში სპირტიანი სასმელებით [[ბუტლეგერობა|არალეგალური ვაჭრობის]] შესახებ<ref name="ZV1962_Dec7">{{სტატია | ავტორი = ტ. სემიხოვა, მ. დანჩენკო, ა. კამალოვი, გ. კირაკოზაშვილი, მ. კარასაშვილი, ვ. აფაკასიადი და სხვ. | სათაური = Пора навести порядок! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 7 | გამოშვება = 285 | ნომერი = 11605 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165648/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აღსანიშნავია, რომ მეორე დღეს, 8 დეკემბერს, იმავე გაზეთში გამოჩნდა სხვა წერილი, რომელშიც [[მოსახლეობა|მაცხოვრებლები]], მათ შორის [https://www.wikitree.com/wiki/Sipina-2 ანა ოსიპოვა], გ. ტიმჩენკო და რ. იაკოვენკო, გულწრფელ მადლობას უხდიდნენ ადგილობრივი [[პოლიკლინიკა|პოლიკლინიკის]] ბავშვთა ექიმს, ედიტა გიორგის ასულ ასათიანს, და აღნიშნავდნენ, რომ მისი „კეთილი ღიმილი და კეთილი სიტყვა — საუკეთესო წამალია ავადმყოფებისთვის“<ref name="ZV1962_Dec8">{{სტატია | ავტორი = ოსიპოვა ა. ა., ტიმჩენკო გ., იაკოვენკო რ., მაისურაძე ე., ანდრეევა ზ., გერასიმენკო | სათაური = Спасибо, дорогие! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = რედ. ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 11606 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170303/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1970 წლისთვის, დაარსებიდან თითქმის მეოთხედი საუკუნის შემდეგ, საყოფაცხოვრებო პრობლემები გამწვავდა: 40 მცხოვრების კოლექტიურ წერილში ისინი ჩიოდნენ „1946 წელს აშენებული დროებითი ნაგებობების“ უკიდურეს სიძველეზე, [[სასმელი წყალი|სასმელი წყლის]] მიწოდების ხშირ შეფერხებებზე და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე<ref name="ZV1970_Jan"/>. 1970-იანი წლებისთვის ორხევი თბილისის '''საქარხნო რაიონის''' შემადგენლობაში შევიდა<ref name="Komunisti1974">{{სტატია | ავტორი = ტიგიშვილი რ. | სათაური = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ორიგინალი = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1974 | რიცხვი = 16 | თვე = 2 | გამოშვება = 40 | ნომერი = 15861 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170955/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, და ხელისუფლებამ დაიწყო მისი კეთილმოწყობაზე ზრუნვა, კერძოდ, გზების განათებაზე<ref name="ZV1973_Jun">{{სტატია | ავტორი = ინაშვილი ფ., შელია დ., გვინიაშვილი შ., ტაბატაძე ა., როზენბერგ ლ. | სათაური = Праздник народовластия | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ო. კინკლაძე | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1973 | თვე = 6 | რიცხვი = 19 | გამოშვება = 142 | ნომერი = 14599 | გვერდები = 1, 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171407/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ამ პერიოდში ორხევის სამრეწველო პროფილი, რომელიც თავდაპირველად მშენებლობაზე იყო ორიენტირებული, აქტიურად დაიწყო [[დივერსიფიკაცია|დივერსიფიკაცია]]. უკვე არსებული '''ორხევის მეცხოველეობის საბჭოთა მეურნეობის'''<ref name="Komunisti1987">{{სტატია | ავტორი = კურხული ჯ., საქინფორმის კორ. | სათაური = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ორიგინალი = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = დ. იოსელიანი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ ცკ-ის ორგანო | წელი = 1987 | თვე = 11 | რიცხვი = 24 | გამოშვება = 271 | ნომერი = 20012 | გვერდები = 1 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> გარდა, დასახლებაში ახალი სამრეწველო ობიექტების მშენებლობა გაიშალა. საკვანძო საწარმო გახდა ახალი '''რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკბკ)''', რომელიც 1980-იანი წლების დასაწყისში „თბილგვირაბმშენის“ მიერ აშენდა [[სოციალისტური შრომის გმირი|სოციალისტური შრომის გმირის]] ალექსანდრე დათაშვილის ხელმძღვანელობით. ეს საწარმო, რომელიც მდებარეობდა მინდორზე, რომელიც, თანამედროვის თქმით, „ასაფრენ ბილიკს ჰგავდა“, და რომლის გვერდითაც გადიოდა [[ალექსეევკა (დასახლება თბილისში)|დასახლება ალექსეევკის]] ბაღების „ყვავილოვანი ნუშის ვარდისფერი ქაფით“ მოფენილი გზა, სტრატეგიული მნიშვნელობის იყო. იგი კრიტიკულად მნიშვნელოვანი იყო [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველსაყოფად, რომლებიც, [[ჟურნალისტი|ჟურნალისტის]] გამოთქმით, „შიმშილობდნენ“, განიცდიდნენ კონსტრუქციების მწვავე დეფიციტს და ქარხნის ამუშავებას „[[მანანა ზეციური|მანანა ზეციურივით]]“ ელოდნენ. 1982 წლის თებერვალში ქარხანამ, რომელიც მოიცავდა ბეტონის შემრევ კვანძს და 1100 ტონა ცემენტის ცენტრალურ საწყობს, პირველი პროდუქცია გამოუშვა. მისი საპროექტო სიმძლავრე წელიწადში 20 ათასი მ³ ასაწყობი [[რკინაბეტონი|რკინაბეტონისა]] და 50 ათასი მ³ სასაქონლო ბეტონისგან შედგებოდა<ref name="ZV1982_Feb">{{სტატია | ავტორი = ნედაშკოვსკაია, ი. | სათაური = Взлётная полоса. Социалистическое соревнование — школа интернационализма | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1982 | თვე = 2 | რიცხვი = 10 | გამოშვება = 34 | ნომერი = 17210 | გვერდები = 2 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629172409/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მისი გაშვებასთან დაკავშირებით, ძველი რკბკ ქარხანა [[ელიავას ქუჩა|ელიავას ქუჩაზე]] თბილისში 1983 წელს ლიკვიდირებულ იქნა<ref name="ZV1982_Oct23">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |სათაური=На контроле «Зари Востока» — письма трудящихся. Факты подтвердились, меры приняты |პასუხისმგებელი= ნ. ჩერქეზიშვილი |წელი=1982 |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=23 |გამოშვება=244 |ნომერი=17420 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250628204904/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |არქივი-თარიღი=2025-06-28}}</ref>. 1980-იანი წლების შუა პერიოდში ორხევში გაიხსნა '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' ახალი ინსტრუმენტული [[საამქრო|საამქროთი]]. მის დასაკომპლექტებლად ხელმძღვანელობამ მოაწყო „შრომითი დესანტი“ გამოცდილი [[კომუნისტი|კომუნისტებისგან]] მთავარი საწარმოდან, [[ინჟინერი|ინჟინერ]] სემიონ სემილეტოვის მეთაურობით, რათა [[კომბინატი|კომბინატის]] ტრადიციები, როგორც ითქვა, „უკვე სისხლში“ ჰქონოდათ<ref name="ZV1986_Sep">{{სტატია |სათაური=Правофланговые ускорения. Черта характера |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |ენა=ru |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |გამოცემა=Заря Востока |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |წელი=1986 |თვე=9 |რიცხვი=16 |გამოშვება=215 |ნომერი=18570 |გვერდები=1 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629175323/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref><ref name="ZV1987_Feb">{{სტატია | ავტორი = შჩერბინა-ესვანჯია, ლუდმილა | სათაური = И прошел год... | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. პაწურია | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 2 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 47 | ნომერი = 18702 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629175723/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1988 წლისთვის კომბინატმა დანერგა [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[ფიბროცემენტი|მოსაპირკეთებელი ფილების]] წარმოება [[მარმარილო|მარმარილოსა]] და [[პოლიმერები|პოლიმერების]] ნარჩენებისგან, დასავლეთ გერმანული ფირმა „ადმ“-ისა და ჰოლანდიური „შტორკის“ მოწყობილობების გამოყენებით<ref name="ZV1987_Dec27">{{სტატია | ავტორი = მიხაილ ჯინჯიხაშვილი | სათაური = Репортаж. Для ремонта квартиры | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 12 | რიცხვი = 27 | გამოშვება = 297 | ნომერი = 18952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629180052/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref><ref name="ZV1988_May">{{სტატია |ავტორი=ვ. ვალიშვილი, მ. კიკვაძე |სათაური=Хозяйствовать по-новому |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |პასუხისმგებელი=ფოტოქრონიკა საქინფორმი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального Комитета Компартии Грузии, Верховного Совета и Совета Министров Грузинской ССР |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1988 |თვე=5 |რიცხვი=7 |გამოშვება=106 |ნომერი=19061 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629180820/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლების სამრეწველო ინფრასტრუქტურა ასევე მოიცავდა: * '''[[ორგანული სასუქები|ორგანული სასუქების]] ქარხანა''' — შენდებოდა 1962 წელს, რომელთანაც მტკვარზე სპეციალური ხიდი-აკვედუკი მილსადენით იყო გადებული.<ref name="ZV1962_Feb">{{სტატია |ავტორი=შ. კოჟილოტი |სათაური=Мост готов |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1962 |თვე=2 |რიცხვი=9 |გამოშვება=33 |ნომერი=11353 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181204/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. * '''რკინაბეტონის ღარების საწარმოო პოლიგონები''' [[სარწყავი მიწათმოქმედება|სარწყავი სისტემებისთვის]] (მოქმედებდა 1963 წელს)<ref name="ZV1963_Mar">{{სტატია |ავტორი=ს. ხეთაგური |სათაური=Первый эликсир земли |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1963 |თვე=3 |რიცხვი=26 |გამოშვება=71 |ნომერი=11696 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181713/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''ტექსტილ-გალანტერეის კომბინატი''' (შენდებოდა 1971 წელს)<ref name="ZV1971_Aug">{{სტატია |ავტორი=ჩედია ა. |სათაური=Для тружеников села |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |პასუხისმგებელი=შ. კარკარაშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1971 |თვე=8 |რიცხვი=4 |გამოშვება=176 |ნომერი=14026 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182003/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხნის ახალი კორპუსები''' (ექსპლუატაციაში შესვლის ვადა 1989 წელს)<ref name="ZV1986_Jun">{{სტატია |ავტორი=მარტინიუკი, სვეტლანა |სათაური=Советский образ жизни |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1986 |თვე=6 |რიცხვი=29 |გამოშვება=150 |ნომერი=18505 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182222/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''გაერთიანება „სოლანის“ სუვენირების წარმოება''' (იგეგმებოდა 1985 წელს), რომელსაც უნდა გამოეშვა ეროვნულ სტილში შესრულებული ნაწარმი: ჩანთები, [[ქისა|ქისები]], [[თავსაფარი|თავსაფრები]] და [[თავსაბურავი|თავსაბურავები]]<ref name="ZV1985_Oct">{{სტატია |ავტორი=ლომთაძე, ვახტანგ; მიქელაძე, ნუგზარ |სათაური=Товары: спрос, качество, ассортимент. Отнестись к себе требовательней. Круглый стол «Зари Востока» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1985 |თვე=10 |რიცხვი=22 |გამოშვება=244 |ნომერი=18299 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182518/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. მზარდი მრეწველობის [[პერსონალი|კადრებით]] უზრუნველსაყოფად, 1982 წელს მისამართზე ახვლედიანის ქ. 1, უკვე მოქმედებდა '''სასწავლო კომბინატი „საქმთავარმონტაჟსპეცმშენი“''', სადაც ამზადებდნენ [[შემდუღებელი|გაზოელექტროშემდუღებლებს]], [[სანტექნიკოსი|ზეინკალ-სანტექნიკოსებს]] და [[მემონტაჟე|მემონტაჟეებს]], და სადაც მოსწავლეებს უზრუნველყოფდნენ [[საერთო საცხოვრებელი|საერთო საცხოვრებლითა]] და [[სტიპენდია|სტიპენდიით]] თვეში 75 რუბლის ოდენობით, 3-დან 6 თვემდე სწავლის ვადით<ref name="ZV1982_Nov">{{სტატია |სათაური=Учебный комбинат главного управления «Грузглавмонтажспецстрой» Грузинской ССР объявляет набор |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |პასუხისმგებელი=რედ. ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1982 |თვე=11 |რიცხვი=11 |გამოშვება=260 |ნომერი=17436 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182846/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1987 წელს განიხილებოდა ორხევში ცენტრალიზებული სარემონტო ბაზის შექმნა მთელი [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|რესპუბლიკის]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30">{{სტატია |ავტორი=მურადი ალაშვილი |სათაური=Хозрасчету быть полным |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1987 |თვე=12 |რიცხვი=30 |გამოშვება=299 |ნომერი=18954 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629183250/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. === პოსტსაბჭოთა პერიოდი და თანამედროვეობა === საბჭოთა კავშირის დაშლისა და საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის შემდეგ ორხევი, ისევე როგორც მთელი საქართველო, კარდინალური ცვლილებების ეპოქაში შევიდა. ეს პერიოდი ხასიათდებოდა მკვეთრი კონტრასტებით: კერძო მეწარმეობის ჩამოყალიბება ეკონომიკური არასტაბილურობის ფონზე, სულიერი აღორძინება კრიმინალის ზრდის ფონზე, ასევე ქვეყნის ახალ სოციალურ და თავდაცვით სტრუქტურებში თანდათანობითი ინტეგრაცია. ==== 1990-იანი წლები: გარდამავალი პერიოდის ეკონომიკა ==== 1990-იან წლებში საბჭოთა სამრეწველო ობიექტების ბაზაზე კერძო კომპანიების ჩამოყალიბება დაიწყო. ახალ პირობებთან ადაპტაციის ნათელი მაგალითი გახდა სს '''„ვაზიანი“'''. მისი გენერალური დირექტორი, დავით ახვლედიანი, რომელმაც განათლება მოსკოვში „საგარეო ვაჭრობის“ სპეციალობით მიიღო, რთულ წლებში დაბრუნდა საქართველოში და საწარმოს ჩაუდგა სათავეში. 1998 წლისთვის „ვაზიანი“ პოპულარულ შამპანურს „სამეფოს“ უშვებდა, მაგრამ, როგორც იმდროინდელი ბევრი საწარმო, მაღალი გადასახადებისა და გასაღების ბაზრების სიმცირის პრობლემებს აწყდებოდა, რაც კონიაკის წარმოებას აფერხებდა და არასრული სიმძლავრით მუშაობას აიძულებდა<ref name="Sakartvelo1998">{{სტატია | ავტორი = კეტი ჭადუნელი, ნანა ძველაია | სათაური = შამპანური „სამეფო“ შემდეგ „პრინცს“ ელოდება | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | პასუხისმგებელი = რედ. სერგო ჯანაშია | ენა = ka | გამოცემა = საქართველო | გამომცემლობა = ყოველკვირეული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გაზეთი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 7 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 50 | ნომერი = 1680 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629183637/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმ დროის ეკონომიკური მდგომარეობა დეტალებშიც აისახებოდა. 1996 წელს აშშ-ის საელჩომ ორხევში, რძის კომბინატის ტერიტორიაზე, დახურული აუქციონი ჩაატარა, სადაც დეფიციტური საქონელი იყიდებოდა: გენერატორები, სარეცხი მანქანები, საშრობები და სამშენებლო მასალები, რაც მოსახლეობისა და ორგანიზაციების საბაზისო ინფრასტრუქტურის საჭიროებებზე მიუთითებს<ref name="SG1996_May">{{სტატია | სათაური = 9 МАЯ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | პასუხისმგებელი = ა. ა. სილაგაძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1996 | თვე = 5 | რიცხვი = 4 | გამოშვება = 63 | ნომერი = 991 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184008/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. თუმცა, ყველა ახალი საწარმო მაღალ სტანდარტებს არ იცავდა: იმავე წელს ორხევული ფირმა „გიორგი-94“ პრესაში უხარისხო ღვინის გამოშვებასთან დაკავშირებით მოიხსენიებოდა<ref name="SG1996_Oct">{{სტატია |სათაური=Антиреклама. Не пейте и не ешьте?!. |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |პასუხისმგებელი=Ред. А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1996 |თვე=10 |რიცხვი=31 |გამოშვება=148 |ნომერი=1076 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629184236/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ათწლეულის მეორე ნახევარში ვაუჩერული სისტემით მასშტაბური პრივატიზაცია დაიწყო. ვაჭრობაზე ერთი დოლარის ნომინალური ღირებულებით გამოტანილი იყო დასახლების მსხვილი სამრეწველო საწარმოები: სს „პოლიმერული ნაკეთობა“, რომელიც 4,3 ჰექტარ მიწაზე იყო განთავსებული, და სარემონტო-მექანიკური ქარხანა „ხალიბი“<ref name="SG1998_Dec">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в один доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 12 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 349 | ნომერი = 21570 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184621/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref><ref name="SG1999_Jan">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в 1 доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1999 | თვე = 1 | რიცხვი = 22 | გამოშვება = 13 | ნომერი = 21599 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184909/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== სულიერი ცხოვრება, უსაფრთხოება და განვითარება 2000-იან წლებში ==== სოციალურ-ეკონომიკური სირთულეების ფონზე დასახლებაში სულიერი აღორძინება დაიწყო. მნიშვნელოვან მოვლენად იქცა [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] სახელობის ახალი [[მართლმადიდებლური ტაძარი|მართლმადიდებლური ტაძრის]] მშენებლობა. [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#წმინდა ნინოს ეკლესია|ტაძრის მშენებლობის ისტორია]]. ამავდროულად, ორხევმა ქვეყნის თავდაცვის სისტემაში ახალი მნიშვნელობა შეიძინა. 2007 წელს, [[თურქეთი|თურქეთთან]] სამხედრო თანამშრომლობის ფარგლებში, გარემონტდა და აღიჭურვა დასახლებაში განლაგებული [[ლოგისტიკა|ლოგისტიკის]] [[ბატალიონი|ბატალიონის]] სარემონტო პუნქტი<ref name="SG2007_Mar">{{სტატია | სათაური = Рассмотрены вопросы сотрудничества | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, ე. ჭაჭუა | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2007 | თვე = 3 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 41—42 | ნომერი = 23783 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629185304/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ===== „ორხეველი მანიაკის“ საქმე და კრიმინალური ქრონიკა ===== 2000-იან წლებში დასახლებამ სამწუხარო ცნობადობა მოიპოვა ადგილობრივი მცხოვრების, მიხეილ აზალაძის მიერ ჩადენილი სასტიკი [[მკვლელობა|მკვლელობებისა]] და [[კანიბალიზმი|კანიბალიზმის]] აქტების სერიის გამო. მან [[სამართალდამცავი ორგანოები|სამართალდამცავი ორგანოებისგან]] მეტსახელი „ორხეველი [[სერიული მკვლელი|მანიაკი]]“ მიიღო და [[უვადო თავისუფლების აღკვეთა|უვადო პატიმრობა]] მიესაჯა. ორხევში, ჩანტლაძის ქუჩა №1-ში ჩადენილმა დანაშაულებმა მთელი [[საქართველო|ქვეყნის]] ყურადღება მიიპყრო<ref name="OrkheviManiac">{{სტატია |ავტორი=ნ. ფიცხელაური |სათაური="ორხეველი მანიაკი" - ქართველი კანიბალის შემზარავი ისტორია |url=https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |ენა=ka |გამოცემა=კვირის პალიტრა |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=პალიტრა-მედია |წელი=2015 |თვე=5 |რიცხვი=11 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629185627/https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. ამ რეზონანსული საქმის გარდა, იმ პერიოდის კრიმინალური ქრონიკა სხვა შემთხვევებსაც ასახავდა. 2000 წლის მარტში ორხევში დააკავეს ქალაქ შახტის (რუსეთი) მცხოვრები, რომელმაც კონტრაბანდული გზით საქართველოში 78,2 გრამი [[ოპიუმი]] შემოიტანა და მის გასაღებას ცდილობდა. ამავდროულად, დასახლების მცხოვრებლები თავად ხდებოდნენ ზოგადი არასტაბილური ვითარების მსხვერპლნი: იმავე თვეში გავრცელდა ინფორმაცია თბილისის ცენტრში, [[თბილისის ფუნიკულიორი|ფუნიკულიორთან]], ორხევის მცხოვრებ გიორგი ცხოვრებაშვილზე თავდასხმის შესახებ<ref name="SG2000_Mar_crime">{{სტატია | ავტორი = ბ. ჩერქეზიშვილი | სათაური = Криминал. Жестокость нашего времени;Опиум из шахты | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, თ. ლომსაძე, ბ. ჭაჭანიძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2000 | თვე = 3 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 73—74 | ნომერი = 21989 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629190417/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== თანამედროვე ეტაპი ==== XXI საუკუნეში ორხევი თბილისის განუყოფელ ნაწილად განაგრძობს განვითარებას. ეს ტერიტორია თანამედროვე სამეცნიერო კვლევებშიც მოიხსენიება, კერძოდ, 2011 წელს ორხევის რაიონიდან აღებული [[თიხნარი|თიხნარის]] ნიმუშები გეოტექნიკური გამოცდებისთვის გამოიყენებოდა<ref name="Soil2011">{{სტატია | ავტორი = კიკნაძე ხ. ლ., დადიანი კ. ზ., მაისაია ლ. დ., ლორთქიფანიძე ფ. ნ., ნავროზაშვილი მ. ზ. | სათაური = Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | ენა = ru | გამოცემა = სამეცნიერო შრომების კრებული | ტიპი = კრებული | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის წყალთა მეურნეობის ინსტიტუტი | პასუხისმგებელი = რედ. გ. ვ. გავარდაშვილი, ი. რ. ირემაშვილი | წელი = 2011 | ნომერი = 66 | გვერდები = 124—127 | issn = 1512-2344 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. დედაქალაქის პოლიტიკურ ცხოვრებაში დასახლება სამგორის რაიონის ერთ-ერთი [[მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემა|მაჟორიტარული]] ოლქის შემადგენლობაში შედის, რომლის წარმომადგენლებსაც ქალაქის [[საკრებულო|საკრებულოში]] ირჩევენ<ref name="TbilisiWeek2017">{{სტატია |სათაური=«Грузинская мечта» представила кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |პასუხისმგებელი=Вадим Геджадзе |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |ნომერი=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამავე პერიოდში ხელისუფლება ავარიული საცხოვრებელი სახლებიდან მოსახლეობის განსახლების პრობლემას წყვეტდა. 2011 წლის იანვარში ორხევი იძულებით გადაადგილებულ პირთა (დევნილთა) ათობით ოჯახის იძულებითი გამოსახლების ადგილად იქცა, რომლებიც დასახლების ერთ-ერთ ყოფილ ადმინისტრაციულ შენობაში ცხოვრობდნენ. 2011 წლის 20 იანვარს, პოლიციის მონაწილეობით, მათი გამოსახლება განხორციელდა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011"/>. ტელეკომპანია „ლიბერალის“ საინფორმაციო რეპორტაჟის კადრების მიხედვით, გამოსახლებულთა შორის იყვნენ [[2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომი|2008 წლის ომის]] შედეგად დაზარალებული დევნილები. მცხოვრებლები ინტერვიუში თავიანთ სასოწარკვეთას გამოთქვამდნენ და აცხადებდნენ, რომ მათ „როგორც საქონელი“ ისე ეპყრობოდნენ და მომავალი საცხოვრებელი ადგილის შესახებ გაურკვევლობაში იმყოფებოდნენ. ოჯახების ნაწილი გორში კოტეჯებში გადაასახლეს, თუმცა, ერთ-ერთი მცხოვრების თქმით, კომპენსაციამ მისი დიდი ოჯახის ყველა წევრი ვერ დააკმაყოფილა და ადამიანების ნაწილი უსახლკაროდ დარჩა. გამოსახლებას თან ახლდა პირადი ნივთების, მათ შორის ავეჯისა და ხატების, სამხედრო და სამოქალაქო სატვირთო მანქანებში ჩატვირთვა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011">{{cite news | url = https://www.myvideo.ge/v/1411858 | title = დევნილთა გასახლება ორხევიდან | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ლიბერალი | date = 2011-01-20 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/p_20250701_202507 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენი ნივთები სატვირთო მანქანით მიაქვთ, როგორც საქონელი... }}</ref>{{efn|ვიდეო წარმოადგენს ტელეკომპანია „ლიბერალის“ რეპორტაჟს, რომელიც კერძო პირის მიერ არის ატვირთული ჰოსტინგზე. მოვლენის თარიღი (20 იანვარი) მითითებულია ტიტრებში, წელი (2011) კი ვიდეოს ატვირთვის თარიღიდან გამომდინარეობს.}}. განსაკუთრებული ყურადღება მიიპყრო ჩანტლაძის ქ. 4/2-ში მდებარე ყოფილი ავტობაზა „ტურისტის“ ავარიულმა შენობამ, სადაც 1998 წლიდან 10 დევნილი და 6 სოციალურად დაუცველი ოჯახი ცხოვრობდა<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_04">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | title = საკრებულოში ორი კომისიის გაერთიანებული სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-04-05 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165513/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. 2016 წლის 7 თებერვლის ტელეკომპანია „თავისუფალი ზონის“ რეპორტაჟის თანახმად, ისინი 10-15 წლის განმავლობაში თვითნაკეთ ნაგებობებში, კანალიზაციის, გაზისა და ნორმალური წყალმომარაგების გარეშე ცხოვრობდნენ. მცხოვრებლები ხელისუფლების, მათ შორის გულიკო ზუმბაძისა (საკრებულოს დეპუტატი) და მამუკა ჭოხურის (სამგორის რაიონის ყოფილი გამგებელი) სრულ უმოქმედობაზე ჩიოდნენ, რომლებიც, მათი თქმით, დაპირებებს მხოლოდ წინასაარჩევნო პერიოდში იძლეოდნენ, მაგრამ მათ მთავარ პრობლემას — საცხოვრებლის დაკანონებას — არ წყვეტდნენ<ref name="Tzona_Turist_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=5FoYJE4caFI | title = ორხევში, ტურისტის ბაზის მიმდებარედ მცხოვრებლები დახმარებას ითხოვენ | lang = ka | publisher = თავისუფალი ზონა | date = 2016-02-07 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/13-720p-25 | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live }}</ref>. 2016 წლის აპრილში, მრავალი მიმართვის შემდეგ, შენობის განმეორებითი ტექნიკური ექსპერტიზის ჩატარების გადაწყვეტილება მიიღეს. იმავე წლის ივნისისთვის მიღწეულ იქნა შეთანხმება 11 დევნილი ოჯახისთვის პროფილური სამინისტროს ხაზით ახალი საცხოვრებლის გადაცემის, ასევე 9 ოჯახისთვის, რომლებსაც დევნილის სტატუსი არ ჰქონდათ, ალტერნატიული საცხოვრებლის მოძიების შესახებ<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_06">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | title = თბილისის საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-06-22 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165144/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. საბოლოო განსახლების საკითხი საკრებულოს ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის დღის წესრიგში 2017 წელსაც იდგა<ref name="Sakrebulo_Turist_2017_11"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |title=საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის შემაჯამებელი სხდომა გაიმართა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-11-10 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630160010/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. 2016 წლის ივლისში დასახლება სოციალური პროტესტის ასპარეზად იქცა. მცხოვრებლები აქციაზე გამოვიდნენ ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით, რომელიც ორხევში ერთადერთი სამედიცინო დაწესებულება იყო. პოლიკლინიკა ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოში მდებარე №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო პროტესტის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. აქცია, რომელიც ოპოზიციური პარტია „პატრიოტთა ალიანსის“ წარმომადგენლის, ბეჟან გუნავას ინიციატივით დაიწყო, რაიონის მაჟორიტარი დეპუტატის, გულიკო ზუმბაძის ბიუროს თანამშრომლებთან შეტაკებაში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=PDY_EX69cvk | title = აქცია ორხევის დასახლებაში | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-07-14 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/360p-25_202506 | archive-date = 2025-06-30 }}</ref>. ==== მუნიციპალური საცხოვრისის შექმნა და პირველი კონფლიქტი (2015) ==== 2015 წელს ორხევის სოციალური საცხოვრისი, ჯერ კიდევ მშენებლობის დასრულების ეტაპზე, სოციალური კონფლიქტის საგანი გახდა. მიზეზი გახდა ხელისუფლების გეგმა, [[ისანი-სამგორის რაიონი|ისნის რაიონში]] მდებარე ყოფილი სამხედრო ჰოსპიტლის შენობიდან 117 სოციალურად დაუცველი ოჯახი გამოესახლებინათ, რათა შენობა გაეთავისუფლებინათ შემდგომი რეაბილიტაციისა და [[იძულებით გადაადგილებული პირი|იძულებით გადაადგილებული]] 160 ოჯახის შესახლებისთვის. გამოსახლებული ოჯახების ნაწილის განთავსება იგეგმებოდა ორხევში მშენებარე ახალ მუნიციპალურ საცხოვრისში, რომელიც 72 ოჯახზე იყო გათვლილი<ref name="EMC_Hospital_2015">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/emc-qofil-samkhedro-hospitalshi-matskhovrebeli-sotsialurad-dautsveli-ojakhebis-gansakhlebis-protsess-afasebs |title=EMC ყოფილ სამხედრო ჰოსპიტალში მაცხოვრებელი სოციალურად დაუცველი ოჯახების განსახლების პროცესს აფასებს |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2015-08-12 |access-date=2025-07-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20241207172005/https://socialjustice.org.ge/ka/products/emc-qofil-samkhedro-hospitalshi-matskhovrebeli-sotsialurad-dautsveli-ojakhebis-gansakhlebis-protsess-afasebs |archivedate=2024-12-07 |url-status=live }}</ref>. პროცესმა გამოსასახლებელი ოჯახების პროტესტი და უფლებადამცველი ორგანიზაციის, „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრის“ (EMC, მოგვიანებით — „სოციალური სამართლიანობის ცენტრი“), კრიტიკული შეფასება გამოიწვია. 2015 წლის 12 აგვისტოს განცხადებაში EMC-მ განსახლების გეგმის სისტემურ ხარვეზებზე მიუთითა: * '''გაუმჭვირვალე კრიტერიუმები:''' უცნობი იყო, რა პრინციპით შეირჩეოდა 117 ოჯახიდან ის 72, რომელიც ორხევში მიიღებდა ბინას, რაც, ორგანიზაციის შეფასებით, უსამართლო განაწილების რისკებს ქმნიდა. * '''შემოთავაზებული საცხოვრისის არაადეკვატურობა:''' გამოსასახლებელ პირთა განცხადებით, ორხევის ბინები არაადეკვატურად მცირე იყო მრავალსულიანი ოჯახებისთვის და არ იყო აღჭურვილი ელემენტარული საცხოვრებელი პირობებით. * '''ალტერნატივების არასტაბილურობა:''' იმ ოჯახებს, რომლებიც ორხევში ვერ მოხვდებოდნენ, სთავაზობდნენ ქირის ანაზღაურებას მხოლოდ საბიუჯეტო წლის ბოლომდე, რაც არ წარმოადგენდა გრძელვადიან გადაწყვეტას. * '''საერთაშორისო სტანდარტების დარღვევა:''' უფლებადამცველებმა ხაზი გაუსვეს, რომ პროცესი არღვევდა საქართველოს მიერ აღებულ საერთაშორისო ვალდებულებებს სათანადო საცხოვრებლის უფლების შესახებ, რადგან გამოსახლება დასაშვებია მხოლოდ როგორც უკანასკნელი ზომა. EMC მოითხოვდა გამოსახლების პროცესის დაუყოვნებლივ შეჩერებას, უსახლკარო ოჯახების საჭიროებების შეფასების ობიექტური კრიტერიუმების შემუშავებას და მათთვის სტაბილური, გრძელვადიანი საცხოვრებელი პირობების შეთავაზებას თავად ამ ოჯახების უშუალო ჩართულობით<ref name="EMC_Hospital_2015"/>. ===== უკანონო ნაგებობების დემონტაჟი (2022) ===== 2022 წლის იანვარში ორხევი საზოგადოების ყურადღების ცენტრში რამდენიმე [[საცხოვრებელი ზონა|საცხოვრებელი ნაგებობის]] დემონტაჟის გამო მოექცა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიის]] მუნიციპალური ინსპექციის განკარგულებით, დაინგრა შენობები, რომლებიც ხელისუფლებამ სახელმწიფო მიწაზე უკანონო მშენებლობებად შეაფასა<ref name="Tabula_demolition">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |title=მერიამ ორხევის დასახლებაში სახლები დაანგრია |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630123943/https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. მოვლენამ არაერთგვაროვანი რეაქცია გამოიწვია. თბილისის მერმა [[კახა კალაძე|კახა კალაძემ]] განაცხადა, რომ დემონტაჟი მრავალგზის გაფრთხილების შემდეგ განხორციელდა და ქალაქის ხელისუფლება მიწების თვითნებურ მიტაცებას არ დაუშვებდა<ref name="Tabula_Kaladze_comment">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679420-am-adamianebs-regionebshi-akvt-micebi |title="ამ ადამიანებს რეგიონებში აქვთ მიწები, დედაქალაქში ბინები" – კალაძე ორხევზე |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://archive.ph/qaBvr |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. თავის მხრივ, უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) მერიის ქმედებები მკაცრად გააკრიტიკა. ორგანიზაციის განცხადებაში მას უწოდეს „კიდევ ერთი [[რეპრესია|რეპრესიული]] ღონისძიება“ [[უსახლკარო|უსახლკაროების]] წინააღმდეგ და სისტემური პოლიტიკის ნაწილი, და არა ერთეული შემთხვევა. განსაკუთრებით ხაზგასმული იყო, რომ ნგრევა, რომელიც ზამთრის პერიოდსა და [[COVID-19|COVID-19-ის]] პანდემიის პირობებში, ალტერნატიული საცხოვრისის შეთავაზების გარეშე განხორციელდა, ადამიანებს „ქუჩაში, მიუსაფარ მდგომარეობაში აღმოჩენისა და ფიზიკური განადგურების რისკის წინაშე“ აყენებდა. უფლებადამცველებმა მიუთითეს კანონმდებლობის სისტემურ ხარვეზზე, რომელიც, საერთაშორისო სტანდარტების უგულებელყოფით, საცხოვრისის იძულებით დემონტაჟს არ განიხილავს გამოსახლების ფორმად და ამით დაზარალებულებს სამართლებრივი დაცვის გარეშე ტოვებს. ამასთან დაკავშირებით, SJC-მ კონკრეტული მოთხოვნები წამოაყენა: * '''თბილისის მერიისადმი''' — დაუყოვნებლივ შეეწყვიტა დემონტაჟი და დაზარალებულები უზრუნველეყო ადეკვატური საცხოვრებლით; * '''საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსადმი''' — შეემუშავებინა საცხოვრისის ეროვნული სტრატეგია; * '''საქართველოს მთავრობისა და პარლამენტისადმი''' — საკანონმდებლო დონეზე ეღიარებინა დემონტაჟისას იძულებითი გამოყვანა გამოსახლების ფორმად და მოეხდინა ეროვნული კანონმდებლობის სრული ჰარმონიზაცია ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ნორმებთან<ref name="SJC_Demolition_2022">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/satskhovrisebis-demontazhi-usakhlkarota-tsinaaghmdeg-tbilisis-meriis-kidev-erti-represiuli-ghonisdziebaa |title=საცხოვრისების დემონტაჟი უსახლკაროთა წინააღმდეგ თბილისის მერიის კიდევ ერთი რეპრესიული ღონისძიებაა |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707144727/https://socialjustice.org.ge/ka/products/satskhovrisebis-demontazhi-usakhlkarota-tsinaaghmdeg-tbilisis-meriis-kidev-erti-represiuli-ghonisdziebaa |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. ===== კონფლიქტი სოციალური საცხოვრისის გარშემო (2023—2025) ===== 2023 წლის ბოლოს ცნობილი გახდა ორხევის სოციალური საცხოვრისის უსაფრთხოების პრობლემის შესახებ. შენობა, რომელიც 1967 წელს აშენდა და თავდაპირველად სასკოლო კვების კომბინატს წარმოადგენდა, 2017 წელს უსახლკაროდ რეგისტრირებული ოჯახების განსათავსებლად გადაკეთდა. 2022 წლისთვის მასში 260 ადამიანი ცხოვრობდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |title=უსახლკარო პირები ორხევის სოციალური საცხოვრისიდან გაყვანას საჭიროებენ |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2023-12-05 |access-date=2025-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250707141628/https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |archive-date=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. წლების განმავლობაში მისი მდგომარეობა მნიშვნელოვნად გაუარესდა: მცხოვრებლები, მათ შორის ბავშვები და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები, უჩიოდნენ მუდმივ ხმაურს, ნესტს, გადატვირთულობასა და ბინებში კედლებისა და ჭერის დაზიანებას<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. 2023 წლის დეკემბერში უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) სამგორის რაიონის გამგეობის მიერ დაკვეთილი საინჟინრო-საპროექტო კვლევის შედეგები გამოაქვეყნა. ექსპერტიზამ კრიტიკული პრობლემები გამოავლინა: * '''სეისმური მდგრადობის ნორმებთან შეუსაბამობა:''' შენობა არ პასუხობდა 8-ბალიანი [[მედვედევი-შპონჰოიერი-კარნიკის სკალა|სეისმური ზონისთვის]] დადგენილ თანამედროვე მოთხოვნებს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''მზიდი კონსტრუქციების არადამაკმაყოფილებელი მდგომარეობა:''' გამოვლინდა უხარისხოდ დაბეტონებული კარკასის კვანძები და ნორმებით აკრძალული სილიკატური აგურის გამოყენება<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''ჩამონგრევის რისკი:''' დაწყებული იყო იმ ლითონის ელემენტების კოროზია, რომლებზეც რიგელები იყო დამონტაჟებული, რაც „მყისიერი ჩამონგრევის“ საშიშროებას ქმნიდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''რემონტის არარენტაბელურობა:''' აღდგენითი სამუშაოების ღირებულება მნიშვნელოვნად აღემატებოდა შენობის საერთო ღირებულების 50%-ს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. ექსპერტებმა დაასკვნეს, რომ შენობის ექსპლუატაცია კაპიტალური გამაგრების გარეშე დაუშვებელი იყო, ხოლო სამუშაოების პერიოდში აუცილებელი იყო მცხოვრებლების სრული ევაკუაცია. უფლებადამცველებმა თბილისის მერიას მოუწოდეს, დაუყოვნებლივ უზრუნველეყო მცხოვრებლები უსაფრთხო და ღირსეული ალტერნატიული საცხოვრებლით<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. სიტუაცია კვლავ 2025 წლის მაისში გამწვავდა. იმ დროისთვის ავარიულ შენობაში 75 ოჯახიდან დაახლოებით 25 რჩებოდა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიამ]] მათ განსახლების სქემა შესთავაზა: დროებითი ქირა ქალაქის ხარჯზე და შემდგომში მუდმივი საცხოვრებლის გადაცემა. თუმცა, მცხოვრებლებმა იურიდიული გარანტიების არარსებობის გამო შეთავაზებაზე უარი განაცხადეს, რადგან შიშობდნენ, რომ დროებითი საცხოვრებელი განუსაზღვრელი ვადით გაგრძელდებოდა. ისინი ითხოვდნენ ოფიციალური დოკუმენტების გადაცემას, რომლებიც ახალ საცხოვრებელზე საკუთრების უფლებას დაადასტურებდა, და მერთან, [[კალაძე, კახა|კახა კალაძესთან]], შეხვედრას<ref name="TVPirveli_Shelter_2025">{{cite news | url = https://www.youtube.com/watch?v=_fD_YXb0lVA | title = ორხევის მერიის თავშესაფარი - პროტესტი და მოლოდინი (Приют мэрии в Орхеви — протест и ожидание) | lang = ka | publisher = ტელეკომპანია პირველი (TV Pirveli) | date = 2025-05-17 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-social_issues-2025 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენ უკან დასახევი გზა არა გვაქვს... შეხვედრა მხოლოდ და მხოლოდ კახი კალაძესთან. | url-status = live }}</ref>. კონფლიქტი გამწვავდა, როდესაც ხელისუფლებამ გამოსახლების დასაჩქარებლად შენობას ელექტროენერგიის მიწოდება შეუწყვიტა. მცხოვრებლებმა ეს ზეწოლის ზომად შეაფასეს და, მათივე მტკიცებით, ელექტრომომარაგება თვითნებურად აღადგინეს. მათ ასევე მერიის შენობასთან უვადო საპროტესტო აქციის დაწყება დააანონსეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025" />. ==== სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი ორხევში ==== პოსტსაბჭოთა პერიოდში ორხევმა მნიშვნელოვანი სტრატეგიული დანიშნულება შეიძინა და [[საქართველოს თავდაცვის ძალები|საქართველოს თავდაცვის ძალების]] ერთ-ერთი საკვანძო ობიექტის დისლოკაციის ადგილად იქცა. აქ განთავსებულია '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''', რომელიც ფუნქციონირებს როგორც სამხედრო ტექნიკის მიღების, განაწილების, მომსახურებისა და მოდერნიზაციის ცენტრალური [[ჰაბი]]<ref name="MOD_2022_01">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8543/turqetma-tavdacvis-dzalebs-specialuri-teqnika-gadasca- | title = თურქეთმა თავდაცვის ძალებს სპეციალური ტექნიკა გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2022-01-29 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2020_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7918/tavdacvis-dzalebis-axali-saavtomobilo-sashualebebit-agchurvis-procesi-daiwyo | title = თავდაცვის ძალების ახალი საავტომობილო საშუალებებით აღჭურვის პროცესი დაიწყო | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-07-26 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ორხევის ბაზა წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, უპირველეს ყოვლისა, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის, ძირითად პლატფორმას. „სამხედრო-ფინანსური თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმების“ ფარგლებში აქ რეგულარულად იმართება ტექნიკის გადაცემის ოფიციალური ცერემონიები. * '''2022 წლის 29 იანვარს''' თურქულმა მხარემ 11 ერთეული ლოგისტიკური მანქანა, 2 მიკროავტობუსი და 2 ტრაქტორი გადასცა, რომელთა საერთო ღირებულება 597 722 [[აშშ-ის დოლარი|აშშ დოლარს]] შეადგენდა. ღონისძიებას ესწრებოდნენ თავდაცვის მინისტრი [[ჯუანშერ ბურჭულაძე|ჯუანშერ ბურჭულაძე]], მისი მოადგილე [[გიორგი ხაინდრავა (პოლიტიკოსი)|გიორგი ხაინდრავა]], თავდაცვის ძალების მეთაურის მოადგილე [[ბრიგადის გენერალი]] [[ჯონი ტატუნაშვილი|ჯონი ტატუნაშვილი]] და თურქეთის ელჩი ფატმა ჯერენ იაზგანი. მიღება-ჩაბარების აქტებს ხელი მოაწერეს ავიაციისა და [[საჰაერო თავდაცვა|საჰაერო თავდაცვის]] სარდალმა, [[პოლკოვნიკი|პოლკოვნიკმა]] [[სერგო ნინუა|სერგო ნინუამ]] და ლოგისტიკის სარდალმა, პოლკოვნიკმა კახაბერ ტაბატაძემ<ref name="MOD_2022_01"/>. * '''2021 წლის 19 ივლისს''' გადაეცა კომპანია [[BMC (თურქეთი)|BMC]]-ის წარმოების 4 ტექნიკური მომსახურების მანქანა, ღირებულებით 866 400 აშშ დოლარი, მინისტრ ბურჭულაძისა და თავდაცვის ძალების მეთაურის, [[გენერალ-მაიორი|გენერალ-მაიორ]] გიორგი მათიაშვილის თანდასწრებით<ref name="MOD_2021_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8322/saqartvelos-tavdacvis-saministros-turqetis-respublikam-teqnikuri-momsaxurebis-manqanebi-gadasca | title = საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს თურქეთის რესპუბლიკამ ტექნიკური მომსახურების მანქანები გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2021-07-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2015 წლის 19 აგვისტოს''' გადაეცა 143 დასახელების მატერიალურ-ტექნიკური საშუალებების პარტია, დაახლოებით 700 ათასი დოლარის ღირებულების, რომელიც განკუთვნილი იყო როგორც შეიარაღებული ძალებისთვის, ასევე [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შსს]]-ს საზღვრის დაცვის დეპარტამენტისთვის. დოკუმენტებს ხელი მოაწერეს ლოგისტიკის სარდალმა მამუკა ცხვედიანმა და თურქეთის სამხედრო ატაშეს მოადგილემ ბიულენთ კორთმა<ref name="MOD_2015_08">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4036/turqetis-erovnuli-tavdacvis-saministris-sachuqaru | title = თურქეთის ეროვნული თავდაცვის სამინისტროს საჩუქარი | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-08-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2012 წლის 2 მაისს''' გადაეცა [[Land Rover]]-ისა და [[Ford]]-ის მარკის საველე სარემონტო-სახანძრო მანქანები. ცერემონიას ესწრებოდა თავდაცვის მინისტრის მოადგილე ალექსანდრე ბურჭულაძე და თურქეთის ელჩი მურათ ბურჰანი<ref name="MOD_2012_05">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/1594/presents-from-general-staff-of-turkey-to-georgia-mod | title = თურქეთის გენერალური შტაბის საჩუქარი საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2012-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ობიექტი ასევე ცენტრალურ როლს ასრულებს ქართული არმიის მოდერნიზაციისა და სამხედრო მოსამსახურეების სოციალური პირობების გაუმჯობესების პროგრამებში. '''2020 წლის 26 ივლისს''' მინისტრ [[ირაკლი ღარიბაშვილი|ირაკლი ღარიბაშვილის]] ინიციატივით ორხევის ბაზაზე დაიწყო ქვედანაყოფების ახალი ავტომობილებით, მათ შორის [[Toyota Hilux]]-ის პიკაპებითა და [[Toyota Land Cruiser]]-ის ყველგანმავლებით, ასევე [[MAN]], [[Iveco]] და [[Ford]]-ის ტექნიკით, გადაიარაღების პროცესი. ეს ღონისძიება მიზნად ისახავდა მოძველებული ტექნიკის ჩანაცვლებას, რომლის შეკეთებაზეც ყოველწლიურად მილიონობით ლარი იხარჯებოდა<ref name="MOD_2020_07"/>. '''2020 წლის 1 თებერვალს''' მინისტრმა ღარიბაშვილმა ბაზაზე ვიზიტისას ყველა სამხედრო მოსამსახურისთვის ახალი, მნიშვნელოვნად გაუმჯობესებული [[სამედიცინო დაზღვევა|სამედიცინო დაზღვევის]] პაკეტის შემოღება დააანონსა<ref name="MOD_2020_02">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7712/samxedro-mosamsaxureebi-sruliad-ganaxlebuli-janmrtelobis-sadazgvevo-paketit-isargebleben | title = სამხედრო მოსამსახურეები სრულიად განახლებული ჯანმრთელობის სადაზღვევო პაკეტით ისარგებლებენ | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-02-01 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ბაზას რეგულარულად აინსპექტირებს უმაღლესი ხელმძღვანელობა, მათ შორის თავდაცვის მინისტრები [[ირაკლი ალასანია|ირაკლი ალასანია]] და [[თინათინ ხიდაშელი|თინათინ ხიდაშელი]] 2015 წელს, რომლებიც სწავლობდნენ ინფრასტრუქტურის მდგომარეობას და მის მასშტაბურ რეკონსტრუქციას გეგმავდნენ<ref name="MOD_2015_05_monitoring">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3252/monitoring-in-east-operative-command | title = მონიტორინგი აღმოსავლეთ სარდლობის ქვედანაყოფებში | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_visit">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3413/minister-of-defence-at-military-bases | title = თავდაცვის მინისტრი სამხედრო ბაზებზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ლოგისტიკური ფუნქციების გარდა, ბაზა საზოგადოებრივი და მემორიალური საქმიანობის ადგილია. მის ტერიტორიაზე სხვადასხვა წლებში დისლოცირებული იყო '''I მსუბუქი ქვეითი ბრიგადის მე-12 ბატალიონი'''<ref name="MOD_2015_11">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4362/kiparisis-xeebi-dagupuli-samxedroebis-saxelze | title = კიპარისის ხეები დაღუპული სამხედროების სახელზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-11-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_monitoring"/> და '''საავტომობილო ბატალიონი'''<ref name="MOD_2013_10">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/2426/presidential-elections-of-georgia | title = საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2013-10-27 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. 2013 წლის 27 ოქტომბრის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს აქ ორგანიზებული იყო სამგორის №6 საარჩევნო ოლქის №60 საარჩევნო უბანი, რომელიც მდებარეობდა მისამართზე: ახვლედიანის ჩიხი (ამჟამად ჩანტლაძის ჩიხი), 5<ref name="MOD_2013_10"/>. '''2015 წლის 19 ნოემბერს''' მე-12 ბატალიონის ჯარისკაცებმა ფონდ „გაამწვანე საქართველოსთან“ ერთად და თავდაცვის მინისტრის მოადგილის [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძის]] მონაწილეობით, ბაზის ტერიტორიაზე 50 [[კვიპაროზი]] დარგეს ბრძოლებში დაღუპული თანამებრძოლების ხსოვნის პატივსაცემად<ref name="MOD_2015_11"/>. == გეოგრაფია == === საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებები === დასახლება ორხევი მდებარეობს თბილისის აღმოსავლეთ ნაწილში, სამგორის სარწყავი სისტემის ტერიტორიაზე. ეს ადგილი ხასიათდება [[თიხნარი|თიხნარების]] არსებობით, რაც დადასტურდა 2011 წლის [[სამეცნიერო კვლევა|სამეცნიერო ნაშრომში]], რომელიც [[მელიორაცია|ჰიდრომელიორაციის]] საკითხებს ეძღვნებოდა. კვლევებისთვის გამოყენებული იყო [[ნიადაგი|ნიადაგის]] ნიმუშები, რომლებიც უშუალოდ ორხევის რაიონიდან იქნა აღებული<ref name="Science2011">{{სტატია |ავტორი=Кикнадзе Х.Л., Дадиани К.З., Маисая Л.Д., Лордкипанидзе Ф.Н., Наврозашвили М.З. |სათაური=Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |ენა=ru |გამოცემა=Сборник научных трудов |ტიპი=კრებული |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Институт водного хозяйства Грузинского технического университета |პასუხისმგებელი=под ред. Г. В. Гавардашвили, И. Р. Иремашвили |წელი=2011 |ნომერი=66 |გვერდები=124—127 |issn=1512-2344 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ადგილობრივი თიხნარის ძირითადი ფიზიკურ-მექანიკური თვისებები შემდეგნაირად განისაზღვრა: * '''[[პლასტიკურობის რიცხვი]]:''' 15,5 * '''ფილტრაციის საწყისი კოეფიციენტი (Кф):''' 2,63×10⁻³ სმ/წმ * '''[[წყალბადის მაჩვენებელი|pH]] წყლის გამონაწვლილში:''' 7,5 * '''ბუნებრივი განლაგების მშრალი გრუნტის მოცულობითი წონა:''' 1,48 გ/სმ³ ==== ფილტრაციული გამოცდების შედეგები ==== კვლევის ფარგლებში შესწავლილ იქნა ადგილობრივი თიხნარების [[წყალშემკავებლობა|წყალგაუმტარობის]] შემცირების შესაძლებლობა მათი [[ზედაპირულად აქტიური ნივთიერება|ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებებით]] (ზან) დამუშავების გზით — ამ შემთხვევაში [[კაპროლაქტამი|კაპროლაქტამის]] წარმოების კუბური ნარჩენებით. მიზანი იყო შეფასებულიყო, რამდენად ეფექტურად შეეძლო ასეთ დამუშავებას [[ფორიანობა|ფორების]] „დალუქვა“ [[გრუნტი|გრუნტში]], რაც მნიშვნელოვანი მაჩვენებელია ჰიდროტექნიკური და [[ირიგაცია|სარწყავი]] მშენებლობისთვის. შედეგები აჩვენებს, რომ ზან-ით დამუშავების შემდეგ თიხნარის წყალგამტარობა მკვეთრად მცირდება. [[დარსის კანონი|წნევის გრადიენტის]] (წნევის ვარდნის შეფარდება ფილტრაციის გზის სიგრძესთან) 2.0-მდე მნიშვნელობისას, წყლის ფილტრაცია ნიმუშებში მთლიანად შეწყდა. გრადიენტის მნიშვნელოვან ზრდამდეც კი, 10.0-მდე, ფილტრაციის კოეფიციენტი ძალიან დაბალ დონეზე რჩებოდა (დაახლოებით 1,04×10⁻⁵ სმ/წმ), რაც გრუნტში მდგრადი და პრაქტიკულად წყალგაუმტარი სტრუქტურის ფორმირებაზე მიუთითებს. ეს მონაცემები ადასტურებს, რომ ორხევის თიხნარებს გააჩნიათ თვისებები, რომლებიც მათი ფილტრაციული მახასიათებლების ეფექტურად შემცირების საშუალებას იძლევა, რაც ამ ტერიტორიის მნიშვნელოვანი გეოგრაფიული და საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებაა. === ეკოლოგია === დასახლებაში ეკოლოგიური საკითხები, განსაკუთრებით სამრეწველო დაბინძურებასთან დაკავშირებით, არაერთხელ გამხდარა სოციალური პროტესტისა და საზოგადოებრივი შეშფოთების საგანი. ==== სამრეწველო დაბინძურება და პროტესტები (2014-2017) ==== 2014 წლის სექტემბერში მწვავე პრობლემად იქცა კომპანია „Georgian Metal“-ის ფეროსპლავთა ქარხნის მუშაობა, რომელიც №156 საჯარო სკოლიდან სულ რაღაც 100–150 მეტრში მდებარეობდა. მოსახლეობა და მოსწავლეთა მშობლები საპროტესტო აქციებს მართავდნენ და საწარმოს გაჩერებას ითხოვდნენ, რადგან ქარხანა ფილტრების გარეშე მუშაობდა და ძლიერ კვამლსა და გამონაბოლქვს გამოყოფდა. მათი მტკიცებით, ეს პირდაპირ საფრთხეს უქმნიდა 700-მდე მოსწავლისა და მთელი რაიონის მოსახლეობის ჯანმრთელობას<ref name="Aris_Ecology_2014">{{cite web |url=https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |title=სკოლა, რომელშიც ბავშვებს ცოდნის მიღება ჯანმრთელობის ხარჯზე უწევთ |lang=ka |website=Aris.ge-განათლება |date=2014-09-23 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707133104/https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. საწარმოს ხელმძღვანელობა „მცირე ხარვეზებს“ აღიარებდა და ფილტრების მომავალში დამონტაჟების პირობას დებდა, თუმცა მუშაობის შეჩერებაზე უარს აცხადებდა. ეკოლოგმა ნინო ჩხობაძემ პრობლემა კანონმდებლობის სისუსტეს დაუკავშირა, რომელიც მსგავს საწარმოებს გარემოზე ზემოქმედების შეფასების გარეშე ფუნქციონირების საშუალებას აძლევდა. გარემოს დაცვის სამინისტროში განაცხადეს, რომ ქარხანა უკვე ორჯერ იყო დაჯარიმებული და მონიტორინგის ქვეშ იმყოფებოდა<ref name="Aris_Ecology_2014"/>. 2016 წლის აგვისტოში მცხოვრებლები კვლავ გამოვიდნენ პროტესტზე ჰაერის ძლიერი დაბინძურების წინააღმდეგ, რაც, მათი თქმით, ქარხნების, კერძოდ, საწარმო „ჭიათურმანგანუმ ჯორჯიას“ მუშაობით იყო გამოწვეული. ტელეკომპანია „ობიექტივის“ რეპორტაჟის თანახმად, მცხოვრებლები ჩიოდნენ, რომ საწარმოები ტექნიკური ნორმების დარღვევით მუშაობდნენ, განსაკუთრებით ღამის საათებში, რაც ძლიერ გამონაბოლქვს იწვევდა. ისინი ამას დასახლებაში ალერგიული, გულ-სისხლძარღვთა და ონკოლოგიური დაავადებების ზრდას უკავშირებდნენ. საჩივრებზე საპასუხოდ, გარემოს დაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ მათმა ინსპექტორებმა უკვე ჩაატარეს წინასწარი დათვალიერება და დაგეგმეს საწარმოების სრული შემოწმება<ref name="Obieqtivi_Ecology_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=49MBtMgRHt0 | title = ორხევისა და ალექსეევკას მოსახლეობა ქარხნების მუშაობას აპროტესტებს | lang = ka | author = შორენა კოკორაშვილი | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-08-01 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/360p-25_20250630 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ხდება გამონაბოლქვი, არის დაბინძურებული ჰაერი, არ ხდება ჰაერის ფილტრაცია, გაწმენდა... აქვე ახლოს, 200 მეტრში არის სკოლა... მომატა ბავშვების ალერგიულმა დაავადებებმა, მომატა გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებმა, სიმსივნურმა დაავადებებმა. | url-status = live }}</ref>. 2017 წლის აპრილში, მცხოვრებლების საჩივრების შემდეგ უსიამოვნო სუნსა და კანალიზაციის დაბინძურებაზე, რაც სავარაუდოდ კვების მრეწველობის საწარმო „ფუდმარტის“ საქმიანობას უკავშირდებოდა, მუნიციპალური ხელისუფლების მონაწილეობით შეხვედრები გაიმართა. შედეგად, კომპანიამ პრობლემის გადასაჭრელად ზომები მიიღო, კერძოდ, დაამონტაჟა სპეციალური გამწოვი ფილტრები<ref name="Sakrebulo_Foodmart_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |title=გულიკო ზუმბაძე კომპანიის ,,ფუდმარტი“ ხელმძღვანელობას შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-04-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164416/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ==== ნავთობბაზასთან მეზობლობის პრობლემა (2018) ==== კიდევ ერთი მწვავე ეკოლოგიური და სოციალური პრობლემა გახდა საცხოვრებელი სახლების ახლო მეზობლობა კომპანია „[[SOCAR]] Georgia Petroleum“-ის ნავთობბაზასთან. „სტუდია მონიტორის“ 2018 წლის 31 იანვრის რეპორტაჟში ორხევის მცხოვრებლები თავიანთ ცხოვრებას „ბომბზე ცხოვრებას“ უწოდებდნენ და მუდმივ ხმაურზე, ნავთობპროდუქტების ძლიერ სუნსა და სარკინიგზო ცისტერნებისგან მომდინარე საფრთხეზე ჩიოდნენ. გამოძიების თანახმად, 20 000 ტონა ტევადობის ნავთობბაზის მშენებლობის ნებართვა 2009 წელს გაიცა, მას შემდეგ, რაც გაუქმდა სანიტარული ნორმები, რომლებიც სამრეწველო და საცხოვრებელ ობიექტებს შორის უსაფრთხო მანძილს არეგულირებდა. შედეგად, ერთ-ერთი საცხოვრებელი სახლი რეზერვუარებიდან სულ რაღაც 30 მეტრში აღმოჩნდა. ეკოლოგმა მანანა ქოჩორაძემ ასეთ კანონმდებლობას „მსოფლიო გამონაკლისი“ უწოდა. სიუჟეტში ასევე აღინიშნა, რომ [[საქართველო-ევროკავშირის ასოცირების ስምምነት|ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების]] ფარგლებში საქართველომ ვალდებულება აიღო, მიეღო ახალი ეკოლოგიური კოდექსი 2017 წლის სექტემბრამდე, თუმცა რეპორტაჟის გამოსვლის მომენტისთვის ეს ვადა უკვე დარღვეული იყო<ref name="StudioMonitor_OilBase_2018">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=uxLLgXlnB_M | title = ნავთობბაზა საცხოვრებელ სახლებთან ახლოს | lang = ka | publisher = Studio Monitor | date = 2018-01-31 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-oilbase | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live | quote = ბომბი არის მაგი ჩვენთვის რა... }}</ref>. ==== პროდუქციის ხარისხისა და უსაფრთხოების კონტროლი ==== სამრეწველო ჰაერის დაბინძურების გარდა, სახელმწიფო ორგანოების ყურადღების საგანი ხდება კომუნალური მომსახურებისა და სამომხმარებლო პროდუქტების უსაფრთხოებაც. სურსათის ეროვნული სააგენტოს 2019—2025 წლების ოფიციალური ანგარიშები ასახავს როგორც სასმელი წყლის, ისე კვების პროდუქტების მონიტორინგის შედეგებს<ref name="NFA_main" />. კომუნალური ინფრასტრუქტურის კონტროლის ფარგლებში, 2019 წლის ანგარიშში დაფიქსირდა სასმელი წყლის სინჯის აღება კომპანია '''[[Georgian Water and Power]]'''-ის გამანაწილებელი ქსელიდან მისამართზე: ორხევი, კაკაბაძის 1-ლი შესახვევი, სახლი 8. გ. ნათაძის სახელობის სანიტარიის, ჰიგიენისა და სამედიცინო ეკოლოგიის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის ლაბორატორიაში ჩატარებული ანალიზის შედეგად, ხარისხის სტანდარტების დარღვევები არ გამოვლენილა<ref name="NFA2019" />. სახელმწიფო მონიტორინგი რეგულარულად ეხება დასახლებაში ბაზირებული კვების საწარმოების პროდუქციას და მათი საქმიანობის არაერთგვაროვან სურათს აჩვენებს. მონიტორინგის შედეგების ქრონოლოგია: * '''2019:''' '''შპს „რესპუბლიკის“''' მიერ წარმოებულ არაჟანში აღმოჩნდა არარძისმიერი (მცენარეული) ცხიმები, რაც ფალსიფიკაციას წარმოადგენს. კომპანია დაჯარიმდა 600 ლარით. აღსანიშნავია, რომ იმავე წელს ამავე მწარმოებლის კარაქისა და ყველის ნიმუშებში, რომლებიც თბილისის №65 საბავშვო ბაღიდან იქნა აღებული, დარღვევები არ გამოვლენილა<ref name="NFA2019" />. * '''2020:''' დაფიქსირდა მასობრივი დარღვევები '''შპს „რესპუბლიკასთან“'''. ლაბორატორიულმა ანალიზმა აჩვენა, რომ '''კარაქ „რანინაში“''' არარძისმიერი ცხიმების წილი '''93,1 %'''-ს აღწევდა, ხოლო '''რძე „მალკოში“''' — '''84,8 %'''-ს. წლის განმავლობაში ეტიკეტირების წესების განმეორებითი დარღვევისთვის კომპანიას დაეკისრა 600 ლარის ოდენობის ჯარიმა და მიეცა მითითება პროდუქციის ბაზრიდან ამოღების შესახებ<ref name="NFA2020" />. * '''2021:''' ეს წელი ყველაზე სერიოზული დარღვევებით გამოირჩა. მომწოდებელ '''შპს „ფრუტ ლოჯისტიკასთან“''' საზამთროსა და ნესვის რამდენიმე პარტიაში [[ნიტრატები|ნიტრატების]] დასაშვები ნორმის მრავალჯერადი გადაჭარბება გამოვლინდა. საზამთროს ერთ-ერთ ნიმუშში ნიტრატების შემცველობამ '''400 მგ/კგ''' შეადგინა, ნორმით 60 მგ/კგ (გადაჭარბება '''6,6-ჯერ'''). ნესვში მაჩვენებელმა '''380 მგ/კგ'''-ს მიაღწია, ნორმით 90 მგ/კგ (გადაჭარბება '''4,2-ჯერ'''). მთელი საშიში პროდუქცია გაყიდვიდან ამოიღეს. იმავე წელს '''შპს „რესპუბლიკასთან“''' კვლავ დაფიქსირდა დარღვევა ხაჭოსა და არაჟანში, რის გამოც ინფორმაცია გადაეცა [[საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო|ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურს]]. ამავდროულად, '''„ღვინის კომპანია დუგლაძისა“''' და '''შპს „დაკო ტრეიდის“''' პროდუქციის შემოწმებამ ამ წელს დარღვევები არ გამოავლინა<ref name="NFA2021" />. * '''2022:''' '''შპს „ფრუტ ლოჯისტიკასთან“''' კვლავ აღმოაჩინეს ნიტრატები საზამთროში (117 მგ/კგ, ნორმით 60 მგ/კგ), რასაც პარტიის ამოღება მოჰყვა. წინა წლებისგან განსხვავებით, '''შპს „რესპუბლიკის“''' პროდუქციაში დარღვევები არ დაფიქსირებულა. ასევე არ გამოვლენილა დარღვევები '''„ღვინის კომპანია დუგლაძესთან“''', '''შპს „დაკო ტრეიდთან“''' და '''შპს „ფუდსერვისთან“'''<ref name="NFA2022" />. * '''2023:''' '''შპს „რესპუბლიკა“''' კვლავ ფალსიფიკაციაში ამხილეს — '''კარაქ „მალკოში“''' აღმოჩნდა '''85 %''' არარძისმიერი ცხიმი. კომპანია დაჯარიმდა. '''„ღვინის კომპანია დუგლაძისა“''' და '''შპს „ფუდსერვისის“''' პროდუქციის შემოწმებამ ამ წელს დარღვევები არ გამოავლინა<ref name="NFA2023" />. 2024 წლის ყველა კვარტლისა და 2025 წლის პირველი კვარტლის ანგარიშებში ორხევში ბაზირებულ კომპანიებთან დარღვევები არ დაფიქსირებულა. კერძოდ, შემოწმებებმა დაადასტურა '''„ღვინის კომპანია დუგლაძის“''', '''შპს „რესპუბლიკის“''', '''შპს „აგროფლორასა“''' და '''შპს „დაკო ტრეიდის“''' პროდუქციის სტანდარტებთან შესაბამისობა<ref name="NFA2024-2025" />. == ადმინისტრაციული სტატუსი == დასახლება ორხევი ადმინისტრაციულად სამგორის რაიონის შემადგენლობაში შედის. თავისი ისტორიის განმავლობაში დასახლებამ არაერთხელ შეიცვალა ადმინისტრაციული კუთვნილება: * '''26 კომისრის სახელობის რაიონი''' და '''კალინინის რაიონი''' (1940-იანი წლების ბოლო — 1950-იანი წლების დასაწყისი): თავდაპირველად, 1946 წელს, ორხევის ტერიტორია შედიოდა ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის საზღვრებში, რომელიც 26 კომისრის სახელობის რაიონის ნაწილი იყო<ref name="ZV1946_Dec"/>. 1950 წლის იანვრისთვის, ორხევის საარჩევნო უბნის დაარსებით, დასახლება უკვე თბილისის კალინინის რაიონის შემადგენლობაში ირიცხებოდა<ref name="Komunisti1950"/>. * '''გარეუბნის რაიონი''' (1950-იანი წლების დასაწყისი): მალევე ადმინისტრაციული დაყოფა კვლავ შეიცვალა. უკვე 1950 წლის ბოლოსთვის დასახლება ორხევი მოიხსენიება როგორც თბილისის გარეუბნის რაიონის მნიშვნელოვანი ნაწილი, სადაც აქტიურად მიმდინარეობდა საბინაო და სოციალური მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov"/>. * '''სამგორის რაიონი''' (1962 წლიდან): 1962 წლის აპრილში შეიქმნა სამგორის რაიონი, რომელიც ქალაქ თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამ ახალი რაიონის ცენტრი გახდა დაბა სამგორი, რომელიც ორხევისა და სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლების გაერთიანებით ჩამოყალიბდა<ref name="ZV1962_Apr"/>. * '''გარდაბნის რაიონი''' (1960-იანი წლების ბოლო — 1970-იანი წლების დასაწყისი): რამდენიმე წლის შემდეგ, როგორც 1970 წლის იანვარში გამოქვეყნებული მაცხოვრებლების [[წერილი|წერილიდან]] ირკვევა, დასახლება ორხევი გარდაბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. * '''საქარხნო რაიონი''' (1970-იანი — 1980-იანი წლები): 1970-იანი წლების დასაწყისში ორხევი კვლავ თბილისის საქალაქო საზღვრებში მოექცა და საქარხნო რაიონის ნაწილი გახდა<ref name="Komunisti1974"/><ref name="ZV1973_Jun"/>. ამ რაიონის ფარგლებში ორხევი შედიოდა '''აეროპორტის № 65 საარჩევნო ოლქში''' (1975 წელი, ცენტრი — აეროპორტის დირექცია)<ref name="ZV1975_Mar">{{სტატია |სათაური=Заводской район |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |პასუხისმგებელი=О. Кинкладзе |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1975 |თვე=3 |რიცხვი=25 |გამოცემა=70 |ნომერი=15134 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630102142/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |archivedate=2025-06-30}}</ref>, '''მელიორატორთა № 84 საარჩევნო ოლქში''' (1984 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1984_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Мелиораторов избирательный округ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |პასუხისმგებელი=Н. Черкезишвили |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1984 |თვე=12 |რიცხვი=9 |გამოცემა=282—283 |ნომერი=18037—18038 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630103422/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |archivedate=2025-06-30 }}</ref> და '''ორხევის № 48 საარჩევნო ოლქში''' (1989 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1989_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Орхевский избирательный округ № 48 |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |პასუხისმგებელი=ред. А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=12 |რიცხვი=5 |გამოცემა=278 |ნომერი=19531 |გვერდები=4 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630104840/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''სამგორის რაიონი''' (თანამედროვე პერიოდი): ამჟამად, პოსტსაბჭოთა პერიოდის ადმინისტრაციული რეფორმების შემდეგ, ორხევი კვლავ ქალაქ თბილისის სამგორის რაიონის შემადგენლობაშია. [[მუნიციპალიტეტი|მუნიციპალიტეტის]] 2014 წლის დადგენილების თანახმად, ორხევი აეროპორტის დასახლების ტერიტორიასთან და სხვა ტერიტორიებთან ერთად ქმნის რაიონის მე-19 მიკრორაიონს (უბანს) სახელწოდებით „ორხევი, აეროპორტი“<ref name="MatsneDecree">{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |title=ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტში დადგენილ ადმინისტრაციულ საზღვრებში არსებული ადმინისტრაციული ერთეულების - რაიონების ტერიტორიულ ერთეულებად – უბნებად დაყოფის შესახებ |website=საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე |publisher=ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულო |lang=ka |date=2014-12-09 |access-date=2025-06-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250425030900/https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |archivedate=2025-04-25 |url-status=live }}</ref>. ამ ქვედანაყოფის ადგილობრივი მმართველობა მდებარეობს მისამართზე: გიორგი მუხაძის ქუჩა, 6<ref name="OSM_Data"/>. ჩრდილოეთით ესაზღვრება დასახლებები [[თეთრიხევი]] და [[თეთრიხევჰესი]]. 2017 წელს ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე მმართველი პარტია „[[ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო|ქართული ოცნებიდან]]“ მაჟორიტარულ ოლქში, რომელიც მოიცავს ორხევს, ლილოს დასახლებასა და აეროპორტს, წარდგენილი იყო საკრებულოს დეპუტატი გიორგი ტყემალაძე<ref name="TN2017_Sep">{{სტატია |სათაური=Правящая партия назвала кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |გამოცემა=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. [[ფაილი:Map of Orkhevi and Uban 19 "Orkhevi, Airport" in Samgori District, Tbilisi.jpg|მინი|ადმინისტრაციული უბნის №19 „ორხევი, აეროპორტი“ (ნარინჯისფერი) და დასახლება ორხევის (ლურჯი) საზღვრები მის შემადგენლობაში.]] [[ფაილი:Orkhevi as a part of Samgori District of Tbilisi.jpg|მინი|ორხევი სამგორის რაიონის შემადგენლობაში.]] '''ძირითადი ქუჩები:''' * თენგიზ ჩანტლაძის ქუჩა — 2001 წლამდე [[ელენე ახვლედიანი|ელენე ახვლედიანის]] ქუჩის სახელს ატარებდა<ref>{{წიგნი |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |პასუხისმგებელი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ საყვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |წელი=2008 |გვერდები=192 |გვერდების რაოდენობა=511 |ენა=ka |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. * გიორგი მუხაძის ქუჩა * სოსო (კობა) აბზიანიძის ქუჩა * ალექსანდრე ქართველიშვილის ქუჩა * [[ნიკო ფიროსმანაშვილი|ნიკო ფიროსმანის]] ქუჩა * შალვა ამირანაშვილის ქუჩა * დავით კაკაბაძის ქუჩა * ვაჟა ბანეთიშვილის ქუჩა * იოანე პეტრიწის ქუჩა * ალექსანდრე წუწუნავას ქუჩა * ივანე გოკიელის ქუჩა * სოსო ღვინიაშვილის ქუჩა * [[სერგეი ესენინი|სერგეი ესენინის]] ქუჩა * გიორგი სააკაძის ქუჩა == ინფრასტრუქტურა == დასახლების ინფრასტრუქტურა, რომელიც საბჭოთა პერიოდში ჩამოყალიბდა, მოიცავს საგანმანათლებლო, სამრეწველო, კომერციულ, კულტურულ და [[რეკრეაცია|სარეკრეაციო]] ობიექტებს. ბევრი მათგანი [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ გაუქმდა ან გარდაიქმნა, ხოლო მათ ადგილას და მათ გვერდით ახლები გაჩნდა. 1950-იან წლებში დასახლებაში აშენდა [[ამბულატორია]], პოლიკლინიკა, სტომატოლოგიური კაბინეტები<ref name="ZV1950_Dec21"/>, [[აბანო]], ფოსტა, კლუბი, ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>, რესტორანი და რამდენიმე მაღაზია<ref name="ZV1962_Dec7"/>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, კომუნალური მომსახურების ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო: 1962 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიებისა და რესტორნის ცუდ მდგომარეობას უჩიოდნენ<ref name="ZV1962_Dec7"/>. 1970 წელს მაცხოვრებლები ჩიოდნენ 1946 წელს აშენებული დროებითი საცხოვრებლების სიძველეზე, სასმელი წყლის მიწოდების ხშირ შეფერხებებსა და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე, რაც მათ რადიოსა და [[ტელევიზორი|ტელევიზორებით]] სარგებლობის შესაძლებლობას ართმევდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. 2005 წლის მდგომარეობით, დასახლება, თბილისის გარეუბანში მდებარე რამდენიმე სხვა რაიონთან ერთად, სრულად არ იყო ჩართული ცენტრალურ [[საკანალიზაციო კოლექტორი|საკანალიზაციო სისტემაში]], და [[ჩამდინარე წყლები|ჩამდინარე წყლები]] ნაწილობრივ მიმდებარე ხევებში ჩაედინებოდა<ref name="UrbanPlanning2005">{{წიგნი |ავტორი=გ. ბერიძე, ვ. დავითაია, ზ. კიკნაძე, ლ. კლიმიაშვილი, ბ. მამინაიშვილი, ნ. ნაცვლიშვილი, გ. სოსელია, გ. შავდია, თ. ჯეირანაშვილი |სათაური=თბილისის ქალაქთმშენებლობითი განვითარების მეთოდოლოგიური პრობლემები |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |პასუხისმგებელი=გივი ბერიძე |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=არქიტექტურის თეორიისა და ქალაქთმშენებლობის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი „ტბილარქტეორია“ |წელი=2005 |ტომი=3 |გვერდები = 258 |გვერდების რაოდენობა=264 |isbn=99940-0-497-2 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630111219/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამჟამად, ორხევი ძირითადად საცხოვრებელი მიკრორაიონია, სადაც ჩრდილოეთით საბჭოთა პერიოდის 2-5 სართულიანი კორპუსებია, ხოლო სამხრეთით — კერძო სახლები ნაკვეთებით. === სახელმწიფო დაწესებულებები === * '''საქართველოს შემოსავლების სამსახურის არატარიფული კონტროლის სამმართველო''' — კობა აბზიანიძის ქუჩა №4-ში მდებარეობს [[საქართველოს შემოსავლების სამსახური|საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის]] საბაჟო დეპარტამენტის ერთ-ერთი ქვედანაყოფი. ამ სამმართველოში, ისევე როგორც ქვეყნის მასშტაბით სხვა სერვისცენტრებსა და გაფორმების ეკონომიკურ ზონებში, ხორციელდება საექსპორტო ოპერაციებისთვის საჭირო საქონლის წარმოშობის სერტიფიკატების გაცემა<ref>{{cite web |url=https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |title=საბაჟო - ხშირად დასმული კითხვები |lang=ka |website=საქართველოს შემოსავლების სამსახურის ოფიციალური ვებგვერდი |publisher=სსიპ – შემოსავლების სამსახური |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701171427/https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |archivedate=2025-07-01 |url-status=live}}</ref>. === სამხედრო ობიექტები === დასახლება ორხევში მდებარეობს საქართველოს თავდაცვის ძალების ერთ-ერთი მთავარი ობიექტი — მოქმედი სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი, რომელსაც ოფიციალურად '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''' ეწოდება. ბაზა ცენტრალურ როლს ასრულებს სამხედრო ტექნიკის მიღებაში, მომსახურებაში, მოდერნიზაციასა და განაწილებაში<ref name="MOD_2022_01"/> <ref name="MOD_2020_07"/>. ამჟამად ობიექტი წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, კერძოდ, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის მთავარ პლატფორმას, სადაც იმართება სპეციალური და ლოგისტიკური ტექნიკის გადაცემის ცერემონიები<ref name="MOD_2022_01"/>. გარდა ამისა, ბაზაზე ხორციელდება ქართული არმიის საავტომობილო პარკის განახლების პროექტები<ref name="MOD_2020_07"/>. ის რეგულარულად გამოიყენება ოფიციალური ღონისძიებების, უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ინსპექტირებისა და ხსოვნის აქციების ჩასატარებლად<ref name="MOD_2015_05_visit"/> <ref name="MOD_2015_11"/>. === მრეწველობა და საწარმოები === ==== ისტორიული სამრეწველო ობიექტები ==== საბჭოთა პერიოდში ორხევი მნიშვნელოვანი სამრეწველო და ლოგისტიკური ცენტრი იყო. აქ ფუნქციონირებდა: * '''„სამგორწყალმშენის“ ბაზა''' (1948 წლიდან): მსხვილი კომპლექსი, რომელიც მოიცავდა ცენტრალურ მექანიკურ და ავტოსახელოსნოებს, გარაჟს, სახერხ ქარხანასა და საწყობებს<ref name="ZV1948_Mar"/><ref name="ZV1948_Apr"/><ref name="ZV1948_Jul"/>. * '''რკინაბეტონის ნაკეთობების წარმოების პოლიგონები''' (1963): მდებარეობდა ორხევსა და ლილოში საირიგაციო მშენებლობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1963_Mar"/>. * '''ორგანული სასუქების ქარხანა''' (1962): მშენებარე ქარხანა, რომელთანაც [[მილსადენი]] მტკვარზე გადებული ახალი ხიდით მიიყვანეს<ref name="ZV1962_Feb"/>. * '''ტექსტილისა და გალანტერეის კომბინატი''' (1971): იგეგმებოდა [[კოოპერაცია|კოოპერატიული]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1971_Aug"/>. * '''„თბილგვირაბმშენის“ რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკკ)''' (1982): [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველყოფის მთავარი საწარმო. ქარხანა წელიწადში 20 ათას კუბურ მეტრ ასაწყობ რკინაბეტონსა და 50 ათას სასაქონლო ბეტონს უშვებდა<ref name="ZV1982_Feb"/>. * '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' (1986): მოიცავდა ინსტრუმენტების, [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[მოსაპირკეთებელი მასალები|მოსაპირკეთებელი მასალების]] საამქროებს<ref name="ZV1986_Sep"/><ref name="ZV1987_Dec27"/>. 1988 წელს აქ გაიხსნა '''პოლიმერული ნაწარმის ქარხანა''', რომელიც მარმარილოს ნარჩენებისგან სანტექნიკასა და მოსაპირკეთებელ ფილებს აწარმოებდა<ref name="ZV1988_May"/>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხანა''' (1986): იგეგმებოდა ახალი კორპუსების მშენებლობა ორხევში, რომლებიც 1989 წელს უნდა შესულიყო ექსპლუატაციაში<ref name="ZV1986_Jun"/>. * '''სუვენირების წარმოება „სოლანი“''' (1985): დაგეგმილი იყო ახალი საამქროს მშენებლობა 1,2 მილიონი რუბლის ღირებულებით<ref name="ZV1985_Oct"/>. * '''ადგილობრივი მრეწველობის სამინისტროს სარემონტო ბაზა''' (1987): იგეგმებოდა სამინისტროს ყველა საწარმოს მოწყობილობების ცენტრალიზებული შეკეთებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30"/>. პოსტსაბჭოთა პერიოდში ამ და ახალი საწარმოების ბაზაზე [[კერძო კომპანია|კერძო კომპანიები]] დაარსდა. 1998–1999 წლებში ორხევის სამრეწველო ზონაში დარეგისტრირდა '''სს „პოლიმერული ნაკეთობა“'''<ref name="SG1998_Dec"/> და '''სს „ხალიბი“''' (სარემონტო-მექანიკური ქარხანა)<ref name="SG1999_Jan"/>. 1998 წელს აქ ასევე მუშაობდა '''სს „ვაზიანი“''', რომელიც [[შამპანური|შამპანურს]] აწარმოებდა<ref name="Sakartvelo1998"/>. ==== თანამედროვე საწარმოები ==== XXI საუკუნეში ორხევის სამრეწველო ზონა აგრძელებს ფუნქციონირებას, სპეციალიზდება რა ძირითადად კვების, ლოგისტიკურ და სამშენებლო დარგებში. სურსათის ეროვნული სააგენტოს 2019—2025 წლების სახელმწიფო მონიტორინგის მონაცემები ადასტურებს დასახლებაში რამდენიმე მსხვილი კომპანიის საქმიანობას<ref name="NFA_main">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/StateControl/ |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250502214506/https://www.nfa.gov.ge/Ge/StateControl |archivedate=2025-05-03 |url-status=live |description=მთავარი გვერდი სახელმწიფო კონტროლის ანგარიშებით. }}</ref>. * '''[[ღვინის კომპანია „დუგლაძე“]]''' ({{lang-ka|შპს დუგლაძეების ღვინის კომპანია}}) — [[ღვინო|ღვინოებისა]] და [[ბრენდი|ბრენდის]] მსხვილი მწარმოებელი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ჭანტლაძის ჩიხი, 8<ref name="NFA2021">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1229 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2021 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2021 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707181833/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1229 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2021 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2022">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5568 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2022 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2022 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250508101050/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5568 |archivedate=2025-05-08 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2022 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2023">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5835 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2023 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2023 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707180143/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5835 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2023 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2024-2025">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/StateControl/ |title=კვარტალური ანგარიშები (2024-2025) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250502214506/https://www.nfa.gov.ge/Ge/StateControl |archivedate=2025-05-03 |url-status=live |description=2024-2025 წლების კვარტალური ანგარიშები, რომლებშიც ორხევის კომპანიებთან დარღვევები არ დაფიქსირებულა. }}</ref>. * '''შპს „რესპუბლიკა“''' ({{lang-ka|შპს რესპუბლიკა}}) — რძის პროდუქტების მწარმოებელი სავაჭრო მარკებით „მალკო“ და „რანინა“, მდებარეობს თენგიზ ჭანტლაძის ქუჩა, 26ა-ში. კომპანიის საქმიანობა არაერთხელ გამხდარა სახელმწიფო კონტროლის ობიექტი<ref name="NFA2019">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/3310 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2019 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2019 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707181900/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/3310 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2019 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2020">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1214 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2020 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2020 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250508130308/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1214 |archivedate=2025-05-08 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2020 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2023" />. * '''შპს „ფრუტ ლოჯისტიკა“''' — ლოგისტიკური კომპანია-მომმარაგებელი, რომელიც მდებარეობს '''ორხევის სამხედრო დასახლების ტერიტორიაზე'''<ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2022" />. * '''შპს „აგროფლორა“''' — ლოგისტიკური კომპანია-მომმარაგებელი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: '''მ. აბაშიძე-საფაროვას ქუჩა, № 1'''<ref name="NFA2024-2025" />. * '''შპს „დაკო ტრეიდ“''' ({{lang-ka|შპს დაკო ტრეიდ}}) — საბაკალეო პროდუქტების დაფასოებისა და დისტრიბუციის კომპანია, მდებარეობს ჭანტლაძის ქუჩა, 3-ში<ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2022" /><ref name="NFA2024-2025" />. * '''შპს „ფუდსერვისი“''' ({{lang-ka|შპს ფუდსერვისი}}) — საკვები პროდუქტების დისტრიბუტორი და იმპორტიორი, ბაზირებულია ჭანტლაძის ქუჩა, 40-ში<ref name="NFA2022" /><ref name="NFA2023" />. * '''„Plastics Georgia“''' და '''„Lider Plast“''' — პლასტმასის ნაწარმის მწარმოებელი საწარმოები. * '''„ბედეგი“''' — სამშენებლო მასალების მწარმოებელი ქარხანა. * '''„წუნდა“''' — ავეჯის ფაბრიკა.<ref name="OSM_Data"/> === თანამედროვე კეთილმოწყობა და სოციალური ობიექტები === მუნიციპალური სოციალური პროგრამების ფარგლებში, ორხევში, მუხაძის ქუჩაზე, ფუნქციონირებს სოციალური საცხოვრებელი კორპუსი 75 ბინით სოციალურად დაუცველი ოჯახებისთვის. 2015 წელს, უსახლკაროთა რეგისტრაციის ახალი წესების დამტკიცებასთან და თბილისში სპეციალური მუნიციპალური კომისიის შექმნასთან დაკავშირებით, ცნობილი გახდა, რომ ორხევში სრულდებოდა მუნიციპალური თავშესაფრის მშენებლობა, რომელიც 80-მდე ოჯახის დროებითი საცხოვრებლით უზრუნველყოფას ითვალისწინებდა<ref name="Sakrebulo_Shelter_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |title=კომისიის სხდომაზე ,,უსახლკაროდ რეგისტრაციისა და თავშესაფარი ფართით უზრუნველყოფის წესის“ დამტკიცების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-11-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165508/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ამასთან, სოციალური საცხოვრისის ექსპლუატაციას კონფლიქტებიც ახლავს: 2025 წლის მაისში ერთ-ერთი ავარიული კორპუსის მცხოვრებლები მერიის მიერ მათი გადასახლების გეგმის წინააღმდეგ გამოვიდნენ და ახალი საცხოვრებლის მიღების წინასწარი იურიდიული გარანტიები მოითხოვეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025"/>. ეს ობიექტები ქალაქის სამსახურების რეგულარული მონიტორინგის ქვეშ იმყოფება, რასაც თბილისის საკრებულოს 2018, 2021 და 2023 წლების ანგარიშები ადასტურებს<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |title=გიორგი ბირბიჩაძემ ორხევსა და ლილოში სოციალური საცხოვრისი და მიუსაფართა თავშესაფარი დაათვალიერა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-06-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155720/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |title=კომისიის სხდომაზე ,,თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის’’ ანგარიში მოისმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-09-07 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155253/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |title=ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომისიის სხდომაზე თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის დირექტორს მოუსმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2023-10-19 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630154909/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2010-იანი წლების ბოლო და 2020-იანი წლების დასაწყისი დასახლების აქტიური ინფრასტრუქტურული განახლების პერიოდით აღინიშნა. საკრებულოს ანგარიშების თანახმად, ეს სამუშაოები ხშირად იყო პასუხი იმ პრობლემებზე, რომლებიც მოსახლეობამ რაიონის მაჟორიტარ დეპუტატ გიორგი ტყემალაძესთან შეხვედრებზე დააყენა და ქალაქის ბიუჯეტში აისახა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონის მოსახლეობასთან პერმანენტულ შეხვედრებს განაგრძობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-12-29 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155908/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref name="Sakrebulo_2019_03_22">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურულ სამუშაოებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-03-22 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155630/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. ასე, 2018 წელს დაიწყო სანიაღვრე სისტემის მშენებლობა პეტრიწის, კაკაბაძის, გოკიელისა და წუწუნავას ქუჩებზე, რათა გადაჭრილიყო დატბორვის მრავალწლიანი პრობლემა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორში მიმდინარე ინფრასტრუქტურულ პროექტებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-03-14 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155910/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2019 წელს შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები: სკვერი (500 მ²) და სპორტული მოედანი მუხაძის ქუჩაზე, ასევე ჩატარდა ორხევის ცენტრალური პარკის მასშტაბური კეთილმოწყობა, სადაც 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია მოწესრიგდა, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22" />. 2021 წელს სრულად განახლდა საგზაო ინფრასტრუქტურა მუხაძის ქუჩაზე, მათ შორის დაიგო ასფალტი, დამონტაჟდა ბორდიურები და მოეწყო საფეხმავლო ბილიკები<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |title=სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურული სამუშაოები მიმდინარეობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-05-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155419/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2021 წელს გიორგი მუხაძის ქუჩაზე (ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედნის მახლობლად) ჩატარდა გამწვანების სამუშაოები, რომლის დროსაც გაშენდა ახალი გაზონები, დაირგო ხეები, ყვავილები და ბუჩქები.<ref name="Botanica2021">{{cite web |url=https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3 |title=ორხევი |lang=ka |website=Botanica.ge |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701130836/https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3/ |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }}</ref> 2021 წელს ტელეკომპანია „[[იმედი (ტელეკომპანია)|იმედმა]]“ მოამზადა სიუჟეტი თენგიზ ჩანტლაძის ჩიხის ერთ-ერთი კორპუსის მცხოვრებლებზე, რომლებმაც ერთობლივი ძალისხმევით საკუთარი ეზო გაალამაზეს (სავარაუდოდ, თ. ჩანტლაძის ჩიხი, 5). 2015 წელს დაწყებული ინიციატივით, მიტოვებული ტერიტორია მოვლილ მწვანე სკვერად გადაიქცა. მცხოვრებლებმა, რომლებიც [[ამხანაგობა|ამხანაგობად]] გაერთიანდნენ, დამოუკიდებლად დარგეს ხეები, ბუჩქები და ყვავილები, მოაწყვეს ყვავილნარები, მათ შორის ხელმისაწვდომი მასალებისგან, როგორიცაა მანქანის საბურავები. ნერგების ნაწილი და სკამები ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარებით მიიღეს, თუმცა სკვერის მოვლისა და განვითარების ძირითადი სამუშაოები თავად მცხოვრებლებმა იკისრეს. კეთილმოწყობაში აქტიურად მონაწილეობენ ბავშვებიც, რომლებიც მშობლებს მცენარეების მორწყვასა და სისუფთავის დაცვაში ეხმარებიან. ერთ-ერთმა მცხოვრებმა, ავთომ, ბავშვებთან ერთად ეზოში ჩიტების სახლები ააშენა და დაამონტაჟა. მისი თქმით, ეს საქმიანობა არა მხოლოდ გარემოს გალამაზების საშუალებაა, არამედ აღზრდის მნიშვნელოვანი ელემენტიც: „ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ... არ არის აუცილებელი ველოდოთ მერიას ან მთავრობას, რაც ჩვენს ძალებშია, თავად უნდა გავაკეთოთ“. <ref name="ImediDila_Yard_2021">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=RIC670MxQF0 | title = ორხევის დასახლებაში მცხოვრებლებმა საკუთარი საცხოვრებელი კორპუსის ეზო გაამწვანეს | lang = ka | website = იმედის დილა | publisher = ტელეკომპანია იმედი | date = 2021-05-11 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/720p-25_202507 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ. | urlstatus = live }}</ref> === განათლება === ==== ისტორიული სასწავლო დაწესებულებები ==== საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში ფუნქციონირებდა [[საბავშვო ბაღი]] და [[ბაგა-ბაღი|ბაგა]] (1950 წლიდან)<ref name="ZV1950_Nov"/>, მუშა-მშენებელთა '''მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები''' (1953 წლიდან)<ref name="ZV1953_Apr"/> და '''„საქმთავარმონტაჟსპეცმშენის“ სასწავლო კომბინატი''' (1982 წლიდან)<ref name="ZV1982_Nov"/>. ==== თანამედროვე სასწავლო დაწესებულებები ==== * '''156-ე საჯარო სკოლა''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 28). 2019 წელს დაიწყო 1000 მოსწავლეზე გათვლილი სკოლის კომპლექსური [[რეაბილიტაცია]]<ref name="Droa_School">{{სტატია |სათაური=ორხევის დასახლებაში 156-ე საჯარო სკოლის სრული რეაბილიტაცია დაიწყო |ორიგინალი= |ბმული=https://droa.ge/?p=55976 |ენა=ka |გამოცემა=droa.ge |გამომცემლობა=საქართველოს მედია კლუბი |ტიპი=საიტი |წელი=2019 |თვე=10 |რიცხვი=9 |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://archive.ph/wRo9U |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="Sakrebulo_School">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |title=156-ე საჯარო სკოლაში სრული რეაბილიტაციის პროცესი დაიწყო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-10-08 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155704/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. * '''ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის №19 ხელოვნების სკოლა''' (კობა აბზიანიძის ქ., 6) — მუნიციპალური სასწავლო დაწესებულება, რომელიც თბილისის მერიის კულტურის, განათლების, სპორტისა და ახალგაზრდულ საქმეთა სამსახურის დაქვემდებარებაში მყოფი 33 ხელოვნების სკოლის სისტემაში შედის. სკოლაში სწავლება მიმდინარეობს სხვადასხვა შემოქმედებითი მიმართულებით, მათ შორის: [[მუსიკა]], [[თეატრი]] და [[ქორეოგრაფია]]<ref name="Tbilisi_Art_Schools"> {{cite web |url=https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |title=ხელოვნების სკოლები |lang=ka |website=თბილისის მერიის ოფიციალური საიტი |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630202909/https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }} </ref>. * '''76-ე საბავშვო ბაღი'''. * '''კერძო სკოლა-ლიცეუმი „სანთელი“'''.<ref name="OSM_Data"/> ==== ბიბლიოთეკა ==== * '''[[ტერენტი გრანელი|ტერენტი გრანელის]] სახელობის ბიბლიოთეკა''' (მუხაძის ქ., 6/6) — წარმოადგენს თბილისის მულტიფუნქციური ბიბლიოთეკების ქსელის №11 ფილიალს<ref name="Library_Sign_Photo"> {{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |title=ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკის (ფილიალი №11) აბრა ორხევში |author=დავით ოსიპოვი |website=Wikimedia Commons |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630195204/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |archivedate=2025-06-30 }} </ref>. ის არის 1951 წელს მკითხველისთვის გახსნილი მასობრივი ბიბლიოთეკის მემკვიდრე<ref name="ZV1951_Nov2"/>. თბილისის ბიბლიოთეკების ოფიციალური ცნობარის მიხედვით, დაარსების წლად 1950 წელი ითვლება. 2018 წლის მდგომარეობით (მაშინ ფილიალი №44), მისი ფონდი 13 066 ერთეულს ითვლიდა, ხოლო მკითხველთა რაოდენობა 920 ადამიანს შეადგენდა<ref name="Tbilisi_Libraries_2018"> {{cite web |url=https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |title=ქ. თბილისის ბიბლიოთეკები – 2018 |lang=ka |website=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა |format=PDF |date=2018 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240706132939/https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |archivedate=2024-07-06 |urlstatus=live |pages=2 }} </ref>. === ჯანდაცვა === საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში მოქმედებდა ამბულატორია და პოლიკლინიკა, თუმცა პოსტსაბჭოთა პერიოდში პირველადი სამედიცინო დახმარების ხელმისაწვდომობა პრობლემად იქცა. 2015 და 2017 წლებში საკრებულოს კომისიების სხდომებზე არაერთხელ დაისვა ორხევში პირველადი ჯანდაცვის ობიექტების გახსნის აუცილებლობის საკითხი. კერძოდ, აღინიშნა, რომ დასახლებაში შემორჩენილი იყო ყოფილი პოლიკლინიკების შენობები, რომელთა რეაბილიტაცია მოსახლეობის საჭიროებებისთვის შეიძლებოდა<ref name="Sakrebulo_Health_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |title=გულიკო ზუმბაძემ ბრიფინგზე დიდი ლილოს მაცხოვრებლების ჯანმრთელობის შესწავლა მოითხოვა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-08-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165518/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref><ref name="Sakrebulo_Health_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |title=კომისიის სხდომაზე პირველადი ჯანდაცვის მომსახურების ობიექტების ამოქმედების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-07-20 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630163938/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. პრობლემა განსაკუთრებით გამწვავდა 2016 წლის ივლისში, როდესაც ორხევის მცხოვრებლებმა საპროტესტო აქცია გამართეს ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით. საინფორმაციო რეპორტაჟის თანახმად, ეს სამედიცინო დაწესებულება ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოს №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო აქციის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. ოპოზიციის წარმომადგენლის მიერ ინიცირებული პროტესტი შეტაკებებში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016"/>. === კომერცია და მომსახურება === ==== საბჭოთა პერიოდისა და 1990-იანი წლების ობიექტები ==== 1988 წელს ორხევში, მისამართზე '''ორხევი, 2''', გაიხსნა „ავტოვაზტექმომსახურების“ ცენტრი, სადაც ძველი „[[ვაზ (საწარმო)|ჟიგულისა]]“ და „[[გაზ (საწარმო)|გაზის]]“ მარკის ავტომობილების მფლობელებს შეეძლოთ მათი ახალ მოდელებზე გადაცვლა დამატებითი გადასახადით. ჩაბარებული ავტომობილის კომპენსაცია „ჟიგულისთვის“ 400-დან 600 რუბლამდე, ხოლო [[გაზ (საწარმო)|გორკის საავტომობილო ქარხნის]] ავტომობილებისთვის 200-დან 1000 რუბლამდე შეადგენდა<ref name="ZV1988_Sep">{{სტატია |ავტორი=ბაბუხადია, ანზორ |სათაური=Актуальное интервью. Новые «Жигули» за старые... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |პასუხისმგებელი=Грузинформ |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1988 |თვე=9 |რიცხვი=13 |გამოშვება=211 |ნომერი=19166 |გვერდები=3 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113309/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1992 წელს, [[ჰიპერინფლაცია|ჰიპერინფლაციის]] პერიოდში, ორხევში მდებარეობდა '''„კავკასიური ბანკი“''' და '''„სამეფო ბანკი“''', სადაც [[სავალუტო ბაზარი|ვალუტის გადაცვლა]] ხდებოდა<ref name="SG1992_Aug">{{სტატია |ავტორი=В. Гогидзе |სათაური=Магия денег. Если у вас... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |პასუხისმგებელი=А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1992 |თვე=8 |რიცხვი=18 |გამოშვება=104 |ნომერი=364 |გვერდები=2 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113901/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1996 წელს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ-ის]] [[საელჩო]] რძის კომბინატის ტერიტორიაზე (კახეთის გზატკეცილი, მე-10 კმ) დახურულ აუქციონს ატარებდა, სადაც [[სამშენებლო მასალები|სამშენებლო მასალები]] იყიდებოდა<ref name="SG1996_May"/>. 1998 წლიდან ახვლედიანის ქ. 6-ში მდებარეობდა სახელმწიფო '''[[სადაზღვევო კომპანია|სადაზღვევო ორგანიზაცია]] „სამგორი“''', რომელიც მომსახურების ფართო სპექტრს სთავაზობდა, [[სიცოცხლის დაზღვევა|სიცოცხლის დაზღვევიდან]] დაწყებული, მოსავლისა და ავტოსამოქალაქო პასუხისმგებლობის დაზღვევის ჩათვლით<ref name="SG1998_Jun">{{სტატია |სათაური=АО «Грузинское государственное страхование» и Государственная страховая организация «Самгори» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |პასუხისმგებელი=под ред. Т. Ласхишвили |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1998 |თვე=6 |რიცხვი=26 |გამოშვება=161 |ნომერი=21382 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630114337/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== ორხევში წარმოდგენილია რამდენიმე მსხვილი სავაჭრო ქსელის სუპერმარკეტი, აფთიაქები და სხვადასხვა კომერციული ობიექტები. ფუნქციონირებს „[[საქართველოს ბანკი|საქართველოს ბანკის]]“, „[[თიბისი ბანკი|თიბისი ბანკისა]]“ და „[[ლიბერთი ბანკი|ლიბერთი ბანკის]]“ [[ბანკომატი|ბანკომატები]] და გადახდის ტერმინალები. კახეთის გზატკეცილთან მდებარეობს [[მაკდონალდსი]]. გარდა ამისა, დასახლებაში მრავალი მცირე მაღაზია, [[თონე]], ხორცის ჯიხური, ავტოსახელოსნო და სხვა მომსახურების ობიექტია.<ref name="OSM_Data"/> * '''[[მაკდონალდსი]]''' — მდებარეობს ორხევის სამხრეთ ნაწილში, კახეთის გზატკეცილთან. რესტორანი 2022 წლის ივლისში გაიხსნა. შენობა აღჭურვილია [[მზის ელექტროსადგური|მზის პანელებით]] სახურავზე და [[ელექტრომობილი|ელექტრომობილების]] დამტენი სადგურით.<ref name="BMG_McDonalds_2022">{{cite web | url = https://www.myvideo.ge/v/4130438 | title = კამპანიის McHappy Day-ი ფარგლებში „მაკდონალდს საქართველომ“, „პირველ ნაბიჯს“ 30 000 ლარი გადასცა | lang = ka | publisher = Business Media Georgia | date = 2022-07-28 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/mcdonalds-georgia-first-step-donation-2022 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ღონისძიება „მაკდონალდსის“ ახალ, ეკომეგობრულ რესტორანში გაიმართა, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ გაიხსნა და სტუმრებს კახეთის გზატკეცილზე, ორხევის დასახლებაში მასპინძლობს. | urlstatus = live }}</ref>. === კულტურა, რელიგია და დასვენება === ==== საბჭოთა პერიოდის ობიექტები ==== 1950 წელს დასახლებაში დასრულდა 300-ადგილიანი კლუბის (მოგვიანებით — [[კულტურის სახლი]]) მშენებლობა, ასევე გაიხსნა ფოსტა<ref name="ZV1950_Nov"/>. 1951 წელს კლუბში უკვე იმართებოდა კონცერტები, მათ შორის ლიტვის სსრ-ის სახელმწიფო ფილარმონიის გუნდის გასტროლები<ref name="ZV1951_Aug"/>, და გაიხსნა მასობრივი ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>. 1989 წელს ორხევის კულტურის სახლში ვიდეობარი გაიხსნა<ref name="ZV1989_Jan"/>. შემდგომში კულტურის სახლის შენობა დაანგრიეს. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== [[#რელიგიური ობიექტები|იხ. ქვეთავი]] === ტრანსპორტი === მრავალი წლის განმავლობაში სატრანსპორტო ხელმისაწვდომობა ორხევის მცხოვრებლებისთვის ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად რჩებოდა. 2015–2016 წლებში მუნიციპალიტეტის დონეზე აქტიურად განიხილებოდა საჩივრები ავტობუსების ნაკლებობისა და მოუხერხებელი განრიგის შესახებ<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_06"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |title=გულიკო ზუმბაძე მერიის ტრანსპორტის საქალაქო სამსახურის წარმომადგენლებს შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-06-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165159/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. შედეგად, მიღებულ იქნა კონკრეტული ზომები: 2015 წლის აპრილში გახანგრძლივდა ავტობუსების მარშრუტების მუშაობის დრო საღამოს საათებში, ბოლო გარანტირებული რეისებით [[ისანი (მეტროსადგური)|მეტროსადგურ „ისნიდან“]] 22:55 და 23:30 საათზე<ref name="Sakrebulo_Transport_2015_04"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |title=გულიკო ზუმბაძემ საზოგადოებას მუნიციპალური ავტობუსების სამუშაო მარშრუტების ახალი განრიგი გააცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-04-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165519/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>, ხოლო 2016 წლის აგვისტოში ამოქმედდა ახალი მიკროავტობუსის მარშრუტი №107, რომელმაც თეთრიხევი და ორხევი მეტროსადგურ „ისანთან“ დააკავშირა<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_08"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |title=გულიკო ზუმბაძის ინიციატივით, ორხევის დასახლებაში მიკროავტობუსის ახალი ხაზი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-08-05 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164726/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. დღესდღეობით დასახლება თბილისის ცენტრთან და მეტროსადგურ ისანთან დაკავშირებულია მხოლოდ ავტობუსების მარშრუტებით, მათ შორის №312<ref name="Moovit312">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-312-Tbilisi-1906-775440-76224110-0|title=312 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - დიდი ლილო (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 322<ref name="Moovit322">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-322-Tbilisi-1906-775440-76224120-0|title=322 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 337<ref name="Moovit337">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-337-Tbilisi-1906-775440-76224134-0|title=337 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტი ✈ (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 341<ref name="Moovit341">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-341-Tbilisi-1906-775440-76224138-0|title=341 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 361<ref name="Moovit361">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-361-Tbilisi-1906-775440-76224158-0|title=361 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ლილო ლოჭინი (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 408<ref name="Moovit408">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-408-Tbilisi-1906-1233448-71183091-0|title=408 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტის დასახლება (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომლებიც კახეთის გზატკეცილზე (დასახლების სამხრეთით) მოძრაობენ. თუმცა, დასახლებისთვის მთავარ სატრანსპორტო მარშრუტად რჩება ავტობუსი №356<ref name="Moovit356">{{cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-356-Tbilisi-1906-775440-76224153-0|title=356 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ორხევი|lang=ka|website=Moovit|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომელიც თეთრიხევჰესიდან მოდის, ორხევის მთავარ გზებს გაივლის და მეტროსადგურ ისნამდე მიდის. 2019 წელს ამ მარშრუტზე (მაშინ მას 56 ნომერი ჰქონდა) დაინიშნა ახალი, კომფორტული [[Isuzu]]-ს მარკის [[ავტობუსი|ავტობუსები]], რომლებიც აღჭურვილია [[კონდიციონერი|კონდიციონერებით]] და ადაპტირებულია [[შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი|შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის]].<ref name="1tv_bus">{{cite web |author=თამარ ნადარეიშვილი |title=ორხევის მიმართულებით ხუთი ახალი ავტობუსი იმოძრავებს |url=https://1tv.ge/news/orkhevis-mimartulebit-khuti-akhali-avtobusi-imodzravebs/ |website=პირველი არხი |publisher=საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი |lang=ka |date=2019-10-22 |access-date=2025-06-27 |urlstatus=live }}</ref> == ღირსშესანიშნაობები == === მემორიალები და სამახსოვრო ნიშნები === დასახლებაში რამდენიმე ობიექტია, რომლებიც ადგილობრივი მცხოვრებლებისა და ტრაგიკული მოვლენების ხსოვნას უკვდავყოფს. * '''კობა აბზიანიძის სახელობის საინფორმაციო სტენდი''' — ცენტრალურ პარკში დამონტაჟებულია სტენდი, რომელიც ეძღვნება სოსო (კობა) აბზიანიძის, [[ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის]] I ხარისხის ორდენის კავალერის, სახელობის ქუჩას.<ref name="OSM_Data"/> * '''მემორიალი სვანური კოშკის სახით''' — დადგმულია [https://www.facebook.com/paata.gujejiani.7 პაატა გუჯეჯიანის] მიერ 2014 წლის 10 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების, კახა კალანდარიშვილისა (09.11.1967—08.05.2024) და გეგი კვიციანის (16.10.1988—14.02.2018) ხსოვნის პატივსაცემად.<ref>{{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |title=მემორიალი სვანური კოშკი ორხევში |last=ოსიპოვი |first=დავით |website=ვიკისაწყობი |date=2024-11-07 |access-date=2025-06-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629181530/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |archivedate=2025-06-29 |urlstatus=live }}</ref> * '''მემორიალური დაფა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“''' — დამონტაჟებულია 156-ე საჯარო სკოლაში, დასახლების იმ მცხოვრებთა ხსოვნის პატივსაცემად, რომლებიც 1992 წელს [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|საქართველო-აფხაზეთის კონფლიქტის]] დროს დაიღუპნენ. დაფაზე, რომელზეც საქართველოს გერბი და წარწერა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“ არის გამოსახული, ჩამოთვლილია ოთხი ადამიანის სახელი: ** კობა აბზიანიძე (1965—1992) ** ვაჟა ბანეთიშვილი (1969—1992) ** ოთარი მიგრიჯინაშვილი (1955—1992) ** ლევან ფუხაშვილი (1957—1992)<ref name="OSM_Data"/> * '''ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი''' — სპორტული მოედანი, რომელიც დასახლებაში მდებარეობს. 2020 წლის 18 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების ინიციატივითა და ქალაქის საბჭოს ([[საკრებულო]]) გადაწყვეტილებით, მას ვახტანგ ფანგანის სახელი მიენიჭა. ვახტანგ ფანგანი იყო ნიჭიერი ახალგაზრდა [[ფეხბურთელი]], კლუბ „ვიტ ჯორჯიას“ კაპიტანი და თბილისის ასაკობრივი ნაკრების წევრი, რომელიც ორხევში გაიზარდა და 2013 წელს ტრაგიკულად დაიღუპა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |title=ორხევის დასახლებაში ფეხბურთელ ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედანი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2020-10-18 |access-date=2025-06-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630130358/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. === რელიგიური ობიექტები === * {{anchor|წმინდა ნინოს ეკლესია}}'''წმინდა ნინოს ეკლესია''' — [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლური ეკლესია]], რომელიც მდებარეობს [[#ცენტრალური პარკი|ცენტრალურ პარკში]], მისამართზე: კობა აბზიანიძის ქ., 3. ტაძრის მშენებლობა 2000 წელს დაიწყო ადგილობრივი მცხოვრების, გიორგი (გია) ჯაყელის, თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის პირველი მოადგილის, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისთვის ბრძოლებში უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა მოძიების საქართველოს პარლამენტის დროებითი კომისიის თავმჯდომარისა და ფრაქცია „მოქალაქეთა კავშირის“ წევრის, ინიციატივითა და სახსრებით<ref name="SG2002_Jan"/>. პროექტი შეიმუშავა [[არქიტექტორი|არქიტექტორმა]] ნოდარ მოლოთაშვილმა [[საქართველოს საპატრიარქო|საქართველოს საპატრიარქოს]] საეკლესიო ხუროთმოძღვრების განყოფილებასთან ერთად. ტაძრის მშენებლობაში, რომელიც ორხევის ცენტრალურ პარკში [[აგური|აგურით]], ბლოკებითა და [[კრამიტი|კრამიტით]] (რომელიც, არქიტექტორის მტკიცებით, ბევრად უფრო დიდხანს ძლებს, ვიდრე თუნუქის სახურავი) აშენდა, მონაწილეობდა 12 [[სამხედრო მოსამსახურე]], ასევე ადგილობრივი მცხოვრებლები, რომლებიც [[შემოწირულობა|შემოწირულობებს]] აკეთებდნენ. ტაძარი 2000 წლის 1 ივნისს, [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] საქართველოში შემოსვლის დღეს, აკურთხეს<ref name="SG2000_Jan">{{სტატია |ავტორი=А. Чантурия |სათაური=В Орхеви возводится церковь Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=1 |რიცხვი=7 |გამოშვება=5 |ნომერი=21920 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630115642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="SG2000_Jun">{{სტატია |სათაური=Грузия отметила день вступления в страну просветительницы Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |გამომცემლობა=Редакция газеты «Свободная Грузия», АО «Самшобло» |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=6 |რიცხვი=2 |გამოშვება=135 |ნომერი=22050 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ეკლესია სწრაფად იქცა თემის მნიშვნელოვან ცენტრად. 2002 წელს აქ გაიმართა მისი მთავარი [[ქტიტორი|ქტიტორის]], გიორგი (გია) ჯაყელის, [[პანაშვიდი]], რითაც დასრულდა მისი ტაძრისადმი მსახურების ისტორია<ref name="SG2002_Jan">{{სტატია |სათაური=Парламент выражает соболезнование семье Георгия (Гии) Джакели |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |პასუხისმგებელი=под ред. Тато Ласхишвили, Елены Чачуа, Арсена Еремяна |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2002 |თვე=1 |რიცხვი=22 |გამოშვება=9 |ნომერი=22367 |გვერდები=8 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''იეჰოვას მოწმეთა სამეფო დარბაზი''' — [[იეჰოვას მოწმეები|იეჰოვას მოწმეთა]] რელიგიური შეკრებების ადგილი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ვაჟა ბანეთიშვილის ქ., 41. === კულტურა და დასვენება === * {{anchor|ცენტრალური პარკი}}'''ორხევის ცენტრალური პარკი''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 22) — დასახლების მთავარი [[სარეკრეაციო ზონა]]. მის ტერიტორიაზე მდებარეობს [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს ეკლესია]]. 2017 წელს ცენტრალურ პარკში ჩატარდა გამწვანების აქცია, რომლის დროსაც ადგილობრივი მცხოვრებლების მონაწილეობით დაირგო 200-მდე კვიპაროსის ნერგი<ref name="Sakrebulo_Greening_2017">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |title=გულიკო ზუმბაძემ ორხევის დასახლებაში გამწვანების აქციაში მიიღო მონაწილეობა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-05-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164020/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live}}</ref>. 2019 წელს პარკში ჩატარდა მასშტაბური რეკონსტრუქცია: მოწესრიგდა 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>{{efn|ზოგიერთ ოფიციალურ დოკუმენტში, მაგალითად, კეთილმოწყობის შესახებ სიახლეებში, პარკი შეიძლება მოხსენიებული იყოს როგორც „ცენტრალური სკვერი“, რაც რაიონული მწვანე ზონების აღსანიშნავად გავრცელებული პრაქტიკაა.}} * '''სკვერი მუხაძის ქუჩაზე''' — 2019 წელს გახსნილი 500 მ² ფართობის კეთილმოწყობილი დასასვენებელი ზონა. სკვერში დამონტაჟებულია საბავშვო ატრაქციონები, ფანჩატური, სკამები და განათების სისტემა, ხოლო საფეხმავლო ბილიკები დეკორატიული ფილებითაა მოპირკეთებული. სკვერის გვერდით ასევე მოეწყო 529 მ² ფართობის სპორტული მოედანი<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>. * '''ახალი სკვერი კახეთის გზატკეცილთან''' — 2024 წელს გახსნილი მსხვილი სარეკრეაციო სივრცე დასახლების სამხრეთ ნაწილში. 6500 მ² ფართობზე მოეწყო დასასვენებელი ზონები, საბავშვო და ფიტნეს-მოედნები, ასევე თანამედროვე სპორტული მოედანი ხელოვნური საფარით. პროექტი, რომლის ღირებულებამ 643 000 ლარი შეადგინა, ასევე მოიცავდა განათებისა და სარწყავი სისტემების დამონტაჟებას. სკვერის გახსნაში მონაწილეობდნენ თბილისის მერის მოადგილე და სამგორის რაიონის ხელმძღვანელობა<ref name="Versia_New_Park_2024"> {{cite web |url=https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |title=სამგორში, ორხევის დასახლებაში ახალი სკვერი გაიხსნა |website=versia.ge |lang=ka |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630184943/https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. * '''კულტურის სახლი''' — საბჭოთა პერიოდში დასახლების საზოგადოებრივი ცხოვრების ცენტრი იყო. 1980-იანი წლების ბოლოს, ცვლილებების სულისკვეთების ფონზე, მისმა დირექტორმა ნუგზარ იაკობიაძემ სამეწარმეო ინიციატივა გამოიჩინა: 1989 წლის ახალი წლისთვის ცარიელ დარბაზში ვიდეო-ბარი გახსნა, სადაც ფილმების ჩვენებასთან ერთად სტუმრებს ნამცხვრებსა და [[ხაჭაპური|ხაჭაპურს]] სთავაზობდნენ<ref name="ZV1989_Jan">{{სტატია |ავტორი=Заря Востока - Грузинформ |სათაური=Репортёр сообщает что... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |პასუხისმგებელი=А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=1 |რიცხვი=6 |გამოშვება=5 |ნომერი=19259 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121354/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 2023 წლის მდგომარეობით, კულტურის სახლის შენობა დანგრეულია<ref>{{cite web |author=David Osipov |title=957527532103379 |url=https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |website=Mapillary |date=2023-06-05 |lang=en |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121648/https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. === ისტორიული ობიექტები === * '''მიტოვებული სასაფლაო''' — დასახლების ტერიტორიაზე მდებარეობს ძველი [[სასაფლაო]], სადაც შემორჩენილია XX საუკუნის შუა პერიოდის საფლავები, მათ შორის ჩვილი ალექსეი კუჩერენკოს (1955 წ.) საფლავი.<ref name="OSM_Data"/> თუმცა, ბევრ საფლავზე სახელები წაშლილია. == სურათები == <gallery mode="nolines" widths="300" heights="200"> ფაილი:2024-10-09. St. Nino Church. Orkhevi, Tbilisi.jpg|წმინდა ნინოს ეკლესია ფაილი:2024-10-29. Otar Taktakishvili Art School No. 19. Orkhevi.jpg|ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის ხელოვნების სკოლა ფაილი:Orkhevi bridge - full view 1.jpg|ორხევის ხიდი ფაილი:Bakery in Orkhevi.jpg|თონესთან ფაილი:Svan Tower Memorial, Orkhevi Settlement, Tbilisi.jpg|სვანური კოშკი - მემორიალი ფაილი:Public School 156. Main view. 2.jpg|156-ე საჯარო სკოლა ფაილი:"They fought for Motherland" memorial in Public School 156.jpg|მემორიალი 156-ე სკოლაში ფაილი:Memorial of Soso (Koba) Abzianidze in Orkhevi.jpg|სოსო (კობა) აბზიანიძის მემორიალი ცენტრალურ პარკში ფაილი:Vakhtang Pangani sport ground. 01. Orkhevi.jpg|ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი ფაილი:Southern White-breasted Hedgehog in Orkhevi.jpg|[[თეთრმკერდა ზღარბი]] კახეთის გზატკეცილთან ორხევში ფაილი:European Rhinoceros Beetle in Orkhevi.jpg|[[ფირნიშა ხოჭო]] (მამრი) წმინდა ნინოს ეკლესიასთან </gallery> == იხილეთ აგრეთვე == * [[სამგორი]] * [[თბილისის ზღვა]] * [[სამგორის სარწყავი სისტემა]] * [[თბილისის მეტროპოლიტენი]] * [[თბილისი]] * [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)]] * [[ორხევი|მდინარე ორხევი]] ==სქოლიო== {{სქოლიოს სია|group=georgian}} {{სქოლიო}} {{თბილისის უბნები}} gdtnfmn8w3ny75xv6zwbquswmjwomin 4828148 4828146 2025-07-07T19:30:06Z David Osipov 152507 /* თანამედროვე საწარმოები */ 4828148 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}}{{ექსპერტი}}{{ინფოდაფა დასახლება | სტატუსი = დასახლება | რეგიონის ტიპი = ქალაქი | რეგიონი = თბილისი | რაიონის ტიპი = რაიონი | რაიონი = სამგორი }} '''ორხევი''' — დასახლება (დაბა) და მიკრორაიონი<ref name="OSM_Data">{{cite web|url=https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.92420936564181,41.6930706849846&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|title=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|lang=ka|author=საჯარო რეესტრი|website=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250702170508/https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.924285054525306,41.693624562105946&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|archivedate=2025-07-02|access-date=2025-07-02|url-status=live}}</ref> [[თბილისი]]ს აღმოსავლეთ ნაწილში, [[სამგორი]]ს შემადგენლობაში. მდებარეობს მდინარე [[მტკვარი|მტკვრის]] მარცხენა სანაპიროზე, სამგორი-II-ისა და ზემო ალექსეევკის დასახლებებს შორის<ref name="EncTbilisi">{{წიგნი |ссылка=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |ავტორი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ სახვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |პასუხისმგებელი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიძე, ელ. კაჯაი, მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=2008 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |გვერდები=135 |გვერდების რაოდენობა=511 |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. XX საუკუნის შუა ხანებში, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მუშებისა და ინჟინრებისთვის, რომლებიც [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავისა]] და [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] მშენებლობაზე მუშაობდნენ, კეთილმოწყობილი მუშათა დასახლება დაარსდა. დროთა განმავლობაში, იგი საბჭოთა ეპოქის სამრეწველო ცენტრიდან შერეული განაშენიანების საცხოვრებელ რაიონად გარდაიქმნა. დასახლების ტერიტორია ჯერ კიდევ [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანაში]] (ძვ. წ. XIII-XI სს.) იყო დასახლებული, რასაც მრავალრიცხოვანი არქეოლოგიური აღმოჩენები მოწმობს. ორხევის თანამედროვე ისტორია 1948 წელს, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარი სამრეწველო-ლოგისტიკური ბაზის შექმნით დაიწყო. მოკლე დროში დასახლება საცხოვრებელი სახლებით განაშენიანდა და საკუთარი სოციალური ინფრასტრუქტურით აღიჭურვა. 1960-1980-იან წლებში ორხევის სამრეწველო პროფილი მნიშვნელოვნად გაფართოვდა: აშენდა მსხვილი საწარმოები, მათ შორის [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] საჭიროებებისთვის სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი რკინაბეტონის კონსტრუქციების (რბკ) ქარხანა, ასევე სამშენებლო მასალების კომბინატის ფილიალი და სხვა წარმოებები. ამ პერიოდის საარქივო წყაროები დეტალურად ასახავს დასახლების ცხოვრებას, აფიქსირებს როგორც ოფიციალურ მიღწევებს, ისე მოსახლეობის საყოფაცხოვრებო პრობლემებს. [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ ორხევის სამრეწველო საწარმოების პრივატიზაცია დაიწყო. ამ პერიოდში დასახლება კრიმინოგენული ვითარების გაუარესებას და სოციალურ-ეკონომიკურ სირთულეებს შეეჯახა. ამავდროულად, 2000 წელს დაიწყო [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს სახელობის ტაძრის]] მშენებლობა. XXI საუკუნეში დასახლება თანამედროვე გამოწვევების წინაშე დადგა, მათ შორის სოციალური პროტესტების, ეკოლოგიური პრობლემებისა და უკანონო მშენებლობების გარშემო კონფლიქტების სახით. ამავე დროს, დაიწყო აქტიური კეთილმოწყობის პერიოდი: განახლდა გზები, რეაბილიტაცია ჩაუტარდა სოციალურ ობიექტებს და შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები. == ეტიმოლოგია == სახელწოდება „ორხევი“, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[მდინარე ორხევი|მდინარეს]] უკავშირდება და ორი [[ქართული ენა|ქართული]] სიტყვის — „ორი ხევის“ — გაერთიანებითაა მიღებული, რაც „ორ [[ხევი|ხევს]]“ ან „ორი ხევის შესართავს“ ნიშნავს<ref name="NPLG_Dict">{{Cite web|url=http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|title=ორხევი|lang=ka|website=უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი|publisher=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065342/http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|archivedate=2025-06-29|accessdate=2025-06-26|url-status=live}}</ref>. ისტორიულად ეს ტერიტორია, მეზობელი დასახლებების ჩათვლით, ცნობილი იყო '''ქარისების''' სახელით, რაც „ქარიან ადგილებს“ ნიშნავს<ref name="Toponyms1997">{{წიგნი |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |ავტორი=სახლთხუციშვილი, უშანგი |სათაური=ადგილის დედა ანუ რას მოგვითხრობენ ტოპონიმები : წიგნი I |პასუხისმგებელი=პაატა ცხადაია |წელი=1997 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=ლომისი |ტომი=1 |გვერდები=66, 91 |გვერდების რაოდენობა=179 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. აღნიშნული [[ტოპონიმი|ტოპონიმი]] უნიკალური არ არის და საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში გვხვდება. ყველაზე ცნობილია ამავე სახელწოდების [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)|სოფელი]] [[თიანეთის მუნიციპალიტეტი|თიანეთის მუნიციპალიტეტში]]. გარდა ამისა, ტოპონიმი დაფიქსირებულია ლიტერატურულ და ისტორიულ წყაროებში, რომლებიც ქვეყნის სხვა რეგიონებს უკავშირდება: * '''[[იმერეთი|დასავლეთ საქართველოში]]''' — მოხსენიებულია [[ლორთქიფანიძე, კონსტანტინე|კონსტანტინე ლორთქიფანიძის]] რომანში „კოლხეთის ცისკარი“ (1933), როგორც ადგილმდებარეობა [[ხონის მუნიციპალიტეტი|ხონის რაიონში]], რომელსაც რომანის გმირები გაივლიან<ref>{{წიგნი |ავტორი=Лордкипанидзе, К. Д. |სათაური=Заря Колхиды |ბმული=https://books.google.ge/books?id=RnIKMwEACAAJ |პასუხისმგებელი=Пер. с груз. Э. Ананиашвили |ადგილი=М. |გამომცემლობა=Советский писатель |წელი=1951 |ენა=ru |ციტატა=В главе 21 романа упоминается, как арба героев «миновала Орхеви».}}</ref><ref>{{სტატია | სათაური = Критика и библиография. В борьбе за новую жизнь | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = Н. В. Павчинский | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 204 | ნომერი = 7615 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250707110443/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | არქივი-თარიღი = 2025-07-07 }}</ref>. * '''[[კახეთი|აღმოსავლეთ საქართველოში]]''' — [[დონჟაშვილი, თინა|თინა დონჟაშვილის]] რომანზე „ალაზანზე“ გამოქვეყნებულ 1958 წლის რეცენზიაში მოხსენიებულია '''ორხევის კოლმეურნეობა''', რომელიც, სავარაუდოდ, [[გურჯაანის მუნიციპალიტეტი|გურჯაანის რაიონში]] მდებარეობდა<ref>{{სტატია|ავტორი=В. Лукашевич, П. Никитич|სათაური=Трижды воскреснуть для службы народу|წელი=1958|ენა=ru|ადგილი=Москва|გამოცემა=Литературная газета|ტიპი=გაზეთი|თვე=3|რიცხვი=22|ნომერი=35 (3846)|გვერდები=3|ბმული=https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250707071128/https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-თარიღი=2025-07-07}}</ref>. == არქეოლოგია == ტერიტორიას, რომელზეც თანამედროვე დასახლება მდებარეობს, უძველესი ისტორია აქვს. ორხევის ველზე, მდინარე ორხევისა და მტკვრის შესართავთან, აღმოჩენილია [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანის]] (ძვ. წ. XIII—XI სს.) სამარხები. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად ნაპოვნია 80-ზე მეტი არტეფაქტი, მათ შორის მრავალფეროვანი [[კერამიკა]] ([[დოქი]], [[ქოთანი]], [[თასი]]), [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს იარაღი]] ([[სატევარი]], [[ცული]], [[შუბი|შუბისა]] და [[ისარი|ისრის]] პირები), ასევე [[ბრინჯაო|ბრინჯაოს]], [[ძვალი|ძვლისა]] და [[სარდიონი|სარდიონის]] სამკაულები. ეს აღმოჩენები მიუთითებს ამ ტერიტორიის მჭიდრო დასახლებასა და განვითარებულ მეურნეობაზე, რომელიც [[მიწათმოქმედება|მიწათმოქმედებასა]] და [[მესაქონლეობა|მესაქონლეობას]] ემყარებოდა, უკვე სამი ათასზე მეტი წლის წინ.<ref name="TbilisiHistory1">{{წიგნი |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |ავტორი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიაძე, ელ. კაჯაია |სათაური=თბილისის ისტორია. ტომი I: თბილისი უძველესი დროიდან XVIII საუკუნის ბოლომდე |პასუხისმგებელი=მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=1990 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=მეცნიერება |ტომი=1 |გვერდები=43—44 |გვერდების რაოდენობა=574 |isbn= |ტირაჟი=160000 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629070425/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |archivedate=2025-06-29}}</ref> == ისტორია == === ადგილმდებარეობის ისტორია (1948 წლამდე) === თანამედროვე მუშათა დასახლების დაარსებამდე, სახელწოდება „ორხევი“ გეოგრაფიულ ადგილს და, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[რკინიგზის სადგური|რკინიგზის სადგურს]] აღნიშნავდა. საბჭოთა პერიოდში ეს ტერიტორია პირველად 1921 წლის თებერვალში, [[საქართველოს საბჭოთა ოკუპაცია (1921)|საქართველოს გასაბჭოების]] კონტექსტში მოიხსენიება, როდესაც [[წითელი არმიის XI არმია|მე-11 წითელი არმიის]] ნაწილები [[თბილისი|ტფილისზე]] შეტევის ფარგლებში, მათ შორის, ორხევის სადგურისკენ მიიწევდნენ<ref name="ZV1963_Jan">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |სათაური=Красные орлы Кавказа |წელი=1963 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=1 |რიცხვი=15 |გამოშვება=12 |ნომერი=11637 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629074319/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ომისშემდგომ წლებში, [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] პროექტის დაწყებასთან ერთად, ტერიტორიის აქტიური ათვისება დაიწყო. პირველი მოსამზადებელი სამუშაოები 1946 წელს დაიწყო. იმავე წლის ოქტომბერში [[პრესა|პრესაში]] გავრცელდა ინფორმაცია მომავალი [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავის]] მიდამოებში მუშათა დასახლებების მშენებლობის დაწყების შესახებ<ref name="ZV1946_Oct">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |ავტორი=ელერდაშვილი, ს. |სათაური=На стройках новой пятилетки. Трасса Самгорского канала |წელი=1946 |პასუხისმგებელი=ნ. ვ. პავჩინსკი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=20 |გამოშვება=211 |ნომერი=6845 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629091553/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. მოგვიანებით, 1970 წლით დათარიღებულ დასახლების მცხოვრებთა [[წერილი|წერილში]] ნათქვამი იყო, რომ პირველი დროებითი ნაგებობები ჯერ კიდევ 1946 წელს აშენდა<ref name="ZV1970_Jan">{{სტატია | ავტორი = ნ. ჭიჭიაშვილი, ა. ამანაშვილი, ი. ლუჩკო | სათაური = Короткие сигналы. Просьба осталась без последствий | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = შ. კარკარაშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1970 | თვე = 1 | რიცხვი = 23 | გამოშვება = 18 | ნომერი = 13578 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629094153/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. [[1946 წელი|1946 წლის]] ბოლოსთვის ორხევი უკვე დედაქალაქის ადმინისტრაციულ რუკაზე აღიარებულ [[ორიენტირი|გეოგრაფიულ ორიენტირად]] იქცა. 1946 წლის დეკემბერში [[თბილისი|თბილისის]] საარჩევნო ოლქების ფორმირებისას, იგი ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის სასაზღვრო პუნქტად მოიხსენიებოდა, რომლის საზღვარიც „სადგურ [[ნავთლუღი (სადგური)|ნავთლუღიდან]] ორხევამდე“ გადიოდა<ref name="ZV1946_Dec">{{სტატია | სათაური = Указ Президиума Верховного Совета Грузинской ССР О избирательных округах по выборам в Верховный Совет Грузинской ССР | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1946 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 245 | ნომერი = 6879 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095400/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ამგვარად, 1948 წლის დასაწყისისთვის ორხევი წარმოადგენდა ცნობილ ადგილს, სადაც დაწყებული იყო მზადება მასშტაბური [[მშენებლობა|მშენებლობისთვის]], მაგრამ ჯერ კიდევ არ იყო სრულფასოვანი დასახლება სამრეწველო ბაზით. === სამრეწველო ბაზის დაარსება (1948) === ტერიტორიის სრულმასშტაბიანი [[მრეწველობა|სამრეწველო]] ათვისება, რომელიც უკვე ორხევის სახელით იყო ცნობილი<ref name="ZV1946_Dec"/>, 1948 წელს დაიწყო, როდესაც ეს ტერიტორია შეირჩა ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარ სამრეწველო-ლოგისტიკურ ბაზად, რომელიც სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებლობას ახორციელებდა. განვითარება სწრაფი ტემპით მიმდინარეობდა. 1948 წლის მარტში ტრესტის ხელმძღვანელმა ვ. გაგანიძემ ორხევში მატერიალური მომარაგების ბაზის შექმნა დააანონსა, რომელიც '''ცენტრალურ მექანიკურ სახელოსნოებს''', გარაჟს და [[სახერხი საამქრო|სახერხ ქარხანას]] მოიცავდა<ref name="ZV1948_Mar">{{სტატია | ავტორი = გაგანიძე ვ. | სათაური = Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 3 | რიცხვი = 18 | გამოშვება = 56 | ნომერი = 7207 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095926/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმავე წლის აპრილისთვის '''ავტოსახელოსნოები, გარაჟი და მექანიკური სახელოსნოები''' უკვე აშენებული იყო<ref name="ZV1948_Apr">{{სტატია | სათაური = Предмайское социалистическое соревнование. Самгорводстрой перевыполнил квартальный план | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 4 | რიცხვი = 6 | გამოშვება = 70 | ნომერი = 7221 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100352/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ივლისისთვის სრულდებოდა ცენტრალური მექანიკური სახელოსნოს მოწყობა, რომელსაც „პირველხარისხოვანი ჩარხებით“ აجهزةბდნენ სამშენებლო ტექნიკის შესაკეთებლად და დეტალების დასამზადებლად. პარალელურად, სამრეწველო ზონასთან მიჰყავდათ [[ელექტროგადამცემი ხაზი]] სახელოსნოს, სახერხი ქარხნის, ასევე მატერიალური და [[ცემენტი|ცემენტის]] საწყობების მოსამარაგებლად<ref name="ZV1948_Jul">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 7 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 135 | ნომერი = 7286 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | archivedate = 2025-06-29 | url-status = live }}</ref>. სამრეწველო [[განაშენიანება|განაშენიანების]] გარდა, ორხევი მთელი პროექტის [[სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა|სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის]] საწყისი წერტილი გახდა. სწორედ კახეთის გზატკეცილიდან, ორხევის რაიონში, დაიწყო '''ცალკე საექსპლუატაციო გზის''' გაყვანა, რომელიც მაგისტრალური არხის მთელ ტრასას გაუყვა და მისი ყველა მონაკვეთი ერთმანეთთან დააკავშირა<ref name="ZV1948_Jun">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка. Магистральная дорога | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1948 | თვე = 6 | რიცხვი = 26 | გამოშვება = 127 | ნომერი = 7278 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629101017/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. === მუშათა დასახლების ჩამოყალიბება (1949—1950-იანი წლები) === სამრეწველო ბაზის შექმნის შემდეგ დაიწყო [[საცხოვრებელი სახლი|საცხოვრებელი]] სახლების აქტიური მშენებლობა. 1949 წლის ოქტომბერში გაზეთი „კომუნისტი“ იტყობინებოდა: „ორხევში უკვე მზადაა რამდენიმე საცხოვრებელი სახლი და [[სასადილო]]... მაშინ ორხევი უკვე [[დაბა]] იქნება“<ref name="Komunisti1949">{{სტატია | ავტორი = ლომთაძე დ. | სათაური = სამგორის ველზე... | ორიგინალი = სამგორის ველზე | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 214 (8517) | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120224/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1950 წლის ბოლოსთვის ორხევი, რომელიც თბილისის გარდაუბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა, სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებელთათვის კეთილმოწყობილ მუშათა ქალაქად გადაიქცა. ორი წლის განმავლობაში აშენდა 26 საცხოვრებელი სახლი, საბავშვო ბაღი, ბაგა-ბაღი, ამბულატორია, საპარიკმახერო, აბანო, სასადილო და მაღაზია. სწორი ქუჩების გასწვრივ დეკორატიული ხეები დაირგო, ხოლო დასახლებაში მოეწყო საკუთარი [[რადიო]]კვანძი, [[წყალგაყვანილობა]] და [[ელექტროსადგური]]. ამ დროისთვის სრულდებოდა 300-ადგილიანი კლუბისა და [[ფოსტა|ფოსტის]] შენობის მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov">{{სტატია | ავტორი = გ. პ. პროზორია, გ. აპიცარიანი, ი. ალადაშვილი, ტ. ბელიაევა, ვ. ცხოვრებაშვილი | სათაური = Поселок Орхеви | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 11 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 266 (7932) | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120903/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. საბინაო მშენებლობა გრძელდებოდა: იმავე წლის დეკემბრისთვის [[მძღოლი|მძღოლებისა]] და [[მექანიზატორი|მექანიზატორებისთვის]] ექვსი დამატებითი სახლი აშენდა<ref name="ZV1950_Dec8">{{სტატია | სათაური = На Самгорской стройке. Бесперебойно работать в зимних условиях. Беседа с начальником «Самгорводстроя» тов. А. Габуния | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = პავჩინსკი, ნ. ვ. | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 274 | ნომერი = 7940 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121423/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ასევე გაიხსნა საექიმო უბნები სტომატოლოგიური კაბინეტებით<ref name="ZV1950_Dec21">{{სტატია | სათაური = По городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 7952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121802/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. დასახლების სოციალური და კულტურული ცხოვრებაც სწრაფად ვითარდებოდა. 1951 წელს გაიხსნა მასობრივი [[ბიბლიოთეკა]]<ref name="ZV1951_Nov2">{{სტატია | სათაური = По Городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1951 | თვე = 11 | რიცხვი = 2 | გამოშვება = 259 | ნომერი = 8219 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629122005/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> (ამჟამად — [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#ბიბლიოთეკა|ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკა]]) და ახალი კლუბი, სადაც იმართებოდა [[კონცერტი|კონცერტები]], მათ შორის [[გასტროლები|გასტროლები]] [[ლიტვის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|ლიტვის სსრ-დან]] ჩამოსული არტისტების მონაწილეობით<ref name="ZV1951_Aug">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |სათაური=Песни дружбы |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |წელი=1951 |თვე=8 |რიცხვი=23 |გამოშვება=198 |ნომერი=8158 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629122424/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლება ამაყობდა თავისი წარმოების [[დამკვრელობითი შრომა|მოწინავეებით]], რომელთა შორის იყვნენ [[მხურავი]] გიორგი ფეშხელაშვილი, [[მძღოლი|მძღოლები]] ნადეჟდა კლიშინა და ივან არუთინოვი, [[ექსკავატორი|ექსკავატორების]] მემანქანეები ივან ტიმჩენკო (წყაროში შეცდომაა დაშვებული — ძველი მაცხოვრებლების მოგონებებით, სწორედ მაშინ გაზეთმა შეცდომით მას გიორგი ტიმჩენკო უწოდა) და სტეპან ფადეევი, მხერხავი მიხეილ მელაძე და დურგალი გიორგი ნინოშვილი.<ref name="ZV1950_Nov"/>. პარალელურად მიმდინარეობდა ორხევის ადმინისტრაციული და პოლიტიკური ჩამოყალიბება. 1950 წლის 25 იანვარს დაარსდა '''ორხევის საარჩევნო უბანი'''<ref name="Komunisti1950">{{სტატია | სათაური = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ორიგინალი = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = ბ. ნანიტაშვილი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1950 | თვე = 1 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 19 | ნომერი = 8579 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123049/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1954 წლისთვის აქ უკვე მოქმედებდა '''პირველადი პარტიული ორგანიზაცია'''<ref name="Komunisti1954">{{სტატია | სათაური = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ორიგინალი = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1954 | თვე = 3 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 64 | ნომერი = 9840 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123815/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მშენებლობის კვალიფიციური მუშახელით უზრუნველსაყოფად დასახლებაში ორგანიზებული იყო სამშენებლო კადრების მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები<ref name="ZV1953_Apr">{{სტატია | ავტორი = პრუიძე ა. | სათაური = Растут кадры строителей Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. ი. ხუციშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1953 | თვე = 4 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 100 | ნომერი = 8674 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124334/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, ცხოვრებისა და [[საბინაო-კომუნალური მომსახურება|კომუნალური მომსახურების]] ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო. 1952 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიაში მწირ ასორტიმენტზე ჩიოდნენ და იძულებულნი იყვნენ [[პირველადი მოხმარების საგნები|პირველადი მოხმარების საგნებისთვის]] თბილისში ევლოთ<ref name="ZV1952_Apr">{{სტატია | სათაური = Вниманию „Цекавшири“ и „Грузторга“ | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | ენა = ru | პასუხისმგებელი= ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1952 | თვე = 4 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 90 | ნომერი = 8356 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124626/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. === ადმინისტრაციული რეფორმები და სამრეწველო ზრდა (1960—1980-იანი წლები) === 1960-იან წლებში დასახლებამ მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციული გარდაქმნები განიცადა და სწრაფად მზარდი მუშათა დასახლებებისთვის დამახასიათებელ საყოფაცხოვრებო პრობლემებს შეეჯახა. 1962 წლის აპრილში, [[რეფორმა|რეფორმის]] ფარგლებში, სამგორის რაიონი თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამავდროულად, „სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლება“ ოფიციალურად გაერთიანდა სოფელ ორხევთან და ახალ დასახლებას '''დასახლება სამგორი''' ეწოდა<ref name="ZV1962_Apr">{{სტატია | სათაური = Хроника | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 4 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 93 | ნომერი = 11413 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165107/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ოფიციალური სახელის ცვლილების მიუხედავად, ისტორიული სახელწოდება „ორხევი“ მყარად შენარჩუნდა ყოველდღიურ ხმარებაში, რასაც ადასტურებს იმ დროინდელი მაცხოვრებლების მრავალრიცხოვანი წერილები გაზეთებში<ref name="ZV1962_Dec7" />. ამ პერიოდის დასახლების სოციალური ცხოვრება ნათლად აისახა გაზეთ „Заря Востока“-ს ფურცლებზე. 1962 წლის დეკემბერში გამოქვეყნდა ორი წერილი, რომლებიც ყოფის კონტრასტებს ასახავდა. 7 დეკემბერს 15 მცხოვრებისგან შემდგარმა ჯგუფმა, მათ შორის საზოგადოებრივმა მაკონტროლებელმა ტ. სემიხოვამ, გამოაქვეყნა კოლექტიური წერილი [[საჩივარი|საჩივრებით]] სასურსათო მაღაზიის (გამგე გ. ბაირამოვი), ხორცისა და ბოსტნეულის ჯიხურის (გამგე ს. ლაზარიშვილი) და [[რესტორანი|რესტორნის]] (გამგე ნ. ჯალალოვი) მუშაობაზე. მაცხოვრებლები იტყობინებოდნენ [[ცომეული|ცომეულზე]] ფასების მომატების, [[ხორცი|ხორცის]] ერთიან ფასად გაყიდვის შესახებ, ხარისხის მიხედვით დაყოფის გარეშე, და გამაგრილებელი სასმელების ჯიხურში სპირტიანი სასმელებით [[ბუტლეგერობა|არალეგალური ვაჭრობის]] შესახებ<ref name="ZV1962_Dec7">{{სტატია | ავტორი = ტ. სემიხოვა, მ. დანჩენკო, ა. კამალოვი, გ. კირაკოზაშვილი, მ. კარასაშვილი, ვ. აფაკასიადი და სხვ. | სათაური = Пора навести порядок! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 7 | გამოშვება = 285 | ნომერი = 11605 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165648/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აღსანიშნავია, რომ მეორე დღეს, 8 დეკემბერს, იმავე გაზეთში გამოჩნდა სხვა წერილი, რომელშიც [[მოსახლეობა|მაცხოვრებლები]], მათ შორის [https://www.wikitree.com/wiki/Sipina-2 ანა ოსიპოვა], გ. ტიმჩენკო და რ. იაკოვენკო, გულწრფელ მადლობას უხდიდნენ ადგილობრივი [[პოლიკლინიკა|პოლიკლინიკის]] ბავშვთა ექიმს, ედიტა გიორგის ასულ ასათიანს, და აღნიშნავდნენ, რომ მისი „კეთილი ღიმილი და კეთილი სიტყვა — საუკეთესო წამალია ავადმყოფებისთვის“<ref name="ZV1962_Dec8">{{სტატია | ავტორი = ოსიპოვა ა. ა., ტიმჩენკო გ., იაკოვენკო რ., მაისურაძე ე., ანდრეევა ზ., გერასიმენკო | სათაური = Спасибо, дорогие! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = რედ. ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 11606 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170303/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1970 წლისთვის, დაარსებიდან თითქმის მეოთხედი საუკუნის შემდეგ, საყოფაცხოვრებო პრობლემები გამწვავდა: 40 მცხოვრების კოლექტიურ წერილში ისინი ჩიოდნენ „1946 წელს აშენებული დროებითი ნაგებობების“ უკიდურეს სიძველეზე, [[სასმელი წყალი|სასმელი წყლის]] მიწოდების ხშირ შეფერხებებზე და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე<ref name="ZV1970_Jan"/>. 1970-იანი წლებისთვის ორხევი თბილისის '''საქარხნო რაიონის''' შემადგენლობაში შევიდა<ref name="Komunisti1974">{{სტატია | ავტორი = ტიგიშვილი რ. | სათაური = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ორიგინალი = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1974 | რიცხვი = 16 | თვე = 2 | გამოშვება = 40 | ნომერი = 15861 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170955/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, და ხელისუფლებამ დაიწყო მისი კეთილმოწყობაზე ზრუნვა, კერძოდ, გზების განათებაზე<ref name="ZV1973_Jun">{{სტატია | ავტორი = ინაშვილი ფ., შელია დ., გვინიაშვილი შ., ტაბატაძე ა., როზენბერგ ლ. | სათაური = Праздник народовластия | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ო. კინკლაძე | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1973 | თვე = 6 | რიცხვი = 19 | გამოშვება = 142 | ნომერი = 14599 | გვერდები = 1, 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171407/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ამ პერიოდში ორხევის სამრეწველო პროფილი, რომელიც თავდაპირველად მშენებლობაზე იყო ორიენტირებული, აქტიურად დაიწყო [[დივერსიფიკაცია|დივერსიფიკაცია]]. უკვე არსებული '''ორხევის მეცხოველეობის საბჭოთა მეურნეობის'''<ref name="Komunisti1987">{{სტატია | ავტორი = კურხული ჯ., საქინფორმის კორ. | სათაური = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ორიგინალი = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = დ. იოსელიანი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ ცკ-ის ორგანო | წელი = 1987 | თვე = 11 | რიცხვი = 24 | გამოშვება = 271 | ნომერი = 20012 | გვერდები = 1 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> გარდა, დასახლებაში ახალი სამრეწველო ობიექტების მშენებლობა გაიშალა. საკვანძო საწარმო გახდა ახალი '''რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკბკ)''', რომელიც 1980-იანი წლების დასაწყისში „თბილგვირაბმშენის“ მიერ აშენდა [[სოციალისტური შრომის გმირი|სოციალისტური შრომის გმირის]] ალექსანდრე დათაშვილის ხელმძღვანელობით. ეს საწარმო, რომელიც მდებარეობდა მინდორზე, რომელიც, თანამედროვის თქმით, „ასაფრენ ბილიკს ჰგავდა“, და რომლის გვერდითაც გადიოდა [[ალექსეევკა (დასახლება თბილისში)|დასახლება ალექსეევკის]] ბაღების „ყვავილოვანი ნუშის ვარდისფერი ქაფით“ მოფენილი გზა, სტრატეგიული მნიშვნელობის იყო. იგი კრიტიკულად მნიშვნელოვანი იყო [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველსაყოფად, რომლებიც, [[ჟურნალისტი|ჟურნალისტის]] გამოთქმით, „შიმშილობდნენ“, განიცდიდნენ კონსტრუქციების მწვავე დეფიციტს და ქარხნის ამუშავებას „[[მანანა ზეციური|მანანა ზეციურივით]]“ ელოდნენ. 1982 წლის თებერვალში ქარხანამ, რომელიც მოიცავდა ბეტონის შემრევ კვანძს და 1100 ტონა ცემენტის ცენტრალურ საწყობს, პირველი პროდუქცია გამოუშვა. მისი საპროექტო სიმძლავრე წელიწადში 20 ათასი მ³ ასაწყობი [[რკინაბეტონი|რკინაბეტონისა]] და 50 ათასი მ³ სასაქონლო ბეტონისგან შედგებოდა<ref name="ZV1982_Feb">{{სტატია | ავტორი = ნედაშკოვსკაია, ი. | სათაური = Взлётная полоса. Социалистическое соревнование — школа интернационализма | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1982 | თვე = 2 | რიცხვი = 10 | გამოშვება = 34 | ნომერი = 17210 | გვერდები = 2 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629172409/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მისი გაშვებასთან დაკავშირებით, ძველი რკბკ ქარხანა [[ელიავას ქუჩა|ელიავას ქუჩაზე]] თბილისში 1983 წელს ლიკვიდირებულ იქნა<ref name="ZV1982_Oct23">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |სათაური=На контроле «Зари Востока» — письма трудящихся. Факты подтвердились, меры приняты |პასუხისმგებელი= ნ. ჩერქეზიშვილი |წელი=1982 |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=23 |გამოშვება=244 |ნომერი=17420 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250628204904/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |არქივი-თარიღი=2025-06-28}}</ref>. 1980-იანი წლების შუა პერიოდში ორხევში გაიხსნა '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' ახალი ინსტრუმენტული [[საამქრო|საამქროთი]]. მის დასაკომპლექტებლად ხელმძღვანელობამ მოაწყო „შრომითი დესანტი“ გამოცდილი [[კომუნისტი|კომუნისტებისგან]] მთავარი საწარმოდან, [[ინჟინერი|ინჟინერ]] სემიონ სემილეტოვის მეთაურობით, რათა [[კომბინატი|კომბინატის]] ტრადიციები, როგორც ითქვა, „უკვე სისხლში“ ჰქონოდათ<ref name="ZV1986_Sep">{{სტატია |სათაური=Правофланговые ускорения. Черта характера |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |ენა=ru |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |გამოცემა=Заря Востока |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |წელი=1986 |თვე=9 |რიცხვი=16 |გამოშვება=215 |ნომერი=18570 |გვერდები=1 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629175323/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref><ref name="ZV1987_Feb">{{სტატია | ავტორი = შჩერბინა-ესვანჯია, ლუდმილა | სათაური = И прошел год... | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. პაწურია | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 2 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 47 | ნომერი = 18702 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629175723/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1988 წლისთვის კომბინატმა დანერგა [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[ფიბროცემენტი|მოსაპირკეთებელი ფილების]] წარმოება [[მარმარილო|მარმარილოსა]] და [[პოლიმერები|პოლიმერების]] ნარჩენებისგან, დასავლეთ გერმანული ფირმა „ადმ“-ისა და ჰოლანდიური „შტორკის“ მოწყობილობების გამოყენებით<ref name="ZV1987_Dec27">{{სტატია | ავტორი = მიხაილ ჯინჯიხაშვილი | სათაური = Репортаж. Для ремонта квартиры | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 12 | რიცხვი = 27 | გამოშვება = 297 | ნომერი = 18952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629180052/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref><ref name="ZV1988_May">{{სტატია |ავტორი=ვ. ვალიშვილი, მ. კიკვაძე |სათაური=Хозяйствовать по-новому |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |პასუხისმგებელი=ფოტოქრონიკა საქინფორმი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального Комитета Компартии Грузии, Верховного Совета и Совета Министров Грузинской ССР |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1988 |თვე=5 |რიცხვი=7 |გამოშვება=106 |ნომერი=19061 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629180820/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლების სამრეწველო ინფრასტრუქტურა ასევე მოიცავდა: * '''[[ორგანული სასუქები|ორგანული სასუქების]] ქარხანა''' — შენდებოდა 1962 წელს, რომელთანაც მტკვარზე სპეციალური ხიდი-აკვედუკი მილსადენით იყო გადებული.<ref name="ZV1962_Feb">{{სტატია |ავტორი=შ. კოჟილოტი |სათაური=Мост готов |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1962 |თვე=2 |რიცხვი=9 |გამოშვება=33 |ნომერი=11353 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181204/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. * '''რკინაბეტონის ღარების საწარმოო პოლიგონები''' [[სარწყავი მიწათმოქმედება|სარწყავი სისტემებისთვის]] (მოქმედებდა 1963 წელს)<ref name="ZV1963_Mar">{{სტატია |ავტორი=ს. ხეთაგური |სათაური=Первый эликсир земли |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1963 |თვე=3 |რიცხვი=26 |გამოშვება=71 |ნომერი=11696 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181713/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''ტექსტილ-გალანტერეის კომბინატი''' (შენდებოდა 1971 წელს)<ref name="ZV1971_Aug">{{სტატია |ავტორი=ჩედია ა. |სათაური=Для тружеников села |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |პასუხისმგებელი=შ. კარკარაშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1971 |თვე=8 |რიცხვი=4 |გამოშვება=176 |ნომერი=14026 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182003/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხნის ახალი კორპუსები''' (ექსპლუატაციაში შესვლის ვადა 1989 წელს)<ref name="ZV1986_Jun">{{სტატია |ავტორი=მარტინიუკი, სვეტლანა |სათაური=Советский образ жизни |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1986 |თვე=6 |რიცხვი=29 |გამოშვება=150 |ნომერი=18505 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182222/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''გაერთიანება „სოლანის“ სუვენირების წარმოება''' (იგეგმებოდა 1985 წელს), რომელსაც უნდა გამოეშვა ეროვნულ სტილში შესრულებული ნაწარმი: ჩანთები, [[ქისა|ქისები]], [[თავსაფარი|თავსაფრები]] და [[თავსაბურავი|თავსაბურავები]]<ref name="ZV1985_Oct">{{სტატია |ავტორი=ლომთაძე, ვახტანგ; მიქელაძე, ნუგზარ |სათაური=Товары: спрос, качество, ассортимент. Отнестись к себе требовательней. Круглый стол «Зари Востока» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1985 |თვე=10 |რიცხვი=22 |გამოშვება=244 |ნომერი=18299 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182518/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. მზარდი მრეწველობის [[პერსონალი|კადრებით]] უზრუნველსაყოფად, 1982 წელს მისამართზე ახვლედიანის ქ. 1, უკვე მოქმედებდა '''სასწავლო კომბინატი „საქმთავარმონტაჟსპეცმშენი“''', სადაც ამზადებდნენ [[შემდუღებელი|გაზოელექტროშემდუღებლებს]], [[სანტექნიკოსი|ზეინკალ-სანტექნიკოსებს]] და [[მემონტაჟე|მემონტაჟეებს]], და სადაც მოსწავლეებს უზრუნველყოფდნენ [[საერთო საცხოვრებელი|საერთო საცხოვრებლითა]] და [[სტიპენდია|სტიპენდიით]] თვეში 75 რუბლის ოდენობით, 3-დან 6 თვემდე სწავლის ვადით<ref name="ZV1982_Nov">{{სტატია |სათაური=Учебный комбинат главного управления «Грузглавмонтажспецстрой» Грузинской ССР объявляет набор |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |პასუხისმგებელი=რედ. ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1982 |თვე=11 |რიცხვი=11 |გამოშვება=260 |ნომერი=17436 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182846/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1987 წელს განიხილებოდა ორხევში ცენტრალიზებული სარემონტო ბაზის შექმნა მთელი [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|რესპუბლიკის]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30">{{სტატია |ავტორი=მურადი ალაშვილი |სათაური=Хозрасчету быть полным |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1987 |თვე=12 |რიცხვი=30 |გამოშვება=299 |ნომერი=18954 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629183250/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. === პოსტსაბჭოთა პერიოდი და თანამედროვეობა === საბჭოთა კავშირის დაშლისა და საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის შემდეგ ორხევი, ისევე როგორც მთელი საქართველო, კარდინალური ცვლილებების ეპოქაში შევიდა. ეს პერიოდი ხასიათდებოდა მკვეთრი კონტრასტებით: კერძო მეწარმეობის ჩამოყალიბება ეკონომიკური არასტაბილურობის ფონზე, სულიერი აღორძინება კრიმინალის ზრდის ფონზე, ასევე ქვეყნის ახალ სოციალურ და თავდაცვით სტრუქტურებში თანდათანობითი ინტეგრაცია. ==== 1990-იანი წლები: გარდამავალი პერიოდის ეკონომიკა ==== 1990-იან წლებში საბჭოთა სამრეწველო ობიექტების ბაზაზე კერძო კომპანიების ჩამოყალიბება დაიწყო. ახალ პირობებთან ადაპტაციის ნათელი მაგალითი გახდა სს '''„ვაზიანი“'''. მისი გენერალური დირექტორი, დავით ახვლედიანი, რომელმაც განათლება მოსკოვში „საგარეო ვაჭრობის“ სპეციალობით მიიღო, რთულ წლებში დაბრუნდა საქართველოში და საწარმოს ჩაუდგა სათავეში. 1998 წლისთვის „ვაზიანი“ პოპულარულ შამპანურს „სამეფოს“ უშვებდა, მაგრამ, როგორც იმდროინდელი ბევრი საწარმო, მაღალი გადასახადებისა და გასაღების ბაზრების სიმცირის პრობლემებს აწყდებოდა, რაც კონიაკის წარმოებას აფერხებდა და არასრული სიმძლავრით მუშაობას აიძულებდა<ref name="Sakartvelo1998">{{სტატია | ავტორი = კეტი ჭადუნელი, ნანა ძველაია | სათაური = შამპანური „სამეფო“ შემდეგ „პრინცს“ ელოდება | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | პასუხისმგებელი = რედ. სერგო ჯანაშია | ენა = ka | გამოცემა = საქართველო | გამომცემლობა = ყოველკვირეული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გაზეთი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 7 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 50 | ნომერი = 1680 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629183637/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმ დროის ეკონომიკური მდგომარეობა დეტალებშიც აისახებოდა. 1996 წელს აშშ-ის საელჩომ ორხევში, რძის კომბინატის ტერიტორიაზე, დახურული აუქციონი ჩაატარა, სადაც დეფიციტური საქონელი იყიდებოდა: გენერატორები, სარეცხი მანქანები, საშრობები და სამშენებლო მასალები, რაც მოსახლეობისა და ორგანიზაციების საბაზისო ინფრასტრუქტურის საჭიროებებზე მიუთითებს<ref name="SG1996_May">{{სტატია | სათაური = 9 МАЯ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | პასუხისმგებელი = ა. ა. სილაგაძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1996 | თვე = 5 | რიცხვი = 4 | გამოშვება = 63 | ნომერი = 991 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184008/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. თუმცა, ყველა ახალი საწარმო მაღალ სტანდარტებს არ იცავდა: იმავე წელს ორხევული ფირმა „გიორგი-94“ პრესაში უხარისხო ღვინის გამოშვებასთან დაკავშირებით მოიხსენიებოდა<ref name="SG1996_Oct">{{სტატია |სათაური=Антиреклама. Не пейте и не ешьте?!. |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |პასუხისმგებელი=Ред. А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1996 |თვე=10 |რიცხვი=31 |გამოშვება=148 |ნომერი=1076 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629184236/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ათწლეულის მეორე ნახევარში ვაუჩერული სისტემით მასშტაბური პრივატიზაცია დაიწყო. ვაჭრობაზე ერთი დოლარის ნომინალური ღირებულებით გამოტანილი იყო დასახლების მსხვილი სამრეწველო საწარმოები: სს „პოლიმერული ნაკეთობა“, რომელიც 4,3 ჰექტარ მიწაზე იყო განთავსებული, და სარემონტო-მექანიკური ქარხანა „ხალიბი“<ref name="SG1998_Dec">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в один доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 12 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 349 | ნომერი = 21570 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184621/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref><ref name="SG1999_Jan">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в 1 доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1999 | თვე = 1 | რიცხვი = 22 | გამოშვება = 13 | ნომერი = 21599 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184909/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== სულიერი ცხოვრება, უსაფრთხოება და განვითარება 2000-იან წლებში ==== სოციალურ-ეკონომიკური სირთულეების ფონზე დასახლებაში სულიერი აღორძინება დაიწყო. მნიშვნელოვან მოვლენად იქცა [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] სახელობის ახალი [[მართლმადიდებლური ტაძარი|მართლმადიდებლური ტაძრის]] მშენებლობა. [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#წმინდა ნინოს ეკლესია|ტაძრის მშენებლობის ისტორია]]. ამავდროულად, ორხევმა ქვეყნის თავდაცვის სისტემაში ახალი მნიშვნელობა შეიძინა. 2007 წელს, [[თურქეთი|თურქეთთან]] სამხედრო თანამშრომლობის ფარგლებში, გარემონტდა და აღიჭურვა დასახლებაში განლაგებული [[ლოგისტიკა|ლოგისტიკის]] [[ბატალიონი|ბატალიონის]] სარემონტო პუნქტი<ref name="SG2007_Mar">{{სტატია | სათაური = Рассмотрены вопросы сотрудничества | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, ე. ჭაჭუა | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2007 | თვე = 3 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 41—42 | ნომერი = 23783 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629185304/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ===== „ორხეველი მანიაკის“ საქმე და კრიმინალური ქრონიკა ===== 2000-იან წლებში დასახლებამ სამწუხარო ცნობადობა მოიპოვა ადგილობრივი მცხოვრების, მიხეილ აზალაძის მიერ ჩადენილი სასტიკი [[მკვლელობა|მკვლელობებისა]] და [[კანიბალიზმი|კანიბალიზმის]] აქტების სერიის გამო. მან [[სამართალდამცავი ორგანოები|სამართალდამცავი ორგანოებისგან]] მეტსახელი „ორხეველი [[სერიული მკვლელი|მანიაკი]]“ მიიღო და [[უვადო თავისუფლების აღკვეთა|უვადო პატიმრობა]] მიესაჯა. ორხევში, ჩანტლაძის ქუჩა №1-ში ჩადენილმა დანაშაულებმა მთელი [[საქართველო|ქვეყნის]] ყურადღება მიიპყრო<ref name="OrkheviManiac">{{სტატია |ავტორი=ნ. ფიცხელაური |სათაური="ორხეველი მანიაკი" - ქართველი კანიბალის შემზარავი ისტორია |url=https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |ენა=ka |გამოცემა=კვირის პალიტრა |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=პალიტრა-მედია |წელი=2015 |თვე=5 |რიცხვი=11 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629185627/https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. ამ რეზონანსული საქმის გარდა, იმ პერიოდის კრიმინალური ქრონიკა სხვა შემთხვევებსაც ასახავდა. 2000 წლის მარტში ორხევში დააკავეს ქალაქ შახტის (რუსეთი) მცხოვრები, რომელმაც კონტრაბანდული გზით საქართველოში 78,2 გრამი [[ოპიუმი]] შემოიტანა და მის გასაღებას ცდილობდა. ამავდროულად, დასახლების მცხოვრებლები თავად ხდებოდნენ ზოგადი არასტაბილური ვითარების მსხვერპლნი: იმავე თვეში გავრცელდა ინფორმაცია თბილისის ცენტრში, [[თბილისის ფუნიკულიორი|ფუნიკულიორთან]], ორხევის მცხოვრებ გიორგი ცხოვრებაშვილზე თავდასხმის შესახებ<ref name="SG2000_Mar_crime">{{სტატია | ავტორი = ბ. ჩერქეზიშვილი | სათაური = Криминал. Жестокость нашего времени;Опиум из шахты | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, თ. ლომსაძე, ბ. ჭაჭანიძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2000 | თვე = 3 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 73—74 | ნომერი = 21989 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629190417/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== თანამედროვე ეტაპი ==== XXI საუკუნეში ორხევი თბილისის განუყოფელ ნაწილად განაგრძობს განვითარებას. ეს ტერიტორია თანამედროვე სამეცნიერო კვლევებშიც მოიხსენიება, კერძოდ, 2011 წელს ორხევის რაიონიდან აღებული [[თიხნარი|თიხნარის]] ნიმუშები გეოტექნიკური გამოცდებისთვის გამოიყენებოდა<ref name="Soil2011">{{სტატია | ავტორი = კიკნაძე ხ. ლ., დადიანი კ. ზ., მაისაია ლ. დ., ლორთქიფანიძე ფ. ნ., ნავროზაშვილი მ. ზ. | სათაური = Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | ენა = ru | გამოცემა = სამეცნიერო შრომების კრებული | ტიპი = კრებული | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის წყალთა მეურნეობის ინსტიტუტი | პასუხისმგებელი = რედ. გ. ვ. გავარდაშვილი, ი. რ. ირემაშვილი | წელი = 2011 | ნომერი = 66 | გვერდები = 124—127 | issn = 1512-2344 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. დედაქალაქის პოლიტიკურ ცხოვრებაში დასახლება სამგორის რაიონის ერთ-ერთი [[მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემა|მაჟორიტარული]] ოლქის შემადგენლობაში შედის, რომლის წარმომადგენლებსაც ქალაქის [[საკრებულო|საკრებულოში]] ირჩევენ<ref name="TbilisiWeek2017">{{სტატია |სათაური=«Грузинская мечта» представила кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |პასუხისმგებელი=Вадим Геджадзе |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |ნომერი=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამავე პერიოდში ხელისუფლება ავარიული საცხოვრებელი სახლებიდან მოსახლეობის განსახლების პრობლემას წყვეტდა. 2011 წლის იანვარში ორხევი იძულებით გადაადგილებულ პირთა (დევნილთა) ათობით ოჯახის იძულებითი გამოსახლების ადგილად იქცა, რომლებიც დასახლების ერთ-ერთ ყოფილ ადმინისტრაციულ შენობაში ცხოვრობდნენ. 2011 წლის 20 იანვარს, პოლიციის მონაწილეობით, მათი გამოსახლება განხორციელდა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011"/>. ტელეკომპანია „ლიბერალის“ საინფორმაციო რეპორტაჟის კადრების მიხედვით, გამოსახლებულთა შორის იყვნენ [[2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომი|2008 წლის ომის]] შედეგად დაზარალებული დევნილები. მცხოვრებლები ინტერვიუში თავიანთ სასოწარკვეთას გამოთქვამდნენ და აცხადებდნენ, რომ მათ „როგორც საქონელი“ ისე ეპყრობოდნენ და მომავალი საცხოვრებელი ადგილის შესახებ გაურკვევლობაში იმყოფებოდნენ. ოჯახების ნაწილი გორში კოტეჯებში გადაასახლეს, თუმცა, ერთ-ერთი მცხოვრების თქმით, კომპენსაციამ მისი დიდი ოჯახის ყველა წევრი ვერ დააკმაყოფილა და ადამიანების ნაწილი უსახლკაროდ დარჩა. გამოსახლებას თან ახლდა პირადი ნივთების, მათ შორის ავეჯისა და ხატების, სამხედრო და სამოქალაქო სატვირთო მანქანებში ჩატვირთვა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011">{{cite news | url = https://www.myvideo.ge/v/1411858 | title = დევნილთა გასახლება ორხევიდან | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ლიბერალი | date = 2011-01-20 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/p_20250701_202507 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენი ნივთები სატვირთო მანქანით მიაქვთ, როგორც საქონელი... }}</ref>{{efn|ვიდეო წარმოადგენს ტელეკომპანია „ლიბერალის“ რეპორტაჟს, რომელიც კერძო პირის მიერ არის ატვირთული ჰოსტინგზე. მოვლენის თარიღი (20 იანვარი) მითითებულია ტიტრებში, წელი (2011) კი ვიდეოს ატვირთვის თარიღიდან გამომდინარეობს.}}. განსაკუთრებული ყურადღება მიიპყრო ჩანტლაძის ქ. 4/2-ში მდებარე ყოფილი ავტობაზა „ტურისტის“ ავარიულმა შენობამ, სადაც 1998 წლიდან 10 დევნილი და 6 სოციალურად დაუცველი ოჯახი ცხოვრობდა<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_04">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | title = საკრებულოში ორი კომისიის გაერთიანებული სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-04-05 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165513/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. 2016 წლის 7 თებერვლის ტელეკომპანია „თავისუფალი ზონის“ რეპორტაჟის თანახმად, ისინი 10-15 წლის განმავლობაში თვითნაკეთ ნაგებობებში, კანალიზაციის, გაზისა და ნორმალური წყალმომარაგების გარეშე ცხოვრობდნენ. მცხოვრებლები ხელისუფლების, მათ შორის გულიკო ზუმბაძისა (საკრებულოს დეპუტატი) და მამუკა ჭოხურის (სამგორის რაიონის ყოფილი გამგებელი) სრულ უმოქმედობაზე ჩიოდნენ, რომლებიც, მათი თქმით, დაპირებებს მხოლოდ წინასაარჩევნო პერიოდში იძლეოდნენ, მაგრამ მათ მთავარ პრობლემას — საცხოვრებლის დაკანონებას — არ წყვეტდნენ<ref name="Tzona_Turist_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=5FoYJE4caFI | title = ორხევში, ტურისტის ბაზის მიმდებარედ მცხოვრებლები დახმარებას ითხოვენ | lang = ka | publisher = თავისუფალი ზონა | date = 2016-02-07 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/13-720p-25 | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live }}</ref>. 2016 წლის აპრილში, მრავალი მიმართვის შემდეგ, შენობის განმეორებითი ტექნიკური ექსპერტიზის ჩატარების გადაწყვეტილება მიიღეს. იმავე წლის ივნისისთვის მიღწეულ იქნა შეთანხმება 11 დევნილი ოჯახისთვის პროფილური სამინისტროს ხაზით ახალი საცხოვრებლის გადაცემის, ასევე 9 ოჯახისთვის, რომლებსაც დევნილის სტატუსი არ ჰქონდათ, ალტერნატიული საცხოვრებლის მოძიების შესახებ<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_06">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | title = თბილისის საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-06-22 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165144/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. საბოლოო განსახლების საკითხი საკრებულოს ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის დღის წესრიგში 2017 წელსაც იდგა<ref name="Sakrebulo_Turist_2017_11"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |title=საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის შემაჯამებელი სხდომა გაიმართა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-11-10 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630160010/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. 2016 წლის ივლისში დასახლება სოციალური პროტესტის ასპარეზად იქცა. მცხოვრებლები აქციაზე გამოვიდნენ ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით, რომელიც ორხევში ერთადერთი სამედიცინო დაწესებულება იყო. პოლიკლინიკა ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოში მდებარე №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო პროტესტის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. აქცია, რომელიც ოპოზიციური პარტია „პატრიოტთა ალიანსის“ წარმომადგენლის, ბეჟან გუნავას ინიციატივით დაიწყო, რაიონის მაჟორიტარი დეპუტატის, გულიკო ზუმბაძის ბიუროს თანამშრომლებთან შეტაკებაში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=PDY_EX69cvk | title = აქცია ორხევის დასახლებაში | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-07-14 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/360p-25_202506 | archive-date = 2025-06-30 }}</ref>. ==== მუნიციპალური საცხოვრისის შექმნა და პირველი კონფლიქტი (2015) ==== 2015 წელს ორხევის სოციალური საცხოვრისი, ჯერ კიდევ მშენებლობის დასრულების ეტაპზე, სოციალური კონფლიქტის საგანი გახდა. მიზეზი გახდა ხელისუფლების გეგმა, [[ისანი-სამგორის რაიონი|ისნის რაიონში]] მდებარე ყოფილი სამხედრო ჰოსპიტლის შენობიდან 117 სოციალურად დაუცველი ოჯახი გამოესახლებინათ, რათა შენობა გაეთავისუფლებინათ შემდგომი რეაბილიტაციისა და [[იძულებით გადაადგილებული პირი|იძულებით გადაადგილებული]] 160 ოჯახის შესახლებისთვის. გამოსახლებული ოჯახების ნაწილის განთავსება იგეგმებოდა ორხევში მშენებარე ახალ მუნიციპალურ საცხოვრისში, რომელიც 72 ოჯახზე იყო გათვლილი<ref name="EMC_Hospital_2015">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/emc-qofil-samkhedro-hospitalshi-matskhovrebeli-sotsialurad-dautsveli-ojakhebis-gansakhlebis-protsess-afasebs |title=EMC ყოფილ სამხედრო ჰოსპიტალში მაცხოვრებელი სოციალურად დაუცველი ოჯახების განსახლების პროცესს აფასებს |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2015-08-12 |access-date=2025-07-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20241207172005/https://socialjustice.org.ge/ka/products/emc-qofil-samkhedro-hospitalshi-matskhovrebeli-sotsialurad-dautsveli-ojakhebis-gansakhlebis-protsess-afasebs |archivedate=2024-12-07 |url-status=live }}</ref>. პროცესმა გამოსასახლებელი ოჯახების პროტესტი და უფლებადამცველი ორგანიზაციის, „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრის“ (EMC, მოგვიანებით — „სოციალური სამართლიანობის ცენტრი“), კრიტიკული შეფასება გამოიწვია. 2015 წლის 12 აგვისტოს განცხადებაში EMC-მ განსახლების გეგმის სისტემურ ხარვეზებზე მიუთითა: * '''გაუმჭვირვალე კრიტერიუმები:''' უცნობი იყო, რა პრინციპით შეირჩეოდა 117 ოჯახიდან ის 72, რომელიც ორხევში მიიღებდა ბინას, რაც, ორგანიზაციის შეფასებით, უსამართლო განაწილების რისკებს ქმნიდა. * '''შემოთავაზებული საცხოვრისის არაადეკვატურობა:''' გამოსასახლებელ პირთა განცხადებით, ორხევის ბინები არაადეკვატურად მცირე იყო მრავალსულიანი ოჯახებისთვის და არ იყო აღჭურვილი ელემენტარული საცხოვრებელი პირობებით. * '''ალტერნატივების არასტაბილურობა:''' იმ ოჯახებს, რომლებიც ორხევში ვერ მოხვდებოდნენ, სთავაზობდნენ ქირის ანაზღაურებას მხოლოდ საბიუჯეტო წლის ბოლომდე, რაც არ წარმოადგენდა გრძელვადიან გადაწყვეტას. * '''საერთაშორისო სტანდარტების დარღვევა:''' უფლებადამცველებმა ხაზი გაუსვეს, რომ პროცესი არღვევდა საქართველოს მიერ აღებულ საერთაშორისო ვალდებულებებს სათანადო საცხოვრებლის უფლების შესახებ, რადგან გამოსახლება დასაშვებია მხოლოდ როგორც უკანასკნელი ზომა. EMC მოითხოვდა გამოსახლების პროცესის დაუყოვნებლივ შეჩერებას, უსახლკარო ოჯახების საჭიროებების შეფასების ობიექტური კრიტერიუმების შემუშავებას და მათთვის სტაბილური, გრძელვადიანი საცხოვრებელი პირობების შეთავაზებას თავად ამ ოჯახების უშუალო ჩართულობით<ref name="EMC_Hospital_2015"/>. ===== უკანონო ნაგებობების დემონტაჟი (2022) ===== 2022 წლის იანვარში ორხევი საზოგადოების ყურადღების ცენტრში რამდენიმე [[საცხოვრებელი ზონა|საცხოვრებელი ნაგებობის]] დემონტაჟის გამო მოექცა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიის]] მუნიციპალური ინსპექციის განკარგულებით, დაინგრა შენობები, რომლებიც ხელისუფლებამ სახელმწიფო მიწაზე უკანონო მშენებლობებად შეაფასა<ref name="Tabula_demolition">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |title=მერიამ ორხევის დასახლებაში სახლები დაანგრია |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630123943/https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. მოვლენამ არაერთგვაროვანი რეაქცია გამოიწვია. თბილისის მერმა [[კახა კალაძე|კახა კალაძემ]] განაცხადა, რომ დემონტაჟი მრავალგზის გაფრთხილების შემდეგ განხორციელდა და ქალაქის ხელისუფლება მიწების თვითნებურ მიტაცებას არ დაუშვებდა<ref name="Tabula_Kaladze_comment">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679420-am-adamianebs-regionebshi-akvt-micebi |title="ამ ადამიანებს რეგიონებში აქვთ მიწები, დედაქალაქში ბინები" – კალაძე ორხევზე |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://archive.ph/qaBvr |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. თავის მხრივ, უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) მერიის ქმედებები მკაცრად გააკრიტიკა. ორგანიზაციის განცხადებაში მას უწოდეს „კიდევ ერთი [[რეპრესია|რეპრესიული]] ღონისძიება“ [[უსახლკარო|უსახლკაროების]] წინააღმდეგ და სისტემური პოლიტიკის ნაწილი, და არა ერთეული შემთხვევა. განსაკუთრებით ხაზგასმული იყო, რომ ნგრევა, რომელიც ზამთრის პერიოდსა და [[COVID-19|COVID-19-ის]] პანდემიის პირობებში, ალტერნატიული საცხოვრისის შეთავაზების გარეშე განხორციელდა, ადამიანებს „ქუჩაში, მიუსაფარ მდგომარეობაში აღმოჩენისა და ფიზიკური განადგურების რისკის წინაშე“ აყენებდა. უფლებადამცველებმა მიუთითეს კანონმდებლობის სისტემურ ხარვეზზე, რომელიც, საერთაშორისო სტანდარტების უგულებელყოფით, საცხოვრისის იძულებით დემონტაჟს არ განიხილავს გამოსახლების ფორმად და ამით დაზარალებულებს სამართლებრივი დაცვის გარეშე ტოვებს. ამასთან დაკავშირებით, SJC-მ კონკრეტული მოთხოვნები წამოაყენა: * '''თბილისის მერიისადმი''' — დაუყოვნებლივ შეეწყვიტა დემონტაჟი და დაზარალებულები უზრუნველეყო ადეკვატური საცხოვრებლით; * '''საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსადმი''' — შეემუშავებინა საცხოვრისის ეროვნული სტრატეგია; * '''საქართველოს მთავრობისა და პარლამენტისადმი''' — საკანონმდებლო დონეზე ეღიარებინა დემონტაჟისას იძულებითი გამოყვანა გამოსახლების ფორმად და მოეხდინა ეროვნული კანონმდებლობის სრული ჰარმონიზაცია ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ნორმებთან<ref name="SJC_Demolition_2022">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/satskhovrisebis-demontazhi-usakhlkarota-tsinaaghmdeg-tbilisis-meriis-kidev-erti-represiuli-ghonisdziebaa |title=საცხოვრისების დემონტაჟი უსახლკაროთა წინააღმდეგ თბილისის მერიის კიდევ ერთი რეპრესიული ღონისძიებაა |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707144727/https://socialjustice.org.ge/ka/products/satskhovrisebis-demontazhi-usakhlkarota-tsinaaghmdeg-tbilisis-meriis-kidev-erti-represiuli-ghonisdziebaa |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. ===== კონფლიქტი სოციალური საცხოვრისის გარშემო (2023—2025) ===== 2023 წლის ბოლოს ცნობილი გახდა ორხევის სოციალური საცხოვრისის უსაფრთხოების პრობლემის შესახებ. შენობა, რომელიც 1967 წელს აშენდა და თავდაპირველად სასკოლო კვების კომბინატს წარმოადგენდა, 2017 წელს უსახლკაროდ რეგისტრირებული ოჯახების განსათავსებლად გადაკეთდა. 2022 წლისთვის მასში 260 ადამიანი ცხოვრობდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |title=უსახლკარო პირები ორხევის სოციალური საცხოვრისიდან გაყვანას საჭიროებენ |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2023-12-05 |access-date=2025-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250707141628/https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |archive-date=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. წლების განმავლობაში მისი მდგომარეობა მნიშვნელოვნად გაუარესდა: მცხოვრებლები, მათ შორის ბავშვები და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები, უჩიოდნენ მუდმივ ხმაურს, ნესტს, გადატვირთულობასა და ბინებში კედლებისა და ჭერის დაზიანებას<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. 2023 წლის დეკემბერში უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) სამგორის რაიონის გამგეობის მიერ დაკვეთილი საინჟინრო-საპროექტო კვლევის შედეგები გამოაქვეყნა. ექსპერტიზამ კრიტიკული პრობლემები გამოავლინა: * '''სეისმური მდგრადობის ნორმებთან შეუსაბამობა:''' შენობა არ პასუხობდა 8-ბალიანი [[მედვედევი-შპონჰოიერი-კარნიკის სკალა|სეისმური ზონისთვის]] დადგენილ თანამედროვე მოთხოვნებს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''მზიდი კონსტრუქციების არადამაკმაყოფილებელი მდგომარეობა:''' გამოვლინდა უხარისხოდ დაბეტონებული კარკასის კვანძები და ნორმებით აკრძალული სილიკატური აგურის გამოყენება<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''ჩამონგრევის რისკი:''' დაწყებული იყო იმ ლითონის ელემენტების კოროზია, რომლებზეც რიგელები იყო დამონტაჟებული, რაც „მყისიერი ჩამონგრევის“ საშიშროებას ქმნიდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''რემონტის არარენტაბელურობა:''' აღდგენითი სამუშაოების ღირებულება მნიშვნელოვნად აღემატებოდა შენობის საერთო ღირებულების 50%-ს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. ექსპერტებმა დაასკვნეს, რომ შენობის ექსპლუატაცია კაპიტალური გამაგრების გარეშე დაუშვებელი იყო, ხოლო სამუშაოების პერიოდში აუცილებელი იყო მცხოვრებლების სრული ევაკუაცია. უფლებადამცველებმა თბილისის მერიას მოუწოდეს, დაუყოვნებლივ უზრუნველეყო მცხოვრებლები უსაფრთხო და ღირსეული ალტერნატიული საცხოვრებლით<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. სიტუაცია კვლავ 2025 წლის მაისში გამწვავდა. იმ დროისთვის ავარიულ შენობაში 75 ოჯახიდან დაახლოებით 25 რჩებოდა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიამ]] მათ განსახლების სქემა შესთავაზა: დროებითი ქირა ქალაქის ხარჯზე და შემდგომში მუდმივი საცხოვრებლის გადაცემა. თუმცა, მცხოვრებლებმა იურიდიული გარანტიების არარსებობის გამო შეთავაზებაზე უარი განაცხადეს, რადგან შიშობდნენ, რომ დროებითი საცხოვრებელი განუსაზღვრელი ვადით გაგრძელდებოდა. ისინი ითხოვდნენ ოფიციალური დოკუმენტების გადაცემას, რომლებიც ახალ საცხოვრებელზე საკუთრების უფლებას დაადასტურებდა, და მერთან, [[კალაძე, კახა|კახა კალაძესთან]], შეხვედრას<ref name="TVPirveli_Shelter_2025">{{cite news | url = https://www.youtube.com/watch?v=_fD_YXb0lVA | title = ორხევის მერიის თავშესაფარი - პროტესტი და მოლოდინი (Приют мэрии в Орхеви — протест и ожидание) | lang = ka | publisher = ტელეკომპანია პირველი (TV Pirveli) | date = 2025-05-17 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-social_issues-2025 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენ უკან დასახევი გზა არა გვაქვს... შეხვედრა მხოლოდ და მხოლოდ კახი კალაძესთან. | url-status = live }}</ref>. კონფლიქტი გამწვავდა, როდესაც ხელისუფლებამ გამოსახლების დასაჩქარებლად შენობას ელექტროენერგიის მიწოდება შეუწყვიტა. მცხოვრებლებმა ეს ზეწოლის ზომად შეაფასეს და, მათივე მტკიცებით, ელექტრომომარაგება თვითნებურად აღადგინეს. მათ ასევე მერიის შენობასთან უვადო საპროტესტო აქციის დაწყება დააანონსეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025" />. ==== სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი ორხევში ==== პოსტსაბჭოთა პერიოდში ორხევმა მნიშვნელოვანი სტრატეგიული დანიშნულება შეიძინა და [[საქართველოს თავდაცვის ძალები|საქართველოს თავდაცვის ძალების]] ერთ-ერთი საკვანძო ობიექტის დისლოკაციის ადგილად იქცა. აქ განთავსებულია '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''', რომელიც ფუნქციონირებს როგორც სამხედრო ტექნიკის მიღების, განაწილების, მომსახურებისა და მოდერნიზაციის ცენტრალური [[ჰაბი]]<ref name="MOD_2022_01">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8543/turqetma-tavdacvis-dzalebs-specialuri-teqnika-gadasca- | title = თურქეთმა თავდაცვის ძალებს სპეციალური ტექნიკა გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2022-01-29 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2020_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7918/tavdacvis-dzalebis-axali-saavtomobilo-sashualebebit-agchurvis-procesi-daiwyo | title = თავდაცვის ძალების ახალი საავტომობილო საშუალებებით აღჭურვის პროცესი დაიწყო | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-07-26 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ორხევის ბაზა წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, უპირველეს ყოვლისა, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის, ძირითად პლატფორმას. „სამხედრო-ფინანსური თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმების“ ფარგლებში აქ რეგულარულად იმართება ტექნიკის გადაცემის ოფიციალური ცერემონიები. * '''2022 წლის 29 იანვარს''' თურქულმა მხარემ 11 ერთეული ლოგისტიკური მანქანა, 2 მიკროავტობუსი და 2 ტრაქტორი გადასცა, რომელთა საერთო ღირებულება 597 722 [[აშშ-ის დოლარი|აშშ დოლარს]] შეადგენდა. ღონისძიებას ესწრებოდნენ თავდაცვის მინისტრი [[ჯუანშერ ბურჭულაძე|ჯუანშერ ბურჭულაძე]], მისი მოადგილე [[გიორგი ხაინდრავა (პოლიტიკოსი)|გიორგი ხაინდრავა]], თავდაცვის ძალების მეთაურის მოადგილე [[ბრიგადის გენერალი]] [[ჯონი ტატუნაშვილი|ჯონი ტატუნაშვილი]] და თურქეთის ელჩი ფატმა ჯერენ იაზგანი. მიღება-ჩაბარების აქტებს ხელი მოაწერეს ავიაციისა და [[საჰაერო თავდაცვა|საჰაერო თავდაცვის]] სარდალმა, [[პოლკოვნიკი|პოლკოვნიკმა]] [[სერგო ნინუა|სერგო ნინუამ]] და ლოგისტიკის სარდალმა, პოლკოვნიკმა კახაბერ ტაბატაძემ<ref name="MOD_2022_01"/>. * '''2021 წლის 19 ივლისს''' გადაეცა კომპანია [[BMC (თურქეთი)|BMC]]-ის წარმოების 4 ტექნიკური მომსახურების მანქანა, ღირებულებით 866 400 აშშ დოლარი, მინისტრ ბურჭულაძისა და თავდაცვის ძალების მეთაურის, [[გენერალ-მაიორი|გენერალ-მაიორ]] გიორგი მათიაშვილის თანდასწრებით<ref name="MOD_2021_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8322/saqartvelos-tavdacvis-saministros-turqetis-respublikam-teqnikuri-momsaxurebis-manqanebi-gadasca | title = საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს თურქეთის რესპუბლიკამ ტექნიკური მომსახურების მანქანები გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2021-07-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2015 წლის 19 აგვისტოს''' გადაეცა 143 დასახელების მატერიალურ-ტექნიკური საშუალებების პარტია, დაახლოებით 700 ათასი დოლარის ღირებულების, რომელიც განკუთვნილი იყო როგორც შეიარაღებული ძალებისთვის, ასევე [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შსს]]-ს საზღვრის დაცვის დეპარტამენტისთვის. დოკუმენტებს ხელი მოაწერეს ლოგისტიკის სარდალმა მამუკა ცხვედიანმა და თურქეთის სამხედრო ატაშეს მოადგილემ ბიულენთ კორთმა<ref name="MOD_2015_08">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4036/turqetis-erovnuli-tavdacvis-saministris-sachuqaru | title = თურქეთის ეროვნული თავდაცვის სამინისტროს საჩუქარი | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-08-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2012 წლის 2 მაისს''' გადაეცა [[Land Rover]]-ისა და [[Ford]]-ის მარკის საველე სარემონტო-სახანძრო მანქანები. ცერემონიას ესწრებოდა თავდაცვის მინისტრის მოადგილე ალექსანდრე ბურჭულაძე და თურქეთის ელჩი მურათ ბურჰანი<ref name="MOD_2012_05">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/1594/presents-from-general-staff-of-turkey-to-georgia-mod | title = თურქეთის გენერალური შტაბის საჩუქარი საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2012-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ობიექტი ასევე ცენტრალურ როლს ასრულებს ქართული არმიის მოდერნიზაციისა და სამხედრო მოსამსახურეების სოციალური პირობების გაუმჯობესების პროგრამებში. '''2020 წლის 26 ივლისს''' მინისტრ [[ირაკლი ღარიბაშვილი|ირაკლი ღარიბაშვილის]] ინიციატივით ორხევის ბაზაზე დაიწყო ქვედანაყოფების ახალი ავტომობილებით, მათ შორის [[Toyota Hilux]]-ის პიკაპებითა და [[Toyota Land Cruiser]]-ის ყველგანმავლებით, ასევე [[MAN]], [[Iveco]] და [[Ford]]-ის ტექნიკით, გადაიარაღების პროცესი. ეს ღონისძიება მიზნად ისახავდა მოძველებული ტექნიკის ჩანაცვლებას, რომლის შეკეთებაზეც ყოველწლიურად მილიონობით ლარი იხარჯებოდა<ref name="MOD_2020_07"/>. '''2020 წლის 1 თებერვალს''' მინისტრმა ღარიბაშვილმა ბაზაზე ვიზიტისას ყველა სამხედრო მოსამსახურისთვის ახალი, მნიშვნელოვნად გაუმჯობესებული [[სამედიცინო დაზღვევა|სამედიცინო დაზღვევის]] პაკეტის შემოღება დააანონსა<ref name="MOD_2020_02">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7712/samxedro-mosamsaxureebi-sruliad-ganaxlebuli-janmrtelobis-sadazgvevo-paketit-isargebleben | title = სამხედრო მოსამსახურეები სრულიად განახლებული ჯანმრთელობის სადაზღვევო პაკეტით ისარგებლებენ | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-02-01 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ბაზას რეგულარულად აინსპექტირებს უმაღლესი ხელმძღვანელობა, მათ შორის თავდაცვის მინისტრები [[ირაკლი ალასანია|ირაკლი ალასანია]] და [[თინათინ ხიდაშელი|თინათინ ხიდაშელი]] 2015 წელს, რომლებიც სწავლობდნენ ინფრასტრუქტურის მდგომარეობას და მის მასშტაბურ რეკონსტრუქციას გეგმავდნენ<ref name="MOD_2015_05_monitoring">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3252/monitoring-in-east-operative-command | title = მონიტორინგი აღმოსავლეთ სარდლობის ქვედანაყოფებში | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_visit">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3413/minister-of-defence-at-military-bases | title = თავდაცვის მინისტრი სამხედრო ბაზებზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ლოგისტიკური ფუნქციების გარდა, ბაზა საზოგადოებრივი და მემორიალური საქმიანობის ადგილია. მის ტერიტორიაზე სხვადასხვა წლებში დისლოცირებული იყო '''I მსუბუქი ქვეითი ბრიგადის მე-12 ბატალიონი'''<ref name="MOD_2015_11">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4362/kiparisis-xeebi-dagupuli-samxedroebis-saxelze | title = კიპარისის ხეები დაღუპული სამხედროების სახელზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-11-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_monitoring"/> და '''საავტომობილო ბატალიონი'''<ref name="MOD_2013_10">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/2426/presidential-elections-of-georgia | title = საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2013-10-27 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. 2013 წლის 27 ოქტომბრის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს აქ ორგანიზებული იყო სამგორის №6 საარჩევნო ოლქის №60 საარჩევნო უბანი, რომელიც მდებარეობდა მისამართზე: ახვლედიანის ჩიხი (ამჟამად ჩანტლაძის ჩიხი), 5<ref name="MOD_2013_10"/>. '''2015 წლის 19 ნოემბერს''' მე-12 ბატალიონის ჯარისკაცებმა ფონდ „გაამწვანე საქართველოსთან“ ერთად და თავდაცვის მინისტრის მოადგილის [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძის]] მონაწილეობით, ბაზის ტერიტორიაზე 50 [[კვიპაროზი]] დარგეს ბრძოლებში დაღუპული თანამებრძოლების ხსოვნის პატივსაცემად<ref name="MOD_2015_11"/>. == გეოგრაფია == === საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებები === დასახლება ორხევი მდებარეობს თბილისის აღმოსავლეთ ნაწილში, სამგორის სარწყავი სისტემის ტერიტორიაზე. ეს ადგილი ხასიათდება [[თიხნარი|თიხნარების]] არსებობით, რაც დადასტურდა 2011 წლის [[სამეცნიერო კვლევა|სამეცნიერო ნაშრომში]], რომელიც [[მელიორაცია|ჰიდრომელიორაციის]] საკითხებს ეძღვნებოდა. კვლევებისთვის გამოყენებული იყო [[ნიადაგი|ნიადაგის]] ნიმუშები, რომლებიც უშუალოდ ორხევის რაიონიდან იქნა აღებული<ref name="Science2011">{{სტატია |ავტორი=Кикнадзе Х.Л., Дадиани К.З., Маисая Л.Д., Лордкипанидзе Ф.Н., Наврозашвили М.З. |სათაური=Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |ენა=ru |გამოცემა=Сборник научных трудов |ტიპი=კრებული |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Институт водного хозяйства Грузинского технического университета |პასუხისმგებელი=под ред. Г. В. Гавардашвили, И. Р. Иремашвили |წელი=2011 |ნომერი=66 |გვერდები=124—127 |issn=1512-2344 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ადგილობრივი თიხნარის ძირითადი ფიზიკურ-მექანიკური თვისებები შემდეგნაირად განისაზღვრა: * '''[[პლასტიკურობის რიცხვი]]:''' 15,5 * '''ფილტრაციის საწყისი კოეფიციენტი (Кф):''' 2,63×10⁻³ სმ/წმ * '''[[წყალბადის მაჩვენებელი|pH]] წყლის გამონაწვლილში:''' 7,5 * '''ბუნებრივი განლაგების მშრალი გრუნტის მოცულობითი წონა:''' 1,48 გ/სმ³ ==== ფილტრაციული გამოცდების შედეგები ==== კვლევის ფარგლებში შესწავლილ იქნა ადგილობრივი თიხნარების [[წყალშემკავებლობა|წყალგაუმტარობის]] შემცირების შესაძლებლობა მათი [[ზედაპირულად აქტიური ნივთიერება|ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებებით]] (ზან) დამუშავების გზით — ამ შემთხვევაში [[კაპროლაქტამი|კაპროლაქტამის]] წარმოების კუბური ნარჩენებით. მიზანი იყო შეფასებულიყო, რამდენად ეფექტურად შეეძლო ასეთ დამუშავებას [[ფორიანობა|ფორების]] „დალუქვა“ [[გრუნტი|გრუნტში]], რაც მნიშვნელოვანი მაჩვენებელია ჰიდროტექნიკური და [[ირიგაცია|სარწყავი]] მშენებლობისთვის. შედეგები აჩვენებს, რომ ზან-ით დამუშავების შემდეგ თიხნარის წყალგამტარობა მკვეთრად მცირდება. [[დარსის კანონი|წნევის გრადიენტის]] (წნევის ვარდნის შეფარდება ფილტრაციის გზის სიგრძესთან) 2.0-მდე მნიშვნელობისას, წყლის ფილტრაცია ნიმუშებში მთლიანად შეწყდა. გრადიენტის მნიშვნელოვან ზრდამდეც კი, 10.0-მდე, ფილტრაციის კოეფიციენტი ძალიან დაბალ დონეზე რჩებოდა (დაახლოებით 1,04×10⁻⁵ სმ/წმ), რაც გრუნტში მდგრადი და პრაქტიკულად წყალგაუმტარი სტრუქტურის ფორმირებაზე მიუთითებს. ეს მონაცემები ადასტურებს, რომ ორხევის თიხნარებს გააჩნიათ თვისებები, რომლებიც მათი ფილტრაციული მახასიათებლების ეფექტურად შემცირების საშუალებას იძლევა, რაც ამ ტერიტორიის მნიშვნელოვანი გეოგრაფიული და საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებაა. === ეკოლოგია === დასახლებაში ეკოლოგიური საკითხები, განსაკუთრებით სამრეწველო დაბინძურებასთან დაკავშირებით, არაერთხელ გამხდარა სოციალური პროტესტისა და საზოგადოებრივი შეშფოთების საგანი. ==== სამრეწველო დაბინძურება და პროტესტები (2014-2017) ==== 2014 წლის სექტემბერში მწვავე პრობლემად იქცა კომპანია „Georgian Metal“-ის ფეროსპლავთა ქარხნის მუშაობა, რომელიც №156 საჯარო სკოლიდან სულ რაღაც 100–150 მეტრში მდებარეობდა. მოსახლეობა და მოსწავლეთა მშობლები საპროტესტო აქციებს მართავდნენ და საწარმოს გაჩერებას ითხოვდნენ, რადგან ქარხანა ფილტრების გარეშე მუშაობდა და ძლიერ კვამლსა და გამონაბოლქვს გამოყოფდა. მათი მტკიცებით, ეს პირდაპირ საფრთხეს უქმნიდა 700-მდე მოსწავლისა და მთელი რაიონის მოსახლეობის ჯანმრთელობას<ref name="Aris_Ecology_2014">{{cite web |url=https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |title=სკოლა, რომელშიც ბავშვებს ცოდნის მიღება ჯანმრთელობის ხარჯზე უწევთ |lang=ka |website=Aris.ge-განათლება |date=2014-09-23 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707133104/https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. საწარმოს ხელმძღვანელობა „მცირე ხარვეზებს“ აღიარებდა და ფილტრების მომავალში დამონტაჟების პირობას დებდა, თუმცა მუშაობის შეჩერებაზე უარს აცხადებდა. ეკოლოგმა ნინო ჩხობაძემ პრობლემა კანონმდებლობის სისუსტეს დაუკავშირა, რომელიც მსგავს საწარმოებს გარემოზე ზემოქმედების შეფასების გარეშე ფუნქციონირების საშუალებას აძლევდა. გარემოს დაცვის სამინისტროში განაცხადეს, რომ ქარხანა უკვე ორჯერ იყო დაჯარიმებული და მონიტორინგის ქვეშ იმყოფებოდა<ref name="Aris_Ecology_2014"/>. 2016 წლის აგვისტოში მცხოვრებლები კვლავ გამოვიდნენ პროტესტზე ჰაერის ძლიერი დაბინძურების წინააღმდეგ, რაც, მათი თქმით, ქარხნების, კერძოდ, საწარმო „ჭიათურმანგანუმ ჯორჯიას“ მუშაობით იყო გამოწვეული. ტელეკომპანია „ობიექტივის“ რეპორტაჟის თანახმად, მცხოვრებლები ჩიოდნენ, რომ საწარმოები ტექნიკური ნორმების დარღვევით მუშაობდნენ, განსაკუთრებით ღამის საათებში, რაც ძლიერ გამონაბოლქვს იწვევდა. ისინი ამას დასახლებაში ალერგიული, გულ-სისხლძარღვთა და ონკოლოგიური დაავადებების ზრდას უკავშირებდნენ. საჩივრებზე საპასუხოდ, გარემოს დაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ მათმა ინსპექტორებმა უკვე ჩაატარეს წინასწარი დათვალიერება და დაგეგმეს საწარმოების სრული შემოწმება<ref name="Obieqtivi_Ecology_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=49MBtMgRHt0 | title = ორხევისა და ალექსეევკას მოსახლეობა ქარხნების მუშაობას აპროტესტებს | lang = ka | author = შორენა კოკორაშვილი | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-08-01 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/360p-25_20250630 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ხდება გამონაბოლქვი, არის დაბინძურებული ჰაერი, არ ხდება ჰაერის ფილტრაცია, გაწმენდა... აქვე ახლოს, 200 მეტრში არის სკოლა... მომატა ბავშვების ალერგიულმა დაავადებებმა, მომატა გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებმა, სიმსივნურმა დაავადებებმა. | url-status = live }}</ref>. 2017 წლის აპრილში, მცხოვრებლების საჩივრების შემდეგ უსიამოვნო სუნსა და კანალიზაციის დაბინძურებაზე, რაც სავარაუდოდ კვების მრეწველობის საწარმო „ფუდმარტის“ საქმიანობას უკავშირდებოდა, მუნიციპალური ხელისუფლების მონაწილეობით შეხვედრები გაიმართა. შედეგად, კომპანიამ პრობლემის გადასაჭრელად ზომები მიიღო, კერძოდ, დაამონტაჟა სპეციალური გამწოვი ფილტრები<ref name="Sakrebulo_Foodmart_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |title=გულიკო ზუმბაძე კომპანიის ,,ფუდმარტი“ ხელმძღვანელობას შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-04-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164416/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ==== ნავთობბაზასთან მეზობლობის პრობლემა (2018) ==== კიდევ ერთი მწვავე ეკოლოგიური და სოციალური პრობლემა გახდა საცხოვრებელი სახლების ახლო მეზობლობა კომპანია „[[SOCAR]] Georgia Petroleum“-ის ნავთობბაზასთან. „სტუდია მონიტორის“ 2018 წლის 31 იანვრის რეპორტაჟში ორხევის მცხოვრებლები თავიანთ ცხოვრებას „ბომბზე ცხოვრებას“ უწოდებდნენ და მუდმივ ხმაურზე, ნავთობპროდუქტების ძლიერ სუნსა და სარკინიგზო ცისტერნებისგან მომდინარე საფრთხეზე ჩიოდნენ. გამოძიების თანახმად, 20 000 ტონა ტევადობის ნავთობბაზის მშენებლობის ნებართვა 2009 წელს გაიცა, მას შემდეგ, რაც გაუქმდა სანიტარული ნორმები, რომლებიც სამრეწველო და საცხოვრებელ ობიექტებს შორის უსაფრთხო მანძილს არეგულირებდა. შედეგად, ერთ-ერთი საცხოვრებელი სახლი რეზერვუარებიდან სულ რაღაც 30 მეტრში აღმოჩნდა. ეკოლოგმა მანანა ქოჩორაძემ ასეთ კანონმდებლობას „მსოფლიო გამონაკლისი“ უწოდა. სიუჟეტში ასევე აღინიშნა, რომ [[საქართველო-ევროკავშირის ასოცირების ስምምነት|ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების]] ფარგლებში საქართველომ ვალდებულება აიღო, მიეღო ახალი ეკოლოგიური კოდექსი 2017 წლის სექტემბრამდე, თუმცა რეპორტაჟის გამოსვლის მომენტისთვის ეს ვადა უკვე დარღვეული იყო<ref name="StudioMonitor_OilBase_2018">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=uxLLgXlnB_M | title = ნავთობბაზა საცხოვრებელ სახლებთან ახლოს | lang = ka | publisher = Studio Monitor | date = 2018-01-31 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-oilbase | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live | quote = ბომბი არის მაგი ჩვენთვის რა... }}</ref>. ==== პროდუქციის ხარისხისა და უსაფრთხოების კონტროლი ==== სამრეწველო ჰაერის დაბინძურების გარდა, სახელმწიფო ორგანოების ყურადღების საგანი ხდება კომუნალური მომსახურებისა და სამომხმარებლო პროდუქტების უსაფრთხოებაც. სურსათის ეროვნული სააგენტოს 2019—2025 წლების ოფიციალური ანგარიშები ასახავს როგორც სასმელი წყლის, ისე კვების პროდუქტების მონიტორინგის შედეგებს<ref name="NFA_main" />. კომუნალური ინფრასტრუქტურის კონტროლის ფარგლებში, 2019 წლის ანგარიშში დაფიქსირდა სასმელი წყლის სინჯის აღება კომპანია '''[[Georgian Water and Power]]'''-ის გამანაწილებელი ქსელიდან მისამართზე: ორხევი, კაკაბაძის 1-ლი შესახვევი, სახლი 8. გ. ნათაძის სახელობის სანიტარიის, ჰიგიენისა და სამედიცინო ეკოლოგიის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის ლაბორატორიაში ჩატარებული ანალიზის შედეგად, ხარისხის სტანდარტების დარღვევები არ გამოვლენილა<ref name="NFA2019" />. სახელმწიფო მონიტორინგი რეგულარულად ეხება დასახლებაში ბაზირებული კვების საწარმოების პროდუქციას და მათი საქმიანობის არაერთგვაროვან სურათს აჩვენებს. მონიტორინგის შედეგების ქრონოლოგია: * '''2019:''' '''შპს „რესპუბლიკის“''' მიერ წარმოებულ არაჟანში აღმოჩნდა არარძისმიერი (მცენარეული) ცხიმები, რაც ფალსიფიკაციას წარმოადგენს. კომპანია დაჯარიმდა 600 ლარით. აღსანიშნავია, რომ იმავე წელს ამავე მწარმოებლის კარაქისა და ყველის ნიმუშებში, რომლებიც თბილისის №65 საბავშვო ბაღიდან იქნა აღებული, დარღვევები არ გამოვლენილა<ref name="NFA2019" />. * '''2020:''' დაფიქსირდა მასობრივი დარღვევები '''შპს „რესპუბლიკასთან“'''. ლაბორატორიულმა ანალიზმა აჩვენა, რომ '''კარაქ „რანინაში“''' არარძისმიერი ცხიმების წილი '''93,1 %'''-ს აღწევდა, ხოლო '''რძე „მალკოში“''' — '''84,8 %'''-ს. წლის განმავლობაში ეტიკეტირების წესების განმეორებითი დარღვევისთვის კომპანიას დაეკისრა 600 ლარის ოდენობის ჯარიმა და მიეცა მითითება პროდუქციის ბაზრიდან ამოღების შესახებ<ref name="NFA2020" />. * '''2021:''' ეს წელი ყველაზე სერიოზული დარღვევებით გამოირჩა. მომწოდებელ '''შპს „ფრუტ ლოჯისტიკასთან“''' საზამთროსა და ნესვის რამდენიმე პარტიაში [[ნიტრატები|ნიტრატების]] დასაშვები ნორმის მრავალჯერადი გადაჭარბება გამოვლინდა. საზამთროს ერთ-ერთ ნიმუშში ნიტრატების შემცველობამ '''400 მგ/კგ''' შეადგინა, ნორმით 60 მგ/კგ (გადაჭარბება '''6,6-ჯერ'''). ნესვში მაჩვენებელმა '''380 მგ/კგ'''-ს მიაღწია, ნორმით 90 მგ/კგ (გადაჭარბება '''4,2-ჯერ'''). მთელი საშიში პროდუქცია გაყიდვიდან ამოიღეს. იმავე წელს '''შპს „რესპუბლიკასთან“''' კვლავ დაფიქსირდა დარღვევა ხაჭოსა და არაჟანში, რის გამოც ინფორმაცია გადაეცა [[საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო|ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურს]]. ამავდროულად, '''„ღვინის კომპანია დუგლაძისა“''' და '''შპს „დაკო ტრეიდის“''' პროდუქციის შემოწმებამ ამ წელს დარღვევები არ გამოავლინა<ref name="NFA2021" />. * '''2022:''' '''შპს „ფრუტ ლოჯისტიკასთან“''' კვლავ აღმოაჩინეს ნიტრატები საზამთროში (117 მგ/კგ, ნორმით 60 მგ/კგ), რასაც პარტიის ამოღება მოჰყვა. წინა წლებისგან განსხვავებით, '''შპს „რესპუბლიკის“''' პროდუქციაში დარღვევები არ დაფიქსირებულა. ასევე არ გამოვლენილა დარღვევები '''„ღვინის კომპანია დუგლაძესთან“''', '''შპს „დაკო ტრეიდთან“''' და '''შპს „ფუდსერვისთან“'''<ref name="NFA2022" />. * '''2023:''' '''შპს „რესპუბლიკა“''' კვლავ ფალსიფიკაციაში ამხილეს — '''კარაქ „მალკოში“''' აღმოჩნდა '''85 %''' არარძისმიერი ცხიმი. კომპანია დაჯარიმდა. '''„ღვინის კომპანია დუგლაძისა“''' და '''შპს „ფუდსერვისის“''' პროდუქციის შემოწმებამ ამ წელს დარღვევები არ გამოავლინა<ref name="NFA2023" />. 2024 წლის ყველა კვარტლისა და 2025 წლის პირველი კვარტლის ანგარიშებში ორხევში ბაზირებულ კომპანიებთან დარღვევები არ დაფიქსირებულა. კერძოდ, შემოწმებებმა დაადასტურა '''„ღვინის კომპანია დუგლაძის“''', '''შპს „რესპუბლიკის“''', '''შპს „აგროფლორასა“''' და '''შპს „დაკო ტრეიდის“''' პროდუქციის სტანდარტებთან შესაბამისობა<ref name="NFA2024-2025" />. == ადმინისტრაციული სტატუსი == დასახლება ორხევი ადმინისტრაციულად სამგორის რაიონის შემადგენლობაში შედის. თავისი ისტორიის განმავლობაში დასახლებამ არაერთხელ შეიცვალა ადმინისტრაციული კუთვნილება: * '''26 კომისრის სახელობის რაიონი''' და '''კალინინის რაიონი''' (1940-იანი წლების ბოლო — 1950-იანი წლების დასაწყისი): თავდაპირველად, 1946 წელს, ორხევის ტერიტორია შედიოდა ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის საზღვრებში, რომელიც 26 კომისრის სახელობის რაიონის ნაწილი იყო<ref name="ZV1946_Dec"/>. 1950 წლის იანვრისთვის, ორხევის საარჩევნო უბნის დაარსებით, დასახლება უკვე თბილისის კალინინის რაიონის შემადგენლობაში ირიცხებოდა<ref name="Komunisti1950"/>. * '''გარეუბნის რაიონი''' (1950-იანი წლების დასაწყისი): მალევე ადმინისტრაციული დაყოფა კვლავ შეიცვალა. უკვე 1950 წლის ბოლოსთვის დასახლება ორხევი მოიხსენიება როგორც თბილისის გარეუბნის რაიონის მნიშვნელოვანი ნაწილი, სადაც აქტიურად მიმდინარეობდა საბინაო და სოციალური მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov"/>. * '''სამგორის რაიონი''' (1962 წლიდან): 1962 წლის აპრილში შეიქმნა სამგორის რაიონი, რომელიც ქალაქ თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამ ახალი რაიონის ცენტრი გახდა დაბა სამგორი, რომელიც ორხევისა და სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლების გაერთიანებით ჩამოყალიბდა<ref name="ZV1962_Apr"/>. * '''გარდაბნის რაიონი''' (1960-იანი წლების ბოლო — 1970-იანი წლების დასაწყისი): რამდენიმე წლის შემდეგ, როგორც 1970 წლის იანვარში გამოქვეყნებული მაცხოვრებლების [[წერილი|წერილიდან]] ირკვევა, დასახლება ორხევი გარდაბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. * '''საქარხნო რაიონი''' (1970-იანი — 1980-იანი წლები): 1970-იანი წლების დასაწყისში ორხევი კვლავ თბილისის საქალაქო საზღვრებში მოექცა და საქარხნო რაიონის ნაწილი გახდა<ref name="Komunisti1974"/><ref name="ZV1973_Jun"/>. ამ რაიონის ფარგლებში ორხევი შედიოდა '''აეროპორტის № 65 საარჩევნო ოლქში''' (1975 წელი, ცენტრი — აეროპორტის დირექცია)<ref name="ZV1975_Mar">{{სტატია |სათაური=Заводской район |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |პასუხისმგებელი=О. Кинкладзе |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1975 |თვე=3 |რიცხვი=25 |გამოცემა=70 |ნომერი=15134 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630102142/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |archivedate=2025-06-30}}</ref>, '''მელიორატორთა № 84 საარჩევნო ოლქში''' (1984 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1984_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Мелиораторов избирательный округ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |პასუხისმგებელი=Н. Черкезишвили |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1984 |თვე=12 |რიცხვი=9 |გამოცემა=282—283 |ნომერი=18037—18038 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630103422/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |archivedate=2025-06-30 }}</ref> და '''ორხევის № 48 საარჩევნო ოლქში''' (1989 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1989_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Орхевский избирательный округ № 48 |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |პასუხისმგებელი=ред. А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=12 |რიცხვი=5 |გამოცემა=278 |ნომერი=19531 |გვერდები=4 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630104840/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''სამგორის რაიონი''' (თანამედროვე პერიოდი): ამჟამად, პოსტსაბჭოთა პერიოდის ადმინისტრაციული რეფორმების შემდეგ, ორხევი კვლავ ქალაქ თბილისის სამგორის რაიონის შემადგენლობაშია. [[მუნიციპალიტეტი|მუნიციპალიტეტის]] 2014 წლის დადგენილების თანახმად, ორხევი აეროპორტის დასახლების ტერიტორიასთან და სხვა ტერიტორიებთან ერთად ქმნის რაიონის მე-19 მიკრორაიონს (უბანს) სახელწოდებით „ორხევი, აეროპორტი“<ref name="MatsneDecree">{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |title=ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტში დადგენილ ადმინისტრაციულ საზღვრებში არსებული ადმინისტრაციული ერთეულების - რაიონების ტერიტორიულ ერთეულებად – უბნებად დაყოფის შესახებ |website=საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე |publisher=ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულო |lang=ka |date=2014-12-09 |access-date=2025-06-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250425030900/https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |archivedate=2025-04-25 |url-status=live }}</ref>. ამ ქვედანაყოფის ადგილობრივი მმართველობა მდებარეობს მისამართზე: გიორგი მუხაძის ქუჩა, 6<ref name="OSM_Data"/>. ჩრდილოეთით ესაზღვრება დასახლებები [[თეთრიხევი]] და [[თეთრიხევჰესი]]. 2017 წელს ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე მმართველი პარტია „[[ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო|ქართული ოცნებიდან]]“ მაჟორიტარულ ოლქში, რომელიც მოიცავს ორხევს, ლილოს დასახლებასა და აეროპორტს, წარდგენილი იყო საკრებულოს დეპუტატი გიორგი ტყემალაძე<ref name="TN2017_Sep">{{სტატია |სათაური=Правящая партия назвала кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |გამოცემა=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. [[ფაილი:Map of Orkhevi and Uban 19 "Orkhevi, Airport" in Samgori District, Tbilisi.jpg|მინი|ადმინისტრაციული უბნის №19 „ორხევი, აეროპორტი“ (ნარინჯისფერი) და დასახლება ორხევის (ლურჯი) საზღვრები მის შემადგენლობაში.]] [[ფაილი:Orkhevi as a part of Samgori District of Tbilisi.jpg|მინი|ორხევი სამგორის რაიონის შემადგენლობაში.]] '''ძირითადი ქუჩები:''' * თენგიზ ჩანტლაძის ქუჩა — 2001 წლამდე [[ელენე ახვლედიანი|ელენე ახვლედიანის]] ქუჩის სახელს ატარებდა<ref>{{წიგნი |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |პასუხისმგებელი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ საყვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |წელი=2008 |გვერდები=192 |გვერდების რაოდენობა=511 |ენა=ka |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. * გიორგი მუხაძის ქუჩა * სოსო (კობა) აბზიანიძის ქუჩა * ალექსანდრე ქართველიშვილის ქუჩა * [[ნიკო ფიროსმანაშვილი|ნიკო ფიროსმანის]] ქუჩა * შალვა ამირანაშვილის ქუჩა * დავით კაკაბაძის ქუჩა * ვაჟა ბანეთიშვილის ქუჩა * იოანე პეტრიწის ქუჩა * ალექსანდრე წუწუნავას ქუჩა * ივანე გოკიელის ქუჩა * სოსო ღვინიაშვილის ქუჩა * [[სერგეი ესენინი|სერგეი ესენინის]] ქუჩა * გიორგი სააკაძის ქუჩა == ინფრასტრუქტურა == დასახლების ინფრასტრუქტურა, რომელიც საბჭოთა პერიოდში ჩამოყალიბდა, მოიცავს საგანმანათლებლო, სამრეწველო, კომერციულ, კულტურულ და [[რეკრეაცია|სარეკრეაციო]] ობიექტებს. ბევრი მათგანი [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ გაუქმდა ან გარდაიქმნა, ხოლო მათ ადგილას და მათ გვერდით ახლები გაჩნდა. 1950-იან წლებში დასახლებაში აშენდა [[ამბულატორია]], პოლიკლინიკა, სტომატოლოგიური კაბინეტები<ref name="ZV1950_Dec21"/>, [[აბანო]], ფოსტა, კლუბი, ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>, რესტორანი და რამდენიმე მაღაზია<ref name="ZV1962_Dec7"/>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, კომუნალური მომსახურების ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო: 1962 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიებისა და რესტორნის ცუდ მდგომარეობას უჩიოდნენ<ref name="ZV1962_Dec7"/>. 1970 წელს მაცხოვრებლები ჩიოდნენ 1946 წელს აშენებული დროებითი საცხოვრებლების სიძველეზე, სასმელი წყლის მიწოდების ხშირ შეფერხებებსა და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე, რაც მათ რადიოსა და [[ტელევიზორი|ტელევიზორებით]] სარგებლობის შესაძლებლობას ართმევდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. 2005 წლის მდგომარეობით, დასახლება, თბილისის გარეუბანში მდებარე რამდენიმე სხვა რაიონთან ერთად, სრულად არ იყო ჩართული ცენტრალურ [[საკანალიზაციო კოლექტორი|საკანალიზაციო სისტემაში]], და [[ჩამდინარე წყლები|ჩამდინარე წყლები]] ნაწილობრივ მიმდებარე ხევებში ჩაედინებოდა<ref name="UrbanPlanning2005">{{წიგნი |ავტორი=გ. ბერიძე, ვ. დავითაია, ზ. კიკნაძე, ლ. კლიმიაშვილი, ბ. მამინაიშვილი, ნ. ნაცვლიშვილი, გ. სოსელია, გ. შავდია, თ. ჯეირანაშვილი |სათაური=თბილისის ქალაქთმშენებლობითი განვითარების მეთოდოლოგიური პრობლემები |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |პასუხისმგებელი=გივი ბერიძე |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=არქიტექტურის თეორიისა და ქალაქთმშენებლობის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი „ტბილარქტეორია“ |წელი=2005 |ტომი=3 |გვერდები = 258 |გვერდების რაოდენობა=264 |isbn=99940-0-497-2 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630111219/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამჟამად, ორხევი ძირითადად საცხოვრებელი მიკრორაიონია, სადაც ჩრდილოეთით საბჭოთა პერიოდის 2-5 სართულიანი კორპუსებია, ხოლო სამხრეთით — კერძო სახლები ნაკვეთებით. === სახელმწიფო დაწესებულებები === * '''საქართველოს შემოსავლების სამსახურის არატარიფული კონტროლის სამმართველო''' — კობა აბზიანიძის ქუჩა №4-ში მდებარეობს [[საქართველოს შემოსავლების სამსახური|საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის]] საბაჟო დეპარტამენტის ერთ-ერთი ქვედანაყოფი. ამ სამმართველოში, ისევე როგორც ქვეყნის მასშტაბით სხვა სერვისცენტრებსა და გაფორმების ეკონომიკურ ზონებში, ხორციელდება საექსპორტო ოპერაციებისთვის საჭირო საქონლის წარმოშობის სერტიფიკატების გაცემა<ref>{{cite web |url=https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |title=საბაჟო - ხშირად დასმული კითხვები |lang=ka |website=საქართველოს შემოსავლების სამსახურის ოფიციალური ვებგვერდი |publisher=სსიპ – შემოსავლების სამსახური |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701171427/https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |archivedate=2025-07-01 |url-status=live}}</ref>. === სამხედრო ობიექტები === დასახლება ორხევში მდებარეობს საქართველოს თავდაცვის ძალების ერთ-ერთი მთავარი ობიექტი — მოქმედი სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი, რომელსაც ოფიციალურად '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''' ეწოდება. ბაზა ცენტრალურ როლს ასრულებს სამხედრო ტექნიკის მიღებაში, მომსახურებაში, მოდერნიზაციასა და განაწილებაში<ref name="MOD_2022_01"/> <ref name="MOD_2020_07"/>. ამჟამად ობიექტი წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, კერძოდ, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის მთავარ პლატფორმას, სადაც იმართება სპეციალური და ლოგისტიკური ტექნიკის გადაცემის ცერემონიები<ref name="MOD_2022_01"/>. გარდა ამისა, ბაზაზე ხორციელდება ქართული არმიის საავტომობილო პარკის განახლების პროექტები<ref name="MOD_2020_07"/>. ის რეგულარულად გამოიყენება ოფიციალური ღონისძიებების, უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ინსპექტირებისა და ხსოვნის აქციების ჩასატარებლად<ref name="MOD_2015_05_visit"/> <ref name="MOD_2015_11"/>. === მრეწველობა და საწარმოები === ==== ისტორიული სამრეწველო ობიექტები ==== საბჭოთა პერიოდში ორხევი მნიშვნელოვანი სამრეწველო და ლოგისტიკური ცენტრი იყო. აქ ფუნქციონირებდა: * '''„სამგორწყალმშენის“ ბაზა''' (1948 წლიდან): მსხვილი კომპლექსი, რომელიც მოიცავდა ცენტრალურ მექანიკურ და ავტოსახელოსნოებს, გარაჟს, სახერხ ქარხანასა და საწყობებს<ref name="ZV1948_Mar"/><ref name="ZV1948_Apr"/><ref name="ZV1948_Jul"/>. * '''რკინაბეტონის ნაკეთობების წარმოების პოლიგონები''' (1963): მდებარეობდა ორხევსა და ლილოში საირიგაციო მშენებლობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1963_Mar"/>. * '''ორგანული სასუქების ქარხანა''' (1962): მშენებარე ქარხანა, რომელთანაც [[მილსადენი]] მტკვარზე გადებული ახალი ხიდით მიიყვანეს<ref name="ZV1962_Feb"/>. * '''ტექსტილისა და გალანტერეის კომბინატი''' (1971): იგეგმებოდა [[კოოპერაცია|კოოპერატიული]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1971_Aug"/>. * '''„თბილგვირაბმშენის“ რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკკ)''' (1982): [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველყოფის მთავარი საწარმო. ქარხანა წელიწადში 20 ათას კუბურ მეტრ ასაწყობ რკინაბეტონსა და 50 ათას სასაქონლო ბეტონს უშვებდა<ref name="ZV1982_Feb"/>. * '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' (1986): მოიცავდა ინსტრუმენტების, [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[მოსაპირკეთებელი მასალები|მოსაპირკეთებელი მასალების]] საამქროებს<ref name="ZV1986_Sep"/><ref name="ZV1987_Dec27"/>. 1988 წელს აქ გაიხსნა '''პოლიმერული ნაწარმის ქარხანა''', რომელიც მარმარილოს ნარჩენებისგან სანტექნიკასა და მოსაპირკეთებელ ფილებს აწარმოებდა<ref name="ZV1988_May"/>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხანა''' (1986): იგეგმებოდა ახალი კორპუსების მშენებლობა ორხევში, რომლებიც 1989 წელს უნდა შესულიყო ექსპლუატაციაში<ref name="ZV1986_Jun"/>. * '''სუვენირების წარმოება „სოლანი“''' (1985): დაგეგმილი იყო ახალი საამქროს მშენებლობა 1,2 მილიონი რუბლის ღირებულებით<ref name="ZV1985_Oct"/>. * '''ადგილობრივი მრეწველობის სამინისტროს სარემონტო ბაზა''' (1987): იგეგმებოდა სამინისტროს ყველა საწარმოს მოწყობილობების ცენტრალიზებული შეკეთებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30"/>. პოსტსაბჭოთა პერიოდში ამ და ახალი საწარმოების ბაზაზე [[კერძო კომპანია|კერძო კომპანიები]] დაარსდა. 1998–1999 წლებში ორხევის სამრეწველო ზონაში დარეგისტრირდა '''სს „პოლიმერული ნაკეთობა“'''<ref name="SG1998_Dec"/> და '''სს „ხალიბი“''' (სარემონტო-მექანიკური ქარხანა)<ref name="SG1999_Jan"/>. 1998 წელს აქ ასევე მუშაობდა '''სს „ვაზიანი“''', რომელიც [[შამპანური|შამპანურს]] აწარმოებდა<ref name="Sakartvelo1998"/>. ==== თანამედროვე საწარმოები ==== XXI საუკუნეში ორხევის სამრეწველო ზონა აგრძელებს ფუნქციონირებას, სპეციალიზდება რა ძირითადად კვების, ლოგისტიკურ და სამშენებლო დარგებში. სურსათის ეროვნული სააგენტოს 2019—2025 წლების სახელმწიფო მონიტორინგის მონაცემები ადასტურებს დასახლებაში რამდენიმე მსხვილი კომპანიის საქმიანობას<ref name="NFA_main">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/StateControl/ |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250502214506/https://www.nfa.gov.ge/Ge/StateControl |archivedate=2025-05-03 |url-status=live |description=მთავარი გვერდი სახელმწიფო კონტროლის ანგარიშებით. }}</ref>. * '''[[ღვინის კომპანია „დუგლაძე“]]''' ({{lang-ka|შპს დუგლაძეების ღვინის კომპანია}}) — [[ღვინო|ღვინოებისა]] და [[ბრენდი|ბრენდის]] მსხვილი მწარმოებელი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ჭანტლაძის ჩიხი, 8<ref name="NFA2021">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1229 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2021 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2021 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707181833/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1229 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2021 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2022">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5568 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2022 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2022 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250508101050/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5568 |archivedate=2025-05-08 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2022 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2023">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5835 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2023 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2023 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707180143/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5835 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2023 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2024-2025">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/StateControl/ |title=კვარტალური ანგარიშები (2024-2025) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250502214506/https://www.nfa.gov.ge/Ge/StateControl |archivedate=2025-05-03 |url-status=live |description=2024-2025 წლების კვარტალური ანგარიშები, რომლებშიც ორხევის კომპანიებთან დარღვევები არ დაფიქსირებულა. }}</ref>. * '''შპს „რესპუბლიკა“''' ({{lang-ka|შპს რესპუბლიკა}}) — რძის პროდუქტების მწარმოებელი სავაჭრო მარკებით „მალკო“ და „რანინა“, მდებარეობს თენგიზ ჭანტლაძის ქუჩა, 26ა-ში. კომპანიის საქმიანობა არაერთხელ გამხდარა სახელმწიფო კონტროლის ობიექტი<ref name="NFA2019">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/3310 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2019 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2019 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707181900/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/3310 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2019 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2020">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1214 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2020 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2020 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250508130308/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1214 |archivedate=2025-05-08 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2020 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2023" />. * '''შპს „ფრუტ ლოჯისტიკა“''' — ლოგისტიკური კომპანია-მომმარაგებელი, რომელიც მდებარეობს ორხევის სამხედრო დასახლების ტერიტორიაზე<ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2022" />. * '''შპს „აგროფლორა“''' — ლოგისტიკური კომპანია-მომმარაგებელი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: მ. აბაშიძე-საფაროვას ქუჩა, № 1<ref name="NFA2024-2025" />. * '''შპს „დაკო ტრეიდ“''' ({{lang-ka|შპს დაკო ტრეიდ}}) — საბაკალეო პროდუქტების დაფასოებისა და დისტრიბუციის კომპანია, მდებარეობს ჭანტლაძის ქუჩა, 3-ში<ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2022" /><ref name="NFA2024-2025" />. * '''შპს „ფუდსერვისი“''' ({{lang-ka|შპს ფუდსერვისი}}) — საკვები პროდუქტების დისტრიბუტორი და იმპორტიორი, ბაზირებულია ჭანტლაძის ქუჩა, 40-ში<ref name="NFA2022" /><ref name="NFA2023" />. * '''„Plastics Georgia“''' და '''„Lider Plast“''' — პლასტმასის ნაწარმის მწარმოებელი საწარმოები. * '''„ბედეგი“''' — სამშენებლო მასალების მწარმოებელი ქარხანა. * '''„წუნდა“''' — ავეჯის ფაბრიკა.<ref name="OSM_Data"/> === თანამედროვე კეთილმოწყობა და სოციალური ობიექტები === მუნიციპალური სოციალური პროგრამების ფარგლებში, ორხევში, მუხაძის ქუჩაზე, ფუნქციონირებს სოციალური საცხოვრებელი კორპუსი 75 ბინით სოციალურად დაუცველი ოჯახებისთვის. 2015 წელს, უსახლკაროთა რეგისტრაციის ახალი წესების დამტკიცებასთან და თბილისში სპეციალური მუნიციპალური კომისიის შექმნასთან დაკავშირებით, ცნობილი გახდა, რომ ორხევში სრულდებოდა მუნიციპალური თავშესაფრის მშენებლობა, რომელიც 80-მდე ოჯახის დროებითი საცხოვრებლით უზრუნველყოფას ითვალისწინებდა<ref name="Sakrebulo_Shelter_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |title=კომისიის სხდომაზე ,,უსახლკაროდ რეგისტრაციისა და თავშესაფარი ფართით უზრუნველყოფის წესის“ დამტკიცების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-11-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165508/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ამასთან, სოციალური საცხოვრისის ექსპლუატაციას კონფლიქტებიც ახლავს: 2025 წლის მაისში ერთ-ერთი ავარიული კორპუსის მცხოვრებლები მერიის მიერ მათი გადასახლების გეგმის წინააღმდეგ გამოვიდნენ და ახალი საცხოვრებლის მიღების წინასწარი იურიდიული გარანტიები მოითხოვეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025"/>. ეს ობიექტები ქალაქის სამსახურების რეგულარული მონიტორინგის ქვეშ იმყოფება, რასაც თბილისის საკრებულოს 2018, 2021 და 2023 წლების ანგარიშები ადასტურებს<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |title=გიორგი ბირბიჩაძემ ორხევსა და ლილოში სოციალური საცხოვრისი და მიუსაფართა თავშესაფარი დაათვალიერა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-06-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155720/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |title=კომისიის სხდომაზე ,,თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის’’ ანგარიში მოისმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-09-07 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155253/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |title=ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომისიის სხდომაზე თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის დირექტორს მოუსმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2023-10-19 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630154909/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2010-იანი წლების ბოლო და 2020-იანი წლების დასაწყისი დასახლების აქტიური ინფრასტრუქტურული განახლების პერიოდით აღინიშნა. საკრებულოს ანგარიშების თანახმად, ეს სამუშაოები ხშირად იყო პასუხი იმ პრობლემებზე, რომლებიც მოსახლეობამ რაიონის მაჟორიტარ დეპუტატ გიორგი ტყემალაძესთან შეხვედრებზე დააყენა და ქალაქის ბიუჯეტში აისახა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონის მოსახლეობასთან პერმანენტულ შეხვედრებს განაგრძობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-12-29 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155908/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref name="Sakrebulo_2019_03_22">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურულ სამუშაოებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-03-22 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155630/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. ასე, 2018 წელს დაიწყო სანიაღვრე სისტემის მშენებლობა პეტრიწის, კაკაბაძის, გოკიელისა და წუწუნავას ქუჩებზე, რათა გადაჭრილიყო დატბორვის მრავალწლიანი პრობლემა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორში მიმდინარე ინფრასტრუქტურულ პროექტებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-03-14 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155910/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2019 წელს შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები: სკვერი (500 მ²) და სპორტული მოედანი მუხაძის ქუჩაზე, ასევე ჩატარდა ორხევის ცენტრალური პარკის მასშტაბური კეთილმოწყობა, სადაც 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია მოწესრიგდა, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22" />. 2021 წელს სრულად განახლდა საგზაო ინფრასტრუქტურა მუხაძის ქუჩაზე, მათ შორის დაიგო ასფალტი, დამონტაჟდა ბორდიურები და მოეწყო საფეხმავლო ბილიკები<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |title=სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურული სამუშაოები მიმდინარეობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-05-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155419/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2021 წელს გიორგი მუხაძის ქუჩაზე (ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედნის მახლობლად) ჩატარდა გამწვანების სამუშაოები, რომლის დროსაც გაშენდა ახალი გაზონები, დაირგო ხეები, ყვავილები და ბუჩქები.<ref name="Botanica2021">{{cite web |url=https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3 |title=ორხევი |lang=ka |website=Botanica.ge |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701130836/https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3/ |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }}</ref> 2021 წელს ტელეკომპანია „[[იმედი (ტელეკომპანია)|იმედმა]]“ მოამზადა სიუჟეტი თენგიზ ჩანტლაძის ჩიხის ერთ-ერთი კორპუსის მცხოვრებლებზე, რომლებმაც ერთობლივი ძალისხმევით საკუთარი ეზო გაალამაზეს (სავარაუდოდ, თ. ჩანტლაძის ჩიხი, 5). 2015 წელს დაწყებული ინიციატივით, მიტოვებული ტერიტორია მოვლილ მწვანე სკვერად გადაიქცა. მცხოვრებლებმა, რომლებიც [[ამხანაგობა|ამხანაგობად]] გაერთიანდნენ, დამოუკიდებლად დარგეს ხეები, ბუჩქები და ყვავილები, მოაწყვეს ყვავილნარები, მათ შორის ხელმისაწვდომი მასალებისგან, როგორიცაა მანქანის საბურავები. ნერგების ნაწილი და სკამები ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარებით მიიღეს, თუმცა სკვერის მოვლისა და განვითარების ძირითადი სამუშაოები თავად მცხოვრებლებმა იკისრეს. კეთილმოწყობაში აქტიურად მონაწილეობენ ბავშვებიც, რომლებიც მშობლებს მცენარეების მორწყვასა და სისუფთავის დაცვაში ეხმარებიან. ერთ-ერთმა მცხოვრებმა, ავთომ, ბავშვებთან ერთად ეზოში ჩიტების სახლები ააშენა და დაამონტაჟა. მისი თქმით, ეს საქმიანობა არა მხოლოდ გარემოს გალამაზების საშუალებაა, არამედ აღზრდის მნიშვნელოვანი ელემენტიც: „ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ... არ არის აუცილებელი ველოდოთ მერიას ან მთავრობას, რაც ჩვენს ძალებშია, თავად უნდა გავაკეთოთ“. <ref name="ImediDila_Yard_2021">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=RIC670MxQF0 | title = ორხევის დასახლებაში მცხოვრებლებმა საკუთარი საცხოვრებელი კორპუსის ეზო გაამწვანეს | lang = ka | website = იმედის დილა | publisher = ტელეკომპანია იმედი | date = 2021-05-11 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/720p-25_202507 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ. | urlstatus = live }}</ref> === განათლება === ==== ისტორიული სასწავლო დაწესებულებები ==== საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში ფუნქციონირებდა [[საბავშვო ბაღი]] და [[ბაგა-ბაღი|ბაგა]] (1950 წლიდან)<ref name="ZV1950_Nov"/>, მუშა-მშენებელთა '''მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები''' (1953 წლიდან)<ref name="ZV1953_Apr"/> და '''„საქმთავარმონტაჟსპეცმშენის“ სასწავლო კომბინატი''' (1982 წლიდან)<ref name="ZV1982_Nov"/>. ==== თანამედროვე სასწავლო დაწესებულებები ==== * '''156-ე საჯარო სკოლა''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 28). 2019 წელს დაიწყო 1000 მოსწავლეზე გათვლილი სკოლის კომპლექსური [[რეაბილიტაცია]]<ref name="Droa_School">{{სტატია |სათაური=ორხევის დასახლებაში 156-ე საჯარო სკოლის სრული რეაბილიტაცია დაიწყო |ორიგინალი= |ბმული=https://droa.ge/?p=55976 |ენა=ka |გამოცემა=droa.ge |გამომცემლობა=საქართველოს მედია კლუბი |ტიპი=საიტი |წელი=2019 |თვე=10 |რიცხვი=9 |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://archive.ph/wRo9U |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="Sakrebulo_School">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |title=156-ე საჯარო სკოლაში სრული რეაბილიტაციის პროცესი დაიწყო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-10-08 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155704/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. * '''ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის №19 ხელოვნების სკოლა''' (კობა აბზიანიძის ქ., 6) — მუნიციპალური სასწავლო დაწესებულება, რომელიც თბილისის მერიის კულტურის, განათლების, სპორტისა და ახალგაზრდულ საქმეთა სამსახურის დაქვემდებარებაში მყოფი 33 ხელოვნების სკოლის სისტემაში შედის. სკოლაში სწავლება მიმდინარეობს სხვადასხვა შემოქმედებითი მიმართულებით, მათ შორის: [[მუსიკა]], [[თეატრი]] და [[ქორეოგრაფია]]<ref name="Tbilisi_Art_Schools"> {{cite web |url=https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |title=ხელოვნების სკოლები |lang=ka |website=თბილისის მერიის ოფიციალური საიტი |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630202909/https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }} </ref>. * '''76-ე საბავშვო ბაღი'''. * '''კერძო სკოლა-ლიცეუმი „სანთელი“'''.<ref name="OSM_Data"/> ==== ბიბლიოთეკა ==== * '''[[ტერენტი გრანელი|ტერენტი გრანელის]] სახელობის ბიბლიოთეკა''' (მუხაძის ქ., 6/6) — წარმოადგენს თბილისის მულტიფუნქციური ბიბლიოთეკების ქსელის №11 ფილიალს<ref name="Library_Sign_Photo"> {{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |title=ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკის (ფილიალი №11) აბრა ორხევში |author=დავით ოსიპოვი |website=Wikimedia Commons |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630195204/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |archivedate=2025-06-30 }} </ref>. ის არის 1951 წელს მკითხველისთვის გახსნილი მასობრივი ბიბლიოთეკის მემკვიდრე<ref name="ZV1951_Nov2"/>. თბილისის ბიბლიოთეკების ოფიციალური ცნობარის მიხედვით, დაარსების წლად 1950 წელი ითვლება. 2018 წლის მდგომარეობით (მაშინ ფილიალი №44), მისი ფონდი 13 066 ერთეულს ითვლიდა, ხოლო მკითხველთა რაოდენობა 920 ადამიანს შეადგენდა<ref name="Tbilisi_Libraries_2018"> {{cite web |url=https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |title=ქ. თბილისის ბიბლიოთეკები – 2018 |lang=ka |website=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა |format=PDF |date=2018 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240706132939/https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |archivedate=2024-07-06 |urlstatus=live |pages=2 }} </ref>. === ჯანდაცვა === საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში მოქმედებდა ამბულატორია და პოლიკლინიკა, თუმცა პოსტსაბჭოთა პერიოდში პირველადი სამედიცინო დახმარების ხელმისაწვდომობა პრობლემად იქცა. 2015 და 2017 წლებში საკრებულოს კომისიების სხდომებზე არაერთხელ დაისვა ორხევში პირველადი ჯანდაცვის ობიექტების გახსნის აუცილებლობის საკითხი. კერძოდ, აღინიშნა, რომ დასახლებაში შემორჩენილი იყო ყოფილი პოლიკლინიკების შენობები, რომელთა რეაბილიტაცია მოსახლეობის საჭიროებებისთვის შეიძლებოდა<ref name="Sakrebulo_Health_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |title=გულიკო ზუმბაძემ ბრიფინგზე დიდი ლილოს მაცხოვრებლების ჯანმრთელობის შესწავლა მოითხოვა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-08-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165518/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref><ref name="Sakrebulo_Health_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |title=კომისიის სხდომაზე პირველადი ჯანდაცვის მომსახურების ობიექტების ამოქმედების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-07-20 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630163938/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. პრობლემა განსაკუთრებით გამწვავდა 2016 წლის ივლისში, როდესაც ორხევის მცხოვრებლებმა საპროტესტო აქცია გამართეს ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით. საინფორმაციო რეპორტაჟის თანახმად, ეს სამედიცინო დაწესებულება ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოს №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო აქციის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. ოპოზიციის წარმომადგენლის მიერ ინიცირებული პროტესტი შეტაკებებში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016"/>. === კომერცია და მომსახურება === ==== საბჭოთა პერიოდისა და 1990-იანი წლების ობიექტები ==== 1988 წელს ორხევში, მისამართზე '''ორხევი, 2''', გაიხსნა „ავტოვაზტექმომსახურების“ ცენტრი, სადაც ძველი „[[ვაზ (საწარმო)|ჟიგულისა]]“ და „[[გაზ (საწარმო)|გაზის]]“ მარკის ავტომობილების მფლობელებს შეეძლოთ მათი ახალ მოდელებზე გადაცვლა დამატებითი გადასახადით. ჩაბარებული ავტომობილის კომპენსაცია „ჟიგულისთვის“ 400-დან 600 რუბლამდე, ხოლო [[გაზ (საწარმო)|გორკის საავტომობილო ქარხნის]] ავტომობილებისთვის 200-დან 1000 რუბლამდე შეადგენდა<ref name="ZV1988_Sep">{{სტატია |ავტორი=ბაბუხადია, ანზორ |სათაური=Актуальное интервью. Новые «Жигули» за старые... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |პასუხისმგებელი=Грузинформ |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1988 |თვე=9 |რიცხვი=13 |გამოშვება=211 |ნომერი=19166 |გვერდები=3 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113309/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1992 წელს, [[ჰიპერინფლაცია|ჰიპერინფლაციის]] პერიოდში, ორხევში მდებარეობდა '''„კავკასიური ბანკი“''' და '''„სამეფო ბანკი“''', სადაც [[სავალუტო ბაზარი|ვალუტის გადაცვლა]] ხდებოდა<ref name="SG1992_Aug">{{სტატია |ავტორი=В. Гогидзе |სათაური=Магия денег. Если у вас... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |პასუხისმგებელი=А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1992 |თვე=8 |რიცხვი=18 |გამოშვება=104 |ნომერი=364 |გვერდები=2 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113901/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1996 წელს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ-ის]] [[საელჩო]] რძის კომბინატის ტერიტორიაზე (კახეთის გზატკეცილი, მე-10 კმ) დახურულ აუქციონს ატარებდა, სადაც [[სამშენებლო მასალები|სამშენებლო მასალები]] იყიდებოდა<ref name="SG1996_May"/>. 1998 წლიდან ახვლედიანის ქ. 6-ში მდებარეობდა სახელმწიფო '''[[სადაზღვევო კომპანია|სადაზღვევო ორგანიზაცია]] „სამგორი“''', რომელიც მომსახურების ფართო სპექტრს სთავაზობდა, [[სიცოცხლის დაზღვევა|სიცოცხლის დაზღვევიდან]] დაწყებული, მოსავლისა და ავტოსამოქალაქო პასუხისმგებლობის დაზღვევის ჩათვლით<ref name="SG1998_Jun">{{სტატია |სათაური=АО «Грузинское государственное страхование» и Государственная страховая организация «Самгори» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |პასუხისმგებელი=под ред. Т. Ласхишвили |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1998 |თვე=6 |რიცხვი=26 |გამოშვება=161 |ნომერი=21382 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630114337/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== ორხევში წარმოდგენილია რამდენიმე მსხვილი სავაჭრო ქსელის სუპერმარკეტი, აფთიაქები და სხვადასხვა კომერციული ობიექტები. ფუნქციონირებს „[[საქართველოს ბანკი|საქართველოს ბანკის]]“, „[[თიბისი ბანკი|თიბისი ბანკისა]]“ და „[[ლიბერთი ბანკი|ლიბერთი ბანკის]]“ [[ბანკომატი|ბანკომატები]] და გადახდის ტერმინალები. კახეთის გზატკეცილთან მდებარეობს [[მაკდონალდსი]]. გარდა ამისა, დასახლებაში მრავალი მცირე მაღაზია, [[თონე]], ხორცის ჯიხური, ავტოსახელოსნო და სხვა მომსახურების ობიექტია.<ref name="OSM_Data"/> * '''[[მაკდონალდსი]]''' — მდებარეობს ორხევის სამხრეთ ნაწილში, კახეთის გზატკეცილთან. რესტორანი 2022 წლის ივლისში გაიხსნა. შენობა აღჭურვილია [[მზის ელექტროსადგური|მზის პანელებით]] სახურავზე და [[ელექტრომობილი|ელექტრომობილების]] დამტენი სადგურით.<ref name="BMG_McDonalds_2022">{{cite web | url = https://www.myvideo.ge/v/4130438 | title = კამპანიის McHappy Day-ი ფარგლებში „მაკდონალდს საქართველომ“, „პირველ ნაბიჯს“ 30 000 ლარი გადასცა | lang = ka | publisher = Business Media Georgia | date = 2022-07-28 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/mcdonalds-georgia-first-step-donation-2022 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ღონისძიება „მაკდონალდსის“ ახალ, ეკომეგობრულ რესტორანში გაიმართა, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ გაიხსნა და სტუმრებს კახეთის გზატკეცილზე, ორხევის დასახლებაში მასპინძლობს. | urlstatus = live }}</ref>. === კულტურა, რელიგია და დასვენება === ==== საბჭოთა პერიოდის ობიექტები ==== 1950 წელს დასახლებაში დასრულდა 300-ადგილიანი კლუბის (მოგვიანებით — [[კულტურის სახლი]]) მშენებლობა, ასევე გაიხსნა ფოსტა<ref name="ZV1950_Nov"/>. 1951 წელს კლუბში უკვე იმართებოდა კონცერტები, მათ შორის ლიტვის სსრ-ის სახელმწიფო ფილარმონიის გუნდის გასტროლები<ref name="ZV1951_Aug"/>, და გაიხსნა მასობრივი ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>. 1989 წელს ორხევის კულტურის სახლში ვიდეობარი გაიხსნა<ref name="ZV1989_Jan"/>. შემდგომში კულტურის სახლის შენობა დაანგრიეს. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== [[#რელიგიური ობიექტები|იხ. ქვეთავი]] === ტრანსპორტი === მრავალი წლის განმავლობაში სატრანსპორტო ხელმისაწვდომობა ორხევის მცხოვრებლებისთვის ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად რჩებოდა. 2015–2016 წლებში მუნიციპალიტეტის დონეზე აქტიურად განიხილებოდა საჩივრები ავტობუსების ნაკლებობისა და მოუხერხებელი განრიგის შესახებ<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_06"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |title=გულიკო ზუმბაძე მერიის ტრანსპორტის საქალაქო სამსახურის წარმომადგენლებს შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-06-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165159/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. შედეგად, მიღებულ იქნა კონკრეტული ზომები: 2015 წლის აპრილში გახანგრძლივდა ავტობუსების მარშრუტების მუშაობის დრო საღამოს საათებში, ბოლო გარანტირებული რეისებით [[ისანი (მეტროსადგური)|მეტროსადგურ „ისნიდან“]] 22:55 და 23:30 საათზე<ref name="Sakrebulo_Transport_2015_04"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |title=გულიკო ზუმბაძემ საზოგადოებას მუნიციპალური ავტობუსების სამუშაო მარშრუტების ახალი განრიგი გააცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-04-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165519/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>, ხოლო 2016 წლის აგვისტოში ამოქმედდა ახალი მიკროავტობუსის მარშრუტი №107, რომელმაც თეთრიხევი და ორხევი მეტროსადგურ „ისანთან“ დააკავშირა<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_08"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |title=გულიკო ზუმბაძის ინიციატივით, ორხევის დასახლებაში მიკროავტობუსის ახალი ხაზი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-08-05 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164726/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. დღესდღეობით დასახლება თბილისის ცენტრთან და მეტროსადგურ ისანთან დაკავშირებულია მხოლოდ ავტობუსების მარშრუტებით, მათ შორის №312<ref name="Moovit312">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-312-Tbilisi-1906-775440-76224110-0|title=312 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - დიდი ლილო (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 322<ref name="Moovit322">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-322-Tbilisi-1906-775440-76224120-0|title=322 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 337<ref name="Moovit337">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-337-Tbilisi-1906-775440-76224134-0|title=337 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტი ✈ (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 341<ref name="Moovit341">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-341-Tbilisi-1906-775440-76224138-0|title=341 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 361<ref name="Moovit361">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-361-Tbilisi-1906-775440-76224158-0|title=361 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ლილო ლოჭინი (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 408<ref name="Moovit408">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-408-Tbilisi-1906-1233448-71183091-0|title=408 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტის დასახლება (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომლებიც კახეთის გზატკეცილზე (დასახლების სამხრეთით) მოძრაობენ. თუმცა, დასახლებისთვის მთავარ სატრანსპორტო მარშრუტად რჩება ავტობუსი №356<ref name="Moovit356">{{cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-356-Tbilisi-1906-775440-76224153-0|title=356 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ორხევი|lang=ka|website=Moovit|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომელიც თეთრიხევჰესიდან მოდის, ორხევის მთავარ გზებს გაივლის და მეტროსადგურ ისნამდე მიდის. 2019 წელს ამ მარშრუტზე (მაშინ მას 56 ნომერი ჰქონდა) დაინიშნა ახალი, კომფორტული [[Isuzu]]-ს მარკის [[ავტობუსი|ავტობუსები]], რომლებიც აღჭურვილია [[კონდიციონერი|კონდიციონერებით]] და ადაპტირებულია [[შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი|შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის]].<ref name="1tv_bus">{{cite web |author=თამარ ნადარეიშვილი |title=ორხევის მიმართულებით ხუთი ახალი ავტობუსი იმოძრავებს |url=https://1tv.ge/news/orkhevis-mimartulebit-khuti-akhali-avtobusi-imodzravebs/ |website=პირველი არხი |publisher=საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი |lang=ka |date=2019-10-22 |access-date=2025-06-27 |urlstatus=live }}</ref> == ღირსშესანიშნაობები == === მემორიალები და სამახსოვრო ნიშნები === დასახლებაში რამდენიმე ობიექტია, რომლებიც ადგილობრივი მცხოვრებლებისა და ტრაგიკული მოვლენების ხსოვნას უკვდავყოფს. * '''კობა აბზიანიძის სახელობის საინფორმაციო სტენდი''' — ცენტრალურ პარკში დამონტაჟებულია სტენდი, რომელიც ეძღვნება სოსო (კობა) აბზიანიძის, [[ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის]] I ხარისხის ორდენის კავალერის, სახელობის ქუჩას.<ref name="OSM_Data"/> * '''მემორიალი სვანური კოშკის სახით''' — დადგმულია [https://www.facebook.com/paata.gujejiani.7 პაატა გუჯეჯიანის] მიერ 2014 წლის 10 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების, კახა კალანდარიშვილისა (09.11.1967—08.05.2024) და გეგი კვიციანის (16.10.1988—14.02.2018) ხსოვნის პატივსაცემად.<ref>{{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |title=მემორიალი სვანური კოშკი ორხევში |last=ოსიპოვი |first=დავით |website=ვიკისაწყობი |date=2024-11-07 |access-date=2025-06-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629181530/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |archivedate=2025-06-29 |urlstatus=live }}</ref> * '''მემორიალური დაფა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“''' — დამონტაჟებულია 156-ე საჯარო სკოლაში, დასახლების იმ მცხოვრებთა ხსოვნის პატივსაცემად, რომლებიც 1992 წელს [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|საქართველო-აფხაზეთის კონფლიქტის]] დროს დაიღუპნენ. დაფაზე, რომელზეც საქართველოს გერბი და წარწერა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“ არის გამოსახული, ჩამოთვლილია ოთხი ადამიანის სახელი: ** კობა აბზიანიძე (1965—1992) ** ვაჟა ბანეთიშვილი (1969—1992) ** ოთარი მიგრიჯინაშვილი (1955—1992) ** ლევან ფუხაშვილი (1957—1992)<ref name="OSM_Data"/> * '''ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი''' — სპორტული მოედანი, რომელიც დასახლებაში მდებარეობს. 2020 წლის 18 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების ინიციატივითა და ქალაქის საბჭოს ([[საკრებულო]]) გადაწყვეტილებით, მას ვახტანგ ფანგანის სახელი მიენიჭა. ვახტანგ ფანგანი იყო ნიჭიერი ახალგაზრდა [[ფეხბურთელი]], კლუბ „ვიტ ჯორჯიას“ კაპიტანი და თბილისის ასაკობრივი ნაკრების წევრი, რომელიც ორხევში გაიზარდა და 2013 წელს ტრაგიკულად დაიღუპა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |title=ორხევის დასახლებაში ფეხბურთელ ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედანი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2020-10-18 |access-date=2025-06-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630130358/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. === რელიგიური ობიექტები === * {{anchor|წმინდა ნინოს ეკლესია}}'''წმინდა ნინოს ეკლესია''' — [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლური ეკლესია]], რომელიც მდებარეობს [[#ცენტრალური პარკი|ცენტრალურ პარკში]], მისამართზე: კობა აბზიანიძის ქ., 3. ტაძრის მშენებლობა 2000 წელს დაიწყო ადგილობრივი მცხოვრების, გიორგი (გია) ჯაყელის, თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის პირველი მოადგილის, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისთვის ბრძოლებში უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა მოძიების საქართველოს პარლამენტის დროებითი კომისიის თავმჯდომარისა და ფრაქცია „მოქალაქეთა კავშირის“ წევრის, ინიციატივითა და სახსრებით<ref name="SG2002_Jan"/>. პროექტი შეიმუშავა [[არქიტექტორი|არქიტექტორმა]] ნოდარ მოლოთაშვილმა [[საქართველოს საპატრიარქო|საქართველოს საპატრიარქოს]] საეკლესიო ხუროთმოძღვრების განყოფილებასთან ერთად. ტაძრის მშენებლობაში, რომელიც ორხევის ცენტრალურ პარკში [[აგური|აგურით]], ბლოკებითა და [[კრამიტი|კრამიტით]] (რომელიც, არქიტექტორის მტკიცებით, ბევრად უფრო დიდხანს ძლებს, ვიდრე თუნუქის სახურავი) აშენდა, მონაწილეობდა 12 [[სამხედრო მოსამსახურე]], ასევე ადგილობრივი მცხოვრებლები, რომლებიც [[შემოწირულობა|შემოწირულობებს]] აკეთებდნენ. ტაძარი 2000 წლის 1 ივნისს, [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] საქართველოში შემოსვლის დღეს, აკურთხეს<ref name="SG2000_Jan">{{სტატია |ავტორი=А. Чантурия |სათაური=В Орхеви возводится церковь Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=1 |რიცხვი=7 |გამოშვება=5 |ნომერი=21920 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630115642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="SG2000_Jun">{{სტატია |სათაური=Грузия отметила день вступления в страну просветительницы Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |გამომცემლობა=Редакция газеты «Свободная Грузия», АО «Самшобло» |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=6 |რიცხვი=2 |გამოშვება=135 |ნომერი=22050 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ეკლესია სწრაფად იქცა თემის მნიშვნელოვან ცენტრად. 2002 წელს აქ გაიმართა მისი მთავარი [[ქტიტორი|ქტიტორის]], გიორგი (გია) ჯაყელის, [[პანაშვიდი]], რითაც დასრულდა მისი ტაძრისადმი მსახურების ისტორია<ref name="SG2002_Jan">{{სტატია |სათაური=Парламент выражает соболезнование семье Георгия (Гии) Джакели |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |პასუხისმგებელი=под ред. Тато Ласхишвили, Елены Чачуа, Арсена Еремяна |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2002 |თვე=1 |რიცხვი=22 |გამოშვება=9 |ნომერი=22367 |გვერდები=8 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''იეჰოვას მოწმეთა სამეფო დარბაზი''' — [[იეჰოვას მოწმეები|იეჰოვას მოწმეთა]] რელიგიური შეკრებების ადგილი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ვაჟა ბანეთიშვილის ქ., 41. === კულტურა და დასვენება === * {{anchor|ცენტრალური პარკი}}'''ორხევის ცენტრალური პარკი''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 22) — დასახლების მთავარი [[სარეკრეაციო ზონა]]. მის ტერიტორიაზე მდებარეობს [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს ეკლესია]]. 2017 წელს ცენტრალურ პარკში ჩატარდა გამწვანების აქცია, რომლის დროსაც ადგილობრივი მცხოვრებლების მონაწილეობით დაირგო 200-მდე კვიპაროსის ნერგი<ref name="Sakrebulo_Greening_2017">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |title=გულიკო ზუმბაძემ ორხევის დასახლებაში გამწვანების აქციაში მიიღო მონაწილეობა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-05-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164020/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live}}</ref>. 2019 წელს პარკში ჩატარდა მასშტაბური რეკონსტრუქცია: მოწესრიგდა 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>{{efn|ზოგიერთ ოფიციალურ დოკუმენტში, მაგალითად, კეთილმოწყობის შესახებ სიახლეებში, პარკი შეიძლება მოხსენიებული იყოს როგორც „ცენტრალური სკვერი“, რაც რაიონული მწვანე ზონების აღსანიშნავად გავრცელებული პრაქტიკაა.}} * '''სკვერი მუხაძის ქუჩაზე''' — 2019 წელს გახსნილი 500 მ² ფართობის კეთილმოწყობილი დასასვენებელი ზონა. სკვერში დამონტაჟებულია საბავშვო ატრაქციონები, ფანჩატური, სკამები და განათების სისტემა, ხოლო საფეხმავლო ბილიკები დეკორატიული ფილებითაა მოპირკეთებული. სკვერის გვერდით ასევე მოეწყო 529 მ² ფართობის სპორტული მოედანი<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>. * '''ახალი სკვერი კახეთის გზატკეცილთან''' — 2024 წელს გახსნილი მსხვილი სარეკრეაციო სივრცე დასახლების სამხრეთ ნაწილში. 6500 მ² ფართობზე მოეწყო დასასვენებელი ზონები, საბავშვო და ფიტნეს-მოედნები, ასევე თანამედროვე სპორტული მოედანი ხელოვნური საფარით. პროექტი, რომლის ღირებულებამ 643 000 ლარი შეადგინა, ასევე მოიცავდა განათებისა და სარწყავი სისტემების დამონტაჟებას. სკვერის გახსნაში მონაწილეობდნენ თბილისის მერის მოადგილე და სამგორის რაიონის ხელმძღვანელობა<ref name="Versia_New_Park_2024"> {{cite web |url=https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |title=სამგორში, ორხევის დასახლებაში ახალი სკვერი გაიხსნა |website=versia.ge |lang=ka |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630184943/https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. * '''კულტურის სახლი''' — საბჭოთა პერიოდში დასახლების საზოგადოებრივი ცხოვრების ცენტრი იყო. 1980-იანი წლების ბოლოს, ცვლილებების სულისკვეთების ფონზე, მისმა დირექტორმა ნუგზარ იაკობიაძემ სამეწარმეო ინიციატივა გამოიჩინა: 1989 წლის ახალი წლისთვის ცარიელ დარბაზში ვიდეო-ბარი გახსნა, სადაც ფილმების ჩვენებასთან ერთად სტუმრებს ნამცხვრებსა და [[ხაჭაპური|ხაჭაპურს]] სთავაზობდნენ<ref name="ZV1989_Jan">{{სტატია |ავტორი=Заря Востока - Грузинформ |სათაური=Репортёр сообщает что... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |პასუხისმგებელი=А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=1 |რიცხვი=6 |გამოშვება=5 |ნომერი=19259 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121354/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 2023 წლის მდგომარეობით, კულტურის სახლის შენობა დანგრეულია<ref>{{cite web |author=David Osipov |title=957527532103379 |url=https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |website=Mapillary |date=2023-06-05 |lang=en |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121648/https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. === ისტორიული ობიექტები === * '''მიტოვებული სასაფლაო''' — დასახლების ტერიტორიაზე მდებარეობს ძველი [[სასაფლაო]], სადაც შემორჩენილია XX საუკუნის შუა პერიოდის საფლავები, მათ შორის ჩვილი ალექსეი კუჩერენკოს (1955 წ.) საფლავი.<ref name="OSM_Data"/> თუმცა, ბევრ საფლავზე სახელები წაშლილია. == სურათები == <gallery mode="nolines" widths="300" heights="200"> ფაილი:2024-10-09. St. Nino Church. Orkhevi, Tbilisi.jpg|წმინდა ნინოს ეკლესია ფაილი:2024-10-29. Otar Taktakishvili Art School No. 19. Orkhevi.jpg|ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის ხელოვნების სკოლა ფაილი:Orkhevi bridge - full view 1.jpg|ორხევის ხიდი ფაილი:Bakery in Orkhevi.jpg|თონესთან ფაილი:Svan Tower Memorial, Orkhevi Settlement, Tbilisi.jpg|სვანური კოშკი - მემორიალი ფაილი:Public School 156. Main view. 2.jpg|156-ე საჯარო სკოლა ფაილი:"They fought for Motherland" memorial in Public School 156.jpg|მემორიალი 156-ე სკოლაში ფაილი:Memorial of Soso (Koba) Abzianidze in Orkhevi.jpg|სოსო (კობა) აბზიანიძის მემორიალი ცენტრალურ პარკში ფაილი:Vakhtang Pangani sport ground. 01. Orkhevi.jpg|ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი ფაილი:Southern White-breasted Hedgehog in Orkhevi.jpg|[[თეთრმკერდა ზღარბი]] კახეთის გზატკეცილთან ორხევში ფაილი:European Rhinoceros Beetle in Orkhevi.jpg|[[ფირნიშა ხოჭო]] (მამრი) წმინდა ნინოს ეკლესიასთან </gallery> == იხილეთ აგრეთვე == * [[სამგორი]] * [[თბილისის ზღვა]] * [[სამგორის სარწყავი სისტემა]] * [[თბილისის მეტროპოლიტენი]] * [[თბილისი]] * [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)]] * [[ორხევი|მდინარე ორხევი]] ==სქოლიო== {{სქოლიოს სია|group=georgian}} {{სქოლიო}} {{თბილისის უბნები}} enwujhcfalkn8hutca9j0j4d7oryjjj 4828357 4828148 2025-07-08T07:46:36Z David Osipov 152507 /* საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებები */ 4828357 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}}{{ექსპერტი}}{{ინფოდაფა დასახლება | სტატუსი = დასახლება | რეგიონის ტიპი = ქალაქი | რეგიონი = თბილისი | რაიონის ტიპი = რაიონი | რაიონი = სამგორი }} '''ორხევი''' — დასახლება (დაბა) და მიკრორაიონი<ref name="OSM_Data">{{cite web|url=https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.92420936564181,41.6930706849846&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|title=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|lang=ka|author=საჯარო რეესტრი|website=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250702170508/https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.924285054525306,41.693624562105946&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|archivedate=2025-07-02|access-date=2025-07-02|url-status=live}}</ref> [[თბილისი]]ს აღმოსავლეთ ნაწილში, [[სამგორი]]ს შემადგენლობაში. მდებარეობს მდინარე [[მტკვარი|მტკვრის]] მარცხენა სანაპიროზე, სამგორი-II-ისა და ზემო ალექსეევკის დასახლებებს შორის<ref name="EncTbilisi">{{წიგნი |ссылка=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |ავტორი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ სახვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |პასუხისმგებელი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიძე, ელ. კაჯაი, მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=2008 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |გვერდები=135 |გვერდების რაოდენობა=511 |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. XX საუკუნის შუა ხანებში, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მუშებისა და ინჟინრებისთვის, რომლებიც [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავისა]] და [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] მშენებლობაზე მუშაობდნენ, კეთილმოწყობილი მუშათა დასახლება დაარსდა. დროთა განმავლობაში, იგი საბჭოთა ეპოქის სამრეწველო ცენტრიდან შერეული განაშენიანების საცხოვრებელ რაიონად გარდაიქმნა. დასახლების ტერიტორია ჯერ კიდევ [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანაში]] (ძვ. წ. XIII-XI სს.) იყო დასახლებული, რასაც მრავალრიცხოვანი არქეოლოგიური აღმოჩენები მოწმობს. ორხევის თანამედროვე ისტორია 1948 წელს, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარი სამრეწველო-ლოგისტიკური ბაზის შექმნით დაიწყო. მოკლე დროში დასახლება საცხოვრებელი სახლებით განაშენიანდა და საკუთარი სოციალური ინფრასტრუქტურით აღიჭურვა. 1960-1980-იან წლებში ორხევის სამრეწველო პროფილი მნიშვნელოვნად გაფართოვდა: აშენდა მსხვილი საწარმოები, მათ შორის [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] საჭიროებებისთვის სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი რკინაბეტონის კონსტრუქციების (რბკ) ქარხანა, ასევე სამშენებლო მასალების კომბინატის ფილიალი და სხვა წარმოებები. ამ პერიოდის საარქივო წყაროები დეტალურად ასახავს დასახლების ცხოვრებას, აფიქსირებს როგორც ოფიციალურ მიღწევებს, ისე მოსახლეობის საყოფაცხოვრებო პრობლემებს. [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ ორხევის სამრეწველო საწარმოების პრივატიზაცია დაიწყო. ამ პერიოდში დასახლება კრიმინოგენული ვითარების გაუარესებას და სოციალურ-ეკონომიკურ სირთულეებს შეეჯახა. ამავდროულად, 2000 წელს დაიწყო [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს სახელობის ტაძრის]] მშენებლობა. XXI საუკუნეში დასახლება თანამედროვე გამოწვევების წინაშე დადგა, მათ შორის სოციალური პროტესტების, ეკოლოგიური პრობლემებისა და უკანონო მშენებლობების გარშემო კონფლიქტების სახით. ამავე დროს, დაიწყო აქტიური კეთილმოწყობის პერიოდი: განახლდა გზები, რეაბილიტაცია ჩაუტარდა სოციალურ ობიექტებს და შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები. == ეტიმოლოგია == სახელწოდება „ორხევი“, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[მდინარე ორხევი|მდინარეს]] უკავშირდება და ორი [[ქართული ენა|ქართული]] სიტყვის — „ორი ხევის“ — გაერთიანებითაა მიღებული, რაც „ორ [[ხევი|ხევს]]“ ან „ორი ხევის შესართავს“ ნიშნავს<ref name="NPLG_Dict">{{Cite web|url=http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|title=ორხევი|lang=ka|website=უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი|publisher=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065342/http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|archivedate=2025-06-29|accessdate=2025-06-26|url-status=live}}</ref>. ისტორიულად ეს ტერიტორია, მეზობელი დასახლებების ჩათვლით, ცნობილი იყო '''ქარისების''' სახელით, რაც „ქარიან ადგილებს“ ნიშნავს<ref name="Toponyms1997">{{წიგნი |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |ავტორი=სახლთხუციშვილი, უშანგი |სათაური=ადგილის დედა ანუ რას მოგვითხრობენ ტოპონიმები : წიგნი I |პასუხისმგებელი=პაატა ცხადაია |წელი=1997 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=ლომისი |ტომი=1 |გვერდები=66, 91 |გვერდების რაოდენობა=179 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. აღნიშნული [[ტოპონიმი|ტოპონიმი]] უნიკალური არ არის და საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში გვხვდება. ყველაზე ცნობილია ამავე სახელწოდების [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)|სოფელი]] [[თიანეთის მუნიციპალიტეტი|თიანეთის მუნიციპალიტეტში]]. გარდა ამისა, ტოპონიმი დაფიქსირებულია ლიტერატურულ და ისტორიულ წყაროებში, რომლებიც ქვეყნის სხვა რეგიონებს უკავშირდება: * '''[[იმერეთი|დასავლეთ საქართველოში]]''' — მოხსენიებულია [[ლორთქიფანიძე, კონსტანტინე|კონსტანტინე ლორთქიფანიძის]] რომანში „კოლხეთის ცისკარი“ (1933), როგორც ადგილმდებარეობა [[ხონის მუნიციპალიტეტი|ხონის რაიონში]], რომელსაც რომანის გმირები გაივლიან<ref>{{წიგნი |ავტორი=Лордкипанидзе, К. Д. |სათაური=Заря Колхиды |ბმული=https://books.google.ge/books?id=RnIKMwEACAAJ |პასუხისმგებელი=Пер. с груз. Э. Ананиашвили |ადგილი=М. |გამომცემლობა=Советский писатель |წელი=1951 |ენა=ru |ციტატა=В главе 21 романа упоминается, как арба героев «миновала Орхеви».}}</ref><ref>{{სტატია | სათაური = Критика и библиография. В борьбе за новую жизнь | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = Н. В. Павчинский | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 204 | ნომერი = 7615 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250707110443/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | არქივი-თარიღი = 2025-07-07 }}</ref>. * '''[[კახეთი|აღმოსავლეთ საქართველოში]]''' — [[დონჟაშვილი, თინა|თინა დონჟაშვილის]] რომანზე „ალაზანზე“ გამოქვეყნებულ 1958 წლის რეცენზიაში მოხსენიებულია '''ორხევის კოლმეურნეობა''', რომელიც, სავარაუდოდ, [[გურჯაანის მუნიციპალიტეტი|გურჯაანის რაიონში]] მდებარეობდა<ref>{{სტატია|ავტორი=В. Лукашевич, П. Никитич|სათაური=Трижды воскреснуть для службы народу|წელი=1958|ენა=ru|ადგილი=Москва|გამოცემა=Литературная газета|ტიპი=გაზეთი|თვე=3|რიცხვი=22|ნომერი=35 (3846)|გვერდები=3|ბმული=https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250707071128/https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-თარიღი=2025-07-07}}</ref>. == არქეოლოგია == ტერიტორიას, რომელზეც თანამედროვე დასახლება მდებარეობს, უძველესი ისტორია აქვს. ორხევის ველზე, მდინარე ორხევისა და მტკვრის შესართავთან, აღმოჩენილია [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანის]] (ძვ. წ. XIII—XI სს.) სამარხები. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად ნაპოვნია 80-ზე მეტი არტეფაქტი, მათ შორის მრავალფეროვანი [[კერამიკა]] ([[დოქი]], [[ქოთანი]], [[თასი]]), [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს იარაღი]] ([[სატევარი]], [[ცული]], [[შუბი|შუბისა]] და [[ისარი|ისრის]] პირები), ასევე [[ბრინჯაო|ბრინჯაოს]], [[ძვალი|ძვლისა]] და [[სარდიონი|სარდიონის]] სამკაულები. ეს აღმოჩენები მიუთითებს ამ ტერიტორიის მჭიდრო დასახლებასა და განვითარებულ მეურნეობაზე, რომელიც [[მიწათმოქმედება|მიწათმოქმედებასა]] და [[მესაქონლეობა|მესაქონლეობას]] ემყარებოდა, უკვე სამი ათასზე მეტი წლის წინ.<ref name="TbilisiHistory1">{{წიგნი |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |ავტორი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიაძე, ელ. კაჯაია |სათაური=თბილისის ისტორია. ტომი I: თბილისი უძველესი დროიდან XVIII საუკუნის ბოლომდე |პასუხისმგებელი=მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=1990 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=მეცნიერება |ტომი=1 |გვერდები=43—44 |გვერდების რაოდენობა=574 |isbn= |ტირაჟი=160000 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629070425/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |archivedate=2025-06-29}}</ref> == ისტორია == === ადგილმდებარეობის ისტორია (1948 წლამდე) === თანამედროვე მუშათა დასახლების დაარსებამდე, სახელწოდება „ორხევი“ გეოგრაფიულ ადგილს და, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[რკინიგზის სადგური|რკინიგზის სადგურს]] აღნიშნავდა. საბჭოთა პერიოდში ეს ტერიტორია პირველად 1921 წლის თებერვალში, [[საქართველოს საბჭოთა ოკუპაცია (1921)|საქართველოს გასაბჭოების]] კონტექსტში მოიხსენიება, როდესაც [[წითელი არმიის XI არმია|მე-11 წითელი არმიის]] ნაწილები [[თბილისი|ტფილისზე]] შეტევის ფარგლებში, მათ შორის, ორხევის სადგურისკენ მიიწევდნენ<ref name="ZV1963_Jan">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |სათაური=Красные орлы Кавказа |წელი=1963 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=1 |რიცხვი=15 |გამოშვება=12 |ნომერი=11637 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629074319/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ომისშემდგომ წლებში, [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] პროექტის დაწყებასთან ერთად, ტერიტორიის აქტიური ათვისება დაიწყო. პირველი მოსამზადებელი სამუშაოები 1946 წელს დაიწყო. იმავე წლის ოქტომბერში [[პრესა|პრესაში]] გავრცელდა ინფორმაცია მომავალი [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავის]] მიდამოებში მუშათა დასახლებების მშენებლობის დაწყების შესახებ<ref name="ZV1946_Oct">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |ავტორი=ელერდაშვილი, ს. |სათაური=На стройках новой пятилетки. Трасса Самгорского канала |წელი=1946 |პასუხისმგებელი=ნ. ვ. პავჩინსკი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=20 |გამოშვება=211 |ნომერი=6845 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629091553/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. მოგვიანებით, 1970 წლით დათარიღებულ დასახლების მცხოვრებთა [[წერილი|წერილში]] ნათქვამი იყო, რომ პირველი დროებითი ნაგებობები ჯერ კიდევ 1946 წელს აშენდა<ref name="ZV1970_Jan">{{სტატია | ავტორი = ნ. ჭიჭიაშვილი, ა. ამანაშვილი, ი. ლუჩკო | სათაური = Короткие сигналы. Просьба осталась без последствий | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = შ. კარკარაშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1970 | თვე = 1 | რიცხვი = 23 | გამოშვება = 18 | ნომერი = 13578 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629094153/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. [[1946 წელი|1946 წლის]] ბოლოსთვის ორხევი უკვე დედაქალაქის ადმინისტრაციულ რუკაზე აღიარებულ [[ორიენტირი|გეოგრაფიულ ორიენტირად]] იქცა. 1946 წლის დეკემბერში [[თბილისი|თბილისის]] საარჩევნო ოლქების ფორმირებისას, იგი ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის სასაზღვრო პუნქტად მოიხსენიებოდა, რომლის საზღვარიც „სადგურ [[ნავთლუღი (სადგური)|ნავთლუღიდან]] ორხევამდე“ გადიოდა<ref name="ZV1946_Dec">{{სტატია | სათაური = Указ Президиума Верховного Совета Грузинской ССР О избирательных округах по выборам в Верховный Совет Грузинской ССР | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1946 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 245 | ნომერი = 6879 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095400/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ამგვარად, 1948 წლის დასაწყისისთვის ორხევი წარმოადგენდა ცნობილ ადგილს, სადაც დაწყებული იყო მზადება მასშტაბური [[მშენებლობა|მშენებლობისთვის]], მაგრამ ჯერ კიდევ არ იყო სრულფასოვანი დასახლება სამრეწველო ბაზით. === სამრეწველო ბაზის დაარსება (1948) === ტერიტორიის სრულმასშტაბიანი [[მრეწველობა|სამრეწველო]] ათვისება, რომელიც უკვე ორხევის სახელით იყო ცნობილი<ref name="ZV1946_Dec"/>, 1948 წელს დაიწყო, როდესაც ეს ტერიტორია შეირჩა ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარ სამრეწველო-ლოგისტიკურ ბაზად, რომელიც სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებლობას ახორციელებდა. განვითარება სწრაფი ტემპით მიმდინარეობდა. 1948 წლის მარტში ტრესტის ხელმძღვანელმა ვ. გაგანიძემ ორხევში მატერიალური მომარაგების ბაზის შექმნა დააანონსა, რომელიც '''ცენტრალურ მექანიკურ სახელოსნოებს''', გარაჟს და [[სახერხი საამქრო|სახერხ ქარხანას]] მოიცავდა<ref name="ZV1948_Mar">{{სტატია | ავტორი = გაგანიძე ვ. | სათაური = Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 3 | რიცხვი = 18 | გამოშვება = 56 | ნომერი = 7207 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095926/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმავე წლის აპრილისთვის '''ავტოსახელოსნოები, გარაჟი და მექანიკური სახელოსნოები''' უკვე აშენებული იყო<ref name="ZV1948_Apr">{{სტატია | სათაური = Предмайское социалистическое соревнование. Самгорводстрой перевыполнил квартальный план | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 4 | რიცხვი = 6 | გამოშვება = 70 | ნომერი = 7221 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100352/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ივლისისთვის სრულდებოდა ცენტრალური მექანიკური სახელოსნოს მოწყობა, რომელსაც „პირველხარისხოვანი ჩარხებით“ აجهزةბდნენ სამშენებლო ტექნიკის შესაკეთებლად და დეტალების დასამზადებლად. პარალელურად, სამრეწველო ზონასთან მიჰყავდათ [[ელექტროგადამცემი ხაზი]] სახელოსნოს, სახერხი ქარხნის, ასევე მატერიალური და [[ცემენტი|ცემენტის]] საწყობების მოსამარაგებლად<ref name="ZV1948_Jul">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 7 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 135 | ნომერი = 7286 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | archivedate = 2025-06-29 | url-status = live }}</ref>. სამრეწველო [[განაშენიანება|განაშენიანების]] გარდა, ორხევი მთელი პროექტის [[სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა|სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის]] საწყისი წერტილი გახდა. სწორედ კახეთის გზატკეცილიდან, ორხევის რაიონში, დაიწყო '''ცალკე საექსპლუატაციო გზის''' გაყვანა, რომელიც მაგისტრალური არხის მთელ ტრასას გაუყვა და მისი ყველა მონაკვეთი ერთმანეთთან დააკავშირა<ref name="ZV1948_Jun">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка. Магистральная дорога | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1948 | თვე = 6 | რიცხვი = 26 | გამოშვება = 127 | ნომერი = 7278 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629101017/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. === მუშათა დასახლების ჩამოყალიბება (1949—1950-იანი წლები) === სამრეწველო ბაზის შექმნის შემდეგ დაიწყო [[საცხოვრებელი სახლი|საცხოვრებელი]] სახლების აქტიური მშენებლობა. 1949 წლის ოქტომბერში გაზეთი „კომუნისტი“ იტყობინებოდა: „ორხევში უკვე მზადაა რამდენიმე საცხოვრებელი სახლი და [[სასადილო]]... მაშინ ორხევი უკვე [[დაბა]] იქნება“<ref name="Komunisti1949">{{სტატია | ავტორი = ლომთაძე დ. | სათაური = სამგორის ველზე... | ორიგინალი = სამგორის ველზე | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 214 (8517) | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120224/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1950 წლის ბოლოსთვის ორხევი, რომელიც თბილისის გარდაუბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა, სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებელთათვის კეთილმოწყობილ მუშათა ქალაქად გადაიქცა. ორი წლის განმავლობაში აშენდა 26 საცხოვრებელი სახლი, საბავშვო ბაღი, ბაგა-ბაღი, ამბულატორია, საპარიკმახერო, აბანო, სასადილო და მაღაზია. სწორი ქუჩების გასწვრივ დეკორატიული ხეები დაირგო, ხოლო დასახლებაში მოეწყო საკუთარი [[რადიო]]კვანძი, [[წყალგაყვანილობა]] და [[ელექტროსადგური]]. ამ დროისთვის სრულდებოდა 300-ადგილიანი კლუბისა და [[ფოსტა|ფოსტის]] შენობის მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov">{{სტატია | ავტორი = გ. პ. პროზორია, გ. აპიცარიანი, ი. ალადაშვილი, ტ. ბელიაევა, ვ. ცხოვრებაშვილი | სათაური = Поселок Орхеви | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 11 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 266 (7932) | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120903/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. საბინაო მშენებლობა გრძელდებოდა: იმავე წლის დეკემბრისთვის [[მძღოლი|მძღოლებისა]] და [[მექანიზატორი|მექანიზატორებისთვის]] ექვსი დამატებითი სახლი აშენდა<ref name="ZV1950_Dec8">{{სტატია | სათაური = На Самгорской стройке. Бесперебойно работать в зимних условиях. Беседа с начальником «Самгорводстроя» тов. А. Габуния | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = პავჩინსკი, ნ. ვ. | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 274 | ნომერი = 7940 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121423/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ასევე გაიხსნა საექიმო უბნები სტომატოლოგიური კაბინეტებით<ref name="ZV1950_Dec21">{{სტატია | სათაური = По городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 7952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121802/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. დასახლების სოციალური და კულტურული ცხოვრებაც სწრაფად ვითარდებოდა. 1951 წელს გაიხსნა მასობრივი [[ბიბლიოთეკა]]<ref name="ZV1951_Nov2">{{სტატია | სათაური = По Городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1951 | თვე = 11 | რიცხვი = 2 | გამოშვება = 259 | ნომერი = 8219 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629122005/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> (ამჟამად — [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#ბიბლიოთეკა|ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკა]]) და ახალი კლუბი, სადაც იმართებოდა [[კონცერტი|კონცერტები]], მათ შორის [[გასტროლები|გასტროლები]] [[ლიტვის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|ლიტვის სსრ-დან]] ჩამოსული არტისტების მონაწილეობით<ref name="ZV1951_Aug">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |სათაური=Песни дружбы |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |წელი=1951 |თვე=8 |რიცხვი=23 |გამოშვება=198 |ნომერი=8158 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629122424/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლება ამაყობდა თავისი წარმოების [[დამკვრელობითი შრომა|მოწინავეებით]], რომელთა შორის იყვნენ [[მხურავი]] გიორგი ფეშხელაშვილი, [[მძღოლი|მძღოლები]] ნადეჟდა კლიშინა და ივან არუთინოვი, [[ექსკავატორი|ექსკავატორების]] მემანქანეები ივან ტიმჩენკო (წყაროში შეცდომაა დაშვებული — ძველი მაცხოვრებლების მოგონებებით, სწორედ მაშინ გაზეთმა შეცდომით მას გიორგი ტიმჩენკო უწოდა) და სტეპან ფადეევი, მხერხავი მიხეილ მელაძე და დურგალი გიორგი ნინოშვილი.<ref name="ZV1950_Nov"/>. პარალელურად მიმდინარეობდა ორხევის ადმინისტრაციული და პოლიტიკური ჩამოყალიბება. 1950 წლის 25 იანვარს დაარსდა '''ორხევის საარჩევნო უბანი'''<ref name="Komunisti1950">{{სტატია | სათაური = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ორიგინალი = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = ბ. ნანიტაშვილი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1950 | თვე = 1 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 19 | ნომერი = 8579 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123049/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1954 წლისთვის აქ უკვე მოქმედებდა '''პირველადი პარტიული ორგანიზაცია'''<ref name="Komunisti1954">{{სტატია | სათაური = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ორიგინალი = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1954 | თვე = 3 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 64 | ნომერი = 9840 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123815/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მშენებლობის კვალიფიციური მუშახელით უზრუნველსაყოფად დასახლებაში ორგანიზებული იყო სამშენებლო კადრების მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები<ref name="ZV1953_Apr">{{სტატია | ავტორი = პრუიძე ა. | სათაური = Растут кадры строителей Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. ი. ხუციშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1953 | თვე = 4 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 100 | ნომერი = 8674 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124334/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, ცხოვრებისა და [[საბინაო-კომუნალური მომსახურება|კომუნალური მომსახურების]] ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო. 1952 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიაში მწირ ასორტიმენტზე ჩიოდნენ და იძულებულნი იყვნენ [[პირველადი მოხმარების საგნები|პირველადი მოხმარების საგნებისთვის]] თბილისში ევლოთ<ref name="ZV1952_Apr">{{სტატია | სათაური = Вниманию „Цекавшири“ и „Грузторга“ | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | ენა = ru | პასუხისმგებელი= ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1952 | თვე = 4 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 90 | ნომერი = 8356 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124626/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. === ადმინისტრაციული რეფორმები და სამრეწველო ზრდა (1960—1980-იანი წლები) === 1960-იან წლებში დასახლებამ მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციული გარდაქმნები განიცადა და სწრაფად მზარდი მუშათა დასახლებებისთვის დამახასიათებელ საყოფაცხოვრებო პრობლემებს შეეჯახა. 1962 წლის აპრილში, [[რეფორმა|რეფორმის]] ფარგლებში, სამგორის რაიონი თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამავდროულად, „სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლება“ ოფიციალურად გაერთიანდა სოფელ ორხევთან და ახალ დასახლებას '''დასახლება სამგორი''' ეწოდა<ref name="ZV1962_Apr">{{სტატია | სათაური = Хроника | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 4 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 93 | ნომერი = 11413 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165107/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ოფიციალური სახელის ცვლილების მიუხედავად, ისტორიული სახელწოდება „ორხევი“ მყარად შენარჩუნდა ყოველდღიურ ხმარებაში, რასაც ადასტურებს იმ დროინდელი მაცხოვრებლების მრავალრიცხოვანი წერილები გაზეთებში<ref name="ZV1962_Dec7" />. ამ პერიოდის დასახლების სოციალური ცხოვრება ნათლად აისახა გაზეთ „Заря Востока“-ს ფურცლებზე. 1962 წლის დეკემბერში გამოქვეყნდა ორი წერილი, რომლებიც ყოფის კონტრასტებს ასახავდა. 7 დეკემბერს 15 მცხოვრებისგან შემდგარმა ჯგუფმა, მათ შორის საზოგადოებრივმა მაკონტროლებელმა ტ. სემიხოვამ, გამოაქვეყნა კოლექტიური წერილი [[საჩივარი|საჩივრებით]] სასურსათო მაღაზიის (გამგე გ. ბაირამოვი), ხორცისა და ბოსტნეულის ჯიხურის (გამგე ს. ლაზარიშვილი) და [[რესტორანი|რესტორნის]] (გამგე ნ. ჯალალოვი) მუშაობაზე. მაცხოვრებლები იტყობინებოდნენ [[ცომეული|ცომეულზე]] ფასების მომატების, [[ხორცი|ხორცის]] ერთიან ფასად გაყიდვის შესახებ, ხარისხის მიხედვით დაყოფის გარეშე, და გამაგრილებელი სასმელების ჯიხურში სპირტიანი სასმელებით [[ბუტლეგერობა|არალეგალური ვაჭრობის]] შესახებ<ref name="ZV1962_Dec7">{{სტატია | ავტორი = ტ. სემიხოვა, მ. დანჩენკო, ა. კამალოვი, გ. კირაკოზაშვილი, მ. კარასაშვილი, ვ. აფაკასიადი და სხვ. | სათაური = Пора навести порядок! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 7 | გამოშვება = 285 | ნომერი = 11605 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165648/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აღსანიშნავია, რომ მეორე დღეს, 8 დეკემბერს, იმავე გაზეთში გამოჩნდა სხვა წერილი, რომელშიც [[მოსახლეობა|მაცხოვრებლები]], მათ შორის [https://www.wikitree.com/wiki/Sipina-2 ანა ოსიპოვა], გ. ტიმჩენკო და რ. იაკოვენკო, გულწრფელ მადლობას უხდიდნენ ადგილობრივი [[პოლიკლინიკა|პოლიკლინიკის]] ბავშვთა ექიმს, ედიტა გიორგის ასულ ასათიანს, და აღნიშნავდნენ, რომ მისი „კეთილი ღიმილი და კეთილი სიტყვა — საუკეთესო წამალია ავადმყოფებისთვის“<ref name="ZV1962_Dec8">{{სტატია | ავტორი = ოსიპოვა ა. ა., ტიმჩენკო გ., იაკოვენკო რ., მაისურაძე ე., ანდრეევა ზ., გერასიმენკო | სათაური = Спасибо, дорогие! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = რედ. ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 11606 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170303/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1970 წლისთვის, დაარსებიდან თითქმის მეოთხედი საუკუნის შემდეგ, საყოფაცხოვრებო პრობლემები გამწვავდა: 40 მცხოვრების კოლექტიურ წერილში ისინი ჩიოდნენ „1946 წელს აშენებული დროებითი ნაგებობების“ უკიდურეს სიძველეზე, [[სასმელი წყალი|სასმელი წყლის]] მიწოდების ხშირ შეფერხებებზე და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე<ref name="ZV1970_Jan"/>. 1970-იანი წლებისთვის ორხევი თბილისის '''საქარხნო რაიონის''' შემადგენლობაში შევიდა<ref name="Komunisti1974">{{სტატია | ავტორი = ტიგიშვილი რ. | სათაური = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ორიგინალი = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1974 | რიცხვი = 16 | თვე = 2 | გამოშვება = 40 | ნომერი = 15861 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170955/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, და ხელისუფლებამ დაიწყო მისი კეთილმოწყობაზე ზრუნვა, კერძოდ, გზების განათებაზე<ref name="ZV1973_Jun">{{სტატია | ავტორი = ინაშვილი ფ., შელია დ., გვინიაშვილი შ., ტაბატაძე ა., როზენბერგ ლ. | სათაური = Праздник народовластия | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ო. კინკლაძე | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1973 | თვე = 6 | რიცხვი = 19 | გამოშვება = 142 | ნომერი = 14599 | გვერდები = 1, 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171407/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ამ პერიოდში ორხევის სამრეწველო პროფილი, რომელიც თავდაპირველად მშენებლობაზე იყო ორიენტირებული, აქტიურად დაიწყო [[დივერსიფიკაცია|დივერსიფიკაცია]]. უკვე არსებული '''ორხევის მეცხოველეობის საბჭოთა მეურნეობის'''<ref name="Komunisti1987">{{სტატია | ავტორი = კურხული ჯ., საქინფორმის კორ. | სათაური = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ორიგინალი = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = დ. იოსელიანი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ ცკ-ის ორგანო | წელი = 1987 | თვე = 11 | რიცხვი = 24 | გამოშვება = 271 | ნომერი = 20012 | გვერდები = 1 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> გარდა, დასახლებაში ახალი სამრეწველო ობიექტების მშენებლობა გაიშალა. საკვანძო საწარმო გახდა ახალი '''რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკბკ)''', რომელიც 1980-იანი წლების დასაწყისში „თბილგვირაბმშენის“ მიერ აშენდა [[სოციალისტური შრომის გმირი|სოციალისტური შრომის გმირის]] ალექსანდრე დათაშვილის ხელმძღვანელობით. ეს საწარმო, რომელიც მდებარეობდა მინდორზე, რომელიც, თანამედროვის თქმით, „ასაფრენ ბილიკს ჰგავდა“, და რომლის გვერდითაც გადიოდა [[ალექსეევკა (დასახლება თბილისში)|დასახლება ალექსეევკის]] ბაღების „ყვავილოვანი ნუშის ვარდისფერი ქაფით“ მოფენილი გზა, სტრატეგიული მნიშვნელობის იყო. იგი კრიტიკულად მნიშვნელოვანი იყო [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველსაყოფად, რომლებიც, [[ჟურნალისტი|ჟურნალისტის]] გამოთქმით, „შიმშილობდნენ“, განიცდიდნენ კონსტრუქციების მწვავე დეფიციტს და ქარხნის ამუშავებას „[[მანანა ზეციური|მანანა ზეციურივით]]“ ელოდნენ. 1982 წლის თებერვალში ქარხანამ, რომელიც მოიცავდა ბეტონის შემრევ კვანძს და 1100 ტონა ცემენტის ცენტრალურ საწყობს, პირველი პროდუქცია გამოუშვა. მისი საპროექტო სიმძლავრე წელიწადში 20 ათასი მ³ ასაწყობი [[რკინაბეტონი|რკინაბეტონისა]] და 50 ათასი მ³ სასაქონლო ბეტონისგან შედგებოდა<ref name="ZV1982_Feb">{{სტატია | ავტორი = ნედაშკოვსკაია, ი. | სათაური = Взлётная полоса. Социалистическое соревнование — школа интернационализма | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1982 | თვე = 2 | რიცხვი = 10 | გამოშვება = 34 | ნომერი = 17210 | გვერდები = 2 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629172409/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მისი გაშვებასთან დაკავშირებით, ძველი რკბკ ქარხანა [[ელიავას ქუჩა|ელიავას ქუჩაზე]] თბილისში 1983 წელს ლიკვიდირებულ იქნა<ref name="ZV1982_Oct23">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |სათაური=На контроле «Зари Востока» — письма трудящихся. Факты подтвердились, меры приняты |პასუხისმგებელი= ნ. ჩერქეზიშვილი |წელი=1982 |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=23 |გამოშვება=244 |ნომერი=17420 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250628204904/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |არქივი-თარიღი=2025-06-28}}</ref>. 1980-იანი წლების შუა პერიოდში ორხევში გაიხსნა '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' ახალი ინსტრუმენტული [[საამქრო|საამქროთი]]. მის დასაკომპლექტებლად ხელმძღვანელობამ მოაწყო „შრომითი დესანტი“ გამოცდილი [[კომუნისტი|კომუნისტებისგან]] მთავარი საწარმოდან, [[ინჟინერი|ინჟინერ]] სემიონ სემილეტოვის მეთაურობით, რათა [[კომბინატი|კომბინატის]] ტრადიციები, როგორც ითქვა, „უკვე სისხლში“ ჰქონოდათ<ref name="ZV1986_Sep">{{სტატია |სათაური=Правофланговые ускорения. Черта характера |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |ენა=ru |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |გამოცემა=Заря Востока |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |წელი=1986 |თვე=9 |რიცხვი=16 |გამოშვება=215 |ნომერი=18570 |გვერდები=1 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629175323/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref><ref name="ZV1987_Feb">{{სტატია | ავტორი = შჩერბინა-ესვანჯია, ლუდმილა | სათაური = И прошел год... | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. პაწურია | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 2 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 47 | ნომერი = 18702 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629175723/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1988 წლისთვის კომბინატმა დანერგა [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[ფიბროცემენტი|მოსაპირკეთებელი ფილების]] წარმოება [[მარმარილო|მარმარილოსა]] და [[პოლიმერები|პოლიმერების]] ნარჩენებისგან, დასავლეთ გერმანული ფირმა „ადმ“-ისა და ჰოლანდიური „შტორკის“ მოწყობილობების გამოყენებით<ref name="ZV1987_Dec27">{{სტატია | ავტორი = მიხაილ ჯინჯიხაშვილი | სათაური = Репортаж. Для ремонта квартиры | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 12 | რიცხვი = 27 | გამოშვება = 297 | ნომერი = 18952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629180052/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref><ref name="ZV1988_May">{{სტატია |ავტორი=ვ. ვალიშვილი, მ. კიკვაძე |სათაური=Хозяйствовать по-новому |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |პასუხისმგებელი=ფოტოქრონიკა საქინფორმი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального Комитета Компартии Грузии, Верховного Совета и Совета Министров Грузинской ССР |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1988 |თვე=5 |რიცხვი=7 |გამოშვება=106 |ნომერი=19061 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629180820/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლების სამრეწველო ინფრასტრუქტურა ასევე მოიცავდა: * '''[[ორგანული სასუქები|ორგანული სასუქების]] ქარხანა''' — შენდებოდა 1962 წელს, რომელთანაც მტკვარზე სპეციალური ხიდი-აკვედუკი მილსადენით იყო გადებული.<ref name="ZV1962_Feb">{{სტატია |ავტორი=შ. კოჟილოტი |სათაური=Мост готов |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1962 |თვე=2 |რიცხვი=9 |გამოშვება=33 |ნომერი=11353 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181204/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. * '''რკინაბეტონის ღარების საწარმოო პოლიგონები''' [[სარწყავი მიწათმოქმედება|სარწყავი სისტემებისთვის]] (მოქმედებდა 1963 წელს)<ref name="ZV1963_Mar">{{სტატია |ავტორი=ს. ხეთაგური |სათაური=Первый эликсир земли |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1963 |თვე=3 |რიცხვი=26 |გამოშვება=71 |ნომერი=11696 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181713/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''ტექსტილ-გალანტერეის კომბინატი''' (შენდებოდა 1971 წელს)<ref name="ZV1971_Aug">{{სტატია |ავტორი=ჩედია ა. |სათაური=Для тружеников села |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |პასუხისმგებელი=შ. კარკარაშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1971 |თვე=8 |რიცხვი=4 |გამოშვება=176 |ნომერი=14026 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182003/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხნის ახალი კორპუსები''' (ექსპლუატაციაში შესვლის ვადა 1989 წელს)<ref name="ZV1986_Jun">{{სტატია |ავტორი=მარტინიუკი, სვეტლანა |სათაური=Советский образ жизни |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1986 |თვე=6 |რიცხვი=29 |გამოშვება=150 |ნომერი=18505 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182222/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''გაერთიანება „სოლანის“ სუვენირების წარმოება''' (იგეგმებოდა 1985 წელს), რომელსაც უნდა გამოეშვა ეროვნულ სტილში შესრულებული ნაწარმი: ჩანთები, [[ქისა|ქისები]], [[თავსაფარი|თავსაფრები]] და [[თავსაბურავი|თავსაბურავები]]<ref name="ZV1985_Oct">{{სტატია |ავტორი=ლომთაძე, ვახტანგ; მიქელაძე, ნუგზარ |სათაური=Товары: спрос, качество, ассортимент. Отнестись к себе требовательней. Круглый стол «Зари Востока» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1985 |თვე=10 |რიცხვი=22 |გამოშვება=244 |ნომერი=18299 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182518/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. მზარდი მრეწველობის [[პერსონალი|კადრებით]] უზრუნველსაყოფად, 1982 წელს მისამართზე ახვლედიანის ქ. 1, უკვე მოქმედებდა '''სასწავლო კომბინატი „საქმთავარმონტაჟსპეცმშენი“''', სადაც ამზადებდნენ [[შემდუღებელი|გაზოელექტროშემდუღებლებს]], [[სანტექნიკოსი|ზეინკალ-სანტექნიკოსებს]] და [[მემონტაჟე|მემონტაჟეებს]], და სადაც მოსწავლეებს უზრუნველყოფდნენ [[საერთო საცხოვრებელი|საერთო საცხოვრებლითა]] და [[სტიპენდია|სტიპენდიით]] თვეში 75 რუბლის ოდენობით, 3-დან 6 თვემდე სწავლის ვადით<ref name="ZV1982_Nov">{{სტატია |სათაური=Учебный комбинат главного управления «Грузглавмонтажспецстрой» Грузинской ССР объявляет набор |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |პასუხისმგებელი=რედ. ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1982 |თვე=11 |რიცხვი=11 |გამოშვება=260 |ნომერი=17436 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182846/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1987 წელს განიხილებოდა ორხევში ცენტრალიზებული სარემონტო ბაზის შექმნა მთელი [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|რესპუბლიკის]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30">{{სტატია |ავტორი=მურადი ალაშვილი |სათაური=Хозрасчету быть полным |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1987 |თვე=12 |რიცხვი=30 |გამოშვება=299 |ნომერი=18954 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629183250/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. === პოსტსაბჭოთა პერიოდი და თანამედროვეობა === საბჭოთა კავშირის დაშლისა და საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის შემდეგ ორხევი, ისევე როგორც მთელი საქართველო, კარდინალური ცვლილებების ეპოქაში შევიდა. ეს პერიოდი ხასიათდებოდა მკვეთრი კონტრასტებით: კერძო მეწარმეობის ჩამოყალიბება ეკონომიკური არასტაბილურობის ფონზე, სულიერი აღორძინება კრიმინალის ზრდის ფონზე, ასევე ქვეყნის ახალ სოციალურ და თავდაცვით სტრუქტურებში თანდათანობითი ინტეგრაცია. ==== 1990-იანი წლები: გარდამავალი პერიოდის ეკონომიკა ==== 1990-იან წლებში საბჭოთა სამრეწველო ობიექტების ბაზაზე კერძო კომპანიების ჩამოყალიბება დაიწყო. ახალ პირობებთან ადაპტაციის ნათელი მაგალითი გახდა სს '''„ვაზიანი“'''. მისი გენერალური დირექტორი, დავით ახვლედიანი, რომელმაც განათლება მოსკოვში „საგარეო ვაჭრობის“ სპეციალობით მიიღო, რთულ წლებში დაბრუნდა საქართველოში და საწარმოს ჩაუდგა სათავეში. 1998 წლისთვის „ვაზიანი“ პოპულარულ შამპანურს „სამეფოს“ უშვებდა, მაგრამ, როგორც იმდროინდელი ბევრი საწარმო, მაღალი გადასახადებისა და გასაღების ბაზრების სიმცირის პრობლემებს აწყდებოდა, რაც კონიაკის წარმოებას აფერხებდა და არასრული სიმძლავრით მუშაობას აიძულებდა<ref name="Sakartvelo1998">{{სტატია | ავტორი = კეტი ჭადუნელი, ნანა ძველაია | სათაური = შამპანური „სამეფო“ შემდეგ „პრინცს“ ელოდება | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | პასუხისმგებელი = რედ. სერგო ჯანაშია | ენა = ka | გამოცემა = საქართველო | გამომცემლობა = ყოველკვირეული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გაზეთი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 7 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 50 | ნომერი = 1680 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629183637/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმ დროის ეკონომიკური მდგომარეობა დეტალებშიც აისახებოდა. 1996 წელს აშშ-ის საელჩომ ორხევში, რძის კომბინატის ტერიტორიაზე, დახურული აუქციონი ჩაატარა, სადაც დეფიციტური საქონელი იყიდებოდა: გენერატორები, სარეცხი მანქანები, საშრობები და სამშენებლო მასალები, რაც მოსახლეობისა და ორგანიზაციების საბაზისო ინფრასტრუქტურის საჭიროებებზე მიუთითებს<ref name="SG1996_May">{{სტატია | სათაური = 9 МАЯ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | პასუხისმგებელი = ა. ა. სილაგაძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1996 | თვე = 5 | რიცხვი = 4 | გამოშვება = 63 | ნომერი = 991 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184008/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. თუმცა, ყველა ახალი საწარმო მაღალ სტანდარტებს არ იცავდა: იმავე წელს ორხევული ფირმა „გიორგი-94“ პრესაში უხარისხო ღვინის გამოშვებასთან დაკავშირებით მოიხსენიებოდა<ref name="SG1996_Oct">{{სტატია |სათაური=Антиреклама. Не пейте и не ешьте?!. |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |პასუხისმგებელი=Ред. А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1996 |თვე=10 |რიცხვი=31 |გამოშვება=148 |ნომერი=1076 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629184236/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ათწლეულის მეორე ნახევარში ვაუჩერული სისტემით მასშტაბური პრივატიზაცია დაიწყო. ვაჭრობაზე ერთი დოლარის ნომინალური ღირებულებით გამოტანილი იყო დასახლების მსხვილი სამრეწველო საწარმოები: სს „პოლიმერული ნაკეთობა“, რომელიც 4,3 ჰექტარ მიწაზე იყო განთავსებული, და სარემონტო-მექანიკური ქარხანა „ხალიბი“<ref name="SG1998_Dec">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в один доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 12 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 349 | ნომერი = 21570 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184621/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref><ref name="SG1999_Jan">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в 1 доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1999 | თვე = 1 | რიცხვი = 22 | გამოშვება = 13 | ნომერი = 21599 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184909/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== სულიერი ცხოვრება, უსაფრთხოება და განვითარება 2000-იან წლებში ==== სოციალურ-ეკონომიკური სირთულეების ფონზე დასახლებაში სულიერი აღორძინება დაიწყო. მნიშვნელოვან მოვლენად იქცა [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] სახელობის ახალი [[მართლმადიდებლური ტაძარი|მართლმადიდებლური ტაძრის]] მშენებლობა. [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#წმინდა ნინოს ეკლესია|ტაძრის მშენებლობის ისტორია]]. ამავდროულად, ორხევმა ქვეყნის თავდაცვის სისტემაში ახალი მნიშვნელობა შეიძინა. 2007 წელს, [[თურქეთი|თურქეთთან]] სამხედრო თანამშრომლობის ფარგლებში, გარემონტდა და აღიჭურვა დასახლებაში განლაგებული [[ლოგისტიკა|ლოგისტიკის]] [[ბატალიონი|ბატალიონის]] სარემონტო პუნქტი<ref name="SG2007_Mar">{{სტატია | სათაური = Рассмотрены вопросы сотрудничества | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, ე. ჭაჭუა | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2007 | თვე = 3 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 41—42 | ნომერი = 23783 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629185304/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ===== „ორხეველი მანიაკის“ საქმე და კრიმინალური ქრონიკა ===== 2000-იან წლებში დასახლებამ სამწუხარო ცნობადობა მოიპოვა ადგილობრივი მცხოვრების, მიხეილ აზალაძის მიერ ჩადენილი სასტიკი [[მკვლელობა|მკვლელობებისა]] და [[კანიბალიზმი|კანიბალიზმის]] აქტების სერიის გამო. მან [[სამართალდამცავი ორგანოები|სამართალდამცავი ორგანოებისგან]] მეტსახელი „ორხეველი [[სერიული მკვლელი|მანიაკი]]“ მიიღო და [[უვადო თავისუფლების აღკვეთა|უვადო პატიმრობა]] მიესაჯა. ორხევში, ჩანტლაძის ქუჩა №1-ში ჩადენილმა დანაშაულებმა მთელი [[საქართველო|ქვეყნის]] ყურადღება მიიპყრო<ref name="OrkheviManiac">{{სტატია |ავტორი=ნ. ფიცხელაური |სათაური="ორხეველი მანიაკი" - ქართველი კანიბალის შემზარავი ისტორია |url=https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |ენა=ka |გამოცემა=კვირის პალიტრა |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=პალიტრა-მედია |წელი=2015 |თვე=5 |რიცხვი=11 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629185627/https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. ამ რეზონანსული საქმის გარდა, იმ პერიოდის კრიმინალური ქრონიკა სხვა შემთხვევებსაც ასახავდა. 2000 წლის მარტში ორხევში დააკავეს ქალაქ შახტის (რუსეთი) მცხოვრები, რომელმაც კონტრაბანდული გზით საქართველოში 78,2 გრამი [[ოპიუმი]] შემოიტანა და მის გასაღებას ცდილობდა. ამავდროულად, დასახლების მცხოვრებლები თავად ხდებოდნენ ზოგადი არასტაბილური ვითარების მსხვერპლნი: იმავე თვეში გავრცელდა ინფორმაცია თბილისის ცენტრში, [[თბილისის ფუნიკულიორი|ფუნიკულიორთან]], ორხევის მცხოვრებ გიორგი ცხოვრებაშვილზე თავდასხმის შესახებ<ref name="SG2000_Mar_crime">{{სტატია | ავტორი = ბ. ჩერქეზიშვილი | სათაური = Криминал. Жестокость нашего времени;Опиум из шахты | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, თ. ლომსაძე, ბ. ჭაჭანიძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2000 | თვე = 3 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 73—74 | ნომერი = 21989 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629190417/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== თანამედროვე ეტაპი ==== XXI საუკუნეში ორხევი თბილისის განუყოფელ ნაწილად განაგრძობს განვითარებას. ეს ტერიტორია თანამედროვე სამეცნიერო კვლევებშიც მოიხსენიება, კერძოდ, 2011 წელს ორხევის რაიონიდან აღებული [[თიხნარი|თიხნარის]] ნიმუშები გეოტექნიკური გამოცდებისთვის გამოიყენებოდა<ref name="Soil2011">{{სტატია | ავტორი = კიკნაძე ხ. ლ., დადიანი კ. ზ., მაისაია ლ. დ., ლორთქიფანიძე ფ. ნ., ნავროზაშვილი მ. ზ. | სათაური = Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | ენა = ru | გამოცემა = სამეცნიერო შრომების კრებული | ტიპი = კრებული | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის წყალთა მეურნეობის ინსტიტუტი | პასუხისმგებელი = რედ. გ. ვ. გავარდაშვილი, ი. რ. ირემაშვილი | წელი = 2011 | ნომერი = 66 | გვერდები = 124—127 | issn = 1512-2344 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. დედაქალაქის პოლიტიკურ ცხოვრებაში დასახლება სამგორის რაიონის ერთ-ერთი [[მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემა|მაჟორიტარული]] ოლქის შემადგენლობაში შედის, რომლის წარმომადგენლებსაც ქალაქის [[საკრებულო|საკრებულოში]] ირჩევენ<ref name="TbilisiWeek2017">{{სტატია |სათაური=«Грузинская мечта» представила кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |პასუხისმგებელი=Вадим Геджадзе |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |ნომერი=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამავე პერიოდში ხელისუფლება ავარიული საცხოვრებელი სახლებიდან მოსახლეობის განსახლების პრობლემას წყვეტდა. 2011 წლის იანვარში ორხევი იძულებით გადაადგილებულ პირთა (დევნილთა) ათობით ოჯახის იძულებითი გამოსახლების ადგილად იქცა, რომლებიც დასახლების ერთ-ერთ ყოფილ ადმინისტრაციულ შენობაში ცხოვრობდნენ. 2011 წლის 20 იანვარს, პოლიციის მონაწილეობით, მათი გამოსახლება განხორციელდა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011"/>. ტელეკომპანია „ლიბერალის“ საინფორმაციო რეპორტაჟის კადრების მიხედვით, გამოსახლებულთა შორის იყვნენ [[2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომი|2008 წლის ომის]] შედეგად დაზარალებული დევნილები. მცხოვრებლები ინტერვიუში თავიანთ სასოწარკვეთას გამოთქვამდნენ და აცხადებდნენ, რომ მათ „როგორც საქონელი“ ისე ეპყრობოდნენ და მომავალი საცხოვრებელი ადგილის შესახებ გაურკვევლობაში იმყოფებოდნენ. ოჯახების ნაწილი გორში კოტეჯებში გადაასახლეს, თუმცა, ერთ-ერთი მცხოვრების თქმით, კომპენსაციამ მისი დიდი ოჯახის ყველა წევრი ვერ დააკმაყოფილა და ადამიანების ნაწილი უსახლკაროდ დარჩა. გამოსახლებას თან ახლდა პირადი ნივთების, მათ შორის ავეჯისა და ხატების, სამხედრო და სამოქალაქო სატვირთო მანქანებში ჩატვირთვა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011">{{cite news | url = https://www.myvideo.ge/v/1411858 | title = დევნილთა გასახლება ორხევიდან | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ლიბერალი | date = 2011-01-20 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/p_20250701_202507 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენი ნივთები სატვირთო მანქანით მიაქვთ, როგორც საქონელი... }}</ref>{{efn|ვიდეო წარმოადგენს ტელეკომპანია „ლიბერალის“ რეპორტაჟს, რომელიც კერძო პირის მიერ არის ატვირთული ჰოსტინგზე. მოვლენის თარიღი (20 იანვარი) მითითებულია ტიტრებში, წელი (2011) კი ვიდეოს ატვირთვის თარიღიდან გამომდინარეობს.}}. განსაკუთრებული ყურადღება მიიპყრო ჩანტლაძის ქ. 4/2-ში მდებარე ყოფილი ავტობაზა „ტურისტის“ ავარიულმა შენობამ, სადაც 1998 წლიდან 10 დევნილი და 6 სოციალურად დაუცველი ოჯახი ცხოვრობდა<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_04">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | title = საკრებულოში ორი კომისიის გაერთიანებული სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-04-05 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165513/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. 2016 წლის 7 თებერვლის ტელეკომპანია „თავისუფალი ზონის“ რეპორტაჟის თანახმად, ისინი 10-15 წლის განმავლობაში თვითნაკეთ ნაგებობებში, კანალიზაციის, გაზისა და ნორმალური წყალმომარაგების გარეშე ცხოვრობდნენ. მცხოვრებლები ხელისუფლების, მათ შორის გულიკო ზუმბაძისა (საკრებულოს დეპუტატი) და მამუკა ჭოხურის (სამგორის რაიონის ყოფილი გამგებელი) სრულ უმოქმედობაზე ჩიოდნენ, რომლებიც, მათი თქმით, დაპირებებს მხოლოდ წინასაარჩევნო პერიოდში იძლეოდნენ, მაგრამ მათ მთავარ პრობლემას — საცხოვრებლის დაკანონებას — არ წყვეტდნენ<ref name="Tzona_Turist_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=5FoYJE4caFI | title = ორხევში, ტურისტის ბაზის მიმდებარედ მცხოვრებლები დახმარებას ითხოვენ | lang = ka | publisher = თავისუფალი ზონა | date = 2016-02-07 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/13-720p-25 | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live }}</ref>. 2016 წლის აპრილში, მრავალი მიმართვის შემდეგ, შენობის განმეორებითი ტექნიკური ექსპერტიზის ჩატარების გადაწყვეტილება მიიღეს. იმავე წლის ივნისისთვის მიღწეულ იქნა შეთანხმება 11 დევნილი ოჯახისთვის პროფილური სამინისტროს ხაზით ახალი საცხოვრებლის გადაცემის, ასევე 9 ოჯახისთვის, რომლებსაც დევნილის სტატუსი არ ჰქონდათ, ალტერნატიული საცხოვრებლის მოძიების შესახებ<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_06">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | title = თბილისის საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-06-22 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165144/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. საბოლოო განსახლების საკითხი საკრებულოს ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის დღის წესრიგში 2017 წელსაც იდგა<ref name="Sakrebulo_Turist_2017_11"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |title=საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის შემაჯამებელი სხდომა გაიმართა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-11-10 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630160010/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. 2016 წლის ივლისში დასახლება სოციალური პროტესტის ასპარეზად იქცა. მცხოვრებლები აქციაზე გამოვიდნენ ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით, რომელიც ორხევში ერთადერთი სამედიცინო დაწესებულება იყო. პოლიკლინიკა ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოში მდებარე №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო პროტესტის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. აქცია, რომელიც ოპოზიციური პარტია „პატრიოტთა ალიანსის“ წარმომადგენლის, ბეჟან გუნავას ინიციატივით დაიწყო, რაიონის მაჟორიტარი დეპუტატის, გულიკო ზუმბაძის ბიუროს თანამშრომლებთან შეტაკებაში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=PDY_EX69cvk | title = აქცია ორხევის დასახლებაში | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-07-14 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/360p-25_202506 | archive-date = 2025-06-30 }}</ref>. ==== მუნიციპალური საცხოვრისის შექმნა და პირველი კონფლიქტი (2015) ==== 2015 წელს ორხევის სოციალური საცხოვრისი, ჯერ კიდევ მშენებლობის დასრულების ეტაპზე, სოციალური კონფლიქტის საგანი გახდა. მიზეზი გახდა ხელისუფლების გეგმა, [[ისანი-სამგორის რაიონი|ისნის რაიონში]] მდებარე ყოფილი სამხედრო ჰოსპიტლის შენობიდან 117 სოციალურად დაუცველი ოჯახი გამოესახლებინათ, რათა შენობა გაეთავისუფლებინათ შემდგომი რეაბილიტაციისა და [[იძულებით გადაადგილებული პირი|იძულებით გადაადგილებული]] 160 ოჯახის შესახლებისთვის. გამოსახლებული ოჯახების ნაწილის განთავსება იგეგმებოდა ორხევში მშენებარე ახალ მუნიციპალურ საცხოვრისში, რომელიც 72 ოჯახზე იყო გათვლილი<ref name="EMC_Hospital_2015">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/emc-qofil-samkhedro-hospitalshi-matskhovrebeli-sotsialurad-dautsveli-ojakhebis-gansakhlebis-protsess-afasebs |title=EMC ყოფილ სამხედრო ჰოსპიტალში მაცხოვრებელი სოციალურად დაუცველი ოჯახების განსახლების პროცესს აფასებს |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2015-08-12 |access-date=2025-07-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20241207172005/https://socialjustice.org.ge/ka/products/emc-qofil-samkhedro-hospitalshi-matskhovrebeli-sotsialurad-dautsveli-ojakhebis-gansakhlebis-protsess-afasebs |archivedate=2024-12-07 |url-status=live }}</ref>. პროცესმა გამოსასახლებელი ოჯახების პროტესტი და უფლებადამცველი ორგანიზაციის, „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრის“ (EMC, მოგვიანებით — „სოციალური სამართლიანობის ცენტრი“), კრიტიკული შეფასება გამოიწვია. 2015 წლის 12 აგვისტოს განცხადებაში EMC-მ განსახლების გეგმის სისტემურ ხარვეზებზე მიუთითა: * '''გაუმჭვირვალე კრიტერიუმები:''' უცნობი იყო, რა პრინციპით შეირჩეოდა 117 ოჯახიდან ის 72, რომელიც ორხევში მიიღებდა ბინას, რაც, ორგანიზაციის შეფასებით, უსამართლო განაწილების რისკებს ქმნიდა. * '''შემოთავაზებული საცხოვრისის არაადეკვატურობა:''' გამოსასახლებელ პირთა განცხადებით, ორხევის ბინები არაადეკვატურად მცირე იყო მრავალსულიანი ოჯახებისთვის და არ იყო აღჭურვილი ელემენტარული საცხოვრებელი პირობებით. * '''ალტერნატივების არასტაბილურობა:''' იმ ოჯახებს, რომლებიც ორხევში ვერ მოხვდებოდნენ, სთავაზობდნენ ქირის ანაზღაურებას მხოლოდ საბიუჯეტო წლის ბოლომდე, რაც არ წარმოადგენდა გრძელვადიან გადაწყვეტას. * '''საერთაშორისო სტანდარტების დარღვევა:''' უფლებადამცველებმა ხაზი გაუსვეს, რომ პროცესი არღვევდა საქართველოს მიერ აღებულ საერთაშორისო ვალდებულებებს სათანადო საცხოვრებლის უფლების შესახებ, რადგან გამოსახლება დასაშვებია მხოლოდ როგორც უკანასკნელი ზომა. EMC მოითხოვდა გამოსახლების პროცესის დაუყოვნებლივ შეჩერებას, უსახლკარო ოჯახების საჭიროებების შეფასების ობიექტური კრიტერიუმების შემუშავებას და მათთვის სტაბილური, გრძელვადიანი საცხოვრებელი პირობების შეთავაზებას თავად ამ ოჯახების უშუალო ჩართულობით<ref name="EMC_Hospital_2015"/>. ===== უკანონო ნაგებობების დემონტაჟი (2022) ===== 2022 წლის იანვარში ორხევი საზოგადოების ყურადღების ცენტრში რამდენიმე [[საცხოვრებელი ზონა|საცხოვრებელი ნაგებობის]] დემონტაჟის გამო მოექცა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიის]] მუნიციპალური ინსპექციის განკარგულებით, დაინგრა შენობები, რომლებიც ხელისუფლებამ სახელმწიფო მიწაზე უკანონო მშენებლობებად შეაფასა<ref name="Tabula_demolition">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |title=მერიამ ორხევის დასახლებაში სახლები დაანგრია |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630123943/https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. მოვლენამ არაერთგვაროვანი რეაქცია გამოიწვია. თბილისის მერმა [[კახა კალაძე|კახა კალაძემ]] განაცხადა, რომ დემონტაჟი მრავალგზის გაფრთხილების შემდეგ განხორციელდა და ქალაქის ხელისუფლება მიწების თვითნებურ მიტაცებას არ დაუშვებდა<ref name="Tabula_Kaladze_comment">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679420-am-adamianebs-regionebshi-akvt-micebi |title="ამ ადამიანებს რეგიონებში აქვთ მიწები, დედაქალაქში ბინები" – კალაძე ორხევზე |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://archive.ph/qaBvr |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. თავის მხრივ, უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) მერიის ქმედებები მკაცრად გააკრიტიკა. ორგანიზაციის განცხადებაში მას უწოდეს „კიდევ ერთი [[რეპრესია|რეპრესიული]] ღონისძიება“ [[უსახლკარო|უსახლკაროების]] წინააღმდეგ და სისტემური პოლიტიკის ნაწილი, და არა ერთეული შემთხვევა. განსაკუთრებით ხაზგასმული იყო, რომ ნგრევა, რომელიც ზამთრის პერიოდსა და [[COVID-19|COVID-19-ის]] პანდემიის პირობებში, ალტერნატიული საცხოვრისის შეთავაზების გარეშე განხორციელდა, ადამიანებს „ქუჩაში, მიუსაფარ მდგომარეობაში აღმოჩენისა და ფიზიკური განადგურების რისკის წინაშე“ აყენებდა. უფლებადამცველებმა მიუთითეს კანონმდებლობის სისტემურ ხარვეზზე, რომელიც, საერთაშორისო სტანდარტების უგულებელყოფით, საცხოვრისის იძულებით დემონტაჟს არ განიხილავს გამოსახლების ფორმად და ამით დაზარალებულებს სამართლებრივი დაცვის გარეშე ტოვებს. ამასთან დაკავშირებით, SJC-მ კონკრეტული მოთხოვნები წამოაყენა: * '''თბილისის მერიისადმი''' — დაუყოვნებლივ შეეწყვიტა დემონტაჟი და დაზარალებულები უზრუნველეყო ადეკვატური საცხოვრებლით; * '''საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსადმი''' — შეემუშავებინა საცხოვრისის ეროვნული სტრატეგია; * '''საქართველოს მთავრობისა და პარლამენტისადმი''' — საკანონმდებლო დონეზე ეღიარებინა დემონტაჟისას იძულებითი გამოყვანა გამოსახლების ფორმად და მოეხდინა ეროვნული კანონმდებლობის სრული ჰარმონიზაცია ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ნორმებთან<ref name="SJC_Demolition_2022">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/satskhovrisebis-demontazhi-usakhlkarota-tsinaaghmdeg-tbilisis-meriis-kidev-erti-represiuli-ghonisdziebaa |title=საცხოვრისების დემონტაჟი უსახლკაროთა წინააღმდეგ თბილისის მერიის კიდევ ერთი რეპრესიული ღონისძიებაა |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707144727/https://socialjustice.org.ge/ka/products/satskhovrisebis-demontazhi-usakhlkarota-tsinaaghmdeg-tbilisis-meriis-kidev-erti-represiuli-ghonisdziebaa |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. ===== კონფლიქტი სოციალური საცხოვრისის გარშემო (2023—2025) ===== 2023 წლის ბოლოს ცნობილი გახდა ორხევის სოციალური საცხოვრისის უსაფრთხოების პრობლემის შესახებ. შენობა, რომელიც 1967 წელს აშენდა და თავდაპირველად სასკოლო კვების კომბინატს წარმოადგენდა, 2017 წელს უსახლკაროდ რეგისტრირებული ოჯახების განსათავსებლად გადაკეთდა. 2022 წლისთვის მასში 260 ადამიანი ცხოვრობდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |title=უსახლკარო პირები ორხევის სოციალური საცხოვრისიდან გაყვანას საჭიროებენ |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2023-12-05 |access-date=2025-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250707141628/https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |archive-date=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. წლების განმავლობაში მისი მდგომარეობა მნიშვნელოვნად გაუარესდა: მცხოვრებლები, მათ შორის ბავშვები და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები, უჩიოდნენ მუდმივ ხმაურს, ნესტს, გადატვირთულობასა და ბინებში კედლებისა და ჭერის დაზიანებას<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. 2023 წლის დეკემბერში უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) სამგორის რაიონის გამგეობის მიერ დაკვეთილი საინჟინრო-საპროექტო კვლევის შედეგები გამოაქვეყნა. ექსპერტიზამ კრიტიკული პრობლემები გამოავლინა: * '''სეისმური მდგრადობის ნორმებთან შეუსაბამობა:''' შენობა არ პასუხობდა 8-ბალიანი [[მედვედევი-შპონჰოიერი-კარნიკის სკალა|სეისმური ზონისთვის]] დადგენილ თანამედროვე მოთხოვნებს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''მზიდი კონსტრუქციების არადამაკმაყოფილებელი მდგომარეობა:''' გამოვლინდა უხარისხოდ დაბეტონებული კარკასის კვანძები და ნორმებით აკრძალული სილიკატური აგურის გამოყენება<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''ჩამონგრევის რისკი:''' დაწყებული იყო იმ ლითონის ელემენტების კოროზია, რომლებზეც რიგელები იყო დამონტაჟებული, რაც „მყისიერი ჩამონგრევის“ საშიშროებას ქმნიდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''რემონტის არარენტაბელურობა:''' აღდგენითი სამუშაოების ღირებულება მნიშვნელოვნად აღემატებოდა შენობის საერთო ღირებულების 50%-ს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. ექსპერტებმა დაასკვნეს, რომ შენობის ექსპლუატაცია კაპიტალური გამაგრების გარეშე დაუშვებელი იყო, ხოლო სამუშაოების პერიოდში აუცილებელი იყო მცხოვრებლების სრული ევაკუაცია. უფლებადამცველებმა თბილისის მერიას მოუწოდეს, დაუყოვნებლივ უზრუნველეყო მცხოვრებლები უსაფრთხო და ღირსეული ალტერნატიული საცხოვრებლით<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. სიტუაცია კვლავ 2025 წლის მაისში გამწვავდა. იმ დროისთვის ავარიულ შენობაში 75 ოჯახიდან დაახლოებით 25 რჩებოდა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიამ]] მათ განსახლების სქემა შესთავაზა: დროებითი ქირა ქალაქის ხარჯზე და შემდგომში მუდმივი საცხოვრებლის გადაცემა. თუმცა, მცხოვრებლებმა იურიდიული გარანტიების არარსებობის გამო შეთავაზებაზე უარი განაცხადეს, რადგან შიშობდნენ, რომ დროებითი საცხოვრებელი განუსაზღვრელი ვადით გაგრძელდებოდა. ისინი ითხოვდნენ ოფიციალური დოკუმენტების გადაცემას, რომლებიც ახალ საცხოვრებელზე საკუთრების უფლებას დაადასტურებდა, და მერთან, [[კალაძე, კახა|კახა კალაძესთან]], შეხვედრას<ref name="TVPirveli_Shelter_2025">{{cite news | url = https://www.youtube.com/watch?v=_fD_YXb0lVA | title = ორხევის მერიის თავშესაფარი - პროტესტი და მოლოდინი (Приют мэрии в Орхеви — протест и ожидание) | lang = ka | publisher = ტელეკომპანია პირველი (TV Pirveli) | date = 2025-05-17 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-social_issues-2025 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენ უკან დასახევი გზა არა გვაქვს... შეხვედრა მხოლოდ და მხოლოდ კახი კალაძესთან. | url-status = live }}</ref>. კონფლიქტი გამწვავდა, როდესაც ხელისუფლებამ გამოსახლების დასაჩქარებლად შენობას ელექტროენერგიის მიწოდება შეუწყვიტა. მცხოვრებლებმა ეს ზეწოლის ზომად შეაფასეს და, მათივე მტკიცებით, ელექტრომომარაგება თვითნებურად აღადგინეს. მათ ასევე მერიის შენობასთან უვადო საპროტესტო აქციის დაწყება დააანონსეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025" />. ==== სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი ორხევში ==== პოსტსაბჭოთა პერიოდში ორხევმა მნიშვნელოვანი სტრატეგიული დანიშნულება შეიძინა და [[საქართველოს თავდაცვის ძალები|საქართველოს თავდაცვის ძალების]] ერთ-ერთი საკვანძო ობიექტის დისლოკაციის ადგილად იქცა. აქ განთავსებულია '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''', რომელიც ფუნქციონირებს როგორც სამხედრო ტექნიკის მიღების, განაწილების, მომსახურებისა და მოდერნიზაციის ცენტრალური [[ჰაბი]]<ref name="MOD_2022_01">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8543/turqetma-tavdacvis-dzalebs-specialuri-teqnika-gadasca- | title = თურქეთმა თავდაცვის ძალებს სპეციალური ტექნიკა გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2022-01-29 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2020_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7918/tavdacvis-dzalebis-axali-saavtomobilo-sashualebebit-agchurvis-procesi-daiwyo | title = თავდაცვის ძალების ახალი საავტომობილო საშუალებებით აღჭურვის პროცესი დაიწყო | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-07-26 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ორხევის ბაზა წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, უპირველეს ყოვლისა, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის, ძირითად პლატფორმას. „სამხედრო-ფინანსური თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმების“ ფარგლებში აქ რეგულარულად იმართება ტექნიკის გადაცემის ოფიციალური ცერემონიები. * '''2022 წლის 29 იანვარს''' თურქულმა მხარემ 11 ერთეული ლოგისტიკური მანქანა, 2 მიკროავტობუსი და 2 ტრაქტორი გადასცა, რომელთა საერთო ღირებულება 597 722 [[აშშ-ის დოლარი|აშშ დოლარს]] შეადგენდა. ღონისძიებას ესწრებოდნენ თავდაცვის მინისტრი [[ჯუანშერ ბურჭულაძე|ჯუანშერ ბურჭულაძე]], მისი მოადგილე [[გიორგი ხაინდრავა (პოლიტიკოსი)|გიორგი ხაინდრავა]], თავდაცვის ძალების მეთაურის მოადგილე [[ბრიგადის გენერალი]] [[ჯონი ტატუნაშვილი|ჯონი ტატუნაშვილი]] და თურქეთის ელჩი ფატმა ჯერენ იაზგანი. მიღება-ჩაბარების აქტებს ხელი მოაწერეს ავიაციისა და [[საჰაერო თავდაცვა|საჰაერო თავდაცვის]] სარდალმა, [[პოლკოვნიკი|პოლკოვნიკმა]] [[სერგო ნინუა|სერგო ნინუამ]] და ლოგისტიკის სარდალმა, პოლკოვნიკმა კახაბერ ტაბატაძემ<ref name="MOD_2022_01"/>. * '''2021 წლის 19 ივლისს''' გადაეცა კომპანია [[BMC (თურქეთი)|BMC]]-ის წარმოების 4 ტექნიკური მომსახურების მანქანა, ღირებულებით 866 400 აშშ დოლარი, მინისტრ ბურჭულაძისა და თავდაცვის ძალების მეთაურის, [[გენერალ-მაიორი|გენერალ-მაიორ]] გიორგი მათიაშვილის თანდასწრებით<ref name="MOD_2021_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8322/saqartvelos-tavdacvis-saministros-turqetis-respublikam-teqnikuri-momsaxurebis-manqanebi-gadasca | title = საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს თურქეთის რესპუბლიკამ ტექნიკური მომსახურების მანქანები გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2021-07-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2015 წლის 19 აგვისტოს''' გადაეცა 143 დასახელების მატერიალურ-ტექნიკური საშუალებების პარტია, დაახლოებით 700 ათასი დოლარის ღირებულების, რომელიც განკუთვნილი იყო როგორც შეიარაღებული ძალებისთვის, ასევე [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შსს]]-ს საზღვრის დაცვის დეპარტამენტისთვის. დოკუმენტებს ხელი მოაწერეს ლოგისტიკის სარდალმა მამუკა ცხვედიანმა და თურქეთის სამხედრო ატაშეს მოადგილემ ბიულენთ კორთმა<ref name="MOD_2015_08">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4036/turqetis-erovnuli-tavdacvis-saministris-sachuqaru | title = თურქეთის ეროვნული თავდაცვის სამინისტროს საჩუქარი | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-08-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2012 წლის 2 მაისს''' გადაეცა [[Land Rover]]-ისა და [[Ford]]-ის მარკის საველე სარემონტო-სახანძრო მანქანები. ცერემონიას ესწრებოდა თავდაცვის მინისტრის მოადგილე ალექსანდრე ბურჭულაძე და თურქეთის ელჩი მურათ ბურჰანი<ref name="MOD_2012_05">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/1594/presents-from-general-staff-of-turkey-to-georgia-mod | title = თურქეთის გენერალური შტაბის საჩუქარი საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2012-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ობიექტი ასევე ცენტრალურ როლს ასრულებს ქართული არმიის მოდერნიზაციისა და სამხედრო მოსამსახურეების სოციალური პირობების გაუმჯობესების პროგრამებში. '''2020 წლის 26 ივლისს''' მინისტრ [[ირაკლი ღარიბაშვილი|ირაკლი ღარიბაშვილის]] ინიციატივით ორხევის ბაზაზე დაიწყო ქვედანაყოფების ახალი ავტომობილებით, მათ შორის [[Toyota Hilux]]-ის პიკაპებითა და [[Toyota Land Cruiser]]-ის ყველგანმავლებით, ასევე [[MAN]], [[Iveco]] და [[Ford]]-ის ტექნიკით, გადაიარაღების პროცესი. ეს ღონისძიება მიზნად ისახავდა მოძველებული ტექნიკის ჩანაცვლებას, რომლის შეკეთებაზეც ყოველწლიურად მილიონობით ლარი იხარჯებოდა<ref name="MOD_2020_07"/>. '''2020 წლის 1 თებერვალს''' მინისტრმა ღარიბაშვილმა ბაზაზე ვიზიტისას ყველა სამხედრო მოსამსახურისთვის ახალი, მნიშვნელოვნად გაუმჯობესებული [[სამედიცინო დაზღვევა|სამედიცინო დაზღვევის]] პაკეტის შემოღება დააანონსა<ref name="MOD_2020_02">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7712/samxedro-mosamsaxureebi-sruliad-ganaxlebuli-janmrtelobis-sadazgvevo-paketit-isargebleben | title = სამხედრო მოსამსახურეები სრულიად განახლებული ჯანმრთელობის სადაზღვევო პაკეტით ისარგებლებენ | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-02-01 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ბაზას რეგულარულად აინსპექტირებს უმაღლესი ხელმძღვანელობა, მათ შორის თავდაცვის მინისტრები [[ირაკლი ალასანია|ირაკლი ალასანია]] და [[თინათინ ხიდაშელი|თინათინ ხიდაშელი]] 2015 წელს, რომლებიც სწავლობდნენ ინფრასტრუქტურის მდგომარეობას და მის მასშტაბურ რეკონსტრუქციას გეგმავდნენ<ref name="MOD_2015_05_monitoring">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3252/monitoring-in-east-operative-command | title = მონიტორინგი აღმოსავლეთ სარდლობის ქვედანაყოფებში | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_visit">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3413/minister-of-defence-at-military-bases | title = თავდაცვის მინისტრი სამხედრო ბაზებზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ლოგისტიკური ფუნქციების გარდა, ბაზა საზოგადოებრივი და მემორიალური საქმიანობის ადგილია. მის ტერიტორიაზე სხვადასხვა წლებში დისლოცირებული იყო '''I მსუბუქი ქვეითი ბრიგადის მე-12 ბატალიონი'''<ref name="MOD_2015_11">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4362/kiparisis-xeebi-dagupuli-samxedroebis-saxelze | title = კიპარისის ხეები დაღუპული სამხედროების სახელზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-11-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_monitoring"/> და '''საავტომობილო ბატალიონი'''<ref name="MOD_2013_10">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/2426/presidential-elections-of-georgia | title = საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2013-10-27 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. 2013 წლის 27 ოქტომბრის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს აქ ორგანიზებული იყო სამგორის №6 საარჩევნო ოლქის №60 საარჩევნო უბანი, რომელიც მდებარეობდა მისამართზე: ახვლედიანის ჩიხი (ამჟამად ჩანტლაძის ჩიხი), 5<ref name="MOD_2013_10"/>. '''2015 წლის 19 ნოემბერს''' მე-12 ბატალიონის ჯარისკაცებმა ფონდ „გაამწვანე საქართველოსთან“ ერთად და თავდაცვის მინისტრის მოადგილის [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძის]] მონაწილეობით, ბაზის ტერიტორიაზე 50 [[კვიპაროზი]] დარგეს ბრძოლებში დაღუპული თანამებრძოლების ხსოვნის პატივსაცემად<ref name="MOD_2015_11"/>. == გეოგრაფია == === საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებები === საბჭოთა დროიდან ორხევის ტერიტორია და მისი შემოგარენი ცნობილი იყო სამშენებლო მასალების, კერძოდ, [[თაბაშირი|თაბაშირის]] ({{lang-ka|გაჯი}}) საბადოებით<ref name="Geografia2003-Orkhevi">{{წიგნი |სათაური=საქართველოს გეოგრაფია : ნაწილი II |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/475684 |პასუხისმგებელი=რედ. ზ. ტატაშიძე, ვ. ნეიძე და სხვ. |წელი=2003 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გვერდები=192 |გვერდების რაოდენობა=370 |isbn=9994074105 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250708070511/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/475684 |archivedate=2025-07-08 }}</ref>. დასახლება ორხევი მდებარეობს თბილისის აღმოსავლეთ ნაწილში, სამგორის სარწყავი სისტემის ტერიტორიაზე. ეს ადგილი ხასიათდება [[თიხნარი|თიხნარების]] არსებობით, რაც დადასტურდა 2011 წლის [[სამეცნიერო კვლევა|სამეცნიერო ნაშრომში]], რომელიც [[მელიორაცია|ჰიდრომელიორაციის]] საკითხებს ეძღვნებოდა. კვლევებისთვის გამოყენებული იყო [[ნიადაგი|ნიადაგის]] ნიმუშები, რომლებიც უშუალოდ ორხევის რაიონიდან იქნა აღებული<ref name="Science2011">{{სტატია |ავტორი=Кикнадзе Х.Л., Дадиани К.З., Маисая Л.Д., Лордкипанидзе Ф.Н., Наврозашвили М.З. |სათაური=Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |ენა=ru |გამოცემა=Сборник научных трудов |ტიპი=კრებული |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Институт водного хозяйства Грузинского технического университета |პასუხისმგებელი=под ред. Г. В. Гавардашвили, И. Р. Иремашвили |წელი=2011 |ნომერი=66 |გვერდები=124—127 |issn=1512-2344 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ადგილობრივი თიხნარის ძირითადი ფიზიკურ-მექანიკური თვისებები შემდეგნაირად განისაზღვრა: * '''[[პლასტიკურობის რიცხვი]]:''' 15,5 * '''ფილტრაციის საწყისი კოეფიციენტი (Кф):''' 2,63×10⁻³ სმ/წმ * '''[[წყალბადის მაჩვენებელი|pH]] წყლის გამონაწვლილში:''' 7,5 * '''ბუნებრივი განლაგების მშრალი გრუნტის მოცულობითი წონა:''' 1,48 გ/სმ³ ==== ფილტრაციული გამოცდების შედეგები ==== კვლევის ფარგლებში შესწავლილ იქნა ადგილობრივი თიხნარების [[წყალშემკავებლობა|წყალგაუმტარობის]] შემცირების შესაძლებლობა მათი [[ზედაპირულად აქტიური ნივთიერება|ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებებით]] (ზან) დამუშავების გზით — ამ შემთხვევაში [[კაპროლაქტამი|კაპროლაქტამის]] წარმოების კუბური ნარჩენებით. მიზანი იყო შეფასებულიყო, რამდენად ეფექტურად შეეძლო ასეთ დამუშავებას [[ფორიანობა|ფორების]] „დალუქვა“ [[გრუნტი|გრუნტში]], რაც მნიშვნელოვანი მაჩვენებელია ჰიდროტექნიკური და [[ირიგაცია|სარწყავი]] მშენებლობისთვის. შედეგები აჩვენებს, რომ ზან-ით დამუშავების შემდეგ თიხნარის წყალგამტარობა მკვეთრად მცირდება. [[დარსის კანონი|წნევის გრადიენტის]] (წნევის ვარდნის შეფარდება ფილტრაციის გზის სიგრძესთან) 2.0-მდე მნიშვნელობისას, წყლის ფილტრაცია ნიმუშებში მთლიანად შეწყდა. გრადიენტის მნიშვნელოვან ზრდამდეც კი, 10.0-მდე, ფილტრაციის კოეფიციენტი ძალიან დაბალ დონეზე რჩებოდა (დაახლოებით 1,04×10⁻⁵ სმ/წმ), რაც გრუნტში მდგრადი და პრაქტიკულად წყალგაუმტარი სტრუქტურის ფორმირებაზე მიუთითებს. ეს მონაცემები ადასტურებს, რომ ორხევის თიხნარებს გააჩნიათ თვისებები, რომლებიც მათი ფილტრაციული მახასიათებლების ეფექტურად შემცირების საშუალებას იძლევა, რაც ამ ტერიტორიის მნიშვნელოვანი გეოგრაფიული და საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებაა. === ეკოლოგია === დასახლებაში ეკოლოგიური საკითხები, განსაკუთრებით სამრეწველო დაბინძურებასთან დაკავშირებით, არაერთხელ გამხდარა სოციალური პროტესტისა და საზოგადოებრივი შეშფოთების საგანი. ==== სამრეწველო დაბინძურება და პროტესტები (2014-2017) ==== 2014 წლის სექტემბერში მწვავე პრობლემად იქცა კომპანია „Georgian Metal“-ის ფეროსპლავთა ქარხნის მუშაობა, რომელიც №156 საჯარო სკოლიდან სულ რაღაც 100–150 მეტრში მდებარეობდა. მოსახლეობა და მოსწავლეთა მშობლები საპროტესტო აქციებს მართავდნენ და საწარმოს გაჩერებას ითხოვდნენ, რადგან ქარხანა ფილტრების გარეშე მუშაობდა და ძლიერ კვამლსა და გამონაბოლქვს გამოყოფდა. მათი მტკიცებით, ეს პირდაპირ საფრთხეს უქმნიდა 700-მდე მოსწავლისა და მთელი რაიონის მოსახლეობის ჯანმრთელობას<ref name="Aris_Ecology_2014">{{cite web |url=https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |title=სკოლა, რომელშიც ბავშვებს ცოდნის მიღება ჯანმრთელობის ხარჯზე უწევთ |lang=ka |website=Aris.ge-განათლება |date=2014-09-23 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707133104/https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. საწარმოს ხელმძღვანელობა „მცირე ხარვეზებს“ აღიარებდა და ფილტრების მომავალში დამონტაჟების პირობას დებდა, თუმცა მუშაობის შეჩერებაზე უარს აცხადებდა. ეკოლოგმა ნინო ჩხობაძემ პრობლემა კანონმდებლობის სისუსტეს დაუკავშირა, რომელიც მსგავს საწარმოებს გარემოზე ზემოქმედების შეფასების გარეშე ფუნქციონირების საშუალებას აძლევდა. გარემოს დაცვის სამინისტროში განაცხადეს, რომ ქარხანა უკვე ორჯერ იყო დაჯარიმებული და მონიტორინგის ქვეშ იმყოფებოდა<ref name="Aris_Ecology_2014"/>. 2016 წლის აგვისტოში მცხოვრებლები კვლავ გამოვიდნენ პროტესტზე ჰაერის ძლიერი დაბინძურების წინააღმდეგ, რაც, მათი თქმით, ქარხნების, კერძოდ, საწარმო „ჭიათურმანგანუმ ჯორჯიას“ მუშაობით იყო გამოწვეული. ტელეკომპანია „ობიექტივის“ რეპორტაჟის თანახმად, მცხოვრებლები ჩიოდნენ, რომ საწარმოები ტექნიკური ნორმების დარღვევით მუშაობდნენ, განსაკუთრებით ღამის საათებში, რაც ძლიერ გამონაბოლქვს იწვევდა. ისინი ამას დასახლებაში ალერგიული, გულ-სისხლძარღვთა და ონკოლოგიური დაავადებების ზრდას უკავშირებდნენ. საჩივრებზე საპასუხოდ, გარემოს დაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ მათმა ინსპექტორებმა უკვე ჩაატარეს წინასწარი დათვალიერება და დაგეგმეს საწარმოების სრული შემოწმება<ref name="Obieqtivi_Ecology_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=49MBtMgRHt0 | title = ორხევისა და ალექსეევკას მოსახლეობა ქარხნების მუშაობას აპროტესტებს | lang = ka | author = შორენა კოკორაშვილი | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-08-01 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/360p-25_20250630 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ხდება გამონაბოლქვი, არის დაბინძურებული ჰაერი, არ ხდება ჰაერის ფილტრაცია, გაწმენდა... აქვე ახლოს, 200 მეტრში არის სკოლა... მომატა ბავშვების ალერგიულმა დაავადებებმა, მომატა გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებმა, სიმსივნურმა დაავადებებმა. | url-status = live }}</ref>. 2017 წლის აპრილში, მცხოვრებლების საჩივრების შემდეგ უსიამოვნო სუნსა და კანალიზაციის დაბინძურებაზე, რაც სავარაუდოდ კვების მრეწველობის საწარმო „ფუდმარტის“ საქმიანობას უკავშირდებოდა, მუნიციპალური ხელისუფლების მონაწილეობით შეხვედრები გაიმართა. შედეგად, კომპანიამ პრობლემის გადასაჭრელად ზომები მიიღო, კერძოდ, დაამონტაჟა სპეციალური გამწოვი ფილტრები<ref name="Sakrebulo_Foodmart_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |title=გულიკო ზუმბაძე კომპანიის ,,ფუდმარტი“ ხელმძღვანელობას შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-04-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164416/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ==== ნავთობბაზასთან მეზობლობის პრობლემა (2018) ==== კიდევ ერთი მწვავე ეკოლოგიური და სოციალური პრობლემა გახდა საცხოვრებელი სახლების ახლო მეზობლობა კომპანია „[[SOCAR]] Georgia Petroleum“-ის ნავთობბაზასთან. „სტუდია მონიტორის“ 2018 წლის 31 იანვრის რეპორტაჟში ორხევის მცხოვრებლები თავიანთ ცხოვრებას „ბომბზე ცხოვრებას“ უწოდებდნენ და მუდმივ ხმაურზე, ნავთობპროდუქტების ძლიერ სუნსა და სარკინიგზო ცისტერნებისგან მომდინარე საფრთხეზე ჩიოდნენ. გამოძიების თანახმად, 20 000 ტონა ტევადობის ნავთობბაზის მშენებლობის ნებართვა 2009 წელს გაიცა, მას შემდეგ, რაც გაუქმდა სანიტარული ნორმები, რომლებიც სამრეწველო და საცხოვრებელ ობიექტებს შორის უსაფრთხო მანძილს არეგულირებდა. შედეგად, ერთ-ერთი საცხოვრებელი სახლი რეზერვუარებიდან სულ რაღაც 30 მეტრში აღმოჩნდა. ეკოლოგმა მანანა ქოჩორაძემ ასეთ კანონმდებლობას „მსოფლიო გამონაკლისი“ უწოდა. სიუჟეტში ასევე აღინიშნა, რომ [[საქართველო-ევროკავშირის ასოცირების ስምምነት|ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების]] ფარგლებში საქართველომ ვალდებულება აიღო, მიეღო ახალი ეკოლოგიური კოდექსი 2017 წლის სექტემბრამდე, თუმცა რეპორტაჟის გამოსვლის მომენტისთვის ეს ვადა უკვე დარღვეული იყო<ref name="StudioMonitor_OilBase_2018">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=uxLLgXlnB_M | title = ნავთობბაზა საცხოვრებელ სახლებთან ახლოს | lang = ka | publisher = Studio Monitor | date = 2018-01-31 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-oilbase | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live | quote = ბომბი არის მაგი ჩვენთვის რა... }}</ref>. ==== პროდუქციის ხარისხისა და უსაფრთხოების კონტროლი ==== სამრეწველო ჰაერის დაბინძურების გარდა, სახელმწიფო ორგანოების ყურადღების საგანი ხდება კომუნალური მომსახურებისა და სამომხმარებლო პროდუქტების უსაფრთხოებაც. სურსათის ეროვნული სააგენტოს 2019—2025 წლების ოფიციალური ანგარიშები ასახავს როგორც სასმელი წყლის, ისე კვების პროდუქტების მონიტორინგის შედეგებს<ref name="NFA_main" />. კომუნალური ინფრასტრუქტურის კონტროლის ფარგლებში, 2019 წლის ანგარიშში დაფიქსირდა სასმელი წყლის სინჯის აღება კომპანია '''[[Georgian Water and Power]]'''-ის გამანაწილებელი ქსელიდან მისამართზე: ორხევი, კაკაბაძის 1-ლი შესახვევი, სახლი 8. გ. ნათაძის სახელობის სანიტარიის, ჰიგიენისა და სამედიცინო ეკოლოგიის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის ლაბორატორიაში ჩატარებული ანალიზის შედეგად, ხარისხის სტანდარტების დარღვევები არ გამოვლენილა<ref name="NFA2019" />. სახელმწიფო მონიტორინგი რეგულარულად ეხება დასახლებაში ბაზირებული კვების საწარმოების პროდუქციას და მათი საქმიანობის არაერთგვაროვან სურათს აჩვენებს. მონიტორინგის შედეგების ქრონოლოგია: * '''2019:''' '''შპს „რესპუბლიკის“''' მიერ წარმოებულ არაჟანში აღმოჩნდა არარძისმიერი (მცენარეული) ცხიმები, რაც ფალსიფიკაციას წარმოადგენს. კომპანია დაჯარიმდა 600 ლარით. აღსანიშნავია, რომ იმავე წელს ამავე მწარმოებლის კარაქისა და ყველის ნიმუშებში, რომლებიც თბილისის №65 საბავშვო ბაღიდან იქნა აღებული, დარღვევები არ გამოვლენილა<ref name="NFA2019" />. * '''2020:''' დაფიქსირდა მასობრივი დარღვევები '''შპს „რესპუბლიკასთან“'''. ლაბორატორიულმა ანალიზმა აჩვენა, რომ '''კარაქ „რანინაში“''' არარძისმიერი ცხიმების წილი '''93,1 %'''-ს აღწევდა, ხოლო '''რძე „მალკოში“''' — '''84,8 %'''-ს. წლის განმავლობაში ეტიკეტირების წესების განმეორებითი დარღვევისთვის კომპანიას დაეკისრა 600 ლარის ოდენობის ჯარიმა და მიეცა მითითება პროდუქციის ბაზრიდან ამოღების შესახებ<ref name="NFA2020" />. * '''2021:''' ეს წელი ყველაზე სერიოზული დარღვევებით გამოირჩა. მომწოდებელ '''შპს „ფრუტ ლოჯისტიკასთან“''' საზამთროსა და ნესვის რამდენიმე პარტიაში [[ნიტრატები|ნიტრატების]] დასაშვები ნორმის მრავალჯერადი გადაჭარბება გამოვლინდა. საზამთროს ერთ-ერთ ნიმუშში ნიტრატების შემცველობამ '''400 მგ/კგ''' შეადგინა, ნორმით 60 მგ/კგ (გადაჭარბება '''6,6-ჯერ'''). ნესვში მაჩვენებელმა '''380 მგ/კგ'''-ს მიაღწია, ნორმით 90 მგ/კგ (გადაჭარბება '''4,2-ჯერ'''). მთელი საშიში პროდუქცია გაყიდვიდან ამოიღეს. იმავე წელს '''შპს „რესპუბლიკასთან“''' კვლავ დაფიქსირდა დარღვევა ხაჭოსა და არაჟანში, რის გამოც ინფორმაცია გადაეცა [[საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო|ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურს]]. ამავდროულად, '''„ღვინის კომპანია დუგლაძისა“''' და '''შპს „დაკო ტრეიდის“''' პროდუქციის შემოწმებამ ამ წელს დარღვევები არ გამოავლინა<ref name="NFA2021" />. * '''2022:''' '''შპს „ფრუტ ლოჯისტიკასთან“''' კვლავ აღმოაჩინეს ნიტრატები საზამთროში (117 მგ/კგ, ნორმით 60 მგ/კგ), რასაც პარტიის ამოღება მოჰყვა. წინა წლებისგან განსხვავებით, '''შპს „რესპუბლიკის“''' პროდუქციაში დარღვევები არ დაფიქსირებულა. ასევე არ გამოვლენილა დარღვევები '''„ღვინის კომპანია დუგლაძესთან“''', '''შპს „დაკო ტრეიდთან“''' და '''შპს „ფუდსერვისთან“'''<ref name="NFA2022" />. * '''2023:''' '''შპს „რესპუბლიკა“''' კვლავ ფალსიფიკაციაში ამხილეს — '''კარაქ „მალკოში“''' აღმოჩნდა '''85 %''' არარძისმიერი ცხიმი. კომპანია დაჯარიმდა. '''„ღვინის კომპანია დუგლაძისა“''' და '''შპს „ფუდსერვისის“''' პროდუქციის შემოწმებამ ამ წელს დარღვევები არ გამოავლინა<ref name="NFA2023" />. 2024 წლის ყველა კვარტლისა და 2025 წლის პირველი კვარტლის ანგარიშებში ორხევში ბაზირებულ კომპანიებთან დარღვევები არ დაფიქსირებულა. კერძოდ, შემოწმებებმა დაადასტურა '''„ღვინის კომპანია დუგლაძის“''', '''შპს „რესპუბლიკის“''', '''შპს „აგროფლორასა“''' და '''შპს „დაკო ტრეიდის“''' პროდუქციის სტანდარტებთან შესაბამისობა<ref name="NFA2024-2025" />. == ადმინისტრაციული სტატუსი == დასახლება ორხევი ადმინისტრაციულად სამგორის რაიონის შემადგენლობაში შედის. თავისი ისტორიის განმავლობაში დასახლებამ არაერთხელ შეიცვალა ადმინისტრაციული კუთვნილება: * '''26 კომისრის სახელობის რაიონი''' და '''კალინინის რაიონი''' (1940-იანი წლების ბოლო — 1950-იანი წლების დასაწყისი): თავდაპირველად, 1946 წელს, ორხევის ტერიტორია შედიოდა ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის საზღვრებში, რომელიც 26 კომისრის სახელობის რაიონის ნაწილი იყო<ref name="ZV1946_Dec"/>. 1950 წლის იანვრისთვის, ორხევის საარჩევნო უბნის დაარსებით, დასახლება უკვე თბილისის კალინინის რაიონის შემადგენლობაში ირიცხებოდა<ref name="Komunisti1950"/>. * '''გარეუბნის რაიონი''' (1950-იანი წლების დასაწყისი): მალევე ადმინისტრაციული დაყოფა კვლავ შეიცვალა. უკვე 1950 წლის ბოლოსთვის დასახლება ორხევი მოიხსენიება როგორც თბილისის გარეუბნის რაიონის მნიშვნელოვანი ნაწილი, სადაც აქტიურად მიმდინარეობდა საბინაო და სოციალური მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov"/>. * '''სამგორის რაიონი''' (1962 წლიდან): 1962 წლის აპრილში შეიქმნა სამგორის რაიონი, რომელიც ქალაქ თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამ ახალი რაიონის ცენტრი გახდა დაბა სამგორი, რომელიც ორხევისა და სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლების გაერთიანებით ჩამოყალიბდა<ref name="ZV1962_Apr"/>. * '''გარდაბნის რაიონი''' (1960-იანი წლების ბოლო — 1970-იანი წლების დასაწყისი): რამდენიმე წლის შემდეგ, როგორც 1970 წლის იანვარში გამოქვეყნებული მაცხოვრებლების [[წერილი|წერილიდან]] ირკვევა, დასახლება ორხევი გარდაბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. * '''საქარხნო რაიონი''' (1970-იანი — 1980-იანი წლები): 1970-იანი წლების დასაწყისში ორხევი კვლავ თბილისის საქალაქო საზღვრებში მოექცა და საქარხნო რაიონის ნაწილი გახდა<ref name="Komunisti1974"/><ref name="ZV1973_Jun"/>. ამ რაიონის ფარგლებში ორხევი შედიოდა '''აეროპორტის № 65 საარჩევნო ოლქში''' (1975 წელი, ცენტრი — აეროპორტის დირექცია)<ref name="ZV1975_Mar">{{სტატია |სათაური=Заводской район |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |პასუხისმგებელი=О. Кинкладзе |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1975 |თვე=3 |რიცხვი=25 |გამოცემა=70 |ნომერი=15134 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630102142/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |archivedate=2025-06-30}}</ref>, '''მელიორატორთა № 84 საარჩევნო ოლქში''' (1984 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1984_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Мелиораторов избирательный округ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |პასუხისმგებელი=Н. Черкезишвили |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1984 |თვე=12 |რიცხვი=9 |გამოცემა=282—283 |ნომერი=18037—18038 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630103422/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |archivedate=2025-06-30 }}</ref> და '''ორხევის № 48 საარჩევნო ოლქში''' (1989 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1989_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Орхевский избирательный округ № 48 |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |პასუხისმგებელი=ред. А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=12 |რიცხვი=5 |გამოცემა=278 |ნომერი=19531 |გვერდები=4 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630104840/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''სამგორის რაიონი''' (თანამედროვე პერიოდი): ამჟამად, პოსტსაბჭოთა პერიოდის ადმინისტრაციული რეფორმების შემდეგ, ორხევი კვლავ ქალაქ თბილისის სამგორის რაიონის შემადგენლობაშია. [[მუნიციპალიტეტი|მუნიციპალიტეტის]] 2014 წლის დადგენილების თანახმად, ორხევი აეროპორტის დასახლების ტერიტორიასთან და სხვა ტერიტორიებთან ერთად ქმნის რაიონის მე-19 მიკრორაიონს (უბანს) სახელწოდებით „ორხევი, აეროპორტი“<ref name="MatsneDecree">{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |title=ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტში დადგენილ ადმინისტრაციულ საზღვრებში არსებული ადმინისტრაციული ერთეულების - რაიონების ტერიტორიულ ერთეულებად – უბნებად დაყოფის შესახებ |website=საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე |publisher=ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულო |lang=ka |date=2014-12-09 |access-date=2025-06-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250425030900/https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |archivedate=2025-04-25 |url-status=live }}</ref>. ამ ქვედანაყოფის ადგილობრივი მმართველობა მდებარეობს მისამართზე: გიორგი მუხაძის ქუჩა, 6<ref name="OSM_Data"/>. ჩრდილოეთით ესაზღვრება დასახლებები [[თეთრიხევი]] და [[თეთრიხევჰესი]]. 2017 წელს ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე მმართველი პარტია „[[ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო|ქართული ოცნებიდან]]“ მაჟორიტარულ ოლქში, რომელიც მოიცავს ორხევს, ლილოს დასახლებასა და აეროპორტს, წარდგენილი იყო საკრებულოს დეპუტატი გიორგი ტყემალაძე<ref name="TN2017_Sep">{{სტატია |სათაური=Правящая партия назвала кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |გამოცემა=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. [[ფაილი:Map of Orkhevi and Uban 19 "Orkhevi, Airport" in Samgori District, Tbilisi.jpg|მინი|ადმინისტრაციული უბნის №19 „ორხევი, აეროპორტი“ (ნარინჯისფერი) და დასახლება ორხევის (ლურჯი) საზღვრები მის შემადგენლობაში.]] [[ფაილი:Orkhevi as a part of Samgori District of Tbilisi.jpg|მინი|ორხევი სამგორის რაიონის შემადგენლობაში.]] '''ძირითადი ქუჩები:''' * თენგიზ ჩანტლაძის ქუჩა — 2001 წლამდე [[ელენე ახვლედიანი|ელენე ახვლედიანის]] ქუჩის სახელს ატარებდა<ref>{{წიგნი |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |პასუხისმგებელი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ საყვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |წელი=2008 |გვერდები=192 |გვერდების რაოდენობა=511 |ენა=ka |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. * გიორგი მუხაძის ქუჩა * სოსო (კობა) აბზიანიძის ქუჩა * ალექსანდრე ქართველიშვილის ქუჩა * [[ნიკო ფიროსმანაშვილი|ნიკო ფიროსმანის]] ქუჩა * შალვა ამირანაშვილის ქუჩა * დავით კაკაბაძის ქუჩა * ვაჟა ბანეთიშვილის ქუჩა * იოანე პეტრიწის ქუჩა * ალექსანდრე წუწუნავას ქუჩა * ივანე გოკიელის ქუჩა * სოსო ღვინიაშვილის ქუჩა * [[სერგეი ესენინი|სერგეი ესენინის]] ქუჩა * გიორგი სააკაძის ქუჩა == ინფრასტრუქტურა == დასახლების ინფრასტრუქტურა, რომელიც საბჭოთა პერიოდში ჩამოყალიბდა, მოიცავს საგანმანათლებლო, სამრეწველო, კომერციულ, კულტურულ და [[რეკრეაცია|სარეკრეაციო]] ობიექტებს. ბევრი მათგანი [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ გაუქმდა ან გარდაიქმნა, ხოლო მათ ადგილას და მათ გვერდით ახლები გაჩნდა. 1950-იან წლებში დასახლებაში აშენდა [[ამბულატორია]], პოლიკლინიკა, სტომატოლოგიური კაბინეტები<ref name="ZV1950_Dec21"/>, [[აბანო]], ფოსტა, კლუბი, ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>, რესტორანი და რამდენიმე მაღაზია<ref name="ZV1962_Dec7"/>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, კომუნალური მომსახურების ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო: 1962 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიებისა და რესტორნის ცუდ მდგომარეობას უჩიოდნენ<ref name="ZV1962_Dec7"/>. 1970 წელს მაცხოვრებლები ჩიოდნენ 1946 წელს აშენებული დროებითი საცხოვრებლების სიძველეზე, სასმელი წყლის მიწოდების ხშირ შეფერხებებსა და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე, რაც მათ რადიოსა და [[ტელევიზორი|ტელევიზორებით]] სარგებლობის შესაძლებლობას ართმევდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. 2005 წლის მდგომარეობით, დასახლება, თბილისის გარეუბანში მდებარე რამდენიმე სხვა რაიონთან ერთად, სრულად არ იყო ჩართული ცენტრალურ [[საკანალიზაციო კოლექტორი|საკანალიზაციო სისტემაში]], და [[ჩამდინარე წყლები|ჩამდინარე წყლები]] ნაწილობრივ მიმდებარე ხევებში ჩაედინებოდა<ref name="UrbanPlanning2005">{{წიგნი |ავტორი=გ. ბერიძე, ვ. დავითაია, ზ. კიკნაძე, ლ. კლიმიაშვილი, ბ. მამინაიშვილი, ნ. ნაცვლიშვილი, გ. სოსელია, გ. შავდია, თ. ჯეირანაშვილი |სათაური=თბილისის ქალაქთმშენებლობითი განვითარების მეთოდოლოგიური პრობლემები |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |პასუხისმგებელი=გივი ბერიძე |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=არქიტექტურის თეორიისა და ქალაქთმშენებლობის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი „ტბილარქტეორია“ |წელი=2005 |ტომი=3 |გვერდები = 258 |გვერდების რაოდენობა=264 |isbn=99940-0-497-2 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630111219/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამჟამად, ორხევი ძირითადად საცხოვრებელი მიკრორაიონია, სადაც ჩრდილოეთით საბჭოთა პერიოდის 2-5 სართულიანი კორპუსებია, ხოლო სამხრეთით — კერძო სახლები ნაკვეთებით. === სახელმწიფო დაწესებულებები === * '''საქართველოს შემოსავლების სამსახურის არატარიფული კონტროლის სამმართველო''' — კობა აბზიანიძის ქუჩა №4-ში მდებარეობს [[საქართველოს შემოსავლების სამსახური|საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის]] საბაჟო დეპარტამენტის ერთ-ერთი ქვედანაყოფი. ამ სამმართველოში, ისევე როგორც ქვეყნის მასშტაბით სხვა სერვისცენტრებსა და გაფორმების ეკონომიკურ ზონებში, ხორციელდება საექსპორტო ოპერაციებისთვის საჭირო საქონლის წარმოშობის სერტიფიკატების გაცემა<ref>{{cite web |url=https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |title=საბაჟო - ხშირად დასმული კითხვები |lang=ka |website=საქართველოს შემოსავლების სამსახურის ოფიციალური ვებგვერდი |publisher=სსიპ – შემოსავლების სამსახური |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701171427/https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |archivedate=2025-07-01 |url-status=live}}</ref>. === სამხედრო ობიექტები === დასახლება ორხევში მდებარეობს საქართველოს თავდაცვის ძალების ერთ-ერთი მთავარი ობიექტი — მოქმედი სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი, რომელსაც ოფიციალურად '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''' ეწოდება. ბაზა ცენტრალურ როლს ასრულებს სამხედრო ტექნიკის მიღებაში, მომსახურებაში, მოდერნიზაციასა და განაწილებაში<ref name="MOD_2022_01"/> <ref name="MOD_2020_07"/>. ამჟამად ობიექტი წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, კერძოდ, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის მთავარ პლატფორმას, სადაც იმართება სპეციალური და ლოგისტიკური ტექნიკის გადაცემის ცერემონიები<ref name="MOD_2022_01"/>. გარდა ამისა, ბაზაზე ხორციელდება ქართული არმიის საავტომობილო პარკის განახლების პროექტები<ref name="MOD_2020_07"/>. ის რეგულარულად გამოიყენება ოფიციალური ღონისძიებების, უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ინსპექტირებისა და ხსოვნის აქციების ჩასატარებლად<ref name="MOD_2015_05_visit"/> <ref name="MOD_2015_11"/>. === მრეწველობა და საწარმოები === ==== ისტორიული სამრეწველო ობიექტები ==== საბჭოთა პერიოდში ორხევი მნიშვნელოვანი სამრეწველო და ლოგისტიკური ცენტრი იყო. აქ ფუნქციონირებდა: * '''„სამგორწყალმშენის“ ბაზა''' (1948 წლიდან): მსხვილი კომპლექსი, რომელიც მოიცავდა ცენტრალურ მექანიკურ და ავტოსახელოსნოებს, გარაჟს, სახერხ ქარხანასა და საწყობებს<ref name="ZV1948_Mar"/><ref name="ZV1948_Apr"/><ref name="ZV1948_Jul"/>. * '''რკინაბეტონის ნაკეთობების წარმოების პოლიგონები''' (1963): მდებარეობდა ორხევსა და ლილოში საირიგაციო მშენებლობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1963_Mar"/>. * '''ორგანული სასუქების ქარხანა''' (1962): მშენებარე ქარხანა, რომელთანაც [[მილსადენი]] მტკვარზე გადებული ახალი ხიდით მიიყვანეს<ref name="ZV1962_Feb"/>. * '''ტექსტილისა და გალანტერეის კომბინატი''' (1971): იგეგმებოდა [[კოოპერაცია|კოოპერატიული]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1971_Aug"/>. * '''„თბილგვირაბმშენის“ რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკკ)''' (1982): [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველყოფის მთავარი საწარმო. ქარხანა წელიწადში 20 ათას კუბურ მეტრ ასაწყობ რკინაბეტონსა და 50 ათას სასაქონლო ბეტონს უშვებდა<ref name="ZV1982_Feb"/>. * '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' (1986): მოიცავდა ინსტრუმენტების, [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[მოსაპირკეთებელი მასალები|მოსაპირკეთებელი მასალების]] საამქროებს<ref name="ZV1986_Sep"/><ref name="ZV1987_Dec27"/>. 1988 წელს აქ გაიხსნა '''პოლიმერული ნაწარმის ქარხანა''', რომელიც მარმარილოს ნარჩენებისგან სანტექნიკასა და მოსაპირკეთებელ ფილებს აწარმოებდა<ref name="ZV1988_May"/>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხანა''' (1986): იგეგმებოდა ახალი კორპუსების მშენებლობა ორხევში, რომლებიც 1989 წელს უნდა შესულიყო ექსპლუატაციაში<ref name="ZV1986_Jun"/>. * '''სუვენირების წარმოება „სოლანი“''' (1985): დაგეგმილი იყო ახალი საამქროს მშენებლობა 1,2 მილიონი რუბლის ღირებულებით<ref name="ZV1985_Oct"/>. * '''ადგილობრივი მრეწველობის სამინისტროს სარემონტო ბაზა''' (1987): იგეგმებოდა სამინისტროს ყველა საწარმოს მოწყობილობების ცენტრალიზებული შეკეთებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30"/>. პოსტსაბჭოთა პერიოდში ამ და ახალი საწარმოების ბაზაზე [[კერძო კომპანია|კერძო კომპანიები]] დაარსდა. 1998–1999 წლებში ორხევის სამრეწველო ზონაში დარეგისტრირდა '''სს „პოლიმერული ნაკეთობა“'''<ref name="SG1998_Dec"/> და '''სს „ხალიბი“''' (სარემონტო-მექანიკური ქარხანა)<ref name="SG1999_Jan"/>. 1998 წელს აქ ასევე მუშაობდა '''სს „ვაზიანი“''', რომელიც [[შამპანური|შამპანურს]] აწარმოებდა<ref name="Sakartvelo1998"/>. ==== თანამედროვე საწარმოები ==== XXI საუკუნეში ორხევის სამრეწველო ზონა აგრძელებს ფუნქციონირებას, სპეციალიზდება რა ძირითადად კვების, ლოგისტიკურ და სამშენებლო დარგებში. სურსათის ეროვნული სააგენტოს 2019—2025 წლების სახელმწიფო მონიტორინგის მონაცემები ადასტურებს დასახლებაში რამდენიმე მსხვილი კომპანიის საქმიანობას<ref name="NFA_main">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/StateControl/ |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250502214506/https://www.nfa.gov.ge/Ge/StateControl |archivedate=2025-05-03 |url-status=live |description=მთავარი გვერდი სახელმწიფო კონტროლის ანგარიშებით. }}</ref>. * '''[[ღვინის კომპანია „დუგლაძე“]]''' ({{lang-ka|შპს დუგლაძეების ღვინის კომპანია}}) — [[ღვინო|ღვინოებისა]] და [[ბრენდი|ბრენდის]] მსხვილი მწარმოებელი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ჭანტლაძის ჩიხი, 8<ref name="NFA2021">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1229 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2021 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2021 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707181833/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1229 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2021 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2022">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5568 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2022 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2022 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250508101050/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5568 |archivedate=2025-05-08 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2022 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2023">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5835 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2023 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2023 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707180143/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5835 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2023 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2024-2025">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/StateControl/ |title=კვარტალური ანგარიშები (2024-2025) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250502214506/https://www.nfa.gov.ge/Ge/StateControl |archivedate=2025-05-03 |url-status=live |description=2024-2025 წლების კვარტალური ანგარიშები, რომლებშიც ორხევის კომპანიებთან დარღვევები არ დაფიქსირებულა. }}</ref>. * '''შპს „რესპუბლიკა“''' ({{lang-ka|შპს რესპუბლიკა}}) — რძის პროდუქტების მწარმოებელი სავაჭრო მარკებით „მალკო“ და „რანინა“, მდებარეობს თენგიზ ჭანტლაძის ქუჩა, 26ა-ში. კომპანიის საქმიანობა არაერთხელ გამხდარა სახელმწიფო კონტროლის ობიექტი<ref name="NFA2019">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/3310 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2019 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2019 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707181900/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/3310 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2019 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2020">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1214 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2020 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2020 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250508130308/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1214 |archivedate=2025-05-08 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2020 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2023" />. * '''შპს „ფრუტ ლოჯისტიკა“''' — ლოგისტიკური კომპანია-მომმარაგებელი, რომელიც მდებარეობს ორხევის სამხედრო დასახლების ტერიტორიაზე<ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2022" />. * '''შპს „აგროფლორა“''' — ლოგისტიკური კომპანია-მომმარაგებელი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: მ. აბაშიძე-საფაროვას ქუჩა, № 1<ref name="NFA2024-2025" />. * '''შპს „დაკო ტრეიდ“''' ({{lang-ka|შპს დაკო ტრეიდ}}) — საბაკალეო პროდუქტების დაფასოებისა და დისტრიბუციის კომპანია, მდებარეობს ჭანტლაძის ქუჩა, 3-ში<ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2022" /><ref name="NFA2024-2025" />. * '''შპს „ფუდსერვისი“''' ({{lang-ka|შპს ფუდსერვისი}}) — საკვები პროდუქტების დისტრიბუტორი და იმპორტიორი, ბაზირებულია ჭანტლაძის ქუჩა, 40-ში<ref name="NFA2022" /><ref name="NFA2023" />. * '''„Plastics Georgia“''' და '''„Lider Plast“''' — პლასტმასის ნაწარმის მწარმოებელი საწარმოები. * '''„ბედეგი“''' — სამშენებლო მასალების მწარმოებელი ქარხანა. * '''„წუნდა“''' — ავეჯის ფაბრიკა.<ref name="OSM_Data"/> === თანამედროვე კეთილმოწყობა და სოციალური ობიექტები === მუნიციპალური სოციალური პროგრამების ფარგლებში, ორხევში, მუხაძის ქუჩაზე, ფუნქციონირებს სოციალური საცხოვრებელი კორპუსი 75 ბინით სოციალურად დაუცველი ოჯახებისთვის. 2015 წელს, უსახლკაროთა რეგისტრაციის ახალი წესების დამტკიცებასთან და თბილისში სპეციალური მუნიციპალური კომისიის შექმნასთან დაკავშირებით, ცნობილი გახდა, რომ ორხევში სრულდებოდა მუნიციპალური თავშესაფრის მშენებლობა, რომელიც 80-მდე ოჯახის დროებითი საცხოვრებლით უზრუნველყოფას ითვალისწინებდა<ref name="Sakrebulo_Shelter_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |title=კომისიის სხდომაზე ,,უსახლკაროდ რეგისტრაციისა და თავშესაფარი ფართით უზრუნველყოფის წესის“ დამტკიცების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-11-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165508/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ამასთან, სოციალური საცხოვრისის ექსპლუატაციას კონფლიქტებიც ახლავს: 2025 წლის მაისში ერთ-ერთი ავარიული კორპუსის მცხოვრებლები მერიის მიერ მათი გადასახლების გეგმის წინააღმდეგ გამოვიდნენ და ახალი საცხოვრებლის მიღების წინასწარი იურიდიული გარანტიები მოითხოვეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025"/>. ეს ობიექტები ქალაქის სამსახურების რეგულარული მონიტორინგის ქვეშ იმყოფება, რასაც თბილისის საკრებულოს 2018, 2021 და 2023 წლების ანგარიშები ადასტურებს<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |title=გიორგი ბირბიჩაძემ ორხევსა და ლილოში სოციალური საცხოვრისი და მიუსაფართა თავშესაფარი დაათვალიერა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-06-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155720/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |title=კომისიის სხდომაზე ,,თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის’’ ანგარიში მოისმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-09-07 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155253/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |title=ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომისიის სხდომაზე თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის დირექტორს მოუსმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2023-10-19 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630154909/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2010-იანი წლების ბოლო და 2020-იანი წლების დასაწყისი დასახლების აქტიური ინფრასტრუქტურული განახლების პერიოდით აღინიშნა. საკრებულოს ანგარიშების თანახმად, ეს სამუშაოები ხშირად იყო პასუხი იმ პრობლემებზე, რომლებიც მოსახლეობამ რაიონის მაჟორიტარ დეპუტატ გიორგი ტყემალაძესთან შეხვედრებზე დააყენა და ქალაქის ბიუჯეტში აისახა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონის მოსახლეობასთან პერმანენტულ შეხვედრებს განაგრძობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-12-29 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155908/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref name="Sakrebulo_2019_03_22">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურულ სამუშაოებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-03-22 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155630/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. ასე, 2018 წელს დაიწყო სანიაღვრე სისტემის მშენებლობა პეტრიწის, კაკაბაძის, გოკიელისა და წუწუნავას ქუჩებზე, რათა გადაჭრილიყო დატბორვის მრავალწლიანი პრობლემა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორში მიმდინარე ინფრასტრუქტურულ პროექტებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-03-14 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155910/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2019 წელს შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები: სკვერი (500 მ²) და სპორტული მოედანი მუხაძის ქუჩაზე, ასევე ჩატარდა ორხევის ცენტრალური პარკის მასშტაბური კეთილმოწყობა, სადაც 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია მოწესრიგდა, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22" />. 2021 წელს სრულად განახლდა საგზაო ინფრასტრუქტურა მუხაძის ქუჩაზე, მათ შორის დაიგო ასფალტი, დამონტაჟდა ბორდიურები და მოეწყო საფეხმავლო ბილიკები<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |title=სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურული სამუშაოები მიმდინარეობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-05-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155419/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2021 წელს გიორგი მუხაძის ქუჩაზე (ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედნის მახლობლად) ჩატარდა გამწვანების სამუშაოები, რომლის დროსაც გაშენდა ახალი გაზონები, დაირგო ხეები, ყვავილები და ბუჩქები.<ref name="Botanica2021">{{cite web |url=https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3 |title=ორხევი |lang=ka |website=Botanica.ge |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701130836/https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3/ |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }}</ref> 2021 წელს ტელეკომპანია „[[იმედი (ტელეკომპანია)|იმედმა]]“ მოამზადა სიუჟეტი თენგიზ ჩანტლაძის ჩიხის ერთ-ერთი კორპუსის მცხოვრებლებზე, რომლებმაც ერთობლივი ძალისხმევით საკუთარი ეზო გაალამაზეს (სავარაუდოდ, თ. ჩანტლაძის ჩიხი, 5). 2015 წელს დაწყებული ინიციატივით, მიტოვებული ტერიტორია მოვლილ მწვანე სკვერად გადაიქცა. მცხოვრებლებმა, რომლებიც [[ამხანაგობა|ამხანაგობად]] გაერთიანდნენ, დამოუკიდებლად დარგეს ხეები, ბუჩქები და ყვავილები, მოაწყვეს ყვავილნარები, მათ შორის ხელმისაწვდომი მასალებისგან, როგორიცაა მანქანის საბურავები. ნერგების ნაწილი და სკამები ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარებით მიიღეს, თუმცა სკვერის მოვლისა და განვითარების ძირითადი სამუშაოები თავად მცხოვრებლებმა იკისრეს. კეთილმოწყობაში აქტიურად მონაწილეობენ ბავშვებიც, რომლებიც მშობლებს მცენარეების მორწყვასა და სისუფთავის დაცვაში ეხმარებიან. ერთ-ერთმა მცხოვრებმა, ავთომ, ბავშვებთან ერთად ეზოში ჩიტების სახლები ააშენა და დაამონტაჟა. მისი თქმით, ეს საქმიანობა არა მხოლოდ გარემოს გალამაზების საშუალებაა, არამედ აღზრდის მნიშვნელოვანი ელემენტიც: „ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ... არ არის აუცილებელი ველოდოთ მერიას ან მთავრობას, რაც ჩვენს ძალებშია, თავად უნდა გავაკეთოთ“. <ref name="ImediDila_Yard_2021">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=RIC670MxQF0 | title = ორხევის დასახლებაში მცხოვრებლებმა საკუთარი საცხოვრებელი კორპუსის ეზო გაამწვანეს | lang = ka | website = იმედის დილა | publisher = ტელეკომპანია იმედი | date = 2021-05-11 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/720p-25_202507 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ. | urlstatus = live }}</ref> === განათლება === ==== ისტორიული სასწავლო დაწესებულებები ==== საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში ფუნქციონირებდა [[საბავშვო ბაღი]] და [[ბაგა-ბაღი|ბაგა]] (1950 წლიდან)<ref name="ZV1950_Nov"/>, მუშა-მშენებელთა '''მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები''' (1953 წლიდან)<ref name="ZV1953_Apr"/> და '''„საქმთავარმონტაჟსპეცმშენის“ სასწავლო კომბინატი''' (1982 წლიდან)<ref name="ZV1982_Nov"/>. ==== თანამედროვე სასწავლო დაწესებულებები ==== * '''156-ე საჯარო სკოლა''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 28). 2019 წელს დაიწყო 1000 მოსწავლეზე გათვლილი სკოლის კომპლექსური [[რეაბილიტაცია]]<ref name="Droa_School">{{სტატია |სათაური=ორხევის დასახლებაში 156-ე საჯარო სკოლის სრული რეაბილიტაცია დაიწყო |ორიგინალი= |ბმული=https://droa.ge/?p=55976 |ენა=ka |გამოცემა=droa.ge |გამომცემლობა=საქართველოს მედია კლუბი |ტიპი=საიტი |წელი=2019 |თვე=10 |რიცხვი=9 |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://archive.ph/wRo9U |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="Sakrebulo_School">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |title=156-ე საჯარო სკოლაში სრული რეაბილიტაციის პროცესი დაიწყო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-10-08 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155704/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. * '''ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის №19 ხელოვნების სკოლა''' (კობა აბზიანიძის ქ., 6) — მუნიციპალური სასწავლო დაწესებულება, რომელიც თბილისის მერიის კულტურის, განათლების, სპორტისა და ახალგაზრდულ საქმეთა სამსახურის დაქვემდებარებაში მყოფი 33 ხელოვნების სკოლის სისტემაში შედის. სკოლაში სწავლება მიმდინარეობს სხვადასხვა შემოქმედებითი მიმართულებით, მათ შორის: [[მუსიკა]], [[თეატრი]] და [[ქორეოგრაფია]]<ref name="Tbilisi_Art_Schools"> {{cite web |url=https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |title=ხელოვნების სკოლები |lang=ka |website=თბილისის მერიის ოფიციალური საიტი |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630202909/https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }} </ref>. * '''76-ე საბავშვო ბაღი'''. * '''კერძო სკოლა-ლიცეუმი „სანთელი“'''.<ref name="OSM_Data"/> ==== ბიბლიოთეკა ==== * '''[[ტერენტი გრანელი|ტერენტი გრანელის]] სახელობის ბიბლიოთეკა''' (მუხაძის ქ., 6/6) — წარმოადგენს თბილისის მულტიფუნქციური ბიბლიოთეკების ქსელის №11 ფილიალს<ref name="Library_Sign_Photo"> {{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |title=ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკის (ფილიალი №11) აბრა ორხევში |author=დავით ოსიპოვი |website=Wikimedia Commons |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630195204/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |archivedate=2025-06-30 }} </ref>. ის არის 1951 წელს მკითხველისთვის გახსნილი მასობრივი ბიბლიოთეკის მემკვიდრე<ref name="ZV1951_Nov2"/>. თბილისის ბიბლიოთეკების ოფიციალური ცნობარის მიხედვით, დაარსების წლად 1950 წელი ითვლება. 2018 წლის მდგომარეობით (მაშინ ფილიალი №44), მისი ფონდი 13 066 ერთეულს ითვლიდა, ხოლო მკითხველთა რაოდენობა 920 ადამიანს შეადგენდა<ref name="Tbilisi_Libraries_2018"> {{cite web |url=https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |title=ქ. თბილისის ბიბლიოთეკები – 2018 |lang=ka |website=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა |format=PDF |date=2018 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240706132939/https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |archivedate=2024-07-06 |urlstatus=live |pages=2 }} </ref>. === ჯანდაცვა === საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში მოქმედებდა ამბულატორია და პოლიკლინიკა, თუმცა პოსტსაბჭოთა პერიოდში პირველადი სამედიცინო დახმარების ხელმისაწვდომობა პრობლემად იქცა. 2015 და 2017 წლებში საკრებულოს კომისიების სხდომებზე არაერთხელ დაისვა ორხევში პირველადი ჯანდაცვის ობიექტების გახსნის აუცილებლობის საკითხი. კერძოდ, აღინიშნა, რომ დასახლებაში შემორჩენილი იყო ყოფილი პოლიკლინიკების შენობები, რომელთა რეაბილიტაცია მოსახლეობის საჭიროებებისთვის შეიძლებოდა<ref name="Sakrebulo_Health_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |title=გულიკო ზუმბაძემ ბრიფინგზე დიდი ლილოს მაცხოვრებლების ჯანმრთელობის შესწავლა მოითხოვა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-08-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165518/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref><ref name="Sakrebulo_Health_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |title=კომისიის სხდომაზე პირველადი ჯანდაცვის მომსახურების ობიექტების ამოქმედების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-07-20 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630163938/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. პრობლემა განსაკუთრებით გამწვავდა 2016 წლის ივლისში, როდესაც ორხევის მცხოვრებლებმა საპროტესტო აქცია გამართეს ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით. საინფორმაციო რეპორტაჟის თანახმად, ეს სამედიცინო დაწესებულება ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოს №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო აქციის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. ოპოზიციის წარმომადგენლის მიერ ინიცირებული პროტესტი შეტაკებებში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016"/>. === კომერცია და მომსახურება === ==== საბჭოთა პერიოდისა და 1990-იანი წლების ობიექტები ==== 1988 წელს ორხევში, მისამართზე '''ორხევი, 2''', გაიხსნა „ავტოვაზტექმომსახურების“ ცენტრი, სადაც ძველი „[[ვაზ (საწარმო)|ჟიგულისა]]“ და „[[გაზ (საწარმო)|გაზის]]“ მარკის ავტომობილების მფლობელებს შეეძლოთ მათი ახალ მოდელებზე გადაცვლა დამატებითი გადასახადით. ჩაბარებული ავტომობილის კომპენსაცია „ჟიგულისთვის“ 400-დან 600 რუბლამდე, ხოლო [[გაზ (საწარმო)|გორკის საავტომობილო ქარხნის]] ავტომობილებისთვის 200-დან 1000 რუბლამდე შეადგენდა<ref name="ZV1988_Sep">{{სტატია |ავტორი=ბაბუხადია, ანზორ |სათაური=Актуальное интервью. Новые «Жигули» за старые... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |პასუხისმგებელი=Грузинформ |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1988 |თვე=9 |რიცხვი=13 |გამოშვება=211 |ნომერი=19166 |გვერდები=3 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113309/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1992 წელს, [[ჰიპერინფლაცია|ჰიპერინფლაციის]] პერიოდში, ორხევში მდებარეობდა '''„კავკასიური ბანკი“''' და '''„სამეფო ბანკი“''', სადაც [[სავალუტო ბაზარი|ვალუტის გადაცვლა]] ხდებოდა<ref name="SG1992_Aug">{{სტატია |ავტორი=В. Гогидзе |სათაური=Магия денег. Если у вас... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |პასუხისმგებელი=А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1992 |თვე=8 |რიცხვი=18 |გამოშვება=104 |ნომერი=364 |გვერდები=2 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113901/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1996 წელს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ-ის]] [[საელჩო]] რძის კომბინატის ტერიტორიაზე (კახეთის გზატკეცილი, მე-10 კმ) დახურულ აუქციონს ატარებდა, სადაც [[სამშენებლო მასალები|სამშენებლო მასალები]] იყიდებოდა<ref name="SG1996_May"/>. 1998 წლიდან ახვლედიანის ქ. 6-ში მდებარეობდა სახელმწიფო '''[[სადაზღვევო კომპანია|სადაზღვევო ორგანიზაცია]] „სამგორი“''', რომელიც მომსახურების ფართო სპექტრს სთავაზობდა, [[სიცოცხლის დაზღვევა|სიცოცხლის დაზღვევიდან]] დაწყებული, მოსავლისა და ავტოსამოქალაქო პასუხისმგებლობის დაზღვევის ჩათვლით<ref name="SG1998_Jun">{{სტატია |სათაური=АО «Грузинское государственное страхование» и Государственная страховая организация «Самгори» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |პასუხისმგებელი=под ред. Т. Ласхишвили |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1998 |თვე=6 |რიცხვი=26 |გამოშვება=161 |ნომერი=21382 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630114337/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== ორხევში წარმოდგენილია რამდენიმე მსხვილი სავაჭრო ქსელის სუპერმარკეტი, აფთიაქები და სხვადასხვა კომერციული ობიექტები. ფუნქციონირებს „[[საქართველოს ბანკი|საქართველოს ბანკის]]“, „[[თიბისი ბანკი|თიბისი ბანკისა]]“ და „[[ლიბერთი ბანკი|ლიბერთი ბანკის]]“ [[ბანკომატი|ბანკომატები]] და გადახდის ტერმინალები. კახეთის გზატკეცილთან მდებარეობს [[მაკდონალდსი]]. გარდა ამისა, დასახლებაში მრავალი მცირე მაღაზია, [[თონე]], ხორცის ჯიხური, ავტოსახელოსნო და სხვა მომსახურების ობიექტია.<ref name="OSM_Data"/> * '''[[მაკდონალდსი]]''' — მდებარეობს ორხევის სამხრეთ ნაწილში, კახეთის გზატკეცილთან. რესტორანი 2022 წლის ივლისში გაიხსნა. შენობა აღჭურვილია [[მზის ელექტროსადგური|მზის პანელებით]] სახურავზე და [[ელექტრომობილი|ელექტრომობილების]] დამტენი სადგურით.<ref name="BMG_McDonalds_2022">{{cite web | url = https://www.myvideo.ge/v/4130438 | title = კამპანიის McHappy Day-ი ფარგლებში „მაკდონალდს საქართველომ“, „პირველ ნაბიჯს“ 30 000 ლარი გადასცა | lang = ka | publisher = Business Media Georgia | date = 2022-07-28 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/mcdonalds-georgia-first-step-donation-2022 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ღონისძიება „მაკდონალდსის“ ახალ, ეკომეგობრულ რესტორანში გაიმართა, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ გაიხსნა და სტუმრებს კახეთის გზატკეცილზე, ორხევის დასახლებაში მასპინძლობს. | urlstatus = live }}</ref>. === კულტურა, რელიგია და დასვენება === ==== საბჭოთა პერიოდის ობიექტები ==== 1950 წელს დასახლებაში დასრულდა 300-ადგილიანი კლუბის (მოგვიანებით — [[კულტურის სახლი]]) მშენებლობა, ასევე გაიხსნა ფოსტა<ref name="ZV1950_Nov"/>. 1951 წელს კლუბში უკვე იმართებოდა კონცერტები, მათ შორის ლიტვის სსრ-ის სახელმწიფო ფილარმონიის გუნდის გასტროლები<ref name="ZV1951_Aug"/>, და გაიხსნა მასობრივი ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>. 1989 წელს ორხევის კულტურის სახლში ვიდეობარი გაიხსნა<ref name="ZV1989_Jan"/>. შემდგომში კულტურის სახლის შენობა დაანგრიეს. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== [[#რელიგიური ობიექტები|იხ. ქვეთავი]] === ტრანსპორტი === მრავალი წლის განმავლობაში სატრანსპორტო ხელმისაწვდომობა ორხევის მცხოვრებლებისთვის ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად რჩებოდა. 2015–2016 წლებში მუნიციპალიტეტის დონეზე აქტიურად განიხილებოდა საჩივრები ავტობუსების ნაკლებობისა და მოუხერხებელი განრიგის შესახებ<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_06"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |title=გულიკო ზუმბაძე მერიის ტრანსპორტის საქალაქო სამსახურის წარმომადგენლებს შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-06-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165159/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. შედეგად, მიღებულ იქნა კონკრეტული ზომები: 2015 წლის აპრილში გახანგრძლივდა ავტობუსების მარშრუტების მუშაობის დრო საღამოს საათებში, ბოლო გარანტირებული რეისებით [[ისანი (მეტროსადგური)|მეტროსადგურ „ისნიდან“]] 22:55 და 23:30 საათზე<ref name="Sakrebulo_Transport_2015_04"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |title=გულიკო ზუმბაძემ საზოგადოებას მუნიციპალური ავტობუსების სამუშაო მარშრუტების ახალი განრიგი გააცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-04-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165519/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>, ხოლო 2016 წლის აგვისტოში ამოქმედდა ახალი მიკროავტობუსის მარშრუტი №107, რომელმაც თეთრიხევი და ორხევი მეტროსადგურ „ისანთან“ დააკავშირა<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_08"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |title=გულიკო ზუმბაძის ინიციატივით, ორხევის დასახლებაში მიკროავტობუსის ახალი ხაზი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-08-05 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164726/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. დღესდღეობით დასახლება თბილისის ცენტრთან და მეტროსადგურ ისანთან დაკავშირებულია მხოლოდ ავტობუსების მარშრუტებით, მათ შორის №312<ref name="Moovit312">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-312-Tbilisi-1906-775440-76224110-0|title=312 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - დიდი ლილო (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 322<ref name="Moovit322">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-322-Tbilisi-1906-775440-76224120-0|title=322 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 337<ref name="Moovit337">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-337-Tbilisi-1906-775440-76224134-0|title=337 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტი ✈ (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 341<ref name="Moovit341">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-341-Tbilisi-1906-775440-76224138-0|title=341 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 361<ref name="Moovit361">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-361-Tbilisi-1906-775440-76224158-0|title=361 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ლილო ლოჭინი (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 408<ref name="Moovit408">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-408-Tbilisi-1906-1233448-71183091-0|title=408 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტის დასახლება (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომლებიც კახეთის გზატკეცილზე (დასახლების სამხრეთით) მოძრაობენ. თუმცა, დასახლებისთვის მთავარ სატრანსპორტო მარშრუტად რჩება ავტობუსი №356<ref name="Moovit356">{{cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-356-Tbilisi-1906-775440-76224153-0|title=356 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ორხევი|lang=ka|website=Moovit|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომელიც თეთრიხევჰესიდან მოდის, ორხევის მთავარ გზებს გაივლის და მეტროსადგურ ისნამდე მიდის. 2019 წელს ამ მარშრუტზე (მაშინ მას 56 ნომერი ჰქონდა) დაინიშნა ახალი, კომფორტული [[Isuzu]]-ს მარკის [[ავტობუსი|ავტობუსები]], რომლებიც აღჭურვილია [[კონდიციონერი|კონდიციონერებით]] და ადაპტირებულია [[შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი|შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის]].<ref name="1tv_bus">{{cite web |author=თამარ ნადარეიშვილი |title=ორხევის მიმართულებით ხუთი ახალი ავტობუსი იმოძრავებს |url=https://1tv.ge/news/orkhevis-mimartulebit-khuti-akhali-avtobusi-imodzravebs/ |website=პირველი არხი |publisher=საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი |lang=ka |date=2019-10-22 |access-date=2025-06-27 |urlstatus=live }}</ref> == ღირსშესანიშნაობები == === მემორიალები და სამახსოვრო ნიშნები === დასახლებაში რამდენიმე ობიექტია, რომლებიც ადგილობრივი მცხოვრებლებისა და ტრაგიკული მოვლენების ხსოვნას უკვდავყოფს. * '''კობა აბზიანიძის სახელობის საინფორმაციო სტენდი''' — ცენტრალურ პარკში დამონტაჟებულია სტენდი, რომელიც ეძღვნება სოსო (კობა) აბზიანიძის, [[ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის]] I ხარისხის ორდენის კავალერის, სახელობის ქუჩას.<ref name="OSM_Data"/> * '''მემორიალი სვანური კოშკის სახით''' — დადგმულია [https://www.facebook.com/paata.gujejiani.7 პაატა გუჯეჯიანის] მიერ 2014 წლის 10 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების, კახა კალანდარიშვილისა (09.11.1967—08.05.2024) და გეგი კვიციანის (16.10.1988—14.02.2018) ხსოვნის პატივსაცემად.<ref>{{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |title=მემორიალი სვანური კოშკი ორხევში |last=ოსიპოვი |first=დავით |website=ვიკისაწყობი |date=2024-11-07 |access-date=2025-06-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629181530/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |archivedate=2025-06-29 |urlstatus=live }}</ref> * '''მემორიალური დაფა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“''' — დამონტაჟებულია 156-ე საჯარო სკოლაში, დასახლების იმ მცხოვრებთა ხსოვნის პატივსაცემად, რომლებიც 1992 წელს [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|საქართველო-აფხაზეთის კონფლიქტის]] დროს დაიღუპნენ. დაფაზე, რომელზეც საქართველოს გერბი და წარწერა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“ არის გამოსახული, ჩამოთვლილია ოთხი ადამიანის სახელი: ** კობა აბზიანიძე (1965—1992) ** ვაჟა ბანეთიშვილი (1969—1992) ** ოთარი მიგრიჯინაშვილი (1955—1992) ** ლევან ფუხაშვილი (1957—1992)<ref name="OSM_Data"/> * '''ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი''' — სპორტული მოედანი, რომელიც დასახლებაში მდებარეობს. 2020 წლის 18 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების ინიციატივითა და ქალაქის საბჭოს ([[საკრებულო]]) გადაწყვეტილებით, მას ვახტანგ ფანგანის სახელი მიენიჭა. ვახტანგ ფანგანი იყო ნიჭიერი ახალგაზრდა [[ფეხბურთელი]], კლუბ „ვიტ ჯორჯიას“ კაპიტანი და თბილისის ასაკობრივი ნაკრების წევრი, რომელიც ორხევში გაიზარდა და 2013 წელს ტრაგიკულად დაიღუპა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |title=ორხევის დასახლებაში ფეხბურთელ ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედანი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2020-10-18 |access-date=2025-06-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630130358/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. === რელიგიური ობიექტები === * {{anchor|წმინდა ნინოს ეკლესია}}'''წმინდა ნინოს ეკლესია''' — [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლური ეკლესია]], რომელიც მდებარეობს [[#ცენტრალური პარკი|ცენტრალურ პარკში]], მისამართზე: კობა აბზიანიძის ქ., 3. ტაძრის მშენებლობა 2000 წელს დაიწყო ადგილობრივი მცხოვრების, გიორგი (გია) ჯაყელის, თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის პირველი მოადგილის, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისთვის ბრძოლებში უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა მოძიების საქართველოს პარლამენტის დროებითი კომისიის თავმჯდომარისა და ფრაქცია „მოქალაქეთა კავშირის“ წევრის, ინიციატივითა და სახსრებით<ref name="SG2002_Jan"/>. პროექტი შეიმუშავა [[არქიტექტორი|არქიტექტორმა]] ნოდარ მოლოთაშვილმა [[საქართველოს საპატრიარქო|საქართველოს საპატრიარქოს]] საეკლესიო ხუროთმოძღვრების განყოფილებასთან ერთად. ტაძრის მშენებლობაში, რომელიც ორხევის ცენტრალურ პარკში [[აგური|აგურით]], ბლოკებითა და [[კრამიტი|კრამიტით]] (რომელიც, არქიტექტორის მტკიცებით, ბევრად უფრო დიდხანს ძლებს, ვიდრე თუნუქის სახურავი) აშენდა, მონაწილეობდა 12 [[სამხედრო მოსამსახურე]], ასევე ადგილობრივი მცხოვრებლები, რომლებიც [[შემოწირულობა|შემოწირულობებს]] აკეთებდნენ. ტაძარი 2000 წლის 1 ივნისს, [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] საქართველოში შემოსვლის დღეს, აკურთხეს<ref name="SG2000_Jan">{{სტატია |ავტორი=А. Чантурия |სათაური=В Орхеви возводится церковь Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=1 |რიცხვი=7 |გამოშვება=5 |ნომერი=21920 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630115642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="SG2000_Jun">{{სტატია |სათაური=Грузия отметила день вступления в страну просветительницы Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |გამომცემლობა=Редакция газеты «Свободная Грузия», АО «Самшобло» |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=6 |რიცხვი=2 |გამოშვება=135 |ნომერი=22050 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ეკლესია სწრაფად იქცა თემის მნიშვნელოვან ცენტრად. 2002 წელს აქ გაიმართა მისი მთავარი [[ქტიტორი|ქტიტორის]], გიორგი (გია) ჯაყელის, [[პანაშვიდი]], რითაც დასრულდა მისი ტაძრისადმი მსახურების ისტორია<ref name="SG2002_Jan">{{სტატია |სათაური=Парламент выражает соболезнование семье Георгия (Гии) Джакели |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |პასუხისმგებელი=под ред. Тато Ласхишвили, Елены Чачуа, Арсена Еремяна |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2002 |თვე=1 |რიცხვი=22 |გამოშვება=9 |ნომერი=22367 |გვერდები=8 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''იეჰოვას მოწმეთა სამეფო დარბაზი''' — [[იეჰოვას მოწმეები|იეჰოვას მოწმეთა]] რელიგიური შეკრებების ადგილი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ვაჟა ბანეთიშვილის ქ., 41. === კულტურა და დასვენება === * {{anchor|ცენტრალური პარკი}}'''ორხევის ცენტრალური პარკი''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 22) — დასახლების მთავარი [[სარეკრეაციო ზონა]]. მის ტერიტორიაზე მდებარეობს [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს ეკლესია]]. 2017 წელს ცენტრალურ პარკში ჩატარდა გამწვანების აქცია, რომლის დროსაც ადგილობრივი მცხოვრებლების მონაწილეობით დაირგო 200-მდე კვიპაროსის ნერგი<ref name="Sakrebulo_Greening_2017">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |title=გულიკო ზუმბაძემ ორხევის დასახლებაში გამწვანების აქციაში მიიღო მონაწილეობა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-05-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164020/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live}}</ref>. 2019 წელს პარკში ჩატარდა მასშტაბური რეკონსტრუქცია: მოწესრიგდა 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>{{efn|ზოგიერთ ოფიციალურ დოკუმენტში, მაგალითად, კეთილმოწყობის შესახებ სიახლეებში, პარკი შეიძლება მოხსენიებული იყოს როგორც „ცენტრალური სკვერი“, რაც რაიონული მწვანე ზონების აღსანიშნავად გავრცელებული პრაქტიკაა.}} * '''სკვერი მუხაძის ქუჩაზე''' — 2019 წელს გახსნილი 500 მ² ფართობის კეთილმოწყობილი დასასვენებელი ზონა. სკვერში დამონტაჟებულია საბავშვო ატრაქციონები, ფანჩატური, სკამები და განათების სისტემა, ხოლო საფეხმავლო ბილიკები დეკორატიული ფილებითაა მოპირკეთებული. სკვერის გვერდით ასევე მოეწყო 529 მ² ფართობის სპორტული მოედანი<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>. * '''ახალი სკვერი კახეთის გზატკეცილთან''' — 2024 წელს გახსნილი მსხვილი სარეკრეაციო სივრცე დასახლების სამხრეთ ნაწილში. 6500 მ² ფართობზე მოეწყო დასასვენებელი ზონები, საბავშვო და ფიტნეს-მოედნები, ასევე თანამედროვე სპორტული მოედანი ხელოვნური საფარით. პროექტი, რომლის ღირებულებამ 643 000 ლარი შეადგინა, ასევე მოიცავდა განათებისა და სარწყავი სისტემების დამონტაჟებას. სკვერის გახსნაში მონაწილეობდნენ თბილისის მერის მოადგილე და სამგორის რაიონის ხელმძღვანელობა<ref name="Versia_New_Park_2024"> {{cite web |url=https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |title=სამგორში, ორხევის დასახლებაში ახალი სკვერი გაიხსნა |website=versia.ge |lang=ka |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630184943/https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. * '''კულტურის სახლი''' — საბჭოთა პერიოდში დასახლების საზოგადოებრივი ცხოვრების ცენტრი იყო. 1980-იანი წლების ბოლოს, ცვლილებების სულისკვეთების ფონზე, მისმა დირექტორმა ნუგზარ იაკობიაძემ სამეწარმეო ინიციატივა გამოიჩინა: 1989 წლის ახალი წლისთვის ცარიელ დარბაზში ვიდეო-ბარი გახსნა, სადაც ფილმების ჩვენებასთან ერთად სტუმრებს ნამცხვრებსა და [[ხაჭაპური|ხაჭაპურს]] სთავაზობდნენ<ref name="ZV1989_Jan">{{სტატია |ავტორი=Заря Востока - Грузинформ |სათაური=Репортёр сообщает что... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |პასუხისმგებელი=А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=1 |რიცხვი=6 |გამოშვება=5 |ნომერი=19259 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121354/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 2023 წლის მდგომარეობით, კულტურის სახლის შენობა დანგრეულია<ref>{{cite web |author=David Osipov |title=957527532103379 |url=https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |website=Mapillary |date=2023-06-05 |lang=en |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121648/https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. === ისტორიული ობიექტები === * '''მიტოვებული სასაფლაო''' — დასახლების ტერიტორიაზე მდებარეობს ძველი [[სასაფლაო]], სადაც შემორჩენილია XX საუკუნის შუა პერიოდის საფლავები, მათ შორის ჩვილი ალექსეი კუჩერენკოს (1955 წ.) საფლავი.<ref name="OSM_Data"/> თუმცა, ბევრ საფლავზე სახელები წაშლილია. == სურათები == <gallery mode="nolines" widths="300" heights="200"> ფაილი:2024-10-09. St. Nino Church. Orkhevi, Tbilisi.jpg|წმინდა ნინოს ეკლესია ფაილი:2024-10-29. Otar Taktakishvili Art School No. 19. Orkhevi.jpg|ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის ხელოვნების სკოლა ფაილი:Orkhevi bridge - full view 1.jpg|ორხევის ხიდი ფაილი:Bakery in Orkhevi.jpg|თონესთან ფაილი:Svan Tower Memorial, Orkhevi Settlement, Tbilisi.jpg|სვანური კოშკი - მემორიალი ფაილი:Public School 156. Main view. 2.jpg|156-ე საჯარო სკოლა ფაილი:"They fought for Motherland" memorial in Public School 156.jpg|მემორიალი 156-ე სკოლაში ფაილი:Memorial of Soso (Koba) Abzianidze in Orkhevi.jpg|სოსო (კობა) აბზიანიძის მემორიალი ცენტრალურ პარკში ფაილი:Vakhtang Pangani sport ground. 01. Orkhevi.jpg|ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი ფაილი:Southern White-breasted Hedgehog in Orkhevi.jpg|[[თეთრმკერდა ზღარბი]] კახეთის გზატკეცილთან ორხევში ფაილი:European Rhinoceros Beetle in Orkhevi.jpg|[[ფირნიშა ხოჭო]] (მამრი) წმინდა ნინოს ეკლესიასთან </gallery> == იხილეთ აგრეთვე == * [[სამგორი]] * [[თბილისის ზღვა]] * [[სამგორის სარწყავი სისტემა]] * [[თბილისის მეტროპოლიტენი]] * [[თბილისი]] * [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)]] * [[ორხევი|მდინარე ორხევი]] ==სქოლიო== {{სქოლიოს სია|group=georgian}} {{სქოლიო}} {{თბილისის უბნები}} rqejg4coujmp9jlsebuok0u8uyrjkzz 4828358 4828357 2025-07-08T07:47:17Z David Osipov 152507 /* ადმინისტრაციული სტატუსი */ 4828358 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}}{{ექსპერტი}}{{ინფოდაფა დასახლება | სტატუსი = დასახლება | რეგიონის ტიპი = ქალაქი | რეგიონი = თბილისი | რაიონის ტიპი = რაიონი | რაიონი = სამგორი }} '''ორხევი''' — დასახლება (დაბა) და მიკრორაიონი<ref name="OSM_Data">{{cite web|url=https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.92420936564181,41.6930706849846&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|title=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|lang=ka|author=საჯარო რეესტრი|website=საჯარო რეესტრის რუკების სერვისი|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250702170508/https://maps.gov.ge/map/portal#state/point=44.924285054525306,41.693624562105946&projection=EPSG:4326&zoom=16.181412145090203&projection=EPSG:4326|archivedate=2025-07-02|access-date=2025-07-02|url-status=live}}</ref> [[თბილისი]]ს აღმოსავლეთ ნაწილში, [[სამგორი]]ს შემადგენლობაში. მდებარეობს მდინარე [[მტკვარი|მტკვრის]] მარცხენა სანაპიროზე, სამგორი-II-ისა და ზემო ალექსეევკის დასახლებებს შორის<ref name="EncTbilisi">{{წიგნი |ссылка=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |ავტორი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ სახვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |პასუხისმგებელი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიძე, ელ. კაჯაი, მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=2008 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |გვერდები=135 |გვერდების რაოდენობა=511 |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. XX საუკუნის შუა ხანებში, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მუშებისა და ინჟინრებისთვის, რომლებიც [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავისა]] და [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] მშენებლობაზე მუშაობდნენ, კეთილმოწყობილი მუშათა დასახლება დაარსდა. დროთა განმავლობაში, იგი საბჭოთა ეპოქის სამრეწველო ცენტრიდან შერეული განაშენიანების საცხოვრებელ რაიონად გარდაიქმნა. დასახლების ტერიტორია ჯერ კიდევ [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანაში]] (ძვ. წ. XIII-XI სს.) იყო დასახლებული, რასაც მრავალრიცხოვანი არქეოლოგიური აღმოჩენები მოწმობს. ორხევის თანამედროვე ისტორია 1948 წელს, ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარი სამრეწველო-ლოგისტიკური ბაზის შექმნით დაიწყო. მოკლე დროში დასახლება საცხოვრებელი სახლებით განაშენიანდა და საკუთარი სოციალური ინფრასტრუქტურით აღიჭურვა. 1960-1980-იან წლებში ორხევის სამრეწველო პროფილი მნიშვნელოვნად გაფართოვდა: აშენდა მსხვილი საწარმოები, მათ შორის [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] საჭიროებებისთვის სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი რკინაბეტონის კონსტრუქციების (რბკ) ქარხანა, ასევე სამშენებლო მასალების კომბინატის ფილიალი და სხვა წარმოებები. ამ პერიოდის საარქივო წყაროები დეტალურად ასახავს დასახლების ცხოვრებას, აფიქსირებს როგორც ოფიციალურ მიღწევებს, ისე მოსახლეობის საყოფაცხოვრებო პრობლემებს. [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ ორხევის სამრეწველო საწარმოების პრივატიზაცია დაიწყო. ამ პერიოდში დასახლება კრიმინოგენული ვითარების გაუარესებას და სოციალურ-ეკონომიკურ სირთულეებს შეეჯახა. ამავდროულად, 2000 წელს დაიწყო [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს სახელობის ტაძრის]] მშენებლობა. XXI საუკუნეში დასახლება თანამედროვე გამოწვევების წინაშე დადგა, მათ შორის სოციალური პროტესტების, ეკოლოგიური პრობლემებისა და უკანონო მშენებლობების გარშემო კონფლიქტების სახით. ამავე დროს, დაიწყო აქტიური კეთილმოწყობის პერიოდი: განახლდა გზები, რეაბილიტაცია ჩაუტარდა სოციალურ ობიექტებს და შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები. == ეტიმოლოგია == სახელწოდება „ორხევი“, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[მდინარე ორხევი|მდინარეს]] უკავშირდება და ორი [[ქართული ენა|ქართული]] სიტყვის — „ორი ხევის“ — გაერთიანებითაა მიღებული, რაც „ორ [[ხევი|ხევს]]“ ან „ორი ხევის შესართავს“ ნიშნავს<ref name="NPLG_Dict">{{Cite web|url=http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|title=ორხევი|lang=ka|website=უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი|publisher=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065342/http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=217765|archivedate=2025-06-29|accessdate=2025-06-26|url-status=live}}</ref>. ისტორიულად ეს ტერიტორია, მეზობელი დასახლებების ჩათვლით, ცნობილი იყო '''ქარისების''' სახელით, რაც „ქარიან ადგილებს“ ნიშნავს<ref name="Toponyms1997">{{წიგნი |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |ავტორი=სახლთხუციშვილი, უშანგი |სათაური=ადგილის დედა ანუ რას მოგვითხრობენ ტოპონიმები : წიგნი I |პასუხისმგებელი=პაატა ცხადაია |წელი=1997 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=ლომისი |ტომი=1 |გვერდები=66, 91 |გვერდების რაოდენობა=179 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/435803 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. აღნიშნული [[ტოპონიმი|ტოპონიმი]] უნიკალური არ არის და საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში გვხვდება. ყველაზე ცნობილია ამავე სახელწოდების [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)|სოფელი]] [[თიანეთის მუნიციპალიტეტი|თიანეთის მუნიციპალიტეტში]]. გარდა ამისა, ტოპონიმი დაფიქსირებულია ლიტერატურულ და ისტორიულ წყაროებში, რომლებიც ქვეყნის სხვა რეგიონებს უკავშირდება: * '''[[იმერეთი|დასავლეთ საქართველოში]]''' — მოხსენიებულია [[ლორთქიფანიძე, კონსტანტინე|კონსტანტინე ლორთქიფანიძის]] რომანში „კოლხეთის ცისკარი“ (1933), როგორც ადგილმდებარეობა [[ხონის მუნიციპალიტეტი|ხონის რაიონში]], რომელსაც რომანის გმირები გაივლიან<ref>{{წიგნი |ავტორი=Лордкипанидзе, К. Д. |სათაური=Заря Колхиды |ბმული=https://books.google.ge/books?id=RnIKMwEACAAJ |პასუხისმგებელი=Пер. с груз. Э. Ананиашвили |ადგილი=М. |გამომცემლობა=Советский писатель |წელი=1951 |ენა=ru |ციტატა=В главе 21 романа упоминается, как арба героев «миновала Орхеви».}}</ref><ref>{{სტატია | სათაური = Критика и библиография. В борьбе за новую жизнь | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = Н. В. Павчинский | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 204 | ნომერი = 7615 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250707110443/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/474965 | არქივი-თარიღი = 2025-07-07 }}</ref>. * '''[[კახეთი|აღმოსავლეთ საქართველოში]]''' — [[დონჟაშვილი, თინა|თინა დონჟაშვილის]] რომანზე „ალაზანზე“ გამოქვეყნებულ 1958 წლის რეცენზიაში მოხსენიებულია '''ორხევის კოლმეურნეობა''', რომელიც, სავარაუდოდ, [[გურჯაანის მუნიციპალიტეტი|გურჯაანის რაიონში]] მდებარეობდა<ref>{{სტატია|ავტორი=В. Лукашевич, П. Никитич|სათაური=Трижды воскреснуть для службы народу|წელი=1958|ენა=ru|ადგილი=Москва|გამოცემა=Литературная газета|ტიპი=გაზეთი|თვე=3|რიცხვი=22|ნომერი=35 (3846)|გვერდები=3|ბმული=https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250707071128/https://electro.nekrasovka.ru/books/6203344/pages/3|არქივი-თარიღი=2025-07-07}}</ref>. == არქეოლოგია == ტერიტორიას, რომელზეც თანამედროვე დასახლება მდებარეობს, უძველესი ისტორია აქვს. ორხევის ველზე, მდინარე ორხევისა და მტკვრის შესართავთან, აღმოჩენილია [[გვიანი ბრინჯაოს ხანა|გვიანი ბრინჯაოს ხანის]] (ძვ. წ. XIII—XI სს.) სამარხები. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად ნაპოვნია 80-ზე მეტი არტეფაქტი, მათ შორის მრავალფეროვანი [[კერამიკა]] ([[დოქი]], [[ქოთანი]], [[თასი]]), [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს იარაღი]] ([[სატევარი]], [[ცული]], [[შუბი|შუბისა]] და [[ისარი|ისრის]] პირები), ასევე [[ბრინჯაო|ბრინჯაოს]], [[ძვალი|ძვლისა]] და [[სარდიონი|სარდიონის]] სამკაულები. ეს აღმოჩენები მიუთითებს ამ ტერიტორიის მჭიდრო დასახლებასა და განვითარებულ მეურნეობაზე, რომელიც [[მიწათმოქმედება|მიწათმოქმედებასა]] და [[მესაქონლეობა|მესაქონლეობას]] ემყარებოდა, უკვე სამი ათასზე მეტი წლის წინ.<ref name="TbilisiHistory1">{{წიგნი |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |ავტორი=გ. აფრასიძე, შ. ბადრიაძე, ელ. კაჯაია |სათაური=თბილისის ისტორია. ტომი I: თბილისი უძველესი დროიდან XVIII საუკუნის ბოლომდე |პასუხისმგებელი=მამია დუმბაძე, ვიქტორ გუჩუა |წელი=1990 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=მეცნიერება |ტომი=1 |გვერდები=43—44 |გვერდების რაოდენობა=574 |isbn= |ტირაჟი=160000 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629070425/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/432828 |archivedate=2025-06-29}}</ref> == ისტორია == === ადგილმდებარეობის ისტორია (1948 წლამდე) === თანამედროვე მუშათა დასახლების დაარსებამდე, სახელწოდება „ორხევი“ გეოგრაფიულ ადგილს და, სავარაუდოდ, ამავე სახელწოდების [[რკინიგზის სადგური|რკინიგზის სადგურს]] აღნიშნავდა. საბჭოთა პერიოდში ეს ტერიტორია პირველად 1921 წლის თებერვალში, [[საქართველოს საბჭოთა ოკუპაცია (1921)|საქართველოს გასაბჭოების]] კონტექსტში მოიხსენიება, როდესაც [[წითელი არმიის XI არმია|მე-11 წითელი არმიის]] ნაწილები [[თბილისი|ტფილისზე]] შეტევის ფარგლებში, მათ შორის, ორხევის სადგურისკენ მიიწევდნენ<ref name="ZV1963_Jan">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |სათაური=Красные орлы Кавказа |წელი=1963 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=1 |რიცხვი=15 |გამოშვება=12 |ნომერი=11637 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629074319/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501842 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ომისშემდგომ წლებში, [[სამგორის სარწყავი სისტემა|სამგორის სარწყავი სისტემის]] პროექტის დაწყებასთან ერთად, ტერიტორიის აქტიური ათვისება დაიწყო. პირველი მოსამზადებელი სამუშაოები 1946 წელს დაიწყო. იმავე წლის ოქტომბერში [[პრესა|პრესაში]] გავრცელდა ინფორმაცია მომავალი [[თბილისის ზღვა|თბილისის წყალსაცავის]] მიდამოებში მუშათა დასახლებების მშენებლობის დაწყების შესახებ<ref name="ZV1946_Oct">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |ავტორი=ელერდაშვილი, ს. |სათაური=На стройках новой пятилетки. Трасса Самгорского канала |წელი=1946 |პასუხისმგებელი=ნ. ვ. პავჩინსკი |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=20 |გამოშვება=211 |ნომერი=6845 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629091553/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/471970 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. მოგვიანებით, 1970 წლით დათარიღებულ დასახლების მცხოვრებთა [[წერილი|წერილში]] ნათქვამი იყო, რომ პირველი დროებითი ნაგებობები ჯერ კიდევ 1946 წელს აშენდა<ref name="ZV1970_Jan">{{სტატია | ავტორი = ნ. ჭიჭიაშვილი, ა. ამანაშვილი, ი. ლუჩკო | სათაური = Короткие сигналы. Просьба осталась без последствий | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = შ. კარკარაშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1970 | თვე = 1 | რიცხვი = 23 | გამოშვება = 18 | ნომერი = 13578 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629094153/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/511702 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. [[1946 წელი|1946 წლის]] ბოლოსთვის ორხევი უკვე დედაქალაქის ადმინისტრაციულ რუკაზე აღიარებულ [[ორიენტირი|გეოგრაფიულ ორიენტირად]] იქცა. 1946 წლის დეკემბერში [[თბილისი|თბილისის]] საარჩევნო ოლქების ფორმირებისას, იგი ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის სასაზღვრო პუნქტად მოიხსენიებოდა, რომლის საზღვარიც „სადგურ [[ნავთლუღი (სადგური)|ნავთლუღიდან]] ორხევამდე“ გადიოდა<ref name="ZV1946_Dec">{{სტატია | სათაური = Указ Президиума Верховного Совета Грузинской ССР О избирательных округах по выборам в Верховный Совет Грузинской ССР | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1946 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 245 | ნომერი = 6879 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095400/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472016 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ამგვარად, 1948 წლის დასაწყისისთვის ორხევი წარმოადგენდა ცნობილ ადგილს, სადაც დაწყებული იყო მზადება მასშტაბური [[მშენებლობა|მშენებლობისთვის]], მაგრამ ჯერ კიდევ არ იყო სრულფასოვანი დასახლება სამრეწველო ბაზით. === სამრეწველო ბაზის დაარსება (1948) === ტერიტორიის სრულმასშტაბიანი [[მრეწველობა|სამრეწველო]] ათვისება, რომელიც უკვე ორხევის სახელით იყო ცნობილი<ref name="ZV1946_Dec"/>, 1948 წელს დაიწყო, როდესაც ეს ტერიტორია შეირჩა ტრესტ „სამგორწყალმშენის“ მთავარ სამრეწველო-ლოგისტიკურ ბაზად, რომელიც სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებლობას ახორციელებდა. განვითარება სწრაფი ტემპით მიმდინარეობდა. 1948 წლის მარტში ტრესტის ხელმძღვანელმა ვ. გაგანიძემ ორხევში მატერიალური მომარაგების ბაზის შექმნა დააანონსა, რომელიც '''ცენტრალურ მექანიკურ სახელოსნოებს''', გარაჟს და [[სახერხი საამქრო|სახერხ ქარხანას]] მოიცავდა<ref name="ZV1948_Mar">{{სტატია | ავტორი = გაგანიძე ვ. | სათაური = Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 3 | რიცხვი = 18 | გამოშვება = 56 | ნომერი = 7207 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629095926/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472748 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმავე წლის აპრილისთვის '''ავტოსახელოსნოები, გარაჟი და მექანიკური სახელოსნოები''' უკვე აშენებული იყო<ref name="ZV1948_Apr">{{სტატია | სათაური = Предмайское социалистическое соревнование. Самгорводстрой перевыполнил квартальный план | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 4 | რიცხვი = 6 | გამოშვება = 70 | ნომერი = 7221 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100352/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472786 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ივლისისთვის სრულდებოდა ცენტრალური მექანიკური სახელოსნოს მოწყობა, რომელსაც „პირველხარისხოვანი ჩარხებით“ აجهزةბდნენ სამშენებლო ტექნიკის შესაკეთებლად და დეტალების დასამზადებლად. პარალელურად, სამრეწველო ზონასთან მიჰყავდათ [[ელექტროგადამცემი ხაზი]] სახელოსნოს, სახერხი ქარხნის, ასევე მატერიალური და [[ცემენტი|ცემენტის]] საწყობების მოსამარაგებლად<ref name="ZV1948_Jul">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | წელი = 1948 | თვე = 7 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 135 | ნომერი = 7286 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629100642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473645 | archivedate = 2025-06-29 | url-status = live }}</ref>. სამრეწველო [[განაშენიანება|განაშენიანების]] გარდა, ორხევი მთელი პროექტის [[სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა|სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის]] საწყისი წერტილი გახდა. სწორედ კახეთის გზატკეცილიდან, ორხევის რაიონში, დაიწყო '''ცალკე საექსპლუატაციო გზის''' გაყვანა, რომელიც მაგისტრალური არხის მთელ ტრასას გაუყვა და მისი ყველა მონაკვეთი ერთმანეთთან დააკავშირა<ref name="ZV1948_Jun">{{სტატია | სათაური = Самгори - народная стройка. Магистральная дорога | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = საქართველოს კპ (ბ) ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1948 | თვე = 6 | რიცხვი = 26 | გამოშვება = 127 | ნომერი = 7278 | გვერდები = 3 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629101017/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/473615 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. === მუშათა დასახლების ჩამოყალიბება (1949—1950-იანი წლები) === სამრეწველო ბაზის შექმნის შემდეგ დაიწყო [[საცხოვრებელი სახლი|საცხოვრებელი]] სახლების აქტიური მშენებლობა. 1949 წლის ოქტომბერში გაზეთი „კომუნისტი“ იტყობინებოდა: „ორხევში უკვე მზადაა რამდენიმე საცხოვრებელი სახლი და [[სასადილო]]... მაშინ ორხევი უკვე [[დაბა]] იქნება“<ref name="Komunisti1949">{{სტატია | ავტორი = ლომთაძე დ. | სათაური = სამგორის ველზე... | ორიგინალი = სამგორის ველზე | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1949 | თვე = 10 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 214 (8517) | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120224/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/387297 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1950 წლის ბოლოსთვის ორხევი, რომელიც თბილისის გარდაუბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა, სამგორის სარწყავი სისტემის მშენებელთათვის კეთილმოწყობილ მუშათა ქალაქად გადაიქცა. ორი წლის განმავლობაში აშენდა 26 საცხოვრებელი სახლი, საბავშვო ბაღი, ბაგა-ბაღი, ამბულატორია, საპარიკმახერო, აბანო, სასადილო და მაღაზია. სწორი ქუჩების გასწვრივ დეკორატიული ხეები დაირგო, ხოლო დასახლებაში მოეწყო საკუთარი [[რადიო]]კვანძი, [[წყალგაყვანილობა]] და [[ელექტროსადგური]]. ამ დროისთვის სრულდებოდა 300-ადგილიანი კლუბისა და [[ფოსტა|ფოსტის]] შენობის მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov">{{სტატია | ავტორი = გ. პ. პროზორია, გ. აპიცარიანი, ი. ალადაშვილი, ტ. ბელიაევა, ვ. ცხოვრებაშვილი | სათაური = Поселок Орхеви | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 11 | რიცხვი = 28 | ნომერი = 266 (7932) | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629120903/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476629 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. საბინაო მშენებლობა გრძელდებოდა: იმავე წლის დეკემბრისთვის [[მძღოლი|მძღოლებისა]] და [[მექანიზატორი|მექანიზატორებისთვის]] ექვსი დამატებითი სახლი აშენდა<ref name="ZV1950_Dec8">{{სტატია | სათაური = На Самгорской стройке. Бесперебойно работать в зимних условиях. Беседа с начальником «Самгорводстроя» тов. А. Габуния | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = პავჩინსკი, ნ. ვ. | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 274 | ნომერი = 7940 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121423/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476695 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ასევე გაიხსნა საექიმო უბნები სტომატოლოგიური კაბინეტებით<ref name="ZV1950_Dec21">{{სტატია | სათაური = По городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | ენა = ru | გამოცემა = Заря Востока | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1950 | თვე = 12 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 7952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629121802/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/476763 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. დასახლების სოციალური და კულტურული ცხოვრებაც სწრაფად ვითარდებოდა. 1951 წელს გაიხსნა მასობრივი [[ბიბლიოთეკა]]<ref name="ZV1951_Nov2">{{სტატია | სათაური = По Городу | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1951 | თვე = 11 | რიცხვი = 2 | გამოშვება = 259 | ნომერი = 8219 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629122005/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/478353 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> (ამჟამად — [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#ბიბლიოთეკა|ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკა]]) და ახალი კლუბი, სადაც იმართებოდა [[კონცერტი|კონცერტები]], მათ შორის [[გასტროლები|გასტროლები]] [[ლიტვის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|ლიტვის სსრ-დან]] ჩამოსული არტისტების მონაწილეობით<ref name="ZV1951_Aug">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |სათაური=Песни дружбы |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |წელი=1951 |თვე=8 |რიცხვი=23 |გამოშვება=198 |ნომერი=8158 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629122424/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477164 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლება ამაყობდა თავისი წარმოების [[დამკვრელობითი შრომა|მოწინავეებით]], რომელთა შორის იყვნენ [[მხურავი]] გიორგი ფეშხელაშვილი, [[მძღოლი|მძღოლები]] ნადეჟდა კლიშინა და ივან არუთინოვი, [[ექსკავატორი|ექსკავატორების]] მემანქანეები ივან ტიმჩენკო (წყაროში შეცდომაა დაშვებული — ძველი მაცხოვრებლების მოგონებებით, სწორედ მაშინ გაზეთმა შეცდომით მას გიორგი ტიმჩენკო უწოდა) და სტეპან ფადეევი, მხერხავი მიხეილ მელაძე და დურგალი გიორგი ნინოშვილი.<ref name="ZV1950_Nov"/>. პარალელურად მიმდინარეობდა ორხევის ადმინისტრაციული და პოლიტიკური ჩამოყალიბება. 1950 წლის 25 იანვარს დაარსდა '''ორხევის საარჩევნო უბანი'''<ref name="Komunisti1950">{{სტატია | სათაური = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ორიგინალი = ქ. თბილისის გარეუბნის რაიონის საარჩევნო უბნები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = ბ. ნანიტაშვილი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | წელი = 1950 | თვე = 1 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 19 | ნომერი = 8579 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123049/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/393488 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1954 წლისთვის აქ უკვე მოქმედებდა '''პირველადი პარტიული ორგანიზაცია'''<ref name="Komunisti1954">{{სტატია | სათაური = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ორიგინალი = მშობლიური კომუნისტური პარტიისათვის | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1954 | თვე = 3 | რიცხვი = 16 | გამოშვება = 64 | ნომერი = 9840 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629123815/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/402815 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მშენებლობის კვალიფიციური მუშახელით უზრუნველსაყოფად დასახლებაში ორგანიზებული იყო სამშენებლო კადრების მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები<ref name="ZV1953_Apr">{{სტატია | ავტორი = პრუიძე ა. | სათაური = Растут кадры строителей Самгори | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. ი. ხუციშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1953 | თვე = 4 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 100 | ნომერი = 8674 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124334/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/477879 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, ცხოვრებისა და [[საბინაო-კომუნალური მომსახურება|კომუნალური მომსახურების]] ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო. 1952 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიაში მწირ ასორტიმენტზე ჩიოდნენ და იძულებულნი იყვნენ [[პირველადი მოხმარების საგნები|პირველადი მოხმარების საგნებისთვის]] თბილისში ევლოთ<ref name="ZV1952_Apr">{{სტატია | სათაური = Вниманию „Цекавшири“ и „Грузторга“ | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | ენა = ru | პასუხისმგებელი= ნ. ვ. პავჩინსკი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1952 | თვე = 4 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 90 | ნომერი = 8356 | გვერდები = 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629124626/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/479650 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. === ადმინისტრაციული რეფორმები და სამრეწველო ზრდა (1960—1980-იანი წლები) === 1960-იან წლებში დასახლებამ მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციული გარდაქმნები განიცადა და სწრაფად მზარდი მუშათა დასახლებებისთვის დამახასიათებელ საყოფაცხოვრებო პრობლემებს შეეჯახა. 1962 წლის აპრილში, [[რეფორმა|რეფორმის]] ფარგლებში, სამგორის რაიონი თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამავდროულად, „სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლება“ ოფიციალურად გაერთიანდა სოფელ ორხევთან და ახალ დასახლებას '''დასახლება სამგორი''' ეწოდა<ref name="ZV1962_Apr">{{სტატია | სათაური = Хроника | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 4 | რიცხვი = 21 | გამოშვება = 93 | ნომერი = 11413 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165107/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502200 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ოფიციალური სახელის ცვლილების მიუხედავად, ისტორიული სახელწოდება „ორხევი“ მყარად შენარჩუნდა ყოველდღიურ ხმარებაში, რასაც ადასტურებს იმ დროინდელი მაცხოვრებლების მრავალრიცხოვანი წერილები გაზეთებში<ref name="ZV1962_Dec7" />. ამ პერიოდის დასახლების სოციალური ცხოვრება ნათლად აისახა გაზეთ „Заря Востока“-ს ფურცლებზე. 1962 წლის დეკემბერში გამოქვეყნდა ორი წერილი, რომლებიც ყოფის კონტრასტებს ასახავდა. 7 დეკემბერს 15 მცხოვრებისგან შემდგარმა ჯგუფმა, მათ შორის საზოგადოებრივმა მაკონტროლებელმა ტ. სემიხოვამ, გამოაქვეყნა კოლექტიური წერილი [[საჩივარი|საჩივრებით]] სასურსათო მაღაზიის (გამგე გ. ბაირამოვი), ხორცისა და ბოსტნეულის ჯიხურის (გამგე ს. ლაზარიშვილი) და [[რესტორანი|რესტორნის]] (გამგე ნ. ჯალალოვი) მუშაობაზე. მაცხოვრებლები იტყობინებოდნენ [[ცომეული|ცომეულზე]] ფასების მომატების, [[ხორცი|ხორცის]] ერთიან ფასად გაყიდვის შესახებ, ხარისხის მიხედვით დაყოფის გარეშე, და გამაგრილებელი სასმელების ჯიხურში სპირტიანი სასმელებით [[ბუტლეგერობა|არალეგალური ვაჭრობის]] შესახებ<ref name="ZV1962_Dec7">{{სტატია | ავტორი = ტ. სემიხოვა, მ. დანჩენკო, ა. კამალოვი, გ. კირაკოზაშვილი, მ. კარასაშვილი, ვ. აფაკასიადი და სხვ. | სათაური = Пора навести порядок! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 7 | გამოშვება = 285 | ნომერი = 11605 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629165648/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503889 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. აღსანიშნავია, რომ მეორე დღეს, 8 დეკემბერს, იმავე გაზეთში გამოჩნდა სხვა წერილი, რომელშიც [[მოსახლეობა|მაცხოვრებლები]], მათ შორის [https://www.wikitree.com/wiki/Sipina-2 ანა ოსიპოვა], გ. ტიმჩენკო და რ. იაკოვენკო, გულწრფელ მადლობას უხდიდნენ ადგილობრივი [[პოლიკლინიკა|პოლიკლინიკის]] ბავშვთა ექიმს, ედიტა გიორგის ასულ ასათიანს, და აღნიშნავდნენ, რომ მისი „კეთილი ღიმილი და კეთილი სიტყვა — საუკეთესო წამალია ავადმყოფებისთვის“<ref name="ZV1962_Dec8">{{სტატია | ავტორი = ოსიპოვა ა. ა., ტიმჩენკო გ., იაკოვენკო რ., მაისურაძე ე., ანდრეევა ზ., გერასიმენკო | სათაური = Спасибо, дорогие! | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = რედ. ი. ჩხიკვიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1962 | თვე = 12 | რიცხვი = 8 | გამოშვება = 286 | ნომერი = 11606 | გვერდები = 3 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170303/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/503891 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1970 წლისთვის, დაარსებიდან თითქმის მეოთხედი საუკუნის შემდეგ, საყოფაცხოვრებო პრობლემები გამწვავდა: 40 მცხოვრების კოლექტიურ წერილში ისინი ჩიოდნენ „1946 წელს აშენებული დროებითი ნაგებობების“ უკიდურეს სიძველეზე, [[სასმელი წყალი|სასმელი წყლის]] მიწოდების ხშირ შეფერხებებზე და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე<ref name="ZV1970_Jan"/>. 1970-იანი წლებისთვის ორხევი თბილისის '''საქარხნო რაიონის''' შემადგენლობაში შევიდა<ref name="Komunisti1974">{{სტატია | ავტორი = ტიგიშვილი რ. | სათაური = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ორიგინალი = მკითხველის ფელეტონი. ტელევიზორის ოინები | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | ენა = ka | გამოცემა = კომუნისტი | გამომცემლობა = საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის ორგანო | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1974 | რიცხვი = 16 | თვე = 2 | გამოშვება = 40 | ნომერი = 15861 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629170955/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/442226 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>, და ხელისუფლებამ დაიწყო მისი კეთილმოწყობაზე ზრუნვა, კერძოდ, გზების განათებაზე<ref name="ZV1973_Jun">{{სტატია | ავტორი = ინაშვილი ფ., შელია დ., გვინიაშვილი შ., ტაბატაძე ა., როზენბერგ ლ. | სათაური = Праздник народовластия | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ო. კინკლაძე | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1973 | თვე = 6 | რიცხვი = 19 | გამოშვება = 142 | ნომერი = 14599 | გვერდები = 1, 2 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171407/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/517170 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. ამ პერიოდში ორხევის სამრეწველო პროფილი, რომელიც თავდაპირველად მშენებლობაზე იყო ორიენტირებული, აქტიურად დაიწყო [[დივერსიფიკაცია|დივერსიფიკაცია]]. უკვე არსებული '''ორხევის მეცხოველეობის საბჭოთა მეურნეობის'''<ref name="Komunisti1987">{{სტატია | ავტორი = კურხული ჯ., საქინფორმის კორ. | სათაური = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ორიგინალი = მეცხოველეობა დამკვრელური ფრონტია. ზამთარი ძნელი იქნება | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = დ. იოსელიანი | გამოცემა = კომუნისტი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს კპ ცკ-ის ორგანო | წელი = 1987 | თვე = 11 | რიცხვი = 24 | გამოშვება = 271 | ნომერი = 20012 | გვერდები = 1 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629171737/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/465579 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref> გარდა, დასახლებაში ახალი სამრეწველო ობიექტების მშენებლობა გაიშალა. საკვანძო საწარმო გახდა ახალი '''რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკბკ)''', რომელიც 1980-იანი წლების დასაწყისში „თბილგვირაბმშენის“ მიერ აშენდა [[სოციალისტური შრომის გმირი|სოციალისტური შრომის გმირის]] ალექსანდრე დათაშვილის ხელმძღვანელობით. ეს საწარმო, რომელიც მდებარეობდა მინდორზე, რომელიც, თანამედროვის თქმით, „ასაფრენ ბილიკს ჰგავდა“, და რომლის გვერდითაც გადიოდა [[ალექსეევკა (დასახლება თბილისში)|დასახლება ალექსეევკის]] ბაღების „ყვავილოვანი ნუშის ვარდისფერი ქაფით“ მოფენილი გზა, სტრატეგიული მნიშვნელობის იყო. იგი კრიტიკულად მნიშვნელოვანი იყო [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველსაყოფად, რომლებიც, [[ჟურნალისტი|ჟურნალისტის]] გამოთქმით, „შიმშილობდნენ“, განიცდიდნენ კონსტრუქციების მწვავე დეფიციტს და ქარხნის ამუშავებას „[[მანანა ზეციური|მანანა ზეციურივით]]“ ელოდნენ. 1982 წლის თებერვალში ქარხანამ, რომელიც მოიცავდა ბეტონის შემრევ კვანძს და 1100 ტონა ცემენტის ცენტრალურ საწყობს, პირველი პროდუქცია გამოუშვა. მისი საპროექტო სიმძლავრე წელიწადში 20 ათასი მ³ ასაწყობი [[რკინაბეტონი|რკინაბეტონისა]] და 50 ათასი მ³ სასაქონლო ბეტონისგან შედგებოდა<ref name="ZV1982_Feb">{{სტატია | ავტორი = ნედაშკოვსკაია, ი. | სათაური = Взлётная полоса. Социалистическое соревнование — школа интернационализма | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1982 | თვე = 2 | რიცხვი = 10 | გამოშვება = 34 | ნომერი = 17210 | გვერდები = 2 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629172409/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/535363 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. მისი გაშვებასთან დაკავშირებით, ძველი რკბკ ქარხანა [[ელიავას ქუჩა|ელიავას ქუჩაზე]] თბილისში 1983 წელს ლიკვიდირებულ იქნა<ref name="ZV1982_Oct23">{{სტატია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |სათაური=На контроле «Зари Востока» — письма трудящихся. Факты подтвердились, меры приняты |პასუხისმგებელი= ნ. ჩერქეზიშვილი |წელი=1982 |ენა=ru |ადგილი=თბილისი |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |თვე=10 |რიცხვი=23 |გამოშვება=244 |ნომერი=17420 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250628204904/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536400 |არქივი-თარიღი=2025-06-28}}</ref>. 1980-იანი წლების შუა პერიოდში ორხევში გაიხსნა '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' ახალი ინსტრუმენტული [[საამქრო|საამქროთი]]. მის დასაკომპლექტებლად ხელმძღვანელობამ მოაწყო „შრომითი დესანტი“ გამოცდილი [[კომუნისტი|კომუნისტებისგან]] მთავარი საწარმოდან, [[ინჟინერი|ინჟინერ]] სემიონ სემილეტოვის მეთაურობით, რათა [[კომბინატი|კომბინატის]] ტრადიციები, როგორც ითქვა, „უკვე სისხლში“ ჰქონოდათ<ref name="ZV1986_Sep">{{სტატია |სათაური=Правофланговые ускорения. Черта характера |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |ენა=ru |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |გამოცემა=Заря Востока |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |წელი=1986 |თვე=9 |რიცხვი=16 |გამოშვება=215 |ნომერი=18570 |გვერდები=1 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629175323/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538565 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref><ref name="ZV1987_Feb">{{სტატია | ავტორი = შჩერბინა-ესვანჯია, ლუდმილა | სათაური = И прошел год... | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = გ. პაწურია | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 2 | რიცხვი = 25 | გამოშვება = 47 | ნომერი = 18702 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629175723/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537309 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref>. 1988 წლისთვის კომბინატმა დანერგა [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[ფიბროცემენტი|მოსაპირკეთებელი ფილების]] წარმოება [[მარმარილო|მარმარილოსა]] და [[პოლიმერები|პოლიმერების]] ნარჩენებისგან, დასავლეთ გერმანული ფირმა „ადმ“-ისა და ჰოლანდიური „შტორკის“ მოწყობილობების გამოყენებით<ref name="ZV1987_Dec27">{{სტატია | ავტორი = მიხაილ ჯინჯიხაშვილი | სათაური = Репортаж. Для ремонта квартиры | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | ენა = ru | პასუხისმგებელი = ნ. ჩერქეზიშვილი | გამოცემა = Заря Востока | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии | წელი = 1987 | თვე = 12 | რიცხვი = 27 | გამოშვება = 297 | ნომერი = 18952 | გვერდები = 4 | არქივი-ბმული = https://web.archive.org/web/20250629180052/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539506 | არქივი-თარიღი = 2025-06-29 }}</ref><ref name="ZV1988_May">{{სტატია |ავტორი=ვ. ვალიშვილი, მ. კიკვაძე |სათაური=Хозяйствовать по-новому |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |პასუხისმგებელი=ფოტოქრონიკა საქინფორმი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального Комитета Компартии Грузии, Верховного Совета и Совета Министров Грузинской ССР |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1988 |თვე=5 |რიცხვი=7 |გამოშვება=106 |ნომერი=19061 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629180820/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539013 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. დასახლების სამრეწველო ინფრასტრუქტურა ასევე მოიცავდა: * '''[[ორგანული სასუქები|ორგანული სასუქების]] ქარხანა''' — შენდებოდა 1962 წელს, რომელთანაც მტკვარზე სპეციალური ხიდი-აკვედუკი მილსადენით იყო გადებული.<ref name="ZV1962_Feb">{{სტატია |ავტორი=შ. კოჟილოტი |სათაური=Мост готов |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1962 |თვე=2 |რიცხვი=9 |გამოშვება=33 |ნომერი=11353 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181204/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/501694 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. * '''რკინაბეტონის ღარების საწარმოო პოლიგონები''' [[სარწყავი მიწათმოქმედება|სარწყავი სისტემებისთვის]] (მოქმედებდა 1963 წელს)<ref name="ZV1963_Mar">{{სტატია |ავტორი=ს. ხეთაგური |სათაური=Первый эликсир земли |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |პასუხისმგებელი=ი. ჩხიკვიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1963 |თვე=3 |რიცხვი=26 |გამოშვება=71 |ნომერი=11696 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629181713/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/502269 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''ტექსტილ-გალანტერეის კომბინატი''' (შენდებოდა 1971 წელს)<ref name="ZV1971_Aug">{{სტატია |ავტორი=ჩედია ა. |სათაური=Для тружеников села |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |პასუხისმგებელი=შ. კარკარაშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1971 |თვე=8 |რიცხვი=4 |გამოშვება=176 |ნომერი=14026 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182003/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/516930 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხნის ახალი კორპუსები''' (ექსპლუატაციაში შესვლის ვადა 1989 წელს)<ref name="ZV1986_Jun">{{სტატია |ავტორი=მარტინიუკი, სვეტლანა |სათაური=Советский образ жизни |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1986 |თვე=6 |რიცხვი=29 |გამოშვება=150 |ნომერი=18505 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182222/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537848 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. * '''გაერთიანება „სოლანის“ სუვენირების წარმოება''' (იგეგმებოდა 1985 წელს), რომელსაც უნდა გამოეშვა ეროვნულ სტილში შესრულებული ნაწარმი: ჩანთები, [[ქისა|ქისები]], [[თავსაფარი|თავსაფრები]] და [[თავსაბურავი|თავსაბურავები]]<ref name="ZV1985_Oct">{{სტატია |ავტორი=ლომთაძე, ვახტანგ; მიქელაძე, ნუგზარ |სათაური=Товары: спрос, качество, ассортимент. Отнестись к себе требовательней. Круглый стол «Зари Востока» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1985 |თვე=10 |რიცხვი=22 |გამოშვება=244 |ნომერი=18299 |გვერდები=2 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182518/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/537554 |არქივი-თარიღი=2025-06-29}}</ref>. მზარდი მრეწველობის [[პერსონალი|კადრებით]] უზრუნველსაყოფად, 1982 წელს მისამართზე ახვლედიანის ქ. 1, უკვე მოქმედებდა '''სასწავლო კომბინატი „საქმთავარმონტაჟსპეცმშენი“''', სადაც ამზადებდნენ [[შემდუღებელი|გაზოელექტროშემდუღებლებს]], [[სანტექნიკოსი|ზეინკალ-სანტექნიკოსებს]] და [[მემონტაჟე|მემონტაჟეებს]], და სადაც მოსწავლეებს უზრუნველყოფდნენ [[საერთო საცხოვრებელი|საერთო საცხოვრებლითა]] და [[სტიპენდია|სტიპენდიით]] თვეში 75 რუბლის ოდენობით, 3-დან 6 თვემდე სწავლის ვადით<ref name="ZV1982_Nov">{{სტატია |სათაური=Учебный комбинат главного управления «Грузглавмонтажспецстрой» Грузинской ССР объявляет набор |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |პასუხისმგებელი=რედ. ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1982 |თვე=11 |რიცხვი=11 |გამოშვება=260 |ნომერი=17436 |გვერდები=4 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629182846/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536650 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>, ხოლო 1987 წელს განიხილებოდა ორხევში ცენტრალიზებული სარემონტო ბაზის შექმნა მთელი [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|რესპუბლიკის]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30">{{სტატია |ავტორი=მურადი ალაშვილი |სათაური=Хозрасчету быть полным |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |პასუხისმგებელი=ნ. ჩერქეზიშვილი |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1987 |თვე=12 |რიცხვი=30 |გამოშვება=299 |ნომერი=18954 |გვერდები=3 |არქივი-ბმული=https://web.archive.org/web/20250629183250/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539519 |არქივი-თარიღი=2025-06-29 }}</ref>. === პოსტსაბჭოთა პერიოდი და თანამედროვეობა === საბჭოთა კავშირის დაშლისა და საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის შემდეგ ორხევი, ისევე როგორც მთელი საქართველო, კარდინალური ცვლილებების ეპოქაში შევიდა. ეს პერიოდი ხასიათდებოდა მკვეთრი კონტრასტებით: კერძო მეწარმეობის ჩამოყალიბება ეკონომიკური არასტაბილურობის ფონზე, სულიერი აღორძინება კრიმინალის ზრდის ფონზე, ასევე ქვეყნის ახალ სოციალურ და თავდაცვით სტრუქტურებში თანდათანობითი ინტეგრაცია. ==== 1990-იანი წლები: გარდამავალი პერიოდის ეკონომიკა ==== 1990-იან წლებში საბჭოთა სამრეწველო ობიექტების ბაზაზე კერძო კომპანიების ჩამოყალიბება დაიწყო. ახალ პირობებთან ადაპტაციის ნათელი მაგალითი გახდა სს '''„ვაზიანი“'''. მისი გენერალური დირექტორი, დავით ახვლედიანი, რომელმაც განათლება მოსკოვში „საგარეო ვაჭრობის“ სპეციალობით მიიღო, რთულ წლებში დაბრუნდა საქართველოში და საწარმოს ჩაუდგა სათავეში. 1998 წლისთვის „ვაზიანი“ პოპულარულ შამპანურს „სამეფოს“ უშვებდა, მაგრამ, როგორც იმდროინდელი ბევრი საწარმო, მაღალი გადასახადებისა და გასაღების ბაზრების სიმცირის პრობლემებს აწყდებოდა, რაც კონიაკის წარმოებას აფერხებდა და არასრული სიმძლავრით მუშაობას აიძულებდა<ref name="Sakartvelo1998">{{სტატია | ავტორი = კეტი ჭადუნელი, ნანა ძველაია | სათაური = შამპანური „სამეფო“ შემდეგ „პრინცს“ ელოდება | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | პასუხისმგებელი = რედ. სერგო ჯანაშია | ენა = ka | გამოცემა = საქართველო | გამომცემლობა = ყოველკვირეული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გაზეთი | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 7 | რიცხვი = 28 | გამოშვება = 50 | ნომერი = 1680 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629183637/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/532254 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. იმ დროის ეკონომიკური მდგომარეობა დეტალებშიც აისახებოდა. 1996 წელს აშშ-ის საელჩომ ორხევში, რძის კომბინატის ტერიტორიაზე, დახურული აუქციონი ჩაატარა, სადაც დეფიციტური საქონელი იყიდებოდა: გენერატორები, სარეცხი მანქანები, საშრობები და სამშენებლო მასალები, რაც მოსახლეობისა და ორგანიზაციების საბაზისო ინფრასტრუქტურის საჭიროებებზე მიუთითებს<ref name="SG1996_May">{{სტატია | სათაური = 9 МАЯ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | პასუხისმგებელი = ა. ა. სილაგაძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1996 | თვე = 5 | რიცხვი = 4 | გამოშვება = 63 | ნომერი = 991 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184008/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/547930 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. თუმცა, ყველა ახალი საწარმო მაღალ სტანდარტებს არ იცავდა: იმავე წელს ორხევული ფირმა „გიორგი-94“ პრესაში უხარისხო ღვინის გამოშვებასთან დაკავშირებით მოიხსენიებოდა<ref name="SG1996_Oct">{{სტატია |სათაური=Антиреклама. Не пейте и не ешьте?!. |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |პასუხისმგებელი=Ред. А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=1996 |თვე=10 |რიცხვი=31 |გამოშვება=148 |ნომერი=1076 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629184236/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/548558 |archivedate=2025-06-29}}</ref>. ათწლეულის მეორე ნახევარში ვაუჩერული სისტემით მასშტაბური პრივატიზაცია დაიწყო. ვაჭრობაზე ერთი დოლარის ნომინალური ღირებულებით გამოტანილი იყო დასახლების მსხვილი სამრეწველო საწარმოები: სს „პოლიმერული ნაკეთობა“, რომელიც 4,3 ჰექტარ მიწაზე იყო განთავსებული, და სარემონტო-მექანიკური ქარხანა „ხალიბი“<ref name="SG1998_Dec">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в один доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1998 | თვე = 12 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 349 | ნომერი = 21570 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184621/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550723 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref><ref name="SG1999_Jan">{{სტატია | სათაური = Акционерные общества с номинальной стоимостью акций в 1 доллар | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 1999 | თვე = 1 | რიცხვი = 22 | გამოშვება = 13 | ნომერი = 21599 | გვერდები = 4 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629184909/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550608 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== სულიერი ცხოვრება, უსაფრთხოება და განვითარება 2000-იან წლებში ==== სოციალურ-ეკონომიკური სირთულეების ფონზე დასახლებაში სულიერი აღორძინება დაიწყო. მნიშვნელოვან მოვლენად იქცა [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] სახელობის ახალი [[მართლმადიდებლური ტაძარი|მართლმადიდებლური ტაძრის]] მშენებლობა. [[ორხევი (დასახლება თბილისში)#წმინდა ნინოს ეკლესია|ტაძრის მშენებლობის ისტორია]]. ამავდროულად, ორხევმა ქვეყნის თავდაცვის სისტემაში ახალი მნიშვნელობა შეიძინა. 2007 წელს, [[თურქეთი|თურქეთთან]] სამხედრო თანამშრომლობის ფარგლებში, გარემონტდა და აღიჭურვა დასახლებაში განლაგებული [[ლოგისტიკა|ლოგისტიკის]] [[ბატალიონი|ბატალიონის]] სარემონტო პუნქტი<ref name="SG2007_Mar">{{სტატია | სათაური = Рассмотрены вопросы сотрудничества | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, ე. ჭაჭუა | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2007 | თვე = 3 | რიცხვი = 3 | გამოშვება = 41—42 | ნომერი = 23783 | გვერდები = 2 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629185304/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/215887 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ===== „ორხეველი მანიაკის“ საქმე და კრიმინალური ქრონიკა ===== 2000-იან წლებში დასახლებამ სამწუხარო ცნობადობა მოიპოვა ადგილობრივი მცხოვრების, მიხეილ აზალაძის მიერ ჩადენილი სასტიკი [[მკვლელობა|მკვლელობებისა]] და [[კანიბალიზმი|კანიბალიზმის]] აქტების სერიის გამო. მან [[სამართალდამცავი ორგანოები|სამართალდამცავი ორგანოებისგან]] მეტსახელი „ორხეველი [[სერიული მკვლელი|მანიაკი]]“ მიიღო და [[უვადო თავისუფლების აღკვეთა|უვადო პატიმრობა]] მიესაჯა. ორხევში, ჩანტლაძის ქუჩა №1-ში ჩადენილმა დანაშაულებმა მთელი [[საქართველო|ქვეყნის]] ყურადღება მიიპყრო<ref name="OrkheviManiac">{{სტატია |ავტორი=ნ. ფიცხელაური |სათაური="ორხეველი მანიაკი" - ქართველი კანიბალის შემზარავი ისტორია |url=https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |ენა=ka |გამოცემა=კვირის პალიტრა |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=პალიტრა-მედია |წელი=2015 |თვე=5 |რიცხვი=11 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629185627/https://kvirispalitra.ge/article/25084-qorkheveli-maniakiq-qarthveli-kanibalis-shemzaravi-istoria/ |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. ამ რეზონანსული საქმის გარდა, იმ პერიოდის კრიმინალური ქრონიკა სხვა შემთხვევებსაც ასახავდა. 2000 წლის მარტში ორხევში დააკავეს ქალაქ შახტის (რუსეთი) მცხოვრები, რომელმაც კონტრაბანდული გზით საქართველოში 78,2 გრამი [[ოპიუმი]] შემოიტანა და მის გასაღებას ცდილობდა. ამავდროულად, დასახლების მცხოვრებლები თავად ხდებოდნენ ზოგადი არასტაბილური ვითარების მსხვერპლნი: იმავე თვეში გავრცელდა ინფორმაცია თბილისის ცენტრში, [[თბილისის ფუნიკულიორი|ფუნიკულიორთან]], ორხევის მცხოვრებ გიორგი ცხოვრებაშვილზე თავდასხმის შესახებ<ref name="SG2000_Mar_crime">{{სტატია | ავტორი = ბ. ჩერქეზიშვილი | სათაური = Криминал. Жестокость нашего времени;Опиум из шахты | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | პასუხისმგებელი = თ. ლასხიშვილი, თ. ლომსაძე, ბ. ჭაჭანიძე | ენა = ru | გამოცემა = Свободная Грузия | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | წელი = 2000 | თვე = 3 | რიცხვი = 15 | გამოშვება = 73—74 | ნომერი = 21989 | გვერდები = 6 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250629190417/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172630 | archivedate = 2025-06-29 }}</ref>. ==== თანამედროვე ეტაპი ==== XXI საუკუნეში ორხევი თბილისის განუყოფელ ნაწილად განაგრძობს განვითარებას. ეს ტერიტორია თანამედროვე სამეცნიერო კვლევებშიც მოიხსენიება, კერძოდ, 2011 წელს ორხევის რაიონიდან აღებული [[თიხნარი|თიხნარის]] ნიმუშები გეოტექნიკური გამოცდებისთვის გამოიყენებოდა<ref name="Soil2011">{{სტატია | ავტორი = კიკნაძე ხ. ლ., დადიანი კ. ზ., მაისაია ლ. დ., ლორთქიფანიძე ფ. ნ., ნავროზაშვილი მ. ზ. | სათაური = Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ | url = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | ენა = ru | გამოცემა = სამეცნიერო შრომების კრებული | ტიპი = კრებული | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის წყალთა მეურნეობის ინსტიტუტი | პასუხისმგებელი = რედ. გ. ვ. გავარდაშვილი, ი. რ. ირემაშვილი | წელი = 2011 | ნომერი = 66 | გვერდები = 124—127 | issn = 1512-2344 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. დედაქალაქის პოლიტიკურ ცხოვრებაში დასახლება სამგორის რაიონის ერთ-ერთი [[მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემა|მაჟორიტარული]] ოლქის შემადგენლობაში შედის, რომლის წარმომადგენლებსაც ქალაქის [[საკრებულო|საკრებულოში]] ირჩევენ<ref name="TbilisiWeek2017">{{სტატია |სათაური=«Грузинская мечта» представила кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |პასუხისმგებელი=Вадим Геджадзе |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=თბილისი |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |ნომერი=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამავე პერიოდში ხელისუფლება ავარიული საცხოვრებელი სახლებიდან მოსახლეობის განსახლების პრობლემას წყვეტდა. 2011 წლის იანვარში ორხევი იძულებით გადაადგილებულ პირთა (დევნილთა) ათობით ოჯახის იძულებითი გამოსახლების ადგილად იქცა, რომლებიც დასახლების ერთ-ერთ ყოფილ ადმინისტრაციულ შენობაში ცხოვრობდნენ. 2011 წლის 20 იანვარს, პოლიციის მონაწილეობით, მათი გამოსახლება განხორციელდა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011"/>. ტელეკომპანია „ლიბერალის“ საინფორმაციო რეპორტაჟის კადრების მიხედვით, გამოსახლებულთა შორის იყვნენ [[2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომი|2008 წლის ომის]] შედეგად დაზარალებული დევნილები. მცხოვრებლები ინტერვიუში თავიანთ სასოწარკვეთას გამოთქვამდნენ და აცხადებდნენ, რომ მათ „როგორც საქონელი“ ისე ეპყრობოდნენ და მომავალი საცხოვრებელი ადგილის შესახებ გაურკვევლობაში იმყოფებოდნენ. ოჯახების ნაწილი გორში კოტეჯებში გადაასახლეს, თუმცა, ერთ-ერთი მცხოვრების თქმით, კომპენსაციამ მისი დიდი ოჯახის ყველა წევრი ვერ დააკმაყოფილა და ადამიანების ნაწილი უსახლკაროდ დარჩა. გამოსახლებას თან ახლდა პირადი ნივთების, მათ შორის ავეჯისა და ხატების, სამხედრო და სამოქალაქო სატვირთო მანქანებში ჩატვირთვა<ref name="Obieqtivi_Eviction_2011">{{cite news | url = https://www.myvideo.ge/v/1411858 | title = დევნილთა გასახლება ორხევიდან | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ლიბერალი | date = 2011-01-20 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/p_20250701_202507 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენი ნივთები სატვირთო მანქანით მიაქვთ, როგორც საქონელი... }}</ref>{{efn|ვიდეო წარმოადგენს ტელეკომპანია „ლიბერალის“ რეპორტაჟს, რომელიც კერძო პირის მიერ არის ატვირთული ჰოსტინგზე. მოვლენის თარიღი (20 იანვარი) მითითებულია ტიტრებში, წელი (2011) კი ვიდეოს ატვირთვის თარიღიდან გამომდინარეობს.}}. განსაკუთრებული ყურადღება მიიპყრო ჩანტლაძის ქ. 4/2-ში მდებარე ყოფილი ავტობაზა „ტურისტის“ ავარიულმა შენობამ, სადაც 1998 წლიდან 10 დევნილი და 6 სოციალურად დაუცველი ოჯახი ცხოვრობდა<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_04">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | title = საკრებულოში ორი კომისიის გაერთიანებული სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-04-05 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165513/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1796 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. 2016 წლის 7 თებერვლის ტელეკომპანია „თავისუფალი ზონის“ რეპორტაჟის თანახმად, ისინი 10-15 წლის განმავლობაში თვითნაკეთ ნაგებობებში, კანალიზაციის, გაზისა და ნორმალური წყალმომარაგების გარეშე ცხოვრობდნენ. მცხოვრებლები ხელისუფლების, მათ შორის გულიკო ზუმბაძისა (საკრებულოს დეპუტატი) და მამუკა ჭოხურის (სამგორის რაიონის ყოფილი გამგებელი) სრულ უმოქმედობაზე ჩიოდნენ, რომლებიც, მათი თქმით, დაპირებებს მხოლოდ წინასაარჩევნო პერიოდში იძლეოდნენ, მაგრამ მათ მთავარ პრობლემას — საცხოვრებლის დაკანონებას — არ წყვეტდნენ<ref name="Tzona_Turist_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=5FoYJE4caFI | title = ორხევში, ტურისტის ბაზის მიმდებარედ მცხოვრებლები დახმარებას ითხოვენ | lang = ka | publisher = თავისუფალი ზონა | date = 2016-02-07 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/13-720p-25 | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live }}</ref>. 2016 წლის აპრილში, მრავალი მიმართვის შემდეგ, შენობის განმეორებითი ტექნიკური ექსპერტიზის ჩატარების გადაწყვეტილება მიიღეს. იმავე წლის ივნისისთვის მიღწეულ იქნა შეთანხმება 11 დევნილი ოჯახისთვის პროფილური სამინისტროს ხაზით ახალი საცხოვრებლის გადაცემის, ასევე 9 ოჯახისთვის, რომლებსაც დევნილის სტატუსი არ ჰქონდათ, ალტერნატიული საცხოვრებლის მოძიების შესახებ<ref name="Sakrebulo_Turist_2016_06">{{cite web | url = https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | title = თბილისის საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის სხდომა გაიმართა | lang = ka | website = თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი | date = 2016-06-22 | access-date = 2025-06-30 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250630165144/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2150 | archivedate = 2025-06-30 }}</ref>. საბოლოო განსახლების საკითხი საკრებულოს ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის დღის წესრიგში 2017 წელსაც იდგა<ref name="Sakrebulo_Turist_2017_11"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |title=საკრებულოში ადამიანის უფლებათა დაცვისა და სამოქალაქო ინტეგრაციის კომისიის შემაჯამებელი სხდომა გაიმართა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-11-10 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630160010/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3713 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. 2016 წლის ივლისში დასახლება სოციალური პროტესტის ასპარეზად იქცა. მცხოვრებლები აქციაზე გამოვიდნენ ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით, რომელიც ორხევში ერთადერთი სამედიცინო დაწესებულება იყო. პოლიკლინიკა ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოში მდებარე №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო პროტესტის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. აქცია, რომელიც ოპოზიციური პარტია „პატრიოტთა ალიანსის“ წარმომადგენლის, ბეჟან გუნავას ინიციატივით დაიწყო, რაიონის მაჟორიტარი დეპუტატის, გულიკო ზუმბაძის ბიუროს თანამშრომლებთან შეტაკებაში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=PDY_EX69cvk | title = აქცია ორხევის დასახლებაში | lang = ka | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-07-14 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/360p-25_202506 | archive-date = 2025-06-30 }}</ref>. ==== მუნიციპალური საცხოვრისის შექმნა და პირველი კონფლიქტი (2015) ==== 2015 წელს ორხევის სოციალური საცხოვრისი, ჯერ კიდევ მშენებლობის დასრულების ეტაპზე, სოციალური კონფლიქტის საგანი გახდა. მიზეზი გახდა ხელისუფლების გეგმა, [[ისანი-სამგორის რაიონი|ისნის რაიონში]] მდებარე ყოფილი სამხედრო ჰოსპიტლის შენობიდან 117 სოციალურად დაუცველი ოჯახი გამოესახლებინათ, რათა შენობა გაეთავისუფლებინათ შემდგომი რეაბილიტაციისა და [[იძულებით გადაადგილებული პირი|იძულებით გადაადგილებული]] 160 ოჯახის შესახლებისთვის. გამოსახლებული ოჯახების ნაწილის განთავსება იგეგმებოდა ორხევში მშენებარე ახალ მუნიციპალურ საცხოვრისში, რომელიც 72 ოჯახზე იყო გათვლილი<ref name="EMC_Hospital_2015">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/emc-qofil-samkhedro-hospitalshi-matskhovrebeli-sotsialurad-dautsveli-ojakhebis-gansakhlebis-protsess-afasebs |title=EMC ყოფილ სამხედრო ჰოსპიტალში მაცხოვრებელი სოციალურად დაუცველი ოჯახების განსახლების პროცესს აფასებს |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2015-08-12 |access-date=2025-07-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20241207172005/https://socialjustice.org.ge/ka/products/emc-qofil-samkhedro-hospitalshi-matskhovrebeli-sotsialurad-dautsveli-ojakhebis-gansakhlebis-protsess-afasebs |archivedate=2024-12-07 |url-status=live }}</ref>. პროცესმა გამოსასახლებელი ოჯახების პროტესტი და უფლებადამცველი ორგანიზაციის, „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრის“ (EMC, მოგვიანებით — „სოციალური სამართლიანობის ცენტრი“), კრიტიკული შეფასება გამოიწვია. 2015 წლის 12 აგვისტოს განცხადებაში EMC-მ განსახლების გეგმის სისტემურ ხარვეზებზე მიუთითა: * '''გაუმჭვირვალე კრიტერიუმები:''' უცნობი იყო, რა პრინციპით შეირჩეოდა 117 ოჯახიდან ის 72, რომელიც ორხევში მიიღებდა ბინას, რაც, ორგანიზაციის შეფასებით, უსამართლო განაწილების რისკებს ქმნიდა. * '''შემოთავაზებული საცხოვრისის არაადეკვატურობა:''' გამოსასახლებელ პირთა განცხადებით, ორხევის ბინები არაადეკვატურად მცირე იყო მრავალსულიანი ოჯახებისთვის და არ იყო აღჭურვილი ელემენტარული საცხოვრებელი პირობებით. * '''ალტერნატივების არასტაბილურობა:''' იმ ოჯახებს, რომლებიც ორხევში ვერ მოხვდებოდნენ, სთავაზობდნენ ქირის ანაზღაურებას მხოლოდ საბიუჯეტო წლის ბოლომდე, რაც არ წარმოადგენდა გრძელვადიან გადაწყვეტას. * '''საერთაშორისო სტანდარტების დარღვევა:''' უფლებადამცველებმა ხაზი გაუსვეს, რომ პროცესი არღვევდა საქართველოს მიერ აღებულ საერთაშორისო ვალდებულებებს სათანადო საცხოვრებლის უფლების შესახებ, რადგან გამოსახლება დასაშვებია მხოლოდ როგორც უკანასკნელი ზომა. EMC მოითხოვდა გამოსახლების პროცესის დაუყოვნებლივ შეჩერებას, უსახლკარო ოჯახების საჭიროებების შეფასების ობიექტური კრიტერიუმების შემუშავებას და მათთვის სტაბილური, გრძელვადიანი საცხოვრებელი პირობების შეთავაზებას თავად ამ ოჯახების უშუალო ჩართულობით<ref name="EMC_Hospital_2015"/>. ===== უკანონო ნაგებობების დემონტაჟი (2022) ===== 2022 წლის იანვარში ორხევი საზოგადოების ყურადღების ცენტრში რამდენიმე [[საცხოვრებელი ზონა|საცხოვრებელი ნაგებობის]] დემონტაჟის გამო მოექცა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიის]] მუნიციპალური ინსპექციის განკარგულებით, დაინგრა შენობები, რომლებიც ხელისუფლებამ სახელმწიფო მიწაზე უკანონო მშენებლობებად შეაფასა<ref name="Tabula_demolition">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |title=მერიამ ორხევის დასახლებაში სახლები დაანგრია |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630123943/https://tabula.ge/ge/news/679417-meriam-orkhevis-dasakhlebashi-sakhlebi-daangria |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. მოვლენამ არაერთგვაროვანი რეაქცია გამოიწვია. თბილისის მერმა [[კახა კალაძე|კახა კალაძემ]] განაცხადა, რომ დემონტაჟი მრავალგზის გაფრთხილების შემდეგ განხორციელდა და ქალაქის ხელისუფლება მიწების თვითნებურ მიტაცებას არ დაუშვებდა<ref name="Tabula_Kaladze_comment">{{cite web |url=https://tabula.ge/ge/news/679420-am-adamianebs-regionebshi-akvt-micebi |title="ამ ადამიანებს რეგიონებში აქვთ მიწები, დედაქალაქში ბინები" – კალაძე ორხევზე |lang=ka |website=Tabula |publisher=სამოქალაქო განათლების ფონდი |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://archive.ph/qaBvr |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. თავის მხრივ, უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) მერიის ქმედებები მკაცრად გააკრიტიკა. ორგანიზაციის განცხადებაში მას უწოდეს „კიდევ ერთი [[რეპრესია|რეპრესიული]] ღონისძიება“ [[უსახლკარო|უსახლკაროების]] წინააღმდეგ და სისტემური პოლიტიკის ნაწილი, და არა ერთეული შემთხვევა. განსაკუთრებით ხაზგასმული იყო, რომ ნგრევა, რომელიც ზამთრის პერიოდსა და [[COVID-19|COVID-19-ის]] პანდემიის პირობებში, ალტერნატიული საცხოვრისის შეთავაზების გარეშე განხორციელდა, ადამიანებს „ქუჩაში, მიუსაფარ მდგომარეობაში აღმოჩენისა და ფიზიკური განადგურების რისკის წინაშე“ აყენებდა. უფლებადამცველებმა მიუთითეს კანონმდებლობის სისტემურ ხარვეზზე, რომელიც, საერთაშორისო სტანდარტების უგულებელყოფით, საცხოვრისის იძულებით დემონტაჟს არ განიხილავს გამოსახლების ფორმად და ამით დაზარალებულებს სამართლებრივი დაცვის გარეშე ტოვებს. ამასთან დაკავშირებით, SJC-მ კონკრეტული მოთხოვნები წამოაყენა: * '''თბილისის მერიისადმი''' — დაუყოვნებლივ შეეწყვიტა დემონტაჟი და დაზარალებულები უზრუნველეყო ადეკვატური საცხოვრებლით; * '''საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსადმი''' — შეემუშავებინა საცხოვრისის ეროვნული სტრატეგია; * '''საქართველოს მთავრობისა და პარლამენტისადმი''' — საკანონმდებლო დონეზე ეღიარებინა დემონტაჟისას იძულებითი გამოყვანა გამოსახლების ფორმად და მოეხდინა ეროვნული კანონმდებლობის სრული ჰარმონიზაცია ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ნორმებთან<ref name="SJC_Demolition_2022">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/satskhovrisebis-demontazhi-usakhlkarota-tsinaaghmdeg-tbilisis-meriis-kidev-erti-represiuli-ghonisdziebaa |title=საცხოვრისების დემონტაჟი უსახლკაროთა წინააღმდეგ თბილისის მერიის კიდევ ერთი რეპრესიული ღონისძიებაა |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2022-01-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707144727/https://socialjustice.org.ge/ka/products/satskhovrisebis-demontazhi-usakhlkarota-tsinaaghmdeg-tbilisis-meriis-kidev-erti-represiuli-ghonisdziebaa |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. ===== კონფლიქტი სოციალური საცხოვრისის გარშემო (2023—2025) ===== 2023 წლის ბოლოს ცნობილი გახდა ორხევის სოციალური საცხოვრისის უსაფრთხოების პრობლემის შესახებ. შენობა, რომელიც 1967 წელს აშენდა და თავდაპირველად სასკოლო კვების კომბინატს წარმოადგენდა, 2017 წელს უსახლკაროდ რეგისტრირებული ოჯახების განსათავსებლად გადაკეთდა. 2022 წლისთვის მასში 260 ადამიანი ცხოვრობდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023">{{cite web |url=https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |title=უსახლკარო პირები ორხევის სოციალური საცხოვრისიდან გაყვანას საჭიროებენ |lang=ka |website=სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (Social Justice Center) |date=2023-12-05 |access-date=2025-07-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250707141628/https://socialjustice.org.ge/ka/products/usakhlkaro-pirebi-orkhevis-sotsialuri-satskhovrisidan-gaqvanas-sachiroeben |archive-date=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. წლების განმავლობაში მისი მდგომარეობა მნიშვნელოვნად გაუარესდა: მცხოვრებლები, მათ შორის ბავშვები და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები, უჩიოდნენ მუდმივ ხმაურს, ნესტს, გადატვირთულობასა და ბინებში კედლებისა და ჭერის დაზიანებას<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. 2023 წლის დეკემბერში უფლებადამცველმა ორგანიზაციამ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრმა“ (SJC) სამგორის რაიონის გამგეობის მიერ დაკვეთილი საინჟინრო-საპროექტო კვლევის შედეგები გამოაქვეყნა. ექსპერტიზამ კრიტიკული პრობლემები გამოავლინა: * '''სეისმური მდგრადობის ნორმებთან შეუსაბამობა:''' შენობა არ პასუხობდა 8-ბალიანი [[მედვედევი-შპონჰოიერი-კარნიკის სკალა|სეისმური ზონისთვის]] დადგენილ თანამედროვე მოთხოვნებს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''მზიდი კონსტრუქციების არადამაკმაყოფილებელი მდგომარეობა:''' გამოვლინდა უხარისხოდ დაბეტონებული კარკასის კვანძები და ნორმებით აკრძალული სილიკატური აგურის გამოყენება<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''ჩამონგრევის რისკი:''' დაწყებული იყო იმ ლითონის ელემენტების კოროზია, რომლებზეც რიგელები იყო დამონტაჟებული, რაც „მყისიერი ჩამონგრევის“ საშიშროებას ქმნიდა<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. * '''რემონტის არარენტაბელურობა:''' აღდგენითი სამუშაოების ღირებულება მნიშვნელოვნად აღემატებოდა შენობის საერთო ღირებულების 50%-ს<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. ექსპერტებმა დაასკვნეს, რომ შენობის ექსპლუატაცია კაპიტალური გამაგრების გარეშე დაუშვებელი იყო, ხოლო სამუშაოების პერიოდში აუცილებელი იყო მცხოვრებლების სრული ევაკუაცია. უფლებადამცველებმა თბილისის მერიას მოუწოდეს, დაუყოვნებლივ უზრუნველეყო მცხოვრებლები უსაფრთხო და ღირსეული ალტერნატიული საცხოვრებლით<ref name="SJC_Social_Housing_2023" />. სიტუაცია კვლავ 2025 წლის მაისში გამწვავდა. იმ დროისთვის ავარიულ შენობაში 75 ოჯახიდან დაახლოებით 25 რჩებოდა. [[თბილისის მერია|თბილისის მერიამ]] მათ განსახლების სქემა შესთავაზა: დროებითი ქირა ქალაქის ხარჯზე და შემდგომში მუდმივი საცხოვრებლის გადაცემა. თუმცა, მცხოვრებლებმა იურიდიული გარანტიების არარსებობის გამო შეთავაზებაზე უარი განაცხადეს, რადგან შიშობდნენ, რომ დროებითი საცხოვრებელი განუსაზღვრელი ვადით გაგრძელდებოდა. ისინი ითხოვდნენ ოფიციალური დოკუმენტების გადაცემას, რომლებიც ახალ საცხოვრებელზე საკუთრების უფლებას დაადასტურებდა, და მერთან, [[კალაძე, კახა|კახა კალაძესთან]], შეხვედრას<ref name="TVPirveli_Shelter_2025">{{cite news | url = https://www.youtube.com/watch?v=_fD_YXb0lVA | title = ორხევის მერიის თავშესაფარი - პროტესტი და მოლოდინი (Приют мэрии в Орхеви — протест и ожидание) | lang = ka | publisher = ტელეკომპანია პირველი (TV Pirveli) | date = 2025-05-17 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-social_issues-2025 | archive-date = 2025-07-01 | quote = ჩვენ უკან დასახევი გზა არა გვაქვს... შეხვედრა მხოლოდ და მხოლოდ კახი კალაძესთან. | url-status = live }}</ref>. კონფლიქტი გამწვავდა, როდესაც ხელისუფლებამ გამოსახლების დასაჩქარებლად შენობას ელექტროენერგიის მიწოდება შეუწყვიტა. მცხოვრებლებმა ეს ზეწოლის ზომად შეაფასეს და, მათივე მტკიცებით, ელექტრომომარაგება თვითნებურად აღადგინეს. მათ ასევე მერიის შენობასთან უვადო საპროტესტო აქციის დაწყება დააანონსეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025" />. ==== სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი ორხევში ==== პოსტსაბჭოთა პერიოდში ორხევმა მნიშვნელოვანი სტრატეგიული დანიშნულება შეიძინა და [[საქართველოს თავდაცვის ძალები|საქართველოს თავდაცვის ძალების]] ერთ-ერთი საკვანძო ობიექტის დისლოკაციის ადგილად იქცა. აქ განთავსებულია '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''', რომელიც ფუნქციონირებს როგორც სამხედრო ტექნიკის მიღების, განაწილების, მომსახურებისა და მოდერნიზაციის ცენტრალური [[ჰაბი]]<ref name="MOD_2022_01">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8543/turqetma-tavdacvis-dzalebs-specialuri-teqnika-gadasca- | title = თურქეთმა თავდაცვის ძალებს სპეციალური ტექნიკა გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2022-01-29 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2020_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7918/tavdacvis-dzalebis-axali-saavtomobilo-sashualebebit-agchurvis-procesi-daiwyo | title = თავდაცვის ძალების ახალი საავტომობილო საშუალებებით აღჭურვის პროცესი დაიწყო | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-07-26 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ორხევის ბაზა წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, უპირველეს ყოვლისა, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის, ძირითად პლატფორმას. „სამხედრო-ფინანსური თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმების“ ფარგლებში აქ რეგულარულად იმართება ტექნიკის გადაცემის ოფიციალური ცერემონიები. * '''2022 წლის 29 იანვარს''' თურქულმა მხარემ 11 ერთეული ლოგისტიკური მანქანა, 2 მიკროავტობუსი და 2 ტრაქტორი გადასცა, რომელთა საერთო ღირებულება 597 722 [[აშშ-ის დოლარი|აშშ დოლარს]] შეადგენდა. ღონისძიებას ესწრებოდნენ თავდაცვის მინისტრი [[ჯუანშერ ბურჭულაძე|ჯუანშერ ბურჭულაძე]], მისი მოადგილე [[გიორგი ხაინდრავა (პოლიტიკოსი)|გიორგი ხაინდრავა]], თავდაცვის ძალების მეთაურის მოადგილე [[ბრიგადის გენერალი]] [[ჯონი ტატუნაშვილი|ჯონი ტატუნაშვილი]] და თურქეთის ელჩი ფატმა ჯერენ იაზგანი. მიღება-ჩაბარების აქტებს ხელი მოაწერეს ავიაციისა და [[საჰაერო თავდაცვა|საჰაერო თავდაცვის]] სარდალმა, [[პოლკოვნიკი|პოლკოვნიკმა]] [[სერგო ნინუა|სერგო ნინუამ]] და ლოგისტიკის სარდალმა, პოლკოვნიკმა კახაბერ ტაბატაძემ<ref name="MOD_2022_01"/>. * '''2021 წლის 19 ივლისს''' გადაეცა კომპანია [[BMC (თურქეთი)|BMC]]-ის წარმოების 4 ტექნიკური მომსახურების მანქანა, ღირებულებით 866 400 აშშ დოლარი, მინისტრ ბურჭულაძისა და თავდაცვის ძალების მეთაურის, [[გენერალ-მაიორი|გენერალ-მაიორ]] გიორგი მათიაშვილის თანდასწრებით<ref name="MOD_2021_07">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/8322/saqartvelos-tavdacvis-saministros-turqetis-respublikam-teqnikuri-momsaxurebis-manqanebi-gadasca | title = საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს თურქეთის რესპუბლიკამ ტექნიკური მომსახურების მანქანები გადასცა | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2021-07-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2015 წლის 19 აგვისტოს''' გადაეცა 143 დასახელების მატერიალურ-ტექნიკური საშუალებების პარტია, დაახლოებით 700 ათასი დოლარის ღირებულების, რომელიც განკუთვნილი იყო როგორც შეიარაღებული ძალებისთვის, ასევე [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შსს]]-ს საზღვრის დაცვის დეპარტამენტისთვის. დოკუმენტებს ხელი მოაწერეს ლოგისტიკის სარდალმა მამუკა ცხვედიანმა და თურქეთის სამხედრო ატაშეს მოადგილემ ბიულენთ კორთმა<ref name="MOD_2015_08">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4036/turqetis-erovnuli-tavdacvis-saministris-sachuqaru | title = თურქეთის ეროვნული თავდაცვის სამინისტროს საჩუქარი | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-08-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. * '''2012 წლის 2 მაისს''' გადაეცა [[Land Rover]]-ისა და [[Ford]]-ის მარკის საველე სარემონტო-სახანძრო მანქანები. ცერემონიას ესწრებოდა თავდაცვის მინისტრის მოადგილე ალექსანდრე ბურჭულაძე და თურქეთის ელჩი მურათ ბურჰანი<ref name="MOD_2012_05">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/1594/presents-from-general-staff-of-turkey-to-georgia-mod | title = თურქეთის გენერალური შტაბის საჩუქარი საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2012-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ობიექტი ასევე ცენტრალურ როლს ასრულებს ქართული არმიის მოდერნიზაციისა და სამხედრო მოსამსახურეების სოციალური პირობების გაუმჯობესების პროგრამებში. '''2020 წლის 26 ივლისს''' მინისტრ [[ირაკლი ღარიბაშვილი|ირაკლი ღარიბაშვილის]] ინიციატივით ორხევის ბაზაზე დაიწყო ქვედანაყოფების ახალი ავტომობილებით, მათ შორის [[Toyota Hilux]]-ის პიკაპებითა და [[Toyota Land Cruiser]]-ის ყველგანმავლებით, ასევე [[MAN]], [[Iveco]] და [[Ford]]-ის ტექნიკით, გადაიარაღების პროცესი. ეს ღონისძიება მიზნად ისახავდა მოძველებული ტექნიკის ჩანაცვლებას, რომლის შეკეთებაზეც ყოველწლიურად მილიონობით ლარი იხარჯებოდა<ref name="MOD_2020_07"/>. '''2020 წლის 1 თებერვალს''' მინისტრმა ღარიბაშვილმა ბაზაზე ვიზიტისას ყველა სამხედრო მოსამსახურისთვის ახალი, მნიშვნელოვნად გაუმჯობესებული [[სამედიცინო დაზღვევა|სამედიცინო დაზღვევის]] პაკეტის შემოღება დააანონსა<ref name="MOD_2020_02">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/7712/samxedro-mosamsaxureebi-sruliad-ganaxlebuli-janmrtelobis-sadazgvevo-paketit-isargebleben | title = სამხედრო მოსამსახურეები სრულიად განახლებული ჯანმრთელობის სადაზღვევო პაკეტით ისარგებლებენ | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2020-02-01 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ბაზას რეგულარულად აინსპექტირებს უმაღლესი ხელმძღვანელობა, მათ შორის თავდაცვის მინისტრები [[ირაკლი ალასანია|ირაკლი ალასანია]] და [[თინათინ ხიდაშელი|თინათინ ხიდაშელი]] 2015 წელს, რომლებიც სწავლობდნენ ინფრასტრუქტურის მდგომარეობას და მის მასშტაბურ რეკონსტრუქციას გეგმავდნენ<ref name="MOD_2015_05_monitoring">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3252/monitoring-in-east-operative-command | title = მონიტორინგი აღმოსავლეთ სარდლობის ქვედანაყოფებში | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_visit">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/3413/minister-of-defence-at-military-bases | title = თავდაცვის მინისტრი სამხედრო ბაზებზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-05-02 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. ლოგისტიკური ფუნქციების გარდა, ბაზა საზოგადოებრივი და მემორიალური საქმიანობის ადგილია. მის ტერიტორიაზე სხვადასხვა წლებში დისლოცირებული იყო '''I მსუბუქი ქვეითი ბრიგადის მე-12 ბატალიონი'''<ref name="MOD_2015_11">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/4362/kiparisis-xeebi-dagupuli-samxedroebis-saxelze | title = კიპარისის ხეები დაღუპული სამხედროების სახელზე | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2015-11-19 | access-date = 2025-07-02 }}</ref><ref name="MOD_2015_05_monitoring"/> და '''საავტომობილო ბატალიონი'''<ref name="MOD_2013_10">{{cite web | url = https://mod.gov.ge/ge/news/read/2426/presidential-elections-of-georgia | title = საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები | lang = ka | website = საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო | date = 2013-10-27 | access-date = 2025-07-02 }}</ref>. 2013 წლის 27 ოქტომბრის საპრეზიდენტო არჩევნების დროს აქ ორგანიზებული იყო სამგორის №6 საარჩევნო ოლქის №60 საარჩევნო უბანი, რომელიც მდებარეობდა მისამართზე: ახვლედიანის ჩიხი (ამჟამად ჩანტლაძის ჩიხი), 5<ref name="MOD_2013_10"/>. '''2015 წლის 19 ნოემბერს''' მე-12 ბატალიონის ჯარისკაცებმა ფონდ „გაამწვანე საქართველოსთან“ ერთად და თავდაცვის მინისტრის მოადგილის [[ანა დოლიძე|ანა დოლიძის]] მონაწილეობით, ბაზის ტერიტორიაზე 50 [[კვიპაროზი]] დარგეს ბრძოლებში დაღუპული თანამებრძოლების ხსოვნის პატივსაცემად<ref name="MOD_2015_11"/>. == გეოგრაფია == === საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებები === საბჭოთა დროიდან ორხევის ტერიტორია და მისი შემოგარენი ცნობილი იყო სამშენებლო მასალების, კერძოდ, [[თაბაშირი|თაბაშირის]] ({{lang-ka|გაჯი}}) საბადოებით<ref name="Geografia2003-Orkhevi">{{წიგნი |სათაური=საქართველოს გეოგრაფია : ნაწილი II |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/475684 |პასუხისმგებელი=რედ. ზ. ტატაშიძე, ვ. ნეიძე და სხვ. |წელი=2003 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გვერდები=192 |გვერდების რაოდენობა=370 |isbn=9994074105 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250708070511/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/475684 |archivedate=2025-07-08 }}</ref>. დასახლება ორხევი მდებარეობს თბილისის აღმოსავლეთ ნაწილში, სამგორის სარწყავი სისტემის ტერიტორიაზე. ეს ადგილი ხასიათდება [[თიხნარი|თიხნარების]] არსებობით, რაც დადასტურდა 2011 წლის [[სამეცნიერო კვლევა|სამეცნიერო ნაშრომში]], რომელიც [[მელიორაცია|ჰიდრომელიორაციის]] საკითხებს ეძღვნებოდა. კვლევებისთვის გამოყენებული იყო [[ნიადაგი|ნიადაგის]] ნიმუშები, რომლებიც უშუალოდ ორხევის რაიონიდან იქნა აღებული<ref name="Science2011">{{სტატია |ავტორი=Кикнадзе Х.Л., Дадиани К.З., Маисая Л.Д., Лордкипанидзе Ф.Н., Наврозашвили М.З. |სათაური=Снижение фильтрации грунтов использованием ПАВ |url=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |ენა=ru |გამოცემა=Сборник научных трудов |ტიპი=კრებული |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=Институт водного хозяйства Грузинского технического университета |პასუხისმგებელი=под ред. Г. В. Гавардашвили, И. Р. Иремашвили |წელი=2011 |ნომერი=66 |გვერდები=124—127 |issn=1512-2344 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630100644/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/237244 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ადგილობრივი თიხნარის ძირითადი ფიზიკურ-მექანიკური თვისებები შემდეგნაირად განისაზღვრა: * '''[[პლასტიკურობის რიცხვი]]:''' 15,5 * '''ფილტრაციის საწყისი კოეფიციენტი (Кф):''' 2,63×10⁻³ სმ/წმ * '''[[წყალბადის მაჩვენებელი|pH]] წყლის გამონაწვლილში:''' 7,5 * '''ბუნებრივი განლაგების მშრალი გრუნტის მოცულობითი წონა:''' 1,48 გ/სმ³ ==== ფილტრაციული გამოცდების შედეგები ==== კვლევის ფარგლებში შესწავლილ იქნა ადგილობრივი თიხნარების [[წყალშემკავებლობა|წყალგაუმტარობის]] შემცირების შესაძლებლობა მათი [[ზედაპირულად აქტიური ნივთიერება|ზედაპირულად აქტიური ნივთიერებებით]] (ზან) დამუშავების გზით — ამ შემთხვევაში [[კაპროლაქტამი|კაპროლაქტამის]] წარმოების კუბური ნარჩენებით. მიზანი იყო შეფასებულიყო, რამდენად ეფექტურად შეეძლო ასეთ დამუშავებას [[ფორიანობა|ფორების]] „დალუქვა“ [[გრუნტი|გრუნტში]], რაც მნიშვნელოვანი მაჩვენებელია ჰიდროტექნიკური და [[ირიგაცია|სარწყავი]] მშენებლობისთვის. შედეგები აჩვენებს, რომ ზან-ით დამუშავების შემდეგ თიხნარის წყალგამტარობა მკვეთრად მცირდება. [[დარსის კანონი|წნევის გრადიენტის]] (წნევის ვარდნის შეფარდება ფილტრაციის გზის სიგრძესთან) 2.0-მდე მნიშვნელობისას, წყლის ფილტრაცია ნიმუშებში მთლიანად შეწყდა. გრადიენტის მნიშვნელოვან ზრდამდეც კი, 10.0-მდე, ფილტრაციის კოეფიციენტი ძალიან დაბალ დონეზე რჩებოდა (დაახლოებით 1,04×10⁻⁵ სმ/წმ), რაც გრუნტში მდგრადი და პრაქტიკულად წყალგაუმტარი სტრუქტურის ფორმირებაზე მიუთითებს. ეს მონაცემები ადასტურებს, რომ ორხევის თიხნარებს გააჩნიათ თვისებები, რომლებიც მათი ფილტრაციული მახასიათებლების ეფექტურად შემცირების საშუალებას იძლევა, რაც ამ ტერიტორიის მნიშვნელოვანი გეოგრაფიული და საინჟინრო-გეოლოგიური თავისებურებაა. === ეკოლოგია === დასახლებაში ეკოლოგიური საკითხები, განსაკუთრებით სამრეწველო დაბინძურებასთან დაკავშირებით, არაერთხელ გამხდარა სოციალური პროტესტისა და საზოგადოებრივი შეშფოთების საგანი. ==== სამრეწველო დაბინძურება და პროტესტები (2014-2017) ==== 2014 წლის სექტემბერში მწვავე პრობლემად იქცა კომპანია „Georgian Metal“-ის ფეროსპლავთა ქარხნის მუშაობა, რომელიც №156 საჯარო სკოლიდან სულ რაღაც 100–150 მეტრში მდებარეობდა. მოსახლეობა და მოსწავლეთა მშობლები საპროტესტო აქციებს მართავდნენ და საწარმოს გაჩერებას ითხოვდნენ, რადგან ქარხანა ფილტრების გარეშე მუშაობდა და ძლიერ კვამლსა და გამონაბოლქვს გამოყოფდა. მათი მტკიცებით, ეს პირდაპირ საფრთხეს უქმნიდა 700-მდე მოსწავლისა და მთელი რაიონის მოსახლეობის ჯანმრთელობას<ref name="Aris_Ecology_2014">{{cite web |url=https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |title=სკოლა, რომელშიც ბავშვებს ცოდნის მიღება ჯანმრთელობის ხარჯზე უწევთ |lang=ka |website=Aris.ge-განათლება |date=2014-09-23 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707133104/https://edu.aris.ge/news/skola-romelsic-bavsvebs-codnis-mireba-janmrtelobis-xarjze-uwevt.html |archivedate=2025-07-07 |url-status=live }}</ref>. საწარმოს ხელმძღვანელობა „მცირე ხარვეზებს“ აღიარებდა და ფილტრების მომავალში დამონტაჟების პირობას დებდა, თუმცა მუშაობის შეჩერებაზე უარს აცხადებდა. ეკოლოგმა ნინო ჩხობაძემ პრობლემა კანონმდებლობის სისუსტეს დაუკავშირა, რომელიც მსგავს საწარმოებს გარემოზე ზემოქმედების შეფასების გარეშე ფუნქციონირების საშუალებას აძლევდა. გარემოს დაცვის სამინისტროში განაცხადეს, რომ ქარხანა უკვე ორჯერ იყო დაჯარიმებული და მონიტორინგის ქვეშ იმყოფებოდა<ref name="Aris_Ecology_2014"/>. 2016 წლის აგვისტოში მცხოვრებლები კვლავ გამოვიდნენ პროტესტზე ჰაერის ძლიერი დაბინძურების წინააღმდეგ, რაც, მათი თქმით, ქარხნების, კერძოდ, საწარმო „ჭიათურმანგანუმ ჯორჯიას“ მუშაობით იყო გამოწვეული. ტელეკომპანია „ობიექტივის“ რეპორტაჟის თანახმად, მცხოვრებლები ჩიოდნენ, რომ საწარმოები ტექნიკური ნორმების დარღვევით მუშაობდნენ, განსაკუთრებით ღამის საათებში, რაც ძლიერ გამონაბოლქვს იწვევდა. ისინი ამას დასახლებაში ალერგიული, გულ-სისხლძარღვთა და ონკოლოგიური დაავადებების ზრდას უკავშირებდნენ. საჩივრებზე საპასუხოდ, გარემოს დაცვის სამინისტრომ განაცხადა, რომ მათმა ინსპექტორებმა უკვე ჩაატარეს წინასწარი დათვალიერება და დაგეგმეს საწარმოების სრული შემოწმება<ref name="Obieqtivi_Ecology_2016">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=49MBtMgRHt0 | title = ორხევისა და ალექსეევკას მოსახლეობა ქარხნების მუშაობას აპროტესტებს | lang = ka | author = შორენა კოკორაშვილი | publisher = მედია-კავშირი ობიექტივი | date = 2016-08-01 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/360p-25_20250630 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ხდება გამონაბოლქვი, არის დაბინძურებული ჰაერი, არ ხდება ჰაერის ფილტრაცია, გაწმენდა... აქვე ახლოს, 200 მეტრში არის სკოლა... მომატა ბავშვების ალერგიულმა დაავადებებმა, მომატა გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებმა, სიმსივნურმა დაავადებებმა. | url-status = live }}</ref>. 2017 წლის აპრილში, მცხოვრებლების საჩივრების შემდეგ უსიამოვნო სუნსა და კანალიზაციის დაბინძურებაზე, რაც სავარაუდოდ კვების მრეწველობის საწარმო „ფუდმარტის“ საქმიანობას უკავშირდებოდა, მუნიციპალური ხელისუფლების მონაწილეობით შეხვედრები გაიმართა. შედეგად, კომპანიამ პრობლემის გადასაჭრელად ზომები მიიღო, კერძოდ, დაამონტაჟა სპეციალური გამწოვი ფილტრები<ref name="Sakrebulo_Foodmart_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |title=გულიკო ზუმბაძე კომპანიის ,,ფუდმარტი“ ხელმძღვანელობას შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-04-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164416/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3141 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ==== ნავთობბაზასთან მეზობლობის პრობლემა (2018) ==== კიდევ ერთი მწვავე ეკოლოგიური და სოციალური პრობლემა გახდა საცხოვრებელი სახლების ახლო მეზობლობა კომპანია „[[SOCAR]] Georgia Petroleum“-ის ნავთობბაზასთან. „სტუდია მონიტორის“ 2018 წლის 31 იანვრის რეპორტაჟში ორხევის მცხოვრებლები თავიანთ ცხოვრებას „ბომბზე ცხოვრებას“ უწოდებდნენ და მუდმივ ხმაურზე, ნავთობპროდუქტების ძლიერ სუნსა და სარკინიგზო ცისტერნებისგან მომდინარე საფრთხეზე ჩიოდნენ. გამოძიების თანახმად, 20 000 ტონა ტევადობის ნავთობბაზის მშენებლობის ნებართვა 2009 წელს გაიცა, მას შემდეგ, რაც გაუქმდა სანიტარული ნორმები, რომლებიც სამრეწველო და საცხოვრებელ ობიექტებს შორის უსაფრთხო მანძილს არეგულირებდა. შედეგად, ერთ-ერთი საცხოვრებელი სახლი რეზერვუარებიდან სულ რაღაც 30 მეტრში აღმოჩნდა. ეკოლოგმა მანანა ქოჩორაძემ ასეთ კანონმდებლობას „მსოფლიო გამონაკლისი“ უწოდა. სიუჟეტში ასევე აღინიშნა, რომ [[საქართველო-ევროკავშირის ასოცირების ስምምነት|ევროკავშირთან ასოცირების შეთანხმების]] ფარგლებში საქართველომ ვალდებულება აიღო, მიეღო ახალი ეკოლოგიური კოდექსი 2017 წლის სექტემბრამდე, თუმცა რეპორტაჟის გამოსვლის მომენტისთვის ეს ვადა უკვე დარღვეული იყო<ref name="StudioMonitor_OilBase_2018">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=uxLLgXlnB_M | title = ნავთობბაზა საცხოვრებელ სახლებთან ახლოს | lang = ka | publisher = Studio Monitor | date = 2018-01-31 | access-date = 2025-07-01 | archive-url = https://archive.org/details/orkhevi-oilbase | archive-date = 2025-07-01 | url-status = live | quote = ბომბი არის მაგი ჩვენთვის რა... }}</ref>. ==== პროდუქციის ხარისხისა და უსაფრთხოების კონტროლი ==== სამრეწველო ჰაერის დაბინძურების გარდა, სახელმწიფო ორგანოების ყურადღების საგანი ხდება კომუნალური მომსახურებისა და სამომხმარებლო პროდუქტების უსაფრთხოებაც. სურსათის ეროვნული სააგენტოს 2019—2025 წლების ოფიციალური ანგარიშები ასახავს როგორც სასმელი წყლის, ისე კვების პროდუქტების მონიტორინგის შედეგებს<ref name="NFA_main" />. კომუნალური ინფრასტრუქტურის კონტროლის ფარგლებში, 2019 წლის ანგარიშში დაფიქსირდა სასმელი წყლის სინჯის აღება კომპანია '''[[Georgian Water and Power]]'''-ის გამანაწილებელი ქსელიდან მისამართზე: ორხევი, კაკაბაძის 1-ლი შესახვევი, სახლი 8. გ. ნათაძის სახელობის სანიტარიის, ჰიგიენისა და სამედიცინო ეკოლოგიის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის ლაბორატორიაში ჩატარებული ანალიზის შედეგად, ხარისხის სტანდარტების დარღვევები არ გამოვლენილა<ref name="NFA2019" />. სახელმწიფო მონიტორინგი რეგულარულად ეხება დასახლებაში ბაზირებული კვების საწარმოების პროდუქციას და მათი საქმიანობის არაერთგვაროვან სურათს აჩვენებს. მონიტორინგის შედეგების ქრონოლოგია: * '''2019:''' '''შპს „რესპუბლიკის“''' მიერ წარმოებულ არაჟანში აღმოჩნდა არარძისმიერი (მცენარეული) ცხიმები, რაც ფალსიფიკაციას წარმოადგენს. კომპანია დაჯარიმდა 600 ლარით. აღსანიშნავია, რომ იმავე წელს ამავე მწარმოებლის კარაქისა და ყველის ნიმუშებში, რომლებიც თბილისის №65 საბავშვო ბაღიდან იქნა აღებული, დარღვევები არ გამოვლენილა<ref name="NFA2019" />. * '''2020:''' დაფიქსირდა მასობრივი დარღვევები '''შპს „რესპუბლიკასთან“'''. ლაბორატორიულმა ანალიზმა აჩვენა, რომ '''კარაქ „რანინაში“''' არარძისმიერი ცხიმების წილი '''93,1 %'''-ს აღწევდა, ხოლო '''რძე „მალკოში“''' — '''84,8 %'''-ს. წლის განმავლობაში ეტიკეტირების წესების განმეორებითი დარღვევისთვის კომპანიას დაეკისრა 600 ლარის ოდენობის ჯარიმა და მიეცა მითითება პროდუქციის ბაზრიდან ამოღების შესახებ<ref name="NFA2020" />. * '''2021:''' ეს წელი ყველაზე სერიოზული დარღვევებით გამოირჩა. მომწოდებელ '''შპს „ფრუტ ლოჯისტიკასთან“''' საზამთროსა და ნესვის რამდენიმე პარტიაში [[ნიტრატები|ნიტრატების]] დასაშვები ნორმის მრავალჯერადი გადაჭარბება გამოვლინდა. საზამთროს ერთ-ერთ ნიმუშში ნიტრატების შემცველობამ '''400 მგ/კგ''' შეადგინა, ნორმით 60 მგ/კგ (გადაჭარბება '''6,6-ჯერ'''). ნესვში მაჩვენებელმა '''380 მგ/კგ'''-ს მიაღწია, ნორმით 90 მგ/კგ (გადაჭარბება '''4,2-ჯერ'''). მთელი საშიში პროდუქცია გაყიდვიდან ამოიღეს. იმავე წელს '''შპს „რესპუბლიკასთან“''' კვლავ დაფიქსირდა დარღვევა ხაჭოსა და არაჟანში, რის გამოც ინფორმაცია გადაეცა [[საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო|ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურს]]. ამავდროულად, '''„ღვინის კომპანია დუგლაძისა“''' და '''შპს „დაკო ტრეიდის“''' პროდუქციის შემოწმებამ ამ წელს დარღვევები არ გამოავლინა<ref name="NFA2021" />. * '''2022:''' '''შპს „ფრუტ ლოჯისტიკასთან“''' კვლავ აღმოაჩინეს ნიტრატები საზამთროში (117 მგ/კგ, ნორმით 60 მგ/კგ), რასაც პარტიის ამოღება მოჰყვა. წინა წლებისგან განსხვავებით, '''შპს „რესპუბლიკის“''' პროდუქციაში დარღვევები არ დაფიქსირებულა. ასევე არ გამოვლენილა დარღვევები '''„ღვინის კომპანია დუგლაძესთან“''', '''შპს „დაკო ტრეიდთან“''' და '''შპს „ფუდსერვისთან“'''<ref name="NFA2022" />. * '''2023:''' '''შპს „რესპუბლიკა“''' კვლავ ფალსიფიკაციაში ამხილეს — '''კარაქ „მალკოში“''' აღმოჩნდა '''85 %''' არარძისმიერი ცხიმი. კომპანია დაჯარიმდა. '''„ღვინის კომპანია დუგლაძისა“''' და '''შპს „ფუდსერვისის“''' პროდუქციის შემოწმებამ ამ წელს დარღვევები არ გამოავლინა<ref name="NFA2023" />. 2024 წლის ყველა კვარტლისა და 2025 წლის პირველი კვარტლის ანგარიშებში ორხევში ბაზირებულ კომპანიებთან დარღვევები არ დაფიქსირებულა. კერძოდ, შემოწმებებმა დაადასტურა '''„ღვინის კომპანია დუგლაძის“''', '''შპს „რესპუბლიკის“''', '''შპს „აგროფლორასა“''' და '''შპს „დაკო ტრეიდის“''' პროდუქციის სტანდარტებთან შესაბამისობა<ref name="NFA2024-2025" />. == ადმინისტრაციული სტატუსი == დასახლება ორხევი ადმინისტრაციულად სამგორის რაიონის შემადგენლობაში შედის. თავისი ისტორიის განმავლობაში დასახლებამ არაერთხელ შეიცვალა ადმინისტრაციული კუთვნილება: * '''26 კომისრის სახელობის რაიონი''' და '''კალინინის რაიონი''' (1940-იანი წლების ბოლო — 1950-იანი წლების დასაწყისი): თავდაპირველად, 1946 წელს, ორხევის ტერიტორია შედიოდა ნავთლუღის საარჩევნო ოლქის საზღვრებში, რომელიც 26 კომისრის სახელობის რაიონის ნაწილი იყო<ref name="ZV1946_Dec"/>. 1950 წლის იანვრისთვის, ორხევის საარჩევნო უბნის დაარსებით, დასახლება უკვე თბილისის კალინინის რაიონის შემადგენლობაში ირიცხებოდა<ref name="Komunisti1950"/>. * '''გარეუბნის რაიონი''' (1950-იანი წლების დასაწყისი): მალევე ადმინისტრაციული დაყოფა კვლავ შეიცვალა. უკვე 1950 წლის ბოლოსთვის დასახლება ორხევი მოიხსენიება როგორც თბილისის გარეუბნის რაიონის მნიშვნელოვანი ნაწილი, სადაც აქტიურად მიმდინარეობდა საბინაო და სოციალური მშენებლობა<ref name="ZV1950_Nov"/>. * '''სამგორის რაიონი''' (1962 წლიდან): 1962 წლის აპრილში შეიქმნა სამგორის რაიონი, რომელიც ქალაქ თბილისის ადმინისტრაციული დაქვემდებარებიდან გამოიყო. ამ ახალი რაიონის ცენტრი გახდა დაბა სამგორი, რომელიც ორხევისა და სამგორის სარწყავი სისტემის სამმართველოს დასახლების გაერთიანებით ჩამოყალიბდა<ref name="ZV1962_Apr"/>. * '''გარდაბნის რაიონი''' (1960-იანი წლების ბოლო — 1970-იანი წლების დასაწყისი): რამდენიმე წლის შემდეგ, როგორც 1970 წლის იანვარში გამოქვეყნებული მაცხოვრებლების [[წერილი|წერილიდან]] ირკვევა, დასახლება ორხევი გარდაბნის რაიონის შემადგენლობაში შედიოდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. * '''საქარხნო რაიონი''' (1970-იანი — 1980-იანი წლები): 1970-იანი წლების დასაწყისში ორხევი კვლავ თბილისის საქალაქო საზღვრებში მოექცა და საქარხნო რაიონის ნაწილი გახდა<ref name="Komunisti1974"/><ref name="ZV1973_Jun"/>. ამ რაიონის ფარგლებში ორხევი შედიოდა '''აეროპორტის № 65 საარჩევნო ოლქში''' (1975 წელი, ცენტრი — აეროპორტის დირექცია)<ref name="ZV1975_Mar">{{სტატია |სათაური=Заводской район |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |პასუხისმგებელი=О. Кинкладзе |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1975 |თვე=3 |რიცხვი=25 |გამოცემა=70 |ნომერი=15134 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630102142/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/519720 |archivedate=2025-06-30}}</ref>, '''მელიორატორთა № 84 საარჩევნო ოლქში''' (1984 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1984_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Мелиораторов избирательный округ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |პასუხისმგებელი=Н. Черкезишвили |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1984 |თვე=12 |რიცხვი=9 |გამოცემა=282—283 |ნომერი=18037—18038 |გვერდები=3 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630103422/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/536995 |archivedate=2025-06-30 }}</ref> და '''ორხევის № 48 საარჩევნო ოლქში''' (1989 წელი, ცენტრი — 156-ე სკოლა)<ref name="ZV1989_Dec">{{სტატია |სათაური=Заводской район. Орхевский избирательный округ № 48 |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |პასუხისმგებელი=ред. А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=12 |რიცხვი=5 |გამოცემა=278 |ნომერი=19531 |გვერდები=4 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630104840/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/540529 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''ისანი-სამგორის რაიონი''' (1990-იანი — 2000-იანი წლები): [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლისა]] და 1990-იან წლებში გატარებული ადმინისტრაციული რეფორმების შემდეგ, ორხევი ახლადშექმნილი ისანი-სამგორის რაიონის ({{lang-ka|ისანი-სამგორის რაიონი}}) შემადგენლობაში შევიდა. ამ გაერთიანებული რაიონის არსებობა დაფიქსირებულია 2000 და 2003 წლებში გამოცემულ ავტორიტეტულ გეოგრაფიულ ცნობარებში<ref name="Geo2000">{{წიგნი |ავტორი=ნ. ელიზბარაშვილი, ლ. მაჭავარიანი, გ. სოფაძე და სხვ. |სათაური=საქართველოს გეოგრაფია |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/463148 |პასუხისმგებელი=რედ. ო. ხმალაძე |წელი=2000 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=კარტოგრაფია |გვერდები=310 |გვერდების რაოდენობა=336 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250708070624/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/463148 |archivedate=2025-07-08 }}</ref><ref name="Geo2003">{{წიგნი |სათაური=საქართველოს გეოგრაფია : ნაწილი II |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/475684 |პასუხისმგებელი=რედ. ზ. ტატაშიძე, ვ. ნეიძე და სხვ. |წელი=2003 |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გვერდები=190 |გვერდების რაოდენობა=370 |isbn=9994074105 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250708070511/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/475684 |archivedate=2025-07-08 }}</ref>. 2009 წლის ოქტომბერში, თბილისის მერის, [[გიგი უგულავა|გიგი უგულავას]], ინიციატივით, ამ რაიონის ფარგლებში შეიქმნა ახალი ტერიტორიული ერთეული „ორხევი, აეროპორტი“ ({{lang-ka|ორხევი, აეროპორტი}}), რაც თანამედროვე ადმინისტრაციული სტრუქტურისკენ გადადგმული პირველი ნაბიჯი გახდა<ref name="Respublika2009">{{სტატია | სათაური = დედაქალაქი ახალ ტერიტორიულ ერთეულებად დაიყო | ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/556364 | ენა = ka | პასუხისმგებელი = ალეკო ასლანიშვილი | გამოცემა = საქართველოს რესპუბლიკა | ტიპი = გაზეთი | ადგილი = თბილისი | გამომცემლობა = კოლორი | წელი = 2009 | თვე = 10 | რიცხვი = 30 | გამოშვება = 220 | ნომერი = 6320 | გვერდები = 1 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20250708064546/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/556364 | archivedate = 2025-07-08 }}</ref>. * '''სამგორის რაიონი''' (თანამედროვე პერიოდი): ამჟამად, პოსტსაბჭოთა პერიოდის ადმინისტრაციული რეფორმების შემდეგ, ორხევი კვლავ ქალაქ თბილისის სამგორის რაიონის შემადგენლობაშია. [[მუნიციპალიტეტი|მუნიციპალიტეტის]] 2014 წლის დადგენილების თანახმად, ორხევი აეროპორტის დასახლების ტერიტორიასთან და სხვა ტერიტორიებთან ერთად ქმნის რაიონის მე-19 მიკრორაიონს (უბანს) სახელწოდებით „ორხევი, აეროპორტი“<ref name="MatsneDecree">{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |title=ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტში დადგენილ ადმინისტრაციულ საზღვრებში არსებული ადმინისტრაციული ერთეულების - რაიონების ტერიტორიულ ერთეულებად – უბნებად დაყოფის შესახებ |website=საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე |publisher=ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულო |lang=ka |date=2014-12-09 |access-date=2025-06-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250425030900/https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2602734 |archivedate=2025-04-25 |url-status=live }}</ref>. ამ ქვედანაყოფის ადგილობრივი მმართველობა მდებარეობს მისამართზე: გიორგი მუხაძის ქუჩა, 6<ref name="OSM_Data"/>. ჩრდილოეთით ესაზღვრება დასახლებები [[თეთრიხევი]] და [[თეთრიხევჰესი]]. 2017 წელს ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე მმართველი პარტია „[[ქართული ოცნება — დემოკრატიული საქართველო|ქართული ოცნებიდან]]“ მაჟორიტარულ ოლქში, რომელიც მოიცავს ორხევს, ლილოს დასახლებასა და აეროპორტს, წარდგენილი იყო საკრებულოს დეპუტატი გიორგი ტყემალაძე<ref name="TN2017_Sep">{{სტატია |სათაური=Правящая партия назвала кандидатов в мажоритарные депутаты сакребуло Тбилиси |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |ენა=ru |გამოცემა=Тбилисская Неделя |გამომცემლობა=Вадим Геджадзе |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2017 |თვე=9 |რიცხვი=6 |გამოცემა=37 |გვერდები=3 |issn=1987-7110 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630105853/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/222961 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. [[ფაილი:Map of Orkhevi and Uban 19 "Orkhevi, Airport" in Samgori District, Tbilisi.jpg|მინი|ადმინისტრაციული უბნის №19 „ორხევი, აეროპორტი“ (ნარინჯისფერი) და დასახლება ორხევის (ლურჯი) საზღვრები მის შემადგენლობაში.]] [[ფაილი:Orkhevi as a part of Samgori District of Tbilisi.jpg|მინი|ორხევი სამგორის რაიონის შემადგენლობაში.]] '''ძირითადი ქუჩები:''' * თენგიზ ჩანტლაძის ქუჩა — 2001 წლამდე [[ელენე ახვლედიანი|ელენე ახვლედიანის]] ქუჩის სახელს ატარებდა<ref>{{წიგნი |სათაური=ენციკლოპედია „თბილისი. ქუჩები, გამზირები, მოედნები“ |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |პასუხისმგებელი=ზურაბ აბაშიძე, გიორგი ბათიაშვილი, თეიმურაზ ბერიძე, ავთანდილ საყვარელიძე, ზურაბ ჭელიძე |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=საქართველოს ენციკლოპედიის ირაკლი აბაშიძის სახელობის მთავარი სამეცნიერო რედაქცია |წელი=2008 |გვერდები=192 |გვერდების რაოდენობა=511 |ენა=ka |isbn=978-99928-20-35-3 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629065027/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/482447 |archivedate=2025-06-29 }}</ref>. * გიორგი მუხაძის ქუჩა * სოსო (კობა) აბზიანიძის ქუჩა * ალექსანდრე ქართველიშვილის ქუჩა * [[ნიკო ფიროსმანაშვილი|ნიკო ფიროსმანის]] ქუჩა * შალვა ამირანაშვილის ქუჩა * დავით კაკაბაძის ქუჩა * ვაჟა ბანეთიშვილის ქუჩა * იოანე პეტრიწის ქუჩა * ალექსანდრე წუწუნავას ქუჩა * ივანე გოკიელის ქუჩა * სოსო ღვინიაშვილის ქუჩა * [[სერგეი ესენინი|სერგეი ესენინის]] ქუჩა * გიორგი სააკაძის ქუჩა == ინფრასტრუქტურა == დასახლების ინფრასტრუქტურა, რომელიც საბჭოთა პერიოდში ჩამოყალიბდა, მოიცავს საგანმანათლებლო, სამრეწველო, კომერციულ, კულტურულ და [[რეკრეაცია|სარეკრეაციო]] ობიექტებს. ბევრი მათგანი [[სსრკ-ის დაშლა|სსრკ-ის დაშლის]] შემდეგ გაუქმდა ან გარდაიქმნა, ხოლო მათ ადგილას და მათ გვერდით ახლები გაჩნდა. 1950-იან წლებში დასახლებაში აშენდა [[ამბულატორია]], პოლიკლინიკა, სტომატოლოგიური კაბინეტები<ref name="ZV1950_Dec21"/>, [[აბანო]], ფოსტა, კლუბი, ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>, რესტორანი და რამდენიმე მაღაზია<ref name="ZV1962_Dec7"/>. აქტიური განვითარების მიუხედავად, კომუნალური მომსახურების ხარისხი ყოველთვის მაღალი არ იყო: 1962 წელს მაცხოვრებლები მაღაზიებისა და რესტორნის ცუდ მდგომარეობას უჩიოდნენ<ref name="ZV1962_Dec7"/>. 1970 წელს მაცხოვრებლები ჩიოდნენ 1946 წელს აშენებული დროებითი საცხოვრებლების სიძველეზე, სასმელი წყლის მიწოდების ხშირ შეფერხებებსა და ელექტროენერგიის თითქმის სრულ არარსებობაზე, რაც მათ რადიოსა და [[ტელევიზორი|ტელევიზორებით]] სარგებლობის შესაძლებლობას ართმევდა<ref name="ZV1970_Jan"/>. 2005 წლის მდგომარეობით, დასახლება, თბილისის გარეუბანში მდებარე რამდენიმე სხვა რაიონთან ერთად, სრულად არ იყო ჩართული ცენტრალურ [[საკანალიზაციო კოლექტორი|საკანალიზაციო სისტემაში]], და [[ჩამდინარე წყლები|ჩამდინარე წყლები]] ნაწილობრივ მიმდებარე ხევებში ჩაედინებოდა<ref name="UrbanPlanning2005">{{წიგნი |ავტორი=გ. ბერიძე, ვ. დავითაია, ზ. კიკნაძე, ლ. კლიმიაშვილი, ბ. მამინაიშვილი, ნ. ნაცვლიშვილი, გ. სოსელია, გ. შავდია, თ. ჯეირანაშვილი |სათაური=თბილისის ქალაქთმშენებლობითი განვითარების მეთოდოლოგიური პრობლემები |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |პასუხისმგებელი=გივი ბერიძე |ენა=ka |ადგილი=თბილისი |გამომცემლობა=არქიტექტურის თეორიისა და ქალაქთმშენებლობის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი „ტბილარქტეორია“ |წელი=2005 |ტომი=3 |გვერდები = 258 |გვერდების რაოდენობა=264 |isbn=99940-0-497-2 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630111219/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/444385 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ამჟამად, ორხევი ძირითადად საცხოვრებელი მიკრორაიონია, სადაც ჩრდილოეთით საბჭოთა პერიოდის 2-5 სართულიანი კორპუსებია, ხოლო სამხრეთით — კერძო სახლები ნაკვეთებით. === სახელმწიფო დაწესებულებები === * '''საქართველოს შემოსავლების სამსახურის არატარიფული კონტროლის სამმართველო''' — კობა აბზიანიძის ქუჩა №4-ში მდებარეობს [[საქართველოს შემოსავლების სამსახური|საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის]] საბაჟო დეპარტამენტის ერთ-ერთი ქვედანაყოფი. ამ სამმართველოში, ისევე როგორც ქვეყნის მასშტაბით სხვა სერვისცენტრებსა და გაფორმების ეკონომიკურ ზონებში, ხორციელდება საექსპორტო ოპერაციებისთვის საჭირო საქონლის წარმოშობის სერტიფიკატების გაცემა<ref>{{cite web |url=https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |title=საბაჟო - ხშირად დასმული კითხვები |lang=ka |website=საქართველოს შემოსავლების სამსახურის ოფიციალური ვებგვერდი |publisher=სსიპ – შემოსავლების სამსახური |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701171427/https://www.rs.ge/LegalEntityCustomsFAQ?cat=6&tab=1 |archivedate=2025-07-01 |url-status=live}}</ref>. === სამხედრო ობიექტები === დასახლება ორხევში მდებარეობს საქართველოს თავდაცვის ძალების ერთ-ერთი მთავარი ობიექტი — მოქმედი სამხედრო-ლოგისტიკური ჰაბი, რომელსაც ოფიციალურად '''ლოგისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის სატრანსპორტო/საავტომობილო ბაზა''' ეწოდება. ბაზა ცენტრალურ როლს ასრულებს სამხედრო ტექნიკის მიღებაში, მომსახურებაში, მოდერნიზაციასა და განაწილებაში<ref name="MOD_2022_01"/> <ref name="MOD_2020_07"/>. ამჟამად ობიექტი წარმოადგენს საერთაშორისო სამხედრო თანამშრომლობის პროგრამების, კერძოდ, [[თურქეთი|თურქეთთან]] თანამშრომლობის მთავარ პლატფორმას, სადაც იმართება სპეციალური და ლოგისტიკური ტექნიკის გადაცემის ცერემონიები<ref name="MOD_2022_01"/>. გარდა ამისა, ბაზაზე ხორციელდება ქართული არმიის საავტომობილო პარკის განახლების პროექტები<ref name="MOD_2020_07"/>. ის რეგულარულად გამოიყენება ოფიციალური ღონისძიებების, უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ინსპექტირებისა და ხსოვნის აქციების ჩასატარებლად<ref name="MOD_2015_05_visit"/> <ref name="MOD_2015_11"/>. === მრეწველობა და საწარმოები === ==== ისტორიული სამრეწველო ობიექტები ==== საბჭოთა პერიოდში ორხევი მნიშვნელოვანი სამრეწველო და ლოგისტიკური ცენტრი იყო. აქ ფუნქციონირებდა: * '''„სამგორწყალმშენის“ ბაზა''' (1948 წლიდან): მსხვილი კომპლექსი, რომელიც მოიცავდა ცენტრალურ მექანიკურ და ავტოსახელოსნოებს, გარაჟს, სახერხ ქარხანასა და საწყობებს<ref name="ZV1948_Mar"/><ref name="ZV1948_Apr"/><ref name="ZV1948_Jul"/>. * '''რკინაბეტონის ნაკეთობების წარმოების პოლიგონები''' (1963): მდებარეობდა ორხევსა და ლილოში საირიგაციო მშენებლობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1963_Mar"/>. * '''ორგანული სასუქების ქარხანა''' (1962): მშენებარე ქარხანა, რომელთანაც [[მილსადენი]] მტკვარზე გადებული ახალი ხიდით მიიყვანეს<ref name="ZV1962_Feb"/>. * '''ტექსტილისა და გალანტერეის კომბინატი''' (1971): იგეგმებოდა [[კოოპერაცია|კოოპერატიული]] მრეწველობის საჭიროებებისთვის<ref name="ZV1971_Aug"/>. * '''„თბილგვირაბმშენის“ რკინაბეტონის კონსტრუქციების ქარხანა (რკკ)''' (1982): [[თბილისის მეტროპოლიტენი|თბილისის მეტროპოლიტენის]] მშენებლობების უზრუნველყოფის მთავარი საწარმო. ქარხანა წელიწადში 20 ათას კუბურ მეტრ ასაწყობ რკინაბეტონსა და 50 ათას სასაქონლო ბეტონს უშვებდა<ref name="ZV1982_Feb"/>. * '''თბილისის საშენ მასალათა კომბინატის ფილიალი''' (1986): მოიცავდა ინსტრუმენტების, [[სანტექნიკა|სანტექნიკისა]] და [[მოსაპირკეთებელი მასალები|მოსაპირკეთებელი მასალების]] საამქროებს<ref name="ZV1986_Sep"/><ref name="ZV1987_Dec27"/>. 1988 წელს აქ გაიხსნა '''პოლიმერული ნაწარმის ქარხანა''', რომელიც მარმარილოს ნარჩენებისგან სანტექნიკასა და მოსაპირკეთებელ ფილებს აწარმოებდა<ref name="ZV1988_May"/>. * '''კალინინის სახელობის სამსხმელო მოწყობილობების ქარხანა''' (1986): იგეგმებოდა ახალი კორპუსების მშენებლობა ორხევში, რომლებიც 1989 წელს უნდა შესულიყო ექსპლუატაციაში<ref name="ZV1986_Jun"/>. * '''სუვენირების წარმოება „სოლანი“''' (1985): დაგეგმილი იყო ახალი საამქროს მშენებლობა 1,2 მილიონი რუბლის ღირებულებით<ref name="ZV1985_Oct"/>. * '''ადგილობრივი მრეწველობის სამინისტროს სარემონტო ბაზა''' (1987): იგეგმებოდა სამინისტროს ყველა საწარმოს მოწყობილობების ცენტრალიზებული შეკეთებისთვის<ref name="ZV1987_Dec30"/>. პოსტსაბჭოთა პერიოდში ამ და ახალი საწარმოების ბაზაზე [[კერძო კომპანია|კერძო კომპანიები]] დაარსდა. 1998–1999 წლებში ორხევის სამრეწველო ზონაში დარეგისტრირდა '''სს „პოლიმერული ნაკეთობა“'''<ref name="SG1998_Dec"/> და '''სს „ხალიბი“''' (სარემონტო-მექანიკური ქარხანა)<ref name="SG1999_Jan"/>. 1998 წელს აქ ასევე მუშაობდა '''სს „ვაზიანი“''', რომელიც [[შამპანური|შამპანურს]] აწარმოებდა<ref name="Sakartvelo1998"/>. ==== თანამედროვე საწარმოები ==== XXI საუკუნეში ორხევის სამრეწველო ზონა აგრძელებს ფუნქციონირებას, სპეციალიზდება რა ძირითადად კვების, ლოგისტიკურ და სამშენებლო დარგებში. სურსათის ეროვნული სააგენტოს 2019—2025 წლების სახელმწიფო მონიტორინგის მონაცემები ადასტურებს დასახლებაში რამდენიმე მსხვილი კომპანიის საქმიანობას<ref name="NFA_main">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/StateControl/ |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250502214506/https://www.nfa.gov.ge/Ge/StateControl |archivedate=2025-05-03 |url-status=live |description=მთავარი გვერდი სახელმწიფო კონტროლის ანგარიშებით. }}</ref>. * '''[[ღვინის კომპანია „დუგლაძე“]]''' ({{lang-ka|შპს დუგლაძეების ღვინის კომპანია}}) — [[ღვინო|ღვინოებისა]] და [[ბრენდი|ბრენდის]] მსხვილი მწარმოებელი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ჭანტლაძის ჩიხი, 8<ref name="NFA2021">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1229 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2021 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2021 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707181833/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1229 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2021 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2022">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5568 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2022 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2022 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250508101050/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5568 |archivedate=2025-05-08 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2022 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2023">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5835 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2023 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2023 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707180143/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/5835 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2023 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2024-2025">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/StateControl/ |title=კვარტალური ანგარიშები (2024-2025) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250502214506/https://www.nfa.gov.ge/Ge/StateControl |archivedate=2025-05-03 |url-status=live |description=2024-2025 წლების კვარტალური ანგარიშები, რომლებშიც ორხევის კომპანიებთან დარღვევები არ დაფიქსირებულა. }}</ref>. * '''შპს „რესპუბლიკა“''' ({{lang-ka|შპს რესპუბლიკა}}) — რძის პროდუქტების მწარმოებელი სავაჭრო მარკებით „მალკო“ და „რანინა“, მდებარეობს თენგიზ ჭანტლაძის ქუჩა, 26ა-ში. კომპანიის საქმიანობა არაერთხელ გამხდარა სახელმწიფო კონტროლის ობიექტი<ref name="NFA2019">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/3310 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2019 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2019 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250707181900/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/3310 |archivedate=2025-07-07 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2019 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2020">{{cite web |url=https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1214 |title=სახელმწიფო კონტროლის შედეგები (2020 წელი) |lang=ka |website=სურსათის ეროვნული სააგენტო |date=2020 |access-date=2025-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250508130308/https://nfa.gov.ge/Ge/Files/Download/1214 |archivedate=2025-05-08 |url-status=live |description=ოფიციალური ანგარიში 2020 წლის სახელმწიფო მონიტორინგის შედეგების შესახებ. }}</ref><ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2023" />. * '''შპს „ფრუტ ლოჯისტიკა“''' — ლოგისტიკური კომპანია-მომმარაგებელი, რომელიც მდებარეობს ორხევის სამხედრო დასახლების ტერიტორიაზე<ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2022" />. * '''შპს „აგროფლორა“''' — ლოგისტიკური კომპანია-მომმარაგებელი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: მ. აბაშიძე-საფაროვას ქუჩა, № 1<ref name="NFA2024-2025" />. * '''შპს „დაკო ტრეიდ“''' ({{lang-ka|შპს დაკო ტრეიდ}}) — საბაკალეო პროდუქტების დაფასოებისა და დისტრიბუციის კომპანია, მდებარეობს ჭანტლაძის ქუჩა, 3-ში<ref name="NFA2021" /><ref name="NFA2022" /><ref name="NFA2024-2025" />. * '''შპს „ფუდსერვისი“''' ({{lang-ka|შპს ფუდსერვისი}}) — საკვები პროდუქტების დისტრიბუტორი და იმპორტიორი, ბაზირებულია ჭანტლაძის ქუჩა, 40-ში<ref name="NFA2022" /><ref name="NFA2023" />. * '''„Plastics Georgia“''' და '''„Lider Plast“''' — პლასტმასის ნაწარმის მწარმოებელი საწარმოები. * '''„ბედეგი“''' — სამშენებლო მასალების მწარმოებელი ქარხანა. * '''„წუნდა“''' — ავეჯის ფაბრიკა.<ref name="OSM_Data"/> === თანამედროვე კეთილმოწყობა და სოციალური ობიექტები === მუნიციპალური სოციალური პროგრამების ფარგლებში, ორხევში, მუხაძის ქუჩაზე, ფუნქციონირებს სოციალური საცხოვრებელი კორპუსი 75 ბინით სოციალურად დაუცველი ოჯახებისთვის. 2015 წელს, უსახლკაროთა რეგისტრაციის ახალი წესების დამტკიცებასთან და თბილისში სპეციალური მუნიციპალური კომისიის შექმნასთან დაკავშირებით, ცნობილი გახდა, რომ ორხევში სრულდებოდა მუნიციპალური თავშესაფრის მშენებლობა, რომელიც 80-მდე ოჯახის დროებითი საცხოვრებლით უზრუნველყოფას ითვალისწინებდა<ref name="Sakrebulo_Shelter_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |title=კომისიის სხდომაზე ,,უსახლკაროდ რეგისტრაციისა და თავშესაფარი ფართით უზრუნველყოფის წესის“ დამტკიცების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-11-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165508/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=1253 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. ამასთან, სოციალური საცხოვრისის ექსპლუატაციას კონფლიქტებიც ახლავს: 2025 წლის მაისში ერთ-ერთი ავარიული კორპუსის მცხოვრებლები მერიის მიერ მათი გადასახლების გეგმის წინააღმდეგ გამოვიდნენ და ახალი საცხოვრებლის მიღების წინასწარი იურიდიული გარანტიები მოითხოვეს<ref name="TVPirveli_Shelter_2025"/>. ეს ობიექტები ქალაქის სამსახურების რეგულარული მონიტორინგის ქვეშ იმყოფება, რასაც თბილისის საკრებულოს 2018, 2021 და 2023 წლების ანგარიშები ადასტურებს<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |title=გიორგი ბირბიჩაძემ ორხევსა და ლილოში სოციალური საცხოვრისი და მიუსაფართა თავშესაფარი დაათვალიერა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-06-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155720/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4323 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |title=კომისიის სხდომაზე ,,თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის’’ ანგარიში მოისმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-09-07 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155253/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6150 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |title=ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალურ საკითხთა კომისიის სხდომაზე თბილისის მუნიციპალური თავშესაფრის დირექტორს მოუსმინეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2023-10-19 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630154909/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=7307 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2010-იანი წლების ბოლო და 2020-იანი წლების დასაწყისი დასახლების აქტიური ინფრასტრუქტურული განახლების პერიოდით აღინიშნა. საკრებულოს ანგარიშების თანახმად, ეს სამუშაოები ხშირად იყო პასუხი იმ პრობლემებზე, რომლებიც მოსახლეობამ რაიონის მაჟორიტარ დეპუტატ გიორგი ტყემალაძესთან შეხვედრებზე დააყენა და ქალაქის ბიუჯეტში აისახა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონის მოსახლეობასთან პერმანენტულ შეხვედრებს განაგრძობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-12-29 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155908/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3815 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref><ref name="Sakrebulo_2019_03_22">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურულ სამუშაოებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-03-22 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155630/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4830 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. ასე, 2018 წელს დაიწყო სანიაღვრე სისტემის მშენებლობა პეტრიწის, კაკაბაძის, გოკიელისა და წუწუნავას ქუჩებზე, რათა გადაჭრილიყო დატბორვის მრავალწლიანი პრობლემა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |title=გიორგი ტყემალაძე სამგორში მიმდინარე ინფრასტრუქტურულ პროექტებს გაეცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2018-03-14 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155910/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=4039 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2019 წელს შეიქმნა ახალი სარეკრეაციო ზონები: სკვერი (500 მ²) და სპორტული მოედანი მუხაძის ქუჩაზე, ასევე ჩატარდა ორხევის ცენტრალური პარკის მასშტაბური კეთილმოწყობა, სადაც 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია მოწესრიგდა, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22" />. 2021 წელს სრულად განახლდა საგზაო ინფრასტრუქტურა მუხაძის ქუჩაზე, მათ შორის დაიგო ასფალტი, დამონტაჟდა ბორდიურები და მოეწყო საფეხმავლო ბილიკები<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |title=სამგორის რაიონში ინფრასტრუქტურული სამუშაოები მიმდინარეობს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2021-05-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155419/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=6028 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. 2021 წელს გიორგი მუხაძის ქუჩაზე (ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედნის მახლობლად) ჩატარდა გამწვანების სამუშაოები, რომლის დროსაც გაშენდა ახალი გაზონები, დაირგო ხეები, ყვავილები და ბუჩქები.<ref name="Botanica2021">{{cite web |url=https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3 |title=ორხევი |lang=ka |website=Botanica.ge |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250701130836/https://www.botanica.ge/portfolio-items/%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98-3/ |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }}</ref> 2021 წელს ტელეკომპანია „[[იმედი (ტელეკომპანია)|იმედმა]]“ მოამზადა სიუჟეტი თენგიზ ჩანტლაძის ჩიხის ერთ-ერთი კორპუსის მცხოვრებლებზე, რომლებმაც ერთობლივი ძალისხმევით საკუთარი ეზო გაალამაზეს (სავარაუდოდ, თ. ჩანტლაძის ჩიხი, 5). 2015 წელს დაწყებული ინიციატივით, მიტოვებული ტერიტორია მოვლილ მწვანე სკვერად გადაიქცა. მცხოვრებლებმა, რომლებიც [[ამხანაგობა|ამხანაგობად]] გაერთიანდნენ, დამოუკიდებლად დარგეს ხეები, ბუჩქები და ყვავილები, მოაწყვეს ყვავილნარები, მათ შორის ხელმისაწვდომი მასალებისგან, როგორიცაა მანქანის საბურავები. ნერგების ნაწილი და სკამები ადგილობრივი ხელისუფლების დახმარებით მიიღეს, თუმცა სკვერის მოვლისა და განვითარების ძირითადი სამუშაოები თავად მცხოვრებლებმა იკისრეს. კეთილმოწყობაში აქტიურად მონაწილეობენ ბავშვებიც, რომლებიც მშობლებს მცენარეების მორწყვასა და სისუფთავის დაცვაში ეხმარებიან. ერთ-ერთმა მცხოვრებმა, ავთომ, ბავშვებთან ერთად ეზოში ჩიტების სახლები ააშენა და დაამონტაჟა. მისი თქმით, ეს საქმიანობა არა მხოლოდ გარემოს გალამაზების საშუალებაა, არამედ აღზრდის მნიშვნელოვანი ელემენტიც: „ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ... არ არის აუცილებელი ველოდოთ მერიას ან მთავრობას, რაც ჩვენს ძალებშია, თავად უნდა გავაკეთოთ“. <ref name="ImediDila_Yard_2021">{{cite web | url = https://www.youtube.com/watch?v=RIC670MxQF0 | title = ორხევის დასახლებაში მცხოვრებლებმა საკუთარი საცხოვრებელი კორპუსის ეზო გაამწვანეს | lang = ka | website = იმედის დილა | publisher = ტელეკომპანია იმედი | date = 2021-05-11 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/720p-25_202507 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ჩვენი სახლი მარტო არ არის ზღურბლს შიგნით. ქუჩაც, სადარბაზოც, ჩიხიც, ყველაფერი ჩვენი სახლია და ყველამ უნდა ვიზრუნოთ. | urlstatus = live }}</ref> === განათლება === ==== ისტორიული სასწავლო დაწესებულებები ==== საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში ფუნქციონირებდა [[საბავშვო ბაღი]] და [[ბაგა-ბაღი|ბაგა]] (1950 წლიდან)<ref name="ZV1950_Nov"/>, მუშა-მშენებელთა '''მომზადებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების კურსები''' (1953 წლიდან)<ref name="ZV1953_Apr"/> და '''„საქმთავარმონტაჟსპეცმშენის“ სასწავლო კომბინატი''' (1982 წლიდან)<ref name="ZV1982_Nov"/>. ==== თანამედროვე სასწავლო დაწესებულებები ==== * '''156-ე საჯარო სკოლა''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 28). 2019 წელს დაიწყო 1000 მოსწავლეზე გათვლილი სკოლის კომპლექსური [[რეაბილიტაცია]]<ref name="Droa_School">{{სტატია |სათაური=ორხევის დასახლებაში 156-ე საჯარო სკოლის სრული რეაბილიტაცია დაიწყო |ორიგინალი= |ბმული=https://droa.ge/?p=55976 |ენა=ka |გამოცემა=droa.ge |გამომცემლობა=საქართველოს მედია კლუბი |ტიპი=საიტი |წელი=2019 |თვე=10 |რიცხვი=9 |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://archive.ph/wRo9U |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="Sakrebulo_School">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |title=156-ე საჯარო სკოლაში სრული რეაბილიტაციის პროცესი დაიწყო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2019-10-08 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630155704/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5190 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. * '''ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის №19 ხელოვნების სკოლა''' (კობა აბზიანიძის ქ., 6) — მუნიციპალური სასწავლო დაწესებულება, რომელიც თბილისის მერიის კულტურის, განათლების, სპორტისა და ახალგაზრდულ საქმეთა სამსახურის დაქვემდებარებაში მყოფი 33 ხელოვნების სკოლის სისტემაში შედის. სკოლაში სწავლება მიმდინარეობს სხვადასხვა შემოქმედებითი მიმართულებით, მათ შორის: [[მუსიკა]], [[თეატრი]] და [[ქორეოგრაფია]]<ref name="Tbilisi_Art_Schools"> {{cite web |url=https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |title=ხელოვნების სკოლები |lang=ka |website=თბილისის მერიის ოფიციალური საიტი |access-date=2025-07-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630202909/https://tbilisi.gov.ge/page/3233 |archivedate=2025-07-01 |urlstatus=live }} </ref>. * '''76-ე საბავშვო ბაღი'''. * '''კერძო სკოლა-ლიცეუმი „სანთელი“'''.<ref name="OSM_Data"/> ==== ბიბლიოთეკა ==== * '''[[ტერენტი გრანელი|ტერენტი გრანელის]] სახელობის ბიბლიოთეკა''' (მუხაძის ქ., 6/6) — წარმოადგენს თბილისის მულტიფუნქციური ბიბლიოთეკების ქსელის №11 ფილიალს<ref name="Library_Sign_Photo"> {{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |title=ტერენტი გრანელის სახელობის ბიბლიოთეკის (ფილიალი №11) აბრა ორხევში |author=დავით ოსიპოვი |website=Wikimedia Commons |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630195204/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Library._Orkhevi.jpg |archivedate=2025-06-30 }} </ref>. ის არის 1951 წელს მკითხველისთვის გახსნილი მასობრივი ბიბლიოთეკის მემკვიდრე<ref name="ZV1951_Nov2"/>. თბილისის ბიბლიოთეკების ოფიციალური ცნობარის მიხედვით, დაარსების წლად 1950 წელი ითვლება. 2018 წლის მდგომარეობით (მაშინ ფილიალი №44), მისი ფონდი 13 066 ერთეულს ითვლიდა, ხოლო მკითხველთა რაოდენობა 920 ადამიანს შეადგენდა<ref name="Tbilisi_Libraries_2018"> {{cite web |url=https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |title=ქ. თბილისის ბიბლიოთეკები – 2018 |lang=ka |website=საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა |format=PDF |date=2018 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240706132939/https://www.nplg.gov.ge/user_upload/biblioteka/tbilisi2018.pdf |archivedate=2024-07-06 |urlstatus=live |pages=2 }} </ref>. === ჯანდაცვა === საბჭოთა პერიოდში დასახლებაში მოქმედებდა ამბულატორია და პოლიკლინიკა, თუმცა პოსტსაბჭოთა პერიოდში პირველადი სამედიცინო დახმარების ხელმისაწვდომობა პრობლემად იქცა. 2015 და 2017 წლებში საკრებულოს კომისიების სხდომებზე არაერთხელ დაისვა ორხევში პირველადი ჯანდაცვის ობიექტების გახსნის აუცილებლობის საკითხი. კერძოდ, აღინიშნა, რომ დასახლებაში შემორჩენილი იყო ყოფილი პოლიკლინიკების შენობები, რომელთა რეაბილიტაცია მოსახლეობის საჭიროებებისთვის შეიძლებოდა<ref name="Sakrebulo_Health_2015"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |title=გულიკო ზუმბაძემ ბრიფინგზე დიდი ლილოს მაცხოვრებლების ჯანმრთელობის შესწავლა მოითხოვა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-08-26 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165518/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=956 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref><ref name="Sakrebulo_Health_2017"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |title=კომისიის სხდომაზე პირველადი ჯანდაცვის მომსახურების ობიექტების ამოქმედების თაობაზე იმსჯელეს |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-07-20 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630163938/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3525 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. პრობლემა განსაკუთრებით გამწვავდა 2016 წლის ივლისში, როდესაც ორხევის მცხოვრებლებმა საპროტესტო აქცია გამართეს ყოფილი №22 პოლიკლინიკის აღდგენის მოთხოვნით. საინფორმაციო რეპორტაჟის თანახმად, ეს სამედიცინო დაწესებულება ჯერ კიდევ 2011 წელს დაიხურა ლილოს №16 პოლიკლინიკასთან შერწყმის გზით, ხოლო აქციის მომენტისთვის მისი შენობის დემონტაჟი უკვე მიმდინარეობდა. ოპოზიციის წარმომადგენლის მიერ ინიცირებული პროტესტი შეტაკებებში გადაიზარდა<ref name="Obieqtivi_Protest_2016"/>. === კომერცია და მომსახურება === ==== საბჭოთა პერიოდისა და 1990-იანი წლების ობიექტები ==== 1988 წელს ორხევში, მისამართზე '''ორხევი, 2''', გაიხსნა „ავტოვაზტექმომსახურების“ ცენტრი, სადაც ძველი „[[ვაზ (საწარმო)|ჟიგულისა]]“ და „[[გაზ (საწარმო)|გაზის]]“ მარკის ავტომობილების მფლობელებს შეეძლოთ მათი ახალ მოდელებზე გადაცვლა დამატებითი გადასახადით. ჩაბარებული ავტომობილის კომპენსაცია „ჟიგულისთვის“ 400-დან 600 რუბლამდე, ხოლო [[გაზ (საწარმო)|გორკის საავტომობილო ქარხნის]] ავტომობილებისთვის 200-დან 1000 რუბლამდე შეადგენდა<ref name="ZV1988_Sep">{{სტატია |ავტორი=ბაბუხადია, ანზორ |სათაური=Актуальное интервью. Новые «Жигули» за старые... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |პასუხისმგებელი=Грузинформ |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1988 |თვე=9 |რიცხვი=13 |გამოშვება=211 |ნომერი=19166 |გვერდები=3 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113309/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/539647 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1992 წელს, [[ჰიპერინფლაცია|ჰიპერინფლაციის]] პერიოდში, ორხევში მდებარეობდა '''„კავკასიური ბანკი“''' და '''„სამეფო ბანკი“''', სადაც [[სავალუტო ბაზარი|ვალუტის გადაცვლა]] ხდებოდა<ref name="SG1992_Aug">{{სტატია |ავტორი=В. Гогидзе |სათაური=Магия денег. Если у вас... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |პასუხისმგებელი=А. А. Силагадзе |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1992 |თვე=8 |რიცხვი=18 |გამოშვება=104 |ნომერი=364 |გვერდები=2 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630113901/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/542967 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 1996 წელს [[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ-ის]] [[საელჩო]] რძის კომბინატის ტერიტორიაზე (კახეთის გზატკეცილი, მე-10 კმ) დახურულ აუქციონს ატარებდა, სადაც [[სამშენებლო მასალები|სამშენებლო მასალები]] იყიდებოდა<ref name="SG1996_May"/>. 1998 წლიდან ახვლედიანის ქ. 6-ში მდებარეობდა სახელმწიფო '''[[სადაზღვევო კომპანია|სადაზღვევო ორგანიზაცია]] „სამგორი“''', რომელიც მომსახურების ფართო სპექტრს სთავაზობდა, [[სიცოცხლის დაზღვევა|სიცოცხლის დაზღვევიდან]] დაწყებული, მოსავლისა და ავტოსამოქალაქო პასუხისმგებლობის დაზღვევის ჩათვლით<ref name="SG1998_Jun">{{სტატია |სათაური=АО «Грузинское государственное страхование» и Государственная страховая организация «Самгори» |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |პასუხისმგებელი=под ред. Т. Ласхишвили |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1998 |თვე=6 |რიცხვი=26 |გამოშვება=161 |ნომერი=21382 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630114337/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/550243 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== ორხევში წარმოდგენილია რამდენიმე მსხვილი სავაჭრო ქსელის სუპერმარკეტი, აფთიაქები და სხვადასხვა კომერციული ობიექტები. ფუნქციონირებს „[[საქართველოს ბანკი|საქართველოს ბანკის]]“, „[[თიბისი ბანკი|თიბისი ბანკისა]]“ და „[[ლიბერთი ბანკი|ლიბერთი ბანკის]]“ [[ბანკომატი|ბანკომატები]] და გადახდის ტერმინალები. კახეთის გზატკეცილთან მდებარეობს [[მაკდონალდსი]]. გარდა ამისა, დასახლებაში მრავალი მცირე მაღაზია, [[თონე]], ხორცის ჯიხური, ავტოსახელოსნო და სხვა მომსახურების ობიექტია.<ref name="OSM_Data"/> * '''[[მაკდონალდსი]]''' — მდებარეობს ორხევის სამხრეთ ნაწილში, კახეთის გზატკეცილთან. რესტორანი 2022 წლის ივლისში გაიხსნა. შენობა აღჭურვილია [[მზის ელექტროსადგური|მზის პანელებით]] სახურავზე და [[ელექტრომობილი|ელექტრომობილების]] დამტენი სადგურით.<ref name="BMG_McDonalds_2022">{{cite web | url = https://www.myvideo.ge/v/4130438 | title = კამპანიის McHappy Day-ი ფარგლებში „მაკდონალდს საქართველომ“, „პირველ ნაბიჯს“ 30 000 ლარი გადასცა | lang = ka | publisher = Business Media Georgia | date = 2022-07-28 | access-date = 2025-07-01 | archiveurl = https://archive.org/details/mcdonalds-georgia-first-step-donation-2022 | archivedate = 2025-07-01 | quote = ღონისძიება „მაკდონალდსის“ ახალ, ეკომეგობრულ რესტორანში გაიმართა, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ გაიხსნა და სტუმრებს კახეთის გზატკეცილზე, ორხევის დასახლებაში მასპინძლობს. | urlstatus = live }}</ref>. === კულტურა, რელიგია და დასვენება === ==== საბჭოთა პერიოდის ობიექტები ==== 1950 წელს დასახლებაში დასრულდა 300-ადგილიანი კლუბის (მოგვიანებით — [[კულტურის სახლი]]) მშენებლობა, ასევე გაიხსნა ფოსტა<ref name="ZV1950_Nov"/>. 1951 წელს კლუბში უკვე იმართებოდა კონცერტები, მათ შორის ლიტვის სსრ-ის სახელმწიფო ფილარმონიის გუნდის გასტროლები<ref name="ZV1951_Aug"/>, და გაიხსნა მასობრივი ბიბლიოთეკა<ref name="ZV1951_Nov2"/>. 1989 წელს ორხევის კულტურის სახლში ვიდეობარი გაიხსნა<ref name="ZV1989_Jan"/>. შემდგომში კულტურის სახლის შენობა დაანგრიეს. ==== თანამედროვე ობიექტები ==== [[#რელიგიური ობიექტები|იხ. ქვეთავი]] === ტრანსპორტი === მრავალი წლის განმავლობაში სატრანსპორტო ხელმისაწვდომობა ორხევის მცხოვრებლებისთვის ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად რჩებოდა. 2015–2016 წლებში მუნიციპალიტეტის დონეზე აქტიურად განიხილებოდა საჩივრები ავტობუსების ნაკლებობისა და მოუხერხებელი განრიგის შესახებ<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_06"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |title=გულიკო ზუმბაძე მერიის ტრანსპორტის საქალაქო სამსახურის წარმომადგენლებს შეხვდა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-06-23 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165159/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2166 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. შედეგად, მიღებულ იქნა კონკრეტული ზომები: 2015 წლის აპრილში გახანგრძლივდა ავტობუსების მარშრუტების მუშაობის დრო საღამოს საათებში, ბოლო გარანტირებული რეისებით [[ისანი (მეტროსადგური)|მეტროსადგურ „ისნიდან“]] 22:55 და 23:30 საათზე<ref name="Sakrebulo_Transport_2015_04"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |title=გულიკო ზუმბაძემ საზოგადოებას მუნიციპალური ავტობუსების სამუშაო მარშრუტების ახალი განრიგი გააცნო |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2015-04-28 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630165519/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=600 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>, ხოლო 2016 წლის აგვისტოში ამოქმედდა ახალი მიკროავტობუსის მარშრუტი №107, რომელმაც თეთრიხევი და ორხევი მეტროსადგურ „ისანთან“ დააკავშირა<ref name="Sakrebulo_Transport_2016_08"> {{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |title=გულიკო ზუმბაძის ინიციატივით, ორხევის დასახლებაში მიკროავტობუსის ახალი ხაზი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2016-08-05 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164726/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=2332 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. დღესდღეობით დასახლება თბილისის ცენტრთან და მეტროსადგურ ისანთან დაკავშირებულია მხოლოდ ავტობუსების მარშრუტებით, მათ შორის №312<ref name="Moovit312">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-312-Tbilisi-1906-775440-76224110-0|title=312 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - დიდი ლილო (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 322<ref name="Moovit322">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-322-Tbilisi-1906-775440-76224120-0|title=322 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 337<ref name="Moovit337">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-337-Tbilisi-1906-775440-76224134-0|title=337 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტი ✈ (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 341<ref name="Moovit341">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-341-Tbilisi-1906-775440-76224138-0|title=341 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - მ/ს "ისანი" (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 361<ref name="Moovit361">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-361-Tbilisi-1906-775440-76224158-0|title=361 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ლილო ლოჭინი (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, 408<ref name="Moovit408">{{Cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-408-Tbilisi-1906-1233448-71183091-0|title=408 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - აეროპორტის დასახლება (განახლებულია)|lang=ka|website=moovitapp.com|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომლებიც კახეთის გზატკეცილზე (დასახლების სამხრეთით) მოძრაობენ. თუმცა, დასახლებისთვის მთავარ სატრანსპორტო მარშრუტად რჩება ავტობუსი №356<ref name="Moovit356">{{cite web|url=https://moovitapp.com/index/ka/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98-line-356-Tbilisi-1906-775440-76224153-0|title=356 მარშრუტი: განრიგი, რუკები და გაჩერებები - ორხევი|lang=ka|website=Moovit|access-date=2025-06-26}}</ref>, რომელიც თეთრიხევჰესიდან მოდის, ორხევის მთავარ გზებს გაივლის და მეტროსადგურ ისნამდე მიდის. 2019 წელს ამ მარშრუტზე (მაშინ მას 56 ნომერი ჰქონდა) დაინიშნა ახალი, კომფორტული [[Isuzu]]-ს მარკის [[ავტობუსი|ავტობუსები]], რომლებიც აღჭურვილია [[კონდიციონერი|კონდიციონერებით]] და ადაპტირებულია [[შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი|შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის]].<ref name="1tv_bus">{{cite web |author=თამარ ნადარეიშვილი |title=ორხევის მიმართულებით ხუთი ახალი ავტობუსი იმოძრავებს |url=https://1tv.ge/news/orkhevis-mimartulebit-khuti-akhali-avtobusi-imodzravebs/ |website=პირველი არხი |publisher=საქართველოს საზოგადოებრივი მაუწყებელი |lang=ka |date=2019-10-22 |access-date=2025-06-27 |urlstatus=live }}</ref> == ღირსშესანიშნაობები == === მემორიალები და სამახსოვრო ნიშნები === დასახლებაში რამდენიმე ობიექტია, რომლებიც ადგილობრივი მცხოვრებლებისა და ტრაგიკული მოვლენების ხსოვნას უკვდავყოფს. * '''კობა აბზიანიძის სახელობის საინფორმაციო სტენდი''' — ცენტრალურ პარკში დამონტაჟებულია სტენდი, რომელიც ეძღვნება სოსო (კობა) აბზიანიძის, [[ვახტანგ გორგასლის ორდენი|ვახტანგ გორგასლის]] I ხარისხის ორდენის კავალერის, სახელობის ქუჩას.<ref name="OSM_Data"/> * '''მემორიალი სვანური კოშკის სახით''' — დადგმულია [https://www.facebook.com/paata.gujejiani.7 პაატა გუჯეჯიანის] მიერ 2014 წლის 10 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების, კახა კალანდარიშვილისა (09.11.1967—08.05.2024) და გეგი კვიციანის (16.10.1988—14.02.2018) ხსოვნის პატივსაცემად.<ref>{{cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |title=მემორიალი სვანური კოშკი ორხევში |last=ოსიპოვი |first=დავით |website=ვიკისაწყობი |date=2024-11-07 |access-date=2025-06-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250629181530/https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svan_Tower_Memorial,_Orkhevi_Settlement,_Tbilisi.jpg |archivedate=2025-06-29 |urlstatus=live }}</ref> * '''მემორიალური დაფა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“''' — დამონტაჟებულია 156-ე საჯარო სკოლაში, დასახლების იმ მცხოვრებთა ხსოვნის პატივსაცემად, რომლებიც 1992 წელს [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|საქართველო-აფხაზეთის კონფლიქტის]] დროს დაიღუპნენ. დაფაზე, რომელზეც საქართველოს გერბი და წარწერა „ისინი სამშობლოსთვის იბრძოდნენ“ არის გამოსახული, ჩამოთვლილია ოთხი ადამიანის სახელი: ** კობა აბზიანიძე (1965—1992) ** ვაჟა ბანეთიშვილი (1969—1992) ** ოთარი მიგრიჯინაშვილი (1955—1992) ** ლევან ფუხაშვილი (1957—1992)<ref name="OSM_Data"/> * '''ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი''' — სპორტული მოედანი, რომელიც დასახლებაში მდებარეობს. 2020 წლის 18 ოქტომბერს ადგილობრივი მცხოვრებლების ინიციატივითა და ქალაქის საბჭოს ([[საკრებულო]]) გადაწყვეტილებით, მას ვახტანგ ფანგანის სახელი მიენიჭა. ვახტანგ ფანგანი იყო ნიჭიერი ახალგაზრდა [[ფეხბურთელი]], კლუბ „ვიტ ჯორჯიას“ კაპიტანი და თბილისის ასაკობრივი ნაკრების წევრი, რომელიც ორხევში გაიზარდა და 2013 წელს ტრაგიკულად დაიღუპა<ref>{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |title=ორხევის დასახლებაში ფეხბურთელ ვახტანგ ფანგანის სახელობის სპორტული მოედანი გაიხსნა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2020-10-18 |access-date=2025-06-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630130358/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=5788 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }}</ref>. === რელიგიური ობიექტები === * {{anchor|წმინდა ნინოს ეკლესია}}'''წმინდა ნინოს ეკლესია''' — [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლური ეკლესია]], რომელიც მდებარეობს [[#ცენტრალური პარკი|ცენტრალურ პარკში]], მისამართზე: კობა აბზიანიძის ქ., 3. ტაძრის მშენებლობა 2000 წელს დაიწყო ადგილობრივი მცხოვრების, გიორგი (გია) ჯაყელის, თავდაცვისა და უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის პირველი მოადგილის, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისთვის ბრძოლებში უგზო-უკვლოდ დაკარგულთა მოძიების საქართველოს პარლამენტის დროებითი კომისიის თავმჯდომარისა და ფრაქცია „მოქალაქეთა კავშირის“ წევრის, ინიციატივითა და სახსრებით<ref name="SG2002_Jan"/>. პროექტი შეიმუშავა [[არქიტექტორი|არქიტექტორმა]] ნოდარ მოლოთაშვილმა [[საქართველოს საპატრიარქო|საქართველოს საპატრიარქოს]] საეკლესიო ხუროთმოძღვრების განყოფილებასთან ერთად. ტაძრის მშენებლობაში, რომელიც ორხევის ცენტრალურ პარკში [[აგური|აგურით]], ბლოკებითა და [[კრამიტი|კრამიტით]] (რომელიც, არქიტექტორის მტკიცებით, ბევრად უფრო დიდხანს ძლებს, ვიდრე თუნუქის სახურავი) აშენდა, მონაწილეობდა 12 [[სამხედრო მოსამსახურე]], ასევე ადგილობრივი მცხოვრებლები, რომლებიც [[შემოწირულობა|შემოწირულობებს]] აკეთებდნენ. ტაძარი 2000 წლის 1 ივნისს, [[წმინდა ნინო|წმინდა ნინოს]] საქართველოში შემოსვლის დღეს, აკურთხეს<ref name="SG2000_Jan">{{სტატია |ავტორი=А. Чантурия |სათაური=В Орхеви возводится церковь Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=1 |რიცხვი=7 |გამოშვება=5 |ნომერი=21920 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630115642/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/172482 |archivedate=2025-06-30 }}</ref><ref name="SG2000_Jun">{{სტატია |სათაური=Грузия отметила день вступления в страну просветительницы Святой Нино |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |გამომცემლობა=Редакция газеты «Свободная Грузия», АО «Самшобло» |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2000 |თვე=6 |რიცხვი=2 |გამოშვება=135 |ნომერი=22050 |გვერდები=1 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/173470 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. ეკლესია სწრაფად იქცა თემის მნიშვნელოვან ცენტრად. 2002 წელს აქ გაიმართა მისი მთავარი [[ქტიტორი|ქტიტორის]], გიორგი (გია) ჯაყელის, [[პანაშვიდი]], რითაც დასრულდა მისი ტაძრისადმი მსახურების ისტორია<ref name="SG2002_Jan">{{სტატია |სათაური=Парламент выражает соболезнование семье Георгия (Гии) Джакели |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |პასუხისმგებელი=под ред. Тато Ласхишвили, Елены Чачуа, Арсена Еремяна |ენა=ru |გამოცემა=Свободная Грузия |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=2002 |თვე=1 |რიცხვი=22 |გამოშვება=9 |ნომერი=22367 |გვერდები=8 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630120057/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/182630 |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. * '''იეჰოვას მოწმეთა სამეფო დარბაზი''' — [[იეჰოვას მოწმეები|იეჰოვას მოწმეთა]] რელიგიური შეკრებების ადგილი, რომელიც მდებარეობს მისამართზე: ვაჟა ბანეთიშვილის ქ., 41. === კულტურა და დასვენება === * {{anchor|ცენტრალური პარკი}}'''ორხევის ცენტრალური პარკი''' (თენგიზ ჩანტლაძის ქ., 22) — დასახლების მთავარი [[სარეკრეაციო ზონა]]. მის ტერიტორიაზე მდებარეობს [[#წმინდა ნინოს ეკლესია|წმინდა ნინოს ეკლესია]]. 2017 წელს ცენტრალურ პარკში ჩატარდა გამწვანების აქცია, რომლის დროსაც ადგილობრივი მცხოვრებლების მონაწილეობით დაირგო 200-მდე კვიპაროსის ნერგი<ref name="Sakrebulo_Greening_2017">{{cite web |url=https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |title=გულიკო ზუმბაძემ ორხევის დასახლებაში გამწვანების აქციაში მიიღო მონაწილეობა |lang=ka |website=თბილისის საკრებულოს ოფიციალური საიტი |date=2017-05-25 |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630164020/https://tbsakrebulo.gov.ge/index.php?m=255&news_id=3275 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live}}</ref>. 2019 წელს პარკში ჩატარდა მასშტაბური რეკონსტრუქცია: მოწესრიგდა 13 000 მ² ფართობის მწვანე ტერიტორია, ხოლო 3000 მ²-ზე საბავშვო მოედანზე ატრაქციონები და ფიტნეს-ტრენაჟორები დამონტაჟდა<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>{{efn|ზოგიერთ ოფიციალურ დოკუმენტში, მაგალითად, კეთილმოწყობის შესახებ სიახლეებში, პარკი შეიძლება მოხსენიებული იყოს როგორც „ცენტრალური სკვერი“, რაც რაიონული მწვანე ზონების აღსანიშნავად გავრცელებული პრაქტიკაა.}} * '''სკვერი მუხაძის ქუჩაზე''' — 2019 წელს გახსნილი 500 მ² ფართობის კეთილმოწყობილი დასასვენებელი ზონა. სკვერში დამონტაჟებულია საბავშვო ატრაქციონები, ფანჩატური, სკამები და განათების სისტემა, ხოლო საფეხმავლო ბილიკები დეკორატიული ფილებითაა მოპირკეთებული. სკვერის გვერდით ასევე მოეწყო 529 მ² ფართობის სპორტული მოედანი<ref name="Sakrebulo_2019_03_22"/>. * '''ახალი სკვერი კახეთის გზატკეცილთან''' — 2024 წელს გახსნილი მსხვილი სარეკრეაციო სივრცე დასახლების სამხრეთ ნაწილში. 6500 მ² ფართობზე მოეწყო დასასვენებელი ზონები, საბავშვო და ფიტნეს-მოედნები, ასევე თანამედროვე სპორტული მოედანი ხელოვნური საფარით. პროექტი, რომლის ღირებულებამ 643 000 ლარი შეადგინა, ასევე მოიცავდა განათებისა და სარწყავი სისტემების დამონტაჟებას. სკვერის გახსნაში მონაწილეობდნენ თბილისის მერის მოადგილე და სამგორის რაიონის ხელმძღვანელობა<ref name="Versia_New_Park_2024"> {{cite web |url=https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |title=სამგორში, ორხევის დასახლებაში ახალი სკვერი გაიხსნა |website=versia.ge |lang=ka |access-date=2025-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630184943/https://www.versia.ge/?option=com_content&view=article&id=1383&catid=28&Itemid=222 |archivedate=2025-06-30 |urlstatus=live }} </ref>. * '''კულტურის სახლი''' — საბჭოთა პერიოდში დასახლების საზოგადოებრივი ცხოვრების ცენტრი იყო. 1980-იანი წლების ბოლოს, ცვლილებების სულისკვეთების ფონზე, მისმა დირექტორმა ნუგზარ იაკობიაძემ სამეწარმეო ინიციატივა გამოიჩინა: 1989 წლის ახალი წლისთვის ცარიელ დარბაზში ვიდეო-ბარი გახსნა, სადაც ფილმების ჩვენებასთან ერთად სტუმრებს ნამცხვრებსა და [[ხაჭაპური|ხაჭაპურს]] სთავაზობდნენ<ref name="ZV1989_Jan">{{სტატია |ავტორი=Заря Востока - Грузинформ |სათაური=Репортёр сообщает что... |ბმული=https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |პასუხისმგებელი=А. Иоселиани |ენა=ru |გამოცემა=Заря Востока |გამომცემლობა=Орган Центрального и Тбилисского Комитетов КП (б) Грузии |ტიპი=გაზეთი |ადგილი=Тбилиси |წელი=1989 |თვე=1 |რიცხვი=6 |გამოშვება=5 |ნომერი=19259 |გვერდები=4 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121354/https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/538417 |archivedate=2025-06-30}}</ref>. 2023 წლის მდგომარეობით, კულტურის სახლის შენობა დანგრეულია<ref>{{cite web |author=David Osipov |title=957527532103379 |url=https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |website=Mapillary |date=2023-06-05 |lang=en |access-date=2025-06-26 |urlstatus=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20250630121648/https://www.mapillary.com/app/?lat=41.6965972&lng=44.9260917&z=17&pKey=957527532103379&focus=photo |archivedate=2025-06-30 }}</ref>. === ისტორიული ობიექტები === * '''მიტოვებული სასაფლაო''' — დასახლების ტერიტორიაზე მდებარეობს ძველი [[სასაფლაო]], სადაც შემორჩენილია XX საუკუნის შუა პერიოდის საფლავები, მათ შორის ჩვილი ალექსეი კუჩერენკოს (1955 წ.) საფლავი.<ref name="OSM_Data"/> თუმცა, ბევრ საფლავზე სახელები წაშლილია. == სურათები == <gallery mode="nolines" widths="300" heights="200"> ფაილი:2024-10-09. St. Nino Church. Orkhevi, Tbilisi.jpg|წმინდა ნინოს ეკლესია ფაილი:2024-10-29. Otar Taktakishvili Art School No. 19. Orkhevi.jpg|ოთარ თაქთაქიშვილის სახელობის ხელოვნების სკოლა ფაილი:Orkhevi bridge - full view 1.jpg|ორხევის ხიდი ფაილი:Bakery in Orkhevi.jpg|თონესთან ფაილი:Svan Tower Memorial, Orkhevi Settlement, Tbilisi.jpg|სვანური კოშკი - მემორიალი ფაილი:Public School 156. Main view. 2.jpg|156-ე საჯარო სკოლა ფაილი:"They fought for Motherland" memorial in Public School 156.jpg|მემორიალი 156-ე სკოლაში ფაილი:Memorial of Soso (Koba) Abzianidze in Orkhevi.jpg|სოსო (კობა) აბზიანიძის მემორიალი ცენტრალურ პარკში ფაილი:Vakhtang Pangani sport ground. 01. Orkhevi.jpg|ვახტანგ ფანგანის სახელობის საფეხბურთო მოედანი ფაილი:Southern White-breasted Hedgehog in Orkhevi.jpg|[[თეთრმკერდა ზღარბი]] კახეთის გზატკეცილთან ორხევში ფაილი:European Rhinoceros Beetle in Orkhevi.jpg|[[ფირნიშა ხოჭო]] (მამრი) წმინდა ნინოს ეკლესიასთან </gallery> == იხილეთ აგრეთვე == * [[სამგორი]] * [[თბილისის ზღვა]] * [[სამგორის სარწყავი სისტემა]] * [[თბილისის მეტროპოლიტენი]] * [[თბილისი]] * [[ორხევი (თიანეთის მუნიციპალიტეტი)]] * [[ორხევი|მდინარე ორხევი]] ==სქოლიო== {{სქოლიოს სია|group=georgian}} {{სქოლიო}} {{თბილისის უბნები}} 211gb8u7sod7ie9ix816s4zi4a7c88h 0 592275 4827791 4826839 2025-07-07T12:28:50Z იაკობ მახარაძე 77021 4827791 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''პაჩუკის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de Pachuca}}; ოფიციალურად '''პაჩუკა-დე-სოტოს მუნიციპალიტეტი''', {{lang-es|Municipio de Pachuca de Soto}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[იდალგოს შტატი|იდალგოს შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] აღმოსავლეთ-ცენტრალურ ნაწილში. [[2020]] წლის აღწერის მიხედვით, მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 314 331 ადამიანს შეადგენს, რაც [[2010]] წლის მაჩვენებელთან შედარებით 17.3%-ით მეტია.<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/app/scitel/Default?ev=9|title=Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL|language=es|publisher=INEGI|access-date=2021-01-27}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.inegi.org.mx/contenidos/programas/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_13.pdf|title=Localidades y su población por municipio según tamaño de localidad|publisher=INEGI |language=es |date=February 28, 2011 |access-date=July 15, 2017}}</ref> მუნიციპალიტეტის ფართობია 154.1 კმ².<ref name="Landarea">{{cite web |url=http://www.microrregiones.gob.mx/zap/Default.aspx?entra=nacion&valor=13|title=Unidad de Microrregiones, Cédulas de Información Municipal (SCIM)|publisher=SEDESOL |language= es| access-date=November 18, 2017}}</ref> [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]]ა 2 039.8 ადამიანი კმ²-ზე. ტერიტორია [[იდალგოს შტატი]]ს შემადგენლობაში [[1824]] წლის [[6 აგვისტო]]ს შევიდა.<ref name="Incorporationdate">{{cite book |date=1996 |title=Estado de Hidalgo. División Territorial de 1810 a 1995. |page=79 |url= http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/Productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/historicos/2104/702825222390/702825222390_5.pdf |language=es |location=Mexico |publisher=INEGI |isbn=970-13-1491-3}}</ref> მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია პაჩუკა. მექსიკის [[სტატისტიკისა და გეოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტი]]ს კლასიფიკაციით, მუნიციპალიტეტის კოდია 13048. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[იდალგოს მუნიციპალიტეტები]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{იდალგო}} [[კატეგორია:იდალგოს შტატის მუნიციპალიტეტები]] 3t68yvqm67cl3kgjd82as75fv2mak91 0 592279 4827805 4827265 2025-07-07T13:34:34Z ლაზარე ზანგური 170233 4827805 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/ლაზარე ზანგური|ლაზარე ზანგური]].|6|07|2025}}{{ტაქსოდაფა | სახელი =აკანტოსტეგა | სურათის ფაილი =Acanthostega gunnari.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა =ჩონჩხის რეკონსტრუქცია | სურათის ფაილი2 = | სურათის წარწერა2 = | სურათის აღწერა2 = | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო =ცხოველები | ქვესამეფო = | განყოფილება = | განყოფილება_რანგის_გარეშე = | ქვეგანყოფილება = | ზეტიპი = | ტიპი =ქორდიანები | ტიპი_რანგის_გარეშე = | ქვეტიპი = სარკოპტერიგიები | ზეკლასი =ტეტრაპოდომორფა | კლასი =სტეგოკეფალები | კლასი_რანგის_გარეშე = | ქვეკლასი = | ინფრაკლასი = | ზერიგი = | რიგი = საურიშია | რიგი_რანგის_გარეშე = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = მეგალოსავროიდეა | ოჯახი = აკანთოსტეგიდა | ოჯახი_რანგის_გარეშე = | ქვეოჯახი = | ზეტრიბა = | ტრიბა = | ქვეტრიბა = | გვარი = აკანთჰოსტეგა | გვარი_რანგის_გარეშე = | ქვეგვარი = | sectio = | სახეობა =ა. გუნარი | ქვესახეობა = | ლათ = | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | სექციის სახელი2 = | სექციის ტექსტი2 = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | დაცვის სტატუსი = | ვიკისახეობები = | commons = | iucn = | itis = | ncbi = | eol = | grin = | რანგი = | ipni = | tpl = | mb = | fw = }}'''აკანტოსტეგა''' — ზოგიერთ წყაროში გვხვდება როგორც აკანთოსტეგა, მაგრამ ქარტულ ენაზე ორივე სწორია. [[ღერო-ტეტრაპოდი]]ს გადაშენებული გვარი, ერთ - ერთი პირველი [[ხერხემლიანები|ხერხემლიანი]] ცხოველი, რომელსაც ამოსაცნობი კიდურები ჰქონდა. ის გვიან [[დევონური პერიოდი|დევონურ პერიოდ]]ში ( ფამენური ხანა) გამოჩნდა დაახლოებით 365 მილიონი წლის წინ და ანატომიურად შუალედური პოზიცია ეკავა წიბოფარფლიან [[თევზები|თევზებ]]სა და ხმელეთზე ამოსვლის შემძლებელ თევზებს შორის.<ref> Benton, Michael J. (2019). "Acanthostega". Vertebrate Palaeontology (Kindle ed.). Wiley. p. 90.</ref><ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> ==აღმოჩენა== [[ფაილი:Acanthostega gunnari holotype.jpg|მინი|მარცხნივ|ჰოლოტიპის თავის ქალა, კოპენჰაგენის ზოოლოგიური მუზეუმი]] ნამარხები, როგორც წესი, კარგად არის შემონახული, ცნობილი ნამარხით , რომლითაც ამ სახეობის მნიშვნელობა აღმოაჩინა, [[ჯენიფერ ა. კლაკი|ჯენიფერ ა. კლაკ]]მა [[1987]] წელს აღმოსავლეთ [[გრენლანდია]]ში იპოვა, თუმცა თავის ქალის ფრაგმენტები [[1933]] წელს [[გუნარ სავე-სოდერბერგი|გუნარ სავე-სოდერბერგ]]მა და [[ერიკ იარვიკი|ერიკ იარვიკ]]მა აღმოაჩინეს . ==აღწერა== 60 სმ (24 ინჩი) სიმაღლის აკანტოსტეგას თითოეულ ხელზე რვა თითი ჰქონდა (ტერფებზე თითების რაოდენობა გაურკვეველია), რომლებიც ბადით იყო დაკავშირებული. მას [[მაჯები]] არ ჰქონდა და ზოგადად ცუდად იყო ადაპტირებული ხმელეთზე სიარულისთვის. ასევე, მას ჰქონდა შესამჩნევად [[თევზი]]ს მსგავსი მხარი და წინა კიდური.<ref> "Acanthostega gunneri". Devonian Times. Retrieved 2013-11-04.</ref> აკანტოსტეგას წინა კიდურები იდაყვში წინ ვერ იხრებოდა და შესაბამისად, მათი სიმძიმის აწევა შეუძლებელი იყო , რაც უფრო შესაფერისი ჩანდა ნიჩბოსნობისთვის ან [[წყლის მცენარეები|წყლის მცენარეებ]]ზე დასაჭერად. აკანტოსტეგა ყველაზე ადრეული ღეროვანი ოთხფეხა [[ცხოველები|ცხოველი]]ა, რომელშიც მოძრაობითი დომინირების ცვლილება [[გულმკერდის სარტყლი]]დან [[მენჯის სარტყელი|მენჯის სარტყელ]]ში შეინიშნება.<ref> Boisvert, Catherine A. (2005). "The pelvic fin and girdle of Panderichthys and the origin of tetrapod locomotion". Nature. 438 (7071): 1145–1147. Bibcode:2005Natur.438.1145B. doi:10.1038/nature04119. PMID 16372007. S2CID 4412211.</ref> [[ფაილი:Acanthostega gunnari.png|მინი|სიცოცხლის აღდგენა]] არსებობს მრავალი მორფოლოგიური ცვლილება, რამაც აკანტოსტეგას მენჯის სარტყელი წონის მატარებელ სტრუქტურად გადაქცევის საშუალება მისცა. უფრო წინაპრულ მდგომარეობებში სარტყლის ორივე მხარე არ იყო მიმაგრებული. აკანტოსტეგას შემთხვევაში ორ მხარეს შორის კონტაქტია და სარტყელი შერწყმულია [[ხერხემალი|ხერხემ]]ლის საკრალურ [[ნეკნები|ნეკნ]]თან. ეს შერწყმები [[მენჯის ძვალი|მენჯი]]ს არეს უფრო ძლიერს და აღჭურვილს გახდიდა გრავიტაციის ძალის წინააღმდეგ საბრძოლველად.<ref> Boisvert, Catherine A. (2005). "The pelvic fin and girdle of Panderichthys and the origin of tetrapod locomotion". Nature. 438 (7071): 1145–1147. Bibcode:2005Natur.438.1145B. doi:10.1038/nature04119. PMID 16372007. S2CID 4412211.</ref> მას ჰქონდა შიდა [[ლაყუჩები]], რომლებიც [[თევზები|თევზი]]ს მსგავსად იყო დაფარული. მას ასევე ჰქონდა [[ფილტვები]], მაგრამ მისი ნეკნები ძალიან მოკლე იყო.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Simplified phylogeny spanning the fish–tetrapod transition.jpg|მინი|მარჯვნივ|თევზსა ​​და ტეტრაპოდს შორის გადასვლის გამარტივებული ფილოგენია]] აკანტოსტეგა გვიანდელი [[დევონური პერიოდი]]ს ფართოდ გავრცელებული ევოლუციური რადიაციის ნაწილად ითვლება, რომელიც იწყება წმინდა წყლის ფარფლიანი [[ტეტრაპოდომორფები]]თ, რომელთა მემკვიდრეებმა გამოავლინეს ჰაერით სუნთქვის გაზრდილი უნარი და ყბებისა და [[ლაყუჩები]]ს შესაბამისი ადაპტაცია, ასევე უფრო კუნთოვანი კისერი, რომელიც თავის უფრო თავისუფლად გადაადგილების საშუალებას იძლევა, ვიდრე [[თევზები|თევზებ]]ს აქვთ.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> ეს მახასიათებლები ავლენს ადრინდელ [[ტიკტაალიკი|ტიკტაალიკ]]ს , რომელიც, [[იქტოსტეგა|იქტიოსტეგა]]ს მსგავსად , ხმელეთზე გადაადგილების უფრო დიდი უნარის ნიშნებს ავლენდა, მაგრამ ითვლება, რომ ძირითადად წყლის ბინადრები იყვნენ.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Fishapods.svg|მინი|მარჯვნივ|დევონური პერიოდის წიბოფარფლიანი თევზების სახეობების ილუსტრაცია]] ==პალეონტოლოგია== [[ფაილი:Acanthostega gunnari - head.JPG|მინი|მარცხნივ]] ვარაუდობენ, რომ აკანტოსტეგა, სავარაუდოდ, არაღრმა, სარეველებით დახშულ ჭაობებში ცხოვრობდა, მისი ფეხები, როგორც ჩანს, ამ სპეციფიკური ეკოსისტემებისთვის იყო ადაპტირებული. კიდურების არსებობის გარდა, ის არანაირად არ იყო ადაპტირებული ხმელეთზე სიარულისთვის. [[ჯენიფერ ა. კლეკი]] ამას განმარტავს, როგორც იმის ჩვენებას, რომ აკანთოსტეგა, ძირითადად, წყლის ცხოველი იყო, რომელიც ზღვაში არასდროს გასული [[თევზები]]სგან წარმოიშვა და ოთხფეხა თაობის სპეციალიზაცია ეგზაპტაციები იყო . ეს მახასიათებლები მოგვიანებით ხმელეთის სიცოცხლისთვის სასარგებლო იქნებოდა, მაშინაც კი, თუ ისინი სხვა მიზნით წარმოიშვნენ. ამ პერიოდში [[მცენარეები|ფოთლოვანი მცენარეები]] ყვაოდა და ყოველწლიურად წყალში ფოთლები ცვიოდა, რაც პატარა მსხვერპლს თბილ, ჟანგბადით ღარიბ არაღრმა წყალში იზიდავდა, სადაც უფრო დიდი [[თევზები]]სთვის ცურვა რთული იყო. [[კლეკი]] აღნიშნავს, თუ როგორ ავლენს აკანტოსტეგას ქვედა ყბა ცვლილებას იმ თევზებთან შედარებით, რომლებსაც კბილების ორი რიგი აქვთ, გარეთა რიგში დიდი რაოდენობით პატარა კბილებით, ხოლო შიდა რიგში ორი დიდი ეშვებითა და რამდენიმე პატარა კბილით. ეს განსხვავება, სავარაუდოდ, შეესაბამება ღეროვანი ოთხფეხა თათების გადასვლას მხოლოდ წყალში კვებისგან წყლის ზემოთ ან ხმელეთზე კვებაზე.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Acanthostega model.jpg|მინი|მარჯვნივ|მოდელის რეკონსტრუქცია შტუტგარტის ბუნების ისტორიის სახელმწიფო მუზეუმში , გერმანია]] მიუხედავად იმისა, რომ ჩვეულებრივ, აკანტოსტეგას უფრო ბაზალურ სახეობად მიიჩნევენ, ვინაიდან აკანტოსტეგა ახალგაზრდა [[იქტოსტეგა]]ს ჰგავს და ახალგაზრდებისგან ზრდასრულ ინდივიდებთან შედარებით გაცილებით ნაკლებ განსხვავებას ავლენს, ვარაუდობენ, რომ Acanthostega შესაძლოა ნეოტენური შტოდან იყოს წარმოშობილი . მიუხედავად იმისა, რომ, როგორც ჩანს, მთელი ცხოვრება წყალში გაატარა, მისი მხრის ძვალი ასევე ავლენს ნიშან-თვისებებს, რომლებიც მოგვაგონებს გვიანდელი, სრულად ხმელეთის ღერო-ტეტრაპოდების ნიშნებს ( Ichthyostega- ს მხრის ძვალი გარკვეულწილად წარმოიშვა და ჰომოლოგიურია ადრინდელი თევზების მკერდისა და მენჯის ფარფლის ძვლებისგან). ეს შეიძლება მიუთითებდეს, რომ ხერხემლიანებმა ხმელეთის ნიშან-თვისებები ადრე განივითარეს, ვიდრე ადრე ვარაუდობდნენ და ბევრჯერ დამოუკიდებლად ერთმანეთისგან. [ 6 ] Acanthostega- ს წინა კიდურებზე კუნთების ნაწიბურები გვირგვინ-ტეტრაპოდების ნაწიბურების მსგავსი იყო, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ ის წინაპრისგან განვითარდა, რომელსაც მასზე მეტი ხმელეთის ადაპტაცია ჰქონდა. [ 7 ] ===განვითარება=== ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გარდამავალი ფორმები]] tjrt3t8005wxlasalh5osxgj6hc3242 4827807 4827805 2025-07-07T13:41:55Z ლაზარე ზანგური 170233 4827807 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/ლაზარე ზანგური|ლაზარე ზანგური]].|6|07|2025}}{{ტაქსოდაფა | სახელი =აკანტოსტეგა | სურათის ფაილი =Acanthostega gunnari.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა =ჩონჩხის რეკონსტრუქცია | სურათის ფაილი2 = | სურათის წარწერა2 = | სურათის აღწერა2 = | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო =ცხოველები | ქვესამეფო = | განყოფილება = | განყოფილება_რანგის_გარეშე = | ქვეგანყოფილება = | ზეტიპი = | ტიპი =ქორდიანები | ტიპი_რანგის_გარეშე = | ქვეტიპი = სარკოპტერიგიები | ზეკლასი =ტეტრაპოდომორფა | კლასი =სტეგოკეფალები | კლასი_რანგის_გარეშე = | ქვეკლასი = | ინფრაკლასი = | ზერიგი = | რიგი = საურიშია | რიგი_რანგის_გარეშე = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = მეგალოსავროიდეა | ოჯახი = აკანთოსტეგიდა | ოჯახი_რანგის_გარეშე = | ქვეოჯახი = | ზეტრიბა = | ტრიბა = | ქვეტრიბა = | გვარი = აკანთჰოსტეგა | გვარი_რანგის_გარეშე = | ქვეგვარი = | sectio = | სახეობა =ა. გუნარი | ქვესახეობა = | ლათ = | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | სექციის სახელი2 = | სექციის ტექსტი2 = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | დაცვის სტატუსი = | ვიკისახეობები = | commons = | iucn = | itis = | ncbi = | eol = | grin = | რანგი = | ipni = | tpl = | mb = | fw = }}'''აკანტოსტეგა''' — ზოგიერთ წყაროში გვხვდება როგორც აკანთოსტეგა, მაგრამ ქარტულ ენაზე ორივე სწორია. [[ღერო-ტეტრაპოდი]]ს გადაშენებული გვარი, ერთ - ერთი პირველი [[ხერხემლიანები|ხერხემლიანი]] ცხოველი, რომელსაც ამოსაცნობი კიდურები ჰქონდა. ის გვიან [[დევონური პერიოდი|დევონურ პერიოდ]]ში ( ფამენური ხანა) გამოჩნდა დაახლოებით 365 მილიონი წლის წინ და ანატომიურად შუალედური პოზიცია ეკავა წიბოფარფლიან [[თევზები|თევზებ]]სა და ხმელეთზე ამოსვლის შემძლებელ თევზებს შორის.<ref> Benton, Michael J. (2019). "Acanthostega". Vertebrate Palaeontology (Kindle ed.). Wiley. p. 90.</ref><ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> ==აღმოჩენა== [[ფაილი:Acanthostega gunnari holotype.jpg|მინი|მარცხნივ|ჰოლოტიპის თავის ქალა, კოპენჰაგენის ზოოლოგიური მუზეუმი]] ნამარხები, როგორც წესი, კარგად არის შემონახული, ცნობილი ნამარხით , რომლითაც ამ სახეობის მნიშვნელობა აღმოაჩინა, [[ჯენიფერ ა. კლაკი|ჯენიფერ ა. კლაკ]]მა [[1987]] წელს აღმოსავლეთ [[გრენლანდია]]ში იპოვა, თუმცა თავის ქალის ფრაგმენტები [[1933]] წელს [[გუნარ სავე-სოდერბერგი|გუნარ სავე-სოდერბერგ]]მა და [[ერიკ იარვიკი|ერიკ იარვიკ]]მა აღმოაჩინეს . ==აღწერა== 60 სმ (24 ინჩი) სიმაღლის აკანტოსტეგას თითოეულ ხელზე რვა თითი ჰქონდა (ტერფებზე თითების რაოდენობა გაურკვეველია), რომლებიც ბადით იყო დაკავშირებული. მას [[მაჯები]] არ ჰქონდა და ზოგადად ცუდად იყო ადაპტირებული ხმელეთზე სიარულისთვის. ასევე, მას ჰქონდა შესამჩნევად [[თევზი]]ს მსგავსი მხარი და წინა კიდური.<ref> "Acanthostega gunneri". Devonian Times. Retrieved 2013-11-04.</ref> აკანტოსტეგას წინა კიდურები იდაყვში წინ ვერ იხრებოდა და შესაბამისად, მათი სიმძიმის აწევა შეუძლებელი იყო , რაც უფრო შესაფერისი ჩანდა ნიჩბოსნობისთვის ან [[წყლის მცენარეები|წყლის მცენარეებ]]ზე დასაჭერად. აკანტოსტეგა ყველაზე ადრეული ღეროვანი ოთხფეხა [[ცხოველები|ცხოველი]]ა, რომელშიც მოძრაობითი დომინირების ცვლილება [[გულმკერდის სარტყლი]]დან [[მენჯის სარტყელი|მენჯის სარტყელ]]ში შეინიშნება.<ref> Boisvert, Catherine A. (2005). "The pelvic fin and girdle of Panderichthys and the origin of tetrapod locomotion". Nature. 438 (7071): 1145–1147. Bibcode:2005Natur.438.1145B. doi:10.1038/nature04119. PMID 16372007. S2CID 4412211.</ref> [[ფაილი:Acanthostega gunnari.png|მინი|სიცოცხლის აღდგენა]] არსებობს მრავალი მორფოლოგიური ცვლილება, რამაც აკანტოსტეგას მენჯის სარტყელი წონის მატარებელ სტრუქტურად გადაქცევის საშუალება მისცა. უფრო წინაპრულ მდგომარეობებში სარტყლის ორივე მხარე არ იყო მიმაგრებული. აკანტოსტეგას შემთხვევაში ორ მხარეს შორის კონტაქტია და სარტყელი შერწყმულია [[ხერხემალი|ხერხემ]]ლის საკრალურ [[ნეკნები|ნეკნ]]თან. ეს შერწყმები [[მენჯის ძვალი|მენჯი]]ს არეს უფრო ძლიერს და აღჭურვილს გახდიდა გრავიტაციის ძალის წინააღმდეგ საბრძოლველად.<ref> Boisvert, Catherine A. (2005). "The pelvic fin and girdle of Panderichthys and the origin of tetrapod locomotion". Nature. 438 (7071): 1145–1147. Bibcode:2005Natur.438.1145B. doi:10.1038/nature04119. PMID 16372007. S2CID 4412211.</ref> მას ჰქონდა შიდა [[ლაყუჩები]], რომლებიც [[თევზები|თევზი]]ს მსგავსად იყო დაფარული. მას ასევე ჰქონდა [[ფილტვები]], მაგრამ მისი ნეკნები ძალიან მოკლე იყო.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Simplified phylogeny spanning the fish–tetrapod transition.jpg|მინი|მარჯვნივ|თევზსა ​​და ტეტრაპოდს შორის გადასვლის გამარტივებული ფილოგენია]] აკანტოსტეგა გვიანდელი [[დევონური პერიოდი]]ს ფართოდ გავრცელებული ევოლუციური რადიაციის ნაწილად ითვლება, რომელიც იწყება წმინდა წყლის ფარფლიანი [[ტეტრაპოდომორფები]]თ, რომელთა მემკვიდრეებმა გამოავლინეს ჰაერით სუნთქვის გაზრდილი უნარი და ყბებისა და [[ლაყუჩები]]ს შესაბამისი ადაპტაცია, ასევე უფრო კუნთოვანი კისერი, რომელიც თავის უფრო თავისუფლად გადაადგილების საშუალებას იძლევა, ვიდრე [[თევზები|თევზებ]]ს აქვთ.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> ეს მახასიათებლები ავლენს ადრინდელ [[ტიკტაალიკი|ტიკტაალიკ]]ს , რომელიც, [[იქტოსტეგა|იქტიოსტეგა]]ს მსგავსად , ხმელეთზე გადაადგილების უფრო დიდი უნარის ნიშნებს ავლენდა, მაგრამ ითვლება, რომ ძირითადად წყლის ბინადრები იყვნენ.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Fishapods.svg|მინი|მარჯვნივ|დევონური პერიოდის წიბოფარფლიანი თევზების სახეობების ილუსტრაცია]] ==პალეონტოლოგია== [[ფაილი:Acanthostega gunnari - head.JPG|მინი|მარცხნივ]] ვარაუდობენ, რომ აკანტოსტეგა, სავარაუდოდ, არაღრმა, სარეველებით დახშულ ჭაობებში ცხოვრობდა, მისი ფეხები, როგორც ჩანს, ამ სპეციფიკური ეკოსისტემებისთვის იყო ადაპტირებული. კიდურების არსებობის გარდა, ის არანაირად არ იყო ადაპტირებული ხმელეთზე სიარულისთვის. [[ჯენიფერ ა. კლეკი]] ამას განმარტავს, როგორც იმის ჩვენებას, რომ აკანთოსტეგა, ძირითადად, წყლის ცხოველი იყო, რომელიც ზღვაში არასდროს გასული [[თევზები]]სგან წარმოიშვა და ოთხფეხა თაობის სპეციალიზაცია ეგზაპტაციები იყო . ეს მახასიათებლები მოგვიანებით ხმელეთის სიცოცხლისთვის სასარგებლო იქნებოდა, მაშინაც კი, თუ ისინი სხვა მიზნით წარმოიშვნენ. ამ პერიოდში [[მცენარეები|ფოთლოვანი მცენარეები]] ყვაოდა და ყოველწლიურად წყალში ფოთლები ცვიოდა, რაც პატარა მსხვერპლს თბილ, ჟანგბადით ღარიბ არაღრმა წყალში იზიდავდა, სადაც უფრო დიდი [[თევზები]]სთვის ცურვა რთული იყო. [[კლეკი]] აღნიშნავს, თუ როგორ ავლენს აკანტოსტეგას ქვედა ყბა ცვლილებას იმ თევზებთან შედარებით, რომლებსაც კბილების ორი რიგი აქვთ, გარეთა რიგში დიდი რაოდენობით პატარა კბილებით, ხოლო შიდა რიგში ორი დიდი ეშვებითა და რამდენიმე პატარა კბილით. ეს განსხვავება, სავარაუდოდ, შეესაბამება ღეროვანი ოთხფეხა თათების გადასვლას მხოლოდ წყალში კვებისგან წყლის ზემოთ ან ხმელეთზე კვებაზე.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Acanthostega model.jpg|მინი|მარჯვნივ|მოდელის რეკონსტრუქცია შტუტგარტის ბუნების ისტორიის სახელმწიფო მუზეუმში , გერმანია]] მიუხედავად იმისა, რომ ჩვეულებრივ, აკანტოსტეგას უფრო ბაზალურ სახეობად მიიჩნევენ, ვინაიდან აკანტოსტეგა ახალგაზრდა [[იქტოსტეგა]]ს ჰგავს და ახალგაზრდებისგან ზრდასრულ ინდივიდებთან შედარებით გაცილებით ნაკლებ განსხვავებას ავლენს, ვარაუდობენ, რომ Acanthostega შესაძლოა ნეოტენური შტოდან იყოს წარმოშობილი . მიუხედავად იმისა, რომ, როგორც ჩანს, მთელი ცხოვრება წყალში გაატარა, მისი მხრის ძვალი ასევე ავლენს ნიშან-თვისებებს, რომლებიც მოგვაგონებს გვიანდელი, სრულად ხმელეთის ღერო-ტეტრაპოდების ნიშნებს ( Ichthyostega- ს მხრის ძვალი გარკვეულწილად წარმოიშვა და ჰომოლოგიურია ადრინდელი თევზების მკერდისა და მენჯის ფარფლის ძვლებისგან). ეს შეიძლება მიუთითებდეს, რომ ხერხემლიანებმა ხმელეთის ნიშან-თვისებები ადრე განივითარეს, ვიდრე ადრე ვარაუდობდნენ და ბევრჯერ დამოუკიდებლად ერთმანეთისგან. [ 6 ] Acanthostega- ს წინა კიდურებზე კუნთების ნაწიბურები გვირგვინ-ტეტრაპოდების ნაწიბურების მსგავსი იყო, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ ის წინაპრისგან განვითარდა, რომელსაც მასზე მეტი ხმელეთის ადაპტაცია ჰქონდა. [ 7 ] ==ლიტერატურა== *ლორინ მ. 2010. როგორ ტოვებენ ხერხემლიანები წყლს. ბერკლი: კალიფორნიის უნივერსიტეტის გამომცემლობა. *Steyer J-Sb. 2012. დედამიწა დინოზავრებამდე. ბლუმინგტონი: ინდიანას უნივერსიტეტის გამომცემლობა. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გარდამავალი ფორმები]] nyh3vjl2k2yzyv673bxhszsfkvsier8 4827809 4827807 2025-07-07T13:45:55Z ლაზარე ზანგური 170233 4827809 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/ლაზარე ზანგური|ლაზარე ზანგური]].|6|07|2025}}{{ტაქსოდაფა | სახელი =აკანტოსტეგა | სურათის ფაილი =Acanthostega gunnari.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა =ჩონჩხის რეკონსტრუქცია | სურათის ფაილი2 = | სურათის წარწერა2 = | სურათის აღწერა2 = | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო =ცხოველები | ქვესამეფო = | განყოფილება = | განყოფილება_რანგის_გარეშე = | ქვეგანყოფილება = | ზეტიპი = | ტიპი =ქორდიანები | ტიპი_რანგის_გარეშე = | ქვეტიპი = სარკოპტერიგიები | ზეკლასი =ტეტრაპოდომორფა | კლასი =სტეგოკეფალები | კლასი_რანგის_გარეშე = | ქვეკლასი = | ინფრაკლასი = | ზერიგი = | რიგი = საურიშია | რიგი_რანგის_გარეშე = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = მეგალოსავროიდეა | ოჯახი = აკანთოსტეგიდა | ოჯახი_რანგის_გარეშე = | ქვეოჯახი = | ზეტრიბა = | ტრიბა = | ქვეტრიბა = | გვარი = აკანთჰოსტეგა | გვარი_რანგის_გარეშე = | ქვეგვარი = | sectio = | სახეობა =ა. გუნარი | ქვესახეობა = | ლათ = | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | სექციის სახელი2 = | სექციის ტექსტი2 = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | დაცვის სტატუსი = | ვიკისახეობები = | commons = | iucn = | itis = | ncbi = | eol = | grin = | რანგი = | ipni = | tpl = | mb = | fw = }}'''აკანტოსტეგა''' — ზოგიერთ წყაროში გვხვდება როგორც აკანთოსტეგა, მაგრამ ქარტულ ენაზე ორივე სწორია. [[ღერო-ტეტრაპოდი]]ს გადაშენებული გვარი, ერთ - ერთი პირველი [[ხერხემლიანები|ხერხემლიანი]] ცხოველი, რომელსაც ამოსაცნობი კიდურები ჰქონდა. ის გვიან [[დევონური პერიოდი|დევონურ პერიოდ]]ში ( ფამენური ხანა) გამოჩნდა დაახლოებით 365 მილიონი წლის წინ და ანატომიურად შუალედური პოზიცია ეკავა წიბოფარფლიან [[თევზები|თევზებ]]სა და ხმელეთზე ამოსვლის შემძლებელ თევზებს შორის.<ref> Benton, Michael J. (2019). "Acanthostega". Vertebrate Palaeontology (Kindle ed.). Wiley. p. 90.</ref><ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> ==აღმოჩენა== [[ფაილი:Acanthostega gunnari holotype.jpg|მინი|მარცხნივ|ჰოლოტიპის თავის ქალა, კოპენჰაგენის ზოოლოგიური მუზეუმი]] ნამარხები, როგორც წესი, კარგად არის შემონახული, ცნობილი ნამარხით , რომლითაც ამ სახეობის მნიშვნელობა აღმოაჩინა, [[ჯენიფერ ა. კლაკი|ჯენიფერ ა. კლაკ]]მა [[1987]] წელს აღმოსავლეთ [[გრენლანდია]]ში იპოვა, თუმცა თავის ქალის ფრაგმენტები [[1933]] წელს [[გუნარ სავე-სოდერბერგი|გუნარ სავე-სოდერბერგ]]მა და [[ერიკ იარვიკი|ერიკ იარვიკ]]მა აღმოაჩინეს . ==აღწერა== 60 სმ (24 ინჩი) სიმაღლის აკანტოსტეგას თითოეულ ხელზე რვა თითი ჰქონდა (ტერფებზე თითების რაოდენობა გაურკვეველია), რომლებიც ბადით იყო დაკავშირებული. მას [[მაჯები]] არ ჰქონდა და ზოგადად ცუდად იყო ადაპტირებული ხმელეთზე სიარულისთვის. ასევე, მას ჰქონდა შესამჩნევად [[თევზი]]ს მსგავსი მხარი და წინა კიდური.<ref> "Acanthostega gunneri". Devonian Times. Retrieved 2013-11-04.</ref> აკანტოსტეგას წინა კიდურები იდაყვში წინ ვერ იხრებოდა და შესაბამისად, მათი სიმძიმის აწევა შეუძლებელი იყო , რაც უფრო შესაფერისი ჩანდა ნიჩბოსნობისთვის ან [[წყლის მცენარეები|წყლის მცენარეებ]]ზე დასაჭერად. აკანტოსტეგა ყველაზე ადრეული ღეროვანი ოთხფეხა [[ცხოველები|ცხოველი]]ა, რომელშიც მოძრაობითი დომინირების ცვლილება [[გულმკერდის სარტყლი]]დან [[მენჯის სარტყელი|მენჯის სარტყელ]]ში შეინიშნება.<ref> Boisvert, Catherine A. (2005). "The pelvic fin and girdle of Panderichthys and the origin of tetrapod locomotion". Nature. 438 (7071): 1145–1147. Bibcode:2005Natur.438.1145B. doi:10.1038/nature04119. PMID 16372007. S2CID 4412211.</ref> [[ფაილი:Acanthostega gunnari.png|მინი|სიცოცხლის აღდგენა]] არსებობს მრავალი მორფოლოგიური ცვლილება, რამაც აკანტოსტეგას მენჯის სარტყელი წონის მატარებელ სტრუქტურად გადაქცევის საშუალება მისცა. უფრო წინაპრულ მდგომარეობებში სარტყლის ორივე მხარე არ იყო მიმაგრებული. აკანტოსტეგას შემთხვევაში ორ მხარეს შორის კონტაქტია და სარტყელი შერწყმულია [[ხერხემალი|ხერხემ]]ლის საკრალურ [[ნეკნები|ნეკნ]]თან. ეს შერწყმები [[მენჯის ძვალი|მენჯი]]ს არეს უფრო ძლიერს და აღჭურვილს გახდიდა გრავიტაციის ძალის წინააღმდეგ საბრძოლველად.<ref> Boisvert, Catherine A. (2005). "The pelvic fin and girdle of Panderichthys and the origin of tetrapod locomotion". Nature. 438 (7071): 1145–1147. Bibcode:2005Natur.438.1145B. doi:10.1038/nature04119. PMID 16372007. S2CID 4412211.</ref> მას ჰქონდა შიდა [[ლაყუჩები]], რომლებიც [[თევზები|თევზი]]ს მსგავსად იყო დაფარული. მას ასევე ჰქონდა [[ფილტვები]], მაგრამ მისი ნეკნები ძალიან მოკლე იყო.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Simplified phylogeny spanning the fish–tetrapod transition.jpg|მინი|მარჯვნივ|თევზსა ​​და ტეტრაპოდს შორის გადასვლის გამარტივებული ფილოგენია]] აკანტოსტეგა გვიანდელი [[დევონური პერიოდი]]ს ფართოდ გავრცელებული ევოლუციური რადიაციის ნაწილად ითვლება, რომელიც იწყება წმინდა წყლის ფარფლიანი [[ტეტრაპოდომორფები]]თ, რომელთა მემკვიდრეებმა გამოავლინეს ჰაერით სუნთქვის გაზრდილი უნარი და ყბებისა და [[ლაყუჩები]]ს შესაბამისი ადაპტაცია, ასევე უფრო კუნთოვანი კისერი, რომელიც თავის უფრო თავისუფლად გადაადგილების საშუალებას იძლევა, ვიდრე [[თევზები|თევზებ]]ს აქვთ.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> ეს მახასიათებლები ავლენს ადრინდელ [[ტიკტაალიკი|ტიკტაალიკ]]ს , რომელიც, [[იქტოსტეგა|იქტიოსტეგა]]ს მსგავსად , ხმელეთზე გადაადგილების უფრო დიდი უნარის ნიშნებს ავლენდა, მაგრამ ითვლება, რომ ძირითადად წყლის ბინადრები იყვნენ.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Fishapods.svg|მინი|მარჯვნივ|დევონური პერიოდის წიბოფარფლიანი თევზების სახეობების ილუსტრაცია]] ==პალეონტოლოგია== [[ფაილი:Acanthostega gunnari - head.JPG|მინი|მარცხნივ]] ვარაუდობენ, რომ აკანტოსტეგა, სავარაუდოდ, არაღრმა, სარეველებით დახშულ ჭაობებში ცხოვრობდა, მისი ფეხები, როგორც ჩანს, ამ სპეციფიკური ეკოსისტემებისთვის იყო ადაპტირებული. კიდურების არსებობის გარდა, ის არანაირად არ იყო ადაპტირებული ხმელეთზე სიარულისთვის. [[ჯენიფერ ა. კლეკი]] ამას განმარტავს, როგორც იმის ჩვენებას, რომ აკანთოსტეგა, ძირითადად, წყლის ცხოველი იყო, რომელიც ზღვაში არასდროს გასული [[თევზები]]სგან წარმოიშვა და ოთხფეხა თაობის სპეციალიზაცია ეგზაპტაციები იყო . ეს მახასიათებლები მოგვიანებით ხმელეთის სიცოცხლისთვის სასარგებლო იქნებოდა, მაშინაც კი, თუ ისინი სხვა მიზნით წარმოიშვნენ. ამ პერიოდში [[მცენარეები|ფოთლოვანი მცენარეები]] ყვაოდა და ყოველწლიურად წყალში ფოთლები ცვიოდა, რაც პატარა მსხვერპლს თბილ, ჟანგბადით ღარიბ არაღრმა წყალში იზიდავდა, სადაც უფრო დიდი [[თევზები]]სთვის ცურვა რთული იყო. [[კლეკი]] აღნიშნავს, თუ როგორ ავლენს აკანტოსტეგას ქვედა ყბა ცვლილებას იმ თევზებთან შედარებით, რომლებსაც კბილების ორი რიგი აქვთ, გარეთა რიგში დიდი რაოდენობით პატარა კბილებით, ხოლო შიდა რიგში ორი დიდი ეშვებითა და რამდენიმე პატარა კბილით. ეს განსხვავება, სავარაუდოდ, შეესაბამება ღეროვანი ოთხფეხა თათების გადასვლას მხოლოდ წყალში კვებისგან წყლის ზემოთ ან ხმელეთზე კვებაზე.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Acanthostega model.jpg|მინი|მარჯვნივ|მოდელის რეკონსტრუქცია შტუტგარტის ბუნების ისტორიის სახელმწიფო მუზეუმში , გერმანია]] მიუხედავად იმისა, რომ ჩვეულებრივ, აკანტოსტეგას უფრო ბაზალურ სახეობად მიიჩნევენ, ვინაიდან აკანტოსტეგა ახალგაზრდა [[იქტოსტეგა]]ს ჰგავს და ახალგაზრდებისგან ზრდასრულ ინდივიდებთან შედარებით გაცილებით ნაკლებ განსხვავებას ავლენს, ვარაუდობენ, რომ Acanthostega შესაძლოა ნეოტენური შტოდან იყოს წარმოშობილი . მიუხედავად იმისა, რომ, როგორც ჩანს, მთელი ცხოვრება წყალში გაატარა, მისი მხრის ძვალი ასევე ავლენს ნიშან-თვისებებს, რომლებიც მოგვაგონებს გვიანდელი, სრულად ხმელეთის ღერო-ტეტრაპოდების ნიშნებს ( Ichthyostega- ს მხრის ძვალი გარკვეულწილად წარმოიშვა და ჰომოლოგიურია ადრინდელი თევზების მკერდისა და მენჯის ფარფლის ძვლებისგან). ეს შეიძლება მიუთითებდეს, რომ ხერხემლიანებმა ხმელეთის ნიშან-თვისებები ადრე განივითარეს, ვიდრე ადრე ვარაუდობდნენ და ბევრჯერ დამოუკიდებლად ერთმანეთისგან. [ 6 ] Acanthostega- ს წინა კიდურებზე კუნთების ნაწიბურები გვირგვინ-ტეტრაპოდების ნაწიბურების მსგავსი იყო, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ ის წინაპრისგან განვითარდა, რომელსაც მასზე მეტი ხმელეთის ადაპტაცია ჰქონდა. [ 7 ] [[File:Simplified phylogeny spanning the fish–tetrapod transition.jpg|thumb|215x215px|Simplified phylogeny of the fish–tetrapod transition.]] {{clade|style=font-size:85%;line-height:85% |label1=[[Elpistostegalia]] |1={{clade |1=''[[Panderichthys]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[File:Panderichthys BW.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1={{clade |1=''[[Tiktaalik]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[File:Tiktaalik restoration (side view) by ObsidianSoul 02.png| 70px]]</span> |2=''[[Elpistostege]]''}} |label2=[[Stegocephali]] |2={{clade |1=''[[Elginerpeton]]'' [[File:Elginerpeton BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1=''[[Ventastega]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[File:Ventastega life restoration white background.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1=''[[Acanthostega]]'' [[File:Acanthostega gunnari.png|70 px]] |2={{clade |1='''''Ichthyostega''''' [[File:Ichthyostega stensioei.png|50 px]] |2={{clade |1=[[Whatcheeriidae]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Pederpes22small.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1=[[Colosteidae]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Greererpeton BW.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1=''[[Crassigyrinus]]'' [[File:Crassigyrinus BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1=[[Baphetidae]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Loxomma1DB.jpg|70 px]]</span> |2=[[Crown group]] [[Tetrapoda]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Seymouria2.jpg|70 px]]</span> }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} ==ლიტერატურა== *ლორინ მ. 2010. როგორ ტოვებენ ხერხემლიანები წყლს. ბერკლი: კალიფორნიის უნივერსიტეტის გამომცემლობა. *Steyer J-Sb. 2012. დედამიწა დინოზავრებამდე. ბლუმინგტონი: ინდიანას უნივერსიტეტის გამომცემლობა. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გარდამავალი ფორმები]] kut5kw9yldcr6ovsig623vunhwjkbxb 4827812 4827809 2025-07-07T13:52:33Z ლაზარე ზანგური 170233 4827812 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/ლაზარე ზანგური|ლაზარე ზანგური]].|6|07|2025}}{{ტაქსოდაფა | სახელი =აკანტოსტეგა | სურათის ფაილი =Acanthostega gunnari.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა =ჩონჩხის რეკონსტრუქცია | სურათის ფაილი2 = | სურათის წარწერა2 = | სურათის აღწერა2 = | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო =ცხოველები | ქვესამეფო = | განყოფილება = | განყოფილება_რანგის_გარეშე = | ქვეგანყოფილება = | ზეტიპი = | ტიპი =ქორდიანები | ტიპი_რანგის_გარეშე = | ქვეტიპი = სარკოპტერიგიები | ზეკლასი =ტეტრაპოდომორფა | კლასი =სტეგოკეფალები | კლასი_რანგის_გარეშე = | ქვეკლასი = | ინფრაკლასი = | ზერიგი = | რიგი = საურიშია | რიგი_რანგის_გარეშე = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = მეგალოსავროიდეა | ოჯახი = აკანთოსტეგიდა | ოჯახი_რანგის_გარეშე = | ქვეოჯახი = | ზეტრიბა = | ტრიბა = | ქვეტრიბა = | გვარი = აკანთჰოსტეგა | გვარი_რანგის_გარეშე = | ქვეგვარი = | sectio = | სახეობა =ა. გუნარი | ქვესახეობა = | ლათ = | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | სექციის სახელი2 = | სექციის ტექსტი2 = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | დაცვის სტატუსი = | ვიკისახეობები = | commons = | iucn = | itis = | ncbi = | eol = | grin = | რანგი = | ipni = | tpl = | mb = | fw = }}'''აკანტოსტეგა''' — ზოგიერთ წყაროში გვხვდება როგორც აკანთოსტეგა, მაგრამ ქარტულ ენაზე ორივე სწორია. [[ღერო-ტეტრაპოდი]]ს გადაშენებული გვარი, ერთ - ერთი პირველი [[ხერხემლიანები|ხერხემლიანი]] ცხოველი, რომელსაც ამოსაცნობი კიდურები ჰქონდა. ის გვიან [[დევონური პერიოდი|დევონურ პერიოდ]]ში ( ფამენური ხანა) გამოჩნდა დაახლოებით 365 მილიონი წლის წინ და ანატომიურად შუალედური პოზიცია ეკავა წიბოფარფლიან [[თევზები|თევზებ]]სა და ხმელეთზე ამოსვლის შემძლებელ თევზებს შორის.<ref> Benton, Michael J. (2019). "Acanthostega". Vertebrate Palaeontology (Kindle ed.). Wiley. p. 90.</ref><ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> ==აღმოჩენა== [[ფაილი:Acanthostega gunnari holotype.jpg|მინი|მარცხნივ|ჰოლოტიპის თავის ქალა, კოპენჰაგენის ზოოლოგიური მუზეუმი]] ნამარხები, როგორც წესი, კარგად არის შემონახული, ცნობილი ნამარხით , რომლითაც ამ სახეობის მნიშვნელობა აღმოაჩინა, [[ჯენიფერ ა. კლაკი|ჯენიფერ ა. კლაკ]]მა [[1987]] წელს აღმოსავლეთ [[გრენლანდია]]ში იპოვა, თუმცა თავის ქალის ფრაგმენტები [[1933]] წელს [[გუნარ სავე-სოდერბერგი|გუნარ სავე-სოდერბერგ]]მა და [[ერიკ იარვიკი|ერიკ იარვიკ]]მა აღმოაჩინეს . ==აღწერა== 60 სმ (24 ინჩი) სიმაღლის აკანტოსტეგას თითოეულ ხელზე რვა თითი ჰქონდა (ტერფებზე თითების რაოდენობა გაურკვეველია), რომლებიც ბადით იყო დაკავშირებული. მას [[მაჯები]] არ ჰქონდა და ზოგადად ცუდად იყო ადაპტირებული ხმელეთზე სიარულისთვის. ასევე, მას ჰქონდა შესამჩნევად [[თევზი]]ს მსგავსი მხარი და წინა კიდური.<ref> "Acanthostega gunneri". Devonian Times. Retrieved 2013-11-04.</ref> აკანტოსტეგას წინა კიდურები იდაყვში წინ ვერ იხრებოდა და შესაბამისად, მათი სიმძიმის აწევა შეუძლებელი იყო , რაც უფრო შესაფერისი ჩანდა ნიჩბოსნობისთვის ან [[წყლის მცენარეები|წყლის მცენარეებ]]ზე დასაჭერად. აკანტოსტეგა ყველაზე ადრეული ღეროვანი ოთხფეხა [[ცხოველები|ცხოველი]]ა, რომელშიც მოძრაობითი დომინირების ცვლილება [[გულმკერდის სარტყლი]]დან [[მენჯის სარტყელი|მენჯის სარტყელ]]ში შეინიშნება.<ref> Boisvert, Catherine A. (2005). "The pelvic fin and girdle of Panderichthys and the origin of tetrapod locomotion". Nature. 438 (7071): 1145–1147. Bibcode:2005Natur.438.1145B. doi:10.1038/nature04119. PMID 16372007. S2CID 4412211.</ref> [[ფაილი:Acanthostega gunnari.png|მინი|სიცოცხლის აღდგენა]] არსებობს მრავალი მორფოლოგიური ცვლილება, რამაც აკანტოსტეგას მენჯის სარტყელი წონის მატარებელ სტრუქტურად გადაქცევის საშუალება მისცა. უფრო წინაპრულ მდგომარეობებში სარტყლის ორივე მხარე არ იყო მიმაგრებული. აკანტოსტეგას შემთხვევაში ორ მხარეს შორის კონტაქტია და სარტყელი შერწყმულია [[ხერხემალი|ხერხემ]]ლის საკრალურ [[ნეკნები|ნეკნ]]თან. ეს შერწყმები [[მენჯის ძვალი|მენჯი]]ს არეს უფრო ძლიერს და აღჭურვილს გახდიდა გრავიტაციის ძალის წინააღმდეგ საბრძოლველად.<ref> Boisvert, Catherine A. (2005). "The pelvic fin and girdle of Panderichthys and the origin of tetrapod locomotion". Nature. 438 (7071): 1145–1147. Bibcode:2005Natur.438.1145B. doi:10.1038/nature04119. PMID 16372007. S2CID 4412211.</ref> მას ჰქონდა შიდა [[ლაყუჩები]], რომლებიც [[თევზები|თევზი]]ს მსგავსად იყო დაფარული. მას ასევე ჰქონდა [[ფილტვები]], მაგრამ მისი ნეკნები ძალიან მოკლე იყო.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Simplified phylogeny spanning the fish–tetrapod transition.jpg|მინი|მარჯვნივ|თევზსა ​​და ტეტრაპოდს შორის გადასვლის გამარტივებული ფილოგენია]] აკანტოსტეგა გვიანდელი [[დევონური პერიოდი]]ს ფართოდ გავრცელებული ევოლუციური რადიაციის ნაწილად ითვლება, რომელიც იწყება წმინდა წყლის ფარფლიანი [[ტეტრაპოდომორფები]]თ, რომელთა მემკვიდრეებმა გამოავლინეს ჰაერით სუნთქვის გაზრდილი უნარი და ყბებისა და [[ლაყუჩები]]ს შესაბამისი ადაპტაცია, ასევე უფრო კუნთოვანი კისერი, რომელიც თავის უფრო თავისუფლად გადაადგილების საშუალებას იძლევა, ვიდრე [[თევზები|თევზებ]]ს აქვთ.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> ეს მახასიათებლები ავლენს ადრინდელ [[ტიკტაალიკი|ტიკტაალიკ]]ს , რომელიც, [[იქტოსტეგა|იქტიოსტეგა]]ს მსგავსად , ხმელეთზე გადაადგილების უფრო დიდი უნარის ნიშნებს ავლენდა, მაგრამ ითვლება, რომ ძირითადად წყლის ბინადრები იყვნენ.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Fishapods.svg|მინი|მარჯვნივ|დევონური პერიოდის წიბოფარფლიანი თევზების სახეობების ილუსტრაცია]] ==პალეონტოლოგია== [[ფაილი:Acanthostega gunnari - head.JPG|მინი|მარცხნივ]] ვარაუდობენ, რომ აკანტოსტეგა, სავარაუდოდ, არაღრმა, სარეველებით დახშულ ჭაობებში ცხოვრობდა, მისი ფეხები, როგორც ჩანს, ამ სპეციფიკური ეკოსისტემებისთვის იყო ადაპტირებული. კიდურების არსებობის გარდა, ის არანაირად არ იყო ადაპტირებული ხმელეთზე სიარულისთვის. [[ჯენიფერ ა. კლეკი]] ამას განმარტავს, როგორც იმის ჩვენებას, რომ აკანთოსტეგა, ძირითადად, წყლის ცხოველი იყო, რომელიც ზღვაში არასდროს გასული [[თევზები]]სგან წარმოიშვა და ოთხფეხა თაობის სპეციალიზაცია ეგზაპტაციები იყო . ეს მახასიათებლები მოგვიანებით ხმელეთის სიცოცხლისთვის სასარგებლო იქნებოდა, მაშინაც კი, თუ ისინი სხვა მიზნით წარმოიშვნენ. ამ პერიოდში [[მცენარეები|ფოთლოვანი მცენარეები]] ყვაოდა და ყოველწლიურად წყალში ფოთლები ცვიოდა, რაც პატარა მსხვერპლს თბილ, ჟანგბადით ღარიბ არაღრმა წყალში იზიდავდა, სადაც უფრო დიდი [[თევზები]]სთვის ცურვა რთული იყო. [[კლეკი]] აღნიშნავს, თუ როგორ ავლენს აკანტოსტეგას ქვედა ყბა ცვლილებას იმ თევზებთან შედარებით, რომლებსაც კბილების ორი რიგი აქვთ, გარეთა რიგში დიდი რაოდენობით პატარა კბილებით, ხოლო შიდა რიგში ორი დიდი ეშვებითა და რამდენიმე პატარა კბილით. ეს განსხვავება, სავარაუდოდ, შეესაბამება ღეროვანი ოთხფეხა თათების გადასვლას მხოლოდ წყალში კვებისგან წყლის ზემოთ ან ხმელეთზე კვებაზე.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Acanthostega model.jpg|მინი|მარჯვნივ|მოდელის რეკონსტრუქცია შტუტგარტის ბუნების ისტორიის სახელმწიფო მუზეუმში , გერმანია]] მიუხედავად იმისა, რომ ჩვეულებრივ, აკანტოსტეგას უფრო ბაზალურ სახეობად მიიჩნევენ, ვინაიდან აკანტოსტეგა ახალგაზრდა [[იქტოსტეგა]]ს ჰგავს და ახალგაზრდებისგან ზრდასრულ ინდივიდებთან შედარებით გაცილებით ნაკლებ განსხვავებას ავლენს, ვარაუდობენ, რომ აკანტოსტეგა შესაძლოა [[ნეოტენური შტო]]დან იყოს წარმოშობილი . მიუხედავად იმისა, რომ, როგორც ჩანს, მთელი ცხოვრება წყალში გაატარა, მისი მხრის ძვალი ასევე ავლენს ნიშან-თვისებებს, რომლებიც მოგვაგონებს გვიანდელი, სრულად ხმელეთის [[ღერო-ტეტრაპოდები]]ს ნიშნებს ( [[იქტოსტეგა]]ს მხრის ძვალი გარკვეულწილად წარმოიშვა და ჰომოლოგიურია ადრინდელი [[თევზები]]ს მკერდისა და მენჯის ფარფლის ძვლებისგან). ეს შეიძლება მიუთითებდეს, რომ [[ხერხემლიანები|ხერხემლიანებ]]მა ხმელეთის ნიშან-თვისებები ადრე განივითარეს, ვიდრე ვარაუდობდნენ და ბევრჯერ დამოუკიდებლად ერთმანეთისგან. [ 6 ] აკანტოსტეგას წინა კიდურებზე კუნთების ნაწიბურები [[გვირგვინ-ტეტრაპოდები]]ს ნაწიბურების მსგავსი იყო. [ 7 ] [[File:Simplified phylogeny spanning the fish–tetrapod transition.jpg|thumb|215x215px|Simplified phylogeny of the fish–tetrapod transition.]] {{clade|style=font-size:85%;line-height:85% |label1=[[Elpistostegalia]] |1={{clade |1=''[[Panderichthys]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[File:Panderichthys BW.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1={{clade |1=''[[Tiktaalik]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[File:Tiktaalik restoration (side view) by ObsidianSoul 02.png| 70px]]</span> |2=''[[Elpistostege]]''}} |label2=[[Stegocephali]] |2={{clade |1=''[[Elginerpeton]]'' [[File:Elginerpeton BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1=''[[Ventastega]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[File:Ventastega life restoration white background.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1=''[[Acanthostega]]'' [[File:Acanthostega gunnari.png|70 px]] |2={{clade |1='''''Ichthyostega''''' [[File:Ichthyostega stensioei.png|50 px]] |2={{clade |1=[[Whatcheeriidae]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Pederpes22small.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1=[[Colosteidae]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Greererpeton BW.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1=''[[Crassigyrinus]]'' [[File:Crassigyrinus BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1=[[Baphetidae]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Loxomma1DB.jpg|70 px]]</span> |2=[[Crown group]] [[Tetrapoda]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Seymouria2.jpg|70 px]]</span> }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} ==ლიტერატურა== *ლორინ მ. 2010. როგორ ტოვებენ ხერხემლიანები წყლს. ბერკლი: კალიფორნიის უნივერსიტეტის გამომცემლობა. *Steyer J-Sb. 2012. დედამიწა დინოზავრებამდე. ბლუმინგტონი: ინდიანას უნივერსიტეტის გამომცემლობა. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გარდამავალი ფორმები]] 0u987i6r6lr5ntqrbsm54dxn40ul3m6 4827814 4827812 2025-07-07T13:55:19Z ლაზარე ზანგური 170233 4827814 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/ლაზარე ზანგური|ლაზარე ზანგური]].|6|07|2025}}{{ტაქსოდაფა | სახელი =აკანტოსტეგა | სურათის ფაილი =Acanthostega gunnari.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა =ჩონჩხის რეკონსტრუქცია | სურათის ფაილი2 = | სურათის წარწერა2 = | სურათის აღწერა2 = | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო =ცხოველები | ქვესამეფო = | განყოფილება = | განყოფილება_რანგის_გარეშე = | ქვეგანყოფილება = | ზეტიპი = | ტიპი =ქორდიანები | ტიპი_რანგის_გარეშე = | ქვეტიპი = სარკოპტერიგიები | ზეკლასი =ტეტრაპოდომორფა | კლასი =სტეგოკეფალები | კლასი_რანგის_გარეშე = | ქვეკლასი = | ინფრაკლასი = | ზერიგი = | რიგი = საურიშია | რიგი_რანგის_გარეშე = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = მეგალოსავროიდეა | ოჯახი = აკანთოსტეგიდა | ოჯახი_რანგის_გარეშე = | ქვეოჯახი = | ზეტრიბა = | ტრიბა = | ქვეტრიბა = | გვარი = აკანთჰოსტეგა | გვარი_რანგის_გარეშე = | ქვეგვარი = | sectio = | სახეობა =ა. გუნარი | ქვესახეობა = | ლათ = | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | სექციის სახელი2 = | სექციის ტექსტი2 = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | დაცვის სტატუსი = | ვიკისახეობები = | commons = | iucn = | itis = | ncbi = | eol = | grin = | რანგი = | ipni = | tpl = | mb = | fw = }}'''აკანტოსტეგა''' — ზოგიერთ წყაროში გვხვდება როგორც აკანთოსტეგა, მაგრამ ქარტულ ენაზე ორივე სწორია. [[ღერო-ტეტრაპოდი]]ს გადაშენებული გვარი, ერთ - ერთი პირველი [[ხერხემლიანები|ხერხემლიანი]] ცხოველი, რომელსაც ამოსაცნობი კიდურები ჰქონდა. ის გვიან [[დევონური პერიოდი|დევონურ პერიოდ]]ში ( ფამენური ხანა) გამოჩნდა დაახლოებით 365 მილიონი წლის წინ და ანატომიურად შუალედური პოზიცია ეკავა წიბოფარფლიან [[თევზები|თევზებ]]სა და ხმელეთზე ამოსვლის შემძლებელ თევზებს შორის.<ref> Benton, Michael J. (2019). "Acanthostega". Vertebrate Palaeontology (Kindle ed.). Wiley. p. 90.</ref><ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> ==აღმოჩენა== [[ფაილი:Acanthostega gunnari holotype.jpg|მინი|მარცხნივ|ჰოლოტიპის თავის ქალა, კოპენჰაგენის ზოოლოგიური მუზეუმი]] ნამარხები, როგორც წესი, კარგად არის შემონახული, ცნობილი ნამარხით , რომლითაც ამ სახეობის მნიშვნელობა აღმოაჩინა, [[ჯენიფერ ა. კლაკი|ჯენიფერ ა. კლაკ]]მა [[1987]] წელს აღმოსავლეთ [[გრენლანდია]]ში იპოვა, თუმცა თავის ქალის ფრაგმენტები [[1933]] წელს [[გუნარ სავე-სოდერბერგი|გუნარ სავე-სოდერბერგ]]მა და [[ერიკ იარვიკი|ერიკ იარვიკ]]მა აღმოაჩინეს . ==აღწერა== 60 სმ (24 ინჩი) სიმაღლის აკანტოსტეგას თითოეულ ხელზე რვა თითი ჰქონდა (ტერფებზე თითების რაოდენობა გაურკვეველია), რომლებიც ბადით იყო დაკავშირებული. მას [[მაჯები]] არ ჰქონდა და ზოგადად ცუდად იყო ადაპტირებული ხმელეთზე სიარულისთვის. ასევე, მას ჰქონდა შესამჩნევად [[თევზი]]ს მსგავსი მხარი და წინა კიდური.<ref> "Acanthostega gunneri". Devonian Times. Retrieved 2013-11-04.</ref> აკანტოსტეგას წინა კიდურები იდაყვში წინ ვერ იხრებოდა და შესაბამისად, მათი სიმძიმის აწევა შეუძლებელი იყო , რაც უფრო შესაფერისი ჩანდა ნიჩბოსნობისთვის ან [[წყლის მცენარეები|წყლის მცენარეებ]]ზე დასაჭერად. აკანტოსტეგა ყველაზე ადრეული ღეროვანი ოთხფეხა [[ცხოველები|ცხოველი]]ა, რომელშიც მოძრაობითი დომინირების ცვლილება [[გულმკერდის სარტყლი]]დან [[მენჯის სარტყელი|მენჯის სარტყელ]]ში შეინიშნება.<ref> Boisvert, Catherine A. (2005). "The pelvic fin and girdle of Panderichthys and the origin of tetrapod locomotion". Nature. 438 (7071): 1145–1147. Bibcode:2005Natur.438.1145B. doi:10.1038/nature04119. PMID 16372007. S2CID 4412211.</ref> [[ფაილი:Acanthostega gunnari.png|მინი|სიცოცხლის აღდგენა]] არსებობს მრავალი მორფოლოგიური ცვლილება, რამაც აკანტოსტეგას მენჯის სარტყელი წონის მატარებელ სტრუქტურად გადაქცევის საშუალება მისცა. უფრო წინაპრულ მდგომარეობებში სარტყლის ორივე მხარე არ იყო მიმაგრებული. აკანტოსტეგას შემთხვევაში ორ მხარეს შორის კონტაქტია და სარტყელი შერწყმულია [[ხერხემალი|ხერხემ]]ლის საკრალურ [[ნეკნები|ნეკნ]]თან. ეს შერწყმები [[მენჯის ძვალი|მენჯი]]ს არეს უფრო ძლიერს და აღჭურვილს გახდიდა გრავიტაციის ძალის წინააღმდეგ საბრძოლველად.<ref> Boisvert, Catherine A. (2005). "The pelvic fin and girdle of Panderichthys and the origin of tetrapod locomotion". Nature. 438 (7071): 1145–1147. Bibcode:2005Natur.438.1145B. doi:10.1038/nature04119. PMID 16372007. S2CID 4412211.</ref> მას ჰქონდა შიდა [[ლაყუჩები]], რომლებიც [[თევზები|თევზი]]ს მსგავსად იყო დაფარული. მას ასევე ჰქონდა [[ფილტვები]], მაგრამ მისი ნეკნები ძალიან მოკლე იყო.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Simplified phylogeny spanning the fish–tetrapod transition.jpg|მინი|მარჯვნივ|თევზსა ​​და ტეტრაპოდს შორის გადასვლის გამარტივებული ფილოგენია]] აკანტოსტეგა გვიანდელი [[დევონური პერიოდი]]ს ფართოდ გავრცელებული ევოლუციური რადიაციის ნაწილად ითვლება, რომელიც იწყება წმინდა წყლის ფარფლიანი [[ტეტრაპოდომორფები]]თ, რომელთა მემკვიდრეებმა გამოავლინეს ჰაერით სუნთქვის გაზრდილი უნარი და ყბებისა და [[ლაყუჩები]]ს შესაბამისი ადაპტაცია, ასევე უფრო კუნთოვანი კისერი, რომელიც თავის უფრო თავისუფლად გადაადგილების საშუალებას იძლევა, ვიდრე [[თევზები|თევზებ]]ს აქვთ.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> ეს მახასიათებლები ავლენს ადრინდელ [[ტიკტაალიკი|ტიკტაალიკ]]ს , რომელიც, [[იქტოსტეგა|იქტიოსტეგა]]ს მსგავსად , ხმელეთზე გადაადგილების უფრო დიდი უნარის ნიშნებს ავლენდა, მაგრამ ითვლება, რომ ძირითადად წყლის ბინადრები იყვნენ.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Fishapods.svg|მინი|მარჯვნივ|დევონური პერიოდის წიბოფარფლიანი თევზების სახეობების ილუსტრაცია]] ==პალეონტოლოგია== [[ფაილი:Acanthostega gunnari - head.JPG|მინი|მარცხნივ]] ვარაუდობენ, რომ აკანტოსტეგა, სავარაუდოდ, არაღრმა, სარეველებით დახშულ ჭაობებში ცხოვრობდა, მისი ფეხები, როგორც ჩანს, ამ სპეციფიკური ეკოსისტემებისთვის იყო ადაპტირებული. კიდურების არსებობის გარდა, ის არანაირად არ იყო ადაპტირებული ხმელეთზე სიარულისთვის. [[ჯენიფერ ა. კლეკი]] ამას განმარტავს, როგორც იმის ჩვენებას, რომ აკანთოსტეგა, ძირითადად, წყლის ცხოველი იყო, რომელიც ზღვაში არასდროს გასული [[თევზები]]სგან წარმოიშვა და ოთხფეხა თაობის სპეციალიზაცია ეგზაპტაციები იყო . ეს მახასიათებლები მოგვიანებით ხმელეთის სიცოცხლისთვის სასარგებლო იქნებოდა, მაშინაც კი, თუ ისინი სხვა მიზნით წარმოიშვნენ. ამ პერიოდში [[მცენარეები|ფოთლოვანი მცენარეები]] ყვაოდა და ყოველწლიურად წყალში ფოთლები ცვიოდა, რაც პატარა მსხვერპლს თბილ, ჟანგბადით ღარიბ არაღრმა წყალში იზიდავდა, სადაც უფრო დიდი [[თევზები]]სთვის ცურვა რთული იყო. [[კლეკი]] აღნიშნავს, თუ როგორ ავლენს აკანტოსტეგას ქვედა ყბა ცვლილებას იმ თევზებთან შედარებით, რომლებსაც კბილების ორი რიგი აქვთ, გარეთა რიგში დიდი რაოდენობით პატარა კბილებით, ხოლო შიდა რიგში ორი დიდი ეშვებითა და რამდენიმე პატარა კბილით. ეს განსხვავება, სავარაუდოდ, შეესაბამება ღეროვანი ოთხფეხა თათების გადასვლას მხოლოდ წყალში კვებისგან წყლის ზემოთ ან ხმელეთზე კვებაზე.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Acanthostega model.jpg|მინი|მარჯვნივ|მოდელის რეკონსტრუქცია შტუტგარტის ბუნების ისტორიის სახელმწიფო მუზეუმში , გერმანია]] მიუხედავად იმისა, რომ ჩვეულებრივ, აკანტოსტეგას უფრო ბაზალურ სახეობად მიიჩნევენ, ვინაიდან აკანტოსტეგა ახალგაზრდა [[იქტოსტეგა]]ს ჰგავს და ახალგაზრდებისგან ზრდასრულ ინდივიდებთან შედარებით გაცილებით ნაკლებ განსხვავებას ავლენს, ვარაუდობენ, რომ აკანტოსტეგა შესაძლოა [[ნეოტენური შტო]]დან იყოს წარმოშობილი . მიუხედავად იმისა, რომ, როგორც ჩანს, მთელი ცხოვრება წყალში გაატარა, მისი მხრის ძვალი ასევე ავლენს ნიშან-თვისებებს, რომლებიც მოგვაგონებს გვიანდელი, სრულად ხმელეთის [[ღერო-ტეტრაპოდები]]ს ნიშნებს ( [[იქტოსტეგა]]ს მხრის ძვალი გარკვეულწილად წარმოიშვა და ჰომოლოგიურია ადრინდელი [[თევზები]]ს მკერდისა და მენჯის ფარფლის ძვლებისგან). ეს შეიძლება მიუთითებდეს, რომ [[ხერხემლიანები|ხერხემლიანებ]]მა ხმელეთის ნიშან-თვისებები ადრე განივითარეს, ვიდრე ვარაუდობდნენ და ბევრჯერ დამოუკიდებლად ერთმანეთისგან.<ref> Fossils suggest earlier land-water transition of tetrapod</ref> აკანტოსტეგას წინა კიდურებზე კუნთების ნაწიბურები [[გვირგვინ-ტეტრაპოდები]]ს ნაწიბურების მსგავსი იყო.<ref> Callier, Viviane; Clack, Jennifer A.; Ahlberg, Per E. (2009-04-17). "Contrasting Developmental Trajectories in the Earliest Known Tetrapod Forelimbs". Science. 324 (5925): 364–367. Bibcode:2009Sci...324..364C. doi:10.1126/science.1167542. ISSN 0036-8075. PMID 19372425. S2CID 28461841.</ref> {{clade|style=font-size:85%;line-height:85% |label1=[[Elpistostegalia]] |1={{clade |1=''[[Panderichthys]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[File:Panderichthys BW.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1={{clade |1=''[[Tiktaalik]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[File:Tiktaalik restoration (side view) by ObsidianSoul 02.png| 70px]]</span> |2=''[[Elpistostege]]''}} |label2=[[Stegocephali]] |2={{clade |1=''[[Elginerpeton]]'' [[File:Elginerpeton BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1=''[[Ventastega]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[File:Ventastega life restoration white background.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1=''[[Acanthostega]]'' [[File:Acanthostega gunnari.png|70 px]] |2={{clade |1='''''Ichthyostega''''' [[File:Ichthyostega stensioei.png|50 px]] |2={{clade |1=[[Whatcheeriidae]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Pederpes22small.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1=[[Colosteidae]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Greererpeton BW.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1=''[[Crassigyrinus]]'' [[File:Crassigyrinus BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1=[[Baphetidae]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Loxomma1DB.jpg|70 px]]</span> |2=[[Crown group]] [[Tetrapoda]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Seymouria2.jpg|70 px]]</span> }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} ==ლიტერატურა== *ლორინ მ. 2010. როგორ ტოვებენ ხერხემლიანები წყლს. ბერკლი: კალიფორნიის უნივერსიტეტის გამომცემლობა. *Steyer J-Sb. 2012. დედამიწა დინოზავრებამდე. ბლუმინგტონი: ინდიანას უნივერსიტეტის გამომცემლობა. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გარდამავალი ფორმები]] tj8o2nfmikuyk65sqx1eg1r21awl9un 4827832 4827814 2025-07-07T14:09:28Z ლაზარე ზანგური 170233 4827832 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/ლაზარე ზანგური|ლაზარე ზანგური]].|6|07|2025}}{{ტაქსოდაფა | სახელი =აკანტოსტეგა | სურათის ფაილი =Acanthostega gunnari.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა =ჩონჩხის რეკონსტრუქცია | სურათის ფაილი2 = | სურათის წარწერა2 = | სურათის აღწერა2 = | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო =ცხოველები | ქვესამეფო = | განყოფილება = | განყოფილება_რანგის_გარეშე = | ქვეგანყოფილება = | ზეტიპი = | ტიპი =ქორდიანები | ტიპი_რანგის_გარეშე = | ქვეტიპი = სარკოპტერიგიები | ზეკლასი =ტეტრაპოდომორფა | კლასი =სტეგოკეფალები | კლასი_რანგის_გარეშე = | ქვეკლასი = | ინფრაკლასი = | ზერიგი = | რიგი = საურიშია | რიგი_რანგის_გარეშე = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = მეგალოსავროიდეა | ოჯახი = აკანთოსტეგიდა | ოჯახი_რანგის_გარეშე = | ქვეოჯახი = | ზეტრიბა = | ტრიბა = | ქვეტრიბა = | გვარი = აკანთჰოსტეგა | გვარი_რანგის_გარეშე = | ქვეგვარი = | sectio = | სახეობა =ა. გუნარი | ქვესახეობა = | ლათ = | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | სექციის სახელი2 = | სექციის ტექსტი2 = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | დაცვის სტატუსი = | ვიკისახეობები = | commons = | iucn = | itis = | ncbi = | eol = | grin = | რანგი = | ipni = | tpl = | mb = | fw = }}'''აკანტოსტეგა''' — ზოგიერთ წყაროში გვხვდება როგორც აკანთოსტეგა, მაგრამ ქარტულ ენაზე ორივე სწორია. [[ღერო-ტეტრაპოდი]]ს გადაშენებული გვარი, ერთ - ერთი პირველი [[ხერხემლიანები|ხერხემლიანი]] ცხოველი, რომელსაც ამოსაცნობი კიდურები ჰქონდა. ის გვიან [[დევონური პერიოდი|დევონურ პერიოდ]]ში ( ფამენური ხანა) გამოჩნდა დაახლოებით 365 მილიონი წლის წინ და ანატომიურად შუალედური პოზიცია ეკავა წიბოფარფლიან [[თევზები|თევზებ]]სა და ხმელეთზე ამოსვლის შემძლებელ თევზებს შორის.<ref> Benton, Michael J. (2019). "Acanthostega". Vertebrate Palaeontology (Kindle ed.). Wiley. p. 90.</ref><ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> ==აღმოჩენა== [[ფაილი:Acanthostega gunnari holotype.jpg|მინი|მარცხნივ|ჰოლოტიპის თავის ქალა, კოპენჰაგენის ზოოლოგიური მუზეუმი]] ნამარხები, როგორც წესი, კარგად არის შემონახული, ცნობილი ნამარხით , რომლითაც ამ სახეობის მნიშვნელობა აღმოაჩინა, [[ჯენიფერ ა. კლაკი|ჯენიფერ ა. კლაკ]]მა [[1987]] წელს აღმოსავლეთ [[გრენლანდია]]ში იპოვა, თუმცა თავის ქალის ფრაგმენტები [[1933]] წელს [[გუნარ სავე-სოდერბერგი|გუნარ სავე-სოდერბერგ]]მა და [[ერიკ იარვიკი|ერიკ იარვიკ]]მა აღმოაჩინეს . ==აღწერა== 60 სმ (24 ინჩი) სიმაღლის აკანტოსტეგას თითოეულ ხელზე რვა თითი ჰქონდა (ტერფებზე თითების რაოდენობა გაურკვეველია), რომლებიც ბადით იყო დაკავშირებული. მას [[მაჯები]] არ ჰქონდა და ზოგადად ცუდად იყო ადაპტირებული ხმელეთზე სიარულისთვის. ასევე, მას ჰქონდა შესამჩნევად [[თევზი]]ს მსგავსი მხარი და წინა კიდური.<ref> "Acanthostega gunneri". Devonian Times. Retrieved 2013-11-04.</ref> აკანტოსტეგას წინა კიდურები იდაყვში წინ ვერ იხრებოდა და შესაბამისად, მათი სიმძიმის აწევა შეუძლებელი იყო , რაც უფრო შესაფერისი ჩანდა ნიჩბოსნობისთვის ან [[წყლის მცენარეები|წყლის მცენარეებ]]ზე დასაჭერად. აკანტოსტეგა ყველაზე ადრეული ღეროვანი ოთხფეხა [[ცხოველები|ცხოველი]]ა, რომელშიც მოძრაობითი დომინირების ცვლილება [[გულმკერდის სარტყლი]]დან [[მენჯის სარტყელი|მენჯის სარტყელ]]ში შეინიშნება.<ref> Boisvert, Catherine A. (2005). "The pelvic fin and girdle of Panderichthys and the origin of tetrapod locomotion". Nature. 438 (7071): 1145–1147. Bibcode:2005Natur.438.1145B. doi:10.1038/nature04119. PMID 16372007. S2CID 4412211.</ref> [[ფაილი:Acanthostega gunnari.png|მინი|სიცოცხლის აღდგენა]] არსებობს მრავალი მორფოლოგიური ცვლილება, რამაც აკანტოსტეგას მენჯის სარტყელი წონის მატარებელ სტრუქტურად გადაქცევის საშუალება მისცა. უფრო წინაპრულ მდგომარეობებში სარტყლის ორივე მხარე არ იყო მიმაგრებული. აკანტოსტეგას შემთხვევაში ორ მხარეს შორის კონტაქტია და სარტყელი შერწყმულია [[ხერხემალი|ხერხემ]]ლის საკრალურ [[ნეკნები|ნეკნ]]თან. ეს შერწყმები [[მენჯის ძვალი|მენჯი]]ს არეს უფრო ძლიერს და აღჭურვილს გახდიდა გრავიტაციის ძალის წინააღმდეგ საბრძოლველად.<ref> Boisvert, Catherine A. (2005). "The pelvic fin and girdle of Panderichthys and the origin of tetrapod locomotion". Nature. 438 (7071): 1145–1147. Bibcode:2005Natur.438.1145B. doi:10.1038/nature04119. PMID 16372007. S2CID 4412211.</ref> მას ჰქონდა შიდა [[ლაყუჩები]], რომლებიც [[თევზები|თევზი]]ს მსგავსად იყო დაფარული. მას ასევე ჰქონდა [[ფილტვები]], მაგრამ მისი ნეკნები ძალიან მოკლე იყო.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Simplified phylogeny spanning the fish–tetrapod transition.jpg|მინი|მარჯვნივ|თევზსა ​​და ტეტრაპოდს შორის გადასვლის გამარტივებული ფილოგენია]] აკანტოსტეგა გვიანდელი [[დევონური პერიოდი]]ს ფართოდ გავრცელებული ევოლუციური რადიაციის ნაწილად ითვლება, რომელიც იწყება წმინდა წყლის ფარფლიანი [[ტეტრაპოდომორფები]]თ, რომელთა მემკვიდრეებმა გამოავლინეს ჰაერით სუნთქვის გაზრდილი უნარი და ყბებისა და [[ლაყუჩები]]ს შესაბამისი ადაპტაცია, ასევე უფრო კუნთოვანი კისერი, რომელიც თავის უფრო თავისუფლად გადაადგილების საშუალებას იძლევა, ვიდრე [[თევზები|თევზებ]]ს აქვთ.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> ეს მახასიათებლები ავლენს ადრინდელ [[ტიკტაალიკი|ტიკტაალიკ]]ს , რომელიც, [[იქტოსტეგა|იქტიოსტეგა]]ს მსგავსად , ხმელეთზე გადაადგილების უფრო დიდი უნარის ნიშნებს ავლენდა, მაგრამ ითვლება, რომ ძირითადად წყლის ბინადრები იყვნენ.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Fishapods.svg|მინი|მარჯვნივ|დევონური პერიოდის წიბოფარფლიანი თევზების სახეობების ილუსტრაცია]] ==პალეონტოლოგია== [[ფაილი:Acanthostega gunnari - head.JPG|მინი|მარცხნივ]] ვარაუდობენ, რომ აკანტოსტეგა, სავარაუდოდ, არაღრმა, სარეველებით დახშულ ჭაობებში ცხოვრობდა, მისი ფეხები, როგორც ჩანს, ამ სპეციფიკური ეკოსისტემებისთვის იყო ადაპტირებული. კიდურების არსებობის გარდა, ის არანაირად არ იყო ადაპტირებული ხმელეთზე სიარულისთვის. [[ჯენიფერ ა. კლეკი]] ამას განმარტავს, როგორც იმის ჩვენებას, რომ აკანთოსტეგა, ძირითადად, წყლის ცხოველი იყო, რომელიც ზღვაში არასდროს გასული [[თევზები]]სგან წარმოიშვა და ოთხფეხა თაობის სპეციალიზაცია ეგზაპტაციები იყო . ეს მახასიათებლები მოგვიანებით ხმელეთის სიცოცხლისთვის სასარგებლო იქნებოდა, მაშინაც კი, თუ ისინი სხვა მიზნით წარმოიშვნენ. ამ პერიოდში [[მცენარეები|ფოთლოვანი მცენარეები]] ყვაოდა და ყოველწლიურად წყალში ფოთლები ცვიოდა, რაც პატარა მსხვერპლს თბილ, ჟანგბადით ღარიბ არაღრმა წყალში იზიდავდა, სადაც უფრო დიდი [[თევზები]]სთვის ცურვა რთული იყო. [[კლეკი]] აღნიშნავს, თუ როგორ ავლენს აკანტოსტეგას ქვედა ყბა ცვლილებას იმ თევზებთან შედარებით, რომლებსაც კბილების ორი რიგი აქვთ, გარეთა რიგში დიდი რაოდენობით პატარა კბილებით, ხოლო შიდა რიგში ორი დიდი ეშვებითა და რამდენიმე პატარა კბილით. ეს განსხვავება, სავარაუდოდ, შეესაბამება ღეროვანი ოთხფეხა თათების გადასვლას მხოლოდ წყალში კვებისგან წყლის ზემოთ ან ხმელეთზე კვებაზე.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Acanthostega model.jpg|მინი|მარჯვნივ|მოდელის რეკონსტრუქცია შტუტგარტის ბუნების ისტორიის სახელმწიფო მუზეუმში , გერმანია]] მიუხედავად იმისა, რომ ჩვეულებრივ, აკანტოსტეგას უფრო ბაზალურ სახეობად მიიჩნევენ, ვინაიდან აკანტოსტეგა ახალგაზრდა [[იქტოსტეგა]]ს ჰგავს და ახალგაზრდებისგან ზრდასრულ ინდივიდებთან შედარებით გაცილებით ნაკლებ განსხვავებას ავლენს, ვარაუდობენ, რომ აკანტოსტეგა შესაძლოა [[ნეოტენური შტო]]დან იყოს წარმოშობილი . მიუხედავად იმისა, რომ, როგორც ჩანს, მთელი ცხოვრება წყალში გაატარა, მისი მხრის ძვალი ასევე ავლენს ნიშან-თვისებებს, რომლებიც მოგვაგონებს გვიანდელი, სრულად ხმელეთის [[ღერო-ტეტრაპოდები]]ს ნიშნებს ( [[იქტოსტეგა]]ს მხრის ძვალი გარკვეულწილად წარმოიშვა და ჰომოლოგიურია ადრინდელი [[თევზები]]ს მკერდისა და მენჯის ფარფლის ძვლებისგან). ეს შეიძლება მიუთითებდეს, რომ [[ხერხემლიანები|ხერხემლიანებ]]მა ხმელეთის ნიშან-თვისებები ადრე განივითარეს, ვიდრე ვარაუდობდნენ და ბევრჯერ დამოუკიდებლად ერთმანეთისგან.<ref> Fossils suggest earlier land-water transition of tetrapod</ref> აკანტოსტეგას წინა კიდურებზე კუნთების ნაწიბურები [[გვირგვინ-ტეტრაპოდები]]ს ნაწიბურების მსგავსი იყო.<ref> Callier, Viviane; Clack, Jennifer A.; Ahlberg, Per E. (2009-04-17). "Contrasting Developmental Trajectories in the Earliest Known Tetrapod Forelimbs". Science. 324 (5925): 364–367. Bibcode:2009Sci...324..364C. doi:10.1126/science.1167542. ISSN 0036-8075. PMID 19372425. S2CID 28461841.</ref> {{clade|style=font-size:85%;line-height:85% |label1=[[ელპისტოსტეგალია]] |1={{clade |1=''[[პანდერიხტისი]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[File:Panderichthys BW.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1={{clade |1=''[[ტიკტაალიკი]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[File:Tiktaalik restoration (side view) by ObsidianSoul 02.png| 70px]]</span> |2=''[[ელპისტოსტეგე]]''}} |label2=[[სტეგოკეფალები]] |2={{clade |1=''[[ელგინერპეტონი]]'' [[File:Elginerpeton BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1=''[[ვენტასტეგა]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[File:Ventastega life restoration white background.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1=''[[აკანტოსტეგა]]'' [[File:Acanthostega gunnari.png|70 px]] |2={{clade |1=[[იქტოსტეგა]] [[File:Ichthyostega stensioei.png|50 px]] |2={{clade |1=[[ვატჩერიისებრნი]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Pederpes22small.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1=[[კოლოსტეიდები]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Greererpeton BW.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1=''[[კრასიგირინუსი]]'' [[File:Crassigyrinus BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1=[[ბაფეტიდები]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Loxomma1DB.jpg|70 px]]</span> |2=[[ტეტრაპოდი]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Seymouria2.jpg|70 px]]</span> }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} ==ლიტერატურა== *ლორინ მ. 2010. როგორ ტოვებენ ხერხემლიანები წყლს. ბერკლი: კალიფორნიის უნივერსიტეტის გამომცემლობა. *Steyer J-Sb. 2012. დედამიწა დინოზავრებამდე. ბლუმინგტონი: ინდიანას უნივერსიტეტის გამომცემლობა. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გარდამავალი ფორმები]] 7wttjlbpya1hqyh89sgucy4h8kt6x3e 4827834 4827832 2025-07-07T14:10:16Z ლაზარე ზანგური 170233 4827834 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი =აკანტოსტეგა | სურათის ფაილი =Acanthostega gunnari.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა =ჩონჩხის რეკონსტრუქცია | სურათის ფაილი2 = | სურათის წარწერა2 = | სურათის აღწერა2 = | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო =ცხოველები | ქვესამეფო = | განყოფილება = | განყოფილება_რანგის_გარეშე = | ქვეგანყოფილება = | ზეტიპი = | ტიპი =ქორდიანები | ტიპი_რანგის_გარეშე = | ქვეტიპი = სარკოპტერიგიები | ზეკლასი =ტეტრაპოდომორფა | კლასი =სტეგოკეფალები | კლასი_რანგის_გარეშე = | ქვეკლასი = | ინფრაკლასი = | ზერიგი = | რიგი = საურიშია | რიგი_რანგის_გარეშე = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = მეგალოსავროიდეა | ოჯახი = აკანთოსტეგიდა | ოჯახი_რანგის_გარეშე = | ქვეოჯახი = | ზეტრიბა = | ტრიბა = | ქვეტრიბა = | გვარი = აკანთჰოსტეგა | გვარი_რანგის_გარეშე = | ქვეგვარი = | sectio = | სახეობა =ა. გუნარი | ქვესახეობა = | ლათ = | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | სექციის სახელი2 = | სექციის ტექსტი2 = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | დაცვის სტატუსი = | ვიკისახეობები = | commons = | iucn = | itis = | ncbi = | eol = | grin = | რანგი = | ipni = | tpl = | mb = | fw = }}'''აკანტოსტეგა''' — ზოგიერთ წყაროში გვხვდება როგორც აკანთოსტეგა, მაგრამ ქარტულ ენაზე ორივე სწორია. [[ღერო-ტეტრაპოდი]]ს გადაშენებული გვარი, ერთ - ერთი პირველი [[ხერხემლიანები|ხერხემლიანი]] ცხოველი, რომელსაც ამოსაცნობი კიდურები ჰქონდა. ის გვიან [[დევონური პერიოდი|დევონურ პერიოდ]]ში ( ფამენური ხანა) გამოჩნდა დაახლოებით 365 მილიონი წლის წინ და ანატომიურად შუალედური პოზიცია ეკავა წიბოფარფლიან [[თევზები|თევზებ]]სა და ხმელეთზე ამოსვლის შემძლებელ თევზებს შორის.<ref> Benton, Michael J. (2019). "Acanthostega". Vertebrate Palaeontology (Kindle ed.). Wiley. p. 90.</ref><ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> ==აღმოჩენა== [[ფაილი:Acanthostega gunnari holotype.jpg|მინი|მარცხნივ|ჰოლოტიპის თავის ქალა, კოპენჰაგენის ზოოლოგიური მუზეუმი]] ნამარხები, როგორც წესი, კარგად არის შემონახული, ცნობილი ნამარხით , რომლითაც ამ სახეობის მნიშვნელობა აღმოაჩინა, [[ჯენიფერ ა. კლაკი|ჯენიფერ ა. კლაკ]]მა [[1987]] წელს აღმოსავლეთ [[გრენლანდია]]ში იპოვა, თუმცა თავის ქალის ფრაგმენტები [[1933]] წელს [[გუნარ სავე-სოდერბერგი|გუნარ სავე-სოდერბერგ]]მა და [[ერიკ იარვიკი|ერიკ იარვიკ]]მა აღმოაჩინეს . ==აღწერა== 60 სმ (24 ინჩი) სიმაღლის აკანტოსტეგას თითოეულ ხელზე რვა თითი ჰქონდა (ტერფებზე თითების რაოდენობა გაურკვეველია), რომლებიც ბადით იყო დაკავშირებული. მას [[მაჯები]] არ ჰქონდა და ზოგადად ცუდად იყო ადაპტირებული ხმელეთზე სიარულისთვის. ასევე, მას ჰქონდა შესამჩნევად [[თევზი]]ს მსგავსი მხარი და წინა კიდური.<ref> "Acanthostega gunneri". Devonian Times. Retrieved 2013-11-04.</ref> აკანტოსტეგას წინა კიდურები იდაყვში წინ ვერ იხრებოდა და შესაბამისად, მათი სიმძიმის აწევა შეუძლებელი იყო , რაც უფრო შესაფერისი ჩანდა ნიჩბოსნობისთვის ან [[წყლის მცენარეები|წყლის მცენარეებ]]ზე დასაჭერად. აკანტოსტეგა ყველაზე ადრეული ღეროვანი ოთხფეხა [[ცხოველები|ცხოველი]]ა, რომელშიც მოძრაობითი დომინირების ცვლილება [[გულმკერდის სარტყლი]]დან [[მენჯის სარტყელი|მენჯის სარტყელ]]ში შეინიშნება.<ref> Boisvert, Catherine A. (2005). "The pelvic fin and girdle of Panderichthys and the origin of tetrapod locomotion". Nature. 438 (7071): 1145–1147. Bibcode:2005Natur.438.1145B. doi:10.1038/nature04119. PMID 16372007. S2CID 4412211.</ref> [[ფაილი:Acanthostega gunnari.png|მინი|სიცოცხლის აღდგენა]] არსებობს მრავალი მორფოლოგიური ცვლილება, რამაც აკანტოსტეგას მენჯის სარტყელი წონის მატარებელ სტრუქტურად გადაქცევის საშუალება მისცა. უფრო წინაპრულ მდგომარეობებში სარტყლის ორივე მხარე არ იყო მიმაგრებული. აკანტოსტეგას შემთხვევაში ორ მხარეს შორის კონტაქტია და სარტყელი შერწყმულია [[ხერხემალი|ხერხემ]]ლის საკრალურ [[ნეკნები|ნეკნ]]თან. ეს შერწყმები [[მენჯის ძვალი|მენჯი]]ს არეს უფრო ძლიერს და აღჭურვილს გახდიდა გრავიტაციის ძალის წინააღმდეგ საბრძოლველად.<ref> Boisvert, Catherine A. (2005). "The pelvic fin and girdle of Panderichthys and the origin of tetrapod locomotion". Nature. 438 (7071): 1145–1147. Bibcode:2005Natur.438.1145B. doi:10.1038/nature04119. PMID 16372007. S2CID 4412211.</ref> მას ჰქონდა შიდა [[ლაყუჩები]], რომლებიც [[თევზები|თევზი]]ს მსგავსად იყო დაფარული. მას ასევე ჰქონდა [[ფილტვები]], მაგრამ მისი ნეკნები ძალიან მოკლე იყო.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Simplified phylogeny spanning the fish–tetrapod transition.jpg|მინი|მარჯვნივ|თევზსა ​​და ტეტრაპოდს შორის გადასვლის გამარტივებული ფილოგენია]] აკანტოსტეგა გვიანდელი [[დევონური პერიოდი]]ს ფართოდ გავრცელებული ევოლუციური რადიაციის ნაწილად ითვლება, რომელიც იწყება წმინდა წყლის ფარფლიანი [[ტეტრაპოდომორფები]]თ, რომელთა მემკვიდრეებმა გამოავლინეს ჰაერით სუნთქვის გაზრდილი უნარი და ყბებისა და [[ლაყუჩები]]ს შესაბამისი ადაპტაცია, ასევე უფრო კუნთოვანი კისერი, რომელიც თავის უფრო თავისუფლად გადაადგილების საშუალებას იძლევა, ვიდრე [[თევზები|თევზებ]]ს აქვთ.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> ეს მახასიათებლები ავლენს ადრინდელ [[ტიკტაალიკი|ტიკტაალიკ]]ს , რომელიც, [[იქტოსტეგა|იქტიოსტეგა]]ს მსგავსად , ხმელეთზე გადაადგილების უფრო დიდი უნარის ნიშნებს ავლენდა, მაგრამ ითვლება, რომ ძირითადად წყლის ბინადრები იყვნენ.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Fishapods.svg|მინი|მარჯვნივ|დევონური პერიოდის წიბოფარფლიანი თევზების სახეობების ილუსტრაცია]] ==პალეონტოლოგია== [[ფაილი:Acanthostega gunnari - head.JPG|მინი|მარცხნივ]] ვარაუდობენ, რომ აკანტოსტეგა, სავარაუდოდ, არაღრმა, სარეველებით დახშულ ჭაობებში ცხოვრობდა, მისი ფეხები, როგორც ჩანს, ამ სპეციფიკური ეკოსისტემებისთვის იყო ადაპტირებული. კიდურების არსებობის გარდა, ის არანაირად არ იყო ადაპტირებული ხმელეთზე სიარულისთვის. [[ჯენიფერ ა. კლეკი]] ამას განმარტავს, როგორც იმის ჩვენებას, რომ აკანთოსტეგა, ძირითადად, წყლის ცხოველი იყო, რომელიც ზღვაში არასდროს გასული [[თევზები]]სგან წარმოიშვა და ოთხფეხა თაობის სპეციალიზაცია ეგზაპტაციები იყო . ეს მახასიათებლები მოგვიანებით ხმელეთის სიცოცხლისთვის სასარგებლო იქნებოდა, მაშინაც კი, თუ ისინი სხვა მიზნით წარმოიშვნენ. ამ პერიოდში [[მცენარეები|ფოთლოვანი მცენარეები]] ყვაოდა და ყოველწლიურად წყალში ფოთლები ცვიოდა, რაც პატარა მსხვერპლს თბილ, ჟანგბადით ღარიბ არაღრმა წყალში იზიდავდა, სადაც უფრო დიდი [[თევზები]]სთვის ცურვა რთული იყო. [[კლეკი]] აღნიშნავს, თუ როგორ ავლენს აკანტოსტეგას ქვედა ყბა ცვლილებას იმ თევზებთან შედარებით, რომლებსაც კბილების ორი რიგი აქვთ, გარეთა რიგში დიდი რაოდენობით პატარა კბილებით, ხოლო შიდა რიგში ორი დიდი ეშვებითა და რამდენიმე პატარა კბილით. ეს განსხვავება, სავარაუდოდ, შეესაბამება ღეროვანი ოთხფეხა თათების გადასვლას მხოლოდ წყალში კვებისგან წყლის ზემოთ ან ხმელეთზე კვებაზე.<ref> Clack, Jennifer A. (21 November 2005). "Getting a Leg Up on Land". Scientific American. Archived from the original on 25 February 2007.</ref> [[ფაილი:Acanthostega model.jpg|მინი|მარჯვნივ|მოდელის რეკონსტრუქცია შტუტგარტის ბუნების ისტორიის სახელმწიფო მუზეუმში , გერმანია]] მიუხედავად იმისა, რომ ჩვეულებრივ, აკანტოსტეგას უფრო ბაზალურ სახეობად მიიჩნევენ, ვინაიდან აკანტოსტეგა ახალგაზრდა [[იქტოსტეგა]]ს ჰგავს და ახალგაზრდებისგან ზრდასრულ ინდივიდებთან შედარებით გაცილებით ნაკლებ განსხვავებას ავლენს, ვარაუდობენ, რომ აკანტოსტეგა შესაძლოა [[ნეოტენური შტო]]დან იყოს წარმოშობილი . მიუხედავად იმისა, რომ, როგორც ჩანს, მთელი ცხოვრება წყალში გაატარა, მისი მხრის ძვალი ასევე ავლენს ნიშან-თვისებებს, რომლებიც მოგვაგონებს გვიანდელი, სრულად ხმელეთის [[ღერო-ტეტრაპოდები]]ს ნიშნებს ( [[იქტოსტეგა]]ს მხრის ძვალი გარკვეულწილად წარმოიშვა და ჰომოლოგიურია ადრინდელი [[თევზები]]ს მკერდისა და მენჯის ფარფლის ძვლებისგან). ეს შეიძლება მიუთითებდეს, რომ [[ხერხემლიანები|ხერხემლიანებ]]მა ხმელეთის ნიშან-თვისებები ადრე განივითარეს, ვიდრე ვარაუდობდნენ და ბევრჯერ დამოუკიდებლად ერთმანეთისგან.<ref> Fossils suggest earlier land-water transition of tetrapod</ref> აკანტოსტეგას წინა კიდურებზე კუნთების ნაწიბურები [[გვირგვინ-ტეტრაპოდები]]ს ნაწიბურების მსგავსი იყო.<ref> Callier, Viviane; Clack, Jennifer A.; Ahlberg, Per E. (2009-04-17). "Contrasting Developmental Trajectories in the Earliest Known Tetrapod Forelimbs". Science. 324 (5925): 364–367. Bibcode:2009Sci...324..364C. doi:10.1126/science.1167542. ISSN 0036-8075. PMID 19372425. S2CID 28461841.</ref> {{clade|style=font-size:85%;line-height:85% |label1=[[ელპისტოსტეგალია]] |1={{clade |1=''[[პანდერიხტისი]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[File:Panderichthys BW.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1={{clade |1=''[[ტიკტაალიკი]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[File:Tiktaalik restoration (side view) by ObsidianSoul 02.png| 70px]]</span> |2=''[[ელპისტოსტეგე]]''}} |label2=[[სტეგოკეფალები]] |2={{clade |1=''[[ელგინერპეტონი]]'' [[File:Elginerpeton BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1=''[[ვენტასტეგა]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[File:Ventastega life restoration white background.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1=''[[აკანტოსტეგა]]'' [[File:Acanthostega gunnari.png|70 px]] |2={{clade |1=[[იქტოსტეგა]] [[File:Ichthyostega stensioei.png|50 px]] |2={{clade |1=[[ვატჩერიისებრნი]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Pederpes22small.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1=[[კოლოსტეიდები]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Greererpeton BW.jpg|70 px]]</span> |2={{clade |1=''[[კრასიგირინუსი]]'' [[File:Crassigyrinus BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1=[[ბაფეტიდები]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Loxomma1DB.jpg|70 px]]</span> |2=[[ტეტრაპოდი]] <span style="{{MirrorH}}">[[File:Seymouria2.jpg|70 px]]</span> }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} ==ლიტერატურა== *ლორინ მ. 2010. როგორ ტოვებენ ხერხემლიანები წყლს. ბერკლი: კალიფორნიის უნივერსიტეტის გამომცემლობა. *Steyer J-Sb. 2012. დედამიწა დინოზავრებამდე. ბლუმინგტონი: ინდიანას უნივერსიტეტის გამომცემლობა. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გარდამავალი ფორმები]] gxdv8h82ny2ysyxhsdij4q4s4gauhaj 6 592305 4827894 4827037 2025-07-07T17:25:52Z DerFuchs 6187 4827894 wikitext text/x-wiki == მოკლე აღწერა == {{არათავისუფალი ფაილი/უნი | აღწერა = | წყარო = | თარიღი = | ავტორი = | ნაწილი = | სტატია = მიუთითეთ სტატია, სადაც გსურთ ფაილის გამოყენება | მიზანი = | ჩანაცვლებადობა = | სხვა = }} 1cc0dkuq4wfiyusggp68w466nomjuaj 4827895 4827894 2025-07-07T17:26:03Z DerFuchs 6187 4827895 wikitext text/x-wiki == მოკლე აღწერა == {{არათავისუფალი ფაილი/უნი | აღწერა = | წყარო = | თარიღი = | ავტორი = | ნაწილი = | სტატია = ბერლინის თავისუფალი უნივერსიტეტი | მიზანი = | ჩანაცვლებადობა = | სხვა = }} 3zzlr2p174xidupdt6h81ocxbptgk83 2 592306 4827871 4827086 2025-07-07T17:01:02Z DerFuchs 6187 4827871 wikitext text/x-wiki <pre> |სახელი= |მშობლიური სახელი= |მშობლიური სახელი კოდი= |ლათინური სახელი= |name_color= white |back_color= ფონი |ლოგო= |ლოგო ზომა=220px |სურათი= |სურათი ზომა=300px |გერბი= |გერბი ზომა=200px |სურათის წარწერა= bkd42m6lvodyga9kfuupjowhyhxaz9r 0 592313 4827823 4827124 2025-07-07T14:03:55Z Jaba1977 3604 დაემატა [[კატეგორია:გაერთიანებული სამეფოს საგანმანათლებლო დაწესებულებები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827823 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= ლონდონის სამეფო კოლეჯი |მშობლიური სახელი=King's College London |მშობლიური სახელი კოდი=en |ლათინური სახელი=Collegium Regale Londinense<ref>{{Cite web |url=https://www.academia.edu/3066617 |title=The memorial inscription to Joseph Anstice |first=Michael |last=Trapp |via=academia.edu}}</ref> ან Collegium Regium apud Londinenses<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6xAAQAAMAAJ&pg=PA539|title=Record of the Celebration of the Quatercentenary of the University of Aberdeen|publisher=University of Aberdeen|date=1907|page=539}}</ref> |name_color= white |back_color= red |ლოგო= King's College London logo.svg |ლოგო ზომა=190px |სურათი=King's College London Chapel 2, London - Diliff.jpg |სურათი ზომა=280px |გერბი=King's College, London arms.svg |გერბი ზომა=190px |სურათის წარწერა= }} '''ლონდონის სამეფო კოლეჯი''' ({{lang-en|King's College London}}, ''არაფორმალურად'' '''ქინგსი''' ''და'' '''კინგსი''', ან '''KCL''') — საჯარო კვლევითი უნივერსიტეტი ლონდონში. კინგსი სამეფო ქარტიით [[ჯორჯ IV|მეფე ჯორჯ IV-ისა]] და [[ართურ უელსლი|ველინგტონის ჰერცოგის]] მფარველობით 1829 წელს დაარსდა.<ref name="charter2009">{{Cite web|url-status=dead}}</ref> 1836 წელს კინგსი [[ლონდონის უნივერსიტეტი|ლონდონის უნივერსიტეტის]] ორი დამფუძნებელი კოლეჯიდან ერთ-ერთი გახდა.<ref name=":8">{{Cite web|url-status=dead}}</ref> ლონდონის სამეფო კოლეჯი ინგლისში ერთ-ერთი უძველესი საუნივერსიტეტო დონის დაწესებულებაა.<ref name=":9">{{Cite news|title=King's College London|work=University of London|url=https://london.ac.uk/ways-study/study-campus-london/member-institutions/kings-college-london}}</ref> XX საუკუნის მიწურულს კინგსი მნიშვნელოვნად გაიზარდა შერწყმათა სერიის შედეგად, მათ შორის მას მიუერთდა დედოფალ ელისაბედის კოლეჯი, ჩელსის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების კოლეჯი (1985), ფსიქიატრიის ინსტიტუტი (1997), გაისის და წმინდა თომას საავადმყოფოების გაერთიანებული სამედიცინო და სტომატოლოგიური სკოლები და ფლორენს ნაითინგეილის ექთნებისა და მეანობის სკოლა (1998 წელს). კინგსი ხუთ მთავარ კამპუსში ოპერირებს: ლონდონის ცენტრში მდებარე ისტორიული სტრენდის კამპუსი, ახლომდებარე სამი სხვა [[ტემზა|ტემზისპირა]] კამპუსი (გაისი, სენტ-თომასი და ვოტერლოო) და სამხრეთ ლონდონში, დენმარკ ჰილში მდებარე კამპუსი. უნივერსიტეტს აქვს ასევე შენობები შრივენჰემში, [[ოქსფორდშირი|ოქსფორდშირში]], პროფესიული სამხედრო განათლებისთვის და ნიუკუეიში და კორნუოლში, სადაც მდებარეობს კინგსის საინფორმაციო საინფორმაციო ცენტრი. აკადემიური საქმიანობა ორგანიზებულია 0 ფაკულტეტად, რომლებიც დაყოფილია მრავალ დეპარტამენტად, ცენტრად და კვლევით ინსტიტუტად. 2023-2024 წლებში კინგსის მთლიანი შემოსავალი 1.271 მილიარდი ფუნტი იყო. აქედან 256.9 მილიონი კვლევითი გრანტებიდან და კონტრაქტებიდან იყო. ბრიტანეთის უნივერსიტეტებს შორის სიდიდით მეოთხე უდიდესი ფონდი გააჩნია. კინგსი დიდ ბრიტანეთში მეექვსე უდიდესი უნივერსიტეტია სტუდენტების საერთო რაოდენობის მიხედვით <ref name="HESAStudents">{{Cite web|title=Where do HE students study? {{!}} HESA|url=https://www.hesa.ac.uk/data-and-analysis/students/where-study#provider|publisher=[[Higher Education Statistics Agency]]}}</ref> და ყოველწლიურად 68 000-ზე მეტ საბაკალავრო განაცხადს იღებს. კინგსი არის სხვადასხვა აკადემიური ორგანიზაციის წევრი, მათ შორის თანამეგობრობის უნივერსიტეტების ასოციაციის, [[ევროპის უნივერსიტეტების ასოციაცია|ევროპის უნივერსიტეტების ასოციაციისა]] და [[რასელის ჯგუფი|რასელის ჯგუფის]] . კინგსის უნივერსიტეტი სამედიცინო კვლევების საბჭოს ნეიროგანვითარების დარღვევების MRC ცენტრის სახლია და არის King's Health Partners-ის აკადემიური ჯანდაცვის მეცნიერებათა ცენტრის, ფრენსის კრიკის ინსტიტუტისა და MedCity-ის დამფუძნებელი წევრი. საერთო ჩარიცხვის მიხედვით, <ref name="kingspartnersfacts">{{Cite web|url=http://www.kingshealthpartners.org/about-us/our-partnership|title=Key Facts|access-date=17 October 2015|publisher=King's Health Partners}}</ref> ეს არის უდიდესი ევროპული ცენტრი სამაგისტრო და სამაგისტრო სამედიცინო სწავლებისა და ბიოსამედიცინო კვლევებისთვის, მათ შორის მსოფლიოში პირველი საექთნო სკოლა, ფლორენს ნაითინგეილის საექთნო და მეანობის ფაკულტეტი . კინგსი ზოგადად ოქსფორდში, კემბრიჯსა და ლონდონში და მის შემოგარენში მდებარე უნივერსიტეტების „ ოქროს სამკუთხედის “ ნაწილად ითვლება. <ref name=":11">{{Cite book|title=Social Class in the 21st Century|publisher=Penguin|url=https://books.google.com/books?id=TE3ZCQAAQBAJ&pg=PT167}}</ref> კინგსი, როგორც წესი, დაარსების დღიდან სარგებლობდა სამეფო მფარველობით; [[ჩარლზ III|მეფე ჩარლზ III-მ]] კვლავ დაადასტურა მფარველობა 2024 წლის მაისში. <ref name=":12">{{Cite web|title=Remembering Her Majesty The Queen|url=https://www.kcl.ac.uk/news/remembering-her-majesty-the-queen|access-date=8 September 2022|publisher=King's College London}}</ref> <ref name=":13">{{Cite web|title=His Majesty The King becomes Royal Patron of King's College London|url=https://www.kcl.ac.uk/news/his-majesty-the-king-becomes-patron-of-kings-college-london|url-status=live|access-date=5 June 2024|publisher=King's College London}}</ref> ლონდონის სამეფო კოლეჯის კურსდამთავრებულებსა და თანამშრომლებს შორის არის 14 ნობელის პრემიის ლაურეატი, რომლებსაც მიუძღვით წვლილი [[დეზოქსირიბონუკლეინის მჟავა|დნმ-ის]] სტრუქტურის, [[C ჰეპატიტი|C ჰეპატიტის]], D ჰეპატიტის [[გენომი|გენომისა]] და [[ჰიგსის ბოზონი|ჰიგსის ბოზონის]] აღმოჩენაში; ინ ვიტრო განაყოფიერების, ღეროვანი უჯრედების / [[დოლი (ცხვარი)|ძუძუმწოვრების]] კლონირებისა და თანამედროვე ჰოსპისის მოძრაობის პიონერები; რადარის, რადიოს, ტელევიზიისა და მობილური ტელეფონების განვითარების მიმართულებით მოღვაწე წამყვანი მკვლევარები. კურსდამთავრებულებს შორის ასევე არიან სახელმწიფოების, მთავრობებისა და სამთავრობათშორისო ორგანიზაციების ხელმძღვანელები; [[თემთა პალატა (გაერთიანებული სამეფო)|თემთა პალატის]] ამჟამინდელი ცხრამეტი წევრი, თემთა პალატის ორი სპიკერი და [[ლორდთა პალატა|ლორდთა პალატის]] ამჟამინდელი 13 წევრი; სამი [[ოსკარი|ოსკარის]], სამი [[გრემის ჯილდო|გრემის]], ერთი [[ემის ჯილდო|ემის]], ერთი [[ოქროს გლობუსი|ოქროს გლობუსის]] და ერთი [[ბუკერის პრემია|ბუკერის პრემიის]] მფლობელები. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ლონდონის უნივერსიტეტი]] [[კატეგორია:გაერთიანებული სამეფოს საგანმანათლებლო დაწესებულებები]] 6t4of7lt8bvixbuncm5nvjr892166tk 4827844 4827823 2025-07-07T14:58:58Z DerFuchs 6187 4827844 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= ლონდონის სამეფო კოლეჯი |მშობლიური სახელი=King's College London |მშობლიური სახელი კოდი=en |ლათინური სახელი=Collegium Regale Londinense<ref>{{Cite web |url=https://www.academia.edu/3066617 |title=The memorial inscription to Joseph Anstice |first=Michael |last=Trapp |via=academia.edu}}</ref> ან <br/> Collegium Regium apud Londinenses<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6xAAQAAMAAJ&pg=PA539|title=Record of the Celebration of the Quatercentenary of the University of Aberdeen|publisher=University of Aberdeen|date=1907|page=539}}</ref> |name_color= white |back_color= red |ლოგო= King's College London logo.svg |ლოგო ზომა=190px |სურათი=King's College London Chapel 2, London - Diliff.jpg |სურათი ზომა=280px |გერბი=King's College, London arms.svg |გერბი ზომა=190px |სურათის წარწერა= }} '''ლონდონის სამეფო კოლეჯი''' ({{lang-en|King's College London}}, ''არაფორმალურად'' '''ქინგსი''' ''და'' '''კინგსი''', ან '''KCL''') — საჯარო კვლევითი უნივერსიტეტი ლონდონში. კინგსი სამეფო ქარტიით [[ჯორჯ IV|მეფე ჯორჯ IV-ისა]] და [[ართურ უელსლი|ველინგტონის ჰერცოგის]] მფარველობით 1829 წელს დაარსდა.<ref name="charter2009">{{Cite web|url-status=dead}}</ref> 1836 წელს კინგსი [[ლონდონის უნივერსიტეტი|ლონდონის უნივერსიტეტის]] ორი დამფუძნებელი კოლეჯიდან ერთ-ერთი გახდა.<ref name=":8">{{Cite web|url-status=dead}}</ref> ლონდონის სამეფო კოლეჯი ინგლისში ერთ-ერთი უძველესი საუნივერსიტეტო დონის დაწესებულებაა.<ref name=":9">{{Cite news|title=King's College London|work=University of London|url=https://london.ac.uk/ways-study/study-campus-london/member-institutions/kings-college-london}}</ref> XX საუკუნის მიწურულს კინგსი მნიშვნელოვნად გაიზარდა შერწყმათა სერიის შედეგად, მათ შორის მას მიუერთდა დედოფალ ელისაბედის კოლეჯი, ჩელსის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების კოლეჯი (1985), ფსიქიატრიის ინსტიტუტი (1997), გაისის და წმინდა თომას საავადმყოფოების გაერთიანებული სამედიცინო და სტომატოლოგიური სკოლები და ფლორენს ნაითინგეილის ექთნებისა და მეანობის სკოლა (1998 წელს). კინგსი ხუთ მთავარ კამპუსში ოპერირებს: ლონდონის ცენტრში მდებარე ისტორიული სტრენდის კამპუსი, ახლომდებარე სამი სხვა [[ტემზა|ტემზისპირა]] კამპუსი (გაისი, სენტ-თომასი და ვოტერლოო) და სამხრეთ ლონდონში, დენმარკ ჰილში მდებარე კამპუსი. უნივერსიტეტს აქვს ასევე შენობები შრივენჰემში, [[ოქსფორდშირი|ოქსფორდშირში]], პროფესიული სამხედრო განათლებისთვის და ნიუკუეიში და კორნუოლში, სადაც მდებარეობს კინგსის საინფორმაციო საინფორმაციო ცენტრი. აკადემიური საქმიანობა ორგანიზებულია 0 ფაკულტეტად, რომლებიც დაყოფილია მრავალ დეპარტამენტად, ცენტრად და კვლევით ინსტიტუტად. 2023-2024 წლებში კინგსის მთლიანი შემოსავალი 1.271 მილიარდი ფუნტი იყო. აქედან 256.9 მილიონი კვლევითი გრანტებიდან და კონტრაქტებიდან იყო. ბრიტანეთის უნივერსიტეტებს შორის სიდიდით მეოთხე უდიდესი ფონდი გააჩნია. კინგსი დიდ ბრიტანეთში მეექვსე უდიდესი უნივერსიტეტია სტუდენტების საერთო რაოდენობის მიხედვით <ref name="HESAStudents">{{Cite web|title=Where do HE students study? {{!}} HESA|url=https://www.hesa.ac.uk/data-and-analysis/students/where-study#provider|publisher=[[Higher Education Statistics Agency]]}}</ref> და ყოველწლიურად 68 000-ზე მეტ საბაკალავრო განაცხადს იღებს. კინგსი არის სხვადასხვა აკადემიური ორგანიზაციის წევრი, მათ შორის თანამეგობრობის უნივერსიტეტების ასოციაციის, [[ევროპის უნივერსიტეტების ასოციაცია|ევროპის უნივერსიტეტების ასოციაციისა]] და [[რასელის ჯგუფი|რასელის ჯგუფის]] . კინგსის უნივერსიტეტი სამედიცინო კვლევების საბჭოს ნეიროგანვითარების დარღვევების MRC ცენტრის სახლია და არის King's Health Partners-ის აკადემიური ჯანდაცვის მეცნიერებათა ცენტრის, ფრენსის კრიკის ინსტიტუტისა და MedCity-ის დამფუძნებელი წევრი. საერთო ჩარიცხვის მიხედვით, <ref name="kingspartnersfacts">{{Cite web|url=http://www.kingshealthpartners.org/about-us/our-partnership|title=Key Facts|access-date=17 October 2015|publisher=King's Health Partners}}</ref> ეს არის უდიდესი ევროპული ცენტრი სამაგისტრო და სამაგისტრო სამედიცინო სწავლებისა და ბიოსამედიცინო კვლევებისთვის, მათ შორის მსოფლიოში პირველი საექთნო სკოლა, ფლორენს ნაითინგეილის საექთნო და მეანობის ფაკულტეტი . კინგსი ზოგადად ოქსფორდში, კემბრიჯსა და ლონდონში და მის შემოგარენში მდებარე უნივერსიტეტების „ ოქროს სამკუთხედის “ ნაწილად ითვლება. <ref name=":11">{{Cite book|title=Social Class in the 21st Century|publisher=Penguin|url=https://books.google.com/books?id=TE3ZCQAAQBAJ&pg=PT167}}</ref> კინგსი, როგორც წესი, დაარსების დღიდან სარგებლობდა სამეფო მფარველობით; [[ჩარლზ III|მეფე ჩარლზ III-მ]] კვლავ დაადასტურა მფარველობა 2024 წლის მაისში. <ref name=":12">{{Cite web|title=Remembering Her Majesty The Queen|url=https://www.kcl.ac.uk/news/remembering-her-majesty-the-queen|access-date=8 September 2022|publisher=King's College London}}</ref> <ref name=":13">{{Cite web|title=His Majesty The King becomes Royal Patron of King's College London|url=https://www.kcl.ac.uk/news/his-majesty-the-king-becomes-patron-of-kings-college-london|url-status=live|access-date=5 June 2024|publisher=King's College London}}</ref> ლონდონის სამეფო კოლეჯის კურსდამთავრებულებსა და თანამშრომლებს შორის არის 14 ნობელის პრემიის ლაურეატი, რომლებსაც მიუძღვით წვლილი [[დეზოქსირიბონუკლეინის მჟავა|დნმ-ის]] სტრუქტურის, [[C ჰეპატიტი|C ჰეპატიტის]], D ჰეპატიტის [[გენომი|გენომისა]] და [[ჰიგსის ბოზონი|ჰიგსის ბოზონის]] აღმოჩენაში; ინ ვიტრო განაყოფიერების, ღეროვანი უჯრედების / [[დოლი (ცხვარი)|ძუძუმწოვრების]] კლონირებისა და თანამედროვე ჰოსპისის მოძრაობის პიონერები; რადარის, რადიოს, ტელევიზიისა და მობილური ტელეფონების განვითარების მიმართულებით მოღვაწე წამყვანი მკვლევარები. კურსდამთავრებულებს შორის ასევე არიან სახელმწიფოების, მთავრობებისა და სამთავრობათშორისო ორგანიზაციების ხელმძღვანელები; [[თემთა პალატა (გაერთიანებული სამეფო)|თემთა პალატის]] ამჟამინდელი ცხრამეტი წევრი, თემთა პალატის ორი სპიკერი და [[ლორდთა პალატა|ლორდთა პალატის]] ამჟამინდელი 13 წევრი; სამი [[ოსკარი|ოსკარის]], სამი [[გრემის ჯილდო|გრემის]], ერთი [[ემის ჯილდო|ემის]], ერთი [[ოქროს გლობუსი|ოქროს გლობუსის]] და ერთი [[ბუკერის პრემია|ბუკერის პრემიის]] მფლობელები. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ლონდონის უნივერსიტეტი]] [[კატეგორია:გაერთიანებული სამეფოს საგანმანათლებლო დაწესებულებები]] 1c5mrf20resimahgoqj5dp9xw94nbyc 4827845 4827844 2025-07-07T15:05:22Z DerFuchs 6187 4827845 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= ლონდონის სამეფო კოლეჯი |მშობლიური სახელი=King's College London |მშობლიური სახელი კოდი=en |ლათინური სახელი=Collegium Regale Londinense<ref>{{Cite web |url=https://www.academia.edu/3066617 |title=The memorial inscription to Joseph Anstice |first=Michael |last=Trapp |via=academia.edu}}</ref> ან <br/> Collegium Regium apud Londinenses<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6xAAQAAMAAJ&pg=PA539|title=Record of the Celebration of the Quatercentenary of the University of Aberdeen|publisher=University of Aberdeen|date=1907|page=539}}</ref> |name_color= white |back_color= red |ლოგო= King's College London logo.svg |ლოგო ზომა=190px |სურათი=King's College London Chapel 2, London - Diliff.jpg |სურათი ზომა=280px |გერბი=King's College, London arms.svg |გერბი ზომა=190px |სურათის წარწერა= }} '''ლონდონის სამეფო კოლეჯი''' ({{lang-en|King's College London}}, ''არაფორმალურად'' '''ქინგსი''' ''და'' '''კინგსი''', ან '''KCL''') — საჯარო კვლევითი უნივერსიტეტი ლონდონში. კინგსი სამეფო ქარტიით [[ჯორჯ IV|მეფე ჯორჯ IV-ისა]] და [[ართურ უელსლი|ველინგტონის ჰერცოგის]] მფარველობით 1829 წელს დაარსდა.<ref name="charter2009">{{Cite web|url-status=dead}}</ref> 1836 წელს კინგსი [[ლონდონის უნივერსიტეტი|ლონდონის უნივერსიტეტის]] ორი დამფუძნებელი კოლეჯიდან ერთ-ერთი გახდა.<ref name=":8">{{Cite web|url-status=dead}}</ref> ლონდონის სამეფო კოლეჯი ინგლისში ერთ-ერთი უძველესი საუნივერსიტეტო დონის დაწესებულებაა.<ref name=":9">{{Cite news|title=King's College London|work=University of London|url=https://london.ac.uk/ways-study/study-campus-london/member-institutions/kings-college-london}}</ref> XX საუკუნის მიწურულს კინგსი მნიშვნელოვნად გაიზარდა შერწყმათა სერიის შედეგად, მათ შორის მას მიუერთდა დედოფალ ელისაბედის კოლეჯი, ჩელსის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების კოლეჯი (1985), ფსიქიატრიის ინსტიტუტი (1997), გაისის და წმინდა თომას საავადმყოფოების გაერთიანებული სამედიცინო და სტომატოლოგიური სკოლები და ფლორენს ნაითინგეილის ექთნებისა და მეანობის სკოლა (1998 წელს). კინგსის საქმიანობა კონცენტრირებულია ხუთ მთავარ კამპუსში: ლონდონის ცენტრში მდებარე ისტორიული სტრენდის კამპუსი, ახლომდებარე სამი სხვა [[ტემზა|ტემზისპირა]] კამპუსი (გაისი, სენტ-თომასი და ვოტერლოო) და სამხრეთ ლონდონში, დენმარკ ჰილში მდებარე კამპუსი. უნივერსიტეტს აქვს ასევე შენობები შრივენჰემში, [[ოქსფორდშირი|ოქსფორდშირში]], პროფესიული სამხედრო განათლებისთვის და ნიუკუეისა და კორნუოლში, სადაც მდებარეობს კინგსის საინფორმაციო ცენტრი. აკადემიური საქმიანობა ორგანიზებულია 9 ფაკულტეტად, რომლებიც დაყოფილია მრავალ დეპარტამენტად, ცენტრად და კვლევით ინსტიტუტად. 2023-2024 წლებში კინგსის მთლიანი შემოსავალი 1.271 მილიარდი ფუნტი იყო. აქედან 256.9 მილიონი კვლევითი გრანტებიდან და კონტრაქტებიდან იყო. კინგსს ბრიტანეთის უნივერსიტეტებს შორის სიდიდით მეოთხე უდიდესი ფონდი გააჩნია და არის დიდ ბრიტანეთში მეექვსე უდიდესი უნივერსიტეტია სტუდენტების საერთო რაოდენობის მიხედვით.<ref name="HESAStudents">{{Cite web|title=Where do HE students study? {{!}} HESA|url=https://www.hesa.ac.uk/data-and-analysis/students/where-study#provider|publisher=[[Higher Education Statistics Agency]]}}</ref> ყოველწლიურად უნივერსიტეტი 68 000-ზე მეტ საბაკალავრო განაცხადს იღებს. კინგსი არის სხვადასხვა აკადემიური ორგანიზაციის წევრი, მათ შორის თანამეგობრობის უნივერსიტეტების ასოციაციის, [[ევროპის უნივერსიტეტების ასოციაცია|ევროპის უნივერსიტეტების ასოციაციისა]] და [[რასელის ჯგუფი|რასელის ჯგუფის]]. კინგსის უნივერსიტეტის ბაზაზე მოქმედებს ბრიტანეთის სამედიცინო კვლევების საბჭოს ნეიროგანვითარების დარღვევების MRC ცენტრი. უნივერსიტეტი არის რის King's Health Partners-ის აკადემიური ჯანდაცვის მეცნიერებათა ცენტრის, ფრენსის კრიკის ინსტიტუტისა და MedCity-ის დამფუძნებელი წევრი. საერთო ჩარიცხვის მიხედვით, <ref name="kingspartnersfacts">{{Cite web|url=http://www.kingshealthpartners.org/about-us/our-partnership|title=Key Facts|access-date=17 October 2015|publisher=King's Health Partners}}</ref> კინგსი არის სამაგისტრო და სადოოქტორო სამედიცინო სწავლებისა და ბიოსამედიცინო კვლევების უდიდესი ევროპული ცენტრი, რომლის ნაწილია მსოფლიოში პირველი საექთნო სკოლა, ფლორენს ნაითინგეილის საექთნო და მეანობის ფაკულტეტი. კინგსი არის ბრიტანული უნივერსიტეტების „ოქროს სამკუთხედის“ - ოქსფორდი, კემბრიჯი და ლონდონი - ნაწილი.<ref name=":11">{{Cite book|title=Social Class in the 21st Century|publisher=Penguin|url=https://books.google.com/books?id=TE3ZCQAAQBAJ&pg=PT167}}</ref> კინგსი დაარსების დღიდან სარგებლობდა სამეფო მფარველობით; [[ჩარლზ III|მეფე ჩარლზ III-მ]] კვლავ დაადასტურა მფარველობა 2024 წლის მაისში. <ref name=":12">{{Cite web|title=Remembering Her Majesty The Queen|url=https://www.kcl.ac.uk/news/remembering-her-majesty-the-queen|access-date=8 September 2022|publisher=King's College London}}</ref> <ref name=":13">{{Cite web|title=His Majesty The King becomes Royal Patron of King's College London|url=https://www.kcl.ac.uk/news/his-majesty-the-king-becomes-patron-of-kings-college-london|url-status=live|access-date=5 June 2024|publisher=King's College London}}</ref> ლონდონის სამეფო კოლეჯის კურსდამთავრებულებსა და თანამშრომლებს შორის არის 14 ნობელის პრემიის ლაურეატი, რომლებსაც მიუძღვით წვლილი [[დეზოქსირიბონუკლეინის მჟავა|დნმ-ის]] სტრუქტურის, [[C ჰეპატიტი|C ჰეპატიტის]], D ჰეპატიტის [[გენომი|გენომისა]] და [[ჰიგსის ბოზონი|ჰიგსის ბოზონის]] აღმოჩენაში; ინ ვიტრო განაყოფიერების, ღეროვანი უჯრედების / [[დოლი (ცხვარი)|ძუძუმწოვრების]] კლონირებისა და თანამედროვე ჰოსპისის მოძრაობის პიონერები; რადარის, რადიოს, ტელევიზიისა და მობილური ტელეფონების განვითარების მიმართულებით მოღვაწე წამყვანი მკვლევარები. კურსდამთავრებულებს შორის ასევე არიან სახელმწიფოების, მთავრობებისა და სამთავრობათშორისო ორგანიზაციების ხელმძღვანელები; [[თემთა პალატა (გაერთიანებული სამეფო)|თემთა პალატის]] ამჟამინდელი ცხრამეტი წევრი, თემთა პალატის ორი სპიკერი და [[ლორდთა პალატა|ლორდთა პალატის]] ამჟამინდელი 13 წევრი; სამი [[ოსკარი|ოსკარის]], სამი [[გრემის ჯილდო|გრემის]], ერთი [[ემის ჯილდო|ემის]], ერთი [[ოქროს გლობუსი|ოქროს გლობუსის]] და ერთი [[ბუკერის პრემია|ბუკერის პრემიის]] მფლობელები. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ლონდონის უნივერსიტეტი]] [[კატეგორია:გაერთიანებული სამეფოს საგანმანათლებლო დაწესებულებები]] p98rw9so7g9jqfuof49qqlqeh9bi899 4827856 4827845 2025-07-07T16:24:10Z DerFuchs 6187 4827856 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= ლონდონის სამეფო კოლეჯი |მშობლიური სახელი=King's College London |მშობლიური სახელი კოდი=en |ლათინური სახელი=Collegium Regale Londinense<ref>{{Cite web |url=https://www.academia.edu/3066617 |title=The memorial inscription to Joseph Anstice |first=Michael |last=Trapp |via=academia.edu}}</ref> ან <br/> Collegium Regium apud Londinenses<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6xAAQAAMAAJ&pg=PA539|title=Record of the Celebration of the Quatercentenary of the University of Aberdeen|publisher=University of Aberdeen|date=1907|page=539}}</ref> |name_color= white |back_color= red |ლოგო= King's College London logo.svg |ლოგო ზომა=190px |სურათი=King's College London Chapel 2, London - Diliff.jpg |სურათი ზომა=280px |გერბი=King's College, London arms.svg |გერბი ზომა=190px |სურათის წარწერა= }} '''ლონდონის სამეფო კოლეჯი''' ({{lang-en|King's College London}}, ''არაფორმალურად'' '''ქინგსი''' ''და'' '''კინგსი''', ან '''KCL''') — საჯარო კვლევითი უნივერსიტეტი ლონდონში. კინგსი სამეფო ქარტიით [[ჯორჯ IV|მეფე ჯორჯ IV-ისა]] და [[ართურ უელსლი|ველინგტონის ჰერცოგის]] მფარველობით 1829 წელს დაარსდა.<ref name="charter2009">{{Cite web|url-status=dead}}</ref> 1836 წელს კინგსი [[ლონდონის უნივერსიტეტი|ლონდონის უნივერსიტეტის]] ორი დამფუძნებელი კოლეჯიდან ერთ-ერთი გახდა.<ref name=":8">{{Cite web|url-status=dead}}</ref> ლონდონის სამეფო კოლეჯი ინგლისში ერთ-ერთი უძველესი საუნივერსიტეტო დონის დაწესებულებაა.<ref name=":9">{{Cite news|title=King's College London|work=University of London|url=https://london.ac.uk/ways-study/study-campus-london/member-institutions/kings-college-london}}</ref> XX საუკუნის მიწურულს კინგსი მნიშვნელოვნად გაიზარდა შერწყმათა სერიის შედეგად, მათ შორის მას მიუერთდა დედოფალ ელისაბედის კოლეჯი, ჩელსის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების კოლეჯი (1985), ფსიქიატრიის ინსტიტუტი (1997), გაისის და წმინდა თომას საავადმყოფოების გაერთიანებული სამედიცინო და სტომატოლოგიური სკოლები და ფლორენს ნაითინგეილის ექთნებისა და მეანობის სკოლა (1998 წელს). კინგსის საქმიანობა კონცენტრირებულია ხუთ მთავარ კამპუსში: ლონდონის ცენტრში მდებარე ისტორიული სტრენდის კამპუსი, ახლომდებარე სამი სხვა [[ტემზა|ტემზისპირა]] კამპუსი (გაისი, სენტ-თომასი და ვოტერლოო) და სამხრეთ ლონდონში, დენმარკ ჰილში მდებარე კამპუსი. უნივერსიტეტს აქვს ასევე შენობები შრივენჰემში, [[ოქსფორდშირი|ოქსფორდშირში]], პროფესიული სამხედრო განათლებისთვის და ნიუკუეისა და კორნუოლში, სადაც მდებარეობს კინგსის საინფორმაციო ცენტრი. აკადემიური საქმიანობა ორგანიზებულია 9 ფაკულტეტად, რომლებიც დაყოფილია მრავალ დეპარტამენტად, ცენტრად და კვლევით ინსტიტუტად. 2023-2024 წლებში კინგსის მთლიანი შემოსავალი 1.271 მილიარდი ფუნტი იყო. აქედან 256.9 მილიონი კვლევითი გრანტებიდან და კონტრაქტებიდან იყო. კინგსს ბრიტანეთის უნივერსიტეტებს შორის სიდიდით მეოთხე უდიდესი ფონდი გააჩნია და არის დიდ ბრიტანეთში მეექვსე უდიდესი უნივერსიტეტია სტუდენტების საერთო რაოდენობის მიხედვით.<ref name="HESAStudents">{{Cite web|title=Where do HE students study? {{!}} HESA|url=https://www.hesa.ac.uk/data-and-analysis/students/where-study#provider|publisher=[[Higher Education Statistics Agency]]}}</ref> ყოველწლიურად უნივერსიტეტი 68 000-ზე მეტ საბაკალავრო განაცხადს იღებს. კინგსი არის სხვადასხვა აკადემიური ორგანიზაციის წევრი, მათ შორის თანამეგობრობის უნივერსიტეტების ასოციაციის, [[ევროპის უნივერსიტეტების ასოციაცია|ევროპის უნივერსიტეტების ასოციაციისა]] და [[რასელის ჯგუფი|რასელის ჯგუფის]]. კინგსის უნივერსიტეტის ბაზაზე მოქმედებს ბრიტანეთის სამედიცინო კვლევების საბჭოს ნეიროგანვითარების დარღვევების MRC ცენტრი. უნივერსიტეტი არის რის King's Health Partners-ის აკადემიური ჯანდაცვის მეცნიერებათა ცენტრის, ფრენსის კრიკის ინსტიტუტისა და MedCity-ის დამფუძნებელი წევრი. საერთო ჩარიცხვის მიხედვით, <ref name="kingspartnersfacts">{{Cite web|url=http://www.kingshealthpartners.org/about-us/our-partnership|title=Key Facts|access-date=17 October 2015|publisher=King's Health Partners}}</ref> კინგსი არის სამაგისტრო და სადოოქტორო სამედიცინო სწავლებისა და ბიოსამედიცინო კვლევების უდიდესი ევროპული ცენტრი, რომლის ნაწილია მსოფლიოში პირველი საექთნო სკოლა, ფლორენს ნაითინგეილის საექთნო და მეანობის ფაკულტეტი. კინგსი არის ბრიტანული უნივერსიტეტების „ოქროს სამკუთხედის“ - ოქსფორდი, კემბრიჯი და ლონდონი - ნაწილი.<ref name=":11">{{Cite book|title=Social Class in the 21st Century|publisher=Penguin|url=https://books.google.com/books?id=TE3ZCQAAQBAJ&pg=PT167}}</ref> კინგსი დაარსების დღიდან სარგებლობდა სამეფო მფარველობით; [[ჩარლზ III|მეფე ჩარლზ III-მ]] კვლავ დაადასტურა მფარველობა 2024 წლის მაისში. <ref name=":12">{{Cite web|title=Remembering Her Majesty The Queen|url=https://www.kcl.ac.uk/news/remembering-her-majesty-the-queen|access-date=8 September 2022|publisher=King's College London}}</ref> <ref name=":13">{{Cite web|title=His Majesty The King becomes Royal Patron of King's College London|url=https://www.kcl.ac.uk/news/his-majesty-the-king-becomes-patron-of-kings-college-london|url-status=live|access-date=5 June 2024|publisher=King's College London}}</ref> ლონდონის სამეფო კოლეჯის კურსდამთავრებულებსა და თანამშრომლებს შორის არის 14 ნობელის პრემიის ლაურეატი, რომლებსაც მიუძღვით წვლილი [[დეზოქსირიბონუკლეინის მჟავა|დნმ-ის]] სტრუქტურის, [[C ჰეპატიტი|C ჰეპატიტის]], D ჰეპატიტის [[გენომი|გენომისა]] და [[ჰიგსის ბოზონი|ჰიგსის ბოზონის]] აღმოჩენაში; ინ ვიტრო განაყოფიერების, ღეროვანი უჯრედების / [[დოლი (ცხვარი)|ძუძუმწოვრების]] კლონირებასა და თანამედროვე ჰოსპისის მოძრაობის დაარსებაში; რადარის, რადიოს, ტელევიზიისა და მობილური ტელეფონების განვითარების მიმართულებით მოღვაწე წამყვანი მკვლევარები. კურსდამთავრებულებს შორის ასევე არიან სახელმწიფოების, მთავრობებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების ხელმძღვანელები; [[თემთა პალატა (გაერთიანებული სამეფო)|თემთა პალატის]] მოქმედი 19 წევრი, თემთა პალატის ორი სპიკერი და [[ლორდთა პალატა|ლორდთა პალატის]] მოქმედი 13 წევრი; სამი [[ოსკარი|ოსკარის]], სამი [[გრემის ჯილდო|გრემის]], ერთი [[ემის ჯილდო|ემის]], ერთი [[ოქროს გლობუსი|ოქროს გლობუსის]] და ერთი [[ბუკერის პრემია|ბუკერის პრემიის]] მფლობელები. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ლონდონის უნივერსიტეტი]] [[კატეგორია:გაერთიანებული სამეფოს საგანმანათლებლო დაწესებულებები]] fxc0v2j9rdwx6dvo8kdlcky0vu08qb6 4827860 4827856 2025-07-07T16:29:06Z DerFuchs 6187 4827860 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= ლონდონის სამეფო კოლეჯი |მშობლიური სახელი=King's College London |მშობლიური სახელი კოდი=en |ლათინური სახელი=Collegium Regale Londinense<ref>{{Cite web |url=https://www.academia.edu/3066617 |title=The memorial inscription to Joseph Anstice |first=Michael |last=Trapp |via=academia.edu}}</ref> ან <br/> Collegium Regium apud Londinenses<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=g6xAAQAAMAAJ&pg=PA539|title=Record of the Celebration of the Quatercentenary of the University of Aberdeen|publisher=University of Aberdeen|date=1907|page=539}}</ref> |name_color= white |back_color= red |ლოგო= King's College London logo.svg |ლოგო ზომა=190px |სურათი=King's College London Chapel 2, London - Diliff.jpg |სურათი ზომა=280px |გერბი=King's College, London arms.svg |გერბი ზომა=190px |სურათის წარწერა= }} '''ლონდონის სამეფო კოლეჯი''' ({{lang-en|King's College London}}, ''არაფორმალურად'' '''ქინგსი''' ''და'' '''კინგსი''', ან '''KCL''') — საჯარო კვლევითი უნივერსიტეტი ლონდონში. კინგსი სამეფო ქარტიით [[ჯორჯ IV|მეფე ჯორჯ IV-ისა]] და [[ართურ უელსლი|ველინგტონის ჰერცოგის]] მფარველობით 1829 წელს დაარსდა.<ref name="charter2009">{{Cite web|url-status=dead}}</ref> 1836 წელს კინგსი [[ლონდონის უნივერსიტეტი|ლონდონის უნივერსიტეტის]] ორი დამფუძნებელი კოლეჯიდან ერთ-ერთი გახდა.<ref name=":8">{{Cite web|url-status=dead}}</ref> ლონდონის სამეფო კოლეჯი ინგლისში ერთ-ერთი უძველესი საუნივერსიტეტო დონის დაწესებულებაა.<ref name=":9">{{Cite news|title=King's College London|work=University of London|url=https://london.ac.uk/ways-study/study-campus-london/member-institutions/kings-college-london}}</ref> XX საუკუნის მიწურულს კინგსი მნიშვნელოვნად გაიზარდა შერწყმათა სერიის შედეგად, მათ შორის მას მიუერთდა დედოფალ ელისაბედის კოლეჯი, ჩელსის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების კოლეჯი (1985), ფსიქიატრიის ინსტიტუტი (1997), გაისის და წმინდა თომას საავადმყოფოების გაერთიანებული სამედიცინო და სტომატოლოგიური სკოლები და ფლორენს ნაითინგეილის ექთნებისა და მეანობის სკოლა (1998 წელს). კინგსის საქმიანობა კონცენტრირებულია ხუთ მთავარ კამპუსში: ლონდონის ცენტრში მდებარე ისტორიული სტრენდის კამპუსი, ახლომდებარე სამი სხვა [[ტემზა|ტემზისპირა]] კამპუსი (გაისი, სენტ-თომასი და ვოტერლოო) და სამხრეთ ლონდონში, დენმარკ ჰილში მდებარე კამპუსი. უნივერსიტეტს აქვს ასევე შენობები შრივენჰემში, [[ოქსფორდშირი|ოქსფორდშირში]], პროფესიული სამხედრო განათლებისთვის და ნიუკუეისა და კორნუოლში, სადაც მდებარეობს კინგსის საინფორმაციო ცენტრი. აკადემიური საქმიანობა ორგანიზებულია 9 ფაკულტეტად, რომლებიც დაყოფილია მრავალ დეპარტამენტად, ცენტრად და კვლევით ინსტიტუტად. 2023-2024 წლებში კინგსის მთლიანი შემოსავალი 1.271 მილიარდი ფუნტი იყო. აქედან 256.9 მილიონი კვლევითი გრანტებიდან და კონტრაქტებიდან იყო. კინგსს ბრიტანეთის უნივერსიტეტებს შორის სიდიდით მეოთხე უდიდესი ფონდი გააჩნია და არის დიდ ბრიტანეთში მეექვსე უდიდესი უნივერსიტეტია სტუდენტების საერთო რაოდენობის მიხედვით.<ref name="HESAStudents">{{Cite web|title=Where do HE students study? {{!}} HESA|url=https://www.hesa.ac.uk/data-and-analysis/students/where-study#provider|publisher=[[Higher Education Statistics Agency]]}}</ref> ყოველწლიურად უნივერსიტეტი 68 000-ზე მეტ საბაკალავრო განაცხადს იღებს. კინგსი არის სხვადასხვა აკადემიური ორგანიზაციის წევრი, მათ შორის თანამეგობრობის უნივერსიტეტების ასოციაციის, [[ევროპის უნივერსიტეტების ასოციაცია|ევროპის უნივერსიტეტების ასოციაციისა]] და [[რასელის ჯგუფი|რასელის ჯგუფის]]. კინგსის უნივერსიტეტის ბაზაზე მოქმედებს ბრიტანეთის სამედიცინო კვლევების საბჭოს ნეიროგანვითარების დარღვევების MRC ცენტრი. უნივერსიტეტი არის რის King's Health Partners-ის აკადემიური ჯანდაცვის მეცნიერებათა ცენტრის, ფრენსის კრიკის ინსტიტუტისა და MedCity-ის დამფუძნებელი წევრი. საერთო ჩარიცხვის მიხედვით, <ref name="kingspartnersfacts">{{Cite web|url=http://www.kingshealthpartners.org/about-us/our-partnership|title=Key Facts|access-date=17 October 2015|publisher=King's Health Partners}}</ref> კინგსი არის სამაგისტრო და სადოოქტორო სამედიცინო სწავლებისა და ბიოსამედიცინო კვლევების უდიდესი ევროპული ცენტრი, რომლის ნაწილია მსოფლიოში პირველი საექთნო სკოლა, ფლორენს ნაითინგეილის საექთნო და მეანობის ფაკულტეტი. კინგსი არის ბრიტანული უნივერსიტეტების „ოქროს სამკუთხედის“ - ოქსფორდი, კემბრიჯი და ლონდონი - ნაწილი.<ref name=":11">{{Cite book|title=Social Class in the 21st Century|publisher=Penguin|url=https://books.google.com/books?id=TE3ZCQAAQBAJ&pg=PT167}}</ref> კინგსი დაარსების დღიდან სარგებლობდა სამეფო მფარველობით; [[ჩარლზ III|მეფე ჩარლზ III-მ]] კვლავ დაადასტურა მფარველობა 2024 წლის მაისში. <ref name=":12">{{Cite web|title=Remembering Her Majesty The Queen|url=https://www.kcl.ac.uk/news/remembering-her-majesty-the-queen|access-date=8 September 2022|publisher=King's College London}}</ref> <ref name=":13">{{Cite web|title=His Majesty The King becomes Royal Patron of King's College London|url=https://www.kcl.ac.uk/news/his-majesty-the-king-becomes-patron-of-kings-college-london|url-status=live|access-date=5 June 2024|publisher=King's College London}}</ref> ლონდონის სამეფო კოლეჯის კურსდამთავრებულებსა და თანამშრომლებს შორის არის 14 ნობელის პრემიის ლაურეატი, რომლებსაც მიუძღვით წვლილი [[დეზოქსირიბონუკლეინის მჟავა|დნმ-ის]] სტრუქტურის, [[C ჰეპატიტი|C ჰეპატიტის]], D ჰეპატიტის [[გენომი|გენომისა]] და [[ჰიგსის ბოზონი|ჰიგსის ბოზონის]] აღმოჩენაში; ინ ვიტრო განაყოფიერების, ღეროვანი უჯრედების / [[დოლი (ცხვარი)|ძუძუმწოვრების]] კლონირებასა და თანამედროვე ჰოსპისის მოძრაობის დაარსებაში; რადარის, რადიოს, ტელევიზიისა და მობილური ტელეფონების განვითარების მიმართულებით მოღვაწე წამყვანი მკვლევარები. კურსდამთავრებულებს შორის ასევე არიან სახელმწიფოების, მთავრობებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების ხელმძღვანელები; [[თემთა პალატა (გაერთიანებული სამეფო)|თემთა პალატის]] მოქმედი 19 წევრი, თემთა პალატის ორი სპიკერი და [[ლორდთა პალატა|ლორდთა პალატის]] მოქმედი 13 წევრი; სამი [[ოსკარი|ოსკარის]], სამი [[გრემის ჯილდო|გრემის]], ერთი [[ემის ჯილდო|ემის]], ერთი [[ოქროს გლობუსი|ოქროს გლობუსის]] და ერთი [[ბუკერის პრემია|ბუკერის პრემიის]] მფლობელები. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ლონდონის უნივერსიტეტი}} [[კატეგორია:ლონდონის უნივერსიტეტი]] [[კატეგორია:გაერთიანებული სამეფოს საგანმანათლებლო დაწესებულებები]] 6a9kiovzcp501skfwfe74ybgbnjlxyh 0 592419 4827792 2025-07-07T13:14:23Z იაკობ მახარაძე 77021 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა დასახლება}} '''პისაფლორესის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de Pisaflores}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[იდალგოს შტატი|იდალგოს შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] აღმოსა... 4827792 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''პისაფლორესის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de Pisaflores}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[იდალგოს შტატი|იდალგოს შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] აღმოსავლეთ-ცენტრალურ ნაწილში. [[2020]] წლის აღწერის მიხედვით, მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 18 723 ადამიანს შეადგენს, რაც [[2010]] წლის მაჩვენებელთან შედარებით 2.6%-ით მეტია.<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/app/scitel/Default?ev=9|title=Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL|language=es|publisher=INEGI|access-date=2021-01-27}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.inegi.org.mx/contenidos/programas/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_13.pdf|title=Localidades y su población por municipio según tamaño de localidad|publisher=INEGI |language=es |date=February 28, 2011 |access-date=July 15, 2017}}</ref> მუნიციპალიტეტის ფართობია 180.2 კმ².<ref name="Landarea">{{cite web |url=http://www.microrregiones.gob.mx/zap/Default.aspx?entra=nacion&valor=13|title=Unidad de Microrregiones, Cédulas de Información Municipal (SCIM)|publisher=SEDESOL |language= es| access-date=November 18, 2017}}</ref> [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]]ა 103.9 ადამიანი კმ²-ზე. ტერიტორია [[იდალგოს შტატი]]ს შემადგენლობაში [[1877]] წლის [[25 აგვისტო]]ს შევიდა.<ref name="Incorporationdate">{{cite book |date=1996 |title=Estado de Hidalgo. División Territorial de 1810 a 1995. |page=79 |url= http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/Productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/historicos/2104/702825222390/702825222390_5.pdf |language=es |location=Mexico |publisher=INEGI |isbn=970-13-1491-3}}</ref> მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია პისაფლორესი. მექსიკის [[სტატისტიკისა და გეოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტი]]ს კლასიფიკაციით, მუნიციპალიტეტის კოდია 13049. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[იდალგოს მუნიციპალიტეტები]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{იდალგო}} [[კატეგორია:იდალგოს შტატის მუნიციპალიტეტები]] e72v6pkfhxmdl5b3swhoavefnlkc6yh 0 592420 4827794 2025-07-07T13:20:28Z იაკობ მახარაძე 77021 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა დასახლება}} '''პროგრესო-დე-ობრეგონის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de Progreso de Obregón}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[იდალგოს შტატი|იდალგოს შტატში]], მექსიკა|მექს... 4827794 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''პროგრესო-დე-ობრეგონის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de Progreso de Obregón}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[იდალგოს შტატი|იდალგოს შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] აღმოსავლეთ-ცენტრალურ ნაწილში. [[2020]] წლის აღწერის მიხედვით, მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 23 641 ადამიანს შეადგენს, რაც [[2010]] წლის მაჩვენებელთან შედარებით 6.4%-ით მეტია.<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/app/scitel/Default?ev=9|title=Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL|language=es|publisher=INEGI|access-date=2021-01-27}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.inegi.org.mx/contenidos/programas/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_13.pdf|title=Localidades y su población por municipio según tamaño de localidad|publisher=INEGI |language=es |date=February 28, 2011 |access-date=July 15, 2017}}</ref> მუნიციპალიტეტის ფართობია 91 კმ².<ref name="Landarea">{{cite web |url=http://www.microrregiones.gob.mx/zap/Default.aspx?entra=nacion&valor=13|title=Unidad de Microrregiones, Cédulas de Información Municipal (SCIM)|publisher=SEDESOL |language= es| access-date=November 18, 2017}}</ref> [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]]ა 259.8 ადამიანი კმ²-ზე. ტერიტორია [[იდალგოს შტატი]]ს შემადგენლობაში [[1970]] წლის [[8 იანვარი|8 იანვარს]] შევიდა.<ref name="Incorporationdate">{{cite book |date=1996 |title=Estado de Hidalgo. División Territorial de 1810 a 1995. |page=79 |url= http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/Productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/historicos/2104/702825222390/702825222390_5.pdf |language=es |location=Mexico |publisher=INEGI |isbn=970-13-1491-3}}</ref> მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია პროგრესო. მექსიკის [[სტატისტიკისა და გეოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტი]]ს კლასიფიკაციით, მუნიციპალიტეტის კოდია 13050. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[იდალგოს მუნიციპალიტეტები]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{იდალგო}} [[კატეგორია:იდალგოს შტატის მუნიციპალიტეტები]] 2by4vsj1y0ke2a9rtwsgjsow8r99978 0 592421 4827795 2025-07-07T13:22:30Z იაკობ მახარაძე 77021 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა დასახლება}} '''მინერალ-დე-ლა-რეფორმის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de Mineral de la Reforma}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[იდალგოს შტატი|იდალგოს შტატში]], მექსიკა|მექ... 4827795 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''მინერალ-დე-ლა-რეფორმის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de Mineral de la Reforma}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[იდალგოს შტატი|იდალგოს შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] აღმოსავლეთ-ცენტრალურ ნაწილში. [[2020]] წლის აღწერის მიხედვით, მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 202 749 ადამიანს შეადგენს, რაც [[2010]] წლის მაჩვენებელთან შედარებით 59.1%-ით მეტია.<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/app/scitel/Default?ev=9|title=Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL|language=es|publisher=INEGI|access-date=2021-01-27}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.inegi.org.mx/contenidos/programas/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_13.pdf|title=Localidades y su población por municipio según tamaño de localidad|publisher=INEGI |language=es |date=February 28, 2011 |access-date=July 15, 2017}}</ref> მუნიციპალიტეტის ფართობია 115.2 კმ².<ref name="Landarea">{{cite web |url=http://www.microrregiones.gob.mx/zap/Default.aspx?entra=nacion&valor=13|title=Unidad de Microrregiones, Cédulas de Información Municipal (SCIM)|publisher=SEDESOL |language= es| access-date=November 18, 2017}}</ref> [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]]ა 1 760 ადამიანი კმ²-ზე. ტერიტორია [[იდალგოს შტატი]]ს შემადგენლობაში [[1920]] წლის [[13 აპრილი|13 აპრილს]] შევიდა.<ref name="Incorporationdate">{{cite book |date=1996 |title=Estado de Hidalgo. División Territorial de 1810 a 1995. |page=79 |url= http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/Productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/historicos/2104/702825222390/702825222390_5.pdf |language=es |location=Mexico |publisher=INEGI |isbn=970-13-1491-3}}</ref> მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია პაჩუკილია. მექსიკის [[სტატისტიკისა და გეოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტი]]ს კლასიფიკაციით, მუნიციპალიტეტის კოდია 13051. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[იდალგოს მუნიციპალიტეტები]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{იდალგო}} [[კატეგორია:იდალგოს შტატის მუნიციპალიტეტები]] fp3oay6jyxx07le48rfiorvmpr9sse1 0 592422 4827798 2025-07-07T13:27:20Z იაკობ მახარაძე 77021 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა დასახლება}} '''სან-აგუსტინ-ტლასიაკის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de San Agustín Tlaxiaca}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[იდალგოს შტატი|იდალგოს შტატში]], მექსიკა|მექ... 4827798 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''სან-აგუსტინ-ტლასიაკის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de San Agustín Tlaxiaca}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[იდალგოს შტატი|იდალგოს შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] აღმოსავლეთ-ცენტრალურ ნაწილში. [[2020]] წლის აღწერის მიხედვით, მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 38 891 ადამიანს შეადგენს, რაც [[2010]] წლის მაჩვენებელთან შედარებით 21.3%-ით მეტია.<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/app/scitel/Default?ev=9|title=Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL|language=es|publisher=INEGI|access-date=2021-01-27}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.inegi.org.mx/contenidos/programas/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_13.pdf|title=Localidades y su población por municipio según tamaño de localidad|publisher=INEGI |language=es |date=February 28, 2011 |access-date=July 15, 2017}}</ref> მუნიციპალიტეტის ფართობია 297.2 კმ².<ref name="Landarea">{{cite web |url=http://www.microrregiones.gob.mx/zap/Default.aspx?entra=nacion&valor=13|title=Unidad de Microrregiones, Cédulas de Información Municipal (SCIM)|publisher=SEDESOL |language= es| access-date=November 18, 2017}}</ref> [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]]ა 130.9 ადამიანი კმ²-ზე. ტერიტორია [[იდალგოს შტატი]]ს შემადგენლობაში [[1872]] წლის [[16 ოქტომბერი|16 ოქტომბერს]] შევიდა.<ref name="Incorporationdate">{{cite book |date=1996 |title=Estado de Hidalgo. División Territorial de 1810 a 1995. |page=79 |url= http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/Productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/historicos/2104/702825222390/702825222390_5.pdf |language=es |location=Mexico |publisher=INEGI |isbn=970-13-1491-3}}</ref> მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია სან-აგუსტინ-ტლასიაკა. მექსიკის [[სტატისტიკისა და გეოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტი]]ს კლასიფიკაციით, მუნიციპალიტეტის კოდია 13052. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[იდალგოს მუნიციპალიტეტები]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{იდალგო}} [[კატეგორია:იდალგოს შტატის მუნიციპალიტეტები]] tagilm6wbmwlapehhnw7n5nly1eri2c 0 592423 4827803 2025-07-07T13:31:01Z იაკობ მახარაძე 77021 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა დასახლება}} '''სან-ბარტოლო-ტუტოტეპეკის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de San Bartolo Tutotepec}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[იდალგოს შტატი|იდალგოს შტატში]], მექსიკა|მ... 4827803 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''სან-ბარტოლო-ტუტოტეპეკის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de San Bartolo Tutotepec}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[იდალგოს შტატი|იდალგოს შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] აღმოსავლეთ-ცენტრალურ ნაწილში. [[2020]] წლის აღწერის მიხედვით, მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 17 699 ადამიანს შეადგენს, რაც [[2010]] წლის მაჩვენებელთან შედარებით 2.4%-ით ნაკლებია.<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/app/scitel/Default?ev=9|title=Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL|language=es|publisher=INEGI|access-date=2021-01-27}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.inegi.org.mx/contenidos/programas/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_13.pdf|title=Localidades y su población por municipio según tamaño de localidad|publisher=INEGI |language=es |date=February 28, 2011 |access-date=July 15, 2017}}</ref> მუნიციპალიტეტის ფართობია 358.5 კმ².<ref name="Landarea">{{cite web |url=http://www.microrregiones.gob.mx/zap/Default.aspx?entra=nacion&valor=13|title=Unidad de Microrregiones, Cédulas de Información Municipal (SCIM)|publisher=SEDESOL |language= es| access-date=November 18, 2017}}</ref> [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]]ა 49.4 ადამიანი კმ²-ზე. ტერიტორია [[იდალგოს შტატი]]ს შემადგენლობაში [[1865]] წლის [[8 აგვისტო]]ს შევიდა.<ref name="Incorporationdate">{{cite book |date=1996 |title=Estado de Hidalgo. División Territorial de 1810 a 1995. |page=79 |url= http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/Productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/historicos/2104/702825222390/702825222390_5.pdf |language=es |location=Mexico |publisher=INEGI |isbn=970-13-1491-3}}</ref> მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია სან-ბარტოლო-ტუტოტეპეკი. მექსიკის [[სტატისტიკისა და გეოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტი]]ს კლასიფიკაციით, მუნიციპალიტეტის კოდია 13053. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[იდალგოს მუნიციპალიტეტები]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{იდალგო}} [[კატეგორია:იდალგოს შტატის მუნიციპალიტეტები]] ihry9m6kubs5g6rco4gloq1g0us3lmp 0 592424 4827804 2025-07-07T13:32:14Z იაკობ მახარაძე 77021 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა დასახლება}} '''სან-სალვადორის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de San Salvador}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[იდალგოს შტატი|იდალგოს შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] აღმო... 4827804 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''სან-სალვადორის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de San Salvador}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[იდალგოს შტატი|იდალგოს შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] აღმოსავლეთ-ცენტრალურ ნაწილში. [[2020]] წლის აღწერის მიხედვით, მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 36 796 ადამიანს შეადგენს, რაც [[2010]] წლის მაჩვენებელთან შედარებით 12.3%-ით მეტია.<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/app/scitel/Default?ev=9|title=Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL|language=es|publisher=INEGI|access-date=2021-01-27}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.inegi.org.mx/contenidos/programas/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_13.pdf|title=Localidades y su población por municipio según tamaño de localidad|publisher=INEGI |language=es |date=February 28, 2011 |access-date=July 15, 2017}}</ref> მუნიციპალიტეტის ფართობია 205.7 კმ².<ref name="Landarea">{{cite web |url=http://www.microrregiones.gob.mx/zap/Default.aspx?entra=nacion&valor=13|title=Unidad de Microrregiones, Cédulas de Información Municipal (SCIM)|publisher=SEDESOL |language= es| access-date=November 18, 2017}}</ref> [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]]ა 178.9 ადამიანი კმ²-ზე. ტერიტორია [[იდალგოს შტატი]]ს შემადგენლობაში [[1870]] წლის [[28 დეკემბერი|28 დეკემბერს]] შევიდა.<ref name="Incorporationdate">{{cite book |date=1996 |title=Estado de Hidalgo. División Territorial de 1810 a 1995. |page=79 |url= http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/Productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/historicos/2104/702825222390/702825222390_5.pdf |language=es |location=Mexico |publisher=INEGI |isbn=970-13-1491-3}}</ref> მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია სან-სალვადორი. მექსიკის [[სტატისტიკისა და გეოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტი]]ს კლასიფიკაციით, მუნიციპალიტეტის კოდია 13054. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[იდალგოს მუნიციპალიტეტები]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{იდალგო}} [[კატეგორია:იდალგოს შტატის მუნიციპალიტეტები]] iqjqe0bln3bgqkv1zh7oodnkgn297zu 0 592425 4827808 2025-07-07T13:41:58Z GagaMumladze2020 126180 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = ბრუმოვ-ბილნიცე |მშობლიური სახელი =Brumov-Bylnice |ქვეყანა = ჩეხეთი |პანორამა = Brumov.jpg |პანორამის სიგანე = 280px |წარწერა... 4827808 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = ბრუმოვ-ბილნიცე |მშობლიური სახელი =Brumov-Bylnice |ქვეყანა = ჩეხეთი |პანორამა = Brumov.jpg |პანორამის სიგანე = 280px |წარწერა = |დროშა =Brumov-Bylnice_CZ_flag.svg |გერბი = Znak města Brumov-Bylnice.svg |გერბის სიგანე = 50 |დროშის სიგანე = 50 |lat_dir = N|lat_deg= 49|lat_min= 4|lat_sec=55 |lon_dir = E|lon_deg= 18|lon_min= 1|lon_sec=17 |ქვეყნის რუკის ზომა = 250 |რეგიონის რუკის ზომა = 200 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = ზლინის მხარე{{!}}ზლინი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი=ქაუნთი |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი =იაროსლავ ვანეკი |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = 1255 |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 56,27 |სიმაღლის ტიპი= |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= 330 |მოსახლეობა = 5 400<ref>{{cite web|title=Population of Municipalities – 1 January 2025|url=https://csu.gov.cz/produkty/population-of-municipalities-t4l3n8d2iw|publisher=[[Czech Statistical Office]]|date=2025-05-16}}</ref> |აღწერის წელი = 2025 |სიმჭიდროვე =95,9 |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +1 |DST = +2 |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = 763 31 |საიტი = https://www.brumov-bylnice.cz |კატეგორია ვიკისაწყობში = Brumov-Bylnice }} '''ბრუმოვ-ბილნიცე''' — ქალაქი [[ჩეხეთი|ჩეხეთის რესპუბლიკის]] [[ზლინის მხარე|ზლინის მხარეში]]. ის მდებარეობს [[ზლინის რაიონი|ზლინის რაიონში.]] ქალაქის ისტორიული ცენტრი კარგადაა შემონახული. ==გეოგრაფია== ბრუმოვ-ბილნიცე ქალაქ [[ზლინი|ზლინის]] აღმოსავლეთით, 30 კილომეტრში [[სლოვაკეთი|სლოვაკეთის]] საზღვართან მდებარეობს. ქალაქი საზღვრიდან დაახლოებით 5 კილომეტრითაა დაცილებული. ფიზიკურ-გეოგრაფიულად ქალაქი [[თეთრი კარპატები|თეთრ კარპატებშია]] გაშენებული და „ბილე კარპატის“ დაცულ ლანდშაფტის ფარგლებშია. ქალაქის ტერიტორიაზე მდებარე ყველაზე მაღალი წერტილია მთა პრუკლესი, მისი სიმაღლე 836 მეტრია ზღვის დონიდან. ქალაქში მიედინება მდინარე [[ვლარა|ვლარას]] შენაკადი მდინარე [[ბრუმოვი (მდინარე)|ბრუმოვი]]. ==ისტორია== ბრუმოვ-ბილნიცეს დღევანდელ ტერიტორიაზე პირველი [[რომანული არქიტექტურა|რომანული სტილის]] ციხესიმაგრე 1225 წელს აშენდა. [[ბრუმოვის ციხესიმაგრე]] ერთ-ერთი ყველაზე ძველია [[მორავია|მორავიის]] ისტორიულ რეგიონში. ქალაქის შესახებ პირველი წერილობითი ჩანაწერი 1255 წლით თარიღდება. ციხე და სოფელი XIII - XIV საუკუნეების მიჯნაზე ეკუთვნოდა ოლრჟიხ ჰრადეცს, ხოლო XV საუკუნის დასაწყისში — ბოჩეკ კუნშტატელს. [[ჰუსიტური ომები|ჰუსიტური ომების]] შემდეგ ციხე ისევ სამეფო საკუთრება გახდა. სოფელ ბილნიცეს შესახებ ისტორიული წყაროები კი 1424 წლითაა დათარიღებული. XVII საუკუნეში ბრუმოვმა და ბილნიცემ მტრის არაერთი შემოტევა გადაიტანეს. განსაკუთრებით აქტიურობდნენ უნგრელი დამპყრობლები. 1663 წელს თათრებმა და თურქებმა გადაწვეს და თითქმის გაანადგურეს ქალაქი.<ref name=history>{{cite web |title=Historie|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/historie/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> XVIII - XIX საუკუნეებში ბრუმოვი და ბილნიცე აღადგინეს, თუმცა ხანძრები და [[ქოლერა]] ხელს უშლიდა მათ განვითარებას. 1887 წელს აშენდა პირველი [[რკინიგზის ტრანსპორტი|რკინიგზა]] ბილნიცეში, რაც მნიშვნელოვნად დაეხმარა განვითარების პროცესს. 1928 წელს კი რკინიგზა გაიყვანეს ბრუმოვშიც. 1964 წლის 1 ივლისს, ორი მუნიციპალიტეტი — ბრუმოვი და ბილნიცე გაერთიანდა და შეიქმნა ბრუმოვ-ბილნიცე, რომელმაც ქალაქის სტატუსი ამავე წელს მიიღო. 1997 წელს შეცვალა ჩეხეთის და სლოვაკეთის საზღვარი და სლოვაკეთის გარკვეული ნაწილი შეუერთდა ბრუმოვ-ბილნიცეს.<ref name=history/><ref>{{cite web |title=Důležitá data|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/historie/dulezita-data/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> ==ღირსშესანიშნაობები== [[File:Kostel sv. Václava Brumov.JPG|thumb|წმინდა ვენცესლავის ეკლესია]] [[File:Dělnická kolonie, Sidonie, Brumov-Bylnice okres Zlín (02).jpg|thumb|მუშათა კოლონია]] ბრუმოვ-ბილნიცეს ყველაზე მნიშვნელოვანი ისტორიული ძეგლი მისი ციხესიმაგრეა. ეს იყო ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ციხე მორავიის რეგიონში. ციხე 1760 წელს ხანძრის შედეგად დაზიანდა და 1826 წლის შემდეგ მიატოვეს.<ref name=history/><ref name=sights>{{cite web |title=Památky|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/pamatky/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> წმინდა ვაცლავის ეკლესია ბრუმოვში XIII საუკუნის ბოლოს ან XIV საუკუნის დასაწყისშია აგებული. იგი მთლიანად გადაკეთდა 1511 წელს და დაამატეს კოშკი. 1834 წელს კი ეკლესია დღევანდელი სახით აღადგინეს. ეკლესიის ძვირფასი ზარი 1671 წელს დაამზადეს. ებრაული სასაფლაო ქალაქის გარეუბანში არის ერთადერთი შემორჩენილი ებრაული სასაფლაო ზლინის რაიონის ტერიტორიაზე. მისი არსებობა ისტორიულ წყაროებში პირველად 1758 წლით თარიღდება. ბრუმოვ-ბილნიცეში მდებარეობს ისტორიული მუშათა კოლონია, სადაც მინის მწარმოებელი მუშები XIX საუკუნის ბოლოს და XX საუკუნის დასაწყისში ცხოვრობდნენ. ეს უნიკალური არქიტექტურის მქონე დასახლება დღეისთვის ნაწილობრივ შეცვლილია ახალი მფლობელების მიერ.<ref name=history/><ref name=sights/> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ჩეხეთის ქალაქები]] 30qhnmitvbwzu8222afp3hsf1utwm7n 4827813 4827808 2025-07-07T13:55:01Z Jaba1977 3604 4827813 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = ბრუმოვ-ბილნიცე |მშობლიური სახელი =Brumov-Bylnice |ქვეყანა = ჩეხეთი |პანორამა = Brumov.jpg |პანორამის სიგანე = 280px |წარწერა = |დროშა =Brumov-Bylnice_CZ_flag.svg |გერბი = Znak města Brumov-Bylnice.svg |გერბის სიგანე = 50 |დროშის სიგანე = 50 |lat_dir = N|lat_deg= 49|lat_min= 4|lat_sec=55 |lon_dir = E|lon_deg= 18|lon_min= 1|lon_sec=17 |ქვეყნის რუკის ზომა = 250 |რეგიონის რუკის ზომა = 200 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = ზლინის მხარე{{!}}ზლინი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი=ქაუნთი |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი =იაროსლავ ვანეკი |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = 1255 |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 56,27 |სიმაღლის ტიპი= |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= 330 |მოსახლეობა = 5 400<ref>{{cite web|title=Population of Municipalities – 1 January 2025|url=https://csu.gov.cz/produkty/population-of-municipalities-t4l3n8d2iw|publisher=[[Czech Statistical Office]]|date=2025-05-16}}</ref> |აღწერის წელი = 2025 |სიმჭიდროვე =95,9 |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +1 |DST = +2 |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = 763 31 |საიტი = https://www.brumov-bylnice.cz |კატეგორია ვიკისაწყობში = Brumov-Bylnice }} '''ბრუმოვ-ბილნიცე''' ({{lang-cs|Brumov-Bylnice}}) — ქალაქი [[ჩეხეთი|ჩეხეთის რესპუბლიკის]] [[ზლინის მხარე|ზლინის მხარეში]]. მდებარეობს [[ზლინის რაიონი|ზლინის რაიონში]]. ქალაქის ისტორიული ცენტრი კარგადაა შემონახული. ==გეოგრაფია== ბრუმოვ-ბილნიცე ქალაქ [[ზლინი|ზლინის]] აღმოსავლეთით, 30 კილომეტრში [[სლოვაკეთი|სლოვაკეთის]] საზღვართან მდებარეობს. ქალაქი საზღვრიდან დაახლოებით 5 კილომეტრითაა დაცილებული. ფიზიკურ-გეოგრაფიულად ქალაქი [[თეთრი კარპატები|თეთრ კარპატებშია]] გაშენებული და „ბილე კარპატის“ დაცულ ლანდშაფტის ფარგლებშია. ქალაქის ტერიტორიაზე მდებარე ყველაზე მაღალი წერტილია მთა პრუკლესი, მისი სიმაღლე 836 მეტრია ზღვის დონიდან. ქალაქში მიედინება მდინარე [[ვლარა|ვლარას]] შენაკადი მდინარე [[ბრუმოვი (მდინარე)|ბრუმოვი]]. ==ისტორია== ბრუმოვ-ბილნიცეს დღევანდელ ტერიტორიაზე პირველი [[რომანული არქიტექტურა|რომანული სტილის]] ციხესიმაგრე 1225 წელს აშენდა. [[ბრუმოვის ციხესიმაგრე]] ერთ-ერთი ყველაზე ძველია [[მორავია|მორავიის]] ისტორიულ რეგიონში. ქალაქის შესახებ პირველი წერილობითი ჩანაწერი 1255 წლით თარიღდება. ციხე და სოფელი XIII - XIV საუკუნეების მიჯნაზე ეკუთვნოდა ოლრჟიხ ჰრადეცს, ხოლო XV საუკუნის დასაწყისში — ბოჩეკ კუნშტატელს. [[ჰუსიტური ომები|ჰუსიტური ომების]] შემდეგ ციხე ისევ სამეფო საკუთრება გახდა. სოფელ ბილნიცეს შესახებ ისტორიული წყაროები კი 1424 წლითაა დათარიღებული. XVII საუკუნეში ბრუმოვმა და ბილნიცემ მტრის არაერთი შემოტევა გადაიტანეს. განსაკუთრებით აქტიურობდნენ უნგრელი დამპყრობლები. 1663 წელს თათრებმა და თურქებმა გადაწვეს და თითქმის გაანადგურეს ქალაქი.<ref name=history>{{cite web |title=Historie|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/historie/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> XVIII - XIX საუკუნეებში ბრუმოვი და ბილნიცე აღადგინეს, თუმცა ხანძრები და [[ქოლერა]] ხელს უშლიდა მათ განვითარებას. 1887 წელს აშენდა პირველი [[რკინიგზის ტრანსპორტი|რკინიგზა]] ბილნიცეში, რაც მნიშვნელოვნად დაეხმარა განვითარების პროცესს. 1928 წელს კი რკინიგზა გაიყვანეს ბრუმოვშიც. 1964 წლის 1 ივლისს, ორი მუნიციპალიტეტი — ბრუმოვი და ბილნიცე გაერთიანდა და შეიქმნა ბრუმოვ-ბილნიცე, რომელმაც ქალაქის სტატუსი ამავე წელს მიიღო. 1997 წელს შეცვალა ჩეხეთის და სლოვაკეთის საზღვარი და სლოვაკეთის გარკვეული ნაწილი შეუერთდა ბრუმოვ-ბილნიცეს.<ref name=history/><ref>{{cite web |title=Důležitá data|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/historie/dulezita-data/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> ==ღირსშესანიშნაობები== [[File:Kostel sv. Václava Brumov.JPG|thumb|წმინდა ვენცესლავის ეკლესია]] [[File:Dělnická kolonie, Sidonie, Brumov-Bylnice okres Zlín (02).jpg|thumb|მუშათა კოლონია]] ბრუმოვ-ბილნიცეს ყველაზე მნიშვნელოვანი ისტორიული ძეგლი მისი ციხესიმაგრეა. ეს იყო ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ციხე მორავიის რეგიონში. ციხე 1760 წელს ხანძრის შედეგად დაზიანდა და 1826 წლის შემდეგ მიატოვეს.<ref name=history/><ref name=sights>{{cite web |title=Památky|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/pamatky/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> წმინდა ვაცლავის ეკლესია ბრუმოვში XIII საუკუნის ბოლოს ან XIV საუკუნის დასაწყისშია აგებული. იგი მთლიანად გადაკეთდა 1511 წელს და დაამატეს კოშკი. 1834 წელს კი ეკლესია დღევანდელი სახით აღადგინეს. ეკლესიის ძვირფასი ზარი 1671 წელს დაამზადეს. ებრაული სასაფლაო ქალაქის გარეუბანში არის ერთადერთი შემორჩენილი ებრაული სასაფლაო ზლინის რაიონის ტერიტორიაზე. მისი არსებობა ისტორიულ წყაროებში პირველად 1758 წლით თარიღდება. ბრუმოვ-ბილნიცეში მდებარეობს ისტორიული მუშათა კოლონია, სადაც მინის მწარმოებელი მუშები XIX საუკუნის ბოლოს და XX საუკუნის დასაწყისში ცხოვრობდნენ. ეს უნიკალური არქიტექტურის მქონე დასახლება დღეისთვის ნაწილობრივ შეცვლილია ახალი მფლობელების მიერ.<ref name=history/><ref name=sights/> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ჩეხეთის ქალაქები]] 738wj9exgu6qibbw5m7u4xcisqgr7kk 4827815 4827813 2025-07-07T13:55:19Z Jaba1977 3604 4827815 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = ბრუმოვ-ბილნიცე |მშობლიური სახელი =Brumov-Bylnice |ქვეყანა = ჩეხეთი |პანორამა = Brumov.jpg |პანორამის სიგანე = 280px |წარწერა = |დროშა =Brumov-Bylnice_CZ_flag.svg |გერბი = Znak města Brumov-Bylnice.svg |გერბის სიგანე = 50 |დროშის სიგანე = 50 |lat_dir = N|lat_deg= 49|lat_min= 4|lat_sec=55 |lon_dir = E|lon_deg= 18|lon_min= 1|lon_sec=17 |ქვეყნის რუკის ზომა = 250 |რეგიონის რუკის ზომა = 200 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = ზლინის მხარე{{!}}ზლინი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი=ქაუნთი |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი =იაროსლავ ვანეკი |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = 1255 |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 56,27 |სიმაღლის ტიპი= |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= 330 |მოსახლეობა = 5 400<ref>{{cite web|title=Population of Municipalities – 1 January 2025|url=https://csu.gov.cz/produkty/population-of-municipalities-t4l3n8d2iw|publisher=[[Czech Statistical Office]]|date=2025-05-16}}</ref> |აღწერის წელი = 2025 |სიმჭიდროვე =95,9 |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +1 |DST = +2 |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = 763 31 |საიტი = https://www.brumov-bylnice.cz |კატეგორია ვიკისაწყობში = Brumov-Bylnice }} '''ბრუმოვ-ბილნიცე''' ({{lang-cs|Brumov-Bylnice}}) — ქალაქი [[ჩეხეთი|ჩეხეთის რესპუბლიკის]] [[ზლინის მხარე|ზლინის მხარეში]]. მდებარეობს [[ზლინის რაიონი|ზლინის რაიონში]]. ქალაქის ისტორიული ცენტრი კარგადაა შემონახული. ==გეოგრაფია== ბრუმოვ-ბილნიცე ქალაქ [[ზლინი|ზლინის]] აღმოსავლეთით, 30 კილომეტრში [[სლოვაკეთი|სლოვაკეთის]] საზღვართან მდებარეობს. ქალაქი საზღვრიდან დაახლოებით 5 კილომეტრითაა დაცილებული. ფიზიკურ-გეოგრაფიულად ქალაქი [[თეთრი კარპატები|თეთრ კარპატებშია]] გაშენებული და „ბილე კარპატის“ დაცულ ლანდშაფტის ფარგლებშია. ქალაქის ტერიტორიაზე მდებარე ყველაზე მაღალი წერტილია მთა პრუკლესი, მისი სიმაღლე 836 მეტრია ზღვის დონიდან. ქალაქში მიედინება მდინარე [[ვლარა|ვლარას]] შენაკადი მდინარე [[ბრუმოვი (მდინარე)|ბრუმოვი]]. ==ისტორია== ბრუმოვ-ბილნიცეს დღევანდელ ტერიტორიაზე პირველი [[რომანული არქიტექტურა|რომანული სტილის]] ციხესიმაგრე 1225 წელს აშენდა. [[ბრუმოვის ციხესიმაგრე]] ერთ-ერთი ყველაზე ძველია [[მორავია|მორავიის]] ისტორიულ რეგიონში. ქალაქის შესახებ პირველი წერილობითი ჩანაწერი 1255 წლით თარიღდება. ციხე და სოფელი XIII - XIV საუკუნეების მიჯნაზე ეკუთვნოდა ოლრჟიხ ჰრადეცს, ხოლო XV საუკუნის დასაწყისში — ბოჩეკ კუნშტატელს. [[ჰუსიტური ომები|ჰუსიტური ომების]] შემდეგ ციხე ისევ სამეფო საკუთრება გახდა. სოფელ ბილნიცეს შესახებ ისტორიული წყაროები კი 1424 წლითაა დათარიღებული. XVII საუკუნეში ბრუმოვმა და ბილნიცემ მტრის არაერთი შემოტევა გადაიტანეს. განსაკუთრებით აქტიურობდნენ უნგრელი დამპყრობლები. 1663 წელს თათრებმა და თურქებმა გადაწვეს და თითქმის გაანადგურეს ქალაქი.<ref name=history>{{cite web |title=Historie|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/historie/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> XVIII - XIX საუკუნეებში ბრუმოვი და ბილნიცე აღადგინეს, თუმცა ხანძრები და [[ქოლერა]] ხელს უშლიდა მათ განვითარებას. 1887 წელს აშენდა პირველი [[რკინიგზის ტრანსპორტი|რკინიგზა]] ბილნიცეში, რაც მნიშვნელოვნად დაეხმარა განვითარების პროცესს. 1928 წელს კი რკინიგზა გაიყვანეს ბრუმოვშიც. 1964 წლის 1 ივლისს, ორი მუნიციპალიტეტი — ბრუმოვი და ბილნიცე გაერთიანდა და შეიქმნა ბრუმოვ-ბილნიცე, რომელმაც ქალაქის სტატუსი ამავე წელს მიიღო. 1997 წელს შეცვალა ჩეხეთის და სლოვაკეთის საზღვარი და სლოვაკეთის გარკვეული ნაწილი შეუერთდა ბრუმოვ-ბილნიცეს.<ref name=history/><ref>{{cite web |title=Důležitá data|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/historie/dulezita-data/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> ==ღირსშესანიშნაობები== [[File:Kostel sv. Václava Brumov.JPG|thumb|წმინდა ვენცესლავის ეკლესია]] [[File:Dělnická kolonie, Sidonie, Brumov-Bylnice okres Zlín (02).jpg|thumb|მუშათა კოლონია]] ბრუმოვ-ბილნიცეს ყველაზე მნიშვნელოვანი ისტორიული ძეგლი მისი ციხესიმაგრეა. ეს იყო ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ციხე მორავიის რეგიონში. ციხე 1760 წელს ხანძრის შედეგად დაზიანდა და 1826 წლის შემდეგ მიატოვეს.<ref name=history/><ref name=sights>{{cite web |title=Památky|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/pamatky/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> წმინდა ვაცლავის ეკლესია ბრუმოვში XIII საუკუნის ბოლოს ან XIV საუკუნის დასაწყისშია აგებული. იგი მთლიანად გადაკეთდა 1511 წელს და დაამატეს კოშკი. 1834 წელს კი ეკლესია დღევანდელი სახით აღადგინეს. ეკლესიის ძვირფასი ზარი 1671 წელს დაამზადეს. ებრაული სასაფლაო ქალაქის გარეუბანში არის ერთადერთი შემორჩენილი ებრაული სასაფლაო ზლინის რაიონის ტერიტორიაზე. მისი არსებობა ისტორიულ წყაროებში პირველად 1758 წლით თარიღდება. ბრუმოვ-ბილნიცეში მდებარეობს ისტორიული მუშათა კოლონია, სადაც მინის მწარმოებელი მუშები XIX საუკუნის ბოლოს და XX საუკუნის დასაწყისში ცხოვრობდნენ. ეს უნიკალური არქიტექტურის მქონე დასახლება დღეისთვის ნაწილობრივ შეცვლილია ახალი მფლობელების მიერ.<ref name=history/><ref name=sights/> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ჩეხეთის ქალაქები]] j0lohp5v8rynfhw6qnsvjeiswcnaccy 4827816 4827815 2025-07-07T13:56:11Z Jaba1977 3604 /* გეოგრაფია */ 4827816 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = ბრუმოვ-ბილნიცე |მშობლიური სახელი =Brumov-Bylnice |ქვეყანა = ჩეხეთი |პანორამა = Brumov.jpg |პანორამის სიგანე = 280px |წარწერა = |დროშა =Brumov-Bylnice_CZ_flag.svg |გერბი = Znak města Brumov-Bylnice.svg |გერბის სიგანე = 50 |დროშის სიგანე = 50 |lat_dir = N|lat_deg= 49|lat_min= 4|lat_sec=55 |lon_dir = E|lon_deg= 18|lon_min= 1|lon_sec=17 |ქვეყნის რუკის ზომა = 250 |რეგიონის რუკის ზომა = 200 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = ზლინის მხარე{{!}}ზლინი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი=ქაუნთი |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი =იაროსლავ ვანეკი |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = 1255 |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 56,27 |სიმაღლის ტიპი= |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= 330 |მოსახლეობა = 5 400<ref>{{cite web|title=Population of Municipalities – 1 January 2025|url=https://csu.gov.cz/produkty/population-of-municipalities-t4l3n8d2iw|publisher=[[Czech Statistical Office]]|date=2025-05-16}}</ref> |აღწერის წელი = 2025 |სიმჭიდროვე =95,9 |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +1 |DST = +2 |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = 763 31 |საიტი = https://www.brumov-bylnice.cz |კატეგორია ვიკისაწყობში = Brumov-Bylnice }} '''ბრუმოვ-ბილნიცე''' ({{lang-cs|Brumov-Bylnice}}) — ქალაქი [[ჩეხეთი|ჩეხეთის რესპუბლიკის]] [[ზლინის მხარე|ზლინის მხარეში]]. მდებარეობს [[ზლინის რაიონი|ზლინის რაიონში]]. ქალაქის ისტორიული ცენტრი კარგადაა შემონახული. ==გეოგრაფია== ბრუმოვ-ბილნიცე ქალაქ [[ზლინი|ზლინის]] აღმოსავლეთით, 30 კილომეტრში [[სლოვაკეთი|სლოვაკეთის]] საზღვართან მდებარეობს. ქალაქი საზღვრიდან დაახლოებით 5 კილომეტრითაა დაშორებული. ფიზიკურ-გეოგრაფიულად ქალაქი [[თეთრი კარპატები|თეთრ კარპატებშია]] გაშენებული და „ბილე კარპატის“ დაცულ ლანდშაფტის ფარგლებშია. ქალაქის ტერიტორიაზე მდებარე ყველაზე მაღალი წერტილია მთა პრუკლესი, მისი სიმაღლე 836 მეტრია ზღვის დონიდან. ქალაქში მიედინება მდინარე [[ვლარა|ვლარას]] შენაკადი მდინარე [[ბრუმოვი (მდინარე)|ბრუმოვი]]. ==ისტორია== ბრუმოვ-ბილნიცეს დღევანდელ ტერიტორიაზე პირველი [[რომანული არქიტექტურა|რომანული სტილის]] ციხესიმაგრე 1225 წელს აშენდა. [[ბრუმოვის ციხესიმაგრე]] ერთ-ერთი ყველაზე ძველია [[მორავია|მორავიის]] ისტორიულ რეგიონში. ქალაქის შესახებ პირველი წერილობითი ჩანაწერი 1255 წლით თარიღდება. ციხე და სოფელი XIII - XIV საუკუნეების მიჯნაზე ეკუთვნოდა ოლრჟიხ ჰრადეცს, ხოლო XV საუკუნის დასაწყისში — ბოჩეკ კუნშტატელს. [[ჰუსიტური ომები|ჰუსიტური ომების]] შემდეგ ციხე ისევ სამეფო საკუთრება გახდა. სოფელ ბილნიცეს შესახებ ისტორიული წყაროები კი 1424 წლითაა დათარიღებული. XVII საუკუნეში ბრუმოვმა და ბილნიცემ მტრის არაერთი შემოტევა გადაიტანეს. განსაკუთრებით აქტიურობდნენ უნგრელი დამპყრობლები. 1663 წელს თათრებმა და თურქებმა გადაწვეს და თითქმის გაანადგურეს ქალაქი.<ref name=history>{{cite web |title=Historie|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/historie/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> XVIII - XIX საუკუნეებში ბრუმოვი და ბილნიცე აღადგინეს, თუმცა ხანძრები და [[ქოლერა]] ხელს უშლიდა მათ განვითარებას. 1887 წელს აშენდა პირველი [[რკინიგზის ტრანსპორტი|რკინიგზა]] ბილნიცეში, რაც მნიშვნელოვნად დაეხმარა განვითარების პროცესს. 1928 წელს კი რკინიგზა გაიყვანეს ბრუმოვშიც. 1964 წლის 1 ივლისს, ორი მუნიციპალიტეტი — ბრუმოვი და ბილნიცე გაერთიანდა და შეიქმნა ბრუმოვ-ბილნიცე, რომელმაც ქალაქის სტატუსი ამავე წელს მიიღო. 1997 წელს შეცვალა ჩეხეთის და სლოვაკეთის საზღვარი და სლოვაკეთის გარკვეული ნაწილი შეუერთდა ბრუმოვ-ბილნიცეს.<ref name=history/><ref>{{cite web |title=Důležitá data|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/historie/dulezita-data/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> ==ღირსშესანიშნაობები== [[File:Kostel sv. Václava Brumov.JPG|thumb|წმინდა ვენცესლავის ეკლესია]] [[File:Dělnická kolonie, Sidonie, Brumov-Bylnice okres Zlín (02).jpg|thumb|მუშათა კოლონია]] ბრუმოვ-ბილნიცეს ყველაზე მნიშვნელოვანი ისტორიული ძეგლი მისი ციხესიმაგრეა. ეს იყო ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ციხე მორავიის რეგიონში. ციხე 1760 წელს ხანძრის შედეგად დაზიანდა და 1826 წლის შემდეგ მიატოვეს.<ref name=history/><ref name=sights>{{cite web |title=Památky|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/pamatky/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> წმინდა ვაცლავის ეკლესია ბრუმოვში XIII საუკუნის ბოლოს ან XIV საუკუნის დასაწყისშია აგებული. იგი მთლიანად გადაკეთდა 1511 წელს და დაამატეს კოშკი. 1834 წელს კი ეკლესია დღევანდელი სახით აღადგინეს. ეკლესიის ძვირფასი ზარი 1671 წელს დაამზადეს. ებრაული სასაფლაო ქალაქის გარეუბანში არის ერთადერთი შემორჩენილი ებრაული სასაფლაო ზლინის რაიონის ტერიტორიაზე. მისი არსებობა ისტორიულ წყაროებში პირველად 1758 წლით თარიღდება. ბრუმოვ-ბილნიცეში მდებარეობს ისტორიული მუშათა კოლონია, სადაც მინის მწარმოებელი მუშები XIX საუკუნის ბოლოს და XX საუკუნის დასაწყისში ცხოვრობდნენ. ეს უნიკალური არქიტექტურის მქონე დასახლება დღეისთვის ნაწილობრივ შეცვლილია ახალი მფლობელების მიერ.<ref name=history/><ref name=sights/> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ჩეხეთის ქალაქები]] swbbeefcm2wvrcae7elear2yyggfwgo 4827817 4827816 2025-07-07T13:58:47Z Jaba1977 3604 /* ისტორია */ 4827817 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = ბრუმოვ-ბილნიცე |მშობლიური სახელი =Brumov-Bylnice |ქვეყანა = ჩეხეთი |პანორამა = Brumov.jpg |პანორამის სიგანე = 280px |წარწერა = |დროშა =Brumov-Bylnice_CZ_flag.svg |გერბი = Znak města Brumov-Bylnice.svg |გერბის სიგანე = 50 |დროშის სიგანე = 50 |lat_dir = N|lat_deg= 49|lat_min= 4|lat_sec=55 |lon_dir = E|lon_deg= 18|lon_min= 1|lon_sec=17 |ქვეყნის რუკის ზომა = 250 |რეგიონის რუკის ზომა = 200 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = ზლინის მხარე{{!}}ზლინი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი=ქაუნთი |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი =იაროსლავ ვანეკი |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = 1255 |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 56,27 |სიმაღლის ტიპი= |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= 330 |მოსახლეობა = 5 400<ref>{{cite web|title=Population of Municipalities – 1 January 2025|url=https://csu.gov.cz/produkty/population-of-municipalities-t4l3n8d2iw|publisher=[[Czech Statistical Office]]|date=2025-05-16}}</ref> |აღწერის წელი = 2025 |სიმჭიდროვე =95,9 |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +1 |DST = +2 |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = 763 31 |საიტი = https://www.brumov-bylnice.cz |კატეგორია ვიკისაწყობში = Brumov-Bylnice }} '''ბრუმოვ-ბილნიცე''' ({{lang-cs|Brumov-Bylnice}}) — ქალაქი [[ჩეხეთი|ჩეხეთის რესპუბლიკის]] [[ზლინის მხარე|ზლინის მხარეში]]. მდებარეობს [[ზლინის რაიონი|ზლინის რაიონში]]. ქალაქის ისტორიული ცენტრი კარგადაა შემონახული. ==გეოგრაფია== ბრუმოვ-ბილნიცე ქალაქ [[ზლინი|ზლინის]] აღმოსავლეთით, 30 კილომეტრში [[სლოვაკეთი|სლოვაკეთის]] საზღვართან მდებარეობს. ქალაქი საზღვრიდან დაახლოებით 5 კილომეტრითაა დაშორებული. ფიზიკურ-გეოგრაფიულად ქალაქი [[თეთრი კარპატები|თეთრ კარპატებშია]] გაშენებული და „ბილე კარპატის“ დაცულ ლანდშაფტის ფარგლებშია. ქალაქის ტერიტორიაზე მდებარე ყველაზე მაღალი წერტილია მთა პრუკლესი, მისი სიმაღლე 836 მეტრია ზღვის დონიდან. ქალაქში მიედინება მდინარე [[ვლარა|ვლარას]] შენაკადი მდინარე [[ბრუმოვი (მდინარე)|ბრუმოვი]]. ==ისტორია== ბრუმოვ-ბილნიცეს დღევანდელ ტერიტორიაზე პირველი [[რომანული არქიტექტურა|რომანული სტილის]] ციხესიმაგრე [[1225]] წელს აშენდა. [[ბრუმოვის ციხესიმაგრე]] ერთ-ერთი ყველაზე ძველია [[მორავია|მორავიის]] ისტორიულ რეგიონში. ქალაქის შესახებ პირველი წერილობითი ჩანაწერი [[1255]] წლით თარიღდება. ციხე და სოფელი [[XIII საუკუნე|XIII]]-[[XIV საუკუნე]]ების მიჯნაზე ეკუთვნოდა ოლრჟიხ ჰრადეცს, ხოლო [[XV საუკუნე|XV საუკუნის]] დასაწყისში — ბოჩეკ კუნშტატელს. [[ჰუსიტური ომები|ჰუსიტური ომების]] შემდეგ ციხე ისევ სამეფო საკუთრება გახდა. სოფელ ბილნიცეს შესახებ ისტორიული წყაროები კი [[1424]] წლითაა დათარიღებული. [[XVII საუკუნე]]ში ბრუმოვმა და ბილნიცემ მტრის არაერთი შემოტევა გადაიტანეს. განსაკუთრებით აქტიურობდნენ უნგრელი დამპყრობლები. [[1663]] წელს თათრებმა და თურქებმა გადაწვეს და თითქმის გაანადგურეს ქალაქი.<ref name=history>{{cite web |title=Historie|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/historie/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> [[XVIII საუკუნე|XVIII]]-[[XIX საუკუნე]]ებში ბრუმოვი და ბილნიცე აღადგინეს, თუმცა ხანძრები და [[ქოლერა]] ხელს უშლიდა მათ განვითარებას. [[1887]] წელს აშენდა პირველი [[რკინიგზის ტრანსპორტი|რკინიგზა]] ბილნიცეში, რაც მნიშვნელოვნად დაეხმარა განვითარების პროცესს. 1928 წელს კი რკინიგზა გაიყვანეს ბრუმოვშიც. [[1964]] წლის 1 ივლისს, ორი მუნიციპალიტეტი — ბრუმოვი და ბილნიცე გაერთიანდა და შეიქმნა ბრუმოვ-ბილნიცე, რომელმაც ქალაქის სტატუსი ამავე წელს მიიღო. 1997 წელს შეცვალა ჩეხეთის და სლოვაკეთის საზღვარი და სლოვაკეთის გარკვეული ნაწილი შეუერთდა ბრუმოვ-ბილნიცეს.<ref name=history/><ref>{{cite web |title=Důležitá data|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/historie/dulezita-data/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> ==ღირსშესანიშნაობები== [[File:Kostel sv. Václava Brumov.JPG|thumb|წმინდა ვენცესლავის ეკლესია]] [[File:Dělnická kolonie, Sidonie, Brumov-Bylnice okres Zlín (02).jpg|thumb|მუშათა კოლონია]] ბრუმოვ-ბილნიცეს ყველაზე მნიშვნელოვანი ისტორიული ძეგლი მისი ციხესიმაგრეა. ეს იყო ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ციხე მორავიის რეგიონში. ციხე 1760 წელს ხანძრის შედეგად დაზიანდა და 1826 წლის შემდეგ მიატოვეს.<ref name=history/><ref name=sights>{{cite web |title=Památky|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/pamatky/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> წმინდა ვაცლავის ეკლესია ბრუმოვში XIII საუკუნის ბოლოს ან XIV საუკუნის დასაწყისშია აგებული. იგი მთლიანად გადაკეთდა 1511 წელს და დაამატეს კოშკი. 1834 წელს კი ეკლესია დღევანდელი სახით აღადგინეს. ეკლესიის ძვირფასი ზარი 1671 წელს დაამზადეს. ებრაული სასაფლაო ქალაქის გარეუბანში არის ერთადერთი შემორჩენილი ებრაული სასაფლაო ზლინის რაიონის ტერიტორიაზე. მისი არსებობა ისტორიულ წყაროებში პირველად 1758 წლით თარიღდება. ბრუმოვ-ბილნიცეში მდებარეობს ისტორიული მუშათა კოლონია, სადაც მინის მწარმოებელი მუშები XIX საუკუნის ბოლოს და XX საუკუნის დასაწყისში ცხოვრობდნენ. ეს უნიკალური არქიტექტურის მქონე დასახლება დღეისთვის ნაწილობრივ შეცვლილია ახალი მფლობელების მიერ.<ref name=history/><ref name=sights/> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ჩეხეთის ქალაქები]] t0utr9lglui848lyydb1m09h8900ei3 4827818 4827817 2025-07-07T13:59:41Z Jaba1977 3604 /* ღირსშესანიშნაობები */ 4827818 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = ბრუმოვ-ბილნიცე |მშობლიური სახელი =Brumov-Bylnice |ქვეყანა = ჩეხეთი |პანორამა = Brumov.jpg |პანორამის სიგანე = 280px |წარწერა = |დროშა =Brumov-Bylnice_CZ_flag.svg |გერბი = Znak města Brumov-Bylnice.svg |გერბის სიგანე = 50 |დროშის სიგანე = 50 |lat_dir = N|lat_deg= 49|lat_min= 4|lat_sec=55 |lon_dir = E|lon_deg= 18|lon_min= 1|lon_sec=17 |ქვეყნის რუკის ზომა = 250 |რეგიონის რუკის ზომა = 200 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = ზლინის მხარე{{!}}ზლინი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი=ქაუნთი |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი =იაროსლავ ვანეკი |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = 1255 |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 56,27 |სიმაღლის ტიპი= |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= 330 |მოსახლეობა = 5 400<ref>{{cite web|title=Population of Municipalities – 1 January 2025|url=https://csu.gov.cz/produkty/population-of-municipalities-t4l3n8d2iw|publisher=[[Czech Statistical Office]]|date=2025-05-16}}</ref> |აღწერის წელი = 2025 |სიმჭიდროვე =95,9 |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +1 |DST = +2 |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = 763 31 |საიტი = https://www.brumov-bylnice.cz |კატეგორია ვიკისაწყობში = Brumov-Bylnice }} '''ბრუმოვ-ბილნიცე''' ({{lang-cs|Brumov-Bylnice}}) — ქალაქი [[ჩეხეთი|ჩეხეთის რესპუბლიკის]] [[ზლინის მხარე|ზლინის მხარეში]]. მდებარეობს [[ზლინის რაიონი|ზლინის რაიონში]]. ქალაქის ისტორიული ცენტრი კარგადაა შემონახული. ==გეოგრაფია== ბრუმოვ-ბილნიცე ქალაქ [[ზლინი|ზლინის]] აღმოსავლეთით, 30 კილომეტრში [[სლოვაკეთი|სლოვაკეთის]] საზღვართან მდებარეობს. ქალაქი საზღვრიდან დაახლოებით 5 კილომეტრითაა დაშორებული. ფიზიკურ-გეოგრაფიულად ქალაქი [[თეთრი კარპატები|თეთრ კარპატებშია]] გაშენებული და „ბილე კარპატის“ დაცულ ლანდშაფტის ფარგლებშია. ქალაქის ტერიტორიაზე მდებარე ყველაზე მაღალი წერტილია მთა პრუკლესი, მისი სიმაღლე 836 მეტრია ზღვის დონიდან. ქალაქში მიედინება მდინარე [[ვლარა|ვლარას]] შენაკადი მდინარე [[ბრუმოვი (მდინარე)|ბრუმოვი]]. ==ისტორია== ბრუმოვ-ბილნიცეს დღევანდელ ტერიტორიაზე პირველი [[რომანული არქიტექტურა|რომანული სტილის]] ციხესიმაგრე [[1225]] წელს აშენდა. [[ბრუმოვის ციხესიმაგრე]] ერთ-ერთი ყველაზე ძველია [[მორავია|მორავიის]] ისტორიულ რეგიონში. ქალაქის შესახებ პირველი წერილობითი ჩანაწერი [[1255]] წლით თარიღდება. ციხე და სოფელი [[XIII საუკუნე|XIII]]-[[XIV საუკუნე]]ების მიჯნაზე ეკუთვნოდა ოლრჟიხ ჰრადეცს, ხოლო [[XV საუკუნე|XV საუკუნის]] დასაწყისში — ბოჩეკ კუნშტატელს. [[ჰუსიტური ომები|ჰუსიტური ომების]] შემდეგ ციხე ისევ სამეფო საკუთრება გახდა. სოფელ ბილნიცეს შესახებ ისტორიული წყაროები კი [[1424]] წლითაა დათარიღებული. [[XVII საუკუნე]]ში ბრუმოვმა და ბილნიცემ მტრის არაერთი შემოტევა გადაიტანეს. განსაკუთრებით აქტიურობდნენ უნგრელი დამპყრობლები. [[1663]] წელს თათრებმა და თურქებმა გადაწვეს და თითქმის გაანადგურეს ქალაქი.<ref name=history>{{cite web |title=Historie|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/historie/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> [[XVIII საუკუნე|XVIII]]-[[XIX საუკუნე]]ებში ბრუმოვი და ბილნიცე აღადგინეს, თუმცა ხანძრები და [[ქოლერა]] ხელს უშლიდა მათ განვითარებას. [[1887]] წელს აშენდა პირველი [[რკინიგზის ტრანსპორტი|რკინიგზა]] ბილნიცეში, რაც მნიშვნელოვნად დაეხმარა განვითარების პროცესს. 1928 წელს კი რკინიგზა გაიყვანეს ბრუმოვშიც. [[1964]] წლის 1 ივლისს, ორი მუნიციპალიტეტი — ბრუმოვი და ბილნიცე გაერთიანდა და შეიქმნა ბრუმოვ-ბილნიცე, რომელმაც ქალაქის სტატუსი ამავე წელს მიიღო. 1997 წელს შეცვალა ჩეხეთის და სლოვაკეთის საზღვარი და სლოვაკეთის გარკვეული ნაწილი შეუერთდა ბრუმოვ-ბილნიცეს.<ref name=history/><ref>{{cite web |title=Důležitá data|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/historie/dulezita-data/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> ==ღირსშესანიშნაობები== [[File:Kostel sv. Václava Brumov.JPG|thumb|წმინდა ვენცესლავის ეკლესია]] [[File:Dělnická kolonie, Sidonie, Brumov-Bylnice okres Zlín (02).jpg|thumb|მუშათა კოლონია]] ბრუმოვ-ბილნიცეს ყველაზე მნიშვნელოვანი ისტორიული ძეგლი მისი ციხესიმაგრეა. ეს იყო ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ციხე მორავიის რეგიონში. ციხე [[1760]] წელს ხანძრის შედეგად დაზიანდა და [[1826]] წლის შემდეგ მიატოვეს.<ref name=history/><ref name=sights>{{cite web |title=Památky|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/pamatky/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> წმინდა ვაცლავის ეკლესია ბრუმოვში [[XIII საუკუნე|XIII საუკუნის]] ბოლოს ან [[XIV საუკუნე|XIV საუკუნის]] დასაწყისშია აგებული. იგი მთლიანად გადაკეთდა [[1511]] წელს და დაამატეს კოშკი. [[1834]] წელს კი ეკლესია დღევანდელი სახით აღადგინეს. ეკლესიის ძვირფასი ზარი 1671 წელს დაამზადეს. ებრაული სასაფლაო ქალაქის გარეუბანში არის ერთადერთი შემორჩენილი ებრაული სასაფლაო ზლინის რაიონის ტერიტორიაზე. მისი არსებობა ისტორიულ წყაროებში პირველად 1758 წლით თარიღდება. ბრუმოვ-ბილნიცეში მდებარეობს ისტორიული მუშათა კოლონია, სადაც მინის მწარმოებელი მუშები XIX საუკუნის ბოლოს და XX საუკუნის დასაწყისში ცხოვრობდნენ. ეს უნიკალური არქიტექტურის მქონე დასახლება დღეისთვის ნაწილობრივ შეცვლილია ახალი მფლობელების მიერ.<ref name=history/><ref name=sights/> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ჩეხეთის ქალაქები]] 72w9a4wbaeyhgsqndwsv1c0kxu33668 4827819 4827818 2025-07-07T14:00:21Z Jaba1977 3604 /* ღირსშესანიშნაობები */ 4827819 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = ბრუმოვ-ბილნიცე |მშობლიური სახელი =Brumov-Bylnice |ქვეყანა = ჩეხეთი |პანორამა = Brumov.jpg |პანორამის სიგანე = 280px |წარწერა = |დროშა =Brumov-Bylnice_CZ_flag.svg |გერბი = Znak města Brumov-Bylnice.svg |გერბის სიგანე = 50 |დროშის სიგანე = 50 |lat_dir = N|lat_deg= 49|lat_min= 4|lat_sec=55 |lon_dir = E|lon_deg= 18|lon_min= 1|lon_sec=17 |ქვეყნის რუკის ზომა = 250 |რეგიონის რუკის ზომა = 200 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = ზლინის მხარე{{!}}ზლინი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი=ქაუნთი |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი =იაროსლავ ვანეკი |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = 1255 |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 56,27 |სიმაღლის ტიპი= |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= 330 |მოსახლეობა = 5 400<ref>{{cite web|title=Population of Municipalities – 1 January 2025|url=https://csu.gov.cz/produkty/population-of-municipalities-t4l3n8d2iw|publisher=[[Czech Statistical Office]]|date=2025-05-16}}</ref> |აღწერის წელი = 2025 |სიმჭიდროვე =95,9 |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +1 |DST = +2 |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = 763 31 |საიტი = https://www.brumov-bylnice.cz |კატეგორია ვიკისაწყობში = Brumov-Bylnice }} '''ბრუმოვ-ბილნიცე''' ({{lang-cs|Brumov-Bylnice}}) — ქალაქი [[ჩეხეთი|ჩეხეთის რესპუბლიკის]] [[ზლინის მხარე|ზლინის მხარეში]]. მდებარეობს [[ზლინის რაიონი|ზლინის რაიონში]]. ქალაქის ისტორიული ცენტრი კარგადაა შემონახული. ==გეოგრაფია== ბრუმოვ-ბილნიცე ქალაქ [[ზლინი|ზლინის]] აღმოსავლეთით, 30 კილომეტრში [[სლოვაკეთი|სლოვაკეთის]] საზღვართან მდებარეობს. ქალაქი საზღვრიდან დაახლოებით 5 კილომეტრითაა დაშორებული. ფიზიკურ-გეოგრაფიულად ქალაქი [[თეთრი კარპატები|თეთრ კარპატებშია]] გაშენებული და „ბილე კარპატის“ დაცულ ლანდშაფტის ფარგლებშია. ქალაქის ტერიტორიაზე მდებარე ყველაზე მაღალი წერტილია მთა პრუკლესი, მისი სიმაღლე 836 მეტრია ზღვის დონიდან. ქალაქში მიედინება მდინარე [[ვლარა|ვლარას]] შენაკადი მდინარე [[ბრუმოვი (მდინარე)|ბრუმოვი]]. ==ისტორია== ბრუმოვ-ბილნიცეს დღევანდელ ტერიტორიაზე პირველი [[რომანული არქიტექტურა|რომანული სტილის]] ციხესიმაგრე [[1225]] წელს აშენდა. [[ბრუმოვის ციხესიმაგრე]] ერთ-ერთი ყველაზე ძველია [[მორავია|მორავიის]] ისტორიულ რეგიონში. ქალაქის შესახებ პირველი წერილობითი ჩანაწერი [[1255]] წლით თარიღდება. ციხე და სოფელი [[XIII საუკუნე|XIII]]-[[XIV საუკუნე]]ების მიჯნაზე ეკუთვნოდა ოლრჟიხ ჰრადეცს, ხოლო [[XV საუკუნე|XV საუკუნის]] დასაწყისში — ბოჩეკ კუნშტატელს. [[ჰუსიტური ომები|ჰუსიტური ომების]] შემდეგ ციხე ისევ სამეფო საკუთრება გახდა. სოფელ ბილნიცეს შესახებ ისტორიული წყაროები კი [[1424]] წლითაა დათარიღებული. [[XVII საუკუნე]]ში ბრუმოვმა და ბილნიცემ მტრის არაერთი შემოტევა გადაიტანეს. განსაკუთრებით აქტიურობდნენ უნგრელი დამპყრობლები. [[1663]] წელს თათრებმა და თურქებმა გადაწვეს და თითქმის გაანადგურეს ქალაქი.<ref name=history>{{cite web |title=Historie|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/historie/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> [[XVIII საუკუნე|XVIII]]-[[XIX საუკუნე]]ებში ბრუმოვი და ბილნიცე აღადგინეს, თუმცა ხანძრები და [[ქოლერა]] ხელს უშლიდა მათ განვითარებას. [[1887]] წელს აშენდა პირველი [[რკინიგზის ტრანსპორტი|რკინიგზა]] ბილნიცეში, რაც მნიშვნელოვნად დაეხმარა განვითარების პროცესს. 1928 წელს კი რკინიგზა გაიყვანეს ბრუმოვშიც. [[1964]] წლის 1 ივლისს, ორი მუნიციპალიტეტი — ბრუმოვი და ბილნიცე გაერთიანდა და შეიქმნა ბრუმოვ-ბილნიცე, რომელმაც ქალაქის სტატუსი ამავე წელს მიიღო. 1997 წელს შეცვალა ჩეხეთის და სლოვაკეთის საზღვარი და სლოვაკეთის გარკვეული ნაწილი შეუერთდა ბრუმოვ-ბილნიცეს.<ref name=history/><ref>{{cite web |title=Důležitá data|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/historie/dulezita-data/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> ==ღირსშესანიშნაობები== [[File:Kostel sv. Václava Brumov.JPG|thumb|წმინდა ვენცესლავის ეკლესია]] [[File:Dělnická kolonie, Sidonie, Brumov-Bylnice okres Zlín (02).jpg|thumb|მუშათა კოლონია]] ბრუმოვ-ბილნიცეს ყველაზე მნიშვნელოვანი ისტორიული ძეგლი მისი ციხესიმაგრეა. ეს იყო ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ციხე მორავიის რეგიონში. ციხე [[1760]] წელს ხანძრის შედეგად დაზიანდა და [[1826]] წლის შემდეგ მიატოვეს.<ref name=history/><ref name=sights>{{cite web |title=Památky|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/pamatky/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> წმინდა ვაცლავის ეკლესია ბრუმოვში [[XIII საუკუნე|XIII საუკუნის]] ბოლოს ან [[XIV საუკუნე|XIV საუკუნის]] დასაწყისშია აგებული. იგი მთლიანად გადაკეთდა [[1511]] წელს და დაამატეს კოშკი. [[1834]] წელს კი ეკლესია დღევანდელი სახით აღადგინეს. ეკლესიის ძვირფასი ზარი [[1671]] წელს დაამზადეს. ებრაული სასაფლაო ქალაქის გარეუბანში არის ერთადერთი შემორჩენილი ებრაული სასაფლაო ზლინის რაიონის ტერიტორიაზე. მისი არსებობა ისტორიულ წყაროებში პირველად [[1758]] წლით თარიღდება. ბრუმოვ-ბილნიცეში მდებარეობს ისტორიული მუშათა კოლონია, სადაც მინის მწარმოებელი მუშები XIX საუკუნის ბოლოს და [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] დასაწყისში ცხოვრობდნენ. ეს უნიკალური არქიტექტურის მქონე დასახლება დღეისთვის ნაწილობრივ შეცვლილია ახალი მფლობელების მიერ.<ref name=history/><ref name=sights/> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ჩეხეთის ქალაქები]] ezdco1hhxos2vvyp0766hvjqes7snfi 4827821 4827819 2025-07-07T14:01:21Z Jaba1977 3604 /* ღირსშესანიშნაობები */ 4827821 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = ბრუმოვ-ბილნიცე |მშობლიური სახელი =Brumov-Bylnice |ქვეყანა = ჩეხეთი |პანორამა = Brumov.jpg |პანორამის სიგანე = 280px |წარწერა = |დროშა =Brumov-Bylnice_CZ_flag.svg |გერბი = Znak města Brumov-Bylnice.svg |გერბის სიგანე = 50 |დროშის სიგანე = 50 |lat_dir = N|lat_deg= 49|lat_min= 4|lat_sec=55 |lon_dir = E|lon_deg= 18|lon_min= 1|lon_sec=17 |ქვეყნის რუკის ზომა = 250 |რეგიონის რუკის ზომა = 200 |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = ზლინის მხარე{{!}}ზლინი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი=ქაუნთი |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი =იაროსლავ ვანეკი |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = 1255 |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 56,27 |სიმაღლის ტიპი= |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= 330 |მოსახლეობა = 5 400<ref>{{cite web|title=Population of Municipalities – 1 January 2025|url=https://csu.gov.cz/produkty/population-of-municipalities-t4l3n8d2iw|publisher=[[Czech Statistical Office]]|date=2025-05-16}}</ref> |აღწერის წელი = 2025 |სიმჭიდროვე =95,9 |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +1 |DST = +2 |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = 763 31 |საიტი = https://www.brumov-bylnice.cz |კატეგორია ვიკისაწყობში = Brumov-Bylnice }} '''ბრუმოვ-ბილნიცე''' ({{lang-cs|Brumov-Bylnice}}) — ქალაქი [[ჩეხეთი|ჩეხეთის რესპუბლიკის]] [[ზლინის მხარე|ზლინის მხარეში]]. მდებარეობს [[ზლინის რაიონი|ზლინის რაიონში]]. ქალაქის ისტორიული ცენტრი კარგადაა შემონახული. ==გეოგრაფია== ბრუმოვ-ბილნიცე ქალაქ [[ზლინი|ზლინის]] აღმოსავლეთით, 30 კილომეტრში [[სლოვაკეთი|სლოვაკეთის]] საზღვართან მდებარეობს. ქალაქი საზღვრიდან დაახლოებით 5 კილომეტრითაა დაშორებული. ფიზიკურ-გეოგრაფიულად ქალაქი [[თეთრი კარპატები|თეთრ კარპატებშია]] გაშენებული და „ბილე კარპატის“ დაცულ ლანდშაფტის ფარგლებშია. ქალაქის ტერიტორიაზე მდებარე ყველაზე მაღალი წერტილია მთა პრუკლესი, მისი სიმაღლე 836 მეტრია ზღვის დონიდან. ქალაქში მიედინება მდინარე [[ვლარა|ვლარას]] შენაკადი მდინარე [[ბრუმოვი (მდინარე)|ბრუმოვი]]. ==ისტორია== ბრუმოვ-ბილნიცეს დღევანდელ ტერიტორიაზე პირველი [[რომანული არქიტექტურა|რომანული სტილის]] ციხესიმაგრე [[1225]] წელს აშენდა. [[ბრუმოვის ციხესიმაგრე]] ერთ-ერთი ყველაზე ძველია [[მორავია|მორავიის]] ისტორიულ რეგიონში. ქალაქის შესახებ პირველი წერილობითი ჩანაწერი [[1255]] წლით თარიღდება. ციხე და სოფელი [[XIII საუკუნე|XIII]]-[[XIV საუკუნე]]ების მიჯნაზე ეკუთვნოდა ოლრჟიხ ჰრადეცს, ხოლო [[XV საუკუნე|XV საუკუნის]] დასაწყისში — ბოჩეკ კუნშტატელს. [[ჰუსიტური ომები|ჰუსიტური ომების]] შემდეგ ციხე ისევ სამეფო საკუთრება გახდა. სოფელ ბილნიცეს შესახებ ისტორიული წყაროები კი [[1424]] წლითაა დათარიღებული. [[XVII საუკუნე]]ში ბრუმოვმა და ბილნიცემ მტრის არაერთი შემოტევა გადაიტანეს. განსაკუთრებით აქტიურობდნენ უნგრელი დამპყრობლები. [[1663]] წელს თათრებმა და თურქებმა გადაწვეს და თითქმის გაანადგურეს ქალაქი.<ref name=history>{{cite web |title=Historie|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/historie/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> [[XVIII საუკუნე|XVIII]]-[[XIX საუკუნე]]ებში ბრუმოვი და ბილნიცე აღადგინეს, თუმცა ხანძრები და [[ქოლერა]] ხელს უშლიდა მათ განვითარებას. [[1887]] წელს აშენდა პირველი [[რკინიგზის ტრანსპორტი|რკინიგზა]] ბილნიცეში, რაც მნიშვნელოვნად დაეხმარა განვითარების პროცესს. 1928 წელს კი რკინიგზა გაიყვანეს ბრუმოვშიც. [[1964]] წლის 1 ივლისს, ორი მუნიციპალიტეტი — ბრუმოვი და ბილნიცე გაერთიანდა და შეიქმნა ბრუმოვ-ბილნიცე, რომელმაც ქალაქის სტატუსი ამავე წელს მიიღო. 1997 წელს შეცვალა ჩეხეთის და სლოვაკეთის საზღვარი და სლოვაკეთის გარკვეული ნაწილი შეუერთდა ბრუმოვ-ბილნიცეს.<ref name=history/><ref>{{cite web |title=Důležitá data|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/historie/dulezita-data/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> ==ღირსშესანიშნაობები== [[File:Kostel sv. Václava Brumov.JPG|thumb|წმინდა ვენცესლავის ეკლესია]] [[File:Dělnická kolonie, Sidonie, Brumov-Bylnice okres Zlín (02).jpg|thumb|მუშათა კოლონია]] ბრუმოვ-ბილნიცეს ყველაზე მნიშვნელოვანი ისტორიული ძეგლი მისი ციხესიმაგრეა. ეს იყო ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ციხე მორავიის რეგიონში. ციხე [[1760]] წელს ხანძრის შედეგად დაზიანდა და [[1826]] წლის შემდეგ მიატოვეს.<ref name=history/><ref name=sights>{{cite web |title=Památky|url=https://www.brumov-bylnice.cz/turista/pamatky/|publisher=Město Brumov-Bylnice|language=cs|access-date=2022-01-04}}</ref> წმინდა ვაცლავის ეკლესია ბრუმოვში [[XIII საუკუნე|XIII საუკუნის]] ბოლოს ან [[XIV საუკუნე|XIV საუკუნის]] დასაწყისშია აგებული. იგი მთლიანად გადაკეთდა [[1511]] წელს და დაამატეს კოშკი. [[1834]] წელს კი ეკლესია დღევანდელი სახით აღადგინეს. ეკლესიის ძვირფასი ზარი [[1671]] წელს დაამზადეს. ებრაული სასაფლაო ქალაქის გარეუბანში არის ერთადერთი შემორჩენილი ებრაული სასაფლაო ზლინის რაიონის ტერიტორიაზე. მისი არსებობა ისტორიულ წყაროებში პირველად [[1758]] წლით თარიღდება. ბრუმოვ-ბილნიცეში მდებარეობს ისტორიული მუშათა კოლონია, სადაც მინის მწარმოებელი მუშები XIX საუკუნის ბოლოს და [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] დასაწყისში ცხოვრობდნენ. ეს უნიკალური არქიტექტურის მქონე დასახლება დღეისთვის ნაწილობრივ შეცვლილია ახალი მფლობელების მიერ.<ref name=history/><ref name=sights/> ==რესურსები ინტერნეტში== {{commons category|Brumov-Bylnice}} *{{official|https://www.brumov-bylnice.cz/}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ჩეხეთის ქალაქები]] bp09wacr63jqua2zk0j88ti3xrftmno 3 592426 4827811 2025-07-07T13:51:50Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: {{გამარჯობა}}— ~~~~ 4827811 wikitext text/x-wiki {{გამარჯობა}}— [[მომხმარებელი:Jaba1977|<span style="color:#006400;">'''''Wiki -'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:Jaba1977|<span style="color:#006400">'''''ჯაბა'''''</span>]] 13:51, 7 ივლისი 2025 (UTC) ry9y6gumz64j3x46ttmwh47z0q5dlhi 0 592427 4827836 2025-07-07T14:18:46Z იაკობ მახარაძე 77021 ახალი გვერდი: '''დანიის სრუტეები''' − [[სრუტე]]ები, რომლებიც [[ბალტიის ზღვა]]სა და [[ჩრდილოეთის ზღვა]]ს აკავშირებენ [[კატეგატი|კატეგატთან]] და [[სკაგერაკი|სკაგერაკთან]] ერთად. ისტორიულად, დანიის სრუტ... 4827836 wikitext text/x-wiki '''დანიის სრუტეები''' − [[სრუტე]]ები, რომლებიც [[ბალტიის ზღვა]]სა და [[ჩრდილოეთის ზღვა]]ს აკავშირებენ [[კატეგატი|კატეგატთან]] და [[სკაგერაკი|სკაგერაკთან]] ერთად. ისტორიულად, დანიის სრუტეები [[დანია|დანიის]] შიდა სანაოსნო წყლები იყო, თუმცა, ტერიტორიების დაკარგვის გამო, დღეისთვის [[ერესუნის სრუტე]] და [[ფემარნ-ბელტი]] [[შვედეთი|შვედეთთან]] და [[გერმანია]]სთან საზიარო წყალსატევებია, ხოლო [[დიდი ბელტი]] და [[მცირე ბელტი]] დანიის [[ტერიტორიული ზღვა|ტერიტორიულ წყლებს]] წარმოადგენს. კოპენჰაგენის 1857 წლის კონვენციის მიხედვით, დანიის სრუტეები ღიაა კომერციული გადაზიდვებისთვის.<ref>{{Cite book |last=Law of the Sea Institute |title=The Law of the Sea in the 1980s |publisher=Law of the Sea Institute |year=1983 |location=University of Virginia |pages=600}}</ref> ზოგადად, სრუტეები საერთაშორისო სანაოსნო წყლებაა მიჩნეული. l9r8h9k7ecyws9usu8nlfrzai8cn7q4 4827847 4827836 2025-07-07T15:23:11Z იაკობ მახარაძე 77021 4827847 wikitext text/x-wiki '''დანიის სრუტეები''' − [[სრუტე]]ები, რომლებიც [[ბალტიის ზღვა]]სა და [[ჩრდილოეთის ზღვა]]ს აკავშირებენ [[კატეგატი|კატეგატთან]] და [[სკაგერაკი|სკაგერაკთან]] ერთად. ისტორიულად, დანიის სრუტეები [[დანია|დანიის]] შიდა სანაოსნო წყლები იყო, თუმცა, ტერიტორიების დაკარგვის გამო, დღეისთვის [[ერესუნის სრუტე]] და [[ფემარნ-ბელტი]] [[შვედეთი|შვედეთთან]] და [[გერმანია]]სთან საზიარო წყალსატევებია, ხოლო [[დიდი ბელტი]] და [[მცირე ბელტი]] დანიის [[ტერიტორიული ზღვა|ტერიტორიულ წყლებს]] წარმოადგენს. კოპენჰაგენის 1857 წლის კონვენციის მიხედვით, დანიის სრუტეები ღიაა კომერციული გადაზიდვებისთვის.<ref>{{Cite book |last=Law of the Sea Institute |title=The Law of the Sea in the 1980s |publisher=Law of the Sea Institute |year=1983 |location=University of Virginia |pages=600}}</ref> ზოგადად, სრუტეები საერთაშორისო სანაოსნო წყლებადაა მიჩნეული. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[კილის არხი]] *[[გეტეს არხი]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:დანიის სრუტეები]] [[კატეგორია:ბალტიის ზღვა]] [[კატეგორია:კატეგატი]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთის ზღვის წყალსატევები]] [[კატეგორია:საერთაშორისო სრუტეები]] [[კატეგორია:შვედეთის სრუტეები]] [[კატეგორია:გერმანიის სრუტეები]] [[კატეგორია:ატლანტის ოკეანის სრუტეები]] 9ex3iiktdgv586zqeuprgc14qj0bwwx 4827848 4827847 2025-07-07T15:25:32Z იაკობ მახარაძე 77021 4827848 wikitext text/x-wiki [[File:Belte inter.png|thumb|upright=1.4|დანიის სრუტეები]] '''დანიის სრუტეები''' − [[სრუტე]]ები, რომლებიც [[ბალტიის ზღვა]]სა და [[ჩრდილოეთის ზღვა]]ს აკავშირებენ [[კატეგატი|კატეგატთან]] და [[სკაგერაკი|სკაგერაკთან]] ერთად. ისტორიულად, დანიის სრუტეები [[დანია|დანიის]] შიდა სანაოსნო წყლები იყო, თუმცა, ტერიტორიების დაკარგვის გამო, დღეისთვის [[ერესუნის სრუტე]] და [[ფემარნ-ბელტი]] [[შვედეთი|შვედეთთან]] და [[გერმანია]]სთან საზიარო წყალსატევებია, ხოლო [[დიდი ბელტი]] და [[მცირე ბელტი]] დანიის [[ტერიტორიული ზღვა|ტერიტორიულ წყლებს]] წარმოადგენს. კოპენჰაგენის 1857 წლის კონვენციის მიხედვით, დანიის სრუტეები ღიაა კომერციული გადაზიდვებისთვის.<ref>{{Cite book |last=Law of the Sea Institute |title=The Law of the Sea in the 1980s |publisher=Law of the Sea Institute |year=1983 |location=University of Virginia |pages=600}}</ref> ზოგადად, სრუტეები საერთაშორისო სანაოსნო წყლებადაა მიჩნეული. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[კილის არხი]] *[[გეტეს არხი]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:დანიის სრუტეები]] [[კატეგორია:ბალტიის ზღვა]] [[კატეგორია:კატეგატი]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთის ზღვის წყალსატევები]] [[კატეგორია:საერთაშორისო სრუტეები]] [[კატეგორია:შვედეთის სრუტეები]] [[კატეგორია:გერმანიის სრუტეები]] [[კატეგორია:ატლანტის ოკეანის სრუტეები]] f618gwuxvlmu9hhhqku92mrrpge3dbj 0 592428 4827840 2025-07-07T14:30:08Z ლაზარე ზანგური 170233 ახალი გვერდი: {{subst:მუშავდება}}'''პარმასტეგა''' — ==კლასიპიკაცია== პარმასტეგა ითვლება ერთ -ერთ ყველაზე ბაზალურ სტეგოკეფალიანად ცნობილ სახეობად და მოთავსებულია ტეტრაპოდების გვირგვინის ჯგუფის... 4827840 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/ლაზარე ზანგური|ლაზარე ზანგური]].|7|07|2025}}'''პარმასტეგა''' — ==კლასიპიკაცია== პარმასტეგა ითვლება ერთ -ერთ ყველაზე ბაზალურ სტეგოკეფალიანად ცნობილ სახეობად და მოთავსებულია ტეტრაპოდების გვირგვინის ჯგუფის გარეთ . ქვემოთ მოცემულია გამარტივებული კლადოგრამა, რომელიც დაფუძნებულია ბეზნოსოვის და სხვების მიერ გამოქვეყნებულ კვლევაზე .2019 წელი[ 3 ] <ref>(en) Pavel A. Beznosov, Jennifer A. Clack, Ervīns Lukševičs, Marcello Ruta et Per Erik Ahlberg, « Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae », Nature, vol. 574, no 7779,‎ octobre 2019, p. 527–531 (ISSN 1476-4687, PMID 31645719, DOI 10.1038/s41586-019-1636-y, S2CID 204848799, lire en ligne [archive])</ref> {{clade| style=font-size:85%;line-height:85% |label1=[[Elpistostegalia#Classification|◄]]&nbsp;[[Stegocephalia]] |1={{clade |1={{clade |1={{éteint}}''[[Elpistostege]]'' |2={{éteint}}''[[Tiktaalik]]'' [[File:Tiktaalik BW.jpg|70 px]] |3={{clade |1={{éteint}}''[[Elginerpeton]]'' [[File:Elginerpeton BW.jpg|70 px]] |2={{éteint}}'''''Parmastega''''' [[File:Parmastega.png|60 px]] |3={{clade |1={{éteint}}''[[Densignathus]]'' |2={{éteint}}''[[Ventastega]]'' [[File:Ventastega life restoration white background.jpg|60 px]] |3={{clade |1={{éteint}}''[[Metaxygnathus]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Ymeria]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Ichthyostega]]'' [[File:Ichthyostega BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1={{éteint}}''[[Acanthostega]]'' [[File:Acanthostega BW.jpg|70 px]] |2={{éteint}}''[[Ossinodus]]'' [[File:Ossinodus.jpg|60 px]] |3={{clade |1={{éteint}}''[[Whatcheeria]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Pederpes]]'' [[File:Pederpes22small.jpg|70 px]] |2={{clade |1={{éteint}}''[[Tantallognathus]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Sigournea]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Crassigyrinus]]'' [[File:Crassigyrinus BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1={{éteint}}''[[Greererpeton]]'' [[File:Greererpeton_DB2.jpg|50 px]] |2={{clade |1={{éteint}}[[Baphetidae]] [[File:Loxomma1DB.jpg|70 px]] |2=[[Tetrapoda]] ([[groupe-couronne]]) [[File:Seymouria BW.jpg|70 px]]}} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:]] 2kcsjzx610h2ei1ib3mvwf5auxia0j4 4828109 4827840 2025-07-07T18:49:48Z ლაზარე ზანგური 170233 4828109 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = პარმასტეგა | სურათის ფაილი =Parmastega.png | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = | სურათის ფაილი2 = | სურათის წარწერა2 = | სურათის აღწერა2 = | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | ქვესამეფო = | განყოფილება = | განყოფილება_რანგის_გარეშე = | ქვეგანყოფილება = | ზეტიპი = | ტიპი = | ტიპი_რანგის_გარეშე = | ქვეტიპი = | ზეკლასი = | კლასი = | კლასი_რანგის_გარეშე = | ქვეკლასი = | ინფრაკლასი = | ზერიგი = | რიგი = | რიგი_რანგის_გარეშე = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = | ოჯახი = | ოჯახი_რანგის_გარეშე = | ქვეოჯახი = | ზეტრიბა = | ტრიბა = | ქვეტრიბა = | გვარი = | გვარი_რანგის_გარეშე = | ქვეგვარი = | sectio = | სახეობა = | ქვესახეობა = | ლათ = | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | სექციის სახელი2 = | სექციის ტექსტი2 = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | დაცვის სტატუსი = | ვიკისახეობები = | commons = | iucn = | itis = | ncbi = | eol = | grin = | რანგი = | ipni = | tpl = | mb = | fw = }}{{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/ლაზარე ზანგური|ლაზარე ზანგური]].|7|07|2025}}'''პარმასტეგა''' —დევონური ხანიდან აღებული ღეროვანი ტეტრაპოდების გადაშენებული გვარი იყო , რომელიც ფამენური ხანის ყველაზე ადრეული პერიოდით(დაახლოებით 372 მილიონი წლის წინ) თარიღდება, რაც განსხვავდება გვიანდელი ფამენური ხანის (365–359 მილიონი წლის წინ) ცნობილი გვიანდელი ნამარხებისგან. ეს გვიანდელი ნამარხები გაცილებით ახალგაზრდაა, დაახლოებით 30 მილიონი წლით, ვიდრე ტეტრაპოდების უძველესი ნაკვალევი, რაც საიდუმლოს წარმოადგენდა, რომლის შესახებაც პარმასტეგას მიერ სამგანზომილებიანი რეკონსტრუქციიდან უფრო ახლახან აღწერილმა მორფოლოგიამ გარკვეული ინფორმაციის მოპოვებაში დაგვეხმარა. ერთი საიდუმლო რჩება, თუ რაზე ნადირობდა ის ზუსტად. ხმელეთზე დიდი უხერხემლოები ბინადრობდნენ, თუმცა ისინი აუცილებლად ფართოდ არ იყვნენ გავრცელებული. ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ის სხვა ნაპირზე მცხოვრებ ადრეულ ამფიბიებზეც ნადირობდა, თუმცა ეს უფრო სპეკულაციურია. ასევე შესაძლებელია, რომ ის ზღვის მორიელებზე ნადირობდა , რომლებიც კომფორტულად გრძნობდნენ თავს როგორც ხმელეთზე, ასევე ზღვაში. [ 1 ]<ref> Beznosov, Pavel A.; Clack, Jennifer A.; Lukševičs, Ervīns; Ruta, Marcello; Ahlberg, Per Erik (October 2019). "Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae" (PDF). Nature. 574 (7779): 527–531. Bibcode:2019Natur.574..527B. doi:10.1038/s41586-019-1636-y. ISSN 1476-4687. PMID 31645719. S2CID 204848799.</ref> ==ეტიმოლოგია== ზოგადი სახელწოდება „პარმასტეგა“ მომდინარეობს კომის სიტყვიდან „პარმა“, რომელიც აღწერს ტყიან ბორცვებიან ლანდშაფტს, რომელიც დამახასიათებელია იმ რეგიონისთვის, სადაც ნამარხები აღმოაჩინეს, და ბერძნული სიტყვა „სტეგიდან“, რომელიც სახურავს ნიშნავს და თავის ქალის სახურავს აღნიშნავს . [ 1 ]<ref> Beznosov, Pavel A.; Clack, Jennifer A.; Lukševičs, Ervīns; Ruta, Marcello; Ahlberg, Per Erik (October 2019). "Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae" (PDF). Nature. 574 (7779): 527–531. Bibcode:2019Natur.574..527B. doi:10.1038/s41586-019-1636-y. ISSN 1476-4687. PMID 31645719. S2CID 204848799.</ref> ==აღწერა== პარმასტეგას მაქსიმალური სიგრძე დაახლოებით 130 სანტიმეტრია (4 ფუტი). მისი თვალები თავის ზედა ნაწილშია განლაგებული, თანამედროვე ნიანგების მსგავსად, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ ის, სავარაუდოდ, დიდ დროს ატარებდა წყლის ზედაპირზე ყურებაში, მაშინ როცა სხეულის დანარჩენი ნაწილი წყალში იყო ჩაძირული. [ 2 ]<ref> "Devonian Tetrapod Had Crocodile-Like Lifestyle - Paleontology". Breaking Science News | Sci-News.com. 2019-10-24. Retrieved 2021-08-24.</ref> მას აქვს ბასრი კბილები, მათ შორის ეშვების წყვილი და კიდეების მწკრივები ადსიმფიზიურ ფირფიტაზე, რაც ერთად მას წყლის პირას ჩასაფრების უნარიან მონადირედ აქცევდა. [ 1 ]<ref> Beznosov, Pavel A.; Clack, Jennifer A.; Lukševičs, Ervīns; Ruta, Marcello; Ahlberg, Per Erik (October 2019). "Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae" (PDF). Nature. 574 (7779): 527–531. Bibcode:2019Natur.574..527B. doi:10.1038/s41586-019-1636-y. ISSN 1476-4687. PMID 31645719. S2CID 204848799.</ref> კითხვა, თუ რაზე ნადირობდა ის, საიდუმლოდ რჩება, რადგან დიდი ხმელეთის უხერხემლოები იმ დროს იშვიათი არ იყო, მაგრამ მაინც იშვიათი. პარმასტეგამ თავისი საცხოვრებელი ადგილი არაღრმა მტკნარი წყლის ლაგუნებში დაამკვიდრა იმ ტერიტორიაზე, რომელიც ახლა რუსეთის ტერიტორიას წარმოადგენს. სხვა ბაზალური სტეგოკეფალების მსგავსად, ის ძირითადად ლაყუჩებით სუნთქავდა, რადგან დაბალი ნესტოები ჰქონდათ, რომლებიც წყალში ჩაძირული რჩებოდა წყლის ლაყუჩებამდე მისასვლელად. გარდა ამისა, მას ასევე ჰქონდა თავის თავზე სპირალი, რომელიც ჰაერის სუნთქვისთვის გამოიყენებოდა ცუდად ჟანგბადით ან სხვაგვარად ცუდი წყლის პირობებში, თანამედროვე ტელეოსტების მსგავსად , რომლებიც ლაბირინთულ ორგანოს მსგავსი წესით იყენებენ . [ 3 ]<ref> Fröbisch, Nadia B.; Witzmann, Florian (2019). "Early tetrapods had an eye on the land". Nature. 574 (7779). Springer Nature: 494–495. Bibcode:2019Natur.574..494F. doi:10.1038/d41586-019-03107-0. PMID 31645741. Retrieved 5 November 2019.</ref> ==ტეტრაპოდებს შორის დათარიღება== მიუხედავად იმისა, რომ ტეტრაპოდების ნაკვალევი დაახლოებით 385 მილიონი წლის წინანდელია , პარმასტეგა ამ ჯგუფს მიკუთვნებული უძველესი კარგად შემონახული ნამარხია . ორი ყველაზე სრულყოფილი და ცნობილი ტეტრაპოდი, აკანთოსტეგა და იხთიოსტეგა, შედარებით უფრო ახალია (დაახლოებით 365 მილიონი წლის) , იმ დროს, როდესაც ტეტრაპოდებმა უკვე დიდწილად დაიპყრეს წყლის გარემო და ავლენდნენ ფორმებისა და ცხოვრების წესის დიდ მრავალფეროვნებას [ 1 ] <ref>(en) Sanchez, S., Tafforeau, P., Clack, J. A. & Ahlberg, P. E. Nature 537, 408–411 (2016)</ref>. ==აღწერა და პალეობიოლოგია== ეს წყლის ცხოველია, რომელიც ლაყუჩებით სუნთქავდა . მისი სიგრძე, სავარაუდოდ, 1.3 მეტრზე მეტია. მისი მხრის სარტყელი ნაწილობრივ ხრტილისგან შედგება , რომელიც ძვალზე ნაკლებად გამძლეა, ამიტომ გვარის შემქმნელები თვლიან, რომ მისი ხერხემალი და კიდურები, რომლებიც არ არის შემონახული, შესაძლოა მთლიანად ხრტილოვანი ყოფილიყო [ 2 ]<ref>(en) « Devonian Tetrapod Had Crocodile-Like Lifestyle [archive] », sur sci-news.com, 24 octobre 2019 (consulté le 24 octobre 2019).</ref> . პარმასტეგას თავის ქალის ყველაზე აღსანიშნავი თავისებურება მისი თვალის ბუდეების ფორმა და მდებარეობაა . ეს არის დიდი, ოვალური ფორმის ღიობები, რომლებიც წინ და გვერდებზეა მიმართული და მაღლა არის განლაგებული, გარკვეულწილად აწეული ცხოველის თავის ქალის ზედა ნაწილისკენ . [ 3 ]<ref>(en) Pavel A. Beznosov, Jennifer A. Clack, Ervīns Lukševičs, Marcello Ruta et Per Erik Ahlberg, « Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae », Nature, vol. 574, no 7779,‎ octobre 2019, p. 527–531 (ISSN 1476-4687, PMID 31645719, DOI 10.1038/s41586-019-1636-y, S2CID 204848799, lire en ligne [archive])</ref> მისი წინ წამოწეული თვალები, ნიანგის მსგავს თავის ქალასთან ერთად, სავარაუდოდ, მსგავს ცხოვრების წესზე მიუთითებს. პარმასტეგა წყლის დონის ქვემოთ ცურავდა და ტივტივებდა, რის გამოც მხოლოდ თვალები ჰქონდა გამოწეული. მისი ნესტოები პატარაა და განლაგებულია ზედა ყბის წინა და ძირში ; ისინი წყალს ლაყუჩებამდე მისვლის საშუალებას აძლევს, რათა ცხოველმა სუნთქვა შეძლოს. გაითვალისწინეთ, რომ ტეტრაპოდების უფრო განვითარებულ ფორმებში ისინი გაცილებით მაღლა არიან განლაგებული და ზომით გაცილებით დიდია, რათა ღია ჰაერზე სრულად სუნთქვა შეძლონ, მაგალითად, ტემნოსპონდილებსა და სეიმურიამორფებში [ 3 ]<ref>(en) Pavel A. Beznosov, Jennifer A. Clack, Ervīns Lukševičs, Marcello Ruta et Per Erik Ahlberg, « Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae », Nature, vol. 574, no 7779,‎ octobre 2019, p. 527–531 (ISSN 1476-4687, PMID 31645719, DOI 10.1038/s41586-019-1636-y, S2CID 204848799, lire en ligne [archive])</ref> . თუმცა, პარმასტეგას ასევე შეუძლია ჰაერის პირდაპირ სუნთქვა სასუნთქი ხვრელის, მისი ორბიტების უკან მდებარე სპირაკულის მეშვეობით . მისი თხელი, ელასტიური ქვედა ყბა ნემსის მსგავსი კბილებით კონტრასტს ქმნის მის ზედა ყბასთან, რომელსაც დიდი, მტკიცე ეშვები აქვს. ==კლასიპიკაცია== პარმასტეგა ითვლება ერთ -ერთ ყველაზე ბაზალურ სტეგოკეფალიანად ცნობილ სახეობად და მოთავსებულია ტეტრაპოდების გვირგვინის ჯგუფის გარეთ . ქვემოთ მოცემულია გამარტივებული კლადოგრამა, რომელიც დაფუძნებულია ბეზნოსოვის და სხვების მიერ გამოქვეყნებულ კვლევაზე .2019 წელი[ 3 ] <ref>(en) Pavel A. Beznosov, Jennifer A. Clack, Ervīns Lukševičs, Marcello Ruta et Per Erik Ahlberg, « Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae », Nature, vol. 574, no 7779,‎ octobre 2019, p. 527–531 (ISSN 1476-4687, PMID 31645719, DOI 10.1038/s41586-019-1636-y, S2CID 204848799, lire en ligne [archive])</ref> {{clade| style=font-size:85%;line-height:85% |label1=[[Elpistostegalia#Classification|◄]]&nbsp;[[Stegocephalia]] |1={{clade |1={{clade |1={{éteint}}''[[Elpistostege]]'' |2={{éteint}}''[[Tiktaalik]]'' [[File:Tiktaalik BW.jpg|70 px]] |3={{clade |1={{éteint}}''[[Elginerpeton]]'' [[File:Elginerpeton BW.jpg|70 px]] |2={{éteint}}'''''Parmastega''''' [[File:Parmastega.png|60 px]] |3={{clade |1={{éteint}}''[[Densignathus]]'' |2={{éteint}}''[[Ventastega]]'' [[File:Ventastega life restoration white background.jpg|60 px]] |3={{clade |1={{éteint}}''[[Metaxygnathus]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Ymeria]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Ichthyostega]]'' [[File:Ichthyostega BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1={{éteint}}''[[Acanthostega]]'' [[File:Acanthostega BW.jpg|70 px]] |2={{éteint}}''[[Ossinodus]]'' [[File:Ossinodus.jpg|60 px]] |3={{clade |1={{éteint}}''[[Whatcheeria]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Pederpes]]'' [[File:Pederpes22small.jpg|70 px]] |2={{clade |1={{éteint}}''[[Tantallognathus]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Sigournea]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Crassigyrinus]]'' [[File:Crassigyrinus BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1={{éteint}}''[[Greererpeton]]'' [[File:Greererpeton_DB2.jpg|50 px]] |2={{clade |1={{éteint}}[[Baphetidae]] [[File:Loxomma1DB.jpg|70 px]] |2=[[Tetrapoda]] ([[groupe-couronne]]) [[File:Seymouria BW.jpg|70 px]]}} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:]] orak0idgigjauurs5opkr3rwtshnotp 4828110 4828109 2025-07-07T18:50:41Z ლაზარე ზანგური 170233 4828110 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/ლაზარე ზანგური|ლაზარე ზანგური]].|7|07|2025}}{{ტაქსოდაფა | სახელი = პარმასტეგა | სურათის ფაილი =Parmastega.png | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = | სურათის ფაილი2 = | სურათის წარწერა2 = | სურათის აღწერა2 = | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | ქვესამეფო = | განყოფილება = | განყოფილება_რანგის_გარეშე = | ქვეგანყოფილება = | ზეტიპი = | ტიპი = | ტიპი_რანგის_გარეშე = | ქვეტიპი = | ზეკლასი = | კლასი = | კლასი_რანგის_გარეშე = | ქვეკლასი = | ინფრაკლასი = | ზერიგი = | რიგი = | რიგი_რანგის_გარეშე = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = | ოჯახი = | ოჯახი_რანგის_გარეშე = | ქვეოჯახი = | ზეტრიბა = | ტრიბა = | ქვეტრიბა = | გვარი = | გვარი_რანგის_გარეშე = | ქვეგვარი = | sectio = | სახეობა = | ქვესახეობა = | ლათ = | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | სექციის სახელი2 = | სექციის ტექსტი2 = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | დაცვის სტატუსი = | ვიკისახეობები = | commons = | iucn = | itis = | ncbi = | eol = | grin = | რანგი = | ipni = | tpl = | mb = | fw = }}'''პარმასტეგა''' —დევონური ხანიდან აღებული ღეროვანი ტეტრაპოდების გადაშენებული გვარი იყო , რომელიც ფამენური ხანის ყველაზე ადრეული პერიოდით(დაახლოებით 372 მილიონი წლის წინ) თარიღდება, რაც განსხვავდება გვიანდელი ფამენური ხანის (365–359 მილიონი წლის წინ) ცნობილი გვიანდელი ნამარხებისგან. ეს გვიანდელი ნამარხები გაცილებით ახალგაზრდაა, დაახლოებით 30 მილიონი წლით, ვიდრე ტეტრაპოდების უძველესი ნაკვალევი, რაც საიდუმლოს წარმოადგენდა, რომლის შესახებაც პარმასტეგას მიერ სამგანზომილებიანი რეკონსტრუქციიდან უფრო ახლახან აღწერილმა მორფოლოგიამ გარკვეული ინფორმაციის მოპოვებაში დაგვეხმარა. ერთი საიდუმლო რჩება, თუ რაზე ნადირობდა ის ზუსტად. ხმელეთზე დიდი უხერხემლოები ბინადრობდნენ, თუმცა ისინი აუცილებლად ფართოდ არ იყვნენ გავრცელებული. ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ის სხვა ნაპირზე მცხოვრებ ადრეულ ამფიბიებზეც ნადირობდა, თუმცა ეს უფრო სპეკულაციურია. ასევე შესაძლებელია, რომ ის ზღვის მორიელებზე ნადირობდა , რომლებიც კომფორტულად გრძნობდნენ თავს როგორც ხმელეთზე, ასევე ზღვაში. [ 1 ]<ref> Beznosov, Pavel A.; Clack, Jennifer A.; Lukševičs, Ervīns; Ruta, Marcello; Ahlberg, Per Erik (October 2019). "Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae" (PDF). Nature. 574 (7779): 527–531. Bibcode:2019Natur.574..527B. doi:10.1038/s41586-019-1636-y. ISSN 1476-4687. PMID 31645719. S2CID 204848799.</ref> ==ეტიმოლოგია== ზოგადი სახელწოდება „პარმასტეგა“ მომდინარეობს კომის სიტყვიდან „პარმა“, რომელიც აღწერს ტყიან ბორცვებიან ლანდშაფტს, რომელიც დამახასიათებელია იმ რეგიონისთვის, სადაც ნამარხები აღმოაჩინეს, და ბერძნული სიტყვა „სტეგიდან“, რომელიც სახურავს ნიშნავს და თავის ქალის სახურავს აღნიშნავს . [ 1 ]<ref> Beznosov, Pavel A.; Clack, Jennifer A.; Lukševičs, Ervīns; Ruta, Marcello; Ahlberg, Per Erik (October 2019). "Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae" (PDF). Nature. 574 (7779): 527–531. Bibcode:2019Natur.574..527B. doi:10.1038/s41586-019-1636-y. ISSN 1476-4687. PMID 31645719. S2CID 204848799.</ref> ==აღწერა== პარმასტეგას მაქსიმალური სიგრძე დაახლოებით 130 სანტიმეტრია (4 ფუტი). მისი თვალები თავის ზედა ნაწილშია განლაგებული, თანამედროვე ნიანგების მსგავსად, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ ის, სავარაუდოდ, დიდ დროს ატარებდა წყლის ზედაპირზე ყურებაში, მაშინ როცა სხეულის დანარჩენი ნაწილი წყალში იყო ჩაძირული. [ 2 ]<ref> "Devonian Tetrapod Had Crocodile-Like Lifestyle - Paleontology". Breaking Science News | Sci-News.com. 2019-10-24. Retrieved 2021-08-24.</ref> მას აქვს ბასრი კბილები, მათ შორის ეშვების წყვილი და კიდეების მწკრივები ადსიმფიზიურ ფირფიტაზე, რაც ერთად მას წყლის პირას ჩასაფრების უნარიან მონადირედ აქცევდა. [ 1 ]<ref> Beznosov, Pavel A.; Clack, Jennifer A.; Lukševičs, Ervīns; Ruta, Marcello; Ahlberg, Per Erik (October 2019). "Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae" (PDF). Nature. 574 (7779): 527–531. Bibcode:2019Natur.574..527B. doi:10.1038/s41586-019-1636-y. ISSN 1476-4687. PMID 31645719. S2CID 204848799.</ref> კითხვა, თუ რაზე ნადირობდა ის, საიდუმლოდ რჩება, რადგან დიდი ხმელეთის უხერხემლოები იმ დროს იშვიათი არ იყო, მაგრამ მაინც იშვიათი. პარმასტეგამ თავისი საცხოვრებელი ადგილი არაღრმა მტკნარი წყლის ლაგუნებში დაამკვიდრა იმ ტერიტორიაზე, რომელიც ახლა რუსეთის ტერიტორიას წარმოადგენს. სხვა ბაზალური სტეგოკეფალების მსგავსად, ის ძირითადად ლაყუჩებით სუნთქავდა, რადგან დაბალი ნესტოები ჰქონდათ, რომლებიც წყალში ჩაძირული რჩებოდა წყლის ლაყუჩებამდე მისასვლელად. გარდა ამისა, მას ასევე ჰქონდა თავის თავზე სპირალი, რომელიც ჰაერის სუნთქვისთვის გამოიყენებოდა ცუდად ჟანგბადით ან სხვაგვარად ცუდი წყლის პირობებში, თანამედროვე ტელეოსტების მსგავსად , რომლებიც ლაბირინთულ ორგანოს მსგავსი წესით იყენებენ . [ 3 ]<ref> Fröbisch, Nadia B.; Witzmann, Florian (2019). "Early tetrapods had an eye on the land". Nature. 574 (7779). Springer Nature: 494–495. Bibcode:2019Natur.574..494F. doi:10.1038/d41586-019-03107-0. PMID 31645741. Retrieved 5 November 2019.</ref> ==ტეტრაპოდებს შორის დათარიღება== მიუხედავად იმისა, რომ ტეტრაპოდების ნაკვალევი დაახლოებით 385 მილიონი წლის წინანდელია , პარმასტეგა ამ ჯგუფს მიკუთვნებული უძველესი კარგად შემონახული ნამარხია . ორი ყველაზე სრულყოფილი და ცნობილი ტეტრაპოდი, აკანთოსტეგა და იხთიოსტეგა, შედარებით უფრო ახალია (დაახლოებით 365 მილიონი წლის) , იმ დროს, როდესაც ტეტრაპოდებმა უკვე დიდწილად დაიპყრეს წყლის გარემო და ავლენდნენ ფორმებისა და ცხოვრების წესის დიდ მრავალფეროვნებას [ 1 ] <ref>(en) Sanchez, S., Tafforeau, P., Clack, J. A. & Ahlberg, P. E. Nature 537, 408–411 (2016)</ref>. ==აღწერა და პალეობიოლოგია== ეს წყლის ცხოველია, რომელიც ლაყუჩებით სუნთქავდა . მისი სიგრძე, სავარაუდოდ, 1.3 მეტრზე მეტია. მისი მხრის სარტყელი ნაწილობრივ ხრტილისგან შედგება , რომელიც ძვალზე ნაკლებად გამძლეა, ამიტომ გვარის შემქმნელები თვლიან, რომ მისი ხერხემალი და კიდურები, რომლებიც არ არის შემონახული, შესაძლოა მთლიანად ხრტილოვანი ყოფილიყო [ 2 ]<ref>(en) « Devonian Tetrapod Had Crocodile-Like Lifestyle [archive] », sur sci-news.com, 24 octobre 2019 (consulté le 24 octobre 2019).</ref> . პარმასტეგას თავის ქალის ყველაზე აღსანიშნავი თავისებურება მისი თვალის ბუდეების ფორმა და მდებარეობაა . ეს არის დიდი, ოვალური ფორმის ღიობები, რომლებიც წინ და გვერდებზეა მიმართული და მაღლა არის განლაგებული, გარკვეულწილად აწეული ცხოველის თავის ქალის ზედა ნაწილისკენ . [ 3 ]<ref>(en) Pavel A. Beznosov, Jennifer A. Clack, Ervīns Lukševičs, Marcello Ruta et Per Erik Ahlberg, « Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae », Nature, vol. 574, no 7779,‎ octobre 2019, p. 527–531 (ISSN 1476-4687, PMID 31645719, DOI 10.1038/s41586-019-1636-y, S2CID 204848799, lire en ligne [archive])</ref> მისი წინ წამოწეული თვალები, ნიანგის მსგავს თავის ქალასთან ერთად, სავარაუდოდ, მსგავს ცხოვრების წესზე მიუთითებს. პარმასტეგა წყლის დონის ქვემოთ ცურავდა და ტივტივებდა, რის გამოც მხოლოდ თვალები ჰქონდა გამოწეული. მისი ნესტოები პატარაა და განლაგებულია ზედა ყბის წინა და ძირში ; ისინი წყალს ლაყუჩებამდე მისვლის საშუალებას აძლევს, რათა ცხოველმა სუნთქვა შეძლოს. გაითვალისწინეთ, რომ ტეტრაპოდების უფრო განვითარებულ ფორმებში ისინი გაცილებით მაღლა არიან განლაგებული და ზომით გაცილებით დიდია, რათა ღია ჰაერზე სრულად სუნთქვა შეძლონ, მაგალითად, ტემნოსპონდილებსა და სეიმურიამორფებში [ 3 ]<ref>(en) Pavel A. Beznosov, Jennifer A. Clack, Ervīns Lukševičs, Marcello Ruta et Per Erik Ahlberg, « Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae », Nature, vol. 574, no 7779,‎ octobre 2019, p. 527–531 (ISSN 1476-4687, PMID 31645719, DOI 10.1038/s41586-019-1636-y, S2CID 204848799, lire en ligne [archive])</ref> . თუმცა, პარმასტეგას ასევე შეუძლია ჰაერის პირდაპირ სუნთქვა სასუნთქი ხვრელის, მისი ორბიტების უკან მდებარე სპირაკულის მეშვეობით . მისი თხელი, ელასტიური ქვედა ყბა ნემსის მსგავსი კბილებით კონტრასტს ქმნის მის ზედა ყბასთან, რომელსაც დიდი, მტკიცე ეშვები აქვს. ==კლასიპიკაცია== პარმასტეგა ითვლება ერთ -ერთ ყველაზე ბაზალურ სტეგოკეფალიანად ცნობილ სახეობად და მოთავსებულია ტეტრაპოდების გვირგვინის ჯგუფის გარეთ . ქვემოთ მოცემულია გამარტივებული კლადოგრამა, რომელიც დაფუძნებულია ბეზნოსოვის და სხვების მიერ გამოქვეყნებულ კვლევაზე .2019 წელი[ 3 ] <ref>(en) Pavel A. Beznosov, Jennifer A. Clack, Ervīns Lukševičs, Marcello Ruta et Per Erik Ahlberg, « Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae », Nature, vol. 574, no 7779,‎ octobre 2019, p. 527–531 (ISSN 1476-4687, PMID 31645719, DOI 10.1038/s41586-019-1636-y, S2CID 204848799, lire en ligne [archive])</ref> {{clade| style=font-size:85%;line-height:85% |label1=[[Elpistostegalia#Classification|◄]]&nbsp;[[Stegocephalia]] |1={{clade |1={{clade |1={{éteint}}''[[Elpistostege]]'' |2={{éteint}}''[[Tiktaalik]]'' [[File:Tiktaalik BW.jpg|70 px]] |3={{clade |1={{éteint}}''[[Elginerpeton]]'' [[File:Elginerpeton BW.jpg|70 px]] |2={{éteint}}'''''Parmastega''''' [[File:Parmastega.png|60 px]] |3={{clade |1={{éteint}}''[[Densignathus]]'' |2={{éteint}}''[[Ventastega]]'' [[File:Ventastega life restoration white background.jpg|60 px]] |3={{clade |1={{éteint}}''[[Metaxygnathus]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Ymeria]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Ichthyostega]]'' [[File:Ichthyostega BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1={{éteint}}''[[Acanthostega]]'' [[File:Acanthostega BW.jpg|70 px]] |2={{éteint}}''[[Ossinodus]]'' [[File:Ossinodus.jpg|60 px]] |3={{clade |1={{éteint}}''[[Whatcheeria]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Pederpes]]'' [[File:Pederpes22small.jpg|70 px]] |2={{clade |1={{éteint}}''[[Tantallognathus]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Sigournea]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Crassigyrinus]]'' [[File:Crassigyrinus BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1={{éteint}}''[[Greererpeton]]'' [[File:Greererpeton_DB2.jpg|50 px]] |2={{clade |1={{éteint}}[[Baphetidae]] [[File:Loxomma1DB.jpg|70 px]] |2=[[Tetrapoda]] ([[groupe-couronne]]) [[File:Seymouria BW.jpg|70 px]]}} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:]] t896f9tqjdhfos525afy17rx4foh4wi 4828124 4828110 2025-07-07T18:59:25Z ლაზარე ზანგური 170233 4828124 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/ლაზარე ზანგური|ლაზარე ზანგური]].|7|07|2025}}{{ტაქსოდაფა | სახელი = პარმასტეგა | სურათის ფაილი =Parmastega.png | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = | სურათის ფაილი2 = | სურათის წარწერა2 = | სურათის აღწერა2 = | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | ქვესამეფო =ჰოლოზოა | განყოფილება = | განყოფილება_რანგის_გარეშე = | ქვეგანყოფილება = | ზეტიპი = | ტიპი = | ტიპი_რანგის_გარეშე = | ქვეტიპი = | ზეკლასი = | კლასი = | კლასი_რანგის_გარეშე = | ქვეკლასი = | ინფრაკლასი = | ზერიგი = | რიგი = | რიგი_რანგის_გარეშე = | ქვერიგი = | ინფრარიგი = | ზეოჯახი = | ოჯახი = | ოჯახი_რანგის_გარეშე = | ქვეოჯახი = | ზეტრიბა = | ტრიბა = | ქვეტრიბა = | გვარი = | გვარი_რანგის_გარეშე = | ქვეგვარი = | sectio = | სახეობა = | ქვესახეობა = | ლათ = | სექციის სახელი = | სექციის ტექსტი = | სექციის სახელი2 = | სექციის ტექსტი2 = | არეალის რუკა = | არეალის რუკის წარწერა = | არეალის რუკის სიგანე = | არეალის ლეგენდა = | დაცვის სტატუსი = | ვიკისახეობები = | commons = | iucn = | itis = | ncbi = | eol = | grin = | რანგი = | ipni = | tpl = | mb = | fw = }}'''პარმასტეგა''' —დევონური ხანიდან აღებული ღეროვანი ტეტრაპოდების გადაშენებული გვარი იყო , რომელიც ფამენური ხანის ყველაზე ადრეული პერიოდით(დაახლოებით 372 მილიონი წლის წინ) თარიღდება, რაც განსხვავდება გვიანდელი ფამენური ხანის (365–359 მილიონი წლის წინ) ცნობილი გვიანდელი ნამარხებისგან. ეს გვიანდელი ნამარხები გაცილებით ახალგაზრდაა, დაახლოებით 30 მილიონი წლით, ვიდრე ტეტრაპოდების უძველესი ნაკვალევი, რაც საიდუმლოს წარმოადგენდა, რომლის შესახებაც პარმასტეგას მიერ სამგანზომილებიანი რეკონსტრუქციიდან უფრო ახლახან აღწერილმა მორფოლოგიამ გარკვეული ინფორმაციის მოპოვებაში დაგვეხმარა. ერთი საიდუმლო რჩება, თუ რაზე ნადირობდა ის ზუსტად. ხმელეთზე დიდი უხერხემლოები ბინადრობდნენ, თუმცა ისინი აუცილებლად ფართოდ არ იყვნენ გავრცელებული. ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ის სხვა ნაპირზე მცხოვრებ ადრეულ ამფიბიებზეც ნადირობდა, თუმცა ეს უფრო სპეკულაციურია. ასევე შესაძლებელია, რომ ის ზღვის მორიელებზე ნადირობდა , რომლებიც კომფორტულად გრძნობდნენ თავს როგორც ხმელეთზე, ასევე ზღვაში. [ 1 ]<ref> Beznosov, Pavel A.; Clack, Jennifer A.; Lukševičs, Ervīns; Ruta, Marcello; Ahlberg, Per Erik (October 2019). "Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae" (PDF). Nature. 574 (7779): 527–531. Bibcode:2019Natur.574..527B. doi:10.1038/s41586-019-1636-y. ISSN 1476-4687. PMID 31645719. S2CID 204848799.</ref> ==ეტიმოლოგია== ზოგადი სახელწოდება „პარმასტეგა“ მომდინარეობს კომის სიტყვიდან „პარმა“, რომელიც აღწერს ტყიან ბორცვებიან ლანდშაფტს, რომელიც დამახასიათებელია იმ რეგიონისთვის, სადაც ნამარხები აღმოაჩინეს, და ბერძნული სიტყვა „სტეგიდან“, რომელიც სახურავს ნიშნავს და თავის ქალის სახურავს აღნიშნავს . [ 1 ]<ref> Beznosov, Pavel A.; Clack, Jennifer A.; Lukševičs, Ervīns; Ruta, Marcello; Ahlberg, Per Erik (October 2019). "Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae" (PDF). Nature. 574 (7779): 527–531. Bibcode:2019Natur.574..527B. doi:10.1038/s41586-019-1636-y. ISSN 1476-4687. PMID 31645719. S2CID 204848799.</ref> ==აღწერა== პარმასტეგას მაქსიმალური სიგრძე დაახლოებით 130 სანტიმეტრია (4 ფუტი). მისი თვალები თავის ზედა ნაწილშია განლაგებული, თანამედროვე ნიანგების მსგავსად, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ ის, სავარაუდოდ, დიდ დროს ატარებდა წყლის ზედაპირზე ყურებაში, მაშინ როცა სხეულის დანარჩენი ნაწილი წყალში იყო ჩაძირული. [ 2 ]<ref> "Devonian Tetrapod Had Crocodile-Like Lifestyle - Paleontology". Breaking Science News | Sci-News.com. 2019-10-24. Retrieved 2021-08-24.</ref> მას აქვს ბასრი კბილები, მათ შორის ეშვების წყვილი და კიდეების მწკრივები ადსიმფიზიურ ფირფიტაზე, რაც ერთად მას წყლის პირას ჩასაფრების უნარიან მონადირედ აქცევდა. [ 1 ]<ref> Beznosov, Pavel A.; Clack, Jennifer A.; Lukševičs, Ervīns; Ruta, Marcello; Ahlberg, Per Erik (October 2019). "Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae" (PDF). Nature. 574 (7779): 527–531. Bibcode:2019Natur.574..527B. doi:10.1038/s41586-019-1636-y. ISSN 1476-4687. PMID 31645719. S2CID 204848799.</ref> კითხვა, თუ რაზე ნადირობდა ის, საიდუმლოდ რჩება, რადგან დიდი ხმელეთის უხერხემლოები იმ დროს იშვიათი არ იყო, მაგრამ მაინც იშვიათი. პარმასტეგამ თავისი საცხოვრებელი ადგილი არაღრმა მტკნარი წყლის ლაგუნებში დაამკვიდრა იმ ტერიტორიაზე, რომელიც ახლა რუსეთის ტერიტორიას წარმოადგენს. სხვა ბაზალური სტეგოკეფალების მსგავსად, ის ძირითადად ლაყუჩებით სუნთქავდა, რადგან დაბალი ნესტოები ჰქონდათ, რომლებიც წყალში ჩაძირული რჩებოდა წყლის ლაყუჩებამდე მისასვლელად. გარდა ამისა, მას ასევე ჰქონდა თავის თავზე სპირალი, რომელიც ჰაერის სუნთქვისთვის გამოიყენებოდა ცუდად ჟანგბადით ან სხვაგვარად ცუდი წყლის პირობებში, თანამედროვე ტელეოსტების მსგავსად , რომლებიც ლაბირინთულ ორგანოს მსგავსი წესით იყენებენ . [ 3 ]<ref> Fröbisch, Nadia B.; Witzmann, Florian (2019). "Early tetrapods had an eye on the land". Nature. 574 (7779). Springer Nature: 494–495. Bibcode:2019Natur.574..494F. doi:10.1038/d41586-019-03107-0. PMID 31645741. Retrieved 5 November 2019.</ref> ==ტეტრაპოდებს შორის დათარიღება== მიუხედავად იმისა, რომ ტეტრაპოდების ნაკვალევი დაახლოებით 385 მილიონი წლის წინანდელია , პარმასტეგა ამ ჯგუფს მიკუთვნებული უძველესი კარგად შემონახული ნამარხია . ორი ყველაზე სრულყოფილი და ცნობილი ტეტრაპოდი, აკანთოსტეგა და იხთიოსტეგა, შედარებით უფრო ახალია (დაახლოებით 365 მილიონი წლის) , იმ დროს, როდესაც ტეტრაპოდებმა უკვე დიდწილად დაიპყრეს წყლის გარემო და ავლენდნენ ფორმებისა და ცხოვრების წესის დიდ მრავალფეროვნებას [ 1 ] <ref>(en) Sanchez, S., Tafforeau, P., Clack, J. A. & Ahlberg, P. E. Nature 537, 408–411 (2016)</ref>. ==აღწერა და პალეობიოლოგია== ეს წყლის ცხოველია, რომელიც ლაყუჩებით სუნთქავდა . მისი სიგრძე, სავარაუდოდ, 1.3 მეტრზე მეტია. მისი მხრის სარტყელი ნაწილობრივ ხრტილისგან შედგება , რომელიც ძვალზე ნაკლებად გამძლეა, ამიტომ გვარის შემქმნელები თვლიან, რომ მისი ხერხემალი და კიდურები, რომლებიც არ არის შემონახული, შესაძლოა მთლიანად ხრტილოვანი ყოფილიყო [ 2 ]<ref>(en) « Devonian Tetrapod Had Crocodile-Like Lifestyle [archive] », sur sci-news.com, 24 octobre 2019 (consulté le 24 octobre 2019).</ref> . პარმასტეგას თავის ქალის ყველაზე აღსანიშნავი თავისებურება მისი თვალის ბუდეების ფორმა და მდებარეობაა . ეს არის დიდი, ოვალური ფორმის ღიობები, რომლებიც წინ და გვერდებზეა მიმართული და მაღლა არის განლაგებული, გარკვეულწილად აწეული ცხოველის თავის ქალის ზედა ნაწილისკენ . [ 3 ]<ref>(en) Pavel A. Beznosov, Jennifer A. Clack, Ervīns Lukševičs, Marcello Ruta et Per Erik Ahlberg, « Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae », Nature, vol. 574, no 7779,‎ octobre 2019, p. 527–531 (ISSN 1476-4687, PMID 31645719, DOI 10.1038/s41586-019-1636-y, S2CID 204848799, lire en ligne [archive])</ref> მისი წინ წამოწეული თვალები, ნიანგის მსგავს თავის ქალასთან ერთად, სავარაუდოდ, მსგავს ცხოვრების წესზე მიუთითებს. პარმასტეგა წყლის დონის ქვემოთ ცურავდა და ტივტივებდა, რის გამოც მხოლოდ თვალები ჰქონდა გამოწეული. მისი ნესტოები პატარაა და განლაგებულია ზედა ყბის წინა და ძირში ; ისინი წყალს ლაყუჩებამდე მისვლის საშუალებას აძლევს, რათა ცხოველმა სუნთქვა შეძლოს. გაითვალისწინეთ, რომ ტეტრაპოდების უფრო განვითარებულ ფორმებში ისინი გაცილებით მაღლა არიან განლაგებული და ზომით გაცილებით დიდია, რათა ღია ჰაერზე სრულად სუნთქვა შეძლონ, მაგალითად, ტემნოსპონდილებსა და სეიმურიამორფებში [ 3 ]<ref>(en) Pavel A. Beznosov, Jennifer A. Clack, Ervīns Lukševičs, Marcello Ruta et Per Erik Ahlberg, « Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae », Nature, vol. 574, no 7779,‎ octobre 2019, p. 527–531 (ISSN 1476-4687, PMID 31645719, DOI 10.1038/s41586-019-1636-y, S2CID 204848799, lire en ligne [archive])</ref> . თუმცა, პარმასტეგას ასევე შეუძლია ჰაერის პირდაპირ სუნთქვა სასუნთქი ხვრელის, მისი ორბიტების უკან მდებარე სპირაკულის მეშვეობით . მისი თხელი, ელასტიური ქვედა ყბა ნემსის მსგავსი კბილებით კონტრასტს ქმნის მის ზედა ყბასთან, რომელსაც დიდი, მტკიცე ეშვები აქვს. ==კლასიპიკაცია== პარმასტეგა ითვლება ერთ -ერთ ყველაზე ბაზალურ სტეგოკეფალიანად ცნობილ სახეობად და მოთავსებულია ტეტრაპოდების გვირგვინის ჯგუფის გარეთ . ქვემოთ მოცემულია გამარტივებული კლადოგრამა, რომელიც დაფუძნებულია ბეზნოსოვის და სხვების მიერ გამოქვეყნებულ კვლევაზე .2019 წელი[ 3 ] <ref>(en) Pavel A. Beznosov, Jennifer A. Clack, Ervīns Lukševičs, Marcello Ruta et Per Erik Ahlberg, « Morphology of the earliest reconstructable tetrapod Parmastega aelidae », Nature, vol. 574, no 7779,‎ octobre 2019, p. 527–531 (ISSN 1476-4687, PMID 31645719, DOI 10.1038/s41586-019-1636-y, S2CID 204848799, lire en ligne [archive])</ref> {{clade| style=font-size:85%;line-height:85% |label1=[[Elpistostegalia#Classification|◄]]&nbsp;[[Stegocephalia]] |1={{clade |1={{clade |1={{éteint}}''[[Elpistostege]]'' |2={{éteint}}''[[Tiktaalik]]'' [[File:Tiktaalik BW.jpg|70 px]] |3={{clade |1={{éteint}}''[[Elginerpeton]]'' [[File:Elginerpeton BW.jpg|70 px]] |2={{éteint}}'''''Parmastega''''' [[File:Parmastega.png|60 px]] |3={{clade |1={{éteint}}''[[Densignathus]]'' |2={{éteint}}''[[Ventastega]]'' [[File:Ventastega life restoration white background.jpg|60 px]] |3={{clade |1={{éteint}}''[[Metaxygnathus]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Ymeria]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Ichthyostega]]'' [[File:Ichthyostega BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1={{éteint}}''[[Acanthostega]]'' [[File:Acanthostega BW.jpg|70 px]] |2={{éteint}}''[[Ossinodus]]'' [[File:Ossinodus.jpg|60 px]] |3={{clade |1={{éteint}}''[[Whatcheeria]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Pederpes]]'' [[File:Pederpes22small.jpg|70 px]] |2={{clade |1={{éteint}}''[[Tantallognathus]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Sigournea]]'' |2={{clade |1={{éteint}}''[[Crassigyrinus]]'' [[File:Crassigyrinus BW.jpg|70 px]] |2={{clade |1={{éteint}}''[[Greererpeton]]'' [[File:Greererpeton_DB2.jpg|50 px]] |2={{clade |1={{éteint}}[[Baphetidae]] [[File:Loxomma1DB.jpg|70 px]] |2=[[Tetrapoda]] ([[groupe-couronne]]) [[File:Seymouria BW.jpg|70 px]]}} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} ==ჰაბიტატი== პარმასტეგამ თავისი სახლი არაღრმა მტკნარი წყლის ლაგუნებში დააარსა იმ ტერიტორიაზე, რომელიც ახლა რუსეთის ტერიტორიას ეკუთვნის . სხვა ბაზალური სტეგოკეფალიების მსგავსად , ის ძირითადად ლაყუჩებით სუნთქავდა, დაბალი ნესტოებით , რომლებიც წყალში უნდა ყოფილიყო ჩაძირული წყლის ლაყუჩებში გადასამისამართებლად. გარდა ამისა, მას ასევე ჰქონდა თავის თავზე სპირალი, რომელიც ჰაერის დაბალი ჟანგბადის ან სხვა ცუდი წყლის პირობებში სუნთქვისთვის იყო განკუთვნილი, თანამედროვე ტელეოსტების მსგავსად, რომლებიც ლაბირინთულ ორგანოს მსგავსი წესით იყენებენ . [ 4 ]<ref> «Early tetrapods had an eye on the land» (en anglès). Nature. Springer Nature.</ref> ==სახეობები== ცნობილია მხოლოდ ერთი სახეობა, Parmastega aelidae , რომელიც აღწერილია პაველ ა. ბეზნოსოვის, ჯენიფერ ა. კლაკის, ერვინს ლუკშევიჩსის, მარჩელო რუტას და პერ ე. ალბერგის მიერ 2019 წელს [ 1 ]<ref> Beznosov et al., Ahlberg, p. 527-531.</ref> , სოსნოგორსკის ფორმაციის კირქვებში 2012 წელს აღმოჩენილი რამდენიმე ნამარხი ნაშთის საფუძველზე, რომლებიც ტროპიკულ სანაპირო ლაგუნაშია დალექილი . ეს კირქვები გამოდის მდინარე იჟმას ნაპირებზე, კომის რესპუბლიკაში , რომელიც რუსეთის ფედერაციის შემადგენლობაშია . ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გარდამავალი ფორმები]] kg5o46a2b204acyhsycyymjb0wkc5is 6 592430 4827866 2025-07-07T16:51:59Z DerFuchs 6187 {{არათავისუფალი ფაილი | აღწერა = | წყარო = | თარიღი = | ავტორი = | ნაწილი = }} {{არათავისუფალი ფაილი/სგდ | სტატია = მიუთითეთ სტატია, სადაც გსურთ ფაილის გამოყენება | მიზანი = | ჩანაცვლებადობა = | სხვა = }} 4827866 wikitext text/x-wiki == მოკლე აღწერა == {{არათავისუფალი ფაილი | აღწერა = | წყარო = | თარიღი = | ავტორი = | ნაწილი = }} {{არათავისუფალი ფაილი/სგდ | სტატია = მიუთითეთ სტატია, სადაც გსურთ ფაილის გამოყენება | მიზანი = | ჩანაცვლებადობა = | სხვა = }} gfb4cqqrrbp1teufttlqu68bju09tma 4827893 4827866 2025-07-07T17:24:35Z DerFuchs 6187 4827893 wikitext text/x-wiki == მოკლე აღწერა == {{არათავისუფალი ფაილი/უნი | აღწერა = | წყარო = | თარიღი = | ავტორი = | ნაწილი = | სტატია = კემბრიჯის უნივერსიტეტი | მიზანი = | ჩანაცვლებადობა = | სხვა = }} 6y7s731xvft9ftd37edtvwzhteyog7b 6 592431 4827868 2025-07-07T16:55:11Z DerFuchs 6187 {{არათავისუფალი ფაილი | აღწერა = | წყარო = | თარიღი = | ავტორი = | ნაწილი = }} {{არათავისუფალი ფაილი/სგდ | სტატია = მიუთითეთ სტატია, სადაც გსურთ ფაილის გამოყენება | მიზანი = | ჩანაცვლებადობა = | სხვა = }} 4827868 wikitext text/x-wiki == მოკლე აღწერა == {{არათავისუფალი ფაილი | აღწერა = | წყარო = | თარიღი = | ავტორი = | ნაწილი = }} {{არათავისუფალი ფაილი/სგდ | სტატია = მიუთითეთ სტატია, სადაც გსურთ ფაილის გამოყენება | მიზანი = | ჩანაცვლებადობა = | სხვა = }} gfb4cqqrrbp1teufttlqu68bju09tma 4827881 4827868 2025-07-07T17:18:33Z DerFuchs 6187 4827881 wikitext text/x-wiki == მოკლე აღწერა == {{არათავისუფალი ფაილი/ლოგო | აღწერა = | წყარო = | თარიღი = | ავტორი = | ნაწილი = | სტატია = ედინბურგის უნივერსიტეტი | მიზანი = | ჩანაცვლებადობა = | სხვა = }} ojax52lulbv3o03tz1kst1oza7yegir 4827891 4827881 2025-07-07T17:23:51Z DerFuchs 6187 4827891 wikitext text/x-wiki == მოკლე აღწერა == {{არათავისუფალი ფაილი/უნი | აღწერა = | წყარო = | თარიღი = | ავტორი = | ნაწილი = | სტატია = ედინბურგის უნივერსიტეტი | მიზანი = | ჩანაცვლებადობა = | სხვა = }} a4pddhn6jqu9azjqxcztlcgf45ji3sz 10 592432 4827872 2025-07-07T17:15:30Z DerFuchs 6187 ახალი გვერდი: <noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> {{არათავისუფალი ფაილი | აღწერა = ეს არის უნივერსიტეტის ან მასთან დაკავშირებული სტრუქტურის '''ლოგო''' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან საფირმო ნ... 4827872 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> {{არათავისუფალი ფაილი | აღწერა = ეს არის უნივერსიტეტის ან მასთან დაკავშირებული სტრუქტურის '''ლოგო''' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან [[საფირმო ნიშანი|საფირმო ნიშნით]]. | წყარო = {{{წყარო }}} | თარიღი = {{{თარიღი}}} | ავტორი = {{{ავტორი}}} | ნაწილი = {{{ნაწილი }}} }} {{არათავისუფალი ფაილი/სგდ |სტატია = {{{სტატია }}} |მიზანი = ეს არის უნივერსიტეტის ან მასთან დაკავშირებული სტრუქტურის '''[[ლოგო]]'' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან [[საფირმო ნიშანი|საფირმო ნიშნით]]. '''დაბალი რეზოლუციის''' ლოგოს სურათების გამოყენება *'''სტატიასა ან მოცემულ საკითხზე პუბლიკაციის ილუსტრაციისთვის''', *'''პუბლიკაციის სახელით''' გამოჩენით ან თავად სურათზე ან მინიშნებით სურათის აღწერაში ზემოთ. | ჩანაცვლებადობა = არათავისუფალი ფაილის თავისუფალი ვერსიის შექმნა შეუძლებელია | სხვა = '''ამტვირთავისთვის''': გთხოვთ დაამატოთ დეტალური ''სამართლიანი გამოყენების'' ქვეტექსტი ყოველი გამოყენებისთვის, როგორც მითითებულია თავად ნამუშევრის '''წყაროში''' და საავტორო უფლებებზე ინფორმაციაში. }} [[კატეგორია:ფაილები:ლოგოები]] <noinclude>[[კატეგორია:თარგები:არათავისუფალი ფაილები]]</noinclude> bkxc6yhcowzemfid1kz8jytpwhxyjgb 4827873 4827872 2025-07-07T17:15:43Z DerFuchs 6187 4827873 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> {{არათავისუფალი ფაილი | აღწერა = ეს არის უნივერსიტეტის ან მასთან დაკავშირებული სტრუქტურის '''ლოგო''' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან [[საფირმო ნიშანი|საფირმო ნიშნით]]. | წყარო = {{{წყარო }}} | თარიღი = {{{თარიღი}}} | ავტორი = {{{ავტორი}}} | ნაწილი = სრულად }} {{არათავისუფალი ფაილი/სგდ |სტატია = {{{სტატია }}} |მიზანი = ეს არის უნივერსიტეტის ან მასთან დაკავშირებული სტრუქტურის '''[[ლოგო]]'' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან [[საფირმო ნიშანი|საფირმო ნიშნით]]. '''დაბალი რეზოლუციის''' ლოგოს სურათების გამოყენება *'''სტატიასა ან მოცემულ საკითხზე პუბლიკაციის ილუსტრაციისთვის''', *'''პუბლიკაციის სახელით''' გამოჩენით ან თავად სურათზე ან მინიშნებით სურათის აღწერაში ზემოთ. | ჩანაცვლებადობა = არათავისუფალი ფაილის თავისუფალი ვერსიის შექმნა შეუძლებელია | სხვა = '''ამტვირთავისთვის''': გთხოვთ დაამატოთ დეტალური ''სამართლიანი გამოყენების'' ქვეტექსტი ყოველი გამოყენებისთვის, როგორც მითითებულია თავად ნამუშევრის '''წყაროში''' და საავტორო უფლებებზე ინფორმაციაში. }} [[კატეგორია:ფაილები:ლოგოები]] <noinclude>[[კატეგორია:თარგები:არათავისუფალი ფაილები]]</noinclude> 7y2aqnuwz2vwxn8ckrwj7ddy45ns9r8 4827890 4827873 2025-07-07T17:23:36Z DerFuchs 6187 4827890 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> {{არათავისუფალი ფაილი | აღწერა = ეს არის უნივერსიტეტის ან მასთან დაკავშირებული სტრუქტურის '''ლოგო''' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან [[საფირმო ნიშანი|საფირმო ნიშნით]]. | წყარო = {{#if: {{{წყარო|}}} | {{{წყარო}}} |[[{{{სტატია}}}]]}} | თარიღი = {{{თარიღი}}} | ავტორი = {{#if: {{{ავტორი|}}} | {{{ავტორი}}} |[[{{{სტატია}}}]]}} | ნაწილი = სრულად }} {{არათავისუფალი ფაილი/სგდ |სტატია = {{{სტატია }}} |მიზანი = ეს არის უნივერსიტეტის ან მასთან დაკავშირებული სტრუქტურის '''[[ლოგო]]'' და ის დაცულია [[საავტორო უფლებები]]თ და/ან [[საფირმო ნიშანი|საფირმო ნიშნით]]. '''დაბალი რეზოლუციის''' ლოგოს სურათების გამოყენება *'''სტატიასა ან მოცემულ საკითხზე პუბლიკაციის ილუსტრაციისთვის''', *'''პუბლიკაციის სახელით''' გამოჩენით ან თავად სურათზე ან მინიშნებით სურათის აღწერაში ზემოთ. | ჩანაცვლებადობა = არათავისუფალი ფაილის თავისუფალი ვერსიის შექმნა შეუძლებელია | სხვა = '''ამტვირთავისთვის''': გთხოვთ დაამატოთ დეტალური ''სამართლიანი გამოყენების'' ქვეტექსტი ყოველი გამოყენებისთვის, როგორც მითითებულია თავად ნამუშევრის '''წყაროში''' და საავტორო უფლებებზე ინფორმაციაში. }} [[კატეგორია:ფაილები:ლოგოები]] <noinclude>[[კატეგორია:თარგები:არათავისუფალი ფაილები]]</noinclude> ovyhpm297q0f0cnja67wk2xht3nhdxv 10 592433 4827874 2025-07-07T17:16:45Z DerFuchs 6187 ახალი გვერდი: <pre>წყარო= თარიღი= ავტორი= სტატია= </pre> {{არათავისუფალი ფაილი/თარგები}} 4827874 wikitext text/x-wiki <pre>წყარო= თარიღი= ავტორი= სტატია= </pre> {{არათავისუფალი ფაილი/თარგები}} 1ra2jdz80co39zcp7j9toyfbgq8lciz 4827876 4827874 2025-07-07T17:17:12Z DerFuchs 6187 4827876 wikitext text/x-wiki <pre> {{არათავისუფალი ფაილი/უნი |წყარო= |თარიღი= |ავტორი= |სტატია= }} </pre> {{არათავისუფალი ფაილი/თარგები}} 2wnau6dg5gitx9e10g7jf2a5fh81uij 0 592434 4827875 2025-07-07T17:16:47Z Surprizi 14671 ახალი გვერდი: {{Многоугольник |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |... 4827875 wikitext text/x-wiki {{Многоугольник |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ტოლია მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == Связанные определения == '''Центром''' правильного многоугольника называется его [[центр масс]], совпадающий с центрами его [[Вписанная окружность|вписанной]] и [[Описанная окружность|описанной]] окружностей. '''Центральным углом''' правильного многоугольника называется [[центральный угол]] его [[Описанная окружность|описанной окружности]], опирающийся на его сторону. Величина центрального угла правильного <math>n</math>-угольника равна <math>\frac{2\pi}{n}</math><ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref>. == Свойства == === Координаты === Пусть <math>x_C</math> и <math>y_C</math> — координаты центра, а <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], <math>{\phi}_0</math> — [[Полярная система координат|угловая координата]] первой вершины относительно центра, тогда [[Декартова система координат|декартовы координаты]] вершин правильного n-угольника определяются формулами: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, где <math>i</math> принимает значения от <math>0</math> до <math>n-1</math>. === Размеры === [[Файл:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|300px|right|Правильный многоугольник, вписанный и описанный около окружности]] Если <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], тогда радиус вписанной окружности равен: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, а длина стороны многоугольника равна : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math>. === Площадь === Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> и длиной стороны <math>a</math> составляет: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \mathop{\mathrm{}}\, \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, вписанного в окружность радиуса <math>R</math>, составляет: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, описанного вокруг окружности радиуса <math>r</math>, составляет: : <math>S = nr^2 \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math> Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> равна: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, где <math>r</math> — радиус вписанной окружности многоугольника, <math>a</math> — длина его стороны, а <math>P</math> — его периметр. === Периметр === Если нужно вычислить длину стороны <math>a_n</math> правильного n-угольника, вписанного в окружность, зная длину окружности <math>L</math> можно вычислить длину одной стороны многоугольника: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. Периметр <math>P_n</math> равен: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, где <math>n</math> — число сторон многоугольника. == Свойства диагоналей правильных многоугольников == Максимальное количество диагоналей правильного <math>n</math>-угольника, пересекающихся в одной точке, не являющейся его вершиной или центром, равно: : <math>2</math>, если <math>n</math> [[Нечётное число|нечётно]]; : <math>3</math>, если <math>n</math> [[Чётное число|чётно]], но не [[Делимость|делится]] на <math>6</math>; : <math>5</math>, если <math>n</math> делится на <math>6</math>, но не делится на <math>30</math>; : <math>7</math>, если <math>n</math> делится на <math>30</math>. Существуют лишь три исключения: данное число равно <math>0</math> в [[треугольник]]е, <math>2</math> в [[шестиугольник]]е и <math>4</math> в [[двенадцатиугольник]]е<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref>. При чётном <math>n</math> в центре многоугольника пересекается <math>n/2</math> диагонали. Введём [[функция (математика)|функцию]] <math>\delta_m(n)</math>, равную <math>1</math> в случае, если <math>n</math> [[Делимость|делится]] на <math>m</math>, и равную <math>0</math> в противном случае. Тогда количество точек пересечения диагоналей правильного <math>n</math>-угольника равно : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, где <math>C_n^4</math> — [[число сочетаний]] из <math>n</math> по <math>4</math><ref name="диагонали" />. Количество частей, на которые правильный <math>n</math>-угольник делят его диагонали, равно<ref name="диагонали" />: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == Применение == Правильными многоугольниками по определению являются грани [[правильный многогранник|правильных многогранников]]. Древнегреческие математики ([[Антифонт]], [[Брисон Гераклейский]], [[Архимед]] и др.) использовали правильные многоугольники для вычисления числа [[Пи (число)|π]]. Они вычисляли площади вписанных в окружность и описанных вокруг неё многоугольников, постепенно увеличивая число их сторон и получая таким образом оценку площади круга<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref>. == История == [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. == См. также == * [[Правильный многогранник]] == Примечания == {{Викисловарь|правильный многоугольник}} {{примечания}} {{многоугольники}} [[Категория:Правильные многоугольники|*]] q3cyfhm2oc6urwy9y4re9ondge7rk4y 4827877 4827875 2025-07-07T17:17:28Z Surprizi 14671 დაემატა [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4827877 wikitext text/x-wiki {{Многоугольник |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ტოლია მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == Связанные определения == '''Центром''' правильного многоугольника называется его [[центр масс]], совпадающий с центрами его [[Вписанная окружность|вписанной]] и [[Описанная окружность|описанной]] окружностей. '''Центральным углом''' правильного многоугольника называется [[центральный угол]] его [[Описанная окружность|описанной окружности]], опирающийся на его сторону. Величина центрального угла правильного <math>n</math>-угольника равна <math>\frac{2\pi}{n}</math><ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref>. == Свойства == === Координаты === Пусть <math>x_C</math> и <math>y_C</math> — координаты центра, а <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], <math>{\phi}_0</math> — [[Полярная система координат|угловая координата]] первой вершины относительно центра, тогда [[Декартова система координат|декартовы координаты]] вершин правильного n-угольника определяются формулами: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, где <math>i</math> принимает значения от <math>0</math> до <math>n-1</math>. === Размеры === [[Файл:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|300px|right|Правильный многоугольник, вписанный и описанный около окружности]] Если <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], тогда радиус вписанной окружности равен: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, а длина стороны многоугольника равна : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math>. === Площадь === Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> и длиной стороны <math>a</math> составляет: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \mathop{\mathrm{}}\, \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, вписанного в окружность радиуса <math>R</math>, составляет: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, описанного вокруг окружности радиуса <math>r</math>, составляет: : <math>S = nr^2 \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math> Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> равна: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, где <math>r</math> — радиус вписанной окружности многоугольника, <math>a</math> — длина его стороны, а <math>P</math> — его периметр. === Периметр === Если нужно вычислить длину стороны <math>a_n</math> правильного n-угольника, вписанного в окружность, зная длину окружности <math>L</math> можно вычислить длину одной стороны многоугольника: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. Периметр <math>P_n</math> равен: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, где <math>n</math> — число сторон многоугольника. == Свойства диагоналей правильных многоугольников == Максимальное количество диагоналей правильного <math>n</math>-угольника, пересекающихся в одной точке, не являющейся его вершиной или центром, равно: : <math>2</math>, если <math>n</math> [[Нечётное число|нечётно]]; : <math>3</math>, если <math>n</math> [[Чётное число|чётно]], но не [[Делимость|делится]] на <math>6</math>; : <math>5</math>, если <math>n</math> делится на <math>6</math>, но не делится на <math>30</math>; : <math>7</math>, если <math>n</math> делится на <math>30</math>. Существуют лишь три исключения: данное число равно <math>0</math> в [[треугольник]]е, <math>2</math> в [[шестиугольник]]е и <math>4</math> в [[двенадцатиугольник]]е<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref>. При чётном <math>n</math> в центре многоугольника пересекается <math>n/2</math> диагонали. Введём [[функция (математика)|функцию]] <math>\delta_m(n)</math>, равную <math>1</math> в случае, если <math>n</math> [[Делимость|делится]] на <math>m</math>, и равную <math>0</math> в противном случае. Тогда количество точек пересечения диагоналей правильного <math>n</math>-угольника равно : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, где <math>C_n^4</math> — [[число сочетаний]] из <math>n</math> по <math>4</math><ref name="диагонали" />. Количество частей, на которые правильный <math>n</math>-угольник делят его диагонали, равно<ref name="диагонали" />: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == Применение == Правильными многоугольниками по определению являются грани [[правильный многогранник|правильных многогранников]]. Древнегреческие математики ([[Антифонт]], [[Брисон Гераклейский]], [[Архимед]] и др.) использовали правильные многоугольники для вычисления числа [[Пи (число)|π]]. Они вычисляли площади вписанных в окружность и описанных вокруг неё многоугольников, постепенно увеличивая число их сторон и получая таким образом оценку площади круга<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref>. == История == [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. == См. также == * [[Правильный многогранник]] == Примечания == {{Викисловарь|правильный многоугольник}} {{примечания}} {{многоугольники}} [[Категория:Правильные многоугольники|*]] [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] razyi975j14frc7vh473gk53eang1vp 4827885 4827877 2025-07-07T17:20:54Z Surprizi 14671 /* См. также */ 4827885 wikitext text/x-wiki {{Многоугольник |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ტოლია მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == Связанные определения == '''Центром''' правильного многоугольника называется его [[центр масс]], совпадающий с центрами его [[Вписанная окружность|вписанной]] и [[Описанная окружность|описанной]] окружностей. '''Центральным углом''' правильного многоугольника называется [[центральный угол]] его [[Описанная окружность|описанной окружности]], опирающийся на его сторону. Величина центрального угла правильного <math>n</math>-угольника равна <math>\frac{2\pi}{n}</math><ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref>. == Свойства == === Координаты === Пусть <math>x_C</math> и <math>y_C</math> — координаты центра, а <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], <math>{\phi}_0</math> — [[Полярная система координат|угловая координата]] первой вершины относительно центра, тогда [[Декартова система координат|декартовы координаты]] вершин правильного n-угольника определяются формулами: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, где <math>i</math> принимает значения от <math>0</math> до <math>n-1</math>. === Размеры === [[Файл:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|300px|right|Правильный многоугольник, вписанный и описанный около окружности]] Если <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], тогда радиус вписанной окружности равен: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, а длина стороны многоугольника равна : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math>. === Площадь === Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> и длиной стороны <math>a</math> составляет: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \mathop{\mathrm{}}\, \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, вписанного в окружность радиуса <math>R</math>, составляет: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, описанного вокруг окружности радиуса <math>r</math>, составляет: : <math>S = nr^2 \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math> Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> равна: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, где <math>r</math> — радиус вписанной окружности многоугольника, <math>a</math> — длина его стороны, а <math>P</math> — его периметр. === Периметр === Если нужно вычислить длину стороны <math>a_n</math> правильного n-угольника, вписанного в окружность, зная длину окружности <math>L</math> можно вычислить длину одной стороны многоугольника: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. Периметр <math>P_n</math> равен: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, где <math>n</math> — число сторон многоугольника. == Свойства диагоналей правильных многоугольников == Максимальное количество диагоналей правильного <math>n</math>-угольника, пересекающихся в одной точке, не являющейся его вершиной или центром, равно: : <math>2</math>, если <math>n</math> [[Нечётное число|нечётно]]; : <math>3</math>, если <math>n</math> [[Чётное число|чётно]], но не [[Делимость|делится]] на <math>6</math>; : <math>5</math>, если <math>n</math> делится на <math>6</math>, но не делится на <math>30</math>; : <math>7</math>, если <math>n</math> делится на <math>30</math>. Существуют лишь три исключения: данное число равно <math>0</math> в [[треугольник]]е, <math>2</math> в [[шестиугольник]]е и <math>4</math> в [[двенадцатиугольник]]е<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref>. При чётном <math>n</math> в центре многоугольника пересекается <math>n/2</math> диагонали. Введём [[функция (математика)|функцию]] <math>\delta_m(n)</math>, равную <math>1</math> в случае, если <math>n</math> [[Делимость|делится]] на <math>m</math>, и равную <math>0</math> в противном случае. Тогда количество точек пересечения диагоналей правильного <math>n</math>-угольника равно : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, где <math>C_n^4</math> — [[число сочетаний]] из <math>n</math> по <math>4</math><ref name="диагонали" />. Количество частей, на которые правильный <math>n</math>-угольник делят его диагонали, равно<ref name="диагонали" />: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == Применение == Правильными многоугольниками по определению являются грани [[правильный многогранник|правильных многогранников]]. Древнегреческие математики ([[Антифонт]], [[Брисон Гераклейский]], [[Архимед]] и др.) использовали правильные многоугольники для вычисления числа [[Пи (число)|π]]. Они вычисляли площади вписанных в окружность и описанных вокруг неё многоугольников, постепенно увеличивая число их сторон и получая таким образом оценку площади круга<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref>. == История == [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. == Примечания == {{Викисловарь|правильный многоугольник}} {{примечания}} {{многоугольники}} [[Категория:Правильные многоугольники|*]] [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] r7n4vbzgdax04j4b9vucxx7mbxi5xda 4827887 4827885 2025-07-07T17:21:17Z Surprizi 14671 /* Примечания */ 4827887 wikitext text/x-wiki {{Многоугольник |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ტოლია მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == Связанные определения == '''Центром''' правильного многоугольника называется его [[центр масс]], совпадающий с центрами его [[Вписанная окружность|вписанной]] и [[Описанная окружность|описанной]] окружностей. '''Центральным углом''' правильного многоугольника называется [[центральный угол]] его [[Описанная окружность|описанной окружности]], опирающийся на его сторону. Величина центрального угла правильного <math>n</math>-угольника равна <math>\frac{2\pi}{n}</math><ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref>. == Свойства == === Координаты === Пусть <math>x_C</math> и <math>y_C</math> — координаты центра, а <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], <math>{\phi}_0</math> — [[Полярная система координат|угловая координата]] первой вершины относительно центра, тогда [[Декартова система координат|декартовы координаты]] вершин правильного n-угольника определяются формулами: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, где <math>i</math> принимает значения от <math>0</math> до <math>n-1</math>. === Размеры === [[Файл:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|300px|right|Правильный многоугольник, вписанный и описанный около окружности]] Если <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], тогда радиус вписанной окружности равен: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, а длина стороны многоугольника равна : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math>. === Площадь === Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> и длиной стороны <math>a</math> составляет: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \mathop{\mathrm{}}\, \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, вписанного в окружность радиуса <math>R</math>, составляет: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, описанного вокруг окружности радиуса <math>r</math>, составляет: : <math>S = nr^2 \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math> Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> равна: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, где <math>r</math> — радиус вписанной окружности многоугольника, <math>a</math> — длина его стороны, а <math>P</math> — его периметр. === Периметр === Если нужно вычислить длину стороны <math>a_n</math> правильного n-угольника, вписанного в окружность, зная длину окружности <math>L</math> можно вычислить длину одной стороны многоугольника: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. Периметр <math>P_n</math> равен: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, где <math>n</math> — число сторон многоугольника. == Свойства диагоналей правильных многоугольников == Максимальное количество диагоналей правильного <math>n</math>-угольника, пересекающихся в одной точке, не являющейся его вершиной или центром, равно: : <math>2</math>, если <math>n</math> [[Нечётное число|нечётно]]; : <math>3</math>, если <math>n</math> [[Чётное число|чётно]], но не [[Делимость|делится]] на <math>6</math>; : <math>5</math>, если <math>n</math> делится на <math>6</math>, но не делится на <math>30</math>; : <math>7</math>, если <math>n</math> делится на <math>30</math>. Существуют лишь три исключения: данное число равно <math>0</math> в [[треугольник]]е, <math>2</math> в [[шестиугольник]]е и <math>4</math> в [[двенадцатиугольник]]е<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref>. При чётном <math>n</math> в центре многоугольника пересекается <math>n/2</math> диагонали. Введём [[функция (математика)|функцию]] <math>\delta_m(n)</math>, равную <math>1</math> в случае, если <math>n</math> [[Делимость|делится]] на <math>m</math>, и равную <math>0</math> в противном случае. Тогда количество точек пересечения диагоналей правильного <math>n</math>-угольника равно : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, где <math>C_n^4</math> — [[число сочетаний]] из <math>n</math> по <math>4</math><ref name="диагонали" />. Количество частей, на которые правильный <math>n</math>-угольник делят его диагонали, равно<ref name="диагонали" />: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == Применение == Правильными многоугольниками по определению являются грани [[правильный многогранник|правильных многогранников]]. Древнегреческие математики ([[Антифонт]], [[Брисон Гераклейский]], [[Архимед]] и др.) использовали правильные многоугольники для вычисления числа [[Пи (число)|π]]. Они вычисляли площади вписанных в окружность и описанных вокруг неё многоугольников, постепенно увеличивая число их сторон и получая таким образом оценку площади круга<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref>. == История == [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 3khct8rntcgp5rw3xr7z33bejxmecxl 4827892 4827887 2025-07-07T17:24:30Z Surprizi 14671 /* Применение */ 4827892 wikitext text/x-wiki {{Многоугольник |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ტოლია მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == Связанные определения == '''Центром''' правильного многоугольника называется его [[центр масс]], совпадающий с центрами его [[Вписанная окружность|вписанной]] и [[Описанная окружность|описанной]] окружностей. '''Центральным углом''' правильного многоугольника называется [[центральный угол]] его [[Описанная окружность|описанной окружности]], опирающийся на его сторону. Величина центрального угла правильного <math>n</math>-угольника равна <math>\frac{2\pi}{n}</math><ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref>. == Свойства == === Координаты === Пусть <math>x_C</math> и <math>y_C</math> — координаты центра, а <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], <math>{\phi}_0</math> — [[Полярная система координат|угловая координата]] первой вершины относительно центра, тогда [[Декартова система координат|декартовы координаты]] вершин правильного n-угольника определяются формулами: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, где <math>i</math> принимает значения от <math>0</math> до <math>n-1</math>. === Размеры === [[Файл:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|300px|right|Правильный многоугольник, вписанный и описанный около окружности]] Если <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], тогда радиус вписанной окружности равен: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, а длина стороны многоугольника равна : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math>. === Площадь === Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> и длиной стороны <math>a</math> составляет: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \mathop{\mathrm{}}\, \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, вписанного в окружность радиуса <math>R</math>, составляет: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, описанного вокруг окружности радиуса <math>r</math>, составляет: : <math>S = nr^2 \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math> Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> равна: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, где <math>r</math> — радиус вписанной окружности многоугольника, <math>a</math> — длина его стороны, а <math>P</math> — его периметр. === Периметр === Если нужно вычислить длину стороны <math>a_n</math> правильного n-угольника, вписанного в окружность, зная длину окружности <math>L</math> можно вычислить длину одной стороны многоугольника: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. Периметр <math>P_n</math> равен: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, где <math>n</math> — число сторон многоугольника. == Свойства диагоналей правильных многоугольников == Максимальное количество диагоналей правильного <math>n</math>-угольника, пересекающихся в одной точке, не являющейся его вершиной или центром, равно: : <math>2</math>, если <math>n</math> [[Нечётное число|нечётно]]; : <math>3</math>, если <math>n</math> [[Чётное число|чётно]], но не [[Делимость|делится]] на <math>6</math>; : <math>5</math>, если <math>n</math> делится на <math>6</math>, но не делится на <math>30</math>; : <math>7</math>, если <math>n</math> делится на <math>30</math>. Существуют лишь три исключения: данное число равно <math>0</math> в [[треугольник]]е, <math>2</math> в [[шестиугольник]]е и <math>4</math> в [[двенадцатиугольник]]е<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref>. При чётном <math>n</math> в центре многоугольника пересекается <math>n/2</math> диагонали. Введём [[функция (математика)|функцию]] <math>\delta_m(n)</math>, равную <math>1</math> в случае, если <math>n</math> [[Делимость|делится]] на <math>m</math>, и равную <math>0</math> в противном случае. Тогда количество точек пересечения диагоналей правильного <math>n</math>-угольника равно : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, где <math>C_n^4</math> — [[число сочетаний]] из <math>n</math> по <math>4</math><ref name="диагонали" />. Количество частей, на которые правильный <math>n</math>-угольник делят его диагонали, равно<ref name="диагонали" />: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == История == [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] i8u8ttt7859fttrl9kevr0opny4mwmy 4827918 4827892 2025-07-07T17:31:10Z Surprizi 14671 /* Свойства диагоналей правильных многоугольников */ 4827918 wikitext text/x-wiki {{Многоугольник |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ტოლია მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == Связанные определения == '''Центром''' правильного многоугольника называется его [[центр масс]], совпадающий с центрами его [[Вписанная окружность|вписанной]] и [[Описанная окружность|описанной]] окружностей. '''Центральным углом''' правильного многоугольника называется [[центральный угол]] его [[Описанная окружность|описанной окружности]], опирающийся на его сторону. Величина центрального угла правильного <math>n</math>-угольника равна <math>\frac{2\pi}{n}</math><ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref>. == Свойства == === Координаты === Пусть <math>x_C</math> и <math>y_C</math> — координаты центра, а <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], <math>{\phi}_0</math> — [[Полярная система координат|угловая координата]] первой вершины относительно центра, тогда [[Декартова система координат|декартовы координаты]] вершин правильного n-угольника определяются формулами: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, где <math>i</math> принимает значения от <math>0</math> до <math>n-1</math>. === Размеры === [[Файл:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|300px|right|Правильный многоугольник, вписанный и описанный около окружности]] Если <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], тогда радиус вписанной окружности равен: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, а длина стороны многоугольника равна : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math>. === Площадь === Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> и длиной стороны <math>a</math> составляет: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \mathop{\mathrm{}}\, \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, вписанного в окружность радиуса <math>R</math>, составляет: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, описанного вокруг окружности радиуса <math>r</math>, составляет: : <math>S = nr^2 \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math> Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> равна: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, где <math>r</math> — радиус вписанной окружности многоугольника, <math>a</math> — длина его стороны, а <math>P</math> — его периметр. === Периметр === Если нужно вычислить длину стороны <math>a_n</math> правильного n-угольника, вписанного в окружность, зная длину окружности <math>L</math> можно вычислить длину одной стороны многоугольника: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. Периметр <math>P_n</math> равен: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, где <math>n</math> — число сторон многоугольника. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი]]ა; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი]]ა, მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. Существуют лишь три исключения: данное число равно <math>0</math> в [[треугольник]]е, <math>2</math> в [[шестиугольник]]е и <math>4</math> в [[двенадцатиугольник]]е<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref>. При чётном <math>n</math> в центре многоугольника пересекается <math>n/2</math> диагонали. Введём [[функция (математика)|функцию]] <math>\delta_m(n)</math>, равную <math>1</math> в случае, если <math>n</math> [[Делимость|делится]] на <math>m</math>, и равную <math>0</math> в противном случае. Тогда количество точек пересечения диагоналей правильного <math>n</math>-угольника равно : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. Количество частей, на которые правильный <math>n</math>-угольник делят его диагонали, равно<ref name="диагонали" />: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == История == [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 49fafoed9fff7ro7d6ngqhybggvv5z1 4828021 4827918 2025-07-07T17:45:36Z Surprizi 14671 /* წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები */ 4828021 wikitext text/x-wiki {{Многоугольник |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ტოლია მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == Связанные определения == '''Центром''' правильного многоугольника называется его [[центр масс]], совпадающий с центрами его [[Вписанная окружность|вписанной]] и [[Описанная окружность|описанной]] окружностей. '''Центральным углом''' правильного многоугольника называется [[центральный угол]] его [[Описанная окружность|описанной окружности]], опирающийся на его сторону. Величина центрального угла правильного <math>n</math>-угольника равна <math>\frac{2\pi}{n}</math><ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref>. == Свойства == === Координаты === Пусть <math>x_C</math> и <math>y_C</math> — координаты центра, а <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], <math>{\phi}_0</math> — [[Полярная система координат|угловая координата]] первой вершины относительно центра, тогда [[Декартова система координат|декартовы координаты]] вершин правильного n-угольника определяются формулами: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, где <math>i</math> принимает значения от <math>0</math> до <math>n-1</math>. === Размеры === [[Файл:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|300px|right|Правильный многоугольник, вписанный и описанный около окружности]] Если <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], тогда радиус вписанной окружности равен: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, а длина стороны многоугольника равна : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math>. === Площадь === Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> и длиной стороны <math>a</math> составляет: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \mathop{\mathrm{}}\, \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, вписанного в окружность радиуса <math>R</math>, составляет: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, описанного вокруг окружности радиуса <math>r</math>, составляет: : <math>S = nr^2 \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math> Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> равна: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, где <math>r</math> — радиус вписанной окружности многоугольника, <math>a</math> — длина его стороны, а <math>P</math> — его периметр. === Периметр === Если нужно вычислить длину стороны <math>a_n</math> правильного n-угольника, вписанного в окружность, зная длину окружности <math>L</math> можно вычислить длину одной стороны многоугольника: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. Периметр <math>P_n</math> равен: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, где <math>n</math> — число сторон многоугольника. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == История == [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 9uco5jh48js3buowcpw8xlncoikuqvi 4828031 4828021 2025-07-07T17:47:13Z Surprizi 14671 4828031 wikitext text/x-wiki {{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ტოლია მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == '''Центром''' правильного многоугольника называется его [[центр масс]], совпадающий с центрами его [[Вписанная окружность|вписанной]] и [[Описанная окружность|описанной]] окружностей. '''Центральным углом''' правильного многоугольника называется [[центральный угол]] его [[Описанная окружность|описанной окружности]], опирающийся на его сторону. Величина центрального угла правильного <math>n</math>-угольника равна <math>\frac{2\pi}{n}</math><ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref>. == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== Пусть <math>x_C</math> и <math>y_C</math> — координаты центра, а <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], <math>{\phi}_0</math> — [[Полярная система координат|угловая координата]] первой вершины относительно центра, тогда [[Декартова система координат|декартовы координаты]] вершин правильного n-угольника определяются формулами: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, где <math>i</math> принимает значения от <math>0</math> до <math>n-1</math>. === ზომები === [[Файл:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|300px|right|Правильный многоугольник, вписанный и описанный около окружности]] Если <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], тогда радиус вписанной окружности равен: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, а длина стороны многоугольника равна : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> и длиной стороны <math>a</math> составляет: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \mathop{\mathrm{}}\, \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, вписанного в окружность радиуса <math>R</math>, составляет: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, описанного вокруг окружности радиуса <math>r</math>, составляет: : <math>S = nr^2 \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math> Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> равна: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, где <math>r</math> — радиус вписанной окружности многоугольника, <math>a</math> — длина его стороны, а <math>P</math> — его периметр. === მაგალითი=== Если нужно вычислить длину стороны <math>a_n</math> правильного n-угольника, вписанного в окружность, зная длину окружности <math>L</math> можно вычислить длину одной стороны многоугольника: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. Периметр <math>P_n</math> равен: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, где <math>n</math> — число сторон многоугольника. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == История == [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] b4b62jrv9oji1otw0r3l3jqiy1x55aj 4828035 4828031 2025-07-07T17:47:28Z Surprizi 14671 /* История */ 4828035 wikitext text/x-wiki {{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ტოლია მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == '''Центром''' правильного многоугольника называется его [[центр масс]], совпадающий с центрами его [[Вписанная окружность|вписанной]] и [[Описанная окружность|описанной]] окружностей. '''Центральным углом''' правильного многоугольника называется [[центральный угол]] его [[Описанная окружность|описанной окружности]], опирающийся на его сторону. Величина центрального угла правильного <math>n</math>-угольника равна <math>\frac{2\pi}{n}</math><ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref>. == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== Пусть <math>x_C</math> и <math>y_C</math> — координаты центра, а <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], <math>{\phi}_0</math> — [[Полярная система координат|угловая координата]] первой вершины относительно центра, тогда [[Декартова система координат|декартовы координаты]] вершин правильного n-угольника определяются формулами: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, где <math>i</math> принимает значения от <math>0</math> до <math>n-1</math>. === ზომები === [[Файл:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|300px|right|Правильный многоугольник, вписанный и описанный около окружности]] Если <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], тогда радиус вписанной окружности равен: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, а длина стороны многоугольника равна : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> и длиной стороны <math>a</math> составляет: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \mathop{\mathrm{}}\, \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, вписанного в окружность радиуса <math>R</math>, составляет: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, описанного вокруг окружности радиуса <math>r</math>, составляет: : <math>S = nr^2 \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math> Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> равна: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, где <math>r</math> — радиус вписанной окружности многоугольника, <math>a</math> — длина его стороны, а <math>P</math> — его периметр. === მაგალითი=== Если нужно вычислить длину стороны <math>a_n</math> правильного n-угольника, вписанного в окружность, зная длину окружности <math>L</math> можно вычислить длину одной стороны многоугольника: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. Периметр <math>P_n</math> равен: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, где <math>n</math> — число сторон многоугольника. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] gkkczjvx56xkikvpct4mhi87na0e0gy 4828066 4828035 2025-07-07T17:57:02Z Surprizi 14671 /* მაგალითი */ 4828066 wikitext text/x-wiki {{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ტოლია მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == '''Центром''' правильного многоугольника называется его [[центр масс]], совпадающий с центрами его [[Вписанная окружность|вписанной]] и [[Описанная окружность|описанной]] окружностей. '''Центральным углом''' правильного многоугольника называется [[центральный угол]] его [[Описанная окружность|описанной окружности]], опирающийся на его сторону. Величина центрального угла правильного <math>n</math>-угольника равна <math>\frac{2\pi}{n}</math><ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref>. == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== Пусть <math>x_C</math> и <math>y_C</math> — координаты центра, а <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], <math>{\phi}_0</math> — [[Полярная система координат|угловая координата]] первой вершины относительно центра, тогда [[Декартова система координат|декартовы координаты]] вершин правильного n-угольника определяются формулами: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, где <math>i</math> принимает значения от <math>0</math> до <math>n-1</math>. === ზომები === [[Файл:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|300px|right|Правильный многоугольник, вписанный и описанный около окружности]] Если <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], тогда радиус вписанной окружности равен: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, а длина стороны многоугольника равна : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> и длиной стороны <math>a</math> составляет: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \mathop{\mathrm{}}\, \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, вписанного в окружность радиуса <math>R</math>, составляет: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math>, описанного вокруг окружности радиуса <math>r</math>, составляет: : <math>S = nr^2 \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math> Площадь правильного многоугольника с числом сторон <math>n</math> равна: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, где <math>r</math> — радиус вписанной окружности многоугольника, <math>a</math> — длина его стороны, а <math>P</math> — его периметр. === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] baufvh5opq7zdfitj3bb7712hf9fe9i 4828079 4828066 2025-07-07T18:08:03Z Surprizi 14671 /* ფართობი */ 4828079 wikitext text/x-wiki {{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ტოლია მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == '''Центром''' правильного многоугольника называется его [[центр масс]], совпадающий с центрами его [[Вписанная окружность|вписанной]] и [[Описанная окружность|описанной]] окружностей. '''Центральным углом''' правильного многоугольника называется [[центральный угол]] его [[Описанная окружность|описанной окружности]], опирающийся на его сторону. Величина центрального угла правильного <math>n</math>-угольника равна <math>\frac{2\pi}{n}</math><ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref>. == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== Пусть <math>x_C</math> и <math>y_C</math> — координаты центра, а <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], <math>{\phi}_0</math> — [[Полярная система координат|угловая координата]] первой вершины относительно центра, тогда [[Декартова система координат|декартовы координаты]] вершин правильного n-угольника определяются формулами: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, где <math>i</math> принимает значения от <math>0</math> до <math>n-1</math>. === ზომები === [[Файл:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|300px|right|Правильный многоугольник, вписанный и описанный около окружности]] Если <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], тогда радиус вписанной окружности равен: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, а длина стороны многоугольника равна : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \mathop{\mathrm{}}\, \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 8xpkdrgbbonyq40r0zscmz5bd5s1j1u 4828082 4828079 2025-07-07T18:13:27Z Surprizi 14671 /* ზომები */ 4828082 wikitext text/x-wiki {{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ტოლია მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == '''Центром''' правильного многоугольника называется его [[центр масс]], совпадающий с центрами его [[Вписанная окружность|вписанной]] и [[Описанная окружность|описанной]] окружностей. '''Центральным углом''' правильного многоугольника называется [[центральный угол]] его [[Описанная окружность|описанной окружности]], опирающийся на его сторону. Величина центрального угла правильного <math>n</math>-угольника равна <math>\frac{2\pi}{n}</math><ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref>. == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== Пусть <math>x_C</math> и <math>y_C</math> — координаты центра, а <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], <math>{\phi}_0</math> — [[Полярная система координат|угловая координата]] первой вершины относительно центра, тогда [[Декартова система координат|декартовы координаты]] вершин правильного n-угольника определяются формулами: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, где <math>i</math> принимает значения от <math>0</math> до <math>n-1</math>. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \mathop{\mathrm{}}\, \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 36atfys1rojltdieudiv6igarq8i8es 4828083 4828082 2025-07-07T18:16:24Z Surprizi 14671 /* ფართობი */ 4828083 wikitext text/x-wiki {{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ტოლია მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == '''Центром''' правильного многоугольника называется его [[центр масс]], совпадающий с центрами его [[Вписанная окружность|вписанной]] и [[Описанная окружность|описанной]] окружностей. '''Центральным углом''' правильного многоугольника называется [[центральный угол]] его [[Описанная окружность|описанной окружности]], опирающийся на его сторону. Величина центрального угла правильного <math>n</math>-угольника равна <math>\frac{2\pi}{n}</math><ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref>. == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== Пусть <math>x_C</math> и <math>y_C</math> — координаты центра, а <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], <math>{\phi}_0</math> — [[Полярная система координат|угловая координата]] первой вершины относительно центра, тогда [[Декартова система координат|декартовы координаты]] вершин правильного n-угольника определяются формулами: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, где <math>i</math> принимает значения от <math>0</math> до <math>n-1</math>. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \mathop{\mathrm{tg}}\, \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 54ah4plvne7057ju5k0p2hn71t2gll4 4828084 4828083 2025-07-07T18:18:52Z Surprizi 14671 /* ზომები */ 4828084 wikitext text/x-wiki {{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ტოლია მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == '''Центром''' правильного многоугольника называется его [[центр масс]], совпадающий с центрами его [[Вписанная окружность|вписанной]] и [[Описанная окружность|описанной]] окружностей. '''Центральным углом''' правильного многоугольника называется [[центральный угол]] его [[Описанная окружность|описанной окружности]], опирающийся на его сторону. Величина центрального угла правильного <math>n</math>-угольника равна <math>\frac{2\pi}{n}</math><ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref>. == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== Пусть <math>x_C</math> и <math>y_C</math> — координаты центра, а <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], <math>{\phi}_0</math> — [[Полярная система координат|угловая координата]] первой вершины относительно центра, тогда [[Декартова система координат|декартовы координаты]] вершин правильного n-угольника определяются формулами: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, где <math>i</math> принимает значения от <math>0</math> до <math>n-1</math>. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] skcnaotrv1u0l9vquntqzv2cjwde5yf 4828085 4828084 2025-07-07T18:22:13Z Surprizi 14671 /* დაკავშირებული განსაზღვრებები */ 4828085 wikitext text/x-wiki {{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ტოლია მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== Пусть <math>x_C</math> и <math>y_C</math> — координаты центра, а <math>R</math> — [[радиус]] описанной вокруг правильного многоугольника [[окружность|окружности]], <math>{\phi}_0</math> — [[Полярная система координат|угловая координата]] первой вершины относительно центра, тогда [[Декартова система координат|декартовы координаты]] вершин правильного n-угольника определяются формулами: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, где <math>i</math> принимает значения от <math>0</math> до <math>n-1</math>. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 1zwajw7yybl6qo9nvk0rxtxg5pt4ww3 4828088 4828085 2025-07-07T18:28:41Z Surprizi 14671 /* კოორდინატები */ 4828088 wikitext text/x-wiki {{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ტოლია მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] nyn2t7gkac19prmckfqbw62uy7feys7 4828089 4828088 2025-07-07T18:29:27Z Surprizi 14671 4828089 wikitext text/x-wiki {{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== [[Построение циркулем и линейкой]] правильного многоугольника с <math>n</math> сторонами оставалось проблемой для математиков вплоть до [[XIX век]]а. Такое построение идентично разделению [[окружность|окружности]] на <math>n</math> равных частей, так как, соединив между собой точки, делящие окружность на части, можно получить искомый многоугольник. [[Евклид]] в своих «[[Начала Евклида|Началах]]» занимался построением правильных многоугольников в книге IV, решая задачу для <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>. Кроме этого, он уже определил первый критерий построимости многоугольников: хотя этот критерий и не был озвучен в «Началах», древнегреческие математики умели построить многоугольник с <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] l22uppe81krszuij4z5w2ld4udmf0on 4828091 4828089 2025-07-07T18:33:28Z Surprizi 14671 /* ისტორია */ 4828091 wikitext text/x-wiki {{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== n გვერდიანი წესიერი მრავალკუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის XIX საუკუნემდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. Последними результатами в области построения правильных многоугольников являются явные построения [[правильный семнадцатиугольник|17-]], [[правильный 257-угольник|257-]] и [[правильный 65537-угольник|65537-угольника]]. Первое было найдено [[Йоханнес Эрхингер|Йоханнесом Эрхингером]] в [[1825 год]]у, второе — [[Фридрих Юлиус Ришело|Фридрихом Юлиусом Ришело]] в [[1832 год]]у, а последнее — [[Иоганн Густав Гермес|Иоганном Густавом Гермесом]] в [[1894 год]]у. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] lv9xip0klfxgbmh0spqbqmldpfopqdy 4828095 4828091 2025-07-07T18:39:34Z Surprizi 14671 /* ისტორია */ 4828095 wikitext text/x-wiki {{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== n გვერდიანი წესიერი მრავალკუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის XIX საუკუნემდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა იოჰანეს ერხინგერის მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 1nqmvv5qr4k4p3wmb6b0iwposda0d5a 4828165 4828095 2025-07-07T21:07:18Z Mehman 75871 4828165 wikitext text/x-wiki {{არაქართული}}{{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== n გვერდიანი წესიერი მრავალკუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის XIX საუკუნემდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. Средневековая математика почти никак не продвинулась в этом вопросе. Лишь в [[1796 год]]у [[Карл Фридрих Гаусс|Карлу Фридриху Гауссу]] удалось доказать, что если число сторон правильного многоугольника равно простому [[числа Ферма|числу Ферма]], то его можно построить при помощи циркуля и линейки. На сегодняшний день известны только 5 простых чисел Ферма: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. Вопрос о существовании или отсутствии других таких чисел остаётся открытым. Гаусс, в частности, первым смог доказать возможность построения правильного <math>17</math>-угольника, а под конец жизни завещал выбить его на своём надгробии. [[File:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|17-лучевая звезда на памятнике Гауссу работы [[Шапер, Фриц|Фрица Шапера]] в [[Брауншвейг]]е]] Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა იოჰანეს ერხინგერის მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 0xd2oz175ei34k4bm14cprdrghuhvoo 4828329 4828165 2025-07-08T06:04:56Z Surprizi 14671 /* ისტორია */ 4828329 wikitext text/x-wiki {{არაქართული}}{{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== n გვერდიანი წესიერი მრავალკუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის XIX საუკუნემდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> сторонами (при целом <math>m>1</math>), имея уже построенный многоугольник с числом сторон <math>2^{m-1}</math>: пользуясь умением разбиения дуги на две части, из двух полуокружностей мы строим [[квадрат]], потом [[правильный восьмиугольник]], [[правильный шестнадцатиугольник]] и так далее. Кроме этого, в той же книге Евклид указывает и второй критерий построимости: если известно, как строить многоугольники с <math>r</math> и <math>s</math> сторонами, и <math>r</math> и <math>s</math> [[Взаимно простые числа|взаимно простые]], то можно построить и многоугольник с <math>r\cdot s</math> сторонами. Это достигается построением многоугольника с <math>s</math> сторонами и многоугольника с <math>r</math> сторонами так, чтобы они были вписаны в одну окружность и чтобы одна вершина у них была общей — в таком случае некоторые две вершины этих многоугольников будут являться соседними вершинами <math>rs</math>-угольника. Синтезируя эти два способа, можно прийти к выводу, что древние математики умели строить правильные многоугольники с <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> сторонами при любом целом неотрицательном <math>m</math>. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო ფერმის რიცხვს, მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია ფერმის მხოლოდ 5 მარტივი რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. Из результата Гаусса сразу следует, что правильный многоугольник возможно построить с помощью циркуля и линейки, если число его сторон равно <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, где <math>{k}</math> — целое неотрицательное число, а '''<math>{p_j}</math>''' — попарно различные простые числа Ферма. Гаусс подозревал, что это условие является не только достаточным, но и необходимым, но впервые это было доказано [[Ванцель, Пьер|Пьером-Лораном Ванцелем]] в [[1836 год]]у. Общая теорема, совмещающая оба результата, называется [[Теорема Гаусса — Ванцеля|Теоремой Гаусса — Ванцеля]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა იოჰანეს ერხინგერის მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] gjyt13fonn4yaxbedvrd4fhtl43m12v 4828330 4828329 2025-07-08T06:43:07Z Surprizi 14671 /* ისტორია */ 4828330 wikitext text/x-wiki {{არაქართული}}{{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== n გვერდიანი წესიერი მრავალკუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის XIX საუკუნემდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა იოჰანეს ერხინგერის მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] ikw4uoss8wiolvjqkf8vrlsniyhvib1 4828331 4828330 2025-07-08T06:50:54Z Surprizi 14671 /* ფართობი */ 4828331 wikitext text/x-wiki {{არაქართული}}{{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" | n || ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) || შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი || ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || a^2\|| ხხხ || ხხხ |- | 4 || ხხხ || ხხხ || ხხხ |- | 5 || ხხხ || ხხხ || ხხხ |- | 6 || ხხხ || ხხხ || ხხხ |- | 8 || ხხხ || ხხხ || ხხხ |- | 10 || ხხხ || ხხხ || ხხხ |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== n გვერდიანი წესიერი მრავალკუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის XIX საუკუნემდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა იოჰანეს ერხინგერის მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] b2zbu4kkt4ehzuz3bjkcdy7bouv1ei2 4828332 4828331 2025-07-08T07:01:27Z Surprizi 14671 /* ფართობი */ 4828332 wikitext text/x-wiki {{არაქართული}}{{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" | n || ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) || შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი || ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\sqrt {3/4}</math> || <math>a\sqrt {3/3}</math> || <math>a\sqrt {3/6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\sqrt {2/2}</math> || <math>a/2</math> |- | 5 || ხხხ || ხხხ || ხხხ |- | 6 || ხხხ || ხხხ || ხხხ |- | 8 || ხხხ || ხხხ || ხხხ |- | 10 || ხხხ || ხხხ || ხხხ |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== n გვერდიანი წესიერი მრავალკუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის XIX საუკუნემდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა იოჰანეს ერხინგერის მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 0sbmg19yhnnrbyk19v6x8ttdvvr5209 4828333 4828332 2025-07-08T07:22:32Z Surprizi 14671 /* ფართობი */ 4828333 wikitext text/x-wiki {{არაქართული}}{{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" | n || ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) || შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი || ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || ხხხ || ხხხ || ხხხ |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{(\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== n გვერდიანი წესიერი მრავალკუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის XIX საუკუნემდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა იოჰანეს ერხინგერის მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] onpt7861d57jk4thyvdlfnq6oi2e23k 4828339 4828333 2025-07-08T07:29:20Z Surprizi 14671 /* ფართობი */ 4828339 wikitext text/x-wiki {{არაქართული}}{{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{(\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== n გვერდიანი წესიერი მრავალკუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის XIX საუკუნემდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა იოჰანეს ერხინგერის მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] g6yon4jm77050v8z3zwv2wzhnxd2gfk 4828344 4828339 2025-07-08T07:34:47Z Surprizi 14671 /* ფართობი */ 4828344 wikitext text/x-wiki {{არაქართული}}{{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია. წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== n გვერდიანი წესიერი მრავალკუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის XIX საუკუნემდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა იოჰანეს ერხინგერის მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] mvbhybilpwyxl3c19uc4b35mew0ohwg 4828367 4828344 2025-07-08T07:58:17Z Surprizi 14671 4828367 wikitext text/x-wiki {{არაქართული}}{{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== n გვერდიანი წესიერი მრავალკუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის XIX საუკუნემდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა იოჰანეს ერხინგერის მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] hrlit1pu8azziv91yjgqkgj07ckp4cy 4828368 4828367 2025-07-08T07:59:30Z Surprizi 14671 /* ისტორია */ 4828368 wikitext text/x-wiki {{არაქართული}}{{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 4xf6r4eoki4llbwb2l58rgjnvwsy76a 4828388 4828368 2025-07-08T08:59:17Z Surprizi 14671 /* სქოლიო */ 4828388 wikitext text/x-wiki {{არაქართული}}{{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 7jejqkhftkzm7sx1kc9hel989158m7e 4828389 4828388 2025-07-08T09:01:56Z Surprizi 14671 /* სქოლიო */ 4828389 wikitext text/x-wiki {{არაქართული}}{{მრავალკუთხედი |название=Правильный многоугольник |изображение=Regular polygon 8 annotated.svg |подпись=Правильный восьмиугольник |тип=Многоугольник |шлефли=<math>\{n\}</math> |симметрия=[[Диэдрическая группа]] <math>(\mathrm{D}_5)</math> |площадь=<math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math> |угол=<math>(n-2) \cdot 180^{\circ }/n</math> |свойства= [[Выпуклый многоугольник|выпуклый]], [[Описанная окружность|вписанный]], [[Равносторонний многоугольник|равносторонний]], {{не переведено 5|Равноугольная фигура|равноугольный||Isogonal figure}}, [[Изотоксальная фигура|изотоксальный]] }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 2ngt9l7eae6ogevx651q4jo6zmml8rm 4828421 4828389 2025-07-08T09:44:39Z Surprizi 14671 4828421 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სურათები = {{მრავალი სურათი |perrow = 2 | ზონა = right | მიმართულება = horizontal | ჯამური სიგანე = 400 | სათაური = სათაური | სათაურის ზონა = | სათაურის ფონი = | ფაილი1 = Square triangles scales.png | სიგანე1 = | ალტ1 = | წარწერა1 = სამკუთხედი | ფაილი2 = Prostokat-rectangle.svg | სიგანე2 = | ალტ2 = | წარწერა2 = მართკუთხედი | ფაილი3 = Blue ellipse.png | სიგანე3 = | ალტ3 = | წარწერა3 = ელიფსი | ფაილი4 = CUADRADO.png | სიგანე4 = | ალტ4 = | წარწერა4 = კვადრატი | ქვევით = ქვევით | ქვედა ზონა = center | ქვედა ფონი = | ფონი = }}}} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] mksi4p4y0wktuse7703oeqlvvpueqtp 4828425 4828421 2025-07-08T09:50:24Z Surprizi 14671 4828425 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სურათები = {{მრავალი სურათი |perrow = 3 | ზონა = center | მიმართულება = horizontal | ჯამური სიგანე = 240 |ფაილი1 = Regular polygon 3 annotated.svg |ფაილი2 = Regular polygon 4 annotated.svg |ფაილი3 = Regular polygon 5 annotated.svg |ფაილი4 = Regular polygon 6 annotated.svg |ფაილი5 = Regular polygon 7 annotated.svg |ფაილი6 = Regular polygon 8 annotated.svg |ფაილი7 = Regular polygon 9 annotated.svg |ფაილი8 = Regular polygon 10 annotated.svg |ფაილი9 = Regular polygon 11 annotated.svg |ფაილი10 = Regular polygon 12 annotated.svg |ფაილი11 = Regular polygon 13 annotated.svg |ფაილი12 = Regular polygon 14 annotated.svg }}}} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 2l227lfw6ay6v8cit74kgtyow5ucga3 4828432 4828425 2025-07-08T09:56:15Z Surprizi 14671 4828432 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სურათები = {{მრავალი სურათი |perrow = 3 | ზონა = center | მიმართულება = horizontal | ჯამური სიგანე = 240 |ფაილი1 = Regular polygon 3 annotated.svg |ფაილი2 = Regular polygon 4 annotated.svg |ფაილი3 = Regular polygon 5 annotated.svg |ფაილი4 = Regular polygon 6 annotated.svg |ფაილი5 = Regular polygon 7 annotated.svg |ფაილი6 = Regular polygon 8 annotated.svg |ფაილი7 = Regular polygon 9 annotated.svg |ფაილი8 = Regular polygon 10 annotated.svg |ფაილი9 = Regular polygon 11 annotated.svg |ფაილი10 = Regular polygon 12 annotated.svg |ფაილი11 = Regular polygon 13 annotated.svg |ფაილი12 = Regular polygon 14 annotated.svg }} |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>A = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 4fwbi3almo6a74njnr6d8zxwi4lb2dy 4828437 4828432 2025-07-08T10:01:55Z Surprizi 14671 4828437 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სურათები = {{მრავალი სურათი |perrow = 3 | ზონა = center | მიმართულება = horizontal | ჯამური სიგანე = 240 |ფაილი1 = Regular polygon 3 annotated.svg |ფაილი2 = Regular polygon 4 annotated.svg |ფაილი3 = Regular polygon 5 annotated.svg |ფაილი4 = Regular polygon 6 annotated.svg |ფაილი5 = Regular polygon 7 annotated.svg |ფაილი6 = Regular polygon 8 annotated.svg |ფაილი7 = Regular polygon 9 annotated.svg |ფაილი8 = Regular polygon 10 annotated.svg |ფაილი9 = Regular polygon 11 annotated.svg |ფაილი10 = Regular polygon 12 annotated.svg |ფაილი11 = Regular polygon 13 annotated.svg |ფაილი12 = Regular polygon 14 annotated.svg }} |წარწერა2 = წესიერი მრავალკუთხედი |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>A = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 4x7haerkoryz965afm5okb2typ32m2r 4828440 4828437 2025-07-08T10:04:09Z Surprizi 14671 4828440 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სურათები = {{მრავალი სურათი |perrow = 3 | ზონა = center | მიმართულება = horizontal | ჯამური სიგანე = 240 | image_style = border:none; |ფაილი1 = Regular polygon 3 annotated.svg |ფაილი2 = Regular polygon 4 annotated.svg |ფაილი3 = Regular polygon 5 annotated.svg |ფაილი4 = Regular polygon 6 annotated.svg |ფაილი5 = Regular polygon 7 annotated.svg |ფაილი6 = Regular polygon 8 annotated.svg |ფაილი7 = Regular polygon 9 annotated.svg |ფაილი8 = Regular polygon 10 annotated.svg |ფაილი9 = Regular polygon 11 annotated.svg |ფაილი10 = Regular polygon 12 annotated.svg |ფაილი11 = Regular polygon 13 annotated.svg |ფაილი12 = Regular polygon 14 annotated.svg }} |წარწერა2 = წესიერი მრავალკუთხედი |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>A = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] ssh94nth18k79r0w4g199nruj1sveu5 4828441 4828440 2025-07-08T10:06:58Z Surprizi 14671 4828441 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სურათები = {{მრავალი სურათი |perrow = 3 | ზონა = center | მიმართულება = horizontal | ჯამური სიგანე = 240 | image_style = border:none; |ფაილი1 = Regular polygon 3 annotated.svg |ფაილი2 = Regular polygon 4 annotated.svg |ფაილი3 = Regular polygon 5 annotated.svg |ფაილი4 = Regular polygon 6 annotated.svg |ფაილი5 = Regular polygon 7 annotated.svg |ფაილი6 = Regular polygon 8 annotated.svg |ფაილი7 = Regular polygon 9 annotated.svg |ფაილი8 = Regular polygon 10 annotated.svg |ფაილი9 = Regular polygon 11 annotated.svg |ფაილი10 = Regular polygon 12 annotated.svg |ფაილი11 = Regular polygon 13 annotated.svg |ფაილი12 = Regular polygon 14 annotated.svg | ქვევით = წესიერი მრავალკუთხედები | ქვედა ზონა = center }} |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>A = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 778bp9460u93glc8py2k3qjvqz1xgzj 4828450 4828441 2025-07-08T10:13:06Z Surprizi 14671 4828450 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სახელი = წესიერი მრავალკუთხედი |სურათები = {{მრავალი სურათი |perrow = 3 | ზონა = center | მიმართულება = horizontal | ჯამური სიგანე = 240 | image_style = border:none; |ფაილი1 = Regular polygon 3 annotated.svg |ფაილი2 = Regular polygon 4 annotated.svg |ფაილი3 = Regular polygon 5 annotated.svg |ფაილი4 = Regular polygon 6 annotated.svg |ფაილი5 = Regular polygon 7 annotated.svg |ფაილი6 = Regular polygon 8 annotated.svg |ფაილი7 = Regular polygon 9 annotated.svg |ფაილი8 = Regular polygon 10 annotated.svg |ფაილი9 = Regular polygon 11 annotated.svg |ფაილი10 = Regular polygon 12 annotated.svg |ფაილი11 = Regular polygon 13 annotated.svg |ფაილი12 = Regular polygon 14 annotated.svg | ქვევით = წესიერი მრავალკუთხედები | ქვედა ზონა = center }} |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>A = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 20lloa7o8bhmmej0xlvcu9f1o2upy5h 4828459 4828450 2025-07-08T10:20:46Z Surprizi 14671 4828459 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სახელი = წესიერი მრავალკუთხედი |სურათები = {{მრავალი სურათი |perrow = 3 | ზონა = center | მიმართულება = horizontal | ჯამური სიგანე = 240 | image_style = border:none; |ფაილი1 = Regular polygon 3 annotated.svg |ფაილი2 = Regular polygon 4 annotated.svg |ფაილი3 = Regular polygon 5 annotated.svg |ფაილი4 = Regular polygon 6 annotated.svg |ფაილი5 = Regular polygon 7 annotated.svg |ფაილი6 = Regular polygon 8 annotated.svg |ფაილი7 = Regular polygon 9 annotated.svg |ფაილი8 = Regular polygon 10 annotated.svg |ფაილი9 = Regular polygon 11 annotated.svg |ფაილი10 = Regular polygon 12 annotated.svg |ფაილი11 = Regular polygon 13 annotated.svg |ფაილი12 = Regular polygon 14 annotated.svg | ქვევით = წესიერი მრავალკუთხედები | ქვედა ზონა = center }} |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>A = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> |კუთხეთა ჯამი = <math>\left(n - 2\right)\times {\pi}</math> }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] gdoblrk1cjouev0monvch1o70bthcyx 4828476 4828459 2025-07-08T10:40:15Z Surprizi 14671 4828476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სახელი = წესიერი მრავალკუთხედი |სურათები = {{Image array |width = 80 |perrow = 3 |image1 = Regular polygon 3 annotated.svg |alt1 = Regular triangle |image2 = Regular polygon 4 annotated.svg |alt2 = Regular square |image3 = Regular polygon 5 annotated.svg |alt3 = Regular pentagon |image4 = Regular polygon 6 annotated.svg |alt4 = Regular hexagon |image5 = Regular polygon 7 annotated.svg |alt5 = Regular heptagon |image6 = Regular polygon 8 annotated.svg |alt6 = Regular octagon |image7 = Regular polygon 9 annotated.svg |alt7 = Regular nonagon |image8 = Regular polygon 10 annotated.svg |alt8 = Regular decagon |image9 = Regular polygon 11 annotated.svg |alt9 = Regular hendecagon |image10 = Regular polygon 12 annotated.svg |alt10 = Regular dodecagon |image11 = Regular polygon 13 annotated.svg |alt11 = Regular tridecagon |image12 = Regular polygon 14 annotated.svg |alt12 = Regular tetradecagon }} |წარწერა2 = წესიერი მრავალკუთხედები |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>A = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> |კუთხეთა ჯამი = <math>\left(n - 2\right)\times {\pi}</math> }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] sc7p1pxnyz4ei73e80g9vj1ohxeiaga 4828487 4828476 2025-07-08T10:42:29Z Surprizi 14671 4828487 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სახელი = წესიერი მრავალკუთხედი |სურათები = {{Image array |width = 80 |perrow = 3 |image1 = Regular polygon 3 annotated.svg |alt1 = Regular triangle |image2 = Regular polygon 4 annotated.svg |alt2 = Regular square |image3 = Regular polygon 5 annotated.svg |alt3 = Regular pentagon |image4 = Regular polygon 6 annotated.svg |alt4 = Regular hexagon |image5 = Regular polygon 7 annotated.svg |alt5 = Regular heptagon |image6 = Regular polygon 8 annotated.svg |alt6 = Regular octagon |image7 = Regular polygon 9 annotated.svg |alt7 = Regular nonagon |image8 = Regular polygon 10 annotated.svg |alt8 = Regular decagon |image9 = Regular polygon 11 annotated.svg |alt9 = Regular hendecagon |image10 = Regular polygon 12 annotated.svg |alt10 = Regular dodecagon |image11 = Regular polygon 13 annotated.svg |alt11 = Regular tridecagon |image12 = Regular polygon 14 annotated.svg |alt12 = Regular tetradecagon }} |წარწერა2 = წესიერი მრავალკუთხედები |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>A = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> |კუთხეთა ჯამი = <math>\left(n - 2\right)\times {\pi}</math> |ჩახაზული = <math>d_\text{IC} = s\cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |შემოხაზული = <math>d_\text{OC} = s\csc\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 6dxxybmkix8byu0z64gb7lsxstb7idq 4828496 4828487 2025-07-08T10:44:46Z Surprizi 14671 4828496 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სახელი = წესიერი მრავალკუთხედი |სურათები = {{Image array |width = 80 |perrow = 3 |image1 = Regular polygon 3 annotated.svg |alt1 = Regular triangle |image2 = Regular polygon 4 annotated.svg |alt2 = Regular square |image3 = Regular polygon 5 annotated.svg |alt3 = Regular pentagon |image4 = Regular polygon 6 annotated.svg |alt4 = Regular hexagon |image5 = Regular polygon 7 annotated.svg |alt5 = Regular heptagon |image6 = Regular polygon 8 annotated.svg |alt6 = Regular octagon |image7 = Regular polygon 9 annotated.svg |alt7 = Regular nonagon |image8 = Regular polygon 10 annotated.svg |alt8 = Regular decagon |image9 = Regular polygon 11 annotated.svg |alt9 = Regular hendecagon |image10 = Regular polygon 12 annotated.svg |alt10 = Regular dodecagon |image11 = Regular polygon 13 annotated.svg |alt11 = Regular tridecagon |image12 = Regular polygon 14 annotated.svg |alt12 = Regular tetradecagon }} |წარწერა2 = წესიერი მრავალკუთხედები |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>S = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> |კუთხეთა ჯამი = <math>\left(n - 2\right)\times {\pi}</math> |ჩახაზული = <math>d_\text{IC} = s\cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |შემოხაზული = <math>d_\text{OC} = s\csc\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] ovrqpxg71z5mu9b3u1xeuh13cc0wphi 4828508 4828496 2025-07-08T10:55:41Z Surprizi 14671 4828508 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სახელი = წესიერი მრავალკუთხედი |სურათები = {{Image array |width = 80 |perrow = 3 |image1 = Regular polygon 3 annotated.svg |alt1 = Regular triangle |image2 = Regular polygon 4 annotated.svg |alt2 = Regular square |image3 = Regular polygon 5 annotated.svg |alt3 = Regular pentagon |image4 = Regular polygon 6 annotated.svg |alt4 = Regular hexagon |image5 = Regular polygon 7 annotated.svg |alt5 = Regular heptagon |image6 = Regular polygon 8 annotated.svg |alt6 = Regular octagon |image7 = Regular polygon 9 annotated.svg |alt7 = Regular nonagon |image8 = Regular polygon 10 annotated.svg |alt8 = Regular decagon |image9 = Regular polygon 11 annotated.svg |alt9 = Regular hendecagon |image10 = Regular polygon 12 annotated.svg |alt10 = Regular dodecagon |image11 = Regular polygon 13 annotated.svg |alt11 = Regular tridecagon |image12 = Regular polygon 14 annotated.svg |alt12 = Regular tetradecagon }} |წარწერა2 = წესიერი მრავალკუთხედები |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>S = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> |კუთხეთა ჯამი = <math>\left(n - 2\right)\times {\pi}</math> |ჩახაზული = <math>d_\text{IC} = s\cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |შემოხაზული = <math>d_\text{OC} = s\csc\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |თვისება = ამოზნექილი, კონციკლური, ტოლგვერდა, იზოგონალური, იზოტოქსალური }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] pt6y3pwz64l2tuiqewhej8ovc1agx8j 4828509 4828508 2025-07-08T10:56:18Z Surprizi 14671 4828509 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სახელი = წესიერი მრავალკუთხედი |სურათები = {{Image array |width = 80 |perrow = 3 |image1 = Regular polygon 3 annotated.svg |alt1 = Regular triangle |image2 = Regular polygon 4 annotated.svg |alt2 = Regular square |image3 = Regular polygon 5 annotated.svg |alt3 = Regular pentagon |image4 = Regular polygon 6 annotated.svg |alt4 = Regular hexagon |image5 = Regular polygon 7 annotated.svg |alt5 = Regular heptagon |image6 = Regular polygon 8 annotated.svg |alt6 = Regular octagon |image7 = Regular polygon 9 annotated.svg |alt7 = Regular nonagon |image8 = Regular polygon 10 annotated.svg |alt8 = Regular decagon |image9 = Regular polygon 11 annotated.svg |alt9 = Regular hendecagon |image10 = Regular polygon 12 annotated.svg |alt10 = Regular dodecagon |image11 = Regular polygon 13 annotated.svg |alt11 = Regular tridecagon |image12 = Regular polygon 14 annotated.svg |alt12 = Regular tetradecagon }} |წარწერა2 = წესიერი მრავალკუთხედები |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>S = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> |კუთხეთა ჯამი = <math>\left(n - 2\right)\times {\pi}</math> |ჩახაზული = <math>d_\text{IC} = s\cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |შემოხაზული = <math>d_\text{OC} = s\csc\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |თვისებები = ამოზნექილი, კონციკლური, ტოლგვერდა, იზოგონალური, იზოტოქსალური }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 3svatxfez17k0727bjssma5q0b23flz 4828515 4828509 2025-07-08T11:08:40Z Surprizi 14671 4828515 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სახელი = წესიერი მრავალკუთხედი |სურათები = {{Image array |width = 80 |perrow = 3 |image1 = Regular polygon 3 annotated.svg |alt1 = Regular triangle |image2 = Regular polygon 4 annotated.svg |alt2 = Regular square |image3 = Regular polygon 5 annotated.svg |alt3 = Regular pentagon |image4 = Regular polygon 6 annotated.svg |alt4 = Regular hexagon |image5 = Regular polygon 7 annotated.svg |alt5 = Regular heptagon |image6 = Regular polygon 8 annotated.svg |alt6 = Regular octagon |image7 = Regular polygon 9 annotated.svg |alt7 = Regular nonagon |image8 = Regular polygon 10 annotated.svg |alt8 = Regular decagon |image9 = Regular polygon 11 annotated.svg |alt9 = Regular hendecagon |image10 = Regular polygon 12 annotated.svg |alt10 = Regular dodecagon |image11 = Regular polygon 13 annotated.svg |alt11 = Regular tridecagon |image12 = Regular polygon 14 annotated.svg |alt12 = Regular tetradecagon }} |წარწერა2 = წესიერი მრავალკუთხედები |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>S = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> |კუთხეთა ჯამი = <math>\left(n - 2\right)\times {\pi}</math> |ჩახაზული = <math>d_\text{IC} = a\cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |შემოხაზული = <math>d_\text{OC} = a\csc\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |თვისებები = ამოზნექილი, კონციკლური, ტოლგვერდა, იზოგონალური, იზოტოქსალური }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] o40m8zqru65y299l02ypa0zrd3vcunp 4828542 4828515 2025-07-08T11:31:10Z Surprizi 14671 4828542 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სახელი = წესიერი მრავალკუთხედი |სურათები = {{Image array |width = 80 |perrow = 3 |image1 = Regular polygon 3 annotated.svg |alt1 = Regular triangle |image2 = Regular polygon 4 annotated.svg |alt2 = Regular square |image3 = Regular polygon 5 annotated.svg |alt3 = Regular pentagon |image4 = Regular polygon 6 annotated.svg |alt4 = Regular hexagon |image5 = Regular polygon 7 annotated.svg |alt5 = Regular heptagon |image6 = Regular polygon 8 annotated.svg |alt6 = Regular octagon |image7 = Regular polygon 9 annotated.svg |alt7 = Regular nonagon |image8 = Regular polygon 10 annotated.svg |alt8 = Regular decagon |image9 = Regular polygon 11 annotated.svg |alt9 = Regular hendecagon |image10 = Regular polygon 12 annotated.svg |alt10 = Regular dodecagon |image11 = Regular polygon 13 annotated.svg |alt11 = Regular tridecagon |image12 = Regular polygon 14 annotated.svg |alt12 = Regular tetradecagon }} |წარწერა2 = წესიერი მრავალკუთხედები |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>S = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> |კუთხეთა ჯამი = <math>\left(n - 2\right)\times {\pi}</math> |ჩახაზული = <math>r = \frac{a}{2}\cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |შემოხაზული = <math>R = \frac{a}{2}\csc\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |თვისებები = ამოზნექილი, კონციკლური, ტოლგვერდა, იზოგონალური, იზოტოქსალური }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | 3 || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4 || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5 || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6 || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8 || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10 || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] pfax3zzagfubiakt3mjs5nahbo4teln 4828549 4828542 2025-07-08T11:35:31Z Surprizi 14671 /* ფართობი */ 4828549 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სახელი = წესიერი მრავალკუთხედი |სურათები = {{Image array |width = 80 |perrow = 3 |image1 = Regular polygon 3 annotated.svg |alt1 = Regular triangle |image2 = Regular polygon 4 annotated.svg |alt2 = Regular square |image3 = Regular polygon 5 annotated.svg |alt3 = Regular pentagon |image4 = Regular polygon 6 annotated.svg |alt4 = Regular hexagon |image5 = Regular polygon 7 annotated.svg |alt5 = Regular heptagon |image6 = Regular polygon 8 annotated.svg |alt6 = Regular octagon |image7 = Regular polygon 9 annotated.svg |alt7 = Regular nonagon |image8 = Regular polygon 10 annotated.svg |alt8 = Regular decagon |image9 = Regular polygon 11 annotated.svg |alt9 = Regular hendecagon |image10 = Regular polygon 12 annotated.svg |alt10 = Regular dodecagon |image11 = Regular polygon 13 annotated.svg |alt11 = Regular tridecagon |image12 = Regular polygon 14 annotated.svg |alt12 = Regular tetradecagon }} |წარწერა2 = წესიერი მრავალკუთხედები |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>S = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> |კუთხეთა ჯამი = <math>\left(n - 2\right)\times {\pi}</math> |ჩახაზული = <math>r = \frac{a}{2}\cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |შემოხაზული = <math>R = \frac{a}{2}\csc\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |თვისებები = ამოზნექილი, კონციკლური, ტოლგვერდა, იზოგონალური, იზოტოქსალური }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | n-კუთხედი || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 3-კუთხედი || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4-კუთხედი || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5-კუთხედი || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6-კუთხედი || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8-კუთხედი || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10-კუთხედი || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] apom6ysa8ebzoabkzv5bjq68xzc8d07 4828550 4828549 2025-07-08T11:36:55Z Surprizi 14671 4828550 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სახელი = წესიერი მრავალკუთხედი |სურათები = {{Image array |width = 80 |perrow = 3 |image1 = Regular polygon 3 annotated.svg |alt1 = Regular triangle |image2 = Regular polygon 4 annotated.svg |alt2 = Regular square |image3 = Regular polygon 5 annotated.svg |alt3 = Regular pentagon |image4 = Regular polygon 6 annotated.svg |alt4 = Regular hexagon |image5 = Regular polygon 7 annotated.svg |alt5 = Regular heptagon |image6 = Regular polygon 8 annotated.svg |alt6 = Regular octagon |image7 = Regular polygon 9 annotated.svg |alt7 = Regular nonagon |image8 = Regular polygon 10 annotated.svg |alt8 = Regular decagon |image9 = Regular polygon 11 annotated.svg |alt9 = Regular hendecagon |image10 = Regular polygon 12 annotated.svg |alt10 = Regular dodecagon |image11 = Regular polygon 13 annotated.svg |alt11 = Regular tridecagon |image12 = Regular polygon 14 annotated.svg |alt12 = Regular tetradecagon }} |წარწერა2 = წესიერი მრავალკუთხედები |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>S = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> |კუთხეთა ჯამი = <math>\left(n - 2\right)\times {\pi}</math> |ჩახაზული = <math>r = \frac{a}{2}\cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |შემოხაზული = <math>R = \frac{a}{2}\csc\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |თვისებები = ამოზნექილი, კონციკლური, ტოლგვერდა, იზოგონალური, იზოტოქსალური }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | n-კუთხედი || <math>S = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> || <math>R = \frac{a}{2}\csc\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> || <math>r = \frac{a}{2}\cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |- | 3-კუთხედი || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4-კუთხედი || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5-კუთხედი || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6-კუთხედი || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8-კუთხედი || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10-კუთხედი || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 1h9epx0pk25359yk7epbxo12sx7r17s 4828551 4828550 2025-07-08T11:37:35Z Surprizi 14671 /* ფართობი */ 4828551 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სახელი = წესიერი მრავალკუთხედი |სურათები = {{Image array |width = 80 |perrow = 3 |image1 = Regular polygon 3 annotated.svg |alt1 = Regular triangle |image2 = Regular polygon 4 annotated.svg |alt2 = Regular square |image3 = Regular polygon 5 annotated.svg |alt3 = Regular pentagon |image4 = Regular polygon 6 annotated.svg |alt4 = Regular hexagon |image5 = Regular polygon 7 annotated.svg |alt5 = Regular heptagon |image6 = Regular polygon 8 annotated.svg |alt6 = Regular octagon |image7 = Regular polygon 9 annotated.svg |alt7 = Regular nonagon |image8 = Regular polygon 10 annotated.svg |alt8 = Regular decagon |image9 = Regular polygon 11 annotated.svg |alt9 = Regular hendecagon |image10 = Regular polygon 12 annotated.svg |alt10 = Regular dodecagon |image11 = Regular polygon 13 annotated.svg |alt11 = Regular tridecagon |image12 = Regular polygon 14 annotated.svg |alt12 = Regular tetradecagon }} |წარწერა2 = წესიერი მრავალკუთხედები |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>S = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> |კუთხეთა ჯამი = <math>\left(n - 2\right)\times {\pi}</math> |ჩახაზული = <math>r = \frac{a}{2}\cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |შემოხაზული = <math>R = \frac{a}{2}\csc\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |თვისებები = ამოზნექილი, კონციკლური, ტოლგვერდა, იზოგონალური, იზოტოქსალური }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია) !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი |- | n-კუთხედი || <math>\tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> || <math>\frac{a}{2}\csc\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> || <math>\frac{a}{2}\cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |- | 3-კუთხედი || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4-კუთხედი || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5-კუთხედი || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6-კუთხედი || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8-კუთხედი || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10-კუთხედი || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 0yra7tpjbslq2491grtm6ub9ezw6a6i 4828552 4828551 2025-07-08T11:39:17Z Surprizi 14671 /* ფართობი */ 4828552 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მრავალკუთხედი |სახელი = წესიერი მრავალკუთხედი |სურათები = {{Image array |width = 80 |perrow = 3 |image1 = Regular polygon 3 annotated.svg |alt1 = Regular triangle |image2 = Regular polygon 4 annotated.svg |alt2 = Regular square |image3 = Regular polygon 5 annotated.svg |alt3 = Regular pentagon |image4 = Regular polygon 6 annotated.svg |alt4 = Regular hexagon |image5 = Regular polygon 7 annotated.svg |alt5 = Regular heptagon |image6 = Regular polygon 8 annotated.svg |alt6 = Regular octagon |image7 = Regular polygon 9 annotated.svg |alt7 = Regular nonagon |image8 = Regular polygon 10 annotated.svg |alt8 = Regular decagon |image9 = Regular polygon 11 annotated.svg |alt9 = Regular hendecagon |image10 = Regular polygon 12 annotated.svg |alt10 = Regular dodecagon |image11 = Regular polygon 13 annotated.svg |alt11 = Regular tridecagon |image12 = Regular polygon 14 annotated.svg |alt12 = Regular tetradecagon }} |წარწერა2 = წესიერი მრავალკუთხედები |გვერდები = <math>n</math> |შლეფლი = <math>\{n\}</math> |დიაგრამა = {{CDD|node_1|n|node}} |ფართობი = <math>S = \tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |კუთხე = <math>(n - 2) \times \frac{{\pi}}{n}</math> |კუთხეთა ჯამი = <math>\left(n - 2\right)\times {\pi}</math> |ჩახაზული = <math>r = \frac{a}{2}\cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |შემოხაზული = <math>R = \frac{a}{2}\csc\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |თვისებები = ამოზნექილი, კონციკლური, ტოლგვერდა, იზოგონალური, იზოტოქსალური }} '''წესიერი მრავალკუთხედი''' — ამოზნექილი [[მრავალკუთხედი]], რომელშიც მისი ყველა გვერდი და ყველა შიგა კუთხე ტოლია.<ref>[https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98 მრავალკუთხედი] — nplg.gov.ge</ref> წესიერი მრავალკუთხედის განმარტება შეიძლება დამოკიდებული იყოს მრავალკუთხედის განმარტებაზე: თუ ის განისაზღვრება, როგორც ბრტყელი დახურული მრავალკუთხა ხაზი, მაშინ წესიერი ვარსკვლავისებრი მრავალკუთხედის განმარტება ჩნდება, როგორც არაამოზნექილი მრავალკუთხედი, რომელშიც ყველა გვერდი ერთმანეთის ტოლია და ერთმანეთთან შორის ყველა კუთხე ტოლია. == დაკავშირებული განსაზღვრებები == წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრი მისი [[მასის ცენტრია]], რომელიც ემთხვევა მისი ჩახაზული და შემოხაზული წრეების ცენტრებს. წესიერი მრავალკუთხედის ცენტრალური კუთხე მისი შემოხაზული წრის ცენტრალური კუთხეა, რომელიც მის გვერდს ეყრდნობა. წესიერი n-კუთხედის ცენტრალური კუთხის სიდიდე უდრის <math>\frac{2\pi}{n}</math>.<ref>[https://mathvox.ru/geometria/mnogougolniki/glava-1-mnogougolniki-i-ih-svoistva/centralnii-ugol-pravilnogo-mnogougolnika-svoistva/ МАТВОКС]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |title=treugolniki.ru |access-date=2020-05-12 |archive-date=2020-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200702171405/http://www.treugolniki.ru/centralnyj-ugol-pravilnogo-mnogougolnika/ |deadlink=no }}</ref> == მახასიათებლები== === კოორდინატები=== თუ <math>x_C</math> და <math>y_C</math> — ცენტრის კოორდინატებია, ხოლო <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოწერილი წრის რადიუსი, <math>{\phi}_0</math> — პირველი წვეროს კუთხური კოორდინატი ცენტრთან მიმართებაში, მაშინ წესიერი n-კუთედხის წვეროების დეკარტული კოორდინატები განისაზღვრება ფორმულებით: : <math>x_i = x_C + R \cos \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, : <math>y_i = y_C + R \sin \left( {\phi}_0 + \frac{2 \pi i}{n} \right)</math>, სადაც <math>i</math> ღებულობს მნიშვნელობას <math>0</math>-დან <math>(n-1)</math>-მდე. === ზომები === [[ფაილი:Правильный многоугольник и 2 окружности.png|thumb|R რადიუსის წრეში ჩახაზული და r რადიუსის წრეზე შემოხაზული წესიერი მრავალკუთხედი]] თუ <math>R</math> — წესიერ მრავალკუთხედზე შემოხაზული წრეწირის რადიუსია, მაშინ ჩახაზული წრეწირის რადიუსი ტოლი იქნება: : <math>r = R \cos \frac{\pi}{n}</math>, მრავალკუთხედის გვერდი კი ტოლი იქნება: : <math>a = 2R \sin \frac{\pi}{n} = 2r \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math>. === ფართობი=== წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი, რომლის გვერდია <math>a</math>, ტოლია: : <math>S = \frac{n}{4}\ a^2 \operatorname{ctg} \frac{\pi}{n}</math>. <math>R</math> რადიუსის მქონე წრეწირში ჩაწერილი წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{n}{2}R^2 \sin \frac{2 \pi}{n}</math>. <math>r</math> რადიუსის მქონე წრეწირზე შემოხაზული წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = nr^2 \operatorname{tg} \frac{\pi}{n}</math> წესიერი <math>n</math>-კუთხედის ფართობი ტოლია: : <math>S = \frac{nra}{2} = \frac{1}{2}Pr</math>, სადაც <math>r</math> — წრის რადიუსია, რომელზეც შემოხაზულია მრავალკუთხედი, <math>a</math> — გვერდის სიგრძე, ხოლო <math>P</math> — მისი პერიმეტრი. {| class="wikitable" |+ წესიერი n–კუთხედის ფართობი. მასზე შემოხაზული და მასში ჩახაზული წრეწირების რადიუსები ! n !! ფართობი <br />(a მრავალკუთხედის <br />გვერდია), ''S'' !! შემოხაზული წრეწირის <br />რადიუსი, ''R'' !! ჩახაზული წრეწირის <br />რადიუსი, ''r'' |- | n-კუთხედი || <math>\tfrac{1}{4}n{a}^2 \cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> || <math>\frac{a}{2}\csc\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> || <math>\frac{a}{2}\cot\left(\frac{\pi}{n}\right)</math> |- | 3-კუთხედი || <math>a^2\frac{\sqrt {3}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{3}</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{6}</math> |- | 4-კუთხედი || <math>a^2</math> || <math>a\frac{\sqrt {2}}{2}</math> || <math>\frac{a}{2}</math> |- | 5-კუთხედი || <math>a^3\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{4}</math> || <math>a\frac{\sqrt{10(5+\sqrt{5})}}{10}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5(5+2\sqrt{5})}}{10}</math> |- | 6-კუთხედი || <math>3a^2\frac{\sqrt {3}}{2}</math> || <math>a</math> || <math>a\frac{\sqrt {3}}{2}</math> |- | 8-კუთხედი || <math>2a^2(1+\sqrt{2})</math> || <math>a\frac{\sqrt{2(2+\sqrt{2})}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{2})}{2}</math> |- | 10-კუთხედი || <math>5a^2\frac{\sqrt {5+2\sqrt{5}}}{2}</math> || <math>a\frac{(1+\sqrt{5})}{2}</math> || <math>a\frac{\sqrt{5+2\sqrt{5}}}{2}</math> |} === მაგალითი=== იმისათვის, რომ გამოვითვალოთ წრეში ჩახაზული წესიერი n-კუთხედის <math>a_n</math> გვერდის სიგრძე, თუ ცნობილია წრეწირის სიგრძე <math>L</math>, მაშინ მრავალკუთხედის ერთი გვერდის სიგრძე ტოლი იქნება: : <math>a_n = \sin\Big(\frac{\pi}{n}\Big) \cdot \frac{L}{\pi}</math>. პერიმეტრი <math>P_n</math> ტოლია: : <math>P_n = a_n \cdot n</math>, სადაც <math>n</math> — მრავალკუთხედის გვერდების რიცხვია. == წესიერი მრავალკუთხედების დიაგოლათა თვისებები == წესიერი <math>n</math>კუთხედის დიაგონალების მაქსიმალური რაოდენობა, რომლებიც იკვეთებიან ერთ წერტილში და არ არის მისი წვერო ან ცენტრი, ტოლია: : <math>2</math>, თუ <math>n</math> [[კენტი რიცხვი|კენტია]]; : <math>3</math>, თუ <math>n</math> [[ლუწი რიცხვი|ლუწია]], მაგრამ არ იყოფა <math>6</math>-ზე; : <math>5</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>6</math>-ზე, მაგრამ არ იყოფა <math>30</math>-ზე; : <math>7</math>, თუ <math>n</math> იყოფა <math>30</math>-ზე. არსებობს მხოლოდ სამი გამონაკლისი: მოცემული რიცხვი ტოლია <math>0</math>-ის სამკუთხედში, <math>2</math> ექვსკუთხედში და <math>4</math> თორმეტკუთხედში.<ref name="диагонали">{{Cite web |url=https://arxiv.org/abs/math/9508209 |title=Bjorn Poonen and Michael Rubinstein "The number of intersection points made by thediagonals of a regular polygon" |access-date=2020-07-16 |archive-date=2020-07-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200717022947/https://arxiv.org/abs/math/9508209 |deadlink=no }}</ref> ლუწი <math>n</math> რიცხვის შემთხვევაში მრავალკუთხედის ცენტრში იკვეთება <math>n/2</math> ცალი დიაგონალი. ფუნქცია <math>\delta_m(n)</math>, უდრის <math>1</math>-ს იმ შემთხვევაში თუ <math>n</math> იყოფა <math>m</math>-ზე, ხოლო თუ არა მაშინ — <math>0</math>-ს. მაშინ წესიერი <math>n</math>-კუთხედის დიაგონალების კვეთის წერტილები ტოლი იქნება: : <math>\begin{array}{l}C_n^4+\left(-5 n^{3}+45 n^{2}-70 n+24\right) / 24 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 2) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-45 n^{2}+262 n\right) / 6 \cdot \delta_{6}(n)+42 n \cdot \delta_{12}(n)+60 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +35 n \cdot \delta_{24}(n)-38 n \cdot \delta_{30}(n)-82 n \cdot \delta_{42}(n)-330 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -144 n \cdot \delta_{84}(n)-96 n \cdot \delta_{90}(n)-144 n \cdot \delta_{120}(n)-96 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>, სადაც <math>C_n^4</math> — თანხვედის რიცხვია <math>n</math>-დან <math>4</math>-მდე. ნაწილების რაოდენობა, რომელზეც დიაგონალები ყოფენ წესიერ <math>n</math>-კუთხედს, ტოლია: : <math>\begin{array}{l} \left(n^{4}-6 n^{3}+23 n^{2}-42 n+24\right) / 24+ \\ +\left(-5 n^{3}+42 n^{2}-40 n-48\right) / 48 \cdot \delta_{2}(n)-(3 n / 4) \cdot \delta_{4}(n)+ \\ +\left(-53 n^{2}+310 n\right) / 12 \cdot \delta_{6}(n)+(49 n / 2) \cdot \delta_{12}(n)+32 n \cdot \delta_{18}(n)+ \\ +19 n \cdot \delta_{24}(n)-36 n \cdot \delta_{30}(n)-50 n \cdot \delta_{42}(n)-190 n \cdot \delta_{60}(n)- \\ -78 n \cdot \delta_{84}(n)-48 n \cdot \delta_{90}(n)-78 n \cdot \delta_{120}(n)-48 n \cdot \delta_{210}(n) \end{array}</math>. == გამოყენება == წესიერი მრავალკუთხედები, განმარტების თანახმად, [[წესიერი მრავალწახნაგი|წესიერი მრავალწახნაგების]] გვერდებია. ძველი ბერძენი მათემატიკოსები ([[ანტიფონტი]], ჰერაკლეელი ბრაისონი, [[არქიმედე]] და ა.შ.) წესიერ მრავალკუთხედებს იყენებდნენ [[პი (რიცხვი)|π რიცხვის]] გამოსათვლელად. ისინი ითვლიდნენ წრეში ჩახაზული და მის გარშემო შემოხაზული მრავალკუთხედების ფართობებს, თანდათან ზრდიდნენ მათი გვერდების რაოდენობას და ამით იღებდნენ წრის ფართობის შეფასებას.<ref>А. В. Жуков. О числе π. — М.: МЦНМО, 2002. ISBN 5-94057-030-5.</ref> == ისტორია== წესიერი n-კუთხედის აგება ფარგლისა და სახაზავის გამოყენებით მათემატიკოსებისთვის [[XIX საუკუნე]]მდე პრობლემად რჩებოდა. ასეთი კონსტრუქცია იდენტურია წრის n თანაბარ ნაწილად დაყოფისა, რადგან წრის ნაწილებად გამყოფი წერტილების შეერთებით შესაძლებელია სასურველი მრავალკუთხედის მიღება. ევკლიდე თავის „ელემენტებში“ მეოთხე წიგნში რეგულარული მრავალკუთხედების აგებას განიხილავდა და წყვეტდა ამოცანას <math>n = 3, 4, 5, 6, 15</math>-ისთვის. გარდა ამისა, მას უკვე განსაზღვრული ჰქონდა მრავალკუთხედების აგებადობის პირველი კრიტერიუმი: მიუხედავად იმისა, რომ ეს კრიტერიუმი „დასაწყისში“ არ იყო გაჟღერებული, ძველი ბერძენი მათემატიკოსები შეძლეს მრავალკუთხედის აგება <math>2^m</math> გვერდებით (მრგვალი რიცხვის <math>m>1</math> არსებობისას), არსებული მრავალკუთხედი, გვერდების რაოდენობით <math>2^{m-1}</math>: რკალის ორ ნაწილად გაყოფის შესაძლებლობის გამოყენებით, ორი ნახევარწრისგან ჩვენ ვაშენებთ კვადრატს, შემდეგ წესიერ რვაკუთხედს, წესიერ თექსვმეტკუთხედს და ა.შ. გარდა ამისა, იმავე წიგნში, ევკლიდე ასევე მიუთითებს აგებადობის მეორე კრიტერიუმზე: თუ ცნობილია, თუ როგორ უნდა ავაგოთ მრავალკუთხედები <math>r</math> და <math>s</math> გვერდებით, და <math>r</math> და <math>s</math> ურთიერთ მარტივი რიცხვებია, მაშინ შესაძლებელია მრავალკუთხედის აგება <math>r\cdot s</math> გვერდებით. ეს მიიღწევა <math>s</math> გვერდიანი მრავალკუთხედისა და <math>r</math> გვერდებით მრავალკუთხედის აგებით ისე, რომ ისინი ერთ წრეში იყონ ჩახაზული და მათ მინიმუმ ერთი საერთო წვერო ჰქონდეთ - ამ შემთხვევაში, ამ მრავალკუთხედების ორი კუთხე იქნება <math>rs</math>-კუთხედის მეზობელი. ამ ორი მეთოდის სინთეზირებით, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ძველი მათემატიკოსები შეძლებდნენ წესიერი მრავალკუთხედების აგებას <math>2^m\cdot3</math>, <math>2^m\cdot5</math> и <math>2^m\cdot3\cdot5</math> გვერდებით, ნებისმიერი მთელი დადებითი <math>m</math> რიცხვის შემთხვევაში. [[ფაილი:Braunschweig Gauss-Denkmal 17-eckiger Stern.jpg|thumb|ფრიც შაპერის მიერ შესრულებული 17-ქიმიანი ვარსკვლავი, გაუსის ძეგლზე ბრაუნშვეიგში]] თანამედროვე მათემატიკა თითქმის არ დაძრულა აღნიშნული წერტილიდან. მხოლოდ [[1796]] წელს [[კარლ ფრიდრიხ გაუსი|კარლ ფრიდრიხ გაუსმა]] შესძლო დაემტკიცებინა, რომ თუ წესიერი მრავალკუთხედის გვერდების რაოდენობა უდრის უბრალო [[ფერმას რიცხვი|ფერმას რიცხვს]], მაშინ მისი აგება შესაძლებელია ფარგლით და სახაზავით. დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ 5 მარტივი ფერმას რიცხვი: <math>3, 5, 17, 257, 65537</math>. მსგავსი რიცხვების არსებობა-არარსებობის საკითხი დღემდე ღიად რჩება. გაუსი იყო პირველი, რომელმაც შესძლო დაემტკიცებინა წესიერი 17-კუთხედის აგების შესაძლებლობა, რომლის დატანაც მოითხოვა მან მის საფლავზე ანდერძის თანახმად. გაუსის შედეგიდან გამომდინარეობს, რომ წესიერი მრავალკუთხედის აგება შესაძლებელია ფარგლიტა და სახაზავით, თუკი გვერდების რაოდენობა უდრის <math>2^{k}{p_1}{p_2}\cdots{p_s}</math>, სადაც <math>{k}</math> — მთელი დადებითი რციხვია, ხოლო '''<math>{p_j}</math>''' — წყვილად განსხვავებული მარტივი ფერმას რიცხვები. გაუსი ფიქრობდა, რომ აღნიშნული პირობა არათუ საკმარისი, არამედ აუცილებელიც იყო, რაც პირველად იქნა დამტკიცებული [[პიერ ვანცელი]]ს მიერ [[1836]] წელს. საერთო თეორემა, რომელიც მოიცავდა ორივე პირობას ეწოდება [[გაუსი-ვანცელის თეორემა]]. უკანასკნელი წარმატებული მცდელობები წესიერი მრავალკუთხედის აგებისა წარმოადგენს 17-, 257- და 65537-კუთხედებს. აქედან პირველი მოძიებულ იქნა [[იოჰანეს ერხინგერი]]ს მიერ [[1825]] წელს, მეორე — [[ფრიდრიხ იულიუს რიშელო]]ს მიერ [[1832]] წელს, ბოლო — [[იოჰან გუსტავ გერმესი]]ს მიერ [[1894]] წელს. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mathopenref.com/polygonregular.html Regular Polygon description] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonincircle.html Incircle of a Regular Polygon] With interactive animation *[http://www.mathopenref.com/polygonregulararea.html Area of a Regular Polygon] Three different formulae, with interactive animation *[http://mathdl.maa.org/convergence/1/?pa=content&sa=viewDocument&nodeId=1056&bodyId=1245 Renaissance artists' constructions of regular polygons] at [http://mathdl.maa.org/convergence/1/ Convergence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მრავალკუთხედები}} [[კატეგორია:წესიერი მრავალკუთხედები| ]] 1k9hl7kyfa2uisnzfbru4axt76ilaki 14 592458 4828086 2025-07-07T18:22:29Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ევროპის დედაქალაქები]] 4828086 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ევროპის დედაქალაქები]] rg28dwahm4cke18xzhazhf4z0sv6uiz 4828087 4828086 2025-07-07T18:24:34Z Jaba1977 3604 დაემატა [[კატეგორია:აზიის დედაქალაქები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828087 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ევროპის დედაქალაქები]] [[კატეგორია:აზიის დედაქალაქები]] nnl4vu9i8fy7ytj08ihmn3bcean3jl0 14 592459 4828090 2025-07-07T18:30:00Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: {{Commonscat|Music in 2024}} [[კატეგორია:2024]] [[კატეგორია:XXI საუკუნე მუსიკაში]] 4828090 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Music in 2024}} [[კატეგორია:2024]] [[კატეგორია:XXI საუკუნე მუსიკაში]] 5zmer29krpz3rqfxmxit71y8eq8ddfa 14 592460 4828092 2025-07-07T18:35:28Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: {{Commonscat|Music in 1938}} [[კატეგორია:1938]] [[კატეგორია:XX საუკუნე მუსიკაში]] 4828092 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Music in 1938}} [[კატეგორია:1938]] [[კატეგორია:XX საუკუნე მუსიკაში]] r195brjotzr84fpf90a83ngfuhl011a 14 592461 4828093 2025-07-07T18:35:39Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: {{Commonscat|Music in 1942}} [[კატეგორია:1942]] [[კატეგორია:XX საუკუნე მუსიკაში]] 4828093 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Music in 1942}} [[კატეგორია:1942]] [[კატეგორია:XX საუკუნე მუსიკაში]] 2f4qanwsftfuwd2bub5bin0pt1w75cn 14 592462 4828094 2025-07-07T18:36:19Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: {{Commonscat|Music in 1847}} [[კატეგორია:1847]] [[კატეგორია:XIX საუკუნე მუსიკაში]] 4828094 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Music in 1847}} [[კატეგორია:1847]] [[კატეგორია:XIX საუკუნე მუსიკაში]] rci6pzfs0jzk8a77tu034u7gs3uhbfw 3 592463 4828105 2025-07-07T18:46:44Z Mehman 75871 ახალი გვერდი: {{subst:ვანდალი}}— ~~~~ 4828105 wikitext text/x-wiki ==გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ== {{ვანდალი/ძირი}}— [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:46, 7 ივლისი 2025 (UTC) ik3agzy6stx3qxkjldgbc0jcn9dsx8t 4828112 4828105 2025-07-07T18:52:59Z Riad Salih 148464 /* გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ */ პასუხი 4828112 wikitext text/x-wiki ==გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ== {{ვანდალი/ძირი}}— [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:46, 7 ივლისი 2025 (UTC) :Hello @[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]], I hope that you are doing well. :Could you clarify where the vandalism is? I believe I'm experienced enough not to make such modifications.The map in question is fabricated, created by users who have been globally banned and who manipulated the territories based on their biased perspectives. The sources mentioned in Wikimedia commons, do not support the map they created, which does not align with Wikipedia's verifiability guidelines. Regards :-- :გამარჯობა @Mehman, იმედი მაქვს, კარგად ხარ. :შეგიძლიათ განმარტოთ, სად არის ვანდალიზმი? ვგონებ, რომ საკმარისად გამოცდილი ვარ ასეთი ცვლილებების ჩასატარებლად. აღნიშნული რუკა არის გაყალბებული, შექმნილია გლობალურად აკრძალული მომხმარებლების მიერ, რომლებმაც მანიპულირება მოახდინეს ტერიტორიებზე მათი შეხედულებების საფუძველზე. ვიკიპედიის კომონში ნახსენები წყაროები არ მხარს უჭერს მათ შექმნილ რუკას, რაც არ შეესაბამება ვიკიპედიის ([[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|ვერიფიცირების]]) სახელმძღვანელოებს. :პატივისცემით, [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 18:52, 7 ივლისი 2025 (UTC) a0namasfzapfe9cvvnlo65x2oja9gvl 4828123 4828112 2025-07-07T18:58:17Z Mehman 75871 /* გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ */ პასუხი 4828123 wikitext text/x-wiki ==გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ== {{ვანდალი/ძირი}}— [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:46, 7 ივლისი 2025 (UTC) :Hello @[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]], I hope that you are doing well. :Could you clarify where the vandalism is? I believe I'm experienced enough not to make such modifications.The map in question is fabricated, created by users who have been globally banned and who manipulated the territories based on their biased perspectives. The sources mentioned in Wikimedia commons, do not support the map they created, which does not align with Wikipedia's verifiability guidelines. Regards :-- :გამარჯობა @Mehman, იმედი მაქვს, კარგად ხარ. :შეგიძლიათ განმარტოთ, სად არის ვანდალიზმი? ვგონებ, რომ საკმარისად გამოცდილი ვარ ასეთი ცვლილებების ჩასატარებლად. აღნიშნული რუკა არის გაყალბებული, შექმნილია გლობალურად აკრძალული მომხმარებლების მიერ, რომლებმაც მანიპულირება მოახდინეს ტერიტორიებზე მათი შეხედულებების საფუძველზე. ვიკიპედიის კომონში ნახსენები წყაროები არ მხარს უჭერს მათ შექმნილ რუკას, რაც არ შეესაბამება ვიკიპედიის ([[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|ვერიფიცირების]]) სახელმძღვანელოებს. :პატივისცემით, [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 18:52, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::Hello. Georgian Wikipedia is not the place for such proceedings. On Wikimedia Commons there are spaces where you can write about this. The file is on Commons, conduct proceedings there, not here. We consider mass deletion of the file in articles as vandalism, so do not continue such actions. Thanks, – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:58, 7 ივლისი 2025 (UTC) 2ww294og43qk7pmc0e66ybvkg9lcg0z 4828126 4828123 2025-07-07T19:01:37Z Riad Salih 148464 /* გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ */ პასუხი 4828126 wikitext text/x-wiki ==გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ== {{ვანდალი/ძირი}}— [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:46, 7 ივლისი 2025 (UTC) :Hello @[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]], I hope that you are doing well. :Could you clarify where the vandalism is? I believe I'm experienced enough not to make such modifications.The map in question is fabricated, created by users who have been globally banned and who manipulated the territories based on their biased perspectives. The sources mentioned in Wikimedia commons, do not support the map they created, which does not align with Wikipedia's verifiability guidelines. Regards :-- :გამარჯობა @Mehman, იმედი მაქვს, კარგად ხარ. :შეგიძლიათ განმარტოთ, სად არის ვანდალიზმი? ვგონებ, რომ საკმარისად გამოცდილი ვარ ასეთი ცვლილებების ჩასატარებლად. აღნიშნული რუკა არის გაყალბებული, შექმნილია გლობალურად აკრძალული მომხმარებლების მიერ, რომლებმაც მანიპულირება მოახდინეს ტერიტორიებზე მათი შეხედულებების საფუძველზე. ვიკიპედიის კომონში ნახსენები წყაროები არ მხარს უჭერს მათ შექმნილ რუკას, რაც არ შეესაბამება ვიკიპედიის ([[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|ვერიფიცირების]]) სახელმძღვანელოებს. :პატივისცემით, [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 18:52, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::Hello. Georgian Wikipedia is not the place for such proceedings. On Wikimedia Commons there are spaces where you can write about this. The file is on Commons, conduct proceedings there, not here. We consider mass deletion of the file in articles as vandalism, so do not continue such actions. Thanks, – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:58, 7 ივლისი 2025 (UTC) :::@[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]] Each project is different, and my edit aligns with Wikipedia's guidelines. Content in articles must be properly sourced, or it fails Wikipedia's guidelines. I will revert the change. If you disagree, please start a discussion on the talk page explaining why my edit is considered vandalism. Otherwise, we may need mediation. :::-- :::ყოველი პროექტი განსხვავებულია და ჩემი ცვლილება შეესაბამება ვიკიპედიის ძირითადი შინაარსის პოლიტიკას, განსაკუთრებით ვერიფიცირების პოლიტიკას. სტატიის შინაარსი უნდა იყოს სწორად წყაროებით უზრუნველყოფილი, სხვაგვარად ეს ვიკიპედიის სახელმძღვანელოებს არღვევს. მე ვაპირებ შეცვლის ვადების დაბრუნებას. თუ არ ეთანხმებით, გთხოვთ დაიწყოთ განხილვა საუბრის გვერდზე და განმარტოთ, რატომ განიხილება ჩემი ცვლილება ვანდალიზმად. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა, საჭირო გახდეს დავის გადაწყვეტა. [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 19:01, 7 ივლისი 2025 (UTC) b67rhpohlpq6o0yie2aa6zhyec3gbje 4828161 4828126 2025-07-07T20:53:15Z Mehman 75871 /* გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ */ პასუხი 4828161 wikitext text/x-wiki ==გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ== {{ვანდალი/ძირი}}— [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:46, 7 ივლისი 2025 (UTC) :Hello @[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]], I hope that you are doing well. :Could you clarify where the vandalism is? I believe I'm experienced enough not to make such modifications.The map in question is fabricated, created by users who have been globally banned and who manipulated the territories based on their biased perspectives. The sources mentioned in Wikimedia commons, do not support the map they created, which does not align with Wikipedia's verifiability guidelines. Regards :-- :გამარჯობა @Mehman, იმედი მაქვს, კარგად ხარ. :შეგიძლიათ განმარტოთ, სად არის ვანდალიზმი? ვგონებ, რომ საკმარისად გამოცდილი ვარ ასეთი ცვლილებების ჩასატარებლად. აღნიშნული რუკა არის გაყალბებული, შექმნილია გლობალურად აკრძალული მომხმარებლების მიერ, რომლებმაც მანიპულირება მოახდინეს ტერიტორიებზე მათი შეხედულებების საფუძველზე. ვიკიპედიის კომონში ნახსენები წყაროები არ მხარს უჭერს მათ შექმნილ რუკას, რაც არ შეესაბამება ვიკიპედიის ([[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|ვერიფიცირების]]) სახელმძღვანელოებს. :პატივისცემით, [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 18:52, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::Hello. Georgian Wikipedia is not the place for such proceedings. On Wikimedia Commons there are spaces where you can write about this. The file is on Commons, conduct proceedings there, not here. We consider mass deletion of the file in articles as vandalism, so do not continue such actions. Thanks, – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:58, 7 ივლისი 2025 (UTC) :::@[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]] Each project is different, and my edit aligns with Wikipedia's guidelines. Content in articles must be properly sourced, or it fails Wikipedia's guidelines. I will revert the change. If you disagree, please start a discussion on the talk page explaining why my edit is considered vandalism. Otherwise, we may need mediation. :::-- :::ყოველი პროექტი განსხვავებულია და ჩემი ცვლილება შეესაბამება ვიკიპედიის ძირითადი შინაარსის პოლიტიკას, განსაკუთრებით ვერიფიცირების პოლიტიკას. სტატიის შინაარსი უნდა იყოს სწორად წყაროებით უზრუნველყოფილი, სხვაგვარად ეს ვიკიპედიის სახელმძღვანელოებს არღვევს. მე ვაპირებ შეცვლის ვადების დაბრუნებას. თუ არ ეთანხმებით, გთხოვთ დაიწყოთ განხილვა საუბრის გვერდზე და განმარტოთ, რატომ განიხილება ჩემი ცვლილება ვანდალიზმად. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა, საჭირო გახდეს დავის გადაწყვეტა. [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 19:01, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::::If you revert my edit you will get a block, so it is up to you to decide what to do. I remind you once again that you should write your arguments about the maps on the Commons where the file is uploaded, there is no need to start a showdown on the Georgian Wikipedia. – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 20:53, 7 ივლისი 2025 (UTC) 9vfh9veuskb4os72174qcpe2iasm0of 4828162 4828161 2025-07-07T20:57:37Z Riad Salih 148464 /* გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ */ პასუხი 4828162 wikitext text/x-wiki ==გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ== {{ვანდალი/ძირი}}— [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:46, 7 ივლისი 2025 (UTC) :Hello @[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]], I hope that you are doing well. :Could you clarify where the vandalism is? I believe I'm experienced enough not to make such modifications.The map in question is fabricated, created by users who have been globally banned and who manipulated the territories based on their biased perspectives. The sources mentioned in Wikimedia commons, do not support the map they created, which does not align with Wikipedia's verifiability guidelines. Regards :-- :გამარჯობა @Mehman, იმედი მაქვს, კარგად ხარ. :შეგიძლიათ განმარტოთ, სად არის ვანდალიზმი? ვგონებ, რომ საკმარისად გამოცდილი ვარ ასეთი ცვლილებების ჩასატარებლად. აღნიშნული რუკა არის გაყალბებული, შექმნილია გლობალურად აკრძალული მომხმარებლების მიერ, რომლებმაც მანიპულირება მოახდინეს ტერიტორიებზე მათი შეხედულებების საფუძველზე. ვიკიპედიის კომონში ნახსენები წყაროები არ მხარს უჭერს მათ შექმნილ რუკას, რაც არ შეესაბამება ვიკიპედიის ([[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|ვერიფიცირების]]) სახელმძღვანელოებს. :პატივისცემით, [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 18:52, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::Hello. Georgian Wikipedia is not the place for such proceedings. On Wikimedia Commons there are spaces where you can write about this. The file is on Commons, conduct proceedings there, not here. We consider mass deletion of the file in articles as vandalism, so do not continue such actions. Thanks, – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:58, 7 ივლისი 2025 (UTC) :::@[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]] Each project is different, and my edit aligns with Wikipedia's guidelines. Content in articles must be properly sourced, or it fails Wikipedia's guidelines. I will revert the change. If you disagree, please start a discussion on the talk page explaining why my edit is considered vandalism. Otherwise, we may need mediation. :::-- :::ყოველი პროექტი განსხვავებულია და ჩემი ცვლილება შეესაბამება ვიკიპედიის ძირითადი შინაარსის პოლიტიკას, განსაკუთრებით ვერიფიცირების პოლიტიკას. სტატიის შინაარსი უნდა იყოს სწორად წყაროებით უზრუნველყოფილი, სხვაგვარად ეს ვიკიპედიის სახელმძღვანელოებს არღვევს. მე ვაპირებ შეცვლის ვადების დაბრუნებას. თუ არ ეთანხმებით, გთხოვთ დაიწყოთ განხილვა საუბრის გვერდზე და განმარტოთ, რატომ განიხილება ჩემი ცვლილება ვანდალიზმად. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა, საჭირო გახდეს დავის გადაწყვეტა. [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 19:01, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::::If you revert my edit you will get a block, so it is up to you to decide what to do. I remind you once again that you should write your arguments about the maps on the Commons where the file is uploaded, there is no need to start a showdown on the Georgian Wikipedia. – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 20:53, 7 ივლისი 2025 (UTC) :::::@[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]] Well, there is an administrator board here, and I will reach out to them. Otherwise, I will notify the Wikimedia arbitration committee about this exaggerated abuse of your administrative tools, as you are clearly misusing them if you think this way. The file was removed even from the local wikis and didn't face such opposition at all. :::::-- :::::„კარგი, აქ არის ადმინისტრატორების საბჭო, და მე მათთან მივწვდები. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ვაპირებ არბიტრაჟის კომიტეტს გამოვუცხადო თქვენი ადმინისტრაციული ინსტრუმენტების გადამეტებული გამოყენების შესახებ, რადგან აშკარად მათ ბოროტად იყენებთ, თუ ასე ფიქრობთ. ეს ფაილი ადგილობრივი ვიკებისგანაც კი მოიხსნა და საერთოდ არ დაუწვდენია ასეთი წინააღმდეგობა.“ [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 20:57, 7 ივლისი 2025 (UTC) qz941sjjmhpndyrm6m7pj6qyjfa90tv 4828164 4828162 2025-07-07T21:01:47Z Mehman 75871 /* გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ */ პასუხი 4828164 wikitext text/x-wiki ==გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ== {{ვანდალი/ძირი}}— [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:46, 7 ივლისი 2025 (UTC) :Hello @[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]], I hope that you are doing well. :Could you clarify where the vandalism is? I believe I'm experienced enough not to make such modifications.The map in question is fabricated, created by users who have been globally banned and who manipulated the territories based on their biased perspectives. The sources mentioned in Wikimedia commons, do not support the map they created, which does not align with Wikipedia's verifiability guidelines. Regards :-- :გამარჯობა @Mehman, იმედი მაქვს, კარგად ხარ. :შეგიძლიათ განმარტოთ, სად არის ვანდალიზმი? ვგონებ, რომ საკმარისად გამოცდილი ვარ ასეთი ცვლილებების ჩასატარებლად. აღნიშნული რუკა არის გაყალბებული, შექმნილია გლობალურად აკრძალული მომხმარებლების მიერ, რომლებმაც მანიპულირება მოახდინეს ტერიტორიებზე მათი შეხედულებების საფუძველზე. ვიკიპედიის კომონში ნახსენები წყაროები არ მხარს უჭერს მათ შექმნილ რუკას, რაც არ შეესაბამება ვიკიპედიის ([[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|ვერიფიცირების]]) სახელმძღვანელოებს. :პატივისცემით, [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 18:52, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::Hello. Georgian Wikipedia is not the place for such proceedings. On Wikimedia Commons there are spaces where you can write about this. The file is on Commons, conduct proceedings there, not here. We consider mass deletion of the file in articles as vandalism, so do not continue such actions. Thanks, – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:58, 7 ივლისი 2025 (UTC) :::@[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]] Each project is different, and my edit aligns with Wikipedia's guidelines. Content in articles must be properly sourced, or it fails Wikipedia's guidelines. I will revert the change. If you disagree, please start a discussion on the talk page explaining why my edit is considered vandalism. Otherwise, we may need mediation. :::-- :::ყოველი პროექტი განსხვავებულია და ჩემი ცვლილება შეესაბამება ვიკიპედიის ძირითადი შინაარსის პოლიტიკას, განსაკუთრებით ვერიფიცირების პოლიტიკას. სტატიის შინაარსი უნდა იყოს სწორად წყაროებით უზრუნველყოფილი, სხვაგვარად ეს ვიკიპედიის სახელმძღვანელოებს არღვევს. მე ვაპირებ შეცვლის ვადების დაბრუნებას. თუ არ ეთანხმებით, გთხოვთ დაიწყოთ განხილვა საუბრის გვერდზე და განმარტოთ, რატომ განიხილება ჩემი ცვლილება ვანდალიზმად. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა, საჭირო გახდეს დავის გადაწყვეტა. [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 19:01, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::::If you revert my edit you will get a block, so it is up to you to decide what to do. I remind you once again that you should write your arguments about the maps on the Commons where the file is uploaded, there is no need to start a showdown on the Georgian Wikipedia. – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 20:53, 7 ივლისი 2025 (UTC) :::::@[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]] Well, there is an administrator board here, and I will reach out to them. Otherwise, I will notify the Wikimedia arbitration committee about this exaggerated abuse of your administrative tools, as you are clearly misusing them if you think this way. The file was removed even from the local wikis and didn't face such opposition at all. :::::-- :::::„კარგი, აქ არის ადმინისტრატორების საბჭო, და მე მათთან მივწვდები. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ვაპირებ არბიტრაჟის კომიტეტს გამოვუცხადო თქვენი ადმინისტრაციული ინსტრუმენტების გადამეტებული გამოყენების შესახებ, რადგან აშკარად მათ ბოროტად იყენებთ, თუ ასე ფიქრობთ. ეს ფაილი ადგილობრივი ვიკებისგანაც კი მოიხსნა და საერთოდ არ დაუწვდენია ასეთი წინააღმდეგობა.“ [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 20:57, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::::::You can [[ვიკიპედია განხილვა:ადმინისტრატორები|write here]]. You probably don't fully understand how local Wikipedias work, so don't threaten me and you are free to contact other committees. – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 21:01, 7 ივლისი 2025 (UTC) ndfjpv65j8vhvdefr72ablbde60svdq 4828166 4828164 2025-07-07T21:15:27Z Riad Salih 148464 /* გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ */ პასუხი 4828166 wikitext text/x-wiki ==გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ== {{ვანდალი/ძირი}}— [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:46, 7 ივლისი 2025 (UTC) :Hello @[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]], I hope that you are doing well. :Could you clarify where the vandalism is? I believe I'm experienced enough not to make such modifications.The map in question is fabricated, created by users who have been globally banned and who manipulated the territories based on their biased perspectives. The sources mentioned in Wikimedia commons, do not support the map they created, which does not align with Wikipedia's verifiability guidelines. Regards :-- :გამარჯობა @Mehman, იმედი მაქვს, კარგად ხარ. :შეგიძლიათ განმარტოთ, სად არის ვანდალიზმი? ვგონებ, რომ საკმარისად გამოცდილი ვარ ასეთი ცვლილებების ჩასატარებლად. აღნიშნული რუკა არის გაყალბებული, შექმნილია გლობალურად აკრძალული მომხმარებლების მიერ, რომლებმაც მანიპულირება მოახდინეს ტერიტორიებზე მათი შეხედულებების საფუძველზე. ვიკიპედიის კომონში ნახსენები წყაროები არ მხარს უჭერს მათ შექმნილ რუკას, რაც არ შეესაბამება ვიკიპედიის ([[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|ვერიფიცირების]]) სახელმძღვანელოებს. :პატივისცემით, [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 18:52, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::Hello. Georgian Wikipedia is not the place for such proceedings. On Wikimedia Commons there are spaces where you can write about this. The file is on Commons, conduct proceedings there, not here. We consider mass deletion of the file in articles as vandalism, so do not continue such actions. Thanks, – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:58, 7 ივლისი 2025 (UTC) :::@[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]] Each project is different, and my edit aligns with Wikipedia's guidelines. Content in articles must be properly sourced, or it fails Wikipedia's guidelines. I will revert the change. If you disagree, please start a discussion on the talk page explaining why my edit is considered vandalism. Otherwise, we may need mediation. :::-- :::ყოველი პროექტი განსხვავებულია და ჩემი ცვლილება შეესაბამება ვიკიპედიის ძირითადი შინაარსის პოლიტიკას, განსაკუთრებით ვერიფიცირების პოლიტიკას. სტატიის შინაარსი უნდა იყოს სწორად წყაროებით უზრუნველყოფილი, სხვაგვარად ეს ვიკიპედიის სახელმძღვანელოებს არღვევს. მე ვაპირებ შეცვლის ვადების დაბრუნებას. თუ არ ეთანხმებით, გთხოვთ დაიწყოთ განხილვა საუბრის გვერდზე და განმარტოთ, რატომ განიხილება ჩემი ცვლილება ვანდალიზმად. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა, საჭირო გახდეს დავის გადაწყვეტა. [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 19:01, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::::If you revert my edit you will get a block, so it is up to you to decide what to do. I remind you once again that you should write your arguments about the maps on the Commons where the file is uploaded, there is no need to start a showdown on the Georgian Wikipedia. – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 20:53, 7 ივლისი 2025 (UTC) :::::@[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]] Well, there is an administrator board here, and I will reach out to them. Otherwise, I will notify the Wikimedia arbitration committee about this exaggerated abuse of your administrative tools, as you are clearly misusing them if you think this way. The file was removed even from the local wikis and didn't face such opposition at all. :::::-- :::::„კარგი, აქ არის ადმინისტრატორების საბჭო, და მე მათთან მივწვდები. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ვაპირებ არბიტრაჟის კომიტეტს გამოვუცხადო თქვენი ადმინისტრაციული ინსტრუმენტების გადამეტებული გამოყენების შესახებ, რადგან აშკარად მათ ბოროტად იყენებთ, თუ ასე ფიქრობთ. ეს ფაილი ადგილობრივი ვიკებისგანაც კი მოიხსნა და საერთოდ არ დაუწვდენია ასეთი წინააღმდეგობა.“ [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 20:57, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::::::You can [[ვიკიპედია განხილვა:ადმინისტრატორები|write here]]. You probably don't fully understand how local Wikipedias work, so don't threaten me and you are free to contact other committees. – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 21:01, 7 ივლისი 2025 (UTC) :::::::@[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]] Well, I have contributed to several Wikipedia projects, and this is the first time I'm facing this issue. I know exactly how local wiki projects work. The file has no reliable sources, so it shouldn't be used, as we only add content in Wikipedia, backed by reliable sources. The map is fictional; you can check the sources yourself, and it's from a user who is [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special%3AGlobalContributions&target=Omar-Toons&namespace=all&tagfilter=&start=&end=&limit=50 globally blocked]. :::::::You are the one threatening me with a block for reverting your edit. Which line of the policy states this? [[ვიკიპედია:ბლოკირება]]. I have explained the context, but it seems you are the one threatening by trying to misuse your tools, not me. If any user is clearly abusing their administrative tools, it should be reported to Wikimedia for violating the Universal Code of Conduct. My edit aligns with Wikipedia's verifiability and [[ვიკიპედია:წყაროს მითითება|citation policies]]. I even asked for a discussion so you could present your arguments, but you replied with threats of blocking, which is clearly unfriendly and aggressive. [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 21:15, 7 ივლისი 2025 (UTC) t3stpuieswg8jvkll3vrdrc7cnui8w0 4828167 4828166 2025-07-07T21:22:21Z Mehman 75871 /* გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ */ პასუხი 4828167 wikitext text/x-wiki ==გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ== {{ვანდალი/ძირი}}— [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:46, 7 ივლისი 2025 (UTC) :Hello @[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]], I hope that you are doing well. :Could you clarify where the vandalism is? I believe I'm experienced enough not to make such modifications.The map in question is fabricated, created by users who have been globally banned and who manipulated the territories based on their biased perspectives. The sources mentioned in Wikimedia commons, do not support the map they created, which does not align with Wikipedia's verifiability guidelines. Regards :-- :გამარჯობა @Mehman, იმედი მაქვს, კარგად ხარ. :შეგიძლიათ განმარტოთ, სად არის ვანდალიზმი? ვგონებ, რომ საკმარისად გამოცდილი ვარ ასეთი ცვლილებების ჩასატარებლად. აღნიშნული რუკა არის გაყალბებული, შექმნილია გლობალურად აკრძალული მომხმარებლების მიერ, რომლებმაც მანიპულირება მოახდინეს ტერიტორიებზე მათი შეხედულებების საფუძველზე. ვიკიპედიის კომონში ნახსენები წყაროები არ მხარს უჭერს მათ შექმნილ რუკას, რაც არ შეესაბამება ვიკიპედიის ([[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|ვერიფიცირების]]) სახელმძღვანელოებს. :პატივისცემით, [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 18:52, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::Hello. Georgian Wikipedia is not the place for such proceedings. On Wikimedia Commons there are spaces where you can write about this. The file is on Commons, conduct proceedings there, not here. We consider mass deletion of the file in articles as vandalism, so do not continue such actions. Thanks, – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:58, 7 ივლისი 2025 (UTC) :::@[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]] Each project is different, and my edit aligns with Wikipedia's guidelines. Content in articles must be properly sourced, or it fails Wikipedia's guidelines. I will revert the change. If you disagree, please start a discussion on the talk page explaining why my edit is considered vandalism. Otherwise, we may need mediation. :::-- :::ყოველი პროექტი განსხვავებულია და ჩემი ცვლილება შეესაბამება ვიკიპედიის ძირითადი შინაარსის პოლიტიკას, განსაკუთრებით ვერიფიცირების პოლიტიკას. სტატიის შინაარსი უნდა იყოს სწორად წყაროებით უზრუნველყოფილი, სხვაგვარად ეს ვიკიპედიის სახელმძღვანელოებს არღვევს. მე ვაპირებ შეცვლის ვადების დაბრუნებას. თუ არ ეთანხმებით, გთხოვთ დაიწყოთ განხილვა საუბრის გვერდზე და განმარტოთ, რატომ განიხილება ჩემი ცვლილება ვანდალიზმად. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა, საჭირო გახდეს დავის გადაწყვეტა. [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 19:01, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::::If you revert my edit you will get a block, so it is up to you to decide what to do. I remind you once again that you should write your arguments about the maps on the Commons where the file is uploaded, there is no need to start a showdown on the Georgian Wikipedia. – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 20:53, 7 ივლისი 2025 (UTC) :::::@[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]] Well, there is an administrator board here, and I will reach out to them. Otherwise, I will notify the Wikimedia arbitration committee about this exaggerated abuse of your administrative tools, as you are clearly misusing them if you think this way. The file was removed even from the local wikis and didn't face such opposition at all. :::::-- :::::„კარგი, აქ არის ადმინისტრატორების საბჭო, და მე მათთან მივწვდები. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ვაპირებ არბიტრაჟის კომიტეტს გამოვუცხადო თქვენი ადმინისტრაციული ინსტრუმენტების გადამეტებული გამოყენების შესახებ, რადგან აშკარად მათ ბოროტად იყენებთ, თუ ასე ფიქრობთ. ეს ფაილი ადგილობრივი ვიკებისგანაც კი მოიხსნა და საერთოდ არ დაუწვდენია ასეთი წინააღმდეგობა.“ [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 20:57, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::::::You can [[ვიკიპედია განხილვა:ადმინისტრატორები|write here]]. You probably don't fully understand how local Wikipedias work, so don't threaten me and you are free to contact other committees. – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 21:01, 7 ივლისი 2025 (UTC) :::::::@[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]] Well, I have contributed to several Wikipedia projects, and this is the first time I'm facing this issue. I know exactly how local wiki projects work. The file has no reliable sources, so it shouldn't be used, as we only add content in Wikipedia, backed by reliable sources. The map is fictional; you can check the sources yourself, and it's from a user who is [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special%3AGlobalContributions&target=Omar-Toons&namespace=all&tagfilter=&start=&end=&limit=50 globally blocked]. :::::::You are the one threatening me with a block for reverting your edit. Which line of the policy states this? [[ვიკიპედია:ბლოკირება]]. I have explained the context, but it seems you are the one threatening by trying to misuse your tools, not me. If any user is clearly abusing their administrative tools, it should be reported to Wikimedia for violating the Universal Code of Conduct. My edit aligns with Wikipedia's verifiability and [[ვიკიპედია:წყაროს მითითება|citation policies]]. I even asked for a discussion so you could present your arguments, but you replied with threats of blocking, which is clearly unfriendly and aggressive. [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 21:15, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::::::::Not all wikipedias are same, so if you are not familiar with the specifics of the Georgian Wikipedia, do not start a war here. If you start an editing war with me, you will be blocked - that is the point of blocking. As for the source of the map, it's indicated in the article, and here I don't see a problem if it's uploaded by a globally locked participant. If you want to continue the discussion on the topic of the relevance of the map, then continue to discuss this topic on Commons and not here. The Georgian Wikipedia is not a place for showdowns or edit wars. I will end discussing this topic here. Good luck, – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 21:22, 7 ივლისი 2025 (UTC) et35bar1aw515srcr9cr34zhg59ex4g 4828168 4828167 2025-07-07T22:05:48Z Riad Salih 148464 /* გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ */ პასუხი 4828168 wikitext text/x-wiki ==გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ== {{ვანდალი/ძირი}}— [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:46, 7 ივლისი 2025 (UTC) :Hello @[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]], I hope that you are doing well. :Could you clarify where the vandalism is? I believe I'm experienced enough not to make such modifications.The map in question is fabricated, created by users who have been globally banned and who manipulated the territories based on their biased perspectives. The sources mentioned in Wikimedia commons, do not support the map they created, which does not align with Wikipedia's verifiability guidelines. Regards :-- :გამარჯობა @Mehman, იმედი მაქვს, კარგად ხარ. :შეგიძლიათ განმარტოთ, სად არის ვანდალიზმი? ვგონებ, რომ საკმარისად გამოცდილი ვარ ასეთი ცვლილებების ჩასატარებლად. აღნიშნული რუკა არის გაყალბებული, შექმნილია გლობალურად აკრძალული მომხმარებლების მიერ, რომლებმაც მანიპულირება მოახდინეს ტერიტორიებზე მათი შეხედულებების საფუძველზე. ვიკიპედიის კომონში ნახსენები წყაროები არ მხარს უჭერს მათ შექმნილ რუკას, რაც არ შეესაბამება ვიკიპედიის ([[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|ვერიფიცირების]]) სახელმძღვანელოებს. :პატივისცემით, [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 18:52, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::Hello. Georgian Wikipedia is not the place for such proceedings. On Wikimedia Commons there are spaces where you can write about this. The file is on Commons, conduct proceedings there, not here. We consider mass deletion of the file in articles as vandalism, so do not continue such actions. Thanks, – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 18:58, 7 ივლისი 2025 (UTC) :::@[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]] Each project is different, and my edit aligns with Wikipedia's guidelines. Content in articles must be properly sourced, or it fails Wikipedia's guidelines. I will revert the change. If you disagree, please start a discussion on the talk page explaining why my edit is considered vandalism. Otherwise, we may need mediation. :::-- :::ყოველი პროექტი განსხვავებულია და ჩემი ცვლილება შეესაბამება ვიკიპედიის ძირითადი შინაარსის პოლიტიკას, განსაკუთრებით ვერიფიცირების პოლიტიკას. სტატიის შინაარსი უნდა იყოს სწორად წყაროებით უზრუნველყოფილი, სხვაგვარად ეს ვიკიპედიის სახელმძღვანელოებს არღვევს. მე ვაპირებ შეცვლის ვადების დაბრუნებას. თუ არ ეთანხმებით, გთხოვთ დაიწყოთ განხილვა საუბრის გვერდზე და განმარტოთ, რატომ განიხილება ჩემი ცვლილება ვანდალიზმად. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა, საჭირო გახდეს დავის გადაწყვეტა. [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 19:01, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::::If you revert my edit you will get a block, so it is up to you to decide what to do. I remind you once again that you should write your arguments about the maps on the Commons where the file is uploaded, there is no need to start a showdown on the Georgian Wikipedia. – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 20:53, 7 ივლისი 2025 (UTC) :::::@[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]] Well, there is an administrator board here, and I will reach out to them. Otherwise, I will notify the Wikimedia arbitration committee about this exaggerated abuse of your administrative tools, as you are clearly misusing them if you think this way. The file was removed even from the local wikis and didn't face such opposition at all. :::::-- :::::„კარგი, აქ არის ადმინისტრატორების საბჭო, და მე მათთან მივწვდები. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ვაპირებ არბიტრაჟის კომიტეტს გამოვუცხადო თქვენი ადმინისტრაციული ინსტრუმენტების გადამეტებული გამოყენების შესახებ, რადგან აშკარად მათ ბოროტად იყენებთ, თუ ასე ფიქრობთ. ეს ფაილი ადგილობრივი ვიკებისგანაც კი მოიხსნა და საერთოდ არ დაუწვდენია ასეთი წინააღმდეგობა.“ [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 20:57, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::::::You can [[ვიკიპედია განხილვა:ადმინისტრატორები|write here]]. You probably don't fully understand how local Wikipedias work, so don't threaten me and you are free to contact other committees. – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 21:01, 7 ივლისი 2025 (UTC) :::::::@[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]] Well, I have contributed to several Wikipedia projects, and this is the first time I'm facing this issue. I know exactly how local wiki projects work. The file has no reliable sources, so it shouldn't be used, as we only add content in Wikipedia, backed by reliable sources. The map is fictional; you can check the sources yourself, and it's from a user who is [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special%3AGlobalContributions&target=Omar-Toons&namespace=all&tagfilter=&start=&end=&limit=50 globally blocked]. :::::::You are the one threatening me with a block for reverting your edit. Which line of the policy states this? [[ვიკიპედია:ბლოკირება]]. I have explained the context, but it seems you are the one threatening by trying to misuse your tools, not me. If any user is clearly abusing their administrative tools, it should be reported to Wikimedia for violating the Universal Code of Conduct. My edit aligns with Wikipedia's verifiability and [[ვიკიპედია:წყაროს მითითება|citation policies]]. I even asked for a discussion so you could present your arguments, but you replied with threats of blocking, which is clearly unfriendly and aggressive. [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 21:15, 7 ივლისი 2025 (UTC) ::::::::Not all wikipedias are same, so if you are not familiar with the specifics of the Georgian Wikipedia, do not start a war here. If you start an editing war with me, you will be blocked - that is the point of blocking. As for the source of the map, it's indicated in the article, and here I don't see a problem if it's uploaded by a globally locked participant. If you want to continue the discussion on the topic of the relevance of the map, then continue to discuss this topic on Commons and not here. The Georgian Wikipedia is not a place for showdowns or edit wars. I will end discussing this topic here. Good luck, – [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 21:22, 7 ივლისი 2025 (UTC) :::::::::@[[მომხმარებელი:Mehman|Mehman]] As I said, I will discuss the edits on the talk page of the article. As of now, you are involved in the conflict. I will use the administrator board for mediation and if I see any clear abuse of your tools in this topic, I will refer to the Universal Code of Conduct on Wikimedia. You mentioned that the file sourcing is valid; I will open a discussion so we can verify the sources together. I clearly understand how Georgian Wikipedia works, and I back up everything from the policies here. [[მომხმარებელი:Riad Salih|Riad Salih]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Riad Salih|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Riad Salih|წვლილი]]) 22:05, 7 ივლისი 2025 (UTC) fjaravrmipkgo9wd6hab1sl7gc2ssu0 0 592464 4828107 2025-07-07T18:49:31Z DerFuchs 6187 შექმნილია გვერდის თარგმნით „[[:en:Special:Redirect/revision/1283881021|University of Turin]]“ 4828107 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Loggiato_Università_di_Torino.jpg|მარჯვნივ|მინი|235x235პქ| ტურინის უნივერსიტეტის რექტორატის სასახლის დარბაზი]] '''ტურინის უნივერსიტეტი''' ( [[იტალიური ენა|იტალ]] . ''Università degli Studi di Torino'', '''UNITO''' ) - საჯარო კვლევითი უნივერსიტეტი იტალიის [[პიემონტი|პიემონტის]] რეგიონის ქალაქ [[ტურინი|ტურინში]]. ტურინის უნივერსიტეტი არის ევროპის ერთ-ერთი უძველესი უნივერსიტეტი და კვლავ ინარჩუნებს წამყვან როლს კვლევასა და აკადემიურ სწავლებაში. [[კატეგორია:პიემონტის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:ტურინის უნივერსიტეტი]] o2xxbq43fkbq5qpk983t7mn1ymixput 4828108 4828107 2025-07-07T18:49:44Z DerFuchs 6187 4828108 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი}} [[ფაილი:Loggiato_Università_di_Torino.jpg|მარჯვნივ|მინი|235x235პქ| ტურინის უნივერსიტეტის რექტორატის სასახლის დარბაზი]] '''ტურინის უნივერსიტეტი''' ( [[იტალიური ენა|იტალ]] . ''Università degli Studi di Torino'', '''UNITO''' ) - საჯარო კვლევითი უნივერსიტეტი იტალიის [[პიემონტი|პიემონტის]] რეგიონის ქალაქ [[ტურინი|ტურინში]]. ტურინის უნივერსიტეტი არის ევროპის ერთ-ერთი უძველესი უნივერსიტეტი და კვლავ ინარჩუნებს წამყვან როლს კვლევასა და აკადემიურ სწავლებაში. [[კატეგორია:პიემონტის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:ტურინის უნივერსიტეტი]] 6uhwgtefj8b79x6gixnhoa3dphv1b0q 4828111 4828108 2025-07-07T18:52:53Z DerFuchs 6187 4828111 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= ტურინის უნივერსიტეტი |მშობლიური სახელი=Università degli Studi di Torino, UNITO |მშობლიური სახელი კოდი=it |ლათინური სახელი= |name_color= white |back_color= black |ლოგო= |ლოგო ზომა=220px |სურათი=Loggiato_Università_di_Torino.jpg |სურათი აღწერა=ტურინის უნივერსიტეტის რექტორატის სასახლის დარბაზი |სურათი ზომა=300px |გერბი= |გერბი ზომა=200px |სურათის წარწერა= }} [[ფაილი:|მარჯვნივ|მინი|235x235პქ| ]] '''ტურინის უნივერსიტეტი''' ({{lang-it|Università degli Studi di Torino}}, შემოკლებით - '''UNITO''' ) - საჯარო კვლევითი უნივერსიტეტი იტალიის [[პიემონტი|პიემონტის]] რეგიონის ქალაქ [[ტურინი|ტურინში]]. ტურინის უნივერსიტეტი არის ევროპის ერთ-ერთი უძველესი უნივერსიტეტი და კვლავ ინარჩუნებს წამყვან როლს კვლევასა და აკადემიურ სწავლებაში. [[კატეგორია:პიემონტის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:ტურინის უნივერსიტეტი]] 5dt9imdyxgfpbdk49zc5c047nduixf6 4828113 4828111 2025-07-07T18:53:16Z DerFuchs 6187 4828113 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= ტურინის უნივერსიტეტი |მშობლიური სახელი=Università degli Studi di Torino, UNITO |მშობლიური სახელი კოდი=it |ლათინური სახელი= |name_color= white |back_color= black |ლოგო= |ლოგო ზომა=220px |სურათი=Loggiato_Università_di_Torino.jpg |სურათი აღწერა=ტურინის უნივერსიტეტის რექტორატის სასახლის დარბაზი |სურათი ზომა=300px |გერბი= |გერბი ზომა=200px |სურათის წარწერა= }} '''ტურინის უნივერსიტეტი''' ({{lang-it|Università degli Studi di Torino}}, შემოკლებით - '''UNITO''' ) - საჯარო კვლევითი უნივერსიტეტი იტალიის [[პიემონტი|პიემონტის]] რეგიონის ქალაქ [[ტურინი|ტურინში]]. ტურინის უნივერსიტეტი არის ევროპის ერთ-ერთი უძველესი უნივერსიტეტი და კვლავ ინარჩუნებს წამყვან როლს კვლევასა და აკადემიურ სწავლებაში. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პიემონტის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:ტურინის უნივერსიტეტი]] 61aim7xgtfu2tstp4uo6gmj1vgnnb4e 4828114 4828113 2025-07-07T18:53:30Z DerFuchs 6187 4828114 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= ტურინის უნივერსიტეტი |მშობლიური სახელი=Università degli Studi di Torino, UNITO |მშობლიური სახელი კოდი=it |ლათინური სახელი= |name_color= white |back_color= black |ლოგო= |ლოგო ზომა=220px |სურათი=Loggiato_Università_di_Torino.jpg |სურათი წარწერა=ტურინის უნივერსიტეტის რექტორატის სასახლის დარბაზი |სურათი ზომა=300px |გერბი= |გერბი ზომა=200px }} '''ტურინის უნივერსიტეტი''' ({{lang-it|Università degli Studi di Torino}}, შემოკლებით - '''UNITO''' ) - საჯარო კვლევითი უნივერსიტეტი იტალიის [[პიემონტი|პიემონტის]] რეგიონის ქალაქ [[ტურინი|ტურინში]]. ტურინის უნივერსიტეტი არის ევროპის ერთ-ერთი უძველესი უნივერსიტეტი და კვლავ ინარჩუნებს წამყვან როლს კვლევასა და აკადემიურ სწავლებაში. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პიემონტის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:ტურინის უნივერსიტეტი]] ilngvdr61j06mw0li528fec3901vvvm 4828115 4828114 2025-07-07T18:54:39Z DerFuchs 6187 4828115 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= ტურინის უნივერსიტეტი |მშობლიური სახელი=Università degli Studi di Torino, UNITO |მშობლიური სახელი კოდი=it |ლათინური სახელი= |name_color= white |back_color= black |ლოგო= University of Turin logo.svg |ლოგო ზომა=220px |სურათი=Loggiato_Università_di_Torino.jpg |სურათი წარწერა=ტურინის უნივერსიტეტის რექტორატის სასახლის დარბაზი |სურათი ზომა=300px |გერბი= |გერბი ზომა=200px }} '''ტურინის უნივერსიტეტი''' ({{lang-it|Università degli Studi di Torino}}, შემოკლებით - '''UNITO''' ) - საჯარო კვლევითი უნივერსიტეტი იტალიის [[პიემონტი|პიემონტის]] რეგიონის ქალაქ [[ტურინი|ტურინში]]. ტურინის უნივერსიტეტი არის ევროპის ერთ-ერთი უძველესი უნივერსიტეტი და კვლავ ინარჩუნებს წამყვან როლს კვლევასა და აკადემიურ სწავლებაში. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პიემონტის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:ტურინის უნივერსიტეტი]] 2ts16kcznvdco4p8nsyijpscca71m5f 4828118 4828115 2025-07-07T18:55:42Z DerFuchs 6187 4828118 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= ტურინის უნივერსიტეტი |მშობლიური სახელი=Università degli Studi di Torino, UNITO |მშობლიური სახელი კოდი=it |ლათინური სახელი= |name_color= white |back_color= black |ლოგო= University of Turin logo.svg |ლოგო ზომა=150px |სურათი=Loggiato_Università_di_Torino.jpg |სურათი წარწერა=ტურინის უნივერსიტეტის რექტორატის სასახლის დარბაზი |სურათი ზომა=300px |გერბი= |გერბი ზომა=200px }} '''ტურინის უნივერსიტეტი''' ({{lang-it|Università degli Studi di Torino}}, შემოკლებით - '''UNITO''' ) - საჯარო კვლევითი უნივერსიტეტი იტალიის [[პიემონტი|პიემონტის]] რეგიონის ქალაქ [[ტურინი|ტურინში]]. ტურინის უნივერსიტეტი არის ევროპის ერთ-ერთი უძველესი უნივერსიტეტი და კვლავ ინარჩუნებს წამყვან როლს კვლევასა და აკადემიურ სწავლებაში. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პიემონტის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:ტურინის უნივერსიტეტი]] q5uvw9gkhddogvdy05jx64lct1q0sco 4828119 4828118 2025-07-07T18:55:59Z DerFuchs 6187 4828119 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა უნივერსიტეტი |სახელი= ტურინის უნივერსიტეტი |მშობლიური სახელი=Università degli Studi di Torino, UNITO |მშობლიური სახელი კოდი=it |ლათინური სახელი= |name_color= white |back_color= black |ლოგო= University of Turin logo.svg |ლოგო ზომა=100px |სურათი=Loggiato_Università_di_Torino.jpg |სურათი წარწერა=ტურინის უნივერსიტეტის რექტორატის სასახლის დარბაზი |სურათი ზომა=300px |გერბი= |გერბი ზომა=200px }} '''ტურინის უნივერსიტეტი''' ({{lang-it|Università degli Studi di Torino}}, შემოკლებით - '''UNITO''' ) - საჯარო კვლევითი უნივერსიტეტი იტალიის [[პიემონტი|პიემონტის]] რეგიონის ქალაქ [[ტურინი|ტურინში]]. ტურინის უნივერსიტეტი არის ევროპის ერთ-ერთი უძველესი უნივერსიტეტი და კვლავ ინარჩუნებს წამყვან როლს კვლევასა და აკადემიურ სწავლებაში. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:პიემონტის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:ტურინის უნივერსიტეტი]] 2pn40o0w6h2nf1nvmggt941oe7j0shq 6 592465 4828117 2025-07-07T18:55:12Z DerFuchs 6187 {{არათავისუფალი ფაილი/უნი | აღწერა = | წყარო = | თარიღი = | ავტორი = | ნაწილი = | სტატია = ტურინის უნივერსიტეტი | მიზანი = | ჩანაცვლებადობა = | სხვა = }} 4828117 wikitext text/x-wiki == მოკლე აღწერა == {{არათავისუფალი ფაილი/უნი | აღწერა = | წყარო = | თარიღი = | ავტორი = | ნაწილი = | სტატია = ტურინის უნივერსიტეტი | მიზანი = | ჩანაცვლებადობა = | სხვა = }} 4os6pujtks6cjrv5z8l6lryq910h99n 3 592466 4828157 2025-07-07T19:40:46Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: {{გამარჯობა}}— ~~~~ 4828157 wikitext text/x-wiki {{გამარჯობა}}— [[მომხმარებელი:Jaba1977|<span style="color:#006400;">'''''Wiki -'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:Jaba1977|<span style="color:#006400">'''''ჯაბა'''''</span>]] 19:40, 7 ივლისი 2025 (UTC) sh7c23aov0n0earsg0iqsgpat3wliaw 2 592468 4828169 2025-07-07T22:23:05Z Tvladimir2 171584 ახალი გვერდი: = უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია = '''2008 წლის 26 დეკემბერს''' უკრაინაში განხორციელდა პირველი ტრანზაქცია ინტერნეტით სარკინიგზო ბილეთის დაჯავშნისთვის, შემდგომ კ... 4828169 wikitext text/x-wiki = უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია = '''2008 წლის 26 დეკემბერს''' უკრაინაში განხორციელდა პირველი ტრანზაქცია ინტერნეტით სარკინიგზო ბილეთის დაჯავშნისთვის, შემდგომ კი მისი გამოსყიდვით უკრაინის რკინიგზის (უკრზალიზნიცის) სალაროებში. ამ ოპერაცია განახორციელა [https://www.linkedin.com/in/vladimir-turenitsa-466143189 '''ვლადიმერ ტურენიცამ'''], კომპანია '''შპს „ელექტრონული ბარათული გადახდები“ (E-Cpayment)''' დამფუძნებელმა, რომელიც უზრუნველყოფდა ონლაინ ბარათების გადახდების დამუშავებას. სისტემა დაინერგა ვებინტერფეისის საშუალებით — [https://e-kvytok.ua/ e‑kvytok.ua], ოფიციალურ სარეზერვაციო სისტემასთან „Express-2“ თანამშრომლობით. ექვაირინგ ბანკი იყო '''Rodovid Bank'''. გადახდების პროცესინგი განხორციელდა ბელგიური კომპანიის '''[https://aquiline.com/news/fis-signs-definitive-agreement-to-acquire-clear2pay/ Clear2Pay]''' (ამჟამად აშშ-ის [https://www.fisglobal.com/ '''FIS''']) სისტემით '''ClearPark'''. პირველი ონლაინ გადახდა '''ვლადიმერ ტურენიცამ''' განახორციელა კიევის დროით დაახლოებით 18:00 საათზე. ამ ფაქტი დაადასტურა უკრაინის რკინიგზის („უკრზალიზნიცა“) ოფიციალურმა წერილმა 2023 წელს, აღნიშნული მოვლენის 15 წლის იუბილესთან დაკავშირებით. == მნიშვნელობა == ეს გახდა მნიშვნელოვანი ეტაპი უკრაინის სატრანსპორტო სექტორის ციფრული ტრანსფორმაციისთვის. მოგვიანებით უკრაინის რკინიგზამ დანერგა ელექტრონული ბილეთები უშუალო ელექტრონული რეგისტრაციითა და თვითბეჭდვის შესაძლებლობით. == წყაროები == * [https://zahid.espreso.tv/pershu-operatsiyu-z-bronyuvannya-kvitkiv-proviv-ukrainets-z-chikago-blog-bogdana-kushnira როგორ გაიყიდა პირველი ბილეთი უკრაინის რკინიგზაზე ინტერნეტით] — ბლოგი ბოგდან კუშნირის * უკრაინის რკინიგზის ოფიციალური წერილის სკანი (2023) — ავტორის პირად არქივში == იხილეთ აგრეთვე == * [[უკრაინის რკინიგზა]] * [[ელექტრონული ბილეთი]] * [[ციფრული ტრანსფორმაცია]] * [[ინტერნეტი უკრაინაში]] em41ns9t7toazs3kzav6db9frh0cjwf 4828170 4828169 2025-07-07T22:24:20Z Tvladimir2 171584 /* უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია */ 4828170 wikitext text/x-wiki = უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია = '''2008 წლის 26 დეკემბერს''' უკრაინაში განხორციელდა პირველი ტრანზაქცია ინტერნეტით სარკინიგზო ბილეთის დაჯავშნისთვის, შემდგომ კი მისი გამოსყიდვით უკრაინის რკინიგზის (უკრზალიზნიცის) სალაროებში. ამ ოპერაცია განახორციელა [https://www.linkedin.com/in/vladimir-turenitsa-466143189 '''ვლადიმერ ტურენიცამ'''], კომპანია '''შპს „ელექტრონული ბარათული გადახდები“ (E-Cpayment)''' დამფუძნებელმა, რომელიც უზრუნველყოფდა ონლაინ ბარათების გადახდების დამუშავებას. სისტემა დაინერგა ვებინტერფეისის საშუალებით — [https://e-kvytok.ua/ e‑kvytok.ua], ოფიციალურ სარეზერვაციო სისტემასთან „Express-2“ თანამშრომლობით. ექვაირინგ ბანკი იყო '''Rodovid Bank'''. გადახდების პროცესინგი განხორციელდა ბელგიური კომპანიის '''[https://aquiline.com/news/fis-signs-definitive-agreement-to-acquire-clear2pay/ Clear2Pay]''' (ამჟამად აშშ-ის [https://www.fisglobal.com/ '''FIS''']) სისტემით '''ClearPark'''. პირველი ონლაინ გადახდა '''ვლადიმერ ტურენიცამ''' განახორციელა კიევის დროით დაახლოებით 18:00 საათზე. ამ ფაქტი დაადასტურა უკრაინის რკინიგზის („უკრზალიზნიცა“) ოფიციალურმა წერილმა 2023 წელს, აღნიშნული მოვლენის 15 წლის იუბილესთან დაკავშირებით. == მნიშვნელობა == ეს გახდა მნიშვნელოვანი ეტაპი უკრაინის სატრანსპორტო სექტორის ციფრული ტრანსფორმაციისთვის. მოგვიანებით უკრაინის რკინიგზამ დანერგა ელექტრონული ბილეთები უშუალო ელექტრონული რეგისტრაციითა და თვითბეჭდვის შესაძლებლობით. == წყაროები == * [https://zahid.espreso.tv/pershu-operatsiyu-z-bronyuvannya-kvitkiv-proviv-ukrainets-z-chikago-blog-bogdana-kushnira როგორ გაიყიდა პირველი ბილეთი უკრაინის რკინიგზაზე ინტერნეტით] — ბლოგი ბოგდან კუშნირის * უკრაინის რკინიგზის ოფიციალური წერილის სკანი (2023) — ავტორის პირად არქივში == იხილეთ აგრეთვე == * [[უკრაინის რკინიგზა]] * [[ელექტრონული ბილეთი]] * [[ციფრული ტრანსფორმაცია]] * [[ინტერნეტი უკრაინაში]] oumrzsih0bzlnshl4ixu34ttjat4ofq 4828171 4828170 2025-07-07T22:24:45Z Tvladimir2 171584 /* უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია */ 4828171 wikitext text/x-wiki = უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია = '''2008 წლის 26 დეკემბერს''' უკრაინაში განხორციელდა პირველი ტრანზაქცია ინტერნეტით სარკინიგზო ბილეთის დაჯავშნისთვის, შემდგომ კი მისი გამოსყიდვით უკრაინის რკინიგზის (უკრზალიზნიცის) სალაროებში. ამ ოპერაცია განახორციელა [https://www.linkedin.com/in/vladimir-turenitsa-466143189 '''ვლადიმერ ტურენიცამ'''], კომპანია '''შპს „ელექტრონული ბარათული გადახდები“ (E-Cpayment)''' დამფუძნებელმა, რომელიც უზრუნველყოფდა ონლაინ ბარათების გადახდების დამუშავებას. სისტემა დაინერგა ვებინტერფეისის საშუალებით — [https://e-kvytok.ua/ e‑kvytok.ua], ოფიციალურ სარეზერვაციო სისტემასთან „Express-2“ თანამშრომლობით. ექვაირინგ ბანკი იყო '''Rodovid Bank'''. გადახდების პროცესინგი განხორციელდა ბელგიური კომპანიის '''[https://aquiline.com/news/fis-signs-definitive-agreement-to-acquire-clear2pay/ Clear2Pay]''' (ამჟამად აშშ-ის [https://www.fisglobal.com/ '''FIS''']) სისტემით '''ClearPark'''. პირველი ონლაინ გადახდა '''ვლადიმერ ტურენიცამ''' განახორციელა კიევის დროით დაახლოებით 18:00 საათზე. ამ ფაქტი დაადასტურა უკრაინის რკინიგზის („უკრზალიზნიცა“) ოფიციალურმა წერილმა 2023 წელს, აღნიშნული მოვლენის 15 წლის იუბილესთან დაკავშირებით. == მნიშვნელობა == ეს გახდა მნიშვნელოვანი ეტაპი უკრაინის სატრანსპორტო სექტორის ციფრული ტრანსფორმაციისთვის. მოგვიანებით უკრაინის რკინიგზამ დანერგა ელექტრონული ბილეთები უშუალო ელექტრონული რეგისტრაციითა და თვითბეჭდვის შესაძლებლობით. == წყაროები == * [https://zahid.espreso.tv/pershu-operatsiyu-z-bronyuvannya-kvitkiv-proviv-ukrainets-z-chikago-blog-bogdana-kushnira როგორ გაიყიდა პირველი ბილეთი უკრაინის რკინიგზაზე ინტერნეტით] — ბლოგი ბოგდან კუშნირის * უკრაინის რკინიგზის ოფიციალური წერილის სკანი (2023) — ავტორის პირად არქივში == იხილეთ აგრეთვე == * [[უკრაინის რკინიგზა]] * [[ელექტრონული ბილეთი]] * [[ციფრული ტრანსფორმაცია]] * [[ინტერნეტი უკრაინაში]] em41ns9t7toazs3kzav6db9frh0cjwf 4828172 4828171 2025-07-07T22:25:13Z Tvladimir2 171584 /* უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია */ 4828172 wikitext text/x-wiki = უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია = '''2008 წლის 26 დეკემბერს''' უკრაინაში განხორციელდა პირველი ტრანზაქცია ინტერნეტით სარკინიგზო ბილეთის დაჯავშნისთვის, შემდგომ კი მისი გამოსყიდვით უკრაინის რკინიგზის (უკრზალიზნიცის) სალაროებში. ამ ოპერაცია განახორციელა [https://www.linkedin.com/in/vladimir-turenitsa-466143189 '''ვლადიმერ ტურენიცამ'''], კომპანია '''შპს „ელექტრონული ბარათული გადახდები“ (E-Cpayment)''' დამფუძნებელმა, რომელიც უზრუნველყოფდა ონლაინ ბარათების გადახდების დამუშავებას. სისტემა დაინერგა ვებინტერფეისის საშუალებით — [https://e-kvytok.ua/ e‑kvytok.ua], ოფიციალურ სარეზერვაციო სისტემასთან „Express-2“ თანამშრომლობით. ექვაირინგ ბანკი იყო '''Rodovid Bank'''. გადახდების პროცესინგი განხორციელდა ბელგიური კომპანიის '''[https://aquiline.com/news/fis-signs-definitive-agreement-to-acquire-clear2pay/ Clear2Pay]''' (ამჟამად აშშ-ის [https://www.fisglobal.com/ '''FIS''']) სისტემით '''ClearPark'''. პირველი ონლაინ გადახდა '''ვლადიმერ ტურენიცამ''' განახორციელა კიევის დროით დაახლოებით 18:00 საათზე. ამ ფაქტი დაადასტურა უკრაინის რკინიგზის („უკრზალიზნიცა“) ოფიციალურმა წერილმა 2023 წელს, აღნიშნული მოვლენის 15 წლის იუბილესთან დაკავშირებით. == მნიშვნელობა == ეს გახდა მნიშვნელოვანი ეტაპი უკრაინის სატრანსპორტო სექტორის ციფრული ტრანსფორმაციისთვის. მოგვიანებით უკრაინის რკინიგზამ დანერგა ელექტრონული ბილეთები უშუალო ელექტრონული რეგისტრაციითა და თვითბეჭდვის შესაძლებლობით. == წყაროები == * [https://zahid.espreso.tv/pershu-operatsiyu-z-bronyuvannya-kvitkiv-proviv-ukrainets-z-chikago-blog-bogdana-kushnira როგორ გაიყიდა პირველი ბილეთი უკრაინის რკინიგზაზე ინტერნეტით] — ბლოგი ბოგდან კუშნირის * უკრაინის რკინიგზის ოფიციალური წერილის სკანი (2023) — ავტორის პირად არქივში == იხილეთ აგრეთვე == * [[უკრაინის რკინიგზა]] * [[ელექტრონული ბილეთი]] * [[ციფრული ტრანსფორმაცია]] * [[ინტერნეტი უკრაინაში]] hhdt91d5e2921ulnrztar92grcodmga 4828173 4828172 2025-07-07T22:25:30Z Tvladimir2 171584 /* უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია */ 4828173 wikitext text/x-wiki = უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია = '''2008 წლის 26 დეკემბერს''' უკრაინაში განხორციელდა პირველი ტრანზაქცია ინტერნეტით სარკინიგზო ბილეთის დაჯავშნისთვის, შემდგომ კი მისი გამოსყიდვით უკრაინის რკინიგზის (უკრზალიზნიცის) სალაროებში. ამ ოპერაცია განახორციელა [https://www.linkedin.com/in/vladimir-turenitsa-466143189 '''ვლადიმერ ტურენიცამ'''], კომპანია '''შპს „ელექტრონული ბარათული გადახდები“ (E-Cpayment)''' დამფუძნებელმა, რომელიც უზრუნველყოფდა ონლაინ ბარათების გადახდების დამუშავებას. სისტემა დაინერგა ვებინტერფეისის საშუალებით — [https://e-kvytok.ua/ e‑kvytok.ua], ოფიციალურ სარეზერვაციო სისტემასთან „Express-2“ თანამშრომლობით. ექვაირინგ ბანკი იყო '''Rodovid Bank'''. გადახდების პროცესინგი განხორციელდა ბელგიური კომპანიის '''[https://aquiline.com/news/fis-signs-definitive-agreement-to-acquire-clear2pay/ Clear2Pay]''' (ამჟამად აშშ-ის [https://www.fisglobal.com/ '''FIS''']) სისტემით '''ClearPark'''. პირველი ონლაინ გადახდა '''ვლადიმერ ტურენიცამ''' განახორციელა კიევის დროით დაახლოებით 18:00 საათზე. ამ ფაქტი დაადასტურა უკრაინის რკინიგზის („უკრზალიზნიცა“) ოფიციალურმა წერილმა 2023 წელს, აღნიშნული მოვლენის 15 წლის იუბილესთან დაკავშირებით. == მნიშვნელობა == ეს გახდა მნიშვნელოვანი ეტაპი უკრაინის სატრანსპორტო სექტორის ციფრული ტრანსფორმაციისთვის. მოგვიანებით უკრაინის რკინიგზამ დანერგა ელექტრონული ბილეთები უშუალო ელექტრონული რეგისტრაციითა და თვითბეჭდვის შესაძლებლობით. == წყაროები == * [https://zahid.espreso.tv/pershu-operatsiyu-z-bronyuvannya-kvitkiv-proviv-ukrainets-z-chikago-blog-bogdana-kushnira როგორ გაიყიდა პირველი ბილეთი უკრაინის რკინიგზაზე ინტერნეტით] — ბლოგი ბოგდან კუშნირის * უკრაინის რკინიგზის ოფიციალური წერილის სკანი (2023) — ავტორის პირად არქივში == იხილეთ აგრეთვე == * [[უკრაინის რკინიგზა]] * [[ელექტრონული ბილეთი]] * [[ციფრული ტრანსფორმაცია]] * [[ინტერნეტი უკრაინაში]] em41ns9t7toazs3kzav6db9frh0cjwf 4828174 4828173 2025-07-07T22:25:48Z Tvladimir2 171584 /* უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია */ 4828174 wikitext text/x-wiki = უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია = '''2008 წლის 26 დეკემბერს''' უკრაინაში განხორციელდა პირველი ტრანზაქცია ინტერნეტით სარკინიგზო ბილეთის დაჯავშნისთვის, შემდგომ კი მისი გამოსყიდვით უკრაინის რკინიგზის (უკრზალიზნიცის) სალაროებში. ამ ოპერაცია განახორციელა [https://www.linkedin.com/in/vladimir-turenitsa-466143189 '''ვლადიმერ ტურენიცამ'''], კომპანია '''შპს „ელექტრონული ბარათული გადახდები“ (E-Cpayment)''' დამფუძნებელმა, რომელიც უზრუნველყოფდა ონლაინ ბარათების გადახდების დამუშავებას. სისტემა დაინერგა ვებინტერფეისის საშუალებით — [https://e-kvytok.ua/ e‑kvytok.ua], ოფიციალურ სარეზერვაციო სისტემასთან „Express-2“ თანამშრომლობით. ექვაირინგ ბანკი იყო '''Rodovid Bank'''. გადახდების პროცესინგი განხორციელდა ბელგიური კომპანიის '''[https://aquiline.com/news/fis-signs-definitive-agreement-to-acquire-clear2pay/ Clear2Pay]''' (ამჟამად აშშ-ის [https://www.fisglobal.com/ '''FIS''']) სისტემით '''ClearPark'''. პირველი ონლაინ გადახდა '''ვლადიმერ ტურენიცამ''' განახორციელა კიევის დროით დაახლოებით 18:00 საათზე. ამ ფაქტი დაადასტურა უკრაინის რკინიგზის („უკრზალიზნიცა“) ოფიციალურმა წერილმა 2023 წელს, აღნიშნული მოვლენის 15 წლის იუბილესთან დაკავშირებით. == მნიშვნელობა == ეს გახდა მნიშვნელოვანი ეტაპი უკრაინის სატრანსპორტო სექტორის ციფრული ტრანსფორმაციისთვის. მოგვიანებით უკრაინის რკინიგზამ დანერგა ელექტრონული ბილეთები უშუალო ელექტრონული რეგისტრაციითა და თვითბეჭდვის შესაძლებლობით. == წყაროები == * [https://zahid.espreso.tv/pershu-operatsiyu-z-bronyuvannya-kvitkiv-proviv-ukrainets-z-chikago-blog-bogdana-kushnira როგორ გაიყიდა პირველი ბილეთი უკრაინის რკინიგზაზე ინტერნეტით] — ბლოგი ბოგდან კუშნირის * უკრაინის რკინიგზის ოფიციალური წერილის სკანი (2023) — ავტორის პირად არქივში == იხილეთ აგრეთვე == * [[უკრაინის რკინიგზა]] * [[ელექტრონული ბილეთი]] * [[ციფრული ტრანსფორმაცია]] * [[ინტერნეტი უკრაინაში]] k2nmuckk3lwi9xxcawxtg6wsvx4gwt3 4828175 4828174 2025-07-07T22:26:07Z Tvladimir2 171584 /* უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია */ 4828175 wikitext text/x-wiki = უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია = '''2008 წლის 26 დეკემბერს''' უკრაინაში განხორციელდა პირველი ტრანზაქცია ინტერნეტით სარკინიგზო ბილეთის დაჯავშნისთვის, შემდგომ კი მისი გამოსყიდვით უკრაინის რკინიგზის (უკრზალიზნიცის) სალაროებში. ამ ოპერაცია განახორციელა [https://www.linkedin.com/in/vladimir-turenitsa-466143189 '''ვლადიმერ ტურენიცამ'''], კომპანია '''შპს „ელექტრონული ბარათული გადახდები“ (E-Cpayment)''' დამფუძნებელმა, რომელიც უზრუნველყოფდა ონლაინ ბარათების გადახდების დამუშავებას. სისტემა დაინერგა ვებინტერფეისის საშუალებით — [https://e-kvytok.ua/ e‑kvytok.ua], ოფიციალურ სარეზერვაციო სისტემასთან „Express-2“ თანამშრომლობით. ექვაირინგ ბანკი იყო '''Rodovid Bank'''. გადახდების პროცესინგი განხორციელდა ბელგიური კომპანიის '''[https://aquiline.com/news/fis-signs-definitive-agreement-to-acquire-clear2pay/ Clear2Pay]''' (ამჟამად აშშ-ის [https://www.fisglobal.com/ '''FIS''']) სისტემით '''ClearPark'''. პირველი ონლაინ გადახდა '''ვლადიმერ ტურენიცამ''' განახორციელა კიევის დროით დაახლოებით 18:00 საათზე. ამ ფაქტი დაადასტურა უკრაინის რკინიგზის („უკრზალიზნიცა“) ოფიციალურმა წერილმა 2023 წელს, აღნიშნული მოვლენის 15 წლის იუბილესთან დაკავშირებით. == მნიშვნელობა == ეს გახდა მნიშვნელოვანი ეტაპი უკრაინის სატრანსპორტო სექტორის ციფრული ტრანსფორმაციისთვის. მოგვიანებით უკრაინის რკინიგზამ დანერგა ელექტრონული ბილეთები უშუალო ელექტრონული რეგისტრაციითა და თვითბეჭდვის შესაძლებლობით. == წყაროები == * [https://zahid.espreso.tv/pershu-operatsiyu-z-bronyuvannya-kvitkiv-proviv-ukrainets-z-chikago-blog-bogdana-kushnira როგორ გაიყიდა პირველი ბილეთი უკრაინის რკინიგზაზე ინტერნეტით] — ბლოგი ბოგდან კუშნირის * უკრაინის რკინიგზის ოფიციალური წერილის სკანი (2023) — ავტორის პირად არქივში == იხილეთ აგრეთვე == * [[უკრაინის რკინიგზა]] * [[ელექტრონული ბილეთი]] * [[ციფრული ტრანსფორმაცია]] * [[ინტერნეტი უკრაინაში]] em41ns9t7toazs3kzav6db9frh0cjwf 4828176 4828175 2025-07-07T22:26:25Z Tvladimir2 171584 /* უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია */ 4828176 wikitext text/x-wiki = უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია = '''2008 წლის 26 დეკემბერს''' უკრაინაში განხორციელდა პირველი ტრანზაქცია ინტერნეტით სარკინიგზო ბილეთის დაჯავშნისთვის, შემდგომ კი მისი გამოსყიდვით უკრაინის რკინიგზის (უკრზალიზნიცის) სალაროებში. ამ ოპერაცია განახორციელა [https://www.linkedin.com/in/vladimir-turenitsa-466143189 '''ვლადიმერ ტურენიცამ'''], კომპანია '''შპს „ელექტრონული ბარათული გადახდები“ (E-Cpayment)''' დამფუძნებელმა, რომელიც უზრუნველყოფდა ონლაინ ბარათების გადახდების დამუშავებას. სისტემა დაინერგა ვებინტერფეისის საშუალებით — [https://e-kvytok.ua/ e‑kvytok.ua], ოფიციალურ სარეზერვაციო სისტემასთან „Express-2“ თანამშრომლობით. ექვაირინგ ბანკი იყო '''Rodovid Bank'''. გადახდების პროცესინგი განხორციელდა ბელგიური კომპანიის '''[https://aquiline.com/news/fis-signs-definitive-agreement-to-acquire-clear2pay/ Clear2Pay]''' (ამჟამად აშშ-ის [https://www.fisglobal.com/ '''FIS''']) სისტემით '''ClearPark'''. პირველი ონლაინ გადახდა '''ვლადიმერ ტურენიცამ''' განახორციელა კიევის დროით დაახლოებით 18:00 საათზე. ამ ფაქტი დაადასტურა უკრაინის რკინიგზის („უკრზალიზნიცა“) ოფიციალურმა წერილმა 2023 წელს, აღნიშნული მოვლენის 15 წლის იუბილესთან დაკავშირებით. == მნიშვნელობა == ეს გახდა მნიშვნელოვანი ეტაპი უკრაინის სატრანსპორტო სექტორის ციფრული ტრანსფორმაციისთვის. მოგვიანებით უკრაინის რკინიგზამ დანერგა ელექტრონული ბილეთები უშუალო ელექტრონული რეგისტრაციითა და თვითბეჭდვის შესაძლებლობით. == წყაროები == * [https://zahid.espreso.tv/pershu-operatsiyu-z-bronyuvannya-kvitkiv-proviv-ukrainets-z-chikago-blog-bogdana-kushnira როგორ გაიყიდა პირველი ბილეთი უკრაინის რკინიგზაზე ინტერნეტით] — ბლოგი ბოგდან კუშნირის * უკრაინის რკინიგზის ოფიციალური წერილის სკანი (2023) — ავტორის პირად არქივში == იხილეთ აგრეთვე == * [[უკრაინის რკინიგზა]] * [[ელექტრონული ბილეთი]] * [[ციფრული ტრანსფორმაცია]] * [[ინტერნეტი უკრაინაში]] rnmos6qmzw3t5o5w4gbwe5vdks9o4ev 4828177 4828176 2025-07-07T22:26:41Z Tvladimir2 171584 /* უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია */ 4828177 wikitext text/x-wiki = უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია = '''2008 წლის 26 დეკემბერს''' უკრაინაში განხორციელდა პირველი ტრანზაქცია ინტერნეტით სარკინიგზო ბილეთის დაჯავშნისთვის, შემდგომ კი მისი გამოსყიდვით უკრაინის რკინიგზის (უკრზალიზნიცის) სალაროებში. ამ ოპერაცია განახორციელა [https://www.linkedin.com/in/vladimir-turenitsa-466143189 '''ვლადიმერ ტურენიცამ'''], კომპანია '''შპს „ელექტრონული ბარათული გადახდები“ (E-Cpayment)''' დამფუძნებელმა, რომელიც უზრუნველყოფდა ონლაინ ბარათების გადახდების დამუშავებას. სისტემა დაინერგა ვებინტერფეისის საშუალებით — [https://e-kvytok.ua/ e‑kvytok.ua], ოფიციალურ სარეზერვაციო სისტემასთან „Express-2“ თანამშრომლობით. ექვაირინგ ბანკი იყო '''Rodovid Bank'''. გადახდების პროცესინგი განხორციელდა ბელგიური კომპანიის '''[https://aquiline.com/news/fis-signs-definitive-agreement-to-acquire-clear2pay/ Clear2Pay]''' (ამჟამად აშშ-ის [https://www.fisglobal.com/ '''FIS''']) სისტემით '''ClearPark'''. პირველი ონლაინ გადახდა '''ვლადიმერ ტურენიცამ''' განახორციელა კიევის დროით დაახლოებით 18:00 საათზე. ამ ფაქტი დაადასტურა უკრაინის რკინიგზის („უკრზალიზნიცა“) ოფიციალურმა წერილმა 2023 წელს, აღნიშნული მოვლენის 15 წლის იუბილესთან დაკავშირებით. == მნიშვნელობა == ეს გახდა მნიშვნელოვანი ეტაპი უკრაინის სატრანსპორტო სექტორის ციფრული ტრანსფორმაციისთვის. მოგვიანებით უკრაინის რკინიგზამ დანერგა ელექტრონული ბილეთები უშუალო ელექტრონული რეგისტრაციითა და თვითბეჭდვის შესაძლებლობით. == წყაროები == * [https://zahid.espreso.tv/pershu-operatsiyu-z-bronyuvannya-kvitkiv-proviv-ukrainets-z-chikago-blog-bogdana-kushnira როგორ გაიყიდა პირველი ბილეთი უკრაინის რკინიგზაზე ინტერნეტით] — ბლოგი ბოგდან კუშნირის * უკრაინის რკინიგზის ოფიციალური წერილის სკანი (2023) — ავტორის პირად არქივში == იხილეთ აგრეთვე == * [[უკრაინის რკინიგზა]] * [[ელექტრონული ბილეთი]] * [[ციფრული ტრანსფორმაცია]] * [[ინტერნეტი უკრაინაში]] em41ns9t7toazs3kzav6db9frh0cjwf 4828178 4828177 2025-07-07T22:26:56Z Tvladimir2 171584 /* უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია */ 4828178 wikitext text/x-wiki = უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია = '''2008 წლის 26 დეკემბერს''' უკრაინაში განხორციელდა პირველი ტრანზაქცია ინტერნეტით სარკინიგზო ბილეთის დაჯავშნისთვის, შემდგომ კი მისი გამოსყიდვით უკრაინის რკინიგზის (უკრზალიზნიცის) სალაროებში. ამ ოპერაცია განახორციელა [https://www.linkedin.com/in/vladimir-turenitsa-466143189 '''ვლადიმერ ტურენიცამ'''], კომპანია '''შპს „ელექტრონული ბარათული გადახდები“ (E-Cpayment)''' დამფუძნებელმა, რომელიც უზრუნველყოფდა ონლაინ ბარათების გადახდების დამუშავებას. სისტემა დაინერგა ვებინტერფეისის საშუალებით — [https://e-kvytok.ua/ e‑kvytok.ua], ოფიციალურ სარეზერვაციო სისტემასთან „Express-2“ თანამშრომლობით. ექვაირინგ ბანკი იყო '''Rodovid Bank'''. გადახდების პროცესინგი განხორციელდა ბელგიური კომპანიის '''[https://aquiline.com/news/fis-signs-definitive-agreement-to-acquire-clear2pay/ Clear2Pay]''' (ამჟამად აშშ-ის [https://www.fisglobal.com/ '''FIS''']) სისტემით '''ClearPark'''. პირველი ონლაინ გადახდა '''ვლადიმერ ტურენიცამ''' განახორციელა კიევის დროით დაახლოებით 18:00 საათზე. ამ ფაქტი დაადასტურა უკრაინის რკინიგზის („უკრზალიზნიცა“) ოფიციალურმა წერილმა 2023 წელს, აღნიშნული მოვლენის 15 წლის იუბილესთან დაკავშირებით. == მნიშვნელობა == ეს გახდა მნიშვნელოვანი ეტაპი უკრაინის სატრანსპორტო სექტორის ციფრული ტრანსფორმაციისთვის. მოგვიანებით უკრაინის რკინიგზამ დანერგა ელექტრონული ბილეთები უშუალო ელექტრონული რეგისტრაციითა და თვითბეჭდვის შესაძლებლობით. == წყაროები == * [https://zahid.espreso.tv/pershu-operatsiyu-z-bronyuvannya-kvitkiv-proviv-ukrainets-z-chikago-blog-bogdana-kushnira როგორ გაიყიდა პირველი ბილეთი უკრაინის რკინიგზაზე ინტერნეტით] — ბლოგი ბოგდან კუშნირის * უკრაინის რკინიგზის ოფიციალური წერილის სკანი (2023) — ავტორის პირად არქივში == იხილეთ აგრეთვე == * [[უკრაინის რკინიგზა]] * [[ელექტრონული ბილეთი]] * [[ციფრული ტრანსფორმაცია]] * [[ინტერნეტი უკრაინაში]] kkd6tw3x0kyepz6j8qdcdb6kccbkfl0 4828179 4828178 2025-07-07T22:27:13Z Tvladimir2 171584 /* უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია */ 4828179 wikitext text/x-wiki = უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია = '''2008 წლის 26 დეკემბერს''' უკრაინაში განხორციელდა პირველი ტრანზაქცია ინტერნეტით სარკინიგზო ბილეთის დაჯავშნისთვის, შემდგომ კი მისი გამოსყიდვით უკრაინის რკინიგზის (უკრზალიზნიცის) სალაროებში. ამ ოპერაცია განახორციელა [https://www.linkedin.com/in/vladimir-turenitsa-466143189 '''ვლადიმერ ტურენიცამ'''], კომპანია '''შპს „ელექტრონული ბარათული გადახდები“ (E-Cpayment)''' დამფუძნებელმა, რომელიც უზრუნველყოფდა ონლაინ ბარათების გადახდების დამუშავებას. სისტემა დაინერგა ვებინტერფეისის საშუალებით — [https://e-kvytok.ua/ e‑kvytok.ua], ოფიციალურ სარეზერვაციო სისტემასთან „Express-2“ თანამშრომლობით. ექვაირინგ ბანკი იყო '''Rodovid Bank'''. გადახდების პროცესინგი განხორციელდა ბელგიური კომპანიის '''[https://aquiline.com/news/fis-signs-definitive-agreement-to-acquire-clear2pay/ Clear2Pay]''' (ამჟამად აშშ-ის [https://www.fisglobal.com/ '''FIS''']) სისტემით '''ClearPark'''. პირველი ონლაინ გადახდა '''ვლადიმერ ტურენიცამ''' განახორციელა კიევის დროით დაახლოებით 18:00 საათზე. ამ ფაქტი დაადასტურა უკრაინის რკინიგზის („უკრზალიზნიცა“) ოფიციალურმა წერილმა 2023 წელს, აღნიშნული მოვლენის 15 წლის იუბილესთან დაკავშირებით. == მნიშვნელობა == ეს გახდა მნიშვნელოვანი ეტაპი უკრაინის სატრანსპორტო სექტორის ციფრული ტრანსფორმაციისთვის. მოგვიანებით უკრაინის რკინიგზამ დანერგა ელექტრონული ბილეთები უშუალო ელექტრონული რეგისტრაციითა და თვითბეჭდვის შესაძლებლობით. == წყაროები == * [https://zahid.espreso.tv/pershu-operatsiyu-z-bronyuvannya-kvitkiv-proviv-ukrainets-z-chikago-blog-bogdana-kushnira როგორ გაიყიდა პირველი ბილეთი უკრაინის რკინიგზაზე ინტერნეტით] — ბლოგი ბოგდან კუშნირის * უკრაინის რკინიგზის ოფიციალური წერილის სკანი (2023) — ავტორის პირად არქივში == იხილეთ აგრეთვე == * [[უკრაინის რკინიგზა]] * [[ელექტრონული ბილეთი]] * [[ციფრული ტრანსფორმაცია]] * [[ინტერნეტი უკრაინაში]] em41ns9t7toazs3kzav6db9frh0cjwf 4828180 4828179 2025-07-07T22:27:46Z Tvladimir2 171584 /* უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია */ 4828180 wikitext text/x-wiki = უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია = '''2008 წლის 26 დეკემბერს''' უკრაინაში განხორციელდა პირველი ტრანზაქცია ინტერნეტით სარკინიგზო ბილეთის დაჯავშნისთვის, შემდგომ კი მისი გამოსყიდვით უკრაინის რკინიგზის (უკრზალიზნიცის) სალაროებში. ამ ოპერაცია განახორციელა [https://www.linkedin.com/in/vladimir-turenitsa-466143189 '''ვლადიმერ ტურენიცამ'''], კომპანია '''შპს „ელექტრონული ბარათული გადახდები“ (E-Cpayment)''' დამფუძნებელმა, რომელიც უზრუნველყოფდა ონლაინ ბარათების გადახდების დამუშავებას. სისტემა დაინერგა ვებინტერფეისის საშუალებით — [https://e-kvytok.ua/ e‑kvytok.ua], ოფიციალურ სარეზერვაციო სისტემასთან „Express-2“ თანამშრომლობით. ექვაირინგ ბანკი იყო '''Rodovid Bank'''. გადახდების პროცესინგი განხორციელდა ბელგიური კომპანიის '''[https://aquiline.com/news/fis-signs-definitive-agreement-to-acquire-clear2pay/ Clear2Pay]''' (ამჟამად აშშ-ის [https://www.fisglobal.com/ '''FIS''']) სისტემით '''ClearPark'''. პირველი ონლაინ გადახდა '''ვლადიმერ ტურენიცამ''' განახორციელა კიევის დროით დაახლოებით 18:00 საათზე. ამ ფაქტი დაადასტურა უკრაინის რკინიგზის („უკრზალიზნიცა“) ოფიციალურმა წერილმა 2023 წელს, აღნიშნული მოვლენის 15 წლის იუბილესთან დაკავშირებით. == მნიშვნელობა == ეს გახდა მნიშვნელოვანი ეტაპი უკრაინის სატრანსპორტო სექტორის ციფრული ტრანსფორმაციისთვის. მოგვიანებით უკრაინის რკინიგზამ დანერგა ელექტრონული ბილეთები უშუალო ელექტრონული რეგისტრაციითა და თვითბეჭდვის შესაძლებლობით. == წყაროები == * [https://zahid.espreso.tv/pershu-operatsiyu-z-bronyuvannya-kvitkiv-proviv-ukrainets-z-chikago-blog-bogdana-kushnira როგორ გაიყიდა პირველი ბილეთი უკრაინის რკინიგზაზე ინტერნეტით] — ბლოგი ბოგდან კუშნირის * უკრაინის რკინიგზის ოფიციალური წერილის სკანი (2023) — ავტორის პირად არქივში == იხილეთ აგრეთვე == * [[უკრაინის რკინიგზა]] * [[ელექტრონული ბილეთი]] * [[ციფრული ტრანსფორმაცია]] * [[ინტერნეტი უკრაინაში]] q1pk0txolknzgjjgfxs9lffpx7bsyuu 4828181 4828180 2025-07-07T22:27:58Z Tvladimir2 171584 /* უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია */ 4828181 wikitext text/x-wiki = უკრзалიზნიცის ონლაინ ბილეთების გაყიდვის ისტორია = '''2008 წლის 26 დეკემბერს''' უკრაინაში განხორციელდა პირველი ტრანზაქცია ინტერნეტით სარკინიგზო ბილეთის დაჯავშნისთვის, შემდგომ კი მისი გამოსყიდვით უკრაინის რკინიგზის (უკრზალიზნიცის) სალაროებში. ამ ოპერაცია განახორციელა [https://www.linkedin.com/in/vladimir-turenitsa-466143189 '''ვლადიმერ ტურენიცამ'''], კომპანია '''შპს „ელექტრონული ბარათული გადახდები“ (E-Cpayment)''' დამფუძნებელმა, რომელიც უზრუნველყოფდა ონლაინ ბარათების გადახდების დამუშავებას. სისტემა დაინერგა ვებინტერფეისის საშუალებით — [https://e-kvytok.ua/ e‑kvytok.ua], ოფიციალურ სარეზერვაციო სისტემასთან „Express-2“ თანამშრომლობით. ექვაირინგ ბანკი იყო '''Rodovid Bank'''. გადახდების პროცესინგი განხორციელდა ბელგიური კომპანიის '''[https://aquiline.com/news/fis-signs-definitive-agreement-to-acquire-clear2pay/ Clear2Pay]''' (ამჟამად აშშ-ის [https://www.fisglobal.com/ '''FIS''']) სისტემით '''ClearPark'''. პირველი ონლაინ გადახდა '''ვლადიმერ ტურენიცამ''' განახორციელა კიევის დროით დაახლოებით 18:00 საათზე. ამ ფაქტი დაადასტურა უკრაინის რკინიგზის („უკრზალიზნიცა“) ოფიციალურმა წერილმა 2023 წელს, აღნიშნული მოვლენის 15 წლის იუბილესთან დაკავშირებით. == მნიშვნელობა == ეს გახდა მნიშვნელოვანი ეტაპი უკრაინის სატრანსპორტო სექტორის ციფრული ტრანსფორმაციისთვის. მოგვიანებით უკრაინის რკინიგზამ დანერგა ელექტრონული ბილეთები უშუალო ელექტრონული რეგისტრაციითა და თვითბეჭდვის შესაძლებლობით. == წყაროები == * [https://zahid.espreso.tv/pershu-operatsiyu-z-bronyuvannya-kvitkiv-proviv-ukrainets-z-chikago-blog-bogdana-kushnira როგორ გაიყიდა პირველი ბილეთი უკრაინის რკინიგზაზე ინტერნეტით] — ბლოგი ბოგდან კუშნირის * უკრაინის რკინიგზის ოფიციალური წერილის სკანი (2023) — ავტორის პირად არქივში == იხილეთ აგრეთვე == * [[უკრაინის რკინიგზა]] * [[ელექტრონული ბილეთი]] * [[ციფრული ტრანსფორმაცია]] * [[ინტერნეტი უკრაინაში]] em41ns9t7toazs3kzav6db9frh0cjwf 10 592470 4828188 2025-07-08T01:19:24Z Tomastvivlaren 153018 Must exist to make graphDataImport script work 4828188 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[თარგი:Imageframe]] fq9dg3001t47zujkjkz2d23odf5evr0 14 592481 4828234 2025-07-08T05:21:08Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:1973 წელს დაარსებულები ქვეყნის მიხედვით]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:1973 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]]“ 4828234 wikitext text/x-wiki #გადამისამართება [[:კატეგორია:1973 წელს დაარსებულები ქვეყნების მიხედვით]] kwryid5sxt6bixu6qdryn8cu0cmo8sq 14 592483 4828253 2025-07-08T05:24:46Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:1967 წელს დაარსებულები]] [[კატეგორია:1967 წელი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:დაარსებულები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] 4828253 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:1967 წელს დაარსებულები]] [[კატეგორია:1967 წელი ქვეყნების მიხედვით]] [[კატეგორია:დაარსებულები წლისა და ქვეყნის მიხედვით]] earwoiszoevtccoc0q99i9nf8zxglrl 14 592495 4828334 2025-07-08T07:25:56Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ქართველი ექიმები]] 4828334 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ქართველი ექიმები]] 2wrxkbq26l8kjbvrop2h732yzo40z6u 14 592496 4828336 2025-07-08T07:28:03Z Jaba1977 3604 ცარიელი გვერდი შეიქმნა 4828336 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 4828337 4828336 2025-07-08T07:28:18Z Jaba1977 3604 დაემატა [[კატეგორია:ირანის ისტორია]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828337 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ირანის ისტორია]] 1f5bvrs6cegq93kkig9jr4huqe8ucuf 14 592497 4828340 2025-07-08T07:33:10Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] 4828340 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] a87bramlpzvdr6886kmnwl2bz74lzvx 14 592498 4828341 2025-07-08T07:33:46Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები]] 4828341 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები]] 8wpgqs4pa0yfylsklf0v579ccpga302 14 592499 4828349 2025-07-08T07:37:04Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] 4828349 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] a87bramlpzvdr6886kmnwl2bz74lzvx 14 592500 4828350 2025-07-08T07:39:19Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] 4828350 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] a87bramlpzvdr6886kmnwl2bz74lzvx 14 592501 4828351 2025-07-08T07:39:22Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] 4828351 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] a87bramlpzvdr6886kmnwl2bz74lzvx 14 592502 4828352 2025-07-08T07:39:26Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] 4828352 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] a87bramlpzvdr6886kmnwl2bz74lzvx 14 592503 4828353 2025-07-08T07:39:30Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] 4828353 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] a87bramlpzvdr6886kmnwl2bz74lzvx 14 592504 4828356 2025-07-08T07:45:16Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] 4828356 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ჩინეთის ქალაქები პროვინციების მიხედვით]] a87bramlpzvdr6886kmnwl2bz74lzvx 3 592505 4828360 2025-07-08T07:53:33Z David1010 704 ახალი გვერდი: {{გამარჯობა}} ~~~~ 4828360 wikitext text/x-wiki {{გამარჯობა}} [[მომხმარებელი:David1010|<span style="background:#008000;color:#F0F8FF;padding:0 4px">'''''David'''''</span>]][[მომხმარებლის განხილვა:David1010|<span style="background:#F0F8FF;padding:0 4px;color:#008000;">'''''As'''''</span>]] 07:53, 8 ივლისი 2025 (UTC) kcczt43fwfkazb8xc05hmr8x489ngo4 14 592506 4828361 2025-07-08T07:53:46Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:აზერბაიჯანის მეჩეთები]] 4828361 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:აზერბაიჯანის მეჩეთები]] kwvakzv86orsb5iz634wjkoyk1rpvoo 4828362 4828361 2025-07-08T07:54:33Z Jaba1977 3604 დაემატა [[კატეგორია:ბაქოს ღირსშესანიშნაობები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828362 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:აზერბაიჯანის მეჩეთები]] [[კატეგორია:ბაქოს ღირსშესანიშნაობები]] lld1bfvgvpe56r95mrywl0v6qpggykc 14 592507 4828364 2025-07-08T07:56:39Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:კვიპროსის ისტორია]] 4828364 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:კვიპროსის ისტორია]] 2118kuni25izbg4g88zc8bcj3d0zgr6 14 592508 4828366 2025-07-08T07:58:13Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:სერიული მკვლელები ქვეყნების მიხედვით]] 4828366 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:სერიული მკვლელები ქვეყნების მიხედვით]] 28x28qdnjd195untcw6ozzk911cy5jf 0 592509 4828370 2025-07-08T08:25:23Z Surprizi 14671 ახალი გვერდი: '''ანტიფრიზი''' (ანტი... და ინგლ. #IL6626– გაყინვა) — სითხე, რომელსაც გაყინვის დაბალი ტემპერატურა აქვს. იყენებენ 0°C-ზე დაბალი ტემპერატურის პირობებში მომუშავე შიგაწვის ძრავებისა და სხვ... 4828370 wikitext text/x-wiki '''ანტიფრიზი''' (ანტი... და ინგლ. #IL6626– გაყინვა) — სითხე, რომელსაც გაყინვის დაბალი ტემპერატურა აქვს. იყენებენ 0°C-ზე დაბალი ტემპერატურის პირობებში მომუშავე შიგაწვის ძრავებისა და სხვა დანადგარების გასაცივებლად. ანტიფრიზს უნდა ახასიათებდეს მაღალი თბოტევადობა და თბოგამტარობა, დუღილისა და აალების მაღალი ტემპერატურა, მცირე სიბლანტე დაბალ ტემპერატურაზე, არ უნდა იწვევდეს ლითონების კოროზიას და სხვა. კოროზიის თავიდან ასაცილებლად ანტიფრიზს უმატებენ ანტიკოროზიულ დანამატებს (მაგალითად, ფოსფორმჟავა ნატრიუმს). ანტიფრიზად იყენებენ ეთილენგლიკოლის, გლიცერინის სხვადასხვა ორგანულ ნაერთებისა და აგრეთვე მარილების წყალხსნარებს. მაგალითად, 66.7% ეთილენგლიკოლისა და 33.3% წყლის ნარევი -75°C იყინება. მრეწველობა უშვებს 40 და 65 მარკის ეთილენგლიკოლის ანტიფრიზებს, რომელთა გაყინვის ტემპერატურა შესაბამისად -40°C და -65°C-ია. ==ლიტერატურა== {{ქსე|1|495}} 71qvh3ejfe4idwmgzq3shb7n6vi1hwr 4828371 4828370 2025-07-08T08:28:50Z Surprizi 14671 4828371 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Различные виды охлаждающих жидкостей.png|მინი|გამაგრილებელი სითხეების სხვადასხვა სახეობა]] '''ანტიფრიზი''' ({{lang-el|ἀντι-||წინააღმდეგი}} და {{lang-en|freeze||გაყინვა}}) — [[სითხე]], რომელსაც გაყინვის დაბალი ტემპერატურა აქვს. იყენებენ 0°C-ზე დაბალი ტემპერატურის პირობებში მომუშავე [[შიგაწვის ძრავა|შიგაწვის ძრავებისა]] და სხვა დანადგარების გასაცივებლად. ანტიფრიზს უნდა ახასიათებდეს მაღალი [[თბოტევადობა]] და [[თბოგამტარობა]], დუღილისა და აალების მაღალი ტემპერატურა, მცირე [[სიბლანტე]] დაბალ ტემპერატურაზე, არ უნდა იწვევდეს ლითონების კოროზიას და სხვა. კოროზიის თავიდან ასაცილებლად ანტიფრიზს უმატებენ ანტიკოროზიულ დანამატებს (მაგალითად, ფოსფორმჟავა ნატრიუმს). ანტიფრიზად იყენებენ ეთილენგლიკოლის, გლიცერინის სხვადასხვა ორგანულ ნაერთებისა და აგრეთვე მარილების წყალხსნარებს. მაგალითად, 66.7% ეთილენგლიკოლისა და 33.3% წყლის ნარევი -75°C იყინება. მრეწველობა უშვებს 40 და 65 მარკის ეთილენგლიკოლის ანტიფრიზებს, რომელთა გაყინვის ტემპერატურა შესაბამისად -40°C და -65°C-ია. ==ლიტერატურა== {{ქსე|1|495}} bopgbror2jfxcxitlmqoqs4cfvhq958 4828372 4828371 2025-07-08T08:29:43Z Surprizi 14671 4828372 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Различные виды охлаждающих жидкостей.png|მინი|გამაგრილებელი სითხეების სხვადასხვა სახეობა]] '''ანტიფრიზი''' ({{lang-el|ἀντι-|anti-|წინააღმდეგ|ნაცვლად}} და {{lang-en|freeze||გაყინვა}}) — [[სითხე]], რომელსაც გაყინვის დაბალი ტემპერატურა აქვს. იყენებენ 0°C-ზე დაბალი ტემპერატურის პირობებში მომუშავე [[შიგაწვის ძრავა|შიგაწვის ძრავებისა]] და სხვა დანადგარების გასაცივებლად. ანტიფრიზს უნდა ახასიათებდეს მაღალი [[თბოტევადობა]] და [[თბოგამტარობა]], დუღილისა და აალების მაღალი ტემპერატურა, მცირე [[სიბლანტე]] დაბალ ტემპერატურაზე, არ უნდა იწვევდეს ლითონების კოროზიას და სხვა. კოროზიის თავიდან ასაცილებლად ანტიფრიზს უმატებენ ანტიკოროზიულ დანამატებს (მაგალითად, ფოსფორმჟავა ნატრიუმს). ანტიფრიზად იყენებენ ეთილენგლიკოლის, გლიცერინის სხვადასხვა ორგანულ ნაერთებისა და აგრეთვე მარილების წყალხსნარებს. მაგალითად, 66.7% ეთილენგლიკოლისა და 33.3% წყლის ნარევი -75°C იყინება. მრეწველობა უშვებს 40 და 65 მარკის ეთილენგლიკოლის ანტიფრიზებს, რომელთა გაყინვის ტემპერატურა შესაბამისად -40°C და -65°C-ია. ==ლიტერატურა== {{ქსე|1|495}} hdbotciqyzhp7uvx1vb9yubww3h8xv7 4828373 4828372 2025-07-08T08:34:07Z Surprizi 14671 დაემატა [[კატეგორია:გამაგრილებელი სისთხეები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828373 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Различные виды охлаждающих жидкостей.png|მინი|გამაგრილებელი სითხეების სხვადასხვა სახეობა]] '''ანტიფრიზი''' ({{lang-el|ἀντι-|anti-|წინააღმდეგ|ნაცვლად}} და {{lang-en|freeze||გაყინვა}}) — [[სითხე]], რომელსაც გაყინვის დაბალი ტემპერატურა აქვს. იყენებენ 0°C-ზე დაბალი ტემპერატურის პირობებში მომუშავე [[შიგაწვის ძრავა|შიგაწვის ძრავებისა]] და სხვა დანადგარების გასაცივებლად. ანტიფრიზს უნდა ახასიათებდეს მაღალი [[თბოტევადობა]] და [[თბოგამტარობა]], დუღილისა და აალების მაღალი ტემპერატურა, მცირე [[სიბლანტე]] დაბალ ტემპერატურაზე, არ უნდა იწვევდეს ლითონების კოროზიას და სხვა. კოროზიის თავიდან ასაცილებლად ანტიფრიზს უმატებენ ანტიკოროზიულ დანამატებს (მაგალითად, ფოსფორმჟავა ნატრიუმს). ანტიფრიზად იყენებენ ეთილენგლიკოლის, გლიცერინის სხვადასხვა ორგანულ ნაერთებისა და აგრეთვე მარილების წყალხსნარებს. მაგალითად, 66.7% ეთილენგლიკოლისა და 33.3% წყლის ნარევი -75°C იყინება. მრეწველობა უშვებს 40 და 65 მარკის ეთილენგლიკოლის ანტიფრიზებს, რომელთა გაყინვის ტემპერატურა შესაბამისად -40°C და -65°C-ია. ==ლიტერატურა== {{ქსე|1|495}} [[კატეგორია:გამაგრილებელი სისთხეები]] fvxdeqpvzafyag5xmd6b2mjl0wc312d 4828375 4828373 2025-07-08T08:34:30Z Surprizi 14671 4828375 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Различные виды охлаждающих жидкостей.png|მინი|გამაგრილებელი სითხეების სხვადასხვა სახეობა]] '''ანტიფრიზი''' ({{lang-el|ἀντι-|anti-|წინააღმდეგ|ნაცვლად}} და {{lang-en|freeze||გაყინვა}}) — [[სითხე]], რომელსაც გაყინვის დაბალი ტემპერატურა აქვს. იყენებენ 0°C-ზე დაბალი ტემპერატურის პირობებში მომუშავე [[შიგაწვის ძრავა|შიგაწვის ძრავებისა]] და სხვა დანადგარების გასაცივებლად. ანტიფრიზს უნდა ახასიათებდეს მაღალი [[თბოტევადობა]] და [[თბოგამტარობა]], დუღილისა და აალების მაღალი ტემპერატურა, მცირე [[სიბლანტე]] დაბალ ტემპერატურაზე, არ უნდა იწვევდეს ლითონების კოროზიას და სხვა. კოროზიის თავიდან ასაცილებლად ანტიფრიზს უმატებენ ანტიკოროზიულ დანამატებს (მაგალითად, ფოსფორმჟავა ნატრიუმს). ანტიფრიზად იყენებენ ეთილენგლიკოლის, გლიცერინის სხვადასხვა ორგანულ ნაერთებისა და აგრეთვე მარილების წყალხსნარებს. მაგალითად, 66.7% ეთილენგლიკოლისა და 33.3% წყლის ნარევი -75°C იყინება. მრეწველობა უშვებს 40 და 65 მარკის ეთილენგლიკოლის ანტიფრიზებს, რომელთა გაყინვის ტემპერატურა შესაბამისად -40°C და -65°C-ია. ==ლიტერატურა== {{ქსე|1|495}} [[კატეგორია:გამაგრილებელი სითხეები]] qv05uetct3i8mmewm1ba1x4gkehv0js 4828377 4828375 2025-07-08T08:36:59Z Surprizi 14671 დაემატა [[კატეგორია:გაგრილების სისტემები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828377 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Различные виды охлаждающих жидкостей.png|მინი|გამაგრილებელი სითხეების სხვადასხვა სახეობა]] '''ანტიფრიზი''' ({{lang-el|ἀντι-|anti-|წინააღმდეგ|ნაცვლად}} და {{lang-en|freeze||გაყინვა}}) — [[სითხე]], რომელსაც გაყინვის დაბალი ტემპერატურა აქვს. იყენებენ 0°C-ზე დაბალი ტემპერატურის პირობებში მომუშავე [[შიგაწვის ძრავა|შიგაწვის ძრავებისა]] და სხვა დანადგარების გასაცივებლად. ანტიფრიზს უნდა ახასიათებდეს მაღალი [[თბოტევადობა]] და [[თბოგამტარობა]], დუღილისა და აალების მაღალი ტემპერატურა, მცირე [[სიბლანტე]] დაბალ ტემპერატურაზე, არ უნდა იწვევდეს ლითონების კოროზიას და სხვა. კოროზიის თავიდან ასაცილებლად ანტიფრიზს უმატებენ ანტიკოროზიულ დანამატებს (მაგალითად, ფოსფორმჟავა ნატრიუმს). ანტიფრიზად იყენებენ ეთილენგლიკოლის, გლიცერინის სხვადასხვა ორგანულ ნაერთებისა და აგრეთვე მარილების წყალხსნარებს. მაგალითად, 66.7% ეთილენგლიკოლისა და 33.3% წყლის ნარევი -75°C იყინება. მრეწველობა უშვებს 40 და 65 მარკის ეთილენგლიკოლის ანტიფრიზებს, რომელთა გაყინვის ტემპერატურა შესაბამისად -40°C და -65°C-ია. ==ლიტერატურა== {{ქსე|1|495}} [[კატეგორია:გამაგრილებელი სითხეები]] [[კატეგორია:გაგრილების სისტემები]] 6e8jh7wmu8b7s8fwqthj29j8zs8ej8n 0 592510 4828392 2025-07-08T09:09:52Z Gobrona 28077 გადამისამართება გვერდზე „[[მეგალოზავროიდები]]“ 4828392 wikitext text/x-wiki #გადამისამართება [[მეგალოზავროიდები]] kht59cnruhkc22f1djq1kdm5nl4zaww 3 592511 4828394 2025-07-08T09:13:13Z Mehman 75871 ახალი გვერდი: მოგესალმებით. ინფორმაციის შეტანისას სტატიებში, უნდა მიუთითოთ შესაბამისი [[ვიკიპედია:სანდო წყაროები|სანდო და გადამოწმებადი წყაროები]], ასევე უნდა შეინარჩუნოთ ვიკიპედია:ნე... 4828394 wikitext text/x-wiki მოგესალმებით. ინფორმაციის შეტანისას სტატიებში, უნდა მიუთითოთ შესაბამისი [[ვიკიპედია:სანდო წყაროები|სანდო და გადამოწმებადი წყაროები]], ასევე უნდა შეინარჩუნოთ [[ვიკიპედია:ნეიტრალური თვალსაზრისი|ნეიტრალური ენა]] (მაგ. '''არ უნდა დაწეროთ''' ასე ''ავიაცია სახელმწიფოს პრიორიტეტულ სფეროს წარმოადგენს. ძლიერი ავიაცია ქვეყნის სიძლიერისა და წინსვლის საწინდარია. სწორედ აღნიშნული გარემოება გახდა საფუძველი იმისა, რომ დამოუკიდებლობის გზაზე დამდგარ ჩვენს ქვეყანაში''). გაეცანით ვიკიპედიის დახმარების გვერდებს და პოლიტიკას. --[[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 09:13, 8 ივლისი 2025 (UTC) ro223lqrx9lvhniy7yrgt7iphci5hid 4828395 4828394 2025-07-08T09:13:48Z Mehman 75871 4828395 wikitext text/x-wiki {{გამარჯობა}}— [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 09:13, 8 ივლისი 2025 (UTC) ==შენიშვნა== მოგესალმებით. ინფორმაციის შეტანისას სტატიებში, უნდა მიუთითოთ შესაბამისი [[ვიკიპედია:სანდო წყაროები|სანდო და გადამოწმებადი წყაროები]], ასევე უნდა შეინარჩუნოთ [[ვიკიპედია:ნეიტრალური თვალსაზრისი|ნეიტრალური ენა]] (მაგ. '''არ უნდა დაწეროთ''' ასე ''ავიაცია სახელმწიფოს პრიორიტეტულ სფეროს წარმოადგენს. ძლიერი ავიაცია ქვეყნის სიძლიერისა და წინსვლის საწინდარია. სწორედ აღნიშნული გარემოება გახდა საფუძველი იმისა, რომ დამოუკიდებლობის გზაზე დამდგარ ჩვენს ქვეყანაში''). გაეცანით ვიკიპედიის დახმარების გვერდებს და პოლიტიკას. --[[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 09:13, 8 ივლისი 2025 (UTC) la22ncl7osb0bvxaqefusty57t8esup 4828431 4828395 2025-07-08T09:55:21Z Mehman 75871 /* შენიშვნა */ პასუხი 4828431 wikitext text/x-wiki {{გამარჯობა}}— [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 09:13, 8 ივლისი 2025 (UTC) ==შენიშვნა== მოგესალმებით. ინფორმაციის შეტანისას სტატიებში, უნდა მიუთითოთ შესაბამისი [[ვიკიპედია:სანდო წყაროები|სანდო და გადამოწმებადი წყაროები]], ასევე უნდა შეინარჩუნოთ [[ვიკიპედია:ნეიტრალური თვალსაზრისი|ნეიტრალური ენა]] (მაგ. '''არ უნდა დაწეროთ''' ასე ''ავიაცია სახელმწიფოს პრიორიტეტულ სფეროს წარმოადგენს. ძლიერი ავიაცია ქვეყნის სიძლიერისა და წინსვლის საწინდარია. სწორედ აღნიშნული გარემოება გახდა საფუძველი იმისა, რომ დამოუკიდებლობის გზაზე დამდგარ ჩვენს ქვეყანაში''). გაეცანით ვიკიპედიის დახმარების გვერდებს და პოლიტიკას. --[[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 09:13, 8 ივლისი 2025 (UTC) :კიდევ ერთხელ, გთხოვთ '''მიუთითოთ თქვენ მიერ შემოტანილ ინფორმაციას სანდო და გადამოწმებადი წყაროები'''. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 09:55, 8 ივლისი 2025 (UTC) fkt21pkv9w4janxqv2eki7d4vp8ttx0 4828506 4828431 2025-07-08T10:50:43Z AnitaTsintsadze 171668 /* შენიშვნა */ პასუხი 4828506 wikitext text/x-wiki {{გამარჯობა}}— [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 09:13, 8 ივლისი 2025 (UTC) ==შენიშვნა== მოგესალმებით. ინფორმაციის შეტანისას სტატიებში, უნდა მიუთითოთ შესაბამისი [[ვიკიპედია:სანდო წყაროები|სანდო და გადამოწმებადი წყაროები]], ასევე უნდა შეინარჩუნოთ [[ვიკიპედია:ნეიტრალური თვალსაზრისი|ნეიტრალური ენა]] (მაგ. '''არ უნდა დაწეროთ''' ასე ''ავიაცია სახელმწიფოს პრიორიტეტულ სფეროს წარმოადგენს. ძლიერი ავიაცია ქვეყნის სიძლიერისა და წინსვლის საწინდარია. სწორედ აღნიშნული გარემოება გახდა საფუძველი იმისა, რომ დამოუკიდებლობის გზაზე დამდგარ ჩვენს ქვეყანაში''). გაეცანით ვიკიპედიის დახმარების გვერდებს და პოლიტიკას. --[[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 09:13, 8 ივლისი 2025 (UTC) :კიდევ ერთხელ, გთხოვთ '''მიუთითოთ თქვენ მიერ შემოტანილ ინფორმაციას სანდო და გადამოწმებადი წყაროები'''. — [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 09:55, 8 ივლისი 2025 (UTC) ::ეს ინფორმაცია არის ჩვენს ოფიციალურ საიტზე განთავსებული. ეს ინფორმაცია, რის ცვლილებასაც ვახდენ, არის რეალური და გადამოწმებული. თუ სწორად არ მესმის თქვენ მიერ მოწერილი ,,'''მიუთითოთ თქვენ მიერ შემოტანილ ინფორმაციას სანდო და გადამოწმებადი წყაროები" -''' _{<big>მაშინ, მასწავლეთ როგორ გავაკეთო ეს.</big>} [[მომხმარებელი:AnitaTsintsadze|AnitaTsintsadze]] ([[მომხმარებლის განხილვა:AnitaTsintsadze|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/AnitaTsintsadze|წვლილი]]) 10:50, 8 ივლისი 2025 (UTC) rwc4542jh25eqcqm73qltbeq2n4b4yd 10 592512 4828396 2025-07-08T09:13:55Z Surprizi 14671 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა | bodyclass = | above = {{{სახელი|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} | aboveclass = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | abovestyle = background:#e7dcc3; | სახელი1 = | სახელი1 = Type | მონაცემი1 = {{{type|}}} | სახელი2... 4828396 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა | bodyclass = | above = {{{სახელი|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} | aboveclass = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | abovestyle = background:#e7dcc3; | სახელი1 = | სახელი1 = Type | მონაცემი1 = {{{type|}}} | სახელი2 = | თავი2 = [[Euler_characteristic|Elements]] | მონაცემი2 = {{{euler|}}} | სახელი3 = | თავი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} | სახელი4 = | თავი4 = [[Edge (geometry)|Edge]]s and [[Vertex (geometry)|vertices]] | მონაცემი4 = {{{edges|}}} | სახელი5 = | თავი5 = [[Schläfli symbol]] | მონაცემი5 = {{{schläfli|}}} | სახელი6 = | თავი6 = [[Wythoff symbol]] | მონაცემი6 = {{{wythoff|}}} | სახელი7 = | თავი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{coxeter|}}} | სახელი8 = | თავი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} | სახელი9 = | თავი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} | სახელი10 = | თავი10 = [[Area]] | მონაცემი10 = {{{area|}}} | სახელი11 = | თავი11 = [[Internal angle]] ([[Degree_(angle)|degrees]]) | მონაცემი11 = {{{angle|}}} | სახელი12 = | თავი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} | სახელი13 = | თავი13 = [[Perimeter]] | მონაცემი13 = {{{perimeter|}}} | სახელი14 = | თავი14 = Properties | მონაცემი14 = {{{properties|}}} | სახელი15 = | თავი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> 1blcem3ikljmxgmlq8upwpdlyx581iw 4828410 4828396 2025-07-08T09:38:38Z Surprizi 14671 4828410 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა | ზევით = {{{სახელი|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} |ზედა სტილი = background:#e7dcc3; |თავი1 = |თავი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი13 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი14 = |სახელი14 = თვისებები | მონაცემი14 = {{{თვისებები|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> 3lhoqt8si5trm0s09y2vhotg9528fet 4828415 4828410 2025-07-08T09:42:49Z Surprizi 14671 4828415 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა | ზევით = {{{სახელი|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი1 = |ზედა სტილი = background:#e7dcc3; |თავი1 = |თავი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი13 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი14 = |სახელი14 = თვისებები | მონაცემი14 = {{{თვისებები|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> k23e0s7r8zglhdu5bu3q5w7h2ei8xs9 4828418 4828415 2025-07-08T09:43:32Z Surprizi 14671 4828418 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა | ზევით = {{{სახელი|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი1 = {{სურათები|}} |ზედა სტილი = background:#e7dcc3; |თავი1 = |თავი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი13 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი14 = |სახელი14 = თვისებები | მონაცემი14 = {{{თვისებები|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> p2xod8n64qpdi0gcbfu8dvja0etfdxn 4828419 4828418 2025-07-08T09:44:08Z Surprizi 14671 4828419 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა | ზევით = {{{სახელი|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{სურათები|}} |ზედა სტილი = background:#e7dcc3; |თავი1 = |თავი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი13 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი14 = |სახელი14 = თვისებები | მონაცემი14 = {{{თვისებები|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> ng96c4e8phgijx93j8iqrn77rtgdbgm 4828420 4828419 2025-07-08T09:44:29Z Surprizi 14671 4828420 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა | ზევით = {{{სახელი|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} |ზედა სტილი = background:#e7dcc3; |თავი1 = |თავი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი13 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი14 = |სახელი14 = თვისებები | მონაცემი14 = {{{თვისებები|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> fdipgprznkwnyk8uz0sfurnaltnop2p 4828433 4828420 2025-07-08T09:56:44Z Surprizi 14671 4828433 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა | ზევით = {{{სახელი|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} |ზედა სტილი = |თავი1 = |თავი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი13 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი14 = |სახელი14 = თვისებები | მონაცემი14 = {{{თვისებები|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> s7y7ekfkr03rn0l4q78n74g0qyqyu5n 4828434 4828433 2025-07-08T09:58:00Z Surprizi 14671 4828434 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა | ზევით = {{{სახელი|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = background:#ddf; |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |თავი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი13 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი14 = |სახელი14 = თვისებები | მონაცემი14 = {{{თვისებები|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> dxgm8vkrk4hxmr0v9yuplnzjiw8wnxk 4828435 4828434 2025-07-08T09:58:36Z Surprizi 14671 4828435 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა | ზევით = {{{სახელი|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = background:#ddf; |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |სახელი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი13 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი14 = |სახელი14 = თვისებები | მონაცემი14 = {{{თვისებები|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> t4ew34cknb3t0mfcb4ezk1hd9cg4r9s 4828436 4828435 2025-07-08T09:59:44Z Surprizi 14671 4828436 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა | ზევით = {{{სახელი|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} |ზედა სტილი = background:#ccf; |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |სახელი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი13 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი14 = |სახელი14 = თვისებები | მონაცემი14 = {{{თვისებები|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> b93aufwlcisl31cf58ie17egu37jfu0 4828439 4828436 2025-07-08T10:02:18Z Surprizi 14671 4828439 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა | ზევით = {{{სახელი|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} |ზედა სტილი = background:#ccf; |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} | ტიტრი2 = {{{წარწერა2|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |სახელი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი13 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი14 = |სახელი14 = თვისებები | მონაცემი14 = {{{თვისებები|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> gnjpypss1atrndh9q7ca4ev3l05oqgz 4828442 4828439 2025-07-08T10:08:17Z Surprizi 14671 4828442 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა | ზევით = {{{სახელი|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} |ზედა სტილი = background:#ccf; |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} | ტიტრი2 = {{{წარწერა2|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |სახელი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი13 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი14 = |სახელი14 = თვისებები | მონაცემი14 = {{{თვისებები|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} |ქვევით = {{#if:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}}}|'''[[:commons:Category:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}|plain=true}}|{{PAGENAMEBASE|{{PAGENAME}}}}]]''' [[სურათი:Commons-logo.svg|12პქ|link=Commons:{{{1|Special:Search/{{wikidata|p373}}}}}]] [[ვიკისაწყობი|ვიკისაწყობში]]}} }} </includeonly><noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> spz5s3nc5reysnpd276eq1406mzy545 4828443 4828442 2025-07-08T10:09:02Z Surprizi 14671 4828443 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა | ზევით = {{{სახელი|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} |ზედა სტილი = background:#ccf; |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} | ტიტრი2 = {{{წარწერა2|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |სახელი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი13 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი14 = |სახელი14 = თვისებები | მონაცემი14 = {{{თვისებები|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} |ქვედა კლასი = |ქვედა სტილი = background:#ddf; |ქვევით = {{#if:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}}}|'''[[:commons:Category:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}|plain=true}}|{{PAGENAMEBASE|{{PAGENAME}}}}]]''' [[სურათი:Commons-logo.svg|12პქ|link=Commons:{{{1|Special:Search/{{wikidata|p373}}}}}]] [[ვიკისაწყობი|ვიკისაწყობში]]}} }} </includeonly><noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> hjsl15hvoi8lutwjdad1vgf72vsrgm0 4828445 4828443 2025-07-08T10:09:33Z Surprizi 14671 4828445 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{ინფოდაფა | ზევით = {{{სახელი|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} |ზედა სტილი = background:#ccf; |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} | ტიტრი2 = {{{წარწერა2|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |სახელი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი13 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი14 = |სახელი14 = თვისებები | მონაცემი14 = {{{თვისებები|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} |ქვედა კლასი = |ქვედა სტილი = background:#ddf; |ქვევით = {{#if:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}}}|'''[[:commons:Category:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}|plain=true}}|{{PAGENAMEBASE|{{PAGENAME}}}}]]''' [[სურათი:Commons-logo.svg|12პქ|link=Commons:{{{1|Special:Search/{{wikidata|p373}}}}}]] [[ვიკისაწყობი|ვიკისაწყობში]]}} }}</includeonly><noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> jpfk77y4vftgon770tdcbhs1vuulhd1 4828447 4828445 2025-07-08T10:11:45Z Surprizi 14671 4828447 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{ინფოდაფა | ზევით = {{#if:{{{სახელი|}}}|{{{სახელი|}}}|{{PAGENAME}}}}} |ზედა სტილი = background:#ccf; |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} | ტიტრი2 = {{{წარწერა2|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |სახელი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი13 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი14 = |სახელი14 = თვისებები | მონაცემი14 = {{{თვისებები|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} |ქვედა კლასი = |ქვედა სტილი = background:#ddf; |ქვევით = {{#if:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}}}|'''[[:commons:Category:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}|plain=true}}|{{PAGENAMEBASE|{{PAGENAME}}}}]]''' [[სურათი:Commons-logo.svg|12პქ|link=Commons:{{{1|Special:Search/{{wikidata|p373}}}}}]] [[ვიკისაწყობი|ვიკისაწყობში]]}} }}</includeonly><noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> 1svx2ba6gzlrkyq8qzigolxwo7y2025 4828448 4828447 2025-07-08T10:12:16Z Surprizi 14671 4828448 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{ინფოდაფა | ზევით = {{#if:{{{სახელი|}}}|{{{სახელი|}}}|{{{PAGENAME}}}}} |ზედა სტილი = background:#ccf; |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} | ტიტრი2 = {{{წარწერა2|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |სახელი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი13 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი14 = |სახელი14 = თვისებები | მონაცემი14 = {{{თვისებები|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} |ქვედა კლასი = |ქვედა სტილი = background:#ddf; |ქვევით = {{#if:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}}}|'''[[:commons:Category:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}|plain=true}}|{{PAGENAMEBASE|{{PAGENAME}}}}]]''' [[სურათი:Commons-logo.svg|12პქ|link=Commons:{{{1|Special:Search/{{wikidata|p373}}}}}]] [[ვიკისაწყობი|ვიკისაწყობში]]}} }}</includeonly><noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> 5l80yex7att0mjn9qanwvzxk0wdn3rn 4828449 4828448 2025-07-08T10:12:38Z Surprizi 14671 4828449 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{ინფოდაფა | ზევით = {{#if:{{{სახელი|}}}|{{{სახელი|}}}|{{PAGENAME}}}} |ზედა სტილი = background:#ccf; |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} | ტიტრი2 = {{{წარწერა2|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |სახელი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი12 = {{{dihedral|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი13 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი14 = |სახელი14 = თვისებები | მონაცემი14 = {{{თვისებები|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dual polygon]] | მონაცემი15 = {{{dual|}}} |ქვედა კლასი = |ქვედა სტილი = background:#ddf; |ქვევით = {{#if:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}}}|'''[[:commons:Category:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}|plain=true}}|{{PAGENAMEBASE|{{PAGENAME}}}}]]''' [[სურათი:Commons-logo.svg|12პქ|link=Commons:{{{1|Special:Search/{{wikidata|p373}}}}}]] [[ვიკისაწყობი|ვიკისაწყობში]]}} }}</includeonly><noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> 1qzvkjktjwjl0o4fbfq08qi21ozew8j 4828457 4828449 2025-07-08T10:18:57Z Surprizi 14671 4828457 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{ინფოდაფა | ზევით = {{#if:{{{სახელი|}}}|{{{სახელი|}}}|{{PAGENAME}}}} |ზედა სტილი = background:#ccf; |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} | ტიტრი2 = {{{წარწერა2|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |სახელი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = შიდა კუთხეების ჯამი (გრადუსებში) | მონაცემი12 = {{{კუთხები|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი13 = {{{dihedral|}}} |თავი14 = |სახელი14 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი14 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი15 = |სახელი15 = თვისებები | მონაცემი15 = {{{თვისებები|}}} |თავი16 = |სახელი16 = [[Dual polygon]] | მონაცემი16 = {{{dual|}}} |ქვედა კლასი = |ქვედა სტილი = background:#ddf; |ქვევით = {{#if:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}}}|'''[[:commons:Category:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}|plain=true}}|{{PAGENAMEBASE|{{PAGENAME}}}}]]''' [[სურათი:Commons-logo.svg|12პქ|link=Commons:{{{1|Special:Search/{{wikidata|p373}}}}}]] [[ვიკისაწყობი|ვიკისაწყობში]]}} }}</includeonly><noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> om45k0brsu7fqeeicuzss5u5gn7sxei 4828460 4828457 2025-07-08T10:21:01Z Surprizi 14671 4828460 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{ინფოდაფა | ზევით = {{#if:{{{სახელი|}}}|{{{სახელი|}}}|{{PAGENAME}}}} |ზედა სტილი = background:#ccf; |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} | ტიტრი2 = {{{წარწერა2|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |სახელი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[Coxeter–Dynkin diagram]]s | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = შიდა კუთხეების ჯამი (გრადუსებში) | მონაცემი12 = {{{კუთხეთა ჯამი|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი13 = {{{dihedral|}}} |თავი14 = |სახელი14 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი14 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი15 = |სახელი15 = თვისებები | მონაცემი15 = {{{თვისებები|}}} |თავი16 = |სახელი16 = [[Dual polygon]] | მონაცემი16 = {{{dual|}}} |ქვედა კლასი = |ქვედა სტილი = background:#ddf; |ქვევით = {{#if:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}}}|'''[[:commons:Category:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}|plain=true}}|{{PAGENAMEBASE|{{PAGENAME}}}}]]''' [[სურათი:Commons-logo.svg|12პქ|link=Commons:{{{1|Special:Search/{{wikidata|p373}}}}}]] [[ვიკისაწყობი|ვიკისაწყობში]]}} }}</includeonly><noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> p01gt2etkobiqyw3vkgunyxuj7dozkx 4828462 4828460 2025-07-08T10:24:26Z Surprizi 14671 4828462 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{ინფოდაფა | ზევით = {{#if:{{{სახელი|}}}|{{{სახელი|}}}|{{PAGENAME}}}} |ზედა სტილი = background:#ccf; |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} | ტიტრი2 = {{{წარწერა2|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |სახელი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[კოქსეტერ-დინკინის დიაგრამა]] | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = შიდა კუთხეების ჯამი (გრადუსებში) | მონაცემი12 = {{{კუთხეთა ჯამი|}}} |თავი13 = |სახელი13 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი13 = {{{dihedral|}}} |თავი14 = |სახელი14 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი14 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი15 = |სახელი15 = თვისებები | მონაცემი15 = {{{თვისებები|}}} |თავი16 = |სახელი16 = [[Dual polygon]] | მონაცემი16 = {{{dual|}}} |ქვედა კლასი = |ქვედა სტილი = background:#ddf; |ქვევით = {{#if:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}}}|'''[[:commons:Category:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}|plain=true}}|{{PAGENAMEBASE|{{PAGENAME}}}}]]''' [[სურათი:Commons-logo.svg|12პქ|link=Commons:{{{1|Special:Search/{{wikidata|p373}}}}}]] [[ვიკისაწყობი|ვიკისაწყობში]]}} }}</includeonly><noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> 1ffoh6ckzhd9sg2ph4ynh527lc756sy 4828494 4828462 2025-07-08T10:44:16Z Surprizi 14671 4828494 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{ინფოდაფა | ზევით = {{#if:{{{სახელი|}}}|{{{სახელი|}}}|{{PAGENAME}}}} |ზედა სტილი = background:#ccf; |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} | ტიტრი2 = {{{წარწერა2|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |სახელი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[კოქსეტერ-დინკინის დიაგრამა]] | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = შიდა კუთხეების ჯამი (გრადუსებში) | მონაცემი12 = {{{კუთხეთა ჯამი|}}} |თავი13 = |სახელი13 = ჩახაზული წრეწირის დიამეტრი | მონაცემი13 = {{{ჩახაზული|}}} |თავი14 = |სახელი14 = შემოხაზული წრეწირის დიამეტრი | მონაცემი14 = {{{შემოხაზული|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი15 = {{{dihedral|}}} |თავი16 = |სახელი16 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი16 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი17 = |სახელი17 = თვისებები | მონაცემი17 = {{{თვისებები|}}} |თავი18 = |სახელი18 = [[Dual polygon]] | მონაცემი18 = {{{dual|}}} |ქვედა კლასი = |ქვედა სტილი = background:#ddf; |ქვევით = {{#if:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}}}|'''[[:commons:Category:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}|plain=true}}|{{PAGENAMEBASE|{{PAGENAME}}}}]]''' [[სურათი:Commons-logo.svg|12პქ|link=Commons:{{{1|Special:Search/{{wikidata|p373}}}}}]] [[ვიკისაწყობი|ვიკისაწყობში]]}} }}</includeonly><noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> jlrbdr3g1y5fi3imgi9nirsnbv4wneq 4828510 4828494 2025-07-08T10:58:09Z Surprizi 14671 4828510 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{ინფოდაფა | ზევით = {{#if:{{{სახელი|}}}|{{{სახელი|}}}|{{PAGENAME}}}} |ზედა სტილი = background:#ccf; |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} | ტიტრი2 = {{{წარწერა2|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |სახელი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[კოქსეტერ-დინკინის დიაგრამა]] | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = შიდა კუთხეების ჯამი (გრადუსებში) | მონაცემი12 = {{{კუთხეთა ჯამი|}}} |თავი13 = |სახელი13 = ჩახაზული წრეწირის დიამეტრი | მონაცემი13 = {{{ჩახაზული|}}} |თავი14 = |სახელი14 = შემოხაზული წრეწირის დიამეტრი | მონაცემი14 = {{{შემოხაზული|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი15 = {{{dihedral|}}} |თავი16 = |სახელი16 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი16 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი17 = {{#if:{{{თვისებები|}}}|თვისებები}} |სახელი17 = | მონაცემი17 = |თავი18 = |სახელი18 = | მონაცემი18 = {{{თვისებები|}}} {{{თვისებები|}}} |თავი19 = |სახელი19 = [[Dual polygon]] | მონაცემი19 = {{{dual|}}} |ქვედა კლასი = |ქვედა სტილი = background:#ddf; |ქვევით = {{#if:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}}}|'''[[:commons:Category:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}|plain=true}}|{{PAGENAMEBASE|{{PAGENAME}}}}]]''' [[სურათი:Commons-logo.svg|12პქ|link=Commons:{{{1|Special:Search/{{wikidata|p373}}}}}]] [[ვიკისაწყობი|ვიკისაწყობში]]}} }}</includeonly><noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> i32w3wp5kte0nv985kp1hrxmtqrsa2d 4828512 4828510 2025-07-08T10:59:10Z Surprizi 14671 4828512 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{ინფოდაფა | ზევით = {{#if:{{{სახელი|}}}|{{{სახელი|}}}|{{PAGENAME}}}} |ზედა სტილი = background:#ccf; |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} | ტიტრი2 = {{{წარწერა2|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |სახელი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[კოქსეტერ-დინკინის დიაგრამა]] | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = შიდა კუთხეების ჯამი (გრადუსებში) | მონაცემი12 = {{{კუთხეთა ჯამი|}}} |თავი13 = |სახელი13 = ჩახაზული წრეწირის დიამეტრი | მონაცემი13 = {{{ჩახაზული|}}} |თავი14 = |სახელი14 = შემოხაზული წრეწირის დიამეტრი | მონაცემი14 = {{{შემოხაზული|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი15 = {{{dihedral|}}} |თავი16 = |სახელი16 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი16 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი17 = {{#if:{{{თვისებები|}}}|თვისებები}} |სახელი17 = | მონაცემი17 = |თავი18 = |სახელი18 = | მონაცემი18 = {{{თვისებები|}}} |თავი19 = |სახელი19 = [[Dual polygon]] | მონაცემი19 = {{{dual|}}} |ქვედა კლასი = |ქვედა სტილი = background:#ddf; |ქვევით = {{#if:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}}}|'''[[:commons:Category:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}|plain=true}}|{{PAGENAMEBASE|{{PAGENAME}}}}]]''' [[სურათი:Commons-logo.svg|12პქ|link=Commons:{{{1|Special:Search/{{wikidata|p373}}}}}]] [[ვიკისაწყობი|ვიკისაწყობში]]}} }}</includeonly><noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> 33mugv1nufequ9ualj5bh6vxw36d1ol 4828545 4828512 2025-07-08T11:32:00Z Surprizi 14671 4828545 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{ინფოდაფა | ზევით = {{#if:{{{სახელი|}}}|{{{სახელი|}}}|{{PAGENAME}}}} |ზედა სტილი = background:#ccf; |ზედა კლასი = | სურათი = {{#if:{{{სურათი|}}}|[[Image:{{{სურათი}}}|220px]]}} | ტიტრი = {{{წარწერა|}}} | სურათი2 = {{{სურათები|}}} | ტიტრი2 = {{{წარწერა2|}}} <!--სხეული--> |თავის სტილი = background:#ccf; |სახელის სტილი = |მონაცემის სტილი = |სხეულის სტილი = font-size: 90% |სხეულის კლასი = vevent |თავი1 = |სახელი1 = ტიპი | მონაცემი1 = {{{ტიპი|}}} |თავი2 = |სახელი2 = მახასიათებლები | მონაცემი2 = {{{მახასიათებლები|}}} |თავი3 = |სახელი3 = Faces by sides | მონაცემი3 = {{{faces|}}} |თავი4 = |სახელი4 = გვერდები და კუთხეები | მონაცემი4 = {{{გვერდები|}}} |თავი5 = |სახელი5 = [[შლეფლის სიმბოლო]] | მონაცემი5 = {{{შლეფლი|}}} |თავი6 = |სახელი6 = [[ვითჰოფის სიმბოლო]] | მონაცემი6 = {{{ვითჰოფი|}}} |თავი7 = |სახელი7 = [[კოქსეტერ-დინკინის დიაგრამა]] | მონაცემი7 = {{{დიაგრამა|}}} |თავი8 = |სახელი8 = [[List of planar symmetry groups|Symmetry group]] | მონაცემი8 = {{{symmetry|}}} |თავი9 = |სახელი9 = [[Uniform_polyhedron#Indexing|References]] | მონაცემი9 = {{{references|}}} |თავი10 = |სახელი10 = [[ფართობი]] | მონაცემი10 = {{{ფართობი|}}} |თავი11 = |სახელი11 = [[შიდა კუთხე]] ([[გრადუსი (გეომეტრია)|გრადუსებში]]) | მონაცემი11 = {{{კუთხე|}}} |თავი12 = |სახელი12 = შიდა კუთხეების ჯამი (გრადუსებში) | მონაცემი12 = {{{კუთხეთა ჯამი|}}} |თავი13 = |სახელი13 = ჩახაზული წრეწირის რადიუსი | მონაცემი13 = {{{ჩახაზული|}}} |თავი14 = |სახელი14 = შემოხაზული წრეწირის რადიუსი | მონაცემი14 = {{{შემოხაზული|}}} |თავი15 = |სახელი15 = [[Dihedral angle]] | მონაცემი15 = {{{dihedral|}}} |თავი16 = |სახელი16 = [[პერიმეტრი]] | მონაცემი16 = {{{პერიმეტრი|}}} |თავი17 = {{#if:{{{თვისებები|}}}|თვისებები}} |სახელი17 = | მონაცემი17 = |თავი18 = |სახელი18 = | მონაცემი18 = {{{თვისებები|}}} |თავი19 = |სახელი19 = [[Dual polygon]] | მონაცემი19 = {{{dual|}}} |ქვედა კლასი = |ქვედა სტილი = background:#ddf; |ქვევით = {{#if:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}}}|'''[[:commons:Category:{{wikidata|p373|{{{ვიკისაწყობში|{{{ვიკისაწყობის კატეგორია|{{{ვიკისაწყობი|}}}}}}}}}|plain=true}}|{{PAGENAMEBASE|{{PAGENAME}}}}]]''' [[სურათი:Commons-logo.svg|12პქ|link=Commons:{{{1|Special:Search/{{wikidata|p373}}}}}]] [[ვიკისაწყობი|ვიკისაწყობში]]}} }}</includeonly><noinclude>{{თარგის ინფო}}</noinclude> o8rncq51gg58w0twhsnr8lox17opfly 10 592513 4828398 2025-07-08T09:21:31Z Gobrona 28077 ახალი გვერდი: <includeonly>[https://www.paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no={{{1|}}}&is_real_user=1 {{{2|{{PAGENAME}}}}}]{{ref-en}} ინფორმაცია საიტზე [[Paleobiology Database]].</includeonly><noinclude> {{doc}} </noinclude> 4828398 wikitext text/x-wiki <includeonly>[https://www.paleobiodb.org/classic/checkTaxonInfo?taxon_no={{{1|}}}&is_real_user=1 {{{2|{{PAGENAME}}}}}]{{ref-en}} ინფორმაცია საიტზე [[Paleobiology Database]].</includeonly><noinclude> {{doc}} </noinclude> 9jsesowm0uedpclbgmq9hqirk5u4g0b 10 592514 4828402 2025-07-08T09:30:23Z Gobrona 28077 ახალი გვერდი: {{docpage}} თარგი გამოიყენება [[Paleobiology Database]]-ის ონლაინ მონაცემთა ბაზის ბმულების გასაფორმებლად, წიაღისეული ორგანიზმების შესახებ სტატიებში. მას აქვს ორი უსახელო პარამეტრი: #ტაქსონის ს... 4828402 wikitext text/x-wiki {{docpage}} თარგი გამოიყენება [[Paleobiology Database]]-ის ონლაინ მონაცემთა ბაზის ბმულების გასაფორმებლად, წიაღისეული ორგანიზმების შესახებ სტატიებში. მას აქვს ორი უსახელო პარამეტრი: #ტაქსონის საიდენტიფიკაციო ნომერი; #ტაქსონის დასახელება (გამოისახება მითითებულ ფორმატში). მაგალითი: <pre>{{PBDB|173421}}</pre> მაგალითი: <pre>* {{PBDB|173421|''Isisfordia''}}</pre> [[კატეგორია:თარგები:დოკუმენტაცია]] 8jngzet3tczgre7d6u3e38je6mpxzqp 0 592515 4828404 2025-07-08T09:35:33Z Mehman 75871 ახალი გვერდი: [[ფაილი:SUDOC screenshot 2013.png|მინი|''დოკუმენტირების საუნივერსიტეტო სისტემის'' (SUDOC) პანელი]] '''დოკუმენტირების საუნივერსიტეტო სისტემა''' ({{Lang-fr|Système Universitaire de Documentation}}, '''SUDOC''') — [[საფრანგეთი]]ს უნივერსიტეტ... 4828404 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:SUDOC screenshot 2013.png|მინი|''დოკუმენტირების საუნივერსიტეტო სისტემის'' (SUDOC) პანელი]] '''დოკუმენტირების საუნივერსიტეტო სისტემა''' ({{Lang-fr|Système Universitaire de Documentation}}, '''SUDOC''') — [[საფრანგეთი]]ს უნივერსიტეტებისა და სხვა უმაღლესი სასწავლებლების, კვლევითი ბიბლიოთეკების და დაახლოებით 3 400 რესურს-ცენტრის გაერთიანებული ბიბლიოგრაფიული მონაცემთა ბაზა (კატალოგი). შეიქმნა [[1999|1999 წელს]]. 2011 წლის სექტემბრის მონაცემებით, კატალოგი შეიცავდა 10 მილიონამდე ბიბლიოგრაფიულ ჩანაწერს, რომელიც აღწერდა ყველა სახის დოკუმენტებს, მათ შორის მონოგრაფიებს, დისერტაციებს, პერიოდული გამოცემებს, სტატიებს, ხელნაწერებს, აუდიოვიზუალურ დოკუმენტებს, რუკებს, ნოტებს, ძველ წიგნებს, სპეციალური ტიპის დოკუმენტებს, ელექტრონულ რესურსებს.<ref>{{cite web |url=http://www.easy-catalogue.net/publications/abess/64/ |title=Revue Arabesques n°64 |accessdate= |author= |date= |work= |publisher= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161011141916/http://www.easy-catalogue.net/publications/abess/64/ |archivedate= 2016-10-11}} p. 22</ref> SUDOC-ს დაქვემდებარებულია საფრანგეთის „უმაღლესი განათლების ბიბლიოგრაფიულ სააგენტოს“. SUDOC-ი [[VIAF]] ნაწილია. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.sudoc.abes.fr SUDOC-ის კატალოგი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} 2dyp9vawl3tp32jpnbaikbf2u3ii0mn 4828405 4828404 2025-07-08T09:36:03Z Mehman 75871 4828405 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:SUDOC screenshot 2013.png|მინი|''დოკუმენტირების საუნივერსიტეტო სისტემის'' (SUDOC) პანელი]] '''დოკუმენტირების საუნივერსიტეტო სისტემა''' ({{Lang-fr|Système Universitaire de Documentation}}, '''SUDOC''') — [[საფრანგეთი]]ს უნივერსიტეტებისა და სხვა უმაღლესი სასწავლებლების, კვლევითი ბიბლიოთეკების და დაახლოებით 3 400 რესურს-ცენტრის გაერთიანებული ბიბლიოგრაფიული მონაცემთა ბაზა (კატალოგი). შეიქმნა [[1999|1999 წელს]]. 2011 წლის სექტემბრის მონაცემებით, კატალოგი შეიცავდა 10 მილიონამდე ბიბლიოგრაფიულ ჩანაწერს, რომელიც აღწერდა ყველა სახის დოკუმენტებს, მათ შორის მონოგრაფიებს, დისერტაციებს, პერიოდული გამოცემებს, სტატიებს, ხელნაწერებს, აუდიოვიზუალურ დოკუმენტებს, რუკებს, ნოტებს, ძველ წიგნებს, სპეციალური ტიპის დოკუმენტებს, ელექტრონულ რესურსებს.<ref>{{cite web |url=http://www.easy-catalogue.net/publications/abess/64/ |title=Revue Arabesques n°64 |accessdate= |author= |date= |work= |publisher= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161011141916/http://www.easy-catalogue.net/publications/abess/64/ |archivedate= 2016-10-11}} p. 22</ref> SUDOC-ს დაქვემდებარებულია საფრანგეთის „უმაღლესი განათლების ბიბლიოგრაფიულ სააგენტოს“. SUDOC-ი [[VIAF]]-ის ნაწილია. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.sudoc.abes.fr SUDOC-ის კატალოგი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} sklwc0rguqv8lnt9q47dx8rdsuw4itb 4828408 4828405 2025-07-08T09:37:54Z Mehman 75871 დაემატა [[კატეგორია:საფრანგეთის ბიბლიოთეკები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828408 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:SUDOC screenshot 2013.png|მინი|''დოკუმენტირების საუნივერსიტეტო სისტემის'' (SUDOC) პანელი]] '''დოკუმენტირების საუნივერსიტეტო სისტემა''' ({{Lang-fr|Système Universitaire de Documentation}}, '''SUDOC''') — [[საფრანგეთი]]ს უნივერსიტეტებისა და სხვა უმაღლესი სასწავლებლების, კვლევითი ბიბლიოთეკების და დაახლოებით 3 400 რესურს-ცენტრის გაერთიანებული ბიბლიოგრაფიული მონაცემთა ბაზა (კატალოგი). შეიქმნა [[1999|1999 წელს]]. 2011 წლის სექტემბრის მონაცემებით, კატალოგი შეიცავდა 10 მილიონამდე ბიბლიოგრაფიულ ჩანაწერს, რომელიც აღწერდა ყველა სახის დოკუმენტებს, მათ შორის მონოგრაფიებს, დისერტაციებს, პერიოდული გამოცემებს, სტატიებს, ხელნაწერებს, აუდიოვიზუალურ დოკუმენტებს, რუკებს, ნოტებს, ძველ წიგნებს, სპეციალური ტიპის დოკუმენტებს, ელექტრონულ რესურსებს.<ref>{{cite web |url=http://www.easy-catalogue.net/publications/abess/64/ |title=Revue Arabesques n°64 |accessdate= |author= |date= |work= |publisher= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161011141916/http://www.easy-catalogue.net/publications/abess/64/ |archivedate= 2016-10-11}} p. 22</ref> SUDOC-ს დაქვემდებარებულია საფრანგეთის „უმაღლესი განათლების ბიბლიოგრაფიულ სააგენტოს“. SUDOC-ი [[VIAF]]-ის ნაწილია. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.sudoc.abes.fr SUDOC-ის კატალოგი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:საფრანგეთის ბიბლიოთეკები]] f3wzqgd2fqwy9imdx6c4t2uj66goe06 4828409 4828408 2025-07-08T09:38:28Z Mehman 75871 დაემატა [[კატეგორია:უნიკალური იდენტიფიკატორები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828409 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:SUDOC screenshot 2013.png|მინი|''დოკუმენტირების საუნივერსიტეტო სისტემის'' (SUDOC) პანელი]] '''დოკუმენტირების საუნივერსიტეტო სისტემა''' ({{Lang-fr|Système Universitaire de Documentation}}, '''SUDOC''') — [[საფრანგეთი]]ს უნივერსიტეტებისა და სხვა უმაღლესი სასწავლებლების, კვლევითი ბიბლიოთეკების და დაახლოებით 3 400 რესურს-ცენტრის გაერთიანებული ბიბლიოგრაფიული მონაცემთა ბაზა (კატალოგი). შეიქმნა [[1999|1999 წელს]]. 2011 წლის სექტემბრის მონაცემებით, კატალოგი შეიცავდა 10 მილიონამდე ბიბლიოგრაფიულ ჩანაწერს, რომელიც აღწერდა ყველა სახის დოკუმენტებს, მათ შორის მონოგრაფიებს, დისერტაციებს, პერიოდული გამოცემებს, სტატიებს, ხელნაწერებს, აუდიოვიზუალურ დოკუმენტებს, რუკებს, ნოტებს, ძველ წიგნებს, სპეციალური ტიპის დოკუმენტებს, ელექტრონულ რესურსებს.<ref>{{cite web |url=http://www.easy-catalogue.net/publications/abess/64/ |title=Revue Arabesques n°64 |accessdate= |author= |date= |work= |publisher= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161011141916/http://www.easy-catalogue.net/publications/abess/64/ |archivedate= 2016-10-11}} p. 22</ref> SUDOC-ს დაქვემდებარებულია საფრანგეთის „უმაღლესი განათლების ბიბლიოგრაფიულ სააგენტოს“. SUDOC-ი [[VIAF]]-ის ნაწილია. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.sudoc.abes.fr SUDOC-ის კატალოგი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:საფრანგეთის ბიბლიოთეკები]] [[კატეგორია:უნიკალური იდენტიფიკატორები]] f0ssc52ipeqz9xhgb2rwl39t0o4gcse 0 592516 4828406 2025-07-08T09:36:48Z Mehman 75871 გადამისამართება გვერდზე „[[Système universitaire de documentation]]“ 4828406 wikitext text/x-wiki #გადამისამართება [[Système universitaire de documentation]] 8j7vlrfo7tmj14w0o6vyc2da4rotvor 0 592517 4828407 2025-07-08T09:37:06Z Mehman 75871 გადამისამართება გვერდზე „[[Système universitaire de documentation]]“ 4828407 wikitext text/x-wiki #გადამისამართება [[Système universitaire de documentation]] 8j7vlrfo7tmj14w0o6vyc2da4rotvor 0 592518 4828411 2025-07-08T09:40:23Z Mehman 75871 გადამისამართება გვერდზე „[[Virtual International Authority File]]“ 4828411 wikitext text/x-wiki #გადამისამართება [[Virtual International Authority File]] 67vpw6nrjdvbm8e5it7lu2xuf5ai7g1 0 592519 4828422 2025-07-08T09:47:13Z დათო2010 165421 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) '''ასევე ცნობილია როგორც თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საა... 4828422 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) '''ასევე ცნობილია როგორც თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქეოი]]ს რაიონის [[იეშილქეოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ² (700,000 კვ. [[ფუტი]]). [[მუზეუმი]] არა მხოლოდ წარმოადგენს [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] ხანიდან დაწყებული. 7py4yycxgfk0ss6h6r20xe6n6y5wzv9 4828423 4828422 2025-07-08T09:47:30Z დათო2010 165421 4828423 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) '''ასევე ცნობილია როგორც თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქეოი]]ს რაიონის [[იეშილქეოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ² (700,000 კვ. [[ფუტი]]). [[მუზეუმი]] არა მხოლოდ წარმოადგენს [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== 52f5q7wul4f4jr024jwsd3cwlauf19q 4828428 4828423 2025-07-08T09:53:37Z დათო2010 165421 /* ისტორია */ 4828428 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) '''ასევე ცნობილია როგორც თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქეოი]]ს რაიონის [[იეშილქეოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ² (700,000 კვ. [[ფუტი]]). [[მუზეუმი]] არა მხოლოდ წარმოადგენს [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულს, ანგარებში რამდენიმე [[გერმანია|გერმანული]] და სხვა ქვეყნების თვითმფრინავების არსებობამ, რომელთაგან ყველაზე ძველი [[1912]] წლიდან იყო, განაპირობა საჰაერო ძალების ინსპექტორატის გადაწყვეტილება საავიაციო მუზეუმის დაარსების შესახებ. დაიწყო მტრისგან ჩამორთმეული ნადავლი თვითმფრინავების შეგროვება. დამოუკიდებლობის ომის დროს ეს თვითმფრინავები გადაიტანეს ქართალ-მალთეფეში, რათა დაეცვათ დაზიანებისგან; თუმცა, ტრანსპორტირების პროცესში ზოგიერთი [[თვითმფრინავი]] სერიოზულად დაზიანდა. ამ დაზიანებამ გადადო საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა. [[1960]] წელს, მაშინდელი საჰაერო ძალების სარდლობის საჰაერო გენერალ ირფან თანსელის ბრძანებით, განახლდა თურქეთში საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა და, ამ მიზნით, [[1963]] წელს გაცემული ბრძანებით მოითხოვეს, რომ საჰაერო ძალების და სხვა ქვედანაყოფების მიერ გამოყენებული თვითმფრინავებიდან თითოეული ტიპის ერთ-ერთი დაერეზერვებინათ. ძალისხმევის შედეგად, [[1966]] წელს დაარსდა საავიაციო მუზეუმის ორგანიზაცია და [[1971]] წელს გაიხსნა თურქეთის პირველი საავიაციო მუზეუმი [[იზმირ-ჯუმაოვასი]]ს სამოქალაქო აეროპორტში. egat9ntxmgsks0a9akknqay45ofhkwn 4828429 4828428 2025-07-08T09:54:20Z დათო2010 165421 4828429 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) '''ასევე ცნობილია როგორც თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქეოი]]ს რაიონის [[იეშილქეოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ² (700,000 კვ. [[ფუტი]]). [[მუზეუმი]] არა მხოლოდ წარმოადგენს [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულს, ანგარებში რამდენიმე [[გერმანია|გერმანული]] და სხვა ქვეყნების თვითმფრინავების არსებობამ, რომელთაგან ყველაზე ძველი [[1912]] წლიდან იყო, განაპირობა საჰაერო ძალების ინსპექტორატის გადაწყვეტილება საავიაციო მუზეუმის დაარსების შესახებ. დაიწყო მტრისგან ჩამორთმეული ნადავლი თვითმფრინავების შეგროვება. დამოუკიდებლობის ომის დროს ეს თვითმფრინავები გადაიტანეს ქართალ-მალთეფეში, რათა დაეცვათ დაზიანებისგან; თუმცა, ტრანსპორტირების პროცესში ზოგიერთი [[თვითმფრინავი]] სერიოზულად დაზიანდა. ამ დაზიანებამ გადადო საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა. [[1960]] წელს, მაშინდელი საჰაერო ძალების სარდლობის საჰაერო გენერალ ირფან თანსელის ბრძანებით, განახლდა თურქეთში საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა და, ამ მიზნით, [[1963]] წელს გაცემული ბრძანებით მოითხოვეს, რომ საჰაერო ძალების და სხვა ქვედანაყოფების მიერ გამოყენებული თვითმფრინავებიდან თითოეული ტიპის ერთ-ერთი დაერეზერვებინათ. ძალისხმევის შედეგად, [[1966]] წელს დაარსდა საავიაციო მუზეუმის ორგანიზაცია და [[1971]] წელს გაიხსნა თურქეთის პირველი საავიაციო მუზეუმი [[იზმირ-ჯუმაოვასი]]ს სამოქალაქო აეროპორტში. ==სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი== j1ygyd4ye5bdco0s2ry6hjkew7oyprz 4828430 4828429 2025-07-08T09:54:56Z დათო2010 165421 /* ისტორია */ 4828430 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) '''ასევე ცნობილია როგორც თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქეოი]]ს რაიონის [[იეშილქეოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ² (700,000 კვ. [[ფუტი]]). [[მუზეუმი]] არა მხოლოდ წარმოადგენს [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულს, ანგარებში რამდენიმე [[გერმანია|გერმანული]] და სხვა ქვეყნების თვითმფრინავების არსებობამ, რომელთაგან ყველაზე ძველი [[1912]] წლიდან იყო, განაპირობა საჰაერო ძალების ინსპექტორატის გადაწყვეტილება საავიაციო მუზეუმის დაარსების შესახებ. დაიწყო მტრისგან ჩამორთმეული ნადავლი თვითმფრინავების შეგროვება. დამოუკიდებლობის ომის დროს ეს თვითმფრინავები გადაიტანეს ქართალ-მალთეფეში, რათა დაეცვათ დაზიანებისგან; თუმცა, ტრანსპორტირების პროცესში ზოგიერთი [[თვითმფრინავი]] სერიოზულად დაზიანდა. ამ დაზიანებამ გადადო საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა. [[1960]] წელს, მაშინდელი საჰაერო ძალების სარდლობის საჰაერო გენერალ ირფან თანსელის ბრძანებით, განახლდა თურქეთში საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა და, ამ მიზნით, [[1963]] წელს გაცემული ბრძანებით მოითხოვეს, რომ საჰაერო ძალების და სხვა ქვედანაყოფების მიერ გამოყენებული თვითმფრინავებიდან თითოეული ტიპის ერთ-ერთი დაერეზერვებინათ. ძალისხმევის შედეგად, [[1966]] წელს დაარსდა საავიაციო მუზეუმის ორგანიზაცია და [[1971]] წელს გაიხსნა თურქეთის პირველი საავიაციო მუზეუმი [[იზმირ-ჯუმაოვასი]]ს სამოქალაქო აეროპორტში. ===სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი=== ==სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი== 6n4297pc4hbhhpc6rk4u4i3rknc5qls 4828438 4828430 2025-07-08T10:02:16Z დათო2010 165421 4828438 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) '''ასევე ცნობილია როგორც თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქეოი]]ს რაიონის [[იეშილქეოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ² (700,000 კვ. [[ფუტი]]). [[მუზეუმი]] არა მხოლოდ წარმოადგენს [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულს, ანგარებში რამდენიმე [[გერმანია|გერმანული]] და სხვა ქვეყნების თვითმფრინავების არსებობამ, რომელთაგან ყველაზე ძველი [[1912]] წლიდან იყო, განაპირობა საჰაერო ძალების ინსპექტორატის გადაწყვეტილება საავიაციო მუზეუმის დაარსების შესახებ. დაიწყო მტრისგან ჩამორთმეული ნადავლი თვითმფრინავების შეგროვება. დამოუკიდებლობის ომის დროს ეს თვითმფრინავები გადაიტანეს ქართალ-მალთეფეში, რათა დაეცვათ დაზიანებისგან; თუმცა, ტრანსპორტირების პროცესში ზოგიერთი [[თვითმფრინავი]] სერიოზულად დაზიანდა. ამ დაზიანებამ გადადო საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა. [[1960]] წელს, მაშინდელი საჰაერო ძალების სარდლობის საჰაერო გენერალ ირფან თანსელის ბრძანებით, განახლდა თურქეთში საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა და, ამ მიზნით, [[1963]] წელს გაცემული ბრძანებით მოითხოვეს, რომ საჰაერო ძალების და სხვა ქვედანაყოფების მიერ გამოყენებული თვითმფრინავებიდან თითოეული ტიპის ერთ-ერთი დაერეზერვებინათ. ძალისხმევის შედეგად, [[1966]] წელს დაარსდა საავიაციო მუზეუმის ორგანიზაცია და [[1971]] წელს გაიხსნა თურქეთის პირველი საავიაციო მუზეუმი [[იზმირ-ჯუმაოვასი]]ს სამოქალაქო აეროპორტში. ===სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი=== მიუხედავად იმისა, რომ გახსნისას დიდი ყურადღება მიიპყრო, დაიწყო საავიაციო მუზეუმისთვის ახალი შენობის ფართოდ ძიება, რადგან არსებულ მდებარეობაზე იგი არ იზიდავდა საკმარის რაოდენობის მნახველებს ქალაქის ცენტრიდან დაშორების და ტრანსპორტირების სიძნელეების გამო. უფრო მეტიც, გადაწყდა ჯუმაოვასის ასაფრენი ბილიკის შეკეთება და მისი უფრო ინტენსიური გამოყენება საწვრთნელი ფრენებისა და სამოქალაქო ავიაციოსთვის, რაც [[მუზეუმი]]სთვის შექმნიდა დამატებით პრობლემებს განთავსების და მოწყობის თვალსაზრისით; ამით საავიაციო მუზეუმის უფრო შესაფერის ადგილზე გადატანა აუცილებელი გახდა. საავიაციო მუზეუმი იზმირ-ჯუმაოვასში [[1978]] წლამდე ფუნქციონირებდა. გამოკვლევების შედეგად მიიღეს გადაწყვეტილება [[მუზეუმი]]ს გადატანისა სტამბოლ-იეშილქეოის სამხედრო აეროპორტთან მდებარე ტერიტორიაზე, [[თურქეთის საჰაერო ძალების აკადემია|საჰაერო ძალების აკადემიის]] მახლობლად. განსაზღვრისას გაითვალისწინეს მისი მდებარეობა, მნახველთა პოტენციალი, გაუმჯობესებისა და ტექნიკური მომსახურების სიმარტივე, და ისიც, რომ სწორედ იქ განლაგდა ქვეყნის პირველი საჰაერო ქვედანაყოფი და ისტორიული მნიშვნელობა, რომელსაც იგი ატარებს. o25d8dye8ijjhux644fbc8v1noa7wal 4828444 4828438 2025-07-08T10:09:24Z დათო2010 165421 /* სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი */ 4828444 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) '''ასევე ცნობილია როგორც თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქეოი]]ს რაიონის [[იეშილქეოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ² (700,000 კვ. [[ფუტი]]). [[მუზეუმი]] არა მხოლოდ წარმოადგენს [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულს, ანგარებში რამდენიმე [[გერმანია|გერმანული]] და სხვა ქვეყნების თვითმფრინავების არსებობამ, რომელთაგან ყველაზე ძველი [[1912]] წლიდან იყო, განაპირობა საჰაერო ძალების ინსპექტორატის გადაწყვეტილება საავიაციო მუზეუმის დაარსების შესახებ. დაიწყო მტრისგან ჩამორთმეული ნადავლი თვითმფრინავების შეგროვება. დამოუკიდებლობის ომის დროს ეს თვითმფრინავები გადაიტანეს ქართალ-მალთეფეში, რათა დაეცვათ დაზიანებისგან; თუმცა, ტრანსპორტირების პროცესში ზოგიერთი [[თვითმფრინავი]] სერიოზულად დაზიანდა. ამ დაზიანებამ გადადო საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა. [[1960]] წელს, მაშინდელი საჰაერო ძალების სარდლობის საჰაერო გენერალ ირფან თანსელის ბრძანებით, განახლდა თურქეთში საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა და, ამ მიზნით, [[1963]] წელს გაცემული ბრძანებით მოითხოვეს, რომ საჰაერო ძალების და სხვა ქვედანაყოფების მიერ გამოყენებული თვითმფრინავებიდან თითოეული ტიპის ერთ-ერთი დაერეზერვებინათ. ძალისხმევის შედეგად, [[1966]] წელს დაარსდა საავიაციო მუზეუმის ორგანიზაცია და [[1971]] წელს გაიხსნა თურქეთის პირველი საავიაციო მუზეუმი [[იზმირ-ჯუმაოვასი]]ს სამოქალაქო აეროპორტში. ===სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი=== მიუხედავად იმისა, რომ გახსნისას დიდი ყურადღება მიიპყრო, დაიწყო საავიაციო მუზეუმისთვის ახალი შენობის ფართოდ ძიება, რადგან არსებულ მდებარეობაზე იგი არ იზიდავდა საკმარის რაოდენობის მნახველებს ქალაქის ცენტრიდან დაშორების და ტრანსპორტირების სიძნელეების გამო. უფრო მეტიც, გადაწყდა ჯუმაოვასის ასაფრენი ბილიკის შეკეთება და მისი უფრო ინტენსიური გამოყენება საწვრთნელი ფრენებისა და სამოქალაქო ავიაციოსთვის, რაც [[მუზეუმი]]სთვის შექმნიდა დამატებით პრობლემებს განთავსების და მოწყობის თვალსაზრისით; ამით საავიაციო მუზეუმის უფრო შესაფერის ადგილზე გადატანა აუცილებელი გახდა. საავიაციო მუზეუმი იზმირ-ჯუმაოვასში [[1978]] წლამდე ფუნქციონირებდა. გამოკვლევების შედეგად მიიღეს გადაწყვეტილება [[მუზეუმი]]ს გადატანისა სტამბოლ-იეშილქეოის სამხედრო აეროპორტთან მდებარე ტერიტორიაზე, [[თურქეთის საჰაერო ძალების აკადემია|საჰაერო ძალების აკადემიის]] მახლობლად. განსაზღვრისას გაითვალისწინეს მისი მდებარეობა, მნახველთა პოტენციალი, გაუმჯობესებისა და ტექნიკური მომსახურების სიმარტივე, და ისიც, რომ სწორედ იქ განლაგდა ქვეყნის პირველი საჰაერო ქვედანაყოფი და ისტორიული მნიშვნელობა, რომელსაც იგი ატარებს. ახალი საავიაციო მუზეუმის მშენებლობა დაიწყო [[1977]] წელს და დასრულდა [[1983]] წელს. მუზეუმი დაიკავებს სულ 65,000 მ² ფართობს, რომელიც მოიცავს საგამოფენო ფართებს, რომელთაგან 2,365 მ² (25,460 კვ. [[ფუტი]]) არის დახურული და 12,000 მ² (130,000 კვ. [[ფუტი]]) ღია. შიდა არქიტექტურა და დეკორაცია განახორციელეს [[სტამბოლი]]ს სპროვინციული კულტურის, მშენებლობისა და ძეგლების დირექტორატისა და [[მიმარ სინანის უნივერსიტეტი]]ს ტექნიკურმა პერსონალმა და ექსპერტებმა. [[მუზეუმი]] მნახველებისთვის გაიხსნა თურქეთის საჰაერო ძალების მეთაურის, გენერალ ჰალილ სოზერის მიერ, [[1985]] წლის 16 ოქტომბერს. qdyx5pxd92tbquholk9rh446jbqnr9g 4828446 4828444 2025-07-08T10:10:58Z დათო2010 165421 4828446 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) '''ასევე ცნობილია როგორც თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქეოი]]ს რაიონის [[იეშილქეოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ² (700,000 კვ. [[ფუტი]]). [[მუზეუმი]] არა მხოლოდ წარმოადგენს [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულს, ანგარებში რამდენიმე [[გერმანია|გერმანული]] და სხვა ქვეყნების თვითმფრინავების არსებობამ, რომელთაგან ყველაზე ძველი [[1912]] წლიდან იყო, განაპირობა საჰაერო ძალების ინსპექტორატის გადაწყვეტილება საავიაციო მუზეუმის დაარსების შესახებ. დაიწყო მტრისგან ჩამორთმეული ნადავლი თვითმფრინავების შეგროვება. დამოუკიდებლობის ომის დროს ეს თვითმფრინავები გადაიტანეს ქართალ-მალთეფეში, რათა დაეცვათ დაზიანებისგან; თუმცა, ტრანსპორტირების პროცესში ზოგიერთი [[თვითმფრინავი]] სერიოზულად დაზიანდა. ამ დაზიანებამ გადადო საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა. [[1960]] წელს, მაშინდელი საჰაერო ძალების სარდლობის საჰაერო გენერალ ირფან თანსელის ბრძანებით, განახლდა თურქეთში საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა და, ამ მიზნით, [[1963]] წელს გაცემული ბრძანებით მოითხოვეს, რომ საჰაერო ძალების და სხვა ქვედანაყოფების მიერ გამოყენებული თვითმფრინავებიდან თითოეული ტიპის ერთ-ერთი დაერეზერვებინათ. ძალისხმევის შედეგად, [[1966]] წელს დაარსდა საავიაციო მუზეუმის ორგანიზაცია და [[1971]] წელს გაიხსნა თურქეთის პირველი საავიაციო მუზეუმი [[იზმირ-ჯუმაოვასი]]ს სამოქალაქო აეროპორტში. ===სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი=== მიუხედავად იმისა, რომ გახსნისას დიდი ყურადღება მიიპყრო, დაიწყო საავიაციო მუზეუმისთვის ახალი შენობის ფართოდ ძიება, რადგან არსებულ მდებარეობაზე იგი არ იზიდავდა საკმარის რაოდენობის მნახველებს ქალაქის ცენტრიდან დაშორების და ტრანსპორტირების სიძნელეების გამო. უფრო მეტიც, გადაწყდა ჯუმაოვასის ასაფრენი ბილიკის შეკეთება და მისი უფრო ინტენსიური გამოყენება საწვრთნელი ფრენებისა და სამოქალაქო ავიაციოსთვის, რაც [[მუზეუმი]]სთვის შექმნიდა დამატებით პრობლემებს განთავსების და მოწყობის თვალსაზრისით; ამით საავიაციო მუზეუმის უფრო შესაფერის ადგილზე გადატანა აუცილებელი გახდა. საავიაციო მუზეუმი იზმირ-ჯუმაოვასში [[1978]] წლამდე ფუნქციონირებდა. გამოკვლევების შედეგად მიიღეს გადაწყვეტილება [[მუზეუმი]]ს გადატანისა სტამბოლ-იეშილქეოის სამხედრო აეროპორტთან მდებარე ტერიტორიაზე, [[თურქეთის საჰაერო ძალების აკადემია|საჰაერო ძალების აკადემიის]] მახლობლად. განსაზღვრისას გაითვალისწინეს მისი მდებარეობა, მნახველთა პოტენციალი, გაუმჯობესებისა და ტექნიკური მომსახურების სიმარტივე, და ისიც, რომ სწორედ იქ განლაგდა ქვეყნის პირველი საჰაერო ქვედანაყოფი და ისტორიული მნიშვნელობა, რომელსაც იგი ატარებს. ახალი საავიაციო მუზეუმის მშენებლობა დაიწყო [[1977]] წელს და დასრულდა [[1983]] წელს. მუზეუმი დაიკავებს სულ 65,000 მ² ფართობს, რომელიც მოიცავს საგამოფენო ფართებს, რომელთაგან 2,365 მ² (25,460 კვ. [[ფუტი]]) არის დახურული და 12,000 მ² (130,000 კვ. [[ფუტი]]) ღია. შიდა არქიტექტურა და დეკორაცია განახორციელეს [[სტამბოლი]]ს სპროვინციული კულტურის, მშენებლობისა და ძეგლების დირექტორატისა და [[მიმარ სინანის უნივერსიტეტი]]ს ტექნიკურმა პერსონალმა და ექსპერტებმა. [[მუზეუმი]] მნახველებისთვის გაიხსნა თურქეთის საჰაერო ძალების მეთაურის, გენერალ ჰალილ სოზერის მიერ, [[1985]] წლის 16 ოქტომბერს. ==გალერეა== j6rl42vwr16fz8dw2wnot7jcti4hlul 4828451 4828446 2025-07-08T10:13:29Z დათო2010 165421 /* გალერეა */ 4828451 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) '''ასევე ცნობილია როგორც თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქეოი]]ს რაიონის [[იეშილქეოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ² (700,000 კვ. [[ფუტი]]). [[მუზეუმი]] არა მხოლოდ წარმოადგენს [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულს, ანგარებში რამდენიმე [[გერმანია|გერმანული]] და სხვა ქვეყნების თვითმფრინავების არსებობამ, რომელთაგან ყველაზე ძველი [[1912]] წლიდან იყო, განაპირობა საჰაერო ძალების ინსპექტორატის გადაწყვეტილება საავიაციო მუზეუმის დაარსების შესახებ. დაიწყო მტრისგან ჩამორთმეული ნადავლი თვითმფრინავების შეგროვება. დამოუკიდებლობის ომის დროს ეს თვითმფრინავები გადაიტანეს ქართალ-მალთეფეში, რათა დაეცვათ დაზიანებისგან; თუმცა, ტრანსპორტირების პროცესში ზოგიერთი [[თვითმფრინავი]] სერიოზულად დაზიანდა. ამ დაზიანებამ გადადო საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა. [[1960]] წელს, მაშინდელი საჰაერო ძალების სარდლობის საჰაერო გენერალ ირფან თანსელის ბრძანებით, განახლდა თურქეთში საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა და, ამ მიზნით, [[1963]] წელს გაცემული ბრძანებით მოითხოვეს, რომ საჰაერო ძალების და სხვა ქვედანაყოფების მიერ გამოყენებული თვითმფრინავებიდან თითოეული ტიპის ერთ-ერთი დაერეზერვებინათ. ძალისხმევის შედეგად, [[1966]] წელს დაარსდა საავიაციო მუზეუმის ორგანიზაცია და [[1971]] წელს გაიხსნა თურქეთის პირველი საავიაციო მუზეუმი [[იზმირ-ჯუმაოვასი]]ს სამოქალაქო აეროპორტში. ===სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი=== მიუხედავად იმისა, რომ გახსნისას დიდი ყურადღება მიიპყრო, დაიწყო საავიაციო მუზეუმისთვის ახალი შენობის ფართოდ ძიება, რადგან არსებულ მდებარეობაზე იგი არ იზიდავდა საკმარის რაოდენობის მნახველებს ქალაქის ცენტრიდან დაშორების და ტრანსპორტირების სიძნელეების გამო. უფრო მეტიც, გადაწყდა ჯუმაოვასის ასაფრენი ბილიკის შეკეთება და მისი უფრო ინტენსიური გამოყენება საწვრთნელი ფრენებისა და სამოქალაქო ავიაციოსთვის, რაც [[მუზეუმი]]სთვის შექმნიდა დამატებით პრობლემებს განთავსების და მოწყობის თვალსაზრისით; ამით საავიაციო მუზეუმის უფრო შესაფერის ადგილზე გადატანა აუცილებელი გახდა. საავიაციო მუზეუმი იზმირ-ჯუმაოვასში [[1978]] წლამდე ფუნქციონირებდა. გამოკვლევების შედეგად მიიღეს გადაწყვეტილება [[მუზეუმი]]ს გადატანისა სტამბოლ-იეშილქეოის სამხედრო აეროპორტთან მდებარე ტერიტორიაზე, [[თურქეთის საჰაერო ძალების აკადემია|საჰაერო ძალების აკადემიის]] მახლობლად. განსაზღვრისას გაითვალისწინეს მისი მდებარეობა, მნახველთა პოტენციალი, გაუმჯობესებისა და ტექნიკური მომსახურების სიმარტივე, და ისიც, რომ სწორედ იქ განლაგდა ქვეყნის პირველი საჰაერო ქვედანაყოფი და ისტორიული მნიშვნელობა, რომელსაც იგი ატარებს. ახალი საავიაციო მუზეუმის მშენებლობა დაიწყო [[1977]] წელს და დასრულდა [[1983]] წელს. მუზეუმი დაიკავებს სულ 65,000 მ² ფართობს, რომელიც მოიცავს საგამოფენო ფართებს, რომელთაგან 2,365 მ² (25,460 კვ. [[ფუტი]]) არის დახურული და 12,000 მ² (130,000 კვ. [[ფუტი]]) ღია. შიდა არქიტექტურა და დეკორაცია განახორციელეს [[სტამბოლი]]ს სპროვინციული კულტურის, მშენებლობისა და ძეგლების დირექტორატისა და [[მიმარ სინანის უნივერსიტეტი]]ს ტექნიკურმა პერსონალმა და ექსპერტებმა. [[მუზეუმი]] მნახველებისთვის გაიხსნა თურქეთის საჰაერო ძალების მეთაურის, გენერალ ჰალილ სოზერის მიერ, [[1985]] წლის 16 ოქტომბერს. ==გალერეა== <gallery> File:S-2e Tracker.jpg | სხვადასხვა თვითმფრინავი ღია ცის ქვეშ მუზეუმში File:C-160 Transall à Istanbul.jpg | [[C-160 Transall]] File:Turkish Air Force McDonnell Douglas F-4E Phantom II, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[McDonnell Douglas F-4 Phantom II|F-4E Phantom II]], სერიული ნომერი 67-0360 File:Turkish Air Force North American F-86F Sabre, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[North American F-86 Sabre|F-86F Sabre]] File:İstanbul_5404.jpg | [[Nike Ajax რაკეტა]] </gallery> q6mtz0uilqnl8zvogwu53cpfveri8ib 4828452 4828451 2025-07-08T10:15:14Z დათო2010 165421 4828452 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) '''ასევე ცნობილია როგორც თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქეოი]]ს რაიონის [[იეშილქეოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ² (700,000 კვ. [[ფუტი]]). [[მუზეუმი]] არა მხოლოდ წარმოადგენს [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულს, ანგარებში რამდენიმე [[გერმანია|გერმანული]] და სხვა ქვეყნების თვითმფრინავების არსებობამ, რომელთაგან ყველაზე ძველი [[1912]] წლიდან იყო, განაპირობა საჰაერო ძალების ინსპექტორატის გადაწყვეტილება საავიაციო მუზეუმის დაარსების შესახებ. დაიწყო მტრისგან ჩამორთმეული ნადავლი თვითმფრინავების შეგროვება. დამოუკიდებლობის ომის დროს ეს თვითმფრინავები გადაიტანეს ქართალ-მალთეფეში, რათა დაეცვათ დაზიანებისგან; თუმცა, ტრანსპორტირების პროცესში ზოგიერთი [[თვითმფრინავი]] სერიოზულად დაზიანდა. ამ დაზიანებამ გადადო საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა. [[1960]] წელს, მაშინდელი საჰაერო ძალების სარდლობის საჰაერო გენერალ ირფან თანსელის ბრძანებით, განახლდა თურქეთში საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა და, ამ მიზნით, [[1963]] წელს გაცემული ბრძანებით მოითხოვეს, რომ საჰაერო ძალების და სხვა ქვედანაყოფების მიერ გამოყენებული თვითმფრინავებიდან თითოეული ტიპის ერთ-ერთი დაერეზერვებინათ. ძალისხმევის შედეგად, [[1966]] წელს დაარსდა საავიაციო მუზეუმის ორგანიზაცია და [[1971]] წელს გაიხსნა თურქეთის პირველი საავიაციო მუზეუმი [[იზმირ-ჯუმაოვასი]]ს სამოქალაქო აეროპორტში. ===სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი=== მიუხედავად იმისა, რომ გახსნისას დიდი ყურადღება მიიპყრო, დაიწყო საავიაციო მუზეუმისთვის ახალი შენობის ფართოდ ძიება, რადგან არსებულ მდებარეობაზე იგი არ იზიდავდა საკმარის რაოდენობის მნახველებს ქალაქის ცენტრიდან დაშორების და ტრანსპორტირების სიძნელეების გამო. უფრო მეტიც, გადაწყდა ჯუმაოვასის ასაფრენი ბილიკის შეკეთება და მისი უფრო ინტენსიური გამოყენება საწვრთნელი ფრენებისა და სამოქალაქო ავიაციოსთვის, რაც [[მუზეუმი]]სთვის შექმნიდა დამატებით პრობლემებს განთავსების და მოწყობის თვალსაზრისით; ამით საავიაციო მუზეუმის უფრო შესაფერის ადგილზე გადატანა აუცილებელი გახდა. საავიაციო მუზეუმი იზმირ-ჯუმაოვასში [[1978]] წლამდე ფუნქციონირებდა. გამოკვლევების შედეგად მიიღეს გადაწყვეტილება [[მუზეუმი]]ს გადატანისა სტამბოლ-იეშილქეოის სამხედრო აეროპორტთან მდებარე ტერიტორიაზე, [[თურქეთის საჰაერო ძალების აკადემია|საჰაერო ძალების აკადემიის]] მახლობლად. განსაზღვრისას გაითვალისწინეს მისი მდებარეობა, მნახველთა პოტენციალი, გაუმჯობესებისა და ტექნიკური მომსახურების სიმარტივე, და ისიც, რომ სწორედ იქ განლაგდა ქვეყნის პირველი საჰაერო ქვედანაყოფი და ისტორიული მნიშვნელობა, რომელსაც იგი ატარებს. ახალი საავიაციო მუზეუმის მშენებლობა დაიწყო [[1977]] წელს და დასრულდა [[1983]] წელს. მუზეუმი დაიკავებს სულ 65,000 მ² ფართობს, რომელიც მოიცავს საგამოფენო ფართებს, რომელთაგან 2,365 მ² (25,460 კვ. [[ფუტი]]) არის დახურული და 12,000 მ² (130,000 კვ. [[ფუტი]]) ღია. შიდა არქიტექტურა და დეკორაცია განახორციელეს [[სტამბოლი]]ს სპროვინციული კულტურის, მშენებლობისა და ძეგლების დირექტორატისა და [[მიმარ სინანის უნივერსიტეტი]]ს ტექნიკურმა პერსონალმა და ექსპერტებმა. [[მუზეუმი]] მნახველებისთვის გაიხსნა თურქეთის საჰაერო ძალების მეთაურის, გენერალ ჰალილ სოზერის მიერ, [[1985]] წლის 16 ოქტომბერს. ==გალერეა== <gallery> File:S-2e Tracker.jpg | სხვადასხვა თვითმფრინავი ღია ცის ქვეშ მუზეუმში File:C-160 Transall à Istanbul.jpg | [[C-160 Transall]] File:Turkish Air Force McDonnell Douglas F-4E Phantom II, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[McDonnell Douglas F-4 Phantom II|F-4E Phantom II]], სერიული ნომერი 67-0360 File:Turkish Air Force North American F-86F Sabre, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[North American F-86 Sabre|F-86F Sabre]] File:İstanbul_5404.jpg | [[Nike Ajax რაკეტა]] </gallery> ==იხილეთ აგრეთვე== ==რესურსები ინტერნეტში== {{სტამბოლის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] p3aqo9nvzf88zqij1hbdq9y9p9mzdh8 4828453 4828452 2025-07-08T10:16:16Z დათო2010 165421 /* იხილეთ აგრეთვე */ 4828453 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) '''ასევე ცნობილია როგორც თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქეოი]]ს რაიონის [[იეშილქეოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ² (700,000 კვ. [[ფუტი]]). [[მუზეუმი]] არა მხოლოდ წარმოადგენს [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულს, ანგარებში რამდენიმე [[გერმანია|გერმანული]] და სხვა ქვეყნების თვითმფრინავების არსებობამ, რომელთაგან ყველაზე ძველი [[1912]] წლიდან იყო, განაპირობა საჰაერო ძალების ინსპექტორატის გადაწყვეტილება საავიაციო მუზეუმის დაარსების შესახებ. დაიწყო მტრისგან ჩამორთმეული ნადავლი თვითმფრინავების შეგროვება. დამოუკიდებლობის ომის დროს ეს თვითმფრინავები გადაიტანეს ქართალ-მალთეფეში, რათა დაეცვათ დაზიანებისგან; თუმცა, ტრანსპორტირების პროცესში ზოგიერთი [[თვითმფრინავი]] სერიოზულად დაზიანდა. ამ დაზიანებამ გადადო საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა. [[1960]] წელს, მაშინდელი საჰაერო ძალების სარდლობის საჰაერო გენერალ ირფან თანსელის ბრძანებით, განახლდა თურქეთში საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა და, ამ მიზნით, [[1963]] წელს გაცემული ბრძანებით მოითხოვეს, რომ საჰაერო ძალების და სხვა ქვედანაყოფების მიერ გამოყენებული თვითმფრინავებიდან თითოეული ტიპის ერთ-ერთი დაერეზერვებინათ. ძალისხმევის შედეგად, [[1966]] წელს დაარსდა საავიაციო მუზეუმის ორგანიზაცია და [[1971]] წელს გაიხსნა თურქეთის პირველი საავიაციო მუზეუმი [[იზმირ-ჯუმაოვასი]]ს სამოქალაქო აეროპორტში. ===სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი=== მიუხედავად იმისა, რომ გახსნისას დიდი ყურადღება მიიპყრო, დაიწყო საავიაციო მუზეუმისთვის ახალი შენობის ფართოდ ძიება, რადგან არსებულ მდებარეობაზე იგი არ იზიდავდა საკმარის რაოდენობის მნახველებს ქალაქის ცენტრიდან დაშორების და ტრანსპორტირების სიძნელეების გამო. უფრო მეტიც, გადაწყდა ჯუმაოვასის ასაფრენი ბილიკის შეკეთება და მისი უფრო ინტენსიური გამოყენება საწვრთნელი ფრენებისა და სამოქალაქო ავიაციოსთვის, რაც [[მუზეუმი]]სთვის შექმნიდა დამატებით პრობლემებს განთავსების და მოწყობის თვალსაზრისით; ამით საავიაციო მუზეუმის უფრო შესაფერის ადგილზე გადატანა აუცილებელი გახდა. საავიაციო მუზეუმი იზმირ-ჯუმაოვასში [[1978]] წლამდე ფუნქციონირებდა. გამოკვლევების შედეგად მიიღეს გადაწყვეტილება [[მუზეუმი]]ს გადატანისა სტამბოლ-იეშილქეოის სამხედრო აეროპორტთან მდებარე ტერიტორიაზე, [[თურქეთის საჰაერო ძალების აკადემია|საჰაერო ძალების აკადემიის]] მახლობლად. განსაზღვრისას გაითვალისწინეს მისი მდებარეობა, მნახველთა პოტენციალი, გაუმჯობესებისა და ტექნიკური მომსახურების სიმარტივე, და ისიც, რომ სწორედ იქ განლაგდა ქვეყნის პირველი საჰაერო ქვედანაყოფი და ისტორიული მნიშვნელობა, რომელსაც იგი ატარებს. ახალი საავიაციო მუზეუმის მშენებლობა დაიწყო [[1977]] წელს და დასრულდა [[1983]] წელს. მუზეუმი დაიკავებს სულ 65,000 მ² ფართობს, რომელიც მოიცავს საგამოფენო ფართებს, რომელთაგან 2,365 მ² (25,460 კვ. [[ფუტი]]) არის დახურული და 12,000 მ² (130,000 კვ. [[ფუტი]]) ღია. შიდა არქიტექტურა და დეკორაცია განახორციელეს [[სტამბოლი]]ს სპროვინციული კულტურის, მშენებლობისა და ძეგლების დირექტორატისა და [[მიმარ სინანის უნივერსიტეტი]]ს ტექნიკურმა პერსონალმა და ექსპერტებმა. [[მუზეუმი]] მნახველებისთვის გაიხსნა თურქეთის საჰაერო ძალების მეთაურის, გენერალ ჰალილ სოზერის მიერ, [[1985]] წლის 16 ოქტომბერს. ==გალერეა== <gallery> File:S-2e Tracker.jpg | სხვადასხვა თვითმფრინავი ღია ცის ქვეშ მუზეუმში File:C-160 Transall à Istanbul.jpg | [[C-160 Transall]] File:Turkish Air Force McDonnell Douglas F-4E Phantom II, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[McDonnell Douglas F-4 Phantom II|F-4E Phantom II]], სერიული ნომერი 67-0360 File:Turkish Air Force North American F-86F Sabre, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[North American F-86 Sabre|F-86F Sabre]] File:İstanbul_5404.jpg | [[Nike Ajax რაკეტა]] </gallery> ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ანკარის ავიაციის მუზეუმი]] ==რესურსები ინტერნეტში== {{სტამბოლის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] e35wqp9a8piloeefts4xgsaj84iy4b7 4828454 4828453 2025-07-08T10:16:30Z დათო2010 165421 /* რესურსები ინტერნეტში */ 4828454 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) '''ასევე ცნობილია როგორც თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქეოი]]ს რაიონის [[იეშილქეოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ² (700,000 კვ. [[ფუტი]]). [[მუზეუმი]] არა მხოლოდ წარმოადგენს [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულს, ანგარებში რამდენიმე [[გერმანია|გერმანული]] და სხვა ქვეყნების თვითმფრინავების არსებობამ, რომელთაგან ყველაზე ძველი [[1912]] წლიდან იყო, განაპირობა საჰაერო ძალების ინსპექტორატის გადაწყვეტილება საავიაციო მუზეუმის დაარსების შესახებ. დაიწყო მტრისგან ჩამორთმეული ნადავლი თვითმფრინავების შეგროვება. დამოუკიდებლობის ომის დროს ეს თვითმფრინავები გადაიტანეს ქართალ-მალთეფეში, რათა დაეცვათ დაზიანებისგან; თუმცა, ტრანსპორტირების პროცესში ზოგიერთი [[თვითმფრინავი]] სერიოზულად დაზიანდა. ამ დაზიანებამ გადადო საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა. [[1960]] წელს, მაშინდელი საჰაერო ძალების სარდლობის საჰაერო გენერალ ირფან თანსელის ბრძანებით, განახლდა თურქეთში საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა და, ამ მიზნით, [[1963]] წელს გაცემული ბრძანებით მოითხოვეს, რომ საჰაერო ძალების და სხვა ქვედანაყოფების მიერ გამოყენებული თვითმფრინავებიდან თითოეული ტიპის ერთ-ერთი დაერეზერვებინათ. ძალისხმევის შედეგად, [[1966]] წელს დაარსდა საავიაციო მუზეუმის ორგანიზაცია და [[1971]] წელს გაიხსნა თურქეთის პირველი საავიაციო მუზეუმი [[იზმირ-ჯუმაოვასი]]ს სამოქალაქო აეროპორტში. ===სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი=== მიუხედავად იმისა, რომ გახსნისას დიდი ყურადღება მიიპყრო, დაიწყო საავიაციო მუზეუმისთვის ახალი შენობის ფართოდ ძიება, რადგან არსებულ მდებარეობაზე იგი არ იზიდავდა საკმარის რაოდენობის მნახველებს ქალაქის ცენტრიდან დაშორების და ტრანსპორტირების სიძნელეების გამო. უფრო მეტიც, გადაწყდა ჯუმაოვასის ასაფრენი ბილიკის შეკეთება და მისი უფრო ინტენსიური გამოყენება საწვრთნელი ფრენებისა და სამოქალაქო ავიაციოსთვის, რაც [[მუზეუმი]]სთვის შექმნიდა დამატებით პრობლემებს განთავსების და მოწყობის თვალსაზრისით; ამით საავიაციო მუზეუმის უფრო შესაფერის ადგილზე გადატანა აუცილებელი გახდა. საავიაციო მუზეუმი იზმირ-ჯუმაოვასში [[1978]] წლამდე ფუნქციონირებდა. გამოკვლევების შედეგად მიიღეს გადაწყვეტილება [[მუზეუმი]]ს გადატანისა სტამბოლ-იეშილქეოის სამხედრო აეროპორტთან მდებარე ტერიტორიაზე, [[თურქეთის საჰაერო ძალების აკადემია|საჰაერო ძალების აკადემიის]] მახლობლად. განსაზღვრისას გაითვალისწინეს მისი მდებარეობა, მნახველთა პოტენციალი, გაუმჯობესებისა და ტექნიკური მომსახურების სიმარტივე, და ისიც, რომ სწორედ იქ განლაგდა ქვეყნის პირველი საჰაერო ქვედანაყოფი და ისტორიული მნიშვნელობა, რომელსაც იგი ატარებს. ახალი საავიაციო მუზეუმის მშენებლობა დაიწყო [[1977]] წელს და დასრულდა [[1983]] წელს. მუზეუმი დაიკავებს სულ 65,000 მ² ფართობს, რომელიც მოიცავს საგამოფენო ფართებს, რომელთაგან 2,365 მ² (25,460 კვ. [[ფუტი]]) არის დახურული და 12,000 მ² (130,000 კვ. [[ფუტი]]) ღია. შიდა არქიტექტურა და დეკორაცია განახორციელეს [[სტამბოლი]]ს სპროვინციული კულტურის, მშენებლობისა და ძეგლების დირექტორატისა და [[მიმარ სინანის უნივერსიტეტი]]ს ტექნიკურმა პერსონალმა და ექსპერტებმა. [[მუზეუმი]] მნახველებისთვის გაიხსნა თურქეთის საჰაერო ძალების მეთაურის, გენერალ ჰალილ სოზერის მიერ, [[1985]] წლის 16 ოქტომბერს. ==გალერეა== <gallery> File:S-2e Tracker.jpg | სხვადასხვა თვითმფრინავი ღია ცის ქვეშ მუზეუმში File:C-160 Transall à Istanbul.jpg | [[C-160 Transall]] File:Turkish Air Force McDonnell Douglas F-4E Phantom II, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[McDonnell Douglas F-4 Phantom II|F-4E Phantom II]], სერიული ნომერი 67-0360 File:Turkish Air Force North American F-86F Sabre, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[North American F-86 Sabre|F-86F Sabre]] File:İstanbul_5404.jpg | [[Nike Ajax რაკეტა]] </gallery> ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ანკარის ავიაციის მუზეუმი]] ==რესურსები ინტერნეტში== {{commons category|Istanbul Aviation Museum}} * {{Official website|https://istanbulmuze.hvkk.tsk.tr/}} {{in lang|tr}} * [http://www.tayyareci.com/yesilkoy.asp Photographs of the museum] {{in lang|tr}} {{სტამბოლის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] gxmsrtrbljdfh079huerj8jb5r8k8i9 4828455 4828454 2025-07-08T10:16:59Z დათო2010 165421 დაემატა [[კატეგორია:1985 წელს დაარსებული მუზეუმები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828455 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) '''ასევე ცნობილია როგორც თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქეოი]]ს რაიონის [[იეშილქეოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ² (700,000 კვ. [[ფუტი]]). [[მუზეუმი]] არა მხოლოდ წარმოადგენს [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულს, ანგარებში რამდენიმე [[გერმანია|გერმანული]] და სხვა ქვეყნების თვითმფრინავების არსებობამ, რომელთაგან ყველაზე ძველი [[1912]] წლიდან იყო, განაპირობა საჰაერო ძალების ინსპექტორატის გადაწყვეტილება საავიაციო მუზეუმის დაარსების შესახებ. დაიწყო მტრისგან ჩამორთმეული ნადავლი თვითმფრინავების შეგროვება. დამოუკიდებლობის ომის დროს ეს თვითმფრინავები გადაიტანეს ქართალ-მალთეფეში, რათა დაეცვათ დაზიანებისგან; თუმცა, ტრანსპორტირების პროცესში ზოგიერთი [[თვითმფრინავი]] სერიოზულად დაზიანდა. ამ დაზიანებამ გადადო საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა. [[1960]] წელს, მაშინდელი საჰაერო ძალების სარდლობის საჰაერო გენერალ ირფან თანსელის ბრძანებით, განახლდა თურქეთში საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა და, ამ მიზნით, [[1963]] წელს გაცემული ბრძანებით მოითხოვეს, რომ საჰაერო ძალების და სხვა ქვედანაყოფების მიერ გამოყენებული თვითმფრინავებიდან თითოეული ტიპის ერთ-ერთი დაერეზერვებინათ. ძალისხმევის შედეგად, [[1966]] წელს დაარსდა საავიაციო მუზეუმის ორგანიზაცია და [[1971]] წელს გაიხსნა თურქეთის პირველი საავიაციო მუზეუმი [[იზმირ-ჯუმაოვასი]]ს სამოქალაქო აეროპორტში. ===სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი=== მიუხედავად იმისა, რომ გახსნისას დიდი ყურადღება მიიპყრო, დაიწყო საავიაციო მუზეუმისთვის ახალი შენობის ფართოდ ძიება, რადგან არსებულ მდებარეობაზე იგი არ იზიდავდა საკმარის რაოდენობის მნახველებს ქალაქის ცენტრიდან დაშორების და ტრანსპორტირების სიძნელეების გამო. უფრო მეტიც, გადაწყდა ჯუმაოვასის ასაფრენი ბილიკის შეკეთება და მისი უფრო ინტენსიური გამოყენება საწვრთნელი ფრენებისა და სამოქალაქო ავიაციოსთვის, რაც [[მუზეუმი]]სთვის შექმნიდა დამატებით პრობლემებს განთავსების და მოწყობის თვალსაზრისით; ამით საავიაციო მუზეუმის უფრო შესაფერის ადგილზე გადატანა აუცილებელი გახდა. საავიაციო მუზეუმი იზმირ-ჯუმაოვასში [[1978]] წლამდე ფუნქციონირებდა. გამოკვლევების შედეგად მიიღეს გადაწყვეტილება [[მუზეუმი]]ს გადატანისა სტამბოლ-იეშილქეოის სამხედრო აეროპორტთან მდებარე ტერიტორიაზე, [[თურქეთის საჰაერო ძალების აკადემია|საჰაერო ძალების აკადემიის]] მახლობლად. განსაზღვრისას გაითვალისწინეს მისი მდებარეობა, მნახველთა პოტენციალი, გაუმჯობესებისა და ტექნიკური მომსახურების სიმარტივე, და ისიც, რომ სწორედ იქ განლაგდა ქვეყნის პირველი საჰაერო ქვედანაყოფი და ისტორიული მნიშვნელობა, რომელსაც იგი ატარებს. ახალი საავიაციო მუზეუმის მშენებლობა დაიწყო [[1977]] წელს და დასრულდა [[1983]] წელს. მუზეუმი დაიკავებს სულ 65,000 მ² ფართობს, რომელიც მოიცავს საგამოფენო ფართებს, რომელთაგან 2,365 მ² (25,460 კვ. [[ფუტი]]) არის დახურული და 12,000 მ² (130,000 კვ. [[ფუტი]]) ღია. შიდა არქიტექტურა და დეკორაცია განახორციელეს [[სტამბოლი]]ს სპროვინციული კულტურის, მშენებლობისა და ძეგლების დირექტორატისა და [[მიმარ სინანის უნივერსიტეტი]]ს ტექნიკურმა პერსონალმა და ექსპერტებმა. [[მუზეუმი]] მნახველებისთვის გაიხსნა თურქეთის საჰაერო ძალების მეთაურის, გენერალ ჰალილ სოზერის მიერ, [[1985]] წლის 16 ოქტომბერს. ==გალერეა== <gallery> File:S-2e Tracker.jpg | სხვადასხვა თვითმფრინავი ღია ცის ქვეშ მუზეუმში File:C-160 Transall à Istanbul.jpg | [[C-160 Transall]] File:Turkish Air Force McDonnell Douglas F-4E Phantom II, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[McDonnell Douglas F-4 Phantom II|F-4E Phantom II]], სერიული ნომერი 67-0360 File:Turkish Air Force North American F-86F Sabre, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[North American F-86 Sabre|F-86F Sabre]] File:İstanbul_5404.jpg | [[Nike Ajax რაკეტა]] </gallery> ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ანკარის ავიაციის მუზეუმი]] ==რესურსები ინტერნეტში== {{commons category|Istanbul Aviation Museum}} * {{Official website|https://istanbulmuze.hvkk.tsk.tr/}} {{in lang|tr}} * [http://www.tayyareci.com/yesilkoy.asp Photographs of the museum] {{in lang|tr}} {{სტამბოლის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:1985 წელს დაარსებული მუზეუმები]] 9gjswexcgkc6bkcwtqtfjt8jiqhywpv 4828456 4828455 2025-07-08T10:17:14Z დათო2010 165421 დაემატა [[კატეგორია:სტამბოლის მუზეუმები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828456 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) '''ასევე ცნობილია როგორც თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქეოი]]ს რაიონის [[იეშილქეოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ² (700,000 კვ. [[ფუტი]]). [[მუზეუმი]] არა მხოლოდ წარმოადგენს [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულს, ანგარებში რამდენიმე [[გერმანია|გერმანული]] და სხვა ქვეყნების თვითმფრინავების არსებობამ, რომელთაგან ყველაზე ძველი [[1912]] წლიდან იყო, განაპირობა საჰაერო ძალების ინსპექტორატის გადაწყვეტილება საავიაციო მუზეუმის დაარსების შესახებ. დაიწყო მტრისგან ჩამორთმეული ნადავლი თვითმფრინავების შეგროვება. დამოუკიდებლობის ომის დროს ეს თვითმფრინავები გადაიტანეს ქართალ-მალთეფეში, რათა დაეცვათ დაზიანებისგან; თუმცა, ტრანსპორტირების პროცესში ზოგიერთი [[თვითმფრინავი]] სერიოზულად დაზიანდა. ამ დაზიანებამ გადადო საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა. [[1960]] წელს, მაშინდელი საჰაერო ძალების სარდლობის საჰაერო გენერალ ირფან თანსელის ბრძანებით, განახლდა თურქეთში საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა და, ამ მიზნით, [[1963]] წელს გაცემული ბრძანებით მოითხოვეს, რომ საჰაერო ძალების და სხვა ქვედანაყოფების მიერ გამოყენებული თვითმფრინავებიდან თითოეული ტიპის ერთ-ერთი დაერეზერვებინათ. ძალისხმევის შედეგად, [[1966]] წელს დაარსდა საავიაციო მუზეუმის ორგანიზაცია და [[1971]] წელს გაიხსნა თურქეთის პირველი საავიაციო მუზეუმი [[იზმირ-ჯუმაოვასი]]ს სამოქალაქო აეროპორტში. ===სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი=== მიუხედავად იმისა, რომ გახსნისას დიდი ყურადღება მიიპყრო, დაიწყო საავიაციო მუზეუმისთვის ახალი შენობის ფართოდ ძიება, რადგან არსებულ მდებარეობაზე იგი არ იზიდავდა საკმარის რაოდენობის მნახველებს ქალაქის ცენტრიდან დაშორების და ტრანსპორტირების სიძნელეების გამო. უფრო მეტიც, გადაწყდა ჯუმაოვასის ასაფრენი ბილიკის შეკეთება და მისი უფრო ინტენსიური გამოყენება საწვრთნელი ფრენებისა და სამოქალაქო ავიაციოსთვის, რაც [[მუზეუმი]]სთვის შექმნიდა დამატებით პრობლემებს განთავსების და მოწყობის თვალსაზრისით; ამით საავიაციო მუზეუმის უფრო შესაფერის ადგილზე გადატანა აუცილებელი გახდა. საავიაციო მუზეუმი იზმირ-ჯუმაოვასში [[1978]] წლამდე ფუნქციონირებდა. გამოკვლევების შედეგად მიიღეს გადაწყვეტილება [[მუზეუმი]]ს გადატანისა სტამბოლ-იეშილქეოის სამხედრო აეროპორტთან მდებარე ტერიტორიაზე, [[თურქეთის საჰაერო ძალების აკადემია|საჰაერო ძალების აკადემიის]] მახლობლად. განსაზღვრისას გაითვალისწინეს მისი მდებარეობა, მნახველთა პოტენციალი, გაუმჯობესებისა და ტექნიკური მომსახურების სიმარტივე, და ისიც, რომ სწორედ იქ განლაგდა ქვეყნის პირველი საჰაერო ქვედანაყოფი და ისტორიული მნიშვნელობა, რომელსაც იგი ატარებს. ახალი საავიაციო მუზეუმის მშენებლობა დაიწყო [[1977]] წელს და დასრულდა [[1983]] წელს. მუზეუმი დაიკავებს სულ 65,000 მ² ფართობს, რომელიც მოიცავს საგამოფენო ფართებს, რომელთაგან 2,365 მ² (25,460 კვ. [[ფუტი]]) არის დახურული და 12,000 მ² (130,000 კვ. [[ფუტი]]) ღია. შიდა არქიტექტურა და დეკორაცია განახორციელეს [[სტამბოლი]]ს სპროვინციული კულტურის, მშენებლობისა და ძეგლების დირექტორატისა და [[მიმარ სინანის უნივერსიტეტი]]ს ტექნიკურმა პერსონალმა და ექსპერტებმა. [[მუზეუმი]] მნახველებისთვის გაიხსნა თურქეთის საჰაერო ძალების მეთაურის, გენერალ ჰალილ სოზერის მიერ, [[1985]] წლის 16 ოქტომბერს. ==გალერეა== <gallery> File:S-2e Tracker.jpg | სხვადასხვა თვითმფრინავი ღია ცის ქვეშ მუზეუმში File:C-160 Transall à Istanbul.jpg | [[C-160 Transall]] File:Turkish Air Force McDonnell Douglas F-4E Phantom II, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[McDonnell Douglas F-4 Phantom II|F-4E Phantom II]], სერიული ნომერი 67-0360 File:Turkish Air Force North American F-86F Sabre, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[North American F-86 Sabre|F-86F Sabre]] File:İstanbul_5404.jpg | [[Nike Ajax რაკეტა]] </gallery> ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ანკარის ავიაციის მუზეუმი]] ==რესურსები ინტერნეტში== {{commons category|Istanbul Aviation Museum}} * {{Official website|https://istanbulmuze.hvkk.tsk.tr/}} {{in lang|tr}} * [http://www.tayyareci.com/yesilkoy.asp Photographs of the museum] {{in lang|tr}} {{სტამბოლის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:1985 წელს დაარსებული მუზეუმები]] [[კატეგორია:სტამბოლის მუზეუმები]] 3ud8dnl01ztbrz1yf4ru0w7ss6yim2k 4828558 4828456 2025-07-08T11:50:02Z Jaba1977 3604 4828558 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) ასევე ცნობილია როგორც '''თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქეოი]]ს რაიონის [[იეშილქეოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ² (700,000 კვ. [[ფუტი]]). [[მუზეუმი]] არა მხოლოდ წარმოადგენს [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულს, ანგარებში რამდენიმე [[გერმანია|გერმანული]] და სხვა ქვეყნების თვითმფრინავების არსებობამ, რომელთაგან ყველაზე ძველი [[1912]] წლიდან იყო, განაპირობა საჰაერო ძალების ინსპექტორატის გადაწყვეტილება საავიაციო მუზეუმის დაარსების შესახებ. დაიწყო მტრისგან ჩამორთმეული ნადავლი თვითმფრინავების შეგროვება. დამოუკიდებლობის ომის დროს ეს თვითმფრინავები გადაიტანეს ქართალ-მალთეფეში, რათა დაეცვათ დაზიანებისგან; თუმცა, ტრანსპორტირების პროცესში ზოგიერთი [[თვითმფრინავი]] სერიოზულად დაზიანდა. ამ დაზიანებამ გადადო საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა. [[1960]] წელს, მაშინდელი საჰაერო ძალების სარდლობის საჰაერო გენერალ ირფან თანსელის ბრძანებით, განახლდა თურქეთში საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა და, ამ მიზნით, [[1963]] წელს გაცემული ბრძანებით მოითხოვეს, რომ საჰაერო ძალების და სხვა ქვედანაყოფების მიერ გამოყენებული თვითმფრინავებიდან თითოეული ტიპის ერთ-ერთი დაერეზერვებინათ. ძალისხმევის შედეგად, [[1966]] წელს დაარსდა საავიაციო მუზეუმის ორგანიზაცია და [[1971]] წელს გაიხსნა თურქეთის პირველი საავიაციო მუზეუმი [[იზმირ-ჯუმაოვასი]]ს სამოქალაქო აეროპორტში. ===სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი=== მიუხედავად იმისა, რომ გახსნისას დიდი ყურადღება მიიპყრო, დაიწყო საავიაციო მუზეუმისთვის ახალი შენობის ფართოდ ძიება, რადგან არსებულ მდებარეობაზე იგი არ იზიდავდა საკმარის რაოდენობის მნახველებს ქალაქის ცენტრიდან დაშორების და ტრანსპორტირების სიძნელეების გამო. უფრო მეტიც, გადაწყდა ჯუმაოვასის ასაფრენი ბილიკის შეკეთება და მისი უფრო ინტენსიური გამოყენება საწვრთნელი ფრენებისა და სამოქალაქო ავიაციოსთვის, რაც [[მუზეუმი]]სთვის შექმნიდა დამატებით პრობლემებს განთავსების და მოწყობის თვალსაზრისით; ამით საავიაციო მუზეუმის უფრო შესაფერის ადგილზე გადატანა აუცილებელი გახდა. საავიაციო მუზეუმი იზმირ-ჯუმაოვასში [[1978]] წლამდე ფუნქციონირებდა. გამოკვლევების შედეგად მიიღეს გადაწყვეტილება [[მუზეუმი]]ს გადატანისა სტამბოლ-იეშილქეოის სამხედრო აეროპორტთან მდებარე ტერიტორიაზე, [[თურქეთის საჰაერო ძალების აკადემია|საჰაერო ძალების აკადემიის]] მახლობლად. განსაზღვრისას გაითვალისწინეს მისი მდებარეობა, მნახველთა პოტენციალი, გაუმჯობესებისა და ტექნიკური მომსახურების სიმარტივე, და ისიც, რომ სწორედ იქ განლაგდა ქვეყნის პირველი საჰაერო ქვედანაყოფი და ისტორიული მნიშვნელობა, რომელსაც იგი ატარებს. ახალი საავიაციო მუზეუმის მშენებლობა დაიწყო [[1977]] წელს და დასრულდა [[1983]] წელს. მუზეუმი დაიკავებს სულ 65,000 მ² ფართობს, რომელიც მოიცავს საგამოფენო ფართებს, რომელთაგან 2,365 მ² (25,460 კვ. [[ფუტი]]) არის დახურული და 12,000 მ² (130,000 კვ. [[ფუტი]]) ღია. შიდა არქიტექტურა და დეკორაცია განახორციელეს [[სტამბოლი]]ს სპროვინციული კულტურის, მშენებლობისა და ძეგლების დირექტორატისა და [[მიმარ სინანის უნივერსიტეტი]]ს ტექნიკურმა პერსონალმა და ექსპერტებმა. [[მუზეუმი]] მნახველებისთვის გაიხსნა თურქეთის საჰაერო ძალების მეთაურის, გენერალ ჰალილ სოზერის მიერ, [[1985]] წლის 16 ოქტომბერს. ==გალერეა== <gallery> File:S-2e Tracker.jpg | სხვადასხვა თვითმფრინავი ღია ცის ქვეშ მუზეუმში File:C-160 Transall à Istanbul.jpg | [[C-160 Transall]] File:Turkish Air Force McDonnell Douglas F-4E Phantom II, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[McDonnell Douglas F-4 Phantom II|F-4E Phantom II]], სერიული ნომერი 67-0360 File:Turkish Air Force North American F-86F Sabre, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[North American F-86 Sabre|F-86F Sabre]] File:İstanbul_5404.jpg | [[Nike Ajax რაკეტა]] </gallery> ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ანკარის ავიაციის მუზეუმი]] ==რესურსები ინტერნეტში== {{commons category|Istanbul Aviation Museum}} * {{Official website|https://istanbulmuze.hvkk.tsk.tr/}} {{in lang|tr}} * [http://www.tayyareci.com/yesilkoy.asp Photographs of the museum] {{in lang|tr}} {{სტამბოლის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:1985 წელს დაარსებული მუზეუმები]] [[კატეგორია:სტამბოლის მუზეუმები]] ryqh0z8ui47g0im2g97cci30vvmhrg4 4828559 4828558 2025-07-08T11:52:13Z Jaba1977 3604 4828559 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) ასევე ცნობილია როგორც '''თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქიოი]]ს რაიონის [[იეშილქიოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ². [[მუზეუმი]] წარმოადგენს არა მხოლოდ [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულს, ანგარებში რამდენიმე [[გერმანია|გერმანული]] და სხვა ქვეყნების თვითმფრინავების არსებობამ, რომელთაგან ყველაზე ძველი [[1912]] წლიდან იყო, განაპირობა საჰაერო ძალების ინსპექტორატის გადაწყვეტილება საავიაციო მუზეუმის დაარსების შესახებ. დაიწყო მტრისგან ჩამორთმეული ნადავლი თვითმფრინავების შეგროვება. დამოუკიდებლობის ომის დროს ეს თვითმფრინავები გადაიტანეს ქართალ-მალთეფეში, რათა დაეცვათ დაზიანებისგან; თუმცა, ტრანსპორტირების პროცესში ზოგიერთი [[თვითმფრინავი]] სერიოზულად დაზიანდა. ამ დაზიანებამ გადადო საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა. [[1960]] წელს, მაშინდელი საჰაერო ძალების სარდლობის საჰაერო გენერალ ირფან თანსელის ბრძანებით, განახლდა თურქეთში საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა და, ამ მიზნით, [[1963]] წელს გაცემული ბრძანებით მოითხოვეს, რომ საჰაერო ძალების და სხვა ქვედანაყოფების მიერ გამოყენებული თვითმფრინავებიდან თითოეული ტიპის ერთ-ერთი დაერეზერვებინათ. ძალისხმევის შედეგად, [[1966]] წელს დაარსდა საავიაციო მუზეუმის ორგანიზაცია და [[1971]] წელს გაიხსნა თურქეთის პირველი საავიაციო მუზეუმი [[იზმირ-ჯუმაოვასი]]ს სამოქალაქო აეროპორტში. ===სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი=== მიუხედავად იმისა, რომ გახსნისას დიდი ყურადღება მიიპყრო, დაიწყო საავიაციო მუზეუმისთვის ახალი შენობის ფართოდ ძიება, რადგან არსებულ მდებარეობაზე იგი არ იზიდავდა საკმარის რაოდენობის მნახველებს ქალაქის ცენტრიდან დაშორების და ტრანსპორტირების სიძნელეების გამო. უფრო მეტიც, გადაწყდა ჯუმაოვასის ასაფრენი ბილიკის შეკეთება და მისი უფრო ინტენსიური გამოყენება საწვრთნელი ფრენებისა და სამოქალაქო ავიაციოსთვის, რაც [[მუზეუმი]]სთვის შექმნიდა დამატებით პრობლემებს განთავსების და მოწყობის თვალსაზრისით; ამით საავიაციო მუზეუმის უფრო შესაფერის ადგილზე გადატანა აუცილებელი გახდა. საავიაციო მუზეუმი იზმირ-ჯუმაოვასში [[1978]] წლამდე ფუნქციონირებდა. გამოკვლევების შედეგად მიიღეს გადაწყვეტილება [[მუზეუმი]]ს გადატანისა სტამბოლ-იეშილქეოის სამხედრო აეროპორტთან მდებარე ტერიტორიაზე, [[თურქეთის საჰაერო ძალების აკადემია|საჰაერო ძალების აკადემიის]] მახლობლად. განსაზღვრისას გაითვალისწინეს მისი მდებარეობა, მნახველთა პოტენციალი, გაუმჯობესებისა და ტექნიკური მომსახურების სიმარტივე, და ისიც, რომ სწორედ იქ განლაგდა ქვეყნის პირველი საჰაერო ქვედანაყოფი და ისტორიული მნიშვნელობა, რომელსაც იგი ატარებს. ახალი საავიაციო მუზეუმის მშენებლობა დაიწყო [[1977]] წელს და დასრულდა [[1983]] წელს. მუზეუმი დაიკავებს სულ 65,000 მ² ფართობს, რომელიც მოიცავს საგამოფენო ფართებს, რომელთაგან 2,365 მ² (25,460 კვ. [[ფუტი]]) არის დახურული და 12,000 მ² (130,000 კვ. [[ფუტი]]) ღია. შიდა არქიტექტურა და დეკორაცია განახორციელეს [[სტამბოლი]]ს სპროვინციული კულტურის, მშენებლობისა და ძეგლების დირექტორატისა და [[მიმარ სინანის უნივერსიტეტი]]ს ტექნიკურმა პერსონალმა და ექსპერტებმა. [[მუზეუმი]] მნახველებისთვის გაიხსნა თურქეთის საჰაერო ძალების მეთაურის, გენერალ ჰალილ სოზერის მიერ, [[1985]] წლის 16 ოქტომბერს. ==გალერეა== <gallery> File:S-2e Tracker.jpg | სხვადასხვა თვითმფრინავი ღია ცის ქვეშ მუზეუმში File:C-160 Transall à Istanbul.jpg | [[C-160 Transall]] File:Turkish Air Force McDonnell Douglas F-4E Phantom II, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[McDonnell Douglas F-4 Phantom II|F-4E Phantom II]], სერიული ნომერი 67-0360 File:Turkish Air Force North American F-86F Sabre, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[North American F-86 Sabre|F-86F Sabre]] File:İstanbul_5404.jpg | [[Nike Ajax რაკეტა]] </gallery> ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ანკარის ავიაციის მუზეუმი]] ==რესურსები ინტერნეტში== {{commons category|Istanbul Aviation Museum}} * {{Official website|https://istanbulmuze.hvkk.tsk.tr/}} {{in lang|tr}} * [http://www.tayyareci.com/yesilkoy.asp Photographs of the museum] {{in lang|tr}} {{სტამბოლის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:1985 წელს დაარსებული მუზეუმები]] [[კატეგორია:სტამბოლის მუზეუმები]] i2yyxgfw2mwun76r8nqzztypwzcs0eg 4828561 4828559 2025-07-08T11:54:23Z Jaba1977 3604 /* ისტორია */ 4828561 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) ასევე ცნობილია როგორც '''თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქიოი]]ს რაიონის [[იეშილქიოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ². [[მუზეუმი]] წარმოადგენს არა მხოლოდ [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულს, ანგარებში რამდენიმე [[გერმანია|გერმანული]] და სხვა ქვეყნების თვითმფრინავების არსებობამ, რომელთაგან ყველაზე ძველი [[1912]] წლიდან იყო, განაპირობა საჰაერო ძალების ინსპექტორატის გადაწყვეტილება საავიაციო მუზეუმის დაარსების შესახებ. დაიწყო მტრისგან ჩამორთმეული ნადავლი თვითმფრინავების შეგროვება. დამოუკიდებლობის ომის დროს ეს თვითმფრინავები გადაიტანეს ქართალ-მალთეფეში, რათა დაეცვათ დაზიანებისგან; თუმცა, ტრანსპორტირების პროცესში ზოგიერთი [[თვითმფრინავი]] სერიოზულად დაზიანდა. ამ დაზიანებამ გადადო საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა. [[1960]] წელს, მაშინდელი საჰაერო ძალების სარდლობის საჰაერო გენერალ [[ირფან თანსელი]]ს ბრძანებით, განახლდა თურქეთში საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა და ამ მიზნით, [[1963]] წელს გაცემული ბრძანებით მოითხოვეს, რომ საჰაერო ძალების და სხვა ქვედანაყოფების მიერ გამოყენებული თვითმფრინავებიდან თითოეული ტიპის ერთ-ერთი დაერეზერვებინათ. ძალისხმევის შედეგად, [[1966]] წელს დაარსდა საავიაციო მუზეუმის ორგანიზაცია და [[1971]] წელს გაიხსნა თურქეთის პირველი საავიაციო მუზეუმი [[იზმირ-ჯუმაოვასი]]ს სამოქალაქო აეროპორტში. ===სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი=== მიუხედავად იმისა, რომ გახსნისას დიდი ყურადღება მიიპყრო, დაიწყო საავიაციო მუზეუმისთვის ახალი შენობის ძიება, რადგან არსებულ მდებარეობაზე იგი არ იზიდავდა საკმარის რაოდენობის მნახველებს ქალაქის ცენტრიდან დაშორების და ტრანსპორტირების სიძნელეების გამო. უფრო მეტიც, გადაწყდა ჯუმაოვასის ასაფრენი ბილიკის შეკეთება და მისი უფრო ინტენსიური გამოყენება საწვრთნელი ფრენებისა და სამოქალაქო ავიაციოსთვის, რაც [[მუზეუმი]]სთვის შექმნიდა დამატებით პრობლემებს განთავსების და მოწყობის თვალსაზრისით; ამით საავიაციო მუზეუმის უფრო შესაფერის ადგილზე გადატანა აუცილებელი გახდა. საავიაციო მუზეუმი იზმირ-ჯუმაოვასში [[1978]] წლამდე ფუნქციონირებდა. გამოკვლევების შედეგად მიიღეს გადაწყვეტილება [[მუზეუმი]]ს გადატანისა სტამბოლ-იეშილქეოის სამხედრო აეროპორტთან მდებარე ტერიტორიაზე, [[თურქეთის საჰაერო ძალების აკადემია|საჰაერო ძალების აკადემიის]] მახლობლად. განსაზღვრისას გაითვალისწინეს მისი მდებარეობა, მნახველთა პოტენციალი, გაუმჯობესებისა და ტექნიკური მომსახურების სიმარტივე, და ისიც, რომ სწორედ იქ განლაგდა ქვეყნის პირველი საჰაერო ქვედანაყოფი და ისტორიული მნიშვნელობა, რომელსაც იგი ატარებს. ახალი საავიაციო მუზეუმის მშენებლობა დაიწყო [[1977]] წელს და დასრულდა [[1983]] წელს. მუზეუმი დაიკავებს სულ 65,000 მ² ფართობს, რომელიც მოიცავს საგამოფენო ფართებს, რომელთაგან 2,365 მ² (25,460 კვ. [[ფუტი]]) არის დახურული და 12,000 მ² (130,000 კვ. [[ფუტი]]) ღია. შიდა არქიტექტურა და დეკორაცია განახორციელეს [[სტამბოლი]]ს სპროვინციული კულტურის, მშენებლობისა და ძეგლების დირექტორატისა და [[მიმარ სინანის უნივერსიტეტი]]ს ტექნიკურმა პერსონალმა და ექსპერტებმა. [[მუზეუმი]] მნახველებისთვის გაიხსნა თურქეთის საჰაერო ძალების მეთაურის, გენერალ ჰალილ სოზერის მიერ, [[1985]] წლის 16 ოქტომბერს. ==გალერეა== <gallery> File:S-2e Tracker.jpg | სხვადასხვა თვითმფრინავი ღია ცის ქვეშ მუზეუმში File:C-160 Transall à Istanbul.jpg | [[C-160 Transall]] File:Turkish Air Force McDonnell Douglas F-4E Phantom II, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[McDonnell Douglas F-4 Phantom II|F-4E Phantom II]], სერიული ნომერი 67-0360 File:Turkish Air Force North American F-86F Sabre, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[North American F-86 Sabre|F-86F Sabre]] File:İstanbul_5404.jpg | [[Nike Ajax რაკეტა]] </gallery> ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ანკარის ავიაციის მუზეუმი]] ==რესურსები ინტერნეტში== {{commons category|Istanbul Aviation Museum}} * {{Official website|https://istanbulmuze.hvkk.tsk.tr/}} {{in lang|tr}} * [http://www.tayyareci.com/yesilkoy.asp Photographs of the museum] {{in lang|tr}} {{სტამბოლის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:1985 წელს დაარსებული მუზეუმები]] [[კატეგორია:სტამბოლის მუზეუმები]] cmbvs9610ub8kkoj2kpnirjpxpr0vgo 4828564 4828561 2025-07-08T11:55:49Z Jaba1977 3604 /* სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი */ 4828564 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 16 ოქტომბერი, 1985 წელი }} '''სტამბოლის ავიაციის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İstanbul Hava Kuvvetleri Müzesi}}) ასევე ცნობილია როგორც '''თურქეთის საჰაერო ძალების მუზეუმი''' — სამხედრო-საავიაციო [[მუზეუმი]], რომელიც ეკუთვნის და მართავს [[თურქეთის საჰაერო ძალები]]. [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[ბაქირქიოი]]ს რაიონის [[იეშილქიოი]]ს უბანში, [[თურქეთი]]. [[მუზეუმი]]ს ფართობია 65,000 მ². [[მუზეუმი]] წარმოადგენს არა მხოლოდ [[თურქეთი]]ს საჰაერო ძალების მიერ გამოყენებულ სხვადასხვა საომარ თვითმფრინავებს, შვეულფრენებს და იარაღს, არამედ ასევე სამოქალაქო საჰაერო ტრანსპორტს და თურქული აერონავტიკის ისტორიის მრავალ ნიმუშს, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] ხანიდან დაწყებული. ==ისტორია== [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასასრულს, ანგარებში რამდენიმე [[გერმანია|გერმანული]] და სხვა ქვეყნების თვითმფრინავების არსებობამ, რომელთაგან ყველაზე ძველი [[1912]] წლიდან იყო, განაპირობა საჰაერო ძალების ინსპექტორატის გადაწყვეტილება საავიაციო მუზეუმის დაარსების შესახებ. დაიწყო მტრისგან ჩამორთმეული ნადავლი თვითმფრინავების შეგროვება. დამოუკიდებლობის ომის დროს ეს თვითმფრინავები გადაიტანეს ქართალ-მალთეფეში, რათა დაეცვათ დაზიანებისგან; თუმცა, ტრანსპორტირების პროცესში ზოგიერთი [[თვითმფრინავი]] სერიოზულად დაზიანდა. ამ დაზიანებამ გადადო საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა. [[1960]] წელს, მაშინდელი საჰაერო ძალების სარდლობის საჰაერო გენერალ [[ირფან თანსელი]]ს ბრძანებით, განახლდა თურქეთში საავიაციო მუზეუმის მშენებლობის იდეა და ამ მიზნით, [[1963]] წელს გაცემული ბრძანებით მოითხოვეს, რომ საჰაერო ძალების და სხვა ქვედანაყოფების მიერ გამოყენებული თვითმფრინავებიდან თითოეული ტიპის ერთ-ერთი დაერეზერვებინათ. ძალისხმევის შედეგად, [[1966]] წელს დაარსდა საავიაციო მუზეუმის ორგანიზაცია და [[1971]] წელს გაიხსნა თურქეთის პირველი საავიაციო მუზეუმი [[იზმირ-ჯუმაოვასი]]ს სამოქალაქო აეროპორტში. ===სტამბოლის საავიაციო მუზეუმი=== მიუხედავად იმისა, რომ გახსნისას დიდი ყურადღება მიიპყრო, დაიწყო საავიაციო მუზეუმისთვის ახალი შენობის ძიება, რადგან არსებულ მდებარეობაზე იგი არ იზიდავდა საკმარის რაოდენობის მნახველებს ქალაქის ცენტრიდან დაშორების და ტრანსპორტირების სიძნელეების გამო. უფრო მეტიც, გადაწყდა ჯუმაოვასის ასაფრენი ბილიკის შეკეთება და მისი უფრო ინტენსიური გამოყენება საწვრთნელი ფრენებისა და სამოქალაქო ავიაციოსთვის, რაც [[მუზეუმი]]სთვის შექმნიდა დამატებით პრობლემებს განთავსების და მოწყობის თვალსაზრისით; ამით საავიაციო მუზეუმის უფრო შესაფერის ადგილზე გადატანა აუცილებელი გახდა. საავიაციო მუზეუმი იზმირ-ჯუმაოვასში [[1978]] წლამდე ფუნქციონირებდა. გამოკვლევების შედეგად მიიღეს გადაწყვეტილება [[მუზეუმი]]ს გადატანისა სტამბოლ-იეშილქეოის სამხედრო აეროპორტთან მდებარე ტერიტორიაზე, [[თურქეთის საჰაერო ძალების აკადემია|საჰაერო ძალების აკადემიის]] მახლობლად. განსაზღვრისას გაითვალისწინეს მისი მდებარეობა, მნახველთა პოტენციალი, გაუმჯობესებისა და ტექნიკური მომსახურების სიმარტივე, და ისიც, რომ სწორედ იქ განლაგდა ქვეყნის პირველი საჰაერო ქვედანაყოფი და ისტორიული მნიშვნელობა, რომელსაც იგი ატარებს. ახალი საავიაციო მუზეუმის მშენებლობა დაიწყო [[1977]] წელს და დასრულდა [[1983]] წელს. მუზეუმი იკავებს სულ 65,000 მ² ფართობს, რომელიც მოიცავს საგამოფენო ფართებს, რომელთაგან 2,365 მ² არის დახურული და 12,000 მ² ღია. შიდა არქიტექტურა და დეკორაცია განახორციელეს [[სტამბოლი]]ს პროვინციული კულტურის, მშენებლობისა და ძეგლების დირექტორატისა და [[მიმარ სინანის უნივერსიტეტი]]ს ტექნიკურმა პერსონალმა და ექსპერტებმა. [[მუზეუმი]] მნახველებისთვის გაიხსნა თურქეთის საჰაერო ძალების მეთაურის, გენერალ [[ჰალილ სოზერი]]ს მიერ, [[1985]] წლის 16 ოქტომბერს. ==გალერეა== <gallery> File:S-2e Tracker.jpg | სხვადასხვა თვითმფრინავი ღია ცის ქვეშ მუზეუმში File:C-160 Transall à Istanbul.jpg | [[C-160 Transall]] File:Turkish Air Force McDonnell Douglas F-4E Phantom II, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[McDonnell Douglas F-4 Phantom II|F-4E Phantom II]], სერიული ნომერი 67-0360 File:Turkish Air Force North American F-86F Sabre, Istanbul Aviation Museum.JPG | თურქეთის საჰაერო ძალების გადაყვანილი [[North American F-86 Sabre|F-86F Sabre]] File:İstanbul_5404.jpg | [[Nike Ajax რაკეტა]] </gallery> ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ანკარის ავიაციის მუზეუმი]] ==რესურსები ინტერნეტში== {{commons category|Istanbul Aviation Museum}} * {{Official website|https://istanbulmuze.hvkk.tsk.tr/}} {{in lang|tr}} * [http://www.tayyareci.com/yesilkoy.asp Photographs of the museum] {{in lang|tr}} {{სტამბოლის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:1985 წელს დაარსებული მუზეუმები]] [[კატეგორია:სტამბოლის მუზეუმები]] cpe6pgkr3jas4xl30gspazoh3e64vr2 0 592520 4828458 2025-07-08T10:19:59Z Keto1918 148927 ახალი გვერდი: {{subst:მუშავდება}} '''იოსებ დიმიტრის ძე ლიონიძე''' (დ. [[1868]], [[კონდოლი]] — გ. [[1938]], [[თბილისი]]) — ქართველი აგრონომი, მებაღე-დეკორატორი, რომელმაც მნიშვნელოვან წვლილი შეიტანა ამიერკავკასიაში... 4828458 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Keto1918|Keto1918]].|8|07|2025}} '''იოსებ დიმიტრის ძე ლიონიძე''' (დ. [[1868]], [[კონდოლი]] — გ. [[1938]], [[თბილისი]]) — ქართველი აგრონომი, მებაღე-დეკორატორი, რომელმაც მნიშვნელოვან წვლილი შეიტანა ამიერკავკასიაში სუბტროპიკული კულტურების განვითარების საქმეში. ju4lwyv7fp6ftfg9kti3cv7asrzfp4u 4828461 4828458 2025-07-08T10:21:33Z Keto1918 148927 4828461 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Keto1918|Keto1918]].|8|07|2025}} '''იოსებ დიმიტრის ძე ლიონიძე''' (დ. [[1868]], [[კონდოლი]] — გ. [[1938]], [[თბილისი]]) — ქართველი აგრონომი, მებაღე-დეკორატორი, რომელმაც მნიშვნელოვან წვლილი შეიტანა ამიერკავკასიაში სუბტროპიკული კულტურების განვითარების საქმეში. == ბიოგრაფია == იოსებ ლიონიძე დაიბადა თელავის რაიონის სოფელ კონდოლში გაღარიბებული თავადის, დიმიტრი გაბრიელის ძე ლიონიძის ოჯახში. მისი პაპის მამა იყო გამოჩენილი სახელმწიფო მოღვაწე, [[ერეკლე II]]-ის კარის დიპლომატი და ერთგული მრჩეველი [[სოლომონ ლიონიძე]]. პირველდაწყებითი განათლება იოსებმა [[საცხენისი]]ს სასოფლო-სამეურნეო სკოლაში მიიღო. იგი აქ ინტერნატში ცხოვრობდა. ფიზიკური სისუსტის გამო იოსები არ გაამწესეს სამხედრო-საკადეტო კორპუსში, სადაც სწავლობდნენ მისი უფროსი ძმები. შემდეგ ის თბილისის საბაღოსნო სკოლაში შეიყვანეს, რომელიც 1889 წელს დაამთავრა. nydtbo6c2bzkzqin3xfbl72b8eh316v 4828478 4828461 2025-07-08T10:40:54Z Keto1918 148927 4828478 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Keto1918|Keto1918]].|8|07|2025}} '''იოსებ დიმიტრის ძე ლიონიძე''' (დ. [[1868]], [[კონდოლი]] — გ. [[1938]], [[თბილისი]]) — ქართველი აგრონომი, მებაღე-დეკორატორი, რომელმაც მნიშვნელოვან წვლილი შეიტანა ამიერკავკასიაში სუბტროპიკული კულტურების განვითარების საქმეში. == ბიოგრაფია == იოსებ ლიონიძე დაიბადა თელავის რაიონის სოფელ კონდოლში გაღარიბებული თავადის, დიმიტრი გაბრიელის ძე ლიონიძის ოჯახში. მისი პაპის მამა იყო გამოჩენილი სახელმწიფო მოღვაწე, [[ერეკლე II]]-ის კარის დიპლომატი და ერთგული მრჩეველი [[სოლომონ ლიონიძე]]. პირველდაწყებითი განათლება იოსებმა [[საცხენისი]]ს სასოფლო-სამეურნეო სკოლაში მიიღო. იგი აქ ინტერნატში ცხოვრობდა. ფიზიკური სისუსტის გამო იოსები არ გაამწესეს სამხედრო-საკადეტო კორპუსში, სადაც სწავლობდნენ მისი უფროსი ძმები. შემდეგ ის თბილისის საბაღოსნო სკოლაში შეიყვანეს, რომელიც 1889 წელს დაამთავრა. === კარიერის დასაწყისი === თბილისის საბაღოსნო სკოლის დამთავრების შემდეგ იოსებმა 1896 წლამდე იქვე იმუშავა მთავარ მებაღედ და სპეციალური საგნების მასწავლებლად. 1896 წელს ის მსხვილი მემამულეების ალექსანდრე და მარიამ ორბელიანების მამულში, სოფელ [[ლამისყანა]]ში გადავიდა. ორბელიანების მამულში მუშაობისას გაიცნო გერმანელი ქალი მარია ოსპარის ასული გრეფი, რომელიც აღმზრდელად მუშაობდა. მარია გრეფი განათლებული ქალი იყო, ფლობდა მრავალ ევროპულ ენას, პედაგოგიური განათლება ლონდონსა და პარიზში ჰქონდა მიღებული. მარია გრეფი ცოლად გაჰყვა იოსებ ლიონიძეს და სიცოცხლის ბოლომდე დარჩა საქართველოში. მეუღლემ დიდი წვლილი შეიტანა იოსების პროფესიულ განვითარებაში, მისი დახმარებით მან შეძლო გაცნობოდა მსოფლიო ლიტერატურას სოფლის მეურნეობის დარგში. === მოღვაწეობა ბათუმში === 1902 წელს იოსები ოჯახით ბათუმში გადავიდა და ქალაქის მთავარი მებაღე-აგრონომის თანამდებობაზე დაიწყო მუშაობა. ქალაქის მერის [[ივანე ანდრონიკაშვილი (აგრონომი)|ივანე ზაქარიას ძე ანდრონიკაშვილის]] მხარდაჭერით იოსებმა ფართოდ გაშალა მუშაობა ბათუმში სუბტროპიკული მცენარეების გასაშენებლად, ძირითადად "ალექსანდრეს ბაღსა" და "ბულვარში". მისი ხელმძღვანელობით ქალაქის ქუჩებში აიღეს აკაციები და მის ნაცვლად გააშენეს კალიფორნიის დაფნის ფოთოლი, პალმები და სხვა სუბტროპიკული მცენარეები. იოსები პარალელურად მუშაობდა დეკორატიულ, ციტრუსოვან და ხილის კულტურების სანერგეებში. იგი ყოველწლიურად 150 ათას ცალ ციტრუსოვან ნამყენს ახარებდა. 57 სახის საუკეთესო ჯიშის ვარდი. ქალაქის სხვადასხვა ადგილას სანერგეების შექმნამ ბიძგი მისცა აჭარაში სუბტროპიკული და დეკორატიული კულტურების განვითარებას. [[ბათუმის ბოტანიკური ბაღი]]ს შემქმნელი და ორგანიზატორი პროფესორი [[ანდრეი კრასნოვი]] და პროფესორი კოჩუნოვი იოსების ოჯახის ხშირი სტუმრები იყვნენ. ისინი ხშირად მიმართავდნენ მას რჩევისთვის, როგორც მებაღე-პრაქტიკოსს. იოსები აქტიურად მონაწილეობდა ბათუმის სასოფლო-სამეურნეო საზოგადოების ჟურნალ „სუბტროპიკების" გამოცემაში. ამასთან ერთად იყო [[ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება|ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების]] ბათუმის განყოფილების წევრი. 1913 წელს [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] გამოფენა "რუსული რივიერა"-ზე უმაღლესი ჯილდო წილად ხვდა ქალაქ ბათუმს და პერსონალურად იოსებ ლიონიძეს დეკორატიული და ციტრუსოვანი კულტურების გამოყვანისთვის. 1917 წელს იოსებმა ავადმყოფობის გამო ბათუმში სამსახური დატოვა. ბათუმის ქალაქის მმართველობამ იოსებ ლიონიძეს დაუნიშნა მუდმივი პენსია 200 მანეთის ოდენობით ოქროთი. === პროფესიული საქმიანობა საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში === 1918-1919 წლებში იოსები იყო ბორჯომის მიწა-წყლის მებაღეობის განყოფილების ხელმძღვანელი, 1920-1921 წლებში — თბილისის ბაღებისა და მინდვრების მეურნეობის უფროსი. 1921-1924 წლებში მუშაობდა კოოპერატიულ ორგანიზაციებში, იყო მეღვინეობის კოოპერატივის "კახეთის" მმართველობის წევრი, შემდეგ კი ხელმძღვანელობდა ამერიკული ვაზის სანერგეების ამხანაგობას მუკუზანში. 1924 წელს დაინიშნა აჭარის ასსრ მიწათმოქმედების სახალხო კომისარიატში სასოფლო-სამეურნეო განყოფილების გამგედ. მან შეადგინა ნაყოფის მომცემი იმ სუბტროპიკული მცენარეების სია, რომელიც სასარგებლო იყო აჭარის ზონალური კულტივირებისათვის. საბჭოთა პერიოდში ბათუმში ჩამოსული თურქეთის რესპუბლიკის მიწათმოქმედების დეპარტამენტის წარმომადგენლები დაჟინებით ითხოვდნენ, რომ იოსებ ლიონიძეს (საბჭოთა კავშირის მთავრობის ნებართვით) მათთან ემუშავა, რათა დახმარებოდა თურქეთს შავი ზღვის სანაპიროს კულტივირებაში — საზღვრიდან ტრაპიზონამდე, მაგრამ სხვადასხვა მიზეზების გამო იოსებმა უარი განაცხადა თურქეთში წასვლაზე. === მოღვაწეობა ბაქოში === 1925 წელს იოსებ ლიონიძე [[ბაქო]]ში მიიწვიეს, სადაც მან სამი წელი იმუშავა. ამ ხნის მანძილზე მან სრულიად შეცვალა ქალაქის სახე — ბაქო დამშვენდა მწვანე ნარგავებითა და დეკორატიული ბაღებით. ბაქოში ყოფნის პერიოდში იოსები პარალელურად მუშაობდა მთელი აფშერონის ნახევარკუნძულის გამწვანების საკითხებზე, სადაც საფუძველი ჩაუყარა ქარსაცავ ზონებს. === ცხოვრების ბოლო წლები === ავადმყოფობის გამო იოსებ ლიონიძე სამუშაოდ თბილისში გადავიდა. მისი გაშენებულია [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ბაღი. სიცოცხლის ბოლო წლებში იოსები აგარის ქარხნის ტერიტორიაზე მდებარე დიდი დეკორატიული პარკის კეთილმოწყობაზე მუშაობდა. იოსებ ლიონიძე გარდაიცვალა 1938 წელს. nv86l5bbazab644ys4cpm3usxdqo9ft 4828501 4828478 2025-07-08T10:46:15Z Keto1918 148927 4828501 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Keto1918|Keto1918]].|8|07|2025}} '''იოსებ დიმიტრის ძე ლიონიძე''' (დ. [[1868]], [[კონდოლი]] — გ. [[1938]], [[თბილისი]]) — ქართველი აგრონომი, მებაღე-დეკორატორი, რომელმაც მნიშვნელოვან წვლილი შეიტანა ამიერკავკასიაში სუბტროპიკული კულტურების განვითარების საქმეში. == ბიოგრაფია == იოსებ ლიონიძე დაიბადა თელავის რაიონის სოფელ კონდოლში გაღარიბებული თავადის, დიმიტრი გაბრიელის ძე ლიონიძის ოჯახში. მისი პაპის მამა იყო გამოჩენილი სახელმწიფო მოღვაწე, [[ერეკლე II]]-ის კარის დიპლომატი და ერთგული მრჩეველი [[სოლომონ ლიონიძე]]. პირველდაწყებითი განათლება იოსებმა [[საცხენისი]]ს სასოფლო-სამეურნეო სკოლაში მიიღო. იგი აქ ინტერნატში ცხოვრობდა. ფიზიკური სისუსტის გამო იოსები არ გაამწესეს სამხედრო-საკადეტო კორპუსში, სადაც სწავლობდნენ მისი უფროსი ძმები. შემდეგ ის თბილისის საბაღოსნო სკოლაში შეიყვანეს, რომელიც 1889 წელს დაამთავრა. === კარიერის დასაწყისი === თბილისის საბაღოსნო სკოლის დამთავრების შემდეგ იოსებმა 1896 წლამდე იქვე იმუშავა მთავარ მებაღედ და სპეციალური საგნების მასწავლებლად. 1896 წელს ის მსხვილი მემამულეების ალექსანდრე და მარიამ ორბელიანების მამულში, სოფელ [[ლამისყანა]]ში გადავიდა. ორბელიანების მამულში მუშაობისას გაიცნო გერმანელი ქალი მარია ოსპარის ასული გრეფი, რომელიც აღმზრდელად მუშაობდა. მარია გრეფი განათლებული ქალი იყო, ფლობდა მრავალ ევროპულ ენას, პედაგოგიური განათლება ლონდონსა და პარიზში ჰქონდა მიღებული. მარია გრეფი ცოლად გაჰყვა იოსებ ლიონიძეს და სიცოცხლის ბოლომდე დარჩა საქართველოში. მეუღლემ დიდი წვლილი შეიტანა იოსების პროფესიულ განვითარებაში, მისი დახმარებით მან შეძლო გაცნობოდა მსოფლიო ლიტერატურას სოფლის მეურნეობის დარგში. === მოღვაწეობა ბათუმში === 1902 წელს იოსები ოჯახით ბათუმში გადავიდა და ქალაქის მთავარი მებაღე-აგრონომის თანამდებობაზე დაიწყო მუშაობა. ქალაქის მერის [[ივანე ანდრონიკაშვილი (აგრონომი)|ივანე ზაქარიას ძე ანდრონიკაშვილის]] მხარდაჭერით იოსებმა ფართოდ გაშალა მუშაობა ბათუმში სუბტროპიკული მცენარეების გასაშენებლად, ძირითადად "ალექსანდრეს ბაღსა" და "ბულვარში". მისი ხელმძღვანელობით ქალაქის ქუჩებში აიღეს აკაციები და მის ნაცვლად გააშენეს კალიფორნიის დაფნის ფოთოლი, პალმები და სხვა სუბტროპიკული მცენარეები. იოსები პარალელურად მუშაობდა დეკორატიულ, ციტრუსოვან და ხილის კულტურების სანერგეებში. იგი ყოველწლიურად 150 ათას ცალ ციტრუსოვან ნამყენს ახარებდა. 57 სახის საუკეთესო ჯიშის ვარდი. ქალაქის სხვადასხვა ადგილას სანერგეების შექმნამ ბიძგი მისცა აჭარაში სუბტროპიკული და დეკორატიული კულტურების განვითარებას. [[ბათუმის ბოტანიკური ბაღი]]ს შემქმნელი და ორგანიზატორი პროფესორი [[ანდრეი კრასნოვი]] და პროფესორი კოჩუნოვი იოსების ოჯახის ხშირი სტუმრები იყვნენ. ისინი ხშირად მიმართავდნენ მას რჩევისთვის, როგორც მებაღე-პრაქტიკოსს. იოსები აქტიურად მონაწილეობდა ბათუმის სასოფლო-სამეურნეო საზოგადოების ჟურნალ „სუბტროპიკების" გამოცემაში. ამასთან ერთად იყო [[ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება|ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების]] ბათუმის განყოფილების წევრი. 1913 წელს [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] გამოფენა "რუსული რივიერა"-ზე უმაღლესი ჯილდო წილად ხვდა ქალაქ ბათუმს და პერსონალურად იოსებ ლიონიძეს დეკორატიული და ციტრუსოვანი კულტურების გამოყვანისთვის. 1917 წელს იოსებმა ავადმყოფობის გამო ბათუმში სამსახური დატოვა. ბათუმის ქალაქის მმართველობამ იოსებ ლიონიძეს დაუნიშნა მუდმივი პენსია 200 მანეთის ოდენობით ოქროთი. === პროფესიული საქმიანობა საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში === 1918-1919 წლებში იოსები იყო ბორჯომის მიწა-წყლის მებაღეობის განყოფილების ხელმძღვანელი, 1920-1921 წლებში — თბილისის ბაღებისა და მინდვრების მეურნეობის უფროსი. 1921-1924 წლებში მუშაობდა კოოპერატიულ ორგანიზაციებში, იყო მეღვინეობის კოოპერატივის "კახეთის" მმართველობის წევრი, შემდეგ კი ხელმძღვანელობდა ამერიკული ვაზის სანერგეების ამხანაგობას მუკუზანში. 1924 წელს დაინიშნა აჭარის ასსრ მიწათმოქმედების სახალხო კომისარიატში სასოფლო-სამეურნეო განყოფილების გამგედ. მან შეადგინა ნაყოფის მომცემი იმ სუბტროპიკული მცენარეების სია, რომელიც სასარგებლო იყო აჭარის ზონალური კულტივირებისათვის. საბჭოთა პერიოდში ბათუმში ჩამოსული თურქეთის რესპუბლიკის მიწათმოქმედების დეპარტამენტის წარმომადგენლები დაჟინებით ითხოვდნენ, რომ იოსებ ლიონიძეს (საბჭოთა კავშირის მთავრობის ნებართვით) მათთან ემუშავა, რათა დახმარებოდა თურქეთს შავი ზღვის სანაპიროს კულტივირებაში — საზღვრიდან ტრაპიზონამდე, მაგრამ სხვადასხვა მიზეზების გამო იოსებმა უარი განაცხადა თურქეთში წასვლაზე. === მოღვაწეობა ბაქოში === 1925 წელს იოსებ ლიონიძე [[ბაქო]]ში მიიწვიეს, სადაც მან სამი წელი იმუშავა. ამ ხნის მანძილზე მან სრულიად შეცვალა ქალაქის სახე — ბაქო დამშვენდა მწვანე ნარგავებითა და დეკორატიული ბაღებით. ბაქოში ყოფნის პერიოდში იოსები პარალელურად მუშაობდა მთელი აფშერონის ნახევარკუნძულის გამწვანების საკითხებზე, სადაც საფუძველი ჩაუყარა ქარსაცავ ზონებს. === ცხოვრების ბოლო წლები === ავადმყოფობის გამო იოსებ ლიონიძე სამუშაოდ თბილისში გადავიდა. მისი გაშენებულია [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ბაღი. სიცოცხლის ბოლო წლებში იოსები აგარის ქარხნის ტერიტორიაზე მდებარე დიდი დეკორატიული პარკის კეთილმოწყობაზე მუშაობდა. იოსებ ლიონიძე გარდაიცვალა 1938 წელს. ==ლიტერატურა== *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472010 ნაცარაშვილი, ოთარ. კახეთის გამოჩენილი ადამიანები. – თბილისი: მერანი, 2001.] - გვ. 126-127. ==რესურსები ინტერნეტში== *{{nplg ბიოგრაფია|00016160}} *{{nplg ილია|00004275}} mrqmsg1azx705xmai5o0g8ea7725nxq 4828503 4828501 2025-07-08T10:48:11Z Keto1918 148927 4828503 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Keto1918|Keto1918]].|8|07|2025}} '''იოსებ დიმიტრის ძე ლიონიძე''' (დ. [[1868]], [[კონდოლი]] — გ. [[1938]], [[თბილისი]]) — ქართველი აგრონომი, მებაღე-დეკორატორი, რომელმაც მნიშვნელოვან წვლილი შეიტანა ამიერკავკასიაში სუბტროპიკული კულტურების განვითარების საქმეში. == ბიოგრაფია == იოსებ ლიონიძე დაიბადა თელავის რაიონის სოფელ კონდოლში გაღარიბებული თავადის, დიმიტრი გაბრიელის ძე ლიონიძის ოჯახში. მისი პაპის მამა იყო გამოჩენილი სახელმწიფო მოღვაწე, [[ერეკლე II]]-ის კარის დიპლომატი და ერთგული მრჩეველი [[სოლომონ ლიონიძე]]. პირველდაწყებითი განათლება იოსებმა [[საცხენისი]]ს სასოფლო-სამეურნეო სკოლაში მიიღო. იგი აქ ინტერნატში ცხოვრობდა. ფიზიკური სისუსტის გამო იოსები არ გაამწესეს სამხედრო-საკადეტო კორპუსში, სადაც სწავლობდნენ მისი უფროსი ძმები. შემდეგ ის თბილისის საბაღოსნო სკოლაში შეიყვანეს, რომელიც 1889 წელს დაამთავრა. === კარიერის დასაწყისი === თბილისის საბაღოსნო სკოლის დამთავრების შემდეგ იოსებმა 1896 წლამდე იქვე იმუშავა მთავარ მებაღედ და სპეციალური საგნების მასწავლებლად. 1896 წელს ის მსხვილი მემამულეების ალექსანდრე და მარიამ ორბელიანების მამულში, სოფელ [[ლამისყანა]]ში გადავიდა. ორბელიანების მამულში მუშაობისას გაიცნო გერმანელი ქალი მარია ოსპარის ასული გრეფი, რომელიც აღმზრდელად მუშაობდა. მარია გრეფი განათლებული ქალი იყო, ფლობდა მრავალ ევროპულ ენას, პედაგოგიური განათლება ლონდონსა და პარიზში ჰქონდა მიღებული. მარია გრეფი ცოლად გაჰყვა იოსებ ლიონიძეს და სიცოცხლის ბოლომდე დარჩა საქართველოში. მეუღლემ დიდი წვლილი შეიტანა იოსების პროფესიულ განვითარებაში, მისი დახმარებით მან შეძლო გაცნობოდა მსოფლიო ლიტერატურას სოფლის მეურნეობის დარგში. === მოღვაწეობა ბათუმში === 1902 წელს იოსები ოჯახით ბათუმში გადავიდა და ქალაქის მთავარი მებაღე-აგრონომის თანამდებობაზე დაიწყო მუშაობა. ქალაქის მერის [[ივანე ანდრონიკაშვილი (აგრონომი)|ივანე ზაქარიას ძე ანდრონიკაშვილის]] მხარდაჭერით იოსებმა ფართოდ გაშალა მუშაობა ბათუმში სუბტროპიკული მცენარეების გასაშენებლად, ძირითადად "ალექსანდრეს ბაღსა" და "ბულვარში". მისი ხელმძღვანელობით ქალაქის ქუჩებში აიღეს აკაციები და მის ნაცვლად გააშენეს კალიფორნიის დაფნის ფოთოლი, პალმები და სხვა სუბტროპიკული მცენარეები. იოსები პარალელურად მუშაობდა დეკორატიულ, ციტრუსოვან და ხილის კულტურების სანერგეებში. იგი ყოველწლიურად 150 ათას ცალ ციტრუსოვან ნამყენს ახარებდა. 57 სახის საუკეთესო ჯიშის ვარდი. ქალაქის სხვადასხვა ადგილას სანერგეების შექმნამ ბიძგი მისცა აჭარაში სუბტროპიკული და დეკორატიული კულტურების განვითარებას. [[ბათუმის ბოტანიკური ბაღი]]ს შემქმნელი და ორგანიზატორი პროფესორი [[ანდრეი კრასნოვი]] და პროფესორი კოჩუნოვი იოსების ოჯახის ხშირი სტუმრები იყვნენ. ისინი ხშირად მიმართავდნენ მას რჩევისთვის, როგორც მებაღე-პრაქტიკოსს. იოსები აქტიურად მონაწილეობდა ბათუმის სასოფლო-სამეურნეო საზოგადოების ჟურნალ „სუბტროპიკების" გამოცემაში. ამასთან ერთად იყო [[ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება|ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების]] ბათუმის განყოფილების წევრი. 1913 წელს [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] გამოფენა "რუსული რივიერა"-ზე უმაღლესი ჯილდო წილად ხვდა ქალაქ ბათუმს და პერსონალურად იოსებ ლიონიძეს დეკორატიული და ციტრუსოვანი კულტურების გამოყვანისთვის. 1917 წელს იოსებმა ავადმყოფობის გამო ბათუმში სამსახური დატოვა. ბათუმის ქალაქის მმართველობამ იოსებ ლიონიძეს დაუნიშნა მუდმივი პენსია 200 მანეთის ოდენობით ოქროთი. === პროფესიული საქმიანობა საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში === 1918-1919 წლებში იოსები იყო ბორჯომის მიწა-წყლის მებაღეობის განყოფილების ხელმძღვანელი, 1920-1921 წლებში — თბილისის ბაღებისა და მინდვრების მეურნეობის უფროსი. 1921-1924 წლებში მუშაობდა კოოპერატიულ ორგანიზაციებში, იყო მეღვინეობის კოოპერატივის "კახეთის" მმართველობის წევრი, შემდეგ კი ხელმძღვანელობდა ამერიკული ვაზის სანერგეების ამხანაგობას მუკუზანში. 1924 წელს დაინიშნა აჭარის ასსრ მიწათმოქმედების სახალხო კომისარიატში სასოფლო-სამეურნეო განყოფილების გამგედ. მან შეადგინა ნაყოფის მომცემი იმ სუბტროპიკული მცენარეების სია, რომელიც სასარგებლო იყო აჭარის ზონალური კულტივირებისათვის. საბჭოთა პერიოდში ბათუმში ჩამოსული თურქეთის რესპუბლიკის მიწათმოქმედების დეპარტამენტის წარმომადგენლები დაჟინებით ითხოვდნენ, რომ იოსებ ლიონიძეს (საბჭოთა კავშირის მთავრობის ნებართვით) მათთან ემუშავა, რათა დახმარებოდა თურქეთს შავი ზღვის სანაპიროს კულტივირებაში — საზღვრიდან ტრაპიზონამდე, მაგრამ სხვადასხვა მიზეზების გამო იოსებმა უარი განაცხადა თურქეთში წასვლაზე. === მოღვაწეობა ბაქოში === 1925 წელს იოსებ ლიონიძე [[ბაქო]]ში მიიწვიეს, სადაც მან სამი წელი იმუშავა. ამ ხნის მანძილზე მან სრულიად შეცვალა ქალაქის სახე — ბაქო დამშვენდა მწვანე ნარგავებითა და დეკორატიული ბაღებით. ბაქოში ყოფნის პერიოდში იოსები პარალელურად მუშაობდა მთელი აფშერონის ნახევარკუნძულის გამწვანების საკითხებზე, სადაც საფუძველი ჩაუყარა ქარსაცავ ზონებს. === ცხოვრების ბოლო წლები === ავადმყოფობის გამო იოსებ ლიონიძე სამუშაოდ თბილისში გადავიდა. მისი გაშენებულია [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ბაღი. სიცოცხლის ბოლო წლებში იოსები აგარის ქარხნის ტერიტორიაზე მდებარე დიდი დეკორატიული პარკის კეთილმოწყობაზე მუშაობდა. იოსებ ლიონიძე გარდაიცვალა 1938 წელს. ==ლიტერატურა== *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472010 ნაცარაშვილი, ოთარ. კახეთის გამოჩენილი ადამიანები. – თბილისი: მერანი, 2001.] - გვ. 126-127. ==რესურსები ინტერნეტში== *{{nplg ბიოგრაფია|00016160}} *{{nplg ილია|00004275}} {{DEFAULTSORT:ლიონიძე, იოსებ}} [[კატეგორია:დაბადებული 1868]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1938]] [[კატეგორია:ქართველი აგრონომები]] [[კატეგორია:ქართველი მებაღეები]] [[კატეგორია:ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების წევრები]] ib3pgbvko9ib8eg2p41jafwnuhpz1iq 4828504 4828503 2025-07-08T10:48:29Z Keto1918 148927 4828504 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Keto1918|Keto1918]].|8|07|2025}} '''იოსებ დიმიტრის ძე ლიონიძე''' (დ. [[1868]], [[კონდოლი]] — გ. [[1938]], [[თბილისი]]) — ქართველი აგრონომი, მებაღე-დეკორატორი, რომელმაც მნიშვნელოვან წვლილი შეიტანა ამიერკავკასიაში სუბტროპიკული კულტურების განვითარების საქმეში. == ბიოგრაფია == იოსებ ლიონიძე დაიბადა თელავის რაიონის სოფელ კონდოლში გაღარიბებული თავადის, დიმიტრი გაბრიელის ძე ლიონიძის ოჯახში. მისი პაპის მამა იყო გამოჩენილი სახელმწიფო მოღვაწე, [[ერეკლე II]]-ის კარის დიპლომატი და ერთგული მრჩეველი [[სოლომონ ლიონიძე]]. პირველდაწყებითი განათლება იოსებმა [[საცხენისი]]ს სასოფლო-სამეურნეო სკოლაში მიიღო. იგი აქ ინტერნატში ცხოვრობდა. ფიზიკური სისუსტის გამო იოსები არ გაამწესეს სამხედრო-საკადეტო კორპუსში, სადაც სწავლობდნენ მისი უფროსი ძმები. შემდეგ ის თბილისის საბაღოსნო სკოლაში შეიყვანეს, რომელიც 1889 წელს დაამთავრა. === კარიერის დასაწყისი === თბილისის საბაღოსნო სკოლის დამთავრების შემდეგ იოსებმა 1896 წლამდე იქვე იმუშავა მთავარ მებაღედ და სპეციალური საგნების მასწავლებლად. 1896 წელს ის მსხვილი მემამულეების ალექსანდრე და მარიამ ორბელიანების მამულში, სოფელ [[ლამისყანა]]ში გადავიდა. ორბელიანების მამულში მუშაობისას გაიცნო გერმანელი ქალი მარია ოსპარის ასული გრეფი, რომელიც აღმზრდელად მუშაობდა. მარია გრეფი განათლებული ქალი იყო, ფლობდა მრავალ ევროპულ ენას, პედაგოგიური განათლება ლონდონსა და პარიზში ჰქონდა მიღებული. მარია გრეფი ცოლად გაჰყვა იოსებ ლიონიძეს და სიცოცხლის ბოლომდე დარჩა საქართველოში. მეუღლემ დიდი წვლილი შეიტანა იოსების პროფესიულ განვითარებაში, მისი დახმარებით მან შეძლო გაცნობოდა მსოფლიო ლიტერატურას სოფლის მეურნეობის დარგში. === მოღვაწეობა ბათუმში === 1902 წელს იოსები ოჯახით ბათუმში გადავიდა და ქალაქის მთავარი მებაღე-აგრონომის თანამდებობაზე დაიწყო მუშაობა. ქალაქის მერის [[ივანე ანდრონიკაშვილი (აგრონომი)|ივანე ზაქარიას ძე ანდრონიკაშვილის]] მხარდაჭერით იოსებმა ფართოდ გაშალა მუშაობა ბათუმში სუბტროპიკული მცენარეების გასაშენებლად, ძირითადად "ალექსანდრეს ბაღსა" და "ბულვარში". მისი ხელმძღვანელობით ქალაქის ქუჩებში აიღეს აკაციები და მის ნაცვლად გააშენეს კალიფორნიის დაფნის ფოთოლი, პალმები და სხვა სუბტროპიკული მცენარეები. იოსები პარალელურად მუშაობდა დეკორატიულ, ციტრუსოვან და ხილის კულტურების სანერგეებში. იგი ყოველწლიურად 150 ათას ცალ ციტრუსოვან ნამყენს ახარებდა. 57 სახის საუკეთესო ჯიშის ვარდი. ქალაქის სხვადასხვა ადგილას სანერგეების შექმნამ ბიძგი მისცა აჭარაში სუბტროპიკული და დეკორატიული კულტურების განვითარებას. [[ბათუმის ბოტანიკური ბაღი]]ს შემქმნელი და ორგანიზატორი პროფესორი [[ანდრეი კრასნოვი]] და პროფესორი კოჩუნოვი იოსების ოჯახის ხშირი სტუმრები იყვნენ. ისინი ხშირად მიმართავდნენ მას რჩევისთვის, როგორც მებაღე-პრაქტიკოსს. იოსები აქტიურად მონაწილეობდა ბათუმის სასოფლო-სამეურნეო საზოგადოების ჟურნალ „სუბტროპიკების" გამოცემაში. ამასთან ერთად იყო [[ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება|ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების]] ბათუმის განყოფილების წევრი. 1913 წელს [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] გამოფენა "რუსული რივიერა"-ზე უმაღლესი ჯილდო წილად ხვდა ქალაქ ბათუმს და პერსონალურად იოსებ ლიონიძეს დეკორატიული და ციტრუსოვანი კულტურების გამოყვანისთვის. 1917 წელს იოსებმა ავადმყოფობის გამო ბათუმში სამსახური დატოვა. ბათუმის ქალაქის მმართველობამ იოსებ ლიონიძეს დაუნიშნა მუდმივი პენსია 200 მანეთის ოდენობით ოქროთი. === პროფესიული საქმიანობა საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში === 1918-1919 წლებში იოსები იყო ბორჯომის მიწა-წყლის მებაღეობის განყოფილების ხელმძღვანელი, 1920-1921 წლებში — თბილისის ბაღებისა და მინდვრების მეურნეობის უფროსი. 1921-1924 წლებში მუშაობდა კოოპერატიულ ორგანიზაციებში, იყო მეღვინეობის კოოპერატივის "კახეთის" მმართველობის წევრი, შემდეგ კი ხელმძღვანელობდა ამერიკული ვაზის სანერგეების ამხანაგობას მუკუზანში. 1924 წელს დაინიშნა აჭარის ასსრ მიწათმოქმედების სახალხო კომისარიატში სასოფლო-სამეურნეო განყოფილების გამგედ. მან შეადგინა ნაყოფის მომცემი იმ სუბტროპიკული მცენარეების სია, რომელიც სასარგებლო იყო აჭარის ზონალური კულტივირებისათვის. საბჭოთა პერიოდში ბათუმში ჩამოსული თურქეთის რესპუბლიკის მიწათმოქმედების დეპარტამენტის წარმომადგენლები დაჟინებით ითხოვდნენ, რომ იოსებ ლიონიძეს (საბჭოთა კავშირის მთავრობის ნებართვით) მათთან ემუშავა, რათა დახმარებოდა თურქეთს შავი ზღვის სანაპიროს კულტივირებაში — საზღვრიდან ტრაპიზონამდე, მაგრამ სხვადასხვა მიზეზების გამო იოსებმა უარი განაცხადა თურქეთში წასვლაზე. === მოღვაწეობა ბაქოში === 1925 წელს იოსებ ლიონიძე [[ბაქო]]ში მიიწვიეს, სადაც მან სამი წელი იმუშავა. ამ ხნის მანძილზე მან სრულიად შეცვალა ქალაქის სახე — ბაქო დამშვენდა მწვანე ნარგავებითა და დეკორატიული ბაღებით. ბაქოში ყოფნის პერიოდში იოსები პარალელურად მუშაობდა მთელი აფშერონის ნახევარკუნძულის გამწვანების საკითხებზე, სადაც საფუძველი ჩაუყარა ქარსაცავ ზონებს. === ცხოვრების ბოლო წლები === ავადმყოფობის გამო იოსებ ლიონიძე სამუშაოდ თბილისში გადავიდა. მისი გაშენებულია [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ბაღი. სიცოცხლის ბოლო წლებში იოსები აგარის ქარხნის ტერიტორიაზე მდებარე დიდი დეკორატიული პარკის კეთილმოწყობაზე მუშაობდა. იოსებ ლიონიძე გარდაიცვალა 1938 წელს. ==ლიტერატურა== *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472010 ნაცარაშვილი, ოთარ. კახეთის გამოჩენილი ადამიანები. – თბილისი: მერანი, 2001.] - გვ. 126-127. ==რესურსები ინტერნეტში== *{{nplg ბიოგრაფია|00016160}} *{{nplg ილია|00004275}} {{DEFAULTSORT:ლიონიძე, იოსებ}} [[კატეგორია:დაბადებული 1868]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1938]] [[კატეგორია:ქართველი აგრონომები]] [[კატეგორია:ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების წევრები]] 0hjwngpz3gscblgutc2p7nvsv5kdsh1 4828514 4828504 2025-07-08T11:04:12Z Keto1918 148927 /* ლიტერატურა */ 4828514 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Keto1918|Keto1918]].|8|07|2025}} '''იოსებ დიმიტრის ძე ლიონიძე''' (დ. [[1868]], [[კონდოლი]] — გ. [[1938]], [[თბილისი]]) — ქართველი აგრონომი, მებაღე-დეკორატორი, რომელმაც მნიშვნელოვან წვლილი შეიტანა ამიერკავკასიაში სუბტროპიკული კულტურების განვითარების საქმეში. == ბიოგრაფია == იოსებ ლიონიძე დაიბადა თელავის რაიონის სოფელ კონდოლში გაღარიბებული თავადის, დიმიტრი გაბრიელის ძე ლიონიძის ოჯახში. მისი პაპის მამა იყო გამოჩენილი სახელმწიფო მოღვაწე, [[ერეკლე II]]-ის კარის დიპლომატი და ერთგული მრჩეველი [[სოლომონ ლიონიძე]]. პირველდაწყებითი განათლება იოსებმა [[საცხენისი]]ს სასოფლო-სამეურნეო სკოლაში მიიღო. იგი აქ ინტერნატში ცხოვრობდა. ფიზიკური სისუსტის გამო იოსები არ გაამწესეს სამხედრო-საკადეტო კორპუსში, სადაც სწავლობდნენ მისი უფროსი ძმები. შემდეგ ის თბილისის საბაღოსნო სკოლაში შეიყვანეს, რომელიც 1889 წელს დაამთავრა. === კარიერის დასაწყისი === თბილისის საბაღოსნო სკოლის დამთავრების შემდეგ იოსებმა 1896 წლამდე იქვე იმუშავა მთავარ მებაღედ და სპეციალური საგნების მასწავლებლად. 1896 წელს ის მსხვილი მემამულეების ალექსანდრე და მარიამ ორბელიანების მამულში, სოფელ [[ლამისყანა]]ში გადავიდა. ორბელიანების მამულში მუშაობისას გაიცნო გერმანელი ქალი მარია ოსპარის ასული გრეფი, რომელიც აღმზრდელად მუშაობდა. მარია გრეფი განათლებული ქალი იყო, ფლობდა მრავალ ევროპულ ენას, პედაგოგიური განათლება ლონდონსა და პარიზში ჰქონდა მიღებული. მარია გრეფი ცოლად გაჰყვა იოსებ ლიონიძეს და სიცოცხლის ბოლომდე დარჩა საქართველოში. მეუღლემ დიდი წვლილი შეიტანა იოსების პროფესიულ განვითარებაში, მისი დახმარებით მან შეძლო გაცნობოდა მსოფლიო ლიტერატურას სოფლის მეურნეობის დარგში. === მოღვაწეობა ბათუმში === 1902 წელს იოსები ოჯახით ბათუმში გადავიდა და ქალაქის მთავარი მებაღე-აგრონომის თანამდებობაზე დაიწყო მუშაობა. ქალაქის მერის [[ივანე ანდრონიკაშვილი (აგრონომი)|ივანე ზაქარიას ძე ანდრონიკაშვილის]] მხარდაჭერით იოსებმა ფართოდ გაშალა მუშაობა ბათუმში სუბტროპიკული მცენარეების გასაშენებლად, ძირითადად "ალექსანდრეს ბაღსა" და "ბულვარში". მისი ხელმძღვანელობით ქალაქის ქუჩებში აიღეს აკაციები და მის ნაცვლად გააშენეს კალიფორნიის დაფნის ფოთოლი, პალმები და სხვა სუბტროპიკული მცენარეები. იოსები პარალელურად მუშაობდა დეკორატიულ, ციტრუსოვან და ხილის კულტურების სანერგეებში. იგი ყოველწლიურად 150 ათას ცალ ციტრუსოვან ნამყენს ახარებდა. 57 სახის საუკეთესო ჯიშის ვარდი. ქალაქის სხვადასხვა ადგილას სანერგეების შექმნამ ბიძგი მისცა აჭარაში სუბტროპიკული და დეკორატიული კულტურების განვითარებას. [[ბათუმის ბოტანიკური ბაღი]]ს შემქმნელი და ორგანიზატორი პროფესორი [[ანდრეი კრასნოვი]] და პროფესორი კოჩუნოვი იოსების ოჯახის ხშირი სტუმრები იყვნენ. ისინი ხშირად მიმართავდნენ მას რჩევისთვის, როგორც მებაღე-პრაქტიკოსს. იოსები აქტიურად მონაწილეობდა ბათუმის სასოფლო-სამეურნეო საზოგადოების ჟურნალ „სუბტროპიკების" გამოცემაში. ამასთან ერთად იყო [[ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება|ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების]] ბათუმის განყოფილების წევრი. 1913 წელს [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] გამოფენა "რუსული რივიერა"-ზე უმაღლესი ჯილდო წილად ხვდა ქალაქ ბათუმს და პერსონალურად იოსებ ლიონიძეს დეკორატიული და ციტრუსოვანი კულტურების გამოყვანისთვის. 1917 წელს იოსებმა ავადმყოფობის გამო ბათუმში სამსახური დატოვა. ბათუმის ქალაქის მმართველობამ იოსებ ლიონიძეს დაუნიშნა მუდმივი პენსია 200 მანეთის ოდენობით ოქროთი. === პროფესიული საქმიანობა საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში === 1918-1919 წლებში იოსები იყო ბორჯომის მიწა-წყლის მებაღეობის განყოფილების ხელმძღვანელი, 1920-1921 წლებში — თბილისის ბაღებისა და მინდვრების მეურნეობის უფროსი. 1921-1924 წლებში მუშაობდა კოოპერატიულ ორგანიზაციებში, იყო მეღვინეობის კოოპერატივის "კახეთის" მმართველობის წევრი, შემდეგ კი ხელმძღვანელობდა ამერიკული ვაზის სანერგეების ამხანაგობას მუკუზანში. 1924 წელს დაინიშნა აჭარის ასსრ მიწათმოქმედების სახალხო კომისარიატში სასოფლო-სამეურნეო განყოფილების გამგედ. მან შეადგინა ნაყოფის მომცემი იმ სუბტროპიკული მცენარეების სია, რომელიც სასარგებლო იყო აჭარის ზონალური კულტივირებისათვის. საბჭოთა პერიოდში ბათუმში ჩამოსული თურქეთის რესპუბლიკის მიწათმოქმედების დეპარტამენტის წარმომადგენლები დაჟინებით ითხოვდნენ, რომ იოსებ ლიონიძეს (საბჭოთა კავშირის მთავრობის ნებართვით) მათთან ემუშავა, რათა დახმარებოდა თურქეთს შავი ზღვის სანაპიროს კულტივირებაში — საზღვრიდან ტრაპიზონამდე, მაგრამ სხვადასხვა მიზეზების გამო იოსებმა უარი განაცხადა თურქეთში წასვლაზე. === მოღვაწეობა ბაქოში === 1925 წელს იოსებ ლიონიძე [[ბაქო]]ში მიიწვიეს, სადაც მან სამი წელი იმუშავა. ამ ხნის მანძილზე მან სრულიად შეცვალა ქალაქის სახე — ბაქო დამშვენდა მწვანე ნარგავებითა და დეკორატიული ბაღებით. ბაქოში ყოფნის პერიოდში იოსები პარალელურად მუშაობდა მთელი აფშერონის ნახევარკუნძულის გამწვანების საკითხებზე, სადაც საფუძველი ჩაუყარა ქარსაცავ ზონებს. === ცხოვრების ბოლო წლები === ავადმყოფობის გამო იოსებ ლიონიძე სამუშაოდ თბილისში გადავიდა. მისი გაშენებულია [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ბაღი. სიცოცხლის ბოლო წლებში იოსები აგარის ქარხნის ტერიტორიაზე მდებარე დიდი დეკორატიული პარკის კეთილმოწყობაზე მუშაობდა. იოსებ ლიონიძე გარდაიცვალა 1938 წელს. ==ლიტერატურა== *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472010 ნაცარაშვილი, ოთარ. კახეთის გამოჩენილი ადამიანები. – თბილისი: მერანი, 2001.] - გვ. 126-127. *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/500764 ჩხეიძე, თ., ქართველი აგრონომები. ნაწ. 1. – თბილისი : საქ. სსრ მეცნ. აკად. გამ-ბა და სტ., 1962.] – გვ. 109-115. ==რესურსები ინტერნეტში== *{{nplg ბიოგრაფია|00016160}} *{{nplg ილია|00004275}} {{DEFAULTSORT:ლიონიძე, იოსებ}} [[კატეგორია:დაბადებული 1868]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1938]] [[კატეგორია:ქართველი აგრონომები]] [[კატეგორია:ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების წევრები]] kc68aguhsl2x5pdwqns68ls0ozha279 4828518 4828514 2025-07-08T11:12:07Z Keto1918 148927 /* კარიერის დასაწყისი */ 4828518 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Keto1918|Keto1918]].|8|07|2025}} '''იოსებ დიმიტრის ძე ლიონიძე''' (დ. [[1868]], [[კონდოლი]] — გ. [[1938]], [[თბილისი]]) — ქართველი აგრონომი, მებაღე-დეკორატორი, რომელმაც მნიშვნელოვან წვლილი შეიტანა ამიერკავკასიაში სუბტროპიკული კულტურების განვითარების საქმეში. == ბიოგრაფია == იოსებ ლიონიძე დაიბადა თელავის რაიონის სოფელ კონდოლში გაღარიბებული თავადის, დიმიტრი გაბრიელის ძე ლიონიძის ოჯახში. მისი პაპის მამა იყო გამოჩენილი სახელმწიფო მოღვაწე, [[ერეკლე II]]-ის კარის დიპლომატი და ერთგული მრჩეველი [[სოლომონ ლიონიძე]]. პირველდაწყებითი განათლება იოსებმა [[საცხენისი]]ს სასოფლო-სამეურნეო სკოლაში მიიღო. იგი აქ ინტერნატში ცხოვრობდა. ფიზიკური სისუსტის გამო იოსები არ გაამწესეს სამხედრო-საკადეტო კორპუსში, სადაც სწავლობდნენ მისი უფროსი ძმები. შემდეგ ის თბილისის საბაღოსნო სკოლაში შეიყვანეს, რომელიც 1889 წელს დაამთავრა. === კარიერის დასაწყისი === თბილისის საბაღოსნო სკოლის დამთავრების შემდეგ იოსებმა 1896 წლამდე იქვე იმუშავა მთავარ მებაღედ და სპეციალური საგნების მასწავლებლად. 1896 წელს ის მსხვილი მემამულეების ალექსანდრე და მარიამ ორბელიანების მამულში, სოფელ [[ლამისყანა]]ში გადავიდა. ორბელიანების მამულში მუშაობისას გაიცნო გერმანელი ქალი მარია ოსპარის ასული გრეფი, რომელიც აღმზრდელად მუშაობდა. მარია გრეფი განათლებული ქალი იყო, ფლობდა მრავალ ევროპულ ენას, პედაგოგიური განათლება ლონდონსა და პარიზში ჰქონდა მიღებული. მარია გრეფი ცოლად გაჰყვა იოსებ ლიონიძეს და სიცოცხლის ბოლომდე დარჩა საქართველოში. მეუღლემ დიდი წვლილი შეიტანა იოსების პროფესიულ განვითარებაში, მისი დახმარებით მან შეძლო გაცნობოდა მსოფლიო ლიტერატურას სოფლის მეურნეობის დარგში. იოსები საზღვარგარეთიდან იწერდა სპეციალურ ლიტერატურას. ცოდნის გაღრმავების მიზნით იოსებმა მეუღლესთან ერთად იმოგზაურა გერმანიის სხვადასხვა რეგიონში, სადაც დაჰყო 1901 წლამდე. აქ იგი მუშაობდა მებაღეობის საკითხებზე. === მოღვაწეობა ბათუმში === 1902 წელს იოსები ოჯახით ბათუმში გადავიდა და ქალაქის მთავარი მებაღე-აგრონომის თანამდებობაზე დაიწყო მუშაობა. ქალაქის მერის [[ივანე ანდრონიკაშვილი (აგრონომი)|ივანე ზაქარიას ძე ანდრონიკაშვილის]] მხარდაჭერით იოსებმა ფართოდ გაშალა მუშაობა ბათუმში სუბტროპიკული მცენარეების გასაშენებლად, ძირითადად "ალექსანდრეს ბაღსა" და "ბულვარში". მისი ხელმძღვანელობით ქალაქის ქუჩებში აიღეს აკაციები და მის ნაცვლად გააშენეს კალიფორნიის დაფნის ფოთოლი, პალმები და სხვა სუბტროპიკული მცენარეები. იოსები პარალელურად მუშაობდა დეკორატიულ, ციტრუსოვან და ხილის კულტურების სანერგეებში. იგი ყოველწლიურად 150 ათას ცალ ციტრუსოვან ნამყენს ახარებდა. 57 სახის საუკეთესო ჯიშის ვარდი. ქალაქის სხვადასხვა ადგილას სანერგეების შექმნამ ბიძგი მისცა აჭარაში სუბტროპიკული და დეკორატიული კულტურების განვითარებას. [[ბათუმის ბოტანიკური ბაღი]]ს შემქმნელი და ორგანიზატორი პროფესორი [[ანდრეი კრასნოვი]] და პროფესორი კოჩუნოვი იოსების ოჯახის ხშირი სტუმრები იყვნენ. ისინი ხშირად მიმართავდნენ მას რჩევისთვის, როგორც მებაღე-პრაქტიკოსს. იოსები აქტიურად მონაწილეობდა ბათუმის სასოფლო-სამეურნეო საზოგადოების ჟურნალ „სუბტროპიკების" გამოცემაში. ამასთან ერთად იყო [[ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება|ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების]] ბათუმის განყოფილების წევრი. 1913 წელს [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] გამოფენა "რუსული რივიერა"-ზე უმაღლესი ჯილდო წილად ხვდა ქალაქ ბათუმს და პერსონალურად იოსებ ლიონიძეს დეკორატიული და ციტრუსოვანი კულტურების გამოყვანისთვის. 1917 წელს იოსებმა ავადმყოფობის გამო ბათუმში სამსახური დატოვა. ბათუმის ქალაქის მმართველობამ იოსებ ლიონიძეს დაუნიშნა მუდმივი პენსია 200 მანეთის ოდენობით ოქროთი. === პროფესიული საქმიანობა საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში === 1918-1919 წლებში იოსები იყო ბორჯომის მიწა-წყლის მებაღეობის განყოფილების ხელმძღვანელი, 1920-1921 წლებში — თბილისის ბაღებისა და მინდვრების მეურნეობის უფროსი. 1921-1924 წლებში მუშაობდა კოოპერატიულ ორგანიზაციებში, იყო მეღვინეობის კოოპერატივის "კახეთის" მმართველობის წევრი, შემდეგ კი ხელმძღვანელობდა ამერიკული ვაზის სანერგეების ამხანაგობას მუკუზანში. 1924 წელს დაინიშნა აჭარის ასსრ მიწათმოქმედების სახალხო კომისარიატში სასოფლო-სამეურნეო განყოფილების გამგედ. მან შეადგინა ნაყოფის მომცემი იმ სუბტროპიკული მცენარეების სია, რომელიც სასარგებლო იყო აჭარის ზონალური კულტივირებისათვის. საბჭოთა პერიოდში ბათუმში ჩამოსული თურქეთის რესპუბლიკის მიწათმოქმედების დეპარტამენტის წარმომადგენლები დაჟინებით ითხოვდნენ, რომ იოსებ ლიონიძეს (საბჭოთა კავშირის მთავრობის ნებართვით) მათთან ემუშავა, რათა დახმარებოდა თურქეთს შავი ზღვის სანაპიროს კულტივირებაში — საზღვრიდან ტრაპიზონამდე, მაგრამ სხვადასხვა მიზეზების გამო იოსებმა უარი განაცხადა თურქეთში წასვლაზე. === მოღვაწეობა ბაქოში === 1925 წელს იოსებ ლიონიძე [[ბაქო]]ში მიიწვიეს, სადაც მან სამი წელი იმუშავა. ამ ხნის მანძილზე მან სრულიად შეცვალა ქალაქის სახე — ბაქო დამშვენდა მწვანე ნარგავებითა და დეკორატიული ბაღებით. ბაქოში ყოფნის პერიოდში იოსები პარალელურად მუშაობდა მთელი აფშერონის ნახევარკუნძულის გამწვანების საკითხებზე, სადაც საფუძველი ჩაუყარა ქარსაცავ ზონებს. === ცხოვრების ბოლო წლები === ავადმყოფობის გამო იოსებ ლიონიძე სამუშაოდ თბილისში გადავიდა. მისი გაშენებულია [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ბაღი. სიცოცხლის ბოლო წლებში იოსები აგარის ქარხნის ტერიტორიაზე მდებარე დიდი დეკორატიული პარკის კეთილმოწყობაზე მუშაობდა. იოსებ ლიონიძე გარდაიცვალა 1938 წელს. ==ლიტერატურა== *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472010 ნაცარაშვილი, ოთარ. კახეთის გამოჩენილი ადამიანები. – თბილისი: მერანი, 2001.] - გვ. 126-127. *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/500764 ჩხეიძე, თ., ქართველი აგრონომები. ნაწ. 1. – თბილისი : საქ. სსრ მეცნ. აკად. გამ-ბა და სტ., 1962.] – გვ. 109-115. ==რესურსები ინტერნეტში== *{{nplg ბიოგრაფია|00016160}} *{{nplg ილია|00004275}} {{DEFAULTSORT:ლიონიძე, იოსებ}} [[კატეგორია:დაბადებული 1868]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1938]] [[კატეგორია:ქართველი აგრონომები]] [[კატეგორია:ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების წევრები]] esvnc9i7s6mg6krfp6n3x2iecv0krme 4828523 4828518 2025-07-08T11:16:46Z Keto1918 148927 /* მოღვაწეობა ბაქოში */ 4828523 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Keto1918|Keto1918]].|8|07|2025}} '''იოსებ დიმიტრის ძე ლიონიძე''' (დ. [[1868]], [[კონდოლი]] — გ. [[1938]], [[თბილისი]]) — ქართველი აგრონომი, მებაღე-დეკორატორი, რომელმაც მნიშვნელოვან წვლილი შეიტანა ამიერკავკასიაში სუბტროპიკული კულტურების განვითარების საქმეში. == ბიოგრაფია == იოსებ ლიონიძე დაიბადა თელავის რაიონის სოფელ კონდოლში გაღარიბებული თავადის, დიმიტრი გაბრიელის ძე ლიონიძის ოჯახში. მისი პაპის მამა იყო გამოჩენილი სახელმწიფო მოღვაწე, [[ერეკლე II]]-ის კარის დიპლომატი და ერთგული მრჩეველი [[სოლომონ ლიონიძე]]. პირველდაწყებითი განათლება იოსებმა [[საცხენისი]]ს სასოფლო-სამეურნეო სკოლაში მიიღო. იგი აქ ინტერნატში ცხოვრობდა. ფიზიკური სისუსტის გამო იოსები არ გაამწესეს სამხედრო-საკადეტო კორპუსში, სადაც სწავლობდნენ მისი უფროსი ძმები. შემდეგ ის თბილისის საბაღოსნო სკოლაში შეიყვანეს, რომელიც 1889 წელს დაამთავრა. === კარიერის დასაწყისი === თბილისის საბაღოსნო სკოლის დამთავრების შემდეგ იოსებმა 1896 წლამდე იქვე იმუშავა მთავარ მებაღედ და სპეციალური საგნების მასწავლებლად. 1896 წელს ის მსხვილი მემამულეების ალექსანდრე და მარიამ ორბელიანების მამულში, სოფელ [[ლამისყანა]]ში გადავიდა. ორბელიანების მამულში მუშაობისას გაიცნო გერმანელი ქალი მარია ოსპარის ასული გრეფი, რომელიც აღმზრდელად მუშაობდა. მარია გრეფი განათლებული ქალი იყო, ფლობდა მრავალ ევროპულ ენას, პედაგოგიური განათლება ლონდონსა და პარიზში ჰქონდა მიღებული. მარია გრეფი ცოლად გაჰყვა იოსებ ლიონიძეს და სიცოცხლის ბოლომდე დარჩა საქართველოში. მეუღლემ დიდი წვლილი შეიტანა იოსების პროფესიულ განვითარებაში, მისი დახმარებით მან შეძლო გაცნობოდა მსოფლიო ლიტერატურას სოფლის მეურნეობის დარგში. იოსები საზღვარგარეთიდან იწერდა სპეციალურ ლიტერატურას. ცოდნის გაღრმავების მიზნით იოსებმა მეუღლესთან ერთად იმოგზაურა გერმანიის სხვადასხვა რეგიონში, სადაც დაჰყო 1901 წლამდე. აქ იგი მუშაობდა მებაღეობის საკითხებზე. === მოღვაწეობა ბათუმში === 1902 წელს იოსები ოჯახით ბათუმში გადავიდა და ქალაქის მთავარი მებაღე-აგრონომის თანამდებობაზე დაიწყო მუშაობა. ქალაქის მერის [[ივანე ანდრონიკაშვილი (აგრონომი)|ივანე ზაქარიას ძე ანდრონიკაშვილის]] მხარდაჭერით იოსებმა ფართოდ გაშალა მუშაობა ბათუმში სუბტროპიკული მცენარეების გასაშენებლად, ძირითადად "ალექსანდრეს ბაღსა" და "ბულვარში". მისი ხელმძღვანელობით ქალაქის ქუჩებში აიღეს აკაციები და მის ნაცვლად გააშენეს კალიფორნიის დაფნის ფოთოლი, პალმები და სხვა სუბტროპიკული მცენარეები. იოსები პარალელურად მუშაობდა დეკორატიულ, ციტრუსოვან და ხილის კულტურების სანერგეებში. იგი ყოველწლიურად 150 ათას ცალ ციტრუსოვან ნამყენს ახარებდა. 57 სახის საუკეთესო ჯიშის ვარდი. ქალაქის სხვადასხვა ადგილას სანერგეების შექმნამ ბიძგი მისცა აჭარაში სუბტროპიკული და დეკორატიული კულტურების განვითარებას. [[ბათუმის ბოტანიკური ბაღი]]ს შემქმნელი და ორგანიზატორი პროფესორი [[ანდრეი კრასნოვი]] და პროფესორი კოჩუნოვი იოსების ოჯახის ხშირი სტუმრები იყვნენ. ისინი ხშირად მიმართავდნენ მას რჩევისთვის, როგორც მებაღე-პრაქტიკოსს. იოსები აქტიურად მონაწილეობდა ბათუმის სასოფლო-სამეურნეო საზოგადოების ჟურნალ „სუბტროპიკების" გამოცემაში. ამასთან ერთად იყო [[ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება|ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების]] ბათუმის განყოფილების წევრი. 1913 წელს [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] გამოფენა "რუსული რივიერა"-ზე უმაღლესი ჯილდო წილად ხვდა ქალაქ ბათუმს და პერსონალურად იოსებ ლიონიძეს დეკორატიული და ციტრუსოვანი კულტურების გამოყვანისთვის. 1917 წელს იოსებმა ავადმყოფობის გამო ბათუმში სამსახური დატოვა. ბათუმის ქალაქის მმართველობამ იოსებ ლიონიძეს დაუნიშნა მუდმივი პენსია 200 მანეთის ოდენობით ოქროთი. === პროფესიული საქმიანობა საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში === 1918-1919 წლებში იოსები იყო ბორჯომის მიწა-წყლის მებაღეობის განყოფილების ხელმძღვანელი, 1920-1921 წლებში — თბილისის ბაღებისა და მინდვრების მეურნეობის უფროსი. 1921-1924 წლებში მუშაობდა კოოპერატიულ ორგანიზაციებში, იყო მეღვინეობის კოოპერატივის "კახეთის" მმართველობის წევრი, შემდეგ კი ხელმძღვანელობდა ამერიკული ვაზის სანერგეების ამხანაგობას მუკუზანში. 1924 წელს დაინიშნა აჭარის ასსრ მიწათმოქმედების სახალხო კომისარიატში სასოფლო-სამეურნეო განყოფილების გამგედ. მან შეადგინა ნაყოფის მომცემი იმ სუბტროპიკული მცენარეების სია, რომელიც სასარგებლო იყო აჭარის ზონალური კულტივირებისათვის. საბჭოთა პერიოდში ბათუმში ჩამოსული თურქეთის რესპუბლიკის მიწათმოქმედების დეპარტამენტის წარმომადგენლები დაჟინებით ითხოვდნენ, რომ იოსებ ლიონიძეს (საბჭოთა კავშირის მთავრობის ნებართვით) მათთან ემუშავა, რათა დახმარებოდა თურქეთს შავი ზღვის სანაპიროს კულტივირებაში — საზღვრიდან ტრაპიზონამდე, მაგრამ სხვადასხვა მიზეზების გამო იოსებმა უარი განაცხადა თურქეთში წასვლაზე. === მოღვაწეობა ბაქოში === 1925 წელს იოსებ ლიონიძე [[ბაქო]]ში მიიწვიეს, სადაც მან სამი წელი იმუშავა. ამ ხნის მანძილზე მან სრულიად შეცვალა ქალაქის სახე — ბაქო დამშვენდა მწვანე ნარგავებითა და დეკორატიული ბაღებით. ბაქოში ყოფნის პერიოდში იოსები პარალელურად მუშაობდა მთელი აფშერონის ნახევარკუნძულის გამწვანების საკითხებზე, სადაც საფუძველი ჩაუყარა ქარსაცავ ზონებს, მოამზადა მასალები ბოტანიკური ბაღის გასაშენებლად, შეიმუშავა ნიადაგის დამუშავების ახალი, უფრო სრულყოფილი მეთოდები. მისი ინიციატივით დაარსდა საბაღოსნო სკოლები. === ცხოვრების ბოლო წლები === ავადმყოფობის გამო იოსებ ლიონიძე სამუშაოდ თბილისში გადავიდა. მისი გაშენებულია [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ბაღი. სიცოცხლის ბოლო წლებში იოსები აგარის ქარხნის ტერიტორიაზე მდებარე დიდი დეკორატიული პარკის კეთილმოწყობაზე მუშაობდა. იოსებ ლიონიძე გარდაიცვალა 1938 წელს. ==ლიტერატურა== *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472010 ნაცარაშვილი, ოთარ. კახეთის გამოჩენილი ადამიანები. – თბილისი: მერანი, 2001.] - გვ. 126-127. *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/500764 ჩხეიძე, თ., ქართველი აგრონომები. ნაწ. 1. – თბილისი : საქ. სსრ მეცნ. აკად. გამ-ბა და სტ., 1962.] – გვ. 109-115. ==რესურსები ინტერნეტში== *{{nplg ბიოგრაფია|00016160}} *{{nplg ილია|00004275}} {{DEFAULTSORT:ლიონიძე, იოსებ}} [[კატეგორია:დაბადებული 1868]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1938]] [[კატეგორია:ქართველი აგრონომები]] [[კატეგორია:ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების წევრები]] ed2iji4ajvtkie95judtnrk802y0bkg 4828526 4828523 2025-07-08T11:17:36Z Keto1918 148927 /* ცხოვრების ბოლო წლები */ 4828526 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Keto1918|Keto1918]].|8|07|2025}} '''იოსებ დიმიტრის ძე ლიონიძე''' (დ. [[1868]], [[კონდოლი]] — გ. [[1938]], [[თბილისი]]) — ქართველი აგრონომი, მებაღე-დეკორატორი, რომელმაც მნიშვნელოვან წვლილი შეიტანა ამიერკავკასიაში სუბტროპიკული კულტურების განვითარების საქმეში. == ბიოგრაფია == იოსებ ლიონიძე დაიბადა თელავის რაიონის სოფელ კონდოლში გაღარიბებული თავადის, დიმიტრი გაბრიელის ძე ლიონიძის ოჯახში. მისი პაპის მამა იყო გამოჩენილი სახელმწიფო მოღვაწე, [[ერეკლე II]]-ის კარის დიპლომატი და ერთგული მრჩეველი [[სოლომონ ლიონიძე]]. პირველდაწყებითი განათლება იოსებმა [[საცხენისი]]ს სასოფლო-სამეურნეო სკოლაში მიიღო. იგი აქ ინტერნატში ცხოვრობდა. ფიზიკური სისუსტის გამო იოსები არ გაამწესეს სამხედრო-საკადეტო კორპუსში, სადაც სწავლობდნენ მისი უფროსი ძმები. შემდეგ ის თბილისის საბაღოსნო სკოლაში შეიყვანეს, რომელიც 1889 წელს დაამთავრა. === კარიერის დასაწყისი === თბილისის საბაღოსნო სკოლის დამთავრების შემდეგ იოსებმა 1896 წლამდე იქვე იმუშავა მთავარ მებაღედ და სპეციალური საგნების მასწავლებლად. 1896 წელს ის მსხვილი მემამულეების ალექსანდრე და მარიამ ორბელიანების მამულში, სოფელ [[ლამისყანა]]ში გადავიდა. ორბელიანების მამულში მუშაობისას გაიცნო გერმანელი ქალი მარია ოსპარის ასული გრეფი, რომელიც აღმზრდელად მუშაობდა. მარია გრეფი განათლებული ქალი იყო, ფლობდა მრავალ ევროპულ ენას, პედაგოგიური განათლება ლონდონსა და პარიზში ჰქონდა მიღებული. მარია გრეფი ცოლად გაჰყვა იოსებ ლიონიძეს და სიცოცხლის ბოლომდე დარჩა საქართველოში. მეუღლემ დიდი წვლილი შეიტანა იოსების პროფესიულ განვითარებაში, მისი დახმარებით მან შეძლო გაცნობოდა მსოფლიო ლიტერატურას სოფლის მეურნეობის დარგში. იოსები საზღვარგარეთიდან იწერდა სპეციალურ ლიტერატურას. ცოდნის გაღრმავების მიზნით იოსებმა მეუღლესთან ერთად იმოგზაურა გერმანიის სხვადასხვა რეგიონში, სადაც დაჰყო 1901 წლამდე. აქ იგი მუშაობდა მებაღეობის საკითხებზე. === მოღვაწეობა ბათუმში === 1902 წელს იოსები ოჯახით ბათუმში გადავიდა და ქალაქის მთავარი მებაღე-აგრონომის თანამდებობაზე დაიწყო მუშაობა. ქალაქის მერის [[ივანე ანდრონიკაშვილი (აგრონომი)|ივანე ზაქარიას ძე ანდრონიკაშვილის]] მხარდაჭერით იოსებმა ფართოდ გაშალა მუშაობა ბათუმში სუბტროპიკული მცენარეების გასაშენებლად, ძირითადად "ალექსანდრეს ბაღსა" და "ბულვარში". მისი ხელმძღვანელობით ქალაქის ქუჩებში აიღეს აკაციები და მის ნაცვლად გააშენეს კალიფორნიის დაფნის ფოთოლი, პალმები და სხვა სუბტროპიკული მცენარეები. იოსები პარალელურად მუშაობდა დეკორატიულ, ციტრუსოვან და ხილის კულტურების სანერგეებში. იგი ყოველწლიურად 150 ათას ცალ ციტრუსოვან ნამყენს ახარებდა. 57 სახის საუკეთესო ჯიშის ვარდი. ქალაქის სხვადასხვა ადგილას სანერგეების შექმნამ ბიძგი მისცა აჭარაში სუბტროპიკული და დეკორატიული კულტურების განვითარებას. [[ბათუმის ბოტანიკური ბაღი]]ს შემქმნელი და ორგანიზატორი პროფესორი [[ანდრეი კრასნოვი]] და პროფესორი კოჩუნოვი იოსების ოჯახის ხშირი სტუმრები იყვნენ. ისინი ხშირად მიმართავდნენ მას რჩევისთვის, როგორც მებაღე-პრაქტიკოსს. იოსები აქტიურად მონაწილეობდა ბათუმის სასოფლო-სამეურნეო საზოგადოების ჟურნალ „სუბტროპიკების" გამოცემაში. ამასთან ერთად იყო [[ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება|ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების]] ბათუმის განყოფილების წევრი. 1913 წელს [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] გამოფენა "რუსული რივიერა"-ზე უმაღლესი ჯილდო წილად ხვდა ქალაქ ბათუმს და პერსონალურად იოსებ ლიონიძეს დეკორატიული და ციტრუსოვანი კულტურების გამოყვანისთვის. 1917 წელს იოსებმა ავადმყოფობის გამო ბათუმში სამსახური დატოვა. ბათუმის ქალაქის მმართველობამ იოსებ ლიონიძეს დაუნიშნა მუდმივი პენსია 200 მანეთის ოდენობით ოქროთი. === პროფესიული საქმიანობა საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში === 1918-1919 წლებში იოსები იყო ბორჯომის მიწა-წყლის მებაღეობის განყოფილების ხელმძღვანელი, 1920-1921 წლებში — თბილისის ბაღებისა და მინდვრების მეურნეობის უფროსი. 1921-1924 წლებში მუშაობდა კოოპერატიულ ორგანიზაციებში, იყო მეღვინეობის კოოპერატივის "კახეთის" მმართველობის წევრი, შემდეგ კი ხელმძღვანელობდა ამერიკული ვაზის სანერგეების ამხანაგობას მუკუზანში. 1924 წელს დაინიშნა აჭარის ასსრ მიწათმოქმედების სახალხო კომისარიატში სასოფლო-სამეურნეო განყოფილების გამგედ. მან შეადგინა ნაყოფის მომცემი იმ სუბტროპიკული მცენარეების სია, რომელიც სასარგებლო იყო აჭარის ზონალური კულტივირებისათვის. საბჭოთა პერიოდში ბათუმში ჩამოსული თურქეთის რესპუბლიკის მიწათმოქმედების დეპარტამენტის წარმომადგენლები დაჟინებით ითხოვდნენ, რომ იოსებ ლიონიძეს (საბჭოთა კავშირის მთავრობის ნებართვით) მათთან ემუშავა, რათა დახმარებოდა თურქეთს შავი ზღვის სანაპიროს კულტივირებაში — საზღვრიდან ტრაპიზონამდე, მაგრამ სხვადასხვა მიზეზების გამო იოსებმა უარი განაცხადა თურქეთში წასვლაზე. === მოღვაწეობა ბაქოში === 1925 წელს იოსებ ლიონიძე [[ბაქო]]ში მიიწვიეს, სადაც მან სამი წელი იმუშავა. ამ ხნის მანძილზე მან სრულიად შეცვალა ქალაქის სახე — ბაქო დამშვენდა მწვანე ნარგავებითა და დეკორატიული ბაღებით. ბაქოში ყოფნის პერიოდში იოსები პარალელურად მუშაობდა მთელი აფშერონის ნახევარკუნძულის გამწვანების საკითხებზე, სადაც საფუძველი ჩაუყარა ქარსაცავ ზონებს, მოამზადა მასალები ბოტანიკური ბაღის გასაშენებლად, შეიმუშავა ნიადაგის დამუშავების ახალი, უფრო სრულყოფილი მეთოდები. მისი ინიციატივით დაარსდა საბაღოსნო სკოლები. === ცხოვრების ბოლო წლები === ავადმყოფობის გამო იოსებ ლიონიძე სამუშაოდ თბილისში გადავიდა. მისი გაშენებულია [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ბაღი. სიცოცხლის ბოლო წლებში იოსები აგარის ქარხნის ტერიტორიაზე მდებარე დიდი დეკორატიული პარკის კეთილმოწყობაზე მუშაობდა. იოსებ ლიონიძე გარდაიცვალა 1938 წლის ოქტომბერში. ==ლიტერატურა== *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472010 ნაცარაშვილი, ოთარ. კახეთის გამოჩენილი ადამიანები. – თბილისი: მერანი, 2001.] - გვ. 126-127. *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/500764 ჩხეიძე, თ., ქართველი აგრონომები. ნაწ. 1. – თბილისი : საქ. სსრ მეცნ. აკად. გამ-ბა და სტ., 1962.] – გვ. 109-115. ==რესურსები ინტერნეტში== *{{nplg ბიოგრაფია|00016160}} *{{nplg ილია|00004275}} {{DEFAULTSORT:ლიონიძე, იოსებ}} [[კატეგორია:დაბადებული 1868]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1938]] [[კატეგორია:ქართველი აგრონომები]] [[კატეგორია:ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების წევრები]] 8difvxq0cjyx5h7t157bf8z9dssi9mf 4828538 4828526 2025-07-08T11:30:11Z Keto1918 148927 /* კარიერის დასაწყისი */ 4828538 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Keto1918|Keto1918]].|8|07|2025}} '''იოსებ დიმიტრის ძე ლიონიძე''' (დ. [[1868]], [[კონდოლი]] — გ. [[1938]], [[თბილისი]]) — ქართველი აგრონომი, მებაღე-დეკორატორი, რომელმაც მნიშვნელოვან წვლილი შეიტანა ამიერკავკასიაში სუბტროპიკული კულტურების განვითარების საქმეში. == ბიოგრაფია == იოსებ ლიონიძე დაიბადა თელავის რაიონის სოფელ კონდოლში გაღარიბებული თავადის, დიმიტრი გაბრიელის ძე ლიონიძის ოჯახში. მისი პაპის მამა იყო გამოჩენილი სახელმწიფო მოღვაწე, [[ერეკლე II]]-ის კარის დიპლომატი და ერთგული მრჩეველი [[სოლომონ ლიონიძე]]. პირველდაწყებითი განათლება იოსებმა [[საცხენისი]]ს სასოფლო-სამეურნეო სკოლაში მიიღო. იგი აქ ინტერნატში ცხოვრობდა. ფიზიკური სისუსტის გამო იოსები არ გაამწესეს სამხედრო-საკადეტო კორპუსში, სადაც სწავლობდნენ მისი უფროსი ძმები. შემდეგ ის თბილისის საბაღოსნო სკოლაში შეიყვანეს, რომელიც 1889 წელს დაამთავრა. === კარიერის დასაწყისი === [[ფაილი:იოსებ ლიონიძე ოჯახთან ერთად.jpg|მინი|იოსებ ლიონიძე ოჯახთან ერთად]] თბილისის საბაღოსნო სკოლის დამთავრების შემდეგ იოსებმა 1896 წლამდე იქვე იმუშავა მთავარ მებაღედ და სპეციალური საგნების მასწავლებლად. 1896 წელს ის მსხვილი მემამულეების ალექსანდრე და მარიამ ორბელიანების მამულში, სოფელ [[ლამისყანა]]ში გადავიდა. ორბელიანების მამულში მუშაობისას გაიცნო გერმანელი ქალი მარია ოსპარის ასული გრეფი, რომელიც აღმზრდელად მუშაობდა. მარია გრეფი განათლებული ქალი იყო, ფლობდა მრავალ ევროპულ ენას, პედაგოგიური განათლება ლონდონსა და პარიზში ჰქონდა მიღებული. მარია გრეფი ცოლად გაჰყვა იოსებ ლიონიძეს და სიცოცხლის ბოლომდე დარჩა საქართველოში. მეუღლემ დიდი წვლილი შეიტანა იოსების პროფესიულ განვითარებაში, მისი დახმარებით მან შეძლო გაცნობოდა მსოფლიო ლიტერატურას სოფლის მეურნეობის დარგში. იოსები საზღვარგარეთიდან იწერდა სპეციალურ ლიტერატურას. ცოდნის გაღრმავების მიზნით იოსებმა მეუღლესთან ერთად იმოგზაურა გერმანიის სხვადასხვა რეგიონში, სადაც დაჰყო 1901 წლამდე. აქ იგი მუშაობდა მებაღეობის საკითხებზე. === მოღვაწეობა ბათუმში === 1902 წელს იოსები ოჯახით ბათუმში გადავიდა და ქალაქის მთავარი მებაღე-აგრონომის თანამდებობაზე დაიწყო მუშაობა. ქალაქის მერის [[ივანე ანდრონიკაშვილი (აგრონომი)|ივანე ზაქარიას ძე ანდრონიკაშვილის]] მხარდაჭერით იოსებმა ფართოდ გაშალა მუშაობა ბათუმში სუბტროპიკული მცენარეების გასაშენებლად, ძირითადად "ალექსანდრეს ბაღსა" და "ბულვარში". მისი ხელმძღვანელობით ქალაქის ქუჩებში აიღეს აკაციები და მის ნაცვლად გააშენეს კალიფორნიის დაფნის ფოთოლი, პალმები და სხვა სუბტროპიკული მცენარეები. იოსები პარალელურად მუშაობდა დეკორატიულ, ციტრუსოვან და ხილის კულტურების სანერგეებში. იგი ყოველწლიურად 150 ათას ცალ ციტრუსოვან ნამყენს ახარებდა. 57 სახის საუკეთესო ჯიშის ვარდი. ქალაქის სხვადასხვა ადგილას სანერგეების შექმნამ ბიძგი მისცა აჭარაში სუბტროპიკული და დეკორატიული კულტურების განვითარებას. [[ბათუმის ბოტანიკური ბაღი]]ს შემქმნელი და ორგანიზატორი პროფესორი [[ანდრეი კრასნოვი]] და პროფესორი კოჩუნოვი იოსების ოჯახის ხშირი სტუმრები იყვნენ. ისინი ხშირად მიმართავდნენ მას რჩევისთვის, როგორც მებაღე-პრაქტიკოსს. იოსები აქტიურად მონაწილეობდა ბათუმის სასოფლო-სამეურნეო საზოგადოების ჟურნალ „სუბტროპიკების" გამოცემაში. ამასთან ერთად იყო [[ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება|ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების]] ბათუმის განყოფილების წევრი. 1913 წელს [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] გამოფენა "რუსული რივიერა"-ზე უმაღლესი ჯილდო წილად ხვდა ქალაქ ბათუმს და პერსონალურად იოსებ ლიონიძეს დეკორატიული და ციტრუსოვანი კულტურების გამოყვანისთვის. 1917 წელს იოსებმა ავადმყოფობის გამო ბათუმში სამსახური დატოვა. ბათუმის ქალაქის მმართველობამ იოსებ ლიონიძეს დაუნიშნა მუდმივი პენსია 200 მანეთის ოდენობით ოქროთი. === პროფესიული საქმიანობა საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში === 1918-1919 წლებში იოსები იყო ბორჯომის მიწა-წყლის მებაღეობის განყოფილების ხელმძღვანელი, 1920-1921 წლებში — თბილისის ბაღებისა და მინდვრების მეურნეობის უფროსი. 1921-1924 წლებში მუშაობდა კოოპერატიულ ორგანიზაციებში, იყო მეღვინეობის კოოპერატივის "კახეთის" მმართველობის წევრი, შემდეგ კი ხელმძღვანელობდა ამერიკული ვაზის სანერგეების ამხანაგობას მუკუზანში. 1924 წელს დაინიშნა აჭარის ასსრ მიწათმოქმედების სახალხო კომისარიატში სასოფლო-სამეურნეო განყოფილების გამგედ. მან შეადგინა ნაყოფის მომცემი იმ სუბტროპიკული მცენარეების სია, რომელიც სასარგებლო იყო აჭარის ზონალური კულტივირებისათვის. საბჭოთა პერიოდში ბათუმში ჩამოსული თურქეთის რესპუბლიკის მიწათმოქმედების დეპარტამენტის წარმომადგენლები დაჟინებით ითხოვდნენ, რომ იოსებ ლიონიძეს (საბჭოთა კავშირის მთავრობის ნებართვით) მათთან ემუშავა, რათა დახმარებოდა თურქეთს შავი ზღვის სანაპიროს კულტივირებაში — საზღვრიდან ტრაპიზონამდე, მაგრამ სხვადასხვა მიზეზების გამო იოსებმა უარი განაცხადა თურქეთში წასვლაზე. === მოღვაწეობა ბაქოში === 1925 წელს იოსებ ლიონიძე [[ბაქო]]ში მიიწვიეს, სადაც მან სამი წელი იმუშავა. ამ ხნის მანძილზე მან სრულიად შეცვალა ქალაქის სახე — ბაქო დამშვენდა მწვანე ნარგავებითა და დეკორატიული ბაღებით. ბაქოში ყოფნის პერიოდში იოსები პარალელურად მუშაობდა მთელი აფშერონის ნახევარკუნძულის გამწვანების საკითხებზე, სადაც საფუძველი ჩაუყარა ქარსაცავ ზონებს, მოამზადა მასალები ბოტანიკური ბაღის გასაშენებლად, შეიმუშავა ნიადაგის დამუშავების ახალი, უფრო სრულყოფილი მეთოდები. მისი ინიციატივით დაარსდა საბაღოსნო სკოლები. === ცხოვრების ბოლო წლები === ავადმყოფობის გამო იოსებ ლიონიძე სამუშაოდ თბილისში გადავიდა. მისი გაშენებულია [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ბაღი. სიცოცხლის ბოლო წლებში იოსები აგარის ქარხნის ტერიტორიაზე მდებარე დიდი დეკორატიული პარკის კეთილმოწყობაზე მუშაობდა. იოსებ ლიონიძე გარდაიცვალა 1938 წლის ოქტომბერში. ==ლიტერატურა== *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472010 ნაცარაშვილი, ოთარ. კახეთის გამოჩენილი ადამიანები. – თბილისი: მერანი, 2001.] - გვ. 126-127. *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/500764 ჩხეიძე, თ., ქართველი აგრონომები. ნაწ. 1. – თბილისი : საქ. სსრ მეცნ. აკად. გამ-ბა და სტ., 1962.] – გვ. 109-115. ==რესურსები ინტერნეტში== *{{nplg ბიოგრაფია|00016160}} *{{nplg ილია|00004275}} {{DEFAULTSORT:ლიონიძე, იოსებ}} [[კატეგორია:დაბადებული 1868]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1938]] [[კატეგორია:ქართველი აგრონომები]] [[კატეგორია:ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების წევრები]] bxi0yjnn90lygomvfo4zmi7735q1ihm 4828540 4828538 2025-07-08T11:30:44Z Keto1918 148927 /* კარიერის დასაწყისი */ 4828540 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Keto1918|Keto1918]].|8|07|2025}} '''იოსებ დიმიტრის ძე ლიონიძე''' (დ. [[1868]], [[კონდოლი]] — გ. [[1938]], [[თბილისი]]) — ქართველი აგრონომი, მებაღე-დეკორატორი, რომელმაც მნიშვნელოვან წვლილი შეიტანა ამიერკავკასიაში სუბტროპიკული კულტურების განვითარების საქმეში. == ბიოგრაფია == იოსებ ლიონიძე დაიბადა თელავის რაიონის სოფელ კონდოლში გაღარიბებული თავადის, დიმიტრი გაბრიელის ძე ლიონიძის ოჯახში. მისი პაპის მამა იყო გამოჩენილი სახელმწიფო მოღვაწე, [[ერეკლე II]]-ის კარის დიპლომატი და ერთგული მრჩეველი [[სოლომონ ლიონიძე]]. პირველდაწყებითი განათლება იოსებმა [[საცხენისი]]ს სასოფლო-სამეურნეო სკოლაში მიიღო. იგი აქ ინტერნატში ცხოვრობდა. ფიზიკური სისუსტის გამო იოსები არ გაამწესეს სამხედრო-საკადეტო კორპუსში, სადაც სწავლობდნენ მისი უფროსი ძმები. შემდეგ ის თბილისის საბაღოსნო სკოლაში შეიყვანეს, რომელიც 1889 წელს დაამთავრა. === კარიერის დასაწყისი === [[ფაილი:იოსებ ლიონიძე ოჯახთან ერთად.jpg|250px|მინი|იოსებ ლიონიძე ოჯახთან ერთად]] თბილისის საბაღოსნო სკოლის დამთავრების შემდეგ იოსებმა 1896 წლამდე იქვე იმუშავა მთავარ მებაღედ და სპეციალური საგნების მასწავლებლად. 1896 წელს ის მსხვილი მემამულეების ალექსანდრე და მარიამ ორბელიანების მამულში, სოფელ [[ლამისყანა]]ში გადავიდა. ორბელიანების მამულში მუშაობისას გაიცნო გერმანელი ქალი მარია ოსპარის ასული გრეფი, რომელიც აღმზრდელად მუშაობდა. მარია გრეფი განათლებული ქალი იყო, ფლობდა მრავალ ევროპულ ენას, პედაგოგიური განათლება ლონდონსა და პარიზში ჰქონდა მიღებული. მარია გრეფი ცოლად გაჰყვა იოსებ ლიონიძეს და სიცოცხლის ბოლომდე დარჩა საქართველოში. მეუღლემ დიდი წვლილი შეიტანა იოსების პროფესიულ განვითარებაში, მისი დახმარებით მან შეძლო გაცნობოდა მსოფლიო ლიტერატურას სოფლის მეურნეობის დარგში. იოსები საზღვარგარეთიდან იწერდა სპეციალურ ლიტერატურას. ცოდნის გაღრმავების მიზნით იოსებმა მეუღლესთან ერთად იმოგზაურა გერმანიის სხვადასხვა რეგიონში, სადაც დაჰყო 1901 წლამდე. აქ იგი მუშაობდა მებაღეობის საკითხებზე. === მოღვაწეობა ბათუმში === 1902 წელს იოსები ოჯახით ბათუმში გადავიდა და ქალაქის მთავარი მებაღე-აგრონომის თანამდებობაზე დაიწყო მუშაობა. ქალაქის მერის [[ივანე ანდრონიკაშვილი (აგრონომი)|ივანე ზაქარიას ძე ანდრონიკაშვილის]] მხარდაჭერით იოსებმა ფართოდ გაშალა მუშაობა ბათუმში სუბტროპიკული მცენარეების გასაშენებლად, ძირითადად "ალექსანდრეს ბაღსა" და "ბულვარში". მისი ხელმძღვანელობით ქალაქის ქუჩებში აიღეს აკაციები და მის ნაცვლად გააშენეს კალიფორნიის დაფნის ფოთოლი, პალმები და სხვა სუბტროპიკული მცენარეები. იოსები პარალელურად მუშაობდა დეკორატიულ, ციტრუსოვან და ხილის კულტურების სანერგეებში. იგი ყოველწლიურად 150 ათას ცალ ციტრუსოვან ნამყენს ახარებდა. 57 სახის საუკეთესო ჯიშის ვარდი. ქალაქის სხვადასხვა ადგილას სანერგეების შექმნამ ბიძგი მისცა აჭარაში სუბტროპიკული და დეკორატიული კულტურების განვითარებას. [[ბათუმის ბოტანიკური ბაღი]]ს შემქმნელი და ორგანიზატორი პროფესორი [[ანდრეი კრასნოვი]] და პროფესორი კოჩუნოვი იოსების ოჯახის ხშირი სტუმრები იყვნენ. ისინი ხშირად მიმართავდნენ მას რჩევისთვის, როგორც მებაღე-პრაქტიკოსს. იოსები აქტიურად მონაწილეობდა ბათუმის სასოფლო-სამეურნეო საზოგადოების ჟურნალ „სუბტროპიკების" გამოცემაში. ამასთან ერთად იყო [[ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება|ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების]] ბათუმის განყოფილების წევრი. 1913 წელს [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] გამოფენა "რუსული რივიერა"-ზე უმაღლესი ჯილდო წილად ხვდა ქალაქ ბათუმს და პერსონალურად იოსებ ლიონიძეს დეკორატიული და ციტრუსოვანი კულტურების გამოყვანისთვის. 1917 წელს იოსებმა ავადმყოფობის გამო ბათუმში სამსახური დატოვა. ბათუმის ქალაქის მმართველობამ იოსებ ლიონიძეს დაუნიშნა მუდმივი პენსია 200 მანეთის ოდენობით ოქროთი. === პროფესიული საქმიანობა საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში === 1918-1919 წლებში იოსები იყო ბორჯომის მიწა-წყლის მებაღეობის განყოფილების ხელმძღვანელი, 1920-1921 წლებში — თბილისის ბაღებისა და მინდვრების მეურნეობის უფროსი. 1921-1924 წლებში მუშაობდა კოოპერატიულ ორგანიზაციებში, იყო მეღვინეობის კოოპერატივის "კახეთის" მმართველობის წევრი, შემდეგ კი ხელმძღვანელობდა ამერიკული ვაზის სანერგეების ამხანაგობას მუკუზანში. 1924 წელს დაინიშნა აჭარის ასსრ მიწათმოქმედების სახალხო კომისარიატში სასოფლო-სამეურნეო განყოფილების გამგედ. მან შეადგინა ნაყოფის მომცემი იმ სუბტროპიკული მცენარეების სია, რომელიც სასარგებლო იყო აჭარის ზონალური კულტივირებისათვის. საბჭოთა პერიოდში ბათუმში ჩამოსული თურქეთის რესპუბლიკის მიწათმოქმედების დეპარტამენტის წარმომადგენლები დაჟინებით ითხოვდნენ, რომ იოსებ ლიონიძეს (საბჭოთა კავშირის მთავრობის ნებართვით) მათთან ემუშავა, რათა დახმარებოდა თურქეთს შავი ზღვის სანაპიროს კულტივირებაში — საზღვრიდან ტრაპიზონამდე, მაგრამ სხვადასხვა მიზეზების გამო იოსებმა უარი განაცხადა თურქეთში წასვლაზე. === მოღვაწეობა ბაქოში === 1925 წელს იოსებ ლიონიძე [[ბაქო]]ში მიიწვიეს, სადაც მან სამი წელი იმუშავა. ამ ხნის მანძილზე მან სრულიად შეცვალა ქალაქის სახე — ბაქო დამშვენდა მწვანე ნარგავებითა და დეკორატიული ბაღებით. ბაქოში ყოფნის პერიოდში იოსები პარალელურად მუშაობდა მთელი აფშერონის ნახევარკუნძულის გამწვანების საკითხებზე, სადაც საფუძველი ჩაუყარა ქარსაცავ ზონებს, მოამზადა მასალები ბოტანიკური ბაღის გასაშენებლად, შეიმუშავა ნიადაგის დამუშავების ახალი, უფრო სრულყოფილი მეთოდები. მისი ინიციატივით დაარსდა საბაღოსნო სკოლები. === ცხოვრების ბოლო წლები === ავადმყოფობის გამო იოსებ ლიონიძე სამუშაოდ თბილისში გადავიდა. მისი გაშენებულია [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ბაღი. სიცოცხლის ბოლო წლებში იოსები აგარის ქარხნის ტერიტორიაზე მდებარე დიდი დეკორატიული პარკის კეთილმოწყობაზე მუშაობდა. იოსებ ლიონიძე გარდაიცვალა 1938 წლის ოქტომბერში. ==ლიტერატურა== *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472010 ნაცარაშვილი, ოთარ. კახეთის გამოჩენილი ადამიანები. – თბილისი: მერანი, 2001.] - გვ. 126-127. *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/500764 ჩხეიძე, თ., ქართველი აგრონომები. ნაწ. 1. – თბილისი : საქ. სსრ მეცნ. აკად. გამ-ბა და სტ., 1962.] – გვ. 109-115. ==რესურსები ინტერნეტში== *{{nplg ბიოგრაფია|00016160}} *{{nplg ილია|00004275}} {{DEFAULTSORT:ლიონიძე, იოსებ}} [[კატეგორია:დაბადებული 1868]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1938]] [[კატეგორია:ქართველი აგრონომები]] [[კატეგორია:ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების წევრები]] mctw9zb2ookle09wf1l2zgvjr593cjx 4828541 4828540 2025-07-08T11:30:54Z Keto1918 148927 /* კარიერის დასაწყისი */ 4828541 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Keto1918|Keto1918]].|8|07|2025}} '''იოსებ დიმიტრის ძე ლიონიძე''' (დ. [[1868]], [[კონდოლი]] — გ. [[1938]], [[თბილისი]]) — ქართველი აგრონომი, მებაღე-დეკორატორი, რომელმაც მნიშვნელოვან წვლილი შეიტანა ამიერკავკასიაში სუბტროპიკული კულტურების განვითარების საქმეში. == ბიოგრაფია == იოსებ ლიონიძე დაიბადა თელავის რაიონის სოფელ კონდოლში გაღარიბებული თავადის, დიმიტრი გაბრიელის ძე ლიონიძის ოჯახში. მისი პაპის მამა იყო გამოჩენილი სახელმწიფო მოღვაწე, [[ერეკლე II]]-ის კარის დიპლომატი და ერთგული მრჩეველი [[სოლომონ ლიონიძე]]. პირველდაწყებითი განათლება იოსებმა [[საცხენისი]]ს სასოფლო-სამეურნეო სკოლაში მიიღო. იგი აქ ინტერნატში ცხოვრობდა. ფიზიკური სისუსტის გამო იოსები არ გაამწესეს სამხედრო-საკადეტო კორპუსში, სადაც სწავლობდნენ მისი უფროსი ძმები. შემდეგ ის თბილისის საბაღოსნო სკოლაში შეიყვანეს, რომელიც 1889 წელს დაამთავრა. === კარიერის დასაწყისი === [[ფაილი:იოსებ ლიონიძე ოჯახთან ერთად.jpg|300px|მინი|იოსებ ლიონიძე ოჯახთან ერთად]] თბილისის საბაღოსნო სკოლის დამთავრების შემდეგ იოსებმა 1896 წლამდე იქვე იმუშავა მთავარ მებაღედ და სპეციალური საგნების მასწავლებლად. 1896 წელს ის მსხვილი მემამულეების ალექსანდრე და მარიამ ორბელიანების მამულში, სოფელ [[ლამისყანა]]ში გადავიდა. ორბელიანების მამულში მუშაობისას გაიცნო გერმანელი ქალი მარია ოსპარის ასული გრეფი, რომელიც აღმზრდელად მუშაობდა. მარია გრეფი განათლებული ქალი იყო, ფლობდა მრავალ ევროპულ ენას, პედაგოგიური განათლება ლონდონსა და პარიზში ჰქონდა მიღებული. მარია გრეფი ცოლად გაჰყვა იოსებ ლიონიძეს და სიცოცხლის ბოლომდე დარჩა საქართველოში. მეუღლემ დიდი წვლილი შეიტანა იოსების პროფესიულ განვითარებაში, მისი დახმარებით მან შეძლო გაცნობოდა მსოფლიო ლიტერატურას სოფლის მეურნეობის დარგში. იოსები საზღვარგარეთიდან იწერდა სპეციალურ ლიტერატურას. ცოდნის გაღრმავების მიზნით იოსებმა მეუღლესთან ერთად იმოგზაურა გერმანიის სხვადასხვა რეგიონში, სადაც დაჰყო 1901 წლამდე. აქ იგი მუშაობდა მებაღეობის საკითხებზე. === მოღვაწეობა ბათუმში === 1902 წელს იოსები ოჯახით ბათუმში გადავიდა და ქალაქის მთავარი მებაღე-აგრონომის თანამდებობაზე დაიწყო მუშაობა. ქალაქის მერის [[ივანე ანდრონიკაშვილი (აგრონომი)|ივანე ზაქარიას ძე ანდრონიკაშვილის]] მხარდაჭერით იოსებმა ფართოდ გაშალა მუშაობა ბათუმში სუბტროპიკული მცენარეების გასაშენებლად, ძირითადად "ალექსანდრეს ბაღსა" და "ბულვარში". მისი ხელმძღვანელობით ქალაქის ქუჩებში აიღეს აკაციები და მის ნაცვლად გააშენეს კალიფორნიის დაფნის ფოთოლი, პალმები და სხვა სუბტროპიკული მცენარეები. იოსები პარალელურად მუშაობდა დეკორატიულ, ციტრუსოვან და ხილის კულტურების სანერგეებში. იგი ყოველწლიურად 150 ათას ცალ ციტრუსოვან ნამყენს ახარებდა. 57 სახის საუკეთესო ჯიშის ვარდი. ქალაქის სხვადასხვა ადგილას სანერგეების შექმნამ ბიძგი მისცა აჭარაში სუბტროპიკული და დეკორატიული კულტურების განვითარებას. [[ბათუმის ბოტანიკური ბაღი]]ს შემქმნელი და ორგანიზატორი პროფესორი [[ანდრეი კრასნოვი]] და პროფესორი კოჩუნოვი იოსების ოჯახის ხშირი სტუმრები იყვნენ. ისინი ხშირად მიმართავდნენ მას რჩევისთვის, როგორც მებაღე-პრაქტიკოსს. იოსები აქტიურად მონაწილეობდა ბათუმის სასოფლო-სამეურნეო საზოგადოების ჟურნალ „სუბტროპიკების" გამოცემაში. ამასთან ერთად იყო [[ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება|ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების]] ბათუმის განყოფილების წევრი. 1913 წელს [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] გამოფენა "რუსული რივიერა"-ზე უმაღლესი ჯილდო წილად ხვდა ქალაქ ბათუმს და პერსონალურად იოსებ ლიონიძეს დეკორატიული და ციტრუსოვანი კულტურების გამოყვანისთვის. 1917 წელს იოსებმა ავადმყოფობის გამო ბათუმში სამსახური დატოვა. ბათუმის ქალაქის მმართველობამ იოსებ ლიონიძეს დაუნიშნა მუდმივი პენსია 200 მანეთის ოდენობით ოქროთი. === პროფესიული საქმიანობა საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში === 1918-1919 წლებში იოსები იყო ბორჯომის მიწა-წყლის მებაღეობის განყოფილების ხელმძღვანელი, 1920-1921 წლებში — თბილისის ბაღებისა და მინდვრების მეურნეობის უფროსი. 1921-1924 წლებში მუშაობდა კოოპერატიულ ორგანიზაციებში, იყო მეღვინეობის კოოპერატივის "კახეთის" მმართველობის წევრი, შემდეგ კი ხელმძღვანელობდა ამერიკული ვაზის სანერგეების ამხანაგობას მუკუზანში. 1924 წელს დაინიშნა აჭარის ასსრ მიწათმოქმედების სახალხო კომისარიატში სასოფლო-სამეურნეო განყოფილების გამგედ. მან შეადგინა ნაყოფის მომცემი იმ სუბტროპიკული მცენარეების სია, რომელიც სასარგებლო იყო აჭარის ზონალური კულტივირებისათვის. საბჭოთა პერიოდში ბათუმში ჩამოსული თურქეთის რესპუბლიკის მიწათმოქმედების დეპარტამენტის წარმომადგენლები დაჟინებით ითხოვდნენ, რომ იოსებ ლიონიძეს (საბჭოთა კავშირის მთავრობის ნებართვით) მათთან ემუშავა, რათა დახმარებოდა თურქეთს შავი ზღვის სანაპიროს კულტივირებაში — საზღვრიდან ტრაპიზონამდე, მაგრამ სხვადასხვა მიზეზების გამო იოსებმა უარი განაცხადა თურქეთში წასვლაზე. === მოღვაწეობა ბაქოში === 1925 წელს იოსებ ლიონიძე [[ბაქო]]ში მიიწვიეს, სადაც მან სამი წელი იმუშავა. ამ ხნის მანძილზე მან სრულიად შეცვალა ქალაქის სახე — ბაქო დამშვენდა მწვანე ნარგავებითა და დეკორატიული ბაღებით. ბაქოში ყოფნის პერიოდში იოსები პარალელურად მუშაობდა მთელი აფშერონის ნახევარკუნძულის გამწვანების საკითხებზე, სადაც საფუძველი ჩაუყარა ქარსაცავ ზონებს, მოამზადა მასალები ბოტანიკური ბაღის გასაშენებლად, შეიმუშავა ნიადაგის დამუშავების ახალი, უფრო სრულყოფილი მეთოდები. მისი ინიციატივით დაარსდა საბაღოსნო სკოლები. === ცხოვრების ბოლო წლები === ავადმყოფობის გამო იოსებ ლიონიძე სამუშაოდ თბილისში გადავიდა. მისი გაშენებულია [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ბაღი. სიცოცხლის ბოლო წლებში იოსები აგარის ქარხნის ტერიტორიაზე მდებარე დიდი დეკორატიული პარკის კეთილმოწყობაზე მუშაობდა. იოსებ ლიონიძე გარდაიცვალა 1938 წლის ოქტომბერში. ==ლიტერატურა== *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/472010 ნაცარაშვილი, ოთარ. კახეთის გამოჩენილი ადამიანები. – თბილისი: მერანი, 2001.] - გვ. 126-127. *[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/500764 ჩხეიძე, თ., ქართველი აგრონომები. ნაწ. 1. – თბილისი : საქ. სსრ მეცნ. აკად. გამ-ბა და სტ., 1962.] – გვ. 109-115. ==რესურსები ინტერნეტში== *{{nplg ბიოგრაფია|00016160}} *{{nplg ილია|00004275}} {{DEFAULTSORT:ლიონიძე, იოსებ}} [[კატეგორია:დაბადებული 1868]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1938]] [[კატეგორია:ქართველი აგრონომები]] [[კატეგორია:ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების წევრები]] c3sf4fldhtkd8emi5gx28w41cfi476x 0 592521 4828463 2025-07-08T10:25:08Z Sunlight35 98738 ახალი გვერდი: '''ფარასი''', რომელსაც ისტორიულად სხვადასხვა სახელით – ''პაჰორასი'', ''ტელ ფარასი'' ან ''მარისი'' მოიხსენიებენ, მდებარეობდა ჩრდილოეთ [[სუდანი|სუდანში]], მეორე ნილოსის კატარაქტის ქვემო... 4828463 wikitext text/x-wiki '''ფარასი''', რომელსაც ისტორიულად სხვადასხვა სახელით – ''პაჰორასი'', ''ტელ ფარასი'' ან ''მარისი'' მოიხსენიებენ, მდებარეობდა ჩრდილოეთ [[სუდანი|სუდანში]], მეორე ნილოსის კატარაქტის ქვემოთ, თანამედროვე ვადი ჰალფას სიახლოვეს. ეს ტერიტორია 1960-იან წლებში ''ასუანის მაღალი კაშხლის'' მშენებლობის შედეგად წარმოქმნილი ''ნასერის ტბის'' წყალმა დაფარა<ref>[https://web.archive.org/web/20120110164313/http://www.mnw.art.pl/index.php/zbiory/galerie_stale/galeria_faras Galeria Faras]</ref>. == სქოლიო == {{სქოლიო}} t3b8b957mvlxfdhhtmfjti9lumobi0g 4828499 4828463 2025-07-08T10:45:39Z Sunlight35 98738 4828499 wikitext text/x-wiki '''ფარასი''', რომელსაც ისტორიულად სხვადასხვა სახელით – ''პაჰორასი'', ''ტელ ფარასი'' ან ''მარისი'' მოიხსენიებენ, მდებარეობდა ჩრდილოეთ [[სუდანი|სუდანში]], მეორე ნილოსის ჩანჩქერების ქვემოთ, თანამედროვე ვადი ჰალფას სიახლოვეს. ეს ტერიტორია 1960-იან წლებში ''ასუანის მაღალი კაშხლის'' მშენებლობის შედეგად წარმოქმნილი ''ნასერის ტბის'' წყალმა დაფარა<ref>[https://web.archive.org/web/20120110164313/http://www.mnw.art.pl/index.php/zbiory/galerie_stale/galeria_faras Galeria Faras]</ref>. == ისტორია == ძვ.წ. II ათასწლეულის პირველ ნახევარში, ნუბიის ეგვიპტიზაციის პროცესისას, ფარასში აშენდა ციხესიმაგრე, რომელიც შემდგომში გადაიზარდა ურბანულ ცენტრად. ფარაონთა XVIII დინასტიის პერიოდში (დაახლოებით ძვ.წ. 1500 წ.), [[ჰატშეფსუტი|ჰატშეფსუტისა]] და [[თუტმოს III]]-ის მმართველობისას, აქ აშენდა რამდენიმე ტაძარი, რომელთა ნანგრევები დღემდეა შემორჩენილი. ამ პერიოდის მნიშვნელოვანი პიროვნებები ფარასში საკურთხევლებს აშენებდნენ თავისი ფარაონების პატივსაცემად: მაგალითად, ''ჰუი'', ნუბიის გუბერნატორი ფარაონ ტუტანხამონის დროს, და ''სეტაუ'', კუშის პრინცი და ფარაონ რამზეს II-ის შვილი. ქალაქის მფარველი ქალღმერთი იყო ჰათორი. ძვ.წ. 300 წლიდან ახ.წ. 300 წლამდე ფარასი მეროეს სამეფოს შემადგენლობაში შედიოდა, რაც ბერძნულ წყაროებში სახელწოდებით ''პაჰორასი'' მოიხსენიება. მეროელებმა აქ ააგეს ახალი ციხესიმაგრე. დაახლოებით ახ.წ. 500 წელს ფარასი გახდა ნობადიას სამეფოს დედაქალაქი, ერთ-ერთი სახელმწიფოსი, რომელიც მეროეს დაშლის შედეგად წარმოიშვა. ამ დროის მდიდარი ნეკროპოლიები ფარასის მახლობლად – ბალანასა და კვუსტულის არეალში მდებარეობდა. 543 წელს ბიზანტიის იმპერატრიცა თეოდორას დავალებით კოპტმა მისიონერებმა ფარასი გააქრისტიანეს და დაარსეს ეპისკოპოსობა. ფარასი ქრისტიანულ ეპოქაში იქცა ნუბიის ერთ-ერთ მთავარ რელიგიურ და კულტურულ ცენტრად. ფარასის ტერიტორია პირველად გათხარეს 1912–1914 წლებში ოქსფორდის უნივერსიტეტის არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ. 1960-იან წლებში, ასუანის კაშხლის გამო, დიდი რაოდენობით ძეგლი წყლის ქვეშ აღმოჩენის საფრთხის წინაშე დადგა. ამან განაპირობა ფარასში მასშტაბური არქეოლოგიური სამუშაოები, რომლებიც 1961–1964 წლებში განხორციელდა ''იუნესკოს'' ეგიდით, პროფესორ კაზიმიეჟ მიხალოვსკის ხელმძღვანელობით მომუშავე პოლონური ექსპედიციის მიერ. == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია]] gbqgm59bqslcc563rgthzmdg18dns1l 4828502 4828499 2025-07-08T10:47:48Z Sunlight35 98738 /* ისტორია */ 4828502 wikitext text/x-wiki '''ფარასი''', რომელსაც ისტორიულად სხვადასხვა სახელით – ''პაჰორასი'', ''ტელ ფარასი'' ან ''მარისი'' მოიხსენიებენ, მდებარეობდა ჩრდილოეთ [[სუდანი|სუდანში]], მეორე ნილოსის ჩანჩქერების ქვემოთ, თანამედროვე ვადი ჰალფას სიახლოვეს. ეს ტერიტორია 1960-იან წლებში ''ასუანის მაღალი კაშხლის'' მშენებლობის შედეგად წარმოქმნილი ''ნასერის ტბის'' წყალმა დაფარა<ref>[https://web.archive.org/web/20120110164313/http://www.mnw.art.pl/index.php/zbiory/galerie_stale/galeria_faras Galeria Faras]</ref>. == ისტორია == ძვ.წ. II ათასწლეულის პირველ ნახევარში, ნუბიის ეგვიპტიზაციის პროცესისას, ფარასში აშენდა ციხესიმაგრე, რომელიც შემდგომში გადაიზარდა ურბანულ ცენტრად. ფარაონთა XVIII დინასტიის პერიოდში (დაახლოებით ძვ.წ. 1500 წ.), [[ჰატშეფსუტი|ჰატშეფსუტისა]] და [[თუტმოს III]]-ის მმართველობისას, აქ აშენდა რამდენიმე ტაძარი, რომელთა ნანგრევები დღემდეა შემორჩენილი. ამ პერიოდის მნიშვნელოვანი პიროვნებები ფარასში საკურთხევლებს აშენებდნენ თავისი ფარაონების პატივსაცემად: მაგალითად, ''ჰუი'', ნუბიის გუბერნატორი ფარაონ ტუტანხამონის დროს, და ''სეტაუ'', კუშის პრინცი და ფარაონ რამზეს II-ის შვილი. ქალაქის მფარველი ქალღმერთი იყო ჰათორი. ძვ.წ. 300 წლიდან ახ.წ. 300 წლამდე ფარასი მეროეს სამეფოს შემადგენლობაში შედიოდა, რაც ბერძნულ წყაროებში სახელწოდებით ''პაჰორასი'' მოიხსენიება. მეროელებმა აქ ააგეს ახალი ციხესიმაგრე. დაახლოებით ახ.წ. 500 წელს ფარასი გახდა ნობადიას სამეფოს დედაქალაქი, ერთ-ერთი სახელმწიფოსი, რომელიც მეროეს დაშლის შედეგად წარმოიშვა. ამ დროის მდიდარი ნეკროპოლიები ფარასის მახლობლად – ბალანასა და კვუსტულის არეალში მდებარეობდა. 543 წელს ბიზანტიის იმპერატრიცა თეოდორას დავალებით კოპტმა მისიონერებმა ფარასი გააქრისტიანეს და დაარსეს ეპისკოპოსობა. ფარასი ქრისტიანულ ეპოქაში იქცა ნუბიის ერთ-ერთ მთავარ რელიგიურ და კულტურულ ცენტრად. ფარასის ტერიტორია პირველად გათხარეს 1912–1914 წლებში ოქსფორდის უნივერსიტეტის არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ. 1960-იან წლებში, ასუანის კაშხლის გამო, დიდი რაოდენობით ძეგლი წყლის ქვეშ აღმოჩენის საფრთხის წინაშე დადგა. ამან განაპირობა ფარასში მასშტაბური არქეოლოგიური სამუშაოები, რომლებიც 1961–1964 წლებში განხორციელდა ''იუნესკოს'' ეგიდით, პროფესორ კაზიმიეჟ მიხალოვსკის ხელმძღვანელობით მომუშავე პოლონური ექსპედიციის მიერ. ექსპედიციის დროს აღმოჩნდა ფარაონ თუტმოს III-ის ტაძრის ნაშთები; VIII საუკუნის ბოლოდან ადრეული ქრისტიანული ეპოქის სამნავიანი ბაზილიკა; მონასტერი, სამეფო სასახლის ნანგრევები, საცხოვრებელი და სამეურნეო ნაგებობები. მნიშვნელოვანი აღმოჩენა იყო ქრისტიანული ხელოვნების 120 ფრესკა (VIII–XII სს.), შესრულებული მშრალ თაბაშირზე. ფრესკები გამოხატავდა წმინდანთა, მეფეთა და ეპისკოპოსთა პორტრეტებს და გამოირჩეოდა ბიზანტიურ-კოპტური სტილისტიკით. გარდა ამისა, აღმოაჩინეს დაახლოებით 200 წარწერა ბერძნულ, კოპტურ და ნუბიურ ენებზე, დაკრძალვის სტელები და ლიტურგიკული ნივთები. იუნესკოსთან გაფორმებული შეთანხმების საფუძველზე, აღმოჩენილი მასალების ნაწილი – 62 ფრესკა, არქიტექტურული დეტალები და კერამიკის ფრაგმენტები – გადაეცა პოლონურ მხარეს და ამჟამად ინახება ''ვარშავის ეროვნული მუზეუმის'' [[ფარასის გალერეა|ფარასის გალერეაში]]. დანარჩენი მასალა განთავსებულია ხარტუმის არქეოლოგიურ მუზეუმში. == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია]] 8xp9efwhzlciu2n6xmvcp3uvwvvstj5 4828505 4828502 2025-07-08T10:48:41Z Sunlight35 98738 /* ისტორია */ 4828505 wikitext text/x-wiki '''ფარასი''', რომელსაც ისტორიულად სხვადასხვა სახელით – ''პაჰორასი'', ''ტელ ფარასი'' ან ''მარისი'' მოიხსენიებენ, მდებარეობდა ჩრდილოეთ [[სუდანი|სუდანში]], მეორე ნილოსის ჩანჩქერების ქვემოთ, თანამედროვე ვადი ჰალფას სიახლოვეს. ეს ტერიტორია 1960-იან წლებში ''ასუანის მაღალი კაშხლის'' მშენებლობის შედეგად წარმოქმნილი ''ნასერის ტბის'' წყალმა დაფარა<ref>[https://web.archive.org/web/20120110164313/http://www.mnw.art.pl/index.php/zbiory/galerie_stale/galeria_faras Galeria Faras]</ref>. == ისტორია == ძვ.წ. II ათასწლეულის პირველ ნახევარში, ნუბიის ეგვიპტიზაციის პროცესისას, ფარასში აშენდა ციხესიმაგრე, რომელიც შემდგომში გადაიზარდა ურბანულ ცენტრად. ფარაონთა XVIII დინასტიის პერიოდში (დაახლოებით ძვ.წ. 1500 წ.), [[ჰატშეფსუტი|ჰატშეფსუტისა]] და [[თუტმოს III]]-ის მმართველობისას, აქ აშენდა რამდენიმე ტაძარი, რომელთა ნანგრევები დღემდეა შემორჩენილი. ამ პერიოდის მნიშვნელოვანი პიროვნებები ფარასში საკურთხევლებს აშენებდნენ თავისი ფარაონების პატივსაცემად: მაგალითად, ''ჰუი'', ნუბიის გუბერნატორი ფარაონ ტუტანხამონის დროს, და ''სეტაუ'', კუშის პრინცი და ფარაონ რამზეს II-ის შვილი. ქალაქის მფარველი ქალღმერთი იყო ჰათორი. ძვ.წ. 300 წლიდან ახ.წ. 300 წლამდე ფარასი მეროეს სამეფოს შემადგენლობაში შედიოდა, რაც ბერძნულ წყაროებში სახელწოდებით ''პაჰორასი'' მოიხსენიება. მეროელებმა აქ ააგეს ახალი ციხესიმაგრე. დაახლოებით ახ.წ. 500 წელს ფარასი გახდა ნობადიას სამეფოს დედაქალაქი, ერთ-ერთი სახელმწიფოსი, რომელიც მეროეს დაშლის შედეგად წარმოიშვა. ამ დროის მდიდარი ნეკროპოლიები ფარასის მახლობლად – ბალანასა და კვუსტულის არეალში მდებარეობდა. 543 წელს ბიზანტიის იმპერატრიცა თეოდორას დავალებით კოპტმა მისიონერებმა ფარასი გააქრისტიანეს და დაარსეს ეპისკოპოსობა. ფარასი ქრისტიანულ ეპოქაში იქცა ნუბიის ერთ-ერთ მთავარ რელიგიურ და კულტურულ ცენტრად. ფარასის ტერიტორია პირველად გათხარეს 1912–1914 წლებში ოქსფორდის უნივერსიტეტის არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ. 1960-იან წლებში, ასუანის კაშხლის გამო, დიდი რაოდენობით ძეგლი წყლის ქვეშ აღმოჩენის საფრთხის წინაშე დადგა. ამან განაპირობა ფარასში მასშტაბური არქეოლოგიური სამუშაოები, რომლებიც 1961–1964 წლებში განხორციელდა ''იუნესკოს'' ეგიდით, პროფესორ კაზიმიეჟ მიხალოვსკის ხელმძღვანელობით მომუშავე პოლონური ექსპედიციის მიერ. ექსპედიციის დროს აღმოჩნდა ფარაონ თუტმოს III-ის ტაძრის ნაშთები; VIII საუკუნის ბოლოდან ადრეული ქრისტიანული ეპოქის სამნავიანი ბაზილიკა; მონასტერი, სამეფო სასახლის ნანგრევები, საცხოვრებელი და სამეურნეო ნაგებობები. მნიშვნელოვანი აღმოჩენა იყო ქრისტიანული ხელოვნების 120 ფრესკა (VIII–XII სს.), შესრულებული მშრალ თაბაშირზე. ფრესკები გამოხატავდა წმინდანთა, მეფეთა და ეპისკოპოსთა პორტრეტებს და გამოირჩეოდა ბიზანტიურ-კოპტური სტილისტიკით. გარდა ამისა, აღმოაჩინეს დაახლოებით 200 წარწერა ბერძნულ, კოპტურ და ნუბიურ ენებზე, დაკრძალვის სტელები და ლიტურგიკული ნივთები. იუნესკოსთან გაფორმებული შეთანხმების საფუძველზე, აღმოჩენილი მასალების ნაწილი – 62 ფრესკა, არქიტექტურული დეტალები და კერამიკის ფრაგმენტები – გადაეცა პოლონურ მხარეს და ამჟამად ინახება ''ვარშავის ეროვნული მუზეუმის'' [[ფარასის გალერეა|ფარასის გალერეაში]]. დანარჩენი მასალა განთავსებულია ხარტუმის არქეოლოგიურ მუზეუმში. == რესურსები ინტერნეტში == * [https://web.archive.org/web/20110811134109/http://annals.xlegio.ru/egipet/belova/belova.htm#eg_nub ЕГИПТЯНЕ В НУБИИ] == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია]] gsty2aou181mepsoxm5vgryzatdpsr7 4828507 4828505 2025-07-08T10:51:23Z Sunlight35 98738 4828507 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ძველი ქალაქი | სათაური = ფარასი | ქართული სახელწოდება = ფარასი | ორიგინალური სახელწოდება = | გათხრების ადგილის სახელწოდება = | ქვეყანა = | რეგიონი = | დაარსების თარიღი = | განადგურების თარიღი = | თარიღების ვიკიფიცირების გარეშე = | დამაარსებელი = | განადგურების მიზეზები = | პირველი ხსენება = | ალტერნატიული სახელები = | ეროვნული შემადგენლობა = | მოსახლეობის რაოდენობა = | ეთნოქორონიმი = | თანამედროვე ლოკაცია = | ნანგრევების სურათი = | სურათის სიგანე = | წარწერა = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = | კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''ფარასი''' — ძველი ქალაქი, რომელსაც ისტორიულად სხვადასხვა სახელით – ''პაჰორასი'', ''ტელ ფარასი'' ან ''მარისი'' მოიხსენიებენ, მდებარეობდა ჩრდილოეთ [[სუდანი|სუდანში]], მეორე ნილოსის ჩანჩქერების ქვემოთ, თანამედროვე ვადი ჰალფას სიახლოვეს. ეს ტერიტორია 1960-იან წლებში ''ასუანის მაღალი კაშხლის'' მშენებლობის შედეგად წარმოქმნილი ''ნასერის ტბის'' წყალმა დაფარა<ref>[https://web.archive.org/web/20120110164313/http://www.mnw.art.pl/index.php/zbiory/galerie_stale/galeria_faras Galeria Faras]</ref>. == ისტორია == ძვ.წ. II ათასწლეულის პირველ ნახევარში, ნუბიის ეგვიპტიზაციის პროცესისას, ფარასში აშენდა ციხესიმაგრე, რომელიც შემდგომში გადაიზარდა ურბანულ ცენტრად. ფარაონთა XVIII დინასტიის პერიოდში (დაახლოებით ძვ.წ. 1500 წ.), [[ჰატშეფსუტი|ჰატშეფსუტისა]] და [[თუტმოს III]]-ის მმართველობისას, აქ აშენდა რამდენიმე ტაძარი, რომელთა ნანგრევები დღემდეა შემორჩენილი. ამ პერიოდის მნიშვნელოვანი პიროვნებები ფარასში საკურთხევლებს აშენებდნენ თავისი ფარაონების პატივსაცემად: მაგალითად, ''ჰუი'', ნუბიის გუბერნატორი ფარაონ ტუტანხამონის დროს, და ''სეტაუ'', კუშის პრინცი და ფარაონ რამზეს II-ის შვილი. ქალაქის მფარველი ქალღმერთი იყო ჰათორი. ძვ.წ. 300 წლიდან ახ.წ. 300 წლამდე ფარასი მეროეს სამეფოს შემადგენლობაში შედიოდა, რაც ბერძნულ წყაროებში სახელწოდებით ''პაჰორასი'' მოიხსენიება. მეროელებმა აქ ააგეს ახალი ციხესიმაგრე. დაახლოებით ახ.წ. 500 წელს ფარასი გახდა ნობადიას სამეფოს დედაქალაქი, ერთ-ერთი სახელმწიფოსი, რომელიც მეროეს დაშლის შედეგად წარმოიშვა. ამ დროის მდიდარი ნეკროპოლიები ფარასის მახლობლად – ბალანასა და კვუსტულის არეალში მდებარეობდა. 543 წელს ბიზანტიის იმპერატრიცა თეოდორას დავალებით კოპტმა მისიონერებმა ფარასი გააქრისტიანეს და დაარსეს ეპისკოპოსობა. ფარასი ქრისტიანულ ეპოქაში იქცა ნუბიის ერთ-ერთ მთავარ რელიგიურ და კულტურულ ცენტრად. ფარასის ტერიტორია პირველად გათხარეს 1912–1914 წლებში ოქსფორდის უნივერსიტეტის არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ. 1960-იან წლებში, ასუანის კაშხლის გამო, დიდი რაოდენობით ძეგლი წყლის ქვეშ აღმოჩენის საფრთხის წინაშე დადგა. ამან განაპირობა ფარასში მასშტაბური არქეოლოგიური სამუშაოები, რომლებიც 1961–1964 წლებში განხორციელდა ''იუნესკოს'' ეგიდით, პროფესორ კაზიმიეჟ მიხალოვსკის ხელმძღვანელობით მომუშავე პოლონური ექსპედიციის მიერ. ექსპედიციის დროს აღმოჩნდა ფარაონ თუტმოს III-ის ტაძრის ნაშთები; VIII საუკუნის ბოლოდან ადრეული ქრისტიანული ეპოქის სამნავიანი ბაზილიკა; მონასტერი, სამეფო სასახლის ნანგრევები, საცხოვრებელი და სამეურნეო ნაგებობები. მნიშვნელოვანი აღმოჩენა იყო ქრისტიანული ხელოვნების 120 ფრესკა (VIII–XII სს.), შესრულებული მშრალ თაბაშირზე. ფრესკები გამოხატავდა წმინდანთა, მეფეთა და ეპისკოპოსთა პორტრეტებს და გამოირჩეოდა ბიზანტიურ-კოპტური სტილისტიკით. გარდა ამისა, აღმოაჩინეს დაახლოებით 200 წარწერა ბერძნულ, კოპტურ და ნუბიურ ენებზე, დაკრძალვის სტელები და ლიტურგიკული ნივთები. იუნესკოსთან გაფორმებული შეთანხმების საფუძველზე, აღმოჩენილი მასალების ნაწილი – 62 ფრესკა, არქიტექტურული დეტალები და კერამიკის ფრაგმენტები – გადაეცა პოლონურ მხარეს და ამჟამად ინახება ''ვარშავის ეროვნული მუზეუმის'' [[ფარასის გალერეა|ფარასის გალერეაში]]. დანარჩენი მასალა განთავსებულია ხარტუმის არქეოლოგიურ მუზეუმში. == რესურსები ინტერნეტში == * [https://web.archive.org/web/20110811134109/http://annals.xlegio.ru/egipet/belova/belova.htm#eg_nub ЕГИПТЯНЕ В НУБИИ] == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია]] 9xjwd1ctrepsxacgads2nsmzbkafmn2 4828511 4828507 2025-07-08T10:59:01Z Sunlight35 98738 4828511 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Christian Nubia.png|მინი]] '''ფარასი''' — ძველი ქალაქი, რომელსაც ისტორიულად სხვადასხვა სახელით – ''პაჰორასი'', ''ტელ ფარასი'' ან ''მარისი'' მოიხსენიებენ, მდებარეობდა ჩრდილოეთ [[სუდანი|სუდანში]], მეორე ნილოსის ჩანჩქერების ქვემოთ, თანამედროვე ვადი ჰალფას სიახლოვეს. ეს ტერიტორია 1960-იან წლებში ''ასუანის მაღალი კაშხლის'' მშენებლობის შედეგად წარმოქმნილი ''ნასერის ტბის'' წყალმა დაფარა<ref>[https://web.archive.org/web/20120110164313/http://www.mnw.art.pl/index.php/zbiory/galerie_stale/galeria_faras Galeria Faras]</ref>. == ისტორია == ძვ.წ. II ათასწლეულის პირველ ნახევარში, ნუბიის ეგვიპტიზაციის პროცესისას, ფარასში აშენდა ციხესიმაგრე, რომელიც შემდგომში გადაიზარდა ურბანულ ცენტრად. ფარაონთა XVIII დინასტიის პერიოდში (დაახლოებით ძვ.წ. 1500 წ.), [[ჰატშეფსუტი|ჰატშეფსუტისა]] და [[თუტმოს III]]-ის მმართველობისას, აქ აშენდა რამდენიმე ტაძარი, რომელთა ნანგრევები დღემდეა შემორჩენილი. ამ პერიოდის მნიშვნელოვანი პიროვნებები ფარასში საკურთხევლებს აშენებდნენ თავისი ფარაონების პატივსაცემად: მაგალითად, ''ჰუი'', ნუბიის გუბერნატორი ფარაონ ტუტანხამონის დროს, და ''სეტაუ'', კუშის პრინცი და ფარაონ რამზეს II-ის შვილი. ქალაქის მფარველი ქალღმერთი იყო ჰათორი. ძვ.წ. 300 წლიდან ახ.წ. 300 წლამდე ფარასი მეროეს სამეფოს შემადგენლობაში შედიოდა, რაც ბერძნულ წყაროებში სახელწოდებით ''პაჰორასი'' მოიხსენიება. მეროელებმა აქ ააგეს ახალი ციხესიმაგრე. დაახლოებით ახ.წ. 500 წელს ფარასი გახდა ნობადიას სამეფოს დედაქალაქი, ერთ-ერთი სახელმწიფოსი, რომელიც მეროეს დაშლის შედეგად წარმოიშვა. ამ დროის მდიდარი ნეკროპოლიები ფარასის მახლობლად – ბალანასა და კვუსტულის არეალში მდებარეობდა. 543 წელს ბიზანტიის იმპერატრიცა თეოდორას დავალებით კოპტმა მისიონერებმა ფარასი გააქრისტიანეს და დაარსეს ეპისკოპოსობა. ფარასი ქრისტიანულ ეპოქაში იქცა ნუბიის ერთ-ერთ მთავარ რელიგიურ და კულტურულ ცენტრად. ფარასის ტერიტორია პირველად გათხარეს 1912–1914 წლებში ოქსფორდის უნივერსიტეტის არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ. 1960-იან წლებში, ასუანის კაშხლის გამო, დიდი რაოდენობით ძეგლი წყლის ქვეშ აღმოჩენის საფრთხის წინაშე დადგა. ამან განაპირობა ფარასში მასშტაბური არქეოლოგიური სამუშაოები, რომლებიც 1961–1964 წლებში განხორციელდა ''იუნესკოს'' ეგიდით, პროფესორ კაზიმიეჟ მიხალოვსკის ხელმძღვანელობით მომუშავე პოლონური ექსპედიციის მიერ. ექსპედიციის დროს აღმოჩნდა ფარაონ თუტმოს III-ის ტაძრის ნაშთები; VIII საუკუნის ბოლოდან ადრეული ქრისტიანული ეპოქის სამნავიანი ბაზილიკა; მონასტერი, სამეფო სასახლის ნანგრევები, საცხოვრებელი და სამეურნეო ნაგებობები. მნიშვნელოვანი აღმოჩენა იყო ქრისტიანული ხელოვნების 120 ფრესკა (VIII–XII სს.), შესრულებული მშრალ თაბაშირზე. ფრესკები გამოხატავდა წმინდანთა, მეფეთა და ეპისკოპოსთა პორტრეტებს და გამოირჩეოდა ბიზანტიურ-კოპტური სტილისტიკით. გარდა ამისა, აღმოაჩინეს დაახლოებით 200 წარწერა ბერძნულ, კოპტურ და ნუბიურ ენებზე, დაკრძალვის სტელები და ლიტურგიკული ნივთები. იუნესკოსთან გაფორმებული შეთანხმების საფუძველზე, აღმოჩენილი მასალების ნაწილი – 62 ფრესკა, არქიტექტურული დეტალები და კერამიკის ფრაგმენტები – გადაეცა პოლონურ მხარეს და ამჟამად ინახება ''ვარშავის ეროვნული მუზეუმის'' [[ფარასის გალერეა|ფარასის გალერეაში]]. დანარჩენი მასალა განთავსებულია ხარტუმის არქეოლოგიურ მუზეუმში. == რესურსები ინტერნეტში == * [https://web.archive.org/web/20110811134109/http://annals.xlegio.ru/egipet/belova/belova.htm#eg_nub ЕГИПТЯНЕ В НУБИИ] == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია]] bxi0wlhmtfs52vfr3nsb64elimlcmqh 4828513 4828511 2025-07-08T11:02:46Z Sunlight35 98738 4828513 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Christian Nubia.png|მინი]] '''ფარასი''' — ძველი ქალაქი, რომელსაც ისტორიულად სხვადასხვა სახელით – ''პაჰორასი'', ''ტელ ფარასი'' ან ''მარისი'' მოიხსენიებენ, მდებარეობდა ჩრდილოეთ [[სუდანი|სუდანში]], მეორე ნილოსის ჩანჩქერების ქვემოთ, თანამედროვე ვადი ჰალფას სიახლოვეს. ეს ტერიტორია [[1960]]-იან წლებში ''ასუანის მაღალი კაშხლის'' მშენებლობის შედეგად წარმოქმნილი ''ნასერის ტბის'' წყალმა დაფარა<ref>[https://web.archive.org/web/20120110164313/http://www.mnw.art.pl/index.php/zbiory/galerie_stale/galeria_faras Galeria Faras]</ref>. == ისტორია == ძვ.წ. II ათასწლეულის პირველ ნახევარში, ნუბიის ეგვიპტიზაციის პროცესისას, ფარასში აშენდა ციხესიმაგრე, რომელიც შემდგომში გადაიზარდა ურბანულ ცენტრად. ფარაონთა XVIII დინასტიის პერიოდში (დაახლოებით ძვ.წ. 1500 წ.), [[ჰატშეფსუტი|ჰატშეფსუტისა]] და [[თუტმოს III]]-ის მმართველობისას, აქ აშენდა რამდენიმე ტაძარი, რომელთა ნანგრევები დღემდეა შემორჩენილი. ამ პერიოდის მნიშვნელოვანი პიროვნებები ფარასში საკურთხევლებს აშენებდნენ თავისი ფარაონების პატივსაცემად. ძვ.წ. 300 წლიდან ახ.წ. 300 წლამდე ფარასი მეროეს სამეფოს შემადგენლობაში შედიოდა, რაც ბერძნულ წყაროებში სახელწოდებით ''პაჰორასი'' მოიხსენიება. მეროელებმა აქ ააგეს ახალი ციხესიმაგრე. დაახლოებით ახ.წ. 500 წელს ფარასი გახდა ნობადიას სამეფოს დედაქალაქი, ერთ-ერთი სახელმწიფოსი, რომელიც მეროეს დაშლის შედეგად წარმოიშვა. ამ დროის მდიდარი ნეკროპოლიები ფარასის მახლობლად – ბალანასა და კვუსტულის არეალში მდებარეობდა. 543 წელს ბიზანტიის დედოფალი [[თეოდორა (დედოფალი)|თეოდორას]] დავალებით კოპტმა მისიონერებმა ფარასი გააქრისტიანეს და დაარსეს ეპისკოპოსობა. ფარასი ქრისტიანულ ეპოქაში იქცა ნუბიის ერთ-ერთ მთავარ რელიგიურ და კულტურულ ცენტრად. ფარასის ტერიტორია პირველად გათხარეს 1912–1914 წლებში [[ოქსფორდის უნივერსიტეტი|ოქსფორდის უნივერსიტეტის]] არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ. 1960-იან წლებში, ასუანის კაშხლის გამო, დიდი რაოდენობით ძეგლი წყლის ქვეშ აღმოჩენის საფრთხის წინაშე დადგა. ამან განაპირობა ფარასში მასშტაბური არქეოლოგიური სამუშაოები, რომლებიც 1961–1964 წლებში განხორციელდა ''იუნესკოს'' ეგიდით, პროფესორ კაზიმიეჟ მიხალოვსკის ხელმძღვანელობით მომუშავე პოლონური ექსპედიციის მიერ. ექსპედიციის დროს აღმოჩნდა ფარაონ თუტმოს III-ის ტაძრის ნაშთები; VIII საუკუნის ბოლოდან ადრეული ქრისტიანული ეპოქის სამნავიანი ბაზილიკა; მონასტერი, სამეფო სასახლის ნანგრევები, საცხოვრებელი და სამეურნეო ნაგებობები. მნიშვნელოვანი აღმოჩენა იყო ქრისტიანული ხელოვნების 120 ფრესკა (VIII–XII სს.), შესრულებული მშრალ თაბაშირზე. ფრესკები გამოხატავდა წმინდანთა, მეფეთა და ეპისკოპოსთა პორტრეტებს და გამოირჩეოდა ბიზანტიურ-კოპტური სტილისტიკით. გარდა ამისა, აღმოაჩინეს დაახლოებით 200 წარწერა ბერძნულ, კოპტურ და ნუბიურ ენებზე, დაკრძალვის სტელები და ლიტურგიკული ნივთები. იუნესკოსთან გაფორმებული შეთანხმების საფუძველზე, აღმოჩენილი მასალების ნაწილი – 62 ფრესკა, არქიტექტურული დეტალები და კერამიკის ფრაგმენტები – გადაეცა პოლონურ მხარეს და ამჟამად ინახება ''ვარშავის ეროვნული მუზეუმის'' [[ფარასის გალერეა|ფარასის გალერეაში]]. დანარჩენი მასალა განთავსებულია ხარტუმის არქეოლოგიურ მუზეუმში. == იხილეთ აგრეთვე == * [[ფარასის გალერეა]] == რესურსები ინტერნეტში == * [https://web.archive.org/web/20110811134109/http://annals.xlegio.ru/egipet/belova/belova.htm#eg_nub ЕГИПТЯНЕ В НУБИИ] == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:აფრიკის ისტორია]] 8217cmegt728213op8wurdaf4y4wyr7 10 592522 4828464 2025-07-08T10:27:17Z Surprizi 14671 ახალი გვერდი: <includeonly>{{#invoke:Coxeter–Dynkin diagram|CDD}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude> 4828464 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#invoke:Coxeter–Dynkin diagram|CDD}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude> 45yj6ws5dy3b5744f1itg6pu5un5j9z 828 592523 4828465 2025-07-08T10:29:42Z Surprizi 14671 ახალი გვერდი: -- module to turn a parameter list into a list of [[Coxeter–Dynkin diagram]] images. -- See the template documentation or any example for how it is used and works. local p = {} function p.CDD(frame) -- For calling from #invoke. local pframe = frame:getParent() local args = pframe.args return p._CDD(args) end function p._CDD(args) -- For calling from other Lua modules. local body ='<span style="display:inline-block;">' -- create and star... 4828465 Scribunto text/plain -- module to turn a parameter list into a list of [[Coxeter–Dynkin diagram]] images. -- See the template documentation or any example for how it is used and works. local p = {} function p.CDD(frame) -- For calling from #invoke. local pframe = frame:getParent() local args = pframe.args return p._CDD(args) end function p._CDD(args) -- For calling from other Lua modules. local body ='<span style="display:inline-block;">' -- create and start the output string for v, x in ipairs(args) do -- process params, ignoring any names if (x ~= '') then -- check for null/empty names body = body .. "[[File:CDel_" .. x .. ".png|class=skin-invert-image|link=]]" -- write file for this parameter end end body = body .. "</span>" -- finish output string return body -- return result end return p 71okmggjdch485ux3aaiisi1dxx1wa8 0 592524 4828466 2025-07-08T10:33:49Z დათო2010 165421 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 25 მაისი, 2008 წელი }} '''ისლამის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ისტორიის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi}}) — მდებარეობს [[გულჰანეს პარკი|გულჰანეს პარკში]]... 4828466 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 25 მაისი, 2008 წელი }} '''ისლამის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ისტორიის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi}}) — მდებარეობს [[გულჰანეს პარკი|გულჰანეს პარკში]], ყოფილი საიმპერატორო ცხენოსნების შენობაში. [[მუზეუმი]] გაიხსნა [[2008]] წლის 25 მაისს და აჩვენებს [[მუსლიმი]] მეცნიერების [[IX საუკუნე|IX]]-[[XVI საუკუნე]]ების სამეცნიერო ინსტრუმენტების რეპლიკებს.[1] ყველა მოდელი დამზადდა [[ფრანკფურტის გოეთეს უნივერსიტეტი|იოჰან ვოლფგანგ გოეთეს უნივერსიტეტის]] (ფრანკფურტი) არაბულ-ისლამური მეცნიერებების ისტორიის ინსტიტუტში, თანადროული ტექსტებში მოცემული აღწერილობებისა და ნახატების მიხედვით ძალიან ცოტა ორიგინალური ნივთია წარმოდგენილი. ბევრი ნივთი „მთლიანად წარმოსახულია“, ხოლო სხვები ეფუძნება ხელნაწერებში მსგავსი მოწყობილობების ნახატებს, მაგრამ უცნობია, ოდესმე აშენდა თუ არა ისინი, ან შენების განზრახვა იყო თუ არა.[2] eg3w4a27omosimhkgticfku235eyzcq 4828467 4828466 2025-07-08T10:34:19Z დათო2010 165421 4828467 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 25 მაისი, 2008 წელი }} '''ისლამის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ისტორიის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi}}) — მდებარეობს [[გულჰანეს პარკი|გულჰანეს პარკში]], ყოფილი საიმპერატორო ცხენოსნების შენობაში. [[მუზეუმი]] გაიხსნა [[2008]] წლის 25 მაისს და აჩვენებს [[მუსლიმი]] მეცნიერების [[IX საუკუნე|IX]]-[[XVI საუკუნე]]ების სამეცნიერო ინსტრუმენტების რეპლიკებს.[1] ყველა მოდელი დამზადდა [[ფრანკფურტის გოეთეს უნივერსიტეტი|იოჰან ვოლფგანგ გოეთეს უნივერსიტეტის]] (ფრანკფურტი) არაბულ-ისლამური მეცნიერებების ისტორიის ინსტიტუტში, თანადროული ტექსტებში მოცემული აღწერილობებისა და ნახატების მიხედვით ძალიან ცოტა ორიგინალური ნივთია წარმოდგენილი. ბევრი ნივთი „მთლიანად წარმოსახულია“, ხოლო სხვები ეფუძნება ხელნაწერებში მსგავსი მოწყობილობების ნახატებს, მაგრამ უცნობია, ოდესმე აშენდა თუ არა ისინი, ან შენების განზრახვა იყო თუ არა.[2] ==გალერეა== lj5m0d35apyucti3996gw1rdis4m08s 4828468 4828467 2025-07-08T10:35:34Z დათო2010 165421 /* გალერეა */ 4828468 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 25 მაისი, 2008 წელი }} '''ისლამის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ისტორიის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi}}) — მდებარეობს [[გულჰანეს პარკი|გულჰანეს პარკში]], ყოფილი საიმპერატორო ცხენოსნების შენობაში. [[მუზეუმი]] გაიხსნა [[2008]] წლის 25 მაისს და აჩვენებს [[მუსლიმი]] მეცნიერების [[IX საუკუნე|IX]]-[[XVI საუკუნე]]ების სამეცნიერო ინსტრუმენტების რეპლიკებს.[1] ყველა მოდელი დამზადდა [[ფრანკფურტის გოეთეს უნივერსიტეტი|იოჰან ვოლფგანგ გოეთეს უნივერსიტეტის]] (ფრანკფურტი) არაბულ-ისლამური მეცნიერებების ისტორიის ინსტიტუტში, თანადროული ტექსტებში მოცემული აღწერილობებისა და ნახატების მიხედვით ძალიან ცოტა ორიგინალური ნივთია წარმოდგენილი. ბევრი ნივთი „მთლიანად წარმოსახულია“, ხოლო სხვები ეფუძნება ხელნაწერებში მსგავსი მოწყობილობების ნახატებს, მაგრამ უცნობია, ოდესმე აშენდა თუ არა ისინი, ან შენების განზრახვა იყო თუ არა.[2] ==გალერეა== <gallery> File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9270.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ფასადი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam May 2014 9247.jpg | სტამბოლის ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ასტროლაბების კოლექცია File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9251.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ობსერვატორია File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9254.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის საათი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9255.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის საათის დეტალი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9256.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის წყლის საათი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9258.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის სამხედრო ობიექტები </gallery> tfdpzn5ia8tilt5l6wurj2di5p7romi 4828469 4828468 2025-07-08T10:36:08Z დათო2010 165421 /* გალერეა */ 4828469 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 25 მაისი, 2008 წელი }} '''ისლამის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ისტორიის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi}}) — მდებარეობს [[გულჰანეს პარკი|გულჰანეს პარკში]], ყოფილი საიმპერატორო ცხენოსნების შენობაში. [[მუზეუმი]] გაიხსნა [[2008]] წლის 25 მაისს და აჩვენებს [[მუსლიმი]] მეცნიერების [[IX საუკუნე|IX]]-[[XVI საუკუნე]]ების სამეცნიერო ინსტრუმენტების რეპლიკებს.[1] ყველა მოდელი დამზადდა [[ფრანკფურტის გოეთეს უნივერსიტეტი|იოჰან ვოლფგანგ გოეთეს უნივერსიტეტის]] (ფრანკფურტი) არაბულ-ისლამური მეცნიერებების ისტორიის ინსტიტუტში, თანადროული ტექსტებში მოცემული აღწერილობებისა და ნახატების მიხედვით ძალიან ცოტა ორიგინალური ნივთია წარმოდგენილი. ბევრი ნივთი „მთლიანად წარმოსახულია“, ხოლო სხვები ეფუძნება ხელნაწერებში მსგავსი მოწყობილობების ნახატებს, მაგრამ უცნობია, ოდესმე აშენდა თუ არა ისინი, ან შენების განზრახვა იყო თუ არა.[2] ==გალერეა== <gallery> File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9270.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ფასადი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam May 2014 9247.jpg | სტამბოლის ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ასტროლაბების კოლექცია File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9251.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ობსერვატორია File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9254.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის საათი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9255.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის საათის დეტალი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9256.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის წყლის საათი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9258.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის სამხედრო ობიექტები File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9263.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ტუმბო File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9264.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის წისქვილი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9265.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის მარადიული ძრავი File:Arab armored 14th century battering ram, reconstructed model.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ჯავშანმოცმული [[battering ram|მცველი ვერძი]] </gallery> 98hy83xt5q8xdh7205h584sdq57v5cy 4828470 4828469 2025-07-08T10:38:08Z დათო2010 165421 4828470 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 25 მაისი, 2008 წელი }} '''ისლამის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ისტორიის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi}}) — მდებარეობს [[გულჰანეს პარკი|გულჰანეს პარკში]], ყოფილი საიმპერატორო ცხენოსნების შენობაში. [[მუზეუმი]] გაიხსნა [[2008]] წლის 25 მაისს და აჩვენებს [[მუსლიმი]] მეცნიერების [[IX საუკუნე|IX]]-[[XVI საუკუნე]]ების სამეცნიერო ინსტრუმენტების რეპლიკებს.[1] ყველა მოდელი დამზადდა [[ფრანკფურტის გოეთეს უნივერსიტეტი|იოჰან ვოლფგანგ გოეთეს უნივერსიტეტის]] (ფრანკფურტი) არაბულ-ისლამური მეცნიერებების ისტორიის ინსტიტუტში, თანადროული ტექსტებში მოცემული აღწერილობებისა და ნახატების მიხედვით ძალიან ცოტა ორიგინალური ნივთია წარმოდგენილი. ბევრი ნივთი „მთლიანად წარმოსახულია“, ხოლო სხვები ეფუძნება ხელნაწერებში მსგავსი მოწყობილობების ნახატებს, მაგრამ უცნობია, ოდესმე აშენდა თუ არა ისინი, ან შენების განზრახვა იყო თუ არა.[2] ==გალერეა== <gallery> File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9270.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ფასადი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam May 2014 9247.jpg | სტამბოლის ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ასტროლაბების კოლექცია File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9251.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ობსერვატორია File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9254.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის საათი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9255.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის საათის დეტალი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9256.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის წყლის საათი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9258.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის სამხედრო ობიექტები File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9263.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ტუმბო File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9264.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის წისქვილი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9265.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის მარადიული ძრავი File:Arab armored 14th century battering ram, reconstructed model.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ჯავშანმოცმული [[მცველი ვერძი]] </gallery> ==რესურსები ინტერნეტში== ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{სტამბოლის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] 3h2noypcqfjmfn0s4te8a42jxyfqi82 4828471 4828470 2025-07-08T10:38:34Z დათო2010 165421 /* რესურსები ინტერნეტში */ 4828471 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 25 მაისი, 2008 წელი }} '''ისლამის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ისტორიის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi}}) — მდებარეობს [[გულჰანეს პარკი|გულჰანეს პარკში]], ყოფილი საიმპერატორო ცხენოსნების შენობაში. [[მუზეუმი]] გაიხსნა [[2008]] წლის 25 მაისს და აჩვენებს [[მუსლიმი]] მეცნიერების [[IX საუკუნე|IX]]-[[XVI საუკუნე]]ების სამეცნიერო ინსტრუმენტების რეპლიკებს.[1] ყველა მოდელი დამზადდა [[ფრანკფურტის გოეთეს უნივერსიტეტი|იოჰან ვოლფგანგ გოეთეს უნივერსიტეტის]] (ფრანკფურტი) არაბულ-ისლამური მეცნიერებების ისტორიის ინსტიტუტში, თანადროული ტექსტებში მოცემული აღწერილობებისა და ნახატების მიხედვით ძალიან ცოტა ორიგინალური ნივთია წარმოდგენილი. ბევრი ნივთი „მთლიანად წარმოსახულია“, ხოლო სხვები ეფუძნება ხელნაწერებში მსგავსი მოწყობილობების ნახატებს, მაგრამ უცნობია, ოდესმე აშენდა თუ არა ისინი, ან შენების განზრახვა იყო თუ არა.[2] ==გალერეა== <gallery> File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9270.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ფასადი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam May 2014 9247.jpg | სტამბოლის ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ასტროლაბების კოლექცია File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9251.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ობსერვატორია File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9254.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის საათი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9255.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის საათის დეტალი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9256.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის წყლის საათი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9258.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის სამხედრო ობიექტები File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9263.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ტუმბო File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9264.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის წისქვილი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9265.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის მარადიული ძრავი File:Arab armored 14th century battering ram, reconstructed model.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ჯავშანმოცმული [[მცველი ვერძი]] </gallery> ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{სტამბოლის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] ajf3qyh4f3m4nwalqpc9ecw7sqffz5p 4828472 4828471 2025-07-08T10:39:27Z დათო2010 165421 4828472 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 25 მაისი, 2008 წელი }} '''ისლამის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ისტორიის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi}}) — მდებარეობს [[გულჰანეს პარკი|გულჰანეს პარკში]], ყოფილი საიმპერატორო ცხენოსნების შენობაში. [[მუზეუმი]] გაიხსნა [[2008]] წლის 25 მაისს და აჩვენებს [[მუსლიმი]] მეცნიერების [[IX საუკუნე|IX]]-[[XVI საუკუნე]]ების სამეცნიერო ინსტრუმენტების რეპლიკებს.<ref>{{cite web|url=http://www.tomw.net.au/travel/islam_science_museum.shtml|title=Istanbul Museum of The History of Science and Technology in Islam|publisher=Tom Worthington|date=2008-06-07|access-date=2014-02-10}}</ref> ყველა მოდელი დამზადდა [[ფრანკფურტის გოეთეს უნივერსიტეტი|იოჰან ვოლფგანგ გოეთეს უნივერსიტეტის]] (ფრანკფურტი) არაბულ-ისლამური მეცნიერებების ისტორიის ინსტიტუტში, თანადროული ტექსტებში მოცემული აღწერილობებისა და ნახატების მიხედვით ძალიან ცოტა ორიგინალური ნივთია წარმოდგენილი. ბევრი ნივთი „მთლიანად წარმოსახულია“, ხოლო სხვები ეფუძნება ხელნაწერებში მსგავსი მოწყობილობების ნახატებს, მაგრამ უცნობია, ოდესმე აშენდა თუ არა ისინი, ან შენების განზრახვა იყო თუ არა.<ref>{{cite web|title=Forging Islamic science|url=https://aeon.co/essays/why-fake-miniatures-depicting-islamic-science-are-everywhere|last=Shafir|first=Nir|website=aeon.co|access-date=10 January 2020}}</ref> ==გალერეა== <gallery> File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9270.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ფასადი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam May 2014 9247.jpg | სტამბოლის ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ასტროლაბების კოლექცია File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9251.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ობსერვატორია File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9254.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის საათი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9255.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის საათის დეტალი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9256.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის წყლის საათი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9258.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის სამხედრო ობიექტები File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9263.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ტუმბო File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9264.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის წისქვილი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9265.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის მარადიული ძრავი File:Arab armored 14th century battering ram, reconstructed model.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ჯავშანმოცმული [[მცველი ვერძი]] </gallery> ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{სტამბოლის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] m1vk2gsqqy6xtzjp9prxz17161wpce7 4828473 4828472 2025-07-08T10:39:57Z დათო2010 165421 დაემატა [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებული მუზეუმები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828473 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 25 მაისი, 2008 წელი }} '''ისლამის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ისტორიის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi}}) — მდებარეობს [[გულჰანეს პარკი|გულჰანეს პარკში]], ყოფილი საიმპერატორო ცხენოსნების შენობაში. [[მუზეუმი]] გაიხსნა [[2008]] წლის 25 მაისს და აჩვენებს [[მუსლიმი]] მეცნიერების [[IX საუკუნე|IX]]-[[XVI საუკუნე]]ების სამეცნიერო ინსტრუმენტების რეპლიკებს.<ref>{{cite web|url=http://www.tomw.net.au/travel/islam_science_museum.shtml|title=Istanbul Museum of The History of Science and Technology in Islam|publisher=Tom Worthington|date=2008-06-07|access-date=2014-02-10}}</ref> ყველა მოდელი დამზადდა [[ფრანკფურტის გოეთეს უნივერსიტეტი|იოჰან ვოლფგანგ გოეთეს უნივერსიტეტის]] (ფრანკფურტი) არაბულ-ისლამური მეცნიერებების ისტორიის ინსტიტუტში, თანადროული ტექსტებში მოცემული აღწერილობებისა და ნახატების მიხედვით ძალიან ცოტა ორიგინალური ნივთია წარმოდგენილი. ბევრი ნივთი „მთლიანად წარმოსახულია“, ხოლო სხვები ეფუძნება ხელნაწერებში მსგავსი მოწყობილობების ნახატებს, მაგრამ უცნობია, ოდესმე აშენდა თუ არა ისინი, ან შენების განზრახვა იყო თუ არა.<ref>{{cite web|title=Forging Islamic science|url=https://aeon.co/essays/why-fake-miniatures-depicting-islamic-science-are-everywhere|last=Shafir|first=Nir|website=aeon.co|access-date=10 January 2020}}</ref> ==გალერეა== <gallery> File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9270.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ფასადი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam May 2014 9247.jpg | სტამბოლის ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ასტროლაბების კოლექცია File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9251.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ობსერვატორია File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9254.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის საათი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9255.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის საათის დეტალი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9256.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის წყლის საათი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9258.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის სამხედრო ობიექტები File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9263.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ტუმბო File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9264.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის წისქვილი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9265.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის მარადიული ძრავი File:Arab armored 14th century battering ram, reconstructed model.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ჯავშანმოცმული [[მცველი ვერძი]] </gallery> ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{სტამბოლის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებული მუზეუმები]] mviv7b0cgj1qoe404l0k7otmprhx2n7 4828475 4828473 2025-07-08T10:40:11Z დათო2010 165421 დაემატა [[კატეგორია:სტამბოლის მუზეუმები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4828475 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 25 მაისი, 2008 წელი }} '''ისლამის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ისტორიის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi}}) — მდებარეობს [[გულჰანეს პარკი|გულჰანეს პარკში]], ყოფილი საიმპერატორო ცხენოსნების შენობაში. [[მუზეუმი]] გაიხსნა [[2008]] წლის 25 მაისს და აჩვენებს [[მუსლიმი]] მეცნიერების [[IX საუკუნე|IX]]-[[XVI საუკუნე]]ების სამეცნიერო ინსტრუმენტების რეპლიკებს.<ref>{{cite web|url=http://www.tomw.net.au/travel/islam_science_museum.shtml|title=Istanbul Museum of The History of Science and Technology in Islam|publisher=Tom Worthington|date=2008-06-07|access-date=2014-02-10}}</ref> ყველა მოდელი დამზადდა [[ფრანკფურტის გოეთეს უნივერსიტეტი|იოჰან ვოლფგანგ გოეთეს უნივერსიტეტის]] (ფრანკფურტი) არაბულ-ისლამური მეცნიერებების ისტორიის ინსტიტუტში, თანადროული ტექსტებში მოცემული აღწერილობებისა და ნახატების მიხედვით ძალიან ცოტა ორიგინალური ნივთია წარმოდგენილი. ბევრი ნივთი „მთლიანად წარმოსახულია“, ხოლო სხვები ეფუძნება ხელნაწერებში მსგავსი მოწყობილობების ნახატებს, მაგრამ უცნობია, ოდესმე აშენდა თუ არა ისინი, ან შენების განზრახვა იყო თუ არა.<ref>{{cite web|title=Forging Islamic science|url=https://aeon.co/essays/why-fake-miniatures-depicting-islamic-science-are-everywhere|last=Shafir|first=Nir|website=aeon.co|access-date=10 January 2020}}</ref> ==გალერეა== <gallery> File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9270.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ფასადი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam May 2014 9247.jpg | სტამბოლის ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ასტროლაბების კოლექცია File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9251.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ობსერვატორია File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9254.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის საათი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9255.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის საათის დეტალი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9256.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის წყლის საათი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9258.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის სამხედრო ობიექტები File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9263.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ტუმბო File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9264.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის წისქვილი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9265.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის მარადიული ძრავი File:Arab armored 14th century battering ram, reconstructed model.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ჯავშანმოცმული [[მცველი ვერძი]] </gallery> ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{სტამბოლის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებული მუზეუმები]] [[კატეგორია:სტამბოლის მუზეუმები]] 0b2ul9umrvkxrq28cvumy4ujn0ktz6m 4828566 4828475 2025-07-08T11:57:29Z Jaba1977 3604 /* გალერეა */ 4828566 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 25 მაისი, 2008 წელი }} '''ისლამის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების ისტორიის მუზეუმი''' ({{lang-tr|İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi}}) — მდებარეობს [[გულჰანეს პარკი|გულჰანეს პარკში]], ყოფილი საიმპერატორო ცხენოსნების შენობაში. [[მუზეუმი]] გაიხსნა [[2008]] წლის 25 მაისს და აჩვენებს [[მუსლიმი]] მეცნიერების [[IX საუკუნე|IX]]-[[XVI საუკუნე]]ების სამეცნიერო ინსტრუმენტების რეპლიკებს.<ref>{{cite web|url=http://www.tomw.net.au/travel/islam_science_museum.shtml|title=Istanbul Museum of The History of Science and Technology in Islam|publisher=Tom Worthington|date=2008-06-07|access-date=2014-02-10}}</ref> ყველა მოდელი დამზადდა [[ფრანკფურტის გოეთეს უნივერსიტეტი|იოჰან ვოლფგანგ გოეთეს უნივერსიტეტის]] (ფრანკფურტი) არაბულ-ისლამური მეცნიერებების ისტორიის ინსტიტუტში, თანადროული ტექსტებში მოცემული აღწერილობებისა და ნახატების მიხედვით ძალიან ცოტა ორიგინალური ნივთია წარმოდგენილი. ბევრი ნივთი „მთლიანად წარმოსახულია“, ხოლო სხვები ეფუძნება ხელნაწერებში მსგავსი მოწყობილობების ნახატებს, მაგრამ უცნობია, ოდესმე აშენდა თუ არა ისინი, ან შენების განზრახვა იყო თუ არა.<ref>{{cite web|title=Forging Islamic science|url=https://aeon.co/essays/why-fake-miniatures-depicting-islamic-science-are-everywhere|last=Shafir|first=Nir|website=aeon.co|access-date=10 January 2020}}</ref> ==გალერეა== <gallery> File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9270.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ფასადი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam May 2014 9247.jpg | სტამბოლის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ასტროლაბების კოლექცია File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9251.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ობსერვატორია File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9254.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის საათი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9255.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის საათის დეტალი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9256.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის წყლის საათი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9258.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის სამხედრო ობიექტები File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9263.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ტუმბო File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9264.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის წისქვილი File:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam 9265.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის მარადიული ძრავი File:Arab armored 14th century battering ram, reconstructed model.jpg | ისლამში მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ისტორიის მუზეუმის ჯავშანმოცმული [[მცველი ვერძი]] </gallery> ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{სტამბოლის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:2008 წელს დაარსებული მუზეუმები]] [[კატეგორია:სტამბოლის მუზეუმები]] gnb9f98k9e3nukreu0ydd3l0zkgi7b7 0 592525 4828474 2025-07-08T10:40:05Z Gobrona 28077 ახალი გვერდი: '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩ... 4828474 wikitext text/x-wiki '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ტერიტორიაზე გვიან [[ცარცული სისტემა|ცარცულ პერიოდში]] (112–93.5 მილიონი წლის წინ).<ref name=":0">{{Cite web|url = https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|title = Genus List for Holtz (2007) Dinosaurs|lang = en|access-date = 2016-06-21|archive-date = 2012-03-02|archive-url = https://web.archive.org/web/20120302173933/https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|deadlink = no}}</ref> დინოზავრის ეს სახეობა პირველად გერმანელმა პალეონტოლოგმა ერნსტ შტრომერმა აღწერა [[1915]] წელს, [[ეგვიპტე]]ში ნაპოვნი ნამარხი ნაშთების საფუძველზე. მან ჩონჩხი [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ჩაიტანა. თუმცა, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1944]] წლის 24-25 აპრილის ღამეს, ქალაქზე საჰაერო იერიში განხორციელდა, მუზეუმის ნაწილი სერიოზულად დაზიანდა, სპინოზავრის ძვლები კი განადგურდა.<ref>{{სტატია|ავტორი= Smith, Joshua B.; Lamanna, Matthew C.; Mayr, Helmut and Lacovara, Kenneth J.|სათაური= New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= [[Paleontology]]|წელი= 2006|ტომი= 80|ნომერი= 2|გვერდნი= 400—406|doi= 10.1666/0022-3360(2006)080[0400:NIRTHO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20160814191718/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2016-08-14}}</ref><ref name="бчт">Bigger Than T.Rex (2015) // National Geographic Channel</ref> დღემდე მხოლოდ შტრომერის ნახატები და იშვიათი ფოტოები შემორჩა, რომლებზეც სახეობის ჰოლოტიპი BSP 1912 VIII 19 არის გამოსახული. g7zddk51frm6xqiyw2ve7qbf21204s5 4828477 4828474 2025-07-08T10:40:21Z Gobrona 28077 4828477 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = სპინოზავრი | სურათის ფაილი = Spinosaurus_skeleton.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | განყოფილება = | ტიპი = [[ქორდიანები]]{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[ხვლიკმენჯა დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[თეროპოდები]] }} | ქვეკლასი = | ლათ = {{Btname|Spinosaurus|Stromer, 1915}} | გვარი = '''სპინოზავრი''' | რიგი = | ოჯახი = [[სპინოზავრიდები]] | სექციის სახელი = ტიპური სახეობა | სექციის ტექსტი = *{{Btname|Spinosaurus aegyptiacus|Stromer, 1915}} }} '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ტერიტორიაზე გვიან [[ცარცული სისტემა|ცარცულ პერიოდში]] (112–93.5 მილიონი წლის წინ).<ref name=":0">{{Cite web|url = https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|title = Genus List for Holtz (2007) Dinosaurs|lang = en|access-date = 2016-06-21|archive-date = 2012-03-02|archive-url = https://web.archive.org/web/20120302173933/https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|deadlink = no}}</ref> დინოზავრის ეს სახეობა პირველად გერმანელმა პალეონტოლოგმა ერნსტ შტრომერმა აღწერა [[1915]] წელს, [[ეგვიპტე]]ში ნაპოვნი ნამარხი ნაშთების საფუძველზე. მან ჩონჩხი [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ჩაიტანა. თუმცა, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1944]] წლის 24-25 აპრილის ღამეს, ქალაქზე საჰაერო იერიში განხორციელდა, მუზეუმის ნაწილი სერიოზულად დაზიანდა, სპინოზავრის ძვლები კი განადგურდა.<ref>{{სტატია|ავტორი= Smith, Joshua B.; Lamanna, Matthew C.; Mayr, Helmut and Lacovara, Kenneth J.|სათაური= New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= [[Paleontology]]|წელი= 2006|ტომი= 80|ნომერი= 2|გვერდნი= 400—406|doi= 10.1666/0022-3360(2006)080[0400:NIRTHO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20160814191718/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2016-08-14}}</ref><ref name="бчт">Bigger Than T.Rex (2015) // National Geographic Channel</ref> დღემდე მხოლოდ შტრომერის ნახატები და იშვიათი ფოტოები შემორჩა, რომლებზეც სახეობის ჰოლოტიპი BSP 1912 VIII 19 არის გამოსახული. 41tdxnouzkjdwkn1mzt2u5z478ky8nh 4828479 4828477 2025-07-08T10:41:00Z Gobrona 28077 4828479 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = სპინოზავრი | სურათის ფაილი = Spinosaurus_skeleton.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | განყოფილება = | ტიპი = [[ქორდიანები]]{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[ხვლიკმენჯა დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[თეროპოდები]] }} | ქვეკლასი = | ლათ = {{Btname|Spinosaurus|Stromer, 1915}} | გვარი = '''სპინოზავრი''' | რიგი = | ოჯახი = [[სპინოზავრიდები]] | სექციის სახელი = ტიპური სახეობა | სექციის ტექსტი = *{{Btname|Spinosaurus aegyptiacus|Stromer, 1915}} }} '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ტერიტორიაზე გვიან [[ცარცული სისტემა|ცარცულ პერიოდში]] (112–93.5 მილიონი წლის წინ).<ref name=":0">{{Cite web|url = https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|title = Genus List for Holtz (2007) Dinosaurs|lang = en|access-date = 2016-06-21|archive-date = 2012-03-02|archive-url = https://web.archive.org/web/20120302173933/https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|deadlink = no}}</ref> დინოზავრის ეს სახეობა პირველად გერმანელმა პალეონტოლოგმა ერნსტ შტრომერმა აღწერა [[1915]] წელს, [[ეგვიპტე]]ში ნაპოვნი ნამარხი ნაშთების საფუძველზე. მან ჩონჩხი [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ჩაიტანა. თუმცა, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1944]] წლის 24-25 აპრილის ღამეს, ქალაქზე საჰაერო იერიში განხორციელდა, მუზეუმის ნაწილი სერიოზულად დაზიანდა, სპინოზავრის ძვლები კი განადგურდა.<ref>{{სტატია|ავტორი= Smith, Joshua B.; Lamanna, Matthew C.; Mayr, Helmut and Lacovara, Kenneth J.|სათაური= New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= [[Paleontology]]|წელი= 2006|ტომი= 80|ნომერი= 2|გვერდნი= 400—406|doi= 10.1666/0022-3360(2006)080[0400:NIRTHO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20160814191718/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2016-08-14}}</ref><ref name="бчт">Bigger Than T.Rex (2015) // National Geographic Channel</ref> დღემდე მხოლოდ შტრომერის ნახატები და იშვიათი ფოტოები შემორჩა, რომლებზეც სახეობის ჰოლოტიპი BSP 1912 VIII 19 არის გამოსახული. [[2021]] წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, პალეონტოლოგთა განკარგულებაში სპინოზავრის 26 ნამარხი ნიმუშია. მათგან თორმეტი [[მაროკო]]ში აღმოაჩინეს, ექვსი — ეგვიპტეში, სამი — [[ტუნისი|ტუნისში]], ორი — [[ალჟირი|ალჟირში]], თითო-თითო ნიმუში კი — [[ბრაზილია]]ში, [[კენია|კენია]] და [[ნიგერია|ნიგერია]].<ref name=PBDB>{{PBDB|38598|''Spinosaurus''}}{{v|21|11|22}}.</ref> ==აღწერა და კლასიფიკაცია== სპინოზავრის შესახებ ცოდნის უმეტესი ნაწილი განადგურებულ ნამარხებს ეფუძნება, თუმცა ბოლო დროს კბილები და თავის ქალის ფრაგმენტებიც იქნა აღმოჩენილი. [[მაროკო]]დან აღმოჩენილი სპინოზავრის ქვედა კიდურების ნამარხები, სავარაუდოდ, ახალგაზრდა ინდივიდს ეკუთვნოდა, რადგან ისინი მცირე ზომისა იყო.<ref name=":2" /> [[2005]] წელს წარმოდგენილი ყბისა და თავის ქალის ფრაგმენტები აჩვენებს, რომ მას ჰქონდა ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი ქალა ყველა ხორცისმჭამელ დინოზავრს შორის, რომელიც 1,5 მეტრზე მეტ სიგრძეს აღწევდა.<ref name=":3">{{სტატია|ავტორი= Sasso, Cristiano Dal; Maganuco, Simone; Buffetaut, Eric and Mendez, Marco A.|заглавие= New information on the skull of the enigmatic theropod Spinosaurus, with remarks on its size and affinities|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= Vertebrate Paleontology|წელი= 2005|ტომი= 25|ნომერი= 4|გვერდნი= 888—896|doi= 10.1671/0272-4634(2005)025[0888:NIOTSO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20120724163225/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2012-07-24}}</ref> ქალა ვიწრო ფორმის იყო, ყბები კი სწორი კონუსური კბილებით ჰქონდა სავსე. khe9aronjv77o8d38yglwxyo4uordsj 4828480 4828479 2025-07-08T10:41:13Z Gobrona 28077 4828480 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = სპინოზავრი | სურათის ფაილი = Spinosaurus_skeleton.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | განყოფილება = | ტიპი = [[ქორდიანები]]{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[ხვლიკმენჯა დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[თეროპოდები]] }} | ქვეკლასი = | ლათ = {{Btname|Spinosaurus|Stromer, 1915}} | გვარი = '''სპინოზავრი''' | რიგი = | ოჯახი = [[სპინოზავრიდები]] | სექციის სახელი = ტიპური სახეობა | სექციის ტექსტი = *{{Btname|Spinosaurus aegyptiacus|Stromer, 1915}} }} '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ტერიტორიაზე გვიან [[ცარცული სისტემა|ცარცულ პერიოდში]] (112–93.5 მილიონი წლის წინ).<ref name=":0">{{Cite web|url = https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|title = Genus List for Holtz (2007) Dinosaurs|lang = en|access-date = 2016-06-21|archive-date = 2012-03-02|archive-url = https://web.archive.org/web/20120302173933/https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|deadlink = no}}</ref> დინოზავრის ეს სახეობა პირველად გერმანელმა პალეონტოლოგმა ერნსტ შტრომერმა აღწერა [[1915]] წელს, [[ეგვიპტე]]ში ნაპოვნი ნამარხი ნაშთების საფუძველზე. მან ჩონჩხი [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ჩაიტანა. თუმცა, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1944]] წლის 24-25 აპრილის ღამეს, ქალაქზე საჰაერო იერიში განხორციელდა, მუზეუმის ნაწილი სერიოზულად დაზიანდა, სპინოზავრის ძვლები კი განადგურდა.<ref>{{სტატია|ავტორი= Smith, Joshua B.; Lamanna, Matthew C.; Mayr, Helmut and Lacovara, Kenneth J.|სათაური= New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= [[Paleontology]]|წელი= 2006|ტომი= 80|ნომერი= 2|გვერდნი= 400—406|doi= 10.1666/0022-3360(2006)080[0400:NIRTHO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20160814191718/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2016-08-14}}</ref><ref name="бчт">Bigger Than T.Rex (2015) // National Geographic Channel</ref> დღემდე მხოლოდ შტრომერის ნახატები და იშვიათი ფოტოები შემორჩა, რომლებზეც სახეობის ჰოლოტიპი BSP 1912 VIII 19 არის გამოსახული. [[2021]] წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, პალეონტოლოგთა განკარგულებაში სპინოზავრის 26 ნამარხი ნიმუშია. მათგან თორმეტი [[მაროკო]]ში აღმოაჩინეს, ექვსი — ეგვიპტეში, სამი — [[ტუნისი|ტუნისში]], ორი — [[ალჟირი|ალჟირში]], თითო-თითო ნიმუში კი — [[ბრაზილია]]ში, [[კენია|კენია]] და [[ნიგერია|ნიგერია]].<ref name=PBDB>{{PBDB|38598|''Spinosaurus''}}{{v|21|11|22}}.</ref> ==აღწერა და კლასიფიკაცია== სპინოზავრის შესახებ ცოდნის უმეტესი ნაწილი განადგურებულ ნამარხებს ეფუძნება, თუმცა ბოლო დროს კბილები და თავის ქალის ფრაგმენტებიც იქნა აღმოჩენილი. [[მაროკო]]დან აღმოჩენილი სპინოზავრის ქვედა კიდურების ნამარხები, სავარაუდოდ, ახალგაზრდა ინდივიდს ეკუთვნოდა, რადგან ისინი მცირე ზომისა იყო.<ref name=":2" /> [[2005]] წელს წარმოდგენილი ყბისა და თავის ქალის ფრაგმენტები აჩვენებს, რომ მას ჰქონდა ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი ქალა ყველა ხორცისმჭამელ დინოზავრს შორის, რომელიც 1,5 მეტრზე მეტ სიგრძეს აღწევდა.<ref name=":3">{{სტატია|ავტორი= Sasso, Cristiano Dal; Maganuco, Simone; Buffetaut, Eric and Mendez, Marco A.|заглавие= New information on the skull of the enigmatic theropod Spinosaurus, with remarks on its size and affinities|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= Vertebrate Paleontology|წელი= 2005|ტომი= 25|ნომერი= 4|გვერდნი= 888—896|doi= 10.1671/0272-4634(2005)025[0888:NIOTSO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20120724163225/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2012-07-24}}</ref> ქალა ვიწრო ფორმის იყო, ყბები კი სწორი კონუსური კბილებით ჰქონდა სავსე. სპინოზავრის ყველაზე დიდი ნიმუში, რომელიც მხოლოდ თავის ქალის ფრაგმენტებით არის ცნობილი, რეკონსტრუქციის სხვადასხვა ვარიანტის მიხედვით, შესაძლოა ყოფილიყო 12.57-დან<ref name=":5" /> 16 მეტრამდე სიგრძის<ref name=":0" /> და 7-9 ტონიდან<ref name=":3" /> 12 ტონამდე მასის, ხოლო ზოგიერთ მეცნიერის აზრით — 20 ტონამდეც კი (ამ შემთხვევაში, ის იქნებოდა ყველაზე მასიური ცნობილი [[თეროპოდი]]).<ref name=":5">{{სტატია|ბმული=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2|ავტორი=François Therrien, Donald M. Henderson|სათაური=My theropod is bigger than yours … or not: estimating body size from skull length in theropods|წელი=2007-03-12|ენა=en|გამოცემა=Journal of Vertebrate Paleontology|გამომცემლობა=Society of Vertebrate Paleontology|ტომი=27|გვერდნი=108—115|issn=0272-4634|doi=10.1671/0272-4634(2007)27[108:MTIBTY]2.0.CO;2|archivedate=2015-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151105210139/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2}}</ref> 2020 წელს ნიზარ იბრაგიმმა აღნიშნა, რომ სპინოზავრის წონის შეფასების უახლესი ინსტრუმენტების, კერძოდ, უახლესი ციფრული მოდელის წყალობით, შესაძლებელია წონის უფრო ზუსტი მნიშვნელობის მიღება — 10-12 მეტრული ტონა, რაც მას უმსხვილეს თეროპოდად აქცევს. მან ასევე დასძინა, რომ შესაძლოა, მრავალი დინოზავრის მასა არ არის სათანადოდ შეფასებული.<ref>{{Cite web|url=https://www.reddit.com/r/Paleontology/comments/i1dbh9/hi_i_am_dr_nizar_ibrahim_a_paleontologist_and/|title=Hi, I am Dr. Nizar Ibrahim, a paleontologist and comparative anatomist. I am an Assistant Professor of Biology at the University of Detroit Mercy and a National Geographic Explorer. Ask Me Anything! I will be joined by my coauthor Matteo Fabbri (Yale University).|lang=en|author=Dr. Nizar Ibrahim|coauthors=Matteo Fabbri (Yale University)|website=reddit|date=2020-07-31|url-status=live}}</ref> cyr67au4wzdq11aqz9adbwyrzuom8ax 4828481 4828480 2025-07-08T10:41:27Z Gobrona 28077 4828481 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = სპინოზავრი | სურათის ფაილი = Spinosaurus_skeleton.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | განყოფილება = | ტიპი = [[ქორდიანები]]{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[ხვლიკმენჯა დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[თეროპოდები]] }} | ქვეკლასი = | ლათ = {{Btname|Spinosaurus|Stromer, 1915}} | გვარი = '''სპინოზავრი''' | რიგი = | ოჯახი = [[სპინოზავრიდები]] | სექციის სახელი = ტიპური სახეობა | სექციის ტექსტი = *{{Btname|Spinosaurus aegyptiacus|Stromer, 1915}} }} '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ტერიტორიაზე გვიან [[ცარცული სისტემა|ცარცულ პერიოდში]] (112–93.5 მილიონი წლის წინ).<ref name=":0">{{Cite web|url = https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|title = Genus List for Holtz (2007) Dinosaurs|lang = en|access-date = 2016-06-21|archive-date = 2012-03-02|archive-url = https://web.archive.org/web/20120302173933/https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|deadlink = no}}</ref> დინოზავრის ეს სახეობა პირველად გერმანელმა პალეონტოლოგმა ერნსტ შტრომერმა აღწერა [[1915]] წელს, [[ეგვიპტე]]ში ნაპოვნი ნამარხი ნაშთების საფუძველზე. მან ჩონჩხი [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ჩაიტანა. თუმცა, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1944]] წლის 24-25 აპრილის ღამეს, ქალაქზე საჰაერო იერიში განხორციელდა, მუზეუმის ნაწილი სერიოზულად დაზიანდა, სპინოზავრის ძვლები კი განადგურდა.<ref>{{სტატია|ავტორი= Smith, Joshua B.; Lamanna, Matthew C.; Mayr, Helmut and Lacovara, Kenneth J.|სათაური= New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= [[Paleontology]]|წელი= 2006|ტომი= 80|ნომერი= 2|გვერდნი= 400—406|doi= 10.1666/0022-3360(2006)080[0400:NIRTHO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20160814191718/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2016-08-14}}</ref><ref name="бчт">Bigger Than T.Rex (2015) // National Geographic Channel</ref> დღემდე მხოლოდ შტრომერის ნახატები და იშვიათი ფოტოები შემორჩა, რომლებზეც სახეობის ჰოლოტიპი BSP 1912 VIII 19 არის გამოსახული. [[2021]] წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, პალეონტოლოგთა განკარგულებაში სპინოზავრის 26 ნამარხი ნიმუშია. მათგან თორმეტი [[მაროკო]]ში აღმოაჩინეს, ექვსი — ეგვიპტეში, სამი — [[ტუნისი|ტუნისში]], ორი — [[ალჟირი|ალჟირში]], თითო-თითო ნიმუში კი — [[ბრაზილია]]ში, [[კენია|კენია]] და [[ნიგერია|ნიგერია]].<ref name=PBDB>{{PBDB|38598|''Spinosaurus''}}{{v|21|11|22}}.</ref> ==აღწერა და კლასიფიკაცია== სპინოზავრის შესახებ ცოდნის უმეტესი ნაწილი განადგურებულ ნამარხებს ეფუძნება, თუმცა ბოლო დროს კბილები და თავის ქალის ფრაგმენტებიც იქნა აღმოჩენილი. [[მაროკო]]დან აღმოჩენილი სპინოზავრის ქვედა კიდურების ნამარხები, სავარაუდოდ, ახალგაზრდა ინდივიდს ეკუთვნოდა, რადგან ისინი მცირე ზომისა იყო.<ref name=":2" /> [[2005]] წელს წარმოდგენილი ყბისა და თავის ქალის ფრაგმენტები აჩვენებს, რომ მას ჰქონდა ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი ქალა ყველა ხორცისმჭამელ დინოზავრს შორის, რომელიც 1,5 მეტრზე მეტ სიგრძეს აღწევდა.<ref name=":3">{{სტატია|ავტორი= Sasso, Cristiano Dal; Maganuco, Simone; Buffetaut, Eric and Mendez, Marco A.|заглавие= New information on the skull of the enigmatic theropod Spinosaurus, with remarks on its size and affinities|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= Vertebrate Paleontology|წელი= 2005|ტომი= 25|ნომერი= 4|გვერდნი= 888—896|doi= 10.1671/0272-4634(2005)025[0888:NIOTSO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20120724163225/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2012-07-24}}</ref> ქალა ვიწრო ფორმის იყო, ყბები კი სწორი კონუსური კბილებით ჰქონდა სავსე. სპინოზავრის ყველაზე დიდი ნიმუში, რომელიც მხოლოდ თავის ქალის ფრაგმენტებით არის ცნობილი, რეკონსტრუქციის სხვადასხვა ვარიანტის მიხედვით, შესაძლოა ყოფილიყო 12.57-დან<ref name=":5" /> 16 მეტრამდე სიგრძის<ref name=":0" /> და 7-9 ტონიდან<ref name=":3" /> 12 ტონამდე მასის, ხოლო ზოგიერთ მეცნიერის აზრით — 20 ტონამდეც კი (ამ შემთხვევაში, ის იქნებოდა ყველაზე მასიური ცნობილი [[თეროპოდი]]).<ref name=":5">{{სტატია|ბმული=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2|ავტორი=François Therrien, Donald M. Henderson|სათაური=My theropod is bigger than yours … or not: estimating body size from skull length in theropods|წელი=2007-03-12|ენა=en|გამოცემა=Journal of Vertebrate Paleontology|გამომცემლობა=Society of Vertebrate Paleontology|ტომი=27|გვერდნი=108—115|issn=0272-4634|doi=10.1671/0272-4634(2007)27[108:MTIBTY]2.0.CO;2|archivedate=2015-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151105210139/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2}}</ref> 2020 წელს ნიზარ იბრაგიმმა აღნიშნა, რომ სპინოზავრის წონის შეფასების უახლესი ინსტრუმენტების, კერძოდ, უახლესი ციფრული მოდელის წყალობით, შესაძლებელია წონის უფრო ზუსტი მნიშვნელობის მიღება — 10-12 მეტრული ტონა, რაც მას უმსხვილეს თეროპოდად აქცევს. მან ასევე დასძინა, რომ შესაძლოა, მრავალი დინოზავრის მასა არ არის სათანადოდ შეფასებული.<ref>{{Cite web|url=https://www.reddit.com/r/Paleontology/comments/i1dbh9/hi_i_am_dr_nizar_ibrahim_a_paleontologist_and/|title=Hi, I am Dr. Nizar Ibrahim, a paleontologist and comparative anatomist. I am an Assistant Professor of Biology at the University of Detroit Mercy and a National Geographic Explorer. Ask Me Anything! I will be joined by my coauthor Matteo Fabbri (Yale University).|lang=en|author=Dr. Nizar Ibrahim|coauthors=Matteo Fabbri (Yale University)|website=reddit|date=2020-07-31|url-status=live}}</ref> სპინოზავრის ერთ-ერთი განმასხვავებელი ნიშანი მისი ხერხემალია. ზურგისა და კუდის მალების მორჩები თავისი ზომითა და ფორმით ქმნიან თავისებურ „აფრას“. მსგავსი წარმონაქმნები სხვა დინოზავრებსაც ჰქონდათ ([[სპინოზავრიდები]], ზოგიერთი [[ორნითოპოდები]]), აგრეთვე უძველეს [[დიაპსიდები|დიაპსიდებს]] (''[[Poposauroidea]]'') და [[თერომორფები|სინაპსიდებს]] ([[სფენაკოდონტები]]). „აფრის“ დანიშნულება მრავალრიცხოვანი დისკუსიის საგანია.<ref>{{სტატია|ავტორი= Bailey J. B. |სათაური= Neural Spine Elongation in Dinosaurs: Sailbacks or Buffalo-Backs? |jstor=1306608 |ენა=en |გამოცემა=Journal of Paleontology |წელი= 1 იანვარი, 1997 |ტომი= 71 |გვერდნი= 1124—1146 |archiveurl= https://archive.today/20160908220228/http://www.jstor.org/stable/1306608 |archivedate= 2016-09-08 |გამომცმელობა= Paleontological Society |nodot= 1}}</ref> ერთ-ერთი ბოლო ჰიპოთეზა არის მისი როლი, როგორც ჰიდროსტაბილიზატორის.<ref>{{სტატია|ავტორი=Jan Gimsa, Robert Sleigh, Ulrike Gimsa|заглавие=The riddle of Spinosaurus aegyptiacus’ dorsal sail|ბმული=https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader|ენა=en|გამოცემა=Geological Magazine|წელი=2016/05|ტომი=153|გვერდნი=544—547|issn=0016-7568, 1469-5081|doi=10.1017/S0016756815000801|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321192625/https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader}}</ref> b0x41zbso1g9diepur0x13djmu74tg7 4828483 4828481 2025-07-08T10:41:41Z Gobrona 28077 4828483 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = სპინოზავრი | სურათის ფაილი = Spinosaurus_skeleton.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | განყოფილება = | ტიპი = [[ქორდიანები]]{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[ხვლიკმენჯა დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[თეროპოდები]] }} | ქვეკლასი = | ლათ = {{Btname|Spinosaurus|Stromer, 1915}} | გვარი = '''სპინოზავრი''' | რიგი = | ოჯახი = [[სპინოზავრიდები]] | სექციის სახელი = ტიპური სახეობა | სექციის ტექსტი = *{{Btname|Spinosaurus aegyptiacus|Stromer, 1915}} }} '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ტერიტორიაზე გვიან [[ცარცული სისტემა|ცარცულ პერიოდში]] (112–93.5 მილიონი წლის წინ).<ref name=":0">{{Cite web|url = https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|title = Genus List for Holtz (2007) Dinosaurs|lang = en|access-date = 2016-06-21|archive-date = 2012-03-02|archive-url = https://web.archive.org/web/20120302173933/https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|deadlink = no}}</ref> დინოზავრის ეს სახეობა პირველად გერმანელმა პალეონტოლოგმა ერნსტ შტრომერმა აღწერა [[1915]] წელს, [[ეგვიპტე]]ში ნაპოვნი ნამარხი ნაშთების საფუძველზე. მან ჩონჩხი [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ჩაიტანა. თუმცა, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1944]] წლის 24-25 აპრილის ღამეს, ქალაქზე საჰაერო იერიში განხორციელდა, მუზეუმის ნაწილი სერიოზულად დაზიანდა, სპინოზავრის ძვლები კი განადგურდა.<ref>{{სტატია|ავტორი= Smith, Joshua B.; Lamanna, Matthew C.; Mayr, Helmut and Lacovara, Kenneth J.|სათაური= New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= [[Paleontology]]|წელი= 2006|ტომი= 80|ნომერი= 2|გვერდნი= 400—406|doi= 10.1666/0022-3360(2006)080[0400:NIRTHO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20160814191718/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2016-08-14}}</ref><ref name="бчт">Bigger Than T.Rex (2015) // National Geographic Channel</ref> დღემდე მხოლოდ შტრომერის ნახატები და იშვიათი ფოტოები შემორჩა, რომლებზეც სახეობის ჰოლოტიპი BSP 1912 VIII 19 არის გამოსახული. [[2021]] წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, პალეონტოლოგთა განკარგულებაში სპინოზავრის 26 ნამარხი ნიმუშია. მათგან თორმეტი [[მაროკო]]ში აღმოაჩინეს, ექვსი — ეგვიპტეში, სამი — [[ტუნისი|ტუნისში]], ორი — [[ალჟირი|ალჟირში]], თითო-თითო ნიმუში კი — [[ბრაზილია]]ში, [[კენია|კენია]] და [[ნიგერია|ნიგერია]].<ref name=PBDB>{{PBDB|38598|''Spinosaurus''}}{{v|21|11|22}}.</ref> ==აღწერა და კლასიფიკაცია== სპინოზავრის შესახებ ცოდნის უმეტესი ნაწილი განადგურებულ ნამარხებს ეფუძნება, თუმცა ბოლო დროს კბილები და თავის ქალის ფრაგმენტებიც იქნა აღმოჩენილი. [[მაროკო]]დან აღმოჩენილი სპინოზავრის ქვედა კიდურების ნამარხები, სავარაუდოდ, ახალგაზრდა ინდივიდს ეკუთვნოდა, რადგან ისინი მცირე ზომისა იყო.<ref name=":2" /> [[2005]] წელს წარმოდგენილი ყბისა და თავის ქალის ფრაგმენტები აჩვენებს, რომ მას ჰქონდა ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი ქალა ყველა ხორცისმჭამელ დინოზავრს შორის, რომელიც 1,5 მეტრზე მეტ სიგრძეს აღწევდა.<ref name=":3">{{სტატია|ავტორი= Sasso, Cristiano Dal; Maganuco, Simone; Buffetaut, Eric and Mendez, Marco A.|заглавие= New information on the skull of the enigmatic theropod Spinosaurus, with remarks on its size and affinities|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= Vertebrate Paleontology|წელი= 2005|ტომი= 25|ნომერი= 4|გვერდნი= 888—896|doi= 10.1671/0272-4634(2005)025[0888:NIOTSO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20120724163225/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2012-07-24}}</ref> ქალა ვიწრო ფორმის იყო, ყბები კი სწორი კონუსური კბილებით ჰქონდა სავსე. სპინოზავრის ყველაზე დიდი ნიმუში, რომელიც მხოლოდ თავის ქალის ფრაგმენტებით არის ცნობილი, რეკონსტრუქციის სხვადასხვა ვარიანტის მიხედვით, შესაძლოა ყოფილიყო 12.57-დან<ref name=":5" /> 16 მეტრამდე სიგრძის<ref name=":0" /> და 7-9 ტონიდან<ref name=":3" /> 12 ტონამდე მასის, ხოლო ზოგიერთ მეცნიერის აზრით — 20 ტონამდეც კი (ამ შემთხვევაში, ის იქნებოდა ყველაზე მასიური ცნობილი [[თეროპოდი]]).<ref name=":5">{{სტატია|ბმული=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2|ავტორი=François Therrien, Donald M. Henderson|სათაური=My theropod is bigger than yours … or not: estimating body size from skull length in theropods|წელი=2007-03-12|ენა=en|გამოცემა=Journal of Vertebrate Paleontology|გამომცემლობა=Society of Vertebrate Paleontology|ტომი=27|გვერდნი=108—115|issn=0272-4634|doi=10.1671/0272-4634(2007)27[108:MTIBTY]2.0.CO;2|archivedate=2015-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151105210139/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2}}</ref> 2020 წელს ნიზარ იბრაგიმმა აღნიშნა, რომ სპინოზავრის წონის შეფასების უახლესი ინსტრუმენტების, კერძოდ, უახლესი ციფრული მოდელის წყალობით, შესაძლებელია წონის უფრო ზუსტი მნიშვნელობის მიღება — 10-12 მეტრული ტონა, რაც მას უმსხვილეს თეროპოდად აქცევს. მან ასევე დასძინა, რომ შესაძლოა, მრავალი დინოზავრის მასა არ არის სათანადოდ შეფასებული.<ref>{{Cite web|url=https://www.reddit.com/r/Paleontology/comments/i1dbh9/hi_i_am_dr_nizar_ibrahim_a_paleontologist_and/|title=Hi, I am Dr. Nizar Ibrahim, a paleontologist and comparative anatomist. I am an Assistant Professor of Biology at the University of Detroit Mercy and a National Geographic Explorer. Ask Me Anything! I will be joined by my coauthor Matteo Fabbri (Yale University).|lang=en|author=Dr. Nizar Ibrahim|coauthors=Matteo Fabbri (Yale University)|website=reddit|date=2020-07-31|url-status=live}}</ref> სპინოზავრის ერთ-ერთი განმასხვავებელი ნიშანი მისი ხერხემალია. ზურგისა და კუდის მალების მორჩები თავისი ზომითა და ფორმით ქმნიან თავისებურ „აფრას“. მსგავსი წარმონაქმნები სხვა დინოზავრებსაც ჰქონდათ ([[სპინოზავრიდები]], ზოგიერთი [[ორნითოპოდები]]), აგრეთვე უძველეს [[დიაპსიდები|დიაპსიდებს]] (''[[Poposauroidea]]'') და [[თერომორფები|სინაპსიდებს]] ([[სფენაკოდონტები]]). „აფრის“ დანიშნულება მრავალრიცხოვანი დისკუსიის საგანია.<ref>{{სტატია|ავტორი= Bailey J. B. |სათაური= Neural Spine Elongation in Dinosaurs: Sailbacks or Buffalo-Backs? |jstor=1306608 |ენა=en |გამოცემა=Journal of Paleontology |წელი= 1 იანვარი, 1997 |ტომი= 71 |გვერდნი= 1124—1146 |archiveurl= https://archive.today/20160908220228/http://www.jstor.org/stable/1306608 |archivedate= 2016-09-08 |გამომცმელობა= Paleontological Society |nodot= 1}}</ref> ერთ-ერთი ბოლო ჰიპოთეზა არის მისი როლი, როგორც ჰიდროსტაბილიზატორის.<ref>{{სტატია|ავტორი=Jan Gimsa, Robert Sleigh, Ulrike Gimsa|заглавие=The riddle of Spinosaurus aegyptiacus’ dorsal sail|ბმული=https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader|ენა=en|გამოცემა=Geological Magazine|წელი=2016/05|ტომი=153|გვერდნი=544—547|issn=0016-7568, 1469-5081|doi=10.1017/S0016756815000801|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321192625/https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader}}</ref> მისი ვიწრო და გრძელი ყბები დიდი, ბასრი კბილებით იყო დაფარული და კარგად იყო მორგებული [[თევზები]]ს ან [[ამფიბიები]]ს დასაჭერად. სპინოზავრი საკმაოდ დიდი ცხოველი იყო და ჰქონდა დიდი წინა კიდურები, შეიარაღებული მსხვილი, ბასრი ბრჭყალებით, რომლებიც, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ ნადავლის კბილებით დაჭერაში. სპინოზავრის კბილების აგებულება მიუთითებს იმაზე, რომ, ისინი უფრო ხისტი ნადავლით იკვებებოდა, მათ შორის მკვრივი ქერცლის მქონე თევზებით, [[კიბოსნაირნი|კიბოსნაირებით]] და შესაძლოა, [[ამონიტები]]თაც. ეს შეესაბამება ჰეკებერგისა და რაუჰუტის კვლევას, რომელიც აჩვენებს, რომ სპინოზავრს კბილების ცვლის მეტად სწრაფი ტემპი ჰქონდა, და ვარაუდობენ, რომ კბილების ასეთი თავისებურება დაკავშირებულია კიბოსნაირებთან და ჯავშნიან თევზებთან, რომლებიც სწრაფად დააზიანებდნენ კბილებს და საჭიროებდნენ კბილების ხშირ ცვლას. 5f52mltb0jwcit2wiuk3mka3szu4c71 4828484 4828483 2025-07-08T10:41:53Z Gobrona 28077 4828484 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = სპინოზავრი | სურათის ფაილი = Spinosaurus_skeleton.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | განყოფილება = | ტიპი = [[ქორდიანები]]{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[ხვლიკმენჯა დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[თეროპოდები]] }} | ქვეკლასი = | ლათ = {{Btname|Spinosaurus|Stromer, 1915}} | გვარი = '''სპინოზავრი''' | რიგი = | ოჯახი = [[სპინოზავრიდები]] | სექციის სახელი = ტიპური სახეობა | სექციის ტექსტი = *{{Btname|Spinosaurus aegyptiacus|Stromer, 1915}} }} '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ტერიტორიაზე გვიან [[ცარცული სისტემა|ცარცულ პერიოდში]] (112–93.5 მილიონი წლის წინ).<ref name=":0">{{Cite web|url = https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|title = Genus List for Holtz (2007) Dinosaurs|lang = en|access-date = 2016-06-21|archive-date = 2012-03-02|archive-url = https://web.archive.org/web/20120302173933/https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|deadlink = no}}</ref> დინოზავრის ეს სახეობა პირველად გერმანელმა პალეონტოლოგმა ერნსტ შტრომერმა აღწერა [[1915]] წელს, [[ეგვიპტე]]ში ნაპოვნი ნამარხი ნაშთების საფუძველზე. მან ჩონჩხი [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ჩაიტანა. თუმცა, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1944]] წლის 24-25 აპრილის ღამეს, ქალაქზე საჰაერო იერიში განხორციელდა, მუზეუმის ნაწილი სერიოზულად დაზიანდა, სპინოზავრის ძვლები კი განადგურდა.<ref>{{სტატია|ავტორი= Smith, Joshua B.; Lamanna, Matthew C.; Mayr, Helmut and Lacovara, Kenneth J.|სათაური= New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= [[Paleontology]]|წელი= 2006|ტომი= 80|ნომერი= 2|გვერდნი= 400—406|doi= 10.1666/0022-3360(2006)080[0400:NIRTHO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20160814191718/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2016-08-14}}</ref><ref name="бчт">Bigger Than T.Rex (2015) // National Geographic Channel</ref> დღემდე მხოლოდ შტრომერის ნახატები და იშვიათი ფოტოები შემორჩა, რომლებზეც სახეობის ჰოლოტიპი BSP 1912 VIII 19 არის გამოსახული. [[2021]] წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, პალეონტოლოგთა განკარგულებაში სპინოზავრის 26 ნამარხი ნიმუშია. მათგან თორმეტი [[მაროკო]]ში აღმოაჩინეს, ექვსი — ეგვიპტეში, სამი — [[ტუნისი|ტუნისში]], ორი — [[ალჟირი|ალჟირში]], თითო-თითო ნიმუში კი — [[ბრაზილია]]ში, [[კენია|კენია]] და [[ნიგერია|ნიგერია]].<ref name=PBDB>{{PBDB|38598|''Spinosaurus''}}{{v|21|11|22}}.</ref> ==აღწერა და კლასიფიკაცია== სპინოზავრის შესახებ ცოდნის უმეტესი ნაწილი განადგურებულ ნამარხებს ეფუძნება, თუმცა ბოლო დროს კბილები და თავის ქალის ფრაგმენტებიც იქნა აღმოჩენილი. [[მაროკო]]დან აღმოჩენილი სპინოზავრის ქვედა კიდურების ნამარხები, სავარაუდოდ, ახალგაზრდა ინდივიდს ეკუთვნოდა, რადგან ისინი მცირე ზომისა იყო.<ref name=":2" /> [[2005]] წელს წარმოდგენილი ყბისა და თავის ქალის ფრაგმენტები აჩვენებს, რომ მას ჰქონდა ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი ქალა ყველა ხორცისმჭამელ დინოზავრს შორის, რომელიც 1,5 მეტრზე მეტ სიგრძეს აღწევდა.<ref name=":3">{{სტატია|ავტორი= Sasso, Cristiano Dal; Maganuco, Simone; Buffetaut, Eric and Mendez, Marco A.|заглавие= New information on the skull of the enigmatic theropod Spinosaurus, with remarks on its size and affinities|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= Vertebrate Paleontology|წელი= 2005|ტომი= 25|ნომერი= 4|გვერდნი= 888—896|doi= 10.1671/0272-4634(2005)025[0888:NIOTSO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20120724163225/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2012-07-24}}</ref> ქალა ვიწრო ფორმის იყო, ყბები კი სწორი კონუსური კბილებით ჰქონდა სავსე. სპინოზავრის ყველაზე დიდი ნიმუში, რომელიც მხოლოდ თავის ქალის ფრაგმენტებით არის ცნობილი, რეკონსტრუქციის სხვადასხვა ვარიანტის მიხედვით, შესაძლოა ყოფილიყო 12.57-დან<ref name=":5" /> 16 მეტრამდე სიგრძის<ref name=":0" /> და 7-9 ტონიდან<ref name=":3" /> 12 ტონამდე მასის, ხოლო ზოგიერთ მეცნიერის აზრით — 20 ტონამდეც კი (ამ შემთხვევაში, ის იქნებოდა ყველაზე მასიური ცნობილი [[თეროპოდი]]).<ref name=":5">{{სტატია|ბმული=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2|ავტორი=François Therrien, Donald M. Henderson|სათაური=My theropod is bigger than yours … or not: estimating body size from skull length in theropods|წელი=2007-03-12|ენა=en|გამოცემა=Journal of Vertebrate Paleontology|გამომცემლობა=Society of Vertebrate Paleontology|ტომი=27|გვერდნი=108—115|issn=0272-4634|doi=10.1671/0272-4634(2007)27[108:MTIBTY]2.0.CO;2|archivedate=2015-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151105210139/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2}}</ref> 2020 წელს ნიზარ იბრაგიმმა აღნიშნა, რომ სპინოზავრის წონის შეფასების უახლესი ინსტრუმენტების, კერძოდ, უახლესი ციფრული მოდელის წყალობით, შესაძლებელია წონის უფრო ზუსტი მნიშვნელობის მიღება — 10-12 მეტრული ტონა, რაც მას უმსხვილეს თეროპოდად აქცევს. მან ასევე დასძინა, რომ შესაძლოა, მრავალი დინოზავრის მასა არ არის სათანადოდ შეფასებული.<ref>{{Cite web|url=https://www.reddit.com/r/Paleontology/comments/i1dbh9/hi_i_am_dr_nizar_ibrahim_a_paleontologist_and/|title=Hi, I am Dr. Nizar Ibrahim, a paleontologist and comparative anatomist. I am an Assistant Professor of Biology at the University of Detroit Mercy and a National Geographic Explorer. Ask Me Anything! I will be joined by my coauthor Matteo Fabbri (Yale University).|lang=en|author=Dr. Nizar Ibrahim|coauthors=Matteo Fabbri (Yale University)|website=reddit|date=2020-07-31|url-status=live}}</ref> სპინოზავრის ერთ-ერთი განმასხვავებელი ნიშანი მისი ხერხემალია. ზურგისა და კუდის მალების მორჩები თავისი ზომითა და ფორმით ქმნიან თავისებურ „აფრას“. მსგავსი წარმონაქმნები სხვა დინოზავრებსაც ჰქონდათ ([[სპინოზავრიდები]], ზოგიერთი [[ორნითოპოდები]]), აგრეთვე უძველეს [[დიაპსიდები|დიაპსიდებს]] (''[[Poposauroidea]]'') და [[თერომორფები|სინაპსიდებს]] ([[სფენაკოდონტები]]). „აფრის“ დანიშნულება მრავალრიცხოვანი დისკუსიის საგანია.<ref>{{სტატია|ავტორი= Bailey J. B. |სათაური= Neural Spine Elongation in Dinosaurs: Sailbacks or Buffalo-Backs? |jstor=1306608 |ენა=en |გამოცემა=Journal of Paleontology |წელი= 1 იანვარი, 1997 |ტომი= 71 |გვერდნი= 1124—1146 |archiveurl= https://archive.today/20160908220228/http://www.jstor.org/stable/1306608 |archivedate= 2016-09-08 |გამომცმელობა= Paleontological Society |nodot= 1}}</ref> ერთ-ერთი ბოლო ჰიპოთეზა არის მისი როლი, როგორც ჰიდროსტაბილიზატორის.<ref>{{სტატია|ავტორი=Jan Gimsa, Robert Sleigh, Ulrike Gimsa|заглавие=The riddle of Spinosaurus aegyptiacus’ dorsal sail|ბმული=https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader|ენა=en|გამოცემა=Geological Magazine|წელი=2016/05|ტომი=153|გვერდნი=544—547|issn=0016-7568, 1469-5081|doi=10.1017/S0016756815000801|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321192625/https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader}}</ref> მისი ვიწრო და გრძელი ყბები დიდი, ბასრი კბილებით იყო დაფარული და კარგად იყო მორგებული [[თევზები]]ს ან [[ამფიბიები]]ს დასაჭერად. სპინოზავრი საკმაოდ დიდი ცხოველი იყო და ჰქონდა დიდი წინა კიდურები, შეიარაღებული მსხვილი, ბასრი ბრჭყალებით, რომლებიც, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ ნადავლის კბილებით დაჭერაში. სპინოზავრის კბილების აგებულება მიუთითებს იმაზე, რომ, ისინი უფრო ხისტი ნადავლით იკვებებოდა, მათ შორის მკვრივი ქერცლის მქონე თევზებით, [[კიბოსნაირნი|კიბოსნაირებით]] და შესაძლოა, [[ამონიტები]]თაც. ეს შეესაბამება ჰეკებერგისა და რაუჰუტის კვლევას, რომელიც აჩვენებს, რომ სპინოზავრს კბილების ცვლის მეტად სწრაფი ტემპი ჰქონდა, და ვარაუდობენ, რომ კბილების ასეთი თავისებურება დაკავშირებულია კიბოსნაირებთან და ჯავშნიან თევზებთან, რომლებიც სწრაფად დააზიანებდნენ კბილებს და საჭიროებდნენ კბილების ხშირ ცვლას. ==სპინოზავრის გარეგნობა== <gallery mode="packed" heights="120"> ფაილი:Spinosaurus1DBa.png|2003 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Спинозавр-реконструкция2014.jpg|2014 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus by Joschua Knüppe.png|2016 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus aegyptiacus.png|2020 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:FSAC-KK-11888.jpg|სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი [[ბუნების ისტორიის საველე მუზეუმი]]დან </gallery> tpoe78vibzqo8pco4jk7bn6gtzb5t7e 4828485 4828484 2025-07-08T10:42:08Z Gobrona 28077 4828485 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = სპინოზავრი | სურათის ფაილი = Spinosaurus_skeleton.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | განყოფილება = | ტიპი = [[ქორდიანები]]{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[ხვლიკმენჯა დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[თეროპოდები]] }} | ქვეკლასი = | ლათ = {{Btname|Spinosaurus|Stromer, 1915}} | გვარი = '''სპინოზავრი''' | რიგი = | ოჯახი = [[სპინოზავრიდები]] | სექციის სახელი = ტიპური სახეობა | სექციის ტექსტი = *{{Btname|Spinosaurus aegyptiacus|Stromer, 1915}} }} '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ტერიტორიაზე გვიან [[ცარცული სისტემა|ცარცულ პერიოდში]] (112–93.5 მილიონი წლის წინ).<ref name=":0">{{Cite web|url = https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|title = Genus List for Holtz (2007) Dinosaurs|lang = en|access-date = 2016-06-21|archive-date = 2012-03-02|archive-url = https://web.archive.org/web/20120302173933/https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|deadlink = no}}</ref> დინოზავრის ეს სახეობა პირველად გერმანელმა პალეონტოლოგმა ერნსტ შტრომერმა აღწერა [[1915]] წელს, [[ეგვიპტე]]ში ნაპოვნი ნამარხი ნაშთების საფუძველზე. მან ჩონჩხი [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ჩაიტანა. თუმცა, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1944]] წლის 24-25 აპრილის ღამეს, ქალაქზე საჰაერო იერიში განხორციელდა, მუზეუმის ნაწილი სერიოზულად დაზიანდა, სპინოზავრის ძვლები კი განადგურდა.<ref>{{სტატია|ავტორი= Smith, Joshua B.; Lamanna, Matthew C.; Mayr, Helmut and Lacovara, Kenneth J.|სათაური= New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= [[Paleontology]]|წელი= 2006|ტომი= 80|ნომერი= 2|გვერდნი= 400—406|doi= 10.1666/0022-3360(2006)080[0400:NIRTHO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20160814191718/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2016-08-14}}</ref><ref name="бчт">Bigger Than T.Rex (2015) // National Geographic Channel</ref> დღემდე მხოლოდ შტრომერის ნახატები და იშვიათი ფოტოები შემორჩა, რომლებზეც სახეობის ჰოლოტიპი BSP 1912 VIII 19 არის გამოსახული. [[2021]] წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, პალეონტოლოგთა განკარგულებაში სპინოზავრის 26 ნამარხი ნიმუშია. მათგან თორმეტი [[მაროკო]]ში აღმოაჩინეს, ექვსი — ეგვიპტეში, სამი — [[ტუნისი|ტუნისში]], ორი — [[ალჟირი|ალჟირში]], თითო-თითო ნიმუში კი — [[ბრაზილია]]ში, [[კენია|კენია]] და [[ნიგერია|ნიგერია]].<ref name=PBDB>{{PBDB|38598|''Spinosaurus''}}{{v|21|11|22}}.</ref> ==აღწერა და კლასიფიკაცია== სპინოზავრის შესახებ ცოდნის უმეტესი ნაწილი განადგურებულ ნამარხებს ეფუძნება, თუმცა ბოლო დროს კბილები და თავის ქალის ფრაგმენტებიც იქნა აღმოჩენილი. [[მაროკო]]დან აღმოჩენილი სპინოზავრის ქვედა კიდურების ნამარხები, სავარაუდოდ, ახალგაზრდა ინდივიდს ეკუთვნოდა, რადგან ისინი მცირე ზომისა იყო.<ref name=":2" /> [[2005]] წელს წარმოდგენილი ყბისა და თავის ქალის ფრაგმენტები აჩვენებს, რომ მას ჰქონდა ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი ქალა ყველა ხორცისმჭამელ დინოზავრს შორის, რომელიც 1,5 მეტრზე მეტ სიგრძეს აღწევდა.<ref name=":3">{{სტატია|ავტორი= Sasso, Cristiano Dal; Maganuco, Simone; Buffetaut, Eric and Mendez, Marco A.|заглавие= New information on the skull of the enigmatic theropod Spinosaurus, with remarks on its size and affinities|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= Vertebrate Paleontology|წელი= 2005|ტომი= 25|ნომერი= 4|გვერდნი= 888—896|doi= 10.1671/0272-4634(2005)025[0888:NIOTSO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20120724163225/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2012-07-24}}</ref> ქალა ვიწრო ფორმის იყო, ყბები კი სწორი კონუსური კბილებით ჰქონდა სავსე. სპინოზავრის ყველაზე დიდი ნიმუში, რომელიც მხოლოდ თავის ქალის ფრაგმენტებით არის ცნობილი, რეკონსტრუქციის სხვადასხვა ვარიანტის მიხედვით, შესაძლოა ყოფილიყო 12.57-დან<ref name=":5" /> 16 მეტრამდე სიგრძის<ref name=":0" /> და 7-9 ტონიდან<ref name=":3" /> 12 ტონამდე მასის, ხოლო ზოგიერთ მეცნიერის აზრით — 20 ტონამდეც კი (ამ შემთხვევაში, ის იქნებოდა ყველაზე მასიური ცნობილი [[თეროპოდი]]).<ref name=":5">{{სტატია|ბმული=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2|ავტორი=François Therrien, Donald M. Henderson|სათაური=My theropod is bigger than yours … or not: estimating body size from skull length in theropods|წელი=2007-03-12|ენა=en|გამოცემა=Journal of Vertebrate Paleontology|გამომცემლობა=Society of Vertebrate Paleontology|ტომი=27|გვერდნი=108—115|issn=0272-4634|doi=10.1671/0272-4634(2007)27[108:MTIBTY]2.0.CO;2|archivedate=2015-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151105210139/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2}}</ref> 2020 წელს ნიზარ იბრაგიმმა აღნიშნა, რომ სპინოზავრის წონის შეფასების უახლესი ინსტრუმენტების, კერძოდ, უახლესი ციფრული მოდელის წყალობით, შესაძლებელია წონის უფრო ზუსტი მნიშვნელობის მიღება — 10-12 მეტრული ტონა, რაც მას უმსხვილეს თეროპოდად აქცევს. მან ასევე დასძინა, რომ შესაძლოა, მრავალი დინოზავრის მასა არ არის სათანადოდ შეფასებული.<ref>{{Cite web|url=https://www.reddit.com/r/Paleontology/comments/i1dbh9/hi_i_am_dr_nizar_ibrahim_a_paleontologist_and/|title=Hi, I am Dr. Nizar Ibrahim, a paleontologist and comparative anatomist. I am an Assistant Professor of Biology at the University of Detroit Mercy and a National Geographic Explorer. Ask Me Anything! I will be joined by my coauthor Matteo Fabbri (Yale University).|lang=en|author=Dr. Nizar Ibrahim|coauthors=Matteo Fabbri (Yale University)|website=reddit|date=2020-07-31|url-status=live}}</ref> სპინოზავრის ერთ-ერთი განმასხვავებელი ნიშანი მისი ხერხემალია. ზურგისა და კუდის მალების მორჩები თავისი ზომითა და ფორმით ქმნიან თავისებურ „აფრას“. მსგავსი წარმონაქმნები სხვა დინოზავრებსაც ჰქონდათ ([[სპინოზავრიდები]], ზოგიერთი [[ორნითოპოდები]]), აგრეთვე უძველეს [[დიაპსიდები|დიაპსიდებს]] (''[[Poposauroidea]]'') და [[თერომორფები|სინაპსიდებს]] ([[სფენაკოდონტები]]). „აფრის“ დანიშნულება მრავალრიცხოვანი დისკუსიის საგანია.<ref>{{სტატია|ავტორი= Bailey J. B. |სათაური= Neural Spine Elongation in Dinosaurs: Sailbacks or Buffalo-Backs? |jstor=1306608 |ენა=en |გამოცემა=Journal of Paleontology |წელი= 1 იანვარი, 1997 |ტომი= 71 |გვერდნი= 1124—1146 |archiveurl= https://archive.today/20160908220228/http://www.jstor.org/stable/1306608 |archivedate= 2016-09-08 |გამომცმელობა= Paleontological Society |nodot= 1}}</ref> ერთ-ერთი ბოლო ჰიპოთეზა არის მისი როლი, როგორც ჰიდროსტაბილიზატორის.<ref>{{სტატია|ავტორი=Jan Gimsa, Robert Sleigh, Ulrike Gimsa|заглавие=The riddle of Spinosaurus aegyptiacus’ dorsal sail|ბმული=https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader|ენა=en|გამოცემა=Geological Magazine|წელი=2016/05|ტომი=153|გვერდნი=544—547|issn=0016-7568, 1469-5081|doi=10.1017/S0016756815000801|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321192625/https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader}}</ref> მისი ვიწრო და გრძელი ყბები დიდი, ბასრი კბილებით იყო დაფარული და კარგად იყო მორგებული [[თევზები]]ს ან [[ამფიბიები]]ს დასაჭერად. სპინოზავრი საკმაოდ დიდი ცხოველი იყო და ჰქონდა დიდი წინა კიდურები, შეიარაღებული მსხვილი, ბასრი ბრჭყალებით, რომლებიც, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ ნადავლის კბილებით დაჭერაში. სპინოზავრის კბილების აგებულება მიუთითებს იმაზე, რომ, ისინი უფრო ხისტი ნადავლით იკვებებოდა, მათ შორის მკვრივი ქერცლის მქონე თევზებით, [[კიბოსნაირნი|კიბოსნაირებით]] და შესაძლოა, [[ამონიტები]]თაც. ეს შეესაბამება ჰეკებერგისა და რაუჰუტის კვლევას, რომელიც აჩვენებს, რომ სპინოზავრს კბილების ცვლის მეტად სწრაფი ტემპი ჰქონდა, და ვარაუდობენ, რომ კბილების ასეთი თავისებურება დაკავშირებულია კიბოსნაირებთან და ჯავშნიან თევზებთან, რომლებიც სწრაფად დააზიანებდნენ კბილებს და საჭიროებდნენ კბილების ხშირ ცვლას. ==სპინოზავრის გარეგნობა== <gallery mode="packed" heights="120"> ფაილი:Spinosaurus1DBa.png|2003 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Спинозавр-реконструкция2014.jpg|2014 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus by Joschua Knüppe.png|2016 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus aegyptiacus.png|2020 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:FSAC-KK-11888.jpg|სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი [[ბუნების ისტორიის საველე მუზეუმი]]დან </gallery> სპინოზავრის აღმოჩენიდან ერთი საუკუნის განმავლობაში, მისი გარეგნობის შესახებ წარმოდგენები მუდმივად იცვლებოდა, რაც მასალის ნაკლებობით იყო გამოწვეული. ყველაზე ადრეულ რეკონსტრუქციებზე სპინოზავრი ტიპურ თეროპოდად იყო წარმოდგენილი, რომელსაც თითქმის სწორი სიარული და ალოზავრის მსგავსი თავის ქალა ჰქონდა (ქვედა ყბის გარდა, რომელიც იმ დროისთვის იყო ცნობილი.),<ref>{{cite web|url = http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|title = The discovery and early interpretation of Spinosaurus|author = Naish D.|lang = en|accessdate = 2016-08-14|archiveurl = https://archive.today/20160814135943/http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|archivedate = 2016-08-14}}</ref> აგრეთვე დიდი ნახევრადმრგვალი „აფრა“. [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] მეორე ნახევარში სპინოზავრი მოიაზრებოდა, როგორც მსხვილი [[ბარიონიქსი]] მრგვალი „აფრით“ ზურგზე. ამაზე გავლენა იქონია მტაცებელი დინოზავრებისთვის ხერხემლის გასწორებული მდგომარეობის მიუღებლობამ, აგრეთვე ზედა ყბის აღმოჩენამ.<ref>{{სტატია|ავტორი= Taquet, P., Russell, D. A. |სათაური= New data on spinosaurid dinosaurs from the Early Cretaceous of the Sahara |ბმული= http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf |წელი= 1998 |გამოცემა= |archivedate = 2011-07-20 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110720224215/http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf }}</ref> ta4qqzkguvnotduqw5pj7s5otv2ioin 4828486 4828485 2025-07-08T10:42:22Z Gobrona 28077 4828486 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = სპინოზავრი | სურათის ფაილი = Spinosaurus_skeleton.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | განყოფილება = | ტიპი = [[ქორდიანები]]{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[ხვლიკმენჯა დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[თეროპოდები]] }} | ქვეკლასი = | ლათ = {{Btname|Spinosaurus|Stromer, 1915}} | გვარი = '''სპინოზავრი''' | რიგი = | ოჯახი = [[სპინოზავრიდები]] | სექციის სახელი = ტიპური სახეობა | სექციის ტექსტი = *{{Btname|Spinosaurus aegyptiacus|Stromer, 1915}} }} '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ტერიტორიაზე გვიან [[ცარცული სისტემა|ცარცულ პერიოდში]] (112–93.5 მილიონი წლის წინ).<ref name=":0">{{Cite web|url = https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|title = Genus List for Holtz (2007) Dinosaurs|lang = en|access-date = 2016-06-21|archive-date = 2012-03-02|archive-url = https://web.archive.org/web/20120302173933/https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|deadlink = no}}</ref> დინოზავრის ეს სახეობა პირველად გერმანელმა პალეონტოლოგმა ერნსტ შტრომერმა აღწერა [[1915]] წელს, [[ეგვიპტე]]ში ნაპოვნი ნამარხი ნაშთების საფუძველზე. მან ჩონჩხი [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ჩაიტანა. თუმცა, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1944]] წლის 24-25 აპრილის ღამეს, ქალაქზე საჰაერო იერიში განხორციელდა, მუზეუმის ნაწილი სერიოზულად დაზიანდა, სპინოზავრის ძვლები კი განადგურდა.<ref>{{სტატია|ავტორი= Smith, Joshua B.; Lamanna, Matthew C.; Mayr, Helmut and Lacovara, Kenneth J.|სათაური= New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= [[Paleontology]]|წელი= 2006|ტომი= 80|ნომერი= 2|გვერდნი= 400—406|doi= 10.1666/0022-3360(2006)080[0400:NIRTHO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20160814191718/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2016-08-14}}</ref><ref name="бчт">Bigger Than T.Rex (2015) // National Geographic Channel</ref> დღემდე მხოლოდ შტრომერის ნახატები და იშვიათი ფოტოები შემორჩა, რომლებზეც სახეობის ჰოლოტიპი BSP 1912 VIII 19 არის გამოსახული. [[2021]] წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, პალეონტოლოგთა განკარგულებაში სპინოზავრის 26 ნამარხი ნიმუშია. მათგან თორმეტი [[მაროკო]]ში აღმოაჩინეს, ექვსი — ეგვიპტეში, სამი — [[ტუნისი|ტუნისში]], ორი — [[ალჟირი|ალჟირში]], თითო-თითო ნიმუში კი — [[ბრაზილია]]ში, [[კენია|კენია]] და [[ნიგერია|ნიგერია]].<ref name=PBDB>{{PBDB|38598|''Spinosaurus''}}{{v|21|11|22}}.</ref> ==აღწერა და კლასიფიკაცია== სპინოზავრის შესახებ ცოდნის უმეტესი ნაწილი განადგურებულ ნამარხებს ეფუძნება, თუმცა ბოლო დროს კბილები და თავის ქალის ფრაგმენტებიც იქნა აღმოჩენილი. [[მაროკო]]დან აღმოჩენილი სპინოზავრის ქვედა კიდურების ნამარხები, სავარაუდოდ, ახალგაზრდა ინდივიდს ეკუთვნოდა, რადგან ისინი მცირე ზომისა იყო.<ref name=":2" /> [[2005]] წელს წარმოდგენილი ყბისა და თავის ქალის ფრაგმენტები აჩვენებს, რომ მას ჰქონდა ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი ქალა ყველა ხორცისმჭამელ დინოზავრს შორის, რომელიც 1,5 მეტრზე მეტ სიგრძეს აღწევდა.<ref name=":3">{{სტატია|ავტორი= Sasso, Cristiano Dal; Maganuco, Simone; Buffetaut, Eric and Mendez, Marco A.|заглавие= New information on the skull of the enigmatic theropod Spinosaurus, with remarks on its size and affinities|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= Vertebrate Paleontology|წელი= 2005|ტომი= 25|ნომერი= 4|გვერდნი= 888—896|doi= 10.1671/0272-4634(2005)025[0888:NIOTSO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20120724163225/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2012-07-24}}</ref> ქალა ვიწრო ფორმის იყო, ყბები კი სწორი კონუსური კბილებით ჰქონდა სავსე. სპინოზავრის ყველაზე დიდი ნიმუში, რომელიც მხოლოდ თავის ქალის ფრაგმენტებით არის ცნობილი, რეკონსტრუქციის სხვადასხვა ვარიანტის მიხედვით, შესაძლოა ყოფილიყო 12.57-დან<ref name=":5" /> 16 მეტრამდე სიგრძის<ref name=":0" /> და 7-9 ტონიდან<ref name=":3" /> 12 ტონამდე მასის, ხოლო ზოგიერთ მეცნიერის აზრით — 20 ტონამდეც კი (ამ შემთხვევაში, ის იქნებოდა ყველაზე მასიური ცნობილი [[თეროპოდი]]).<ref name=":5">{{სტატია|ბმული=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2|ავტორი=François Therrien, Donald M. Henderson|სათაური=My theropod is bigger than yours … or not: estimating body size from skull length in theropods|წელი=2007-03-12|ენა=en|გამოცემა=Journal of Vertebrate Paleontology|გამომცემლობა=Society of Vertebrate Paleontology|ტომი=27|გვერდნი=108—115|issn=0272-4634|doi=10.1671/0272-4634(2007)27[108:MTIBTY]2.0.CO;2|archivedate=2015-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151105210139/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2}}</ref> 2020 წელს ნიზარ იბრაგიმმა აღნიშნა, რომ სპინოზავრის წონის შეფასების უახლესი ინსტრუმენტების, კერძოდ, უახლესი ციფრული მოდელის წყალობით, შესაძლებელია წონის უფრო ზუსტი მნიშვნელობის მიღება — 10-12 მეტრული ტონა, რაც მას უმსხვილეს თეროპოდად აქცევს. მან ასევე დასძინა, რომ შესაძლოა, მრავალი დინოზავრის მასა არ არის სათანადოდ შეფასებული.<ref>{{Cite web|url=https://www.reddit.com/r/Paleontology/comments/i1dbh9/hi_i_am_dr_nizar_ibrahim_a_paleontologist_and/|title=Hi, I am Dr. Nizar Ibrahim, a paleontologist and comparative anatomist. I am an Assistant Professor of Biology at the University of Detroit Mercy and a National Geographic Explorer. Ask Me Anything! I will be joined by my coauthor Matteo Fabbri (Yale University).|lang=en|author=Dr. Nizar Ibrahim|coauthors=Matteo Fabbri (Yale University)|website=reddit|date=2020-07-31|url-status=live}}</ref> სპინოზავრის ერთ-ერთი განმასხვავებელი ნიშანი მისი ხერხემალია. ზურგისა და კუდის მალების მორჩები თავისი ზომითა და ფორმით ქმნიან თავისებურ „აფრას“. მსგავსი წარმონაქმნები სხვა დინოზავრებსაც ჰქონდათ ([[სპინოზავრიდები]], ზოგიერთი [[ორნითოპოდები]]), აგრეთვე უძველეს [[დიაპსიდები|დიაპსიდებს]] (''[[Poposauroidea]]'') და [[თერომორფები|სინაპსიდებს]] ([[სფენაკოდონტები]]). „აფრის“ დანიშნულება მრავალრიცხოვანი დისკუსიის საგანია.<ref>{{სტატია|ავტორი= Bailey J. B. |სათაური= Neural Spine Elongation in Dinosaurs: Sailbacks or Buffalo-Backs? |jstor=1306608 |ენა=en |გამოცემა=Journal of Paleontology |წელი= 1 იანვარი, 1997 |ტომი= 71 |გვერდნი= 1124—1146 |archiveurl= https://archive.today/20160908220228/http://www.jstor.org/stable/1306608 |archivedate= 2016-09-08 |გამომცმელობა= Paleontological Society |nodot= 1}}</ref> ერთ-ერთი ბოლო ჰიპოთეზა არის მისი როლი, როგორც ჰიდროსტაბილიზატორის.<ref>{{სტატია|ავტორი=Jan Gimsa, Robert Sleigh, Ulrike Gimsa|заглавие=The riddle of Spinosaurus aegyptiacus’ dorsal sail|ბმული=https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader|ენა=en|გამოცემა=Geological Magazine|წელი=2016/05|ტომი=153|გვერდნი=544—547|issn=0016-7568, 1469-5081|doi=10.1017/S0016756815000801|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321192625/https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader}}</ref> მისი ვიწრო და გრძელი ყბები დიდი, ბასრი კბილებით იყო დაფარული და კარგად იყო მორგებული [[თევზები]]ს ან [[ამფიბიები]]ს დასაჭერად. სპინოზავრი საკმაოდ დიდი ცხოველი იყო და ჰქონდა დიდი წინა კიდურები, შეიარაღებული მსხვილი, ბასრი ბრჭყალებით, რომლებიც, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ ნადავლის კბილებით დაჭერაში. სპინოზავრის კბილების აგებულება მიუთითებს იმაზე, რომ, ისინი უფრო ხისტი ნადავლით იკვებებოდა, მათ შორის მკვრივი ქერცლის მქონე თევზებით, [[კიბოსნაირნი|კიბოსნაირებით]] და შესაძლოა, [[ამონიტები]]თაც. ეს შეესაბამება ჰეკებერგისა და რაუჰუტის კვლევას, რომელიც აჩვენებს, რომ სპინოზავრს კბილების ცვლის მეტად სწრაფი ტემპი ჰქონდა, და ვარაუდობენ, რომ კბილების ასეთი თავისებურება დაკავშირებულია კიბოსნაირებთან და ჯავშნიან თევზებთან, რომლებიც სწრაფად დააზიანებდნენ კბილებს და საჭიროებდნენ კბილების ხშირ ცვლას. ==სპინოზავრის გარეგნობა== <gallery mode="packed" heights="120"> ფაილი:Spinosaurus1DBa.png|2003 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Спинозавр-реконструкция2014.jpg|2014 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus by Joschua Knüppe.png|2016 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus aegyptiacus.png|2020 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:FSAC-KK-11888.jpg|სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი [[ბუნების ისტორიის საველე მუზეუმი]]დან </gallery> სპინოზავრის აღმოჩენიდან ერთი საუკუნის განმავლობაში, მისი გარეგნობის შესახებ წარმოდგენები მუდმივად იცვლებოდა, რაც მასალის ნაკლებობით იყო გამოწვეული. ყველაზე ადრეულ რეკონსტრუქციებზე სპინოზავრი ტიპურ თეროპოდად იყო წარმოდგენილი, რომელსაც თითქმის სწორი სიარული და ალოზავრის მსგავსი თავის ქალა ჰქონდა (ქვედა ყბის გარდა, რომელიც იმ დროისთვის იყო ცნობილი.),<ref>{{cite web|url = http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|title = The discovery and early interpretation of Spinosaurus|author = Naish D.|lang = en|accessdate = 2016-08-14|archiveurl = https://archive.today/20160814135943/http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|archivedate = 2016-08-14}}</ref> აგრეთვე დიდი ნახევრადმრგვალი „აფრა“. [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] მეორე ნახევარში სპინოზავრი მოიაზრებოდა, როგორც მსხვილი [[ბარიონიქსი]] მრგვალი „აფრით“ ზურგზე. ამაზე გავლენა იქონია მტაცებელი დინოზავრებისთვის ხერხემლის გასწორებული მდგომარეობის მიუღებლობამ, აგრეთვე ზედა ყბის აღმოჩენამ.<ref>{{სტატია|ავტორი= Taquet, P., Russell, D. A. |სათაური= New data on spinosaurid dinosaurs from the Early Cretaceous of the Sahara |ბმული= http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf |წელი= 1998 |გამოცემა= |archivedate = 2011-07-20 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110720224215/http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf }}</ref> თავის მხრივ, პორტუგალიელმა პალეოილუსტრატორმა როდრიგო ვეგამ სპინოზავრის საკუთარი რეკონსტრუქცია წარმოადგინა, რომლის თანახმადაც ის ოთხ ფეხზე გადაადგილდებოდა, გააჩნდა ცხიმოვანი კუზი და პატარა ხორთუმი. ის მიიჩნევს, რომ ცხოველს, რომელიც უპირატესად თევზით იკვებებოდა (ხოლო ცარცული პერიოდის გვალვიან წყალსატევებში თევზი თითქმის არ იყო), ენერგეტიკული მარაგის უზრუნველყოფა სჭირდებოდა ცხიმოვანი ფენის ან ზურგზე არსებული კუზის სახით. სპინოზავრი გამოირჩევა საკმაოდ დიდი წინა კიდურებით, რომლებიც შეიძლება გამოყენებული ყოფილიყო ოთხფეხა გადაადგილებისთვისაც. როდრიგო ვეგა მიიჩნევს, რომ უკანა თათებზე დგომა სპინოზავრისთვის უკიდურესად გაუწონასწორებელი პოზიცია იყო, რადგან მისი სიმძიმის ცენტრი გაცილებით ახლოს იყო ქალასთან, ვიდრე გავის მალებთან, როგორც სხვა თეროპოდების შემთხვევაში. გარდა ამისა, ოთხ ფეხზე დგომა შესაძლოა ძალიან სასარგებლო ყოფილიყო ნაპირზე თევზაობისას.<ref>{{cite web|url = http://rodrigo-vega.deviantart.com/art/Spinosaurus-aegyptiacus-All-Yestered-350679800|title = Spinosaurus aegyptiacus All Yestered|publisher = Deviantart|accessdate = 2016-08-13|archiveurl = https://archive.today/20160813151258/http://rodrigo-vega.deviantart.com/art/Spinosaurus-aegyptiacus-All-Yestered-350679800|archivedate = 2016-08-13}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://paleoimperia.ru/?page_id=1842|title=Хоботный спинозавр {{!}} paleoimperia.ru|publisher=paleoimperia.ru|accessdate=2016-11-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161120005859/http://paleoimperia.ru/?page_id=1842|archivedate=2016-11-20|deadlink=yes}}</ref> mqg7umsocpio2jza9p40rzx8c41lht3 4828488 4828486 2025-07-08T10:42:41Z Gobrona 28077 4828488 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = სპინოზავრი | სურათის ფაილი = Spinosaurus_skeleton.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | განყოფილება = | ტიპი = [[ქორდიანები]]{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[ხვლიკმენჯა დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[თეროპოდები]] }} | ქვეკლასი = | ლათ = {{Btname|Spinosaurus|Stromer, 1915}} | გვარი = '''სპინოზავრი''' | რიგი = | ოჯახი = [[სპინოზავრიდები]] | სექციის სახელი = ტიპური სახეობა | სექციის ტექსტი = *{{Btname|Spinosaurus aegyptiacus|Stromer, 1915}} }} '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ტერიტორიაზე გვიან [[ცარცული სისტემა|ცარცულ პერიოდში]] (112–93.5 მილიონი წლის წინ).<ref name=":0">{{Cite web|url = https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|title = Genus List for Holtz (2007) Dinosaurs|lang = en|access-date = 2016-06-21|archive-date = 2012-03-02|archive-url = https://web.archive.org/web/20120302173933/https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|deadlink = no}}</ref> დინოზავრის ეს სახეობა პირველად გერმანელმა პალეონტოლოგმა ერნსტ შტრომერმა აღწერა [[1915]] წელს, [[ეგვიპტე]]ში ნაპოვნი ნამარხი ნაშთების საფუძველზე. მან ჩონჩხი [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ჩაიტანა. თუმცა, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1944]] წლის 24-25 აპრილის ღამეს, ქალაქზე საჰაერო იერიში განხორციელდა, მუზეუმის ნაწილი სერიოზულად დაზიანდა, სპინოზავრის ძვლები კი განადგურდა.<ref>{{სტატია|ავტორი= Smith, Joshua B.; Lamanna, Matthew C.; Mayr, Helmut and Lacovara, Kenneth J.|სათაური= New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= [[Paleontology]]|წელი= 2006|ტომი= 80|ნომერი= 2|გვერდნი= 400—406|doi= 10.1666/0022-3360(2006)080[0400:NIRTHO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20160814191718/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2016-08-14}}</ref><ref name="бчт">Bigger Than T.Rex (2015) // National Geographic Channel</ref> დღემდე მხოლოდ შტრომერის ნახატები და იშვიათი ფოტოები შემორჩა, რომლებზეც სახეობის ჰოლოტიპი BSP 1912 VIII 19 არის გამოსახული. [[2021]] წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, პალეონტოლოგთა განკარგულებაში სპინოზავრის 26 ნამარხი ნიმუშია. მათგან თორმეტი [[მაროკო]]ში აღმოაჩინეს, ექვსი — ეგვიპტეში, სამი — [[ტუნისი|ტუნისში]], ორი — [[ალჟირი|ალჟირში]], თითო-თითო ნიმუში კი — [[ბრაზილია]]ში, [[კენია|კენია]] და [[ნიგერია|ნიგერია]].<ref name=PBDB>{{PBDB|38598|''Spinosaurus''}}{{v|21|11|22}}.</ref> ==აღწერა და კლასიფიკაცია== სპინოზავრის შესახებ ცოდნის უმეტესი ნაწილი განადგურებულ ნამარხებს ეფუძნება, თუმცა ბოლო დროს კბილები და თავის ქალის ფრაგმენტებიც იქნა აღმოჩენილი. [[მაროკო]]დან აღმოჩენილი სპინოზავრის ქვედა კიდურების ნამარხები, სავარაუდოდ, ახალგაზრდა ინდივიდს ეკუთვნოდა, რადგან ისინი მცირე ზომისა იყო.<ref name=":2" /> [[2005]] წელს წარმოდგენილი ყბისა და თავის ქალის ფრაგმენტები აჩვენებს, რომ მას ჰქონდა ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი ქალა ყველა ხორცისმჭამელ დინოზავრს შორის, რომელიც 1,5 მეტრზე მეტ სიგრძეს აღწევდა.<ref name=":3">{{სტატია|ავტორი= Sasso, Cristiano Dal; Maganuco, Simone; Buffetaut, Eric and Mendez, Marco A.|заглавие= New information on the skull of the enigmatic theropod Spinosaurus, with remarks on its size and affinities|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= Vertebrate Paleontology|წელი= 2005|ტომი= 25|ნომერი= 4|გვერდნი= 888—896|doi= 10.1671/0272-4634(2005)025[0888:NIOTSO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20120724163225/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2012-07-24}}</ref> ქალა ვიწრო ფორმის იყო, ყბები კი სწორი კონუსური კბილებით ჰქონდა სავსე. სპინოზავრის ყველაზე დიდი ნიმუში, რომელიც მხოლოდ თავის ქალის ფრაგმენტებით არის ცნობილი, რეკონსტრუქციის სხვადასხვა ვარიანტის მიხედვით, შესაძლოა ყოფილიყო 12.57-დან<ref name=":5" /> 16 მეტრამდე სიგრძის<ref name=":0" /> და 7-9 ტონიდან<ref name=":3" /> 12 ტონამდე მასის, ხოლო ზოგიერთ მეცნიერის აზრით — 20 ტონამდეც კი (ამ შემთხვევაში, ის იქნებოდა ყველაზე მასიური ცნობილი [[თეროპოდი]]).<ref name=":5">{{სტატია|ბმული=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2|ავტორი=François Therrien, Donald M. Henderson|სათაური=My theropod is bigger than yours … or not: estimating body size from skull length in theropods|წელი=2007-03-12|ენა=en|გამოცემა=Journal of Vertebrate Paleontology|გამომცემლობა=Society of Vertebrate Paleontology|ტომი=27|გვერდნი=108—115|issn=0272-4634|doi=10.1671/0272-4634(2007)27[108:MTIBTY]2.0.CO;2|archivedate=2015-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151105210139/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2}}</ref> 2020 წელს ნიზარ იბრაგიმმა აღნიშნა, რომ სპინოზავრის წონის შეფასების უახლესი ინსტრუმენტების, კერძოდ, უახლესი ციფრული მოდელის წყალობით, შესაძლებელია წონის უფრო ზუსტი მნიშვნელობის მიღება — 10-12 მეტრული ტონა, რაც მას უმსხვილეს თეროპოდად აქცევს. მან ასევე დასძინა, რომ შესაძლოა, მრავალი დინოზავრის მასა არ არის სათანადოდ შეფასებული.<ref>{{Cite web|url=https://www.reddit.com/r/Paleontology/comments/i1dbh9/hi_i_am_dr_nizar_ibrahim_a_paleontologist_and/|title=Hi, I am Dr. Nizar Ibrahim, a paleontologist and comparative anatomist. I am an Assistant Professor of Biology at the University of Detroit Mercy and a National Geographic Explorer. Ask Me Anything! I will be joined by my coauthor Matteo Fabbri (Yale University).|lang=en|author=Dr. Nizar Ibrahim|coauthors=Matteo Fabbri (Yale University)|website=reddit|date=2020-07-31|url-status=live}}</ref> სპინოზავრის ერთ-ერთი განმასხვავებელი ნიშანი მისი ხერხემალია. ზურგისა და კუდის მალების მორჩები თავისი ზომითა და ფორმით ქმნიან თავისებურ „აფრას“. მსგავსი წარმონაქმნები სხვა დინოზავრებსაც ჰქონდათ ([[სპინოზავრიდები]], ზოგიერთი [[ორნითოპოდები]]), აგრეთვე უძველეს [[დიაპსიდები|დიაპსიდებს]] (''[[Poposauroidea]]'') და [[თერომორფები|სინაპსიდებს]] ([[სფენაკოდონტები]]). „აფრის“ დანიშნულება მრავალრიცხოვანი დისკუსიის საგანია.<ref>{{სტატია|ავტორი= Bailey J. B. |სათაური= Neural Spine Elongation in Dinosaurs: Sailbacks or Buffalo-Backs? |jstor=1306608 |ენა=en |გამოცემა=Journal of Paleontology |წელი= 1 იანვარი, 1997 |ტომი= 71 |გვერდნი= 1124—1146 |archiveurl= https://archive.today/20160908220228/http://www.jstor.org/stable/1306608 |archivedate= 2016-09-08 |გამომცმელობა= Paleontological Society |nodot= 1}}</ref> ერთ-ერთი ბოლო ჰიპოთეზა არის მისი როლი, როგორც ჰიდროსტაბილიზატორის.<ref>{{სტატია|ავტორი=Jan Gimsa, Robert Sleigh, Ulrike Gimsa|заглавие=The riddle of Spinosaurus aegyptiacus’ dorsal sail|ბმული=https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader|ენა=en|გამოცემა=Geological Magazine|წელი=2016/05|ტომი=153|გვერდნი=544—547|issn=0016-7568, 1469-5081|doi=10.1017/S0016756815000801|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321192625/https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader}}</ref> მისი ვიწრო და გრძელი ყბები დიდი, ბასრი კბილებით იყო დაფარული და კარგად იყო მორგებული [[თევზები]]ს ან [[ამფიბიები]]ს დასაჭერად. სპინოზავრი საკმაოდ დიდი ცხოველი იყო და ჰქონდა დიდი წინა კიდურები, შეიარაღებული მსხვილი, ბასრი ბრჭყალებით, რომლებიც, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ ნადავლის კბილებით დაჭერაში. სპინოზავრის კბილების აგებულება მიუთითებს იმაზე, რომ, ისინი უფრო ხისტი ნადავლით იკვებებოდა, მათ შორის მკვრივი ქერცლის მქონე თევზებით, [[კიბოსნაირნი|კიბოსნაირებით]] და შესაძლოა, [[ამონიტები]]თაც. ეს შეესაბამება ჰეკებერგისა და რაუჰუტის კვლევას, რომელიც აჩვენებს, რომ სპინოზავრს კბილების ცვლის მეტად სწრაფი ტემპი ჰქონდა, და ვარაუდობენ, რომ კბილების ასეთი თავისებურება დაკავშირებულია კიბოსნაირებთან და ჯავშნიან თევზებთან, რომლებიც სწრაფად დააზიანებდნენ კბილებს და საჭიროებდნენ კბილების ხშირ ცვლას. ==სპინოზავრის გარეგნობა== <gallery mode="packed" heights="120"> ფაილი:Spinosaurus1DBa.png|2003 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Спинозавр-реконструкция2014.jpg|2014 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus by Joschua Knüppe.png|2016 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus aegyptiacus.png|2020 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:FSAC-KK-11888.jpg|სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი [[ბუნების ისტორიის საველე მუზეუმი]]დან </gallery> სპინოზავრის აღმოჩენიდან ერთი საუკუნის განმავლობაში, მისი გარეგნობის შესახებ წარმოდგენები მუდმივად იცვლებოდა, რაც მასალის ნაკლებობით იყო გამოწვეული. ყველაზე ადრეულ რეკონსტრუქციებზე სპინოზავრი ტიპურ თეროპოდად იყო წარმოდგენილი, რომელსაც თითქმის სწორი სიარული და ალოზავრის მსგავსი თავის ქალა ჰქონდა (ქვედა ყბის გარდა, რომელიც იმ დროისთვის იყო ცნობილი.),<ref>{{cite web|url = http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|title = The discovery and early interpretation of Spinosaurus|author = Naish D.|lang = en|accessdate = 2016-08-14|archiveurl = https://archive.today/20160814135943/http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|archivedate = 2016-08-14}}</ref> აგრეთვე დიდი ნახევრადმრგვალი „აფრა“. [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] მეორე ნახევარში სპინოზავრი მოიაზრებოდა, როგორც მსხვილი [[ბარიონიქსი]] მრგვალი „აფრით“ ზურგზე. ამაზე გავლენა იქონია მტაცებელი დინოზავრებისთვის ხერხემლის გასწორებული მდგომარეობის მიუღებლობამ, აგრეთვე ზედა ყბის აღმოჩენამ.<ref>{{სტატია|ავტორი= Taquet, P., Russell, D. A. |სათაური= New data on spinosaurid dinosaurs from the Early Cretaceous of the Sahara |ბმული= http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf |წელი= 1998 |გამოცემა= |archivedate = 2011-07-20 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110720224215/http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf }}</ref> თავის მხრივ, პორტუგალიელმა პალეოილუსტრატორმა როდრიგო ვეგამ სპინოზავრის საკუთარი რეკონსტრუქცია წარმოადგინა, რომლის თანახმადაც ის ოთხ ფეხზე გადაადგილდებოდა, გააჩნდა ცხიმოვანი კუზი და პატარა ხორთუმი. ის მიიჩნევს, რომ ცხოველს, რომელიც უპირატესად თევზით იკვებებოდა (ხოლო ცარცული პერიოდის გვალვიან წყალსატევებში თევზი თითქმის არ იყო), ენერგეტიკული მარაგის უზრუნველყოფა სჭირდებოდა ცხიმოვანი ფენის ან ზურგზე არსებული კუზის სახით. სპინოზავრი გამოირჩევა საკმაოდ დიდი წინა კიდურებით, რომლებიც შეიძლება გამოყენებული ყოფილიყო ოთხფეხა გადაადგილებისთვისაც. როდრიგო ვეგა მიიჩნევს, რომ უკანა თათებზე დგომა სპინოზავრისთვის უკიდურესად გაუწონასწორებელი პოზიცია იყო, რადგან მისი სიმძიმის ცენტრი გაცილებით ახლოს იყო ქალასთან, ვიდრე გავის მალებთან, როგორც სხვა თეროპოდების შემთხვევაში. გარდა ამისა, ოთხ ფეხზე დგომა შესაძლოა ძალიან სასარგებლო ყოფილიყო ნაპირზე თევზაობისას.<ref>{{cite web|url = http://rodrigo-vega.deviantart.com/art/Spinosaurus-aegyptiacus-All-Yestered-350679800|title = Spinosaurus aegyptiacus All Yestered|publisher = Deviantart|accessdate = 2016-08-13|archiveurl = https://archive.today/20160813151258/http://rodrigo-vega.deviantart.com/art/Spinosaurus-aegyptiacus-All-Yestered-350679800|archivedate = 2016-08-13}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://paleoimperia.ru/?page_id=1842|title=Хоботный спинозавр {{!}} paleoimperia.ru|publisher=paleoimperia.ru|accessdate=2016-11-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161120005859/http://paleoimperia.ru/?page_id=1842|archivedate=2016-11-20|deadlink=yes}}</ref> [[2014]] წელს პალეონტოლოგებმა დევიდ მარტილმა, ნიზარ იბრაგიმმა, პოლ სერენომ და კრისტიანო დალ სასომ მაროკოში სპინოზავრის ჩონჩხის ნაწილები აღმოაჩინეს — თავის ქალის ნატეხები, წინა კიდურების თითების ფალანგები, კუდის და ზურგის რამდენიმე მალა და უკანა კიდურები. ნეოტიპის FSAC-KK 11888-ის ასაკი 97 მილიონი წლით თარიღდება. ამ აღმოჩენამ პალეონტოლოგების ყველა წარმოდგენა სპინოზავრის შესახებ შეცვალა. პირველ რიგში, წამოაყენეს ჰიპოთეზა, რომ ის ოთხ კიდურზე გადაადგილდებოდა. მეორეც, „აფრის“ ნახევრადმრგვალი ფორმა ტრაპეციულით შეიცვალა. მესამე, დადასტურდა, რომ მისი ცხოვრების წესი უფრო წყლისკენ იხრებოდა, ვიდრე ხმელეთისკენ.<ref name=":2">{{cite web|url = http://phenomena.nationalgeographic.com/2014/09/11/the-new-spinosaurus/|title = The New Spinosaurus|date = 2014-09-11|publisher = [[National Geographic (ჟურნალი)|National Geographic]]|lang = en|accessdate = 2016-06-21|archiveurl = https://archive.today/20141121135359/http://phenomena.nationalgeographic.com/2014/09/11/the-new-spinosaurus/|archivedate = 2014-11-21}}</ref><ref>{{სტატია|სათაური=Semiaquatic adaptations in a giant predatory dinosaur |გამოცემა=Science |ტომი=345 |ნომერი=6204 |doi=10.1126/science.1258750 |ბმული=http://www.sciencemag.org/content/345/6204/1613.abstract |pmid=25213375 |გვერდნი=1613—1616 |ენა=en |ავტორი=Ibrahim, Nizar; Sereno, Paul C.; Dal Sasso, Cristiano; Maganuco, Simone; Fabri, Matteo; Martill, David M.; Zouhri, Samir; Myhrvold, Nathan; Lurino, Dawid A. |წელი=2014 |archivedate=2015-11-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151129015651/http://www.sciencemag.org/content/345/6204/1613.abstract }} [http://www.sciencemag.org/content/suppl/2014/09/10/science.1258750.DC1/Ibrahim.SM.pdf Supplementary Information] {{Wayback|url=http://www.sciencemag.org/content/suppl/2014/09/10/science.1258750.DC1/Ibrahim.SM.pdf |date=20150924172846 }}</ref> mc3szxwsw9ditdj4mny6zs17wtz6rps 4828489 4828488 2025-07-08T10:43:08Z Gobrona 28077 4828489 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = სპინოზავრი | სურათის ფაილი = Spinosaurus_skeleton.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | განყოფილება = | ტიპი = [[ქორდიანები]]{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[ხვლიკმენჯა დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[თეროპოდები]] }} | ქვეკლასი = | ლათ = {{Btname|Spinosaurus|Stromer, 1915}} | გვარი = '''სპინოზავრი''' | რიგი = | ოჯახი = [[სპინოზავრიდები]] | სექციის სახელი = ტიპური სახეობა | სექციის ტექსტი = *{{Btname|Spinosaurus aegyptiacus|Stromer, 1915}} }} '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ტერიტორიაზე გვიან [[ცარცული სისტემა|ცარცულ პერიოდში]] (112–93.5 მილიონი წლის წინ).<ref name=":0">{{Cite web|url = https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|title = Genus List for Holtz (2007) Dinosaurs|lang = en|access-date = 2016-06-21|archive-date = 2012-03-02|archive-url = https://web.archive.org/web/20120302173933/https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|deadlink = no}}</ref> დინოზავრის ეს სახეობა პირველად გერმანელმა პალეონტოლოგმა ერნსტ შტრომერმა აღწერა [[1915]] წელს, [[ეგვიპტე]]ში ნაპოვნი ნამარხი ნაშთების საფუძველზე. მან ჩონჩხი [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ჩაიტანა. თუმცა, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1944]] წლის 24-25 აპრილის ღამეს, ქალაქზე საჰაერო იერიში განხორციელდა, მუზეუმის ნაწილი სერიოზულად დაზიანდა, სპინოზავრის ძვლები კი განადგურდა.<ref>{{სტატია|ავტორი= Smith, Joshua B.; Lamanna, Matthew C.; Mayr, Helmut and Lacovara, Kenneth J.|სათაური= New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= [[Paleontology]]|წელი= 2006|ტომი= 80|ნომერი= 2|გვერდნი= 400—406|doi= 10.1666/0022-3360(2006)080[0400:NIRTHO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20160814191718/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2016-08-14}}</ref><ref name="бчт">Bigger Than T.Rex (2015) // National Geographic Channel</ref> დღემდე მხოლოდ შტრომერის ნახატები და იშვიათი ფოტოები შემორჩა, რომლებზეც სახეობის ჰოლოტიპი BSP 1912 VIII 19 არის გამოსახული. [[2021]] წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, პალეონტოლოგთა განკარგულებაში სპინოზავრის 26 ნამარხი ნიმუშია. მათგან თორმეტი [[მაროკო]]ში აღმოაჩინეს, ექვსი — ეგვიპტეში, სამი — [[ტუნისი|ტუნისში]], ორი — [[ალჟირი|ალჟირში]], თითო-თითო ნიმუში კი — [[ბრაზილია]]ში, [[კენია|კენია]] და [[ნიგერია|ნიგერია]].<ref name=PBDB>{{PBDB|38598|''Spinosaurus''}}{{v|21|11|22}}.</ref> ==აღწერა და კლასიფიკაცია== სპინოზავრის შესახებ ცოდნის უმეტესი ნაწილი განადგურებულ ნამარხებს ეფუძნება, თუმცა ბოლო დროს კბილები და თავის ქალის ფრაგმენტებიც იქნა აღმოჩენილი. [[მაროკო]]დან აღმოჩენილი სპინოზავრის ქვედა კიდურების ნამარხები, სავარაუდოდ, ახალგაზრდა ინდივიდს ეკუთვნოდა, რადგან ისინი მცირე ზომისა იყო.<ref name=":2" /> [[2005]] წელს წარმოდგენილი ყბისა და თავის ქალის ფრაგმენტები აჩვენებს, რომ მას ჰქონდა ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი ქალა ყველა ხორცისმჭამელ დინოზავრს შორის, რომელიც 1,5 მეტრზე მეტ სიგრძეს აღწევდა.<ref name=":3">{{სტატია|ავტორი= Sasso, Cristiano Dal; Maganuco, Simone; Buffetaut, Eric and Mendez, Marco A.|заглавие= New information on the skull of the enigmatic theropod Spinosaurus, with remarks on its size and affinities|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= Vertebrate Paleontology|წელი= 2005|ტომი= 25|ნომერი= 4|გვერდნი= 888—896|doi= 10.1671/0272-4634(2005)025[0888:NIOTSO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20120724163225/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2012-07-24}}</ref> ქალა ვიწრო ფორმის იყო, ყბები კი სწორი კონუსური კბილებით ჰქონდა სავსე. სპინოზავრის ყველაზე დიდი ნიმუში, რომელიც მხოლოდ თავის ქალის ფრაგმენტებით არის ცნობილი, რეკონსტრუქციის სხვადასხვა ვარიანტის მიხედვით, შესაძლოა ყოფილიყო 12.57-დან<ref name=":5" /> 16 მეტრამდე სიგრძის<ref name=":0" /> და 7-9 ტონიდან<ref name=":3" /> 12 ტონამდე მასის, ხოლო ზოგიერთ მეცნიერის აზრით — 20 ტონამდეც კი (ამ შემთხვევაში, ის იქნებოდა ყველაზე მასიური ცნობილი [[თეროპოდი]]).<ref name=":5">{{სტატია|ბმული=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2|ავტორი=François Therrien, Donald M. Henderson|სათაური=My theropod is bigger than yours … or not: estimating body size from skull length in theropods|წელი=2007-03-12|ენა=en|გამოცემა=Journal of Vertebrate Paleontology|გამომცემლობა=Society of Vertebrate Paleontology|ტომი=27|გვერდნი=108—115|issn=0272-4634|doi=10.1671/0272-4634(2007)27[108:MTIBTY]2.0.CO;2|archivedate=2015-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151105210139/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2}}</ref> 2020 წელს ნიზარ იბრაგიმმა აღნიშნა, რომ სპინოზავრის წონის შეფასების უახლესი ინსტრუმენტების, კერძოდ, უახლესი ციფრული მოდელის წყალობით, შესაძლებელია წონის უფრო ზუსტი მნიშვნელობის მიღება — 10-12 მეტრული ტონა, რაც მას უმსხვილეს თეროპოდად აქცევს. მან ასევე დასძინა, რომ შესაძლოა, მრავალი დინოზავრის მასა არ არის სათანადოდ შეფასებული.<ref>{{Cite web|url=https://www.reddit.com/r/Paleontology/comments/i1dbh9/hi_i_am_dr_nizar_ibrahim_a_paleontologist_and/|title=Hi, I am Dr. Nizar Ibrahim, a paleontologist and comparative anatomist. I am an Assistant Professor of Biology at the University of Detroit Mercy and a National Geographic Explorer. Ask Me Anything! I will be joined by my coauthor Matteo Fabbri (Yale University).|lang=en|author=Dr. Nizar Ibrahim|coauthors=Matteo Fabbri (Yale University)|website=reddit|date=2020-07-31|url-status=live}}</ref> სპინოზავრის ერთ-ერთი განმასხვავებელი ნიშანი მისი ხერხემალია. ზურგისა და კუდის მალების მორჩები თავისი ზომითა და ფორმით ქმნიან თავისებურ „აფრას“. მსგავსი წარმონაქმნები სხვა დინოზავრებსაც ჰქონდათ ([[სპინოზავრიდები]], ზოგიერთი [[ორნითოპოდები]]), აგრეთვე უძველეს [[დიაპსიდები|დიაპსიდებს]] (''[[Poposauroidea]]'') და [[თერომორფები|სინაპსიდებს]] ([[სფენაკოდონტები]]). „აფრის“ დანიშნულება მრავალრიცხოვანი დისკუსიის საგანია.<ref>{{სტატია|ავტორი= Bailey J. B. |სათაური= Neural Spine Elongation in Dinosaurs: Sailbacks or Buffalo-Backs? |jstor=1306608 |ენა=en |გამოცემა=Journal of Paleontology |წელი= 1 იანვარი, 1997 |ტომი= 71 |გვერდნი= 1124—1146 |archiveurl= https://archive.today/20160908220228/http://www.jstor.org/stable/1306608 |archivedate= 2016-09-08 |გამომცმელობა= Paleontological Society |nodot= 1}}</ref> ერთ-ერთი ბოლო ჰიპოთეზა არის მისი როლი, როგორც ჰიდროსტაბილიზატორის.<ref>{{სტატია|ავტორი=Jan Gimsa, Robert Sleigh, Ulrike Gimsa|заглавие=The riddle of Spinosaurus aegyptiacus’ dorsal sail|ბმული=https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader|ენა=en|გამოცემა=Geological Magazine|წელი=2016/05|ტომი=153|გვერდნი=544—547|issn=0016-7568, 1469-5081|doi=10.1017/S0016756815000801|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321192625/https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader}}</ref> მისი ვიწრო და გრძელი ყბები დიდი, ბასრი კბილებით იყო დაფარული და კარგად იყო მორგებული [[თევზები]]ს ან [[ამფიბიები]]ს დასაჭერად. სპინოზავრი საკმაოდ დიდი ცხოველი იყო და ჰქონდა დიდი წინა კიდურები, შეიარაღებული მსხვილი, ბასრი ბრჭყალებით, რომლებიც, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ ნადავლის კბილებით დაჭერაში. სპინოზავრის კბილების აგებულება მიუთითებს იმაზე, რომ, ისინი უფრო ხისტი ნადავლით იკვებებოდა, მათ შორის მკვრივი ქერცლის მქონე თევზებით, [[კიბოსნაირნი|კიბოსნაირებით]] და შესაძლოა, [[ამონიტები]]თაც. ეს შეესაბამება ჰეკებერგისა და რაუჰუტის კვლევას, რომელიც აჩვენებს, რომ სპინოზავრს კბილების ცვლის მეტად სწრაფი ტემპი ჰქონდა, და ვარაუდობენ, რომ კბილების ასეთი თავისებურება დაკავშირებულია კიბოსნაირებთან და ჯავშნიან თევზებთან, რომლებიც სწრაფად დააზიანებდნენ კბილებს და საჭიროებდნენ კბილების ხშირ ცვლას. ==სპინოზავრის გარეგნობა== <gallery mode="packed" heights="120"> ფაილი:Spinosaurus1DBa.png|2003 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Спинозавр-реконструкция2014.jpg|2014 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus by Joschua Knüppe.png|2016 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus aegyptiacus.png|2020 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:FSAC-KK-11888.jpg|სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი [[ბუნების ისტორიის საველე მუზეუმი]]დან </gallery> სპინოზავრის აღმოჩენიდან ერთი საუკუნის განმავლობაში, მისი გარეგნობის შესახებ წარმოდგენები მუდმივად იცვლებოდა, რაც მასალის ნაკლებობით იყო გამოწვეული. ყველაზე ადრეულ რეკონსტრუქციებზე სპინოზავრი ტიპურ თეროპოდად იყო წარმოდგენილი, რომელსაც თითქმის სწორი სიარული და ალოზავრის მსგავსი თავის ქალა ჰქონდა (ქვედა ყბის გარდა, რომელიც იმ დროისთვის იყო ცნობილი.),<ref>{{cite web|url = http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|title = The discovery and early interpretation of Spinosaurus|author = Naish D.|lang = en|accessdate = 2016-08-14|archiveurl = https://archive.today/20160814135943/http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|archivedate = 2016-08-14}}</ref> აგრეთვე დიდი ნახევრადმრგვალი „აფრა“. [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] მეორე ნახევარში სპინოზავრი მოიაზრებოდა, როგორც მსხვილი [[ბარიონიქსი]] მრგვალი „აფრით“ ზურგზე. ამაზე გავლენა იქონია მტაცებელი დინოზავრებისთვის ხერხემლის გასწორებული მდგომარეობის მიუღებლობამ, აგრეთვე ზედა ყბის აღმოჩენამ.<ref>{{სტატია|ავტორი= Taquet, P., Russell, D. A. |სათაური= New data on spinosaurid dinosaurs from the Early Cretaceous of the Sahara |ბმული= http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf |წელი= 1998 |გამოცემა= |archivedate = 2011-07-20 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110720224215/http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf }}</ref> თავის მხრივ, პორტუგალიელმა პალეოილუსტრატორმა როდრიგო ვეგამ სპინოზავრის საკუთარი რეკონსტრუქცია წარმოადგინა, რომლის თანახმადაც ის ოთხ ფეხზე გადაადგილდებოდა, გააჩნდა ცხიმოვანი კუზი და პატარა ხორთუმი. ის მიიჩნევს, რომ ცხოველს, რომელიც უპირატესად თევზით იკვებებოდა (ხოლო ცარცული პერიოდის გვალვიან წყალსატევებში თევზი თითქმის არ იყო), ენერგეტიკული მარაგის უზრუნველყოფა სჭირდებოდა ცხიმოვანი ფენის ან ზურგზე არსებული კუზის სახით. სპინოზავრი გამოირჩევა საკმაოდ დიდი წინა კიდურებით, რომლებიც შეიძლება გამოყენებული ყოფილიყო ოთხფეხა გადაადგილებისთვისაც. როდრიგო ვეგა მიიჩნევს, რომ უკანა თათებზე დგომა სპინოზავრისთვის უკიდურესად გაუწონასწორებელი პოზიცია იყო, რადგან მისი სიმძიმის ცენტრი გაცილებით ახლოს იყო ქალასთან, ვიდრე გავის მალებთან, როგორც სხვა თეროპოდების შემთხვევაში. გარდა ამისა, ოთხ ფეხზე დგომა შესაძლოა ძალიან სასარგებლო ყოფილიყო ნაპირზე თევზაობისას.<ref>{{cite web|url = http://rodrigo-vega.deviantart.com/art/Spinosaurus-aegyptiacus-All-Yestered-350679800|title = Spinosaurus aegyptiacus All Yestered|publisher = Deviantart|accessdate = 2016-08-13|archiveurl = https://archive.today/20160813151258/http://rodrigo-vega.deviantart.com/art/Spinosaurus-aegyptiacus-All-Yestered-350679800|archivedate = 2016-08-13}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://paleoimperia.ru/?page_id=1842|title=Хоботный спинозавр {{!}} paleoimperia.ru|publisher=paleoimperia.ru|accessdate=2016-11-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161120005859/http://paleoimperia.ru/?page_id=1842|archivedate=2016-11-20|deadlink=yes}}</ref> [[2014]] წელს პალეონტოლოგებმა დევიდ მარტილმა, ნიზარ იბრაგიმმა, პოლ სერენომ და კრისტიანო დალ სასომ მაროკოში სპინოზავრის ჩონჩხის ნაწილები აღმოაჩინეს — თავის ქალის ნატეხები, წინა კიდურების თითების ფალანგები, კუდის და ზურგის რამდენიმე მალა და უკანა კიდურები. ნეოტიპის FSAC-KK 11888-ის ასაკი 97 მილიონი წლით თარიღდება. ამ აღმოჩენამ პალეონტოლოგების ყველა წარმოდგენა სპინოზავრის შესახებ შეცვალა. პირველ რიგში, წამოაყენეს ჰიპოთეზა, რომ ის ოთხ კიდურზე გადაადგილდებოდა. მეორეც, „აფრის“ ნახევრადმრგვალი ფორმა ტრაპეციულით შეიცვალა. მესამე, დადასტურდა, რომ მისი ცხოვრების წესი უფრო წყლისკენ იხრებოდა, ვიდრე ხმელეთისკენ.<ref name=":2">{{cite web|url = http://phenomena.nationalgeographic.com/2014/09/11/the-new-spinosaurus/|title = The New Spinosaurus|date = 2014-09-11|publisher = [[National Geographic (ჟურნალი)|National Geographic]]|lang = en|accessdate = 2016-06-21|archiveurl = https://archive.today/20141121135359/http://phenomena.nationalgeographic.com/2014/09/11/the-new-spinosaurus/|archivedate = 2014-11-21}}</ref><ref>{{სტატია|სათაური=Semiaquatic adaptations in a giant predatory dinosaur |გამოცემა=Science |ტომი=345 |ნომერი=6204 |doi=10.1126/science.1258750 |ბმული=http://www.sciencemag.org/content/345/6204/1613.abstract |pmid=25213375 |გვერდნი=1613—1616 |ენა=en |ავტორი=Ibrahim, Nizar; Sereno, Paul C.; Dal Sasso, Cristiano; Maganuco, Simone; Fabri, Matteo; Martill, David M.; Zouhri, Samir; Myhrvold, Nathan; Lurino, Dawid A. |წელი=2014 |archivedate=2015-11-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151129015651/http://www.sciencemag.org/content/345/6204/1613.abstract }} [http://www.sciencemag.org/content/suppl/2014/09/10/science.1258750.DC1/Ibrahim.SM.pdf Supplementary Information] {{Wayback|url=http://www.sciencemag.org/content/suppl/2014/09/10/science.1258750.DC1/Ibrahim.SM.pdf |date=20150924172846 }}</ref> ამის შესახებ დოკუმენტური ფილმიც გადაიღეს.<ref name="бчт" /> მიუხედავად ამისა, შემდგომში სპინოზავრის ოთხფეხა რეკონსტრუქცია ფართო კრიტიკის საგანი გახდა.<ref name=":4">{{სტატია|ავტორი=Christophe Hendrickx, Octávio Mateus, Eric Buffetaut |სათაური=Morphofunctional Analysis of the Quadrate of Spinosauridae (Dinosauria: Theropoda) and the Presence of Spinosaurus and a Second Spinosaurine Taxon in the Cenomanian of North Africa |ბმული=https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371%2Fjournal.pone.0144695 |ენა=en |გამოცემა=PLOS One |წელი=2016-01-06 |ტომი=11 |გვერდნი=e0144695 |issn=1932-6203 |doi=10.1371/journal.pone.0144695 |გამომცემლობა=Public Library of Science |archivedate=2020-05-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200504204933/https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371%2Fjournal.pone.0144695 }}</ref><ref>{{Cite news|title=Every Which Way But Spinosaurus|url=https://qilong.wordpress.com/2016/01/06/every-which-way-but-spinosaurus/|work=The Bite Stuff|date=2016-01-07|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2017-10-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171001183652/https://qilong.wordpress.com/2016/01/06/every-which-way-but-spinosaurus/}}</ref><ref>{{Cite news|title=There's something fishy about the new Spinosaurus|url=http://www.skeletaldrawing.com/home/theres-something-fishy-about-spinosaurus9112014|work=Scott Hartman's Skeletal Drawing.com|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2018-06-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180612185402/http://www.skeletaldrawing.com/home/theres-something-fishy-about-spinosaurus9112014}}</ref><ref>{{Cite news|title=The Outlaw Spino Saurus|url=https://qilong.wordpress.com/2014/09/12/the-outlaw-spino-saurus/|work=The Bite Stuff|date=2014-09-13|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321193053/https://qilong.wordpress.com/2014/09/12/the-outlaw-spino-saurus/}}</ref> p9ew63tw35ay4bcm9ochh2ysw2b67ow 4828490 4828489 2025-07-08T10:43:22Z Gobrona 28077 4828490 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = სპინოზავრი | სურათის ფაილი = Spinosaurus_skeleton.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | განყოფილება = | ტიპი = [[ქორდიანები]]{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[ხვლიკმენჯა დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[თეროპოდები]] }} | ქვეკლასი = | ლათ = {{Btname|Spinosaurus|Stromer, 1915}} | გვარი = '''სპინოზავრი''' | რიგი = | ოჯახი = [[სპინოზავრიდები]] | სექციის სახელი = ტიპური სახეობა | სექციის ტექსტი = *{{Btname|Spinosaurus aegyptiacus|Stromer, 1915}} }} '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ტერიტორიაზე გვიან [[ცარცული სისტემა|ცარცულ პერიოდში]] (112–93.5 მილიონი წლის წინ).<ref name=":0">{{Cite web|url = https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|title = Genus List for Holtz (2007) Dinosaurs|lang = en|access-date = 2016-06-21|archive-date = 2012-03-02|archive-url = https://web.archive.org/web/20120302173933/https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|deadlink = no}}</ref> დინოზავრის ეს სახეობა პირველად გერმანელმა პალეონტოლოგმა ერნსტ შტრომერმა აღწერა [[1915]] წელს, [[ეგვიპტე]]ში ნაპოვნი ნამარხი ნაშთების საფუძველზე. მან ჩონჩხი [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ჩაიტანა. თუმცა, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1944]] წლის 24-25 აპრილის ღამეს, ქალაქზე საჰაერო იერიში განხორციელდა, მუზეუმის ნაწილი სერიოზულად დაზიანდა, სპინოზავრის ძვლები კი განადგურდა.<ref>{{სტატია|ავტორი= Smith, Joshua B.; Lamanna, Matthew C.; Mayr, Helmut and Lacovara, Kenneth J.|სათაური= New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= [[Paleontology]]|წელი= 2006|ტომი= 80|ნომერი= 2|გვერდნი= 400—406|doi= 10.1666/0022-3360(2006)080[0400:NIRTHO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20160814191718/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2016-08-14}}</ref><ref name="бчт">Bigger Than T.Rex (2015) // National Geographic Channel</ref> დღემდე მხოლოდ შტრომერის ნახატები და იშვიათი ფოტოები შემორჩა, რომლებზეც სახეობის ჰოლოტიპი BSP 1912 VIII 19 არის გამოსახული. [[2021]] წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, პალეონტოლოგთა განკარგულებაში სპინოზავრის 26 ნამარხი ნიმუშია. მათგან თორმეტი [[მაროკო]]ში აღმოაჩინეს, ექვსი — ეგვიპტეში, სამი — [[ტუნისი|ტუნისში]], ორი — [[ალჟირი|ალჟირში]], თითო-თითო ნიმუში კი — [[ბრაზილია]]ში, [[კენია|კენია]] და [[ნიგერია|ნიგერია]].<ref name=PBDB>{{PBDB|38598|''Spinosaurus''}}{{v|21|11|22}}.</ref> ==აღწერა და კლასიფიკაცია== სპინოზავრის შესახებ ცოდნის უმეტესი ნაწილი განადგურებულ ნამარხებს ეფუძნება, თუმცა ბოლო დროს კბილები და თავის ქალის ფრაგმენტებიც იქნა აღმოჩენილი. [[მაროკო]]დან აღმოჩენილი სპინოზავრის ქვედა კიდურების ნამარხები, სავარაუდოდ, ახალგაზრდა ინდივიდს ეკუთვნოდა, რადგან ისინი მცირე ზომისა იყო.<ref name=":2" /> [[2005]] წელს წარმოდგენილი ყბისა და თავის ქალის ფრაგმენტები აჩვენებს, რომ მას ჰქონდა ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი ქალა ყველა ხორცისმჭამელ დინოზავრს შორის, რომელიც 1,5 მეტრზე მეტ სიგრძეს აღწევდა.<ref name=":3">{{სტატია|ავტორი= Sasso, Cristiano Dal; Maganuco, Simone; Buffetaut, Eric and Mendez, Marco A.|заглавие= New information on the skull of the enigmatic theropod Spinosaurus, with remarks on its size and affinities|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= Vertebrate Paleontology|წელი= 2005|ტომი= 25|ნომერი= 4|გვერდნი= 888—896|doi= 10.1671/0272-4634(2005)025[0888:NIOTSO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20120724163225/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2012-07-24}}</ref> ქალა ვიწრო ფორმის იყო, ყბები კი სწორი კონუსური კბილებით ჰქონდა სავსე. სპინოზავრის ყველაზე დიდი ნიმუში, რომელიც მხოლოდ თავის ქალის ფრაგმენტებით არის ცნობილი, რეკონსტრუქციის სხვადასხვა ვარიანტის მიხედვით, შესაძლოა ყოფილიყო 12.57-დან<ref name=":5" /> 16 მეტრამდე სიგრძის<ref name=":0" /> და 7-9 ტონიდან<ref name=":3" /> 12 ტონამდე მასის, ხოლო ზოგიერთ მეცნიერის აზრით — 20 ტონამდეც კი (ამ შემთხვევაში, ის იქნებოდა ყველაზე მასიური ცნობილი [[თეროპოდი]]).<ref name=":5">{{სტატია|ბმული=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2|ავტორი=François Therrien, Donald M. Henderson|სათაური=My theropod is bigger than yours … or not: estimating body size from skull length in theropods|წელი=2007-03-12|ენა=en|გამოცემა=Journal of Vertebrate Paleontology|გამომცემლობა=Society of Vertebrate Paleontology|ტომი=27|გვერდნი=108—115|issn=0272-4634|doi=10.1671/0272-4634(2007)27[108:MTIBTY]2.0.CO;2|archivedate=2015-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151105210139/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2}}</ref> 2020 წელს ნიზარ იბრაგიმმა აღნიშნა, რომ სპინოზავრის წონის შეფასების უახლესი ინსტრუმენტების, კერძოდ, უახლესი ციფრული მოდელის წყალობით, შესაძლებელია წონის უფრო ზუსტი მნიშვნელობის მიღება — 10-12 მეტრული ტონა, რაც მას უმსხვილეს თეროპოდად აქცევს. მან ასევე დასძინა, რომ შესაძლოა, მრავალი დინოზავრის მასა არ არის სათანადოდ შეფასებული.<ref>{{Cite web|url=https://www.reddit.com/r/Paleontology/comments/i1dbh9/hi_i_am_dr_nizar_ibrahim_a_paleontologist_and/|title=Hi, I am Dr. Nizar Ibrahim, a paleontologist and comparative anatomist. I am an Assistant Professor of Biology at the University of Detroit Mercy and a National Geographic Explorer. Ask Me Anything! I will be joined by my coauthor Matteo Fabbri (Yale University).|lang=en|author=Dr. Nizar Ibrahim|coauthors=Matteo Fabbri (Yale University)|website=reddit|date=2020-07-31|url-status=live}}</ref> სპინოზავრის ერთ-ერთი განმასხვავებელი ნიშანი მისი ხერხემალია. ზურგისა და კუდის მალების მორჩები თავისი ზომითა და ფორმით ქმნიან თავისებურ „აფრას“. მსგავსი წარმონაქმნები სხვა დინოზავრებსაც ჰქონდათ ([[სპინოზავრიდები]], ზოგიერთი [[ორნითოპოდები]]), აგრეთვე უძველეს [[დიაპსიდები|დიაპსიდებს]] (''[[Poposauroidea]]'') და [[თერომორფები|სინაპსიდებს]] ([[სფენაკოდონტები]]). „აფრის“ დანიშნულება მრავალრიცხოვანი დისკუსიის საგანია.<ref>{{სტატია|ავტორი= Bailey J. B. |სათაური= Neural Spine Elongation in Dinosaurs: Sailbacks or Buffalo-Backs? |jstor=1306608 |ენა=en |გამოცემა=Journal of Paleontology |წელი= 1 იანვარი, 1997 |ტომი= 71 |გვერდნი= 1124—1146 |archiveurl= https://archive.today/20160908220228/http://www.jstor.org/stable/1306608 |archivedate= 2016-09-08 |გამომცმელობა= Paleontological Society |nodot= 1}}</ref> ერთ-ერთი ბოლო ჰიპოთეზა არის მისი როლი, როგორც ჰიდროსტაბილიზატორის.<ref>{{სტატია|ავტორი=Jan Gimsa, Robert Sleigh, Ulrike Gimsa|заглавие=The riddle of Spinosaurus aegyptiacus’ dorsal sail|ბმული=https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader|ენა=en|გამოცემა=Geological Magazine|წელი=2016/05|ტომი=153|გვერდნი=544—547|issn=0016-7568, 1469-5081|doi=10.1017/S0016756815000801|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321192625/https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader}}</ref> მისი ვიწრო და გრძელი ყბები დიდი, ბასრი კბილებით იყო დაფარული და კარგად იყო მორგებული [[თევზები]]ს ან [[ამფიბიები]]ს დასაჭერად. სპინოზავრი საკმაოდ დიდი ცხოველი იყო და ჰქონდა დიდი წინა კიდურები, შეიარაღებული მსხვილი, ბასრი ბრჭყალებით, რომლებიც, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ ნადავლის კბილებით დაჭერაში. სპინოზავრის კბილების აგებულება მიუთითებს იმაზე, რომ, ისინი უფრო ხისტი ნადავლით იკვებებოდა, მათ შორის მკვრივი ქერცლის მქონე თევზებით, [[კიბოსნაირნი|კიბოსნაირებით]] და შესაძლოა, [[ამონიტები]]თაც. ეს შეესაბამება ჰეკებერგისა და რაუჰუტის კვლევას, რომელიც აჩვენებს, რომ სპინოზავრს კბილების ცვლის მეტად სწრაფი ტემპი ჰქონდა, და ვარაუდობენ, რომ კბილების ასეთი თავისებურება დაკავშირებულია კიბოსნაირებთან და ჯავშნიან თევზებთან, რომლებიც სწრაფად დააზიანებდნენ კბილებს და საჭიროებდნენ კბილების ხშირ ცვლას. ==სპინოზავრის გარეგნობა== <gallery mode="packed" heights="120"> ფაილი:Spinosaurus1DBa.png|2003 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Спинозавр-реконструкция2014.jpg|2014 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus by Joschua Knüppe.png|2016 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus aegyptiacus.png|2020 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:FSAC-KK-11888.jpg|სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი [[ბუნების ისტორიის საველე მუზეუმი]]დან </gallery> სპინოზავრის აღმოჩენიდან ერთი საუკუნის განმავლობაში, მისი გარეგნობის შესახებ წარმოდგენები მუდმივად იცვლებოდა, რაც მასალის ნაკლებობით იყო გამოწვეული. ყველაზე ადრეულ რეკონსტრუქციებზე სპინოზავრი ტიპურ თეროპოდად იყო წარმოდგენილი, რომელსაც თითქმის სწორი სიარული და ალოზავრის მსგავსი თავის ქალა ჰქონდა (ქვედა ყბის გარდა, რომელიც იმ დროისთვის იყო ცნობილი.),<ref>{{cite web|url = http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|title = The discovery and early interpretation of Spinosaurus|author = Naish D.|lang = en|accessdate = 2016-08-14|archiveurl = https://archive.today/20160814135943/http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|archivedate = 2016-08-14}}</ref> აგრეთვე დიდი ნახევრადმრგვალი „აფრა“. [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] მეორე ნახევარში სპინოზავრი მოიაზრებოდა, როგორც მსხვილი [[ბარიონიქსი]] მრგვალი „აფრით“ ზურგზე. ამაზე გავლენა იქონია მტაცებელი დინოზავრებისთვის ხერხემლის გასწორებული მდგომარეობის მიუღებლობამ, აგრეთვე ზედა ყბის აღმოჩენამ.<ref>{{სტატია|ავტორი= Taquet, P., Russell, D. A. |სათაური= New data on spinosaurid dinosaurs from the Early Cretaceous of the Sahara |ბმული= http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf |წელი= 1998 |გამოცემა= |archivedate = 2011-07-20 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110720224215/http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf }}</ref> თავის მხრივ, პორტუგალიელმა პალეოილუსტრატორმა როდრიგო ვეგამ სპინოზავრის საკუთარი რეკონსტრუქცია წარმოადგინა, რომლის თანახმადაც ის ოთხ ფეხზე გადაადგილდებოდა, გააჩნდა ცხიმოვანი კუზი და პატარა ხორთუმი. ის მიიჩნევს, რომ ცხოველს, რომელიც უპირატესად თევზით იკვებებოდა (ხოლო ცარცული პერიოდის გვალვიან წყალსატევებში თევზი თითქმის არ იყო), ენერგეტიკული მარაგის უზრუნველყოფა სჭირდებოდა ცხიმოვანი ფენის ან ზურგზე არსებული კუზის სახით. სპინოზავრი გამოირჩევა საკმაოდ დიდი წინა კიდურებით, რომლებიც შეიძლება გამოყენებული ყოფილიყო ოთხფეხა გადაადგილებისთვისაც. როდრიგო ვეგა მიიჩნევს, რომ უკანა თათებზე დგომა სპინოზავრისთვის უკიდურესად გაუწონასწორებელი პოზიცია იყო, რადგან მისი სიმძიმის ცენტრი გაცილებით ახლოს იყო ქალასთან, ვიდრე გავის მალებთან, როგორც სხვა თეროპოდების შემთხვევაში. გარდა ამისა, ოთხ ფეხზე დგომა შესაძლოა ძალიან სასარგებლო ყოფილიყო ნაპირზე თევზაობისას.<ref>{{cite web|url = http://rodrigo-vega.deviantart.com/art/Spinosaurus-aegyptiacus-All-Yestered-350679800|title = Spinosaurus aegyptiacus All Yestered|publisher = Deviantart|accessdate = 2016-08-13|archiveurl = https://archive.today/20160813151258/http://rodrigo-vega.deviantart.com/art/Spinosaurus-aegyptiacus-All-Yestered-350679800|archivedate = 2016-08-13}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://paleoimperia.ru/?page_id=1842|title=Хоботный спинозавр {{!}} paleoimperia.ru|publisher=paleoimperia.ru|accessdate=2016-11-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161120005859/http://paleoimperia.ru/?page_id=1842|archivedate=2016-11-20|deadlink=yes}}</ref> [[2014]] წელს პალეონტოლოგებმა დევიდ მარტილმა, ნიზარ იბრაგიმმა, პოლ სერენომ და კრისტიანო დალ სასომ მაროკოში სპინოზავრის ჩონჩხის ნაწილები აღმოაჩინეს — თავის ქალის ნატეხები, წინა კიდურების თითების ფალანგები, კუდის და ზურგის რამდენიმე მალა და უკანა კიდურები. ნეოტიპის FSAC-KK 11888-ის ასაკი 97 მილიონი წლით თარიღდება. ამ აღმოჩენამ პალეონტოლოგების ყველა წარმოდგენა სპინოზავრის შესახებ შეცვალა. პირველ რიგში, წამოაყენეს ჰიპოთეზა, რომ ის ოთხ კიდურზე გადაადგილდებოდა. მეორეც, „აფრის“ ნახევრადმრგვალი ფორმა ტრაპეციულით შეიცვალა. მესამე, დადასტურდა, რომ მისი ცხოვრების წესი უფრო წყლისკენ იხრებოდა, ვიდრე ხმელეთისკენ.<ref name=":2">{{cite web|url = http://phenomena.nationalgeographic.com/2014/09/11/the-new-spinosaurus/|title = The New Spinosaurus|date = 2014-09-11|publisher = [[National Geographic (ჟურნალი)|National Geographic]]|lang = en|accessdate = 2016-06-21|archiveurl = https://archive.today/20141121135359/http://phenomena.nationalgeographic.com/2014/09/11/the-new-spinosaurus/|archivedate = 2014-11-21}}</ref><ref>{{სტატია|სათაური=Semiaquatic adaptations in a giant predatory dinosaur |გამოცემა=Science |ტომი=345 |ნომერი=6204 |doi=10.1126/science.1258750 |ბმული=http://www.sciencemag.org/content/345/6204/1613.abstract |pmid=25213375 |გვერდნი=1613—1616 |ენა=en |ავტორი=Ibrahim, Nizar; Sereno, Paul C.; Dal Sasso, Cristiano; Maganuco, Simone; Fabri, Matteo; Martill, David M.; Zouhri, Samir; Myhrvold, Nathan; Lurino, Dawid A. |წელი=2014 |archivedate=2015-11-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151129015651/http://www.sciencemag.org/content/345/6204/1613.abstract }} [http://www.sciencemag.org/content/suppl/2014/09/10/science.1258750.DC1/Ibrahim.SM.pdf Supplementary Information] {{Wayback|url=http://www.sciencemag.org/content/suppl/2014/09/10/science.1258750.DC1/Ibrahim.SM.pdf |date=20150924172846 }}</ref> ამის შესახებ დოკუმენტური ფილმიც გადაიღეს.<ref name="бчт" /> მიუხედავად ამისა, შემდგომში სპინოზავრის ოთხფეხა რეკონსტრუქცია ფართო კრიტიკის საგანი გახდა.<ref name=":4">{{სტატია|ავტორი=Christophe Hendrickx, Octávio Mateus, Eric Buffetaut |სათაური=Morphofunctional Analysis of the Quadrate of Spinosauridae (Dinosauria: Theropoda) and the Presence of Spinosaurus and a Second Spinosaurine Taxon in the Cenomanian of North Africa |ბმული=https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371%2Fjournal.pone.0144695 |ენა=en |გამოცემა=PLOS One |წელი=2016-01-06 |ტომი=11 |გვერდნი=e0144695 |issn=1932-6203 |doi=10.1371/journal.pone.0144695 |გამომცემლობა=Public Library of Science |archivedate=2020-05-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200504204933/https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371%2Fjournal.pone.0144695 }}</ref><ref>{{Cite news|title=Every Which Way But Spinosaurus|url=https://qilong.wordpress.com/2016/01/06/every-which-way-but-spinosaurus/|work=The Bite Stuff|date=2016-01-07|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2017-10-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171001183652/https://qilong.wordpress.com/2016/01/06/every-which-way-but-spinosaurus/}}</ref><ref>{{Cite news|title=There's something fishy about the new Spinosaurus|url=http://www.skeletaldrawing.com/home/theres-something-fishy-about-spinosaurus9112014|work=Scott Hartman's Skeletal Drawing.com|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2018-06-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180612185402/http://www.skeletaldrawing.com/home/theres-something-fishy-about-spinosaurus9112014}}</ref><ref>{{Cite news|title=The Outlaw Spino Saurus|url=https://qilong.wordpress.com/2014/09/12/the-outlaw-spino-saurus/|work=The Bite Stuff|date=2014-09-13|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321193053/https://qilong.wordpress.com/2014/09/12/the-outlaw-spino-saurus/}}</ref> მოგვიანებით, [[2015]] წელს, შემოთავაზებული იქნა სპინოზავრის რეკონსტრუქცია, რომელსაც შეეძლო როგორც ოთხ, ისე ორ თათზე გადაადგილება. ოთხფეხა სპინოზავრი დავიწყებას მიეცა, სანამ [[2020]] წელს ახალი ნამარხი ნაშთები არ აღიწერა.<ref>{{Cite web|url=https://www.livescience.com/spinosaurus-first-swimming-dinosaur-discovered.html|title=1st known swimming dinosaur just discovered. And it was magnificent.|author=Stephanie Pappas-Live Science Contributor 29 April 2020|publisher=livescience.com|lang=en|accessdate=2020-05-01|archive-date=2020-04-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200430041055/https://www.livescience.com/spinosaurus-first-swimming-dinosaur-discovered.html|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://nat-geo.ru/science/paleontology/pervyj-plavayushij-dinozavr-prichudlivyj-spinozavr-voshel-v-istoriyu/|title=Первый плавающий динозавр: как спинозавр вошёл в историю|publisher=Nat-geo.ru|accessdate=2020-06-04|archive-date=2020-06-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20200603214706/https://nat-geo.ru/science/paleontology/pervyj-plavayushij-dinozavr-prichudlivyj-spinozavr-voshel-v-istoriyu/|deadlink=no}}</ref> მათ შორის იყო კუდი, რომელიც არატიპური იყო სხვა თეროპოდებისთვის. ის არ იყო გაყოფილი წინა და უკანა ნაწილებად, არამედ თევზის ფარფლის გავდა. ამ ნაშთებმა დაადასტურა ჰიპოთეზა, რომ სპინოზავრი წყლის ცხოველი იყო. აგრეთვე, მეცნიერებმა სპინოზავრის თითქმის სრული თათი მოიპოვეს, რაც ეს დაეხმარება იმის დადგენაში, ჰქონდა თუ არა სპინოზავრს საცურაო აპკი თათებს შორის. 103363biw9g6q3rq3j97u10yu1kpfrt 4828491 4828490 2025-07-08T10:43:40Z Gobrona 28077 4828491 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = სპინოზავრი | სურათის ფაილი = Spinosaurus_skeleton.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | განყოფილება = | ტიპი = [[ქორდიანები]]{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[ხვლიკმენჯა დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[თეროპოდები]] }} | ქვეკლასი = | ლათ = {{Btname|Spinosaurus|Stromer, 1915}} | გვარი = '''სპინოზავრი''' | რიგი = | ოჯახი = [[სპინოზავრიდები]] | სექციის სახელი = ტიპური სახეობა | სექციის ტექსტი = *{{Btname|Spinosaurus aegyptiacus|Stromer, 1915}} }} '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ტერიტორიაზე გვიან [[ცარცული სისტემა|ცარცულ პერიოდში]] (112–93.5 მილიონი წლის წინ).<ref name=":0">{{Cite web|url = https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|title = Genus List for Holtz (2007) Dinosaurs|lang = en|access-date = 2016-06-21|archive-date = 2012-03-02|archive-url = https://web.archive.org/web/20120302173933/https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|deadlink = no}}</ref> დინოზავრის ეს სახეობა პირველად გერმანელმა პალეონტოლოგმა ერნსტ შტრომერმა აღწერა [[1915]] წელს, [[ეგვიპტე]]ში ნაპოვნი ნამარხი ნაშთების საფუძველზე. მან ჩონჩხი [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ჩაიტანა. თუმცა, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1944]] წლის 24-25 აპრილის ღამეს, ქალაქზე საჰაერო იერიში განხორციელდა, მუზეუმის ნაწილი სერიოზულად დაზიანდა, სპინოზავრის ძვლები კი განადგურდა.<ref>{{სტატია|ავტორი= Smith, Joshua B.; Lamanna, Matthew C.; Mayr, Helmut and Lacovara, Kenneth J.|სათაური= New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= [[Paleontology]]|წელი= 2006|ტომი= 80|ნომერი= 2|გვერდნი= 400—406|doi= 10.1666/0022-3360(2006)080[0400:NIRTHO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20160814191718/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2016-08-14}}</ref><ref name="бчт">Bigger Than T.Rex (2015) // National Geographic Channel</ref> დღემდე მხოლოდ შტრომერის ნახატები და იშვიათი ფოტოები შემორჩა, რომლებზეც სახეობის ჰოლოტიპი BSP 1912 VIII 19 არის გამოსახული. [[2021]] წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, პალეონტოლოგთა განკარგულებაში სპინოზავრის 26 ნამარხი ნიმუშია. მათგან თორმეტი [[მაროკო]]ში აღმოაჩინეს, ექვსი — ეგვიპტეში, სამი — [[ტუნისი|ტუნისში]], ორი — [[ალჟირი|ალჟირში]], თითო-თითო ნიმუში კი — [[ბრაზილია]]ში, [[კენია|კენია]] და [[ნიგერია|ნიგერია]].<ref name=PBDB>{{PBDB|38598|''Spinosaurus''}}{{v|21|11|22}}.</ref> ==აღწერა და კლასიფიკაცია== სპინოზავრის შესახებ ცოდნის უმეტესი ნაწილი განადგურებულ ნამარხებს ეფუძნება, თუმცა ბოლო დროს კბილები და თავის ქალის ფრაგმენტებიც იქნა აღმოჩენილი. [[მაროკო]]დან აღმოჩენილი სპინოზავრის ქვედა კიდურების ნამარხები, სავარაუდოდ, ახალგაზრდა ინდივიდს ეკუთვნოდა, რადგან ისინი მცირე ზომისა იყო.<ref name=":2" /> [[2005]] წელს წარმოდგენილი ყბისა და თავის ქალის ფრაგმენტები აჩვენებს, რომ მას ჰქონდა ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი ქალა ყველა ხორცისმჭამელ დინოზავრს შორის, რომელიც 1,5 მეტრზე მეტ სიგრძეს აღწევდა.<ref name=":3">{{სტატია|ავტორი= Sasso, Cristiano Dal; Maganuco, Simone; Buffetaut, Eric and Mendez, Marco A.|заглавие= New information on the skull of the enigmatic theropod Spinosaurus, with remarks on its size and affinities|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= Vertebrate Paleontology|წელი= 2005|ტომი= 25|ნომერი= 4|გვერდნი= 888—896|doi= 10.1671/0272-4634(2005)025[0888:NIOTSO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20120724163225/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2012-07-24}}</ref> ქალა ვიწრო ფორმის იყო, ყბები კი სწორი კონუსური კბილებით ჰქონდა სავსე. სპინოზავრის ყველაზე დიდი ნიმუში, რომელიც მხოლოდ თავის ქალის ფრაგმენტებით არის ცნობილი, რეკონსტრუქციის სხვადასხვა ვარიანტის მიხედვით, შესაძლოა ყოფილიყო 12.57-დან<ref name=":5" /> 16 მეტრამდე სიგრძის<ref name=":0" /> და 7-9 ტონიდან<ref name=":3" /> 12 ტონამდე მასის, ხოლო ზოგიერთ მეცნიერის აზრით — 20 ტონამდეც კი (ამ შემთხვევაში, ის იქნებოდა ყველაზე მასიური ცნობილი [[თეროპოდი]]).<ref name=":5">{{სტატია|ბმული=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2|ავტორი=François Therrien, Donald M. Henderson|სათაური=My theropod is bigger than yours … or not: estimating body size from skull length in theropods|წელი=2007-03-12|ენა=en|გამოცემა=Journal of Vertebrate Paleontology|გამომცემლობა=Society of Vertebrate Paleontology|ტომი=27|გვერდნი=108—115|issn=0272-4634|doi=10.1671/0272-4634(2007)27[108:MTIBTY]2.0.CO;2|archivedate=2015-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151105210139/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2}}</ref> 2020 წელს ნიზარ იბრაგიმმა აღნიშნა, რომ სპინოზავრის წონის შეფასების უახლესი ინსტრუმენტების, კერძოდ, უახლესი ციფრული მოდელის წყალობით, შესაძლებელია წონის უფრო ზუსტი მნიშვნელობის მიღება — 10-12 მეტრული ტონა, რაც მას უმსხვილეს თეროპოდად აქცევს. მან ასევე დასძინა, რომ შესაძლოა, მრავალი დინოზავრის მასა არ არის სათანადოდ შეფასებული.<ref>{{Cite web|url=https://www.reddit.com/r/Paleontology/comments/i1dbh9/hi_i_am_dr_nizar_ibrahim_a_paleontologist_and/|title=Hi, I am Dr. Nizar Ibrahim, a paleontologist and comparative anatomist. I am an Assistant Professor of Biology at the University of Detroit Mercy and a National Geographic Explorer. Ask Me Anything! I will be joined by my coauthor Matteo Fabbri (Yale University).|lang=en|author=Dr. Nizar Ibrahim|coauthors=Matteo Fabbri (Yale University)|website=reddit|date=2020-07-31|url-status=live}}</ref> სპინოზავრის ერთ-ერთი განმასხვავებელი ნიშანი მისი ხერხემალია. ზურგისა და კუდის მალების მორჩები თავისი ზომითა და ფორმით ქმნიან თავისებურ „აფრას“. მსგავსი წარმონაქმნები სხვა დინოზავრებსაც ჰქონდათ ([[სპინოზავრიდები]], ზოგიერთი [[ორნითოპოდები]]), აგრეთვე უძველეს [[დიაპსიდები|დიაპსიდებს]] (''[[Poposauroidea]]'') და [[თერომორფები|სინაპსიდებს]] ([[სფენაკოდონტები]]). „აფრის“ დანიშნულება მრავალრიცხოვანი დისკუსიის საგანია.<ref>{{სტატია|ავტორი= Bailey J. B. |სათაური= Neural Spine Elongation in Dinosaurs: Sailbacks or Buffalo-Backs? |jstor=1306608 |ენა=en |გამოცემა=Journal of Paleontology |წელი= 1 იანვარი, 1997 |ტომი= 71 |გვერდნი= 1124—1146 |archiveurl= https://archive.today/20160908220228/http://www.jstor.org/stable/1306608 |archivedate= 2016-09-08 |გამომცმელობა= Paleontological Society |nodot= 1}}</ref> ერთ-ერთი ბოლო ჰიპოთეზა არის მისი როლი, როგორც ჰიდროსტაბილიზატორის.<ref>{{სტატია|ავტორი=Jan Gimsa, Robert Sleigh, Ulrike Gimsa|заглавие=The riddle of Spinosaurus aegyptiacus’ dorsal sail|ბმული=https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader|ენა=en|გამოცემა=Geological Magazine|წელი=2016/05|ტომი=153|გვერდნი=544—547|issn=0016-7568, 1469-5081|doi=10.1017/S0016756815000801|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321192625/https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader}}</ref> მისი ვიწრო და გრძელი ყბები დიდი, ბასრი კბილებით იყო დაფარული და კარგად იყო მორგებული [[თევზები]]ს ან [[ამფიბიები]]ს დასაჭერად. სპინოზავრი საკმაოდ დიდი ცხოველი იყო და ჰქონდა დიდი წინა კიდურები, შეიარაღებული მსხვილი, ბასრი ბრჭყალებით, რომლებიც, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ ნადავლის კბილებით დაჭერაში. სპინოზავრის კბილების აგებულება მიუთითებს იმაზე, რომ, ისინი უფრო ხისტი ნადავლით იკვებებოდა, მათ შორის მკვრივი ქერცლის მქონე თევზებით, [[კიბოსნაირნი|კიბოსნაირებით]] და შესაძლოა, [[ამონიტები]]თაც. ეს შეესაბამება ჰეკებერგისა და რაუჰუტის კვლევას, რომელიც აჩვენებს, რომ სპინოზავრს კბილების ცვლის მეტად სწრაფი ტემპი ჰქონდა, და ვარაუდობენ, რომ კბილების ასეთი თავისებურება დაკავშირებულია კიბოსნაირებთან და ჯავშნიან თევზებთან, რომლებიც სწრაფად დააზიანებდნენ კბილებს და საჭიროებდნენ კბილების ხშირ ცვლას. ==სპინოზავრის გარეგნობა== <gallery mode="packed" heights="120"> ფაილი:Spinosaurus1DBa.png|2003 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Спинозавр-реконструкция2014.jpg|2014 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus by Joschua Knüppe.png|2016 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus aegyptiacus.png|2020 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:FSAC-KK-11888.jpg|სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი [[ბუნების ისტორიის საველე მუზეუმი]]დან </gallery> სპინოზავრის აღმოჩენიდან ერთი საუკუნის განმავლობაში, მისი გარეგნობის შესახებ წარმოდგენები მუდმივად იცვლებოდა, რაც მასალის ნაკლებობით იყო გამოწვეული. ყველაზე ადრეულ რეკონსტრუქციებზე სპინოზავრი ტიპურ თეროპოდად იყო წარმოდგენილი, რომელსაც თითქმის სწორი სიარული და ალოზავრის მსგავსი თავის ქალა ჰქონდა (ქვედა ყბის გარდა, რომელიც იმ დროისთვის იყო ცნობილი.),<ref>{{cite web|url = http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|title = The discovery and early interpretation of Spinosaurus|author = Naish D.|lang = en|accessdate = 2016-08-14|archiveurl = https://archive.today/20160814135943/http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|archivedate = 2016-08-14}}</ref> აგრეთვე დიდი ნახევრადმრგვალი „აფრა“. [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] მეორე ნახევარში სპინოზავრი მოიაზრებოდა, როგორც მსხვილი [[ბარიონიქსი]] მრგვალი „აფრით“ ზურგზე. ამაზე გავლენა იქონია მტაცებელი დინოზავრებისთვის ხერხემლის გასწორებული მდგომარეობის მიუღებლობამ, აგრეთვე ზედა ყბის აღმოჩენამ.<ref>{{სტატია|ავტორი= Taquet, P., Russell, D. A. |სათაური= New data on spinosaurid dinosaurs from the Early Cretaceous of the Sahara |ბმული= http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf |წელი= 1998 |გამოცემა= |archivedate = 2011-07-20 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110720224215/http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf }}</ref> თავის მხრივ, პორტუგალიელმა პალეოილუსტრატორმა როდრიგო ვეგამ სპინოზავრის საკუთარი რეკონსტრუქცია წარმოადგინა, რომლის თანახმადაც ის ოთხ ფეხზე გადაადგილდებოდა, გააჩნდა ცხიმოვანი კუზი და პატარა ხორთუმი. ის მიიჩნევს, რომ ცხოველს, რომელიც უპირატესად თევზით იკვებებოდა (ხოლო ცარცული პერიოდის გვალვიან წყალსატევებში თევზი თითქმის არ იყო), ენერგეტიკული მარაგის უზრუნველყოფა სჭირდებოდა ცხიმოვანი ფენის ან ზურგზე არსებული კუზის სახით. სპინოზავრი გამოირჩევა საკმაოდ დიდი წინა კიდურებით, რომლებიც შეიძლება გამოყენებული ყოფილიყო ოთხფეხა გადაადგილებისთვისაც. როდრიგო ვეგა მიიჩნევს, რომ უკანა თათებზე დგომა სპინოზავრისთვის უკიდურესად გაუწონასწორებელი პოზიცია იყო, რადგან მისი სიმძიმის ცენტრი გაცილებით ახლოს იყო ქალასთან, ვიდრე გავის მალებთან, როგორც სხვა თეროპოდების შემთხვევაში. გარდა ამისა, ოთხ ფეხზე დგომა შესაძლოა ძალიან სასარგებლო ყოფილიყო ნაპირზე თევზაობისას.<ref>{{cite web|url = http://rodrigo-vega.deviantart.com/art/Spinosaurus-aegyptiacus-All-Yestered-350679800|title = Spinosaurus aegyptiacus All Yestered|publisher = Deviantart|accessdate = 2016-08-13|archiveurl = https://archive.today/20160813151258/http://rodrigo-vega.deviantart.com/art/Spinosaurus-aegyptiacus-All-Yestered-350679800|archivedate = 2016-08-13}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://paleoimperia.ru/?page_id=1842|title=Хоботный спинозавр {{!}} paleoimperia.ru|publisher=paleoimperia.ru|accessdate=2016-11-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161120005859/http://paleoimperia.ru/?page_id=1842|archivedate=2016-11-20|deadlink=yes}}</ref> [[2014]] წელს პალეონტოლოგებმა დევიდ მარტილმა, ნიზარ იბრაგიმმა, პოლ სერენომ და კრისტიანო დალ სასომ მაროკოში სპინოზავრის ჩონჩხის ნაწილები აღმოაჩინეს — თავის ქალის ნატეხები, წინა კიდურების თითების ფალანგები, კუდის და ზურგის რამდენიმე მალა და უკანა კიდურები. ნეოტიპის FSAC-KK 11888-ის ასაკი 97 მილიონი წლით თარიღდება. ამ აღმოჩენამ პალეონტოლოგების ყველა წარმოდგენა სპინოზავრის შესახებ შეცვალა. პირველ რიგში, წამოაყენეს ჰიპოთეზა, რომ ის ოთხ კიდურზე გადაადგილდებოდა. მეორეც, „აფრის“ ნახევრადმრგვალი ფორმა ტრაპეციულით შეიცვალა. მესამე, დადასტურდა, რომ მისი ცხოვრების წესი უფრო წყლისკენ იხრებოდა, ვიდრე ხმელეთისკენ.<ref name=":2">{{cite web|url = http://phenomena.nationalgeographic.com/2014/09/11/the-new-spinosaurus/|title = The New Spinosaurus|date = 2014-09-11|publisher = [[National Geographic (ჟურნალი)|National Geographic]]|lang = en|accessdate = 2016-06-21|archiveurl = https://archive.today/20141121135359/http://phenomena.nationalgeographic.com/2014/09/11/the-new-spinosaurus/|archivedate = 2014-11-21}}</ref><ref>{{სტატია|სათაური=Semiaquatic adaptations in a giant predatory dinosaur |გამოცემა=Science |ტომი=345 |ნომერი=6204 |doi=10.1126/science.1258750 |ბმული=http://www.sciencemag.org/content/345/6204/1613.abstract |pmid=25213375 |გვერდნი=1613—1616 |ენა=en |ავტორი=Ibrahim, Nizar; Sereno, Paul C.; Dal Sasso, Cristiano; Maganuco, Simone; Fabri, Matteo; Martill, David M.; Zouhri, Samir; Myhrvold, Nathan; Lurino, Dawid A. |წელი=2014 |archivedate=2015-11-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151129015651/http://www.sciencemag.org/content/345/6204/1613.abstract }} [http://www.sciencemag.org/content/suppl/2014/09/10/science.1258750.DC1/Ibrahim.SM.pdf Supplementary Information] {{Wayback|url=http://www.sciencemag.org/content/suppl/2014/09/10/science.1258750.DC1/Ibrahim.SM.pdf |date=20150924172846 }}</ref> ამის შესახებ დოკუმენტური ფილმიც გადაიღეს.<ref name="бчт" /> მიუხედავად ამისა, შემდგომში სპინოზავრის ოთხფეხა რეკონსტრუქცია ფართო კრიტიკის საგანი გახდა.<ref name=":4">{{სტატია|ავტორი=Christophe Hendrickx, Octávio Mateus, Eric Buffetaut |სათაური=Morphofunctional Analysis of the Quadrate of Spinosauridae (Dinosauria: Theropoda) and the Presence of Spinosaurus and a Second Spinosaurine Taxon in the Cenomanian of North Africa |ბმული=https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371%2Fjournal.pone.0144695 |ენა=en |გამოცემა=PLOS One |წელი=2016-01-06 |ტომი=11 |გვერდნი=e0144695 |issn=1932-6203 |doi=10.1371/journal.pone.0144695 |გამომცემლობა=Public Library of Science |archivedate=2020-05-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200504204933/https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371%2Fjournal.pone.0144695 }}</ref><ref>{{Cite news|title=Every Which Way But Spinosaurus|url=https://qilong.wordpress.com/2016/01/06/every-which-way-but-spinosaurus/|work=The Bite Stuff|date=2016-01-07|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2017-10-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171001183652/https://qilong.wordpress.com/2016/01/06/every-which-way-but-spinosaurus/}}</ref><ref>{{Cite news|title=There's something fishy about the new Spinosaurus|url=http://www.skeletaldrawing.com/home/theres-something-fishy-about-spinosaurus9112014|work=Scott Hartman's Skeletal Drawing.com|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2018-06-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180612185402/http://www.skeletaldrawing.com/home/theres-something-fishy-about-spinosaurus9112014}}</ref><ref>{{Cite news|title=The Outlaw Spino Saurus|url=https://qilong.wordpress.com/2014/09/12/the-outlaw-spino-saurus/|work=The Bite Stuff|date=2014-09-13|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321193053/https://qilong.wordpress.com/2014/09/12/the-outlaw-spino-saurus/}}</ref> მოგვიანებით, [[2015]] წელს, შემოთავაზებული იქნა სპინოზავრის რეკონსტრუქცია, რომელსაც შეეძლო როგორც ოთხ, ისე ორ თათზე გადაადგილება. ოთხფეხა სპინოზავრი დავიწყებას მიეცა, სანამ [[2020]] წელს ახალი ნამარხი ნაშთები არ აღიწერა.<ref>{{Cite web|url=https://www.livescience.com/spinosaurus-first-swimming-dinosaur-discovered.html|title=1st known swimming dinosaur just discovered. And it was magnificent.|author=Stephanie Pappas-Live Science Contributor 29 April 2020|publisher=livescience.com|lang=en|accessdate=2020-05-01|archive-date=2020-04-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200430041055/https://www.livescience.com/spinosaurus-first-swimming-dinosaur-discovered.html|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://nat-geo.ru/science/paleontology/pervyj-plavayushij-dinozavr-prichudlivyj-spinozavr-voshel-v-istoriyu/|title=Первый плавающий динозавр: как спинозавр вошёл в историю|publisher=Nat-geo.ru|accessdate=2020-06-04|archive-date=2020-06-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20200603214706/https://nat-geo.ru/science/paleontology/pervyj-plavayushij-dinozavr-prichudlivyj-spinozavr-voshel-v-istoriyu/|deadlink=no}}</ref> მათ შორის იყო კუდი, რომელიც არატიპური იყო სხვა თეროპოდებისთვის. ის არ იყო გაყოფილი წინა და უკანა ნაწილებად, არამედ თევზის ფარფლის გავდა. ამ ნაშთებმა დაადასტურა ჰიპოთეზა, რომ სპინოზავრი წყლის ცხოველი იყო. აგრეთვე, მეცნიერებმა სპინოზავრის თითქმის სრული თათი მოიპოვეს, რაც ეს დაეხმარება იმის დადგენაში, ჰქონდა თუ არა სპინოზავრს საცურაო აპკი თათებს შორის. ==სისტემატიკა== {{clade| style=font-size: 85%; line-height:85%; |label1=[[Megalosauroidea]] |1={{clade |1=[[Megalosauridae]] |label2=[[სპინოზავრიდები|Spinosauridae]] |2={{clade |1=''[[ვალიბონავენატრიქსი|Vallibonavenatrix]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Vallibonavenatrix cani by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2={{clade |label1=[[Baryonychinae]] |1={{clade |1={{clade |1=''[[იბეროსპინუსი|Iberospinus]]''<ref name="mateus2022">{{სტატია|ბმული=https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0262614|автор=Mateus O., Estraviz-López D.|სათაური=A new theropod dinosaur from the early cretaceous (Barremian) of Cabo Espichel, Portugal: Implications for spinosaurid evolution|წელი=2022|ენა=en|გამოცემა=PLOS ONE|ტიპი=journal|ტომი=17|გვერდნი=e0262614|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0262614}}</ref> <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Iberospinus natarioi by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2=''[[ბარიონიქსი|Baryonyx]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Baryonyx walkeri by PaleoGeek v2.png|80px]]</span> }} |label2=[[ცერატოსუქოპსინი|Ceratosuchopsini]] |2={{clade |1=''[[Suchomimus]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Suchomimus tenerensis by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2={{clade |1=''[[რიპაროვენატორი|Riparovenator]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Riparovenator milnerae by PaleoGeek v2.png|80px]]</span> |2=''[[ცერატოზუქოპსი|Ceratosuchops]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Ceratosuchops inferodios by PaleoGeek.png|80px]]</span> }} }} }} |label2=[[Spinosaurinae]] |2={{clade |1=''[[კამარილაზავრი|Camarillasaurus]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Life reconstruction of Camarillasaurus cirugedae.png|80px]]</span> |2={{clade |1=''[[იქტიოვენატორი|Ichthyovenator]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Ichthyovenator laosensis by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2={{clade |1=''[[ირირატორი|Irritator]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Irritator challengeri by PaleoGeek.png|80px]]</span> |label2=[[Spinosaurini]] |2={{clade |1=''[[ზიგილმაზავრი|Sigilmassasaurus]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Sigilmassasaurus brevicollis by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2={{clade |1=„Spinosaurus B“ (cf. ''[[ზიგილმაზავრი|Sigilmassasaurus]]'' / ''[[სპინოზავრი|Spinosaurus]]'' sp.) |2={{clade |1=MSNM-V4047 (cf. ''[[ზიგილმაზავრი|Sigilmassasaurus]]'' / ''[[სპინოზავრი|Spinosaurus]]'' sp.) |2={{clade |1=FSAC-KK11888 (''[[სპინოზავრი|Spinosaurus]]'' sp.) |2=''[[სპინოზავრი|Spinosaurus]]'' (ჰოლოტიპი) <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Spinosaurus aegyptiacus by PaleoGeek.png|80px]]</span> }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} sb0y7o6fvnknzarycfg5off60xp55ay 4828492 4828491 2025-07-08T10:43:57Z Gobrona 28077 4828492 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = სპინოზავრი | სურათის ფაილი = Spinosaurus_skeleton.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | განყოფილება = | ტიპი = [[ქორდიანები]]{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[ხვლიკმენჯა დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[თეროპოდები]] }} | ქვეკლასი = | ლათ = {{Btname|Spinosaurus|Stromer, 1915}} | გვარი = '''სპინოზავრი''' | რიგი = | ოჯახი = [[სპინოზავრიდები]] | სექციის სახელი = ტიპური სახეობა | სექციის ტექსტი = *{{Btname|Spinosaurus aegyptiacus|Stromer, 1915}} }} '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ტერიტორიაზე გვიან [[ცარცული სისტემა|ცარცულ პერიოდში]] (112–93.5 მილიონი წლის წინ).<ref name=":0">{{Cite web|url = https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|title = Genus List for Holtz (2007) Dinosaurs|lang = en|access-date = 2016-06-21|archive-date = 2012-03-02|archive-url = https://web.archive.org/web/20120302173933/https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|deadlink = no}}</ref> დინოზავრის ეს სახეობა პირველად გერმანელმა პალეონტოლოგმა ერნსტ შტრომერმა აღწერა [[1915]] წელს, [[ეგვიპტე]]ში ნაპოვნი ნამარხი ნაშთების საფუძველზე. მან ჩონჩხი [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ჩაიტანა. თუმცა, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1944]] წლის 24-25 აპრილის ღამეს, ქალაქზე საჰაერო იერიში განხორციელდა, მუზეუმის ნაწილი სერიოზულად დაზიანდა, სპინოზავრის ძვლები კი განადგურდა.<ref>{{სტატია|ავტორი= Smith, Joshua B.; Lamanna, Matthew C.; Mayr, Helmut and Lacovara, Kenneth J.|სათაური= New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= [[Paleontology]]|წელი= 2006|ტომი= 80|ნომერი= 2|გვერდნი= 400—406|doi= 10.1666/0022-3360(2006)080[0400:NIRTHO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20160814191718/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2016-08-14}}</ref><ref name="бчт">Bigger Than T.Rex (2015) // National Geographic Channel</ref> დღემდე მხოლოდ შტრომერის ნახატები და იშვიათი ფოტოები შემორჩა, რომლებზეც სახეობის ჰოლოტიპი BSP 1912 VIII 19 არის გამოსახული. [[2021]] წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, პალეონტოლოგთა განკარგულებაში სპინოზავრის 26 ნამარხი ნიმუშია. მათგან თორმეტი [[მაროკო]]ში აღმოაჩინეს, ექვსი — ეგვიპტეში, სამი — [[ტუნისი|ტუნისში]], ორი — [[ალჟირი|ალჟირში]], თითო-თითო ნიმუში კი — [[ბრაზილია]]ში, [[კენია|კენია]] და [[ნიგერია|ნიგერია]].<ref name=PBDB>{{PBDB|38598|''Spinosaurus''}}{{v|21|11|22}}.</ref> ==აღწერა და კლასიფიკაცია== სპინოზავრის შესახებ ცოდნის უმეტესი ნაწილი განადგურებულ ნამარხებს ეფუძნება, თუმცა ბოლო დროს კბილები და თავის ქალის ფრაგმენტებიც იქნა აღმოჩენილი. [[მაროკო]]დან აღმოჩენილი სპინოზავრის ქვედა კიდურების ნამარხები, სავარაუდოდ, ახალგაზრდა ინდივიდს ეკუთვნოდა, რადგან ისინი მცირე ზომისა იყო.<ref name=":2" /> [[2005]] წელს წარმოდგენილი ყბისა და თავის ქალის ფრაგმენტები აჩვენებს, რომ მას ჰქონდა ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი ქალა ყველა ხორცისმჭამელ დინოზავრს შორის, რომელიც 1,5 მეტრზე მეტ სიგრძეს აღწევდა.<ref name=":3">{{სტატია|ავტორი= Sasso, Cristiano Dal; Maganuco, Simone; Buffetaut, Eric and Mendez, Marco A.|заглавие= New information on the skull of the enigmatic theropod Spinosaurus, with remarks on its size and affinities|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= Vertebrate Paleontology|წელი= 2005|ტომი= 25|ნომერი= 4|გვერდნი= 888—896|doi= 10.1671/0272-4634(2005)025[0888:NIOTSO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20120724163225/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2012-07-24}}</ref> ქალა ვიწრო ფორმის იყო, ყბები კი სწორი კონუსური კბილებით ჰქონდა სავსე. სპინოზავრის ყველაზე დიდი ნიმუში, რომელიც მხოლოდ თავის ქალის ფრაგმენტებით არის ცნობილი, რეკონსტრუქციის სხვადასხვა ვარიანტის მიხედვით, შესაძლოა ყოფილიყო 12.57-დან<ref name=":5" /> 16 მეტრამდე სიგრძის<ref name=":0" /> და 7-9 ტონიდან<ref name=":3" /> 12 ტონამდე მასის, ხოლო ზოგიერთ მეცნიერის აზრით — 20 ტონამდეც კი (ამ შემთხვევაში, ის იქნებოდა ყველაზე მასიური ცნობილი [[თეროპოდი]]).<ref name=":5">{{სტატია|ბმული=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2|ავტორი=François Therrien, Donald M. Henderson|სათაური=My theropod is bigger than yours … or not: estimating body size from skull length in theropods|წელი=2007-03-12|ენა=en|გამოცემა=Journal of Vertebrate Paleontology|გამომცემლობა=Society of Vertebrate Paleontology|ტომი=27|გვერდნი=108—115|issn=0272-4634|doi=10.1671/0272-4634(2007)27[108:MTIBTY]2.0.CO;2|archivedate=2015-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151105210139/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2}}</ref> 2020 წელს ნიზარ იბრაგიმმა აღნიშნა, რომ სპინოზავრის წონის შეფასების უახლესი ინსტრუმენტების, კერძოდ, უახლესი ციფრული მოდელის წყალობით, შესაძლებელია წონის უფრო ზუსტი მნიშვნელობის მიღება — 10-12 მეტრული ტონა, რაც მას უმსხვილეს თეროპოდად აქცევს. მან ასევე დასძინა, რომ შესაძლოა, მრავალი დინოზავრის მასა არ არის სათანადოდ შეფასებული.<ref>{{Cite web|url=https://www.reddit.com/r/Paleontology/comments/i1dbh9/hi_i_am_dr_nizar_ibrahim_a_paleontologist_and/|title=Hi, I am Dr. Nizar Ibrahim, a paleontologist and comparative anatomist. I am an Assistant Professor of Biology at the University of Detroit Mercy and a National Geographic Explorer. Ask Me Anything! I will be joined by my coauthor Matteo Fabbri (Yale University).|lang=en|author=Dr. Nizar Ibrahim|coauthors=Matteo Fabbri (Yale University)|website=reddit|date=2020-07-31|url-status=live}}</ref> სპინოზავრის ერთ-ერთი განმასხვავებელი ნიშანი მისი ხერხემალია. ზურგისა და კუდის მალების მორჩები თავისი ზომითა და ფორმით ქმნიან თავისებურ „აფრას“. მსგავსი წარმონაქმნები სხვა დინოზავრებსაც ჰქონდათ ([[სპინოზავრიდები]], ზოგიერთი [[ორნითოპოდები]]), აგრეთვე უძველეს [[დიაპსიდები|დიაპსიდებს]] (''[[Poposauroidea]]'') და [[თერომორფები|სინაპსიდებს]] ([[სფენაკოდონტები]]). „აფრის“ დანიშნულება მრავალრიცხოვანი დისკუსიის საგანია.<ref>{{სტატია|ავტორი= Bailey J. B. |სათაური= Neural Spine Elongation in Dinosaurs: Sailbacks or Buffalo-Backs? |jstor=1306608 |ენა=en |გამოცემა=Journal of Paleontology |წელი= 1 იანვარი, 1997 |ტომი= 71 |გვერდნი= 1124—1146 |archiveurl= https://archive.today/20160908220228/http://www.jstor.org/stable/1306608 |archivedate= 2016-09-08 |გამომცმელობა= Paleontological Society |nodot= 1}}</ref> ერთ-ერთი ბოლო ჰიპოთეზა არის მისი როლი, როგორც ჰიდროსტაბილიზატორის.<ref>{{სტატია|ავტორი=Jan Gimsa, Robert Sleigh, Ulrike Gimsa|заглавие=The riddle of Spinosaurus aegyptiacus’ dorsal sail|ბმული=https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader|ენა=en|გამოცემა=Geological Magazine|წელი=2016/05|ტომი=153|გვერდნი=544—547|issn=0016-7568, 1469-5081|doi=10.1017/S0016756815000801|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321192625/https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader}}</ref> მისი ვიწრო და გრძელი ყბები დიდი, ბასრი კბილებით იყო დაფარული და კარგად იყო მორგებული [[თევზები]]ს ან [[ამფიბიები]]ს დასაჭერად. სპინოზავრი საკმაოდ დიდი ცხოველი იყო და ჰქონდა დიდი წინა კიდურები, შეიარაღებული მსხვილი, ბასრი ბრჭყალებით, რომლებიც, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ ნადავლის კბილებით დაჭერაში. სპინოზავრის კბილების აგებულება მიუთითებს იმაზე, რომ, ისინი უფრო ხისტი ნადავლით იკვებებოდა, მათ შორის მკვრივი ქერცლის მქონე თევზებით, [[კიბოსნაირნი|კიბოსნაირებით]] და შესაძლოა, [[ამონიტები]]თაც. ეს შეესაბამება ჰეკებერგისა და რაუჰუტის კვლევას, რომელიც აჩვენებს, რომ სპინოზავრს კბილების ცვლის მეტად სწრაფი ტემპი ჰქონდა, და ვარაუდობენ, რომ კბილების ასეთი თავისებურება დაკავშირებულია კიბოსნაირებთან და ჯავშნიან თევზებთან, რომლებიც სწრაფად დააზიანებდნენ კბილებს და საჭიროებდნენ კბილების ხშირ ცვლას. ==სპინოზავრის გარეგნობა== <gallery mode="packed" heights="120"> ფაილი:Spinosaurus1DBa.png|2003 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Спинозавр-реконструкция2014.jpg|2014 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus by Joschua Knüppe.png|2016 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus aegyptiacus.png|2020 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:FSAC-KK-11888.jpg|სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი [[ბუნების ისტორიის საველე მუზეუმი]]დან </gallery> სპინოზავრის აღმოჩენიდან ერთი საუკუნის განმავლობაში, მისი გარეგნობის შესახებ წარმოდგენები მუდმივად იცვლებოდა, რაც მასალის ნაკლებობით იყო გამოწვეული. ყველაზე ადრეულ რეკონსტრუქციებზე სპინოზავრი ტიპურ თეროპოდად იყო წარმოდგენილი, რომელსაც თითქმის სწორი სიარული და ალოზავრის მსგავსი თავის ქალა ჰქონდა (ქვედა ყბის გარდა, რომელიც იმ დროისთვის იყო ცნობილი.),<ref>{{cite web|url = http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|title = The discovery and early interpretation of Spinosaurus|author = Naish D.|lang = en|accessdate = 2016-08-14|archiveurl = https://archive.today/20160814135943/http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|archivedate = 2016-08-14}}</ref> აგრეთვე დიდი ნახევრადმრგვალი „აფრა“. [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] მეორე ნახევარში სპინოზავრი მოიაზრებოდა, როგორც მსხვილი [[ბარიონიქსი]] მრგვალი „აფრით“ ზურგზე. ამაზე გავლენა იქონია მტაცებელი დინოზავრებისთვის ხერხემლის გასწორებული მდგომარეობის მიუღებლობამ, აგრეთვე ზედა ყბის აღმოჩენამ.<ref>{{სტატია|ავტორი= Taquet, P., Russell, D. A. |სათაური= New data on spinosaurid dinosaurs from the Early Cretaceous of the Sahara |ბმული= http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf |წელი= 1998 |გამოცემა= |archivedate = 2011-07-20 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110720224215/http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf }}</ref> თავის მხრივ, პორტუგალიელმა პალეოილუსტრატორმა როდრიგო ვეგამ სპინოზავრის საკუთარი რეკონსტრუქცია წარმოადგინა, რომლის თანახმადაც ის ოთხ ფეხზე გადაადგილდებოდა, გააჩნდა ცხიმოვანი კუზი და პატარა ხორთუმი. ის მიიჩნევს, რომ ცხოველს, რომელიც უპირატესად თევზით იკვებებოდა (ხოლო ცარცული პერიოდის გვალვიან წყალსატევებში თევზი თითქმის არ იყო), ენერგეტიკული მარაგის უზრუნველყოფა სჭირდებოდა ცხიმოვანი ფენის ან ზურგზე არსებული კუზის სახით. სპინოზავრი გამოირჩევა საკმაოდ დიდი წინა კიდურებით, რომლებიც შეიძლება გამოყენებული ყოფილიყო ოთხფეხა გადაადგილებისთვისაც. როდრიგო ვეგა მიიჩნევს, რომ უკანა თათებზე დგომა სპინოზავრისთვის უკიდურესად გაუწონასწორებელი პოზიცია იყო, რადგან მისი სიმძიმის ცენტრი გაცილებით ახლოს იყო ქალასთან, ვიდრე გავის მალებთან, როგორც სხვა თეროპოდების შემთხვევაში. გარდა ამისა, ოთხ ფეხზე დგომა შესაძლოა ძალიან სასარგებლო ყოფილიყო ნაპირზე თევზაობისას.<ref>{{cite web|url = http://rodrigo-vega.deviantart.com/art/Spinosaurus-aegyptiacus-All-Yestered-350679800|title = Spinosaurus aegyptiacus All Yestered|publisher = Deviantart|accessdate = 2016-08-13|archiveurl = https://archive.today/20160813151258/http://rodrigo-vega.deviantart.com/art/Spinosaurus-aegyptiacus-All-Yestered-350679800|archivedate = 2016-08-13}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://paleoimperia.ru/?page_id=1842|title=Хоботный спинозавр {{!}} paleoimperia.ru|publisher=paleoimperia.ru|accessdate=2016-11-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161120005859/http://paleoimperia.ru/?page_id=1842|archivedate=2016-11-20|deadlink=yes}}</ref> [[2014]] წელს პალეონტოლოგებმა დევიდ მარტილმა, ნიზარ იბრაგიმმა, პოლ სერენომ და კრისტიანო დალ სასომ მაროკოში სპინოზავრის ჩონჩხის ნაწილები აღმოაჩინეს — თავის ქალის ნატეხები, წინა კიდურების თითების ფალანგები, კუდის და ზურგის რამდენიმე მალა და უკანა კიდურები. ნეოტიპის FSAC-KK 11888-ის ასაკი 97 მილიონი წლით თარიღდება. ამ აღმოჩენამ პალეონტოლოგების ყველა წარმოდგენა სპინოზავრის შესახებ შეცვალა. პირველ რიგში, წამოაყენეს ჰიპოთეზა, რომ ის ოთხ კიდურზე გადაადგილდებოდა. მეორეც, „აფრის“ ნახევრადმრგვალი ფორმა ტრაპეციულით შეიცვალა. მესამე, დადასტურდა, რომ მისი ცხოვრების წესი უფრო წყლისკენ იხრებოდა, ვიდრე ხმელეთისკენ.<ref name=":2">{{cite web|url = http://phenomena.nationalgeographic.com/2014/09/11/the-new-spinosaurus/|title = The New Spinosaurus|date = 2014-09-11|publisher = [[National Geographic (ჟურნალი)|National Geographic]]|lang = en|accessdate = 2016-06-21|archiveurl = https://archive.today/20141121135359/http://phenomena.nationalgeographic.com/2014/09/11/the-new-spinosaurus/|archivedate = 2014-11-21}}</ref><ref>{{სტატია|სათაური=Semiaquatic adaptations in a giant predatory dinosaur |გამოცემა=Science |ტომი=345 |ნომერი=6204 |doi=10.1126/science.1258750 |ბმული=http://www.sciencemag.org/content/345/6204/1613.abstract |pmid=25213375 |გვერდნი=1613—1616 |ენა=en |ავტორი=Ibrahim, Nizar; Sereno, Paul C.; Dal Sasso, Cristiano; Maganuco, Simone; Fabri, Matteo; Martill, David M.; Zouhri, Samir; Myhrvold, Nathan; Lurino, Dawid A. |წელი=2014 |archivedate=2015-11-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151129015651/http://www.sciencemag.org/content/345/6204/1613.abstract }} [http://www.sciencemag.org/content/suppl/2014/09/10/science.1258750.DC1/Ibrahim.SM.pdf Supplementary Information] {{Wayback|url=http://www.sciencemag.org/content/suppl/2014/09/10/science.1258750.DC1/Ibrahim.SM.pdf |date=20150924172846 }}</ref> ამის შესახებ დოკუმენტური ფილმიც გადაიღეს.<ref name="бчт" /> მიუხედავად ამისა, შემდგომში სპინოზავრის ოთხფეხა რეკონსტრუქცია ფართო კრიტიკის საგანი გახდა.<ref name=":4">{{სტატია|ავტორი=Christophe Hendrickx, Octávio Mateus, Eric Buffetaut |სათაური=Morphofunctional Analysis of the Quadrate of Spinosauridae (Dinosauria: Theropoda) and the Presence of Spinosaurus and a Second Spinosaurine Taxon in the Cenomanian of North Africa |ბმული=https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371%2Fjournal.pone.0144695 |ენა=en |გამოცემა=PLOS One |წელი=2016-01-06 |ტომი=11 |გვერდნი=e0144695 |issn=1932-6203 |doi=10.1371/journal.pone.0144695 |გამომცემლობა=Public Library of Science |archivedate=2020-05-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200504204933/https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371%2Fjournal.pone.0144695 }}</ref><ref>{{Cite news|title=Every Which Way But Spinosaurus|url=https://qilong.wordpress.com/2016/01/06/every-which-way-but-spinosaurus/|work=The Bite Stuff|date=2016-01-07|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2017-10-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171001183652/https://qilong.wordpress.com/2016/01/06/every-which-way-but-spinosaurus/}}</ref><ref>{{Cite news|title=There's something fishy about the new Spinosaurus|url=http://www.skeletaldrawing.com/home/theres-something-fishy-about-spinosaurus9112014|work=Scott Hartman's Skeletal Drawing.com|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2018-06-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180612185402/http://www.skeletaldrawing.com/home/theres-something-fishy-about-spinosaurus9112014}}</ref><ref>{{Cite news|title=The Outlaw Spino Saurus|url=https://qilong.wordpress.com/2014/09/12/the-outlaw-spino-saurus/|work=The Bite Stuff|date=2014-09-13|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321193053/https://qilong.wordpress.com/2014/09/12/the-outlaw-spino-saurus/}}</ref> მოგვიანებით, [[2015]] წელს, შემოთავაზებული იქნა სპინოზავრის რეკონსტრუქცია, რომელსაც შეეძლო როგორც ოთხ, ისე ორ თათზე გადაადგილება. ოთხფეხა სპინოზავრი დავიწყებას მიეცა, სანამ [[2020]] წელს ახალი ნამარხი ნაშთები არ აღიწერა.<ref>{{Cite web|url=https://www.livescience.com/spinosaurus-first-swimming-dinosaur-discovered.html|title=1st known swimming dinosaur just discovered. And it was magnificent.|author=Stephanie Pappas-Live Science Contributor 29 April 2020|publisher=livescience.com|lang=en|accessdate=2020-05-01|archive-date=2020-04-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200430041055/https://www.livescience.com/spinosaurus-first-swimming-dinosaur-discovered.html|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://nat-geo.ru/science/paleontology/pervyj-plavayushij-dinozavr-prichudlivyj-spinozavr-voshel-v-istoriyu/|title=Первый плавающий динозавр: как спинозавр вошёл в историю|publisher=Nat-geo.ru|accessdate=2020-06-04|archive-date=2020-06-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20200603214706/https://nat-geo.ru/science/paleontology/pervyj-plavayushij-dinozavr-prichudlivyj-spinozavr-voshel-v-istoriyu/|deadlink=no}}</ref> მათ შორის იყო კუდი, რომელიც არატიპური იყო სხვა თეროპოდებისთვის. ის არ იყო გაყოფილი წინა და უკანა ნაწილებად, არამედ თევზის ფარფლის გავდა. ამ ნაშთებმა დაადასტურა ჰიპოთეზა, რომ სპინოზავრი წყლის ცხოველი იყო. აგრეთვე, მეცნიერებმა სპინოზავრის თითქმის სრული თათი მოიპოვეს, რაც ეს დაეხმარება იმის დადგენაში, ჰქონდა თუ არა სპინოზავრს საცურაო აპკი თათებს შორის. ==სისტემატიკა== {{clade| style=font-size: 85%; line-height:85%; |label1=[[Megalosauroidea]] |1={{clade |1=[[Megalosauridae]] |label2=[[სპინოზავრიდები|Spinosauridae]] |2={{clade |1=''[[ვალიბონავენატრიქსი|Vallibonavenatrix]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Vallibonavenatrix cani by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2={{clade |label1=[[Baryonychinae]] |1={{clade |1={{clade |1=''[[იბეროსპინუსი|Iberospinus]]''<ref name="mateus2022">{{სტატია|ბმული=https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0262614|автор=Mateus O., Estraviz-López D.|სათაური=A new theropod dinosaur from the early cretaceous (Barremian) of Cabo Espichel, Portugal: Implications for spinosaurid evolution|წელი=2022|ენა=en|გამოცემა=PLOS ONE|ტიპი=journal|ტომი=17|გვერდნი=e0262614|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0262614}}</ref> <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Iberospinus natarioi by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2=''[[ბარიონიქსი|Baryonyx]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Baryonyx walkeri by PaleoGeek v2.png|80px]]</span> }} |label2=[[ცერატოსუქოპსინი|Ceratosuchopsini]] |2={{clade |1=''[[Suchomimus]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Suchomimus tenerensis by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2={{clade |1=''[[რიპაროვენატორი|Riparovenator]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Riparovenator milnerae by PaleoGeek v2.png|80px]]</span> |2=''[[ცერატოზუქოპსი|Ceratosuchops]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Ceratosuchops inferodios by PaleoGeek.png|80px]]</span> }} }} }} |label2=[[Spinosaurinae]] |2={{clade |1=''[[კამარილაზავრი|Camarillasaurus]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Life reconstruction of Camarillasaurus cirugedae.png|80px]]</span> |2={{clade |1=''[[იქტიოვენატორი|Ichthyovenator]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Ichthyovenator laosensis by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2={{clade |1=''[[ირირატორი|Irritator]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Irritator challengeri by PaleoGeek.png|80px]]</span> |label2=[[Spinosaurini]] |2={{clade |1=''[[ზიგილმაზავრი|Sigilmassasaurus]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Sigilmassasaurus brevicollis by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2={{clade |1=„Spinosaurus B“ (cf. ''[[ზიგილმაზავრი|Sigilmassasaurus]]'' / ''[[სპინოზავრი|Spinosaurus]]'' sp.) |2={{clade |1=MSNM-V4047 (cf. ''[[ზიგილმაზავრი|Sigilmassasaurus]]'' / ''[[სპინოზავრი|Spinosaurus]]'' sp.) |2={{clade |1=FSAC-KK11888 (''[[სპინოზავრი|Spinosaurus]]'' sp.) |2=''[[სპინოზავრი|Spinosaurus]]'' (ჰოლოტიპი) <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Spinosaurus aegyptiacus by PaleoGeek.png|80px]]</span> }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat-inline|Spinosaurus}} *{{Wikispecies-inline|Spinosaurus}} *[https://nationalgeographic.ge/ucnauri-spinozavri-istorias-wers-is-pirveli-mocurave-dinozavria/ სპინოზავრის საიდუმლო] — [[National Geographic (ჟურნალი)|National Geographic]] {{ka}} *კენეთ ჩანგი. [https://www.nytimes.com/2020/04/29/science/spinosaurus-dinosaur-tail-swimming.html "A Strange Dinosaur May Have Swum the Rivers of Africa"] — „[[The New York Times]] * სკოტ ჰარტმენი. [http://www.skeletaldrawing.com/psgallery/gallery.htm სპინოზავრის შედარება] — „SkeletalDrawing.com“ * მიკი მორტიმერი. [https://web.archive.org/web/20131219195023/http://archosaur.us/theropoddatabase/Megalosauroidea.htm#Spinosaurusaegyptiacus ''Spinosaurus'' Stromer, 1915.] (ნიმუშების სია Theropod Database-დან.) * [https://web.archive.org/web/20120209135850/http://www.nhm.ac.uk/nature-online/life/dinosaurs-other-extinct-creatures/dino-directory/detail.dsml?Genus=Spinosaurus Dino Directory: Spinosaurus.] — [[ბუნებისმეტყველების მუზეუმი (ლონდონი)|ბუნებისმეტყველების მუზეუმი]] * Prendergast, John. [http://www.upenn.edu/gazette/0701/prendergast.html Dinosaurs Lost and Found.] — „Pennsylvania Gazette“. g6mu32kisjnug9svo9p8yr7thttbpbx 4828493 4828492 2025-07-08T10:44:11Z Gobrona 28077 4828493 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = სპინოზავრი | სურათის ფაილი = Spinosaurus_skeleton.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | განყოფილება = | ტიპი = [[ქორდიანები]]{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[ხვლიკმენჯა დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[თეროპოდები]] }} | ქვეკლასი = | ლათ = {{Btname|Spinosaurus|Stromer, 1915}} | გვარი = '''სპინოზავრი''' | რიგი = | ოჯახი = [[სპინოზავრიდები]] | სექციის სახელი = ტიპური სახეობა | სექციის ტექსტი = *{{Btname|Spinosaurus aegyptiacus|Stromer, 1915}} }} '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ტერიტორიაზე გვიან [[ცარცული სისტემა|ცარცულ პერიოდში]] (112–93.5 მილიონი წლის წინ).<ref name=":0">{{Cite web|url = https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|title = Genus List for Holtz (2007) Dinosaurs|lang = en|access-date = 2016-06-21|archive-date = 2012-03-02|archive-url = https://web.archive.org/web/20120302173933/https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|deadlink = no}}</ref> დინოზავრის ეს სახეობა პირველად გერმანელმა პალეონტოლოგმა ერნსტ შტრომერმა აღწერა [[1915]] წელს, [[ეგვიპტე]]ში ნაპოვნი ნამარხი ნაშთების საფუძველზე. მან ჩონჩხი [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ჩაიტანა. თუმცა, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1944]] წლის 24-25 აპრილის ღამეს, ქალაქზე საჰაერო იერიში განხორციელდა, მუზეუმის ნაწილი სერიოზულად დაზიანდა, სპინოზავრის ძვლები კი განადგურდა.<ref>{{სტატია|ავტორი= Smith, Joshua B.; Lamanna, Matthew C.; Mayr, Helmut and Lacovara, Kenneth J.|სათაური= New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= [[Paleontology]]|წელი= 2006|ტომი= 80|ნომერი= 2|გვერდნი= 400—406|doi= 10.1666/0022-3360(2006)080[0400:NIRTHO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20160814191718/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2016-08-14}}</ref><ref name="бчт">Bigger Than T.Rex (2015) // National Geographic Channel</ref> დღემდე მხოლოდ შტრომერის ნახატები და იშვიათი ფოტოები შემორჩა, რომლებზეც სახეობის ჰოლოტიპი BSP 1912 VIII 19 არის გამოსახული. [[2021]] წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, პალეონტოლოგთა განკარგულებაში სპინოზავრის 26 ნამარხი ნიმუშია. მათგან თორმეტი [[მაროკო]]ში აღმოაჩინეს, ექვსი — ეგვიპტეში, სამი — [[ტუნისი|ტუნისში]], ორი — [[ალჟირი|ალჟირში]], თითო-თითო ნიმუში კი — [[ბრაზილია]]ში, [[კენია|კენია]] და [[ნიგერია|ნიგერია]].<ref name=PBDB>{{PBDB|38598|''Spinosaurus''}}{{v|21|11|22}}.</ref> ==აღწერა და კლასიფიკაცია== სპინოზავრის შესახებ ცოდნის უმეტესი ნაწილი განადგურებულ ნამარხებს ეფუძნება, თუმცა ბოლო დროს კბილები და თავის ქალის ფრაგმენტებიც იქნა აღმოჩენილი. [[მაროკო]]დან აღმოჩენილი სპინოზავრის ქვედა კიდურების ნამარხები, სავარაუდოდ, ახალგაზრდა ინდივიდს ეკუთვნოდა, რადგან ისინი მცირე ზომისა იყო.<ref name=":2" /> [[2005]] წელს წარმოდგენილი ყბისა და თავის ქალის ფრაგმენტები აჩვენებს, რომ მას ჰქონდა ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი ქალა ყველა ხორცისმჭამელ დინოზავრს შორის, რომელიც 1,5 მეტრზე მეტ სიგრძეს აღწევდა.<ref name=":3">{{სტატია|ავტორი= Sasso, Cristiano Dal; Maganuco, Simone; Buffetaut, Eric and Mendez, Marco A.|заглавие= New information on the skull of the enigmatic theropod Spinosaurus, with remarks on its size and affinities|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= Vertebrate Paleontology|წელი= 2005|ტომი= 25|ნომერი= 4|გვერდნი= 888—896|doi= 10.1671/0272-4634(2005)025[0888:NIOTSO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20120724163225/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2012-07-24}}</ref> ქალა ვიწრო ფორმის იყო, ყბები კი სწორი კონუსური კბილებით ჰქონდა სავსე. სპინოზავრის ყველაზე დიდი ნიმუში, რომელიც მხოლოდ თავის ქალის ფრაგმენტებით არის ცნობილი, რეკონსტრუქციის სხვადასხვა ვარიანტის მიხედვით, შესაძლოა ყოფილიყო 12.57-დან<ref name=":5" /> 16 მეტრამდე სიგრძის<ref name=":0" /> და 7-9 ტონიდან<ref name=":3" /> 12 ტონამდე მასის, ხოლო ზოგიერთ მეცნიერის აზრით — 20 ტონამდეც კი (ამ შემთხვევაში, ის იქნებოდა ყველაზე მასიური ცნობილი [[თეროპოდი]]).<ref name=":5">{{სტატია|ბმული=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2|ავტორი=François Therrien, Donald M. Henderson|სათაური=My theropod is bigger than yours … or not: estimating body size from skull length in theropods|წელი=2007-03-12|ენა=en|გამოცემა=Journal of Vertebrate Paleontology|გამომცემლობა=Society of Vertebrate Paleontology|ტომი=27|გვერდნი=108—115|issn=0272-4634|doi=10.1671/0272-4634(2007)27[108:MTIBTY]2.0.CO;2|archivedate=2015-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151105210139/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2}}</ref> 2020 წელს ნიზარ იბრაგიმმა აღნიშნა, რომ სპინოზავრის წონის შეფასების უახლესი ინსტრუმენტების, კერძოდ, უახლესი ციფრული მოდელის წყალობით, შესაძლებელია წონის უფრო ზუსტი მნიშვნელობის მიღება — 10-12 მეტრული ტონა, რაც მას უმსხვილეს თეროპოდად აქცევს. მან ასევე დასძინა, რომ შესაძლოა, მრავალი დინოზავრის მასა არ არის სათანადოდ შეფასებული.<ref>{{Cite web|url=https://www.reddit.com/r/Paleontology/comments/i1dbh9/hi_i_am_dr_nizar_ibrahim_a_paleontologist_and/|title=Hi, I am Dr. Nizar Ibrahim, a paleontologist and comparative anatomist. I am an Assistant Professor of Biology at the University of Detroit Mercy and a National Geographic Explorer. Ask Me Anything! I will be joined by my coauthor Matteo Fabbri (Yale University).|lang=en|author=Dr. Nizar Ibrahim|coauthors=Matteo Fabbri (Yale University)|website=reddit|date=2020-07-31|url-status=live}}</ref> სპინოზავრის ერთ-ერთი განმასხვავებელი ნიშანი მისი ხერხემალია. ზურგისა და კუდის მალების მორჩები თავისი ზომითა და ფორმით ქმნიან თავისებურ „აფრას“. მსგავსი წარმონაქმნები სხვა დინოზავრებსაც ჰქონდათ ([[სპინოზავრიდები]], ზოგიერთი [[ორნითოპოდები]]), აგრეთვე უძველეს [[დიაპსიდები|დიაპსიდებს]] (''[[Poposauroidea]]'') და [[თერომორფები|სინაპსიდებს]] ([[სფენაკოდონტები]]). „აფრის“ დანიშნულება მრავალრიცხოვანი დისკუსიის საგანია.<ref>{{სტატია|ავტორი= Bailey J. B. |სათაური= Neural Spine Elongation in Dinosaurs: Sailbacks or Buffalo-Backs? |jstor=1306608 |ენა=en |გამოცემა=Journal of Paleontology |წელი= 1 იანვარი, 1997 |ტომი= 71 |გვერდნი= 1124—1146 |archiveurl= https://archive.today/20160908220228/http://www.jstor.org/stable/1306608 |archivedate= 2016-09-08 |გამომცმელობა= Paleontological Society |nodot= 1}}</ref> ერთ-ერთი ბოლო ჰიპოთეზა არის მისი როლი, როგორც ჰიდროსტაბილიზატორის.<ref>{{სტატია|ავტორი=Jan Gimsa, Robert Sleigh, Ulrike Gimsa|заглавие=The riddle of Spinosaurus aegyptiacus’ dorsal sail|ბმული=https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader|ენა=en|გამოცემა=Geological Magazine|წელი=2016/05|ტომი=153|გვერდნი=544—547|issn=0016-7568, 1469-5081|doi=10.1017/S0016756815000801|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321192625/https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader}}</ref> მისი ვიწრო და გრძელი ყბები დიდი, ბასრი კბილებით იყო დაფარული და კარგად იყო მორგებული [[თევზები]]ს ან [[ამფიბიები]]ს დასაჭერად. სპინოზავრი საკმაოდ დიდი ცხოველი იყო და ჰქონდა დიდი წინა კიდურები, შეიარაღებული მსხვილი, ბასრი ბრჭყალებით, რომლებიც, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ ნადავლის კბილებით დაჭერაში. სპინოზავრის კბილების აგებულება მიუთითებს იმაზე, რომ, ისინი უფრო ხისტი ნადავლით იკვებებოდა, მათ შორის მკვრივი ქერცლის მქონე თევზებით, [[კიბოსნაირნი|კიბოსნაირებით]] და შესაძლოა, [[ამონიტები]]თაც. ეს შეესაბამება ჰეკებერგისა და რაუჰუტის კვლევას, რომელიც აჩვენებს, რომ სპინოზავრს კბილების ცვლის მეტად სწრაფი ტემპი ჰქონდა, და ვარაუდობენ, რომ კბილების ასეთი თავისებურება დაკავშირებულია კიბოსნაირებთან და ჯავშნიან თევზებთან, რომლებიც სწრაფად დააზიანებდნენ კბილებს და საჭიროებდნენ კბილების ხშირ ცვლას. ==სპინოზავრის გარეგნობა== <gallery mode="packed" heights="120"> ფაილი:Spinosaurus1DBa.png|2003 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Спинозавр-реконструкция2014.jpg|2014 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus by Joschua Knüppe.png|2016 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus aegyptiacus.png|2020 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:FSAC-KK-11888.jpg|სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი [[ბუნების ისტორიის საველე მუზეუმი]]დან </gallery> სპინოზავრის აღმოჩენიდან ერთი საუკუნის განმავლობაში, მისი გარეგნობის შესახებ წარმოდგენები მუდმივად იცვლებოდა, რაც მასალის ნაკლებობით იყო გამოწვეული. ყველაზე ადრეულ რეკონსტრუქციებზე სპინოზავრი ტიპურ თეროპოდად იყო წარმოდგენილი, რომელსაც თითქმის სწორი სიარული და ალოზავრის მსგავსი თავის ქალა ჰქონდა (ქვედა ყბის გარდა, რომელიც იმ დროისთვის იყო ცნობილი.),<ref>{{cite web|url = http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|title = The discovery and early interpretation of Spinosaurus|author = Naish D.|lang = en|accessdate = 2016-08-14|archiveurl = https://archive.today/20160814135943/http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|archivedate = 2016-08-14}}</ref> აგრეთვე დიდი ნახევრადმრგვალი „აფრა“. [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] მეორე ნახევარში სპინოზავრი მოიაზრებოდა, როგორც მსხვილი [[ბარიონიქსი]] მრგვალი „აფრით“ ზურგზე. ამაზე გავლენა იქონია მტაცებელი დინოზავრებისთვის ხერხემლის გასწორებული მდგომარეობის მიუღებლობამ, აგრეთვე ზედა ყბის აღმოჩენამ.<ref>{{სტატია|ავტორი= Taquet, P., Russell, D. A. |სათაური= New data on spinosaurid dinosaurs from the Early Cretaceous of the Sahara |ბმული= http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf |წელი= 1998 |გამოცემა= |archivedate = 2011-07-20 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110720224215/http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf }}</ref> თავის მხრივ, პორტუგალიელმა პალეოილუსტრატორმა როდრიგო ვეგამ სპინოზავრის საკუთარი რეკონსტრუქცია წარმოადგინა, რომლის თანახმადაც ის ოთხ ფეხზე გადაადგილდებოდა, გააჩნდა ცხიმოვანი კუზი და პატარა ხორთუმი. ის მიიჩნევს, რომ ცხოველს, რომელიც უპირატესად თევზით იკვებებოდა (ხოლო ცარცული პერიოდის გვალვიან წყალსატევებში თევზი თითქმის არ იყო), ენერგეტიკული მარაგის უზრუნველყოფა სჭირდებოდა ცხიმოვანი ფენის ან ზურგზე არსებული კუზის სახით. სპინოზავრი გამოირჩევა საკმაოდ დიდი წინა კიდურებით, რომლებიც შეიძლება გამოყენებული ყოფილიყო ოთხფეხა გადაადგილებისთვისაც. როდრიგო ვეგა მიიჩნევს, რომ უკანა თათებზე დგომა სპინოზავრისთვის უკიდურესად გაუწონასწორებელი პოზიცია იყო, რადგან მისი სიმძიმის ცენტრი გაცილებით ახლოს იყო ქალასთან, ვიდრე გავის მალებთან, როგორც სხვა თეროპოდების შემთხვევაში. გარდა ამისა, ოთხ ფეხზე დგომა შესაძლოა ძალიან სასარგებლო ყოფილიყო ნაპირზე თევზაობისას.<ref>{{cite web|url = http://rodrigo-vega.deviantart.com/art/Spinosaurus-aegyptiacus-All-Yestered-350679800|title = Spinosaurus aegyptiacus All Yestered|publisher = Deviantart|accessdate = 2016-08-13|archiveurl = https://archive.today/20160813151258/http://rodrigo-vega.deviantart.com/art/Spinosaurus-aegyptiacus-All-Yestered-350679800|archivedate = 2016-08-13}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://paleoimperia.ru/?page_id=1842|title=Хоботный спинозавр {{!}} paleoimperia.ru|publisher=paleoimperia.ru|accessdate=2016-11-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161120005859/http://paleoimperia.ru/?page_id=1842|archivedate=2016-11-20|deadlink=yes}}</ref> [[2014]] წელს პალეონტოლოგებმა დევიდ მარტილმა, ნიზარ იბრაგიმმა, პოლ სერენომ და კრისტიანო დალ სასომ მაროკოში სპინოზავრის ჩონჩხის ნაწილები აღმოაჩინეს — თავის ქალის ნატეხები, წინა კიდურების თითების ფალანგები, კუდის და ზურგის რამდენიმე მალა და უკანა კიდურები. ნეოტიპის FSAC-KK 11888-ის ასაკი 97 მილიონი წლით თარიღდება. ამ აღმოჩენამ პალეონტოლოგების ყველა წარმოდგენა სპინოზავრის შესახებ შეცვალა. პირველ რიგში, წამოაყენეს ჰიპოთეზა, რომ ის ოთხ კიდურზე გადაადგილდებოდა. მეორეც, „აფრის“ ნახევრადმრგვალი ფორმა ტრაპეციულით შეიცვალა. მესამე, დადასტურდა, რომ მისი ცხოვრების წესი უფრო წყლისკენ იხრებოდა, ვიდრე ხმელეთისკენ.<ref name=":2">{{cite web|url = http://phenomena.nationalgeographic.com/2014/09/11/the-new-spinosaurus/|title = The New Spinosaurus|date = 2014-09-11|publisher = [[National Geographic (ჟურნალი)|National Geographic]]|lang = en|accessdate = 2016-06-21|archiveurl = https://archive.today/20141121135359/http://phenomena.nationalgeographic.com/2014/09/11/the-new-spinosaurus/|archivedate = 2014-11-21}}</ref><ref>{{სტატია|სათაური=Semiaquatic adaptations in a giant predatory dinosaur |გამოცემა=Science |ტომი=345 |ნომერი=6204 |doi=10.1126/science.1258750 |ბმული=http://www.sciencemag.org/content/345/6204/1613.abstract |pmid=25213375 |გვერდნი=1613—1616 |ენა=en |ავტორი=Ibrahim, Nizar; Sereno, Paul C.; Dal Sasso, Cristiano; Maganuco, Simone; Fabri, Matteo; Martill, David M.; Zouhri, Samir; Myhrvold, Nathan; Lurino, Dawid A. |წელი=2014 |archivedate=2015-11-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151129015651/http://www.sciencemag.org/content/345/6204/1613.abstract }} [http://www.sciencemag.org/content/suppl/2014/09/10/science.1258750.DC1/Ibrahim.SM.pdf Supplementary Information] {{Wayback|url=http://www.sciencemag.org/content/suppl/2014/09/10/science.1258750.DC1/Ibrahim.SM.pdf |date=20150924172846 }}</ref> ამის შესახებ დოკუმენტური ფილმიც გადაიღეს.<ref name="бчт" /> მიუხედავად ამისა, შემდგომში სპინოზავრის ოთხფეხა რეკონსტრუქცია ფართო კრიტიკის საგანი გახდა.<ref name=":4">{{სტატია|ავტორი=Christophe Hendrickx, Octávio Mateus, Eric Buffetaut |სათაური=Morphofunctional Analysis of the Quadrate of Spinosauridae (Dinosauria: Theropoda) and the Presence of Spinosaurus and a Second Spinosaurine Taxon in the Cenomanian of North Africa |ბმული=https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371%2Fjournal.pone.0144695 |ენა=en |გამოცემა=PLOS One |წელი=2016-01-06 |ტომი=11 |გვერდნი=e0144695 |issn=1932-6203 |doi=10.1371/journal.pone.0144695 |გამომცემლობა=Public Library of Science |archivedate=2020-05-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200504204933/https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371%2Fjournal.pone.0144695 }}</ref><ref>{{Cite news|title=Every Which Way But Spinosaurus|url=https://qilong.wordpress.com/2016/01/06/every-which-way-but-spinosaurus/|work=The Bite Stuff|date=2016-01-07|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2017-10-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171001183652/https://qilong.wordpress.com/2016/01/06/every-which-way-but-spinosaurus/}}</ref><ref>{{Cite news|title=There's something fishy about the new Spinosaurus|url=http://www.skeletaldrawing.com/home/theres-something-fishy-about-spinosaurus9112014|work=Scott Hartman's Skeletal Drawing.com|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2018-06-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180612185402/http://www.skeletaldrawing.com/home/theres-something-fishy-about-spinosaurus9112014}}</ref><ref>{{Cite news|title=The Outlaw Spino Saurus|url=https://qilong.wordpress.com/2014/09/12/the-outlaw-spino-saurus/|work=The Bite Stuff|date=2014-09-13|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321193053/https://qilong.wordpress.com/2014/09/12/the-outlaw-spino-saurus/}}</ref> მოგვიანებით, [[2015]] წელს, შემოთავაზებული იქნა სპინოზავრის რეკონსტრუქცია, რომელსაც შეეძლო როგორც ოთხ, ისე ორ თათზე გადაადგილება. ოთხფეხა სპინოზავრი დავიწყებას მიეცა, სანამ [[2020]] წელს ახალი ნამარხი ნაშთები არ აღიწერა.<ref>{{Cite web|url=https://www.livescience.com/spinosaurus-first-swimming-dinosaur-discovered.html|title=1st known swimming dinosaur just discovered. And it was magnificent.|author=Stephanie Pappas-Live Science Contributor 29 April 2020|publisher=livescience.com|lang=en|accessdate=2020-05-01|archive-date=2020-04-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200430041055/https://www.livescience.com/spinosaurus-first-swimming-dinosaur-discovered.html|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://nat-geo.ru/science/paleontology/pervyj-plavayushij-dinozavr-prichudlivyj-spinozavr-voshel-v-istoriyu/|title=Первый плавающий динозавр: как спинозавр вошёл в историю|publisher=Nat-geo.ru|accessdate=2020-06-04|archive-date=2020-06-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20200603214706/https://nat-geo.ru/science/paleontology/pervyj-plavayushij-dinozavr-prichudlivyj-spinozavr-voshel-v-istoriyu/|deadlink=no}}</ref> მათ შორის იყო კუდი, რომელიც არატიპური იყო სხვა თეროპოდებისთვის. ის არ იყო გაყოფილი წინა და უკანა ნაწილებად, არამედ თევზის ფარფლის გავდა. ამ ნაშთებმა დაადასტურა ჰიპოთეზა, რომ სპინოზავრი წყლის ცხოველი იყო. აგრეთვე, მეცნიერებმა სპინოზავრის თითქმის სრული თათი მოიპოვეს, რაც ეს დაეხმარება იმის დადგენაში, ჰქონდა თუ არა სპინოზავრს საცურაო აპკი თათებს შორის. ==სისტემატიკა== {{clade| style=font-size: 85%; line-height:85%; |label1=[[Megalosauroidea]] |1={{clade |1=[[Megalosauridae]] |label2=[[სპინოზავრიდები|Spinosauridae]] |2={{clade |1=''[[ვალიბონავენატრიქსი|Vallibonavenatrix]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Vallibonavenatrix cani by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2={{clade |label1=[[Baryonychinae]] |1={{clade |1={{clade |1=''[[იბეროსპინუსი|Iberospinus]]''<ref name="mateus2022">{{სტატია|ბმული=https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0262614|автор=Mateus O., Estraviz-López D.|სათაური=A new theropod dinosaur from the early cretaceous (Barremian) of Cabo Espichel, Portugal: Implications for spinosaurid evolution|წელი=2022|ენა=en|გამოცემა=PLOS ONE|ტიპი=journal|ტომი=17|გვერდნი=e0262614|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0262614}}</ref> <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Iberospinus natarioi by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2=''[[ბარიონიქსი|Baryonyx]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Baryonyx walkeri by PaleoGeek v2.png|80px]]</span> }} |label2=[[ცერატოსუქოპსინი|Ceratosuchopsini]] |2={{clade |1=''[[Suchomimus]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Suchomimus tenerensis by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2={{clade |1=''[[რიპაროვენატორი|Riparovenator]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Riparovenator milnerae by PaleoGeek v2.png|80px]]</span> |2=''[[ცერატოზუქოპსი|Ceratosuchops]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Ceratosuchops inferodios by PaleoGeek.png|80px]]</span> }} }} }} |label2=[[Spinosaurinae]] |2={{clade |1=''[[კამარილაზავრი|Camarillasaurus]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Life reconstruction of Camarillasaurus cirugedae.png|80px]]</span> |2={{clade |1=''[[იქტიოვენატორი|Ichthyovenator]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Ichthyovenator laosensis by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2={{clade |1=''[[ირირატორი|Irritator]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Irritator challengeri by PaleoGeek.png|80px]]</span> |label2=[[Spinosaurini]] |2={{clade |1=''[[ზიგილმაზავრი|Sigilmassasaurus]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Sigilmassasaurus brevicollis by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2={{clade |1=„Spinosaurus B“ (cf. ''[[ზიგილმაზავრი|Sigilmassasaurus]]'' / ''[[სპინოზავრი|Spinosaurus]]'' sp.) |2={{clade |1=MSNM-V4047 (cf. ''[[ზიგილმაზავრი|Sigilmassasaurus]]'' / ''[[სპინოზავრი|Spinosaurus]]'' sp.) |2={{clade |1=FSAC-KK11888 (''[[სპინოზავრი|Spinosaurus]]'' sp.) |2=''[[სპინოზავრი|Spinosaurus]]'' (ჰოლოტიპი) <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Spinosaurus aegyptiacus by PaleoGeek.png|80px]]</span> }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat-inline|Spinosaurus}} *{{Wikispecies-inline|Spinosaurus}} *[https://nationalgeographic.ge/ucnauri-spinozavri-istorias-wers-is-pirveli-mocurave-dinozavria/ სპინოზავრის საიდუმლო] — [[National Geographic (ჟურნალი)|National Geographic]] {{ka}} *კენეთ ჩანგი. [https://www.nytimes.com/2020/04/29/science/spinosaurus-dinosaur-tail-swimming.html "A Strange Dinosaur May Have Swum the Rivers of Africa"] — „[[The New York Times]] * სკოტ ჰარტმენი. [http://www.skeletaldrawing.com/psgallery/gallery.htm სპინოზავრის შედარება] — „SkeletalDrawing.com“ * მიკი მორტიმერი. [https://web.archive.org/web/20131219195023/http://archosaur.us/theropoddatabase/Megalosauroidea.htm#Spinosaurusaegyptiacus ''Spinosaurus'' Stromer, 1915.] (ნიმუშების სია Theropod Database-დან.) * [https://web.archive.org/web/20120209135850/http://www.nhm.ac.uk/nature-online/life/dinosaurs-other-extinct-creatures/dino-directory/detail.dsml?Genus=Spinosaurus Dino Directory: Spinosaurus.] — [[ბუნებისმეტყველების მუზეუმი (ლონდონი)|ბუნებისმეტყველების მუზეუმი]] * Prendergast, John. [http://www.upenn.edu/gazette/0701/prendergast.html Dinosaurs Lost and Found.] — „Pennsylvania Gazette“. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} 5wqcylqswnfidy2u8ordcz5nv0z2mgq 4828495 4828493 2025-07-08T10:44:16Z Gobrona 28077 4828495 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = სპინოზავრი | სურათის ფაილი = Spinosaurus_skeleton.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი | დომენი = ეუკარიოტები | სამეფო = ცხოველები | განყოფილება = | ტიპი = [[ქორდიანები]]{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[ხვლიკმენჯა დინოზავრები]] }}{{ტაქსოდაფა/რანგის გარეშე |კლადი |[[თეროპოდები]] }} | ქვეკლასი = | ლათ = {{Btname|Spinosaurus|Stromer, 1915}} | გვარი = '''სპინოზავრი''' | რიგი = | ოჯახი = [[სპინოზავრიდები]] | სექციის სახელი = ტიპური სახეობა | სექციის ტექსტი = *{{Btname|Spinosaurus aegyptiacus|Stromer, 1915}} }} '''სპინოზავრი''' ({{lang-la|''Spinosaurus''}}, სიტყვასიტყვით — „ეკლიანი ხვლიკი“) — [[თეროპოდი]] [[დინოზავრები]]ს გვარი [[სპინოზავრიდები]]ს ოჯახიდან, რომელიც ბინადრობდა დღევანდელი [[ჩრდილოეთ აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკის]] ტერიტორიაზე გვიან [[ცარცული სისტემა|ცარცულ პერიოდში]] (112–93.5 მილიონი წლის წინ).<ref name=":0">{{Cite web|url = https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|title = Genus List for Holtz (2007) Dinosaurs|lang = en|access-date = 2016-06-21|archive-date = 2012-03-02|archive-url = https://web.archive.org/web/20120302173933/https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf|deadlink = no}}</ref> დინოზავრის ეს სახეობა პირველად გერმანელმა პალეონტოლოგმა ერნსტ შტრომერმა აღწერა [[1915]] წელს, [[ეგვიპტე]]ში ნაპოვნი ნამარხი ნაშთების საფუძველზე. მან ჩონჩხი [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ჩაიტანა. თუმცა, [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[1944]] წლის 24-25 აპრილის ღამეს, ქალაქზე საჰაერო იერიში განხორციელდა, მუზეუმის ნაწილი სერიოზულად დაზიანდა, სპინოზავრის ძვლები კი განადგურდა.<ref>{{სტატია|ავტორი= Smith, Joshua B.; Lamanna, Matthew C.; Mayr, Helmut and Lacovara, Kenneth J.|სათაური= New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= [[Paleontology]]|წელი= 2006|ტომი= 80|ნომერი= 2|გვერდნი= 400—406|doi= 10.1666/0022-3360(2006)080[0400:NIRTHO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20160814191718/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1666/0022-3360(2006)080%5B0400:NIRTHO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2016-08-14}}</ref><ref name="бчт">Bigger Than T.Rex (2015) // National Geographic Channel</ref> დღემდე მხოლოდ შტრომერის ნახატები და იშვიათი ფოტოები შემორჩა, რომლებზეც სახეობის ჰოლოტიპი BSP 1912 VIII 19 არის გამოსახული. [[2021]] წლის ოქტომბრის მდგომარეობით, პალეონტოლოგთა განკარგულებაში სპინოზავრის 26 ნამარხი ნიმუშია. მათგან თორმეტი [[მაროკო]]ში აღმოაჩინეს, ექვსი — ეგვიპტეში, სამი — [[ტუნისი|ტუნისში]], ორი — [[ალჟირი|ალჟირში]], თითო-თითო ნიმუში კი — [[ბრაზილია]]ში, [[კენია|კენია]] და [[ნიგერია|ნიგერია]].<ref name=PBDB>{{PBDB|38598|''Spinosaurus''}}{{v|21|11|22}}.</ref> ==აღწერა და კლასიფიკაცია== სპინოზავრის შესახებ ცოდნის უმეტესი ნაწილი განადგურებულ ნამარხებს ეფუძნება, თუმცა ბოლო დროს კბილები და თავის ქალის ფრაგმენტებიც იქნა აღმოჩენილი. [[მაროკო]]დან აღმოჩენილი სპინოზავრის ქვედა კიდურების ნამარხები, სავარაუდოდ, ახალგაზრდა ინდივიდს ეკუთვნოდა, რადგან ისინი მცირე ზომისა იყო.<ref name=":2" /> [[2005]] წელს წარმოდგენილი ყბისა და თავის ქალის ფრაგმენტები აჩვენებს, რომ მას ჰქონდა ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი ქალა ყველა ხორცისმჭამელ დინოზავრს შორის, რომელიც 1,5 მეტრზე მეტ სიგრძეს აღწევდა.<ref name=":3">{{სტატია|ავტორი= Sasso, Cristiano Dal; Maganuco, Simone; Buffetaut, Eric and Mendez, Marco A.|заглавие= New information on the skull of the enigmatic theropod Spinosaurus, with remarks on its size and affinities|ბმული= http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|ენა= en|გამოცემა= Vertebrate Paleontology|წელი= 2005|ტომი= 25|ნომერი= 4|გვერდნი= 888—896|doi= 10.1671/0272-4634(2005)025[0888:NIOTSO]2.0.CO;2|archiveurl= https://archive.today/20120724163225/http://www.bioone.org/doi/abs/10.1671/0272-4634(2005)025%5B0888:NIOTSO%5D2.0.CO;2|archivedate= 2012-07-24}}</ref> ქალა ვიწრო ფორმის იყო, ყბები კი სწორი კონუსური კბილებით ჰქონდა სავსე. სპინოზავრის ყველაზე დიდი ნიმუში, რომელიც მხოლოდ თავის ქალის ფრაგმენტებით არის ცნობილი, რეკონსტრუქციის სხვადასხვა ვარიანტის მიხედვით, შესაძლოა ყოფილიყო 12.57-დან<ref name=":5" /> 16 მეტრამდე სიგრძის<ref name=":0" /> და 7-9 ტონიდან<ref name=":3" /> 12 ტონამდე მასის, ხოლო ზოგიერთ მეცნიერის აზრით — 20 ტონამდეც კი (ამ შემთხვევაში, ის იქნებოდა ყველაზე მასიური ცნობილი [[თეროპოდი]]).<ref name=":5">{{სტატია|ბმული=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2|ავტორი=François Therrien, Donald M. Henderson|სათაური=My theropod is bigger than yours … or not: estimating body size from skull length in theropods|წელი=2007-03-12|ენა=en|გამოცემა=Journal of Vertebrate Paleontology|გამომცემლობა=Society of Vertebrate Paleontology|ტომი=27|გვერდნი=108—115|issn=0272-4634|doi=10.1671/0272-4634(2007)27[108:MTIBTY]2.0.CO;2|archivedate=2015-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151105210139/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1671/0272-4634%282007%2927%5B108%3AMTIBTY%5D2.0.CO%3B2}}</ref> 2020 წელს ნიზარ იბრაგიმმა აღნიშნა, რომ სპინოზავრის წონის შეფასების უახლესი ინსტრუმენტების, კერძოდ, უახლესი ციფრული მოდელის წყალობით, შესაძლებელია წონის უფრო ზუსტი მნიშვნელობის მიღება — 10-12 მეტრული ტონა, რაც მას უმსხვილეს თეროპოდად აქცევს. მან ასევე დასძინა, რომ შესაძლოა, მრავალი დინოზავრის მასა არ არის სათანადოდ შეფასებული.<ref>{{Cite web|url=https://www.reddit.com/r/Paleontology/comments/i1dbh9/hi_i_am_dr_nizar_ibrahim_a_paleontologist_and/|title=Hi, I am Dr. Nizar Ibrahim, a paleontologist and comparative anatomist. I am an Assistant Professor of Biology at the University of Detroit Mercy and a National Geographic Explorer. Ask Me Anything! I will be joined by my coauthor Matteo Fabbri (Yale University).|lang=en|author=Dr. Nizar Ibrahim|coauthors=Matteo Fabbri (Yale University)|website=reddit|date=2020-07-31|url-status=live}}</ref> სპინოზავრის ერთ-ერთი განმასხვავებელი ნიშანი მისი ხერხემალია. ზურგისა და კუდის მალების მორჩები თავისი ზომითა და ფორმით ქმნიან თავისებურ „აფრას“. მსგავსი წარმონაქმნები სხვა დინოზავრებსაც ჰქონდათ ([[სპინოზავრიდები]], ზოგიერთი [[ორნითოპოდები]]), აგრეთვე უძველეს [[დიაპსიდები|დიაპსიდებს]] (''[[Poposauroidea]]'') და [[თერომორფები|სინაპსიდებს]] ([[სფენაკოდონტები]]). „აფრის“ დანიშნულება მრავალრიცხოვანი დისკუსიის საგანია.<ref>{{სტატია|ავტორი= Bailey J. B. |სათაური= Neural Spine Elongation in Dinosaurs: Sailbacks or Buffalo-Backs? |jstor=1306608 |ენა=en |გამოცემა=Journal of Paleontology |წელი= 1 იანვარი, 1997 |ტომი= 71 |გვერდნი= 1124—1146 |archiveurl= https://archive.today/20160908220228/http://www.jstor.org/stable/1306608 |archivedate= 2016-09-08 |გამომცმელობა= Paleontological Society |nodot= 1}}</ref> ერთ-ერთი ბოლო ჰიპოთეზა არის მისი როლი, როგორც ჰიდროსტაბილიზატორის.<ref>{{სტატია|ავტორი=Jan Gimsa, Robert Sleigh, Ulrike Gimsa|заглавие=The riddle of Spinosaurus aegyptiacus’ dorsal sail|ბმული=https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader|ენა=en|გამოცემა=Geological Magazine|წელი=2016/05|ტომი=153|გვერდნი=544—547|issn=0016-7568, 1469-5081|doi=10.1017/S0016756815000801|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321192625/https://www.cambridge.org/core/journals/geological-magazine/article/riddle-of-spinosaurus-aegyptiacus-dorsal-sail/B19941405E1791A97230BCF003017B7B/core-reader}}</ref> მისი ვიწრო და გრძელი ყბები დიდი, ბასრი კბილებით იყო დაფარული და კარგად იყო მორგებული [[თევზები]]ს ან [[ამფიბიები]]ს დასაჭერად. სპინოზავრი საკმაოდ დიდი ცხოველი იყო და ჰქონდა დიდი წინა კიდურები, შეიარაღებული მსხვილი, ბასრი ბრჭყალებით, რომლებიც, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ ნადავლის კბილებით დაჭერაში. სპინოზავრის კბილების აგებულება მიუთითებს იმაზე, რომ, ისინი უფრო ხისტი ნადავლით იკვებებოდა, მათ შორის მკვრივი ქერცლის მქონე თევზებით, [[კიბოსნაირნი|კიბოსნაირებით]] და შესაძლოა, [[ამონიტები]]თაც. ეს შეესაბამება ჰეკებერგისა და რაუჰუტის კვლევას, რომელიც აჩვენებს, რომ სპინოზავრს კბილების ცვლის მეტად სწრაფი ტემპი ჰქონდა, და ვარაუდობენ, რომ კბილების ასეთი თავისებურება დაკავშირებულია კიბოსნაირებთან და ჯავშნიან თევზებთან, რომლებიც სწრაფად დააზიანებდნენ კბილებს და საჭიროებდნენ კბილების ხშირ ცვლას. ==სპინოზავრის გარეგნობა== <gallery mode="packed" heights="120"> ფაილი:Spinosaurus1DBa.png|2003 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Спинозавр-реконструкция2014.jpg|2014 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus by Joschua Knüppe.png|2016 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:Spinosaurus aegyptiacus.png|2020 წლის რეკონსტრუქცია ფაილი:FSAC-KK-11888.jpg|სპინოზავრის რეკონსტრუირებული ჩონჩხი [[ბუნების ისტორიის საველე მუზეუმი]]დან </gallery> სპინოზავრის აღმოჩენიდან ერთი საუკუნის განმავლობაში, მისი გარეგნობის შესახებ წარმოდგენები მუდმივად იცვლებოდა, რაც მასალის ნაკლებობით იყო გამოწვეული. ყველაზე ადრეულ რეკონსტრუქციებზე სპინოზავრი ტიპურ თეროპოდად იყო წარმოდგენილი, რომელსაც თითქმის სწორი სიარული და ალოზავრის მსგავსი თავის ქალა ჰქონდა (ქვედა ყბის გარდა, რომელიც იმ დროისთვის იყო ცნობილი.),<ref>{{cite web|url = http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|title = The discovery and early interpretation of Spinosaurus|author = Naish D.|lang = en|accessdate = 2016-08-14|archiveurl = https://archive.today/20160814135943/http://blogs.scientificamerican.com/tetrapod-zoology/the-discovery-and-early-interpretation-of-spinosaurus/|archivedate = 2016-08-14}}</ref> აგრეთვე დიდი ნახევრადმრგვალი „აფრა“. [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] მეორე ნახევარში სპინოზავრი მოიაზრებოდა, როგორც მსხვილი [[ბარიონიქსი]] მრგვალი „აფრით“ ზურგზე. ამაზე გავლენა იქონია მტაცებელი დინოზავრებისთვის ხერხემლის გასწორებული მდგომარეობის მიუღებლობამ, აგრეთვე ზედა ყბის აღმოჩენამ.<ref>{{სტატია|ავტორი= Taquet, P., Russell, D. A. |სათაური= New data on spinosaurid dinosaurs from the Early Cretaceous of the Sahara |ბმული= http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf |წელი= 1998 |გამოცემა= |archivedate = 2011-07-20 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110720224215/http://lesdinos.free.fr/spi329.pdf }}</ref> თავის მხრივ, პორტუგალიელმა პალეოილუსტრატორმა როდრიგო ვეგამ სპინოზავრის საკუთარი რეკონსტრუქცია წარმოადგინა, რომლის თანახმადაც ის ოთხ ფეხზე გადაადგილდებოდა, გააჩნდა ცხიმოვანი კუზი და პატარა ხორთუმი. ის მიიჩნევს, რომ ცხოველს, რომელიც უპირატესად თევზით იკვებებოდა (ხოლო ცარცული პერიოდის გვალვიან წყალსატევებში თევზი თითქმის არ იყო), ენერგეტიკული მარაგის უზრუნველყოფა სჭირდებოდა ცხიმოვანი ფენის ან ზურგზე არსებული კუზის სახით. სპინოზავრი გამოირჩევა საკმაოდ დიდი წინა კიდურებით, რომლებიც შეიძლება გამოყენებული ყოფილიყო ოთხფეხა გადაადგილებისთვისაც. როდრიგო ვეგა მიიჩნევს, რომ უკანა თათებზე დგომა სპინოზავრისთვის უკიდურესად გაუწონასწორებელი პოზიცია იყო, რადგან მისი სიმძიმის ცენტრი გაცილებით ახლოს იყო ქალასთან, ვიდრე გავის მალებთან, როგორც სხვა თეროპოდების შემთხვევაში. გარდა ამისა, ოთხ ფეხზე დგომა შესაძლოა ძალიან სასარგებლო ყოფილიყო ნაპირზე თევზაობისას.<ref>{{cite web|url = http://rodrigo-vega.deviantart.com/art/Spinosaurus-aegyptiacus-All-Yestered-350679800|title = Spinosaurus aegyptiacus All Yestered|publisher = Deviantart|accessdate = 2016-08-13|archiveurl = https://archive.today/20160813151258/http://rodrigo-vega.deviantart.com/art/Spinosaurus-aegyptiacus-All-Yestered-350679800|archivedate = 2016-08-13}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://paleoimperia.ru/?page_id=1842|title=Хоботный спинозавр {{!}} paleoimperia.ru|publisher=paleoimperia.ru|accessdate=2016-11-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161120005859/http://paleoimperia.ru/?page_id=1842|archivedate=2016-11-20|deadlink=yes}}</ref> [[2014]] წელს პალეონტოლოგებმა დევიდ მარტილმა, ნიზარ იბრაგიმმა, პოლ სერენომ და კრისტიანო დალ სასომ მაროკოში სპინოზავრის ჩონჩხის ნაწილები აღმოაჩინეს — თავის ქალის ნატეხები, წინა კიდურების თითების ფალანგები, კუდის და ზურგის რამდენიმე მალა და უკანა კიდურები. ნეოტიპის FSAC-KK 11888-ის ასაკი 97 მილიონი წლით თარიღდება. ამ აღმოჩენამ პალეონტოლოგების ყველა წარმოდგენა სპინოზავრის შესახებ შეცვალა. პირველ რიგში, წამოაყენეს ჰიპოთეზა, რომ ის ოთხ კიდურზე გადაადგილდებოდა. მეორეც, „აფრის“ ნახევრადმრგვალი ფორმა ტრაპეციულით შეიცვალა. მესამე, დადასტურდა, რომ მისი ცხოვრების წესი უფრო წყლისკენ იხრებოდა, ვიდრე ხმელეთისკენ.<ref name=":2">{{cite web|url = http://phenomena.nationalgeographic.com/2014/09/11/the-new-spinosaurus/|title = The New Spinosaurus|date = 2014-09-11|publisher = [[National Geographic (ჟურნალი)|National Geographic]]|lang = en|accessdate = 2016-06-21|archiveurl = https://archive.today/20141121135359/http://phenomena.nationalgeographic.com/2014/09/11/the-new-spinosaurus/|archivedate = 2014-11-21}}</ref><ref>{{სტატია|სათაური=Semiaquatic adaptations in a giant predatory dinosaur |გამოცემა=Science |ტომი=345 |ნომერი=6204 |doi=10.1126/science.1258750 |ბმული=http://www.sciencemag.org/content/345/6204/1613.abstract |pmid=25213375 |გვერდნი=1613—1616 |ენა=en |ავტორი=Ibrahim, Nizar; Sereno, Paul C.; Dal Sasso, Cristiano; Maganuco, Simone; Fabri, Matteo; Martill, David M.; Zouhri, Samir; Myhrvold, Nathan; Lurino, Dawid A. |წელი=2014 |archivedate=2015-11-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151129015651/http://www.sciencemag.org/content/345/6204/1613.abstract }} [http://www.sciencemag.org/content/suppl/2014/09/10/science.1258750.DC1/Ibrahim.SM.pdf Supplementary Information] {{Wayback|url=http://www.sciencemag.org/content/suppl/2014/09/10/science.1258750.DC1/Ibrahim.SM.pdf |date=20150924172846 }}</ref> ამის შესახებ დოკუმენტური ფილმიც გადაიღეს.<ref name="бчт" /> მიუხედავად ამისა, შემდგომში სპინოზავრის ოთხფეხა რეკონსტრუქცია ფართო კრიტიკის საგანი გახდა.<ref name=":4">{{სტატია|ავტორი=Christophe Hendrickx, Octávio Mateus, Eric Buffetaut |სათაური=Morphofunctional Analysis of the Quadrate of Spinosauridae (Dinosauria: Theropoda) and the Presence of Spinosaurus and a Second Spinosaurine Taxon in the Cenomanian of North Africa |ბმული=https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371%2Fjournal.pone.0144695 |ენა=en |გამოცემა=PLOS One |წელი=2016-01-06 |ტომი=11 |გვერდნი=e0144695 |issn=1932-6203 |doi=10.1371/journal.pone.0144695 |გამომცემლობა=Public Library of Science |archivedate=2020-05-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200504204933/https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371%2Fjournal.pone.0144695 }}</ref><ref>{{Cite news|title=Every Which Way But Spinosaurus|url=https://qilong.wordpress.com/2016/01/06/every-which-way-but-spinosaurus/|work=The Bite Stuff|date=2016-01-07|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2017-10-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171001183652/https://qilong.wordpress.com/2016/01/06/every-which-way-but-spinosaurus/}}</ref><ref>{{Cite news|title=There's something fishy about the new Spinosaurus|url=http://www.skeletaldrawing.com/home/theres-something-fishy-about-spinosaurus9112014|work=Scott Hartman's Skeletal Drawing.com|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2018-06-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180612185402/http://www.skeletaldrawing.com/home/theres-something-fishy-about-spinosaurus9112014}}</ref><ref>{{Cite news|title=The Outlaw Spino Saurus|url=https://qilong.wordpress.com/2014/09/12/the-outlaw-spino-saurus/|work=The Bite Stuff|date=2014-09-13|accessdate=2018-03-21|language=en|archivedate=2018-03-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180321193053/https://qilong.wordpress.com/2014/09/12/the-outlaw-spino-saurus/}}</ref> მოგვიანებით, [[2015]] წელს, შემოთავაზებული იქნა სპინოზავრის რეკონსტრუქცია, რომელსაც შეეძლო როგორც ოთხ, ისე ორ თათზე გადაადგილება. ოთხფეხა სპინოზავრი დავიწყებას მიეცა, სანამ [[2020]] წელს ახალი ნამარხი ნაშთები არ აღიწერა.<ref>{{Cite web|url=https://www.livescience.com/spinosaurus-first-swimming-dinosaur-discovered.html|title=1st known swimming dinosaur just discovered. And it was magnificent.|author=Stephanie Pappas-Live Science Contributor 29 April 2020|publisher=livescience.com|lang=en|accessdate=2020-05-01|archive-date=2020-04-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200430041055/https://www.livescience.com/spinosaurus-first-swimming-dinosaur-discovered.html|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://nat-geo.ru/science/paleontology/pervyj-plavayushij-dinozavr-prichudlivyj-spinozavr-voshel-v-istoriyu/|title=Первый плавающий динозавр: как спинозавр вошёл в историю|publisher=Nat-geo.ru|accessdate=2020-06-04|archive-date=2020-06-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20200603214706/https://nat-geo.ru/science/paleontology/pervyj-plavayushij-dinozavr-prichudlivyj-spinozavr-voshel-v-istoriyu/|deadlink=no}}</ref> მათ შორის იყო კუდი, რომელიც არატიპური იყო სხვა თეროპოდებისთვის. ის არ იყო გაყოფილი წინა და უკანა ნაწილებად, არამედ თევზის ფარფლის გავდა. ამ ნაშთებმა დაადასტურა ჰიპოთეზა, რომ სპინოზავრი წყლის ცხოველი იყო. აგრეთვე, მეცნიერებმა სპინოზავრის თითქმის სრული თათი მოიპოვეს, რაც ეს დაეხმარება იმის დადგენაში, ჰქონდა თუ არა სპინოზავრს საცურაო აპკი თათებს შორის. ==სისტემატიკა== {{clade| style=font-size: 85%; line-height:85%; |label1=[[Megalosauroidea]] |1={{clade |1=[[Megalosauridae]] |label2=[[სპინოზავრიდები|Spinosauridae]] |2={{clade |1=''[[ვალიბონავენატრიქსი|Vallibonavenatrix]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Vallibonavenatrix cani by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2={{clade |label1=[[Baryonychinae]] |1={{clade |1={{clade |1=''[[იბეროსპინუსი|Iberospinus]]''<ref name="mateus2022">{{სტატია|ბმული=https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0262614|автор=Mateus O., Estraviz-López D.|სათაური=A new theropod dinosaur from the early cretaceous (Barremian) of Cabo Espichel, Portugal: Implications for spinosaurid evolution|წელი=2022|ენა=en|გამოცემა=PLOS ONE|ტიპი=journal|ტომი=17|გვერდნი=e0262614|issn=1932-6203|doi=10.1371/journal.pone.0262614}}</ref> <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Iberospinus natarioi by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2=''[[ბარიონიქსი|Baryonyx]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Baryonyx walkeri by PaleoGeek v2.png|80px]]</span> }} |label2=[[ცერატოსუქოპსინი|Ceratosuchopsini]] |2={{clade |1=''[[Suchomimus]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Suchomimus tenerensis by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2={{clade |1=''[[რიპაროვენატორი|Riparovenator]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Riparovenator milnerae by PaleoGeek v2.png|80px]]</span> |2=''[[ცერატოზუქოპსი|Ceratosuchops]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Ceratosuchops inferodios by PaleoGeek.png|80px]]</span> }} }} }} |label2=[[Spinosaurinae]] |2={{clade |1=''[[კამარილაზავრი|Camarillasaurus]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Life reconstruction of Camarillasaurus cirugedae.png|80px]]</span> |2={{clade |1=''[[იქტიოვენატორი|Ichthyovenator]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Ichthyovenator laosensis by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2={{clade |1=''[[ირირატორი|Irritator]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Irritator challengeri by PaleoGeek.png|80px]]</span> |label2=[[Spinosaurini]] |2={{clade |1=''[[ზიგილმაზავრი|Sigilmassasaurus]]'' <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Sigilmassasaurus brevicollis by PaleoGeek.png|80px]]</span> |2={{clade |1=„Spinosaurus B“ (cf. ''[[ზიგილმაზავრი|Sigilmassasaurus]]'' / ''[[სპინოზავრი|Spinosaurus]]'' sp.) |2={{clade |1=MSNM-V4047 (cf. ''[[ზიგილმაზავრი|Sigilmassasaurus]]'' / ''[[სპინოზავრი|Spinosaurus]]'' sp.) |2={{clade |1=FSAC-KK11888 (''[[სპინოზავრი|Spinosaurus]]'' sp.) |2=''[[სპინოზავრი|Spinosaurus]]'' (ჰოლოტიპი) <span style="{{MirrorH}}">[[ფაილი:Spinosaurus aegyptiacus by PaleoGeek.png|80px]]</span> }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat-inline|Spinosaurus}} *{{Wikispecies-inline|Spinosaurus}} *[https://nationalgeographic.ge/ucnauri-spinozavri-istorias-wers-is-pirveli-mocurave-dinozavria/ სპინოზავრის საიდუმლო] — [[National Geographic (ჟურნალი)|National Geographic]] {{ka}} *კენეთ ჩანგი. [https://www.nytimes.com/2020/04/29/science/spinosaurus-dinosaur-tail-swimming.html "A Strange Dinosaur May Have Swum the Rivers of Africa"] — „[[The New York Times]] * სკოტ ჰარტმენი. [http://www.skeletaldrawing.com/psgallery/gallery.htm სპინოზავრის შედარება] — „SkeletalDrawing.com“ * მიკი მორტიმერი. [https://web.archive.org/web/20131219195023/http://archosaur.us/theropoddatabase/Megalosauroidea.htm#Spinosaurusaegyptiacus ''Spinosaurus'' Stromer, 1915.] (ნიმუშების სია Theropod Database-დან.) * [https://web.archive.org/web/20120209135850/http://www.nhm.ac.uk/nature-online/life/dinosaurs-other-extinct-creatures/dino-directory/detail.dsml?Genus=Spinosaurus Dino Directory: Spinosaurus.] — [[ბუნებისმეტყველების მუზეუმი (ლონდონი)|ბუნებისმეტყველების მუზეუმი]] * Prendergast, John. [http://www.upenn.edu/gazette/0701/prendergast.html Dinosaurs Lost and Found.] — „Pennsylvania Gazette“. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სპინოზავრიდები]] [[კატეგორია:აფრიკის დინოზავრები]] [[კატეგორია:ცარცული პერიოდის დინოზავრები]] fks8zzmghqxnq4h2wgf7oh6m0xuwjm0 0 592526 4828517 2025-07-08T11:10:34Z Sunlight35 98738 ახალი გვერდი: '''მოსარაბული ხელოვნება''' — ადრეული შუა საუკუნეების მხატვრული სტილია, რომელიც ალ-ანდალუსსა და ლეონის სამეფოში წარმოიშვა. ტერმინი მომდინარეობს სიტყვიდან „<nowiki/>მოსარაბები|მო... 4828517 wikitext text/x-wiki '''მოსარაბული ხელოვნება''' — ადრეული შუა საუკუნეების მხატვრული სტილია, რომელიც ალ-ანდალუსსა და ლეონის სამეფოში წარმოიშვა. ტერმინი მომდინარეობს სიტყვიდან „<nowiki/>[[მოსარაბები|მოსარაბი]]<nowiki/>“ (მუსტაარაბი — „არაბიზებული“), რაც აღნიშნავს იმ ქრისტიანებს, რომლებიც ცხოვრობდნენ მუსლიმური მმართველობის ქვეშ და ასახავდა მათ კულტურულ სინთეზს. ხელოვნება განვითარდა იმ პერიოდში, რომელიც დაიწყო [[პირენეს ნახევარკუნძული|პირენეს ნახევარკუნძულის]] არაბულ-ისლამური დაპყრობით და XI საუკუნის ბოლომდე გაგრძელდა. მოსარაბული ხელოვნების განვითარება ხასიათდებოდა ქრისტიანული, მუსლიმური და ებრაული კულტურების თანაარსებობის კონტექსტში და მკვეთრად გამოხატავდა მუსლიმური ხალიფატის მხატვრულ გავლენებს. აღნიშნულ სტილს ასევე მოიხსენიებენ როგორც ლეონურ ხელოვნებას ან რეპოპულაციის ხელოვნებას. apa3k1fheicy7ofvcg8t5cdzpo1p938 4828536 4828517 2025-07-08T11:28:51Z Sunlight35 98738 4828536 wikitext text/x-wiki '''მოსარაბული ხელოვნება''' — ადრეული შუა საუკუნეების მხატვრული სტილია, რომელიც ალ-ანდალუსსა და ლეონის სამეფოში წარმოიშვა. ტერმინი მომდინარეობს სიტყვიდან „<nowiki/>[[მოსარაბები|მოსარაბი]]<nowiki/>“ (მუსტაარაბი — „არაბიზებული“), რაც აღნიშნავს იმ ქრისტიანებს, რომლებიც ცხოვრობდნენ მუსლიმური მმართველობის ქვეშ და ასახავდა მათ კულტურულ სინთეზს. ხელოვნება განვითარდა იმ პერიოდში, რომელიც დაიწყო [[პირენეს ნახევარკუნძული|პირენეს ნახევარკუნძულის]] არაბულ-ისლამური დაპყრობით და XI საუკუნის ბოლომდე გაგრძელდა. მოსარაბული ხელოვნების განვითარება ხასიათდებოდა ქრისტიანული, მუსლიმური და ებრაული კულტურების თანაარსებობის კონტექსტში და მკვეთრად გამოხატავდა მუსლიმური ხალიფატის მხატვრულ გავლენებს. აღნიშნულ სტილს ასევე მოიხსენიებენ როგორც ლეონურ ხელოვნებას ან რეპოპულაციის ხელოვნებას. == აღწერა == მოსარაბული ხელოვნება არის ჰიბრიდული და მრავალფეროვანი მხატვრული ფორმა, რომელიც [[IX საუკუნე|IX]]-[[X საუკუნე|X]] საუკუნეებში აყვავდა. ის აერთიანებდა ანდალუსიურ გავლენებს ვესტგოთურ ტრადიციებთან და ბიზანტიური წარმოშობის ელემენტებთან<ref>[https://revistaselectronicas.ujaen.es/index.php/ATM/article/view/3670 Talleres escultóricos itinerantes en el Altomedievo hispano: el llamado ‘Grupo Mozárabe Leonés’]</ref>. ლეონის ფერდობზე, მდინარეებს დუეროს, ესლას, სეასა და პისუერგას შორის, აღმოცენდა სხვადასხვა ტიპის რელიგიური ნაგებობები — დაწყებული უბრალო, ერთნავიანი ეკლესიებით მართკუთხა აფსიდებით, დასრულებული რთული სამონასტრო არქიტექტურით, როგორიცაა: სან სებრიან დე მაზოტე, სანტა მარია დე ვამბა, სანტიაგო დე პენიალბა, სან მიგელ დე ესკალადა და სხვა. ამ პერიოდის მხატვრული მოღვაწეობის წამყვანები იყვნენ ლეონის სამეფო ელიტის წარმომადგენლები: მონარქი, სამეფო გარემოს საერო და საეკლესიო პირები, მათ შორის — ასტორგის ეპისკოპოსი გენადიო და გალისიელი დიდგვაროვანი რუდესინდი სელანოვადან. ქრისტიანულ ჩრდილოეთთან მათი კავშირების მიუხედავად, მათზე ზეგავლენა მოახდინა ანდალუსიურმა გემოვნებამ. მაგალითად, მეფე [[ალფონსო III (ასტურია)|ალფონსო III]]-მ საკუთარი ვაჟი განათლების მისაღებად სარაგოსაში, [[ბანუ კასი|ბანუ კასის]] სასახლეში გაგზავნა<ref>[https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=6975376 Promotores, clasicismo y estilo en el arte mozárabe leonés]</ref>. მოსარაბული სტილი აერთიანებდა ქრისტიანულ ჩრდილოეთსა და მუსლიმურ სამხრეთს - ტრადიციებს, რომლებიც, მიუხედავად პოლიტიკური და რელიგიური განსხვავებებისა, საერთო ხმელთაშუა ზღვის კლასიკური ფესვების მატარებელი იყო. თანამედროვე ხალხის წარმოდგენაში ეს ხელოვნება განიხილებოდა, როგორც ერთიანი კულტურული სისტემის ნაწილი და არა როგორც დაპირისპირებული მიმდინარეობები. სტილი გამოირჩეოდა ფორმათა მრავალფეროვნებით და ორიგინალურობით, რაც მას უნიკალურობას ანიჭებდა ევროპული რომანამდელი ხელოვნების საერთო კონტექსტში. არქიტექტურულ ელემენტებს შორის გამოირჩეოდა თაღები, გუმბათები, კაპიტელები, რელიეფები და „რომაული“ კედლის მხატვრობის ანდალუსიური სტილი<ref>[https://buleria.unileon.es/handle/10612/11602 Santiago de Peñalba y los influjos Hispano-Musulmanes]</ref>. tummg8iw7iylzcfn3j0mxly8ikh379h 4828557 4828536 2025-07-08T11:49:29Z Sunlight35 98738 /* აღწერა */ 4828557 wikitext text/x-wiki '''მოსარაბული ხელოვნება''' — ადრეული შუა საუკუნეების მხატვრული სტილია, რომელიც ალ-ანდალუსსა და ლეონის სამეფოში წარმოიშვა. ტერმინი მომდინარეობს სიტყვიდან „<nowiki/>[[მოსარაბები|მოსარაბი]]<nowiki/>“ (მუსტაარაბი — „არაბიზებული“), რაც აღნიშნავს იმ ქრისტიანებს, რომლებიც ცხოვრობდნენ მუსლიმური მმართველობის ქვეშ და ასახავდა მათ კულტურულ სინთეზს. ხელოვნება განვითარდა იმ პერიოდში, რომელიც დაიწყო [[პირენეს ნახევარკუნძული|პირენეს ნახევარკუნძულის]] არაბულ-ისლამური დაპყრობით და XI საუკუნის ბოლომდე გაგრძელდა. მოსარაბული ხელოვნების განვითარება ხასიათდებოდა ქრისტიანული, მუსლიმური და ებრაული კულტურების თანაარსებობის კონტექსტში და მკვეთრად გამოხატავდა მუსლიმური ხალიფატის მხატვრულ გავლენებს. აღნიშნულ სტილს ასევე მოიხსენიებენ როგორც ლეონურ ხელოვნებას ან რეპოპულაციის ხელოვნებას. == აღწერა == მოსარაბული ხელოვნება არის ჰიბრიდული და მრავალფეროვანი მხატვრული ფორმა, რომელიც [[IX საუკუნე|IX]]-[[X საუკუნე|X]] საუკუნეებში აყვავდა. ის აერთიანებდა ანდალუსიურ გავლენებს ვესტგოთურ ტრადიციებთან და ბიზანტიური წარმოშობის ელემენტებთან<ref name=":0">[https://revistaselectronicas.ujaen.es/index.php/ATM/article/view/3670 Talleres escultóricos itinerantes en el Altomedievo hispano: el llamado ‘Grupo Mozárabe Leonés’]</ref>. ლეონის ფერდობზე, მდინარეებს დუეროს, ესლას, სეასა და პისუერგას შორის, აღმოცენდა სხვადასხვა ტიპის რელიგიური ნაგებობები — დაწყებული უბრალო, ერთნავიანი ეკლესიებით მართკუთხა აფსიდებით, დასრულებული რთული სამონასტრო არქიტექტურით, როგორიცაა: სან სებრიან დე მაზოტე, სანტა მარია დე ვამბა, სანტიაგო დე პენიალბა, სან მიგელ დე ესკალადა და სხვა. ამ პერიოდის მხატვრული მოღვაწეობის წამყვანები იყვნენ ლეონის სამეფო ელიტის წარმომადგენლები: მონარქი, სამეფო გარემოს საერო და საეკლესიო პირები, მათ შორის — ასტორგის ეპისკოპოსი გენადიო და გალისიელი დიდგვაროვანი რუდესინდი სელანოვადან. ქრისტიანულ ჩრდილოეთთან მათი კავშირების მიუხედავად, მათზე ზეგავლენა მოახდინა ანდალუსიურმა გემოვნებამ. მაგალითად, მეფე [[ალფონსო III (ასტურია)|ალფონსო III]]-მ საკუთარი ვაჟი განათლების მისაღებად სარაგოსაში, [[ბანუ კასი|ბანუ კასის]] სასახლეში გაგზავნა<ref>[https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=6975376 Promotores, clasicismo y estilo en el arte mozárabe leonés]</ref>. მოსარაბული სტილი აერთიანებდა ქრისტიანულ ჩრდილოეთსა და მუსლიმურ სამხრეთს - ტრადიციებს, რომლებიც, მიუხედავად პოლიტიკური და რელიგიური განსხვავებებისა, საერთო ხმელთაშუა ზღვის კლასიკური ფესვების მატარებელი იყო. თანამედროვე ხალხის წარმოდგენაში ეს ხელოვნება განიხილებოდა, როგორც ერთიანი კულტურული სისტემის ნაწილი და არა როგორც დაპირისპირებული მიმდინარეობები. სტილი გამოირჩეოდა ფორმათა მრავალფეროვნებით და ორიგინალურობით, რაც მას უნიკალურობას ანიჭებდა ევროპული რომანამდელი ხელოვნების საერთო კონტექსტში. არქიტექტურულ ელემენტებს შორის გამოირჩეოდა თაღები, გუმბათები, კაპიტელები, რელიეფები და „რომაული“ კედლის მხატვრობის ანდალუსიური სტილი<ref>[https://buleria.unileon.es/handle/10612/11602 Santiago de Peñalba y los influjos Hispano-Musulmanes]</ref>. == არქიტექტურა და კულტურული მიგრაცია == მუსლიმური მმართველობის ქვეშ მოსარაბები ზოგჯერ იყენებდნენ ძველ ვესტგოთურ ტაძრებს, რადგან ახალი ეკლესიების აშენება ხშირად შეზღუდული იყო. ქრისტიანულ-მუსლიმური ზოლის დუეროს აუზისკენ გადანაცვლებამ გამოიწვია ახალი შენობების აშენება და რეპოპულაციისთვის საჭირო რესურსების თავმოყრა. როცა მუსლიმურ ანდალუსიაში ცხოვრება გაძნელდა, მოსარაბები გადავიდნენ ჩრდილოეთის ქრისტიანულ სამეფოებში, სადაც მათმა კულტურამ ახალი ელემენტებით გაამდიდრა ადგილობრივი ხელოვნება. არსებობს მოსარაბული ეკლესიების სპეციფიური ჯგუფი, რომლებიც მიეკუთვნებიან ლეონის სამეფოსთვის დამახასიათებელ შერწყმულ ხელოვნებას. სავარაუდოდ, ეს ნაგებობები მულადების — ქრისტიანობაზე მოქცეული მუსლიმების — მიერაა აგებული. მათ შორის გამოირჩევიან სანტიაგო დე პენიალბა და სან მიგელ დე ესკალადა, რომლებიც მიჩნეულია ლეონის სასაზღვრო ზონის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს მხატვრულ მიღწევებად მე-10 საუკუნეში<ref name=":0" />. == მოსარაბული ლიტერატურა == მოსარაბული ლიტერატურის უმთავრეს შემადგენელს რელიგიური ტექსტები წარმოადგენს. ლიტერატურული მემკვიდრეობა მდიდარია გაფორმებული ხელნაწერებითა და მინიატურებით, რომელთა მაღალი ხარისხი და ორიგინალურობა ბეატუს ლიებანელის, ბეატუს ფაკუნდუსელისა და ბეატუს ტაბარელის მიერ შექმნილ „აპოკალიფსისის კომენტარებში“ აისახება, ასევე ლეონის საკათედრო ტაძრის მოსარაბულ ანტიფონარში, რომელიც გამოირჩევა მუსიკალური და ლიტურგიკული მრავალფეროვნებით. მოსარაბული ლიტერატურული ცენტრები მნიშვნელოვანწილად კონცენტრირებული იყო [[ტოლედო|ტოლედოსა]] და [[კორდობა (ესპანეთი)|კორდობაში]]. კორდობიდან იყო წარმოშობით აბატი სპერაინდეო, რომელმაც დაწერა აპოლოგეტიკური ტექსტი მუჰამედის წინააღმდეგ, რაც ასახავს იმდროინდელ თეოლოგიურ დაპირისპირებებს. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ფილოსოფიური კვლევების ისტორიაში აბატ სანსონის აპოლოგეტიკა, რომელიც წარმოგვიჩენს მოსარაბული ინტელექტუალური ცხოვრების სიმაღლეს იმპერიული ისლამური მმართველობის პირობებში. == სქოლიო == <references /> [[კატეგორია:ესპანეთის ხელოვნება]] o7ft5thuzr3puak108exas403fcvrbx 4828567 4828557 2025-07-08T11:57:44Z Sunlight35 98738 /* მოსარაბული ლიტერატურა */ 4828567 wikitext text/x-wiki '''მოსარაბული ხელოვნება''' — ადრეული შუა საუკუნეების მხატვრული სტილია, რომელიც ალ-ანდალუსსა და ლეონის სამეფოში წარმოიშვა. ტერმინი მომდინარეობს სიტყვიდან „<nowiki/>[[მოსარაბები|მოსარაბი]]<nowiki/>“ (მუსტაარაბი — „არაბიზებული“), რაც აღნიშნავს იმ ქრისტიანებს, რომლებიც ცხოვრობდნენ მუსლიმური მმართველობის ქვეშ და ასახავდა მათ კულტურულ სინთეზს. ხელოვნება განვითარდა იმ პერიოდში, რომელიც დაიწყო [[პირენეს ნახევარკუნძული|პირენეს ნახევარკუნძულის]] არაბულ-ისლამური დაპყრობით და XI საუკუნის ბოლომდე გაგრძელდა. მოსარაბული ხელოვნების განვითარება ხასიათდებოდა ქრისტიანული, მუსლიმური და ებრაული კულტურების თანაარსებობის კონტექსტში და მკვეთრად გამოხატავდა მუსლიმური ხალიფატის მხატვრულ გავლენებს. აღნიშნულ სტილს ასევე მოიხსენიებენ როგორც ლეონურ ხელოვნებას ან რეპოპულაციის ხელოვნებას. == აღწერა == მოსარაბული ხელოვნება არის ჰიბრიდული და მრავალფეროვანი მხატვრული ფორმა, რომელიც [[IX საუკუნე|IX]]-[[X საუკუნე|X]] საუკუნეებში აყვავდა. ის აერთიანებდა ანდალუსიურ გავლენებს ვესტგოთურ ტრადიციებთან და ბიზანტიური წარმოშობის ელემენტებთან<ref name=":0">[https://revistaselectronicas.ujaen.es/index.php/ATM/article/view/3670 Talleres escultóricos itinerantes en el Altomedievo hispano: el llamado ‘Grupo Mozárabe Leonés’]</ref>. ლეონის ფერდობზე, მდინარეებს დუეროს, ესლას, სეასა და პისუერგას შორის, აღმოცენდა სხვადასხვა ტიპის რელიგიური ნაგებობები — დაწყებული უბრალო, ერთნავიანი ეკლესიებით მართკუთხა აფსიდებით, დასრულებული რთული სამონასტრო არქიტექტურით, როგორიცაა: სან სებრიან დე მაზოტე, სანტა მარია დე ვამბა, სანტიაგო დე პენიალბა, სან მიგელ დე ესკალადა და სხვა. ამ პერიოდის მხატვრული მოღვაწეობის წამყვანები იყვნენ ლეონის სამეფო ელიტის წარმომადგენლები: მონარქი, სამეფო გარემოს საერო და საეკლესიო პირები, მათ შორის — ასტორგის ეპისკოპოსი გენადიო და გალისიელი დიდგვაროვანი რუდესინდი სელანოვადან. ქრისტიანულ ჩრდილოეთთან მათი კავშირების მიუხედავად, მათზე ზეგავლენა მოახდინა ანდალუსიურმა გემოვნებამ. მაგალითად, მეფე [[ალფონსო III (ასტურია)|ალფონსო III]]-მ საკუთარი ვაჟი განათლების მისაღებად სარაგოსაში, [[ბანუ კასი|ბანუ კასის]] სასახლეში გაგზავნა<ref>[https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=6975376 Promotores, clasicismo y estilo en el arte mozárabe leonés]</ref>. მოსარაბული სტილი აერთიანებდა ქრისტიანულ ჩრდილოეთსა და მუსლიმურ სამხრეთს - ტრადიციებს, რომლებიც, მიუხედავად პოლიტიკური და რელიგიური განსხვავებებისა, საერთო ხმელთაშუა ზღვის კლასიკური ფესვების მატარებელი იყო. თანამედროვე ხალხის წარმოდგენაში ეს ხელოვნება განიხილებოდა, როგორც ერთიანი კულტურული სისტემის ნაწილი და არა როგორც დაპირისპირებული მიმდინარეობები. სტილი გამოირჩეოდა ფორმათა მრავალფეროვნებით და ორიგინალურობით, რაც მას უნიკალურობას ანიჭებდა ევროპული რომანამდელი ხელოვნების საერთო კონტექსტში. არქიტექტურულ ელემენტებს შორის გამოირჩეოდა თაღები, გუმბათები, კაპიტელები, რელიეფები და „რომაული“ კედლის მხატვრობის ანდალუსიური სტილი<ref>[https://buleria.unileon.es/handle/10612/11602 Santiago de Peñalba y los influjos Hispano-Musulmanes]</ref>. == არქიტექტურა და კულტურული მიგრაცია == მუსლიმური მმართველობის ქვეშ მოსარაბები ზოგჯერ იყენებდნენ ძველ ვესტგოთურ ტაძრებს, რადგან ახალი ეკლესიების აშენება ხშირად შეზღუდული იყო. ქრისტიანულ-მუსლიმური ზოლის დუეროს აუზისკენ გადანაცვლებამ გამოიწვია ახალი შენობების აშენება და რეპოპულაციისთვის საჭირო რესურსების თავმოყრა. როცა მუსლიმურ ანდალუსიაში ცხოვრება გაძნელდა, მოსარაბები გადავიდნენ ჩრდილოეთის ქრისტიანულ სამეფოებში, სადაც მათმა კულტურამ ახალი ელემენტებით გაამდიდრა ადგილობრივი ხელოვნება. არსებობს მოსარაბული ეკლესიების სპეციფიური ჯგუფი, რომლებიც მიეკუთვნებიან ლეონის სამეფოსთვის დამახასიათებელ შერწყმულ ხელოვნებას. სავარაუდოდ, ეს ნაგებობები მულადების — ქრისტიანობაზე მოქცეული მუსლიმების — მიერაა აგებული. მათ შორის გამოირჩევიან სანტიაგო დე პენიალბა და სან მიგელ დე ესკალადა, რომლებიც მიჩნეულია ლეონის სასაზღვრო ზონის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს მხატვრულ მიღწევებად მე-10 საუკუნეში<ref name=":0" />. == მოსარაბული ლიტერატურა == მოსარაბული ლიტერატურის უმთავრეს შემადგენელს რელიგიური ტექსტები წარმოადგენს. ლიტერატურული მემკვიდრეობა მდიდარია გაფორმებული ხელნაწერებითა და მინიატურებით, რომელთა მაღალი ხარისხი და ორიგინალურობა ბეატუს ლიებანელის, ბეატუს ფაკუნდუსელისა და ბეატუს ტაბარელის მიერ შექმნილ „აპოკალიფსისის კომენტარებში“ აისახება, ასევე ლეონის საკათედრო ტაძრის მოსარაბულ ანტიფონარში, რომელიც გამოირჩევა მუსიკალური და ლიტურგიკული მრავალფეროვნებით. მოსარაბული ლიტერატურული ცენტრები მნიშვნელოვანწილად კონცენტრირებული იყო [[ტოლედო|ტოლედოსა]] და [[კორდობა (ესპანეთი)|კორდობაში]]. კორდობიდან იყო წარმოშობით აბატი სპერაინდეო, რომელმაც დაწერა აპოლოგეტიკური ტექსტი მუჰამედის წინააღმდეგ, რაც ასახავს იმდროინდელ თეოლოგიურ დაპირისპირებებს. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ფილოსოფიური კვლევების ისტორიაში აბატ სანსონის აპოლოგეტიკა, რომელიც წარმოგვიჩენს მოსარაბული ინტელექტუალური ცხოვრების სიმაღლეს იმპერიული ისლამური მმართველობის პირობებში. == მოსარაბული არქიტექტურა == მოსარაბული არქიტექტურა წარმოადგენს სხვადასხვა წარმოშობის არქიტექტურული ელემენტების სინთეზს, რაც ერთმნიშვნელოვან კლასიფიკაციას ართულებს. მისი ნაგებობები ხშირად აერთიანებს პალეოქრისტიანულ, ვესტგოთურ, ასტურიულ და ზოგ შემთხვევაში მუსლიმურ ელემენტებს. ძირითადი მახასიათებლებია: სამშენებლო ტექნოლოგიების მაღალი დონე, განსაკუთრებით გრძივი და განიერი ქვის ფილების გამოყენება; გარე დეკორაციის მინიმალიზმი ან სრულად არქონა; სართულის გეგმების მრავალფეროვნება, მცირე მასშტაბის ნაგებობებითა და გუმბათოვანი სივრცეებით; ნალისებრი თაღების გამოყენება, რომელთა დახრილობაც შეესაბამება რადიუსის დაახლოებით ორ მესამედს; ალფისის სტრუქტურული დეტალის ინტეგრაცია თაღების გარშემო; საყრდენ სვეტებზე კორინთული კაპიტელების გამოყენება, რომელიც მორთულია სტილიზებული მცენარეული ორნამენტით; კარნიზების გამოყოფა შენობის პერიმეტრზე, რომლებიც ეყრდნობა წილოვანი თაღების სისტემას. ალ-ანდალუსის მუსლიმურ მმართველობაში მოქცეულ ტერიტორიებზე მოსარაბული ტაძრების არქიტექტურული მტკიცებულება საკმაოდ მწირია. განსაკუთრებულად აღსანიშნავია ბობასტრო — კლდეში არსებული ტაძრები, რომლებიც მდებარეობს არდალესში, [[მალაგის პროვინცია|მალაგის პროვინციაში]]. ეს უნიკალური ანკლავი IX საუკუნეში ომარ იბნ ჰაფსუნის აჯანყების დროს წარმოადგენდა როგორც რელიგიურ, ასევე თავდაცვით კომპლექსს. ომარ იბნ ჰაფსუნი იყო ლიდერი, რომელმაც ქრისტიანობა მიიღო და დაუპირისპირდა [[კორდოვის საამირო|კორდობას საამიროს]]. ბობასტროში, თავისი ლიტურგიული ფუნქციის გარდა, სიმბოლურად ეწინააღმდეგებოდა ისლამურ ძალაუფლებას, რაც ამ ადგილს განსაკუთრებულ კულტურულ და ისტორიულ მნიშვნელობას ანიჭებს. მისი ნაგებობები ასახავენ მუსლიმური დომინაციის ქვეშ არსებული ქრისტიანული საზოგადოების არქიტექტურულ პასუხს. დღესდღეობით, მუსლიმური ტერიტორიებიდან მოსარაბული არქიტექტურის მხოლოდ ორი ცნობილი ნიმუშია შემორჩენილი: ბობასტროს ეკლესია — კლდეში გამოკვეთილი ტაძარი და სანტა მარია დე მელკესის ეკლესია, ტოლედოს პროვინციაში. == სქოლიო == <references /> [[კატეგორია:ესპანეთის ხელოვნება]] dyk1vh9v7m5295aal4i7b03tr77xaep 0 592527 4828519 2025-07-08T11:14:57Z AkakiBalanchivadze 92095 შექმნილია გვერდის თარგმნით „[[:en:Special:Redirect/revision/1298601852|Western European and Others Group]]“ 4828519 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|Permanent member of the [[United Nations Security Council]]}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|Represented by [[West Germany]] until 1990. [[East Germany]] was part of the [[Eastern European Group]] 1973–1990.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|While geographically located in [[Asia]], Israel has participated in WEOG since 2000}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|Turkey is a member of both WEOG and the Asian Group, but for voting purposes is only part of WEOG.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა.{{ფაქტი}}. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite act|type=Resolution|index=H.RES.615|date=30 April 2004|legislature=[[United States House of Representatives]]|title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations|url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|Asia and Africa did not split into two different groups until 1963 ''de facto'', and until 1971 ''de jure''.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] [[კატეგორია:Pages with unreviewed translations]] gc7a7wf8kmyki4b08v6odxzevowjei2 4828520 4828519 2025-07-08T11:15:50Z AkakiBalanchivadze 92095 /* შენიშვნები */ 4828520 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|Permanent member of the [[United Nations Security Council]]}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|Represented by [[West Germany]] until 1990. [[East Germany]] was part of the [[Eastern European Group]] 1973–1990.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|While geographically located in [[Asia]], Israel has participated in WEOG since 2000}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|Turkey is a member of both WEOG and the Asian Group, but for voting purposes is only part of WEOG.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა.{{ფაქტი}}. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite act|type=Resolution|index=H.RES.615|date=30 April 2004|legislature=[[United States House of Representatives]]|title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations|url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|Asia and Africa did not split into two different groups until 1963 ''de facto'', and until 1971 ''de jure''.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნები}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] 86jyxpvc0dn4jrkjubm29991tor1720 4828522 4828520 2025-07-08T11:16:43Z AkakiBalanchivadze 92095 /* შენიშვნები */ 4828522 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|Permanent member of the [[United Nations Security Council]]}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|Represented by [[West Germany]] until 1990. [[East Germany]] was part of the [[Eastern European Group]] 1973–1990.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|While geographically located in [[Asia]], Israel has participated in WEOG since 2000}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|Turkey is a member of both WEOG and the Asian Group, but for voting purposes is only part of WEOG.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა.{{ფაქტი}}. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite act|type=Resolution|index=H.RES.615|date=30 April 2004|legislature=[[United States House of Representatives]]|title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations|url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|Asia and Africa did not split into two different groups until 1963 ''de facto'', and until 1971 ''de jure''.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] ilys3b94h2k5cmuh9rzlf0t0ignleth 4828525 4828522 2025-07-08T11:17:25Z AkakiBalanchivadze 92095 /* გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა */ 4828525 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|Permanent member of the [[United Nations Security Council]]}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|Represented by [[West Germany]] until 1990. [[East Germany]] was part of the [[Eastern European Group]] 1973–1990.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|While geographically located in [[Asia]], Israel has participated in WEOG since 2000}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|Turkey is a member of both WEOG and the Asian Group, but for voting purposes is only part of WEOG.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა.{{ფაქტი}}. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite act|type=Resolution|index=H.RES.615|date=30 April 2004|legislature=[[United States House of Representatives]]|title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations|url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! Year Elected !! Session !! Name of President !! Country !! Note |- | 1965 || 20th || [[Amintore Fanfani]]|| {{flag|Italy}} || |- | 1970 || 25th || [[Edvard Hambro]] || {{flag|Norway}} || |- | 1975 || 30th || [[Gaston Thorn]] || {{flag|Luxembourg}} || |- | 1980 || 35th || [[Rüdiger von Wechmar]] || {{flag|West Germany|name=Federal Republic of Germany}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | 1985 || 40th || [[Jaime de Piniés]] || {{flag|Spain}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | 1990 || 45th || [[Guido de Marco]] || {{flag|Malta}} || |- | 1995 || 50th || [[Diogo de Freitas do Amaral]] || {{flag|Portugal}} || |- | 2000 || 55th || [[Harri Holkeri]] || {{flag|Finland}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | 2005 || 60th || [[Jan Eliasson]] || {{flag|Sweden}} || |- | 2010 || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || [[Joseph Deiss]] || {{flag|Switzerland}} || |- | 2015 || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || [[Mogens Lykketoft]] || {{flag|Denmark}} || |- | 2020 || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || [[Volkan Bozkır]] || {{flag|Turkey}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | 2025 || 80th || TBD || TBD || |- | 2030 || 85th || TBD || TBD || |- | 2035 || 90th || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|Asia and Africa did not split into two different groups until 1963 ''de facto'', and until 1971 ''de jure''.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] rhn1sbprp13wnggzuubk7k18l5k4nr3 4828527 4828525 2025-07-08T11:23:59Z AkakiBalanchivadze 92095 /* წევრი სახელმწიფოები */ 4828527 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|Permanent member of the [[United Nations Security Council]]}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|Represented by [[West Germany]] until 1990. [[East Germany]] was part of the [[Eastern European Group]] 1973–1990.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|While geographically located in [[Asia]], Israel has participated in WEOG since 2000}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|Turkey is a member of both WEOG and the Asian Group, but for voting purposes is only part of WEOG.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა.{{ფაქტი}}. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite act|type=Resolution|index=H.RES.615|date=30 April 2004|legislature=[[United States House of Representatives]]|title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations|url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! Year Elected !! Session !! Name of President !! Country !! Note |- | 1965 || 20th || [[Amintore Fanfani]]|| {{flag|Italy}} || |- | 1970 || 25th || [[Edvard Hambro]] || {{flag|Norway}} || |- | 1975 || 30th || [[Gaston Thorn]] || {{flag|Luxembourg}} || |- | 1980 || 35th || [[Rüdiger von Wechmar]] || {{flag|West Germany|name=Federal Republic of Germany}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | 1985 || 40th || [[Jaime de Piniés]] || {{flag|Spain}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | 1990 || 45th || [[Guido de Marco]] || {{flag|Malta}} || |- | 1995 || 50th || [[Diogo de Freitas do Amaral]] || {{flag|Portugal}} || |- | 2000 || 55th || [[Harri Holkeri]] || {{flag|Finland}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | 2005 || 60th || [[Jan Eliasson]] || {{flag|Sweden}} || |- | 2010 || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || [[Joseph Deiss]] || {{flag|Switzerland}} || |- | 2015 || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || [[Mogens Lykketoft]] || {{flag|Denmark}} || |- | 2020 || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || [[Volkan Bozkır]] || {{flag|Turkey}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | 2025 || 80th || TBD || TBD || |- | 2030 || 85th || TBD || TBD || |- | 2035 || 90th || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|Asia and Africa did not split into two different groups until 1963 ''de facto'', and until 1971 ''de jure''.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] 5t0neebwkc38o3zo4clg8i7k88835ux 4828528 4828527 2025-07-08T11:25:12Z AkakiBalanchivadze 92095 /* დამკვირვებელი ქვეყნები */ 4828528 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|Permanent member of the [[United Nations Security Council]]}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|Represented by [[West Germany]] until 1990. [[East Germany]] was part of the [[Eastern European Group]] 1973–1990.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|While geographically located in [[Asia]], Israel has participated in WEOG since 2000}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|Turkey is a member of both WEOG and the Asian Group, but for voting purposes is only part of WEOG.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა.{{ფაქტი}}. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite act|type=Resolution|index=H.RES.615|date=30 April 2004|legislature=[[United States House of Representatives]]|title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations|url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! Year Elected !! Session !! Name of President !! Country !! Note |- | 1965 || 20th || [[Amintore Fanfani]]|| {{flag|Italy}} || |- | 1970 || 25th || [[Edvard Hambro]] || {{flag|Norway}} || |- | 1975 || 30th || [[Gaston Thorn]] || {{flag|Luxembourg}} || |- | 1980 || 35th || [[Rüdiger von Wechmar]] || {{flag|West Germany|name=Federal Republic of Germany}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | 1985 || 40th || [[Jaime de Piniés]] || {{flag|Spain}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | 1990 || 45th || [[Guido de Marco]] || {{flag|Malta}} || |- | 1995 || 50th || [[Diogo de Freitas do Amaral]] || {{flag|Portugal}} || |- | 2000 || 55th || [[Harri Holkeri]] || {{flag|Finland}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | 2005 || 60th || [[Jan Eliasson]] || {{flag|Sweden}} || |- | 2010 || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || [[Joseph Deiss]] || {{flag|Switzerland}} || |- | 2015 || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || [[Mogens Lykketoft]] || {{flag|Denmark}} || |- | 2020 || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || [[Volkan Bozkır]] || {{flag|Turkey}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | 2025 || 80th || TBD || TBD || |- | 2030 || 85th || TBD || TBD || |- | 2035 || 90th || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|Asia and Africa did not split into two different groups until 1963 ''de facto'', and until 1971 ''de jure''.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] pfj8wuw9qha2zfbm0bdf4e7yvbxtw3m 4828529 4828528 2025-07-08T11:25:33Z AkakiBalanchivadze 92095 /* წევრი სახელმწიფოები */ 4828529 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|Permanent member of the [[United Nations Security Council]]}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|Represented by [[West Germany]] until 1990. [[East Germany]] was part of the [[Eastern European Group]] 1973–1990.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|While geographically located in [[Asia]], Israel has participated in WEOG since 2000}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|Turkey is a member of both WEOG and the Asian Group, but for voting purposes is only part of WEOG.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა.{{ფაქტი}}. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite act|type=Resolution|index=H.RES.615|date=30 April 2004|legislature=[[United States House of Representatives]]|title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations|url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! Year Elected !! Session !! Name of President !! Country !! Note |- | 1965 || 20th || [[Amintore Fanfani]]|| {{flag|Italy}} || |- | 1970 || 25th || [[Edvard Hambro]] || {{flag|Norway}} || |- | 1975 || 30th || [[Gaston Thorn]] || {{flag|Luxembourg}} || |- | 1980 || 35th || [[Rüdiger von Wechmar]] || {{flag|West Germany|name=Federal Republic of Germany}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | 1985 || 40th || [[Jaime de Piniés]] || {{flag|Spain}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | 1990 || 45th || [[Guido de Marco]] || {{flag|Malta}} || |- | 1995 || 50th || [[Diogo de Freitas do Amaral]] || {{flag|Portugal}} || |- | 2000 || 55th || [[Harri Holkeri]] || {{flag|Finland}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | 2005 || 60th || [[Jan Eliasson]] || {{flag|Sweden}} || |- | 2010 || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || [[Joseph Deiss]] || {{flag|Switzerland}} || |- | 2015 || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || [[Mogens Lykketoft]] || {{flag|Denmark}} || |- | 2020 || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || [[Volkan Bozkır]] || {{flag|Turkey}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | 2025 || 80th || TBD || TBD || |- | 2030 || 85th || TBD || TBD || |- | 2035 || 90th || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|Asia and Africa did not split into two different groups until 1963 ''de facto'', and until 1971 ''de jure''.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] csag177dyotm2sa4fc4an2x78zzf7je 4828530 4828529 2025-07-08T11:26:07Z AkakiBalanchivadze 92095 /* წევრი სახელმწიფოები */ 4828530 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|Represented by [[West Germany]] until 1990. [[East Germany]] was part of the [[Eastern European Group]] 1973–1990.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|While geographically located in [[Asia]], Israel has participated in WEOG since 2000}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|Turkey is a member of both WEOG and the Asian Group, but for voting purposes is only part of WEOG.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა.{{ფაქტი}}. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite act|type=Resolution|index=H.RES.615|date=30 April 2004|legislature=[[United States House of Representatives]]|title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations|url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! Year Elected !! Session !! Name of President !! Country !! Note |- | 1965 || 20th || [[Amintore Fanfani]]|| {{flag|Italy}} || |- | 1970 || 25th || [[Edvard Hambro]] || {{flag|Norway}} || |- | 1975 || 30th || [[Gaston Thorn]] || {{flag|Luxembourg}} || |- | 1980 || 35th || [[Rüdiger von Wechmar]] || {{flag|West Germany|name=Federal Republic of Germany}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | 1985 || 40th || [[Jaime de Piniés]] || {{flag|Spain}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | 1990 || 45th || [[Guido de Marco]] || {{flag|Malta}} || |- | 1995 || 50th || [[Diogo de Freitas do Amaral]] || {{flag|Portugal}} || |- | 2000 || 55th || [[Harri Holkeri]] || {{flag|Finland}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | 2005 || 60th || [[Jan Eliasson]] || {{flag|Sweden}} || |- | 2010 || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || [[Joseph Deiss]] || {{flag|Switzerland}} || |- | 2015 || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || [[Mogens Lykketoft]] || {{flag|Denmark}} || |- | 2020 || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || [[Volkan Bozkır]] || {{flag|Turkey}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | 2025 || 80th || TBD || TBD || |- | 2030 || 85th || TBD || TBD || |- | 2035 || 90th || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|Asia and Africa did not split into two different groups until 1963 ''de facto'', and until 1971 ''de jure''.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] 40dobtcmkyepa6imiz2cob527dsydvl 4828531 4828530 2025-07-08T11:27:19Z AkakiBalanchivadze 92095 /* წევრი სახელმწიფოები */ 4828531 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|1990 წლამდე მას წარმოადგენდა დასავლეთ გერმანია. აღმოსავლეთ გერმანია 1973–1990 წლებში აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფის ნაწილი იყო.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|While geographically located in [[Asia]], Israel has participated in WEOG since 2000}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|Turkey is a member of both WEOG and the Asian Group, but for voting purposes is only part of WEOG.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა.{{ფაქტი}}. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite act|type=Resolution|index=H.RES.615|date=30 April 2004|legislature=[[United States House of Representatives]]|title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations|url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! Year Elected !! Session !! Name of President !! Country !! Note |- | 1965 || 20th || [[Amintore Fanfani]]|| {{flag|Italy}} || |- | 1970 || 25th || [[Edvard Hambro]] || {{flag|Norway}} || |- | 1975 || 30th || [[Gaston Thorn]] || {{flag|Luxembourg}} || |- | 1980 || 35th || [[Rüdiger von Wechmar]] || {{flag|West Germany|name=Federal Republic of Germany}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | 1985 || 40th || [[Jaime de Piniés]] || {{flag|Spain}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | 1990 || 45th || [[Guido de Marco]] || {{flag|Malta}} || |- | 1995 || 50th || [[Diogo de Freitas do Amaral]] || {{flag|Portugal}} || |- | 2000 || 55th || [[Harri Holkeri]] || {{flag|Finland}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | 2005 || 60th || [[Jan Eliasson]] || {{flag|Sweden}} || |- | 2010 || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || [[Joseph Deiss]] || {{flag|Switzerland}} || |- | 2015 || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || [[Mogens Lykketoft]] || {{flag|Denmark}} || |- | 2020 || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || [[Volkan Bozkır]] || {{flag|Turkey}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | 2025 || 80th || TBD || TBD || |- | 2030 || 85th || TBD || TBD || |- | 2035 || 90th || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|Asia and Africa did not split into two different groups until 1963 ''de facto'', and until 1971 ''de jure''.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] ix9vh0gisc237uupjawzlfihjpl0ly1 4828532 4828531 2025-07-08T11:28:03Z AkakiBalanchivadze 92095 /* წევრი სახელმწიფოები */ 4828532 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|1990 წლამდე მას წარმოადგენდა დასავლეთ გერმანია. აღმოსავლეთ გერმანია 1973–1990 წლებში აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფის ნაწილი იყო.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|გეოგრაფიულად [[აზია]]ში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელი WEOG-ში 2000 წლიდან მონაწილეობს.}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|Turkey is a member of both WEOG and the Asian Group, but for voting purposes is only part of WEOG.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა.{{ფაქტი}}. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite act|type=Resolution|index=H.RES.615|date=30 April 2004|legislature=[[United States House of Representatives]]|title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations|url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! Year Elected !! Session !! Name of President !! Country !! Note |- | 1965 || 20th || [[Amintore Fanfani]]|| {{flag|Italy}} || |- | 1970 || 25th || [[Edvard Hambro]] || {{flag|Norway}} || |- | 1975 || 30th || [[Gaston Thorn]] || {{flag|Luxembourg}} || |- | 1980 || 35th || [[Rüdiger von Wechmar]] || {{flag|West Germany|name=Federal Republic of Germany}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | 1985 || 40th || [[Jaime de Piniés]] || {{flag|Spain}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | 1990 || 45th || [[Guido de Marco]] || {{flag|Malta}} || |- | 1995 || 50th || [[Diogo de Freitas do Amaral]] || {{flag|Portugal}} || |- | 2000 || 55th || [[Harri Holkeri]] || {{flag|Finland}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | 2005 || 60th || [[Jan Eliasson]] || {{flag|Sweden}} || |- | 2010 || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || [[Joseph Deiss]] || {{flag|Switzerland}} || |- | 2015 || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || [[Mogens Lykketoft]] || {{flag|Denmark}} || |- | 2020 || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || [[Volkan Bozkır]] || {{flag|Turkey}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | 2025 || 80th || TBD || TBD || |- | 2030 || 85th || TBD || TBD || |- | 2035 || 90th || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|Asia and Africa did not split into two different groups until 1963 ''de facto'', and until 1971 ''de jure''.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] q8b9t4cq31g80n63xrz5nhhax9tyngf 4828534 4828532 2025-07-08T11:28:19Z AkakiBalanchivadze 92095 /* წევრი სახელმწიფოები */ 4828534 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|1990 წლამდე მას წარმოადგენდა დასავლეთ გერმანია. აღმოსავლეთ გერმანია 1973–1990 წლებში აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფის ნაწილი იყო.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|გეოგრაფიულად [[აზია]]ში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელი WEOG-ში 2000 წლიდან მონაწილეობს.}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|თურქეთი როგორც WEOG-ის, ასევე აზიური ჯგუფის წევრია, თუმცა კენჭისყრის მიზნებისთვის ის მხოლოდ WEOG-ის ნაწილია.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა.{{ფაქტი}}. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite act|type=Resolution|index=H.RES.615|date=30 April 2004|legislature=[[United States House of Representatives]]|title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations|url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! Year Elected !! Session !! Name of President !! Country !! Note |- | 1965 || 20th || [[Amintore Fanfani]]|| {{flag|Italy}} || |- | 1970 || 25th || [[Edvard Hambro]] || {{flag|Norway}} || |- | 1975 || 30th || [[Gaston Thorn]] || {{flag|Luxembourg}} || |- | 1980 || 35th || [[Rüdiger von Wechmar]] || {{flag|West Germany|name=Federal Republic of Germany}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | 1985 || 40th || [[Jaime de Piniés]] || {{flag|Spain}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | 1990 || 45th || [[Guido de Marco]] || {{flag|Malta}} || |- | 1995 || 50th || [[Diogo de Freitas do Amaral]] || {{flag|Portugal}} || |- | 2000 || 55th || [[Harri Holkeri]] || {{flag|Finland}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | 2005 || 60th || [[Jan Eliasson]] || {{flag|Sweden}} || |- | 2010 || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || [[Joseph Deiss]] || {{flag|Switzerland}} || |- | 2015 || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || [[Mogens Lykketoft]] || {{flag|Denmark}} || |- | 2020 || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || [[Volkan Bozkır]] || {{flag|Turkey}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | 2025 || 80th || TBD || TBD || |- | 2030 || 85th || TBD || TBD || |- | 2035 || 90th || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|Asia and Africa did not split into two different groups until 1963 ''de facto'', and until 1971 ''de jure''.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] 6lako1fcjafgnqein9farjqyzj64emm 4828535 4828534 2025-07-08T11:28:44Z AkakiBalanchivadze 92095 /* ისრაელი */ 4828535 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|1990 წლამდე მას წარმოადგენდა დასავლეთ გერმანია. აღმოსავლეთ გერმანია 1973–1990 წლებში აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფის ნაწილი იყო.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|გეოგრაფიულად [[აზია]]ში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელი WEOG-ში 2000 წლიდან მონაწილეობს.}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|თურქეთი როგორც WEOG-ის, ასევე აზიური ჯგუფის წევრია, თუმცა კენჭისყრის მიზნებისთვის ის მხოლოდ WEOG-ის ნაწილია.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite act|type=Resolution|index=H.RES.615|date=30 April 2004|legislature=[[United States House of Representatives]]|title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations|url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! Year Elected !! Session !! Name of President !! Country !! Note |- | 1965 || 20th || [[Amintore Fanfani]]|| {{flag|Italy}} || |- | 1970 || 25th || [[Edvard Hambro]] || {{flag|Norway}} || |- | 1975 || 30th || [[Gaston Thorn]] || {{flag|Luxembourg}} || |- | 1980 || 35th || [[Rüdiger von Wechmar]] || {{flag|West Germany|name=Federal Republic of Germany}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | 1985 || 40th || [[Jaime de Piniés]] || {{flag|Spain}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | 1990 || 45th || [[Guido de Marco]] || {{flag|Malta}} || |- | 1995 || 50th || [[Diogo de Freitas do Amaral]] || {{flag|Portugal}} || |- | 2000 || 55th || [[Harri Holkeri]] || {{flag|Finland}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | 2005 || 60th || [[Jan Eliasson]] || {{flag|Sweden}} || |- | 2010 || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || [[Joseph Deiss]] || {{flag|Switzerland}} || |- | 2015 || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || [[Mogens Lykketoft]] || {{flag|Denmark}} || |- | 2020 || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || [[Volkan Bozkır]] || {{flag|Turkey}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | 2025 || 80th || TBD || TBD || |- | 2030 || 85th || TBD || TBD || |- | 2035 || 90th || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|Asia and Africa did not split into two different groups until 1963 ''de facto'', and until 1971 ''de jure''.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] 28f6i95cnqf7g5hmgqjtelupd9oyf2n 4828537 4828535 2025-07-08T11:29:46Z AkakiBalanchivadze 92095 /* საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია */ 4828537 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|1990 წლამდე მას წარმოადგენდა დასავლეთ გერმანია. აღმოსავლეთ გერმანია 1973–1990 წლებში აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფის ნაწილი იყო.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|გეოგრაფიულად [[აზია]]ში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელი WEOG-ში 2000 წლიდან მონაწილეობს.}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|თურქეთი როგორც WEOG-ის, ასევე აზიური ჯგუფის წევრია, თუმცა კენჭისყრის მიზნებისთვის ის მხოლოდ WEOG-ის ნაწილია.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite act|type=Resolution|index=H.RES.615|date=30 April 2004|legislature=[[United States House of Representatives]]|title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations|url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! Year Elected !! Session !! Name of President !! Country !! Note |- | 1965 || 20th || [[Amintore Fanfani]]|| {{flag|Italy}} || |- | 1970 || 25th || [[Edvard Hambro]] || {{flag|Norway}} || |- | 1975 || 30th || [[Gaston Thorn]] || {{flag|Luxembourg}} || |- | 1980 || 35th || [[Rüdiger von Wechmar]] || {{flag|West Germany|name=Federal Republic of Germany}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | 1985 || 40th || [[Jaime de Piniés]] || {{flag|Spain}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | 1990 || 45th || [[Guido de Marco]] || {{flag|Malta}} || |- | 1995 || 50th || [[Diogo de Freitas do Amaral]] || {{flag|Portugal}} || |- | 2000 || 55th || [[Harri Holkeri]] || {{flag|Finland}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | 2005 || 60th || [[Jan Eliasson]] || {{flag|Sweden}} || |- | 2010 || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || [[Joseph Deiss]] || {{flag|Switzerland}} || |- | 2015 || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || [[Mogens Lykketoft]] || {{flag|Denmark}} || |- | 2020 || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || [[Volkan Bozkır]] || {{flag|Turkey}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | 2025 || 80th || TBD || TBD || |- | 2030 || 85th || TBD || TBD || |- | 2035 || 90th || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|აზია და აფრიკა დე ფაქტო 1963 წლამდე და დე იურე 1971 წლამდე ორ სხვადასხვა ჯგუფად არ გაყოფილა.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] iktcm1ek2fx3vpdbegp0zh19t5gcl6a 4828543 4828537 2025-07-08T11:31:10Z AkakiBalanchivadze 92095 /* ისრაელი */ 4828543 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|1990 წლამდე მას წარმოადგენდა დასავლეთ გერმანია. აღმოსავლეთ გერმანია 1973–1990 წლებში აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფის ნაწილი იყო.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|გეოგრაფიულად [[აზია]]ში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელი WEOG-ში 2000 წლიდან მონაწილეობს.}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|თურქეთი როგორც WEOG-ის, ასევე აზიური ჯგუფის წევრია, თუმცა კენჭისყრის მიზნებისთვის ის მხოლოდ WEOG-ის ნაწილია.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite act |type=Resolution |index=H.RES.615 |date=30 April 2004 |legislature=[[United States House of Representatives]] |title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations |url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! Year Elected !! Session !! Name of President !! Country !! Note |- | 1965 || 20th || [[Amintore Fanfani]]|| {{flag|Italy}} || |- | 1970 || 25th || [[Edvard Hambro]] || {{flag|Norway}} || |- | 1975 || 30th || [[Gaston Thorn]] || {{flag|Luxembourg}} || |- | 1980 || 35th || [[Rüdiger von Wechmar]] || {{flag|West Germany|name=Federal Republic of Germany}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | 1985 || 40th || [[Jaime de Piniés]] || {{flag|Spain}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | 1990 || 45th || [[Guido de Marco]] || {{flag|Malta}} || |- | 1995 || 50th || [[Diogo de Freitas do Amaral]] || {{flag|Portugal}} || |- | 2000 || 55th || [[Harri Holkeri]] || {{flag|Finland}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | 2005 || 60th || [[Jan Eliasson]] || {{flag|Sweden}} || |- | 2010 || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || [[Joseph Deiss]] || {{flag|Switzerland}} || |- | 2015 || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || [[Mogens Lykketoft]] || {{flag|Denmark}} || |- | 2020 || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || [[Volkan Bozkır]] || {{flag|Turkey}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | 2025 || 80th || TBD || TBD || |- | 2030 || 85th || TBD || TBD || |- | 2035 || 90th || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|აზია და აფრიკა დე ფაქტო 1963 წლამდე და დე იურე 1971 წლამდე ორ სხვადასხვა ჯგუფად არ გაყოფილა.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] hnyc3qq5obv5y7v5epddeuflsin5zgx 4828546 4828543 2025-07-08T11:32:21Z AkakiBalanchivadze 92095 /* ისრაელი */ 4828546 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|1990 წლამდე მას წარმოადგენდა დასავლეთ გერმანია. აღმოსავლეთ გერმანია 1973–1990 წლებში აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფის ნაწილი იყო.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|გეოგრაფიულად [[აზია]]ში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელი WEOG-ში 2000 წლიდან მონაწილეობს.}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|თურქეთი როგორც WEOG-ის, ასევე აზიური ჯგუფის წევრია, თუმცა კენჭისყრის მიზნებისთვის ის მხოლოდ WEOG-ის ნაწილია.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite web|type=Resolution |index=H.RES.615 |date=30 April 2004 |legislature=[[United States House of Representatives]] |title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations |url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! Year Elected !! Session !! Name of President !! Country !! Note |- | 1965 || 20th || [[Amintore Fanfani]]|| {{flag|Italy}} || |- | 1970 || 25th || [[Edvard Hambro]] || {{flag|Norway}} || |- | 1975 || 30th || [[Gaston Thorn]] || {{flag|Luxembourg}} || |- | 1980 || 35th || [[Rüdiger von Wechmar]] || {{flag|West Germany|name=Federal Republic of Germany}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | 1985 || 40th || [[Jaime de Piniés]] || {{flag|Spain}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | 1990 || 45th || [[Guido de Marco]] || {{flag|Malta}} || |- | 1995 || 50th || [[Diogo de Freitas do Amaral]] || {{flag|Portugal}} || |- | 2000 || 55th || [[Harri Holkeri]] || {{flag|Finland}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | 2005 || 60th || [[Jan Eliasson]] || {{flag|Sweden}} || |- | 2010 || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || [[Joseph Deiss]] || {{flag|Switzerland}} || |- | 2015 || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || [[Mogens Lykketoft]] || {{flag|Denmark}} || |- | 2020 || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || [[Volkan Bozkır]] || {{flag|Turkey}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | 2025 || 80th || TBD || TBD || |- | 2030 || 85th || TBD || TBD || |- | 2035 || 90th || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|აზია და აფრიკა დე ფაქტო 1963 წლამდე და დე იურე 1971 წლამდე ორ სხვადასხვა ჯგუფად არ გაყოფილა.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] gzmdnv2oh9xsebedb3808ujqz99asid 4828548 4828546 2025-07-08T11:34:21Z AkakiBalanchivadze 92095 /* გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა */ 4828548 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|1990 წლამდე მას წარმოადგენდა დასავლეთ გერმანია. აღმოსავლეთ გერმანია 1973–1990 წლებში აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფის ნაწილი იყო.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|გეოგრაფიულად [[აზია]]ში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელი WEOG-ში 2000 წლიდან მონაწილეობს.}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|თურქეთი როგორც WEOG-ის, ასევე აზიური ჯგუფის წევრია, თუმცა კენჭისყრის მიზნებისთვის ის მხოლოდ WEOG-ის ნაწილია.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite web|type=Resolution |index=H.RES.615 |date=30 April 2004 |legislature=[[United States House of Representatives]] |title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations |url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! არჩევის წელი !! სესია !! თავმჯდომარე !! ქვეყან !! შენიშვნა |- | 1965 || 20th || ამინტორე ფანფანი || {{flag|Italy}} || |- | 1970 || 25th || ედვარდ ჰამბრო || {{flag|Norway}} || |- | 1975 || 30th || გასტონ თორნი || {{flag|Luxembourg}} || |- | 1980 || 35th || რუდიგენ ვონ ვეხმარი || {{flag|West Germany|name=Federal Republic of Germany}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | 1985 || 40th || ხაიმე დე პინიესი || {{flag|Spain}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | 1990 || 45th || გვიდო დე მარკო || {{flag|Malta}} || |- | 1995 || 50th || [[Diogo de Freitas do Amaral]] || {{flag|Portugal}} || |- | 2000 || 55th || [[Harri Holkeri]] || {{flag|Finland}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | 2005 || 60th || [[Jan Eliasson]] || {{flag|Sweden}} || |- | 2010 || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || [[Joseph Deiss]] || {{flag|Switzerland}} || |- | 2015 || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || [[Mogens Lykketoft]] || {{flag|Denmark}} || |- | 2020 || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || [[Volkan Bozkır]] || {{flag|Turkey}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | 2025 || 80th || TBD || TBD || |- | 2030 || 85th || TBD || TBD || |- | 2035 || 90th || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|აზია და აფრიკა დე ფაქტო 1963 წლამდე და დე იურე 1971 წლამდე ორ სხვადასხვა ჯგუფად არ გაყოფილა.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] onwzlu7ul3s4pi7uotvsiokdllm0oc5 4828562 4828548 2025-07-08T11:54:25Z AkakiBalanchivadze 92095 /* გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა */ 4828562 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|1990 წლამდე მას წარმოადგენდა დასავლეთ გერმანია. აღმოსავლეთ გერმანია 1973–1990 წლებში აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფის ნაწილი იყო.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|გეოგრაფიულად [[აზია]]ში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელი WEOG-ში 2000 წლიდან მონაწილეობს.}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|თურქეთი როგორც WEOG-ის, ასევე აზიური ჯგუფის წევრია, თუმცა კენჭისყრის მიზნებისთვის ის მხოლოდ WEOG-ის ნაწილია.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite web|type=Resolution |index=H.RES.615 |date=30 April 2004 |legislature=[[United States House of Representatives]] |title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations |url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! არჩევის წელი !! სესია !! თავმჯდომარე !! ქვეყანა !! შენიშვნა |- | 1965 || 20th || ამინტორე ფანფანი || {{flag|Italy}} || |- | 1970 || 25th || ედვარდ ჰამბრო || {{flag|Norway}} || |- | 1975 || 30th || გასტონ თორნი || {{flag|Luxembourg}} || |- | 1980 || 35th || რუდიგენ ვონ ვეხმარი || {{flag|West Germany|name=Federal Republic of Germany}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | 1985 || 40th || ხაიმე დე პინიესი || {{დროშა|Spain}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | 1990 || 45th || გვიდო დე მარკო || {{დროშა|Malta}} || |- | 1995 || 50th || დიოგო დე ფრეიტას დო ამარალი || {{flag|Portugal}} || |- | 2000 || 55th || ჰარრი ჰოლკერი || {{flag|Finland}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | 2005 || 60th || იან ელიასსონი || {{flag|Sweden}} || |- | 2010 || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || ჟოზეფ დეისსი || {{flag|Switzerland}} || |- | 2015 || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || მოგენს ლიკეტოფტი || {{flag|Denmark}} || |- | 2020 || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || ვოკან ბოზქირი || {{flag|Turkey}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | 2025 || 80th || TBD || TBD || |- | 2030 || 85th || TBD || TBD || |- | 2035 || 90th || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|აზია და აფრიკა დე ფაქტო 1963 წლამდე და დე იურე 1971 წლამდე ორ სხვადასხვა ჯგუფად არ გაყოფილა.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] gqyqa2rmneymfhh17ej6a0hv34dgdbs 4828563 4828562 2025-07-08T11:55:47Z AkakiBalanchivadze 92095 /* გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა */ 4828563 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|1990 წლამდე მას წარმოადგენდა დასავლეთ გერმანია. აღმოსავლეთ გერმანია 1973–1990 წლებში აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფის ნაწილი იყო.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|გეოგრაფიულად [[აზია]]ში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელი WEOG-ში 2000 წლიდან მონაწილეობს.}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|თურქეთი როგორც WEOG-ის, ასევე აზიური ჯგუფის წევრია, თუმცა კენჭისყრის მიზნებისთვის ის მხოლოდ WEOG-ის ნაწილია.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite web|type=Resolution |index=H.RES.615 |date=30 April 2004 |legislature=[[United States House of Representatives]] |title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations |url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! არჩევის წელი !! სესია !! თავმჯდომარე !! ქვეყანა !! შენიშვნა |- | 1965 || 20-ე || ამინტორე ფანფანი || {{flag|Italy}} || |- | 1970 || 25-ე || ედვარდ ჰამბრო || {{flag|Norway}} || |- | 1975 || 30-ე || გასტონ თორნი || {{flag|Luxembourg}} || |- | 1980 || 35-ე || რუდიგენ ვონ ვეხმარი || {{flag|West Germany|name=Federal Republic of Germany}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | 1985 || მე-40 || ხაიმე დე პინიესი || {{დროშა|Spain}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | 1990 || 45-ე || გვიდო დე მარკო || {{დროშა|Malta}} || |- | 1995 || 50-ე || დიოგო დე ფრეიტას დო ამარალი || {{flag|Portugal}} || |- | 2000 || 55-ე || ჰარრი ჰოლკერი || {{flag|Finland}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | 2005 || მე-60 || იან ელიასსონი || {{flag|Sweden}} || |- | 2010 || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || ჟოზეფ დეისსი || {{flag|Switzerland}} || |- | 2015 || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || მოგენს ლიკეტოფტი || {{flag|Denmark}} || |- | 2020 || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || ვოკან ბოზქირი || {{flag|Turkey}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | 2025 || მე-80 || TBD || TBD || |- | 2030 || 85-ე || TBD || TBD || |- | 2035 || 90-ე || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|აზია და აფრიკა დე ფაქტო 1963 წლამდე და დე იურე 1971 წლამდე ორ სხვადასხვა ჯგუფად არ გაყოფილა.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] tpp8ea88u5rnyj6gbrjiivj5kqz0lbc 4828565 4828563 2025-07-08T11:57:03Z AkakiBalanchivadze 92095 /* გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა */ 4828565 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|1990 წლამდე მას წარმოადგენდა დასავლეთ გერმანია. აღმოსავლეთ გერმანია 1973–1990 წლებში აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფის ნაწილი იყო.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|გეოგრაფიულად [[აზია]]ში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელი WEOG-ში 2000 წლიდან მონაწილეობს.}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|თურქეთი როგორც WEOG-ის, ასევე აზიური ჯგუფის წევრია, თუმცა კენჭისყრის მიზნებისთვის ის მხოლოდ WEOG-ის ნაწილია.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite web|type=Resolution |index=H.RES.615 |date=30 April 2004 |legislature=[[United States House of Representatives]] |title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations |url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! არჩევის წელი !! სესია !! თავმჯდომარე !! ქვეყანა !! შენიშვნა |- | [[1965]] || მე-20 || ამინტორე ფანფანი || {{flag|Italy}} || |- | [[1970]] || 25-ე || ედვარდ ჰამბრო || {{flag|Norway}} || |- | [[1975]] || 30-ე || გასტონ თორნი || {{flag|Luxembourg}} || |- | [[1980]] || 35-ე || რუდიგენ ვონ ვეხმარი || {{flag|West Germany|name=Federal Republic of Germany}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | [[1985]] || მე-40 || ხაიმე დე პინიესი || {{დროშა|Spain}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | [[1990]] || 45-ე || გვიდო დე მარკო || {{დროშა|Malta}} || |- | [[1995]] || 50-ე || დიოგო დე ფრეიტას დო ამარალი || {{flag|Portugal}} || |- | [[2000]] || 55-ე || ჰარრი ჰოლკერი || {{flag|Finland}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | [[2005]] || მე-60 || იან ელიასსონი || {{flag|Sweden}} || |- | [[2010]] || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || ჟოზეფ დეისსი || {{flag|Switzerland}} || |- | [[2015]] || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || მოგენს ლიკეტოფტი || {{flag|Denmark}} || |- | [[2020]] || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || ვოკან ბოზქირი || {{flag|Turkey}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | [[2025]] || მე-80 || TBD || TBD || |- | [[2030]] || 85-ე || TBD || TBD || |- | [[2035]] || 90-ე || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|აზია და აფრიკა დე ფაქტო 1963 წლამდე და დე იურე 1971 წლამდე ორ სხვადასხვა ჯგუფად არ გაყოფილა.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] ji1trgxheeb353v22ut25mxmy45jy4w 4828568 4828565 2025-07-08T11:58:47Z AkakiBalanchivadze 92095 /* გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა */ 4828568 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:UN_WEOG_members.svg|მინი| WEOG-ის წევრი და დამკვირვებელი სახელმწიფოები]] '''გაეროს დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი''', ასევე ცნობილი როგორც '''WEOG''' — [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები|გაეროს ხუთი რეგიონული ჯგუფის]] ერთ-ერთი ნაწილი, რომელიც 28 წევრი სახელმწიფოსგან შედგება.<ref name="Worldatlas">{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-are-the-five-regional-groups-of-the-united-nations.html|title=What Are The Five Regional Groups of the United Nations?|author=Wanza, Serah N.|date=27 November 2017|access-date=26 February 2019}}</ref> მათი უმეტესობა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაშია]], თუმცა ამ ჯგუფში ასევე შედიან ავსტრალია, კანადა, ისრაელი, ახალი ზელანდია და თურქეთი. დამკვირვებლების სტატუსით მონაწილეობენ ამერიკის შეერთებული შტატები და წმინდა საყდარი (ვატიკანი). სხვა რეგიონული ჯგუფების მსგავსად, მას არავალდებულო ხასიათი აქვს და განიხილება რეგიონული და საერთაშორისო დონის საკითხები. გარდა ამისა, ჯგუფი მუშაობს გაეროს ორგანოებში ადგილების განაწილებაზე რეგიონიდან კანდიდატების წარდგენით.<ref name="equitable2">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{Cite book|date=2010|title=A Concise Encyclopedia of the United Nations|url=https://pdfs.semanticscholar.org/eb28/294b6dd9c49dabfbd7791f6be2b154e101cb.pdf|url-status=dead|location=Leiden|publisher=Martinus Nijhoff Publishers|pages=592–6|isbn=978-90-04-18004-8}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Götz|first1=Norbert|date=2008|title=Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations|url=https://www.academia.edu/8717657|journal=Alternatives|volume=33|issue=3|pages=359–81|doi=10.1177/030437540803300305|s2cid=145099552|access-date=13 January 2020}}</ref> სხვა რეგიონული ჯგუფების უმეტესობისგან განსხვავებით, WEOG უჩვეულოა იმით, რომ გეოგრაფია მისი წევრობის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი არ არის. მისი წევრობა გეოპოლიტიკურ მახასიათებლებს ეფუძნება, რადგან ის მდიდარი, [[განვითარებული ქვეყანა|განვითარებული]] [[ლიბერალური დემოკრატია|ლიბერალური დემოკრატიების]] „დასავლური სამყაროს“ ქვეყნებისგან შედგება. მისი წევრები ან დასავლეთ ევროპის, ან ევროპული წარმოშობის სახელმწიფოები არიან (თურქეთისა და ისრაელის გარდა). ამავდროულად, დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფი [[ნატო|ნატოს]] სამხედრო ალიანსის და/ან აშშ-ის ხელმძღვანელობით მოქმედი დასავლური სამხედრო-ეკონომიკური საზოგადოების წევრებისგან შედგება.<ref name="ISRAEL/WEOG">{{Cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/israel-and-the-weog|title=United Nations: Israel & the WEOG|date=n.d.|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise|access-date=13 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.america-times.com/speech-by-h-e-president-jose-ramos-horta-of-the-democratic-republic-of-timor-leste-at-the-77th-session-of-the-united-nations-general-assembly/|title=Speech by H.E. President José Ramos-Horta of the Democratic Republic of Timor-Leste at the 77th Session of the United Nations General Assembly|date=October 4, 2022}}</ref> == წევრობა == === წევრი სახელმწიფოები === დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფის ამჟამინდელი წევრი სახელმწიფოებია:<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref><ref name="UN Handbook2">{{cite journal|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|title=United Nations Handbook 2018–19|journal=United Nations Handbook: An Annual Guide for Those Working with and within the United Nations|url=https://www.mfat.govt.nz/assets/Handbooks/UN-Handbook-2018-19-pdf.pdf|edition=56|location=Wellington|publisher=Ministry of Foreign Affairs and Trade of New Zealand|pages=15–17|date=2018|issn=0110-1951}}</ref> {{Div col}} *{{Flagcountry|Andorra}} *{{Flagcountry|Australia}} *{{Flagcountry|Austria}} *{{Flagcountry|Belgium}} *{{Flagcountry|Canada}} *{{Flagcountry|Denmark}} *{{Flagcountry|Finland}} *{{Flagcountry|France}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} *{{Flagcountry|Germany}}{{შენიშვნა|1990 წლამდე მას წარმოადგენდა დასავლეთ გერმანია. აღმოსავლეთ გერმანია 1973–1990 წლებში აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფის ნაწილი იყო.}} *{{Flagcountry|Greece}} *{{Flagcountry|Iceland}} *{{Flagcountry|Ireland}} *{{Flagcountry|Israel}}{{შენიშვნა|გეოგრაფიულად [[აზია]]ში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელი WEOG-ში 2000 წლიდან მონაწილეობს.}} *{{Flagcountry|Italy}} *{{Flagcountry|Liechtenstein}} *{{Flagcountry|Luxembourg}} *{{Flagcountry|Malta}} *{{Flagcountry|Monaco}} *{{Flagcountry|Netherlands}} *{{Flagcountry|New Zealand}} *{{Flagcountry|Norway}} *{{Flagcountry|Portugal}} *{{Flagcountry|San Marino}} *{{Flagcountry|Spain}} *{{Flagcountry|Sweden}} *{{Flagcountry|Switzerland}} *{{Flagcountry|Turkey}}{{შენიშვნა|თურქეთი როგორც WEOG-ის, ასევე აზიური ჯგუფის წევრია, თუმცა კენჭისყრის მიზნებისთვის ის მხოლოდ WEOG-ის ნაწილია.<ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.un.org/en/model-united-nations/groups-member-states|title=Groups of Member States |website=United Nations}}</ref>}} *{{Flagcountry|United Kingdom}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} {{Div col end}} === დამკვირვებელი ქვეყნები === * {{Flagcountry|United States}}{{შენიშვნა|უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი}} ** ამერიკის შეერთებული შტატები ოფიციალურად არ არის არცერთი რეგიონალური ჯგუფის წევრი, მაგრამ WEOG-ის შეხვედრებს დამკვირვებლის სტატუსით ესწრება და საარჩევნო მიზნებისთვის ჯგუფის წევრად ითვლება.<ref name="UN GROUPS">{{Cite web|url=https://www.un.org/dgacm/en/content/regional-groups|title=Regional groups of Member States|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> * {{Flagcountry|Holy See}} ({{Flagcountry|Vatican City}}) === ისრაელი === გეოგრაფიულად აზიაში მდებარეობის მიუხედავად, ისრაელს [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფში]] გაწევრიანება სხვადასხვა არაბულმა სახელმწიფომ აუკრძალა. რეგიონალური ჯგუფის არარსებობის გამო, ისრაელი ვერ მონაწილეობდა გაეროს და მისი სააგენტოების ფარგლებში მიმდინარე პოლიტიკურ და პროფესიულ კონსულტაციებში [[1949]] წლიდან [[1999]] წლამდე პერიოდში. ასევე, მას არ შეეძლო გაეროს ინსტიტუტებში წარმომადგენლების არჩევა.<ref>{{cite web|url=http://www.israel.org/MFA/PressRoom/2000/Pages/Israel%20Accepted%20to%20WEOG.aspx|title=Israel Accepted to WEOG|date=28 May 2000|website=Israel Ministry of Foreign Affairs|publisher=State of Israel|access-date=13 January 2020}}</ref> 1964 წელს ისრაელმა WEOG-ში გაწევრიანების განაცხადი შეიტანა, თუმცა უარი მიიღო.<ref name="equitable3">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> ეს შეიცვალა [[2000]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელი ნიუ-იორკში, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის WEOG-ის დროებითი წევრი გახდა, რამაც მას საშუალება მისცა, წარედგინა კანდიდატები გაეროს გენერალური ასამბლეის სხვადასხვა ორგანოს არჩევნებში. თუმცა, ეს დროებითი წევრობა მაინც ხელს უშლიდა ისრაელს მონაწილეობა მიეღო გაეროს ოფისების ღონისძიებებში ჟენევაში, ნაირობიში, რომსა და ვენაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2000/06/01/world/israel-s-bittersweet-moment-one-step-out-of-isolation-at-un.html|title=Israel's Bittersweet Moment: One Step Out of Isolation at U.N.|date=1 June 200}}</ref> [[2004]] წლის 30 აპრილს, [[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატამ]] მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც მოუწოდებდა ისრაელის WEOG-ში სრულად ჩართვას და აშშ-ის მთავრობას ავალებდა, გაეგრძელებინა ქმედებები „გაეროში დასავლეთ ევროპისა და სხვა ქვეყნების ჯგუფში ისრაელის წევრობის გაფართოებისა და გაუმჯობესების უზრუნველსაყოფად“.<ref>{{cite web|type=Resolution |index=H.RES.615 |date=30 April 2004 |legislature=[[United States House of Representatives]] |title=Expressing the sense of the House of Representatives in support of full membership of Israel in the Western European and Others Group at the United Nations |url=https://www.congress.gov/bill/108th-congress/house-resolution/615/text}}</ref> ამას მიაღწიეს [[2004]] წლის მაისში, როდესაც ისრაელს [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]] WEOG-ის საქმიანობის მუდმივი უფლება მიენიჭა. თუმცა, ისრაელი საბოლოოდ მხოლოდ [[2013]] წლის ნოემბერში მიიწვიეს WEOG-ში.<ref>{{cite press release|last=Kerry|first=John|date=2 December 2013|title=Israel Invited To Join the Western European and Others Group (WEOG) in Geneva|url=https://geneva.usmission.gov/2013/12/03/israel-invited-to-join-the-western-european-and-others-group-weog-in-geneva/|location=Washington, DC|publisher=U.S. Mission to International Organizations in Geneva|agency=U.S. Department of State|access-date=2020-01-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.jpost.com/Diplomacy-and-Politics/Israel-invited-to-join-UNs-Western-nations-group-in-Geneva-333577|title=Israel invited to join UN's Western nations group in Geneva|last=Lazaroff|first=Tovah|date=1 December 2013|website=Jerusalem Post|access-date=13 January 2020}}</ref> == შემოთავაზებული რეფორმა == [[გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესია|გაეროს გენერალური ასამბლეის ორმოცდამეთხუთმეტე სესიის]] წინაშე გამოსვლისას, [[ნაურუ|ნაურუს]] დელეგაციის ხელმძღვანელმა, ვინჩი ნიელ კლოდუმარმა, მხარი დაუჭირა ოკეანეთის ახალი რეგიონული ჯგუფის შექმნას, რომელშიც შევიდოდნენ როგორც ავსტრალია და ახალი ზელანდია, ასევე [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების ასოციაცია|ასეანის წევრი ქვეყნები]], [[იაპონია]], [[სამხრეთი კორეა|კორეის რესპუბლიკა]] და წყნარი ოკეანის კუნძულოვანი ქვეყნები. თავის გამოსვლაში მან აღნიშნა, რომ „წყნარი ოკეანის 11 კუნძულოვანი ქვეყანა აზიურ ჯგუფში იძირება, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია... დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფში არიან ჩარჩენილები“.<ref>{{UN document|type=Official Record}}</ref> == წარმომადგენლობა == === უშიშროების საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოში]] 5 ადგილი უჭირავს, აქედან 2 არამუდმივი და 3 მუდმივი. ჯგუფიდან უშიშროების საბჭოს ამჟამინდელი წევრები არიან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/content/current-members|title=Current Members|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2018/ga12024.doc.htm|title=General Assembly Elects Belgium, Dominican Republic, Germany, Indonesia, South Africa as Non-permanent Members of Security Council|author=<!--Not stated-->|date=8 June 2018|access-date=13 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United States}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} | მუდმივი |- |{{Flagcountry|Denmark}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Greece}} | 2025 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |} === ეკონომიკური და სოციალური საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ეკონომიკურ და სოციალურ საბჭოში]] 13 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{Cite web|author=<!--Not stated-->|title=Members|url=https://ecosoc.un.org/en/about-us/members|access-date=14 April 2025|publisher=United Nations}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12153.doc.htm|title=General Assembly Elects 19 Economic and Social Council Members to Terms Beginning 1 January 2020, Adopts Resolution Commemorating Signing of United Nations Charter|author=<!--Not stated-->|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library|title=Research Guides: UN Membership: UN Economic and Social Council Membership|url=https://research.un.org/en/unmembers/ecosocmembers|access-date=2025-04-14}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|Sweden}} | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="5" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Liechtenstein}} |- |{{Flagcountry|Spain}} |- |{{Flagcountry|Turkey}} |- |{{Flagcountry|United Kingdom}} |- |{{Flagcountry|Australia}} | rowspan="7" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Austria}} |- |{{Flagcountry|Canada}} |- |{{Flagcountry|Finland}} |- |{{Flagcountry|Italy}} |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{Flagcountry|Switzerland}} |} === ადამიანის უფლებათა საბჭო === დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს გაერთიანებული ერების ადამიანის უფლებათა საბჭოში 7 ადგილი უჭირავს. ეკონომიკური და სოციალური საბჭოს ამჟამინდელი წევრები ჯგუფიდან არიან:<ref>{{cite web|url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/HRC/Pages/MembersByGroup.aspx|title=Current Membership of the Human Rights Council, 1 January - 31 December 2019 by regional groups|author=<!--Not stated-->|date=n.d.|website=United Nations Human Rights Council|publisher=United Nations|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.un.org/press/en/2019/ga12204.doc.htm|title=General Assembly Elects 14 Member States to Human Rights Council, Appoints New Under-Secretary-General for Internal Oversight Services|author=<!--Not stated-->|date=17 October 2019|website=United Nations Meetings Coverage & Press Releases|publisher=United Nations|access-date=1 January 2020}}</ref> {| class="wikitable" !ქვეყანა ! ტერმინი |- |{{Flagcountry|France}} | rowspan="2" | 2024 წლის 1 იანვარი – 2026 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Netherlands}} |- |{{დროშა|Iceland}} | rowspan="3" | 2025 წლის 1 იანვარი – 2027 წლის 31 დეკემბერი |- |{{დროშა|Spain}} |- |{{დროშა|Switzerland}} |- |{{Flagcountry|Belgium}} | rowspan="2" | 2023 წლის 1 იანვარი – 2025 წლის 31 დეკემბერი |- |{{Flagcountry|Germany}} |} === გენერალური ასამბლეის თავმჯდომარეობა === ყოველ ხუთ წელიწადში ერთხელ, 0-ით და 5-ით დამთავრებულ წლებში, დასავლეთ ევროპისა და სხვა სახელმწიფოების ჯგუფს უფლება აქვს აირჩიოს გენერალური ასამბლეის პრეზიდენტი. ქვემოთ მოცემულია რეგიონის პრეზიდენტების სია [[1961]] წელს მისი ოფიციალური შექმნიდან:<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/pga/79/about/past-presidents/|title=Past Presidents|publisher=United Nations|access-date=26 August 2024}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! არჩევის წელი !! სესია !! თავმჯდომარე !! ქვეყანა !! შენიშვნა |- | [[1965]] || მე-20 || ამინტორე ფანფანი || {{დროშა|იტალია}} || |- | [[1970]] || 25-ე || ედვარდ ჰამბრო || {{დროშა|ნორვეგია}} || |- | [[1975]] || 30-ე || გასტონ თორნი || {{დროშა|ლუქსემბურგი}} || |- | [[1980]] || 35-ე || რუდიგენ ვონ ვეხმარი || {{დროშა|დასავლეთ გერმანია|name=გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა}} || Also chaired the eighth emergency special session of the General Assembly |- | [[1985]] || მე-40 || ხაიმე დე პინიესი || {{დროშა|ესპანეთი}} || Also chaired the thirteenth special session of the General Assembly |- | [[1990]] || 45-ე || გვიდო დე მარკო || {{დროშა|მალტა}} || |- | [[1995]] || 50-ე || დიოგო დე ფრეიტას დო ამარალი || {{დროშა|პორტუგალია}} || |- | [[2000]] || 55-ე || ჰარრი ჰოლკერი || {{დროშა|ფინეთი}} || Also chaired the [[Tenth emergency special session of the United Nations General Assembly|tenth emergency special]], twenty-fifth special and twenty-sixth special sessions of the General Assembly |- | [[2005]] || მე-60 || იან ელიასსონი || {{დროშა|შვედეთი}} || |- | [[2010]] || [[Sixty-fifth session of the United Nations General Assembly|65th]] || ჟოზეფ დეისსი || {{დროშა|შვეიცარია}} || |- | [[2015]] || [[Seventieth session of the United Nations General Assembly|70th]] || მოგენს ლიკეტოფტი || {{დროშა|დანია}} || |- | [[2020]] || [[Seventy-fifth session of the United Nations General Assembly|75th]] || ვოკან ბოზქირი || {{დროშა|თურქეთი}} || |- | colspan="5" style="text-align: center;" | Future |- | [[2025]] || მე-80 || TBD || TBD || |- | [[2030]] || 85-ე || TBD || TBD || |- | [[2035]] || 90-ე || TBD || TBD || |} == საარჩევნო წევრობის ქრონოლოგია == {| class="wikitable" !წლები ! წევრების რაოდენობა ! შენიშვნები |- | [[1957]] | 13 | ავსტრია, ბელგია, დანია, საბერძნეთი, ისლანდია, ირლანდია, იტალია, ლუქსემბურგი, ნიდერლანდები, ნორვეგია, პორტუგალია, ესპანეთი, შვედეთი |- | [[1958]] | 14 | ავსტრალია (დე-ფაქტო) |- | [[1959]] | 15 | სამხრეთ აფრიკა (დე-ფაქტო) |- | [[1960]] | 16 | კანადა (დე-ფაქტო) |- | [[1961]] | 17 | ფინეთი |- | [[1963]] | 18 | თურქეთი |- | [[1964]] | 19 | ავსტრალია და კანადა (''დე იურე''), ახალი ზელანდია, მალტა. სამხრეთ აფრიკა ამოიღეს. |- | [[1971]] | 22 | საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები |- | [[1973]] | 23 | დასავლეთ გერმანია |- | [[1990]] | 24 | ლიხტენშტეინი, [[გერმანიის გაერთიანება (1990)|გერმანიის გაერთიანება]] |- | [[1992]] | 25 | სან-მარინო |- | [[1993]] | 27 | მონაკო, ანდორა |- | [[2000]] | 28 | ისრაელი |- | [[2002]] | 29 | შვეიცარია |} დასავლეთ ევროპისა და სხვათა ჯგუფი თავდაპირველად 1957 წელს [[გაეროს ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ჯგუფი|ლათინური ამერიკის]], [[გაეროს აზია-წყნარი ოკეანის ჯგუფი|აზიის]], [[გაეროს აფრიკის სახელმწიფოთა ჯგუფი|აფრიკისა]]{{შენიშვნა|აზია და აფრიკა დე ფაქტო 1963 წლამდე და დე იურე 1971 წლამდე ორ სხვადასხვა ჯგუფად არ გაყოფილა.}} და [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის]] ჯგუფების შექმნის შემდეგ ჩამოყალიბდა. ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა [[ავსტრალია]], სურდათ წინა [[ერთა თანამეგობრობა|ერთა თანამეგობრობის]] ჯგუფის შენარჩუნება, მაშინ როცა ისეთ სახელმწიფოებს, როგორიცაა საფრანგეთი, არ სურდათ თანამეგობრობის სახელმწიფოებთან შეხვედრა. თავდაპირველად, კანადა განიხილავდა ლათინური ამერიკის ჯგუფში განაცხადის შეტანას და მისთვის „დასავლეთ ნახევარსფეროს“ ჯგუფის დარქმევას, ხოლო ავსტრალია და ახალი ზელანდია აზიურ ჯგუფში გეგმავდნენ განაცხადის შეტანას.<ref name="equitable4">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> [[1957]]-[[1963]] წლებში კანადა, ავსტრალია, ახალი ზელანდია და სამხრეთ აფრიკა დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ WEOG-ის ადგილების მოსაპოვებლად გაეროს გენერალურ კომიტეტში, თუმცა ამავდროულად საკუთარ თავს WEOG-ის წევრებად არ აღიარებდნენ. ავსტრალიამ ადგილები [[1958]] და [[1962]] წლებში მიიღო, კანადამ [[1960]] წელს, ხოლო სამხრეთ აფრიკამ [[1959]] წელს. [[1964]] წელს დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოებმა ოფიციალურად მოიწვიეს კანადა, ავსტრალია და ახალი ზელანდია თავიანთ ჯგუფში, ხოლო უარი თქვეს ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის მოწვევაზე.<ref name="equitable5">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref> საბჭოთა კავშირის ზეწოლის ქვეშ, ფინეთი თავდაპირველად [[გაეროს აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფი|აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში]] იყო [[1960]] წლამდე. ფინეთი WEOG-ს [[1961]] წელს გადავიდა.<ref name="equitable6">{{cite report|author1=Agam, Hasmy|author2=Sam Daws|author3=Terence O'Brien|author4=Ramesh Takur|date=26 March 1999|title=What is Equitable Geographic Representation in the Twenty-First Century|url=http://archive.unu.edu/unupress/equitable.pdf|publisher=United Nations University|access-date=27 February 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovet, Jr.|first=Thomas|date=1960|title=Bloc Politics in the United Nations|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0674186545}}</ref><ref>Padelford, Norman J. "Politics and the Future of ECOSOC". ''International Organization'', vol. 15, no. 4, 1961, pp. 564–80. {{jstor|2705552}}. Accessed 24 Mar 2024.</ref> თურქეთი აზიური ჯგუფის წევრი იყო ელექტორატულად, სულ მცირე, [[1961]] წლამდე, ხოლო [[1963]] წლისთვის WEOG-ში გადავიდა.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1009|title=A/PV.1009}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/64/100|title=A/64/100}}</ref> გენერალურ ასამბლეას არ აქვს ჩანაწერი, თუ რომელი ჯგუფის წევრი იყო თურქეთი საარჩევნოდ [[1962]] წელს.<ref>{{Cite web|url=https://undocs.org/en/A/PV.1124|title=A/PV.1124}}</ref><sup class="noprint Inline-Template noprint noexcerpt Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''[[ვიკიპედია:გადამოწმებადობა|<span title="This claim needs references to better sources. (May 2024)">უკეთესი წყარო საჭირო</span>]]''&#x5D;</sup> [[1957]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით, უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრები საკუთარ ჯგუფში მოხვდნენ, რის გამოც საფრანგეთი, გაერთიანებული სამეფო და შეერთებული შტატები WEOG-ის წევრებად არ ითვლებოდნენ. როდესაც [[გაეროს ეკონომიკური და სოციალური საბჭო|ეკონომიკური და სოციალური კავშირი (ECOSOC)]] გაფართოვდა, [[1963]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით ჯგუფებს მხოლოდ ცხრა ახალი ადგილი მიენიჭათ, რის გამოც ზემოხსენებული მუდმივი სამი ადგილი WEOG-ის საარჩევნო სისტემის გარეთ დარჩა. როდესაც ეკონომიკური და სოციალური კომიტეტი კვლავ გაფართოვდა, [[1971]] წლის გენერალური ასამბლეის რეზოლუციის ფორმულირებით საბოლოოდ ყველა ადგილი ჯგუფებად დაიყო, რითაც მუდმივი სამი წევრი ოფიციალურად მოხვდა WEOG-ში საარჩევნოდ. დასავლეთ გერმანია, მონაკო, შვეიცარია და წმინდა საყდარი WEOG-ის დამკვირვებლები [[1967]] წელს გახდნენ,<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref><ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76ve14p1/d37|title=Telegram 15113 From the Department of State to Certain Diplomatic Posts, January 21, 1976, 1737Z}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://scholarworks.umass.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3611&context=theses|title=European political cooperation at the United Nations General Assembly in the 1980's.Assembly in the 1980's}}</ref> ხოლო [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის]] მიერ WEOG-ის შეხვედრაზე დამკვირვებლის სტატუსით დასწრების პირველი ჩანაწერი 1970 წლით თარიღდება.<ref>{{Cite web|url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1969-76v05/d61|title=61. Telegram From the Mission to the United Nations to the Department of State|publisher=Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume V, United Nations, 1969–1972, Committee of 24 (Documents 47–81). New York, October 8, 1970, 0001Z}}</ref> დაახლოებით 1960-იანი წლების პირველ ნახევარში [[იუგოსლავია]] იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში (თურქეთის მსგავსად), მაგრამ ელექტორალურად ყოველთვის აღმოსავლეთ ევროპის ჯგუფში ირიცხებოდა. ასევე ამ პერიოდში კვიპროსი იყო როგორც WEOG-ში, ასევე აზიურ ჯგუფში, თუმცა მხოლოდ აზიურ ჯგუფში იყო ელექტორალურად გათვალისწინებული. ორივემ საბოლოოდ დატოვა WEOG 1960-იანი წლების შუა პერიოდში.<ref name="making">Götz, Norbert. "Western Europeans and Others: The Making of Europe at the United Nations". ''Alternatives: Global, Local, Political'', vol. 33, no. 3, 2008, pp. 359–81. {{JSTOR|40645245}}. Accessed 11 May 2024.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] == შენიშვნები == {{შენიშვნების სია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:გაერო]] [[კატეგორია:გაეროს რეგიონული ჯგუფები]] 3r6lpgjla0qdigunc5b4ma0peqgn965 14 592528 4828521 2025-07-08T11:15:55Z Gobrona 28077 ახალი გვერდი: {{Commons cat|Spinosauridae}} {{cat main|სპინოზავრიდები}} [[კატეგორია:მეგალოზავროიდები]] 4828521 wikitext text/x-wiki {{Commons cat|Spinosauridae}} {{cat main|სპინოზავრიდები}} [[კატეგორია:მეგალოზავროიდები]] jamz8nt5t7xag6dbcxd6jvzxmx8rozk 14 592529 4828524 2025-07-08T11:17:24Z Gobrona 28077 ახალი გვერდი: {{cat main|მეგალოზავროიდები}} [[კატეგორია:ტეტანურები]] 4828524 wikitext text/x-wiki {{cat main|მეგალოზავროიდები}} [[კატეგორია:ტეტანურები]] srjl5j4m5uq4352orkgfd04xkq0x0mf 0 592530 4828553 2025-07-08T11:43:13Z Gobrona 28077 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა საიტი | საიტის_სახელი = Fossilworks | ლოგო = [[ფაილი:PBDB-FossilWorksLogoWhite.jpg|150პქ]] | ლოგოს წარწერა = ოფიციალური ლოგო | სურათი = | მისამართი = {{ოფიციალური|http://fossilworks.org/|http://fossilworks... 4828553 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საიტი | საიტის_სახელი = Fossilworks | ლოგო = [[ფაილი:PBDB-FossilWorksLogoWhite.jpg|150პქ]] | ლოგოს წარწერა = ოფიციალური ლოგო | სურათი = | მისამართი = {{ოფიციალური|http://fossilworks.org/|http://fossilworks.org/}} (დაარქივებული) | სლოგანი = | კომერციულობა = არა | ტიპი = ონლაინ-მონაცემთა ბაზა | დამფუძნებელი = ჯონ ელროი | რედაქტორი = ჯონ ელროი | გაშვების თარიღი = {{დაიწყე თარიღი და ასაკი|1998}} | დაიხურა = {{დაიწყე თარიღი და ასაკი|2022}} | ამჟამინდელი სტატუსი = დახურული }} '''Fossilworks''' — არასამთავრობო და არაკომერციული ონლაინ-მონაცემთა ბაზა, რომელიც ეძღვნება ნამარხი ორგანიზმების კვლევას. ის შეიცავს ჩანაწერებს ტაქსონების, სამეცნიერო სტატიებისა და ნამარხი კოლექციების შესახებ. Fossilworks შეიქმნა [[1998]] წელს ჯონ ელროის მიერ. ბაზაში თავმოყრილია დიდი რაოდენობის მონაცემები, რომლებიც მოპოვებულია მსოფლიოს მრავალი პალეონტოლოგის მიერ. არსებული მონაცემები მოწოდებულია პალეონტოლოგთა დისციპლინათაშორისი საერთაშორისო ჯგუფის მიერ. პროექტის მთავარი მიზანია, შეიქმნას მსოფლიო მასშტაბის საცნობარო ბაზა საზღვაო და ხმელეთის ორგანიზმების ტაქსონომიური მონაცემებისთვის, ნებისმიერი [[გეოლოგიური ეპოქა|გეოლოგიური ეპოქიდან]]. აგრეთვე უზრუნველყოს ამ მონაცემების სტატისტიკური ანალიზის შესაძლებლობა. პროექტის მთავარი გრძელვადიანი ამოცანაა საერთო ძალისხმევის სტიმულირება, რათა პასუხი გაეცეს გლობალურ პალეონტოლოგიურ კითხვებს მონაცემთა ბაზის ინფრასტრუქტურის განვითარებითა და დიდი მასივების დამუშავებით. მონაცემთა ბაზა დაიხურა დაახლოებით [[2022]] წელს. ამჟამად იგი [[Paleobiology Database]]-ზეა გადამისამართებული. ==რესურსები ინტერნეტში== * {{ოფიციალური საიტი|http://fossilworks.org/}} {{Wayback|url=http://fossilworks.org/ |date=20140731140924 }} {{ref-en}} [[კატეგორია:პალეონტოლოგია]] 43y1gakbpb65i410ie65buka6n059ht 14 592531 4828554 2025-07-08T11:45:09Z Gobrona 28077 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:დინოზავრები ადგილმდებარეობის მიხედვით]] 4828554 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:დინოზავრები ადგილმდებარეობის მიხედვით]] 4lq4dgip4k0r7653n1rmtn1x8y736x8 14 592532 4828555 2025-07-08T11:45:57Z Gobrona 28077 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:დინოზავრები]] 4828555 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:დინოზავრები]] tlm43pvct21011ztexsqff1gi5v5k3n