Уикипедия kkwiki https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82 MediaWiki 1.45.0-wmf.3 first-letter Таспа Арнайы Талқылау Қатысушы Қатысушы талқылауы Уикипедия Уикипедия талқылауы Сурет Сурет талқылауы МедиаУики МедиаУики талқылауы Үлгі Үлгі талқылауы Анықтама Анықтама талқылауы Санат Санат талқылауы Портал Портал талқылауы Жоба Жоба талқылауы TimedText TimedText talk Module Module talk Topic 0 3420 3479073 3477833 2025-06-10T17:21:15Z Casserium 68287 /* Өмірбаяны */ 3479073 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = Халықаралық | Қазақша есімі = Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов | Шынайы есімі = | Суреті = Imangali Tasmagambetov (2023-12-19).jpg | Сурет ені = | Атауы = Тасмағамбетов 2023 жылы | Титулы = [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы]]ның Бас хатшысы | Ту = Emblem of the Collective Security Treaty Organization.svg | Ту2 = Flag of the Collective Security Treaty Organization.svg | Басқара бастады = 1 қаңтар 2023 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Станислав Васильевич Зась|Станислав Зась]] | Ізбасары = | Титулы_2 = [[Қазақстан]]ның [[Ресей]]дегі 10-[[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] | Ту_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_2 = Coat of Arms of the Russian Federation.svg | Басқара бастады_2 = 3 ақпан 2017 | Басқаруын аяқтады_2 = 18 желтоқсан 2019 | Ізашары_2 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | Ізбасары_2 = [[Ермек Беделбайұлы Көшербаев|Ермек Көшербаев]] | Титулы_3 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 9-[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрі]] | Реті_3 = 9 | Ту_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_3 = Symbol of the Kazakh Ministry of Defense.svg | Басқара бастады_3 = 22 қазан 2014 | Басқаруын аяқтады_3 = 13 қыркүйек 2016 | Ізашары_3 = [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]] | Ізбасары_3 = [[Сәкен Әділханұлы Жасұзақов|Сәкен Жасұзақов]] | Титулы_4 = [[Астана|Астана қаласы]]ның 5-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_4 = New flag of Astana.svg | Басқара бастады_4 = 4 сәуір 2008 | Басқаруын аяқтады_4 = 22 қазан 2014 | Ізашары_4 = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Ізбасары_4 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_5 = [[Алматы|Алматы қаласының]] 4-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_5 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_5 = Flag of Almaty.svg | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = 9 желтоқсан 2004 | Басқаруын аяқтады_5 = 4 сәуір 2008 | Ізашары_5 = [[Виктор Вячеславович Храпунов|Виктор Храпунов]] | Ізбасары_5 = [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің]] 8-басшысы | Ту_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_6 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_6 = 5 | Басқара бастады_6 = 10 наурыз 2004 | Басқаруын аяқтады_6 = 9 желтоқсан 2004 | Ізашары_6 = [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]] | Ізбасары_6 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_7 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 5-[[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министрі]] | Ту_7 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_7 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_7 = 5 | Басқара бастады_7 = 28 қаңтар 2002 | Басқаруын аяқтады_7 = 11 маусым 2003 | Ізашары_7 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізбасары_7 = [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Титулы_8 = [[Атырау облысы]]ның 3-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Атырау облысы|әкім]]і | Ту_8 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_8 = Coat of arms of Atyrau.svg | Реті_8 = | Басқара бастады_8 = ақпан 1999 | Басқаруын аяқтады_8 = желтоқсан 2000 | Президент_8 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізашары_8 = [[Равиль Тәжіқараұлы Шырдабаев|Равиль Шырдабаев]] | Ізбасары_8 = [[Серікбек Жүсіпбекұлы Дәукеев|Серікбек Дәукеев]] | Титулы_9 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[Қазақстан Республикасы Білім және мәдениет министрлігі|Білім және мәдениет министрі]] | Реті_9 = 9 | Ту_9 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_9 = Emblem of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_9 = наурыз 1997 | Басқаруын аяқтады_9 = қазан 1997 | Ізашары_9 = ''Білім министрі ретінде [[Мұрат Жұрынұлы Жұрынов|Мұрат Жұрынов]], Мәдениет министрі ретінде [[Талғат Асылұлы Мамашев|Талғат Мамашев]]'' | Ізбасары_9 = ''Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрі ретінде [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]'' | Титулы_10 = [[Қазақстан Лениншіл Коммунистік Жастар Одағы|Қазақстан Комсомолы]] Орталық комитетінің бірінші хатшысы | Ту_10 = Komsomol Emblem.svg | Ту2_10 = Flag of the Kazakh SSR.svg | Реті_10 = | Басқара бастады_10 = 1989 жыл | Басқаруын аяқтады_10 = 1991 жыл | Ізашары_10 = [[Серғазы Сейітбаталұлы Қондыбаев|Серғазы Қондыбаев]] | Ізбасары_10 = ''лауазым жойылды'' | Туған күні = 9.12.1956 | Туған жері = [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], {{туғанжері|Махамбет ауданы|Махамбет ауданында}}, [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997) | Анасы = Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930–2019) | Жұбайы = Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.) | Балалары = '''қыздары:''' Әсел (1979–), София (1983–); '''ұлы:''' Нұрсұлтан (1994–) | Партиясы = «[[Аманат (партия)|Аманат]]<nowiki></nowiki>» | Білімі = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = Imangali Tasmagambetov | Марапаттары = {{{!}} style="background:transparent;" {{!}} {{Назарбаев ордені}}{{!!}}{{2 дәрежелі Барыс ордені}}{{!}}{{!}}{{Парасат ордені}}{{!}}{{!}}{{Астанаға 10 жыл медалі}} {{!}}- {{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{!}}{{!}}{{Достық ордені (Ресей)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Қазақстан мемлекеттік сыйлығы}} {{!}}} Конфессиялды марапаттар: {{{!}} {{!}}2 дәрежелі Серафим Саров ордені {{!}}} }} '''Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов''' ([[9 желтоқсан]] [[1956 жыл|1956]], [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы) — [[Қазақстан]]ның ірі мемлекет және қоғам қайраткері, дипломат, 2023 жылдан бастап [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|ҰҚШҰ]] Бас хатшысы. Иманғали Тасмағамбетов 2002–2003 жылдары [[Қазақстан премьер-министрі]], 2004—2008 жылдары [[Алматы]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2008—2014 жылдары [[Астана]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2014–2016 жылдары [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қазақстан Қорғаныс министрі]], ал 2017–2019 жылдары [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] [[Ресей|Ресей Федерациясындағы]] [[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] болған. == Өмірбаяны == [[1956 жыл]]ы [[9 желтоқсан]] күні [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылында дүниеге келген. Кіші жүздің Жаппас руынан шыққан<ref>titus.kz/print.php?id=1512</ref>. 1979 жылы [[Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті|Орал қаласының А. С. Пушкин атындағы педагогикалық институтының]] география мен биология пәндерінің мұғалімі мамандығы бойынша дипломын алды. 1990 жылы «Дүниетану аспектілерінің экологиялык проблемасы» тақырыбы бойынша диссертациясын қорғап, философия ғылымдарының кандидаты атағына ие болды. 7 жылдан кейін ол «Транзиттік саяси жүйелеріндегі әлеуметтік саясат» ғылыми зерттеу жұмысын таңдап, саясаттану ғылымдарының докторы болып атанды. 1981 жылдан 1991 жылға дейін [[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]] мүшесі, 1990—1991 жылдары Қазақстан компартиясының ОК Политбюро мүшесі болды. [[Қазақстан Жоғарғы Кеңесі]]нің XII шақырылымының депутаты болып сайланды. Еңбегі мен саяси өмірбаяны сол кездегі жалғыз жастар саяси ұйымы — Қазақстанның Ленин коммунистік жастар одағында (ЛКЖО) басшылық қызметімен байланысты. 1979 жылдан [[Махамбет ауданы]]ндағы ЛКЖО ұйымдастыру бөлімінің меңгерушісі, Гурьев ЛКЖО қалалық комитетінің және облыстық комитетінің бірінші хатшысы болды. 1989 жылы ЛКЖО Орталық комитетін, 1991 жылы Қазақстан Республикасының жастар ісі жөніндегі Мемлекеттік комитетін басқарды. 1993 жылы Иманғали Тасмағамбетов Қазақстан Республикасының президентінің көмекшісі болып тағайындалды. 1995—1997 жылдары Қазақстан Премьер-министрінің орынбасары; 1997 жылы Премьер-министр орынбасары — Білім және мәдениет министрі; 1997—1999 жылдары Қазақстан Президенті әкімшілігі басшысының орынбасары; 1999 жылы Қазақстан Президентінің бірінші көмекшісі; 1999—2000 жылдары [[Атырау облысы]]ның әкімі; 2000—2002 жылдары Премьер-министр орынбасары; 2002—2003 жылдары [[Қазақстан премьер-министрі]]; 2003—2004 жылдары [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Мемлекеттік хатшы]]; 2004 жылы бірнеше ай Қазақстан Президенті әкімшілігінің басшысы болады. 2004—2008 жылдары 1,5 млн тұрғыны бар [[Қазақстан]]ның ең ірі қаласы [[Алматы]]ның әкімі қызметін атқарып келді. 2008 жылы 4 сәуірде [[Қазақстан]]ның елордасы [[Астана]] қаласының әкімі болып тағайындалды. 2014 жылғы 22 қазаннан - ҚР Қорғаныс министрі; 2016 жылғы 13 қыркүйектен - ҚР Премьер-министрінің орынбасары; 2017 жылғы 3 ақпанда ҚР Президентінің Жарлығымен Қазақстан Республикасының Ресей Федерациясындағы Елшісі қызметіне тағайындалды. 2019 жылғы желтоқсанда Мемлекет басшысының Жарлығымен зейнеткерлік жасқа толуына байланысты қызметінен босатылды.<ref>[https://baq.kz/persons_directory/tasma-ambetov-iman-ali-n-r-ali-ly/ АНЫҚТАМА. Тасмағамбетов Иманғали Нұрғалиұлы]</ref> 2022 жылғы 18 мамырда Тасмағамбетов Қазақстан гольф федерациясының президенті болып сайланды.<ref>[https://forbes.kz/articles/tasmagambetov_stal_glavoy_kazahstanskoy_federatsii_golfa Тасмагамбетов стал главой Казахстанской федерации гольфа]</ref> Ол федерацияны 2023 жылғы 2 сәуірге дейін басқарды.<ref>[https://bassport.kz/ru/news/8949 Казахстанская федерация гольфа избрала нового президента]</ref> 2022 жылғы 23 қарашада Арменияның премьер-министрі [[Никол Пашинян]] [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымының]] (ҰҚШҰ) Бас хатшысы қызметін 2023 жылдан бастап үш жыл бойы Иманғали Тасмағамбетов атқаратынын мәлімдеді.<ref>[https://kaz.zakon.kz/sayasat/6016474-imangali-tasmagambetov-ukshu-nyn-bas-khatshysy-bolyp-tagaiyndaldy.html Иманғали Тасмағамбетов ҰҚШҰ-ның Бас хатшысы болып тағайындалды]</ref> 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап ҰҚШҰ Бас хатшысы ретінде жұмысына кірісті.<ref>[https://inbusiness.kz/kz/news/kazakstan-tizginin-ustagan-resejlik-nato-kuru-aldynda-tur-ma Қазақстан тізгінін ұстаған "ресейлік НАТО" құру алдында тұр ма]</ref> [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|ҚР Қауіпсіздік Кеңесінің]] мүшесі, «[[Мәдени мұра]]<nowiki></nowiki>» атты Мемлекеттік бағдарламаның қоғамдық кеңесінің төрағасы, [[ЮНЕСКО]] ісі жөніндегі [[ЮНЕСКО ісі жөніндегі Қазақстан Республикасы Ұлттық комиссясы|ҚР Ұлттық комиссясының]] төрағасы, [[Қазақстан Республикасының оқпен ату Федерациясы]]ның құрметті президенті, академик А.Х. Марғұлан атындағы Халықаралық қор басқармасының төрағасы. Тасмағамбетов [[Моңғолия]]ға, [[Батыс Қазақстан]]ға және [[Ресей|Ресей Федерациясының]] [[Астрахан облысы]]на ([[Каспий теңізі|Каспий]]: мұнай және мәдениет) және т.б. жерлерге Халықаралық мәдениеттанушылық экспедициялар ұйымдастырған. Соның нәтижесінде 2000 жылы [[Моңғолия]]дан [[Қазақстан]]ға ежелгі түбегейлі Күл-тегін тас хатының көшірмесі орнатылды. Қазақ мәдениеті мен тарихының мұраларын жаңғыртып, көпшілікке жеткізуге тағы басқа көп жұмыс атқарған қайраткер.<ref>[http://www.ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/ Өнегелі өмір иелері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110119022304/http://ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/|date=2011-01-19 }}</ref> Оншақты кітаптардың және көптеген ғылыми еңбектердің авторы. Мәдениеттану, мемлекеттік басқару, әлеуметтік-экономикалық өркендеу проблемалары және саясаттануға байланысты мақалалардың авторы. == Марапаттары == * [[Парасат ордені|«Парасат» ордені]] (1998) * [[Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ордені|«Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев» ордені]] (2004) * [[Орыс Православиелік Шіркеуі]]нің [[Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы ордені|«Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы» ордені]] * Ресей Федерациясының [[Ресей Дружба народов ордені|«Дружба народов» орденімен]] және көптеген алқалармен марапатталған. == Отбасы == Әкесі — Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997). Анасы — Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930—2019). Үйленген, жұбайы — Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.), мұғалім.<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref> Үлкен қызы — Әсел (1979 ж.т.), заңгер, «Сәби» қайырымдылық қорының президенті. Кенже қызы — [[София Иманғалиқызы Тасмағамбетова|София]] (1983 ж.т.), суретші. Ұлы — Нұрсұлтан (1994 ж.т.). Бауыры — Құрманғали (1959 ж.т.), мамандығы бойынша мұғалім, экономист, 2019 жылдан бастап Атырау облыстық мемлекеттік кірістер департаменті басшысының орынбасары.<ref>[https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/kurmangali-tasmagambetov-naznachen-na-novuyu-doljnost-369757/ Курмангали Тасмагамбетов назначен на новую должность]</ref> Апасы — Нұрсұлу (1950—2024), педиатр, бұрынғы Оңтүстік Қазақстан облыстық денсаулық сақтау департаменті бастығы. Екінші апасы — Ғалия (1952—2022). Қарындасы — Рысты (1964 ж.т.), [[Ембімұнайгаз|«Ембімұнайгаз» АҚ]] бас директорының экономика және қаржы жөніндегі орынбасары. Жиен немерелері — Дінмұхаммед (2000 ж.т.), Нұреддин (2005 ж.т.), Сирин (2013 ж.т.), Иман (2016 ж.т.). Күйеу баласы, үлкен қызы Әселдің жұбайы — белгілі кәсіпкер, «Fincraft Group» холдингінің президенті [[Кеңес Хамитұлы Рақышев|Кеңес Рақышев]]. «Forbes Kazakhstan» журналы кәсіпкердің 2025 жылғы байлығын 435 млн доллар көлемінде бағалаған.<ref>[https://forbes.kz/ranking/object/56 Кенес Ракишев]</ref> ==Шығармашылығы== И. Тасмағамбетов өзі айтқандай: «Мен ырымшыл емеспін, бірақ атеист те емеспін». Қазақстан тарихы, этнографиясы, археология мәселелеріне терең көңіл бөліп, Орталық Азия халықтарының қолтаңба өнерінің заттарын жинаумен айналысады. Саяси қайраткер мұраты — [[Мұстафа Шоқай]], [[Франсуа Миттеран]]. * Ат жалындағы өркениет * Құлыптас == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті}} {{Қазақстан үкіметі басшылары}} [[Санат:Қазақстан философтары]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]] [[Санат:Қазақстан мемлекеттік хатшылары]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Алматы әкімдері]] [[Санат:Астана әкімдері]] [[Санат:Атырау облысының әкімдері]] [[Санат:Қазақстан қорғаныс министрлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 12-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Саяси ғылымдар докторлары]] [[Санат:II дәрежелі мәртебелі Саровтық Серафим орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан ЛКЖО ОК бірінші хатшылары]] [[Санат:Қазақстан білім министрлері]] [[Санат:Қазақстан мәдениет министрлері]] [[Санат:Орыс православ шіркеуінің әулие әділ князь Мәскеулік Даниил орденінің иегерлері]] [[Санат:Нұр Отан саяси кеңесінің мүшелері]] [[Санат:Қазақстанның Ресейдегі елшілері]] [[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшылары]] 34dey8fr5xbhwns1g31jm2k8ovv4tqq 3479074 3479073 2025-06-10T17:22:34Z Casserium 68287 3479074 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = Халықаралық | Қазақша есімі = Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов | Шынайы есімі = | Суреті = Imangali Tasmagambetov (2023-12-19).jpg | Сурет ені = | Атауы = Тасмағамбетов 2023 жылы | Титулы = [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы]]ның Бас хатшысы | Ту = Emblem of the Collective Security Treaty Organization.svg | Ту2 = Flag of the Collective Security Treaty Organization.svg | Басқара бастады = 1 қаңтар 2023 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Станислав Васильевич Зась|Станислав Зась]] | Ізбасары = | Титулы_2 = [[Қазақстан]]ның [[Ресей]]дегі 10-[[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] | Ту_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_2 = Coat of Arms of the Russian Federation.svg | Басқара бастады_2 = 3 ақпан 2017 | Басқаруын аяқтады_2 = 18 желтоқсан 2019 | Ізашары_2 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | Ізбасары_2 = [[Ермек Беделбайұлы Көшербаев|Ермек Көшербаев]] | Титулы_3 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 9-[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрі]] | Реті_3 = 9 | Ту_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_3 = Symbol of the Kazakh Ministry of Defense.svg | Басқара бастады_3 = 22 қазан 2014 | Басқаруын аяқтады_3 = 13 қыркүйек 2016 | Ізашары_3 = [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]] | Ізбасары_3 = [[Сәкен Әділханұлы Жасұзақов|Сәкен Жасұзақов]] | Титулы_4 = [[Астана|Астана қаласы]]ның 5-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_4 = New flag of Astana.svg | Басқара бастады_4 = 4 сәуір 2008 | Басқаруын аяқтады_4 = 22 қазан 2014 | Ізашары_4 = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Ізбасары_4 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_5 = [[Алматы|Алматы қаласының]] 4-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_5 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_5 = Flag of Almaty.svg | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = 9 желтоқсан 2004 | Басқаруын аяқтады_5 = 4 сәуір 2008 | Ізашары_5 = [[Виктор Вячеславович Храпунов|Виктор Храпунов]] | Ізбасары_5 = [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің]] 8-басшысы | Ту_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_6 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_6 = 5 | Басқара бастады_6 = 10 наурыз 2004 | Басқаруын аяқтады_6 = 9 желтоқсан 2004 | Ізашары_6 = [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]] | Ізбасары_6 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_7 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 5-[[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министрі]] | Ту_7 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_7 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_7 = 5 | Басқара бастады_7 = 28 қаңтар 2002 | Басқаруын аяқтады_7 = 11 маусым 2003 | Ізашары_7 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізбасары_7 = [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Титулы_8 = [[Атырау облысы]]ның 3-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Атырау облысы|әкім]]і | Ту_8 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_8 = Coat of arms of Atyrau.svg | Реті_8 = | Басқара бастады_8 = ақпан 1999 | Басқаруын аяқтады_8 = желтоқсан 2000 | Президент_8 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізашары_8 = [[Равиль Тәжіқараұлы Шырдабаев|Равиль Шырдабаев]] | Ізбасары_8 = [[Серікбек Жүсіпбекұлы Дәукеев|Серікбек Дәукеев]] | Титулы_9 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[Қазақстан Республикасы Білім және мәдениет министрлігі|Білім және мәдениет министрі]] | Реті_9 = 9 | Ту_9 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_9 = Emblem of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_9 = наурыз 1997 | Басқаруын аяқтады_9 = қазан 1997 | Ізашары_9 = ''Білім министрі ретінде [[Мұрат Жұрынұлы Жұрынов|Мұрат Жұрынов]], Мәдениет министрі ретінде [[Талғат Асылұлы Мамашев|Талғат Мамашев]]'' | Ізбасары_9 = ''Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрі ретінде [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]'' | Титулы_10 = [[Қазақстан Лениншіл Коммунистік Жастар Одағы|Қазақстан Комсомолы]] Орталық комитетінің бірінші хатшысы | Ту_10 = Komsomol Emblem.svg | Ту2_10 = Flag of the Kazakh SSR.svg | Реті_10 = | Басқара бастады_10 = 1989 жыл | Басқаруын аяқтады_10 = 1991 жыл | Ізашары_10 = [[Серғазы Сейітбаталұлы Қондыбаев|Серғазы Қондыбаев]] | Ізбасары_10 = ''лауазым жойылды'' | Туған күні = 9.12.1956 | Туған жері = [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], {{туғанжері|Махамбет ауданы|Махамбет ауданында}}, [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997) | Анасы = Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930–2019) | Жұбайы = Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.) | Балалары = '''қыздары:''' Әсел (1979–), София (1983–); '''ұлы:''' Нұрсұлтан (1994–) | Партиясы = «[[Аманат (партия)|Аманат]]<nowiki></nowiki>» | Білімі = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = Imangali Tasmagambetov | Марапаттары = {{{!}} style="background:transparent;" {{!}} {{Назарбаев ордені}}{{!!}}{{2 дәрежелі Барыс ордені}}{{!}}{{!}}{{Парасат ордені}}{{!}}{{!}}{{Астанаға 10 жыл медалі}} {{!}}- {{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{!}}{{!}}{{Достық ордені (Ресей)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Қазақстан мемлекеттік сыйлығы}} {{!}}} Конфессиялды марапаттар: {{{!}} {{!}}2 дәрежелі Серафим Саров ордені {{!}}} }} '''Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов''' ([[9 желтоқсан]] [[1956 жыл|1956]], [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы) — [[Қазақстан]]ның ірі мемлекет және қоғам қайраткері, дипломат, 2023 жылдан бастап [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|ҰҚШҰ]] Бас хатшысы. Иманғали Тасмағамбетов 2002–2003 жылдары [[Қазақстан премьер-министрі]], 2004—2008 жылдары [[Алматы]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2008—2014 жылдары [[Астана]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2014–2016 жылдары [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қазақстан Қорғаныс министрі]], ал 2017–2019 жылдары [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] [[Ресей|Ресей Федерациясындағы]] [[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] болған. == Өмірбаяны == [[1956 жыл]]ы [[9 желтоқсан]] күні [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылында дүниеге келген. Кіші жүздің Жаппас руынан шыққан<ref>titus.kz/print.php?id=1512</ref>. 1979 жылы [[Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті|Орал қаласының А. С. Пушкин атындағы педагогикалық институтының]] география мен биология пәндерінің мұғалімі мамандығы бойынша дипломын алды. 1990 жылы «Дүниетану аспектілерінің экологиялык проблемасы» тақырыбы бойынша диссертациясын қорғап, философия ғылымдарының кандидаты атағына ие болды. 7 жылдан кейін ол «Транзиттік саяси жүйелеріндегі әлеуметтік саясат» ғылыми зерттеу жұмысын таңдап, саясаттану ғылымдарының докторы болып атанды. 1981 жылдан 1991 жылға дейін [[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]] мүшесі, 1990—1991 жылдары Қазақстан компартиясының ОК Политбюро мүшесі болды. [[Қазақстан Жоғарғы Кеңесі]]нің XII шақырылымының депутаты болып сайланды. Еңбегі мен саяси өмірбаяны сол кездегі жалғыз жастар саяси ұйымы — Қазақстанның Ленин коммунистік жастар одағында (ЛКЖО) басшылық қызметімен байланысты. 1979 жылдан [[Махамбет ауданы]]ндағы ЛКЖО ұйымдастыру бөлімінің меңгерушісі, Гурьев ЛКЖО қалалық комитетінің және облыстық комитетінің бірінші хатшысы болды. 1989 жылы ЛКЖО Орталық комитетін, 1991 жылы Қазақстан Республикасының жастар ісі жөніндегі Мемлекеттік комитетін басқарды. 1993 жылы Иманғали Тасмағамбетов Қазақстан Республикасының президентінің көмекшісі болып тағайындалды. 1995—1997 жылдары Қазақстан Премьер-министрінің орынбасары; 1997 жылы Премьер-министр орынбасары — Білім және мәдениет министрі; 1997—1999 жылдары Қазақстан Президенті әкімшілігі басшысының орынбасары; 1999 жылы Қазақстан Президентінің бірінші көмекшісі; 1999—2000 жылдары [[Атырау облысы]]ның әкімі; 2000—2002 жылдары Премьер-министр орынбасары; 2002—2003 жылдары [[Қазақстан премьер-министрі]]; 2003—2004 жылдары [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Мемлекеттік хатшы]]; 2004 жылы бірнеше ай Қазақстан Президенті әкімшілігінің басшысы болады. 2004—2008 жылдары 1,5 млн тұрғыны бар [[Қазақстан]]ның ең ірі қаласы [[Алматы]]ның әкімі қызметін атқарып келді. 2008 жылы 4 сәуірде [[Қазақстан]]ның елордасы [[Астана]] қаласының әкімі болып тағайындалды. 2014 жылғы 22 қазаннан - ҚР Қорғаныс министрі; 2016 жылғы 13 қыркүйектен - ҚР Премьер-министрінің орынбасары; 2017 жылғы 3 ақпанда ҚР Президентінің Жарлығымен Қазақстан Республикасының Ресей Федерациясындағы Елшісі қызметіне тағайындалды. 2019 жылғы желтоқсанда Мемлекет басшысының Жарлығымен зейнеткерлік жасқа толуына байланысты қызметінен босатылды.<ref>[https://baq.kz/persons_directory/tasma-ambetov-iman-ali-n-r-ali-ly/ АНЫҚТАМА. Тасмағамбетов Иманғали Нұрғалиұлы]</ref> 2022 жылғы 18 мамырда Тасмағамбетов Қазақстан гольф федерациясының президенті болып сайланды.<ref>[https://forbes.kz/articles/tasmagambetov_stal_glavoy_kazahstanskoy_federatsii_golfa Тасмагамбетов стал главой Казахстанской федерации гольфа]</ref> Ол федерацияны 2023 жылғы 2 сәуірге дейін басқарды.<ref>[https://bassport.kz/ru/news/8949 Казахстанская федерация гольфа избрала нового президента]</ref> 2022 жылғы 23 қарашада Арменияның премьер-министрі [[Никол Воваевич Пашинян|Никол Пашинян]] [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымының]] (ҰҚШҰ) Бас хатшысы қызметін 2023 жылдан бастап үш жыл бойы Иманғали Тасмағамбетов атқаратынын мәлімдеді.<ref>[https://kaz.zakon.kz/sayasat/6016474-imangali-tasmagambetov-ukshu-nyn-bas-khatshysy-bolyp-tagaiyndaldy.html Иманғали Тасмағамбетов ҰҚШҰ-ның Бас хатшысы болып тағайындалды]</ref> 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап ҰҚШҰ Бас хатшысы ретінде жұмысына кірісті.<ref>[https://inbusiness.kz/kz/news/kazakstan-tizginin-ustagan-resejlik-nato-kuru-aldynda-tur-ma Қазақстан тізгінін ұстаған "ресейлік НАТО" құру алдында тұр ма]</ref> [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|ҚР Қауіпсіздік Кеңесінің]] мүшесі, «[[Мәдени мұра]]<nowiki></nowiki>» атты Мемлекеттік бағдарламаның қоғамдық кеңесінің төрағасы, [[ЮНЕСКО]] ісі жөніндегі [[ЮНЕСКО ісі жөніндегі Қазақстан Республикасы Ұлттық комиссясы|ҚР Ұлттық комиссясының]] төрағасы, [[Қазақстан Республикасының оқпен ату Федерациясы]]ның құрметті президенті, академик А.Х. Марғұлан атындағы Халықаралық қор басқармасының төрағасы. Тасмағамбетов [[Моңғолия]]ға, [[Батыс Қазақстан]]ға және [[Ресей|Ресей Федерациясының]] [[Астрахан облысы]]на ([[Каспий теңізі|Каспий]]: мұнай және мәдениет) және т.б. жерлерге Халықаралық мәдениеттанушылық экспедициялар ұйымдастырған. Соның нәтижесінде 2000 жылы [[Моңғолия]]дан [[Қазақстан]]ға ежелгі түбегейлі Күл-тегін тас хатының көшірмесі орнатылды. Қазақ мәдениеті мен тарихының мұраларын жаңғыртып, көпшілікке жеткізуге тағы басқа көп жұмыс атқарған қайраткер.<ref>[http://www.ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/ Өнегелі өмір иелері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110119022304/http://ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/|date=2011-01-19 }}</ref> Оншақты кітаптардың және көптеген ғылыми еңбектердің авторы. Мәдениеттану, мемлекеттік басқару, әлеуметтік-экономикалық өркендеу проблемалары және саясаттануға байланысты мақалалардың авторы. == Марапаттары == * [[Парасат ордені|«Парасат» ордені]] (1998) * [[Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ордені|«Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев» ордені]] (2004) * [[Орыс Православиелік Шіркеуі]]нің [[Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы ордені|«Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы» ордені]] * Ресей Федерациясының [[Ресей Дружба народов ордені|«Дружба народов» орденімен]] және көптеген алқалармен марапатталған. == Отбасы == Әкесі — Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997). Анасы — Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930—2019). Үйленген, жұбайы — Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.), мұғалім.<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref> Үлкен қызы — Әсел (1979 ж.т.), заңгер, «Сәби» қайырымдылық қорының президенті. Кенже қызы — [[София Иманғалиқызы Тасмағамбетова|София]] (1983 ж.т.), суретші. Ұлы — Нұрсұлтан (1994 ж.т.). Бауыры — Құрманғали (1959 ж.т.), мамандығы бойынша мұғалім, экономист, 2019 жылдан бастап Атырау облыстық мемлекеттік кірістер департаменті басшысының орынбасары.<ref>[https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/kurmangali-tasmagambetov-naznachen-na-novuyu-doljnost-369757/ Курмангали Тасмагамбетов назначен на новую должность]</ref> Апасы — Нұрсұлу (1950—2024), педиатр, бұрынғы Оңтүстік Қазақстан облыстық денсаулық сақтау департаменті бастығы. Екінші апасы — Ғалия (1952—2022). Қарындасы — Рысты (1964 ж.т.), [[Ембімұнайгаз|«Ембімұнайгаз» АҚ]] бас директорының экономика және қаржы жөніндегі орынбасары. Жиен немерелері — Дінмұхаммед (2000 ж.т.), Нұреддин (2005 ж.т.), Сирин (2013 ж.т.), Иман (2016 ж.т.). Күйеу баласы, үлкен қызы Әселдің жұбайы — белгілі кәсіпкер, «Fincraft Group» холдингінің президенті [[Кеңес Хамитұлы Рақышев|Кеңес Рақышев]]. «Forbes Kazakhstan» журналы кәсіпкердің 2025 жылғы байлығын 435 млн доллар көлемінде бағалаған.<ref>[https://forbes.kz/ranking/object/56 Кенес Ракишев]</ref> ==Шығармашылығы== И. Тасмағамбетов өзі айтқандай: «Мен ырымшыл емеспін, бірақ атеист те емеспін». Қазақстан тарихы, этнографиясы, археология мәселелеріне терең көңіл бөліп, Орталық Азия халықтарының қолтаңба өнерінің заттарын жинаумен айналысады. Саяси қайраткер мұраты — [[Мұстафа Шоқай]], [[Франсуа Миттеран]]. * Ат жалындағы өркениет * Құлыптас == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті}} {{Қазақстан үкіметі басшылары}} [[Санат:Қазақстан философтары]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]] [[Санат:Қазақстан мемлекеттік хатшылары]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Алматы әкімдері]] [[Санат:Астана әкімдері]] [[Санат:Атырау облысының әкімдері]] [[Санат:Қазақстан қорғаныс министрлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 12-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Саяси ғылымдар докторлары]] [[Санат:II дәрежелі мәртебелі Саровтық Серафим орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан ЛКЖО ОК бірінші хатшылары]] [[Санат:Қазақстан білім министрлері]] [[Санат:Қазақстан мәдениет министрлері]] [[Санат:Орыс православ шіркеуінің әулие әділ князь Мәскеулік Даниил орденінің иегерлері]] [[Санат:Нұр Отан саяси кеңесінің мүшелері]] [[Санат:Қазақстанның Ресейдегі елшілері]] [[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшылары]] 3q43plewq2x6avflzcubn8zw3m9fyxx 3479075 3479074 2025-06-10T17:47:04Z Casserium 68287 /* Өмірбаяны */ 3479075 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = Халықаралық | Қазақша есімі = Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов | Шынайы есімі = | Суреті = Imangali Tasmagambetov (2023-12-19).jpg | Сурет ені = | Атауы = Тасмағамбетов 2023 жылы | Титулы = [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы]]ның Бас хатшысы | Ту = Emblem of the Collective Security Treaty Organization.svg | Ту2 = Flag of the Collective Security Treaty Organization.svg | Басқара бастады = 1 қаңтар 2023 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Станислав Васильевич Зась|Станислав Зась]] | Ізбасары = | Титулы_2 = [[Қазақстан]]ның [[Ресей]]дегі 10-[[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] | Ту_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_2 = Coat of Arms of the Russian Federation.svg | Басқара бастады_2 = 3 ақпан 2017 | Басқаруын аяқтады_2 = 18 желтоқсан 2019 | Ізашары_2 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | Ізбасары_2 = [[Ермек Беделбайұлы Көшербаев|Ермек Көшербаев]] | Титулы_3 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 9-[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрі]] | Реті_3 = 9 | Ту_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_3 = Symbol of the Kazakh Ministry of Defense.svg | Басқара бастады_3 = 22 қазан 2014 | Басқаруын аяқтады_3 = 13 қыркүйек 2016 | Ізашары_3 = [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]] | Ізбасары_3 = [[Сәкен Әділханұлы Жасұзақов|Сәкен Жасұзақов]] | Титулы_4 = [[Астана|Астана қаласы]]ның 5-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_4 = New flag of Astana.svg | Басқара бастады_4 = 4 сәуір 2008 | Басқаруын аяқтады_4 = 22 қазан 2014 | Ізашары_4 = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Ізбасары_4 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_5 = [[Алматы|Алматы қаласының]] 4-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_5 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_5 = Flag of Almaty.svg | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = 9 желтоқсан 2004 | Басқаруын аяқтады_5 = 4 сәуір 2008 | Ізашары_5 = [[Виктор Вячеславович Храпунов|Виктор Храпунов]] | Ізбасары_5 = [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің]] 8-басшысы | Ту_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_6 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_6 = 5 | Басқара бастады_6 = 10 наурыз 2004 | Басқаруын аяқтады_6 = 9 желтоқсан 2004 | Ізашары_6 = [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]] | Ізбасары_6 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_7 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 5-[[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министрі]] | Ту_7 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_7 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_7 = 5 | Басқара бастады_7 = 28 қаңтар 2002 | Басқаруын аяқтады_7 = 11 маусым 2003 | Ізашары_7 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізбасары_7 = [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Титулы_8 = [[Атырау облысы]]ның 3-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Атырау облысы|әкім]]і | Ту_8 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_8 = Coat of arms of Atyrau.svg | Реті_8 = | Басқара бастады_8 = ақпан 1999 | Басқаруын аяқтады_8 = желтоқсан 2000 | Президент_8 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізашары_8 = [[Равиль Тәжіқараұлы Шырдабаев|Равиль Шырдабаев]] | Ізбасары_8 = [[Серікбек Жүсіпбекұлы Дәукеев|Серікбек Дәукеев]] | Титулы_9 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[Қазақстан Республикасы Білім және мәдениет министрлігі|Білім және мәдениет министрі]] | Реті_9 = 9 | Ту_9 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_9 = Emblem of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_9 = наурыз 1997 | Басқаруын аяқтады_9 = қазан 1997 | Ізашары_9 = ''Білім министрі ретінде [[Мұрат Жұрынұлы Жұрынов|Мұрат Жұрынов]], Мәдениет министрі ретінде [[Талғат Асылұлы Мамашев|Талғат Мамашев]]'' | Ізбасары_9 = ''Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрі ретінде [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]'' | Титулы_10 = [[Қазақстан Лениншіл Коммунистік Жастар Одағы|Қазақстан Комсомолы]] Орталық комитетінің бірінші хатшысы | Ту_10 = Komsomol Emblem.svg | Ту2_10 = Flag of the Kazakh SSR.svg | Реті_10 = | Басқара бастады_10 = 1989 жыл | Басқаруын аяқтады_10 = 1991 жыл | Ізашары_10 = [[Серғазы Сейітбаталұлы Қондыбаев|Серғазы Қондыбаев]] | Ізбасары_10 = ''лауазым жойылды'' | Туған күні = 9.12.1956 | Туған жері = [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], {{туғанжері|Махамбет ауданы|Махамбет ауданында}}, [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997) | Анасы = Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930–2019) | Жұбайы = Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.) | Балалары = '''қыздары:''' Әсел (1979–), София (1983–); '''ұлы:''' Нұрсұлтан (1994–) | Партиясы = «[[Аманат (партия)|Аманат]]<nowiki></nowiki>» | Білімі = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = Imangali Tasmagambetov | Марапаттары = {{{!}} style="background:transparent;" {{!}} {{Назарбаев ордені}}{{!!}}{{2 дәрежелі Барыс ордені}}{{!}}{{!}}{{Парасат ордені}}{{!}}{{!}}{{Астанаға 10 жыл медалі}} {{!}}- {{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{!}}{{!}}{{Достық ордені (Ресей)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Қазақстан мемлекеттік сыйлығы}} {{!}}} Конфессиялды марапаттар: {{{!}} {{!}}2 дәрежелі Серафим Саров ордені {{!}}} }} '''Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов''' ([[9 желтоқсан]] [[1956 жыл|1956]], [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы) — [[Қазақстан]]ның ірі мемлекет және қоғам қайраткері, дипломат, 2023 жылдан бастап [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|ҰҚШҰ]] Бас хатшысы. Иманғали Тасмағамбетов 2002–2003 жылдары [[Қазақстан премьер-министрі]], 2004—2008 жылдары [[Алматы]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2008—2014 жылдары [[Астана]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2014–2016 жылдары [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қазақстан Қорғаныс министрі]], ал 2017–2019 жылдары [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] [[Ресей|Ресей Федерациясындағы]] [[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] болған. == Өмірбаяны == [[1956 жыл]]ы [[9 желтоқсан]] күні [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылында дүниеге келген. Кіші жүздің Жаппас руынан шыққан<ref>titus.kz/print.php?id=1512</ref>. 1979 жылы [[Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті|Орал қаласының А. С. Пушкин атындағы педагогикалық институтының]] география мен биология пәндерінің мұғалімі мамандығы бойынша дипломын алды. 1990 жылы «Дүниетану аспектілерінің экологиялык проблемасы» тақырыбы бойынша диссертациясын қорғап, философия ғылымдарының кандидаты атағына ие болды. 7 жылдан кейін ол «Транзиттік саяси жүйелеріндегі әлеуметтік саясат» ғылыми зерттеу жұмысын таңдап, саясаттану ғылымдарының докторы болып атанды. 1981 жылдан 1991 жылға дейін [[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]] мүшесі, 1990—1991 жылдары Қазақстан компартиясының ОК Политбюро мүшесі болды. [[Қазақстан Жоғарғы Кеңесі]]нің XII шақырылымының депутаты болып сайланды. Еңбегі мен саяси өмірбаяны сол кездегі жалғыз жастар саяси ұйымы — Қазақстанның Ленин коммунистік жастар одағында (ЛКЖО) басшылық қызметімен байланысты. 1979 жылдан [[Махамбет ауданы]]ндағы ЛКЖО ұйымдастыру бөлімінің меңгерушісі, Гурьев ЛКЖО қалалық комитетінің және облыстық комитетінің бірінші хатшысы болды. 1989 жылы ЛКЖО Орталық комитетін, 1991 жылы Қазақстан Республикасының жастар ісі жөніндегі Мемлекеттік комитетін басқарды. 1993 жылы Иманғали Тасмағамбетов Қазақстан Республикасының президентінің көмекшісі болып тағайындалды. 1995—1997 жылдары Қазақстан Премьер-министрінің орынбасары; 1997 жылы Премьер-министр орынбасары — Білім және мәдениет министрі; 1997—1999 жылдары Қазақстан Президенті әкімшілігі басшысының орынбасары; 1999 жылы Қазақстан Президентінің бірінші көмекшісі; 1999—2000 жылдары [[Атырау облысы]]ның әкімі; 2000—2002 жылдары Премьер-министр орынбасары; 2002—2003 жылдары [[Қазақстан премьер-министрі]]; 2003—2004 жылдары [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Мемлекеттік хатшы]]; 2004 жылы наурыздан желтоқсанға дейін бірнеше ай Қазақстан Президентінің Әкімшілігін басқарды. 2004 жылдан 2008 жылға дейін 1,5 млн тұрғыны бар [[Қазақстан]]ның ең ірі қаласы [[Алматы]]ның әкімі қызметін атқарып келді. 2008 жылы 4 сәуірде [[Қазақстан]]ның елордасы [[Астана]] қаласының әкімі болып тағайындалды. 2014 жылғы 22 қазаннан Қазақстанның Қорғаныс министрі, 2016 жылғы 13 қыркүйектен Қазақстан Премьер-министрінің орынбасары лауазымдарын атқарды. 2017 жылғы 3 ақпанда ҚР Президентінің Жарлығымен Қазақстан Республикасының Ресей Федерациясындағы Елшісі қызметіне жіберілді. 2019 жылғы 18 желтоқсанда Мемлекет басшысының Жарлығымен зейнеткерлік жасқа толуына байланысты қызметінен босатылды.<ref>[https://baq.kz/persons_directory/tasma-ambetov-iman-ali-n-r-ali-ly/ АНЫҚТАМА. Тасмағамбетов Иманғали Нұрғалиұлы]</ref> 2022 жылғы 18 мамырда Тасмағамбетов Қазақстан гольф федерациясының президенті болып сайланды.<ref>[https://forbes.kz/articles/tasmagambetov_stal_glavoy_kazahstanskoy_federatsii_golfa Тасмагамбетов стал главой Казахстанской федерации гольфа]</ref> Ол федерацияны 2023 жылғы 2 сәуірге дейін басқарды.<ref>[https://bassport.kz/ru/news/8949 Казахстанская федерация гольфа избрала нового президента]</ref> 2022 жылғы 23 қарашада Арменияның премьер-министрі [[Никол Воваевич Пашинян|Никол Пашинян]] [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымының]] (ҰҚШҰ) Бас хатшысы қызметіне Иманғали Тасмағамбетов тағайындалғанын мәлімдеді.<ref>[https://kaz.zakon.kz/sayasat/6016474-imangali-tasmagambetov-ukshu-nyn-bas-khatshysy-bolyp-tagaiyndaldy.html Иманғали Тасмағамбетов ҰҚШҰ-ның Бас хатшысы болып тағайындалды]</ref> 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап ҰҚШҰ Бас хатшысы ретінде жұмысына кірісті.<ref>[https://inbusiness.kz/kz/news/kazakstan-tizginin-ustagan-resejlik-nato-kuru-aldynda-tur-ma Қазақстан тізгінін ұстаған "ресейлік НАТО" құру алдында тұр ма]</ref> [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|ҚР Қауіпсіздік Кеңесінің]] мүшесі, «[[Мәдени мұра]]<nowiki></nowiki>» атты Мемлекеттік бағдарламаның қоғамдық кеңесінің төрағасы, [[ЮНЕСКО]] ісі жөніндегі [[ЮНЕСКО ісі жөніндегі Қазақстан Республикасы Ұлттық комиссясы|ҚР Ұлттық комиссясының]] төрағасы, [[Қазақстан Республикасының оқпен ату Федерациясы]]ның құрметті президенті, академик А.Х. Марғұлан атындағы Халықаралық қор басқармасының төрағасы. Тасмағамбетов [[Моңғолия]]ға, [[Батыс Қазақстан]]ға және [[Ресей|Ресей Федерациясының]] [[Астрахан облысы]]на ([[Каспий теңізі|Каспий]]: мұнай және мәдениет) және т.б. жерлерге Халықаралық мәдениеттанушылық экспедициялар ұйымдастырған. Соның нәтижесінде 2000 жылы [[Моңғолия]]дан [[Қазақстан]]ға ежелгі түбегейлі Күл-тегін тас хатының көшірмесі орнатылды. Қазақ мәдениеті мен тарихының мұраларын жаңғыртып, көпшілікке жеткізуге тағы басқа көп жұмыс атқарған қайраткер.<ref>[http://www.ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/ Өнегелі өмір иелері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110119022304/http://ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/|date=2011-01-19 }}</ref> Оншақты кітаптардың және көптеген ғылыми еңбектердің авторы. Мәдениеттану, мемлекеттік басқару, әлеуметтік-экономикалық өркендеу проблемалары және саясаттануға байланысты мақалалардың авторы. == Марапаттары == * [[Парасат ордені|«Парасат» ордені]] (1998) * [[Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ордені|«Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев» ордені]] (2004) * [[Орыс Православиелік Шіркеуі]]нің [[Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы ордені|«Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы» ордені]] * Ресей Федерациясының [[Ресей Дружба народов ордені|«Дружба народов» орденімен]] және көптеген алқалармен марапатталған. == Отбасы == Әкесі — Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997). Анасы — Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930—2019). Үйленген, жұбайы — Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.), мұғалім.<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref> Үлкен қызы — Әсел (1979 ж.т.), заңгер, «Сәби» қайырымдылық қорының президенті. Кенже қызы — [[София Иманғалиқызы Тасмағамбетова|София]] (1983 ж.т.), суретші. Ұлы — Нұрсұлтан (1994 ж.т.). Бауыры — Құрманғали (1959 ж.т.), мамандығы бойынша мұғалім, экономист, 2019 жылдан бастап Атырау облыстық мемлекеттік кірістер департаменті басшысының орынбасары.<ref>[https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/kurmangali-tasmagambetov-naznachen-na-novuyu-doljnost-369757/ Курмангали Тасмагамбетов назначен на новую должность]</ref> Апасы — Нұрсұлу (1950—2024), педиатр, бұрынғы Оңтүстік Қазақстан облыстық денсаулық сақтау департаменті бастығы. Екінші апасы — Ғалия (1952—2022). Қарындасы — Рысты (1964 ж.т.), [[Ембімұнайгаз|«Ембімұнайгаз» АҚ]] бас директорының экономика және қаржы жөніндегі орынбасары. Жиен немерелері — Дінмұхаммед (2000 ж.т.), Нұреддин (2005 ж.т.), Сирин (2013 ж.т.), Иман (2016 ж.т.). Күйеу баласы, үлкен қызы Әселдің жұбайы — белгілі кәсіпкер, «Fincraft Group» холдингінің президенті [[Кеңес Хамитұлы Рақышев|Кеңес Рақышев]]. «Forbes Kazakhstan» журналы кәсіпкердің 2025 жылғы байлығын 435 млн доллар көлемінде бағалаған.<ref>[https://forbes.kz/ranking/object/56 Кенес Ракишев]</ref> ==Шығармашылығы== И. Тасмағамбетов өзі айтқандай: «Мен ырымшыл емеспін, бірақ атеист те емеспін». Қазақстан тарихы, этнографиясы, археология мәселелеріне терең көңіл бөліп, Орталық Азия халықтарының қолтаңба өнерінің заттарын жинаумен айналысады. Саяси қайраткер мұраты — [[Мұстафа Шоқай]], [[Франсуа Миттеран]]. * Ат жалындағы өркениет * Құлыптас == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті}} {{Қазақстан үкіметі басшылары}} [[Санат:Қазақстан философтары]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]] [[Санат:Қазақстан мемлекеттік хатшылары]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Алматы әкімдері]] [[Санат:Астана әкімдері]] [[Санат:Атырау облысының әкімдері]] [[Санат:Қазақстан қорғаныс министрлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 12-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Саяси ғылымдар докторлары]] [[Санат:II дәрежелі мәртебелі Саровтық Серафим орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан ЛКЖО ОК бірінші хатшылары]] [[Санат:Қазақстан білім министрлері]] [[Санат:Қазақстан мәдениет министрлері]] [[Санат:Орыс православ шіркеуінің әулие әділ князь Мәскеулік Даниил орденінің иегерлері]] [[Санат:Нұр Отан саяси кеңесінің мүшелері]] [[Санат:Қазақстанның Ресейдегі елшілері]] [[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшылары]] ognandxwspbn18p3qh1pds9o8aoanug 3479076 3479075 2025-06-10T17:52:26Z Casserium 68287 3479076 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = Халықаралық | Қазақша есімі = Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов | Шынайы есімі = | Суреті = Imangali Tasmagambetov (2023-12-19).jpg | Сурет ені = | Атауы = Тасмағамбетов 2023 жылы | Титулы = [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы]]ның Бас хатшысы | Ту = Emblem of the Collective Security Treaty Organization.svg | Ту2 = Flag of the Collective Security Treaty Organization.svg | Басқара бастады = 1 қаңтар 2023 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Станислав Васильевич Зась|Станислав Зась]] | Ізбасары = | Титулы_2 = [[Қазақстан]]ның [[Ресей]]дегі 10-[[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] | Ту_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_2 = Coat of Arms of the Russian Federation.svg | Басқара бастады_2 = 3 ақпан 2017 | Басқаруын аяқтады_2 = 18 желтоқсан 2019 | Ізашары_2 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | Ізбасары_2 = [[Ермек Беделбайұлы Көшербаев|Ермек Көшербаев]] | Титулы_3 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 9-[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрі]] | Реті_3 = 9 | Ту_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_3 = Symbol of the Kazakh Ministry of Defense.svg | Басқара бастады_3 = 22 қазан 2014 | Басқаруын аяқтады_3 = 13 қыркүйек 2016 | Ізашары_3 = [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]] | Ізбасары_3 = [[Сәкен Әділханұлы Жасұзақов|Сәкен Жасұзақов]] | Титулы_4 = [[Астана|Астана қаласы]]ның 5-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_4 = New flag of Astana.svg | Басқара бастады_4 = 4 сәуір 2008 | Басқаруын аяқтады_4 = 22 қазан 2014 | Ізашары_4 = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Ізбасары_4 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_5 = [[Алматы|Алматы қаласының]] 4-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_5 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_5 = Flag of Almaty.svg | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = 9 желтоқсан 2004 | Басқаруын аяқтады_5 = 4 сәуір 2008 | Ізашары_5 = [[Виктор Вячеславович Храпунов|Виктор Храпунов]] | Ізбасары_5 = [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің]] 8-басшысы | Ту_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_6 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_6 = 5 | Басқара бастады_6 = 10 наурыз 2004 | Басқаруын аяқтады_6 = 9 желтоқсан 2004 | Ізашары_6 = [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]] | Ізбасары_6 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_7 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 5-[[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министрі]] | Ту_7 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_7 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_7 = 5 | Басқара бастады_7 = 28 қаңтар 2002 | Басқаруын аяқтады_7 = 11 маусым 2003 | Ізашары_7 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізбасары_7 = [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Титулы_8 = [[Атырау облысы]]ның 3-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Атырау облысы|әкім]]і | Ту_8 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_8 = Coat of arms of Atyrau.svg | Реті_8 = | Басқара бастады_8 = ақпан 1999 | Басқаруын аяқтады_8 = желтоқсан 2000 | Президент_8 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізашары_8 = [[Равиль Тәжіқараұлы Шырдабаев|Равиль Шырдабаев]] | Ізбасары_8 = [[Серікбек Жүсіпбекұлы Дәукеев|Серікбек Дәукеев]] | Титулы_9 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[Қазақстан Республикасы Білім және мәдениет министрлігі|Білім және мәдениет министрі]] | Реті_9 = 9 | Ту_9 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_9 = Emblem of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_9 = наурыз 1997 | Басқаруын аяқтады_9 = қазан 1997 | Ізашары_9 = ''Білім министрі ретінде [[Мұрат Жұрынұлы Жұрынов|Мұрат Жұрынов]], Мәдениет министрі ретінде [[Талғат Асылұлы Мамашев|Талғат Мамашев]]'' | Ізбасары_9 = ''Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрі ретінде [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]'' | Титулы_10 = [[Қазақстан Лениншіл Коммунистік Жастар Одағы|Қазақстан Комсомолы]] Орталық комитетінің бірінші хатшысы | Ту_10 = Komsomol Emblem.svg | Ту2_10 = Flag of the Kazakh SSR.svg | Реті_10 = | Басқара бастады_10 = 1989 жыл | Басқаруын аяқтады_10 = 1991 жыл | Ізашары_10 = [[Серғазы Сейітбаталұлы Қондыбаев|Серғазы Қондыбаев]] | Ізбасары_10 = ''лауазым жойылды'' | Туған күні = 9.12.1956 | Туған жері = [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], {{туғанжері|Махамбет ауданы|Махамбет ауданында}}, [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997) | Анасы = Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930–2019) | Жұбайы = Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.) | Балалары = '''қыздары:''' Әсел (1979–), София (1983–); '''ұлы:''' Нұрсұлтан (1994–) | Партиясы = «[[Аманат (партия)|Аманат]]<nowiki></nowiki>» | Білімі = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = Imangali Tasmagambetov | Марапаттары = {{{!}} style="background:transparent;" {{!}} {{Назарбаев ордені}}{{!!}}{{2 дәрежелі Барыс ордені}}{{!}}{{!}}{{Парасат ордені}}{{!}}{{!}}{{Астанаға 10 жыл медалі}} {{!}}- {{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{!}}{{!}}{{Достық ордені (Ресей)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Қазақстан мемлекеттік сыйлығы}} {{!}}} Конфессиялды марапаттар: {{{!}} {{!}}2 дәрежелі Серафим Саров ордені {{!}}} }} '''Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов''' ([[9 желтоқсан]] [[1956 жыл|1956]], [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы) — [[Қазақстан]]ның ірі мемлекет және қоғам қайраткері, дипломат, 2023 жылдан бастап [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|ҰҚШҰ]] Бас хатшысы. Иманғали Тасмағамбетов 2002–2003 жылдары [[Қазақстан премьер-министрі]], 2004—2008 жылдары [[Алматы]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2008—2014 жылдары [[Астана]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2014–2016 жылдары [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қазақстан Қорғаныс министрі]], ал 2017–2019 жылдары [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] [[Ресей|Ресей Федерациясындағы]] [[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] болған. == Өмірбаяны == [[1956 жыл]]ы [[9 желтоқсан]] күні [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылында дүниеге келген. Кіші жүздің Жаппас руынан шыққан<ref>titus.kz/print.php?id=1512</ref>. 1979 жылы [[Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті|А. С. Пушкин атындағы Орал педагогикалық институтының]] география мен биология пәндерінің мұғалімі мамандығы бойынша дипломын алды. 1990 жылы «Дүниетану аспектілерінің экологиялык проблемасы» тақырыбы бойынша диссертациясын қорғап, философия ғылымдарының кандидаты атағына ие болды. 7 жылдан кейін ол «Транзиттік саяси жүйелеріндегі әлеуметтік саясат» ғылыми зерттеу жұмысын таңдап, саясаттану ғылымдарының докторы болып атанды. 1981 жылдан 1991 жылға дейін [[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]] мүшесі, 1990—1991 жылдары Қазақстан компартиясының ОК Политбюро мүшесі болды. [[Қазақстан Жоғарғы Кеңесі]]нің XII шақырылымының депутаты болып сайланды. Еңбегі мен саяси өмірбаяны сол кездегі жалғыз жастар саяси ұйымы — Қазақстанның Ленин коммунистік жастар одағында (ЛКЖО) басшылық қызметімен байланысты. 1979 жылдан [[Махамбет ауданы]]ндағы ЛКЖО ұйымдастыру бөлімінің меңгерушісі, Гурьев ЛКЖО қалалық комитетінің және облыстық комитетінің бірінші хатшысы болды. 1989 жылы ЛКЖО Орталық комитетін, 1991 жылы Қазақстан Республикасының жастар ісі жөніндегі Мемлекеттік комитетін басқарды. 1993 жылы Иманғали Тасмағамбетов Қазақстан Республикасының президентінің көмекшісі болып тағайындалды. 1995—1997 жылдары Қазақстан Премьер-министрінің орынбасары; 1997 жылы Премьер-министр орынбасары — Білім және мәдениет министрі; 1997—1999 жылдары Қазақстан Президенті әкімшілігі басшысының орынбасары; 1999 жылы Қазақстан Президентінің бірінші көмекшісі; 1999—2000 жылдары [[Атырау облысы]]ның әкімі; 2000—2002 жылдары Премьер-министр орынбасары; 2002—2003 жылдары [[Қазақстан премьер-министрі]]; 2003—2004 жылдары [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Мемлекеттік хатшы]]; 2004 жылы наурыздан желтоқсанға дейін бірнеше ай Қазақстан Президентінің Әкімшілігін басқарды. 2004 жылдан 2008 жылға дейін 1,5 млн тұрғыны бар [[Қазақстан]]ның ең ірі қаласы [[Алматы]]ның әкімі қызметін атқарып келді. 2008 жылы 4 сәуірде [[Қазақстан]]ның елордасы [[Астана]] қаласының әкімі болып тағайындалды. 2014 жылғы 22 қазаннан Қазақстанның Қорғаныс министрі, 2016 жылғы 13 қыркүйектен Қазақстан Премьер-министрінің орынбасары лауазымдарын атқарды. 2017 жылғы 3 ақпанда ҚР Президентінің Жарлығымен Қазақстан Республикасының Ресей Федерациясындағы Елшісі қызметіне жіберілді. 2019 жылғы 18 желтоқсанда Мемлекет басшысының Жарлығымен зейнеткерлік жасқа толуына байланысты қызметінен босатылды.<ref>[https://baq.kz/persons_directory/tasma-ambetov-iman-ali-n-r-ali-ly/ АНЫҚТАМА. Тасмағамбетов Иманғали Нұрғалиұлы]</ref> 2022 жылғы 18 мамырда Тасмағамбетов Қазақстан гольф федерациясының президенті болып сайланды.<ref>[https://forbes.kz/articles/tasmagambetov_stal_glavoy_kazahstanskoy_federatsii_golfa Тасмагамбетов стал главой Казахстанской федерации гольфа]</ref> Ол федерацияны 2023 жылғы 2 сәуірге дейін басқарды.<ref>[https://bassport.kz/ru/news/8949 Казахстанская федерация гольфа избрала нового президента]</ref> 2022 жылғы 23 қарашада Арменияның премьер-министрі [[Никол Воваевич Пашинян|Никол Пашинян]] [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымының]] (ҰҚШҰ) Бас хатшысы қызметіне Иманғали Тасмағамбетов тағайындалғанын мәлімдеді.<ref>[https://kaz.zakon.kz/sayasat/6016474-imangali-tasmagambetov-ukshu-nyn-bas-khatshysy-bolyp-tagaiyndaldy.html Иманғали Тасмағамбетов ҰҚШҰ-ның Бас хатшысы болып тағайындалды]</ref> 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап ҰҚШҰ Бас хатшысы ретінде жұмысына кірісті.<ref>[https://inbusiness.kz/kz/news/kazakstan-tizginin-ustagan-resejlik-nato-kuru-aldynda-tur-ma Қазақстан тізгінін ұстаған "ресейлік НАТО" құру алдында тұр ма]</ref> [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|ҚР Қауіпсіздік Кеңесінің]] мүшесі, «[[Мәдени мұра]]<nowiki></nowiki>» атты Мемлекеттік бағдарламаның қоғамдық кеңесінің төрағасы, [[ЮНЕСКО]] ісі жөніндегі [[ЮНЕСКО ісі жөніндегі Қазақстан Республикасы Ұлттық комиссясы|ҚР Ұлттық комиссясының]] төрағасы, [[Қазақстан Республикасының оқпен ату Федерациясы]]ның құрметті президенті, академик А.Х. Марғұлан атындағы Халықаралық қор басқармасының төрағасы. Тасмағамбетов [[Моңғолия]]ға, [[Батыс Қазақстан]]ға және [[Ресей|Ресей Федерациясының]] [[Астрахан облысы]]на ([[Каспий теңізі|Каспий]]: мұнай және мәдениет) және т.б. жерлерге Халықаралық мәдениеттанушылық экспедициялар ұйымдастырған. Соның нәтижесінде 2000 жылы [[Моңғолия]]дан [[Қазақстан]]ға ежелгі түбегейлі Күл-тегін тас хатының көшірмесі орнатылды. Қазақ мәдениеті мен тарихының мұраларын жаңғыртып, көпшілікке жеткізуге тағы басқа көп жұмыс атқарған қайраткер.<ref>[http://www.ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/ Өнегелі өмір иелері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110119022304/http://ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/|date=2011-01-19 }}</ref> Оншақты кітаптардың және көптеген ғылыми еңбектердің авторы. Мәдениеттану, мемлекеттік басқару, әлеуметтік-экономикалық өркендеу проблемалары және саясаттануға байланысты мақалалардың авторы. == Марапаттары == * [[Парасат ордені|«Парасат» ордені]] (1998) * [[Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ордені|«Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев» ордені]] (2004) * [[Орыс Православиелік Шіркеуі]]нің [[Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы ордені|«Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы» ордені]] * Ресей Федерациясының [[Ресей Дружба народов ордені|«Дружба народов» орденімен]] және көптеген алқалармен марапатталған. == Отбасы == Әкесі — Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997). Анасы — Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930—2019). Үйленген, жұбайы — Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.), мұғалім.<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref> Үлкен қызы — Әсел (1979 ж.т.), заңгер, «Сәби» қайырымдылық қорының президенті. Кенже қызы — [[София Иманғалиқызы Тасмағамбетова|София]] (1983 ж.т.), суретші. Ұлы — Нұрсұлтан (1994 ж.т.). Бауыры — Құрманғали (1959 ж.т.), мамандығы бойынша мұғалім, экономист, 2019 жылдан бастап Атырау облыстық мемлекеттік кірістер департаменті басшысының орынбасары.<ref>[https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/kurmangali-tasmagambetov-naznachen-na-novuyu-doljnost-369757/ Курмангали Тасмагамбетов назначен на новую должность]</ref> Апасы — Нұрсұлу (1950—2024), педиатр, бұрынғы Оңтүстік Қазақстан облыстық денсаулық сақтау департаменті бастығы. Екінші апасы — Ғалия (1952—2022). Қарындасы — Рысты (1964 ж.т.), [[Ембімұнайгаз|«Ембімұнайгаз» АҚ]] бас директорының экономика және қаржы жөніндегі орынбасары. Жиен немерелері — Дінмұхаммед (2000 ж.т.), Нұреддин (2005 ж.т.), Сирин (2013 ж.т.), Иман (2016 ж.т.). Күйеу баласы, үлкен қызы Әселдің жұбайы — белгілі кәсіпкер, «Fincraft Group» холдингінің президенті [[Кеңес Хамитұлы Рақышев|Кеңес Рақышев]]. «Forbes Kazakhstan» журналы кәсіпкердің 2025 жылғы байлығын 435 млн доллар көлемінде бағалаған.<ref>[https://forbes.kz/ranking/object/56 Кенес Ракишев]</ref> ==Шығармашылығы== И. Тасмағамбетов өзі айтқандай: «Мен ырымшыл емеспін, бірақ атеист те емеспін». Қазақстан тарихы, этнографиясы, археология мәселелеріне терең көңіл бөліп, Орталық Азия халықтарының қолтаңба өнерінің заттарын жинаумен айналысады. Саяси қайраткер мұраты — [[Мұстафа Шоқай]], [[Франсуа Миттеран]]. * Ат жалындағы өркениет * Құлыптас == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті}} {{Қазақстан үкіметі басшылары}} [[Санат:Қазақстан философтары]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]] [[Санат:Қазақстан мемлекеттік хатшылары]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Алматы әкімдері]] [[Санат:Астана әкімдері]] [[Санат:Атырау облысының әкімдері]] [[Санат:Қазақстан қорғаныс министрлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 12-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Саяси ғылымдар докторлары]] [[Санат:II дәрежелі мәртебелі Саровтық Серафим орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан ЛКЖО ОК бірінші хатшылары]] [[Санат:Қазақстан білім министрлері]] [[Санат:Қазақстан мәдениет министрлері]] [[Санат:Орыс православ шіркеуінің әулие әділ князь Мәскеулік Даниил орденінің иегерлері]] [[Санат:Нұр Отан саяси кеңесінің мүшелері]] [[Санат:Қазақстанның Ресейдегі елшілері]] [[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшылары]] qb9j3n2oi178h6z3dcyw6ggf29rwk83 3479077 3479076 2025-06-10T17:54:01Z Casserium 68287 3479077 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = Халықаралық | Қазақша есімі = Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов | Шынайы есімі = | Суреті = Imangali Tasmagambetov (2023-12-19).jpg | Сурет ені = | Атауы = Тасмағамбетов 2023 жылы | Титулы = [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы]]ның Бас хатшысы | Ту = Emblem of the Collective Security Treaty Organization.svg | Ту2 = Flag of the Collective Security Treaty Organization.svg | Басқара бастады = 1 қаңтар 2023 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Станислав Васильевич Зась|Станислав Зась]] | Ізбасары = | Титулы_2 = [[Қазақстан]]ның [[Ресей]]дегі 10-[[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] | Ту_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_2 = Coat of Arms of the Russian Federation.svg | Басқара бастады_2 = 3 ақпан 2017 | Басқаруын аяқтады_2 = 18 желтоқсан 2019 | Ізашары_2 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | Ізбасары_2 = [[Ермек Беделбайұлы Көшербаев|Ермек Көшербаев]] | Титулы_3 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 9-[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрі]] | Реті_3 = 9 | Ту_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_3 = Symbol of the Kazakh Ministry of Defense.svg | Басқара бастады_3 = 22 қазан 2014 | Басқаруын аяқтады_3 = 13 қыркүйек 2016 | Ізашары_3 = [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]] | Ізбасары_3 = [[Сәкен Әділханұлы Жасұзақов|Сәкен Жасұзақов]] | Титулы_4 = [[Астана|Астана қаласы]]ның 5-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_4 = New flag of Astana.svg | Басқара бастады_4 = 4 сәуір 2008 | Басқаруын аяқтады_4 = 22 қазан 2014 | Ізашары_4 = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Ізбасары_4 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_5 = [[Алматы|Алматы қаласының]] 4-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_5 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_5 = Flag of Almaty.svg | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = 9 желтоқсан 2004 | Басқаруын аяқтады_5 = 4 сәуір 2008 | Ізашары_5 = [[Виктор Вячеславович Храпунов|Виктор Храпунов]] | Ізбасары_5 = [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің]] 8-басшысы | Ту_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_6 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_6 = 5 | Басқара бастады_6 = 10 наурыз 2004 | Басқаруын аяқтады_6 = 9 желтоқсан 2004 | Ізашары_6 = [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]] | Ізбасары_6 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_7 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 5-[[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министрі]] | Ту_7 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_7 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_7 = 5 | Басқара бастады_7 = 28 қаңтар 2002 | Басқаруын аяқтады_7 = 11 маусым 2003 | Ізашары_7 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізбасары_7 = [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Титулы_8 = [[Атырау облысы]]ның 3-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Атырау облысы|әкім]]і | Ту_8 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_8 = Coat of arms of Atyrau.svg | Реті_8 = | Басқара бастады_8 = ақпан 1999 | Басқаруын аяқтады_8 = желтоқсан 2000 | Президент_8 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізашары_8 = [[Равиль Тәжіқараұлы Шырдабаев|Равиль Шырдабаев]] | Ізбасары_8 = [[Серікбек Жүсіпбекұлы Дәукеев|Серікбек Дәукеев]] | Титулы_9 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[Қазақстан Республикасы Білім және мәдениет министрлігі|Білім және мәдениет министрі]] | Реті_9 = 9 | Ту_9 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_9 = Emblem of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_9 = наурыз 1997 | Басқаруын аяқтады_9 = қазан 1997 | Ізашары_9 = ''Білім министрі ретінде [[Мұрат Жұрынұлы Жұрынов|Мұрат Жұрынов]], Мәдениет министрі ретінде [[Талғат Асылұлы Мамашев|Талғат Мамашев]]'' | Ізбасары_9 = ''Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрі ретінде [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]'' | Титулы_10 = [[Қазақстан Лениншіл Коммунистік Жастар Одағы|Қазақстан Комсомолы]] Орталық комитетінің бірінші хатшысы | Ту_10 = Komsomol Emblem.svg | Ту2_10 = Flag of the Kazakh SSR.svg | Реті_10 = | Басқара бастады_10 = 1989 жыл | Басқаруын аяқтады_10 = 1991 жыл | Ізашары_10 = [[Серғазы Сейітбаталұлы Қондыбаев|Серғазы Қондыбаев]] | Ізбасары_10 = ''лауазым жойылды'' | Туған күні = 9.12.1956 | Туған жері = [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], {{туғанжері|Махамбет ауданы|Махамбет ауданында}}, [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997) | Анасы = Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930–2019) | Жұбайы = Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.) | Балалары = '''қыздары:''' Әсел (1979–), София (1983–); '''ұлы:''' Нұрсұлтан (1994–) | Партиясы = «[[Аманат (партия)|Аманат]]<nowiki></nowiki>» | Білімі = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = Imangali Tasmagambetov | Марапаттары = {{{!}} style="background:transparent;" {{!}} {{Назарбаев ордені}}{{!!}}{{2 дәрежелі Барыс ордені}}{{!}}{{!}}{{Парасат ордені}}{{!}}{{!}}{{Астанаға 10 жыл медалі}} {{!}}- {{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{!}}{{!}}{{Достық ордені (Ресей)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Қазақстан мемлекеттік сыйлығы}} {{!}}} Конфессиялды марапаттар: {{{!}} {{!}}2 дәрежелі Серафим Саров ордені {{!}}} }} '''Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов''' ([[9 желтоқсан]] [[1956 жыл|1956]], [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы) — [[Қазақстан]]ның ірі мемлекет және қоғам қайраткері, дипломат, 2023 жылдан бастап [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|ҰҚШҰ]] Бас хатшысы. Философия ғылымдарының кандидаты, саясаттану ғылымдарының докторы. Иманғали Тасмағамбетов 2002–2003 жылдары [[Қазақстан премьер-министрі]], 2004—2008 жылдары [[Алматы]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2008—2014 жылдары [[Астана]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2014–2016 жылдары [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қазақстан Қорғаныс министрі]], ал 2017–2019 жылдары [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] [[Ресей|Ресей Федерациясындағы]] [[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] болған. == Өмірбаяны == [[1956 жыл]]ы [[9 желтоқсан]] күні [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылында дүниеге келген. Кіші жүздің Жаппас руынан шыққан<ref>titus.kz/print.php?id=1512</ref>. 1979 жылы [[Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті|А. С. Пушкин атындағы Орал педагогикалық институтының]] география мен биология пәндерінің мұғалімі мамандығы бойынша дипломын алды. 1990 жылы «Дүниетану аспектілерінің экологиялык проблемасы» тақырыбы бойынша диссертациясын қорғап, философия ғылымдарының кандидаты атағына ие болды. 7 жылдан кейін ол «Транзиттік саяси жүйелеріндегі әлеуметтік саясат» ғылыми зерттеу жұмысын таңдап, саясаттану ғылымдарының докторы болып атанды. 1981 жылдан 1991 жылға дейін [[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]] мүшесі, 1990—1991 жылдары Қазақстан компартиясының ОК Политбюро мүшесі болды. [[Қазақстан Жоғарғы Кеңесі]]нің XII шақырылымының депутаты болып сайланды. Еңбегі мен саяси өмірбаяны сол кездегі жалғыз жастар саяси ұйымы — Қазақстанның Ленин коммунистік жастар одағында (ЛКЖО) басшылық қызметімен байланысты. 1979 жылдан [[Махамбет ауданы]]ндағы ЛКЖО ұйымдастыру бөлімінің меңгерушісі, Гурьев ЛКЖО қалалық комитетінің және облыстық комитетінің бірінші хатшысы болды. 1989 жылы ЛКЖО Орталық комитетін, 1991 жылы Қазақстан Республикасының жастар ісі жөніндегі Мемлекеттік комитетін басқарды. 1993 жылы Иманғали Тасмағамбетов Қазақстан Республикасының президентінің көмекшісі болып тағайындалды. 1995—1997 жылдары Қазақстан Премьер-министрінің орынбасары; 1997 жылы Премьер-министр орынбасары — Білім және мәдениет министрі; 1997—1999 жылдары Қазақстан Президенті әкімшілігі басшысының орынбасары; 1999 жылы Қазақстан Президентінің бірінші көмекшісі; 1999—2000 жылдары [[Атырау облысы]]ның әкімі; 2000—2002 жылдары Премьер-министр орынбасары; 2002—2003 жылдары [[Қазақстан премьер-министрі]]; 2003—2004 жылдары [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Мемлекеттік хатшы]]; 2004 жылы наурыздан желтоқсанға дейін бірнеше ай Қазақстан Президентінің Әкімшілігін басқарды. 2004 жылдан 2008 жылға дейін 1,5 млн тұрғыны бар [[Қазақстан]]ның ең ірі қаласы [[Алматы]]ның әкімі қызметін атқарып келді. 2008 жылы 4 сәуірде [[Қазақстан]]ның елордасы [[Астана]] қаласының әкімі болып тағайындалды. 2014 жылғы 22 қазаннан Қазақстанның Қорғаныс министрі, 2016 жылғы 13 қыркүйектен Қазақстан Премьер-министрінің орынбасары лауазымдарын атқарды. 2017 жылғы 3 ақпанда ҚР Президентінің Жарлығымен Қазақстан Республикасының Ресей Федерациясындағы Елшісі қызметіне жіберілді. 2019 жылғы 18 желтоқсанда Мемлекет басшысының Жарлығымен зейнеткерлік жасқа толуына байланысты қызметінен босатылды.<ref>[https://baq.kz/persons_directory/tasma-ambetov-iman-ali-n-r-ali-ly/ АНЫҚТАМА. Тасмағамбетов Иманғали Нұрғалиұлы]</ref> 2022 жылғы 18 мамырда Тасмағамбетов Қазақстан гольф федерациясының президенті болып сайланды.<ref>[https://forbes.kz/articles/tasmagambetov_stal_glavoy_kazahstanskoy_federatsii_golfa Тасмагамбетов стал главой Казахстанской федерации гольфа]</ref> Ол федерацияны 2023 жылғы 2 сәуірге дейін басқарды.<ref>[https://bassport.kz/ru/news/8949 Казахстанская федерация гольфа избрала нового президента]</ref> 2022 жылғы 23 қарашада Арменияның премьер-министрі [[Никол Воваевич Пашинян|Никол Пашинян]] [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымының]] (ҰҚШҰ) Бас хатшысы қызметіне Иманғали Тасмағамбетов тағайындалғанын мәлімдеді.<ref>[https://kaz.zakon.kz/sayasat/6016474-imangali-tasmagambetov-ukshu-nyn-bas-khatshysy-bolyp-tagaiyndaldy.html Иманғали Тасмағамбетов ҰҚШҰ-ның Бас хатшысы болып тағайындалды]</ref> 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап ҰҚШҰ Бас хатшысы ретінде жұмысына кірісті.<ref>[https://inbusiness.kz/kz/news/kazakstan-tizginin-ustagan-resejlik-nato-kuru-aldynda-tur-ma Қазақстан тізгінін ұстаған "ресейлік НАТО" құру алдында тұр ма]</ref> [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|ҚР Қауіпсіздік Кеңесінің]] мүшесі, «[[Мәдени мұра]]<nowiki></nowiki>» атты Мемлекеттік бағдарламаның қоғамдық кеңесінің төрағасы, [[ЮНЕСКО]] ісі жөніндегі [[ЮНЕСКО ісі жөніндегі Қазақстан Республикасы Ұлттық комиссясы|ҚР Ұлттық комиссясының]] төрағасы, [[Қазақстан Республикасының оқпен ату Федерациясы]]ның құрметті президенті, академик А.Х. Марғұлан атындағы Халықаралық қор басқармасының төрағасы. Тасмағамбетов [[Моңғолия]]ға, [[Батыс Қазақстан]]ға және [[Ресей|Ресей Федерациясының]] [[Астрахан облысы]]на ([[Каспий теңізі|Каспий]]: мұнай және мәдениет) және т.б. жерлерге Халықаралық мәдениеттанушылық экспедициялар ұйымдастырған. Соның нәтижесінде 2000 жылы [[Моңғолия]]дан [[Қазақстан]]ға ежелгі түбегейлі Күл-тегін тас хатының көшірмесі орнатылды. Қазақ мәдениеті мен тарихының мұраларын жаңғыртып, көпшілікке жеткізуге тағы басқа көп жұмыс атқарған қайраткер.<ref>[http://www.ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/ Өнегелі өмір иелері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110119022304/http://ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/|date=2011-01-19 }}</ref> Оншақты кітаптардың және көптеген ғылыми еңбектердің авторы. Мәдениеттану, мемлекеттік басқару, әлеуметтік-экономикалық өркендеу проблемалары және саясаттануға байланысты мақалалардың авторы. == Марапаттары == * [[Парасат ордені|«Парасат» ордені]] (1998) * [[Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ордені|«Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев» ордені]] (2004) * [[Орыс Православиелік Шіркеуі]]нің [[Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы ордені|«Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы» ордені]] * Ресей Федерациясының [[Ресей Дружба народов ордені|«Дружба народов» орденімен]] және көптеген алқалармен марапатталған. == Отбасы == Әкесі — Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997). Анасы — Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930—2019). Үйленген, жұбайы — Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.), мұғалім.<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref> Үлкен қызы — Әсел (1979 ж.т.), заңгер, «Сәби» қайырымдылық қорының президенті. Кенже қызы — [[София Иманғалиқызы Тасмағамбетова|София]] (1983 ж.т.), суретші. Ұлы — Нұрсұлтан (1994 ж.т.). Бауыры — Құрманғали (1959 ж.т.), мамандығы бойынша мұғалім, экономист, 2019 жылдан бастап Атырау облыстық мемлекеттік кірістер департаменті басшысының орынбасары.<ref>[https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/kurmangali-tasmagambetov-naznachen-na-novuyu-doljnost-369757/ Курмангали Тасмагамбетов назначен на новую должность]</ref> Апасы — Нұрсұлу (1950—2024), педиатр, бұрынғы Оңтүстік Қазақстан облыстық денсаулық сақтау департаменті бастығы. Екінші апасы — Ғалия (1952—2022). Қарындасы — Рысты (1964 ж.т.), [[Ембімұнайгаз|«Ембімұнайгаз» АҚ]] бас директорының экономика және қаржы жөніндегі орынбасары. Жиен немерелері — Дінмұхаммед (2000 ж.т.), Нұреддин (2005 ж.т.), Сирин (2013 ж.т.), Иман (2016 ж.т.). Күйеу баласы, үлкен қызы Әселдің жұбайы — белгілі кәсіпкер, «Fincraft Group» холдингінің президенті [[Кеңес Хамитұлы Рақышев|Кеңес Рақышев]]. «Forbes Kazakhstan» журналы кәсіпкердің 2025 жылғы байлығын 435 млн доллар көлемінде бағалаған.<ref>[https://forbes.kz/ranking/object/56 Кенес Ракишев]</ref> ==Шығармашылығы== И. Тасмағамбетов өзі айтқандай: «Мен ырымшыл емеспін, бірақ атеист те емеспін». Қазақстан тарихы, этнографиясы, археология мәселелеріне терең көңіл бөліп, Орталық Азия халықтарының қолтаңба өнерінің заттарын жинаумен айналысады. Саяси қайраткер мұраты — [[Мұстафа Шоқай]], [[Франсуа Миттеран]]. * Ат жалындағы өркениет * Құлыптас == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті}} {{Қазақстан үкіметі басшылары}} [[Санат:Қазақстан философтары]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]] [[Санат:Қазақстан мемлекеттік хатшылары]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Алматы әкімдері]] [[Санат:Астана әкімдері]] [[Санат:Атырау облысының әкімдері]] [[Санат:Қазақстан қорғаныс министрлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 12-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Саяси ғылымдар докторлары]] [[Санат:II дәрежелі мәртебелі Саровтық Серафим орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан ЛКЖО ОК бірінші хатшылары]] [[Санат:Қазақстан білім министрлері]] [[Санат:Қазақстан мәдениет министрлері]] [[Санат:Орыс православ шіркеуінің әулие әділ князь Мәскеулік Даниил орденінің иегерлері]] [[Санат:Нұр Отан саяси кеңесінің мүшелері]] [[Санат:Қазақстанның Ресейдегі елшілері]] [[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшылары]] h5sgsqojbxc6my23tlrg0004iagali8 3479079 3479077 2025-06-10T18:05:34Z Casserium 68287 /* Өмірбаяны */ 3479079 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = Халықаралық | Қазақша есімі = Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов | Шынайы есімі = | Суреті = Imangali Tasmagambetov (2023-12-19).jpg | Сурет ені = | Атауы = Тасмағамбетов 2023 жылы | Титулы = [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы]]ның Бас хатшысы | Ту = Emblem of the Collective Security Treaty Organization.svg | Ту2 = Flag of the Collective Security Treaty Organization.svg | Басқара бастады = 1 қаңтар 2023 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Станислав Васильевич Зась|Станислав Зась]] | Ізбасары = | Титулы_2 = [[Қазақстан]]ның [[Ресей]]дегі 10-[[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] | Ту_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_2 = Coat of Arms of the Russian Federation.svg | Басқара бастады_2 = 3 ақпан 2017 | Басқаруын аяқтады_2 = 18 желтоқсан 2019 | Ізашары_2 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | Ізбасары_2 = [[Ермек Беделбайұлы Көшербаев|Ермек Көшербаев]] | Титулы_3 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 9-[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрі]] | Реті_3 = 9 | Ту_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_3 = Symbol of the Kazakh Ministry of Defense.svg | Басқара бастады_3 = 22 қазан 2014 | Басқаруын аяқтады_3 = 13 қыркүйек 2016 | Ізашары_3 = [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]] | Ізбасары_3 = [[Сәкен Әділханұлы Жасұзақов|Сәкен Жасұзақов]] | Титулы_4 = [[Астана|Астана қаласы]]ның 5-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_4 = New flag of Astana.svg | Басқара бастады_4 = 4 сәуір 2008 | Басқаруын аяқтады_4 = 22 қазан 2014 | Ізашары_4 = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Ізбасары_4 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_5 = [[Алматы|Алматы қаласының]] 4-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_5 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_5 = Flag of Almaty.svg | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = 9 желтоқсан 2004 | Басқаруын аяқтады_5 = 4 сәуір 2008 | Ізашары_5 = [[Виктор Вячеславович Храпунов|Виктор Храпунов]] | Ізбасары_5 = [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің]] 8-басшысы | Ту_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_6 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_6 = 5 | Басқара бастады_6 = 10 наурыз 2004 | Басқаруын аяқтады_6 = 9 желтоқсан 2004 | Ізашары_6 = [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]] | Ізбасары_6 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_7 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 5-[[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министрі]] | Ту_7 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_7 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_7 = 5 | Басқара бастады_7 = 28 қаңтар 2002 | Басқаруын аяқтады_7 = 11 маусым 2003 | Ізашары_7 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізбасары_7 = [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Титулы_8 = [[Атырау облысы]]ның 3-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Атырау облысы|әкім]]і | Ту_8 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_8 = Coat of arms of Atyrau.svg | Реті_8 = | Басқара бастады_8 = ақпан 1999 | Басқаруын аяқтады_8 = желтоқсан 2000 | Президент_8 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізашары_8 = [[Равиль Тәжіқараұлы Шырдабаев|Равиль Шырдабаев]] | Ізбасары_8 = [[Серікбек Жүсіпбекұлы Дәукеев|Серікбек Дәукеев]] | Титулы_9 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[Қазақстан Республикасы Білім және мәдениет министрлігі|Білім және мәдениет министрі]] | Реті_9 = 9 | Ту_9 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_9 = Emblem of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_9 = наурыз 1997 | Басқаруын аяқтады_9 = қазан 1997 | Ізашары_9 = ''Білім министрі ретінде [[Мұрат Жұрынұлы Жұрынов|Мұрат Жұрынов]], Мәдениет министрі ретінде [[Талғат Асылұлы Мамашев|Талғат Мамашев]]'' | Ізбасары_9 = ''Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрі ретінде [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]'' | Титулы_10 = [[Қазақстан Лениншіл Коммунистік Жастар Одағы|Қазақстан Комсомолы]] Орталық комитетінің бірінші хатшысы | Ту_10 = Komsomol Emblem.svg | Ту2_10 = Flag of the Kazakh SSR.svg | Реті_10 = | Басқара бастады_10 = 1989 жыл | Басқаруын аяқтады_10 = 1991 жыл | Ізашары_10 = [[Серғазы Сейітбаталұлы Қондыбаев|Серғазы Қондыбаев]] | Ізбасары_10 = ''лауазым жойылды'' | Туған күні = 9.12.1956 | Туған жері = [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], {{туғанжері|Махамбет ауданы|Махамбет ауданында}}, [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997) | Анасы = Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930–2019) | Жұбайы = Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.) | Балалары = '''қыздары:''' Әсел (1979–), София (1983–); '''ұлы:''' Нұрсұлтан (1994–) | Партиясы = «[[Аманат (партия)|Аманат]]<nowiki></nowiki>» | Білімі = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = Imangali Tasmagambetov | Марапаттары = {{{!}} style="background:transparent;" {{!}} {{Назарбаев ордені}}{{!!}}{{2 дәрежелі Барыс ордені}}{{!}}{{!}}{{Парасат ордені}}{{!}}{{!}}{{Астанаға 10 жыл медалі}} {{!}}- {{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{!}}{{!}}{{Достық ордені (Ресей)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Қазақстан мемлекеттік сыйлығы}} {{!}}} Конфессиялды марапаттар: {{{!}} {{!}}2 дәрежелі Серафим Саров ордені {{!}}} }} '''Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов''' ([[9 желтоқсан]] [[1956 жыл|1956]], [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы) — [[Қазақстан]]ның ірі мемлекет және қоғам қайраткері, дипломат, 2023 жылдан бастап [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|ҰҚШҰ]] Бас хатшысы. Философия ғылымдарының кандидаты, саясаттану ғылымдарының докторы. Иманғали Тасмағамбетов 2002–2003 жылдары [[Қазақстан премьер-министрі]], 2004—2008 жылдары [[Алматы]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2008—2014 жылдары [[Астана]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2014–2016 жылдары [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қазақстан Қорғаныс министрі]], ал 2017–2019 жылдары [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] [[Ресей|Ресей Федерациясындағы]] [[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] болған. == Өмірбаяны == [[1956 жыл]]ы [[9 желтоқсан]] күні [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылында дүниеге келген. Кіші жүздің Жаппас руынан шыққан<ref>titus.kz/print.php?id=1512</ref>. 1979 жылы [[Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті|А. С. Пушкин атындағы Орал педагогикалық институтының]] география мен биология пәндерінің мұғалімі мамандығы бойынша дипломын алды. 1990 жылы «Дүниетану аспектілерінің экологиялык проблемасы» тақырыбы бойынша диссертациясын қорғап, философия ғылымдарының кандидаты атағына ие болды. 7 жылдан кейін ол «Транзиттік саяси жүйелеріндегі әлеуметтік саясат» ғылыми зерттеу жұмысын таңдап, саясаттану ғылымдарының докторы болып атанды. 1981 жылдан 1991 жылға дейін [[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]] мүшесі, 1990—1991 жылдары Қазақстан компартиясының ОК Политбюро мүшесі болды. [[Қазақстан Жоғарғы Кеңесі]]нің XII шақырылымының депутаты болып сайланды. Еңбегі мен саяси өмірбаяны сол кездегі жалғыз жастар саяси ұйымы — Қазақстанның Ленин коммунистік жастар одағында (ЛКЖО) басшылық қызметімен байланысты. 1979 жылдан [[Махамбет ауданы]]ндағы ЛКЖО ұйымдастыру бөлімінің меңгерушісі, Гурьев ЛКЖО қалалық комитетінің және облыстық комитетінің бірінші хатшысы болды. 1989 жылы ЛКЖО Орталық комитетін, 1991 жылы Қазақстан Республикасының жастар ісі жөніндегі Мемлекеттік комитетін басқарды. 1993 жылы Иманғали Тасмағамбетов Қазақстан Республикасының президентінің көмекшісі болып тағайындалды. 1995—1997 жылдары Қазақстан Премьер-министрінің орынбасары; 1997 жылы Премьер-министр орынбасары — Білім және мәдениет министрі; 1997—1999 жылдары Қазақстан Президенті әкімшілігі басшысының орынбасары; 1999 жылы Қазақстан Президентінің бірінші көмекшісі; 1999—2000 жылдары [[Атырау облысы]]ның әкімі; 2000—2002 жылдары Премьер-министр орынбасары; 2002—2003 жылдары [[Қазақстан премьер-министрі]]; 2003—2004 жылдары [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Мемлекеттік хатшы]]; 2004 жылы наурыздан желтоқсанға дейін бірнеше ай Қазақстан Президентінің Әкімшілігін басқарды. 2004 жылдан 2008 жылға дейін 1,5 млн тұрғыны бар [[Қазақстан]]ның ең ірі қаласы [[Алматы]]ның әкімі қызметін атқарып келді. 2008 жылы 4 сәуірде [[Қазақстан]]ның елордасы [[Астана]] қаласының әкімі болып тағайындалды. 2014 жылғы 22 қазаннан Қазақстанның Қорғаныс министрі, 2016 жылғы 13 қыркүйектен Қазақстан Премьер-министрінің орынбасары лауазымдарын атқарды. 2017 жылғы 3 ақпанда ҚР Президентінің Жарлығымен Қазақстан Республикасының Ресей Федерациясындағы Елшісі қызметіне жіберілді. 2019 жылғы 18 желтоқсанда Мемлекет басшысының Жарлығымен зейнеткерлік жасқа толуына байланысты қызметінен босатылды.<ref>[https://baq.kz/persons_directory/tasma-ambetov-iman-ali-n-r-ali-ly/ АНЫҚТАМА. Тасмағамбетов Иманғали Нұрғалиұлы]</ref> 2021 жылғы маусымда Тасмағамбетов ресейлік «КамАЗ» автомобиль корпорациясының тәуелсіз директоры болып сайланды.<ref>[https://forbes.kz/articles/eks-premer_kazahstana_voshel_v_sovet_direktorov_kamaza Экс-премьер Казахстана вошел в совет директоров КамАЗа]</ref> 2022 жылғы 18 мамырда Тасмағамбетов Қазақстан гольф федерациясының президенті болып сайланды.<ref>[https://forbes.kz/articles/tasmagambetov_stal_glavoy_kazahstanskoy_federatsii_golfa Тасмагамбетов стал главой Казахстанской федерации гольфа]</ref> Ол федерацияны 2023 жылғы 2 сәуірге дейін басқарды.<ref>[https://bassport.kz/ru/news/8949 Казахстанская федерация гольфа избрала нового президента]</ref> 2022 жылғы 23 қарашада Арменияның премьер-министрі [[Никол Воваевич Пашинян|Никол Пашинян]] [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымының]] (ҰҚШҰ) Бас хатшысы қызметіне Иманғали Тасмағамбетов тағайындалғанын мәлімдеді.<ref>[https://kaz.zakon.kz/sayasat/6016474-imangali-tasmagambetov-ukshu-nyn-bas-khatshysy-bolyp-tagaiyndaldy.html Иманғали Тасмағамбетов ҰҚШҰ-ның Бас хатшысы болып тағайындалды]</ref> 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап ҰҚШҰ Бас хатшысы ретінде жұмысына кірісті.<ref>[https://inbusiness.kz/kz/news/kazakstan-tizginin-ustagan-resejlik-nato-kuru-aldynda-tur-ma Қазақстан тізгінін ұстаған "ресейлік НАТО" құру алдында тұр ма]</ref> [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|ҚР Қауіпсіздік Кеңесінің]] мүшесі, «[[Мәдени мұра]]<nowiki></nowiki>» атты Мемлекеттік бағдарламаның қоғамдық кеңесінің төрағасы, [[ЮНЕСКО]] ісі жөніндегі [[ЮНЕСКО ісі жөніндегі Қазақстан Республикасы Ұлттық комиссясы|ҚР Ұлттық комиссясының]] төрағасы, [[Қазақстан Республикасының оқпен ату Федерациясы]]ның құрметті президенті, академик А.Х. Марғұлан атындағы Халықаралық қор басқармасының төрағасы. Тасмағамбетов [[Моңғолия]]ға, [[Батыс Қазақстан]]ға және [[Ресей|Ресей Федерациясының]] [[Астрахан облысы]]на ([[Каспий теңізі|Каспий]]: мұнай және мәдениет) және т.б. жерлерге Халықаралық мәдениеттанушылық экспедициялар ұйымдастырған. Соның нәтижесінде 2000 жылы [[Моңғолия]]дан [[Қазақстан]]ға ежелгі түбегейлі Күл-тегін тас хатының көшірмесі орнатылды. Қазақ мәдениеті мен тарихының мұраларын жаңғыртып, көпшілікке жеткізуге тағы басқа көп жұмыс атқарған қайраткер.<ref>[http://www.ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/ Өнегелі өмір иелері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110119022304/http://ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/|date=2011-01-19 }}</ref> Оншақты кітаптардың және көптеген ғылыми еңбектердің авторы. Мәдениеттану, мемлекеттік басқару, әлеуметтік-экономикалық өркендеу проблемалары және саясаттануға байланысты мақалалардың авторы. == Марапаттары == * [[Парасат ордені|«Парасат» ордені]] (1998) * [[Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ордені|«Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев» ордені]] (2004) * [[Орыс Православиелік Шіркеуі]]нің [[Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы ордені|«Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы» ордені]] * Ресей Федерациясының [[Ресей Дружба народов ордені|«Дружба народов» орденімен]] және көптеген алқалармен марапатталған. == Отбасы == Әкесі — Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997). Анасы — Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930—2019). Үйленген, жұбайы — Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.), мұғалім.<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref> Үлкен қызы — Әсел (1979 ж.т.), заңгер, «Сәби» қайырымдылық қорының президенті. Кенже қызы — [[София Иманғалиқызы Тасмағамбетова|София]] (1983 ж.т.), суретші. Ұлы — Нұрсұлтан (1994 ж.т.). Бауыры — Құрманғали (1959 ж.т.), мамандығы бойынша мұғалім, экономист, 2019 жылдан бастап Атырау облыстық мемлекеттік кірістер департаменті басшысының орынбасары.<ref>[https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/kurmangali-tasmagambetov-naznachen-na-novuyu-doljnost-369757/ Курмангали Тасмагамбетов назначен на новую должность]</ref> Апасы — Нұрсұлу (1950—2024), педиатр, бұрынғы Оңтүстік Қазақстан облыстық денсаулық сақтау департаменті бастығы. Екінші апасы — Ғалия (1952—2022). Қарындасы — Рысты (1964 ж.т.), [[Ембімұнайгаз|«Ембімұнайгаз» АҚ]] бас директорының экономика және қаржы жөніндегі орынбасары. Жиен немерелері — Дінмұхаммед (2000 ж.т.), Нұреддин (2005 ж.т.), Сирин (2013 ж.т.), Иман (2016 ж.т.). Күйеу баласы, үлкен қызы Әселдің жұбайы — белгілі кәсіпкер, «Fincraft Group» холдингінің президенті [[Кеңес Хамитұлы Рақышев|Кеңес Рақышев]]. «Forbes Kazakhstan» журналы кәсіпкердің 2025 жылғы байлығын 435 млн доллар көлемінде бағалаған.<ref>[https://forbes.kz/ranking/object/56 Кенес Ракишев]</ref> ==Шығармашылығы== И. Тасмағамбетов өзі айтқандай: «Мен ырымшыл емеспін, бірақ атеист те емеспін». Қазақстан тарихы, этнографиясы, археология мәселелеріне терең көңіл бөліп, Орталық Азия халықтарының қолтаңба өнерінің заттарын жинаумен айналысады. Саяси қайраткер мұраты — [[Мұстафа Шоқай]], [[Франсуа Миттеран]]. * Ат жалындағы өркениет * Құлыптас == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті}} {{Қазақстан үкіметі басшылары}} [[Санат:Қазақстан философтары]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]] [[Санат:Қазақстан мемлекеттік хатшылары]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Алматы әкімдері]] [[Санат:Астана әкімдері]] [[Санат:Атырау облысының әкімдері]] [[Санат:Қазақстан қорғаныс министрлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 12-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Саяси ғылымдар докторлары]] [[Санат:II дәрежелі мәртебелі Саровтық Серафим орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан ЛКЖО ОК бірінші хатшылары]] [[Санат:Қазақстан білім министрлері]] [[Санат:Қазақстан мәдениет министрлері]] [[Санат:Орыс православ шіркеуінің әулие әділ князь Мәскеулік Даниил орденінің иегерлері]] [[Санат:Нұр Отан саяси кеңесінің мүшелері]] [[Санат:Қазақстанның Ресейдегі елшілері]] [[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшылары]] tn60tpmaabwjf61q6hr14sxbubypggn 3479082 3479079 2025-06-10T18:45:51Z Casserium 68287 /* Өмірбаяны */ 3479082 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = Халықаралық | Қазақша есімі = Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов | Шынайы есімі = | Суреті = Imangali Tasmagambetov (2023-12-19).jpg | Сурет ені = | Атауы = Тасмағамбетов 2023 жылы | Титулы = [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы]]ның Бас хатшысы | Ту = Emblem of the Collective Security Treaty Organization.svg | Ту2 = Flag of the Collective Security Treaty Organization.svg | Басқара бастады = 1 қаңтар 2023 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Станислав Васильевич Зась|Станислав Зась]] | Ізбасары = | Титулы_2 = [[Қазақстан]]ның [[Ресей]]дегі 10-[[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] | Ту_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_2 = Coat of Arms of the Russian Federation.svg | Басқара бастады_2 = 3 ақпан 2017 | Басқаруын аяқтады_2 = 18 желтоқсан 2019 | Ізашары_2 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | Ізбасары_2 = [[Ермек Беделбайұлы Көшербаев|Ермек Көшербаев]] | Титулы_3 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 9-[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрі]] | Реті_3 = 9 | Ту_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_3 = Symbol of the Kazakh Ministry of Defense.svg | Басқара бастады_3 = 22 қазан 2014 | Басқаруын аяқтады_3 = 13 қыркүйек 2016 | Ізашары_3 = [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]] | Ізбасары_3 = [[Сәкен Әділханұлы Жасұзақов|Сәкен Жасұзақов]] | Титулы_4 = [[Астана|Астана қаласы]]ның 5-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_4 = New flag of Astana.svg | Басқара бастады_4 = 4 сәуір 2008 | Басқаруын аяқтады_4 = 22 қазан 2014 | Ізашары_4 = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Ізбасары_4 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_5 = [[Алматы|Алматы қаласының]] 4-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_5 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_5 = Flag of Almaty.svg | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = 9 желтоқсан 2004 | Басқаруын аяқтады_5 = 4 сәуір 2008 | Ізашары_5 = [[Виктор Вячеславович Храпунов|Виктор Храпунов]] | Ізбасары_5 = [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің]] 8-басшысы | Ту_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_6 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_6 = 5 | Басқара бастады_6 = 10 наурыз 2004 | Басқаруын аяқтады_6 = 9 желтоқсан 2004 | Ізашары_6 = [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]] | Ізбасары_6 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_7 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 5-[[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министрі]] | Ту_7 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_7 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_7 = 5 | Басқара бастады_7 = 28 қаңтар 2002 | Басқаруын аяқтады_7 = 11 маусым 2003 | Ізашары_7 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізбасары_7 = [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Титулы_8 = [[Атырау облысы]]ның 3-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Атырау облысы|әкім]]і | Ту_8 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_8 = Coat of arms of Atyrau.svg | Реті_8 = | Басқара бастады_8 = ақпан 1999 | Басқаруын аяқтады_8 = желтоқсан 2000 | Президент_8 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізашары_8 = [[Равиль Тәжіқараұлы Шырдабаев|Равиль Шырдабаев]] | Ізбасары_8 = [[Серікбек Жүсіпбекұлы Дәукеев|Серікбек Дәукеев]] | Титулы_9 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[Қазақстан Республикасы Білім және мәдениет министрлігі|Білім және мәдениет министрі]] | Реті_9 = 9 | Ту_9 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_9 = Emblem of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_9 = наурыз 1997 | Басқаруын аяқтады_9 = қазан 1997 | Ізашары_9 = ''Білім министрі ретінде [[Мұрат Жұрынұлы Жұрынов|Мұрат Жұрынов]], Мәдениет министрі ретінде [[Талғат Асылұлы Мамашев|Талғат Мамашев]]'' | Ізбасары_9 = ''Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрі ретінде [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]'' | Титулы_10 = [[Қазақстан Лениншіл Коммунистік Жастар Одағы|Қазақстан Комсомолы]] Орталық комитетінің бірінші хатшысы | Ту_10 = Komsomol Emblem.svg | Ту2_10 = Flag of the Kazakh SSR.svg | Реті_10 = | Басқара бастады_10 = 1989 жыл | Басқаруын аяқтады_10 = 1991 жыл | Ізашары_10 = [[Серғазы Сейітбаталұлы Қондыбаев|Серғазы Қондыбаев]] | Ізбасары_10 = ''лауазым жойылды'' | Туған күні = 9.12.1956 | Туған жері = [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], {{туғанжері|Махамбет ауданы|Махамбет ауданында}}, [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997) | Анасы = Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930–2019) | Жұбайы = Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.) | Балалары = '''қыздары:''' Әсел (1979–), София (1983–); '''ұлы:''' Нұрсұлтан (1994–) | Партиясы = «[[Аманат (партия)|Аманат]]<nowiki></nowiki>» | Білімі = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = Imangali Tasmagambetov | Марапаттары = {{{!}} style="background:transparent;" {{!}} {{Назарбаев ордені}}{{!!}}{{2 дәрежелі Барыс ордені}}{{!}}{{!}}{{Парасат ордені}}{{!}}{{!}}{{Астанаға 10 жыл медалі}} {{!}}- {{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{!}}{{!}}{{Достық ордені (Ресей)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Қазақстан мемлекеттік сыйлығы}} {{!}}} Конфессиялды марапаттар: {{{!}} {{!}}2 дәрежелі Серафим Саров ордені {{!}}} }} '''Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов''' ([[9 желтоқсан]] [[1956 жыл|1956]], [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы) — [[Қазақстан]]ның ірі мемлекет және қоғам қайраткері, дипломат, 2023 жылдан бастап [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|ҰҚШҰ]] Бас хатшысы. Философия ғылымдарының кандидаты, саясаттану ғылымдарының докторы. Иманғали Тасмағамбетов 2002–2003 жылдары [[Қазақстан премьер-министрі]], 2004—2008 жылдары [[Алматы]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2008—2014 жылдары [[Астана]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2014–2016 жылдары [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қазақстан Қорғаныс министрі]], ал 2017–2019 жылдары [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] [[Ресей|Ресей Федерациясындағы]] [[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] болған. == Өмірбаяны == [[1956 жыл]]ы [[9 желтоқсан]] күні [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылында дүниеге келген. Кіші жүздің Жаппас руынан шыққан<ref>titus.kz/print.php?id=1512</ref>. 1979 жылы [[Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті|А. С. Пушкин атындағы Орал педагогикалық институтының]] география мен биология пәндерінің мұғалімі мамандығы бойынша дипломын алды. 1990 жылы «Дүниетану аспектілерінің экологиялык проблемасы» тақырыбы бойынша диссертациясын қорғап, философия ғылымдарының кандидаты атағына ие болды. 7 жылдан кейін ол «Транзиттік саяси жүйелеріндегі әлеуметтік саясат» ғылыми зерттеу жұмысын таңдап, саясаттану ғылымдарының докторы болып атанды. 1981 жылдан 1991 жылға дейін [[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]] мүшесі, 1990—1991 жылдары Қазақстан компартиясының ОК Политбюро мүшесі болды. [[Қазақстан Жоғарғы Кеңесі]]нің XII шақырылымының депутаты болып сайланды. Еңбегі мен саяси өмірбаяны сол кездегі жалғыз жастар саяси ұйымы — Қазақстанның Ленин коммунистік жастар одағында (ЛКЖО) басшылық қызметімен байланысты. 1979 жылдан [[Махамбет ауданы]]ндағы ЛКЖО ұйымдастыру бөлімінің меңгерушісі, Гурьев ЛКЖО қалалық комитетінің және облыстық комитетінің бірінші хатшысы болды. 1989 жылы ЛКЖО Орталық комитетін, 1991 жылы Қазақстан Республикасының жастар ісі жөніндегі Мемлекеттік комитетін басқарды. 1993 жылы Иманғали Тасмағамбетов Қазақстан Республикасының президентінің көмекшісі болып тағайындалды. 1995—1997 жылдары Қазақстан Премьер-министрінің орынбасары; 1997 жылы Премьер-министр орынбасары — Білім және мәдениет министрі; 1997—1999 жылдары Қазақстан Президенті әкімшілігі басшысының орынбасары; 1999 жылы Қазақстан Президентінің бірінші көмекшісі; 1999—2000 жылдары [[Атырау облысы]]ның әкімі болып қызмет етті. 2000 жылғы желтоқсан айында Үкіметке оралып, Премьер-министрдің орынбасары лауазымын алды. 2002 жылғы 28 қаңтарда отставкаға кеткен [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Тоқаевтың]] орнына [[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министр]] болып тағайындалды. 2003 жылғы 11 маусымда Жер кодексінің төңірегіндегі дауға байланысты отставкаға кетіп, 13 маусым күні [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Мемлекеттік хатшы]] қызметіне тағайындалды 2004 жылы наурыздан желтоқсанға дейін бірнеше ай [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Президентінің Әкімшілігін]] басқарды. 2004 жылдан 2008 жылға дейін 1,5 млн тұрғыны бар [[Қазақстан]]ның ең ірі қаласы [[Алматы]]ның әкімі қызметін атқарып келді. 2008 жылы 4 сәуірде [[Қазақстан]]ның елордасы [[Астана]] қаласының әкімі болып тағайындалды. 2014 жылғы 22 қазаннан Қазақстанның Қорғаныс министрі, 2016 жылғы 13 қыркүйектен Қазақстан Премьер-министрінің орынбасары лауазымдарын атқарды. 2017 жылғы 3 ақпанда Президент [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Назарбаевтың]] Жарлығымен Қазақстан Республикасының Ресей Федерациясындағы Елшісі қызметіне жіберілді. 2019 жылғы 18 желтоқсанда Мемлекет басшысы [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Тоқаевтың]] Жарлығымен зейнеткерлік жасқа толуына байланысты қызметінен босатылды.<ref>[https://baq.kz/persons_directory/tasma-ambetov-iman-ali-n-r-ali-ly/ АНЫҚТАМА. Тасмағамбетов Иманғали Нұрғалиұлы]</ref> 2021 жылғы маусымда Тасмағамбетов ресейлік «КамАЗ» автомобиль корпорациясының тәуелсіз директоры болып сайланды.<ref>[https://forbes.kz/articles/eks-premer_kazahstana_voshel_v_sovet_direktorov_kamaza Экс-премьер Казахстана вошел в совет директоров КамАЗа]</ref> 2022 жылғы 18 мамырда Тасмағамбетов Қазақстан гольф федерациясының президенті болып сайланды.<ref>[https://forbes.kz/articles/tasmagambetov_stal_glavoy_kazahstanskoy_federatsii_golfa Тасмагамбетов стал главой Казахстанской федерации гольфа]</ref> Ол федерацияны 2023 жылғы 2 сәуірге дейін басқарды.<ref>[https://bassport.kz/ru/news/8949 Казахстанская федерация гольфа избрала нового президента]</ref> 2022 жылғы 23 қарашада Арменияның премьер-министрі [[Никол Воваевич Пашинян|Никол Пашинян]] [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымының]] (ҰҚШҰ) Бас хатшысы қызметіне Иманғали Тасмағамбетов тағайындалғанын мәлімдеді.<ref>[https://kaz.zakon.kz/sayasat/6016474-imangali-tasmagambetov-ukshu-nyn-bas-khatshysy-bolyp-tagaiyndaldy.html Иманғали Тасмағамбетов ҰҚШҰ-ның Бас хатшысы болып тағайындалды]</ref> 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап ҰҚШҰ Бас хатшысы ретінде жұмысына кірісті.<ref>[https://inbusiness.kz/kz/news/kazakstan-tizginin-ustagan-resejlik-nato-kuru-aldynda-tur-ma Қазақстан тізгінін ұстаған "ресейлік НАТО" құру алдында тұр ма]</ref> [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|ҚР Қауіпсіздік Кеңесінің]] мүшесі, «[[Мәдени мұра]]<nowiki></nowiki>» атты Мемлекеттік бағдарламаның қоғамдық кеңесінің төрағасы, [[ЮНЕСКО]] ісі жөніндегі [[ЮНЕСКО ісі жөніндегі Қазақстан Республикасы Ұлттық комиссясы|ҚР Ұлттық комиссясының]] төрағасы, [[Қазақстан Республикасының оқпен ату Федерациясы]]ның құрметті президенті, академик А.Х. Марғұлан атындағы Халықаралық қор басқармасының төрағасы. Тасмағамбетов [[Моңғолия]]ға, [[Батыс Қазақстан]]ға және [[Ресей|Ресей Федерациясының]] [[Астрахан облысы]]на ([[Каспий теңізі|Каспий]]: мұнай және мәдениет) және т.б. жерлерге Халықаралық мәдениеттанушылық экспедициялар ұйымдастырған. Соның нәтижесінде 2000 жылы [[Моңғолия]]дан [[Қазақстан]]ға ежелгі түбегейлі Күл-тегін тас хатының көшірмесі орнатылды. Қазақ мәдениеті мен тарихының мұраларын жаңғыртып, көпшілікке жеткізуге тағы басқа көп жұмыс атқарған қайраткер.<ref>[http://www.ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/ Өнегелі өмір иелері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110119022304/http://ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/|date=2011-01-19 }}</ref> Оншақты кітаптардың және көптеген ғылыми еңбектердің авторы. Мәдениеттану, мемлекеттік басқару, әлеуметтік-экономикалық өркендеу проблемалары және саясаттануға байланысты мақалалардың авторы. == Марапаттары == * [[Парасат ордені|«Парасат» ордені]] (1998) * [[Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ордені|«Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев» ордені]] (2004) * [[Орыс Православиелік Шіркеуі]]нің [[Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы ордені|«Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы» ордені]] * Ресей Федерациясының [[Ресей Дружба народов ордені|«Дружба народов» орденімен]] және көптеген алқалармен марапатталған. == Отбасы == Әкесі — Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997). Анасы — Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930—2019). Үйленген, жұбайы — Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.), мұғалім.<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref> Үлкен қызы — Әсел (1979 ж.т.), заңгер, «Сәби» қайырымдылық қорының президенті. Кенже қызы — [[София Иманғалиқызы Тасмағамбетова|София]] (1983 ж.т.), суретші. Ұлы — Нұрсұлтан (1994 ж.т.). Бауыры — Құрманғали (1959 ж.т.), мамандығы бойынша мұғалім, экономист, 2019 жылдан бастап Атырау облыстық мемлекеттік кірістер департаменті басшысының орынбасары.<ref>[https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/kurmangali-tasmagambetov-naznachen-na-novuyu-doljnost-369757/ Курмангали Тасмагамбетов назначен на новую должность]</ref> Апасы — Нұрсұлу (1950—2024), педиатр, бұрынғы Оңтүстік Қазақстан облыстық денсаулық сақтау департаменті бастығы. Екінші апасы — Ғалия (1952—2022). Қарындасы — Рысты (1964 ж.т.), [[Ембімұнайгаз|«Ембімұнайгаз» АҚ]] бас директорының экономика және қаржы жөніндегі орынбасары. Жиен немерелері — Дінмұхаммед (2000 ж.т.), Нұреддин (2005 ж.т.), Сирин (2013 ж.т.), Иман (2016 ж.т.). Күйеу баласы, үлкен қызы Әселдің жұбайы — белгілі кәсіпкер, «Fincraft Group» холдингінің президенті [[Кеңес Хамитұлы Рақышев|Кеңес Рақышев]]. «Forbes Kazakhstan» журналы кәсіпкердің 2025 жылғы байлығын 435 млн доллар көлемінде бағалаған.<ref>[https://forbes.kz/ranking/object/56 Кенес Ракишев]</ref> ==Шығармашылығы== И. Тасмағамбетов өзі айтқандай: «Мен ырымшыл емеспін, бірақ атеист те емеспін». Қазақстан тарихы, этнографиясы, археология мәселелеріне терең көңіл бөліп, Орталық Азия халықтарының қолтаңба өнерінің заттарын жинаумен айналысады. Саяси қайраткер мұраты — [[Мұстафа Шоқай]], [[Франсуа Миттеран]]. * Ат жалындағы өркениет * Құлыптас == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті}} {{Қазақстан үкіметі басшылары}} [[Санат:Қазақстан философтары]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]] [[Санат:Қазақстан мемлекеттік хатшылары]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Алматы әкімдері]] [[Санат:Астана әкімдері]] [[Санат:Атырау облысының әкімдері]] [[Санат:Қазақстан қорғаныс министрлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 12-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Саяси ғылымдар докторлары]] [[Санат:II дәрежелі мәртебелі Саровтық Серафим орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан ЛКЖО ОК бірінші хатшылары]] [[Санат:Қазақстан білім министрлері]] [[Санат:Қазақстан мәдениет министрлері]] [[Санат:Орыс православ шіркеуінің әулие әділ князь Мәскеулік Даниил орденінің иегерлері]] [[Санат:Нұр Отан саяси кеңесінің мүшелері]] [[Санат:Қазақстанның Ресейдегі елшілері]] [[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшылары]] iljk7u3aeger6rcbshhs4evkkxk9dke 3479083 3479082 2025-06-10T19:16:28Z Casserium 68287 /* Өмірбаяны */ 3479083 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = Халықаралық | Қазақша есімі = Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов | Шынайы есімі = | Суреті = Imangali Tasmagambetov (2023-12-19).jpg | Сурет ені = | Атауы = Тасмағамбетов 2023 жылы | Титулы = [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы]]ның Бас хатшысы | Ту = Emblem of the Collective Security Treaty Organization.svg | Ту2 = Flag of the Collective Security Treaty Organization.svg | Басқара бастады = 1 қаңтар 2023 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Станислав Васильевич Зась|Станислав Зась]] | Ізбасары = | Титулы_2 = [[Қазақстан]]ның [[Ресей]]дегі 10-[[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] | Ту_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_2 = Coat of Arms of the Russian Federation.svg | Басқара бастады_2 = 3 ақпан 2017 | Басқаруын аяқтады_2 = 18 желтоқсан 2019 | Ізашары_2 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | Ізбасары_2 = [[Ермек Беделбайұлы Көшербаев|Ермек Көшербаев]] | Титулы_3 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 9-[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрі]] | Реті_3 = 9 | Ту_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_3 = Symbol of the Kazakh Ministry of Defense.svg | Басқара бастады_3 = 22 қазан 2014 | Басқаруын аяқтады_3 = 13 қыркүйек 2016 | Ізашары_3 = [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]] | Ізбасары_3 = [[Сәкен Әділханұлы Жасұзақов|Сәкен Жасұзақов]] | Титулы_4 = [[Астана|Астана қаласы]]ның 5-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_4 = New flag of Astana.svg | Басқара бастады_4 = 4 сәуір 2008 | Басқаруын аяқтады_4 = 22 қазан 2014 | Ізашары_4 = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Ізбасары_4 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_5 = [[Алматы|Алматы қаласының]] 4-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_5 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_5 = Flag of Almaty.svg | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = 9 желтоқсан 2004 | Басқаруын аяқтады_5 = 4 сәуір 2008 | Ізашары_5 = [[Виктор Вячеславович Храпунов|Виктор Храпунов]] | Ізбасары_5 = [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің]] 8-басшысы | Ту_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_6 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_6 = 5 | Басқара бастады_6 = 10 наурыз 2004 | Басқаруын аяқтады_6 = 9 желтоқсан 2004 | Ізашары_6 = [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]] | Ізбасары_6 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_7 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 5-[[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министрі]] | Ту_7 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_7 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_7 = 5 | Басқара бастады_7 = 28 қаңтар 2002 | Басқаруын аяқтады_7 = 11 маусым 2003 | Ізашары_7 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізбасары_7 = [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Титулы_8 = [[Атырау облысы]]ның 3-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Атырау облысы|әкім]]і | Ту_8 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_8 = Coat of arms of Atyrau.svg | Реті_8 = | Басқара бастады_8 = ақпан 1999 | Басқаруын аяқтады_8 = желтоқсан 2000 | Президент_8 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізашары_8 = [[Равиль Тәжіқараұлы Шырдабаев|Равиль Шырдабаев]] | Ізбасары_8 = [[Серікбек Жүсіпбекұлы Дәукеев|Серікбек Дәукеев]] | Титулы_9 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[Қазақстан Республикасы Білім және мәдениет министрлігі|Білім және мәдениет министрі]] | Реті_9 = 9 | Ту_9 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_9 = Emblem of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_9 = наурыз 1997 | Басқаруын аяқтады_9 = қазан 1997 | Ізашары_9 = ''Білім министрі ретінде [[Мұрат Жұрынұлы Жұрынов|Мұрат Жұрынов]], Мәдениет министрі ретінде [[Талғат Асылұлы Мамашев|Талғат Мамашев]]'' | Ізбасары_9 = ''Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрі ретінде [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]'' | Титулы_10 = [[Қазақстан Лениншіл Коммунистік Жастар Одағы|Қазақстан Комсомолы]] Орталық комитетінің бірінші хатшысы | Ту_10 = Komsomol Emblem.svg | Ту2_10 = Flag of the Kazakh SSR.svg | Реті_10 = | Басқара бастады_10 = 1989 жыл | Басқаруын аяқтады_10 = 1991 жыл | Ізашары_10 = [[Серғазы Сейітбаталұлы Қондыбаев|Серғазы Қондыбаев]] | Ізбасары_10 = ''лауазым жойылды'' | Туған күні = 9.12.1956 | Туған жері = [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], {{туғанжері|Махамбет ауданы|Махамбет ауданында}}, [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997) | Анасы = Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930–2019) | Жұбайы = Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.) | Балалары = '''қыздары:''' Әсел (1979–), София (1983–); '''ұлы:''' Нұрсұлтан (1994–) | Партиясы = «[[Аманат (партия)|Аманат]]<nowiki></nowiki>» | Білімі = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = Imangali Tasmagambetov | Марапаттары = {{{!}} style="background:transparent;" {{!}} {{Назарбаев ордені}}{{!!}}{{2 дәрежелі Барыс ордені}}{{!}}{{!}}{{Парасат ордені}}{{!}}{{!}}{{Астанаға 10 жыл медалі}} {{!}}- {{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{!}}{{!}}{{Достық ордені (Ресей)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Қазақстан мемлекеттік сыйлығы}} {{!}}} Конфессиялды марапаттар: {{{!}} {{!}}2 дәрежелі Серафим Саров ордені {{!}}} }} '''Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов''' ([[9 желтоқсан]] [[1956 жыл|1956]], [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы) — [[Қазақстан]]ның ірі мемлекет және қоғам қайраткері, дипломат, 2023 жылдан бастап [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|ҰҚШҰ]] Бас хатшысы. Философия ғылымдарының кандидаты, саясаттану ғылымдарының докторы. Иманғали Тасмағамбетов 2002–2003 жылдары [[Қазақстан премьер-министрі]], 2004—2008 жылдары [[Алматы]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2008—2014 жылдары [[Астана]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2014–2016 жылдары [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қазақстан Қорғаныс министрі]], ал 2017–2019 жылдары [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] [[Ресей|Ресей Федерациясындағы]] [[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] болған. == Өмірбаяны == [[1956 жыл]]ы [[9 желтоқсан]] күні [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылында дүниеге келген. Кіші жүздің Жаппас руынан шыққан<ref>titus.kz/print.php?id=1512</ref>. 1979 жылы [[Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті|А. С. Пушкин атындағы Орал педагогикалық институтының]] география мен биология пәндерінің мұғалімі мамандығы бойынша дипломын алды. 1990 жылы «Дүниетану аспектілерінің экологиялык проблемасы» тақырыбы бойынша диссертациясын қорғап, философия ғылымдарының кандидаты атағына ие болды. 7 жылдан кейін ол «Транзиттік саяси жүйелеріндегі әлеуметтік саясат» ғылыми зерттеу жұмысын таңдап, саясаттану ғылымдарының докторы болып атанды. 1981 жылдан 1991 жылға дейін [[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]] мүшесі, 1990—1991 жылдары Қазақстан компартиясының ОК Политбюро мүшесі болды. [[Қазақстан Жоғарғы Кеңесі]]нің XII шақырылымының депутаты болып сайланды. Еңбегі мен саяси өмірбаяны сол кездегі жалғыз жастар саяси ұйымы — Қазақстанның Ленин коммунистік жастар одағында (ЛКЖО) басшылық қызметімен байланысты. 1979 жылдан [[Махамбет ауданы]]ндағы ЛКЖО ұйымдастыру бөлімінің меңгерушісі, Гурьев ЛКЖО қалалық комитетінің және облыстық комитетінің бірінші хатшысы, 1989 жылдан 1991 жылы жастар одағы таратылған кезге дейін ЛКЖО Орталық комитетінің бірінші хатшысы болды. 1991 жылы Иманғали Тасмағамбетов Қазақстан Республикасының Жастар ісі жөніндегі мемлекеттік комитетін басқарды. 1993 жылы Қазақстан Республикасы президентінің көмекшісі болып тағайындалды. Кейін Қазақстан Үкіметінің құрамында жұмыс істеді: 1995—1997 жылдары Премьер-министрдің орынбасары болып, 1997 жылы Премьер-министр орынбасары бола жүріп Білім және мәдениет министрлігіне жетекшілік етті. Одан кейінгі уақытта Қазақстан Президентінің Әкімшілігінде лауазымды қызметтер атқарды: 1997—1999 жылдары Президент Әкімшілігі басшысының орынбасары және Президент Әкімшілігінің Ұйымдастыру-бақылау бөлімінің меңгерушісі, 1999 жылы бірнеше ай бойы Қазақстан Президентінің бірінші көмекшісі болды. 1999—2000 жылдары өзінің туған жерінде [[Атырау облысы]]ның әкімі болып қызмет етті. 2000 жылғы желтоқсан айында Үкіметке оралып, Премьер-министрдің орынбасары лауазымын алды. 2002 жылғы 28 қаңтарда отставкаға кеткен [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Тоқаевтың]] орнына [[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министр]] болып тағайындалды. 2003 жылғы 11 маусымда Президент Тасмағамбетовтің Жер кодексінің төңірегіндегі дауға байланысты отставкаға берген өтінішін қабылдап, 13 маусым күні [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Мемлекеттік хатшы]] қызметіне тағайындады. 2004 жылы наурыздан желтоқсанға дейін бірнеше ай [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Президентінің Әкімшілігін]] басқарды. 2004 жылдан 2008 жылға дейін 1,5 млн тұрғыны бар [[Қазақстан]]ның ең ірі қаласы [[Алматы]]ның әкімі қызметін атқарып келді. 2008 жылы 4 сәуірде [[Қазақстан]]ның елордасы [[Астана]] қаласының әкімі болып тағайындалды. 2014 жылғы 22 қазаннан Қазақстанның Қорғаныс министрі, 2016 жылғы 13 қыркүйектен Қазақстан Премьер-министрінің орынбасары лауазымдарын атқарды. 2017 жылғы 3 ақпанда Президент [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Назарбаевтың]] Жарлығымен Қазақстан Республикасының Ресей Федерациясындағы Елшісі қызметіне жіберілді. 2019 жылғы 18 желтоқсанда Мемлекет басшысы [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Тоқаевтың]] Жарлығымен зейнеткерлік жасқа толуына байланысты қызметінен босатылды.<ref>[https://baq.kz/persons_directory/tasma-ambetov-iman-ali-n-r-ali-ly/ АНЫҚТАМА. Тасмағамбетов Иманғали Нұрғалиұлы]</ref> 2021 жылғы маусымда Тасмағамбетов ресейлік «КамАЗ» автомобиль корпорациясының тәуелсіз директоры болып сайланды.<ref>[https://forbes.kz/articles/eks-premer_kazahstana_voshel_v_sovet_direktorov_kamaza Экс-премьер Казахстана вошел в совет директоров КамАЗа]</ref> 2022 жылғы 18 мамырда Тасмағамбетов Қазақстан гольф федерациясының президенті болып сайланды.<ref>[https://forbes.kz/articles/tasmagambetov_stal_glavoy_kazahstanskoy_federatsii_golfa Тасмагамбетов стал главой Казахстанской федерации гольфа]</ref> Ол федерацияны 2023 жылғы 2 сәуірге дейін басқарды.<ref>[https://bassport.kz/ru/news/8949 Казахстанская федерация гольфа избрала нового президента]</ref> 2022 жылғы 23 қарашада Арменияның премьер-министрі [[Никол Воваевич Пашинян|Никол Пашинян]] [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымының]] (ҰҚШҰ) Бас хатшысы қызметіне Иманғали Тасмағамбетов тағайындалғанын мәлімдеді.<ref>[https://kaz.zakon.kz/sayasat/6016474-imangali-tasmagambetov-ukshu-nyn-bas-khatshysy-bolyp-tagaiyndaldy.html Иманғали Тасмағамбетов ҰҚШҰ-ның Бас хатшысы болып тағайындалды]</ref> 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап ҰҚШҰ Бас хатшысы ретінде жұмысына кірісті.<ref>[https://inbusiness.kz/kz/news/kazakstan-tizginin-ustagan-resejlik-nato-kuru-aldynda-tur-ma Қазақстан тізгінін ұстаған "ресейлік НАТО" құру алдында тұр ма]</ref> [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|ҚР Қауіпсіздік Кеңесінің]] мүшесі, «[[Мәдени мұра]]<nowiki></nowiki>» атты Мемлекеттік бағдарламаның қоғамдық кеңесінің төрағасы, [[ЮНЕСКО]] ісі жөніндегі [[ЮНЕСКО ісі жөніндегі Қазақстан Республикасы Ұлттық комиссясы|ҚР Ұлттық комиссясының]] төрағасы, [[Қазақстан Республикасының оқпен ату Федерациясы]]ның құрметті президенті, академик А.Х. Марғұлан атындағы Халықаралық қор басқармасының төрағасы. Тасмағамбетов [[Моңғолия]]ға, [[Батыс Қазақстан]]ға және [[Ресей|Ресей Федерациясының]] [[Астрахан облысы]]на ([[Каспий теңізі|Каспий]]: мұнай және мәдениет) және т.б. жерлерге Халықаралық мәдениеттанушылық экспедициялар ұйымдастырған. Соның нәтижесінде 2000 жылы [[Моңғолия]]дан [[Қазақстан]]ға ежелгі түбегейлі Күл-тегін тас хатының көшірмесі орнатылды. Қазақ мәдениеті мен тарихының мұраларын жаңғыртып, көпшілікке жеткізуге тағы басқа көп жұмыс атқарған қайраткер.<ref>[http://www.ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/ Өнегелі өмір иелері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110119022304/http://ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/|date=2011-01-19 }}</ref> Оншақты кітаптардың және көптеген ғылыми еңбектердің авторы. Мәдениеттану, мемлекеттік басқару, әлеуметтік-экономикалық өркендеу проблемалары және саясаттануға байланысты мақалалардың авторы. == Марапаттары == * [[Парасат ордені|«Парасат» ордені]] (1998) * [[Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ордені|«Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев» ордені]] (2004) * [[Орыс Православиелік Шіркеуі]]нің [[Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы ордені|«Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы» ордені]] * Ресей Федерациясының [[Ресей Дружба народов ордені|«Дружба народов» орденімен]] және көптеген алқалармен марапатталған. == Отбасы == Әкесі — Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997). Анасы — Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930—2019). Үйленген, жұбайы — Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.), мұғалім.<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref> Үлкен қызы — Әсел (1979 ж.т.), заңгер, «Сәби» қайырымдылық қорының президенті. Кенже қызы — [[София Иманғалиқызы Тасмағамбетова|София]] (1983 ж.т.), суретші. Ұлы — Нұрсұлтан (1994 ж.т.). Бауыры — Құрманғали (1959 ж.т.), мамандығы бойынша мұғалім, экономист, 2019 жылдан бастап Атырау облыстық мемлекеттік кірістер департаменті басшысының орынбасары.<ref>[https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/kurmangali-tasmagambetov-naznachen-na-novuyu-doljnost-369757/ Курмангали Тасмагамбетов назначен на новую должность]</ref> Апасы — Нұрсұлу (1950—2024), педиатр, бұрынғы Оңтүстік Қазақстан облыстық денсаулық сақтау департаменті бастығы. Екінші апасы — Ғалия (1952—2022). Қарындасы — Рысты (1964 ж.т.), [[Ембімұнайгаз|«Ембімұнайгаз» АҚ]] бас директорының экономика және қаржы жөніндегі орынбасары. Жиен немерелері — Дінмұхаммед (2000 ж.т.), Нұреддин (2005 ж.т.), Сирин (2013 ж.т.), Иман (2016 ж.т.). Күйеу баласы, үлкен қызы Әселдің жұбайы — белгілі кәсіпкер, «Fincraft Group» холдингінің президенті [[Кеңес Хамитұлы Рақышев|Кеңес Рақышев]]. «Forbes Kazakhstan» журналы кәсіпкердің 2025 жылғы байлығын 435 млн доллар көлемінде бағалаған.<ref>[https://forbes.kz/ranking/object/56 Кенес Ракишев]</ref> ==Шығармашылығы== И. Тасмағамбетов өзі айтқандай: «Мен ырымшыл емеспін, бірақ атеист те емеспін». Қазақстан тарихы, этнографиясы, археология мәселелеріне терең көңіл бөліп, Орталық Азия халықтарының қолтаңба өнерінің заттарын жинаумен айналысады. Саяси қайраткер мұраты — [[Мұстафа Шоқай]], [[Франсуа Миттеран]]. * Ат жалындағы өркениет * Құлыптас == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті}} {{Қазақстан үкіметі басшылары}} [[Санат:Қазақстан философтары]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]] [[Санат:Қазақстан мемлекеттік хатшылары]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Алматы әкімдері]] [[Санат:Астана әкімдері]] [[Санат:Атырау облысының әкімдері]] [[Санат:Қазақстан қорғаныс министрлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 12-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Саяси ғылымдар докторлары]] [[Санат:II дәрежелі мәртебелі Саровтық Серафим орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан ЛКЖО ОК бірінші хатшылары]] [[Санат:Қазақстан білім министрлері]] [[Санат:Қазақстан мәдениет министрлері]] [[Санат:Орыс православ шіркеуінің әулие әділ князь Мәскеулік Даниил орденінің иегерлері]] [[Санат:Нұр Отан саяси кеңесінің мүшелері]] [[Санат:Қазақстанның Ресейдегі елшілері]] [[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшылары]] mqc3eqpt2ns22f9h4o1qc31rt5i2ynd 3479084 3479083 2025-06-10T19:26:37Z Casserium 68287 /* Өмірбаяны */ 3479084 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = Халықаралық | Қазақша есімі = Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов | Шынайы есімі = | Суреті = Imangali Tasmagambetov (2023-12-19).jpg | Сурет ені = | Атауы = Тасмағамбетов 2023 жылы | Титулы = [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы]]ның Бас хатшысы | Ту = Emblem of the Collective Security Treaty Organization.svg | Ту2 = Flag of the Collective Security Treaty Organization.svg | Басқара бастады = 1 қаңтар 2023 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Станислав Васильевич Зась|Станислав Зась]] | Ізбасары = | Титулы_2 = [[Қазақстан]]ның [[Ресей]]дегі 10-[[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] | Ту_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_2 = Coat of Arms of the Russian Federation.svg | Басқара бастады_2 = 3 ақпан 2017 | Басқаруын аяқтады_2 = 18 желтоқсан 2019 | Ізашары_2 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | Ізбасары_2 = [[Ермек Беделбайұлы Көшербаев|Ермек Көшербаев]] | Титулы_3 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 9-[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрі]] | Реті_3 = 9 | Ту_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_3 = Symbol of the Kazakh Ministry of Defense.svg | Басқара бастады_3 = 22 қазан 2014 | Басқаруын аяқтады_3 = 13 қыркүйек 2016 | Ізашары_3 = [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]] | Ізбасары_3 = [[Сәкен Әділханұлы Жасұзақов|Сәкен Жасұзақов]] | Титулы_4 = [[Астана|Астана қаласы]]ның 5-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_4 = New flag of Astana.svg | Басқара бастады_4 = 4 сәуір 2008 | Басқаруын аяқтады_4 = 22 қазан 2014 | Ізашары_4 = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Ізбасары_4 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_5 = [[Алматы|Алматы қаласының]] 4-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_5 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_5 = Flag of Almaty.svg | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = 9 желтоқсан 2004 | Басқаруын аяқтады_5 = 4 сәуір 2008 | Ізашары_5 = [[Виктор Вячеславович Храпунов|Виктор Храпунов]] | Ізбасары_5 = [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің]] 8-басшысы | Ту_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_6 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_6 = 5 | Басқара бастады_6 = 10 наурыз 2004 | Басқаруын аяқтады_6 = 9 желтоқсан 2004 | Ізашары_6 = [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]] | Ізбасары_6 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_7 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 5-[[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министрі]] | Ту_7 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_7 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_7 = 5 | Басқара бастады_7 = 28 қаңтар 2002 | Басқаруын аяқтады_7 = 11 маусым 2003 | Ізашары_7 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізбасары_7 = [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Титулы_8 = [[Атырау облысы]]ның 3-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Атырау облысы|әкім]]і | Ту_8 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_8 = Coat of arms of Atyrau.svg | Реті_8 = | Басқара бастады_8 = ақпан 1999 | Басқаруын аяқтады_8 = желтоқсан 2000 | Президент_8 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізашары_8 = [[Равиль Тәжіқараұлы Шырдабаев|Равиль Шырдабаев]] | Ізбасары_8 = [[Серікбек Жүсіпбекұлы Дәукеев|Серікбек Дәукеев]] | Титулы_9 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[Қазақстан Республикасы Білім және мәдениет министрлігі|Білім және мәдениет министрі]] | Реті_9 = 9 | Ту_9 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_9 = Emblem of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_9 = наурыз 1997 | Басқаруын аяқтады_9 = қазан 1997 | Ізашары_9 = ''Білім министрі ретінде [[Мұрат Жұрынұлы Жұрынов|Мұрат Жұрынов]], Мәдениет министрі ретінде [[Талғат Асылұлы Мамашев|Талғат Мамашев]]'' | Ізбасары_9 = ''Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрі ретінде [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]'' | Титулы_10 = [[Қазақстан Лениншіл Коммунистік Жастар Одағы|Қазақстан Комсомолы]] Орталық комитетінің бірінші хатшысы | Ту_10 = Komsomol Emblem.svg | Ту2_10 = Flag of the Kazakh SSR.svg | Реті_10 = | Басқара бастады_10 = 1989 жыл | Басқаруын аяқтады_10 = 1991 жыл | Ізашары_10 = [[Серғазы Сейітбаталұлы Қондыбаев|Серғазы Қондыбаев]] | Ізбасары_10 = ''лауазым жойылды'' | Туған күні = 9.12.1956 | Туған жері = [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], {{туғанжері|Махамбет ауданы|Махамбет ауданында}}, [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997) | Анасы = Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930–2019) | Жұбайы = Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.) | Балалары = '''қыздары:''' Әсел (1979–), София (1983–); '''ұлы:''' Нұрсұлтан (1994–) | Партиясы = «[[Аманат (партия)|Аманат]]<nowiki></nowiki>» | Білімі = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = Imangali Tasmagambetov | Марапаттары = {{{!}} style="background:transparent;" {{!}} {{Назарбаев ордені}}{{!!}}{{2 дәрежелі Барыс ордені}}{{!}}{{!}}{{Парасат ордені}}{{!}}{{!}}{{Астанаға 10 жыл медалі}} {{!}}- {{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{!}}{{!}}{{Достық ордені (Ресей)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Қазақстан мемлекеттік сыйлығы}} {{!}}} Конфессиялды марапаттар: {{{!}} {{!}}2 дәрежелі Серафим Саров ордені {{!}}} }} '''Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов''' ([[9 желтоқсан]] [[1956 жыл|1956]], [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы) — [[Қазақстан]]ның ірі мемлекет және қоғам қайраткері, дипломат, 2023 жылдан бастап [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|ҰҚШҰ]] Бас хатшысы. Философия ғылымдарының кандидаты, саясаттану ғылымдарының докторы. Иманғали Тасмағамбетов 2002–2003 жылдары [[Қазақстан премьер-министрі]], 2004—2008 жылдары [[Алматы]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2008—2014 жылдары [[Астана]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2014–2016 жылдары [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қазақстан Қорғаныс министрі]], ал 2017–2019 жылдары [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] [[Ресей|Ресей Федерациясындағы]] [[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] болған. == Өмірбаяны == [[1956 жыл]]ы [[9 желтоқсан]] күні [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылында дүниеге келген. Кіші жүздің Жаппас руынан шыққан<ref>titus.kz/print.php?id=1512</ref>. 1979 жылы [[Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті|А. С. Пушкин атындағы Орал педагогикалық институтының]] география мен биология пәндерінің мұғалімі мамандығы бойынша дипломын алды. 1990 жылы «Дүниетану аспектілерінің экологиялык проблемасы» тақырыбы бойынша диссертациясын қорғап, философия ғылымдарының кандидаты атағына ие болды. 7 жылдан кейін ол «Транзиттік саяси жүйелеріндегі әлеуметтік саясат» ғылыми зерттеу жұмысын таңдап, саясаттану ғылымдарының докторы болып атанды. 1981 жылдан 1991 жылға дейін [[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]] мүшесі, 1990—1991 жылдары Қазақстан компартиясының ОК Политбюро мүшесі болды. [[Қазақстан Жоғарғы Кеңесі]]нің XII шақырылымының депутаты болып сайланды. Еңбегі мен саяси өмірбаяны сол кездегі жалғыз жастар саяси ұйымы — Қазақстанның Ленин коммунистік жастар одағындағы (ЛКЖО) басшылық қызметімен байланысты. 1979 жылдан [[Махамбет ауданы]]ндағы ЛКЖО ұйымдастыру бөлімінің меңгерушісі, Гурьев ЛКЖО қалалық комитетінің және облыстық комитетінің бірінші хатшысы, 1989 жылдан 1991 жылы жастар одағы таратылған кезге дейін ЛКЖО Орталық комитетінің бірінші хатшысы болды. 1991 жылы Иманғали Тасмағамбетов Қазақстан Республикасының Жастар ісі жөніндегі мемлекеттік комитетін басқарды. 1993 жылы Қазақстан Республикасы президентінің көмекшісі болып тағайындалды. Кейін Қазақстан Үкіметінің құрамында жұмыс істеді: 1995—1997 жылдары Премьер-министрдің орынбасары болып, 1997 жылы вице-премьерлік қызметімен қатар Білім және мәдениет министрлігіне жетекшілік етті. Одан кейінгі уақытта Қазақстан Президентінің Әкімшілігінде лауазымды қызметтер атқарды: 1997—1999 жылдары Президент Әкімшілігі басшысының орынбасары және Президент Әкімшілігінің Ұйымдастыру-бақылау бөлімінің меңгерушісі, 1999 жылы бірнеше ай бойы Қазақстан Президентінің бірінші көмекшісі болды. 1999—2000 жылдары өзінің туған жерінде [[Атырау облысы]]ның әкімі болып қызмет етті. 2000 жылғы желтоқсан айында Үкіметке оралып, Премьер-министрдің орынбасары лауазымын алды. 2002 жылғы 28 қаңтарда отставкаға кеткен [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Тоқаевтың]] орнына [[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министр]] болып тағайындалды. 2003 жылғы 11 маусымда Президент Тасмағамбетовтің Жер кодексінің төңірегіндегі дауға байланысты отставкаға берген өтінішін қабылдап, 13 маусым күні [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Мемлекеттік хатшы]] қызметіне тағайындады. 2004 жылы наурыздан желтоқсанға дейін бірнеше ай [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Президентінің Әкімшілігін]] басқарды. 2004 жылдан 2008 жылға дейін 1,5 млн тұрғыны бар [[Қазақстан]]ның ең ірі қаласы [[Алматы]]ның әкімі қызметін атқарып келді. 2008 жылы 4 сәуірде [[Қазақстан]]ның елордасы [[Астана]] қаласының әкімі болып тағайындалды. 2014 жылғы 22 қазаннан Қазақстанның Қорғаныс министрі, 2016 жылғы 13 қыркүйектен Қазақстан Премьер-министрінің орынбасары лауазымдарын атқарды. 2017 жылғы 3 ақпанда Президент [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Назарбаевтың]] Жарлығымен Қазақстан Республикасының Ресей Федерациясындағы Елшісі қызметіне жіберілді. 2019 жылғы 18 желтоқсанда Мемлекет басшысы [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Тоқаевтың]] Жарлығымен зейнеткерлік жасқа толуына байланысты қызметінен босатылды.<ref>[https://baq.kz/persons_directory/tasma-ambetov-iman-ali-n-r-ali-ly/ АНЫҚТАМА. Тасмағамбетов Иманғали Нұрғалиұлы]</ref> 2021 жылғы маусымда Тасмағамбетов ресейлік «КамАЗ» автомобиль корпорациясының тәуелсіз директоры болып сайланды.<ref>[https://forbes.kz/articles/eks-premer_kazahstana_voshel_v_sovet_direktorov_kamaza Экс-премьер Казахстана вошел в совет директоров КамАЗа]</ref> 2022 жылғы 18 мамырда Тасмағамбетов Қазақстан гольф федерациясының президенті болып сайланды.<ref>[https://forbes.kz/articles/tasmagambetov_stal_glavoy_kazahstanskoy_federatsii_golfa Тасмагамбетов стал главой Казахстанской федерации гольфа]</ref> Ол федерацияны 2023 жылғы 2 сәуірге дейін басқарды.<ref>[https://bassport.kz/ru/news/8949 Казахстанская федерация гольфа избрала нового президента]</ref> 2022 жылғы 23 қарашада Арменияның премьер-министрі [[Никол Воваевич Пашинян|Никол Пашинян]] [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымының]] (ҰҚШҰ) Бас хатшысы қызметіне Иманғали Тасмағамбетов тағайындалғанын мәлімдеді.<ref>[https://kaz.zakon.kz/sayasat/6016474-imangali-tasmagambetov-ukshu-nyn-bas-khatshysy-bolyp-tagaiyndaldy.html Иманғали Тасмағамбетов ҰҚШҰ-ның Бас хатшысы болып тағайындалды]</ref> 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап ҰҚШҰ Бас хатшысы ретінде жұмысына кірісті.<ref>[https://inbusiness.kz/kz/news/kazakstan-tizginin-ustagan-resejlik-nato-kuru-aldynda-tur-ma Қазақстан тізгінін ұстаған "ресейлік НАТО" құру алдында тұр ма]</ref> [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|ҚР Қауіпсіздік Кеңесінің]] мүшесі, «[[Мәдени мұра]]<nowiki></nowiki>» атты Мемлекеттік бағдарламаның қоғамдық кеңесінің төрағасы, [[ЮНЕСКО]] ісі жөніндегі [[ЮНЕСКО ісі жөніндегі Қазақстан Республикасы Ұлттық комиссясы|ҚР Ұлттық комиссясының]] төрағасы, [[Қазақстан Республикасының оқпен ату Федерациясы]]ның құрметті президенті, академик А.Х. Марғұлан атындағы Халықаралық қор басқармасының төрағасы. Тасмағамбетов [[Моңғолия]]ға, [[Батыс Қазақстан]]ға және [[Ресей|Ресей Федерациясының]] [[Астрахан облысы]]на ([[Каспий теңізі|Каспий]]: мұнай және мәдениет) және т.б. жерлерге Халықаралық мәдениеттанушылық экспедициялар ұйымдастырған. Соның нәтижесінде 2000 жылы [[Моңғолия]]дан [[Қазақстан]]ға ежелгі түбегейлі Күл-тегін тас хатының көшірмесі орнатылды. Қазақ мәдениеті мен тарихының мұраларын жаңғыртып, көпшілікке жеткізуге тағы басқа көп жұмыс атқарған қайраткер.<ref>[http://www.ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/ Өнегелі өмір иелері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110119022304/http://ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/|date=2011-01-19 }}</ref> Оншақты кітаптардың және көптеген ғылыми еңбектердің авторы. Мәдениеттану, мемлекеттік басқару, әлеуметтік-экономикалық өркендеу проблемалары және саясаттануға байланысты мақалалардың авторы. == Марапаттары == * [[Парасат ордені|«Парасат» ордені]] (1998) * [[Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ордені|«Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев» ордені]] (2004) * [[Орыс Православиелік Шіркеуі]]нің [[Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы ордені|«Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы» ордені]] * Ресей Федерациясының [[Ресей Дружба народов ордені|«Дружба народов» орденімен]] және көптеген алқалармен марапатталған. == Отбасы == Әкесі — Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997). Анасы — Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930—2019). Үйленген, жұбайы — Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.), мұғалім.<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref> Үлкен қызы — Әсел (1979 ж.т.), заңгер, «Сәби» қайырымдылық қорының президенті. Кенже қызы — [[София Иманғалиқызы Тасмағамбетова|София]] (1983 ж.т.), суретші. Ұлы — Нұрсұлтан (1994 ж.т.). Бауыры — Құрманғали (1959 ж.т.), мамандығы бойынша мұғалім, экономист, 2019 жылдан бастап Атырау облыстық мемлекеттік кірістер департаменті басшысының орынбасары.<ref>[https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/kurmangali-tasmagambetov-naznachen-na-novuyu-doljnost-369757/ Курмангали Тасмагамбетов назначен на новую должность]</ref> Апасы — Нұрсұлу (1950—2024), педиатр, бұрынғы Оңтүстік Қазақстан облыстық денсаулық сақтау департаменті бастығы. Екінші апасы — Ғалия (1952—2022). Қарындасы — Рысты (1964 ж.т.), [[Ембімұнайгаз|«Ембімұнайгаз» АҚ]] бас директорының экономика және қаржы жөніндегі орынбасары. Жиен немерелері — Дінмұхаммед (2000 ж.т.), Нұреддин (2005 ж.т.), Сирин (2013 ж.т.), Иман (2016 ж.т.). Күйеу баласы, үлкен қызы Әселдің жұбайы — белгілі кәсіпкер, «Fincraft Group» холдингінің президенті [[Кеңес Хамитұлы Рақышев|Кеңес Рақышев]]. «Forbes Kazakhstan» журналы кәсіпкердің 2025 жылғы байлығын 435 млн доллар көлемінде бағалаған.<ref>[https://forbes.kz/ranking/object/56 Кенес Ракишев]</ref> ==Шығармашылығы== И. Тасмағамбетов өзі айтқандай: «Мен ырымшыл емеспін, бірақ атеист те емеспін». Қазақстан тарихы, этнографиясы, археология мәселелеріне терең көңіл бөліп, Орталық Азия халықтарының қолтаңба өнерінің заттарын жинаумен айналысады. Саяси қайраткер мұраты — [[Мұстафа Шоқай]], [[Франсуа Миттеран]]. * Ат жалындағы өркениет * Құлыптас == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті}} {{Қазақстан үкіметі басшылары}} [[Санат:Қазақстан философтары]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]] [[Санат:Қазақстан мемлекеттік хатшылары]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Алматы әкімдері]] [[Санат:Астана әкімдері]] [[Санат:Атырау облысының әкімдері]] [[Санат:Қазақстан қорғаныс министрлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 12-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Саяси ғылымдар докторлары]] [[Санат:II дәрежелі мәртебелі Саровтық Серафим орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан ЛКЖО ОК бірінші хатшылары]] [[Санат:Қазақстан білім министрлері]] [[Санат:Қазақстан мәдениет министрлері]] [[Санат:Орыс православ шіркеуінің әулие әділ князь Мәскеулік Даниил орденінің иегерлері]] [[Санат:Нұр Отан саяси кеңесінің мүшелері]] [[Санат:Қазақстанның Ресейдегі елшілері]] [[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшылары]] pn8baj5rs63ezhc86e76j0sw07svp3u 3479086 3479084 2025-06-10T19:56:30Z Casserium 68287 3479086 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = Халықаралық | Қазақша есімі = Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов | Шынайы есімі = | Суреті = Imangali Tasmagambetov (2023-12-19).jpg | Сурет ені = | Атауы = Тасмағамбетов 2023 жылы | Титулы = [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы]]ның Бас хатшысы | Ту = Emblem of the Collective Security Treaty Organization.svg | Ту2 = Flag of the Collective Security Treaty Organization.svg | Басқара бастады = 1 қаңтар 2023 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Станислав Васильевич Зась|Станислав Зась]] | Ізбасары = | Титулы_2 = [[Қазақстан]]ның [[Ресей]]дегі 10-[[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] | Ту_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_2 = Coat of Arms of the Russian Federation.svg | Басқара бастады_2 = 3 ақпан 2017 | Басқаруын аяқтады_2 = 18 желтоқсан 2019 | Ізашары_2 = [[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] | Ізбасары_2 = [[Ермек Беделбайұлы Көшербаев|Ермек Көшербаев]] | Титулы_3 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 9-[[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қорғаныс министрі]] | Реті_3 = 9 | Ту_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_3 = Symbol of the Kazakh Ministry of Defense.svg | Басқара бастады_3 = 22 қазан 2014 | Басқаруын аяқтады_3 = 13 қыркүйек 2016 | Премьер_3 = [[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]] | Ізашары_3 = [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]] | Ізбасары_3 = [[Сәкен Әділханұлы Жасұзақов|Сәкен Жасұзақов]] | Титулы_4 = [[Астана|Астана қаласы]]ның 5-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_4 = New flag of Astana.svg | Басқара бастады_4 = 4 сәуір 2008 | Басқаруын аяқтады_4 = 22 қазан 2014 | Ізашары_4 = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Ізбасары_4 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_5 = [[Алматы|Алматы қаласының]] 4-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкім]]і | Ту_5 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_5 = Flag of Almaty.svg | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = 9 желтоқсан 2004 | Басқаруын аяқтады_5 = 4 сәуір 2008 | Ізашары_5 = [[Виктор Вячеславович Храпунов|Виктор Храпунов]] | Ізбасары_5 = [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің]] 8-басшысы | Ту_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_6 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_6 = 5 | Басқара бастады_6 = 10 наурыз 2004 | Басқаруын аяқтады_6 = 9 желтоқсан 2004 | Президент_6 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізашары_6 = [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]] | Ізбасары_6 = [[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_7 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның 5-[[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министрі]] | Ту_7 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_7 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_7 = 5 | Басқара бастады_7 = 28 қаңтар 2002 | Басқаруын аяқтады_7 = 11 маусым 2003 | Ізашары_7 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізбасары_7 = [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Титулы_8 = [[Атырау облысы]]ның 3-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Атырау облысы|әкім]]і | Ту_8 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_8 = Coat of arms of Atyrau.svg | Реті_8 = | Басқара бастады_8 = ақпан 1999 | Басқаруын аяқтады_8 = желтоқсан 2000 | Ізашары_8 = [[Равиль Тәжіқараұлы Шырдабаев|Равиль Шырдабаев]] | Ізбасары_8 = [[Серікбек Жүсіпбекұлы Дәукеев|Серікбек Дәукеев]] | Титулы_9 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның [[Қазақстан Республикасы Білім және мәдениет министрлігі|Білім және мәдениет министрі]] | Реті_9 = 9 | Ту_9 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_9 = Emblem of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_9 = наурыз 1997 | Басқаруын аяқтады_9 = қазан 1997 | Премьер_9 = [[Әкежан Мағжанұлы Қажыгелдин|Әкежан Қажыгелдин]] | Ізашары_9 = ''Білім министрі ретінде [[Мұрат Жұрынұлы Жұрынов|Мұрат Жұрынов]], Мәдениет министрі ретінде [[Талғат Асылұлы Мамашев|Талғат Мамашев]]'' | Ізбасары_9 = ''Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрі ретінде [[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]]'' | Титулы_10 = [[Қазақстан Лениншіл Коммунистік Жастар Одағы|Қазақстан Комсомолы]] Орталық комитетінің бірінші хатшысы | Ту_10 = Komsomol Emblem.svg | Ту2_10 = Flag of the Kazakh SSR.svg | Реті_10 = | Басқара бастады_10 = 1989 жыл | Басқаруын аяқтады_10 = 1991 жыл | Ізашары_10 = [[Серғазы Сейітбаталұлы Қондыбаев|Серғазы Қондыбаев]] | Ізбасары_10 = ''лауазым жойылды'' | Туған күні = 9.12.1956 | Туған жері = [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], {{туғанжері|Махамбет ауданы|Махамбет ауданында}}, [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997) | Анасы = Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930–2019) | Жұбайы = Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.) | Балалары = '''қыздары:''' Әсел (1979–), София (1983–); '''ұлы:''' Нұрсұлтан (1994–) | Партиясы = «[[Аманат (партия)|Аманат]]<nowiki></nowiki>» | Білімі = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = Imangali Tasmagambetov | Марапаттары = {{{!}} style="background:transparent;" {{!}} {{Назарбаев ордені}}{{!!}}{{2 дәрежелі Барыс ордені}}{{!}}{{!}}{{Парасат ордені}}{{!}}{{!}}{{Астанаға 10 жыл медалі}} {{!}}- {{!}}{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}}{{!}}{{!}}{{Достық ордені (Ресей)}} {{!}}} {{{!}} {{!}}{{Қазақстан мемлекеттік сыйлығы}} {{!}}} Конфессиялды марапаттар: {{{!}} {{!}}2 дәрежелі Серафим Саров ордені {{!}}} }} '''Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов''' ([[9 желтоқсан]] [[1956 жыл|1956]], [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылы) — [[Қазақстан]]ның ірі мемлекет және қоғам қайраткері, дипломат, 2023 жылдан бастап [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|ҰҚШҰ]] Бас хатшысы. Философия ғылымдарының кандидаты, саясаттану ғылымдарының докторы. Иманғали Тасмағамбетов 2002–2003 жылдары [[Қазақстан премьер-министрі]], 2004—2008 жылдары [[Алматы]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2008—2014 жылдары [[Астана]] [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]], 2014–2016 жылдары [[Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі|Қазақстан Қорғаныс министрі]], ал 2017–2019 жылдары [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] [[Ресей|Ресей Федерациясындағы]] [[Қазақстан елшілерінің тізімі|төтенше және өкілетті елшісі]] болған. == Өмірбаяны == [[1956 жыл]]ы [[9 желтоқсан]] күні [[Атырау облысы|Гурьев облысы]], [[Махамбет ауданы]], [[Хамит Ерғалиев ауылы|Новобогат]] ауылында дүниеге келген. Кіші жүздің Жаппас руынан шыққан<ref>titus.kz/print.php?id=1512</ref>. 1979 жылы [[Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті|А. С. Пушкин атындағы Орал педагогикалық институтының]] география мен биология пәндерінің мұғалімі мамандығы бойынша дипломын алды. 1990 жылы «Дүниетану аспектілерінің экологиялык проблемасы» тақырыбы бойынша диссертациясын қорғап, философия ғылымдарының кандидаты атағына ие болды. 7 жылдан кейін ол «Транзиттік саяси жүйелеріндегі әлеуметтік саясат» ғылыми зерттеу жұмысын таңдап, саясаттану ғылымдарының докторы болып атанды. 1981 жылдан 1991 жылға дейін [[Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы|КОКП]] мүшесі, 1990—1991 жылдары Қазақстан компартиясының ОК Политбюро мүшесі болды. [[Қазақстан Жоғарғы Кеңесі]]нің XII шақырылымының депутаты болып сайланды. Еңбегі мен саяси өмірбаяны сол кездегі жалғыз жастар саяси ұйымы — Қазақстанның Ленин коммунистік жастар одағындағы (ЛКЖО) басшылық қызметімен байланысты. 1979 жылдан [[Махамбет ауданы]]ндағы ЛКЖО ұйымдастыру бөлімінің меңгерушісі, Гурьев ЛКЖО қалалық комитетінің және облыстық комитетінің бірінші хатшысы, 1989 жылдан 1991 жылы жастар одағы таратылған кезге дейін ЛКЖО Орталық комитетінің бірінші хатшысы болды. 1991 жылы Иманғали Тасмағамбетов Қазақстан Республикасының Жастар ісі жөніндегі мемлекеттік комитетін басқарды. 1993 жылы Қазақстан Республикасы президентінің көмекшісі болып тағайындалды. Кейін Қазақстан Үкіметінің құрамында жұмыс істеді: 1995—1997 жылдары Премьер-министрдің орынбасары болып, 1997 жылы вице-премьерлік қызметімен қатар Білім және мәдениет министрлігіне жетекшілік етті. Одан кейінгі уақытта Қазақстан Президентінің Әкімшілігінде лауазымды қызметтер атқарды: 1997—1999 жылдары Президент Әкімшілігі басшысының орынбасары және Президент Әкімшілігінің Ұйымдастыру-бақылау бөлімінің меңгерушісі, 1999 жылы бірнеше ай бойы Қазақстан Президентінің бірінші көмекшісі болды. 1999—2000 жылдары өзінің туған жерінде [[Атырау облысы]]ның әкімі болып қызмет етті. 2000 жылғы желтоқсан айында Үкіметке оралып, Премьер-министрдің орынбасары лауазымын алды. 2002 жылғы 28 қаңтарда отставкаға кеткен [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Тоқаевтың]] орнына [[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министр]] болып тағайындалды. 2003 жылғы 11 маусымда Президент Тасмағамбетовтің Жер кодексінің төңірегіндегі дауға байланысты отставкаға берген өтінішін қабылдап, 13 маусым күні [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Мемлекеттік хатшы]] қызметіне тағайындады. 2004 жылы наурыздан желтоқсанға дейін бірнеше ай [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Президентінің Әкімшілігін]] басқарды. 2004 жылдан 2008 жылға дейін 1,5 млн тұрғыны бар [[Қазақстан]]ның ең ірі қаласы [[Алматы]]ның әкімі қызметін атқарып келді. 2008 жылы 4 сәуірде [[Қазақстан]]ның елордасы [[Астана]] қаласының әкімі болып тағайындалды. 2014 жылғы 22 қазаннан Қазақстанның Қорғаныс министрі, 2016 жылғы 13 қыркүйектен Қазақстан Премьер-министрінің орынбасары лауазымдарын атқарды. 2017 жылғы 3 ақпанда Президент [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Назарбаевтың]] Жарлығымен Қазақстан Республикасының Ресей Федерациясындағы Елшісі қызметіне жіберілді. 2019 жылғы 18 желтоқсанда Мемлекет басшысы [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Тоқаевтың]] Жарлығымен зейнеткерлік жасқа толуына байланысты қызметінен босатылды.<ref>[https://baq.kz/persons_directory/tasma-ambetov-iman-ali-n-r-ali-ly/ АНЫҚТАМА. Тасмағамбетов Иманғали Нұрғалиұлы]</ref> 2021 жылғы маусымда Тасмағамбетов ресейлік «КамАЗ» автомобиль корпорациясының тәуелсіз директоры болып сайланды.<ref>[https://forbes.kz/articles/eks-premer_kazahstana_voshel_v_sovet_direktorov_kamaza Экс-премьер Казахстана вошел в совет директоров КамАЗа]</ref> 2022 жылғы 18 мамырда Тасмағамбетов Қазақстан гольф федерациясының президенті болып сайланды.<ref>[https://forbes.kz/articles/tasmagambetov_stal_glavoy_kazahstanskoy_federatsii_golfa Тасмагамбетов стал главой Казахстанской федерации гольфа]</ref> Ол федерацияны 2023 жылғы 2 сәуірге дейін басқарды.<ref>[https://bassport.kz/ru/news/8949 Казахстанская федерация гольфа избрала нового президента]</ref> 2022 жылғы 23 қарашада Арменияның премьер-министрі [[Никол Воваевич Пашинян|Никол Пашинян]] [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы|Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымының]] (ҰҚШҰ) Бас хатшысы қызметіне Иманғали Тасмағамбетов тағайындалғанын мәлімдеді.<ref>[https://kaz.zakon.kz/sayasat/6016474-imangali-tasmagambetov-ukshu-nyn-bas-khatshysy-bolyp-tagaiyndaldy.html Иманғали Тасмағамбетов ҰҚШҰ-ның Бас хатшысы болып тағайындалды]</ref> 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап ҰҚШҰ Бас хатшысы ретінде жұмысына кірісті.<ref>[https://inbusiness.kz/kz/news/kazakstan-tizginin-ustagan-resejlik-nato-kuru-aldynda-tur-ma Қазақстан тізгінін ұстаған "ресейлік НАТО" құру алдында тұр ма]</ref> [[Қазақстан Қауіпсіздік кеңесі|ҚР Қауіпсіздік Кеңесінің]] мүшесі, «[[Мәдени мұра]]<nowiki></nowiki>» атты Мемлекеттік бағдарламаның қоғамдық кеңесінің төрағасы, [[ЮНЕСКО]] ісі жөніндегі [[ЮНЕСКО ісі жөніндегі Қазақстан Республикасы Ұлттық комиссясы|ҚР Ұлттық комиссясының]] төрағасы, [[Қазақстан Республикасының оқпен ату Федерациясы]]ның құрметті президенті, академик А.Х. Марғұлан атындағы Халықаралық қор басқармасының төрағасы. Тасмағамбетов [[Моңғолия]]ға, [[Батыс Қазақстан]]ға және [[Ресей|Ресей Федерациясының]] [[Астрахан облысы]]на ([[Каспий теңізі|Каспий]]: мұнай және мәдениет) және т.б. жерлерге Халықаралық мәдениеттанушылық экспедициялар ұйымдастырған. Соның нәтижесінде 2000 жылы [[Моңғолия]]дан [[Қазақстан]]ға ежелгі түбегейлі Күл-тегін тас хатының көшірмесі орнатылды. Қазақ мәдениеті мен тарихының мұраларын жаңғыртып, көпшілікке жеткізуге тағы басқа көп жұмыс атқарған қайраткер.<ref>[http://www.ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/ Өнегелі өмір иелері] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110119022304/http://ardaktylar.kz/persons/tasmaambetov-imanali-nralily/|date=2011-01-19 }}</ref> Оншақты кітаптардың және көптеген ғылыми еңбектердің авторы. Мәдениеттану, мемлекеттік басқару, әлеуметтік-экономикалық өркендеу проблемалары және саясаттануға байланысты мақалалардың авторы. == Марапаттары == * [[Парасат ордені|«Парасат» ордені]] (1998) * [[Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ордені|«Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев» ордені]] (2004) * [[Орыс Православиелік Шіркеуі]]нің [[Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы ордені|«Мәскеулік Даниил қасиетті патшасы» ордені]] * Ресей Федерациясының [[Ресей Дружба народов ордені|«Дружба народов» орденімен]] және көптеген алқалармен марапатталған. == Отбасы == Әкесі — Тасмағамбетов Нұрғали (1926—1997). Анасы — Қоқанова Ділдә Матайқызы (1930—2019). Үйленген, жұбайы — Бекқұлова Клара Дауымқызы (1957 ж.т.), мұғалім.<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені. Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref> Үлкен қызы — Әсел (1979 ж.т.), заңгер, «Сәби» қайырымдылық қорының президенті. Кенже қызы — [[София Иманғалиқызы Тасмағамбетова|София]] (1983 ж.т.), суретші. Ұлы — Нұрсұлтан (1994 ж.т.). Бауыры — Құрманғали (1959 ж.т.), мамандығы бойынша мұғалім, экономист, 2019 жылдан бастап Атырау облыстық мемлекеттік кірістер департаменті басшысының орынбасары.<ref>[https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/kurmangali-tasmagambetov-naznachen-na-novuyu-doljnost-369757/ Курмангали Тасмагамбетов назначен на новую должность]</ref> Апасы — Нұрсұлу (1950—2024), педиатр, бұрынғы Оңтүстік Қазақстан облыстық денсаулық сақтау департаменті бастығы. Екінші апасы — Ғалия (1952—2022). Қарындасы — Рысты (1964 ж.т.), [[Ембімұнайгаз|«Ембімұнайгаз» АҚ]] бас директорының экономика және қаржы жөніндегі орынбасары. Жиен немерелері — Дінмұхаммед (2000 ж.т.), Нұреддин (2005 ж.т.), Сирин (2013 ж.т.), Иман (2016 ж.т.). Күйеу баласы, үлкен қызы Әселдің жұбайы — белгілі кәсіпкер, «Fincraft Group» холдингінің президенті [[Кеңес Хамитұлы Рақышев|Кеңес Рақышев]]. «Forbes Kazakhstan» журналы кәсіпкердің 2025 жылғы байлығын 435 млн доллар көлемінде бағалаған.<ref>[https://forbes.kz/ranking/object/56 Кенес Ракишев]</ref> ==Шығармашылығы== И. Тасмағамбетов өзі айтқандай: «Мен ырымшыл емеспін, бірақ атеист те емеспін». Қазақстан тарихы, этнографиясы, археология мәселелеріне терең көңіл бөліп, Орталық Азия халықтарының қолтаңба өнерінің заттарын жинаумен айналысады. Саяси қайраткер мұраты — [[Мұстафа Шоқай]], [[Франсуа Миттеран]]. * Ат жалындағы өркениет * Құлыптас == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті}} {{Қазақстан үкіметі басшылары}} [[Санат:Қазақстан философтары]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]] [[Санат:Қазақстан мемлекеттік хатшылары]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Алматы әкімдері]] [[Санат:Астана әкімдері]] [[Санат:Атырау облысының әкімдері]] [[Санат:Қазақстан қорғаныс министрлері]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 12-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Саяси ғылымдар докторлары]] [[Санат:II дәрежелі мәртебелі Саровтық Серафим орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан ЛКЖО ОК бірінші хатшылары]] [[Санат:Қазақстан білім министрлері]] [[Санат:Қазақстан мәдениет министрлері]] [[Санат:Орыс православ шіркеуінің әулие әділ князь Мәскеулік Даниил орденінің иегерлері]] [[Санат:Нұр Отан саяси кеңесінің мүшелері]] [[Санат:Қазақстанның Ресейдегі елшілері]] [[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшылары]] 7yxwn8lt3fv49jjayt5jm29diohhss0 0 4537 3479087 3478808 2025-06-10T20:11:00Z Шайнүсіп 161753 3479087 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = | Қазақша есімі = Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов | Шынайы есімі = | Суреті = Karim Masimov.jpg | Сурет ені = | Атауы = Мәсімов, 2017 жыл | Титулы = [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті]]нің 13-[[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті#Төрағалар тізімі|төрағасы]] | Ту = Эмблема КНБ РК.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = 8 қыркүйек 2016 | Басқаруын аяқтады = 5 қаңтар 2022 | Ізашары = [[Владимир Зейноллаұлы Жұмақанов|Владимир Жұмақанов]] | Ізбасары = [[Ермек Алдабергенұлы Сағымбаев|Ермек Сағымбаев]] | Президент =[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br />[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Титулы_2 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] 7 және 9-[[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-Министрі]] |Ту_2= Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg |Ту2_2= Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_2 = 7 сәуір 2014 | Басқаруын аяқтады_2 =9 қыркүйек 2016 | Президент_2 =[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізашары_2 = [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]] | Ізбасары_2 = [[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]] | Титулы_3 = |Ту_3= |Ту2_3= | Басқара бастады_3 = 10 қаңтар 2007 | Басқаруын аяқтады_3 = 24 қыркүйек 2012 | Президент_3 =[[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізашары_3 = [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Ізбасары_3 = [[Серік Нығметұлы Ахметов|Серік Ахметов]] |Титулы_4= [[Қазақстан Республикасының Мемлекеттік кеңесшісі|Қазақстан Республикасы Мемлекеттік хатшысының]] міндетін атқарушы |Басқара бастады_4 = 21 қаңтар 2014 |Басқаруын аяқтады_4= 2 сәуір 2014 |Ту_4= Flag of the President of Kazakhstan.svg |Ту2_4= Flag of Kazakhstan.svg |Президент_4= [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_4= |Ізашары_4=[[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] |Ізбасары_4=[[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] | Титулы_5 = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің]] 12-[[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі#Басшылары|басшысы]] |Ту_5= Flag of the President of Kazakhstan.svg |Ту2_5= Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_5 = 24 қыркүйек 2012 | Басқаруын аяқтады_5 = 7 сәуір 2014 | Президент_5 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізашары_5 = [[Аслан Есболайұлы Мусин|Аслан Мусин]] | Ізбасары_5 = [[Нұрлан Зайроллаұлы Нығматулин|Нұрлан Нығматулин]] |Титулы_6= [[Қазақстан премьер-министрінің орынбасары|Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары]] |Басқара бастады_6= 18 қаңтар 2006 |Басқаруын аяқтады_6= 10 қаңтар 2007 |Ту_6= Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg |Ту2_6= Flag of Kazakhstan.svg |Президент_6= [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_6= [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] |Ізашары_6=Премьер-Министр орынбасары — Экономика және бюджеттік жоспарлау министрі ретінде өзі |Ізбасары_6=[[Аслан Есболайұлы Мусин|Аслан Мусин]] |Титулы_7= |Басқара бастады_7 = 27 қараша 2001 |Басқаруын аяқтады_7= 13 маусым 2003 |Ту_7= |Ту2_7= |Президент_7= [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_7= [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] |Ізашары_7=[[Ораз Әлиұлы Жандосов| Ораз Жандосов]] |Ізбасары_7=[[Сауат Мұхаметбайұлы Мыңбаев|Сауат Мыңбаев]] |Титулы_8 = [[Қазақстан премьер-министрінің орынбасары|Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары]] — 2-[[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Экономика және бюджеттік жоспарлау министрі]] |Басқара бастады_8= 20 сәуір 2006 |Басқаруын аяқтады_8 = 18 қазан 2006 |Ту_8= Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg |Ту2_8= Flag of Kazakhstan.svg |Президент_8= [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_8= [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] |Ізашары_8=[[Қайрат Нематұлы Келімбетов|Қайрат Келімбетов]] |Ізбасары_= |Титулы_9 = [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Республикасы Президентінің]] көмекшісі |Басқара бастады_9= маусым 2003 |Басқаруын аяқтады_9= 18 қаңтар 2006 |Ту_9= Flag of the President of Kazakhstan.svg |Ту2_9= Flag of Kazakhstan.svg |Президент_9= [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] |Премьер_9= [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]<br> [[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов| Иманғали Тасмағамбетов]] |Ізашары_= | Титулы_10 =[[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] 2-[[Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар министрлігі|Көлік және коммуникация министрі]] | Ту_10 = Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg | Ту2_10 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті_6 = | Басқара бастады_10 =7 тамыз 2000 | Басқаруын аяқтады_10 = 27 қараша 2001 | Ізашары_10 = [[Серік Минаварұлы Бүркітбаев|Серік Бүркітбаев]] | Ізбасары_10 = [[Абылай Исабекұлы Мырзахметов|Абылай Мырзахметов]] | Премьер_10 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Президент_10 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Туған күні = 15.6.1965 | Туған жері = {{туғанжері|Астана|Астанада}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = Қажымқан Мәсімов (1939—2019) | Анасы =Элеонора Мәсімова | Жұбайы = Дилярам Мәсімова | Балалары = 3 | Партиясы = [[Аманат (партия)|Нұр Отан]] | Ғылыми дәрежесі = Экономика ғылымдарының докторы | Мамандығы = | Білімі = 1) [[Патрис Лумумба атындағы Халықтар достығы университеті|Халықтар достығы университеті]]<br>2) [[Бейжің мәдениет және тіл университеті]]<br>3) [[Ухань университеті]]<br>4) [[Нархоз университеті|Қазақ мемлекеттік басқару академиясы]]<br>5) [[Колумбия университеті]] | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов | Марапаттары = {{Қатар |{{Назарбаев ордені}} |{{Құрмет ордені}} |{{Барыс ордені}} }} {{Қатар |{{ҚР тәуелсіздігіне 20 жыл медалі}} |{{Халықтар достығы ордені (Беларусь)}} }} |Ізбасары_8=[[Аслан Есболайұлы Мусин|Аслан Мусин]]}} '''Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов''' ([[15 маусым]] [[1965 жыл]], [[Астана|Целиноград]]) — [[қазақстан]]дық саясаткер, заңгер, экономист, қаржыгер, [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Ұлттық Қауіпсіздік Комитеті]]нің 13-басшысы (2016—2022), [[Қазақстан премьер-министрі|Премьер-министр]] (2007—2012, 2014—2016), [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Президент Әкімшілігінің]] басшысы (2012—2014). 2022 жылғы 6 қаңтарда "мемлекетке опасыздық жасау" бабы бойынша қылмыс ісі қозғалып, тергеу изоляторына қамауға алынды.<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/31644786.html |title= Ұлттық қауіпсіздік комитетінің бұрынғы төрағасы Кәрім Мәсімов ұсталды |lang= kk |accessdate= 2023-07-17 |date= 2022-01-08 |publisher= [[Азаттық радиосы]] }}</ref> == Өмірбаяны == Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов - [[15 маусым]] [[1965 жыл]]ы Қазақстанның [[Астана|Целиноград]] қаласында дүниеге келген. Әкесі - Қажымқан Қасымұлы Мәсімов<ref>[http://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30095276 Масимов Карим Кажимканович (персональная справка)]</ref>. Анасы - Элеонора (Ажибекова) Кәрімқызы Масімова<ref>[http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1194385620 Мама премьера Казахстана К. Масимова до сих пор работает экскурсоводом в Железнодорожном музее] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150923224233/http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1194385620 |date=2015-09-23 }}</ref>. === Білімі === * 1982 жылы [[Алматы|Алматы қаласындағы]] [[Республикалық физика-математика мектебі|Республикалық физика-математика мектебін]] үздік бітірді. * 1985 жылы [[Мәскеу|Мәскеу қаласындағы]] П.Лумумба атындағы Халықтар Достығы университетінде араб филологиясы бойынша білім алды. * 1988 жылы Пекиндегі Тіл білімі институтында оқыған. 1991 жылы Қытайдағы Ухань заң университетін, 1995 жылы Қазақ мемлекеттік Басқару академиясын бітірген. * 1999 жылы Колумбия университетінде (Нью-Йорк) топ-менеджерлер даярлау бағдарламасынан өткен. * Орыс, қазақ, [[Ағылшын тілі|Ағылшын]], [[Қытай тілі|қытай]], [[Араб тілі|араб тілдерін]] меңгерген. === Қызмет жолы === * 1991 жылы — Қытай Халық Республикасындағы КСРО Сауда өкілдігінің құқықтық мәселелер бойынша кеңесші. * 1991 жылы ҚР Еңбек министрлігінде сыртқы экономикалық байланыс бөлімінің бастығы, Бас экономист. * 1992 жылы «Қазақпригранторг» фирмасының басшысы, Үрімші (Қытай) қаласындағы «Қазақинторг» өкілдігінде жетекші маман, директор орынбасары. * 1993 жылы «Акцепт» ЖШС басшысының ішкі экономикалық мәселелер жөніндегі директор орынбасары қызметін атқарады. * 1994 жылы Гонконг қаласындағы Қазақ сауда үйінің басқарушы директоры. * 1995 жылы «Алматы сауда-финанс банкі» ЖАҚ Басқармасының бастығы, * 1996 жылдың қыркүйек айынан «Тұран Әлем Банк» Басқармасы бастығының міндетін орындаушы, * 1997 жылдың тамыз айынан бастап «Қазақстан Халық жинақ банкі» ААҚ Басқармасы бастығының 1-орынбасары, қыркүйек айынан бастап бастығы, * 2000 жылдың тамыз айынан ҚР Транспорт және коммуникация министрі, * 2001 жылдың қарашасынан ҚР Премьер-Министрінің орынбасары, * 2002 жылдың шілдесінен ҚР Президентінің көмекшісі, * 2006–2007 жылдары ҚР Премьер-Министрінің орынбасары қызметтерін атқарған. * 2007 жылдың 10 қантарында [[Қазақстан Республикасының Президенті]] жарлығыменен [[Қазақстан премьер-министрі]] болып тағайындалады.<ref>Қазақстан бизнес - кітабы. Қаржы. – Алматы, ЖШС “Алматы баспа үйі,” 2006 ISBN 9965-9865-5-X</ref> * 2011 жылдың 2 қарашасында Кәрім Мәсімов "Қазақша Уикипедиа" жобасын өз қамқорлығына алатынын хабарлады.<ref>[http://pm.kz/page.php?page_id=8&lang=1&news_id=841 Wikibilim project obtained PM’s support]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * 2012 жылдың 24 қыркүйек күні Кәрім Мәсімов Үкімет басшысы ретінде жұмыстан кететіндігі туралы арызын берді. Президент Н.Назарбаев өтінішті қабылдады <ref>[http://akorda.kz/kz/page/page_kazakstan-respublikasynyn-prezidenti-nursultan-nazarbaevtyn-kazakstan-respublikasynyn-premer-mi Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі К.Қ.Мәсімовтің орнынан түсуі туралы Жарлығы 24.09.2012] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131106084334/http://www.akorda.kz/kz/page/page_kazakstan-respublikasynyn-prezidenti-nursultan-nazarbaevtyn-kazakstan-respublikasynyn-premer-mi |date=2013-11-06 }}</ref>. Сол күні М.Мәсімов Президент Әкімшілігінің Басшысы ретінде тағайындалды.<ref>[http://akorda.kz/kz/page/page_kazakstan-respublikasynyn-prezidenti-nursultan-nazarbaevtyn-k-k-masimovti-kazakstan-respublikasy- Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың К.Қ.Мәсімовті Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Басшысы қызметіне тағайындау туралы Жарлығы, 24.09.2012] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131106071619/http://www.akorda.kz/kz/page/page_kazakstan-respublikasynyn-prezidenti-nursultan-nazarbaevtyn-k-k-masimovti-kazakstan-respublikasy- |date=2013-11-06 }}</ref> * 2014 жылдың 7 сәуірінде [[Қазақстан Республикасының Президенті]] жарлығыменен [[Қазақстан премьер-министрі]] болып тағайындалады. Бұл қызметте 2016 жылдың 9 қыркүйегіне дейін болды. * 2016 жылдың 8 қыркүйегінде [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті]]нің 13-ші басшысы болып тағайындалды<ref>[https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/karm-masmov-ukk-toragasyi-bolyip-tagayyindaldyi-272561/ Кәрім Мәсімов ҰҚК төрағасы болып тағайындалды 08.09.2016]</ref>. * 2022 жылдың 8 қаңтарында Кәрім Мәсімовтің ұсталып, уақытша қамау изоляторына қамалғаны белгілі болды<ref>[https://www.azattyq.org/a/31644786.html Ұлттық қауіпсіздік комитетінің бұрынғы төрағасы Кәрім Мәсімов ұсталды]. ''[[Азаттық радиосы]]'', 8 қаңтар 2022 жыл.</ref>. * 2023 жылдың 24 сәуір Сот Кәрім Мәсімовке үкім шығарды. Ұлттық қауіпсіздік комитетінің бұрынғы басшысы 18 жылға бас бостандығынан айырылды. == Марапаттары == * 2010 жылы - [[Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ордені]]мен * 2004 жылы - «[[Құрмет ордені|Құрмет]]» орденімен және медальдармен марапатталған.<ref>«Ақмола облысы» энциклопедиясы</ref> * 2011 жылы - Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалі. * 2015 жылы - Халықтар достығы ордені (Беларусь)<ref>[http://www.nomad.su/?a=3-201503020020 Президент Беларуси наградил орденом Дружбы народов Масимова, Дворковича, Шувалова и Шукеева] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201203170616/https://nomad.su/?a=3-201503020020 |date=2020-12-03 }}</ref> * 2016 жылы - 2-дәрежелі [[Барыс ордені]] (2016)<ref>[http://www.nomad.su/?a=3-201612130038 За особые заслуги] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161214192835/http://www.nomad.su/?a=3-201612130038 |date=2016-12-14 }}</ref> ==Галерея== <gallery> File:Dmitry Medvedev in Kazakhstan 5 July 2010-2.jpeg|Мәсімов 2010 жылдың 5 шілдесінде [[Ресей президенті|Ресей Федерациясының Президенті]] [[Дмитрий Анатольевич Медведев|Дмитрий Медведев]] пен кездесуі File:Reunión Bilaterial con el Primer Ministro de la República Kazajistán (14388229419).jpg|Мәсімов [[Эквадор]]дың Сыртқы істер министрі Рикардо Патьен мен кездесуі </gallery> == Бағалануы == Оппозициялық саясаткер [[Болат Мұқышұлы Әбілов|Болат Әбілов]] Мәсімов жайлы сөйлегенде соның «қолына ешнәрсе келмей жататынын», әр ірі лауазымдағы қызметінің сәтсіз болғанын және «керек сәтте, керек жерде» болып қалғанынан ғана шыңға жеткенін айтты да, оны «карикатуралық» тұлға деді.<ref>3:24 {{YouTube|Km-Pdsa6GT4|Масимов шпионил на Россию и Китай? За что Назарбаев давал власть? {{!}} кантар {{!}} Спецреп}}</ref> Ол кейін, оған қоса, оны «шынымен де ірі жемқор болған» деді.<ref>19:05 {{YouTube|Km-Pdsa6GT4|Масимов шпионил на Россию и Китай? За что Назарбаев давал власть? {{!}} кантар {{!}} Спецреп}}</ref> == Отбасы == Жұбайы — Дилярам Азатқызы Мәсімова (туғанында Машұрова). Мәсімов — 3 баланың әкесі.<ref>{{кітап|тақырыбы= Қазақстан Республикасында кімнің кім екені — 2011 жыл. Екі томдық анықтамалық |орны= Алматы |жыл= 2011 |isbn= 978-601-278-473-2}}</ref> == Дереккөздер == <references/>14. https://kaz.orda.kz/kaerim-maesimov-18-zhylgha-sottaldy/<nowiki/>{{Қазақстан үкіметі басшылары}} {{Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.pm.kz Кәрім Мәсімовтың ресми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201121205548/http://www.pm.kz/ |date=2020-11-21 }} [[Санат:15 маусымда туғандар]] [[Санат:Астанада туғандар]] [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Қазақстан саясаткерлері]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрлері]] [[Санат:Республикалық физика-математика мектебінің түлектері]] [[Санат:Қазақстан ұйғырлары]] [[Санат:Қазақстан банкирлері]] [[Санат:Қазақстан көлік және коммуникациялар министрлері]] [[Санат:Қазақстан экономистері]] [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] [[Санат:Экономика ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Құрмет орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті Нұрсұлтан Назарбаев орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан ҰҚК қызметкерлері]] [[Санат:Қазақстан ҰҚК төрағалары]] [[Санат:Қазақстан экономика министрлері]] [[Санат:Қазақстан тұтқындары]] [[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшылары]] do3u46o5woqjk0sarzopgxummwqiyof 0 4548 3479099 3391685 2025-06-10T22:33:11Z Casserium 68287 3479099 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | Қазақша есімі = Ермұхамет Ертісбаев | Шынайы есімі = | Суреті = ErmuhametErtisbaev 08282019 (cropped).jpg | Сурет ені = | Атауы = Ертісбаев 2022 жылы | Титулы_2 = [[Қазақстан Республикасы Президенті]]нің Кеңесшісі | Ту_2 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_2 = Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg | Басқара бастады_2 = [[12 мамыр]] [[2008 жыл]] | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрі | Ту_3 =Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_3 =Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = [[28 наурыз]] [[2006 жыл|2006]] | Басқаруын аяқтады_3 = [[12 мамыр]] [[2008 жыл|2008]] | Ізашары_3 = ''лауазым құрылды; Қазақстан Мәдениет, ақпарат және спорт министрі ретінде өзі'' | Ізбасары_3 = [[Мұхтар Абрарұлы Құл-Мұхаммед|Мұхтар Құл-Мұхаммед]] | Титулы_4 = Мәдениет, ақпарат және спорт Министрі | Ту_4 =Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_4 =Emblem of Kazakhstan (1992-2018).svg | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = [[18 қаңтар]] | Басқаруын аяқтады_4 = [[28 наурыз]] [[2006 жыл|2006]] | Ізашары_4 = [[Есетжан Мұратұлы Қосубаев|Есетжан Қосубаев]] | Ізбасары_4 =''лауазым ыдырады; Қазақстан Мәдениет және ақпарат министрі ретінде өзі'' | Титулы_5 = | Ту_5 = | Ту2_5 = | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = | Басқаруын аяқтады_5 = | Ізашары_5 = | Ізбасары_5 = | Туған күні = 19.10.1956 | Туған жері = {{туғанжері|Қарағанды|Қарағандыда}}, [[Қазақ КСР]], [[КСРО]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = [[атеизм]] | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = Людмила Анатольевна Ертісбаева (1957) | Балалары = Қабиден Шыңғыс Ермұхаметұлы (1985) | Партиясы = [[Қазақстан халық партиясы|ҚХП]] (2022–)<br>[[Аманат (партия)|Аманат]] (2007–2022)<br>[[Қазақстан социалистік партиясы|ҚСП]] (1991–2007)<br>[[Қазақстан Коммунистік партиясы (Қазақ КСР)|ҚКП]] (1991 бұрын) | Білімі = | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = |Титулы=[[Қазақстан халық партиясы|Қазақстан Халық партиясы]]ның төрағасы|Ту=|Ту2=|Басқара бастады=[[27 наурыз]] [[2022 жыл]]|Басқаруын аяқтады=|Ізашары=[[Айқын Ойратұлы Қоңыров|Айқын Қоңыров]]|Ізбасары=}} '''Ермұхамет Қабиденұлы Ертісбаев''' ([[19 қазан]] [[1956 жыл|1956]], [[Қарағанды]]) — Қазақстан [[саясаткер]]і, [[Дипломатия|дипломат]], 2022 жылдан бастап [[Қазақстан халық партиясы|ҚХП]] төрағасы. Бұдан бұрын ол Қазақстанның [[Беларусь]]тегі (2017–2019) және [[Грузия]]дағы (2013–2017) елшісі болған. == Қысқаша өмірбаяны == [[1956]] ж. [[қарашаның 19]]-ында туған. [[Арғын]] тайпасының [[Тарақты]] руынан шыққан. <ref>{{кітап |авторы = Яһуда Амандықов |бөлімі = |бөлім сілтемесі = |тақырыбы = |шынайы атауы = Орта жүздің Ноқта ағасы Тарақты шежіресі |сілтеме = |уикитека = |жауапты = |басылым = |орны = Алматы |баспасы = Комплекс |жыл = 2009 |томы = |беттері = |барлық беті = 1120 |сериясы = |isbn = 965-611-88-2 |тиражы = 2000 }}</ref><ref>{{Cite web|lang=en|url=https://qazaquni.kz/news/2615-el-tarihyi-erikkenni-e-begi-emes-neme-2|title=ЕЛ ТАРИХЫ еріккеннің еңбегі емес немесе Тарақты тайпасы туралы шындық неге бұрмаланды?|website=qazaquni.kz {{!}} Қазақ Үні газетінің ресми сайты {{!}} Қазақстан жаңалықтары|date=2010-07-01|access-date=2021-12-24}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=http://aqjolgazet.kz/37397/taraqty-tajpasy-turaly-aqiqat/sayasat/|title=Тарақты тайпасы туралы ақиқат|website="Ақ жол" -Жамбыл облыстық қоғамдық-саяси газеті|date=2016-04-26|access-date=2021-12-24}}</ref> [[Қарағанды мемлекеттік университеті]]н бітірген. Саясаттану ғылымдарының докторы, профессор. Ағылшын тілін меңгерген. Жұмыс тәжірибесін [[1978]] жылы Жезқазған педагогикалық институтының ассистенті болып бастаған. Кеңес Әскері қатарында әскери қызмет өтеген. Ломоносов атындағы ММУ-де машықтанушы-оқытушы болып қызмет атқарған, сонда аспирантураны бітіріп, диссертация қорғаған. Саясат тарихы кафедрасының меңгерушісі болған. Бірнеше [[монография]]лар мен жүздеген ғылыми және публицистикалық мақалалардың авторы. 1990—1994 жылдары Республика Жоғары Кеңесінің депутаты болды. 1994—1998 жылдары Қазақстанның Социалистік партиясы саяси атқару комитетінің хатшысы болып сайланды. 1994–1998 жылдары Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі 1998—2002 жылдары [[Қазақстан стратегиялық зерттеулер институты]]ның директоры. 2000 жылы Мемлекет басшысы Әкімшілігінің бөлім меңгерушісі болып жұмыс істеді. 2002 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі. 2006 жылы қаңтар айынан бастап ҚР Мәдениет, ақпарат және спорт министрі. 2006—2008 жылдары ҚР Мәдениет және ақпарат министрі. 2008 жылы мамыр айынан 2013 жылға дейін Қазақстан Президентінің кеңесшісі. 2013 жылдың 3-ші сәуірі мен 2017 жыл, қарашаның 24-і аралығында Ертісбаев Қазақстанның [[Грузия]]дағы Төтенше және Өкілетті Елшісі болған. 24 қараша 2017 — 12 тамыз 2019 жылдары аралығында Қазақстанның [[Беларусь]]тағы Төтенше және Өкілетті Елшісі. 2019 жылы өзінің дипломатиялық жұмысын аяқтады. 18 наурыз күні 2022 жылы Ертісбаевтың [[Қазақстан халық партиясы]] құрамына кіргені белгілі болды. 28 наурыз күні партия Ермұхамет Ертісбаевты партия төрағасы болып сайлады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} ==Сілтемелер== * [http://www.masa.kz/article/view/id/866 ҚР президентінің саяси мәселелер жөніндегі кеңесшісі Ермұхамет Ертісбаев ҚазТАГ агенттігіне жағдайға қатысты түсініктеме берді]{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Санат:Қазақстан мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Парасат орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстан саясаттанушылары]] [[Санат:Қазақстан мәдениет министрлері]] [[Санат:Қарағандыда туғандар]] [[Санат:Саяси ғылымдардың докторлары]] [[Санат:2 дәрежелі Достық орденінің (Қазақстан) иегерлері]] [[Санат:Құрмет орденінің (Қазақстан) иегерлері]] [[Санат:Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:Астанаға 10 жыл медалінің иегерлері]] [[Санат:3 дәрежелі Еңбегі үшін украиндық орденінің иегерлері]] [[Санат:Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті түлектері]] [[Санат:Қазақстан ақпарат министрлері]] [[Санат:Қазақстан спорт министрлері]] [[Санат:Қазақстанның Грузиядағы елшілері]] [[Санат:Қазақстанның Беларустегі елшілері]] [[Санат:Жезқазған университеті тұлғалары]] [[Санат:Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 12-шақырылымының депутаттары]] [[Санат:Қазақстан стратегиялық зерттеулер институтының директорлары]] bfxx14dgk5qop9aiu8mfn90rihglsml 0 4554 3479095 3447408 2025-06-10T21:44:38Z Casserium 68287 3479095 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | Қазақша есімі = Ахметжан Смағұлұлы Есімов | Шынайы есімі = | Суреті = AEsimov2013.jpg | Сурет ені = 200 | Атауы = | Титулы = [[Самұрық-Қазына|«Самұрық-Қазына»]] Ұлттық әл-ауқат қорының Басқарма төрағасы | Ту = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2 = Samruk-Kazina logo kz.png | Реті = | Басқара бастады = 23 желтоқсан 2017 | Басқаруын аяқтады = 29 наурыз 2021 | Ізашары = [[Өмірзақ Естайұлы Шөкеев|Өмірзақ Шөкеев]] | Ізбасары = [[Алмасадам Майданұлы Сәтқалиев|Алмасадам Сәтқалиев]] | Президент = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]]<br>[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер = [[Бақытжан Әбдірұлы Сағынтаев|Бақытжан Сағынтаев]]<br>[[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Титулы_2 = [[Алматы]] қаласының 5-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Республикалық маңызы бар қалалар|әкімі]] | Ту_2 = Flag of Almaty.svg | Ту2_2 = Coat of arms of Almaty.svg | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = 4 сәуір 2008 | Басқаруын аяқтады_2 = 9 тамыз 2015 | Президент_2 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізашары_2 = [[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]] | Ізбасары_2 = [[Бауыржан Қыдырғалиұлы Байбек|Бауыржан Байбек]] | Титулы_3 = [[Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі|Ауыл шаруашылығы министрі]] | Ту_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_3 = Emblem of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_3 = 19 қаңтар 2006 | Басқаруын аяқтады_3 = 4 сәуір 2008 | Президент_3 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Премьер_3 = [[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]]<br>[[Кәрім Қажымқанұлы Мәсімов|Кәрім Мәсімов]] | Ізашары_3 = [[Асқар Исабекұлы Мырзахметов|Асқар Мырзахметов]] | Ізбасары_3 = [[Ақылбек Қажығұлұлы Күрішбаев|Ақылбек Күрішбаев]] | Басқара бастады_4 = 18 мамыр 2001 | Басқаруын аяқтады_4 = 14 мамыр 2004 | Президент_4 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Премьер_4 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]]<br>[[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]]<br>[[Даниал Кенжетайұлы Ахметов|Даниал Ахметов]] | Ізашары_4 = [[Сауат Мұхаметбайұлы Мыңбаев|Сауат Мыңбаев]] | Ізбасары_4 = [[Серік Әбікенұлы Үмбетов|Серік Үмбетов]] | Титулы_5 = [[Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі|Қазақстан Президенті Әкімшілігінің]] басшысы | Ту_5 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_5 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = ақпан 1998 | Басқаруын аяқтады_5 = тамыз 1998 | Президент_5 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізашары_5 = [[Сарыбай Сұлтанұлы Қалмырзаев|Сарыбай Қалмырзаев]] | Ізбасары_5 = [[Әлихан Мұхамедияұлы Бәйменов|Әлихан Бәйменов]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Республикасының Инвестициялар жөніндегі мемлекеттік комитеті|Инвестициялар жөніндегі мемлекеттік комитет]] төрағасы | Ту_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_6 = Emblem of Kazakhstan.svg | Реті_6 = | Басқара бастады_6 = қараша 1996 | Басқаруын аяқтады_6 = ақпан 1998 | Президент_6 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Премьер_6 = [[Әкежан Мағжанұлы Қажыгелдин|Әкежан Қажыгелдин]]<br>[[Нұрлан Өтепұлы Балғымбаев|Нұрлан Балғымбаев]] | Ізашары_6 = ''лауазым пайда болды'' | Ізбасары_6 = [[Ораз Әлиұлы Жандосов|Ораз Жандосов]] | Титулы_7 = [[Алматы облысы]]ның 1-[[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі#Алматы облысы|әкімі]] | Ту_7 = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2_7 = Алматы облысы герб.png | Реті_7 = | Басқара бастады_7 = ақпан 1992 | Басқаруын аяқтады_7 = қазан 1994 | Президент_7 = [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаев]] | Ізашары_7 = ''лауазым пайда болды; Алматы облыстық кеңесінің төрағасы ретінде өзі'' | Ізбасары_7 = [[Өмірзақ Өзбекұлы Өзбеков|Өмірзақ Өзбеков]] | Туған күні = 15.12.1950 | Туған жері = Интернационал ауылы, [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданы]], [[Алматы облысы]], {{байрақ|Қазақ КСР}} (<span style="font- size:bigger;">қазіргі [[Қазақстан]]</span>), [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Мамандығы = инженер-механик | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Партиясы = | Білімі = Қазақ ауыл шаруашылық институты (1974), Ресей қоғамдық ғылымдар академиясы (1991) | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = }} '''Ахметжан Смағұлұлы Есімов''' ([[15 желтоқсан]] [[1950 жыл]], [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданы]], [[Алматы облысы]]) — белгілі қазақстандық саясаткер, [[Алматы облысы]] мен [[Алматы]] қаласының бұрынғы әкімі. Өңірлерден бөлек Президент Әкімшілігін, Ауыл шаруашылығы министрлігін, «Астана ЭКСПО-2017» Ұлттық компаниясын, [[Самұрық-Қазына|«Самұрық-Қазына»]] Ұлттық әл-ауқат қорын басқарған. == Өмірбаяны == [[Шапырашты]] руынан шыққан.<ref>{{кітап|авторы= Құрастырушы авторы А.Байғазыұлы|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы= Бәйдібек баба - Алып бәйтерек ұрпақтарының шежіресі. Сары Үйсін. Шапырашты|шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= Алматы|баспасы= Издательство Өнер|жыл= 2000|томы= |беттері= |барлық беті= ?|сериясы= |isbn=5-89840-441-4|тиражы= }}</ref> «Ауыл шаруашылығы өндірісінің процесстер механизациясы» мамандығы бойынша 1974 жылы Қазақ ауылшаруашылық институтының механикалық факультетін бітірген. «Әлеуметтік-саяси қатынастар теориясы» мамандығы бойынша 1991 жылы Ресей қоғамдық ғылымдар академиясының әлеуметтік-саяси факультетін бітірген. 1968 жылдың қыркүйегінен - [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданы]]ның «Достық» кеңшарының спорт жөніндегі әдіскері. 1969 жылдан - Қазақ ауыл шаруашылығы институтының студенті. 1974 жылдың қыркүйегінен - [[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданы]]ның «Ленин» кеңшарының инженер-механигі. 1977 жылдың желтоқсанынан - Қазақ картоп және көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының жұмысшылар комитетінің төрағасы ([[Алматы облысы]] [[Қарасай ауданы|Қаскелең ауданы]]ның «1 май» ауылы). 1979 жылдың қаңтарынан - Қазақстан Компартиясы Қаскелең аудандық комитетінің ұйымдастыру бөлімінің нұсқаушысы. 1979 жылдың тамызынан - «Ленин» кеңшарының партком хатшысы. 1982 жылдың наурызынан - Қазақстан Компартиясы [[Алматы облысы|Алматы облыстық]] комитетінің ауыл шаруашылығы бөлімінің нұсқаушысы. 1983 жылдың мамырынан - «Ленин» кеңшарының директоры. 1985 жылдың тамызынан [[Алматы облысы]] Қаскелең аудандық атқару комитетінің төрағасы. 1986 жылдың шілдесінен - [[Алматы облысы]] Қазақстан Компартиясы Шелек аудандық комитетінің бірінші хатшысы. 1988 жылдың қаңтарынан - Алматы облыстық атқару комитеті төрағасының бірінші орынбасары-облыстық агроөнеркәсіп комитетінің төрағасы. 1988 жылдың желтоқсанынан - Қазақстан Компартиясы Алматы облыстық комитетінің хатшысы. 1990 жылдан - ҚазКСР Мемагроөнеркәсіп төрағасының бірінші орынбасары. 1991 жылдан - Алматы облыстық Кеңесінің төрағасы. 1992 жылдан - Алматы облыстық әкімшілігінің басшысы. 1994 жылдан - ҚР Премьер-министрінің орынбасары. 1996 жылдан - ҚР мемлекеттік хатшысы. 1996 жылдан - ҚР Премьер-министрінің бірінші орынбасары - Инвестициялар жөніндегі мемлекеттік комитет төрағасы. 1998 жылдан - ҚР Президент Әкімшілігінің жетекшісі. 1998 жылдан - ҚР Бенилюкс мемлекеттеріндегі Төтенше және Өкілетті Елшісі. 2001 жылдан - ҚР ауыл шаруашылығы министрі. 2002 жылдан - ҚР Премьер-министрінің орынбасары - ауыл шаруашылығы министрі. 2004 жылдан - ҚР Премьер-министрінің орынбасары. 2006 жылдың қаңтар айынан - ҚР ауыл шаруашылығы министрі. 2008 жылдан бері - [[Алматы]] қаласының әкімі. 2015 жылдың 9 тамызынан "Астана ЭКСПО-2017" ҰК" АҚ басқарма төрағасы. 2017 жылғы 23 желтоқсанда "Самұрық-Қазына" АҚ Басқарма төрағасы болып тағайындалды. 2021 жылғы 21 сәуірде Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті — Елбасының көмекшісі болып тағайындалды. == Ауылшаруашылық министрі лауазымындағы қызметі == А. Есімовтің ауылшаруашылық министрі қызметі барысында Қазақстан ұнның экспорты бойынша әлемде бірінші орынға шықты.<ref>http://kvedomosti.ru/news/47109.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171207140110/http://kvedomosti.ru/news/47109.html |date=2017-12-07 }}</ref> <ref>http://www.inform.kz/kaz/article/2181241 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924035127/http://www.inform.kz/kaz/article/2181241 |date=2015-09-24 }}</ref> == Алматы әкімі мәртебесіндегі қызметі == А. Есімов әкім ретіндегі қызметін алданған құрылыс үлескерлерінің түйткілін шешуден бастады. Сол кезде қалада құрылысы тоқтатылған 125 тұрғын үй кешені болатын.<ref>http://www.almaty.kz/page.php?page_id=693&lang=1&news_id=9406 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150109080500/http://www.almaty.kz/page.php?page_id=693&lang=1&news_id=9406 |date=2015-01-09 }}</ref> <ref>Президент Н. Назарбаевтың қолдауымен үлескерлердің барлығы дерлік үйлі болды.</ref> 2011 жылы Алматыда 7 Қысқы Азия ойындары табысты өтіп, оны өткізу үшін қалада спорт инфрақұрылымы құрылды. <ref>http://www.akorda.kz/ru/national_projects/aziada-2011_1338973100 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171222034617/http://www.akorda.kz/ru/national_projects/aziada-2011_1338973100 |date=2017-12-22 }}</ref> Дәл сол жылы алматылық метрополитен ашылды. Сонымен қатар, 5 жылға жетпейтін уақыт аралығында қалада энергетика мәселесін шешуге септігін тигізген 20 қосалқы станция салынған.<ref>http://www.almaty.kz/page.php?page_id=9&lang=1&news_id=11321 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171207140252/http://www.almaty.kz/page.php?page_id=9&lang=1&news_id=11321 |date=2017-12-07 }}</ref> 2011 жылы муниципалды қоғамдық көліктің құрылуына бастамашылық етіп, нарықтан жеке тасымалдаушыларды біртіндеп ығыстырды.<ref>http://www.inform.kz/rus/article/2367325 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304202752/http://inform.kz/rus/article/2367325 |date=2016-03-04 }}</ref> Экономиканың келешегі зор бағыты болып саналатын Алматы өңіріндегі тау-шаңғы туризмін дамыту бойынша идеологтарының бірі.<ref>https://informburo.kz/novosti/esimov-hochet-otdat-gornolyzhnyy-turizm-almaty-shveytsarskim-investoram-5055.html</ref> 2008 жылы қалаға қосылған проблемалық ауылдардың орнында Алатау ауданы құрылды. Қаладағы өмір деңгейінің жоғарылығын желеу етіп Үкімет алдында алматылық дәрігерлер мен мұғалімдердің жалақысын бөлек көбейту мәселесін бірнеше рет көтерген. <ref>https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/esimov-poruchil-uvelichit-zarabotnuyu-platu-medrabotnikam-177848/</ref><ref>https://www.caravan.kz/news/akim-almaty-prosit-vdvoe-povysit-zarplatu-uchitelyam-shkol-goroda-278381/</ref> 2013 жылдың 6 қазанында Ахметжан Есімов және Олимпиада чемпионы Александр Винокуровтың бастамасымен Алматы әкімдігі Қазақстан тарихында алғаш рет UCI аясында 1,2 санатты «Алматы туры» кәсіби велошеруін ұйымдастырылып, сәтті өткізілген болатын. Велошеру трансляциясы Eurosport телеарнасынан өткізілген.<ref>http://www.zakon.kz/4543123-vpervye-na-territorii-sng-sostoitsja.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171207191910/http://www.zakon.kz/4543123-vpervye-na-territorii-sng-sostoitsja.html |date=2017-12-07 }}</ref><ref>http://www.inform.kz/rus/article/2595169 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171207150750/http://www.inform.kz/rus/article/2595169 |date=2017-12-07 }}</ref> 2014 жылы Есімовтың жетекшілігімен Алматының өңірлік жалпы өнімнің көлемі тарихта алғаш рет 8 трлн теңгеден асты.<ref>http://www.kazpravda.kz/news/view/vrp-almati-vpervie-v-istorii-previsil-8-trln-tenge--esimov</ref> Сол жылы қаланың мыңдаған жасампаз және дарынды ұстазы 300 000 теңге көлеміндегі бірреттік ақшалай сыйақыға ие болды.<ref>https://www.zakon.kz/4685604-po-rezultatam-ent-almaty-lidiruet.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170519200428/https://www.zakon.kz/4685604-po-rezultatam-ent-almaty-lidiruet.html |date=2017-05-19 }}</ref> Алматы қ. Мәслихатының XXIX кезектен тыс сессиясында сегізінші Наурызбай ауданы пайда болып<ref>https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/nauryizbayskiy-rayon-poyavilsya-v-almatyi-258018/</ref>, қала ауданы ұлғайған. 2014 жылдың соңында Наурызбай ауданындағы халықтың саны 180 мың адамнан асты. == Ахметжан Есімовтың «Астана ЭКСПО - 2017» Ұлттық компаниясы» Акционерлік қоғамының Басқарма Төрағасы лауазымындағы қызметі == 2015 жылғы 9-тамызда Мемлекет басшысының жарлығымен Ахметжан Есімов «Астана ЭКСПО - 2017» Ұлттық компаниясы» Акционерлік қоғамының Басқарма Төрағасы болып тағайындалды. Дәл осы күні ҚР Президентінің Қаулысы бойынша А.С.Есімов Алматы қаласының әкімі қызметінен босатылды (ол бұл қызметте 2008 жылдан бері істеп келген).<ref>http://www.kazpravda.kz/news/politika/ahmetzhan-esimov-vozglavil-natskompaniu-astana-ekspo-2017/</ref> Ахметжан Есімовке дейін, Астана қаласының әкімі Әділбек Жақсыбеков «Астана ЭКСПО - 2017» Ұлттық Компаниясы» Акционерлік қоғамының Басқарма Төрағасы болған. Ә.Жақсыбеков бұл қызметке Талған Ермегияев тұтқынға алынған соң, Елбасының бұйрығымен 2015 жылғы 11 маусымда тағайындалған болатын.<ref>http://www.kazpravda.kz/news/politika/akim-astani-sovmeshchaet-dolzhnost-glavi-nk-astana-ekspo-2017-na-bezvozmednoi-os/</ref><ref>http://kaztrk.kz/ru/news/articles/termegiyaev-prigovoren-k-14-godam-tyurmy-s-konfiskaciei-imushestva-350{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Ахметжан Есімовтың Басқарма Төрағасы болып тағайындалған соң, бірден EXPO-қалашығының құрылысына жоспарланған шығын көлемін 78 миллиард теңгеге қысқартты. Сондай-ақ, компанияның топ-менеджментін екі есе қысқартты. Кейін Ахметжан Есімов отандық мердігерлерді тарту мақсатында өңірлерді аралап, жергілікті бизнес өкілдерімен кездесулер өткізген. Нәтижесінде ЭКСПО-2017 Халықаралық көрмесі нысандарының құрылысына атсалысқан қазақстандық компаниялардың үлесі 90% құрды.<ref>https://bnews.kz/ru/news/spetsproekti/nacionalnyi_proekt_expo_2017/ekspo2017_dolya_kazsoderzhaniya_v_otechestvennih_stroikompaniyah_sostavlyaet_90 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180708121519/https://bnews.kz/ru/news/spetsproekti/nacionalnyi_proekt_expo_2017/ekspo2017_dolya_kazsoderzhaniya_v_otechestvennih_stroikompaniyah_sostavlyaet_90 |date=2018-07-08 }}</ref> Көрме нысандары құрылысының құны бюджет есебінен 302 млрд теңгеге азайды.<ref>http://24.kz/ru/news/social/item/159483-ekspo-2017-i-npp-atameken-pom{{Deadlink|date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> 2017 жылғы 21 сәуірде Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев көрменің дайындық деңгейіне баға берді. «Көрменің лайықты деңгейде ұйымдастырылуы әлемдік қауымдастыққа тәуелсіз Қазақстанның тағы бір жетістігін көрсетеді», - деп атап өтті Н.Назарбаев.<ref>https://www.zakon.kz/4855124-glava-gosudarstva-ocenil-gotovnost.html</ref> 2017 жылғы 23-ақпанда Халықаралық көрмелер бюросының Бас хатшысы Висенте Лоссерталес «Астана ЭКСПО-2017» көрмесінің нысандарын тексеріп шыққанан кейін «ЭКСПО-2017 соңғы 25 жыл ішіндегі ең үздік көрме болады», - деп мәлімдеді.<ref>https://www.zakon.kz/4845745-lossertales-mezhdunarodnaja-vystavka.html</ref> Үш ай ішінде, яғни 10-маусым мен 9-қыркүйек аралығында ЭКСПО-2017 Халықаралық мамандандырылған көрмесіне 4 000 000 жуық адам келген.<ref>https://expo2017astana.com/ru/page_id=2025&news_id=1812 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171201035925/https://expo2017astana.com/ru/page_id%3D2025%26news_id%3D1812 |date=2017-12-01 }}</ref> ЭКСПО-2017 кезінде 28 мемлекет басшысы, 13 парламент спикері мен Бас хатшы, 10 премьер-министр, 26 премьер-министрдің орынбасары, 70 министр мен 48 министр орынбасарларының қатысуымен 220 ресми іс-шара ұйымдастырылды. Энергетика, құрылыс, инвестиция салаларында Қазақстанның іскер және ғылыми-білім беру саласының өкілдері мен қатысушы елдер арасында 39 келісім жасалған. ЭКСПО-2017 көрмесінде 193 «жасыл» технология таныстырылып, оның дені Қазақстанда сәтті енгізіліп жатыр. «Астана ЭКСПО-2017» ҰК» АҚ бюджетін оңтайландыру арқасында 364 миллиард теңге үнемделді, бұл көрсеткіш жобаның бастапқы құнынан 44,6% аз. Көрме Қазақстанның экономикасына едәуір мультипликативтік әсерін тигізді. 1400 астам шағын және орта бизнес кәсіпорны жалпы сомасы 640 миллиард теңге көлемінде тауар мен қызметке тапсырыс алған. 50 мыңнан астам жұмыс орны ашылды. Туроператорлардың қызметіне деген сұраныс екі есеге артты. Астанадағы кәсіпкерлік субъектілерінің саны 10% көбейді. Елорданың бюджетіне қызмет көрсету саласынан түскен салық көлемі 1,2 есеге өсті. EXPO 2017 жабылу салтанатында Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстанның астанасы жаһандық назарға ілігіп, бүкіл әлемнің көңілін өзіне аударды. National Geographic журналының шешімімен, Астана «Болашақ қаласы» аталымын жеңіп алды. Сонымен қатар New York Times газетінің мәліметінше, Қазақстан саяхаттап баруға лайықты елдер тізіміне енген. Жалпы EXPO аясында 6000 астам алуан түрлі шаралар өткізілді. Біздің еліміз еуразиялық өңірдің қарқынды дамып отырған мемлекеті ретінде өз имиджін нығайта түсті. EXPO феномені ғылым, бизнес және қоғамның нәтижелі және өнімді өзара әрекеттесуге септігін тигізді», - деп мәлімдеді.<ref>http://24.kz/ru/news/top-news/item/195775-prezident-rk-prinyal-uchastie-v-tseremonii-zakrytiya-expo-2017 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171216094046/http://24.kz/ru/news/top-news/item/195775-prezident-rk-prinyal-uchastie-v-tseremonii-zakrytiya-expo-2017 |date=2017-12-16 }}</ref> ЭКСПО-2017 шетелдік меймандар тарапынан жоғары бағаға ие болды. EXPO-2017 мұрасының нысандары туристік орын ретінде қызмет етуді жалғастырып келеді. <ref>https://ru.sputniknews.kz/society/20171110/3731656/dobro-pozhalovat-vnov-ehkspo-zhdet-gostej.html</ref> == Ахметжан Есімовтің «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ Басқарма төрағасы лауазымындағы қызметі == 23 желтоқсан 2017 жылы ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың тапсырмасымен Ахметжан Есімов «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ басқарма төрағасы болып тағайындалды. <ref>https://www.lenta.inform.kz/kz/ahmetzhan-esimov-samuryk-kazyna-korynyn-baskarma-toragasy-bolyp-tagayyndaldy_a3103600{{Deadlink|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> 2018 жылдың 11 қаңтарында Қор Басқармасының шешімімен «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ жаңа құралымы бекітілді. Жаңа құрылымға сәйкес басқарушы директорлар саны 10-нан 5-ке дейін, департаменттер мен құрылымдық бөлімшелер саны 37-ден 27-ге дейін қысқарып, басқарма төрағасының орынбасарының бір қызметі енгізілді.<ref>[https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/samuryik-kazyina-uak-de-baskarushyi-direktorlar-sanyi-ek-286333/]</ref> 2018 жылдың 19 сәуірінде «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ басқару жөніндегі кеңестің отырысы өтті. Басқосу барысында «Самұрық-Қазына» акционерлік қоғамының жаңарған даму стратегиясы мен Қорды трансформациялау бағдарламасын қабылдау мәселелері талқыланды. Жиын соңында Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев «Самұрық-Қазына» АҚ –ның 2018-2028 жылдарға арналған жаңарған даму статегиясын жіне Қорды трнасформациялау бағдарламасын мақұлдады.<ref>[http://www.akorda.kz/kz/events/akorda_news/meetings_and_sittings/memleket-basshysy-samuryk-kazyna-ulttyk-al-aukat-koryn-baskaru-zhonindegi-kenestin-otyrysyn-otkizdi]</ref> 2018 жылдың сәуірінде Ахметжан Есімов «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қорының жаңа кадрлық саясатын таныстырды. А.Есімов басқарушы лауазымына тағайындаудың сабақтастық қағидаттары қабылданатынын айтты. Нәтижесінде, компания қызметкерлері арасынан білікті кадрлық резерві қалыптасады. Басқарма Төрағасы шетелдік мамандарды жұмылдыру мәселесіне де тоқталды. «Самұрық-Қазына» шетелден келген азаматтардың қызметінен толықтай бас тартпайды, дегенмен олардың орнын басатын мамандарды дайындау - басты назарда: басымдылық жергілікті азаматтарға беріледі.<ref>https://egemen.kz/article/168075-samuryq-qazynanynh-basqarushy-denhgeydegi-qyzmetkerleri-qysqarady</ref> Ахметжан Есімовтің тапсырмасы бойынша 2018 жылдың ақпанында Қор бәсекелестік ортаны кеңейту, тауарлар мен қызметтердің сапасын жақсарту, шығындарды азайту мақсатында сатып алу тетіктеріне бірқатар өзгерістер енгізді. Сатып алу холдингішілік кооперация арқылы жүзеге асырыл,ан тауарлардың, жұмыстар мен қызметтердің тізімі 4500-ден 424-ке дейін қысқарды.<ref>[http://qaz.infozakon.kz/global/5429-samry-azyna-satyp-alu-zhyesn-zhetldrude.html]</ref> А.Есімовтің кезінде Қор елдегі бірінші нөмірлі салық төлеушіге айналды. Осы жылдың 9 айында «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ »АҚ компаниялары тобының салық төлемдері 813 млрд теңгені құрады, бұл 2018 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 102 млрд теңгеге артық.<ref>[https://kaz.zakon.kz/4992968-sam-ry-azyna-9-ayda-813-mlrd.html]</ref> А.Есімовтің басшылығымен «Сарыарқа» газ құбыры мерзімінде аяқталды (газ құбырына сілтеме). Қазақстанның Тұңғыш Президентінің бес әлеуметтік бастамасы аясында салынған газ құбыры Орталық Қазақстан мен мемлекетіміздің астанасын елдің бірыңғай газ тасымалдау желісімен байланыстырды.<ref>[https://egemen.kz/article/216834-saryarqa-magistraldyq-gaz-qubyrynynh-qurylysy-ayaqtaldy]</ref> А.Есімовтің басқаруымен «Қазатомөнеркәсіп» АҚ өз акцияларын халықаралық қор биржасында сәтті орналастырған алғашқы ұлттық компания болды. Ұлттық компания 451 миллион доллар тұратын 15% акциясын Лондон қор биржасында сәтті орналастырды. Сұраныс ұсыныстан 1,7 есе асып түсті.<ref>[https://inbusiness.kz/kz/last/kazatomonerkasip-11-8-mln-karapajym-akciyasyn-satylymga-shygardy]</ref> 2019 жылдың 1 мамырында Қазақстандағы алғашқы лоукостер Fly Arystan авиакомпаниясы іске қосылды.<ref>[https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/kazahstanskiy-loukoster-sovershil-pervyiy-reys-almatyi-nur-368312/]</ref> 2019 жылда Арыс қаласында Арыс қаласында қор қалпына келтіретін 68 әлеуметтік инфрақұрылым нысандарының 63 нысаны пайдалануға берілді. Қайта қалпына келтірілген қалған 5 нысан қыркүйек және қазан айларында тапсырылады. Олардың қатарында жедел медициналық көмек және стоматология бөлімшелері, вокзал, балалар жасөспірімдер спорт мектебі мен балабақша бар. Қор 16 мектеп, 36 балабақша, 8 Денсаулық сақтау нысаны, 4 спорт нысанасын, колледж, Теміржол вокзалы, Даңқ аллеясы және орталық алаңды қираған әлеуметтік нысандарды жөндеуден өткізді.<ref>[https://shymkenttv.kz/kz/news/society_public/arystyn-barlyk-mektebinde-algashky-konyrau-sogyldy]</ref> 2020 жылы «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ тұрақты даму саласындағы бастамаларды іске асыруға арналған БҰҰ бойынша үздік 30 қордың қатарына енді.<ref>[https://24.kz/kz/zha-aly-tar/ekonomika/item/428255-sam-ry-azyna-lemdegi-zdik-zhiyrma-ordy-ataryna-endi]</ref> == Марапаттары == * «Құрмет белгісі» (1982) * «Парасат» (2002)<ref>[http://www.nomad.su/?a=3-200212150005 Мемлекеттік марапатпен иеленді] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100727193816/http://www.nomad.su/?a=3-200212150005 |date=2010-07-27 }}</ref> * «Отан» (2007) ордендерімен марапатталған. * «Қазақстанның Еңбек Ері» (2017)<ref>{{cite web | url = http://www.akorda.kz/ru/legal_acts/decrees/o-nagrazhdenii-gosudarstvennymi-nagradami-respubliki-kazahstan-3 | title = О награждении государственными наградами Республики Казахстан | accessdate = 2017-12-15 | publisher = Akorda.kz}}</ref> == Қосымша мәліметтер == * Әскери атағы - полковник. * Хоббиі - спорт, әдебиет, шетел тілдері, музыка. * Сүйіп оқитын әдебиеті - шығыс философиялық әдебиеті, классика. * Үйленген. 2 қызы бар.<ref>Қазақстан Республикасында кімнің кім екені . Екі томдық анықтамалық. Алматы, 2011 жыл. ISBN 978-601-278-473-2</ref> * Экономика ғылымдарының докторы (1999). * «Жаңа жағдайлардағы Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешені» (1991), «Республикалық АӨК даму келешегі және оның болжануы» (1991) кітаптарының авторы. * Қазақ, орыс және ағылшын тілдерін біледі. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Қазақстан облыс әкімдері}} [[Санат:Қарасай ауданында туғандар]] [[Санат:Қазақстан экономистері]] [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] [[Санат:Экономика ғылымдарының докторлары]] [[Санат:Қазақстанның Люксембургтағы елшілері]] [[Санат:Қазақстанның Нидерландтағы елшілері]] [[Санат:Қазақстанның Бельгиядағы елшілері]] [[Санат:Қазақстан премьер-министрінің орынбасарлары]] [[Санат:Қазақстан мемлекеттік хатшылары]] [[Санат:Қазақстан Президенті Әкімшілігінің басшылары]] [[Санат:Қазақстан ауыл шаруашылығы министрлері]] [[Санат:Алматы әкімдері]] [[Санат:Құрмет Белгісі орденінің иегерлері]] [[Санат:Парасат орденінің иегерлері]] [[Санат:Отан орденінің иегерлері]] [[Санат:Қазақстанның Еңбек Ерлері]] p2n683z3zoz4qwvp6y6sb6xa1j4x93k 4 6718 3479043 3478900 2025-06-10T15:54:57Z Batyrbek.kz 5623 /* Стратегия 2030 */ Жауап беру 3479043 wikitext text/x-wiki {{/Header}}<!-- Бұл жолды өшірмеңіз, АСТЫНА жазыңыз! және == Тақырып аты == қосып жазғанды ұмытпаңыз --> {{Жинақталған мазмұн|30|400}} == ''The Signpost'': 15 January 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * From the editors: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/From the editors|Looking back, looking forward]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Traffic report|The most viewed articles of 2024]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/In the media|Will you be targeted?]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Technology report|New Calculator template brings interactivity at last]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Essay|Meet the Canadian who holds the longest editing streak on Wikipedia]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Opinion|Reflections one score hence]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/News and notes|It's a new dawn, it's a new day, it's a new life for me... and I'm feeling free]] * Serendipity: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Serendipity|What we've left behind, and where we want to go next]] * Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Op-ed|Elon Musk and the right on Wikipedia]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/In focus|Twenty years of The Signpost: What did it take?]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Arbitration report|Analyzing commonalities of some contentious topics]] * Humour: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Humour|How to make friends on Wikipedia]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 12:57, 2025 ж. қаңтардың 15 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28061132 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 06:11, 2025 ж. қаңтардың 24 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Презентация «Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии?» == Уважаемые участники, CEE Hub приглашет вас принять участие в первом мероприятии из серии специально для русскоязычного сообщества Викимедиа. Эта инициатива призвана объединить участников, энтузиастов и экспертов со всего региона CEE (Центральной и Восточной Европы), а также Центральной Азии для обмена опытом и сотрудничества в продвижении проектов Викимедиа. Эта серия открыта для всех русскоязычных участников Викимедиа, независимо от уровня опыта. * '''Даты:''' в течение 2025 года (подробное расписание будет опубликовано в ближайшее время) * '''Формат:''' через Zoom * '''Язык:''' английский или украинский с последующим переводом на русский. Участие может быть анонимным, и мы не планируем записывать вопросы. Зарегистрироваться на первое мероприятие, «Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии?» Наталия Цвик, (до недавнего времени исполнительный директор Викимедия Польша) можно '''[[meta:Event:Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии? Наталия Цвик|здесь]]'''. 3 февраля, понедельник: 16:00 UTC / 17:00 CET / 18:00 EET / 21:00 UZT / 22:00 KGT От себя добавлю, что видела её презентацию на Украинской викиконференции, и это было интересно и полезно.--[[Қатысушы:Victoria|Victoria]] ([[Қатысушы талқылауы:Victoria|талқылау]]) 14:46, 2025 ж. қаңтардың 28 (+05) == Feminism and Folklore 2025 starts soon == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 07:35, 2025 ж. қаңтардың 29 (+05) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 07:35, 2025 ж. қаңтардың 29 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 тізімін пайдаланып User:Tiven2240@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:48, 2025 ж. ақпанның 3 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 7 February 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Recent research|GPT-4 writes better edit summaries than human Wikipedians]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/News and notes|Let's talk!]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Opinion|Fathoms Below, but over the moon]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/In the media|Wikipedia is an extension of legacy media propaganda, says Elon Musk]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Community view|24th Wikipedia Day in New York City]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Arbitration report|Palestine-Israel articles 5 has closed]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Traffic report|A wild drive]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 06:59, 2025 ж. ақпанның 7 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28179470 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone! [[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]] We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''. This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba. '''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''. Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]]. We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 13:29, 2025 ж. ақпанның 22 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 тізімін пайдаланып User:SSethi (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 27 February 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/News and notes|Administrator elections up for reapproval and 1bil GET snagged on Commons]] * Serendipity: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Serendipity|Guinea-Bissau Heritage from Commons to the World]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Technology report|Hear that? The wikis go silent twice a year]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/In the media|The end of the world]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Recent research|What's known about how readers navigate Wikipedia; Italian Wikipedia hardest to read]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Opinion|Sennecaster's RfA debriefing]] * Tips and tricks: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Tips and tricks|One year after this article is posted, will every single article on Wikipedia have a short description?]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Community view|Open letter from French Wikipedians says "no" to intimidation of volunteer contributors]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Traffic report|Temporary scars, February stars]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Essay|The source, the whole source, and nothing but the source]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Obituary|Ümüt Çınar (Kmoksy) and Vinícius Medina Kern (Vmkern)]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 15:31, 2025 ж. ақпанның 27 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28313070 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 23:51, 2025 ж. наурыздың 7 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == An improved dashboard for the Content Translation tool == <div lang="en" dir="ltr"> {{Int:hello}} Wikipedians, Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en&to=es Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device. With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below. [[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumb|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic).  Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard  in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity.]] [[File:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumb|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections.]] We will implement [[mw:Special:MyLanguage/Content translation#Improved translation experience|this improvement]] on your wiki '''on Monday, March 17th, 2025''' and remove the current dashboard '''by May 2025'''. Please reach out with any questions concerning the dashboard in this thread. Thank you! On behalf of the Language and Product Localization team. </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]]</bdi> 07:55, 2025 ж. наурыздың 13 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_CX_Unified_dashboard_announcement_list_1&oldid=28382282 тізімін пайдаланып User:UOzurumba (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 22 March 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/From the editor|''Hanami'']] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/News and notes|Deeper look at takedowns targeting Wikipedia]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/In the media|The good, the bad, and the unusual]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Recent research|Explaining the disappointing history of Flagged Revisions; and what's the impact of ChatGPT on Wikipedia so far?]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Traffic report|All the world's a stage, we are merely players...]] * Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Gallery|WikiPortraits rule!]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Essay|Unusual biographical images]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Obituary|Rest in peace]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 08:11, 2025 ж. наурыздың 22 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28391577 тізімін пайдаланып User:Bri@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon. Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 07:04, 2025 ж. сәуірдің 4 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 9 April 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Special report|Wikipedian and physician Ziyad al-Sufiani reportedly released from Saudi prison]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/In focus|WMF to explore "common standards" for NPOV policies; implications for project autonomy remain unclear]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/In the media|Indian judges demand removal of content critical of Asian News International]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/News and notes|35,000 user accounts compromised, locked in attempted credential-stuffing attack]] * Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Op-ed|How crawlers impact the operations of the Wikimedia projects]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Opinion|Crawlers, hogs and gorillas]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Debriefing|Giraffer's RfA debriefing]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Obituary|RHaworth, TomCat4680 and PawełMM]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Traffic report|Heigh-Ho, Heigh-Ho, off to report we go...]] * News from Diff: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/News from Diff|Strengthening Wikipedia’s neutral point of view]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Comix|Thirteen]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:25, 2025 ж. сәуірдің 9 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28494227 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language! The most active contesters will receive prizes. If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest. <br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]]) </div> 21:11, 2025 ж. сәуірдің 16 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 тізімін пайдаланып User:Hide on Rosé@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:34, 2025 ж. сәуірдің 17 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Global bot approval request for KiranBOT == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> {{int:hello}}! I apologise for sending the message in English. {{int:please-translate}}. In accordance to [[:m:Bot policy#Global bots|the policy]], this message is to notify you that there is a new approval request for a global bot. The discussion is available at [[:m:Steward requests/Bot status#Global bot status for KiranBOT|Steward requests/Bot status#Global bot status for KiranBOT]] on Meta.<br />Kindly note that the request will remain open for 14 days starting today. Thank you for your time. Best regards,<br />[[Қатысушы:Usernamekiran|Usernamekiran]] ([[Қатысушы талқылауы:Usernamekiran|талқылау]]) 14:17, 2025 ж. сәуірдің 19 (+05) <!-- Message manually sent by User:usernamekiran@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Bot_policy/New_global_bot_discussion&oldid=28423712 --> == Sub-referencing: User testing == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]] <small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small> Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further: #'''Try it out and share your feedback''' #:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher. #'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs''' #:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''. We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well. Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 20:03, 2025 ж. сәуірдің 28 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 тізімін пайдаланып User:Johannes Richter (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Vote on proposed modifications to the UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter closes on 1 May 2025 at 23:59 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community in your language, as appropriate, so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- <section end="announcement-content" /> </div> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 08:41, 2025 ж. сәуірдің 29 (+05)</div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 1 May 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News and notes|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News and notes]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In the media|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In the media]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Recent research|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Recent research]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Arbitration report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Arbitration report]] * Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Discussion report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Discussion report]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Traffic report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Traffic report]] * Disinformation report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Disinformation report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Disinformation report]] * News from the WMF: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News from the WMF|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News from the WMF]] * Humour: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Humour|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Humour]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Comix|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Comix]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In focus|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In focus]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Community view|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Community view]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Debriefing|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Debriefing]] * Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Gallery|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Gallery]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Obituary|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Obituary]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:20, 2025 ж. Мамырдың 2 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28562138 тізімін пайдаланып User:Bri@metawiki деген хабарлама жіберген --> == CEE Meeting 2025 == === Nurtenge === Қайырлы таң/күн/кеш/түн, құрметті Қазақша Уикипедия қауымдастығы! Осы жылғы қыркүйек айында өтетін [[:meta:CEE Meeting 2025|CEE Meeting 2025]] конференциясына қазақ тілді делегация ретінде өзімді ұсынамын. Өткен жылы да мен өзімді [[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#CEE_Meeting_2024|ұсынған]] болатынмын. Өкінішке қарай, жеке себептерге байланысты менің қатысудан бас тартуыма тура келді. Осы жылы олай тағы да қайталамауға уәде беремін. Осыған дейін әртүрлі халықаралық уикиконференциялар мен кездесулерге қатысып көрген соң менің әжептәуір тәжірибем бар. Және де сол тәжірибемді осы CEE Meeting-ке алғашқы рет қатысу арқылы молайтқым келеді. Халықаралық тәжірибе алу мен жаңа уикимедиашылармен танысу уики-үлесіме жақсы жағынан әсер ететініне сенімдімін. — [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 06:50, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Yessentaikyzy|Yessentaikyzy]] ([[Қатысушы талқылауы:Yessentaikyzy|талқылау]]) 09:12, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}}. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 15:56, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:50, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 19:32, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 21:05, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}}, жөні түзу мақаланы жоюға ұсынды. --[[Қатысушы:І Хәріполла|І Хәріполла]] ([[Қатысушы талқылауы:І Хәріполла|талқылау]]) 22:35, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}}, шыныменде өте күмәнді өңдеме болды. --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 20:06, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:59, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Sagzhan|Sagzhan]] ([[Қатысушы талқылауы:Sagzhan|талқылау]]) 06:17, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қарсымын}}, былтырғы себеппен. --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 09:45, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) # {{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 10:58, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) # {{Қолдаймын}} --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:24, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:06, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}}, бұрынғы іс-шаралардан тәжірибесі бар қатысушы, қауымдастығымызды халықаралық деңгейде көрсете алатындай ағылшын тілін жақсы меңгерген [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:27, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- Іске сәт! [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:29, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- --[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылау]]) 18:04, 2025 ж. мамырдың 25 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:31, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :{{@|Шешен Исмаил}} даусыңызға рақмет! Не үшін қарсы екеніңізді жазып өтсеңіз? -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 10:00, 2025 ж. мамырдың 29 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Muzaffar === Ассалаумағалайкум Қазақша Уикипедия қауымдастығы. Мен 2025 жыл қыркүйекте өтетін [[:meta:CEE Meeting 2025|CEE Meeting 2025]] конференциясына баруға кандидат ретінде өзімді ұсынамын. Осы кезге дейін халықаралық конференциялар мен марафондардан көп тәжірибе жинадым. Әр айда белсенді 10 қатысушылар тізіміндемін. Халықаралық конференцияда қатысу келесі уикипедиядағы белсенділігімге оң нәтиже береді деген үміттемін. [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 13:00, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}}. Менің ойымша Мұзаффар Уикипедия концепциясын жақсы түсінеді. Сонымен қатар, қазақ тіліндегі Уики қауымдастығының ішінде өзін өте белсенді көрсете білді --Алмас Мұстафа 12:40, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:51, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Yessentaikyzy|Yessentaikyzy]] ([[Қатысушы талқылауы:Yessentaikyzy|талқылау]]) 18:27, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Alpasli|Alpasli]] ([[Қатысушы талқылауы:Alpasli|талқылау]]) 20:11, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 20:18, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} – Мен википедияға үлес қосқандардың барлығын бағалаймын. Мұзаффар өзбекше және қазақша Уикипедияларға да үлкен үлес қосуда. — [[Қатысушы:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Mirzoulugʻbek|талқылау]]) 20:45, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:00, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Sagzhan|Sagzhan]] ([[Қатысушы талқылауы:Sagzhan|талқылау]]) 06:15, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қарсымын}}, былтырғы себеппен. --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 09:48, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) ##[[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#CEE_Meeting_2024|Былтырғы себепте]] мені атап өтпеген сияқты сіз? [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 10:07, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 18:27, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 11:02, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:11, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Mahmud Abduvaliyev|Mahmud Abduvaliyev]] ([[Қатысушы талқылауы:Mahmud Abduvaliyev|талқылау]]) 23:13, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} -- Сәттілік! [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:30, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:31, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Batyrbek === Қайырлы күн, әріптестер! Биыл Грекияның Салоники қаласында болатын [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Registration CEE Meeting 2025] конференциясына біздің қауымдастық атынан 2 делегат қатыса алады. Конференция тек ағылшын тілінде өтеді. Онда қатысушылар арасынан қауымдастыққа қатысты шешім шығаруға қатысатын адамдар болғаны жақсы деген ұсыныс бар. '''Соған байланысты өз үміткерлігімді ұсынамын'''. Көбіңіз білетіндей, Қазақ Уикипедиясында админ әрі бітікші қызметін атқарамын. Уикипедияға қатысты іс-шаралар ұйымдастыруда да тәжірибем бар. Жақында өткен [https://meta.wikimedia.org/wiki/Central_Asian_WikiCon_2025/Team/kk Орталық Азия WikiCon конференциясының ұйымдастырушылары қатарында болғам]. Бұған дейін 2017, 2018, 2022 жылдардағы CEE конференцияларына қатысқам. Биылғы жиында басқа уики-қауымдастықтарға өз қауымдастығымыз туралы айтып, жаңа идеялар әкелетін жоспарым бар. Қауымдастық атынан баратын болғандықтан, бастапқыда сіздердің дауысыңыз керек. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 15:54, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – ұсынысыңыз орынды. [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:42, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}}. [[Қатысушы:Murat Karibay|Murat Karibay]] ([[Қатысушы талқылауы:Murat Karibay|талқылау]]) 19:13, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 21:04, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} Batyrbek қазақ тіліндегі Уикипедияға үлес қосып жүрген көрнекті уикипедияшы. Бұл Википедияшы соңғы жылдары Қырғызстандағы бірнеше студенттермен тәжірибесімен бөліскен кәсіби википедияшылардың бірі. — [[Қатысушы:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Mirzoulugʻbek|талқылау]]) 20:51, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} – --[[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылау]]) 09:29, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Орел Карл|Орел Карл]] ([[Қатысушы талқылауы:Орел Карл|талқылау]]) 17:46, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 11:03, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 14:26, 2025 ж. мамырдың 18 (+05) #{{Қолдаймын}}. Айтып жатқан жоспарларыңызды көрсетсеңіз --Алмас Мұстафа 13:03, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қолдаймын}} --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:24, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:13, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:23, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}}, жақсы өкіліміз бола алатын қатысушы, Уикипедияда да, конференцияларда да тәжірибесі бар [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:31, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:33, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- --[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылау]]) 18:06, 2025 ж. мамырдың 25 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:34, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :@Mustafaalmas, шамамен [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File%3A%D0%91._%D3%98%D0%BB%D1%96%D0%BC%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%E2%80%93_%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%88%D0%B0_%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B0_%D2%9B%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%B осындай], бірақ әлдеқайда жаңартылған презентация жасамақпын, сондай-ақ конференция тақырыбына сай (problem solver) бейімдейтін жоспарым бар. @Джамбульский, пікіріңізге рахмет! Не үшін қарсы екеніңізді білсем деп едім. Мүмкін жақсарту керек бір нәрсе бар шығар. Айтып жіберсеңіз. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 17:34, 2025 ж. мамырдың 21 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Nurken === Армысыңдар, әріптестерім! Жоғарыдағы үміткерлердей өзімді осы жылғы қыркүйектегі CEE Meeting 2025 конференциясына ұсынамын. Осы мамырдағы [https://meta.wikimedia.org/wiki/Youth_Conference_2025 CEE Жастар конференциясында] қазақтілді қоғамдастықтың өкілі болған да мен едім. Тәжірибесі бар, ағылшын тілін меңгерген, CEE қоғамының мүшелерін танитын қатысушы ретінде өзімді нашар емес үміткер деп көремін. Қазақша Уикипедияда администратор атағым да бар. Халықаралық әріптестікті одан әрі нығайтуға, жобамызға одан әрі үлес қосуға үнемі дайынмын. Болашақ жоспарлар қатарында Қазақша Уикипедияның әлеуметтік желілеріне назар аудару, мүмкін халықаралық edit-a-thon (өңдеу марафондарын) ұйымдастыру бар. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 05:16, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 20:27, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 22:58, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 01:32, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :@[[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ұлы мәртебелім, бұл айтқандарыңыз тым қарапайым, ұлы мәртебеліңізге лайық емес. Сіз бұл мінберде өте үлкен миссия, өте үлкен мақсат туралы сыр шертуіңіз керек. :Мәңгі лаулап жану үшін ғаламда, :Үлкен бақыт табу үшін ғаламда, :Үлкен болып қалу үшін ғаламда, :Үлкен арман керек екен адамға :[[Мұхтар Шаханов]] :[[Қатысушы талқылауы:Arystanbek/Мұрағат/1#Үлесіңіз|Мында жазғанымды]] 4-5 жылдан кейін оқып шынымен мынаны мен жаздым ба деп ойланатын кездерім болады. Бір емес бірнеше рет 2 жылға кетіп қайта қайта орала беруімнің мәнісі де осында шығар, білмеймін. Сондықтан әлдеқайда ұлы мақсаттарды армандап қияли болып жазсаңыз менде сізге өз дауысымды беремін. <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 06:13, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:34, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) == ''The Signpost'': 14 May 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/News and notes|WMF to kick off new-CEO quest as Iskandar preps to move on — Supreme Court nixes gag of Wiki page for other India court row on ANI — code-heads give fix-up date for Charts in lieu of long-dead Graph gizmo]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/In the media|Wikimedia Foundation sues over UK government decision that might require identity verification of editors worldwide]] * Disinformation report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Disinformation report|What does Jay-Z know about Wikipedia?]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/In focus|On the hunt for sources: Swedish AfD discussions]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Technology report|WMF introduces unique but privacy-preserving browser cookie]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Debriefing|Goldsztajn's RfA debriefing]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Obituary|Max Lum (User:ICOHBuzz)]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Community view|A Deep Dive Into Wikimedia (part 2)]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Comix|Collection]] * From the archives: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/From the archives|Humor from the Archives]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:01, 2025 ж. Мамырдың 15 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28671646 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]]. You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC. If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" /> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|талқылау]])</bdi> 03:07, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)'' Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too. We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation. You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 20:26, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 тізімін пайдаланып User:Sannita (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6] * June 17 – July 1, 2025: Call for candidates * July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5] * August 2025: Campaign period * August – September 2025: Two-week community voting period * October – November 2025: Background check of selected candidates * Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]]. '''Call for Questions''' In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]] '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]] Thank you! [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024 [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ [6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates Best regards, Victoria Doronina Board Liaison to the Elections Committee Governance Committee<section end="announcement-content" /> </div> [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 08:07, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:RamzyM (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone, ''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)'' The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''. This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable. The three main features of this extension are: * '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki. * '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''. * '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions. '''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment. The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]]) If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout. Thank you! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|талқылау]]) 21:47, 2025 ж. мамырдың 29 (+05)</bdi> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 тізімін пайдаланып User:Udehb-WMF@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Стратегия 2030 == Армысыздар! Бұл тақырыпта мақала бар ма? Қайдан көруге болады? [[Қатысушы:І Хәріполла|І Хәріполла]] ([[Қатысушы талқылауы:І Хәріполла|талқылау]]) 02:13, 2025 ж. маусымның 10 (+05) :Армысыз! [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy Мына жерден] көрсеңіз болады. Қазақшасы бар сияқты еді, бірақ бұл жерде жоқ екен. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 20:54, 2025 ж. маусымның 10 (+05) pmg1ntw0mb2tb3ktbrkv4ma5vusv8v1 3479049 3479043 2025-06-10T16:05:00Z Нұрлан Рахымжанов 20937 /* CEE Meeting 2025 */ 3479049 wikitext text/x-wiki {{/Header}}<!-- Бұл жолды өшірмеңіз, АСТЫНА жазыңыз! және == Тақырып аты == қосып жазғанды ұмытпаңыз --> {{Жинақталған мазмұн|30|400}} == ''The Signpost'': 15 January 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * From the editors: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/From the editors|Looking back, looking forward]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Traffic report|The most viewed articles of 2024]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/In the media|Will you be targeted?]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Technology report|New Calculator template brings interactivity at last]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Essay|Meet the Canadian who holds the longest editing streak on Wikipedia]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Opinion|Reflections one score hence]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/News and notes|It's a new dawn, it's a new day, it's a new life for me... and I'm feeling free]] * Serendipity: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Serendipity|What we've left behind, and where we want to go next]] * Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Op-ed|Elon Musk and the right on Wikipedia]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/In focus|Twenty years of The Signpost: What did it take?]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Arbitration report|Analyzing commonalities of some contentious topics]] * Humour: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Humour|How to make friends on Wikipedia]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 12:57, 2025 ж. қаңтардың 15 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28061132 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 06:11, 2025 ж. қаңтардың 24 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Презентация «Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии?» == Уважаемые участники, CEE Hub приглашет вас принять участие в первом мероприятии из серии специально для русскоязычного сообщества Викимедиа. Эта инициатива призвана объединить участников, энтузиастов и экспертов со всего региона CEE (Центральной и Восточной Европы), а также Центральной Азии для обмена опытом и сотрудничества в продвижении проектов Викимедиа. Эта серия открыта для всех русскоязычных участников Викимедиа, независимо от уровня опыта. * '''Даты:''' в течение 2025 года (подробное расписание будет опубликовано в ближайшее время) * '''Формат:''' через Zoom * '''Язык:''' английский или украинский с последующим переводом на русский. Участие может быть анонимным, и мы не планируем записывать вопросы. Зарегистрироваться на первое мероприятие, «Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии?» Наталия Цвик, (до недавнего времени исполнительный директор Викимедия Польша) можно '''[[meta:Event:Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии? Наталия Цвик|здесь]]'''. 3 февраля, понедельник: 16:00 UTC / 17:00 CET / 18:00 EET / 21:00 UZT / 22:00 KGT От себя добавлю, что видела её презентацию на Украинской викиконференции, и это было интересно и полезно.--[[Қатысушы:Victoria|Victoria]] ([[Қатысушы талқылауы:Victoria|талқылау]]) 14:46, 2025 ж. қаңтардың 28 (+05) == Feminism and Folklore 2025 starts soon == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 07:35, 2025 ж. қаңтардың 29 (+05) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 07:35, 2025 ж. қаңтардың 29 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 тізімін пайдаланып User:Tiven2240@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:48, 2025 ж. ақпанның 3 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 7 February 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Recent research|GPT-4 writes better edit summaries than human Wikipedians]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/News and notes|Let's talk!]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Opinion|Fathoms Below, but over the moon]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/In the media|Wikipedia is an extension of legacy media propaganda, says Elon Musk]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Community view|24th Wikipedia Day in New York City]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Arbitration report|Palestine-Israel articles 5 has closed]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Traffic report|A wild drive]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 06:59, 2025 ж. ақпанның 7 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28179470 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone! [[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]] We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''. This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba. '''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''. Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]]. We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 13:29, 2025 ж. ақпанның 22 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 тізімін пайдаланып User:SSethi (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 27 February 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/News and notes|Administrator elections up for reapproval and 1bil GET snagged on Commons]] * Serendipity: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Serendipity|Guinea-Bissau Heritage from Commons to the World]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Technology report|Hear that? The wikis go silent twice a year]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/In the media|The end of the world]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Recent research|What's known about how readers navigate Wikipedia; Italian Wikipedia hardest to read]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Opinion|Sennecaster's RfA debriefing]] * Tips and tricks: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Tips and tricks|One year after this article is posted, will every single article on Wikipedia have a short description?]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Community view|Open letter from French Wikipedians says "no" to intimidation of volunteer contributors]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Traffic report|Temporary scars, February stars]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Essay|The source, the whole source, and nothing but the source]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Obituary|Ümüt Çınar (Kmoksy) and Vinícius Medina Kern (Vmkern)]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 15:31, 2025 ж. ақпанның 27 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28313070 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 23:51, 2025 ж. наурыздың 7 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == An improved dashboard for the Content Translation tool == <div lang="en" dir="ltr"> {{Int:hello}} Wikipedians, Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en&to=es Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device. With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below. [[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumb|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic).  Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard  in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity.]] [[File:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumb|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections.]] We will implement [[mw:Special:MyLanguage/Content translation#Improved translation experience|this improvement]] on your wiki '''on Monday, March 17th, 2025''' and remove the current dashboard '''by May 2025'''. Please reach out with any questions concerning the dashboard in this thread. Thank you! On behalf of the Language and Product Localization team. </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]]</bdi> 07:55, 2025 ж. наурыздың 13 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_CX_Unified_dashboard_announcement_list_1&oldid=28382282 тізімін пайдаланып User:UOzurumba (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 22 March 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/From the editor|''Hanami'']] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/News and notes|Deeper look at takedowns targeting Wikipedia]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/In the media|The good, the bad, and the unusual]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Recent research|Explaining the disappointing history of Flagged Revisions; and what's the impact of ChatGPT on Wikipedia so far?]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Traffic report|All the world's a stage, we are merely players...]] * Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Gallery|WikiPortraits rule!]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Essay|Unusual biographical images]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Obituary|Rest in peace]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 08:11, 2025 ж. наурыздың 22 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28391577 тізімін пайдаланып User:Bri@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon. Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 07:04, 2025 ж. сәуірдің 4 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 9 April 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Special report|Wikipedian and physician Ziyad al-Sufiani reportedly released from Saudi prison]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/In focus|WMF to explore "common standards" for NPOV policies; implications for project autonomy remain unclear]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/In the media|Indian judges demand removal of content critical of Asian News International]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/News and notes|35,000 user accounts compromised, locked in attempted credential-stuffing attack]] * Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Op-ed|How crawlers impact the operations of the Wikimedia projects]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Opinion|Crawlers, hogs and gorillas]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Debriefing|Giraffer's RfA debriefing]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Obituary|RHaworth, TomCat4680 and PawełMM]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Traffic report|Heigh-Ho, Heigh-Ho, off to report we go...]] * News from Diff: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/News from Diff|Strengthening Wikipedia’s neutral point of view]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Comix|Thirteen]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:25, 2025 ж. сәуірдің 9 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28494227 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language! The most active contesters will receive prizes. If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest. <br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]]) </div> 21:11, 2025 ж. сәуірдің 16 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 тізімін пайдаланып User:Hide on Rosé@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:34, 2025 ж. сәуірдің 17 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Global bot approval request for KiranBOT == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> {{int:hello}}! I apologise for sending the message in English. {{int:please-translate}}. In accordance to [[:m:Bot policy#Global bots|the policy]], this message is to notify you that there is a new approval request for a global bot. The discussion is available at [[:m:Steward requests/Bot status#Global bot status for KiranBOT|Steward requests/Bot status#Global bot status for KiranBOT]] on Meta.<br />Kindly note that the request will remain open for 14 days starting today. Thank you for your time. Best regards,<br />[[Қатысушы:Usernamekiran|Usernamekiran]] ([[Қатысушы талқылауы:Usernamekiran|талқылау]]) 14:17, 2025 ж. сәуірдің 19 (+05) <!-- Message manually sent by User:usernamekiran@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Bot_policy/New_global_bot_discussion&oldid=28423712 --> == Sub-referencing: User testing == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]] <small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small> Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further: #'''Try it out and share your feedback''' #:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher. #'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs''' #:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''. We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well. Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 20:03, 2025 ж. сәуірдің 28 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 тізімін пайдаланып User:Johannes Richter (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Vote on proposed modifications to the UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter closes on 1 May 2025 at 23:59 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community in your language, as appropriate, so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- <section end="announcement-content" /> </div> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 08:41, 2025 ж. сәуірдің 29 (+05)</div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 1 May 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News and notes|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News and notes]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In the media|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In the media]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Recent research|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Recent research]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Arbitration report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Arbitration report]] * Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Discussion report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Discussion report]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Traffic report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Traffic report]] * Disinformation report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Disinformation report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Disinformation report]] * News from the WMF: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News from the WMF|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News from the WMF]] * Humour: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Humour|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Humour]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Comix|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Comix]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In focus|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In focus]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Community view|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Community view]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Debriefing|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Debriefing]] * Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Gallery|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Gallery]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Obituary|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Obituary]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:20, 2025 ж. Мамырдың 2 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28562138 тізімін пайдаланып User:Bri@metawiki деген хабарлама жіберген --> == CEE Meeting 2025 == === Nurtenge === Қайырлы таң/күн/кеш/түн, құрметті Қазақша Уикипедия қауымдастығы! Осы жылғы қыркүйек айында өтетін [[:meta:CEE Meeting 2025|CEE Meeting 2025]] конференциясына қазақ тілді делегация ретінде өзімді ұсынамын. Өткен жылы да мен өзімді [[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#CEE_Meeting_2024|ұсынған]] болатынмын. Өкінішке қарай, жеке себептерге байланысты менің қатысудан бас тартуыма тура келді. Осы жылы олай тағы да қайталамауға уәде беремін. Осыған дейін әртүрлі халықаралық уикиконференциялар мен кездесулерге қатысып көрген соң менің әжептәуір тәжірибем бар. Және де сол тәжірибемді осы CEE Meeting-ке алғашқы рет қатысу арқылы молайтқым келеді. Халықаралық тәжірибе алу мен жаңа уикимедиашылармен танысу уики-үлесіме жақсы жағынан әсер ететініне сенімдімін. — [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 06:50, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Yessentaikyzy|Yessentaikyzy]] ([[Қатысушы талқылауы:Yessentaikyzy|талқылау]]) 09:12, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}}. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 15:56, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:50, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 19:32, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 21:05, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}}, жөні түзу мақаланы жоюға ұсынды. --[[Қатысушы:І Хәріполла|І Хәріполла]] ([[Қатысушы талқылауы:І Хәріполла|талқылау]]) 22:35, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}}, шыныменде өте күмәнді өңдеме болды. --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 20:06, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:59, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Sagzhan|Sagzhan]] ([[Қатысушы талқылауы:Sagzhan|талқылау]]) 06:17, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қарсымын}}, былтырғы себеппен. --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 09:45, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) # {{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 10:58, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) # {{Қолдаймын}} --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:24, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:06, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}}, бұрынғы іс-шаралардан тәжірибесі бар қатысушы, қауымдастығымызды халықаралық деңгейде көрсете алатындай ағылшын тілін жақсы меңгерген [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:27, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- Іске сәт! [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:29, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- --[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылау]]) 18:04, 2025 ж. мамырдың 25 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:31, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :{{@|Шешен Исмаил}} даусыңызға рақмет! Не үшін қарсы екеніңізді жазып өтсеңіз? -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 10:00, 2025 ж. мамырдың 29 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Muzaffar === Ассалаумағалайкум Қазақша Уикипедия қауымдастығы. Мен 2025 жыл қыркүйекте өтетін [[:meta:CEE Meeting 2025|CEE Meeting 2025]] конференциясына баруға кандидат ретінде өзімді ұсынамын. Осы кезге дейін халықаралық конференциялар мен марафондардан көп тәжірибе жинадым. Әр айда белсенді 10 қатысушылар тізіміндемін. Халықаралық конференцияда қатысу келесі уикипедиядағы белсенділігімге оң нәтиже береді деген үміттемін. [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 13:00, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}}. Менің ойымша Мұзаффар Уикипедия концепциясын жақсы түсінеді. Сонымен қатар, қазақ тіліндегі Уики қауымдастығының ішінде өзін өте белсенді көрсете білді --Алмас Мұстафа 12:40, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:51, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Yessentaikyzy|Yessentaikyzy]] ([[Қатысушы талқылауы:Yessentaikyzy|талқылау]]) 18:27, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Alpasli|Alpasli]] ([[Қатысушы талқылауы:Alpasli|талқылау]]) 20:11, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 20:18, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} – Мен википедияға үлес қосқандардың барлығын бағалаймын. Мұзаффар өзбекше және қазақша Уикипедияларға да үлкен үлес қосуда. — [[Қатысушы:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Mirzoulugʻbek|талқылау]]) 20:45, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:00, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Sagzhan|Sagzhan]] ([[Қатысушы талқылауы:Sagzhan|талқылау]]) 06:15, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қарсымын}}, былтырғы себеппен. --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 09:48, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) ##[[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#CEE_Meeting_2024|Былтырғы себепте]] мені атап өтпеген сияқты сіз? [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 10:07, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 18:27, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 11:02, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:11, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Mahmud Abduvaliyev|Mahmud Abduvaliyev]] ([[Қатысушы талқылауы:Mahmud Abduvaliyev|талқылау]]) 23:13, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} -- Сәттілік! [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:30, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:31, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Batyrbek === Қайырлы күн, әріптестер! Биыл Грекияның Салоники қаласында болатын [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Registration CEE Meeting 2025] конференциясына біздің қауымдастық атынан 2 делегат қатыса алады. Конференция тек ағылшын тілінде өтеді. Онда қатысушылар арасынан қауымдастыққа қатысты шешім шығаруға қатысатын адамдар болғаны жақсы деген ұсыныс бар. '''Соған байланысты өз үміткерлігімді ұсынамын'''. Көбіңіз білетіндей, Қазақ Уикипедиясында админ әрі бітікші қызметін атқарамын. Уикипедияға қатысты іс-шаралар ұйымдастыруда да тәжірибем бар. Жақында өткен [https://meta.wikimedia.org/wiki/Central_Asian_WikiCon_2025/Team/kk Орталық Азия WikiCon конференциясының ұйымдастырушылары қатарында болғам]. Бұған дейін 2017, 2018, 2022 жылдардағы CEE конференцияларына қатысқам. Биылғы жиында басқа уики-қауымдастықтарға өз қауымдастығымыз туралы айтып, жаңа идеялар әкелетін жоспарым бар. Қауымдастық атынан баратын болғандықтан, бастапқыда сіздердің дауысыңыз керек. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 15:54, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – ұсынысыңыз орынды. [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:42, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}}. [[Қатысушы:Murat Karibay|Murat Karibay]] ([[Қатысушы талқылауы:Murat Karibay|талқылау]]) 19:13, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 21:04, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} Batyrbek қазақ тіліндегі Уикипедияға үлес қосып жүрген көрнекті уикипедияшы. Бұл Википедияшы соңғы жылдары Қырғызстандағы бірнеше студенттермен тәжірибесімен бөліскен кәсіби википедияшылардың бірі. — [[Қатысушы:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Mirzoulugʻbek|талқылау]]) 20:51, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} – --[[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылау]]) 09:29, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Орел Карл|Орел Карл]] ([[Қатысушы талқылауы:Орел Карл|талқылау]]) 17:46, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 11:03, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 14:26, 2025 ж. мамырдың 18 (+05) #{{Қолдаймын}}. Айтып жатқан жоспарларыңызды көрсетсеңіз --Алмас Мұстафа 13:03, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қолдаймын}} --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:24, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:13, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:23, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}}, жақсы өкіліміз бола алатын қатысушы, Уикипедияда да, конференцияларда да тәжірибесі бар [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:31, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:33, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- --[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылау]]) 18:06, 2025 ж. мамырдың 25 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:34, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :@Mustafaalmas, шамамен [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File%3A%D0%91._%D3%98%D0%BB%D1%96%D0%BC%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%E2%80%93_%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%88%D0%B0_%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B0_%D2%9B%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%B осындай], бірақ әлдеқайда жаңартылған презентация жасамақпын, сондай-ақ конференция тақырыбына сай (problem solver) бейімдейтін жоспарым бар. @Джамбульский, пікіріңізге рахмет! Не үшін қарсы екеніңізді білсем деп едім. Мүмкін жақсарту керек бір нәрсе бар шығар. Айтып жіберсеңіз. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 17:34, 2025 ж. мамырдың 21 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Nurken === Армысыңдар, әріптестерім! Жоғарыдағы үміткерлердей өзімді осы жылғы қыркүйектегі CEE Meeting 2025 конференциясына ұсынамын. Осы мамырдағы [https://meta.wikimedia.org/wiki/Youth_Conference_2025 CEE Жастар конференциясында] қазақтілді қоғамдастықтың өкілі болған да мен едім. Тәжірибесі бар, ағылшын тілін меңгерген, CEE қоғамының мүшелерін танитын қатысушы ретінде өзімді нашар емес үміткер деп көремін. Қазақша Уикипедияда администратор атағым да бар. Халықаралық әріптестікті одан әрі нығайтуға, жобамызға одан әрі үлес қосуға үнемі дайынмын. Болашақ жоспарлар қатарында Қазақша Уикипедияның әлеуметтік желілеріне назар аудару, мүмкін халықаралық edit-a-thon (өңдеу марафондарын) ұйымдастыру бар. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 05:16, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 20:27, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 22:58, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 01:32, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :@[[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ұлы мәртебелім, бұл айтқандарыңыз тым қарапайым, ұлы мәртебеліңізге лайық емес. Сіз бұл мінберде өте үлкен миссия, өте үлкен мақсат туралы сыр шертуіңіз керек. :Мәңгі лаулап жану үшін ғаламда, :Үлкен бақыт табу үшін ғаламда, :Үлкен болып қалу үшін ғаламда, :Үлкен арман керек екен адамға :[[Мұхтар Шаханов]] :[[Қатысушы талқылауы:Arystanbek/Мұрағат/1#Үлесіңіз|Мында жазғанымды]] 4-5 жылдан кейін оқып шынымен мынаны мен жаздым ба деп ойланатын кездерім болады. Бір емес бірнеше рет 2 жылға кетіп қайта қайта орала беруімнің мәнісі де осында шығар, білмеймін. Сондықтан әлдеқайда ұлы мақсаттарды армандап қияли болып жазсаңыз менде сізге өз дауысымды беремін. <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 06:13, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:34, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) ===Қорытынды=== Дауыс беру нәтижесінде Нұрлан Рахымжанов: [[Қатысушы:Batyrbek|Batyrbek]] және [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] көп дауыс жинап, конференцияға қатысуға лайықты деп табылды. Сәттілік тілейміз! --[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] 21:05, 2025 ж. маусымның 10 (+05) == ''The Signpost'': 14 May 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/News and notes|WMF to kick off new-CEO quest as Iskandar preps to move on — Supreme Court nixes gag of Wiki page for other India court row on ANI — code-heads give fix-up date for Charts in lieu of long-dead Graph gizmo]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/In the media|Wikimedia Foundation sues over UK government decision that might require identity verification of editors worldwide]] * Disinformation report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Disinformation report|What does Jay-Z know about Wikipedia?]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/In focus|On the hunt for sources: Swedish AfD discussions]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Technology report|WMF introduces unique but privacy-preserving browser cookie]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Debriefing|Goldsztajn's RfA debriefing]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Obituary|Max Lum (User:ICOHBuzz)]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Community view|A Deep Dive Into Wikimedia (part 2)]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Comix|Collection]] * From the archives: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/From the archives|Humor from the Archives]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:01, 2025 ж. Мамырдың 15 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28671646 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]]. You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC. If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" /> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|талқылау]])</bdi> 03:07, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)'' Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too. We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation. You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 20:26, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 тізімін пайдаланып User:Sannita (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6] * June 17 – July 1, 2025: Call for candidates * July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5] * August 2025: Campaign period * August – September 2025: Two-week community voting period * October – November 2025: Background check of selected candidates * Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]]. '''Call for Questions''' In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]] '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]] Thank you! [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024 [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ [6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates Best regards, Victoria Doronina Board Liaison to the Elections Committee Governance Committee<section end="announcement-content" /> </div> [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 08:07, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:RamzyM (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone, ''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)'' The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''. This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable. The three main features of this extension are: * '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki. * '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''. * '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions. '''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment. The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]]) If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout. Thank you! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|талқылау]]) 21:47, 2025 ж. мамырдың 29 (+05)</bdi> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 тізімін пайдаланып User:Udehb-WMF@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Стратегия 2030 == Армысыздар! Бұл тақырыпта мақала бар ма? Қайдан көруге болады? [[Қатысушы:І Хәріполла|І Хәріполла]] ([[Қатысушы талқылауы:І Хәріполла|талқылау]]) 02:13, 2025 ж. маусымның 10 (+05) :Армысыз! [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy Мына жерден] көрсеңіз болады. Қазақшасы бар сияқты еді, бірақ бұл жерде жоқ екен. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 20:54, 2025 ж. маусымның 10 (+05) 7sc7x6vinze0xyigzu8e3gdhcrbnxds 3479050 3479049 2025-06-10T16:07:38Z Нұрлан Рахымжанов 20937 /* Қорытынды */ 3479050 wikitext text/x-wiki {{/Header}}<!-- Бұл жолды өшірмеңіз, АСТЫНА жазыңыз! және == Тақырып аты == қосып жазғанды ұмытпаңыз --> {{Жинақталған мазмұн|30|400}} == ''The Signpost'': 15 January 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * From the editors: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/From the editors|Looking back, looking forward]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Traffic report|The most viewed articles of 2024]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/In the media|Will you be targeted?]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Technology report|New Calculator template brings interactivity at last]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Essay|Meet the Canadian who holds the longest editing streak on Wikipedia]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Opinion|Reflections one score hence]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/News and notes|It's a new dawn, it's a new day, it's a new life for me... and I'm feeling free]] * Serendipity: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Serendipity|What we've left behind, and where we want to go next]] * Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Op-ed|Elon Musk and the right on Wikipedia]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/In focus|Twenty years of The Signpost: What did it take?]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Arbitration report|Analyzing commonalities of some contentious topics]] * Humour: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Humour|How to make friends on Wikipedia]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 12:57, 2025 ж. қаңтардың 15 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28061132 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 06:11, 2025 ж. қаңтардың 24 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Презентация «Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии?» == Уважаемые участники, CEE Hub приглашет вас принять участие в первом мероприятии из серии специально для русскоязычного сообщества Викимедиа. Эта инициатива призвана объединить участников, энтузиастов и экспертов со всего региона CEE (Центральной и Восточной Европы), а также Центральной Азии для обмена опытом и сотрудничества в продвижении проектов Викимедиа. Эта серия открыта для всех русскоязычных участников Викимедиа, независимо от уровня опыта. * '''Даты:''' в течение 2025 года (подробное расписание будет опубликовано в ближайшее время) * '''Формат:''' через Zoom * '''Язык:''' английский или украинский с последующим переводом на русский. Участие может быть анонимным, и мы не планируем записывать вопросы. Зарегистрироваться на первое мероприятие, «Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии?» Наталия Цвик, (до недавнего времени исполнительный директор Викимедия Польша) можно '''[[meta:Event:Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии? Наталия Цвик|здесь]]'''. 3 февраля, понедельник: 16:00 UTC / 17:00 CET / 18:00 EET / 21:00 UZT / 22:00 KGT От себя добавлю, что видела её презентацию на Украинской викиконференции, и это было интересно и полезно.--[[Қатысушы:Victoria|Victoria]] ([[Қатысушы талқылауы:Victoria|талқылау]]) 14:46, 2025 ж. қаңтардың 28 (+05) == Feminism and Folklore 2025 starts soon == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 07:35, 2025 ж. қаңтардың 29 (+05) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 07:35, 2025 ж. қаңтардың 29 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 тізімін пайдаланып User:Tiven2240@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:48, 2025 ж. ақпанның 3 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 7 February 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Recent research|GPT-4 writes better edit summaries than human Wikipedians]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/News and notes|Let's talk!]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Opinion|Fathoms Below, but over the moon]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/In the media|Wikipedia is an extension of legacy media propaganda, says Elon Musk]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Community view|24th Wikipedia Day in New York City]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Arbitration report|Palestine-Israel articles 5 has closed]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Traffic report|A wild drive]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 06:59, 2025 ж. ақпанның 7 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28179470 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone! [[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]] We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''. This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba. '''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''. Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]]. We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 13:29, 2025 ж. ақпанның 22 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 тізімін пайдаланып User:SSethi (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 27 February 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/News and notes|Administrator elections up for reapproval and 1bil GET snagged on Commons]] * Serendipity: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Serendipity|Guinea-Bissau Heritage from Commons to the World]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Technology report|Hear that? The wikis go silent twice a year]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/In the media|The end of the world]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Recent research|What's known about how readers navigate Wikipedia; Italian Wikipedia hardest to read]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Opinion|Sennecaster's RfA debriefing]] * Tips and tricks: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Tips and tricks|One year after this article is posted, will every single article on Wikipedia have a short description?]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Community view|Open letter from French Wikipedians says "no" to intimidation of volunteer contributors]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Traffic report|Temporary scars, February stars]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Essay|The source, the whole source, and nothing but the source]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Obituary|Ümüt Çınar (Kmoksy) and Vinícius Medina Kern (Vmkern)]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 15:31, 2025 ж. ақпанның 27 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28313070 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 23:51, 2025 ж. наурыздың 7 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == An improved dashboard for the Content Translation tool == <div lang="en" dir="ltr"> {{Int:hello}} Wikipedians, Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en&to=es Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device. With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below. [[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumb|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic).  Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard  in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity.]] [[File:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumb|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections.]] We will implement [[mw:Special:MyLanguage/Content translation#Improved translation experience|this improvement]] on your wiki '''on Monday, March 17th, 2025''' and remove the current dashboard '''by May 2025'''. Please reach out with any questions concerning the dashboard in this thread. Thank you! On behalf of the Language and Product Localization team. </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]]</bdi> 07:55, 2025 ж. наурыздың 13 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_CX_Unified_dashboard_announcement_list_1&oldid=28382282 тізімін пайдаланып User:UOzurumba (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 22 March 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/From the editor|''Hanami'']] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/News and notes|Deeper look at takedowns targeting Wikipedia]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/In the media|The good, the bad, and the unusual]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Recent research|Explaining the disappointing history of Flagged Revisions; and what's the impact of ChatGPT on Wikipedia so far?]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Traffic report|All the world's a stage, we are merely players...]] * Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Gallery|WikiPortraits rule!]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Essay|Unusual biographical images]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Obituary|Rest in peace]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 08:11, 2025 ж. наурыздың 22 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28391577 тізімін пайдаланып User:Bri@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon. Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 07:04, 2025 ж. сәуірдің 4 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 9 April 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Special report|Wikipedian and physician Ziyad al-Sufiani reportedly released from Saudi prison]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/In focus|WMF to explore "common standards" for NPOV policies; implications for project autonomy remain unclear]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/In the media|Indian judges demand removal of content critical of Asian News International]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/News and notes|35,000 user accounts compromised, locked in attempted credential-stuffing attack]] * Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Op-ed|How crawlers impact the operations of the Wikimedia projects]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Opinion|Crawlers, hogs and gorillas]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Debriefing|Giraffer's RfA debriefing]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Obituary|RHaworth, TomCat4680 and PawełMM]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Traffic report|Heigh-Ho, Heigh-Ho, off to report we go...]] * News from Diff: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/News from Diff|Strengthening Wikipedia’s neutral point of view]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Comix|Thirteen]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:25, 2025 ж. сәуірдің 9 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28494227 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language! The most active contesters will receive prizes. If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest. <br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]]) </div> 21:11, 2025 ж. сәуірдің 16 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 тізімін пайдаланып User:Hide on Rosé@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:34, 2025 ж. сәуірдің 17 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Global bot approval request for KiranBOT == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> {{int:hello}}! I apologise for sending the message in English. {{int:please-translate}}. In accordance to [[:m:Bot policy#Global bots|the policy]], this message is to notify you that there is a new approval request for a global bot. The discussion is available at [[:m:Steward requests/Bot status#Global bot status for KiranBOT|Steward requests/Bot status#Global bot status for KiranBOT]] on Meta.<br />Kindly note that the request will remain open for 14 days starting today. Thank you for your time. Best regards,<br />[[Қатысушы:Usernamekiran|Usernamekiran]] ([[Қатысушы талқылауы:Usernamekiran|талқылау]]) 14:17, 2025 ж. сәуірдің 19 (+05) <!-- Message manually sent by User:usernamekiran@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Bot_policy/New_global_bot_discussion&oldid=28423712 --> == Sub-referencing: User testing == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]] <small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small> Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further: #'''Try it out and share your feedback''' #:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher. #'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs''' #:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''. We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well. Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 20:03, 2025 ж. сәуірдің 28 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 тізімін пайдаланып User:Johannes Richter (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Vote on proposed modifications to the UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter closes on 1 May 2025 at 23:59 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community in your language, as appropriate, so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- <section end="announcement-content" /> </div> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 08:41, 2025 ж. сәуірдің 29 (+05)</div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 1 May 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News and notes|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News and notes]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In the media|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In the media]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Recent research|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Recent research]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Arbitration report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Arbitration report]] * Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Discussion report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Discussion report]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Traffic report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Traffic report]] * Disinformation report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Disinformation report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Disinformation report]] * News from the WMF: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News from the WMF|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News from the WMF]] * Humour: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Humour|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Humour]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Comix|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Comix]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In focus|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In focus]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Community view|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Community view]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Debriefing|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Debriefing]] * Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Gallery|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Gallery]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Obituary|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Obituary]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:20, 2025 ж. Мамырдың 2 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28562138 тізімін пайдаланып User:Bri@metawiki деген хабарлама жіберген --> == CEE Meeting 2025 == === Nurtenge === Қайырлы таң/күн/кеш/түн, құрметті Қазақша Уикипедия қауымдастығы! Осы жылғы қыркүйек айында өтетін [[:meta:CEE Meeting 2025|CEE Meeting 2025]] конференциясына қазақ тілді делегация ретінде өзімді ұсынамын. Өткен жылы да мен өзімді [[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#CEE_Meeting_2024|ұсынған]] болатынмын. Өкінішке қарай, жеке себептерге байланысты менің қатысудан бас тартуыма тура келді. Осы жылы олай тағы да қайталамауға уәде беремін. Осыған дейін әртүрлі халықаралық уикиконференциялар мен кездесулерге қатысып көрген соң менің әжептәуір тәжірибем бар. Және де сол тәжірибемді осы CEE Meeting-ке алғашқы рет қатысу арқылы молайтқым келеді. Халықаралық тәжірибе алу мен жаңа уикимедиашылармен танысу уики-үлесіме жақсы жағынан әсер ететініне сенімдімін. — [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 06:50, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Yessentaikyzy|Yessentaikyzy]] ([[Қатысушы талқылауы:Yessentaikyzy|талқылау]]) 09:12, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}}. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 15:56, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:50, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 19:32, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 21:05, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}}, жөні түзу мақаланы жоюға ұсынды. --[[Қатысушы:І Хәріполла|І Хәріполла]] ([[Қатысушы талқылауы:І Хәріполла|талқылау]]) 22:35, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}}, шыныменде өте күмәнді өңдеме болды. --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 20:06, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:59, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Sagzhan|Sagzhan]] ([[Қатысушы талқылауы:Sagzhan|талқылау]]) 06:17, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қарсымын}}, былтырғы себеппен. --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 09:45, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) # {{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 10:58, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) # {{Қолдаймын}} --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:24, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:06, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}}, бұрынғы іс-шаралардан тәжірибесі бар қатысушы, қауымдастығымызды халықаралық деңгейде көрсете алатындай ағылшын тілін жақсы меңгерген [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:27, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- Іске сәт! [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:29, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- --[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылау]]) 18:04, 2025 ж. мамырдың 25 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:31, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :{{@|Шешен Исмаил}} даусыңызға рақмет! Не үшін қарсы екеніңізді жазып өтсеңіз? -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 10:00, 2025 ж. мамырдың 29 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Muzaffar === Ассалаумағалайкум Қазақша Уикипедия қауымдастығы. Мен 2025 жыл қыркүйекте өтетін [[:meta:CEE Meeting 2025|CEE Meeting 2025]] конференциясына баруға кандидат ретінде өзімді ұсынамын. Осы кезге дейін халықаралық конференциялар мен марафондардан көп тәжірибе жинадым. Әр айда белсенді 10 қатысушылар тізіміндемін. Халықаралық конференцияда қатысу келесі уикипедиядағы белсенділігімге оң нәтиже береді деген үміттемін. [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 13:00, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}}. Менің ойымша Мұзаффар Уикипедия концепциясын жақсы түсінеді. Сонымен қатар, қазақ тіліндегі Уики қауымдастығының ішінде өзін өте белсенді көрсете білді --Алмас Мұстафа 12:40, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:51, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Yessentaikyzy|Yessentaikyzy]] ([[Қатысушы талқылауы:Yessentaikyzy|талқылау]]) 18:27, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Alpasli|Alpasli]] ([[Қатысушы талқылауы:Alpasli|талқылау]]) 20:11, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 20:18, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} – Мен википедияға үлес қосқандардың барлығын бағалаймын. Мұзаффар өзбекше және қазақша Уикипедияларға да үлкен үлес қосуда. — [[Қатысушы:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Mirzoulugʻbek|талқылау]]) 20:45, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:00, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Sagzhan|Sagzhan]] ([[Қатысушы талқылауы:Sagzhan|талқылау]]) 06:15, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қарсымын}}, былтырғы себеппен. --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 09:48, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) ##[[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#CEE_Meeting_2024|Былтырғы себепте]] мені атап өтпеген сияқты сіз? [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 10:07, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 18:27, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 11:02, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:11, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Mahmud Abduvaliyev|Mahmud Abduvaliyev]] ([[Қатысушы талқылауы:Mahmud Abduvaliyev|талқылау]]) 23:13, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} -- Сәттілік! [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:30, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:31, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Batyrbek === Қайырлы күн, әріптестер! Биыл Грекияның Салоники қаласында болатын [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Registration CEE Meeting 2025] конференциясына біздің қауымдастық атынан 2 делегат қатыса алады. Конференция тек ағылшын тілінде өтеді. Онда қатысушылар арасынан қауымдастыққа қатысты шешім шығаруға қатысатын адамдар болғаны жақсы деген ұсыныс бар. '''Соған байланысты өз үміткерлігімді ұсынамын'''. Көбіңіз білетіндей, Қазақ Уикипедиясында админ әрі бітікші қызметін атқарамын. Уикипедияға қатысты іс-шаралар ұйымдастыруда да тәжірибем бар. Жақында өткен [https://meta.wikimedia.org/wiki/Central_Asian_WikiCon_2025/Team/kk Орталық Азия WikiCon конференциясының ұйымдастырушылары қатарында болғам]. Бұған дейін 2017, 2018, 2022 жылдардағы CEE конференцияларына қатысқам. Биылғы жиында басқа уики-қауымдастықтарға өз қауымдастығымыз туралы айтып, жаңа идеялар әкелетін жоспарым бар. Қауымдастық атынан баратын болғандықтан, бастапқыда сіздердің дауысыңыз керек. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 15:54, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – ұсынысыңыз орынды. [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:42, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}}. [[Қатысушы:Murat Karibay|Murat Karibay]] ([[Қатысушы талқылауы:Murat Karibay|талқылау]]) 19:13, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 21:04, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} Batyrbek қазақ тіліндегі Уикипедияға үлес қосып жүрген көрнекті уикипедияшы. Бұл Википедияшы соңғы жылдары Қырғызстандағы бірнеше студенттермен тәжірибесімен бөліскен кәсіби википедияшылардың бірі. — [[Қатысушы:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Mirzoulugʻbek|талқылау]]) 20:51, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} – --[[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылау]]) 09:29, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Орел Карл|Орел Карл]] ([[Қатысушы талқылауы:Орел Карл|талқылау]]) 17:46, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 11:03, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 14:26, 2025 ж. мамырдың 18 (+05) #{{Қолдаймын}}. Айтып жатқан жоспарларыңызды көрсетсеңіз --Алмас Мұстафа 13:03, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қолдаймын}} --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:24, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:13, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:23, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}}, жақсы өкіліміз бола алатын қатысушы, Уикипедияда да, конференцияларда да тәжірибесі бар [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:31, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:33, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- --[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылау]]) 18:06, 2025 ж. мамырдың 25 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:34, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :@Mustafaalmas, шамамен [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File%3A%D0%91._%D3%98%D0%BB%D1%96%D0%BC%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%E2%80%93_%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%88%D0%B0_%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B0_%D2%9B%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%B осындай], бірақ әлдеқайда жаңартылған презентация жасамақпын, сондай-ақ конференция тақырыбына сай (problem solver) бейімдейтін жоспарым бар. @Джамбульский, пікіріңізге рахмет! Не үшін қарсы екеніңізді білсем деп едім. Мүмкін жақсарту керек бір нәрсе бар шығар. Айтып жіберсеңіз. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 17:34, 2025 ж. мамырдың 21 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Nurken === Армысыңдар, әріптестерім! Жоғарыдағы үміткерлердей өзімді осы жылғы қыркүйектегі CEE Meeting 2025 конференциясына ұсынамын. Осы мамырдағы [https://meta.wikimedia.org/wiki/Youth_Conference_2025 CEE Жастар конференциясында] қазақтілді қоғамдастықтың өкілі болған да мен едім. Тәжірибесі бар, ағылшын тілін меңгерген, CEE қоғамының мүшелерін танитын қатысушы ретінде өзімді нашар емес үміткер деп көремін. Қазақша Уикипедияда администратор атағым да бар. Халықаралық әріптестікті одан әрі нығайтуға, жобамызға одан әрі үлес қосуға үнемі дайынмын. Болашақ жоспарлар қатарында Қазақша Уикипедияның әлеуметтік желілеріне назар аудару, мүмкін халықаралық edit-a-thon (өңдеу марафондарын) ұйымдастыру бар. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 05:16, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 20:27, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 22:58, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 01:32, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :@[[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ұлы мәртебелім, бұл айтқандарыңыз тым қарапайым, ұлы мәртебеліңізге лайық емес. Сіз бұл мінберде өте үлкен миссия, өте үлкен мақсат туралы сыр шертуіңіз керек. :Мәңгі лаулап жану үшін ғаламда, :Үлкен бақыт табу үшін ғаламда, :Үлкен болып қалу үшін ғаламда, :Үлкен арман керек екен адамға :[[Мұхтар Шаханов]] :[[Қатысушы талқылауы:Arystanbek/Мұрағат/1#Үлесіңіз|Мында жазғанымды]] 4-5 жылдан кейін оқып шынымен мынаны мен жаздым ба деп ойланатын кездерім болады. Бір емес бірнеше рет 2 жылға кетіп қайта қайта орала беруімнің мәнісі де осында шығар, білмеймін. Сондықтан әлдеқайда ұлы мақсаттарды армандап қияли болып жазсаңыз менде сізге өз дауысымды беремін. <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 06:13, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:34, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) ===Қорытынды=== Дауыс беру нәтижесінде Нұрлан Рахымжанов: [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] және [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] көп дауыс жинап, конференцияға қатысуға лайықты деп табылды. Сәттілік тілейміз! --[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] 21:05, 2025 ж. маусымның 10 (+05) == ''The Signpost'': 14 May 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/News and notes|WMF to kick off new-CEO quest as Iskandar preps to move on — Supreme Court nixes gag of Wiki page for other India court row on ANI — code-heads give fix-up date for Charts in lieu of long-dead Graph gizmo]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/In the media|Wikimedia Foundation sues over UK government decision that might require identity verification of editors worldwide]] * Disinformation report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Disinformation report|What does Jay-Z know about Wikipedia?]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/In focus|On the hunt for sources: Swedish AfD discussions]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Technology report|WMF introduces unique but privacy-preserving browser cookie]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Debriefing|Goldsztajn's RfA debriefing]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Obituary|Max Lum (User:ICOHBuzz)]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Community view|A Deep Dive Into Wikimedia (part 2)]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Comix|Collection]] * From the archives: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/From the archives|Humor from the Archives]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:01, 2025 ж. Мамырдың 15 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28671646 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]]. You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC. If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" /> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|талқылау]])</bdi> 03:07, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)'' Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too. We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation. You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 20:26, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 тізімін пайдаланып User:Sannita (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6] * June 17 – July 1, 2025: Call for candidates * July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5] * August 2025: Campaign period * August – September 2025: Two-week community voting period * October – November 2025: Background check of selected candidates * Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]]. '''Call for Questions''' In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]] '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]] Thank you! [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024 [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ [6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates Best regards, Victoria Doronina Board Liaison to the Elections Committee Governance Committee<section end="announcement-content" /> </div> [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 08:07, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:RamzyM (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone, ''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)'' The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''. This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable. The three main features of this extension are: * '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki. * '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''. * '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions. '''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment. The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]]) If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout. Thank you! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|талқылау]]) 21:47, 2025 ж. мамырдың 29 (+05)</bdi> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 тізімін пайдаланып User:Udehb-WMF@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Стратегия 2030 == Армысыздар! Бұл тақырыпта мақала бар ма? Қайдан көруге болады? [[Қатысушы:І Хәріполла|І Хәріполла]] ([[Қатысушы талқылауы:І Хәріполла|талқылау]]) 02:13, 2025 ж. маусымның 10 (+05) :Армысыз! [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy Мына жерден] көрсеңіз болады. Қазақшасы бар сияқты еді, бірақ бұл жерде жоқ екен. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 20:54, 2025 ж. маусымның 10 (+05) 1zsneqaa5de3mi81zq7zr9q2lya6nfn 3479051 3479050 2025-06-10T16:08:02Z Нұрлан Рахымжанов 20937 /* Қорытынды */ 3479051 wikitext text/x-wiki {{/Header}}<!-- Бұл жолды өшірмеңіз, АСТЫНА жазыңыз! және == Тақырып аты == қосып жазғанды ұмытпаңыз --> {{Жинақталған мазмұн|30|400}} == ''The Signpost'': 15 January 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * From the editors: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/From the editors|Looking back, looking forward]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Traffic report|The most viewed articles of 2024]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/In the media|Will you be targeted?]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Technology report|New Calculator template brings interactivity at last]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Essay|Meet the Canadian who holds the longest editing streak on Wikipedia]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Opinion|Reflections one score hence]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/News and notes|It's a new dawn, it's a new day, it's a new life for me... and I'm feeling free]] * Serendipity: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Serendipity|What we've left behind, and where we want to go next]] * Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Op-ed|Elon Musk and the right on Wikipedia]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/In focus|Twenty years of The Signpost: What did it take?]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Arbitration report|Analyzing commonalities of some contentious topics]] * Humour: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Humour|How to make friends on Wikipedia]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 12:57, 2025 ж. қаңтардың 15 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28061132 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 06:11, 2025 ж. қаңтардың 24 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Презентация «Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии?» == Уважаемые участники, CEE Hub приглашет вас принять участие в первом мероприятии из серии специально для русскоязычного сообщества Викимедиа. Эта инициатива призвана объединить участников, энтузиастов и экспертов со всего региона CEE (Центральной и Восточной Европы), а также Центральной Азии для обмена опытом и сотрудничества в продвижении проектов Викимедиа. Эта серия открыта для всех русскоязычных участников Викимедиа, независимо от уровня опыта. * '''Даты:''' в течение 2025 года (подробное расписание будет опубликовано в ближайшее время) * '''Формат:''' через Zoom * '''Язык:''' английский или украинский с последующим переводом на русский. Участие может быть анонимным, и мы не планируем записывать вопросы. Зарегистрироваться на первое мероприятие, «Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии?» Наталия Цвик, (до недавнего времени исполнительный директор Викимедия Польша) можно '''[[meta:Event:Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии? Наталия Цвик|здесь]]'''. 3 февраля, понедельник: 16:00 UTC / 17:00 CET / 18:00 EET / 21:00 UZT / 22:00 KGT От себя добавлю, что видела её презентацию на Украинской викиконференции, и это было интересно и полезно.--[[Қатысушы:Victoria|Victoria]] ([[Қатысушы талқылауы:Victoria|талқылау]]) 14:46, 2025 ж. қаңтардың 28 (+05) == Feminism and Folklore 2025 starts soon == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 07:35, 2025 ж. қаңтардың 29 (+05) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 07:35, 2025 ж. қаңтардың 29 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 тізімін пайдаланып User:Tiven2240@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:48, 2025 ж. ақпанның 3 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 7 February 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Recent research|GPT-4 writes better edit summaries than human Wikipedians]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/News and notes|Let's talk!]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Opinion|Fathoms Below, but over the moon]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/In the media|Wikipedia is an extension of legacy media propaganda, says Elon Musk]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Community view|24th Wikipedia Day in New York City]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Arbitration report|Palestine-Israel articles 5 has closed]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Traffic report|A wild drive]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 06:59, 2025 ж. ақпанның 7 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28179470 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone! [[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]] We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''. This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba. '''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''. Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]]. We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 13:29, 2025 ж. ақпанның 22 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 тізімін пайдаланып User:SSethi (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 27 February 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/News and notes|Administrator elections up for reapproval and 1bil GET snagged on Commons]] * Serendipity: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Serendipity|Guinea-Bissau Heritage from Commons to the World]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Technology report|Hear that? The wikis go silent twice a year]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/In the media|The end of the world]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Recent research|What's known about how readers navigate Wikipedia; Italian Wikipedia hardest to read]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Opinion|Sennecaster's RfA debriefing]] * Tips and tricks: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Tips and tricks|One year after this article is posted, will every single article on Wikipedia have a short description?]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Community view|Open letter from French Wikipedians says "no" to intimidation of volunteer contributors]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Traffic report|Temporary scars, February stars]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Essay|The source, the whole source, and nothing but the source]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Obituary|Ümüt Çınar (Kmoksy) and Vinícius Medina Kern (Vmkern)]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 15:31, 2025 ж. ақпанның 27 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28313070 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 23:51, 2025 ж. наурыздың 7 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == An improved dashboard for the Content Translation tool == <div lang="en" dir="ltr"> {{Int:hello}} Wikipedians, Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en&to=es Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device. With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below. [[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumb|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic).  Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard  in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity.]] [[File:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumb|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections.]] We will implement [[mw:Special:MyLanguage/Content translation#Improved translation experience|this improvement]] on your wiki '''on Monday, March 17th, 2025''' and remove the current dashboard '''by May 2025'''. Please reach out with any questions concerning the dashboard in this thread. Thank you! On behalf of the Language and Product Localization team. </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]]</bdi> 07:55, 2025 ж. наурыздың 13 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_CX_Unified_dashboard_announcement_list_1&oldid=28382282 тізімін пайдаланып User:UOzurumba (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 22 March 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/From the editor|''Hanami'']] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/News and notes|Deeper look at takedowns targeting Wikipedia]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/In the media|The good, the bad, and the unusual]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Recent research|Explaining the disappointing history of Flagged Revisions; and what's the impact of ChatGPT on Wikipedia so far?]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Traffic report|All the world's a stage, we are merely players...]] * Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Gallery|WikiPortraits rule!]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Essay|Unusual biographical images]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Obituary|Rest in peace]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 08:11, 2025 ж. наурыздың 22 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28391577 тізімін пайдаланып User:Bri@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon. Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 07:04, 2025 ж. сәуірдің 4 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 9 April 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Special report|Wikipedian and physician Ziyad al-Sufiani reportedly released from Saudi prison]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/In focus|WMF to explore "common standards" for NPOV policies; implications for project autonomy remain unclear]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/In the media|Indian judges demand removal of content critical of Asian News International]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/News and notes|35,000 user accounts compromised, locked in attempted credential-stuffing attack]] * Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Op-ed|How crawlers impact the operations of the Wikimedia projects]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Opinion|Crawlers, hogs and gorillas]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Debriefing|Giraffer's RfA debriefing]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Obituary|RHaworth, TomCat4680 and PawełMM]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Traffic report|Heigh-Ho, Heigh-Ho, off to report we go...]] * News from Diff: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/News from Diff|Strengthening Wikipedia’s neutral point of view]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Comix|Thirteen]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:25, 2025 ж. сәуірдің 9 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28494227 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language! The most active contesters will receive prizes. If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest. <br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]]) </div> 21:11, 2025 ж. сәуірдің 16 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 тізімін пайдаланып User:Hide on Rosé@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:34, 2025 ж. сәуірдің 17 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Global bot approval request for KiranBOT == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> {{int:hello}}! I apologise for sending the message in English. {{int:please-translate}}. In accordance to [[:m:Bot policy#Global bots|the policy]], this message is to notify you that there is a new approval request for a global bot. The discussion is available at [[:m:Steward requests/Bot status#Global bot status for KiranBOT|Steward requests/Bot status#Global bot status for KiranBOT]] on Meta.<br />Kindly note that the request will remain open for 14 days starting today. Thank you for your time. Best regards,<br />[[Қатысушы:Usernamekiran|Usernamekiran]] ([[Қатысушы талқылауы:Usernamekiran|талқылау]]) 14:17, 2025 ж. сәуірдің 19 (+05) <!-- Message manually sent by User:usernamekiran@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Bot_policy/New_global_bot_discussion&oldid=28423712 --> == Sub-referencing: User testing == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]] <small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small> Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further: #'''Try it out and share your feedback''' #:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher. #'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs''' #:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''. We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well. Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 20:03, 2025 ж. сәуірдің 28 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 тізімін пайдаланып User:Johannes Richter (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Vote on proposed modifications to the UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter closes on 1 May 2025 at 23:59 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community in your language, as appropriate, so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- <section end="announcement-content" /> </div> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 08:41, 2025 ж. сәуірдің 29 (+05)</div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 1 May 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News and notes|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News and notes]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In the media|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In the media]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Recent research|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Recent research]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Arbitration report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Arbitration report]] * Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Discussion report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Discussion report]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Traffic report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Traffic report]] * Disinformation report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Disinformation report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Disinformation report]] * News from the WMF: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News from the WMF|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News from the WMF]] * Humour: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Humour|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Humour]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Comix|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Comix]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In focus|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In focus]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Community view|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Community view]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Debriefing|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Debriefing]] * Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Gallery|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Gallery]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Obituary|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Obituary]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:20, 2025 ж. Мамырдың 2 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28562138 тізімін пайдаланып User:Bri@metawiki деген хабарлама жіберген --> == CEE Meeting 2025 == === Nurtenge === Қайырлы таң/күн/кеш/түн, құрметті Қазақша Уикипедия қауымдастығы! Осы жылғы қыркүйек айында өтетін [[:meta:CEE Meeting 2025|CEE Meeting 2025]] конференциясына қазақ тілді делегация ретінде өзімді ұсынамын. Өткен жылы да мен өзімді [[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#CEE_Meeting_2024|ұсынған]] болатынмын. Өкінішке қарай, жеке себептерге байланысты менің қатысудан бас тартуыма тура келді. Осы жылы олай тағы да қайталамауға уәде беремін. Осыған дейін әртүрлі халықаралық уикиконференциялар мен кездесулерге қатысып көрген соң менің әжептәуір тәжірибем бар. Және де сол тәжірибемді осы CEE Meeting-ке алғашқы рет қатысу арқылы молайтқым келеді. Халықаралық тәжірибе алу мен жаңа уикимедиашылармен танысу уики-үлесіме жақсы жағынан әсер ететініне сенімдімін. — [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 06:50, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Yessentaikyzy|Yessentaikyzy]] ([[Қатысушы талқылауы:Yessentaikyzy|талқылау]]) 09:12, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}}. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 15:56, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:50, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 19:32, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 21:05, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}}, жөні түзу мақаланы жоюға ұсынды. --[[Қатысушы:І Хәріполла|І Хәріполла]] ([[Қатысушы талқылауы:І Хәріполла|талқылау]]) 22:35, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}}, шыныменде өте күмәнді өңдеме болды. --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 20:06, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:59, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Sagzhan|Sagzhan]] ([[Қатысушы талқылауы:Sagzhan|талқылау]]) 06:17, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қарсымын}}, былтырғы себеппен. --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 09:45, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) # {{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 10:58, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) # {{Қолдаймын}} --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:24, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:06, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}}, бұрынғы іс-шаралардан тәжірибесі бар қатысушы, қауымдастығымызды халықаралық деңгейде көрсете алатындай ағылшын тілін жақсы меңгерген [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:27, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- Іске сәт! [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:29, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- --[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылау]]) 18:04, 2025 ж. мамырдың 25 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:31, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :{{@|Шешен Исмаил}} даусыңызға рақмет! Не үшін қарсы екеніңізді жазып өтсеңіз? -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 10:00, 2025 ж. мамырдың 29 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Muzaffar === Ассалаумағалайкум Қазақша Уикипедия қауымдастығы. Мен 2025 жыл қыркүйекте өтетін [[:meta:CEE Meeting 2025|CEE Meeting 2025]] конференциясына баруға кандидат ретінде өзімді ұсынамын. Осы кезге дейін халықаралық конференциялар мен марафондардан көп тәжірибе жинадым. Әр айда белсенді 10 қатысушылар тізіміндемін. Халықаралық конференцияда қатысу келесі уикипедиядағы белсенділігімге оң нәтиже береді деген үміттемін. [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 13:00, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}}. Менің ойымша Мұзаффар Уикипедия концепциясын жақсы түсінеді. Сонымен қатар, қазақ тіліндегі Уики қауымдастығының ішінде өзін өте белсенді көрсете білді --Алмас Мұстафа 12:40, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:51, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Yessentaikyzy|Yessentaikyzy]] ([[Қатысушы талқылауы:Yessentaikyzy|талқылау]]) 18:27, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Alpasli|Alpasli]] ([[Қатысушы талқылауы:Alpasli|талқылау]]) 20:11, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 20:18, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} – Мен википедияға үлес қосқандардың барлығын бағалаймын. Мұзаффар өзбекше және қазақша Уикипедияларға да үлкен үлес қосуда. — [[Қатысушы:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Mirzoulugʻbek|талқылау]]) 20:45, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:00, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Sagzhan|Sagzhan]] ([[Қатысушы талқылауы:Sagzhan|талқылау]]) 06:15, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қарсымын}}, былтырғы себеппен. --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 09:48, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) ##[[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#CEE_Meeting_2024|Былтырғы себепте]] мені атап өтпеген сияқты сіз? [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 10:07, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 18:27, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 11:02, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:11, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Mahmud Abduvaliyev|Mahmud Abduvaliyev]] ([[Қатысушы талқылауы:Mahmud Abduvaliyev|талқылау]]) 23:13, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} -- Сәттілік! [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:30, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:31, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Batyrbek === Қайырлы күн, әріптестер! Биыл Грекияның Салоники қаласында болатын [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Registration CEE Meeting 2025] конференциясына біздің қауымдастық атынан 2 делегат қатыса алады. Конференция тек ағылшын тілінде өтеді. Онда қатысушылар арасынан қауымдастыққа қатысты шешім шығаруға қатысатын адамдар болғаны жақсы деген ұсыныс бар. '''Соған байланысты өз үміткерлігімді ұсынамын'''. Көбіңіз білетіндей, Қазақ Уикипедиясында админ әрі бітікші қызметін атқарамын. Уикипедияға қатысты іс-шаралар ұйымдастыруда да тәжірибем бар. Жақында өткен [https://meta.wikimedia.org/wiki/Central_Asian_WikiCon_2025/Team/kk Орталық Азия WikiCon конференциясының ұйымдастырушылары қатарында болғам]. Бұған дейін 2017, 2018, 2022 жылдардағы CEE конференцияларына қатысқам. Биылғы жиында басқа уики-қауымдастықтарға өз қауымдастығымыз туралы айтып, жаңа идеялар әкелетін жоспарым бар. Қауымдастық атынан баратын болғандықтан, бастапқыда сіздердің дауысыңыз керек. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 15:54, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – ұсынысыңыз орынды. [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:42, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}}. [[Қатысушы:Murat Karibay|Murat Karibay]] ([[Қатысушы талқылауы:Murat Karibay|талқылау]]) 19:13, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 21:04, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} Batyrbek қазақ тіліндегі Уикипедияға үлес қосып жүрген көрнекті уикипедияшы. Бұл Википедияшы соңғы жылдары Қырғызстандағы бірнеше студенттермен тәжірибесімен бөліскен кәсіби википедияшылардың бірі. — [[Қатысушы:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Mirzoulugʻbek|талқылау]]) 20:51, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} – --[[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылау]]) 09:29, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Орел Карл|Орел Карл]] ([[Қатысушы талқылауы:Орел Карл|талқылау]]) 17:46, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 11:03, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 14:26, 2025 ж. мамырдың 18 (+05) #{{Қолдаймын}}. Айтып жатқан жоспарларыңызды көрсетсеңіз --Алмас Мұстафа 13:03, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қолдаймын}} --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:24, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:13, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:23, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}}, жақсы өкіліміз бола алатын қатысушы, Уикипедияда да, конференцияларда да тәжірибесі бар [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:31, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:33, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- --[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылау]]) 18:06, 2025 ж. мамырдың 25 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:34, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :@Mustafaalmas, шамамен [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File%3A%D0%91._%D3%98%D0%BB%D1%96%D0%BC%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%E2%80%93_%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%88%D0%B0_%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B0_%D2%9B%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%B осындай], бірақ әлдеқайда жаңартылған презентация жасамақпын, сондай-ақ конференция тақырыбына сай (problem solver) бейімдейтін жоспарым бар. @Джамбульский, пікіріңізге рахмет! Не үшін қарсы екеніңізді білсем деп едім. Мүмкін жақсарту керек бір нәрсе бар шығар. Айтып жіберсеңіз. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 17:34, 2025 ж. мамырдың 21 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Nurken === Армысыңдар, әріптестерім! Жоғарыдағы үміткерлердей өзімді осы жылғы қыркүйектегі CEE Meeting 2025 конференциясына ұсынамын. Осы мамырдағы [https://meta.wikimedia.org/wiki/Youth_Conference_2025 CEE Жастар конференциясында] қазақтілді қоғамдастықтың өкілі болған да мен едім. Тәжірибесі бар, ағылшын тілін меңгерген, CEE қоғамының мүшелерін танитын қатысушы ретінде өзімді нашар емес үміткер деп көремін. Қазақша Уикипедияда администратор атағым да бар. Халықаралық әріптестікті одан әрі нығайтуға, жобамызға одан әрі үлес қосуға үнемі дайынмын. Болашақ жоспарлар қатарында Қазақша Уикипедияның әлеуметтік желілеріне назар аудару, мүмкін халықаралық edit-a-thon (өңдеу марафондарын) ұйымдастыру бар. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 05:16, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 20:27, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 22:58, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 01:32, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :@[[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ұлы мәртебелім, бұл айтқандарыңыз тым қарапайым, ұлы мәртебеліңізге лайық емес. Сіз бұл мінберде өте үлкен миссия, өте үлкен мақсат туралы сыр шертуіңіз керек. :Мәңгі лаулап жану үшін ғаламда, :Үлкен бақыт табу үшін ғаламда, :Үлкен болып қалу үшін ғаламда, :Үлкен арман керек екен адамға :[[Мұхтар Шаханов]] :[[Қатысушы талқылауы:Arystanbek/Мұрағат/1#Үлесіңіз|Мында жазғанымды]] 4-5 жылдан кейін оқып шынымен мынаны мен жаздым ба деп ойланатын кездерім болады. Бір емес бірнеше рет 2 жылға кетіп қайта қайта орала беруімнің мәнісі де осында шығар, білмеймін. Сондықтан әлдеқайда ұлы мақсаттарды армандап қияли болып жазсаңыз менде сізге өз дауысымды беремін. <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 06:13, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:34, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) ===Қорытынды=== Дауыс беру нәтижесінде: [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] және [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] көп дауыс жинап, конференцияға қатысуға лайықты деп табылды. Сәттілік тілейміз! --[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] 21:05, 2025 ж. маусымның 10 (+05) == ''The Signpost'': 14 May 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/News and notes|WMF to kick off new-CEO quest as Iskandar preps to move on — Supreme Court nixes gag of Wiki page for other India court row on ANI — code-heads give fix-up date for Charts in lieu of long-dead Graph gizmo]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/In the media|Wikimedia Foundation sues over UK government decision that might require identity verification of editors worldwide]] * Disinformation report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Disinformation report|What does Jay-Z know about Wikipedia?]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/In focus|On the hunt for sources: Swedish AfD discussions]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Technology report|WMF introduces unique but privacy-preserving browser cookie]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Debriefing|Goldsztajn's RfA debriefing]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Obituary|Max Lum (User:ICOHBuzz)]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Community view|A Deep Dive Into Wikimedia (part 2)]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Comix|Collection]] * From the archives: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/From the archives|Humor from the Archives]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:01, 2025 ж. Мамырдың 15 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28671646 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]]. You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC. If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" /> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|талқылау]])</bdi> 03:07, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)'' Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too. We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation. You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 20:26, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 тізімін пайдаланып User:Sannita (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6] * June 17 – July 1, 2025: Call for candidates * July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5] * August 2025: Campaign period * August – September 2025: Two-week community voting period * October – November 2025: Background check of selected candidates * Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]]. '''Call for Questions''' In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]] '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]] Thank you! [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024 [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ [6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates Best regards, Victoria Doronina Board Liaison to the Elections Committee Governance Committee<section end="announcement-content" /> </div> [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 08:07, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:RamzyM (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone, ''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)'' The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''. This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable. The three main features of this extension are: * '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki. * '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''. * '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions. '''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment. The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]]) If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout. Thank you! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|талқылау]]) 21:47, 2025 ж. мамырдың 29 (+05)</bdi> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 тізімін пайдаланып User:Udehb-WMF@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Стратегия 2030 == Армысыздар! Бұл тақырыпта мақала бар ма? Қайдан көруге болады? [[Қатысушы:І Хәріполла|І Хәріполла]] ([[Қатысушы талқылауы:І Хәріполла|талқылау]]) 02:13, 2025 ж. маусымның 10 (+05) :Армысыз! [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy Мына жерден] көрсеңіз болады. Қазақшасы бар сияқты еді, бірақ бұл жерде жоқ екен. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 20:54, 2025 ж. маусымның 10 (+05) 1zs7inpera9njwl1wgaeacz510ggv5i 3479096 3479051 2025-06-10T22:00:15Z Джамбульский 136464 3479096 wikitext text/x-wiki {{/Header}}<!-- Бұл жолды өшірмеңіз, АСТЫНА жазыңыз! және == Тақырып аты == қосып жазғанды ұмытпаңыз --> {{Жинақталған мазмұн|30|400}} == ''The Signpost'': 15 January 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * From the editors: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/From the editors|Looking back, looking forward]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Traffic report|The most viewed articles of 2024]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/In the media|Will you be targeted?]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Technology report|New Calculator template brings interactivity at last]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Essay|Meet the Canadian who holds the longest editing streak on Wikipedia]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Opinion|Reflections one score hence]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/News and notes|It's a new dawn, it's a new day, it's a new life for me... and I'm feeling free]] * Serendipity: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Serendipity|What we've left behind, and where we want to go next]] * Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Op-ed|Elon Musk and the right on Wikipedia]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/In focus|Twenty years of The Signpost: What did it take?]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Arbitration report|Analyzing commonalities of some contentious topics]] * Humour: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Humour|How to make friends on Wikipedia]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 12:57, 2025 ж. қаңтардың 15 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28061132 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 06:11, 2025 ж. қаңтардың 24 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Презентация «Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии?» == Уважаемые участники, CEE Hub приглашет вас принять участие в первом мероприятии из серии специально для русскоязычного сообщества Викимедиа. Эта инициатива призвана объединить участников, энтузиастов и экспертов со всего региона CEE (Центральной и Восточной Европы), а также Центральной Азии для обмена опытом и сотрудничества в продвижении проектов Викимедиа. Эта серия открыта для всех русскоязычных участников Викимедиа, независимо от уровня опыта. * '''Даты:''' в течение 2025 года (подробное расписание будет опубликовано в ближайшее время) * '''Формат:''' через Zoom * '''Язык:''' английский или украинский с последующим переводом на русский. Участие может быть анонимным, и мы не планируем записывать вопросы. Зарегистрироваться на первое мероприятие, «Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии?» Наталия Цвик, (до недавнего времени исполнительный директор Викимедия Польша) можно '''[[meta:Event:Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии? Наталия Цвик|здесь]]'''. 3 февраля, понедельник: 16:00 UTC / 17:00 CET / 18:00 EET / 21:00 UZT / 22:00 KGT От себя добавлю, что видела её презентацию на Украинской викиконференции, и это было интересно и полезно.--[[Қатысушы:Victoria|Victoria]] ([[Қатысушы талқылауы:Victoria|талқылау]]) 14:46, 2025 ж. қаңтардың 28 (+05) == Feminism and Folklore 2025 starts soon == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 07:35, 2025 ж. қаңтардың 29 (+05) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 07:35, 2025 ж. қаңтардың 29 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 тізімін пайдаланып User:Tiven2240@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:48, 2025 ж. ақпанның 3 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 7 February 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Recent research|GPT-4 writes better edit summaries than human Wikipedians]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/News and notes|Let's talk!]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Opinion|Fathoms Below, but over the moon]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/In the media|Wikipedia is an extension of legacy media propaganda, says Elon Musk]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Community view|24th Wikipedia Day in New York City]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Arbitration report|Palestine-Israel articles 5 has closed]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Traffic report|A wild drive]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 06:59, 2025 ж. ақпанның 7 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28179470 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone! [[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]] We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''. This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba. '''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''. Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]]. We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 13:29, 2025 ж. ақпанның 22 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 тізімін пайдаланып User:SSethi (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 27 February 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/News and notes|Administrator elections up for reapproval and 1bil GET snagged on Commons]] * Serendipity: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Serendipity|Guinea-Bissau Heritage from Commons to the World]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Technology report|Hear that? The wikis go silent twice a year]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/In the media|The end of the world]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Recent research|What's known about how readers navigate Wikipedia; Italian Wikipedia hardest to read]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Opinion|Sennecaster's RfA debriefing]] * Tips and tricks: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Tips and tricks|One year after this article is posted, will every single article on Wikipedia have a short description?]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Community view|Open letter from French Wikipedians says "no" to intimidation of volunteer contributors]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Traffic report|Temporary scars, February stars]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Essay|The source, the whole source, and nothing but the source]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Obituary|Ümüt Çınar (Kmoksy) and Vinícius Medina Kern (Vmkern)]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 15:31, 2025 ж. ақпанның 27 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28313070 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 23:51, 2025 ж. наурыздың 7 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == An improved dashboard for the Content Translation tool == <div lang="en" dir="ltr"> {{Int:hello}} Wikipedians, Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en&to=es Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device. With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below. [[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumb|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic).  Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard  in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity.]] [[File:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumb|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections.]] We will implement [[mw:Special:MyLanguage/Content translation#Improved translation experience|this improvement]] on your wiki '''on Monday, March 17th, 2025''' and remove the current dashboard '''by May 2025'''. Please reach out with any questions concerning the dashboard in this thread. Thank you! On behalf of the Language and Product Localization team. </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]]</bdi> 07:55, 2025 ж. наурыздың 13 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_CX_Unified_dashboard_announcement_list_1&oldid=28382282 тізімін пайдаланып User:UOzurumba (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 22 March 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/From the editor|''Hanami'']] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/News and notes|Deeper look at takedowns targeting Wikipedia]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/In the media|The good, the bad, and the unusual]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Recent research|Explaining the disappointing history of Flagged Revisions; and what's the impact of ChatGPT on Wikipedia so far?]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Traffic report|All the world's a stage, we are merely players...]] * Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Gallery|WikiPortraits rule!]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Essay|Unusual biographical images]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Obituary|Rest in peace]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 08:11, 2025 ж. наурыздың 22 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28391577 тізімін пайдаланып User:Bri@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon. Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 07:04, 2025 ж. сәуірдің 4 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 9 April 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Special report|Wikipedian and physician Ziyad al-Sufiani reportedly released from Saudi prison]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/In focus|WMF to explore "common standards" for NPOV policies; implications for project autonomy remain unclear]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/In the media|Indian judges demand removal of content critical of Asian News International]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/News and notes|35,000 user accounts compromised, locked in attempted credential-stuffing attack]] * Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Op-ed|How crawlers impact the operations of the Wikimedia projects]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Opinion|Crawlers, hogs and gorillas]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Debriefing|Giraffer's RfA debriefing]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Obituary|RHaworth, TomCat4680 and PawełMM]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Traffic report|Heigh-Ho, Heigh-Ho, off to report we go...]] * News from Diff: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/News from Diff|Strengthening Wikipedia’s neutral point of view]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Comix|Thirteen]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:25, 2025 ж. сәуірдің 9 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28494227 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language! The most active contesters will receive prizes. If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest. <br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]]) </div> 21:11, 2025 ж. сәуірдің 16 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 тізімін пайдаланып User:Hide on Rosé@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:34, 2025 ж. сәуірдің 17 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Global bot approval request for KiranBOT == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> {{int:hello}}! I apologise for sending the message in English. {{int:please-translate}}. In accordance to [[:m:Bot policy#Global bots|the policy]], this message is to notify you that there is a new approval request for a global bot. The discussion is available at [[:m:Steward requests/Bot status#Global bot status for KiranBOT|Steward requests/Bot status#Global bot status for KiranBOT]] on Meta.<br />Kindly note that the request will remain open for 14 days starting today. Thank you for your time. Best regards,<br />[[Қатысушы:Usernamekiran|Usernamekiran]] ([[Қатысушы талқылауы:Usernamekiran|талқылау]]) 14:17, 2025 ж. сәуірдің 19 (+05) <!-- Message manually sent by User:usernamekiran@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Bot_policy/New_global_bot_discussion&oldid=28423712 --> == Sub-referencing: User testing == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]] <small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small> Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further: #'''Try it out and share your feedback''' #:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher. #'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs''' #:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''. We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well. Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 20:03, 2025 ж. сәуірдің 28 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 тізімін пайдаланып User:Johannes Richter (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Vote on proposed modifications to the UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter closes on 1 May 2025 at 23:59 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community in your language, as appropriate, so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- <section end="announcement-content" /> </div> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 08:41, 2025 ж. сәуірдің 29 (+05)</div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 1 May 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News and notes|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News and notes]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In the media|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In the media]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Recent research|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Recent research]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Arbitration report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Arbitration report]] * Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Discussion report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Discussion report]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Traffic report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Traffic report]] * Disinformation report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Disinformation report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Disinformation report]] * News from the WMF: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News from the WMF|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News from the WMF]] * Humour: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Humour|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Humour]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Comix|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Comix]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In focus|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In focus]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Community view|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Community view]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Debriefing|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Debriefing]] * Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Gallery|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Gallery]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Obituary|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Obituary]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:20, 2025 ж. Мамырдың 2 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28562138 тізімін пайдаланып User:Bri@metawiki деген хабарлама жіберген --> == CEE Meeting 2025 == === Nurtenge === Қайырлы таң/күн/кеш/түн, құрметті Қазақша Уикипедия қауымдастығы! Осы жылғы қыркүйек айында өтетін [[:meta:CEE Meeting 2025|CEE Meeting 2025]] конференциясына қазақ тілді делегация ретінде өзімді ұсынамын. Өткен жылы да мен өзімді [[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#CEE_Meeting_2024|ұсынған]] болатынмын. Өкінішке қарай, жеке себептерге байланысты менің қатысудан бас тартуыма тура келді. Осы жылы олай тағы да қайталамауға уәде беремін. Осыған дейін әртүрлі халықаралық уикиконференциялар мен кездесулерге қатысып көрген соң менің әжептәуір тәжірибем бар. Және де сол тәжірибемді осы CEE Meeting-ке алғашқы рет қатысу арқылы молайтқым келеді. Халықаралық тәжірибе алу мен жаңа уикимедиашылармен танысу уики-үлесіме жақсы жағынан әсер ететініне сенімдімін. — [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 06:50, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Yessentaikyzy|Yessentaikyzy]] ([[Қатысушы талқылауы:Yessentaikyzy|талқылау]]) 09:12, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}}. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 15:56, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:50, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 19:32, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 21:05, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}}, жөні түзу мақаланы жоюға ұсынды. --[[Қатысушы:І Хәріполла|І Хәріполла]] ([[Қатысушы талқылауы:І Хәріполла|талқылау]]) 22:35, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}}, шыныменде өте күмәнді өңдеме болды. --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 20:06, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:59, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Sagzhan|Sagzhan]] ([[Қатысушы талқылауы:Sagzhan|талқылау]]) 06:17, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қарсымын}}, былтырғы себеппен. --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 09:45, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) # {{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 10:58, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) # {{Қолдаймын}} --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:24, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:06, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}}, бұрынғы іс-шаралардан тәжірибесі бар қатысушы, қауымдастығымызды халықаралық деңгейде көрсете алатындай ағылшын тілін жақсы меңгерген [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:27, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- Іске сәт! [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:29, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- --[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылау]]) 18:04, 2025 ж. мамырдың 25 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:31, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :{{@|Шешен Исмаил}} даусыңызға рақмет! Не үшін қарсы екеніңізді жазып өтсеңіз? -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 10:00, 2025 ж. мамырдың 29 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Muzaffar === Ассалаумағалайкум Қазақша Уикипедия қауымдастығы. Мен 2025 жыл қыркүйекте өтетін [[:meta:CEE Meeting 2025|CEE Meeting 2025]] конференциясына баруға кандидат ретінде өзімді ұсынамын. Осы кезге дейін халықаралық конференциялар мен марафондардан көп тәжірибе жинадым. Әр айда белсенді 10 қатысушылар тізіміндемін. Халықаралық конференцияда қатысу келесі уикипедиядағы белсенділігімге оң нәтиже береді деген үміттемін. [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 13:00, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}}. Менің ойымша Мұзаффар Уикипедия концепциясын жақсы түсінеді. Сонымен қатар, қазақ тіліндегі Уики қауымдастығының ішінде өзін өте белсенді көрсете білді --Алмас Мұстафа 12:40, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:51, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Yessentaikyzy|Yessentaikyzy]] ([[Қатысушы талқылауы:Yessentaikyzy|талқылау]]) 18:27, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Alpasli|Alpasli]] ([[Қатысушы талқылауы:Alpasli|талқылау]]) 20:11, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 20:18, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} – Мен википедияға үлес қосқандардың барлығын бағалаймын. Мұзаффар өзбекше және қазақша Уикипедияларға да үлкен үлес қосуда. — [[Қатысушы:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Mirzoulugʻbek|талқылау]]) 20:45, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:00, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Sagzhan|Sagzhan]] ([[Қатысушы талқылауы:Sagzhan|талқылау]]) 06:15, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қарсымын}}, былтырғы себеппен. --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 09:48, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) ##[[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#CEE_Meeting_2024|Былтырғы себепте]] мені атап өтпеген сияқты сіз? [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 10:07, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 18:27, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 11:02, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:11, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Mahmud Abduvaliyev|Mahmud Abduvaliyev]] ([[Қатысушы талқылауы:Mahmud Abduvaliyev|талқылау]]) 23:13, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} -- Сәттілік! [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:30, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:31, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Batyrbek === Қайырлы күн, әріптестер! Биыл Грекияның Салоники қаласында болатын [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Registration CEE Meeting 2025] конференциясына біздің қауымдастық атынан 2 делегат қатыса алады. Конференция тек ағылшын тілінде өтеді. Онда қатысушылар арасынан қауымдастыққа қатысты шешім шығаруға қатысатын адамдар болғаны жақсы деген ұсыныс бар. '''Соған байланысты өз үміткерлігімді ұсынамын'''. Көбіңіз білетіндей, Қазақ Уикипедиясында админ әрі бітікші қызметін атқарамын. Уикипедияға қатысты іс-шаралар ұйымдастыруда да тәжірибем бар. Жақында өткен [https://meta.wikimedia.org/wiki/Central_Asian_WikiCon_2025/Team/kk Орталық Азия WikiCon конференциясының ұйымдастырушылары қатарында болғам]. Бұған дейін 2017, 2018, 2022 жылдардағы CEE конференцияларына қатысқам. Биылғы жиында басқа уики-қауымдастықтарға өз қауымдастығымыз туралы айтып, жаңа идеялар әкелетін жоспарым бар. Қауымдастық атынан баратын болғандықтан, бастапқыда сіздердің дауысыңыз керек. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 15:54, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – ұсынысыңыз орынды. [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:42, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}}. [[Қатысушы:Murat Karibay|Murat Karibay]] ([[Қатысушы талқылауы:Murat Karibay|талқылау]]) 19:13, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 21:04, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} Batyrbek қазақ тіліндегі Уикипедияға үлес қосып жүрген көрнекті уикипедияшы. Бұл Википедияшы соңғы жылдары Қырғызстандағы бірнеше студенттермен тәжірибесімен бөліскен кәсіби википедияшылардың бірі. — [[Қатысушы:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Mirzoulugʻbek|талқылау]]) 20:51, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} – --[[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылау]]) 09:29, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Орел Карл|Орел Карл]] ([[Қатысушы талқылауы:Орел Карл|талқылау]]) 17:46, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 11:03, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 14:26, 2025 ж. мамырдың 18 (+05) #{{Қолдаймын}}. Айтып жатқан жоспарларыңызды көрсетсеңіз --Алмас Мұстафа 13:03, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қолдаймын}} --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:24, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:13, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:23, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}}, жақсы өкіліміз бола алатын қатысушы, Уикипедияда да, конференцияларда да тәжірибесі бар [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:31, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:33, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- --[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылау]]) 18:06, 2025 ж. мамырдың 25 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:34, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :@Mustafaalmas, шамамен [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File%3A%D0%91._%D3%98%D0%BB%D1%96%D0%BC%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%E2%80%93_%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%88%D0%B0_%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B0_%D2%9B%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%B осындай], бірақ әлдеқайда жаңартылған презентация жасамақпын, сондай-ақ конференция тақырыбына сай (problem solver) бейімдейтін жоспарым бар. @Джамбульский, пікіріңізге рахмет! Не үшін қарсы екеніңізді білсем деп едім. Мүмкін жақсарту керек бір нәрсе бар шығар. Айтып жіберсеңіз. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 17:34, 2025 ж. мамырдың 21 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Nurken === Армысыңдар, әріптестерім! Жоғарыдағы үміткерлердей өзімді осы жылғы қыркүйектегі CEE Meeting 2025 конференциясына ұсынамын. Осы мамырдағы [https://meta.wikimedia.org/wiki/Youth_Conference_2025 CEE Жастар конференциясында] қазақтілді қоғамдастықтың өкілі болған да мен едім. Тәжірибесі бар, ағылшын тілін меңгерген, CEE қоғамының мүшелерін танитын қатысушы ретінде өзімді нашар емес үміткер деп көремін. Қазақша Уикипедияда администратор атағым да бар. Халықаралық әріптестікті одан әрі нығайтуға, жобамызға одан әрі үлес қосуға үнемі дайынмын. Болашақ жоспарлар қатарында Қазақша Уикипедияның әлеуметтік желілеріне назар аудару, мүмкін халықаралық edit-a-thon (өңдеу марафондарын) ұйымдастыру бар. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 05:16, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 20:27, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 22:58, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 01:32, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :@[[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ұлы мәртебелім, бұл айтқандарыңыз тым қарапайым, ұлы мәртебеліңізге лайық емес. Сіз бұл мінберде өте үлкен миссия, өте үлкен мақсат туралы сыр шертуіңіз керек. :Мәңгі лаулап жану үшін ғаламда, :Үлкен бақыт табу үшін ғаламда, :Үлкен болып қалу үшін ғаламда, :Үлкен арман керек екен адамға :[[Мұхтар Шаханов]] :[[Қатысушы талқылауы:Arystanbek/Мұрағат/1#Үлесіңіз|Мында жазғанымды]] 4-5 жылдан кейін оқып шынымен мынаны мен жаздым ба деп ойланатын кездерім болады. Бір емес бірнеше рет 2 жылға кетіп қайта қайта орала беруімнің мәнісі де осында шығар, білмеймін. Сондықтан әлдеқайда ұлы мақсаттарды армандап қияли болып жазсаңыз менде сізге өз дауысымды беремін. <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 06:13, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:34, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) ===Қорытынды=== Дауыс беру нәтижесінде: [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] және [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] көп дауыс жинап, конференцияға қатысуға лайықты деп табылды. Сәттілік тілейміз! --[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] 21:05, 2025 ж. маусымның 10 (+05) : @Нұрлан Рахымжанов, бауырым, Nurtenge деген қатысушы керекті 75% дауыс жинай алмады ғой. 29% қарсы болды емеес пе... --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 03:00, 2025 ж. маусымның 11 (+05) == ''The Signpost'': 14 May 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/News and notes|WMF to kick off new-CEO quest as Iskandar preps to move on — Supreme Court nixes gag of Wiki page for other India court row on ANI — code-heads give fix-up date for Charts in lieu of long-dead Graph gizmo]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/In the media|Wikimedia Foundation sues over UK government decision that might require identity verification of editors worldwide]] * Disinformation report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Disinformation report|What does Jay-Z know about Wikipedia?]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/In focus|On the hunt for sources: Swedish AfD discussions]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Technology report|WMF introduces unique but privacy-preserving browser cookie]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Debriefing|Goldsztajn's RfA debriefing]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Obituary|Max Lum (User:ICOHBuzz)]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Community view|A Deep Dive Into Wikimedia (part 2)]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Comix|Collection]] * From the archives: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/From the archives|Humor from the Archives]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:01, 2025 ж. Мамырдың 15 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28671646 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]]. You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC. If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" /> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|талқылау]])</bdi> 03:07, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)'' Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too. We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation. You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 20:26, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 тізімін пайдаланып User:Sannita (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6] * June 17 – July 1, 2025: Call for candidates * July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5] * August 2025: Campaign period * August – September 2025: Two-week community voting period * October – November 2025: Background check of selected candidates * Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]]. '''Call for Questions''' In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]] '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]] Thank you! [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024 [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ [6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates Best regards, Victoria Doronina Board Liaison to the Elections Committee Governance Committee<section end="announcement-content" /> </div> [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 08:07, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:RamzyM (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone, ''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)'' The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''. This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable. The three main features of this extension are: * '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki. * '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''. * '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions. '''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment. The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]]) If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout. Thank you! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|талқылау]]) 21:47, 2025 ж. мамырдың 29 (+05)</bdi> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 тізімін пайдаланып User:Udehb-WMF@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Стратегия 2030 == Армысыздар! Бұл тақырыпта мақала бар ма? Қайдан көруге болады? [[Қатысушы:І Хәріполла|І Хәріполла]] ([[Қатысушы талқылауы:І Хәріполла|талқылау]]) 02:13, 2025 ж. маусымның 10 (+05) :Армысыз! [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy Мына жерден] көрсеңіз болады. Қазақшасы бар сияқты еді, бірақ бұл жерде жоқ екен. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 20:54, 2025 ж. маусымның 10 (+05) rttvotkhx6zq33zo8c11j0owflppac1 3479097 3479096 2025-06-10T22:02:08Z Джамбульский 136464 3479097 wikitext text/x-wiki {{/Header}}<!-- Бұл жолды өшірмеңіз, АСТЫНА жазыңыз! және == Тақырып аты == қосып жазғанды ұмытпаңыз --> {{Жинақталған мазмұн|30|400}} == ''The Signpost'': 15 January 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * From the editors: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/From the editors|Looking back, looking forward]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Traffic report|The most viewed articles of 2024]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/In the media|Will you be targeted?]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Technology report|New Calculator template brings interactivity at last]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Essay|Meet the Canadian who holds the longest editing streak on Wikipedia]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Opinion|Reflections one score hence]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/News and notes|It's a new dawn, it's a new day, it's a new life for me... and I'm feeling free]] * Serendipity: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Serendipity|What we've left behind, and where we want to go next]] * Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Op-ed|Elon Musk and the right on Wikipedia]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/In focus|Twenty years of The Signpost: What did it take?]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Arbitration report|Analyzing commonalities of some contentious topics]] * Humour: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-01-15/Humour|How to make friends on Wikipedia]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 12:57, 2025 ж. қаңтардың 15 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28061132 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 06:11, 2025 ж. қаңтардың 24 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27746256 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Презентация «Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии?» == Уважаемые участники, CEE Hub приглашет вас принять участие в первом мероприятии из серии специально для русскоязычного сообщества Викимедиа. Эта инициатива призвана объединить участников, энтузиастов и экспертов со всего региона CEE (Центральной и Восточной Европы), а также Центральной Азии для обмена опытом и сотрудничества в продвижении проектов Викимедиа. Эта серия открыта для всех русскоязычных участников Викимедиа, независимо от уровня опыта. * '''Даты:''' в течение 2025 года (подробное расписание будет опубликовано в ближайшее время) * '''Формат:''' через Zoom * '''Язык:''' английский или украинский с последующим переводом на русский. Участие может быть анонимным, и мы не планируем записывать вопросы. Зарегистрироваться на первое мероприятие, «Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии?» Наталия Цвик, (до недавнего времени исполнительный директор Викимедия Польша) можно '''[[meta:Event:Как ИИ может помочь вам в вашей жизни в Википедии? Наталия Цвик|здесь]]'''. 3 февраля, понедельник: 16:00 UTC / 17:00 CET / 18:00 EET / 21:00 UZT / 22:00 KGT От себя добавлю, что видела её презентацию на Украинской викиконференции, и это было интересно и полезно.--[[Қатысушы:Victoria|Victoria]] ([[Қатысушы талқылауы:Victoria|талқылау]]) 14:46, 2025 ж. қаңтардың 28 (+05) == Feminism and Folklore 2025 starts soon == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025]]''' writing competition from February 1, 2025, to March 31, 2025 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2025|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2025/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2025|Feminism and Folklore 2025 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 07:35, 2025 ж. қаңтардың 29 (+05) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025|Wiki Loves Folklore 2025]]''' an international media contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2025 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2025|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 07:35, 2025 ж. қаңтардың 29 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26503019 тізімін пайдаланып User:Tiven2240@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:48, 2025 ж. ақпанның 3 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28198931 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 7 February 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Recent research|GPT-4 writes better edit summaries than human Wikipedians]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/News and notes|Let's talk!]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Opinion|Fathoms Below, but over the moon]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/In the media|Wikipedia is an extension of legacy media propaganda, says Elon Musk]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Community view|24th Wikipedia Day in New York City]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Arbitration report|Palestine-Israel articles 5 has closed]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-07/Traffic report|A wild drive]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 06:59, 2025 ж. ақпанның 7 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28179470 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone! [[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]] We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''. This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba. '''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''. Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language & Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]]. We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 13:29, 2025 ж. ақпанның 22 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28217779 тізімін пайдаланып User:SSethi (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 27 February 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/News and notes|Administrator elections up for reapproval and 1bil GET snagged on Commons]] * Serendipity: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Serendipity|Guinea-Bissau Heritage from Commons to the World]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Technology report|Hear that? The wikis go silent twice a year]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/In the media|The end of the world]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Recent research|What's known about how readers navigate Wikipedia; Italian Wikipedia hardest to read]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Opinion|Sennecaster's RfA debriefing]] * Tips and tricks: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Tips and tricks|One year after this article is posted, will every single article on Wikipedia have a short description?]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Community view|Open letter from French Wikipedians says "no" to intimidation of volunteer contributors]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Traffic report|Temporary scars, February stars]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Essay|The source, the whole source, and nothing but the source]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-02-27/Obituary|Ümüt Çınar (Kmoksy) and Vinícius Medina Kern (Vmkern)]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 15:31, 2025 ж. ақпанның 27 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28313070 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> My apologies for writing in English. {{Int:Please-translate}}. I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]]. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]]. Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 23:51, 2025 ж. наурыздың 7 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28307738 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == An improved dashboard for the Content Translation tool == <div lang="en" dir="ltr"> {{Int:hello}} Wikipedians, Apologies as this message is not in your language, {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Special:MyLanguage/Wikimedia_Language_and_Product_Localization|Language and Product Localization team]] has improved the [https://test.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&filter-type=automatic&filter-id=previous-edits&active-list=suggestions&from=en&to=es Content Translation dashboard] to create a consistent experience for all contributors using mobile and desktop devices. The improved translation dashboard allows all logged-in users of the tool to enjoy a consistent experience regardless of their type of device. With a harmonized experience, logged-in desktop users now have access to the capabilities shown in the image below. [[file:Content_Translation_new-dashboard.png|alt=|center|thumb|576x576px|Notice that in this screenshot, the new dashboard allows: Users to adjust suggestions with the "For you" and "...More" buttons to select general topics or community-created collections (like the example of Climate topic).  Also, users can use translation to create new articles (as before) and expand existing articles section by section. You can see how suggestions are provided in the new dashboard  in two groups ("Create new pages" and "Expand with new sections")-one for each activity.]] [[File:Content_Translation_dashboard_on_desktop.png|alt=|center|thumb|577x577px|In the current dashboard, you will notice that you can't adjust suggestions to select topics or community-created collections. Also, you can't expand on existing articles by translating new sections.]] We will implement [[mw:Special:MyLanguage/Content translation#Improved translation experience|this improvement]] on your wiki '''on Monday, March 17th, 2025''' and remove the current dashboard '''by May 2025'''. Please reach out with any questions concerning the dashboard in this thread. Thank you! On behalf of the Language and Product Localization team. </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]]</bdi> 07:55, 2025 ж. наурыздың 13 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_CX_Unified_dashboard_announcement_list_1&oldid=28382282 тізімін пайдаланып User:UOzurumba (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 22 March 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/From the editor|''Hanami'']] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/News and notes|Deeper look at takedowns targeting Wikipedia]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/In the media|The good, the bad, and the unusual]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Recent research|Explaining the disappointing history of Flagged Revisions; and what's the impact of ChatGPT on Wikipedia so far?]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Traffic report|All the world's a stage, we are merely players...]] * Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Gallery|WikiPortraits rule!]] * Essay: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Essay|Unusual biographical images]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-03-22/Obituary|Rest in peace]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 08:11, 2025 ж. наурыздың 22 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28391577 тізімін пайдаланып User:Bri@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon. Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. -- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 07:04, 2025 ж. сәуірдің 4 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 9 April 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Special report|Wikipedian and physician Ziyad al-Sufiani reportedly released from Saudi prison]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/In focus|WMF to explore "common standards" for NPOV policies; implications for project autonomy remain unclear]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/In the media|Indian judges demand removal of content critical of Asian News International]] * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/News and notes|35,000 user accounts compromised, locked in attempted credential-stuffing attack]] * Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Op-ed|How crawlers impact the operations of the Wikimedia projects]] * Opinion: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Opinion|Crawlers, hogs and gorillas]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Debriefing|Giraffer's RfA debriefing]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Obituary|RHaworth, TomCat4680 and PawełMM]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Traffic report|Heigh-Ho, Heigh-Ho, off to report we go...]] * News from Diff: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/News from Diff|Strengthening Wikipedia’s neutral point of view]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-04-09/Comix|Thirteen]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:25, 2025 ж. сәуірдің 9 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28494227 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025: Invitation == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:UCDM 2025 general.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the fifth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from '''14th April''' until '''16th May 2025'''. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design, and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contributions in every language! The most active contesters will receive prizes. If you are interested in coordinating long-term community engagement for the campaign and becoming a local ambassador, we would love to hear from you! Please let us know your interest. <br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2025|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:OlesiaLukaniuk (WMUA)|OlesiaLukaniuk (WMUA)]] ([[:m:User talk:OlesiaLukaniuk (WMUA)|talk]]) </div> 21:11, 2025 ж. сәуірдің 16 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:OlesiaLukaniuk_(WMUA)/list_of_wikis&oldid=28552112 тізімін пайдаланып User:Hide on Rosé@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines ("UCoC EG") and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 05:34, 2025 ж. сәуірдің 17 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28469465 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Global bot approval request for KiranBOT == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> {{int:hello}}! I apologise for sending the message in English. {{int:please-translate}}. In accordance to [[:m:Bot policy#Global bots|the policy]], this message is to notify you that there is a new approval request for a global bot. The discussion is available at [[:m:Steward requests/Bot status#Global bot status for KiranBOT|Steward requests/Bot status#Global bot status for KiranBOT]] on Meta.<br />Kindly note that the request will remain open for 14 days starting today. Thank you for your time. Best regards,<br />[[Қатысушы:Usernamekiran|Usernamekiran]] ([[Қатысушы талқылауы:Usernamekiran|талқылау]]) 14:17, 2025 ж. сәуірдің 19 (+05) <!-- Message manually sent by User:usernamekiran@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Bot_policy/New_global_bot_discussion&oldid=28423712 --> == Sub-referencing: User testing == <div lang="en" dir="ltr"> [[File:Sub-referencing reuse visual.png|400px|right]] <small>''Apologies for writing in English, please help us by providing a translation below''</small> Hi I’m Johannes from [[:m:Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]'s [[:m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes team]]. We are making great strides with the new [[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|sub-referencing feature]] and we’d love to invite you to take part in two activities to help us move this work further: #'''Try it out and share your feedback''' #:[[:m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing# Test the prototype|Please try]] the updated ''wikitext'' feature [https://en.wikipedia.beta.wmflabs.org/wiki/Sub-referencing on the beta wiki] and let us know what you think, either [[:m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|on our talk page]] or by [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/talktotechwish booking a call] with our UX researcher. #'''Get a sneak peak and help shape the ''Visual Editor'' user designs''' #:Help us test the new design prototypes by participating in user sessions – [https://greatquestion.co/wikimediadeutschland/gxk0taud/apply sign up here to receive an invite]. We're especially hoping to speak with people from underrepresented and diverse groups. If that's you, please consider signing up! No prior or extensive editing experience is required. User sessions will start ''May 14th''. We plan to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We’ll reach out to wikis for piloting in time for deployments. Creators and maintainers of reference-related tools and templates will be contacted beforehand as well. Thank you very much for your support and encouragement so far in helping bring this feature to life! </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]])</bdi> 20:03, 2025 ж. сәуірдің 28 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=28628657 тізімін пайдаланып User:Johannes Richter (WMDE)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Vote on proposed modifications to the UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter closes on 1 May 2025 at 23:59 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community in your language, as appropriate, so they can participate as well. In cooperation with the U4C -- <section end="announcement-content" /> </div> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 08:41, 2025 ж. сәуірдің 29 (+05)</div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == ''The Signpost'': 1 May 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News and notes|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News and notes]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In the media|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In the media]] * Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Recent research|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Recent research]] * Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Arbitration report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Arbitration report]] * Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Discussion report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Discussion report]] * Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Traffic report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Traffic report]] * Disinformation report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Disinformation report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Disinformation report]] * News from the WMF: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News from the WMF|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/News from the WMF]] * Humour: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Humour|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Humour]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Comix|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Comix]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In focus|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/In focus]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Community view|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Community view]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Debriefing|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Debriefing]] * Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Gallery|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Gallery]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Obituary|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-01/Obituary]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:20, 2025 ж. Мамырдың 2 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28562138 тізімін пайдаланып User:Bri@metawiki деген хабарлама жіберген --> == CEE Meeting 2025 == === Nurtenge === Қайырлы таң/күн/кеш/түн, құрметті Қазақша Уикипедия қауымдастығы! Осы жылғы қыркүйек айында өтетін [[:meta:CEE Meeting 2025|CEE Meeting 2025]] конференциясына қазақ тілді делегация ретінде өзімді ұсынамын. Өткен жылы да мен өзімді [[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#CEE_Meeting_2024|ұсынған]] болатынмын. Өкінішке қарай, жеке себептерге байланысты менің қатысудан бас тартуыма тура келді. Осы жылы олай тағы да қайталамауға уәде беремін. Осыған дейін әртүрлі халықаралық уикиконференциялар мен кездесулерге қатысып көрген соң менің әжептәуір тәжірибем бар. Және де сол тәжірибемді осы CEE Meeting-ке алғашқы рет қатысу арқылы молайтқым келеді. Халықаралық тәжірибе алу мен жаңа уикимедиашылармен танысу уики-үлесіме жақсы жағынан әсер ететініне сенімдімін. — [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 06:50, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Yessentaikyzy|Yessentaikyzy]] ([[Қатысушы талқылауы:Yessentaikyzy|талқылау]]) 09:12, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}}. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 15:56, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:50, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 19:32, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 21:05, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}}, жөні түзу мақаланы жоюға ұсынды. --[[Қатысушы:І Хәріполла|І Хәріполла]] ([[Қатысушы талқылауы:І Хәріполла|талқылау]]) 22:35, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}}, шыныменде өте күмәнді өңдеме болды. --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 20:06, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:59, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Sagzhan|Sagzhan]] ([[Қатысушы талқылауы:Sagzhan|талқылау]]) 06:17, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қарсымын}}, былтырғы себеппен. --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 09:45, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) # {{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 10:58, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) # {{Қолдаймын}} --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:24, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:06, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}}, бұрынғы іс-шаралардан тәжірибесі бар қатысушы, қауымдастығымызды халықаралық деңгейде көрсете алатындай ағылшын тілін жақсы меңгерген [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:27, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- Іске сәт! [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:29, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- --[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылау]]) 18:04, 2025 ж. мамырдың 25 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:31, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :{{@|Шешен Исмаил}} даусыңызға рақмет! Не үшін қарсы екеніңізді жазып өтсеңіз? -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 10:00, 2025 ж. мамырдың 29 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Muzaffar === Ассалаумағалайкум Қазақша Уикипедия қауымдастығы. Мен 2025 жыл қыркүйекте өтетін [[:meta:CEE Meeting 2025|CEE Meeting 2025]] конференциясына баруға кандидат ретінде өзімді ұсынамын. Осы кезге дейін халықаралық конференциялар мен марафондардан көп тәжірибе жинадым. Әр айда белсенді 10 қатысушылар тізіміндемін. Халықаралық конференцияда қатысу келесі уикипедиядағы белсенділігімге оң нәтиже береді деген үміттемін. [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 13:00, 2025 ж. Мамырдың 12 (+05) #{{Қолдаймын}}. Менің ойымша Мұзаффар Уикипедия концепциясын жақсы түсінеді. Сонымен қатар, қазақ тіліндегі Уики қауымдастығының ішінде өзін өте белсенді көрсете білді --Алмас Мұстафа 12:40, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:51, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Yessentaikyzy|Yessentaikyzy]] ([[Қатысушы талқылауы:Yessentaikyzy|талқылау]]) 18:27, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:Alpasli|Alpasli]] ([[Қатысушы талқылауы:Alpasli|талқылау]]) 20:11, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 20:18, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} – Мен википедияға үлес қосқандардың барлығын бағалаймын. Мұзаффар өзбекше және қазақша Уикипедияларға да үлкен үлес қосуда. — [[Қатысушы:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Mirzoulugʻbek|талқылау]]) 20:45, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:00, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Sagzhan|Sagzhan]] ([[Қатысушы талқылауы:Sagzhan|талқылау]]) 06:15, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қарсымын}}, былтырғы себеппен. --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 09:48, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) ##[[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#CEE_Meeting_2024|Былтырғы себепте]] мені атап өтпеген сияқты сіз? [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 10:07, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 18:27, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} — [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 11:02, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:11, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Mahmud Abduvaliyev|Mahmud Abduvaliyev]] ([[Қатысушы талқылауы:Mahmud Abduvaliyev|талқылау]]) 23:13, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} -- Сәттілік! [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:30, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:31, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Batyrbek === Қайырлы күн, әріптестер! Биыл Грекияның Салоники қаласында болатын [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2025/Registration CEE Meeting 2025] конференциясына біздің қауымдастық атынан 2 делегат қатыса алады. Конференция тек ағылшын тілінде өтеді. Онда қатысушылар арасынан қауымдастыққа қатысты шешім шығаруға қатысатын адамдар болғаны жақсы деген ұсыныс бар. '''Соған байланысты өз үміткерлігімді ұсынамын'''. Көбіңіз білетіндей, Қазақ Уикипедиясында админ әрі бітікші қызметін атқарамын. Уикипедияға қатысты іс-шаралар ұйымдастыруда да тәжірибем бар. Жақында өткен [https://meta.wikimedia.org/wiki/Central_Asian_WikiCon_2025/Team/kk Орталық Азия WikiCon конференциясының ұйымдастырушылары қатарында болғам]. Бұған дейін 2017, 2018, 2022 жылдардағы CEE конференцияларына қатысқам. Биылғы жиында басқа уики-қауымдастықтарға өз қауымдастығымыз туралы айтып, жаңа идеялар әкелетін жоспарым бар. Қауымдастық атынан баратын болғандықтан, бастапқыда сіздердің дауысыңыз керек. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 15:54, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} – ұсынысыңыз орынды. [[Қатысушы:Салиха]]--Салиха 17:42, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}}. [[Қатысушы:Murat Karibay|Murat Karibay]] ([[Қатысушы талқылауы:Murat Karibay|талқылау]]) 19:13, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]] ([[Қатысушы талқылауы:Amangeldi Mukhamejan|талқылау]]) 21:04, 2025 ж. Мамырдың 14 (+05) #{{Қолдаймын}} Batyrbek қазақ тіліндегі Уикипедияға үлес қосып жүрген көрнекті уикипедияшы. Бұл Википедияшы соңғы жылдары Қырғызстандағы бірнеше студенттермен тәжірибесімен бөліскен кәсіби википедияшылардың бірі. — [[Қатысушы:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Mirzoulugʻbek|талқылау]]) 20:51, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) #{{Қолдаймын}} – --[[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылау]]) 09:29, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Орел Карл|Орел Карл]] ([[Қатысушы талқылауы:Орел Карл|талқылау]]) 17:46, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 11:03, 2025 ж. мамырдың 17 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 14:26, 2025 ж. мамырдың 18 (+05) #{{Қолдаймын}}. Айтып жатқан жоспарларыңызды көрсетсеңіз --Алмас Мұстафа 13:03, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қолдаймын}} --<em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 17:24, 2025 ж. мамырдың 19 (+05) #{{Қарсымын}} --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 23:13, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:23, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) #{{Қолдаймын}}, жақсы өкіліміз бола алатын қатысушы, Уикипедияда да, конференцияларда да тәжірибесі бар [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 00:31, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 23:33, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) #{{Қолдаймын}} -- --[[Қатысушы:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] ([[Қатысушы талқылауы:Alphy Haydar|талқылау]]) 18:06, 2025 ж. мамырдың 25 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:34, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :@Mustafaalmas, шамамен [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File%3A%D0%91._%D3%98%D0%BB%D1%96%D0%BC%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%E2%80%93_%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%88%D0%B0_%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B0_%D2%9B%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%B осындай], бірақ әлдеқайда жаңартылған презентация жасамақпын, сондай-ақ конференция тақырыбына сай (problem solver) бейімдейтін жоспарым бар. @Джамбульский, пікіріңізге рахмет! Не үшін қарсы екеніңізді білсем деп едім. Мүмкін жақсарту керек бір нәрсе бар шығар. Айтып жіберсеңіз. --[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 17:34, 2025 ж. мамырдың 21 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) === Nurken === Армысыңдар, әріптестерім! Жоғарыдағы үміткерлердей өзімді осы жылғы қыркүйектегі CEE Meeting 2025 конференциясына ұсынамын. Осы мамырдағы [https://meta.wikimedia.org/wiki/Youth_Conference_2025 CEE Жастар конференциясында] қазақтілді қоғамдастықтың өкілі болған да мен едім. Тәжірибесі бар, ағылшын тілін меңгерген, CEE қоғамының мүшелерін танитын қатысушы ретінде өзімді нашар емес үміткер деп көремін. Қазақша Уикипедияда администратор атағым да бар. Халықаралық әріптестікті одан әрі нығайтуға, жобамызға одан әрі үлес қосуға үнемі дайынмын. Болашақ жоспарлар қатарында Қазақша Уикипедияның әлеуметтік желілеріне назар аудару, мүмкін халықаралық edit-a-thon (өңдеу марафондарын) ұйымдастыру бар. [[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurken|талқылау]]) 05:16, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}} -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 20:27, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}} [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 22:58, 2025 ж. мамырдың 27 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 01:32, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) :@[[Қатысушы:Nurken|Nurken]] ұлы мәртебелім, бұл айтқандарыңыз тым қарапайым, ұлы мәртебеліңізге лайық емес. Сіз бұл мінберде өте үлкен миссия, өте үлкен мақсат туралы сыр шертуіңіз керек. :Мәңгі лаулап жану үшін ғаламда, :Үлкен бақыт табу үшін ғаламда, :Үлкен болып қалу үшін ғаламда, :Үлкен арман керек екен адамға :[[Мұхтар Шаханов]] :[[Қатысушы талқылауы:Arystanbek/Мұрағат/1#Үлесіңіз|Мында жазғанымды]] 4-5 жылдан кейін оқып шынымен мынаны мен жаздым ба деп ойланатын кездерім болады. Бір емес бірнеше рет 2 жылға кетіп қайта қайта орала беруімнің мәнісі де осында шығар, білмеймін. Сондықтан әлдеқайда ұлы мақсаттарды армандап қияли болып жазсаңыз менде сізге өз дауысымды беремін. <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 06:13, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) #{{Қолдаймын}} --[[Қатысушы:Шешен Исмаил|Шешен Исмаил]] ([[Қатысушы талқылауы:Шешен Исмаил|талқылау]]) 15:34, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) # {{Қолдаймын}}--[[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылау]]) 19:21, 2025 ж. мамырдың 31 (+05) ===Қорытынды=== Дауыс беру нәтижесінде: [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] және [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] көп дауыс жинап, конференцияға қатысуға лайықты деп табылды. Сәттілік тілейміз! --[[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] 21:05, 2025 ж. маусымның 10 (+05) : {{@|Нұрлан Рахымжанов}}, бауырым, Nurtenge деген қатысушы керекті 75% дауыс жинай алмады ғой. 29% қарсы болды емеес пе... --[[Қатысушы:Джамбульский|Джамбульский]] ([[Қатысушы талқылауы:Джамбульский|талқылау]]) 03:00, 2025 ж. маусымның 11 (+05) == ''The Signpost'': 14 May 2025 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr" style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's newspaper''</div> <div style="column-count:2;"> * News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/News and notes|WMF to kick off new-CEO quest as Iskandar preps to move on — Supreme Court nixes gag of Wiki page for other India court row on ANI — code-heads give fix-up date for Charts in lieu of long-dead Graph gizmo]] * In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/In the media|Wikimedia Foundation sues over UK government decision that might require identity verification of editors worldwide]] * Disinformation report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Disinformation report|What does Jay-Z know about Wikipedia?]] * In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/In focus|On the hunt for sources: Swedish AfD discussions]] * Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Technology report|WMF introduces unique but privacy-preserving browser cookie]] * Debriefing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Debriefing|Goldsztajn's RfA debriefing]] * Obituary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Obituary|Max Lum (User:ICOHBuzz)]] * Community view: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Community view|A Deep Dive Into Wikimedia (part 2)]] * Comix: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/Comix|Collection]] * From the archives: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2025-05-14/From the archives|Humor from the Archives]] </div> <div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:01, 2025 ж. Мамырдың 15 (+05) <!-- Sent via script ([[w:en:User:JPxG/SPS]]) --></div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=28671646 тізімін пайдаланып User:JPxG@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]]. You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC. If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, </div><section end="announcement-content" /> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|талқылау]])</bdi> 03:07, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:Keegan (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)'' Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too. We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation. You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 20:26, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&oldid=28768453 тізімін пайдаланып User:Sannita (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection & Call for Questions</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6] * June 17 – July 1, 2025: Call for candidates * July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5] * August 2025: Campaign period * August – September 2025: Two-week community voting period * October – November 2025: Background check of selected candidates * Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]]. '''Call for Questions''' In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]] '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]] Thank you! [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024 [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ [6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates Best regards, Victoria Doronina Board Liaison to the Elections Committee Governance Committee<section end="announcement-content" /> </div> [[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 08:07, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=28618011 тізімін пайдаланып User:RamzyM (WMF)@metawiki деген хабарлама жіберген --> == <span lang="en" dir="ltr"> Upcoming Deployment of the CampaignEvents Extension</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="message"/> Hello everyone, ''(Apologies for posting in English if English is not your first language. Please help translate to your language.)'' The Campaigns Product Team is planning a global deployment of the '''[[:mw:Help:Extension:CampaignEvents|CampaignEvents extension]]''' to all Wikipedias, including this wiki, during the '''week of June 23rd'''. This extension is designed to help organizers plan and manage events, WikiProjects, and other on-wiki collaborations - and to make these efforts more discoverable. The three main features of this extension are: * '''[[:m:Event_Center/Registration|Event Registration]]''': A simple way to sign up for events on the wiki. * '''[[:m:CampaignEvents/Collaboration_list|Collaboration List]]''': A global list of events and a local list of WikiProjects, accessible at '''[[:m:Special:AllEvents|Special:AllEvents]]'''. * '''[[:m:Campaigns/Foundation_Product_Team/Invitation_list|Invitation Lists]]''': A tool to help organizers find editors who might want to join, based on their past contributions. '''Note''': The extension comes with a new user right called '''"Event Organizer"''', which will be managed by administrators on this wiki. Organizer tools like Event Registration and Invitation Lists will only work if someone is granted this right. The Collaboration List is available to everyone immediately after deployment. The extension is already live on several wikis, including '''Meta, Wikidata, English Wikipedia''', and more ( [[m:CampaignEvents/Deployment_status#Current_Deployment_Status_for_CampaignEvents_extension| See the full deployment list]]) If you have any questions, concerns, or feedback, please feel free to share them on the [[m:Talk:CampaignEvents| extension talkpage]]. We’d love to hear from you before the rollout. Thank you! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:Udehb-WMF|Udehb-WMF]] ([[User talk:Udehb-WMF|талқылау]]) 21:47, 2025 ж. мамырдың 29 (+05)</bdi> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Udehb-WMF/sandbox/deployment_audience&oldid=28803829 тізімін пайдаланып User:Udehb-WMF@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Стратегия 2030 == Армысыздар! Бұл тақырыпта мақала бар ма? Қайдан көруге болады? [[Қатысушы:І Хәріполла|І Хәріполла]] ([[Қатысушы талқылауы:І Хәріполла|талқылау]]) 02:13, 2025 ж. маусымның 10 (+05) :Армысыз! [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy Мына жерден] көрсеңіз болады. Қазақшасы бар сияқты еді, бірақ бұл жерде жоқ екен. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 20:54, 2025 ж. маусымның 10 (+05) 0nl8aipj43puqqmkb6gr932yx6so4d5 0 17440 3479182 3250954 2025-06-11T08:34:24Z Мағыпар 100137 3479182 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Чуваштар |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = 1,5 млн.адам |аймақ = |аймақ1 = {{RUS}} |саны1 = 1 435 872 (2010) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{UKR}} |саны2 = 10 593 (2001) |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{UZB}} |саны3 = 10 074 (1989) |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{KAZ}} |саны4 = 6 700 (2013) |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чуваш тілі]] |діні = көбінесе [[православие]], [[паганизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чуваштар'''<ref>Қазақ энциклопедиясы, 2007</ref> ({{lang-cv|чӑваш}}) — [[Түркілер|түркі тілдес халық]]. [[Ресей]] құрамына кіретін [[Чувашия|Чуваш Республикасы]] халқының негізін құрайды. 2002 жылғы халық санағы бойынша Ресейде 1 637 200 чуваш тұрған, солардың 889 268 Чувашияда. Чуваштар [[Башқұртстан]]да, [[Татарстан]]да, [[Самара]], [[Сімбір|Ульяновск]], [[Түмен (қала)|Түмен]], [[Ростов]], [[Волгоград]], [[Кемерово]], [[Орынбор]], [[Мәскеу облысы|Мәскеу облыс]]ында, [[Красноярск өлкесі]]нде және [[Мәскеу]] қаласында тұрады. Жалпы дүние жүзінде 1 800 000-тан астам чуваш бар. Қалған чуваштардың көбі [[Украина]], [[Қазақстан]] және [[Эстония]]да тұрады. Чуваштар Чувашияда тұратын халықтың 67% құрайды. == Тілі == Чуваш тілі алтай тілдер отбасының түркі тобының бұлғар тобына (болгар және хазар тілдерімен қатар) кіреді, тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады. Чуваш тілінің жазуы ХVIII ғ. орыс (кириллица) графикасы негізінде құрылды, 1870 жылдары чуваш тілінің жазуы И.Я. Яковлевпен реформаланған, кеңестік кезеңде чуваш тілінің әліпбиі айтарлықтай жаңғыртылған. Чуваш тілі екі [[диалек]]тіге бөлінеді: төменгі («у» деп сөйлейтіндер) және жоғарғы («о» деп сөйлейтіндер), олар өз кезегінде бірқатар сөйленістерге бөлінеді. Чуваш тілінің тарихында төрт кезең ерекшеленеді: арғы бұлғар (праболгар), ежелгі бұлғар, орта бұлғар және жаңа бұлғар немесе чуваш.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 203-бет.</ref> == Діні == Қазіргі таңда чуваштардың арасында православ [[Мәсіхшілік|христиандар]], [[Ислам|мұсылмандар]] бар. Өз нанымдарын сақтаған да чуваштар бар, олар негізінде [[Татарстан]]да, [[Башқұртстан]]да, Чувашиядан тыс жерде шағын чуваш елді мекендерінде тұрады. [[Сурет:Chuvash woman in traditional attire 2.jpg|нобай|оңға|200px|Дәстүрлі киімдегі чуваш қызы. 19 ғасырдың соңы]] == Тарихы == Чуваш халқының атауы [[бұлғарлар]]дың сувар немесе суваз тайпа одағының атауынан пайда болған болып саналады. 6 ғасырда оның Солтүстік Кавказға қоныс аударуы басталып, оның бір бөлігі Ғұн патшалығын құрады, ал бір бөлігі жеңіліске ұшырап, Закавказеге ығыстырылады. VIII-IX ғасырларда суварлардың ұрпақтары Еділ бұлғарларының құрамына енген Орта Еділ бойына қоныстанды. Бұл кезеңде халықтардың мәдениеті, діні, дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарының айтарлықтай бірігуі байқалады. Халықтардың қоныс аударуы кезінде қоныс аударған оңтүстік тайпалары Еділ бойына жартылай қоныстанып, бұлғар-сувар халықтарымен сіңісіп кеткен деген болжам бар. Алайда, 9 ғасырдың аяғында чуваштардың ата-бабалары Бұлғар патшалығынан бөлініп, солтүстікке қарай қоныс аударды. Чуваш халқының түпкілікті қалыптасуы тек 16 ғасырда, суварлардың, көршілес Қазан патшалығының татарларының және орыстардың ассимиляциясы орын алған кезде ғана аяқталды. == Кәсібі == Бүгінгі таңда, ауыл шаруашылығы Чуваштардың өмірінде маңызды рөл атқаруда. Ежелгі заманнан бері халық [[егіншілік]]пен белсенді түрде айналысып, үш танапты немесе егістік жүйесін пайдаланады. Негізгі дақылдар бидай, қара бидай, [[сұлы]], [[бұршақ]], [[қарақұмық]] болды. Мата жасау үшін [[зығыр]] мен кендір өсірілді. Чуваштар әрқашан тамаша сыра қайнатушылар ретінде танымал болды: әр отбасында сыраның өзіндік рецепті бар. Өңірде мал азығына қолайлы жер болмағандықтан, мал шаруашылығы жетекші рөл атқарған жоқ. Үй шаруашылығында [[жылқы]], [[сиыр]], [[шошқа]], [[қой]], құс өсірілді. Чуваштардың тағы бір дәстүрлі кәсібі - ара шаруашылығы. Чуваштар бау-бақша өсірумен де айналысқан, [[шалқан]], [[қызылша]], [[пияз]], [[бұршақ]], жеміс ағаштары, кейінірек картоп отырғызған. Қолөнер түрлерінен ағаш ою, қоржын мен жиһаз тоқу, қыш бұйымдары, тоқыма және қолөнер өнері жақсы дамыды. Чуваштар қолөнер ағашын өңдеуде үлкен жетістіктерге жетті. Баспаналары күйдірілген немесе жалпақ кірпіштен салынған шатырлы үй. Көбіне үйлері үш бөлік етіп тұрғызылған. == Мәдениеті == 19-ғасырдың екінші жартысына дейін чуваш әдебиеті әртүрлі фольклорлық жанрда дамыды. Чуваш халық әндері алуан жанрлы, құрылымы жағынан бір дауысты болып келеді. Халық аспаптары: шахлич, шапар, сарнай (үрмелі), кесле (шертпелі), вархан, палнай (тілді), параппан (соқпалы), ханкарма (шылдырмақты) т.б. скрипка мен гармон да қолданылады. Ұлттық киімдері: ерлер - [[тақия]], [[бөрік]], [[жейде]], [[шалбар]], теріден жасалған аяқ-киім (лапта етік), күртеше, тон, әйелдер - жеңсіз ұзын көйлек, зергерлік бұйымдармен кестеленген кең балақта шалбар, үстіне шупар, күзде сахман, қыста тон киген. Бас киімдері үш бұрышты хушпу, орамал тартқан. Ұлттық тағамы ұннан, көкөністен (яшка т.б.) [[сүт]]тен (турах, уйран, шекет т.б.), [[ет]]тен (хуплу, шартан, тұлтармаш т.б.) жасалды. Сүйікті сусыны - балмен қайнатылған арпа сырасы. == Қазақстандағы чуваштар == 1926 жылғы халық санағы бойынша Қазақстанда 2 267 чуваш болды, оның ішінде Ақмола (61,9%) және Семей (23,7%) губернияларында тұратын чуваштар тіркелді. Солтүстік және орталық өңірлерде қоныстану үрдісі іс жүзінде сақталды. Қазақстанның чуваш диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *22 871 (1970 ж.), *22 310 (1979 ж.), *21 730 (1989 ж.), *11 851 (1999 ж.), *6 700 (2013 ж.) адам. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Ресей халықтары]] [[Санат:Түркі этникалық топтары]] a8n5sck4yffnkyaubp8u0xs9cm82fp9 3479204 3479182 2025-06-11T09:29:06Z Мағыпар 100137 /* Кәсібі */ толықтыру 3479204 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Чуваштар |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = 1,5 млн.адам |аймақ = |аймақ1 = {{RUS}} |саны1 = 1 435 872 (2010) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{UKR}} |саны2 = 10 593 (2001) |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{UZB}} |саны3 = 10 074 (1989) |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{KAZ}} |саны4 = 6 700 (2013) |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чуваш тілі]] |діні = көбінесе [[православие]], [[паганизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чуваштар'''<ref>Қазақ энциклопедиясы, 2007</ref> ({{lang-cv|чӑваш}}) — [[Түркілер|түркі тілдес халық]]. [[Ресей]] құрамына кіретін [[Чувашия|Чуваш Республикасы]] халқының негізін құрайды. 2002 жылғы халық санағы бойынша Ресейде 1 637 200 чуваш тұрған, солардың 889 268 Чувашияда. Чуваштар [[Башқұртстан]]да, [[Татарстан]]да, [[Самара]], [[Сімбір|Ульяновск]], [[Түмен (қала)|Түмен]], [[Ростов]], [[Волгоград]], [[Кемерово]], [[Орынбор]], [[Мәскеу облысы|Мәскеу облыс]]ында, [[Красноярск өлкесі]]нде және [[Мәскеу]] қаласында тұрады. Жалпы дүние жүзінде 1 800 000-тан астам чуваш бар. Қалған чуваштардың көбі [[Украина]], [[Қазақстан]] және [[Эстония]]да тұрады. Чуваштар Чувашияда тұратын халықтың 67% құрайды. == Тілі == Чуваш тілі алтай тілдер отбасының түркі тобының бұлғар тобына (болгар және хазар тілдерімен қатар) кіреді, тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады. Чуваш тілінің жазуы ХVIII ғ. орыс (кириллица) графикасы негізінде құрылды, 1870 жылдары чуваш тілінің жазуы И.Я. Яковлевпен реформаланған, кеңестік кезеңде чуваш тілінің әліпбиі айтарлықтай жаңғыртылған. Чуваш тілі екі [[диалек]]тіге бөлінеді: төменгі («у» деп сөйлейтіндер) және жоғарғы («о» деп сөйлейтіндер), олар өз кезегінде бірқатар сөйленістерге бөлінеді. Чуваш тілінің тарихында төрт кезең ерекшеленеді: арғы бұлғар (праболгар), ежелгі бұлғар, орта бұлғар және жаңа бұлғар немесе чуваш.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 203-бет.</ref> == Діні == Қазіргі таңда чуваштардың арасында православ [[Мәсіхшілік|христиандар]], [[Ислам|мұсылмандар]] бар. Өз нанымдарын сақтаған да чуваштар бар, олар негізінде [[Татарстан]]да, [[Башқұртстан]]да, Чувашиядан тыс жерде шағын чуваш елді мекендерінде тұрады. [[Сурет:Chuvash woman in traditional attire 2.jpg|нобай|оңға|200px|Дәстүрлі киімдегі чуваш қызы. 19 ғасырдың соңы]] == Тарихы == Чуваш халқының атауы [[бұлғарлар]]дың сувар немесе суваз тайпа одағының атауынан пайда болған болып саналады. 6 ғасырда оның Солтүстік Кавказға қоныс аударуы басталып, оның бір бөлігі Ғұн патшалығын құрады, ал бір бөлігі жеңіліске ұшырап, Закавказеге ығыстырылады. VIII-IX ғасырларда суварлардың ұрпақтары Еділ бұлғарларының құрамына енген Орта Еділ бойына қоныстанды. Бұл кезеңде халықтардың мәдениеті, діні, дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарының айтарлықтай бірігуі байқалады. Халықтардың қоныс аударуы кезінде қоныс аударған оңтүстік тайпалары Еділ бойына жартылай қоныстанып, бұлғар-сувар халықтарымен сіңісіп кеткен деген болжам бар. Алайда, 9 ғасырдың аяғында чуваштардың ата-бабалары Бұлғар патшалығынан бөлініп, солтүстікке қарай қоныс аударды. Чуваш халқының түпкілікті қалыптасуы тек 16 ғасырда, суварлардың, көршілес Қазан патшалығының татарларының және орыстардың ассимиляциясы орын алған кезде ғана аяқталды. == Кәсібі == Бүгінгі таңда, ауыл шаруашылығы Чуваштардың өмірінде маңызды рөл атқаруда. Ежелгі заманнан бері халық [[егіншілік]]пен белсенді түрде айналысып, үш танапты немесе егістік жүйесін пайдаланады. Негізгі дақылдар бидай, қара бидай, [[сұлы]], [[бұршақ]], [[қарақұмық]] болды. Мата жасау үшін [[зығыр]] мен кендір өсірілді. Чуваштар әрқашан тамаша сыра қайнатушылар ретінде танымал болды: әр отбасында сыраның өзіндік рецепті бар. Өңірде мал азығына қолайлы жер болмағандықтан, мал шаруашылығы жетекші рөл атқарған жоқ. Үй шаруашылығында [[жылқы]], [[сиыр]], [[шошқа]], [[қой]], құс өсірілді. Чуваштардың тағы бір дәстүрлі кәсібі - ара шаруашылығы. Чуваштар бау-бақша өсірумен де айналысқан, [[шалқан]], [[қызылша]], [[пияз]], [[бұршақ]], жеміс ағаштары, кейінірек картоп отырғызған. Чуваштар қолөнер ағашын өңдеуде үлкен жетістіктерге жетті. Қолөнерден ағаш ою (ыдыс, әсіресе сыра шөміштері, жиһаз, қақпа бағаналары, карниздер мен терезе жақтаулары), қыш бұйымдары, тоқыма, кесте тігу, өрнек тоқу (қызыл-ақ және түрлі-түсті өрнектер), моншақ және тиын тігумен айналысты. Майдагерлік өндірістен - негізінен ағаш өңдеу, дөңгелне жасау, ағаш ұстасы, арқан жасау дамыған; Ұсталар, тігіншілер және басқа да еңбек бірлестіктері болды. == Мәдениеті == 19-ғасырдың екінші жартысына дейін чуваш әдебиеті әртүрлі фольклорлық жанрда дамыды. Чуваш халық әндері алуан жанрлы, құрылымы жағынан бір дауысты болып келеді. Халық аспаптары: шахлич, шапар, сарнай (үрмелі), кесле (шертпелі), вархан, палнай (тілді), параппан (соқпалы), ханкарма (шылдырмақты) т.б. скрипка мен гармон да қолданылады. Ұлттық киімдері: ерлер - [[тақия]], [[бөрік]], [[жейде]], [[шалбар]], теріден жасалған аяқ-киім (лапта етік), күртеше, тон, әйелдер - жеңсіз ұзын көйлек, зергерлік бұйымдармен кестеленген кең балақта шалбар, үстіне шупар, күзде сахман, қыста тон киген. Бас киімдері үш бұрышты хушпу, орамал тартқан. Ұлттық тағамы ұннан, көкөністен (яшка т.б.) [[сүт]]тен (турах, уйран, шекет т.б.), [[ет]]тен (хуплу, шартан, тұлтармаш т.б.) жасалды. Сүйікті сусыны - балмен қайнатылған арпа сырасы. == Қазақстандағы чуваштар == 1926 жылғы халық санағы бойынша Қазақстанда 2 267 чуваш болды, оның ішінде Ақмола (61,9%) және Семей (23,7%) губернияларында тұратын чуваштар тіркелді. Солтүстік және орталық өңірлерде қоныстану үрдісі іс жүзінде сақталды. Қазақстанның чуваш диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *22 871 (1970 ж.), *22 310 (1979 ж.), *21 730 (1989 ж.), *11 851 (1999 ж.), *6 700 (2013 ж.) адам. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Ресей халықтары]] [[Санат:Түркі этникалық топтары]] dp01uo4xqh2icjdzch3ry09perk2tgz 3479205 3479204 2025-06-11T09:33:26Z Мағыпар 100137 /* Кәсібі */ дереккөз 3479205 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Чуваштар |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = 1,5 млн.адам |аймақ = |аймақ1 = {{RUS}} |саны1 = 1 435 872 (2010) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{UKR}} |саны2 = 10 593 (2001) |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{UZB}} |саны3 = 10 074 (1989) |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{KAZ}} |саны4 = 6 700 (2013) |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чуваш тілі]] |діні = көбінесе [[православие]], [[паганизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чуваштар'''<ref>Қазақ энциклопедиясы, 2007</ref> ({{lang-cv|чӑваш}}) — [[Түркілер|түркі тілдес халық]]. [[Ресей]] құрамына кіретін [[Чувашия|Чуваш Республикасы]] халқының негізін құрайды. 2002 жылғы халық санағы бойынша Ресейде 1 637 200 чуваш тұрған, солардың 889 268 Чувашияда. Чуваштар [[Башқұртстан]]да, [[Татарстан]]да, [[Самара]], [[Сімбір|Ульяновск]], [[Түмен (қала)|Түмен]], [[Ростов]], [[Волгоград]], [[Кемерово]], [[Орынбор]], [[Мәскеу облысы|Мәскеу облыс]]ында, [[Красноярск өлкесі]]нде және [[Мәскеу]] қаласында тұрады. Жалпы дүние жүзінде 1 800 000-тан астам чуваш бар. Қалған чуваштардың көбі [[Украина]], [[Қазақстан]] және [[Эстония]]да тұрады. Чуваштар Чувашияда тұратын халықтың 67% құрайды. == Тілі == Чуваш тілі алтай тілдер отбасының түркі тобының бұлғар тобына (болгар және хазар тілдерімен қатар) кіреді, тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады. Чуваш тілінің жазуы ХVIII ғ. орыс (кириллица) графикасы негізінде құрылды, 1870 жылдары чуваш тілінің жазуы И.Я. Яковлевпен реформаланған, кеңестік кезеңде чуваш тілінің әліпбиі айтарлықтай жаңғыртылған. Чуваш тілі екі [[диалек]]тіге бөлінеді: төменгі («у» деп сөйлейтіндер) және жоғарғы («о» деп сөйлейтіндер), олар өз кезегінде бірқатар сөйленістерге бөлінеді. Чуваш тілінің тарихында төрт кезең ерекшеленеді: арғы бұлғар (праболгар), ежелгі бұлғар, орта бұлғар және жаңа бұлғар немесе чуваш.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 203-бет.</ref> == Діні == Қазіргі таңда чуваштардың арасында православ [[Мәсіхшілік|христиандар]], [[Ислам|мұсылмандар]] бар. Өз нанымдарын сақтаған да чуваштар бар, олар негізінде [[Татарстан]]да, [[Башқұртстан]]да, Чувашиядан тыс жерде шағын чуваш елді мекендерінде тұрады. [[Сурет:Chuvash woman in traditional attire 2.jpg|нобай|оңға|200px|Дәстүрлі киімдегі чуваш қызы. 19 ғасырдың соңы]] == Тарихы == Чуваш халқының атауы [[бұлғарлар]]дың сувар немесе суваз тайпа одағының атауынан пайда болған болып саналады. 6 ғасырда оның Солтүстік Кавказға қоныс аударуы басталып, оның бір бөлігі Ғұн патшалығын құрады, ал бір бөлігі жеңіліске ұшырап, Закавказеге ығыстырылады. VIII-IX ғасырларда суварлардың ұрпақтары Еділ бұлғарларының құрамына енген Орта Еділ бойына қоныстанды. Бұл кезеңде халықтардың мәдениеті, діні, дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарының айтарлықтай бірігуі байқалады. Халықтардың қоныс аударуы кезінде қоныс аударған оңтүстік тайпалары Еділ бойына жартылай қоныстанып, бұлғар-сувар халықтарымен сіңісіп кеткен деген болжам бар. Алайда, 9 ғасырдың аяғында чуваштардың ата-бабалары Бұлғар патшалығынан бөлініп, солтүстікке қарай қоныс аударды. Чуваш халқының түпкілікті қалыптасуы тек 16 ғасырда, суварлардың, көршілес Қазан патшалығының татарларының және орыстардың ассимиляциясы орын алған кезде ғана аяқталды. == Кәсібі == Бүгінгі таңда, ауыл шаруашылығы Чуваштардың өмірінде маңызды рөл атқаруда. Ежелгі заманнан бері халық [[егіншілік]]пен белсенді түрде айналысып, үш танапты немесе егістік жүйесін пайдаланады. Негізгі дақылдар бидай, қара бидай, [[сұлы]], [[бұршақ]], [[қарақұмық]] болды. Мата жасау үшін [[зығыр]] мен кендір өсірілді. Чуваштар әрқашан тамаша сыра қайнатушылар ретінде танымал болды: әр отбасында сыраның өзіндік рецепті бар. Өңірде мал азығына қолайлы жер болмағандықтан, мал шаруашылығы жетекші рөл атқарған жоқ. Үй шаруашылығында [[жылқы]], [[сиыр]], [[шошқа]], [[қой]], құс өсірілді. Чуваштардың тағы бір дәстүрлі кәсібі - ара шаруашылығы. Чуваштар бау-бақша өсірумен де айналысқан, [[шалқан]], [[қызылша]], [[пияз]], [[бұршақ]], жеміс ағаштары, кейінірек картоп отырғызған. Чуваштар ағашы өңдеуде үлкен жетістіктерге жетті. Қолөнерден ағаш ою (ыдыс, әсіресе сыра шөміштері, жиһаз, қақпа бағаналары, карниздер мен терезе жақтаулары), қыш бұйымдары, тоқыма, кесте тігу, өрнек тоқу (қызыл-ақ және түрлі-түсті өрнектер), моншақ және тиын тігумен айналысты. Майдагерлік өндірістен - негізінен ағаш өңдеу, дөңгелне жасау, ағаш ұстасы, арқан жасау дамыған; Ұсталар, тігіншілер және басқа да еңбек бірлестіктері болды.<ref>{{citeweb|url=https://nazaccent.ru/nations/chuvash/|title=Чуваштар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Мәдениеті == 19-ғасырдың екінші жартысына дейін чуваш әдебиеті әртүрлі фольклорлық жанрда дамыды. Чуваш халық әндері алуан жанрлы, құрылымы жағынан бір дауысты болып келеді. Халық аспаптары: шахлич, шапар, сарнай (үрмелі), кесле (шертпелі), вархан, палнай (тілді), параппан (соқпалы), ханкарма (шылдырмақты) т.б. скрипка мен гармон да қолданылады. Ұлттық киімдері: ерлер - [[тақия]], [[бөрік]], [[жейде]], [[шалбар]], теріден жасалған аяқ-киім (лапта етік), күртеше, тон, әйелдер - жеңсіз ұзын көйлек, зергерлік бұйымдармен кестеленген кең балақта шалбар, үстіне шупар, күзде сахман, қыста тон киген. Бас киімдері үш бұрышты хушпу, орамал тартқан. Ұлттық тағамы ұннан, көкөністен (яшка т.б.) [[сүт]]тен (турах, уйран, шекет т.б.), [[ет]]тен (хуплу, шартан, тұлтармаш т.б.) жасалды. Сүйікті сусыны - балмен қайнатылған арпа сырасы. == Қазақстандағы чуваштар == 1926 жылғы халық санағы бойынша Қазақстанда 2 267 чуваш болды, оның ішінде Ақмола (61,9%) және Семей (23,7%) губернияларында тұратын чуваштар тіркелді. Солтүстік және орталық өңірлерде қоныстану үрдісі іс жүзінде сақталды. Қазақстанның чуваш диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *22 871 (1970 ж.), *22 310 (1979 ж.), *21 730 (1989 ж.), *11 851 (1999 ж.), *6 700 (2013 ж.) адам. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Ресей халықтары]] [[Санат:Түркі этникалық топтары]] 6i8vzml07t7p52gebvqdghamadng2g6 3479222 3479205 2025-06-11T11:27:48Z Мағыпар 100137 3479222 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Чуваштар |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = 1,5 млн.адам |аймақ = |аймақ1 = {{RUS}} |саны1 = 1 435 872 (2010) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{UKR}} |саны2 = 10 593 (2001) |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{UZB}} |саны3 = 10 074 (1989) |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{KAZ}} |саны4 = 6 700 (2013) |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чуваш тілі]] |діні = көбінесе [[православие]], [[паганизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чуваштар''' ({{lang-cv|чӑваш}}) — [[Түркілер|түркі тілдес халық]]. [[Ресей]] құрамына кіретін [[Чувашия|Чуваш Республикасы]] халқының негізін құрайды. 2002 жылғы халық санағы бойынша Ресейде 1 637 200 чуваш тұрған, солардың 889 268 Чувашияда. Чуваштар [[Башқұртстан]]да, [[Татарстан]]да, [[Самара]], [[Сімбір|Ульяновск]], [[Түмен (қала)|Түмен]], [[Ростов]], [[Волгоград]], [[Кемерово]], [[Орынбор]], [[Мәскеу облысы|Мәскеу облыс]]ында, [[Красноярск өлкесі]]нде және [[Мәскеу]] қаласында тұрады. Жалпы дүние жүзінде 1 800 000-тан астам чуваш бар. Қалған чуваштардың көбі [[Украина]], [[Қазақстан]] және [[Эстония]]да тұрады. Чуваштар Чувашияда тұратын халықтың 67% құрайды. == Тілі == Чуваш тілі алтай тілдер отбасының түркі тобының бұлғар тобына (болгар және хазар тілдерімен қатар) кіреді, тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады. Чуваш тілінің жазуы ХVIII ғ. орыс (кириллица) графикасы негізінде құрылды, 1870 жылдары чуваш тілінің жазуы И.Я. Яковлевпен реформаланған, кеңестік кезеңде чуваш тілінің әліпбиі айтарлықтай жаңғыртылған. Чуваш тілі екі [[диалек]]тіге бөлінеді: төменгі («у» деп сөйлейтіндер) және жоғарғы («о» деп сөйлейтіндер), олар өз кезегінде бірқатар сөйленістерге бөлінеді. Чуваш тілінің тарихында төрт кезең ерекшеленеді: арғы бұлғар (праболгар), ежелгі бұлғар, орта бұлғар және жаңа бұлғар немесе чуваш.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 203-бет.</ref> == Діні == Қазіргі таңда чуваштардың арасында православ [[Мәсіхшілік|христиандар]], [[Ислам|мұсылмандар]] бар. Өз нанымдарын сақтаған да чуваштар бар, олар негізінде [[Татарстан]]да, [[Башқұртстан]]да, Чувашиядан тыс жерде шағын чуваш елді мекендерінде тұрады. [[Сурет:Chuvash woman in traditional attire 2.jpg|нобай|оңға|200px|Дәстүрлі киімдегі чуваш қызы. 19 ғасырдың соңы]] == Тарихы == Чуваш халқының атауы [[бұлғарлар]]дың сувар немесе суваз тайпа одағының атауынан пайда болған болып саналады. 6 ғасырда оның Солтүстік Кавказға қоныс аударуы басталып, оның бір бөлігі Ғұн патшалығын құрады, ал бір бөлігі жеңіліске ұшырап, Закавказеге ығыстырылады. VIII-IX ғасырларда суварлардың ұрпақтары Еділ бұлғарларының құрамына енген Орта Еділ бойына қоныстанды. Бұл кезеңде халықтардың мәдениеті, діні, дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарының айтарлықтай бірігуі байқалады. Халықтардың қоныс аударуы кезінде қоныс аударған оңтүстік тайпалары Еділ бойына жартылай қоныстанып, бұлғар-сувар халықтарымен сіңісіп кеткен деген болжам бар. Алайда, 9 ғасырдың аяғында чуваштардың ата-бабалары Бұлғар патшалығынан бөлініп, солтүстікке қарай қоныс аударды. Чуваш халқының түпкілікті қалыптасуы тек 16 ғасырда, суварлардың, көршілес Қазан патшалығының татарларының және орыстардың ассимиляциясы орын алған кезде ғана аяқталды. == Кәсібі == Бүгінгі таңда, ауыл шаруашылығы Чуваштардың өмірінде маңызды рөл атқаруда. Ежелгі заманнан бері халық [[егіншілік]]пен белсенді түрде айналысып, үш танапты немесе егістік жүйесін пайдаланады. Негізгі дақылдар бидай, қара бидай, [[сұлы]], [[бұршақ]], [[қарақұмық]] болды. Мата жасау үшін [[зығыр]] мен кендір өсірілді. Чуваштар әрқашан тамаша сыра қайнатушылар ретінде танымал болды: әр отбасында сыраның өзіндік рецепті бар. Өңірде мал азығына қолайлы жер болмағандықтан, мал шаруашылығы жетекші рөл атқарған жоқ. Үй шаруашылығында [[жылқы]], [[сиыр]], [[шошқа]], [[қой]], құс өсірілді. Чуваштардың тағы бір дәстүрлі кәсібі - ара шаруашылығы. Чуваштар бау-бақша өсірумен де айналысқан, [[шалқан]], [[қызылша]], [[пияз]], [[бұршақ]], жеміс ағаштары, кейінірек картоп отырғызған. Чуваштар ағашы өңдеуде үлкен жетістіктерге жетті. Қолөнерден ағаш ою (ыдыс, әсіресе сыра шөміштері, жиһаз, қақпа бағаналары, карниздер мен терезе жақтаулары), қыш бұйымдары, тоқыма, кесте тігу, өрнек тоқу (қызыл-ақ және түрлі-түсті өрнектер), моншақ және тиын тігумен айналысты. Майдагерлік өндірістен - негізінен ағаш өңдеу, дөңгелне жасау, ағаш ұстасы, арқан жасау дамыған; Ұсталар, тігіншілер және басқа да еңбек бірлестіктері болды.<ref>{{citeweb|url=https://nazaccent.ru/nations/chuvash/|title=Чуваштар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Мәдениеті == 19-ғасырдың екінші жартысына дейін чуваш әдебиеті әртүрлі фольклорлық жанрда дамыды. Чуваш халық әндері алуан жанрлы, құрылымы жағынан бір дауысты болып келеді. Халық аспаптары: шахлич, шапар, сарнай (үрмелі), кесле (шертпелі), вархан, палнай (тілді), параппан (соқпалы), ханкарма (шылдырмақты) т.б. скрипка мен гармон да қолданылады. Ұлттық киімдері: ерлер - [[тақия]], [[бөрік]], [[жейде]], [[шалбар]], теріден жасалған аяқ-киім (лапта етік), күртеше, тон, әйелдер - жеңсіз ұзын көйлек, зергерлік бұйымдармен кестеленген кең балақта шалбар, үстіне шупар, күзде сахман, қыста тон киген. Бас киімдері үш бұрышты хушпу, орамал тартқан. Ұлттық тағамы ұннан, көкөністен (яшка т.б.) [[сүт]]тен (турах, уйран, шекет т.б.), [[ет]]тен (хуплу, шартан, тұлтармаш т.б.) жасалды. Сүйікті сусыны - балмен қайнатылған арпа сырасы. == Қазақстандағы чуваштар == 1926 жылғы халық санағы бойынша Қазақстанда 2 267 чуваш болды, оның ішінде Ақмола (61,9%) және Семей (23,7%) губернияларында тұратын чуваштар тіркелді. Солтүстік және орталық өңірлерде қоныстану үрдісі іс жүзінде сақталды. Қазақстанның чуваш диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *22 871 (1970 ж.), *22 310 (1979 ж.), *21 730 (1989 ж.), *11 851 (1999 ж.), *6 700 (2013 ж.) адам. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Ресей халықтары]] [[Санат:Түркі этникалық топтары]] 86lvu0f09b7rhi10e2iqxyma56r5s3x 3479223 3479222 2025-06-11T11:29:35Z Мағыпар 100137 /* Мәдениеті */ нақтылау 3479223 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Чуваштар |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = 1,5 млн.адам |аймақ = |аймақ1 = {{RUS}} |саны1 = 1 435 872 (2010) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{UKR}} |саны2 = 10 593 (2001) |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{UZB}} |саны3 = 10 074 (1989) |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{KAZ}} |саны4 = 6 700 (2013) |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чуваш тілі]] |діні = көбінесе [[православие]], [[паганизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чуваштар''' ({{lang-cv|чӑваш}}) — [[Түркілер|түркі тілдес халық]]. [[Ресей]] құрамына кіретін [[Чувашия|Чуваш Республикасы]] халқының негізін құрайды. 2002 жылғы халық санағы бойынша Ресейде 1 637 200 чуваш тұрған, солардың 889 268 Чувашияда. Чуваштар [[Башқұртстан]]да, [[Татарстан]]да, [[Самара]], [[Сімбір|Ульяновск]], [[Түмен (қала)|Түмен]], [[Ростов]], [[Волгоград]], [[Кемерово]], [[Орынбор]], [[Мәскеу облысы|Мәскеу облыс]]ында, [[Красноярск өлкесі]]нде және [[Мәскеу]] қаласында тұрады. Жалпы дүние жүзінде 1 800 000-тан астам чуваш бар. Қалған чуваштардың көбі [[Украина]], [[Қазақстан]] және [[Эстония]]да тұрады. Чуваштар Чувашияда тұратын халықтың 67% құрайды. == Тілі == Чуваш тілі алтай тілдер отбасының түркі тобының бұлғар тобына (болгар және хазар тілдерімен қатар) кіреді, тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады. Чуваш тілінің жазуы ХVIII ғ. орыс (кириллица) графикасы негізінде құрылды, 1870 жылдары чуваш тілінің жазуы И.Я. Яковлевпен реформаланған, кеңестік кезеңде чуваш тілінің әліпбиі айтарлықтай жаңғыртылған. Чуваш тілі екі [[диалек]]тіге бөлінеді: төменгі («у» деп сөйлейтіндер) және жоғарғы («о» деп сөйлейтіндер), олар өз кезегінде бірқатар сөйленістерге бөлінеді. Чуваш тілінің тарихында төрт кезең ерекшеленеді: арғы бұлғар (праболгар), ежелгі бұлғар, орта бұлғар және жаңа бұлғар немесе чуваш.<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 203-бет.</ref> == Діні == Қазіргі таңда чуваштардың арасында православ [[Мәсіхшілік|христиандар]], [[Ислам|мұсылмандар]] бар. Өз нанымдарын сақтаған да чуваштар бар, олар негізінде [[Татарстан]]да, [[Башқұртстан]]да, Чувашиядан тыс жерде шағын чуваш елді мекендерінде тұрады. [[Сурет:Chuvash woman in traditional attire 2.jpg|нобай|оңға|200px|Дәстүрлі киімдегі чуваш қызы. 19 ғасырдың соңы]] == Тарихы == Чуваш халқының атауы [[бұлғарлар]]дың сувар немесе суваз тайпа одағының атауынан пайда болған болып саналады. 6 ғасырда оның Солтүстік Кавказға қоныс аударуы басталып, оның бір бөлігі Ғұн патшалығын құрады, ал бір бөлігі жеңіліске ұшырап, Закавказеге ығыстырылады. VIII-IX ғасырларда суварлардың ұрпақтары Еділ бұлғарларының құрамына енген Орта Еділ бойына қоныстанды. Бұл кезеңде халықтардың мәдениеті, діні, дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарының айтарлықтай бірігуі байқалады. Халықтардың қоныс аударуы кезінде қоныс аударған оңтүстік тайпалары Еділ бойына жартылай қоныстанып, бұлғар-сувар халықтарымен сіңісіп кеткен деген болжам бар. Алайда, 9 ғасырдың аяғында чуваштардың ата-бабалары Бұлғар патшалығынан бөлініп, солтүстікке қарай қоныс аударды. Чуваш халқының түпкілікті қалыптасуы тек 16 ғасырда, суварлардың, көршілес Қазан патшалығының татарларының және орыстардың ассимиляциясы орын алған кезде ғана аяқталды. == Кәсібі == Бүгінгі таңда, ауыл шаруашылығы Чуваштардың өмірінде маңызды рөл атқаруда. Ежелгі заманнан бері халық [[егіншілік]]пен белсенді түрде айналысып, үш танапты немесе егістік жүйесін пайдаланады. Негізгі дақылдар бидай, қара бидай, [[сұлы]], [[бұршақ]], [[қарақұмық]] болды. Мата жасау үшін [[зығыр]] мен кендір өсірілді. Чуваштар әрқашан тамаша сыра қайнатушылар ретінде танымал болды: әр отбасында сыраның өзіндік рецепті бар. Өңірде мал азығына қолайлы жер болмағандықтан, мал шаруашылығы жетекші рөл атқарған жоқ. Үй шаруашылығында [[жылқы]], [[сиыр]], [[шошқа]], [[қой]], құс өсірілді. Чуваштардың тағы бір дәстүрлі кәсібі - ара шаруашылығы. Чуваштар бау-бақша өсірумен де айналысқан, [[шалқан]], [[қызылша]], [[пияз]], [[бұршақ]], жеміс ағаштары, кейінірек картоп отырғызған. Чуваштар ағашы өңдеуде үлкен жетістіктерге жетті. Қолөнерден ағаш ою (ыдыс, әсіресе сыра шөміштері, жиһаз, қақпа бағаналары, карниздер мен терезе жақтаулары), қыш бұйымдары, тоқыма, кесте тігу, өрнек тоқу (қызыл-ақ және түрлі-түсті өрнектер), моншақ және тиын тігумен айналысты. Майдагерлік өндірістен - негізінен ағаш өңдеу, дөңгелне жасау, ағаш ұстасы, арқан жасау дамыған; Ұсталар, тігіншілер және басқа да еңбек бірлестіктері болды.<ref>{{citeweb|url=https://nazaccent.ru/nations/chuvash/|title=Чуваштар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === === Дәстүрлі киімдері === Ұлттық киімдері: ерлер - [[тақия]], [[бөрік]], [[жейде]], [[шалбар]], теріден жасалған аяқ-киім (лапта етік), күртеше, тон, әйелдер - жеңсіз ұзын көйлек, зергерлік бұйымдармен кестеленген кең балақта шалбар, үстіне шупар, күзде сахман, қыста тон киген. Бас киімдері үш бұрышты хушпу, орамал тартқан. === Дәстүрлі тағамдары === Ұлттық тағамы ұннан, көкөністен (яшка т.б.) [[сүт]]тен (турах, уйран, шекет т.б.), [[ет]]тен (хуплу, шартан, тұлтармаш т.б.) жасалды. Сүйікті сусыны - балмен қайнатылған арпа сырасы. === Фольклоры === 19-ғасырдың екінші жартысына дейін чуваш әдебиеті әртүрлі фольклорлық жанрда дамыды. Чуваш халық әндері алуан жанрлы, құрылымы жағынан бір дауысты болып келеді. Халық аспаптары: шахлич, шапар, сарнай (үрмелі), кесле (шертпелі), вархан, палнай (тілді), параппан (соқпалы), ханкарма (шылдырмақты) т.б. скрипка мен гармон да қолданылады. == Қазақстандағы чуваштар == 1926 жылғы халық санағы бойынша Қазақстанда 2 267 чуваш болды, оның ішінде Ақмола (61,9%) және Семей (23,7%) губернияларында тұратын чуваштар тіркелді. Солтүстік және орталық өңірлерде қоныстану үрдісі іс жүзінде сақталды. Қазақстанның чуваш диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *22 871 (1970 ж.), *22 310 (1979 ж.), *21 730 (1989 ж.), *11 851 (1999 ж.), *6 700 (2013 ж.) адам. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Ресей халықтары]] [[Санат:Түркі этникалық топтары]] 3samcn8ca5zd8j1ptjma8y6chlq33wt 3479226 3479223 2025-06-11T11:37:38Z Мағыпар 100137 /* Тілі */ 3479226 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Чуваштар |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = 1,5 млн.адам |аймақ = |аймақ1 = {{RUS}} |саны1 = 1 435 872 (2010) |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{UKR}} |саны2 = 10 593 (2001) |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{UZB}} |саны3 = 10 074 (1989) |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{KAZ}} |саны4 = 6 700 (2013) |түсініктемелер4 = |аймақ5 = |саны5 = |түсініктемелер5 = |аймақ6 = |саны6 = |түсініктемелер6 = |аймақ7 = |саны7 = |түсініктемелер7 = |аймақ8 = |саны8 = |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чуваш тілі]] |діні = көбінесе [[православие]], [[паганизм]] |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чуваштар''' ({{lang-cv|чӑваш}}) — [[Түркілер|түркі тілдес халық]]. [[Ресей]] құрамына кіретін [[Чувашия|Чуваш Республикасы]] халқының негізін құрайды. 2002 жылғы халық санағы бойынша Ресейде 1 637 200 чуваш тұрған, солардың 889 268 Чувашияда. Чуваштар [[Башқұртстан]]да, [[Татарстан]]да, [[Самара]], [[Сімбір|Ульяновск]], [[Түмен (қала)|Түмен]], [[Ростов]], [[Волгоград]], [[Кемерово]], [[Орынбор]], [[Мәскеу облысы|Мәскеу облыс]]ында, [[Красноярск өлкесі]]нде және [[Мәскеу]] қаласында тұрады. Жалпы дүние жүзінде 1 800 000-тан астам чуваш бар. Қалған чуваштардың көбі [[Украина]], [[Қазақстан]] және [[Эстония]]да тұрады. Чуваштар Чувашияда тұратын халықтың 67% құрайды. == Тілі == Чуваш тілі алтай тілдер отбасының түркі тобының бұлғар тобына (болгар және хазар тілдерімен қатар) кіреді, тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады. Чуваш тілінің жазуы ХVIII ғ. орыс (кириллица) графикасы негізінде құрылды, 1870 жылдары чуваш тілінің жазуы И.Я. Яковлевпен реформаланған, кеңестік кезеңде чуваш тілінің әліпбиі айтарлықтай жаңғыртылған. Чуваш тілі екі [[диалек]]тіге бөлінеді: төменгі («у» деп сөйлейтіндер) және жоғарғы («о» деп сөйлейтіндер), олар өз кезегінде бірқатар сөйленістерге бөлінеді. Чуваш тілінің тарихында төрт кезең ерекшеленеді: арғы бұлғар (праболгар), ежелгі бұлғар, орта бұлғар және жаңа бұлғар немесе чуваш.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=202-203 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> == Діні == Қазіргі таңда чуваштардың арасында православ [[Мәсіхшілік|христиандар]], [[Ислам|мұсылмандар]] бар. Өз нанымдарын сақтаған да чуваштар бар, олар негізінде [[Татарстан]]да, [[Башқұртстан]]да, Чувашиядан тыс жерде шағын чуваш елді мекендерінде тұрады. [[Сурет:Chuvash woman in traditional attire 2.jpg|нобай|оңға|200px|Дәстүрлі киімдегі чуваш қызы. 19 ғасырдың соңы]] == Тарихы == Чуваш халқының атауы [[бұлғарлар]]дың сувар немесе суваз тайпа одағының атауынан пайда болған болып саналады. 6 ғасырда оның Солтүстік Кавказға қоныс аударуы басталып, оның бір бөлігі Ғұн патшалығын құрады, ал бір бөлігі жеңіліске ұшырап, Закавказеге ығыстырылады. VIII-IX ғасырларда суварлардың ұрпақтары Еділ бұлғарларының құрамына енген Орта Еділ бойына қоныстанды. Бұл кезеңде халықтардың мәдениеті, діні, дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарының айтарлықтай бірігуі байқалады. Халықтардың қоныс аударуы кезінде қоныс аударған оңтүстік тайпалары Еділ бойына жартылай қоныстанып, бұлғар-сувар халықтарымен сіңісіп кеткен деген болжам бар. Алайда, 9 ғасырдың аяғында чуваштардың ата-бабалары Бұлғар патшалығынан бөлініп, солтүстікке қарай қоныс аударды. Чуваш халқының түпкілікті қалыптасуы тек 16 ғасырда, суварлардың, көршілес Қазан патшалығының татарларының және орыстардың ассимиляциясы орын алған кезде ғана аяқталды. == Кәсібі == Бүгінгі таңда, ауыл шаруашылығы Чуваштардың өмірінде маңызды рөл атқаруда. Ежелгі заманнан бері халық [[егіншілік]]пен белсенді түрде айналысып, үш танапты немесе егістік жүйесін пайдаланады. Негізгі дақылдар бидай, қара бидай, [[сұлы]], [[бұршақ]], [[қарақұмық]] болды. Мата жасау үшін [[зығыр]] мен кендір өсірілді. Чуваштар әрқашан тамаша сыра қайнатушылар ретінде танымал болды: әр отбасында сыраның өзіндік рецепті бар. Өңірде мал азығына қолайлы жер болмағандықтан, мал шаруашылығы жетекші рөл атқарған жоқ. Үй шаруашылығында [[жылқы]], [[сиыр]], [[шошқа]], [[қой]], құс өсірілді. Чуваштардың тағы бір дәстүрлі кәсібі - ара шаруашылығы. Чуваштар бау-бақша өсірумен де айналысқан, [[шалқан]], [[қызылша]], [[пияз]], [[бұршақ]], жеміс ағаштары, кейінірек картоп отырғызған. Чуваштар ағашы өңдеуде үлкен жетістіктерге жетті. Қолөнерден ағаш ою (ыдыс, әсіресе сыра шөміштері, жиһаз, қақпа бағаналары, карниздер мен терезе жақтаулары), қыш бұйымдары, тоқыма, кесте тігу, өрнек тоқу (қызыл-ақ және түрлі-түсті өрнектер), моншақ және тиын тігумен айналысты. Майдагерлік өндірістен - негізінен ағаш өңдеу, дөңгелне жасау, ағаш ұстасы, арқан жасау дамыған; Ұсталар, тігіншілер және басқа да еңбек бірлестіктері болды.<ref>{{citeweb|url=https://nazaccent.ru/nations/chuvash/|title=Чуваштар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === === Дәстүрлі киімдері === Ұлттық киімдері: ерлер - [[тақия]], [[бөрік]], [[жейде]], [[шалбар]], теріден жасалған аяқ-киім (лапта етік), күртеше, тон, әйелдер - жеңсіз ұзын көйлек, зергерлік бұйымдармен кестеленген кең балақта шалбар, үстіне шупар, күзде сахман, қыста тон киген. Бас киімдері үш бұрышты хушпу, орамал тартқан. === Дәстүрлі тағамдары === Ұлттық тағамы ұннан, көкөністен (яшка т.б.) [[сүт]]тен (турах, уйран, шекет т.б.), [[ет]]тен (хуплу, шартан, тұлтармаш т.б.) жасалды. Сүйікті сусыны - балмен қайнатылған арпа сырасы. === Фольклоры === 19-ғасырдың екінші жартысына дейін чуваш әдебиеті әртүрлі фольклорлық жанрда дамыды. Чуваш халық әндері алуан жанрлы, құрылымы жағынан бір дауысты болып келеді. Халық аспаптары: шахлич, шапар, сарнай (үрмелі), кесле (шертпелі), вархан, палнай (тілді), параппан (соқпалы), ханкарма (шылдырмақты) т.б. скрипка мен гармон да қолданылады. == Қазақстандағы чуваштар == 1926 жылғы халық санағы бойынша Қазақстанда 2 267 чуваш болды, оның ішінде Ақмола (61,9%) және Семей (23,7%) губернияларында тұратын чуваштар тіркелді. Солтүстік және орталық өңірлерде қоныстану үрдісі іс жүзінде сақталды. Қазақстанның чуваш диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *22 871 (1970 ж.), *22 310 (1979 ж.), *21 730 (1989 ж.), *11 851 (1999 ж.), *6 700 (2013 ж.) адам. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Ресей халықтары]] [[Санат:Түркі этникалық топтары]] dh97zm6ngf0dcbmhzimbtqszjxizj45 0 21402 3479152 3394348 2025-06-11T04:37:43Z Sayatshy 54276 Лашын – жалпы жануарлар әлеміндегі  ең жылдам құс 3479152 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Лашын | image = Falco peregrinus nest USFWS.jpg | image_caption = | status = LC | status_system = iucn3.1 | status_ref =<ref>{{IUCN2008|assessors=BirdLife International|year=2009|title=Falco peregrinus|id=144581|downloaded=2009-11-03}}</ref> | regnum = [[Жануарлар]] | phylum = [[Хордалылар]] | classis = [[Құстар]] | ordo = [[Сұңқартәрізділер]] | familia = [[Falconidae]] | genus = ''[[Falco]]'' | species = '''''F. peregrinus''''' | binomial = ''Falco peregrinus'' | binomial_authority = [[Marmaduke Tunstall|Tunstall]], 1771 | range_map =PeregrineRangeMap.png | range_map_caption = Global range<br />Сары: Breeding summer visitor <br />Жасыл: Breeding resident <br />Көк: Қыстау <br />Көгілдір: Кездейсоқ | subdivision_ranks = [[Subspecies]] | subdivision = 17–19 | synonyms = ''Falco atriceps'' <small>[[Allan Octavian Hume|Hume]]</small><br />''Falco kreyenborgi'' <small>[[Otto Kleinschmidt|Kleinschmidt]], 1929<br /></small>''Falco pelegrinoides madens'' <small>[[Sidney Dillon Ripley|Ripley]] & Watson, 1963</small><br />''Rhynchodon peregrinus'' <small>(Tunstall, 1771)</small> }} [[File:Falco peregrinus MHNT.ZOO.2010.11.102.1.jpg|thumb| ''Falco peregrinus'']] [[File:Falco peregrinus madens MHNT.ZOO.2010.11.102.8.jpg|thumb| ''Falco peregrinus madens'']] '''Лашын'''<ref>Саятшылық қазақтың дәстүрлі аңшылығы. - Алматы: "Алматыкітап", 2007. - 208 бет, суретті. Б. Хинаят, Қ.М. Исабеков. ISBN 9965-24-813-3</ref> ({{lang-la|Falco peregrinus}}) – сұңқар тұқымдасына жататын жыртқыш құс. Қазақстанда [[Іле]] алабының төменгі ағысында, [[Ертіс]] – [[Есіл]] өзендері алабында, [[Алакөл (көл)|Алакөл]], [[Қызылтұз (көл, Железин ауданы)|Қызылтұз]], [[Зайсан (көл)|Зайсан]] көлдері маңындағы адырларда, [[Алтай таулары|Алтай]], [[Алатау таулары|Алатау]], [[Тарбағатай тауы|Тарбағатай]] тауларының бөктерлерінде кездеседі. Қанаты ұзын, үшкір, үстіңгі беті сұр, астыңғы жағы ақшылдау келген, көлденең қара жолақты. Көзінің астында ұзынша қос қара «мұртшасы» (қауырсыны) болады. Денесінің ұзындығы 40 – 50 см, қанаттары жайылғанда 90 – 110 см. Шәулісі ұябасарынан кішірек. Шәулісінің салмағы 500 – 800 г, ал ұябасарыныкі – 540 – 1090 г. Аяқтары қысқа, тырнақтары майысқан, өткір.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9</ref> Сағатына 300 км-ге дейін жылдамдықпен ұшады. Лашын жартас, құздағы қолайлы [[қуысқа]], [[қияда]] өскен ағаш басына ұя салады. Кейде өзге құстардың ұясын да иемденеді. Ұясына 2 – 4 (көбінесе 3) жұмыртқа (секпілді, қызғыш) салады. Оны ұябасары 28 – 32 күндей басады. Балапандар бір жарым айда ұядан ұшады. Негізгі қорегін ([[Торғайлар|торғай]], [[қарға]], [[кептер]], [[шіл]], [[кекілік]], үйрек, т.б.) ұшып жүріп аулайды. Лашын [[Қазақстанның қызыл кітабы|Қазақстанның «Қызыл кітабына»]] енгізілген (1996).<ref>Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 жыл. ISBN 9965-607-02-8</ref><ref>Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3</ref> Лашын жыртқыш құстардың ең жылдамы болғандықтанда [[саятшылық]]қа көп пайдаланады. Лашын – жалпы жануарлар әлеміндегі  ең жылдам құс. Сарапшылар лашының ұшу жылдамдығы 300 км/сағ., ал шүйілу жылдамдығы 400 км/сағаттан жоғары жылдамдыққа жетуге мүмкінділігін, немесе 90 м/с тен жоғары жылдамдықпен ұшу қабілеттілігін айтады. Әдетте саят құрған лашын құсы биік жартастар басында отырып немесе аспанда қалқи ұшып жемтігін  тапқаннан кейін ол шүйіле сүңгу арқылы жоғарғы жылдамдықпен келіп жемтігін теуіп түсіреді. == Дереккөздер == <references/> {{wikify}} [[Санат:Сұңқарлар]] [[Санат:Қазақстанның Қызыл кітабына енген құстар]] [[Санат:Жыртқыш құстар]] [[Санат:Қазақстан құстары]] {{Biosci-stub}} lem0b6227nrpt3v4jr4tdnnjhu6guv2 0 22623 3479124 3023194 2025-06-11T00:43:14Z ShadZ01 56180 3479124 wikitext text/x-wiki '''Жақ''', [[тіл білімі]]нде — сөйлеуші мен өзгелер арасының қатынасын білдіретін, [[зат есім]] мен [[етістік]]ке тән [[грамматикалық категория]]. [[Қазақ тілі]]нде жақтық мағына [[Жіктік жалғау|жіктік]], [[тәуелдік жалғау]]ларымен беріледі. 1-жақ — сөйлеуші, айтушы жақ, 2-жақ — тыңдаушы жақ, 3-жақ — бөгде жақ деп аталады. Зат есім 3-жақта жіктеледі, тәуелденеді: * 1-жақ: «Мен ұстаз-бын». * 2-жақ: «Сен ұстаз-сың». «Сіз ұстаз-сыз». * 3-жақ: «Ол ұстаз»; * 1-жақ: «Менің үйім». * 2-жақ: «Сенің үй-ің». «Сіздің үй-іңіз». * 3-жақ: «Оның үй-і»; Бірақ зат есімнің бәрі емес, адамға, оның кәсібіне, бейіміне қатысты зат есімдер ғана жіктеледі. “Мен жақсымын”, “Сен басшысың”, т.б. Етістік те 3 жақта, белгілі бір шақта тұрып жіктеледі. Мыс., * 1-жақ: «Мен айтқан-мын», «отыр-мын». * 2-жақ: «Сен айтқансың», «отыр-сың», «Сіз айтқан-сыз», «отырсыз». * 3-жақ: «Ол айтқан», «отыр».<ref>Қазақ тілінің грамматикасы, А., 1967; Исаев С.,</ref><ref>Қазіргі қазақ тіліндегі сөздердің грамматикалық сипаты, А., 1998. Ж. Отарбекова</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Морфология (лингвистика)]] [[Санат:Грамматика]] 9lhjv52w3qx6wbeth5pqh3wcsha0v0o 3479125 3479124 2025-06-11T00:43:22Z ShadZ01 56180 3479125 wikitext text/x-wiki '''Жақ''', [[тіл білімі]]нде — сөйлеуші мен өзгелер арасының қатынасын білдіретін, [[зат есім]] мен [[етістік]]ке тән [[грамматикалық категория]]. [[Қазақ тілі]]нде жақтық мағына [[Жіктік жалғау|жіктік]], [[тәуелдік жалғау]]ларымен беріледі. 1-жақ — сөйлеуші, айтушы жақ, 2-жақ — тыңдаушы жақ, 3-жақ — бөгде жақ деп аталады. Зат есім 3-жақта жіктеледі, тәуелденеді: * 1-жақ: «Мен ұстаз-бын». * 2-жақ: «Сен ұстаз-сың». «Сіз ұстаз-сыз». * 3-жақ: «Ол ұстаз»; * 1-жақ: «Менің үйім». * 2-жақ: «Сенің үй-ің». «Сіздің үй-іңіз». * 3-жақ: «Оның үй-і»; Бірақ зат есімнің бәрі емес, адамға, оның кәсібіне, бейіміне қатысты зат есімдер ғана жіктеледі. “Мен жақсымын”, “Сен басшысың”, т.б. Етістік те 3 жақта, белгілі бір шақта тұрып жіктеледі. Мыс., * 1-жақ: «Мен айтқан-мын», «отыр-мын». * 2-жақ: «Сен айтқансың», «отыр-сың», «Сіз айтқан-сыз», «отырсыз». * 3-жақ: «Ол айтқан», «отыр».<ref>Қазақ тілінің грамматикасы, А., 1967; Исаев С.,</ref><ref>Қазіргі қазақ тіліндегі сөздердің грамматикалық сипаты, А., 1998. Ж. Отарбекова</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Морфология (лингвистика)]] [[Санат:Грамматика]] jzgh4dpglrfg5tmovyw2qk4fsgllluv 0 25670 3479159 2707843 2025-06-11T05:49:06Z Sayatshy 54276 ағза немесе жыныстық ұғым 3479159 wikitext text/x-wiki '''Аталық''' — биологияда жыныстық көбеюге қатысатын ағза, '''еркек жынысты''' білдіретін ұғым. '''Аталық''' – [[хан ордасы]]нда тақ мұрагеріне әскери тәрбие беретін және оқытатын жоғары мәртебелі адам. Өзі тәрбиелеген [[ханзада]] билікке жеткен соң оның кеңесшісі қызметін атқарған.<ref>Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х</ref> Ауызша деректерге қарағанда аталық көбінесе [[нағашы]] жұртынан немесе тағайынан таңдалған керінеді. Аталықтың қызметі хан тағының мұрагеріне билік технологиясын және әскери өнерді үйретумен шектелген жоқ. [[Құрбанғалн Халиди]]дің мәліметіне қарағанда, оның бнлік құзыры қатардағы [[уәзір]]ден жоғары болған. Тіпті, оның жарлыққа хан құқығындай мөр қоюға да құзыры болды. Демек, аталық ханның аса ықпалды жақын кеңесшілерінің бірі болса керек. Өкінішке орай, қазақ хандарына қатысты аталмыш тұлға жөнінде деректер жоқтың қасы.<ref> Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2 </ref> == Дереккөздер == <references/> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Әскери шендер]] d1z3pju8br0tvf3o1879bzefx8w3o0y 3479192 3479159 2025-06-11T09:04:39Z 1nter pares 146705 [[Special:Contributions/Sayatshy|Sayatshy]] ([[User talk:Sayatshy|т]]) өңдемелерінен [[User:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] соңғы нұсқасына қайтарды 2707843 wikitext text/x-wiki '''Аталық''' – [[хан ордасы]]нда тақ мұрагеріне әскери тәрбие беретін және оқытатын жоғары мәртебелі адам. Өзі тәрбиелеген [[ханзада]] билікке жеткен соң оның кеңесшісі қызметін атқарған.<ref>Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х</ref> Ауызша деректерге қарағанда аталық көбінесе [[нағашы]] жұртынан немесе тағайынан таңдалған керінеді. Аталықтың қызметі хан тағының мұрагеріне билік технологиясын және әскери өнерді үйретумен шектелген жоқ. [[Құрбанғалн Халиди]]дің мәліметіне қарағанда, оның бнлік құзыры қатардағы [[уәзір]]ден жоғары болған. Тіпті, оның жарлыққа хан құқығындай мөр қоюға да құзыры болды. Демек, аталық ханның аса ықпалды жақын кеңесшілерінің бірі болса керек. Өкінішке орай, қазақ хандарына қатысты аталмыш тұлға жөнінде деректер жоқтың қасы.<ref> Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2 </ref> == Дереккөздер == <references/> {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Әскери шендер]] jmnwnt08jaa77wz89yfeooj5r85dqtc 0 27719 3479034 3466963 2025-06-10T15:40:25Z Sagzhan 29953 /* Басқаруы */ 3479034 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = монарх2 | Қазақша есімі = Әз Жәнібек хан | Шынайы есімі = | Суреті = | Атауы = | Сурет ені = | Елтаңба = | Елтаңба атауы = | Елтаңба ені = | Титулы = [[Алтын Орда]]ның 11-ші ханы | Лақап аты = | Ту = | Басқара бастады = [[1342 жыл]] | Басқаруын аяқтады = [[1357 жыл]] | Басқарған кезеңі = | Ізашары = [[Тыныбек хан]] | Ізбасары = [[Бердібек хан]] | Тәж кигізу жорасы = | Биліктен бас тартуы = | Мұрагері = Бердібек | Премьер = | Вице-президент = | Президент = | Монарх = | Губернатор = | Вице-губернатор = | Түсініктемелер = | Діні = ислам | Туған күні = белгісіз | Туған жері = Дешті Қыпшақ | Қайтыс болған күні = 1357 | Қайтыс болған жері = Берке Сарай | Жерленді = | Династия = Жошидтер | Туған кездегі есімі = | Әкесі = [[Өзбек хан]] | Анасы = Тайдула ханым | Жұбайы = | Балалары = [[Бердібек хан]] | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = | Басқарды = | Шайқасы = | Ғылыми аясы = | Жұмыс істеген орны = | Партиясы = | Қызметі = | Мамандығы = | Білімі = | Ғылыми дәрежесі = | Марапаттары = | Қолтаңбасы = | Монограммасы = | Сайты = | Commons = }} '''Әз Жәнібек хан''' (туған жылы белгісіз — 1357) — [[Алтын Орда]] ханы (1342 — 57), [[Өзбек хан]]ның баласы. == Басқаруы == Анасы [[Тайдула хатұн]]ның қолдауымен Жәнібек 1342 жылы Сарай-Жүк қаласында өз ағасы әрі бақталасы Тинибек ханды жойып, өзі хан болды; ол бұған дейін тағы бір бәсекелес ағасы Хизрбекті де өлтірген еді. Жәнібек орыс кінәздіктері мен Литва ісіне белсенді түрде араласқан. Мәскеу ұлы князьдері Симеон мен Иван II Жәнібектің тұрақты саяси әрі әскери қысымында болған. 1343 жылы Жәнібек Қырымдағы Генуяға тиесілі Каффа порт қаласына жаппай Қырым татар әскерімен шабуыл жасады. Ақпан айында италиялық көмекші күш келіп, қоршау тоқтатылды. 1345 жылы Жәнібек Каффаны қайта қоршауға алды; бірақ бұл жолы да оның шабуылы сәтсіз аяқталды, себебі әскерінің арасында оба ауруы тарады. Жәнібектің әскері оба жұққан мәйіттерді қаланың ішіне тас атқышпен лақтырып, қарсыласты әлсіретпек болды. Кейін Каффадан шыққан генуэзиялық теңізшілер Генуя, Мессина және Константинополь қалаларына барғанда, Еуропаға "Қара өлімді" (обаны) алып келді деп есептеледі. Алайда бұл оқиға — мәйіттерді атқышпен лақтыру — даулы саналады. Ол туралы алғаш рет 1348 жылы Италияның Пьяченца қаласынан Габриэль де Муссис жазған. Шын мәнінде, оба жұқтырған бүргесі бар егеуқұйрықтар Жәнібек ордасынан қалаға өтіп, сол арқылы генуэзиялықтарға жұқтырған болуы мүмкін. 1342 жылы Жәнібек орыс кінәзі ұсынысымен Ресейдегі православ шіркеуіне уақытша салық салды. Ол кінәз шіркеудің байлығы мен беделіне реніш білдірген еді. Ол кезде Алтын Орданың қазынасы табиғи апаттар мен соғыстар салдарынан азайып кеткен болатын. Алайда Жәнібек 1347 жылдың қыркүйегінде шіркеуді салықтан босату мәртебесін қайтарып берді, және 1351 жылы бұл шешімді қайта растады. Осылайша ол Шыңғыс ханның дінге қатысты саясатын жалғастырды. 1356 жылы Жәнібек Тебриз қаласын жаулап алып, өз билеушісін орнатты. Сонымен қатар, ол Шағатай ұлысына үстемдігін жүргізіп, Моңғол империясының үш ұлысын біріктіруге әрекет жасады. Шейх Увайстың тізе бүгуін қабылдағаннан кейін, Жәнібек Моңғол империясының үш ұлысы өзінің бақылауында екенін мақтанышпен жариялады. Алайда көп ұзамай Тебризде көтеріліс болып, бұл оқиға Елхандар ұлысынан тараған Жалайыр әулетінің билікке келуіне және ақырында Жәнібек ханның өліміне алып келді. Мәскеудегі Чудов монастырі, шамамен Жәнібек хан биліктен құлаған уақытта, митрополит Алексий мен Радонеждік Сергийдің бастамасымен салынған. Аңыз бойынша, бұл жерді хан Алексийге анасы Тайдуланы керемет түрде жазғаны үшін сыйға тартқан деседі (бұл дерекке нақты дәлел жоқ). Жәнібек ханның билігі кезінде Алтын Ордада ақсүйектер арасындағы алғашқы алауыздықтар пайда болды. Бұл келіспеушіліктер кейінірек Алтын Орданың күйреуіне әкелген маңызды факторлардың бірі болды. Жәнібек 1357 жылы өлтірілгеннен кейін, Алтын Ордада 25 жыл бойы саяси тұрақсыздық орнады: 1357 мен 1378 жылдар аралығында жиырма бес хан алмасты. == Каталон атласы == Жәнібек хан Каталон Атласында (1375 ж.) Алтын Орда туымен бірге бейнеленген. Бұл атласта Алтын Орда мемлекеті Каспий теңізінің солтүстігінде нақты көрсетілген. Жәнібек атласта «Jambech senyor de Sarra» деп аталады, яғни «Сарай қаласының әміршісі Жәнібек» деген мағынада. Оның бейнесінің оң жағындағы жазбада былай делінген: «Бұл солтүстік аймақтың патшасы осында тұрады. Оның империясы Булғар өлкесінен бастап, Органчо қаласына дейін созылады. Бұл әміршінің есімі – Жәнібек, Сарай қаласының иесі». Каталон Атласында бейнеленген Алтын Орданың туының символикасы шын мәнінде Жәнібек дәуіріне дейінгі таңба белгілеріне ұқсас. Мұндай таңбалар Жәнібек заманында соғылған монеталарда да кездеседі, алайда ол қайтыс болғаннан кейін бұл белгілер қолданылмай кетті. == Отбасы == Жәнібек ханның бірнеше ұлы болған, бірақ тек Бердібек қана әкесінен кейін таққа отырған. Алайда Бердібек таққа келген соң өз бауырларын жойып жіберген. Сонымен қатар Жәнібектің ұлымыз деп өзін жариялаған тағы 2–3 адам бар, оларды кейбір қазіргі зерттеушілер расымен ұлдары ретінде қарастырады: *Бердібек (билік құрған: 1357–1359) *Құлпа (1359–1360) *Наурызбек (1360) *Кілдібек (1361–1362) Жәнібектің қызы Шакар бегім — Хорезмдегі Сүфи әулетінің ханзадасы Ақ Сүфи Қоңыратқа тұрмысқа шыққан. Олардың қызы Ханзада бегім кейінірек Темір әулетіне (Шағатай ұрпақтары) келін болған. ==Дереккөздер== <references/> == Тағы қараңыз == {{Алтын Орда хандары}} [[Санат:Алтын Орда хандары]] co3d42mn5k0sawlt8qx3ntguaopm8tx 0 29279 3479009 3478401 2025-06-10T14:41:14Z Casserium 68287 /* Басшылары */ 3479009 wikitext text/x-wiki {{Компания |атауы = Қазпошта |логотипі =QazPost logo.svg |түрі = [[акционерлік қоғам]] |биржадағы листингі = |қызметі = пошталық-жинақтық |ұраны = |құрылды = [[1993 жыл]] |жабылды = |жабылуының себебі = |ізбасары = |бұрынғы атауы = |құрушы = |орналасуы = {{байрақ|Қазақстан}}, [[Астана]] |басты адамдары = |саласы = [[пошта]] және байланыс |өнімі = пошталық және қаржылық қызметтер |айналым = |операциялық кіріс = {{өсім}} 1,9 млрд теңге (2023) |таза табысы = {{өсім}} 2,4 млрд теңге (2023)<ref>[https://opi.dfo.kz/p/ru/DossierDownload/DfoObjects/1951261/KZP_RUS_CONSO_IFRS%20FS_2023.pdf Аудиторский отчет за 2023 год (консолидированный)]</ref> |қызметкерлер саны = 17,7 мың (2023)<ref>[https://sk.kz/upload/iblock/000/SK_go2023_kaz.pdf Жылдық есеп / 2023]</ref> |басшы компания = [[Самұрық-Қазына]] (100%) |бағынышты компания = |сайты = {{URL|https://qazpost.kz/}} }} '''«Қазпошта»''' — [[пошта байланысы]] кәсіпорны. Бұрынғы Байланыс министрлігінің құрамындағы біртұтас «Байланыс» саласынан [[1993]] жылы қазанда бөлініп шығып, дербес шаруашылық субъектісі болды. * [[1995]] жылы қарашадан республикалық [[мемлекеттік кәсіпорын]]. [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|ҚР Үкіметінің]] «Пошта байланысы мемлекеттік кәсіпорны мен оған қарасты мемлекеттік кәсіпорындарды қайта құру туралы» [[1999]] жылы 20 желтоқсанда «Қазпошта» ААҚ болып қайта құрылды. Құрылтайшысы – ҚР Үкіметі. Мемлекеттің үлесі 100%. Ұйымдық құрылымы негізгі 4 деңгейден тұрады. Бірінші деңгей – облысы бөлімшелерге тікелей басшылық жасайтын, пошта жұмысын республикалық деңгейде ұйымдастырып, үйлестіретін орталық аппарат. Екінші деңгей 14 облысы бөлімшені 2 поштамптты ([[Алматы]] мен [[Астана]]) біріктіреді. Үшінші деңгей облысы бөлімшелерге бағынып, аудандар мен қалалар аумақтарында пошта жөнелтілімдерінің барлық түрлерінің қабылдануын, өңделуін, тасымалдануын және табыс етілуін қамтамасыз ететін пошта байланысының 20 қалалық және 154 ауданы тораптарынан тұрады. Төртінші деңгей 614 қалалық бөлімшені, 2774 ауылдық бөлімшені және 2 пошта тасу бөлімшесін қамтиды. Кәсіпорынның өз тасымал құралдары: 49 т. жылы пошта вагоны, 900-ден астам автокөлігі бар. Жылына орта есеппен 14 млн. [[хат]] тасиды. «Қазпошта» [[Қазақстан Ұлттық банкі|ҚР Ұлттық банкінің]] лицензиясына сәйкес [[Қазақстан теңгесі|теңге]]мен және шет ел [[валюта]]сымен операциялар жүргізеді; пошта жөнелтілімдерін, жедел поштаны қабылдау, тасымалдау және жеткізу жөнінде кәсіпкерлік қызмет көрсетеді; [[Бағалы қағаздар]] рыногінде [[делдалдық қызмет]]пен айналысады. [[ТМД]] елдерімен ([[Өзбекстан]]нан басқа) және алыс 14 шет мемлекетпен халықаралық пошта аударымы алмасылады. == Басшылары == # Оразалы Ержанов (1999—2000) # Аркен Арыстанов (2000—2006) # Дәурен Молдағалиев (2006—2010) # Салауат Шериязданов (м.а., 2010—2011) # Аркен Арыстанов (2011—2013) # Асхат Бейсенбаев (2013—2014) # [[Бағдат Батырбекұлы Мусин|Бағдат Мусин]] (2014—2017) # Сәкен Сәрсенов (2017—2020) # Қанат Алпысбаев (2020—2021) # Серік Саудабаев (2021—2022) # Әсел Жанасова (2022—2025) # Бекежан Жакеев (2025—) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Пошта]] [[Санат:Қазақстан ұйымдары]] [[Санат:Қазақстан поштасы]] [[Санат:Логистика компаниялары]] [[Санат:Қазақстанның ұлттық компаниялары]] [[Санат:Қазақстанның қаржы компаниялары]] {{stub}} ih8lpmioosd21rf7p81700x1ejj0crp 3479010 3479009 2025-06-10T14:41:47Z Casserium 68287 3479010 wikitext text/x-wiki {{Компания |атауы = Қазпошта |логотипі =QazPost logo.svg |түрі = [[акционерлік қоғам]] |биржадағы листингі = |қызметі = пошталық-жинақтық |ұраны = |құрылды = [[1993 жыл]] |жабылды = |жабылуының себебі = |ізбасары = |бұрынғы атауы = |құрушы = |орналасуы = {{байрақ|Қазақстан}}, [[Астана]] |басты адамдары = Бекежан Жакеев (Басқарма төрағасы) |саласы = [[пошта]] және байланыс |өнімі = пошталық және қаржылық қызметтер |айналым = |операциялық кіріс = {{өсім}} 1,9 млрд теңге (2023) |таза табысы = {{өсім}} 2,4 млрд теңге (2023)<ref>[https://opi.dfo.kz/p/ru/DossierDownload/DfoObjects/1951261/KZP_RUS_CONSO_IFRS%20FS_2023.pdf Аудиторский отчет за 2023 год (консолидированный)]</ref> |қызметкерлер саны = 17,7 мың (2023)<ref>[https://sk.kz/upload/iblock/000/SK_go2023_kaz.pdf Жылдық есеп / 2023]</ref> |басшы компания = [[Самұрық-Қазына]] (100%) |бағынышты компания = |сайты = {{URL|https://qazpost.kz/}} }} '''«Қазпошта»''' — [[пошта байланысы]] кәсіпорны. Бұрынғы Байланыс министрлігінің құрамындағы біртұтас «Байланыс» саласынан [[1993]] жылы қазанда бөлініп шығып, дербес шаруашылық субъектісі болды. * [[1995]] жылы қарашадан республикалық [[мемлекеттік кәсіпорын]]. [[Қазақстан Республикасының Үкіметі|ҚР Үкіметінің]] «Пошта байланысы мемлекеттік кәсіпорны мен оған қарасты мемлекеттік кәсіпорындарды қайта құру туралы» [[1999]] жылы 20 желтоқсанда «Қазпошта» ААҚ болып қайта құрылды. Құрылтайшысы – ҚР Үкіметі. Мемлекеттің үлесі 100%. Ұйымдық құрылымы негізгі 4 деңгейден тұрады. Бірінші деңгей – облысы бөлімшелерге тікелей басшылық жасайтын, пошта жұмысын республикалық деңгейде ұйымдастырып, үйлестіретін орталық аппарат. Екінші деңгей 14 облысы бөлімшені 2 поштамптты ([[Алматы]] мен [[Астана]]) біріктіреді. Үшінші деңгей облысы бөлімшелерге бағынып, аудандар мен қалалар аумақтарында пошта жөнелтілімдерінің барлық түрлерінің қабылдануын, өңделуін, тасымалдануын және табыс етілуін қамтамасыз ететін пошта байланысының 20 қалалық және 154 ауданы тораптарынан тұрады. Төртінші деңгей 614 қалалық бөлімшені, 2774 ауылдық бөлімшені және 2 пошта тасу бөлімшесін қамтиды. Кәсіпорынның өз тасымал құралдары: 49 т. жылы пошта вагоны, 900-ден астам автокөлігі бар. Жылына орта есеппен 14 млн. [[хат]] тасиды. «Қазпошта» [[Қазақстан Ұлттық банкі|ҚР Ұлттық банкінің]] лицензиясына сәйкес [[Қазақстан теңгесі|теңге]]мен және шет ел [[валюта]]сымен операциялар жүргізеді; пошта жөнелтілімдерін, жедел поштаны қабылдау, тасымалдау және жеткізу жөнінде кәсіпкерлік қызмет көрсетеді; [[Бағалы қағаздар]] рыногінде [[делдалдық қызмет]]пен айналысады. [[ТМД]] елдерімен ([[Өзбекстан]]нан басқа) және алыс 14 шет мемлекетпен халықаралық пошта аударымы алмасылады. == Басшылары == # Оразалы Ержанов (1999—2000) # Аркен Арыстанов (2000—2006) # Дәурен Молдағалиев (2006—2010) # Салауат Шериязданов (м.а., 2010—2011) # Аркен Арыстанов (2011—2013) # Асхат Бейсенбаев (2013—2014) # [[Бағдат Батырбекұлы Мусин|Бағдат Мусин]] (2014—2017) # Сәкен Сәрсенов (2017—2020) # Қанат Алпысбаев (2020—2021) # Серік Саудабаев (2021—2022) # Әсел Жанасова (2022—2025) # Бекежан Жакеев (2025—) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Пошта]] [[Санат:Қазақстан ұйымдары]] [[Санат:Қазақстан поштасы]] [[Санат:Логистика компаниялары]] [[Санат:Қазақстанның ұлттық компаниялары]] [[Санат:Қазақстанның қаржы компаниялары]] {{stub}} 2g5n3c3xfimso1oxssyguoaeiokdqa7 0 34744 3479134 2731763 2025-06-11T03:38:02Z Sayatshy 54276 Ұябасар-жыртқыш құстардың ұрғашысы. Шәулі- жыртқыш құстардың еркегі 3479134 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Жамансары | status = LC | status_system = IUCN3.1 | status_ref =<ref name= IUCN>{{IUCN|version=2011.1|assessors=BirdLife International|year=2010|id=181383|title=''Buteo buteo''|accessdate=14 July 2011}}</ref> | image = Buteo buteo 5 (Marek Szczepanek).jpg | regnum = [[Жануарлар]] | phylum = [[Хордалылар]] | classis = [[Құстар]] | ordo = [[Сұңқартәрізділер]]<br>(немесе [[Қаршығатәрізділер]], q.v.) | familia = [[Қаршыға тұқымдасы]] | genus = ''[[Buteo]]'' | species = '''''B. buteo''''' | binomial = ''Buteo buteo'' | binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758) | range_map = Buteo buteo distribution map.png | range_map_width = 300px | range_map_caption =Қою жасыл: Жыл бойы<br/>Ақшыл жасыл/көк: ұялайтын/қыстағы ареалы | subdivision_ranks = [[Түршелері]] | subdivision = 7-10 }} [[File:Buteo buteo MHNT.ZOO.2010.11.89.1.jpg|thumb| ''Buteo buteo'']] '''Жамансары''', ақсары ({{lang-la|Buteo buteo}}) — [[сұңқартәрізділер]] отрядының [[қаршыға тұқымдасы]]на жататын [[жыртқыш құс]]. [[Солтүстік Қазақстан]]да, [[Алтай]] мен [[Тянь-Шань]] тауларының орманды алқаптарын мекендейді. Ұябасарларының қанатының ұзындығы 42-45 см, салмағы 1 кг-нан асады. шәулісі оған қарағанда кішілеу келеді. Қанатының ұзындығы 33-38 см, салмағы 1 кг-ға жетпейді. Дене түсі қара-қоңыр, ұшы қаралау қанаттарының астында ақшыл шұбар [[дақ]] болады. Басқа өзіне тектес жыртқыштардан айырмашылығы — құйрығы қысқа, сұр не қоңыр түсті көлденең жолақты келеді. Ұясын ағаш басына салады. Ұябасары мен шәулісі 3-5 теңбіл түсті жұмыртқаны 1 айдай кезектесіп басып, балапандарын 40 күнде ұядан ұшырады. Ақсары — жыл құсы. Тамыз — қазан айларында жылы жаққа ұшып кетеді. Оңтүстік Азия, [[Африка]]да қыстайды. Наурыз — мамыр айларында қайта оралады. Ұсақ кеміргіштермен, құстармен, кесірткелермен, бақалармен т.б. жәндіктермен қоректенеді.<ref>Қазақ энциклопедиясы, 7- том, ҚР табиғаты</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{commons|Category:''Buteo buteo''}} [[Санат:Сұңқартәрізділер]] [[Санат:Еуразия құстары]] [[Санат:Африка құстары]] [[Санат:1758 жылы зерттелген жануарлар]] rgik41f3l6xkstoyjfvy0ygzumtxcu4 3479197 3479134 2025-06-11T09:07:24Z 1nter pares 146705 [[Special:Contributions/Sayatshy|Sayatshy]] ([[User talk:Sayatshy|т]]) өңдемелерінен [[User:Ercé|Ercé]] соңғы нұсқасына қайтарды 2731763 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Жамансары | status = LC | status_system = IUCN3.1 | status_ref =<ref name= IUCN>{{IUCN|version=2011.1|assessors=BirdLife International|year=2010|id=181383|title=''Buteo buteo''|accessdate=14 July 2011}}</ref> | image = Buteo buteo 5 (Marek Szczepanek).jpg | regnum = [[Жануарлар]] | phylum = [[Хордалылар]] | classis = [[Құстар]] | ordo = [[Сұңқартәрізділер]]<br>(немесе [[Қаршығатәрізділер]], q.v.) | familia = [[Қаршыға тұқымдасы]] | genus = ''[[Buteo]]'' | species = '''''B. buteo''''' | binomial = ''Buteo buteo'' | binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758) | range_map = Buteo buteo distribution map.png | range_map_width = 300px | range_map_caption =Қою жасыл: Жыл бойы<br/>Ақшыл жасыл/көк: ұялайтын/қыстағы ареалы | subdivision_ranks = [[Түршелері]] | subdivision = 7-10 }} [[File:Buteo buteo MHNT.ZOO.2010.11.89.1.jpg|thumb| ''Buteo buteo'']] '''Жамансары''', ақсары ({{lang-la|Buteo buteo}}) — [[сұңқартәрізділер]] отрядының [[қаршыға тұқымдасы]]на жататын [[жыртқыш құс]]. [[Солтүстік Қазақстан]]да, [[Алтай]] мен [[Тянь-Шань]] тауларының орманды алқаптарын мекендейді. Мекиені қанатының ұзындығы 42-45 см, салмағы 1 кг-нан асады. Қоразы оған қарағанда кішілеу келеді. Қанатының ұзындығы 33-38 см, салмағы 1 кг-ға жетпейді. Дене түсі қара-қоңыр, ұшы қаралау қанаттарының астында ақшыл шұбар [[дақ]] болады. Басқа өзіне тектес жыртқыштардан айырмашылығы — құйрығы қысқа, сұр не қоңыр түсті көлденең жолақты келеді. Ұясын ағаш басына салады. Мекиені мен қоразы 3-5 теңбіл түсті жұмыртқаны 1 айдай кезектесіп басып, балапандарын 40 күнде ұядан ұшырады. Ақсары — жыл құсы. Тамыз — қазан айларында жылы жаққа ұшып кетеді. Оңтүстік Азия, [[Африка]]да қыстайды. Наурыз — мамыр айларында қайта оралады. Ұсақ кеміргіштермен, құстармен, кесірткелермен, бақалармен т.б. жәндіктермен қоректенеді.<ref>Қазақ энциклопедиясы, 7- том, ҚР табиғаты</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{commons|Category:''Buteo buteo''}} [[Санат:Сұңқартәрізділер]] [[Санат:Еуразия құстары]] [[Санат:Африка құстары]] [[Санат:1758 жылы зерттелген жануарлар]] nw88tw3kfmt4x55wtf7u3qw4wk7almv 0 35055 3479158 3317128 2025-06-11T05:47:29Z Sayatshy 54276 аналық пен аталық 3479158 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Gray3.png|right|thumb|[[Адам]]ның аналық тұқым жасушасы]] '''Аналық''' — бұл биологияда жыныстық көбеюде ұрықты қабылдап, ұрпақ әкелетін тірі ағза, жыныстық белгілері бойынша аналық жынысқа жататын ұрғашы жынысты білдіретін ұғым. '''Аналық тұқым жасушасы''' , Аналық жыныс жасушасы ({{lang-la|ovum}} — жұмыртқа, {{lang-gr|kutos}} — жасуша) — аталық тұқым жасушасымен қосылып, жануарлар мен өсімдіктердің жыныстық көбеюіне қатысатын тұқым жасушасы (овоцит). Аналық тұқым жасушасы төм. сатыдағы өсімдіктерде пісіп жетіледі. Оны [[оогония]] деп, ал жоғ. сатыдағы өсімдіктердің Аналық тұқым жасушасын [[архегония]] деп атайды (қ. [[Архегоний]]). Аналық тұқым жасушасы жануарларда аналық безде дамиды. Аналық тұқым жасушасының цитоплазмасындағы қоректік зат (сары уыз) мөлш. жануарлардың әртүрлі тобында түрліше деңгейде жиналады. Осыған байланысты овоциттердің диам. 100 мкм-нен бірнеше мм-ге дейін жетеді. Ал жиналған сары уыздың мөлшеріне байланысты Аналық тұқым жасушасын олиголецитальды, мезолецитальды, полилецитальды деп 3 топқа бөледі. Сары уыз олиголецитальды Аналық тұқым жасушасында аз (мыс., [[ланцетниктер]] мен сүт қоректілерде); мезолецитальды Аналық тұқым жасушасында орташа; полилецитальды Аналық тұқым жасушасын да (мыс., қосмекенділер мен балықтарда) көп мөлшерде жиналады. Ағзадағы Аналық тұқым жасушасы ядродан, [[цитоплазма]]дан және қабықшалардан тұрады. Жыныстық көбеюде аналық және аталық тұқым жасушаларының қосылуынан пайда болатын зигота жасушасынан жаңа организм дамиды. Аналық тұқым жасушасының тұқым қуалау белгілерін ұрпақтарға таратуда маңызы зор. [[Сурет:Illu ovaryb.jpg|200px|thumb]] Аналық [[жыныс]] [[жасушас]]ы (яйцеклетка); (ovocytus; {{lang-la| ovum}} — жүмыртқа; {{lang-el| kytos}} - жасуша) — [[ядро]]сында [[хромосомалар]]дың жекеленген жиынтығы болатын, пісіп жетілген [[ұрғашы]] жануарлардың [[жыныс]] жасушасы. Сперматозоидтармен салыстырғанда аналық [[жыныс]] жасушасының (жүмыртқа жасушасының) саны аз, көлемі бірнеше есе үлкен келеді. Оның цитоплазмасында ұрықтың дамып жетілуіне керекті қоректік заттар — сарыуыз қорланады. Аналық [[жыныс]] жасушасының мөлшері [[жануарлар]] [[ұрық|ұрығы]]ның даму ортасына (құрсақта немесе жүмыртқада) байланысты әртүрлі болып келеді. Себебі, ұрықтың даму ортасына сәйкес [[жыныс]] жасушалары да қоректік затгармен (сарыуызбен) түрлі мөлшерде (ұрығы жатырда дамып жетілетін [[жануарлар]] [[жыныс]] жасушаларына сарыуыздың көп қоры керек емес, ал [[ұрық|ұрығы]] жүмыртқада дамитын [[жануарлар]] [[жыныс]] жасушалары қоректік заттармен көп мөлшерде қорланады) қорланады. Жыныс жасушаларының диаметрі, олардың цитоплазмасындағы қорекгік заттар қорының (сарыуыздың) мөлшеріне тікелей байланысты болып келіп, 100 мкм бірнеше см дейін өзгеріп отырады. Сарыуыздың мөлшеріне және [[жұмыртқа]] [[жасушас]]ы цитоплазмасындағы орналасу сипатына сөйкес [[жұмыртқа]] [[жасушас]]ы бірнеше түрге бөлінеді. Сарыуыздың мөлшеріне қарай аналық [[жыныс]] жасушасы: олиголецитті [[овоцит]] (сарыуызы аз), мезолецитті [[овоцит]] (сарыуызы орташа) және полилецитті [[овоцит]] (сарыуызы көп) болып үш топқа бөлінеді. Ал сарыуыздың [[жұмыртқа]] [[жасушас]]ы цитоплазмасындағы орналасу орны мен оның цитоплазмадағы таралуына байланысты аналық [[жыныс]] жасушалары: гомолецитті [[овоцит]] (сарыуызы цитоплазмада біркелкі таралған) және телолецитті [[овоцит]] (сарыуызы торша цитоплазмасының төменгі [[полюс]]інде — көп, жоғарғы [[полюс]]інде — аз) болып бөлінеді. [[Сүтқоректілер]] мен қандауьфшада (ланцетникге) аналық [[жыныс]] жасушасы: олиголецитті және гомолецитті [[овоцит]] тер, қосмекенділер мен кейбір балықтарда — мезолецитті және телолецитті [[овоцит]] тер, ал бауырымен жорғалаушыларда, [[құстар]] да, [[жұмыртқа]] салушы сүтқоректілерде (ехидна, үйректүмсық) — полилецитгі және телолецитті [[овоцит]] тер. Пісіп жетілген аналық [[жыныс]] [[жасушас]]ы ядросының ядрошығы ірі болып келеді. Ядрошық рибосомалар мен РНҚ-ның түзілуіне белсенді қатысады. [[Сүтқоректілер]] аналық [[жыныс]] жасушасын сыртынан біріншілік [[қабық]] ша — плазмолемма (сарыуыз [[қабық]] шасы) және оның сыртыңдағы екіншілік - фолликулалы [[қабық]] ша (аналық [[жыныс]] безі — [[жұмыртқалық]] жасушаларының туындысы) қаптайды. [[Бұлар]]дың аралығында мөлдір аймақ болады. [[Қүстар|Құстардың]] , бауырымен жорғалаушылардың, [[жұмыртқа]] салушы сүтқоректі жануарлардың аналық [[жыныс]] жасушасы біріншілік және үшіншілік (жүмыртқа жолының өнімдері - [[ақуыз]] , әк [[қабық]] асты жұқа [[қабық]] , әк [[қабық]] ) қабықшалармен қапталған. Аналық жынысжасушасының халықаралық атауы — " [[овоцит]] ". [[Жұмыртқа]] жасушасының пішіні дөңгелек немесе сопақ болып келеді. Ол дене жасушасына тән құрылымдардан құралған. Бірақ, оның цитоплазмасында центросома (жасуша орталығы) органелласы болмайды, [[ядро]]сында [[хромосомалар]]дың гаплоидты жиынтығы болады. [[Сүтқоректілер]] [[жұмыртқа]] жасушасын сыртынан екі [[қабық]] : тікелей біріншілік [[қабық]] (плазмолемма) және екіншілік [[қабық]] (фолликулалы [[қабық]] ) қаптайды. Аналық [[жыныс]] [[жасушас]]ы [[ұрықтану]] арқылы жаңа [[организм]]нің пайда болуына қатысып, [[ұрық]]қа аналық [[организм]]нің [[тұқым қуалаушылық]] қасиеттерін жеткізеді. Қар. [[Жұмыртқа]] жасушасы.<ref>Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі/ - Алматы: "Сөздік-Словарь", 2009. ISBN 9965-822-54-9</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} [[Санат:Жыныстық көбею]] [[Санат:Эмбриология]] [[Санат:Адам жасушалары]] {{stub}} qmqpjftkz7fo8noe6maf2j60oidzg8h 3479193 3479158 2025-06-11T09:04:53Z 1nter pares 146705 [[Special:Contributions/Sayatshy|Sayatshy]] ([[User talk:Sayatshy|т]]) өңдемелерінен [[User:Kasymov|Kasymov]] соңғы нұсқасына қайтарды 2360187 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Gray3.png|right|thumb|[[Адам]]ның аналық тұқым жасушасы]] '''Аналық тұқым жасушасы''' , Аналық жыныс жасушасы ({{lang-la|ovum}} — жұмыртқа, {{lang-gr|kutos}} — жасуша) — аталық тұқым жасушасымен қосылып, жануарлар мен өсімдіктердің жыныстық көбеюіне қатысатын тұқым жасушасы (овоцит). Аналық тұқым жасушасы төм. сатыдағы өсімдіктерде пісіп жетіледі. Оны [[оогония]] деп, ал жоғ. сатыдағы өсімдіктердің Аналық тұқым жасушасын [[архегония]] деп атайды (қ. [[Архегоний]]). Аналық тұқым жасушасы жануарларда аналық безде дамиды. Аналық тұқым жасушасының цитоплазмасындағы қоректік зат (сары уыз) мөлш. жануарлардың әртүрлі тобында түрліше деңгейде жиналады. Осыған байланысты овоциттердің диам. 100 мкм-нен бірнеше мм-ге дейін жетеді. Ал жиналған сары уыздың мөлшеріне байланысты Аналық тұқым жасушасын олиголецитальды, мезолецитальды, полилецитальды деп 3 топқа бөледі. Сары уыз олиголецитальды Аналық тұқым жасушасында аз (мыс., [[ланцетниктер]] мен сүт қоректілерде); мезолецитальды Аналық тұқым жасушасында орташа; полилецитальды Аналық тұқым жасушасын да (мыс., қосмекенділер мен балықтарда) көп мөлшерде жиналады. Ағзадағы Аналық тұқым жасушасы ядродан, [[цитоплазма]]дан және қабықшалардан тұрады. Жыныстық көбеюде аналық және аталық тұқым жасушаларының қосылуынан пайда болатын зигота жасушасынан жаңа организм дамиды. Аналық тұқым жасушасының тұқым қуалау белгілерін ұрпақтарға таратуда маңызы зор. [[Сурет:Illu ovaryb.jpg|200px|thumb]] Аналық [[жыныс]] [[жасушас]]ы (яйцеклетка); (ovocytus; {{lang-la| ovum}} — жүмыртқа; {{lang-el| kytos}} - жасуша) — [[ядро]]сында [[хромосомалар]]дың жекеленген жиынтығы болатын, пісіп жетілген [[ұрғашы]] жануарлардың [[жыныс]] жасушасы. Сперматозоидтармен салыстырғанда аналық [[жыныс]] жасушасының (жүмыртқа жасушасының) саны аз, көлемі бірнеше есе үлкен келеді. Оның цитоплазмасында ұрықтың дамып жетілуіне керекті қоректік заттар — сарыуыз қорланады. Аналық [[жыныс]] жасушасының мөлшері [[жануарлар]] [[ұрық|ұрығы]]ның даму ортасына (құрсақта немесе жүмыртқада) байланысты әртүрлі болып келеді. Себебі, ұрықтың даму ортасына сәйкес [[жыныс]] жасушалары да қоректік затгармен (сарыуызбен) түрлі мөлшерде (ұрығы жатырда дамып жетілетін [[жануарлар]] [[жыныс]] жасушаларына сарыуыздың көп қоры керек емес, ал [[ұрық|ұрығы]] жүмыртқада дамитын [[жануарлар]] [[жыныс]] жасушалары қоректік заттармен көп мөлшерде қорланады) қорланады. Жыныс жасушаларының диаметрі, олардың цитоплазмасындағы қорекгік заттар қорының (сарыуыздың) мөлшеріне тікелей байланысты болып келіп, 100 мкм бірнеше см дейін өзгеріп отырады. Сарыуыздың мөлшеріне және [[жұмыртқа]] [[жасушас]]ы цитоплазмасындағы орналасу сипатына сөйкес [[жұмыртқа]] [[жасушас]]ы бірнеше түрге бөлінеді. Сарыуыздың мөлшеріне қарай аналық [[жыныс]] жасушасы: олиголецитті [[овоцит]] (сарыуызы аз), мезолецитті [[овоцит]] (сарыуызы орташа) және полилецитті [[овоцит]] (сарыуызы көп) болып үш топқа бөлінеді. Ал сарыуыздың [[жұмыртқа]] [[жасушас]]ы цитоплазмасындағы орналасу орны мен оның цитоплазмадағы таралуына байланысты аналық [[жыныс]] жасушалары: гомолецитті [[овоцит]] (сарыуызы цитоплазмада біркелкі таралған) және телолецитті [[овоцит]] (сарыуызы торша цитоплазмасының төменгі [[полюс]]інде — көп, жоғарғы [[полюс]]інде — аз) болып бөлінеді. [[Сүтқоректілер]] мен қандауьфшада (ланцетникге) аналық [[жыныс]] жасушасы: олиголецитті және гомолецитті [[овоцит]] тер, қосмекенділер мен кейбір балықтарда — мезолецитті және телолецитті [[овоцит]] тер, ал бауырымен жорғалаушыларда, [[құстар]] да, [[жұмыртқа]] салушы сүтқоректілерде (ехидна, үйректүмсық) — полилецитгі және телолецитті [[овоцит]] тер. Пісіп жетілген аналық [[жыныс]] [[жасушас]]ы ядросының ядрошығы ірі болып келеді. Ядрошық рибосомалар мен РНҚ-ның түзілуіне белсенді қатысады. [[Сүтқоректілер]] аналық [[жыныс]] жасушасын сыртынан біріншілік [[қабық]] ша — плазмолемма (сарыуыз [[қабық]] шасы) және оның сыртыңдағы екіншілік - фолликулалы [[қабық]] ша (аналық [[жыныс]] безі — [[жұмыртқалық]] жасушаларының туындысы) қаптайды. [[Бұлар]]дың аралығында мөлдір аймақ болады. [[Қүстар|Құстардың]] , бауырымен жорғалаушылардың, [[жұмыртқа]] салушы сүтқоректі жануарлардың аналық [[жыныс]] жасушасы біріншілік және үшіншілік (жүмыртқа жолының өнімдері - [[ақуыз]] , әк [[қабық]] асты жұқа [[қабық]] , әк [[қабық]] ) қабықшалармен қапталған. Аналық жынысжасушасының халықаралық атауы — " [[овоцит]] ". [[Жұмыртқа]] жасушасының пішіні дөңгелек немесе сопақ болып келеді. Ол дене жасушасына тән құрылымдардан құралған. Бірақ, оның цитоплазмасында центросома (жасуша орталығы) органелласы болмайды, [[ядро]]сында [[хромосомалар]]дың гаплоидты жиынтығы болады. [[Сүтқоректілер]] [[жұмыртқа]] жасушасын сыртынан екі [[қабық]] : тікелей біріншілік [[қабық]] (плазмолемма) және екіншілік [[қабық]] (фолликулалы [[қабық]] ) қаптайды. Аналық [[жыныс]] [[жасушас]]ы [[ұрықтану]] арқылы жаңа [[организм]]нің пайда болуына қатысып, [[ұрық]]қа аналық [[организм]]нің [[тұқым қуалаушылық]] қасиеттерін жеткізеді. Қар. [[Жұмыртқа]] жасушасы.<ref>Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі/ - Алматы: "Сөздік-Словарь", 2009. ISBN 9965-822-54-9</ref> ==Дереккөздер== <references/> {{wikify}} [[Санат:Жыныстық көбею]] [[Санат:Эмбриология]] [[Санат:Адам жасушалары]] {{stub}} 0dyvfgw1lbtqw03sgz2gj0f9r2zbgds 0 50602 3479031 2349969 2025-06-10T15:39:03Z Sagzhan 29953 Sagzhan [[Тайдула Бегім]] бетін [[Тайдула хатұн]] бетіне жылжытты 2349969 wikitext text/x-wiki '''Тайдула Бегім''', Тайтұғлы, Тайдуалы (туған жылы белгісіз – 1360) – [[Жошы ұлысы]]ның ықпалды қайраткері. [[Өзбек хан]]ның әйелі, [[Жәнібек хан (Алтын Орда)|Жәнібек]] пен [[Тыныбек хан]]дардың анасы. [[Еділ]] бойы мен Қырымда билік жұргізген бектің қызы. Өзбек ханның бәйбішесі Баялун қайтыс болғаннан кейін оның орнына таққа отырды. Тақ мұрагері әрі өз баласы [[Тыныбек]]ке қастандық ұйымдастырып, екінші баласы Жәнібектің таққа отыруына қолдау көрсетті. Жәнібек билік еткен кезінде [[Алтын Орда]]ның ішкі және сыртқы саясатына қызу араласты. Христиан дініне қамқорлық танытты. Оны Жәнібектен қысым көрген орыс князьдері пана тұтты. Рим папасы XҚҚ Бенедикт Тайдула бегімді “Солтүстік Татарияның патшайымы” деп атаған. 1349 жылы [[Венеция]] дожы [[Андреа Дандоло]] (1343 – 54) хат жолдап, оны “көрнекті мемлекет билеушісі, татарлардың патшайымы” деп танитынын білдірген. Тайдула бегім есімі араб, түркі тілдеріндегі деректерде, орыс жылнамаларында жиі кездеседі. 1334 жылы [[Жошы ұлысы]]на келген араб саяхатшысы ибн Баттута Тайдула бегімнің қабылдауында болған. 14 ғасырдың 40 – 50-жылдары [[Еділ]] өзенінің батыс жағындағы [[Үкек]], [[Сарықамыс]], [[Бездеж]], [[Гүлістан]] секілді қалалар Тайдула бегімнің [[Моғұлбүкі]], [[Құтлыбүкі]] және [[Орысбүкі]] деген бауырлары мен туыстарының иелігінде болды. Тайдула бегімнің өзі де Тула қаласына иелік етті. 1359 жылы Тайдула бегімнің бауыры Құтлыбүкіні (Мамайдың әкесі) Қырымның билеушісі етті. 1360 жылы оның қолдауымен [[Наурызбек Мұхаммед]] таққа отырды. [[Шибан]] ұрпағы Хызыр билікті тартып алған соң Тайдула бегімен бірге оның бауырлары мен туыстарын да өлтіртті.<ref>Юргевич В.Н., Рассказ римско-католического миссионера доминиканца Юлиана о путешествии в страну приволжских венгерцев, совершенных перед 1235 годом, и письма папы Венедикта XҚҚ к хану Узбеку, его жене Тайдолю и сыну Джанибеку в 1340 ж. // Записки Одесского общества истории и древностей, Одесса, т. 5, 1863; Золотая Орда в источниках, т. 1, М., 2003</ref><ref>Григорьев А.П., Сборник ханских ярлыков русским митрополитам: Источниковедческий анализ золотоордынских документов, СПб., 2004</ref><ref>Григорьев А.П., Григорьев В.П., Коллекция золотоордынских документов XҚV века из Венеции: Источниковедческое исследование, СПб., 2001.</ref><ref>[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 8 том</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{бастама}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қайраткер]] gewtsuf05vp5d2er9pt7ysem3v36xwk 3479033 3479031 2025-06-10T15:39:34Z Sagzhan 29953 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ 3479033 wikitext text/x-wiki '''Тайдула хатұн''', Тайтұғлы, Тайдуалы (туған жылы белгісіз – 1360) – [[Жошы ұлысы]]ның ықпалды қайраткері. [[Өзбек хан]]ның әйелі, [[Жәнібек хан (Алтын Орда)|Жәнібек]] пен [[Тыныбек хан]]дардың анасы. [[Еділ]] бойы мен Қырымда билік жұргізген бектің қызы. Өзбек ханның бәйбішесі Баялун қайтыс болғаннан кейін оның орнына таққа отырды. Тақ мұрагері әрі өз баласы [[Тыныбек]]ке қастандық ұйымдастырып, екінші баласы Жәнібектің таққа отыруына қолдау көрсетті. Жәнібек билік еткен кезінде [[Алтын Орда]]ның ішкі және сыртқы саясатына қызу араласты. Христиан дініне қамқорлық танытты. Оны Жәнібектен қысым көрген орыс князьдері пана тұтты. Рим папасы XҚҚ Бенедикт Тайдула бегімді “Солтүстік Татарияның патшайымы” деп атаған. 1349 жылы [[Венеция]] дожы [[Андреа Дандоло]] (1343 – 54) хат жолдап, оны “көрнекті мемлекет билеушісі, татарлардың патшайымы” деп танитынын білдірген. Тайдула бегім есімі араб, түркі тілдеріндегі деректерде, орыс жылнамаларында жиі кездеседі. 1334 жылы [[Жошы ұлысы]]на келген араб саяхатшысы ибн Баттута Тайдула бегімнің қабылдауында болған. 14 ғасырдың 40 – 50-жылдары [[Еділ]] өзенінің батыс жағындағы [[Үкек]], [[Сарықамыс]], [[Бездеж]], [[Гүлістан]] секілді қалалар Тайдула бегімнің [[Моғұлбүкі]], [[Құтлыбүкі]] және [[Орысбүкі]] деген бауырлары мен туыстарының иелігінде болды. Тайдула бегімнің өзі де Тула қаласына иелік етті. 1359 жылы Тайдула бегімнің бауыры Құтлыбүкіні (Мамайдың әкесі) Қырымның билеушісі етті. 1360 жылы оның қолдауымен [[Наурызбек Мұхаммед]] таққа отырды. [[Шибан]] ұрпағы Хызыр билікті тартып алған соң Тайдула бегімен бірге оның бауырлары мен туыстарын да өлтіртті.<ref>Юргевич В.Н., Рассказ римско-католического миссионера доминиканца Юлиана о путешествии в страну приволжских венгерцев, совершенных перед 1235 годом, и письма папы Венедикта XҚҚ к хану Узбеку, его жене Тайдолю и сыну Джанибеку в 1340 ж. // Записки Одесского общества истории и древностей, Одесса, т. 5, 1863; Золотая Орда в источниках, т. 1, М., 2003</ref><ref>Григорьев А.П., Сборник ханских ярлыков русским митрополитам: Источниковедческий анализ золотоордынских документов, СПб., 2004</ref><ref>Григорьев А.П., Григорьев В.П., Коллекция золотоордынских документов XҚV века из Венеции: Источниковедческое исследование, СПб., 2001.</ref><ref>[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 8 том</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{бастама}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қайраткер]] 921k8bn4cqdewcmw8fmeh4s108h7o5k 3479036 3479033 2025-06-10T15:47:49Z Sagzhan 29953 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ 3479036 wikitext text/x-wiki '''Тайдула хатұн''' (түркі-қыпшақ және парсыша: طیطغلی خاتون; 1360 жылы дүние салған) — Алтын Орданың ханшайымы, ұлы билеуші Өзбек ханның (1313–1341) жары, әрі кей деректерге қарағанда, қысқа уақыт билік еткен Наурузбек ханның да жұбайы болуы мүмкін. Ол — тақ мұрагерлері Тыныбек ханның (1341–1342) және Жәнібек ханның (1342–1357) анасы, сондай-ақ Бердібек ханның (1357–1359) әжесі. Өзбек ханның ең сүйікті жары ретінде Тайдула ханшайым тек сұлулықпен емес, парасатымен де ерекшеленіп, Алтын Орданың саяси өмірінде аса маңызды рөл атқарды. Күйеуінің көзі тірісінде-ақ ол мемлекет ісіне араласып, беделімен танылды. Ал ұлдары мен немересі билікке келгенде, Тайдула ханшайым өз ықпалын жоғалтпастан, хан ордасында шешуші тұлғалардың бірі болып қала берді. Бердібек хан дүниеден өткен соң, ол билікті өз қолында ұстап қалу үшін оның ізбасарларын тағайындауға тырысты. Алайда бұл әрекеттер Алтын Ордада басталған билік дағдарысының басы болды. <ref>Юргевич В.Н., Рассказ римско-католического миссионера доминиканца Юлиана о путешествии в страну приволжских венгерцев, совершенных перед 1235 годом, и письма папы Венедикта XҚҚ к хану Узбеку, его жене Тайдолю и сыну Джанибеку в 1340 ж. // Записки Одесского общества истории и древностей, Одесса, т. 5, 1863; Золотая Орда в источниках, т. 1, М., 2003</ref><ref>Григорьев А.П., Сборник ханских ярлыков русским митрополитам: Источниковедческий анализ золотоордынских документов, СПб., 2004</ref><ref>Григорьев А.П., Григорьев В.П., Коллекция золотоордынских документов XҚV века из Венеции: Источниковедческое исследование, СПб., 2001.</ref><ref>[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 8 том</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{бастама}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қайраткер]] pmqu47a3s82pz1qoksn6rqkly1euoke 3479041 3479036 2025-06-10T15:54:08Z Sagzhan 29953 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ 3479041 wikitext text/x-wiki '''Тайдула хатұн''' (түркі-қыпшақ және парсыша: طیطغلی خاتون; 1360 жылы дүние салған) — Алтын Орданың ханшайымы, ұлы билеуші Өзбек ханның (1313–1341) жары, әрі кей деректерге қарағанда, қысқа уақыт билік еткен Наурузбек ханның да жұбайы болуы мүмкін. Ол — тақ мұрагерлері Тыныбек ханның (1341–1342) және Жәнібек ханның (1342–1357) анасы, сондай-ақ Бердібек ханның (1357–1359) әжесі. Өзбек ханның ең сүйікті жары ретінде Тайдула ханшайым тек сұлулықпен емес, парасатымен де ерекшеленіп, Алтын Орданың саяси өмірінде аса маңызды рөл атқарды. Күйеуінің көзі тірісінде-ақ ол мемлекет ісіне араласып, беделімен танылды. Ал ұлдары мен немересі билікке келгенде, Тайдула ханшайым өз ықпалын жоғалтпастан, хан ордасында шешуші тұлғалардың бірі болып қала берді. Бердібек хан дүниеден өткен соң, ол билікті өз қолында ұстап қалу үшін оның ізбасарларын тағайындауға тырысты. Алайда бұл әрекеттер Алтын Ордада басталған билік дағдарысының басы болды. <ref>Юргевич В.Н., Рассказ римско-католического миссионера доминиканца Юлиана о путешествии в страну приволжских венгерцев, совершенных перед 1235 годом, и письма папы Венедикта XҚҚ к хану Узбеку, его жене Тайдолю и сыну Джанибеку в 1340 ж. // Записки Одесского общества истории и древностей, Одесса, т. 5, 1863; Золотая Орда в источниках, т. 1, М., 2003</ref><ref>Григорьев А.П., Сборник ханских ярлыков русским митрополитам: Источниковедческий анализ золотоордынских документов, СПб., 2004</ref><ref>Григорьев А.П., Григорьев В.П., Коллекция золотоордынских документов XҚV века из Венеции: Источниковедческое исследование, СПб., 2001.</ref><ref>[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 8 том</ref> == Ибн Баттутаның Тайдула Хатұн жайлы сипаттамасы == 1332 жылы хан ордасына келген Ибн Баттута жазғандай, Тайдула Хатун — Өзбек ханның бас жары болған, әрі оның ұлдары Тини-Бек пен Жәнібектің анасы болған. Алайда, ханның қызы Ит Күжүжүк (Īt Kūjūjūk) — бұрын қайтыс болған басқа бір бас бәйбішесінен туған делінеді. Тайдула Өзбек ханның ең сүйікті жары болған, тіпті хан түндерінің көбін сол әйелмен бірге өткізген. Бұл ерекше ықыластың себебін бір қауесет былай түсіндіреді: Тайдула әр жақындасудан кейін қайтадан қыз күйіне ене алатын қасиетке ие екен. Тағы бір аңыз бойынша, Тайдула Сүлеймен пайғамбардың ұрпағы болған деседі. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{бастама}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қайраткер]] 9kjmr7kell51xhmmhwy32y03fo8hw2q 3479042 3479041 2025-06-10T15:54:37Z Sagzhan 29953 /* Ибн Баттутаның Тайдула Хатұн жайлы сипаттамасы */ 3479042 wikitext text/x-wiki '''Тайдула хатұн''' (түркі-қыпшақ және парсыша: طیطغلی خاتون; 1360 жылы дүние салған) — Алтын Орданың ханшайымы, ұлы билеуші Өзбек ханның (1313–1341) жары, әрі кей деректерге қарағанда, қысқа уақыт билік еткен Наурузбек ханның да жұбайы болуы мүмкін. Ол — тақ мұрагерлері Тыныбек ханның (1341–1342) және Жәнібек ханның (1342–1357) анасы, сондай-ақ Бердібек ханның (1357–1359) әжесі. Өзбек ханның ең сүйікті жары ретінде Тайдула ханшайым тек сұлулықпен емес, парасатымен де ерекшеленіп, Алтын Орданың саяси өмірінде аса маңызды рөл атқарды. Күйеуінің көзі тірісінде-ақ ол мемлекет ісіне араласып, беделімен танылды. Ал ұлдары мен немересі билікке келгенде, Тайдула ханшайым өз ықпалын жоғалтпастан, хан ордасында шешуші тұлғалардың бірі болып қала берді. Бердібек хан дүниеден өткен соң, ол билікті өз қолында ұстап қалу үшін оның ізбасарларын тағайындауға тырысты. Алайда бұл әрекеттер Алтын Ордада басталған билік дағдарысының басы болды. <ref>Юргевич В.Н., Рассказ римско-католического миссионера доминиканца Юлиана о путешествии в страну приволжских венгерцев, совершенных перед 1235 годом, и письма папы Венедикта XҚҚ к хану Узбеку, его жене Тайдолю и сыну Джанибеку в 1340 ж. // Записки Одесского общества истории и древностей, Одесса, т. 5, 1863; Золотая Орда в источниках, т. 1, М., 2003</ref><ref>Григорьев А.П., Сборник ханских ярлыков русским митрополитам: Источниковедческий анализ золотоордынских документов, СПб., 2004</ref><ref>Григорьев А.П., Григорьев В.П., Коллекция золотоордынских документов XҚV века из Венеции: Источниковедческое исследование, СПб., 2001.</ref><ref>[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 8 том</ref> == Ибн Баттутаның Тайдула Хатұн жайлы сипаттамасы == 1332 жылы хан ордасына келген Ибн Баттута жазғандай, Тайдула Хатун — Өзбек ханның бас жары болған, әрі оның ұлдары Тини-Бек пен Жәнібектің анасы болған. Алайда, ханның қызы Ит Күжүжүк (Īt Kūjūjūk) — бұрын қайтыс болған басқа бір бас бәйбішесінен туған делінеді. Тайдула Өзбек ханның ең сүйікті жары болған, тіпті хан түндерінің көбін сол әйелмен бірге өткізген. Бұл ерекше ықыластың себебін бір қауесет былай түсіндіреді: Тайдула әр жақындасудан кейін қайтадан қыз күйіне ене алатын қасиетке ие екен. Тағы бір аңыз бойынша, Тайдула Сүлеймен пайғамбардың ұрпағы болған деседі. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{бастама}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қайраткер]] 3wedguumkapojuv83gtcx4pk29j3g4a 3479044 3479042 2025-06-10T15:57:38Z Sagzhan 29953 /* Ибн Баттутаның Тайдула Хатұн жайлы сипаттамасы */ 3479044 wikitext text/x-wiki '''Тайдула хатұн''' (түркі-қыпшақ және парсыша: طیطغلی خاتون; 1360 жылы дүние салған) — Алтын Орданың ханшайымы, ұлы билеуші Өзбек ханның (1313–1341) жары, әрі кей деректерге қарағанда, қысқа уақыт билік еткен Наурузбек ханның да жұбайы болуы мүмкін. Ол — тақ мұрагерлері Тыныбек ханның (1341–1342) және Жәнібек ханның (1342–1357) анасы, сондай-ақ Бердібек ханның (1357–1359) әжесі. Өзбек ханның ең сүйікті жары ретінде Тайдула ханшайым тек сұлулықпен емес, парасатымен де ерекшеленіп, Алтын Орданың саяси өмірінде аса маңызды рөл атқарды. Күйеуінің көзі тірісінде-ақ ол мемлекет ісіне араласып, беделімен танылды. Ал ұлдары мен немересі билікке келгенде, Тайдула ханшайым өз ықпалын жоғалтпастан, хан ордасында шешуші тұлғалардың бірі болып қала берді. Бердібек хан дүниеден өткен соң, ол билікті өз қолында ұстап қалу үшін оның ізбасарларын тағайындауға тырысты. Алайда бұл әрекеттер Алтын Ордада басталған билік дағдарысының басы болды. <ref>Юргевич В.Н., Рассказ римско-католического миссионера доминиканца Юлиана о путешествии в страну приволжских венгерцев, совершенных перед 1235 годом, и письма папы Венедикта XҚҚ к хану Узбеку, его жене Тайдолю и сыну Джанибеку в 1340 ж. // Записки Одесского общества истории и древностей, Одесса, т. 5, 1863; Золотая Орда в источниках, т. 1, М., 2003</ref><ref>Григорьев А.П., Сборник ханских ярлыков русским митрополитам: Источниковедческий анализ золотоордынских документов, СПб., 2004</ref><ref>Григорьев А.П., Григорьев В.П., Коллекция золотоордынских документов XҚV века из Венеции: Источниковедческое исследование, СПб., 2001.</ref><ref>[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 8 том</ref> == Ибн Баттутаның Тайдула Хатұн жайлы сипаттамасы == 1332 жылы хан ордасына келген Ибн Баттута жазғандай, Тайдула Хатун — Өзбек ханның бас жары болған, әрі оның ұлдары Тини-Бек пен Жәнібектің анасы болған. Алайда, ханның қызы Ит Күжүжүк (Īt Kūjūjūk) — бұрын қайтыс болған басқа бір бас бәйбішесінен туған делінеді. Тайдула Өзбек ханның ең сүйікті жары болған, тіпті хан түндерінің көбін сол әйелмен бірге өткізген. Бұл ерекше ықыластың себебін бір қауесет былай түсіндіреді: Тайдула әр жақындасудан кейін қайтадан қыз күйіне ене алатын қасиетке ие екен. Тағы бір аңыз бойынша, Тайдула Сүлеймен пайғамбардың ұрпағы болған деседі. Басқа ханымдар сияқты, бас бәйбіше де сән-салтанатпен безендірілген күймеге мінетін болған. Бұл күймені жібекпен қапталған, алтын жалатылған әбзелдермен әсемделген аттар сүйреген. Күйменің ішінде — күміс күмбезбен көмкерілген, алтынмен не асыл тастармен әшекейленген ағаш өрнектермен безендірілген киіз үй орналасқан. Хатунның жанында екі күтуші әйел, алты күң, және оннан он беске дейін жас жігіттен құралған қызметшілер (паждар) бірге жүрген. Тайдула Хатунның өзі — «бұғтақ» деп аталатын бас киіммен ерекшеленген, бұл — асыл тастармен көмкерілген, үстінен тауыс қауырсыны тағылған кішкене тәж тәрізді сәукеле. Ибн Баттутаның айтуынша, ол Тайдула Хатунмен жүздескен кезде ханым он бір күтуші егде әйелдің ортасында отырған, ал олардың алдында елу шақты жас күң қыз алтын мен күмістен жасалған табақтарды тазалап, оларды шиемен толтырып жатқан. Тайдула ханым солармен бірге осы жұмысты жасап отырған. Ибн Баттутаны өзі қарсы алып, оның серігінің Құран оқығанын тыңдаған Тайдула Хатун қонақтарға қымыз ұсынған, әрі өз қолымен нәзік өрнектелген ағаш тостағанмен қымызды Ибн Баттутаға берген — бұл оның аса жоғары құрметпен қабылдағанының белгісі еді. Содан кейін ол саяхатшылардың жол-жөнекей сапары жайлы көп сұрақтар қойған. Кейін олар ханның басқа әйелдеріне — Қабақ Хатун (Нагатайдың қызы), Баялун Хатун (Византия императоры Андроник III Палеологтың қызы), Ордужа Хатун (Иса Бектің қызы), сондай-ақ ханның қызы Ит Күжүжүкке (ол да Иса Бекке тұрмысқа шыққан) қонаққа барған. Мерекелердің бірінде Ибн Баттута Тайдула Хатунның үлкен киіз үй ішінде күйеуімен бірге бір жастықта отырғанын, ал айналада ханның басқа әйелдері, қыздары мен ұлдары жеке-жеке орын алып отырғанын жазады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{бастама}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қайраткер]] nc7rrh9ooy7nganxumrbjmxkglh8rxu 3479046 3479044 2025-06-10T15:58:51Z Sagzhan 29953 /* Ибн Баттутаның Тайдула Хатұн жайлы сипаттамасы */ 3479046 wikitext text/x-wiki '''Тайдула хатұн''' (түркі-қыпшақ және парсыша: طیطغلی خاتون; 1360 жылы дүние салған) — Алтын Орданың ханшайымы, ұлы билеуші Өзбек ханның (1313–1341) жары, әрі кей деректерге қарағанда, қысқа уақыт билік еткен Наурузбек ханның да жұбайы болуы мүмкін. Ол — тақ мұрагерлері Тыныбек ханның (1341–1342) және Жәнібек ханның (1342–1357) анасы, сондай-ақ Бердібек ханның (1357–1359) әжесі. Өзбек ханның ең сүйікті жары ретінде Тайдула ханшайым тек сұлулықпен емес, парасатымен де ерекшеленіп, Алтын Орданың саяси өмірінде аса маңызды рөл атқарды. Күйеуінің көзі тірісінде-ақ ол мемлекет ісіне араласып, беделімен танылды. Ал ұлдары мен немересі билікке келгенде, Тайдула ханшайым өз ықпалын жоғалтпастан, хан ордасында шешуші тұлғалардың бірі болып қала берді. Бердібек хан дүниеден өткен соң, ол билікті өз қолында ұстап қалу үшін оның ізбасарларын тағайындауға тырысты. Алайда бұл әрекеттер Алтын Ордада басталған билік дағдарысының басы болды. <ref>Юргевич В.Н., Рассказ римско-католического миссионера доминиканца Юлиана о путешествии в страну приволжских венгерцев, совершенных перед 1235 годом, и письма папы Венедикта XҚҚ к хану Узбеку, его жене Тайдолю и сыну Джанибеку в 1340 ж. // Записки Одесского общества истории и древностей, Одесса, т. 5, 1863; Золотая Орда в источниках, т. 1, М., 2003</ref><ref>Григорьев А.П., Сборник ханских ярлыков русским митрополитам: Источниковедческий анализ золотоордынских документов, СПб., 2004</ref><ref>Григорьев А.П., Григорьев В.П., Коллекция золотоордынских документов XҚV века из Венеции: Источниковедческое исследование, СПб., 2001.</ref><ref>[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 8 том</ref> == Ибн Баттутаның Тайдула Хатұн жайлы сипаттамасы == 1332 жылы хан ордасына келген Ибн Баттута жазғандай, Тайдула Хатун — Өзбек ханның бас жары болған, әрі оның ұлдары Тини-Бек пен Жәнібектің анасы болған. Алайда, ханның қызы Ит Күжүжүк (Īt Kūjūjūk) — бұрын қайтыс болған басқа бір бас бәйбішесінен туған делінеді. Тайдула Өзбек ханның ең сүйікті жары болған, тіпті хан түндерінің көбін сол әйелмен бірге өткізген. Бұл ерекше ықыластың себебін бір қауесет былай түсіндіреді: Тайдула әр жақындасудан кейін қайтадан қыз күйіне ене алатын қасиетке ие екен. Тағы бір аңыз бойынша, Тайдула Сүлеймен пайғамбардың ұрпағы болған деседі. Басқа ханымдар сияқты, бас бәйбіше де сән-салтанатпен безендірілген күймеге мінетін болған. Бұл күймені жібекпен қапталған, алтын жалатылған әбзелдермен әсемделген аттар сүйреген. Күйменің ішінде — күміс күмбезбен көмкерілген, алтынмен не асыл тастармен әшекейленген ағаш өрнектермен безендірілген киіз үй орналасқан. Хатунның жанында екі күтуші әйел, алты күң, және оннан он беске дейін жас жігіттен құралған қызметшілер (паждар) бірге жүрген. Тайдула Хатунның өзі — «бұғтақ» деп аталатын бас киіммен ерекшеленген, бұл — асыл тастармен көмкерілген, үстінен тауыс қауырсыны тағылған кішкене тәж тәрізді сәукеле. Ибн Баттутаның айтуынша, ол Тайдула Хатунмен жүздескен кезде ханым он бір күтуші егде әйелдің ортасында отырған, ал олардың алдында елу шақты жас күң қыз алтын мен күмістен жасалған табақтарды тазалап, оларды шиемен толтырып жатқан. Тайдула ханым солармен бірге осы жұмысты жасап отырған. Ибн Баттутаны өзі қарсы алып, оның серігінің Құран оқығанын тыңдаған Тайдула Хатун қонақтарға қымыз ұсынған, әрі өз қолымен нәзік өрнектелген ағаш тостағанмен қымызды Ибн Баттутаға берген — бұл оның аса жоғары құрметпен қабылдағанының белгісі еді. Содан кейін ол саяхатшылардың жол-жөнекей сапары жайлы көп сұрақтар қойған. Кейін олар ханның басқа әйелдеріне — Қабақ Хатун (Нагатайдың қызы), Баялун Хатун (Византия императоры Андроник III Палеологтың қызы), Ордужа Хатун (Иса Бектің қызы), сондай-ақ ханның қызы Ит Күжүжүкке (ол да Иса Бекке тұрмысқа шыққан) қонаққа барған. Мерекелердің бірінде Ибн Баттута Тайдула Хатунның үлкен киіз үй ішінде күйеуімен бірге бір жастықта отырғанын, ал айналада ханның басқа әйелдері, қыздары мен ұлдары жеке-жеке орын алып отырғанын жазады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{бастама}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қайраткер]] b3basbanewey886k0b3jisjcvzv2gii 3479047 3479046 2025-06-10T16:01:43Z Sagzhan 29953 /* Ибн Баттутаның Тайдула Хатұн жайлы сипаттамасы */ 3479047 wikitext text/x-wiki '''Тайдула хатұн''' (түркі-қыпшақ және парсыша: طیطغلی خاتون; 1360 жылы дүние салған) — Алтын Орданың ханшайымы, ұлы билеуші Өзбек ханның (1313–1341) жары, әрі кей деректерге қарағанда, қысқа уақыт билік еткен Наурузбек ханның да жұбайы болуы мүмкін. Ол — тақ мұрагерлері Тыныбек ханның (1341–1342) және Жәнібек ханның (1342–1357) анасы, сондай-ақ Бердібек ханның (1357–1359) әжесі. Өзбек ханның ең сүйікті жары ретінде Тайдула ханшайым тек сұлулықпен емес, парасатымен де ерекшеленіп, Алтын Орданың саяси өмірінде аса маңызды рөл атқарды. Күйеуінің көзі тірісінде-ақ ол мемлекет ісіне араласып, беделімен танылды. Ал ұлдары мен немересі билікке келгенде, Тайдула ханшайым өз ықпалын жоғалтпастан, хан ордасында шешуші тұлғалардың бірі болып қала берді. Бердібек хан дүниеден өткен соң, ол билікті өз қолында ұстап қалу үшін оның ізбасарларын тағайындауға тырысты. Алайда бұл әрекеттер Алтын Ордада басталған билік дағдарысының басы болды. <ref>Юргевич В.Н., Рассказ римско-католического миссионера доминиканца Юлиана о путешествии в страну приволжских венгерцев, совершенных перед 1235 годом, и письма папы Венедикта XҚҚ к хану Узбеку, его жене Тайдолю и сыну Джанибеку в 1340 ж. // Записки Одесского общества истории и древностей, Одесса, т. 5, 1863; Золотая Орда в источниках, т. 1, М., 2003</ref><ref>Григорьев А.П., Сборник ханских ярлыков русским митрополитам: Источниковедческий анализ золотоордынских документов, СПб., 2004</ref><ref>Григорьев А.П., Григорьев В.П., Коллекция золотоордынских документов XҚV века из Венеции: Источниковедческое исследование, СПб., 2001.</ref><ref>[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 8 том</ref> == Ибн Баттутаның Тайдула Хатұн жайлы сипаттамасы == 1332 жылы хан ордасына келген Ибн Баттута жазғандай, Тайдула Хатун — Өзбек ханның бас жары болған, әрі оның ұлдары Тини-Бек пен Жәнібектің анасы болған. Алайда, ханның қызы Ит Күжүжүк (Īt Kūjūjūk) — бұрын қайтыс болған басқа бір бас бәйбішесінен туған делінеді. Тайдула Өзбек ханның ең сүйікті жары болған, тіпті хан түндерінің көбін сол әйелмен бірге өткізген. Бұл ерекше ықыластың себебін бір қауесет былай түсіндіреді: Тайдула әр жақындасудан кейін қайтадан қыз күйіне ене алатын қасиетке ие екен. Тағы бір аңыз бойынша, Тайдула Сүлеймен пайғамбардың ұрпағы болған деседі. Басқа ханымдар сияқты, бас бәйбіше де сән-салтанатпен безендірілген күймеге мінетін болған. Бұл күймені жібекпен қапталған, алтын жалатылған әбзелдермен әсемделген аттар сүйреген. Күйменің ішінде — күміс күмбезбен көмкерілген, алтынмен не асыл тастармен әшекейленген ағаш өрнектермен безендірілген киіз үй орналасқан. Хатунның жанында екі күтуші әйел, алты күң, және оннан он беске дейін жас жігіттен құралған қызметшілер (паждар) бірге жүрген. Тайдула Хатунның өзі — «бұғтақ» деп аталатын бас киіммен ерекшеленген, бұл — асыл тастармен көмкерілген, үстінен тауыс қауырсыны тағылған кішкене тәж тәрізді сәукеле. Ибн Баттутаның айтуынша, ол Тайдула Хатунмен жүздескен кезде ханым он бір күтуші егде әйелдің ортасында отырған, ал олардың алдында елу шақты жас күң қыз алтын мен күмістен жасалған табақтарды тазалап, оларды шиемен толтырып жатқан. Тайдула ханым солармен бірге осы жұмысты жасап отырған. Ибн Баттутаны өзі қарсы алып, оның серігінің Құран оқығанын тыңдаған Тайдула Хатун қонақтарға қымыз ұсынған, әрі өз қолымен нәзік өрнектелген ағаш тостағанмен қымызды Ибн Баттутаға берген — бұл оның аса жоғары құрметпен қабылдағанының белгісі еді. Содан кейін ол саяхатшылардың жол-жөнекей сапары жайлы көп сұрақтар қойған. Кейін олар ханның басқа әйелдеріне — Қабақ Хатун (Нагатайдың қызы), Баялун Хатун (Византия императоры Андроник III Палеологтың қызы), Ордужа Хатун (Иса Бектің қызы), сондай-ақ ханның қызы Ит Күжүжүкке (ол да Иса Бекке тұрмысқа шыққан) қонаққа барған. Мерекелердің бірінде Ибн Баттута Тайдула Хатунның үлкен киіз үй ішінде күйеуімен бірге бір жастықта отырғанын, ал айналада ханның басқа әйелдері, қыздары мен ұлдары жеке-жеке орын алып отырғанын жазады. == Өзбек ханның қайтыс болуынан кейінгі саяси рөлі == 1341 жылы Өзбек хан қайтыс болғаннан кейін, Тайдула Хатунның билік пен ықпалдағы орны одан әрі күшейе түсті. Бұрынғы ханның бас жары ретінде ол беделді тұлға болса, енді қазіргі ханның анасы ретінде одан да зор құрметке ие болды. Ұлының шексіз ықыласы арқасында Тайдула мол байлыққа ие болды — оның қаржылық қуаты бұрынғыдан да артты. Оның өзіне тиесілі кіріс көздері болған, мысалы, итальяндық көпестер мен басқа шетелдік саудагерлер төлеген алым-салықтардан түсетін табыс тікелей Тайдулаға бағынышты еді. Хатун тек байлықпен шектелмей, саясатқа да белсенді араласты. Өзбек хан өлген кезде оның үлкен ұлы және тақ мұрагері Тинибек астанада емес, жуырда ғана таратылған Орда Ұлысының жерінде тұрып жатқан. Әкесі қалдырған мұрагер ретінде ол заңды түрде хан деп танылды, алайда Тайдула Хатун кіші ұлы Жәнібекті жақтаған. Жәнібек Тинибек ханның жоқ кезінде уақытша билеуші (реген) ретінде әрекет еткен болуы мүмкін немесе тіпті әкесі Өзбектің өзі тарапынан мұрагер ретінде тағайындалып қойған да шығар. Өз билігін күшейту үшін Жәнібек өзге бауыры Қызырбекті өлтірді. Ал Тинибек ордаға қайтып келе жатқанда, Тайдула Хатун оның билікке оралуынан қауіптеніп, әмірлерді Тинибекті өлтіруге айдап салады. Әмірлер бұл бұйрықты орындап, 1342 жылы Сарай-Жүк қаласында Тинибекті өлтіреді. Осылайша, Жәнібек хан таққа ие болады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{бастама}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қайраткер]] 0wt5uvu6d218bjugz2c3w87xpbtal7c 3479048 3479047 2025-06-10T16:02:20Z Sagzhan 29953 /* Дереккөздер */ 3479048 wikitext text/x-wiki '''Тайдула хатұн''' (түркі-қыпшақ және парсыша: طیطغلی خاتون; 1360 жылы дүние салған) — Алтын Орданың ханшайымы, ұлы билеуші Өзбек ханның (1313–1341) жары, әрі кей деректерге қарағанда, қысқа уақыт билік еткен Наурузбек ханның да жұбайы болуы мүмкін. Ол — тақ мұрагерлері Тыныбек ханның (1341–1342) және Жәнібек ханның (1342–1357) анасы, сондай-ақ Бердібек ханның (1357–1359) әжесі. Өзбек ханның ең сүйікті жары ретінде Тайдула ханшайым тек сұлулықпен емес, парасатымен де ерекшеленіп, Алтын Орданың саяси өмірінде аса маңызды рөл атқарды. Күйеуінің көзі тірісінде-ақ ол мемлекет ісіне араласып, беделімен танылды. Ал ұлдары мен немересі билікке келгенде, Тайдула ханшайым өз ықпалын жоғалтпастан, хан ордасында шешуші тұлғалардың бірі болып қала берді. Бердібек хан дүниеден өткен соң, ол билікті өз қолында ұстап қалу үшін оның ізбасарларын тағайындауға тырысты. Алайда бұл әрекеттер Алтын Ордада басталған билік дағдарысының басы болды. <ref>Юргевич В.Н., Рассказ римско-католического миссионера доминиканца Юлиана о путешествии в страну приволжских венгерцев, совершенных перед 1235 годом, и письма папы Венедикта XҚҚ к хану Узбеку, его жене Тайдолю и сыну Джанибеку в 1340 ж. // Записки Одесского общества истории и древностей, Одесса, т. 5, 1863; Золотая Орда в источниках, т. 1, М., 2003</ref><ref>Григорьев А.П., Сборник ханских ярлыков русским митрополитам: Источниковедческий анализ золотоордынских документов, СПб., 2004</ref><ref>Григорьев А.П., Григорьев В.П., Коллекция золотоордынских документов XҚV века из Венеции: Источниковедческое исследование, СПб., 2001.</ref><ref>[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 8 том</ref> == Ибн Баттутаның Тайдула Хатұн жайлы сипаттамасы == 1332 жылы хан ордасына келген Ибн Баттута жазғандай, Тайдула Хатун — Өзбек ханның бас жары болған, әрі оның ұлдары Тини-Бек пен Жәнібектің анасы болған. Алайда, ханның қызы Ит Күжүжүк (Īt Kūjūjūk) — бұрын қайтыс болған басқа бір бас бәйбішесінен туған делінеді. Тайдула Өзбек ханның ең сүйікті жары болған, тіпті хан түндерінің көбін сол әйелмен бірге өткізген. Бұл ерекше ықыластың себебін бір қауесет былай түсіндіреді: Тайдула әр жақындасудан кейін қайтадан қыз күйіне ене алатын қасиетке ие екен. Тағы бір аңыз бойынша, Тайдула Сүлеймен пайғамбардың ұрпағы болған деседі. Басқа ханымдар сияқты, бас бәйбіше де сән-салтанатпен безендірілген күймеге мінетін болған. Бұл күймені жібекпен қапталған, алтын жалатылған әбзелдермен әсемделген аттар сүйреген. Күйменің ішінде — күміс күмбезбен көмкерілген, алтынмен не асыл тастармен әшекейленген ағаш өрнектермен безендірілген киіз үй орналасқан. Хатунның жанында екі күтуші әйел, алты күң, және оннан он беске дейін жас жігіттен құралған қызметшілер (паждар) бірге жүрген. Тайдула Хатунның өзі — «бұғтақ» деп аталатын бас киіммен ерекшеленген, бұл — асыл тастармен көмкерілген, үстінен тауыс қауырсыны тағылған кішкене тәж тәрізді сәукеле. Ибн Баттутаның айтуынша, ол Тайдула Хатунмен жүздескен кезде ханым он бір күтуші егде әйелдің ортасында отырған, ал олардың алдында елу шақты жас күң қыз алтын мен күмістен жасалған табақтарды тазалап, оларды шиемен толтырып жатқан. Тайдула ханым солармен бірге осы жұмысты жасап отырған. Ибн Баттутаны өзі қарсы алып, оның серігінің Құран оқығанын тыңдаған Тайдула Хатун қонақтарға қымыз ұсынған, әрі өз қолымен нәзік өрнектелген ағаш тостағанмен қымызды Ибн Баттутаға берген — бұл оның аса жоғары құрметпен қабылдағанының белгісі еді. Содан кейін ол саяхатшылардың жол-жөнекей сапары жайлы көп сұрақтар қойған. Кейін олар ханның басқа әйелдеріне — Қабақ Хатун (Нагатайдың қызы), Баялун Хатун (Византия императоры Андроник III Палеологтың қызы), Ордужа Хатун (Иса Бектің қызы), сондай-ақ ханның қызы Ит Күжүжүкке (ол да Иса Бекке тұрмысқа шыққан) қонаққа барған. Мерекелердің бірінде Ибн Баттута Тайдула Хатунның үлкен киіз үй ішінде күйеуімен бірге бір жастықта отырғанын, ал айналада ханның басқа әйелдері, қыздары мен ұлдары жеке-жеке орын алып отырғанын жазады. == Өзбек ханның қайтыс болуынан кейінгі саяси рөлі == 1341 жылы Өзбек хан қайтыс болғаннан кейін, Тайдула Хатунның билік пен ықпалдағы орны одан әрі күшейе түсті. Бұрынғы ханның бас жары ретінде ол беделді тұлға болса, енді қазіргі ханның анасы ретінде одан да зор құрметке ие болды. Ұлының шексіз ықыласы арқасында Тайдула мол байлыққа ие болды — оның қаржылық қуаты бұрынғыдан да артты. Оның өзіне тиесілі кіріс көздері болған, мысалы, итальяндық көпестер мен басқа шетелдік саудагерлер төлеген алым-салықтардан түсетін табыс тікелей Тайдулаға бағынышты еді. Хатун тек байлықпен шектелмей, саясатқа да белсенді араласты. Өзбек хан өлген кезде оның үлкен ұлы және тақ мұрагері Тинибек астанада емес, жуырда ғана таратылған Орда Ұлысының жерінде тұрып жатқан. Әкесі қалдырған мұрагер ретінде ол заңды түрде хан деп танылды, алайда Тайдула Хатун кіші ұлы Жәнібекті жақтаған. Жәнібек Тинибек ханның жоқ кезінде уақытша билеуші (реген) ретінде әрекет еткен болуы мүмкін немесе тіпті әкесі Өзбектің өзі тарапынан мұрагер ретінде тағайындалып қойған да шығар. Өз билігін күшейту үшін Жәнібек өзге бауыры Қызырбекті өлтірді. Ал Тинибек ордаға қайтып келе жатқанда, Тайдула Хатун оның билікке оралуынан қауіптеніп, әмірлерді Тинибекті өлтіруге айдап салады. Әмірлер бұл бұйрықты орындап, 1342 жылы Сарай-Жүк қаласында Тинибекті өлтіреді. Осылайша, Жәнібек хан таққа ие болады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қайраткер]] hlhl5x4fym5tkdujo1m0ykqi8dnjak5 0 53735 3479141 3107215 2025-06-11T03:54:51Z Sayatshy 54276 Ұябасар- жыртқыш құстардың ұрғашысы, мекиені 3479141 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Қаршыға | status = LC | status_system = iucn3.1 | status_ref = <ref name="IUCN">{{IUCN2008 | assessors=BirdLife International | year=2008 | id=144432 | title=Accipiter gentilis | downloaded=19 ақпан 2009}}</ref> | image = Northern Goshawk ad M2.jpg | image_caption = Ересек құс | regnum = [[Жануарлар]] | phylum = [[Хордалылар]] | classis = [[Құстар]] | ordo = [[Сұңқартәрізділер]]<br />(немесе [[Қаршығатәрізділер]], q.v.) | familia = [[Қаршыға тұқымдасы]] | genus = ''[[Accipiter]]'' | species = '''''A. gentilis''''' | binomial = ''Accipiter gentilis'' | binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758) | subdivision_ranks = [[Subspecies]] | subdivision = ''Accipiter gentilis albidus <br /> Accipiter gentilis apache <br /> Accipiter gentilis arrigonii <br /> Accipiter gentilis atricapillus <br /> Accipiter gentilis buteoides <br /> Accipiter gentilis fujiyamae <br /> Accipiter gentilis gentilis <br /> Accipiter gentilis laingi <br /> Accipiter gentilis marginatus <br /> Accipiter gentilis schvedowi'' | range_map = Accipiter gentilis map.svg | range_map_width = | range_map_caption = Ареалы<br />сары: ұялайтын кезінде<br />жасыл: жыл бойы<br />көк: қыста. }} [[Сурет:Accipiter gentilis MHNT.ZOO.2010.11.84.2.jpg|нобай| ''Accipiter gentilis'']] '''Қаршыға''' ({{lang-la|Accipiter gentilis}}) — қаршыға тұқымдасына жататын [[жыртқыш құс]]. Қаршыға [[Арктика]] мен [[Антарктида]]дан басқа жерлердің бәрінде кездеседі. [[Қазақстан]]да, көбінесе [[орман]], [[қалың бұта]], [[ағаш]] өскен тау бөктерін мекендейді. Дене тұрқы 28 – 114 см, салм. 800 – 1500 г. [[Тұмсық]], [[тұяқ]]тары қара, саусақтары салалы. Ұябасары мен шәулісінің түсі ұқсас. Ұясын ағашқа, [[жартас]], шыңға, жерге салады. Жылына 3 – 4 [[жұмыртқа]] басады. Қаршығаның [[ұя]] салып, өніп өскен жеріне қарай оны түр-түсі де алуан түрлі. Қазақ аңшыларының бүркіттен кейін аңға ең көп салып, қолға ұстайтын құсы қаршыға болған. Оны [[бүркіт]] сияқты баптап, баулиды. Жақсы бап көрген қаршыға [[қаз]], [[үйрек]], [[дуадақ]], [[ұлар]], [[аққу]], [[қырғауыл]], [[саңырау құр]] сияқты [[құстар]]ға түседі. Сондай-ақ, қоян, [[ақ тиін]], алақоржындарды да іледі. Аңға салатын құс болғандықтан қаршыға көп ауланған. Сондықтан олардың саны жылдан жылға азайып келеді.<ref>«Красная книга Казахстана», Алматы, 2006;</ref><ref name="source1">Қазақ энциклопедиясы</ref><ref name="ReferenceA">Саятшылық қазақтың дәстүрлі аңшылығы. - Алматы: "Алматыкітап", 2007. - 208 бет, суретті. Б. Хинаят, Қ.М. Исабеков. ISBN 9965-24-813-3</ref> Қаршыға - өте батыл, жыртқыш қыран <ref>Ж.Бабалықұлы, А.Тұрдыбаев. Саят. Алматы: "Қайнар".- 1989. -141 б.</ref>. Қаз-үйрек, [[ұлар]], [[дуадақ]], [[қырғауыл]], құр, [[саңырау құр]]дан бастап, торғай тұқымдастарға дейін ала береді. Жүгірген аңнан ақ қоян, [[көкше қоян]], тиін, тышқан тұқымдастарға дейін ұстайды. Сиректеу болса да, түлкі, қарсақ алатындары да бар. Қаршыға өте кезеген, шабыттап ұшқыш, әр шабытта шалқар көш жерді аралап, кейде жүздеген шақырым жерлерді айналып қайта береді. Қаршығаның ең күшті қаруы өте шебер ұшатындығы, епті, айлалы, оралымды болуы. Қаршығаның дене тұрқы әр түрлі. Ең кішісінің тұрқы - бір қарыс сынық сүйем, ең зоры - төрт сүйем. Кейде одан да үлкені кездеседі. Қанат шалғылары қысқалау, ал ұшқанда доғалдау болып көрінеді. Құйрығы ұзын, қанаты мен құйрығы оның ұшу мәнеріне үлкен өзгешелік туғызған. Ол сағатына 80-90 шақырым қашықтыққа ұша алады. Орман-тоғай арасында, тар жерде, тар аяда, тас шақпақтардың арасында өте епті ұйтқып ұша алады. Аспанда самғап ұшудан гөрі жер бауырлап, бұқпантайлап ұшу мәнері басым. Өз ауына (жеміне) иек артпадан шап беретін қаршыға мінезіне орай қазақ құсбегілері - "қаршыға - құстың ұрысы" деп те атайды. Көздері сары шегір. Ал кейбірінің көздері қызғылт шегір. Тұмсық, тұяқ мүйіздері қара, танауының тесігі жапсарлау. Саусақтары салалы, сирақ саны ұзын, аңғары биік. Қаршыға ұясын ылғи да ағашқа салады. Екіден үшке дейін жұмыртқа тауып, бір ай мөлшерінде балапанын басып шығарады. Бір жарым ай шамасында балапандар ұядан ұшады. Қазақ құсбегілері қаршығаны көп жағдайда тор, тұзақ және басқа әдістермен түзден ұстауды салт еткен. Қаршыға және қаршыға тұқымдастар құсқа, аңға түскенде екі аяғын қару етіп, оны салған жерінен жіберместен, ұстағанының жаны шыққанша,ауыз салмайды. Ал аң-құсты басып отырғанда, одан айыру - қаршыға бабындағы ең үлкен сәт. Мұндайда шошытып, сескендіріп, қорқытып алмау жағына өте мұқият болу керек. Бұл қыран тым шытырлақ, ашушаң, наз мінезді құс. Шошынып, көңілі қалса, өрекпіп, шалқақтап, сырғақтап, ашуы басылмай әуре етеді. Қаршыға - қолдағы тіршілікке шыдамсыз, ыстық-суыққа төзімі аз, талғамы нәзік, жемді қалай болса, солай былапыт жемейтін құс, ол қомағай емес. Тез алып, тез жеп, тез тояттап, соңырқалап отырғанды ұнатады. Құсбегілер қаршығаны өз ішінен шәулі қаршыға, қара қаршыға, ақ тұнжыр, қара тұнжыр, көк тұнжыр, сырғақ деп жіктейді.<ref name="ReferenceA"/><ref>Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3</ref> == Дереккөздер == <references/> {{wikify}} [[Санат:Сұңқартәрізділер]] [[Санат:Жыртқыш құстар]] {{stub}} fvxsu555cf68rlaexgqcy6ufxenchtr 3479196 3479141 2025-06-11T09:07:08Z 1nter pares 146705 [[Special:Contributions/Sayatshy|Sayatshy]] ([[User talk:Sayatshy|т]]) өңдемелерінен [[User:Тұран|Тұран]] соңғы нұсқасына қайтарды 3107215 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Қаршыға | status = LC | status_system = iucn3.1 | status_ref = <ref name="IUCN">{{IUCN2008 | assessors=BirdLife International | year=2008 | id=144432 | title=Accipiter gentilis | downloaded=19 ақпан 2009}}</ref> | image = Northern Goshawk ad M2.jpg | image_caption = Ересек құс | regnum = [[Жануарлар]] | phylum = [[Хордалылар]] | classis = [[Құстар]] | ordo = [[Сұңқартәрізділер]]<br />(немесе [[Қаршығатәрізділер]], q.v.) | familia = [[Қаршыға тұқымдасы]] | genus = ''[[Accipiter]]'' | species = '''''A. gentilis''''' | binomial = ''Accipiter gentilis'' | binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758) | subdivision_ranks = [[Subspecies]] | subdivision = ''Accipiter gentilis albidus <br /> Accipiter gentilis apache <br /> Accipiter gentilis arrigonii <br /> Accipiter gentilis atricapillus <br /> Accipiter gentilis buteoides <br /> Accipiter gentilis fujiyamae <br /> Accipiter gentilis gentilis <br /> Accipiter gentilis laingi <br /> Accipiter gentilis marginatus <br /> Accipiter gentilis schvedowi'' | range_map = Accipiter gentilis map.svg | range_map_width = | range_map_caption = Ареалы<br />сары: ұялайтын кезінде<br />жасыл: жыл бойы<br />көк: қыста. }} [[Сурет:Accipiter gentilis MHNT.ZOO.2010.11.84.2.jpg|нобай| ''Accipiter gentilis'']] '''Қаршыға''' ({{lang-la|Accipiter gentilis}}) — қаршыға тұқымдасына жататын [[жыртқыш құс]]. Қаршыға [[Арктика]] мен [[Антарктида]]дан басқа жерлердің бәрінде кездеседі. [[Қазақстан]]да, көбінесе [[орман]], [[қалың бұта]], [[ағаш]] өскен тау бөктерін мекендейді. Дене тұрқы 28 – 114 см, салм. 800 – 1500 г. [[Тұмсық]], [[тұяқ]]тары қара, саусақтары салалы. Қоразы мен мекиенінің түсі ұқсас. Ұясын ағашқа, [[жартас]], шыңға, жерге салады. Жылына 3 – 4 [[жұмыртқа]] басады. Қаршығаның [[ұя]] салып, өніп өскен жеріне қарай оны түр-түсі де алуан түрлі. Қазақ аңшыларының бүркіттен кейін аңға ең көп салып, қолға ұстайтын құсы қаршыға болған. Оны [[бүркіт]] сияқты баптап, баулиды. Жақсы бап көрген қаршыға [[қаз]], [[үйрек]], [[дуадақ]], [[ұлар]], [[аққу]], [[қырғауыл]], [[саңырау құр]] сияқты [[құстар]]ға түседі. Сондай-ақ, қоян, [[ақ тиін]], алақоржындарды да іледі. Аңға салатын құс болғандықтан қаршыға көп ауланған. Сондықтан олардың саны жылдан жылға азайып келеді.<ref>«Красная книга Казахстана», Алматы, 2006;</ref><ref name="source1">Қазақ энциклопедиясы</ref><ref name="ReferenceA">Саятшылық қазақтың дәстүрлі аңшылығы. - Алматы: "Алматыкітап", 2007. - 208 бет, суретті. Б. Хинаят, Қ.М. Исабеков. ISBN 9965-24-813-3</ref> Қаршыға - өте батыл, жыртқыш қыран <ref>Ж.Бабалықұлы, А.Тұрдыбаев. Саят. Алматы: "Қайнар".- 1989. -141 б.</ref>. Қаз-үйрек, [[ұлар]], [[дуадақ]], [[қырғауыл]], құр, [[саңырау құр]]дан бастап, торғай тұқымдастарға дейін ала береді. Жүгірген аңнан ақ қоян, [[көкше қоян]], тиін, тышқан тұқымдастарға дейін ұстайды. Сиректеу болса да, түлкі, қарсақ алатындары да бар. Қаршыға өте кезеген, шабыттап ұшқыш, әр шабытта шалқар көш жерді аралап, кейде жүздеген шақырым жерлерді айналып қайта береді. Қаршығаның ең күшті қаруы өте шебер ұшатындығы, епті, айлалы, оралымды болуы. Қаршығаның дене тұрқы әр түрлі. Ең кішісінің тұрқы - бір қарыс сынық сүйем, ең зоры - төрт сүйем. Кейде одан да үлкені кездеседі. Қанат шалғылары қысқалау, ал ұшқанда доғалдау болып көрінеді. Құйрығы ұзын, қанаты мен құйрығы оның ұшу мәнеріне үлкен өзгешелік туғызған. Ол сағатына 80-90 шақырым қашықтыққа ұша алады. Орман-тоғай арасында, тар жерде, тар аяда, тас шақпақтардың арасында өте епті ұйтқып ұша алады. Аспанда самғап ұшудан гөрі жер бауырлап, бұқпантайлап ұшу мәнері басым. Өз ауына (жеміне) иек артпадан шап беретін қаршыға мінезіне орай қазақ құсбегілері - "қаршыға - құстың ұрысы" деп те атайды. Көздері сары шегір. Ал кейбірінің көздері қызғылт шегір. Тұмсық, тұяқ мүйіздері қара, танауының тесігі жапсарлау. Саусақтары салалы, сирақ саны ұзын, аңғары биік. Қаршыға ұясын ылғи да ағашқа салады. Екіден үшке дейін жұмыртқа тауып, бір ай мөлшерінде балапанын басып шығарады. Бір жарым ай шамасында балапандар ұядан ұшады. Қазақ құсбегілері қаршығаны көп жағдайда тор, тұзақ және басқа әдістермен түзден ұстауды салт еткен. Қаршыға және қаршыға тұқымдастар құсқа, аңға түскенде екі аяғын қару етіп, оны салған жерінен жіберместен, ұстағанының жаны шыққанша,ауыз салмайды. Ал аң-құсты басып отырғанда, одан айыру - қаршыға бабындағы ең үлкен сәт. Мұндайда шошытып, сескендіріп, қорқытып алмау жағына өте мұқият болу керек. Бұл қыран тым шытырлақ, ашушаң, наз мінезді құс. Шошынып, көңілі қалса, өрекпіп, шалқақтап, сырғақтап, ашуы басылмай әуре етеді. Қаршыға - қолдағы тіршілікке шыдамсыз, ыстық-суыққа төзімі аз, талғамы нәзік, жемді қалай болса, солай былапыт жемейтін құс, ол қомағай емес. Тез алып, тез жеп, тез тояттап, соңырқалап отырғанды ұнатады. Құсбегілер қаршығаны өз ішінен шәулі қаршыға, қара қаршыға, ақ тұнжыр, қара тұнжыр, көк тұнжыр, сырғақ деп жіктейді.<ref name="ReferenceA"/><ref>Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3</ref> == Дереккөздер == <references/> {{wikify}} [[Санат:Сұңқартәрізділер]] [[Санат:Жыртқыш құстар]] {{stub}} 6mv7b9rd6fx1h6hx7qs0mmnqphx6bcw 0 54785 3479056 2189623 2025-06-10T16:21:50Z 1nter pares 146705 3479056 wikitext text/x-wiki [[Сурет:GoldenHorde1300.png|thumb|[[Алтын Орда]] терреториясы]] '''Базаршы, Базарджибек''' — [[Алтын Орда]]дағы “дүрбелең жылдары” (1359 —1379) билік құрған хандардың бірі. [[Жошы хан]]ның [[Таңғұт]] есімді ұлының ұрпағы. “[[Шыңғыснама]]да” келтірілген дерек бойынша, [[Алтын Орда]] тағына [[Келдібек хан]]нан соң, шамамен 1362/63 жылы [[Жәнібек хан]]ның жесірі [[Тайдула хатұн|Тайдула бегім]]нің көмегімен отырады. Ол Алтын Ордада ұзақ билік құра алмаған. [[Алтын Орда]] хандарының бірі шайбанилық [[Хызыр хан]]мен болған Сарай түбіндегі ұрыста жеңіліп, тақтан айрылды. [[Низам әд-Дин Шами]] мен [[Шараф әд-Дин Йазди]]дің мәліметтеріне қарағанда, Базаршы Алтын Ордада Келдібек, Наурыз, Черкес, [[Хызыр хан]], Мурудтан кейін билік еткен.<ref>Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х</ref><ref>Тизенгаузен В.Г., Сборник материалов, относящихся к истории Золотой Орды, т. 2, М.—Л., 1941; Материалы по истории казахских ханств ХV — XVІІІ вв., А.-А., 1969; Утемиш-хаджи,Чингизнаме, А.-А., 1992.</ref><ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, I том</ref> ==Дереккөздер== <references /> {{wikify}} [[Санат:1359 жылы туғандар]] [[Санат:1379 жылы қайтыс болғандар]] [[Санат:Алтын Орда хандары]] {{stub}} i2cqvunomkhdtpu44f9d6g2snxa3ye0 3479058 3479056 2025-06-10T16:22:41Z 1nter pares 146705 3479058 wikitext text/x-wiki '''Базаршы, Базарджибек''' — [[Алтын Орда]]дағы “дүрбелең жылдары” (1359 —1379) билік құрған хандардың бірі. [[Жошы хан]]ның [[Таңғұт]] есімді ұлының ұрпағы. “[[Шыңғыснама]]да” келтірілген дерек бойынша, [[Алтын Орда]] тағына [[Келдібек хан]]нан соң, шамамен 1362/63 жылы [[Жәнібек хан]]ның жесірі [[Тайдула хатұн|Тайдула бегім]]нің көмегімен отырады. Ол Алтын Ордада ұзақ билік құра алмаған. [[Алтын Орда]] хандарының бірі шайбанилық [[Хызыр хан]]мен болған Сарай түбіндегі ұрыста жеңіліп, тақтан айрылды. [[Низам әд-Дин Шами]] мен [[Шараф әд-Дин Йазди]]дің мәліметтеріне қарағанда, Базаршы Алтын Ордада Келдібек, Наурыз, Черкес, [[Хызыр хан]], Мурудтан кейін билік еткен.<ref>Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х</ref><ref>Тизенгаузен В.Г., Сборник материалов, относящихся к истории Золотой Орды, т. 2, М.—Л., 1941; Материалы по истории казахских ханств ХV — XVІІІ вв., А.-А., 1969; Утемиш-хаджи,Чингизнаме, А.-А., 1992.</ref><ref>«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, I том</ref> == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} {{wikify}} {{stub}} [[Санат:1359 жылы туғандар]] [[Санат:1379 жылы қайтыс болғандар]] [[Санат:Алтын Орда хандары]] 68sl4e8ldzf74i0huda2vshmtyqcgsl 0 82285 3479027 3416178 2025-06-10T15:33:26Z Орел Карл 81620 /* Басшылары */ 3479027 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік орган |атауы = Қазақстан Республикасының Ұлттық ұланы |қысқартылған атауы = ҚР ҰҰ |шынайы атауы = |шынайы атауы1 = |шынайы атауы2 = |мемлекет = {{KAZ}} |құзыреті = |құзерет_тақырып_мәтіні = |эмблема = Flag of Kazakhstan National Guard.svg |эмблеманың ені = |эмблеманың тақырыбы = |мөрі = |мөрдің ені = |мөрдің тақырыбы = |сурет = |сурет ені = |сурет тақырыбы = |құрылған жылы = {{date|21|04|2014|1}} |ізашары1 = |ізашары2 = |таратылған жылы = |ізбасары = |бағынады = [[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|ҚР Ішкі істер министрлігі]] |штаб-пәтері = 000010, Астана қаласы, Жангелдин көшесі, 2; Кеңсе, 8 |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region_code = |қызметкерлер = |бюджет = |министрдің есімі1 = |министрдің міндеті1 = |министрдің есімі2 = |министрдің міндеті2 = |басшылықтың есімі1 = генерал-лейтенант [[Аңсаған Скендерұлы Балтабеков|Аңсаған Балтабеков]] |басшылықтың лауазымы1 = Бас қолбасшысы |басшылықтың есімі2 = генерал-майор [[Қайрат Михайлович Ақтанов|Қайрат Ақтанов]] |басшылықтың лауазымы2 = Бас қолбасшының бірінші орынбасары - Бас штаб бастығы |жоғарыда тұрған мекеме = |бір мекемеге қарасты орган1 = |бір мекемеге қарасты орган2 = |құжат1 = |сайты = https://www.gov.kz/memleket/entities/kvv?lang=kk |түсініктемелер = |карта = |карта ені = |картаның тақырыбы = }} '''Қазақстан Республикасының Ұлттық ұланы''' — Қазақстан ішкі істер органдарының біртұтас жүйесіне кіретін құқық қорғау функциялары бар әскери құрама. Ұлттық ұлан (ҚР ҰҰ) жеке бастың, қоғам мен мемлекеттiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге, адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қылмыстық және өзге де құқыққа қарсы қолсұғушылықтардан қорғауға арналған. == Тарихы == 1992 жылы 10 қаңтарда Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығымен Қазақстан Республикасы ІІМ Ішкі әскері құрылды. 2014 жылдың 21 сәуірінде Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығымен Қазақстан Республикасы ІІМ Ішкі әскерлері Қазақстан Республикасының Ұлттық ұланы болып қайта құрылды. == Міндеттері == * маңызды мемлекеттiк объектiлердi және арнайы жүктердi күзету * ішкі істер органдарымен бірлесіп қоғамдық тәртіпті қорғауға, жаппай тәртіпсіздіктердің жолын кесуге, қоғамдық қауіпсіздікті және төтенше жағдай мен соғыс жағдайының, терроризмге қарсы операцияның құқықтық режимдерін қамтамасыз етуге қатысу, осы операцияға, сондай-ақ табиғи, техногендік және әлеуметтік сипаттағы төтенше жағдайларды және олардың салдарларын жою жөніндегі іс-шараларға қатысу * сотталған әйелдердің, кәмелетке толмағандардың жазасын өтеуіне арналған қылмыстық-атқару жүйесінің мекемелерін, толық қауіпсіз мекемелерді және тергеу изоляторларын қоспағанда, қылмыстық-атқару жүйесінің мекемелерін күзету * Ұлттық ұлан күзететін қылмыстық-атқару жүйесінің мекемелерінде ұсталатын адамдардың, сондай-ақ олардың аумағындағы азаматтардың мінез-құлқын бақылауды және қадағалауды жүзеге асыру * сотталғандарды және күзетпен ұсталатын адамдарды айдауылмен алып жүру * соғыс уақытында Қазақстан Республикасының аумақтық қорғаныс жүйесiнде жекелеген мiндеттердi орындау * Қазақстан Республикасының аумағында қарулы қылмыскерлерді залалсыздандыру, заңсыз әскерилендірілген немесе қаруланған құралымдар (топтар), ұйымдасқан қылмыстық топтар (қоғамдастықтар) әрекетін тоқтату жөніндегі арнайы операцияларға қатысу * ауыр және аса ауыр қылмыстардың, диверсиялардың, терроризм актілерінің, қарулы қақтығыстардың жолын кесуге қатысу және тайталасушы тараптарды ажырату * Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес міндеттерді орындау<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z1500000274 Қазақстан Республикасының Ұлттық ұланы туралы]</ref> == Ұлттық ұланның Бас қолбасшылығы == {{толық мақала|Қазақстан Республикасының Ұлттық ұлан Бас қолбасшылығы}} == Ұлттық ұланның құрылымы == # Ұлттық ұланның әскери басқару органдары # Жедел мақсаттағы құрамалар мен әскери бөлімдер # Маңызды мемлекеттік объектілерді және арнайы жүктерді күзету жөніндегі арнайы әскери бөлімдер # Қылмыстық-атқару жүйесінің мекемелерін күзету және айдауылмен алып жүру жөніндегі құрамалар мен әскери бөлімдер # Арнайы моторландырылған құрамалар мен әскери бөлімдер # Ұлттық ұланның әскери полиция органдары # Ұлттық ұланның жоғары әскери оқу орны # Ұлттық ұланның қызметін қамтамасыз ететін әскери бөлімдер (оқу-жаттығу, байланыс, тылдық, медициналық, техникалық қамтамасыз ету және басқалар) # Авиациялық бөлімдер # Арнайы мақсаттағы әскери бөлімдер (бөлімшелер) == Ұлттық ұлан қарамағындағы республикалық мемлекеттік мекемелер == ; Жоғарғы оқу орны * [[Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының Академиясы|Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының академиясы]] ; Әскери бөлімдер # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 3477 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 3502 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 3514 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 3517 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 3650 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 3656 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 3660 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының "Оңтүстік" өңірлік қолбасшылығы - 5449 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5451 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5510 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5511 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5512 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5513 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5514 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының "Батыс" өңірлік қолбасшылығы - 5515 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5516 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5517 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5518 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5546 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5547 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5548 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5570 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының Кеңес Одағының Батыры, гвардия полковнигі Бауыржан Момышұлы атындағы 5571 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5572 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5573 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6505 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6506 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6636 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6637 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының "Шығыс" өңірлік қолбасшылығы - 6638 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6654 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6655 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6656 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6679 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6697 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6698 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6699 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының "Орталық" өңірлік қолбасшылығы - 6800 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 7552 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5574 әскери бөлiмi<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P050000607_ Қазақстан Республикасы Iшкi iстер министрлiгiнiң мәселелерi]</ref> == Басшылары == Ішкі әскерлер Қолбасшылары: # Владимир Гордеев (1991—1992) # Алексей Филистович (1992—1994) # [[Болат Бақытжанұлы Жанасаев|Болат Жанасаев]] (1994—1995) # [[Қайырбек Шошанұлы Сүлейменов|Қайырбек Сүлейменов]] (1995—2002) # [[Болат Бақытжанұлы Жанасаев|Болат Жанасаев]] (2002—2003) # [[Қайырбек Шошанұлы Сүлейменов|Қайырбек Сүлейменов]] (2003—2008) # [[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] (2008—2013) Ішкі әскерлер Бас қолбасшысы: # [[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] (2013—2014) Ұлттық ұлан Бас қолбасшылары: # [[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] (2014—2022) # [[Еркін Советбекұлы Ботақанов|Еркін Ботақанов]] (2022—2024) # Аңсаған Балтабеков (2024 жылдан бастап) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан Қарулы күштері]] 2mqaaqy6tifq8sv5e8tzv8i2hrzrusg 3479063 3479027 2025-06-10T16:34:33Z Орел Карл 81620 /* Басшылары */ 3479063 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік орган |атауы = Қазақстан Республикасының Ұлттық ұланы |қысқартылған атауы = ҚР ҰҰ |шынайы атауы = |шынайы атауы1 = |шынайы атауы2 = |мемлекет = {{KAZ}} |құзыреті = |құзерет_тақырып_мәтіні = |эмблема = Flag of Kazakhstan National Guard.svg |эмблеманың ені = |эмблеманың тақырыбы = |мөрі = |мөрдің ені = |мөрдің тақырыбы = |сурет = |сурет ені = |сурет тақырыбы = |құрылған жылы = {{date|21|04|2014|1}} |ізашары1 = |ізашары2 = |таратылған жылы = |ізбасары = |бағынады = [[Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі|ҚР Ішкі істер министрлігі]] |штаб-пәтері = 000010, Астана қаласы, Жангелдин көшесі, 2; Кеңсе, 8 |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region_code = |қызметкерлер = |бюджет = |министрдің есімі1 = |министрдің міндеті1 = |министрдің есімі2 = |министрдің міндеті2 = |басшылықтың есімі1 = генерал-лейтенант [[Аңсаған Скендерұлы Балтабеков|Аңсаған Балтабеков]] |басшылықтың лауазымы1 = Бас қолбасшысы |басшылықтың есімі2 = генерал-майор [[Қайрат Михайлович Ақтанов|Қайрат Ақтанов]] |басшылықтың лауазымы2 = Бас қолбасшының бірінші орынбасары - Бас штаб бастығы |жоғарыда тұрған мекеме = |бір мекемеге қарасты орган1 = |бір мекемеге қарасты орган2 = |құжат1 = |сайты = https://www.gov.kz/memleket/entities/kvv?lang=kk |түсініктемелер = |карта = |карта ені = |картаның тақырыбы = }} '''Қазақстан Республикасының Ұлттық ұланы''' — Қазақстан ішкі істер органдарының біртұтас жүйесіне кіретін құқық қорғау функциялары бар әскери құрама. Ұлттық ұлан (ҚР ҰҰ) жеке бастың, қоғам мен мемлекеттiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге, адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қылмыстық және өзге де құқыққа қарсы қолсұғушылықтардан қорғауға арналған. == Тарихы == 1992 жылы 10 қаңтарда Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығымен Қазақстан Республикасы ІІМ Ішкі әскері құрылды. 2014 жылдың 21 сәуірінде Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығымен Қазақстан Республикасы ІІМ Ішкі әскерлері Қазақстан Республикасының Ұлттық ұланы болып қайта құрылды. == Міндеттері == * маңызды мемлекеттiк объектiлердi және арнайы жүктердi күзету * ішкі істер органдарымен бірлесіп қоғамдық тәртіпті қорғауға, жаппай тәртіпсіздіктердің жолын кесуге, қоғамдық қауіпсіздікті және төтенше жағдай мен соғыс жағдайының, терроризмге қарсы операцияның құқықтық режимдерін қамтамасыз етуге қатысу, осы операцияға, сондай-ақ табиғи, техногендік және әлеуметтік сипаттағы төтенше жағдайларды және олардың салдарларын жою жөніндегі іс-шараларға қатысу * сотталған әйелдердің, кәмелетке толмағандардың жазасын өтеуіне арналған қылмыстық-атқару жүйесінің мекемелерін, толық қауіпсіз мекемелерді және тергеу изоляторларын қоспағанда, қылмыстық-атқару жүйесінің мекемелерін күзету * Ұлттық ұлан күзететін қылмыстық-атқару жүйесінің мекемелерінде ұсталатын адамдардың, сондай-ақ олардың аумағындағы азаматтардың мінез-құлқын бақылауды және қадағалауды жүзеге асыру * сотталғандарды және күзетпен ұсталатын адамдарды айдауылмен алып жүру * соғыс уақытында Қазақстан Республикасының аумақтық қорғаныс жүйесiнде жекелеген мiндеттердi орындау * Қазақстан Республикасының аумағында қарулы қылмыскерлерді залалсыздандыру, заңсыз әскерилендірілген немесе қаруланған құралымдар (топтар), ұйымдасқан қылмыстық топтар (қоғамдастықтар) әрекетін тоқтату жөніндегі арнайы операцияларға қатысу * ауыр және аса ауыр қылмыстардың, диверсиялардың, терроризм актілерінің, қарулы қақтығыстардың жолын кесуге қатысу және тайталасушы тараптарды ажырату * Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес міндеттерді орындау<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z1500000274 Қазақстан Республикасының Ұлттық ұланы туралы]</ref> == Ұлттық ұланның Бас қолбасшылығы == {{толық мақала|Қазақстан Республикасының Ұлттық ұлан Бас қолбасшылығы}} == Ұлттық ұланның құрылымы == # Ұлттық ұланның әскери басқару органдары # Жедел мақсаттағы құрамалар мен әскери бөлімдер # Маңызды мемлекеттік объектілерді және арнайы жүктерді күзету жөніндегі арнайы әскери бөлімдер # Қылмыстық-атқару жүйесінің мекемелерін күзету және айдауылмен алып жүру жөніндегі құрамалар мен әскери бөлімдер # Арнайы моторландырылған құрамалар мен әскери бөлімдер # Ұлттық ұланның әскери полиция органдары # Ұлттық ұланның жоғары әскери оқу орны # Ұлттық ұланның қызметін қамтамасыз ететін әскери бөлімдер (оқу-жаттығу, байланыс, тылдық, медициналық, техникалық қамтамасыз ету және басқалар) # Авиациялық бөлімдер # Арнайы мақсаттағы әскери бөлімдер (бөлімшелер) == Ұлттық ұлан қарамағындағы республикалық мемлекеттік мекемелер == ; Жоғарғы оқу орны * [[Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының Академиясы|Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының академиясы]] ; Әскери бөлімдер # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 3477 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 3502 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 3514 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 3517 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 3650 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 3656 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 3660 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының "Оңтүстік" өңірлік қолбасшылығы - 5449 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5451 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5510 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5511 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5512 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5513 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5514 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының "Батыс" өңірлік қолбасшылығы - 5515 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5516 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5517 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5518 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5546 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5547 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5548 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5570 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының Кеңес Одағының Батыры, гвардия полковнигі Бауыржан Момышұлы атындағы 5571 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5572 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5573 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6505 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6506 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6636 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6637 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының "Шығыс" өңірлік қолбасшылығы - 6638 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6654 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6655 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6656 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6679 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6697 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6698 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 6699 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының "Орталық" өңірлік қолбасшылығы - 6800 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 7552 әскери бөлiмi # Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5574 әскери бөлiмi<ref>[https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P050000607_ Қазақстан Республикасы Iшкi iстер министрлiгiнiң мәселелерi]</ref> == Басшылары == Ішкі әскерлер Қолбасшылары: # Владимир Гордеев (1991—1992) # Алексей Филистович (1992—1994) # [[Болат Бақытжанұлы Жанасаев|Болат Жанасаев]] (1994—1995) # [[Қайырбек Шошанұлы Сүлейменов|Қайырбек Сүлейменов]] (1995—2002) # [[Болат Бақытжанұлы Жанасаев|Болат Жанасаев]] (2002—2003) # [[Қайырбек Шошанұлы Сүлейменов|Қайырбек Сүлейменов]] (2003—2008) # [[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] (2008—2013) Ішкі әскерлер Бас қолбасшысы: # [[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] (2013—2014) Ұлттық ұлан Бас қолбасшылары: # [[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] (2014—2022) # [[Еркін Советбекұлы Ботақанов|Еркін Ботақанов]] (2022—2024) # [[Аңсаған Скендерұлы Балтабеков|Аңсаған Балтабеков]] (2024 жылдан бастап) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан Қарулы күштері]] hbgq5hg5n7cqcgxobd4l1vzibonf16v 3 122375 3479218 3476619 2025-06-11T10:46:56Z Programman 28305 /* Жеке кеңістігімдегі мақалалар */ жаңа бөлім 3479218 wikitext text/x-wiki {{Мұрағат|қыркүйек 2011 — қаңтар 2015|қаңтар 2015 — 2016 қаңтар|қаңтар 2016 — қаңтар 2017|қаңтар 2017 — сәуір 2019|маусым 2019 — желтоқсан 2020|ақпан 2021 — қаңтар 2022|ақпан 2022 — қаңтар 2023|қаңтар 2023 — сәуір 2024}} {{астынан}} == Жою №1 == Қайырлы күн. Мына қажетсіз айрық бетті <s>Мұқыр ауылдық округі</s> жою керек болып тұр. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 05:29, 2024 ж. сәуірдің 28 (+05) :Алматы облысындағысының атауы шынымен Мұқыры ма? [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 08:34, 2024 ж. сәуірдің 28 (+05) ::Иә, шынымен Мұқыры. Орысшасы ''Мукры''. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 04:51, 2024 ж. сәуірдің 29 (+05) :Жетісу облысында мұндай ауыл бар ғой [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылау]]) 16:51, 2024 ж. сәуірдің 28 (+05) == Павел Архипович Загребельный‎ == Павел Архипович Загребельный‎ мақаласынан не үшін «КСРО мемлекеттік сыйлығының иегерлері» деген санатты алып тастадың? Себебін айта кетсең, келесіде қоймас үшін. [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылау]]) --[[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылау]]) 12:38, 2024 ж. мамырдың 1 (+05) : Түсіндім, кешірерсің, автоматты шығатын болып тұр ғой.--[[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылау]]) 12:41, 2024 ж. мамырдың 1 (+05) ::Кеш жарық {{@|Мағыпар}}! Сонымен қатар {{tl|туғанжері}}, {{tl|қайтысболғанжері}} деген үлгілерді қолдансаңыз, автоматты түрде туған/қайтыс болған жерлердің санаты пайда болады --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:58, 2024 ж. мамырдың 1 (+05) == Үлгі:Азаматтық қақтығыс == Қайырлы күн, ''[[Үлгі:Азаматтық қақтығыс|Азаматтық қақтығыс]]'' үлгісін дұрыстап жібересіз ба? ''Себеп'' деген істемей тұр. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 15:30, 2024 ж. мамырдың 7 (+05) :Сосын, ''Нәтиже'' дегенде алғашқы сөйлемде * белгісі істемейді, мысалы [[Қазақстандағы жер наразылығы (2016)]] мақаласында көрсеңіз болады. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 15:41, 2024 ж. мамырдың 7 (+05) :Иә, енді істейді. Бірақ "жұлдызшаны" білмедім. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 17:29, 2024 ж. мамырдың 7 (+05) ::{{@|Casserium}}''*'' барлық үлгілерде солай дұрыс көрсетпейді, метауикиден болу керек --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 01:15, 2024 ж. мамырдың 8 (+05) :::Иә солай шығар онда -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 01:27, 2024 ж. мамырдың 8 (+05) == Албан тілі мақалам жоққа шығарылды. == Менің жақында істегем мақаламда қате кеткен болар, мақаланың қате кеткен жері бар ма? Болмаса жоққа шығарудың себе не? [[Қатысушы:Nafpeg|Nafpeg]] ([[Қатысушы талқылауы:Nafpeg|талқылау]]) 17:21, 2024 ж. мамырдың 8 (+05) :Себебі, сіз аудару функция арқылы мақаланы аяғына дейін өңдеген жоқсыз. Тыныс белгілер, дереккөздер арасында интервал қалып қойған, сонымен қатар дайын үлгіні пайдаланбай отырсыз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:46, 2024 ж. мамырдың 9 (+05) == Мақалада қате бар == Қайырлы күн, [[Egov.Press|мына мақалада]] суретті жойып жіберген екен. Қырғызша нұсқасындағыдай түзеп жіберсеңіз керемет болар еді. [[Арнайы:Үлесі/37.99.97.162|37.99.97.162]] 17:42, 2024 ж. мамырдың 11 (+05) : Қайырлы күн! Суретті түзеп қойдым;-[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 20:52, 2024 ж. мамырдың 11 (+05) == Қате == Қайырлы кеш. Біраздан бері [[Үлгі:Елді мекен-Қазақстан]] дұрыс істемей тұр. Атырау облысының барлық елді мекендерінде '''<imagemap>: 2 жолдағы кескін жарамсыз, әрбір жол мынаның біреуінен басталу қажет:''' деген жазу шығады. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 23:06, 2024 ж. мамырдың 15 (+05) ::{{@|Casserium}}, үлгі қате емес. Позкарта үлгісіне қосымша үлгі жасалды. Түзетілді --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:39, 2024 ж. мамырдың 16 (+05) :::Көп рақмет -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 22:52, 2024 ж. мамырдың 16 (+05) == Жеңіл атлетші == Сәлеметсізбе! Жеңіл атлетші‎ үлгісі дүрыс істемей жатыр. ең төменгі жағында ақпаратты көрсетпейді (10 000м ден бастап). мүмкін шаблон тым созылғандықтан шығар? қалай түзетуге болады? [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 22:54, 2024 ж. мамырдың 18 (+05) :{{@|TalgatSnow}}Қайырлы күн, уақыт болғанда тексерістен өткіземін. Ұзақ үлгі екен, асықпай қарау керек --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 16:56, 2024 ж. мамырдың 19 (+05) ::Ok [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 21:56, 2024 ж. мамырдың 19 (+05) == Мақалаларды жою == Қайырлы кеш, мына мақалаларды жоюға ұсынамын. * <s>Атбасар түсті металдар тресі (Атбасцветмет)</s> * <s>ХVІІІ ғасырдың екінші жартысы – ХІХ ғасырдың басында Ертістің оң жағалауына көшу.</s> * <s>Қорғанысқа және басқаруға жұмсалатын шығыстар</s> * <s>Гринвуд Джеймс</s> * <s>Зат мөлшері. Авогадро саны. Молярлық масса</s> * <s>Ең кіші шекті өлшем</s> * <s>Ең үлкен шекті өлшем</s> * ''Есенжол Қаниұлы Әлиаров'' * <s>Шіркеулік славянизмдер</s> * ''Байзақ ауданының ескерткіштері'' * <s>Иоганни Густав Ренат</s> * <s>Әбілқайыр Мұқамбет Ғази Баһадур хан</s> * <s>Әуе-десанттық күштер күні</s> * <s>Өздігінен даму</s> * <s>Сесиль Джон Родс</s> [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 02:25, 2024 ж. мамырдың 20 (+05) :Қалғандары не себеппен жойылмады? [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 04:37, 2024 ж. мамырдың 21 (+05) == Үш мақала жою == Мыналарды жоюға ұсынамын: * <s>Өзіндік маркетинг</s> * ''Өзін-өзі өлтіру‎'' * <s>Мен</s> --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 14:38, 2024 ж. мамырдың 24 (+05) == Өзін-өзі өлтіру‎ == Бұл мақаланы неге жоймадыңыз? --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 13:30, 2024 ж. мамырдың 26 (+05) :{{@|Жанна Ж}} Керек мақала, әлде дубликаты бар ма? Ретке келтіру керек --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:43, 2024 ж. мамырдың 26 (+05) :: Ол сізге не үшін керек? Оны қашан ретке келтіресіз? Менің ойымша, бұл мақала қажет емес. --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 07:18, 2024 ж. мамырдың 27 (+05) :::{{@|Жанна Ж}}, маған керек деп жазбадым, сосын мен ретке келтіремін деген жоқпын. Мақала маңызды, сіз жой деп талқыға салмай мұндай керек мақалалар жойыла бермейді. Сіздің талқылау бетіңізге қалдырып кеткен жұмысты жасасаңыз дұрыс болар еді, уақытыңыз бен ынтаңыз бар сияқты --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:54, 2024 ж. мамырдың 27 (+05) :::: Бірақ мен айтқан ''Өзіндік маркетинг'' және ''Мен'' мақалаларын жойдыңыз ғой. Оларды талқыға салған жоқсыз. Ендеше мына мақаланы да жойыңыз. Оның тіпті '''Суицидтік ой''' деген дубликаты да бар. --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 11:56, 2024 ж. мамырдың 28 (+05) :{{@|Жанна Ж}} Себебі басқа тілмен байланыспаған, сондықтан маңыздылығы төмен болғандықтан, жойылды. Ендеше жойыңыз деп бұйрық бере алмайсыз, мұнда өз еркімен. Қай нұқасының атауы ресми түрде дұрыс, соны қалдыру керек. Сізге айтылған жұмысты орындау қолыңыздан келмейтін сияқты --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:30, 2024 ж. мамырдың 30 (+05) : Мен сізді түсінбей отырмын: сапасы жоғары ''Өзіндік маркетинг'', ''Өздігінен даму'' және ''Мен'' мақалаларын сіз оңай жойып, сапасы төмен ''Өзін-өзі өлтіру''‎ мақаласын белгісіз бір себеппен қалдырып отырсыз, оның тіпті дубликаты да бар. Бұл екіжүзділік пе? --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 11:26, 2024 ж. мамырдың 30 (+05) : Жалпы сіз маңыздылықтың басқа тілдерге қатысы жоқ екенін білмейді екенсіз. Бірақ бұған соншама қадалып қалсаңыз, мысалы, ''Мен'' мақаласының 27 интеруики сілтемесі бар екенін біліп жүріңіз. --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 11:32, 2024 ж. мамырдың 30 (+05) ::{{@|Жанна Ж}}Жақсы, сізге айтылған жұмысты білмейді екенсіз. Жасай алмайды екенсіз, бірақ маған сын айтып, білгіш болып, екіжүзділік танытып отырсыз. Немесе өтірікші екенсіз. 134 мақаланы тексерістен өткізіп, жоюға болатын мақалаларға үлгі қалдырып кетсеңіз. Ақыры сондай нәрсенің сарапшысына қатты ұқсайсыз. Іске сәт. Уақыт пен энергияны маған құртпаңыз, өмір онсызда қысқа. Пайдалы нәрсеге жұмсаңыз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:09, 2024 ж. мамырдың 31 (+05) ::: Әңгімені басқа жаққа бұрудың шебері екенсіз! Екіжүзділік дегеніміз екі бірдей тақырыпты қарама-қарсы тәсілдермен шешу. Мысалы, мен айтқан '''Өзіндік маркетинг''' мақаласын сіз тез-ақ жоя салдыңыз, бірақ мен айтқан ''Өзін-өзі өлтіру''‎ мақаласын сіз «жой деп талқыға салмай мұндай керек мақалалар жойыла бермейді» деген сылтаумен қалдырдыңыз. Яғни мұнда екіжүзділік таныттыңыз!!! --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 10:38, 2024 ж. мамырдың 31 (+05) :{{@|Жанна Ж}}Егер басқа сұрақтарыңыз бен артық әңгімеңіз бітсе, құр босқа менің мазамды алмаңыз. Сау болыңыз, іске сәт --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 01:00, 2024 ж. маусымның 1 (+05) :: Екіжүзді болып танылмас үшін жаңағы үш мақаланы жойғандай [[Өзін-өзі өлтіру]] мақаласын да жойыңыз! --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 10:06, 2024 ж. маусымның 1 (+05) :::Ол мақаланы не себеппен жою керек? '''Біріншіден''', бұл бетке көп бет сілтеніп тұр. '''Екіншіден''', энциклопедиялық маңызы сіз айтқандай жоқ емес айтарлықтай маңызы бар ([[wikidata:Q10737|141 тілде жазылған]]). '''Үшіншіден''', мақаланы жоюға [[Талқылау:Өзін-өзі өлтіру#Жедел жоюға ұсынысы|қарсылықтар бар]]. Нақты аргументтер ұсынсаңыз. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 10:44, 2024 ж. маусымның 1 (+05) :::: Бірақ ол '''Өздігінен даму''' және '''Мен''' мақалаларын жойды ғой. Олардың сапасы шамамен бірдей, оларға да көп тілде сілтеме қойылған. Бұл кедергі болған жоқ қой. Сонда бұны да жойсын, әлде алдыңғы мақалаларды қайтара ма? --[[Қатысушы:Жанна Ж|Жанна Ж]] ([[Қатысушы талқылауы:Жанна Ж|талқылау]]) 11:44, 2024 ж. маусымның 1 (+05) :::::Тағы айтам '''нақты аргументтер''' келтірсеңіз. Өздігінен даму бетіне [[Арнайы:Мында сілтегендер/Өздігінен даму|еш бет сілтеніп тұрған жоқ]], ал Мен бетіне [[Арнайы:Мында сілтегендер/Мен|2 бет қана сілтеніп тұр]]. Сонымен қатар, бұл мақалалар көлемі аз және сапасы жағынан өте нашар жазылған. Өтіп кеткен нәрсені қайта қозғаудың қажеті жоқ. Осымен бұл тақырып жабылсын. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 03:00, 2024 ж. маусымның 2 (+05) == Күндерек == Сәлеметсізбе! неліктен басты беттегі күндерек жаңартылмайды? кейбір күндері мүлдем бос тұр [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 19:10, 2024 ж. мамырдың 26 (+05) :{{@|TalgatSnow}} Кеш жарық, себебі ешкім жасамаған, жасалғандардың өзі ескі ақпарат сияқты. Егер ынтаңыз болса жасауға болады --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:47, 2024 ж. мамырдың 26 (+05) ::жазсам қосқан ақпарат басты бетте көрстілмейді. Бетті жаңалау батырмасы істемейді [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 10:28, 2024 ж. мамырдың 27 (+05) :::{{@|TalgatSnow}} қайырлы күн! Сіз тек ақпаратты «26 мамыр» сияқты деген бетке қосып жатқанға ұқсайсыз. Басты беттегі күндеректі өңдеу үшін «Уикипедия:Бүгін/26 мамыр» дегенді өңдеу қажет -- [[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 13:10, 2024 ж. мамырдың 27 (+05) ::::Ок [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 13:23, 2024 ж. мамырдың 27 (+05) == [[Әйелдердің қоғамдағы орны]] == Kasymov, сізге не болды??? Бұл мақалаға енгізіп жүрген түзетулерімді неге жойып жүрсіз? Бір жерден қатені таптыңыз ба? --[[Қатысушы:Амантаева Дарига|Амантаева Дарига]] ([[Қатысушы талқылауы:Амантаева Дарига|талқылау]]) 22:49, 2024 ж. мамырдың 30 (+05) :{{@|Амантаева Дарига}} Ешнәрсе болған жоқ) Сіз мақалаға тікелей қатысы '''жоқ''' сөздерге сілтеме қойып жатыр екенсіз. Олай дұрыс емес, ''Әйелдердің қоғамдағы орны'' мақаласында ''генерал'', ''қазақ әйелдері'' (жоқ мақала, әрі ондай мақала болмайды да) сөздерге сілтенген соң кері қайтардым. Сіз қойған санатты қойдым --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:04, 2024 ж. мамырдың 31 (+05) :: Салт-дәстүр, қоғам, дала сөздерінің бұл мақалаға қатысы жоқ деп неге санайсыз? Тарихымызда болған төрт әйгілі әйелдің есіміне сілтеме қосу қалайша бұл мақалаға қатысты емес болады? Қайтарыңыз ол сілтемелерді... --[[Қатысушы:Амантаева Дарига|Амантаева Дарига]] ([[Қатысушы талқылауы:Амантаева Дарига|талқылау]]) 22:26, 2024 ж. мамырдың 31 (+05) :::Есімдерді сілтеймін, бірақ сал-дәстүр сияқты сөздер мақалаға тікелей қатысы жоқ --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 01:02, 2024 ж. маусымның 1 (+05) == Аралтұз == Қайырлы күн, ''Аралтұз'' мақаласын жойып, <s>Аралтұз комбинаты</s> мақаласын ''Аралтұз'' бетіне жылжытсаңыз. Себебі ол бұрын басталған және мен оны толықтырдым. Сосын ''Арал теңізі мәселелері жөніндегі мемлекетаралық кеңес'', ''Арал теңізі мәселелері жөніндегі мемлекетаралық келісім'' мақалаларын жоя салсаңыз. Арал теңізі мәселелері жөніндегі келісім дубликаты. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 15:58, 2024 ж. мамырдың 31 (+05) == Сайт == Қайырлы кеш. [[Үлгі:Компания|Мына үлгінің кодына]] сайтқа қойылатын ''URL'' үлгісін қоса қоясыз ба. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 04:18, 2024 ж. маусымның 1 (+05) :{{@|Casserium}}, өңдеуге болады. Болғаннан кейін, жаза салыңыз. Қайтадан жабамын --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 02:46, 2024 ж. маусымның 2 (+05) ::Рақмет, қостым. Жаба берсеңіз болады -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 01:52, 2024 ж. маусымның 4 (+05) :::@[[Қатысушы:Kasymov|Kasymov]], Енді [[Үлгі:Мемлекеттік орган|мына]] үлгіні уақытша аша тұрасыз ба. Өткендегі себеппен -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 04:18, 2024 ж. маусымның 6 (+05) :::Қайырлы күн, сіздер осы [[Үлгі:Компания]] үлгісінде логотиптен бөлек '''сурет''' бөлімін қоса аласыздар ма, яғни компания логотипі сосын астында мысалға штаб-пәтерінің суреті тұрады. Мәселен, орыс уикипедиясындағы [https://ru.m.wikipedia.org/wiki/Apple Apple] мақаласынан қарасаңыздар болады. Солай істелсе, жақсы болар еді. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 14:24, 2024 ж. маусымның 6 (+05) ::::@[[Қатысушы:Kasymov|Kasymov]], екі үлгіні қайта аша қойыңызшы онда. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 19:47, 2024 ж. маусымның 7 (+05) :{{@|Casserium}}, {{@|Тұран}} дайын --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:53, 2024 ж. маусымның 10 (+05) == [[Әйелдің отбасындағы орны]] == Сіз антифеминистсіз бе? Бұл мақаланы неге жойдыңыз? Өте жақсы жазылған мақала еді ғой. [[Қатысушы:Амантаева Дарига|Амантаева Дарига]] ([[Қатысушы талқылауы:Амантаева Дарига|талқылау]]) 19:04, 2024 ж. маусымның 3 (+05) :Иә ''сексистпін''!! Мақаланың маңыздылығы төмен, мәселе әйел, ер болсын! Энциклопедиялық мақалаға қандай қатысы бар??? Неге жойдыңыз деудің орнына, ойыңызға келгенін ойланбай жазуға бола ма?!. Ескерту, бір-бірімізді танитын құрбы емеспіз, этика пен шекараны ұстаңыз! --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:50, 2024 ж. маусымның 4 (+05) == Медиа Уики == <s>Қайырлы кеш. Уикипедияда [https://translatewiki.net/wiki/MediaWiki:Tooltip-n-portal/kk-cyrl Translatewiki] сайтында аударылып қойған [[МедиаУики:Tooltip-n-portal]] [[МедиаУики:Articleexists]] бар. Соны жою мүмкін бе екен?</s> -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 19:46, 2024 ж. маусымның 7 (+05) == Procter & Gamble == ''Проктер мен Гэмбл'' мақаласын '''Procter & Gamble''' деп жылжытып бересіз бе? Себебі бұл компанияның ресми атауы. Сосын, <s>Проктер және Гэмбл</s>, ''Проктер мен Гэмбл'' жоя салу керек, ешкім олай іздемейді. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 01:24, 2024 ж. маусымның 9 (+05) :{{@|Тұран}} Дайын, есік атауға мақалалар сільеніп тұр --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:55, 2024 ж. маусымның 10 (+05) ::Рақмет, оны өзім жөндей саламын. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 10:23, 2024 ж. маусымның 11 (+05) ::@[[Қатысушы:Kasymov|Kasymov]] енді <s>Проктер мен Гэмбл</s> жоя салыңыз. [[Қатысушы:Тұран|Тұран]] ([[Қатысушы талқылауы:Тұран|талқылау]]) 11:08, 2024 ж. маусымның 11 (+05) == Жақсы мақалалардағы хаос == Сәлеметсіз бе, Kasymov мырза! Жақсы мақалаларда бүртүрлі жағдай. [[Қымыз]] мақаласы жақсы мақалалар қатарында болса да, ол таңдаулы мақала белгсіне ие. [[Биология]] мақаласында белгі мүлдем жоқ. Бұл ситуацияны түзейсіз бе [[Қатысушы:Рахман999|Рахман999]] ([[Қатысушы талқылауы:Рахман999|талқылау]]) 00:35, 2024 ж. маусымның 13 (+05) :{{@|Рахман999}}Кеш жарық, шешімді қателеспесем Амангелді мен Нұрлан мырзалар шешкен. Солардан нақты жауап алып, түзетпесе. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 02:05, 2024 ж. маусымның 14 (+05) ::Солардан сұрап көрейім бе? [[Қатысушы:Рахман999|Рахман999]] ([[Қатысушы талқылауы:Рахман999|талқылау]]) 02:08, 2024 ж. маусымның 14 (+05) :Иә --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 02:09, 2024 ж. маусымның 14 (+05) == Вандализм == ‎Мықтыбек Оразтайұлы деген қатысушы менің [[Футболдан 2024 жылғы Еуропа чемпионаты (финал)]] мақаламды жойып, жылжытудың орнына көшіріп басқа атпен бастады [[Футболдан 2024 жылғы Еуропа біріншілігі (финал)]]. өзгенің еңбегін өзіңе жатқызу админге сай келмейтін нәрсе. бұған дейін менің рұқсатымсыз жеке бетімді бастап өндеген [[Қатысушы:TalgatSnow]]. сан үшін мақалаларды бастап бітірмейді:[[Футболдан Литва чемпионаты 2023]], [[Футболдан Украина кубогы 2021/22]]. мақала санатаулары дұрыс емес. әрекет етуіңізді сұраймын @[[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]], @[[Қатысушы:Amangeldi Mukhamejan|Amangeldi Mukhamejan]], @[[Қатысушы:Салиха|Салиха]] [[Қатысушы:TalgatSnow|TalgatSnow]] ([[Қатысушы талқылауы:TalgatSnow|талқылау]]) 16:13, 2024 ж. шілденің 17 (+05) :{{@|TalgatSnow}}Қалпына келді --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:46, 2024 ж. шілденің 18 (+05) == Мақаланың көрінуі == Қайырлы күн! [[Айбар Қайнарұлы Олжаев]] мақаласы неге гуглдан іздесе шықпайды? Тек уикидің ішінен іздегенде ғана шығады екен. Жауабыңызға алдын ала рақмет. [[Қатысушы:Daniyal.aidarov5|Daniyal.aidarov5]] ([[Қатысушы талқылауы:Daniyal.aidarov5|талқылау]]) 12:41, 2024 ж. шілденің 22 (+05) :{{@|Daniyal.aidarov5}} кеш жарық, меніңше біршама уақыт керек сияқты --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:54, 2024 ж. шілденің 22 (+05) == Research about the tools on Wikimedia projects by the CEE Hub == Hi everyone, We would like to invite you to submit your responses to the survey dedicated to the tools that are used currently across the Wikimedia projects and the tools that you want to have. This survey was made by the working group of the [[:m:Wikimedia CEE Hub|CEE Hub]], and your responses will be reviewed afterwards, as we want to continue supporting the communities. That support can be documentation for certain most used tools by other communities across the region per specific topics, finding solutions for new tools to be created in the future, creating most needed tools in the region (so called "regional wishlist list"), and many other options. ''Deadline to fill in the survey is '''20th of August, 2024'''.'' Submit your answers [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeIwzCDKs6jXPG7EpZe-JH2Mm1odU0_MAv1bO-z-nLOq9dlug/viewform?usp=sf_link '''here'''] Thank you in advance for your time that you will dedicate in filling in this survey --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 18:07, 2024 ж. шілденің 26 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tools&oldid=27177596 тізімін пайдаланып User:TRistovski-CEEhub@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Мақаладағы қате == Қайырлы күн, [[Egov.Press|мына мақалада]] Instagram-парақшасы қате сілтемеге жолдайды екен. Сілтемені алып тастасаңыз жақсы болар еді. [[Арнайы:Үлесі/37.99.45.88|37.99.45.88]] 18:49, 2024 ж. шілденің 27 (+05) :Түзетілді --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 19:38, 2024 ж. шілденің 29 (+05) == [[Жоба:Инкубатор/Astana Vision]] == Қайырлы күн Мен өңдеуге жіберген мақаланы тексере аласыз ба? Қарау кезегінде әлі көп мақалалар бар екенін түсінемін және осы мақалаға ерекше назар аударғаным үшін кешірім сұраймын. Алдын ала көп рахмет! [[Қатысушы:Nomini Meo|Nomini Meo]] ([[Қатысушы талқылауы:Nomini Meo|талқылау]]) 13:48, 2024 ж. тамыздың 9 (+05) == Мақаланы жою == Какого хуя менің қазақша мақалаларымды жоясыз ? Мен оларды орысша мақаладан өз қолыммен аударып, толықтай өзім өңдеп жарияласам, өшіріп тастағансыз. Какого хуя ? Қазақ тіліне деген құрметсіздік пе ?[[Қатысушы:Balgymbek Has Been|Balgymbek Has Been]] ([[Қатысушы талқылауы:Balgymbek Has Been|талқылау]]) 07:37, 2024 ж. тамыздың 14 (+05) :{{@|Balgymbek Has Been}} Мақалаңызда '''қ**тақта''' ақпарат жоқ екен, саған ескерткенмін! Мақаласымақты артынан құл сияқты тегін кім өңдеп толықтыру керек?? Дым ақпарат жоқ, өтірік аудару функциясы арқылы топаста жасай алады --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:57, 2024 ж. тамыздың 16 (+05) == "Бергамаск Сиютасы" мақаласы жойылды. == Сәлеметсіз бе! Менің "Бергамаск Сиютасы" атты мақалам тамыздың 4, сағат 21:00-де жойылды. Не себеппен жойылғанын айтып береңізші, мен қателерін түзетіп қайта жазып көрейін. Деректер ағылшын тілді мақала нұсқасынан алынды өйткені қазақ тілінде Бергамаск Сиютасы туралы мәлеметтер жоқ. [[Қатысушы:Nafpeg|Бекзат Азатұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Nafpeg|талқылау]]) 22:18, 2024 ж. тамыздың 17 (+05) : {{@|Nafpeg}}Сіз мақала емес, жоба бастапсыз, атауы өзгеріп, тексерістен өтпей тұр: ''Бергамаск сюитасы'' --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 19:45, 2024 ж. тамыздың 19 (+05) == Шақырым — километрдің қазақшасы == Қайырлы күн! Мен кей елді мекендердегі орысша сөздерді қазақшалап жатсам, оларды неге қайтадан орыс нұсқасына келтіріп жүрсіз? --[[Қатысушы:Kyzyljar muzei|Kyzyljar muzei]] ([[Қатысушы талқылауы:Kyzyljar muzei|талқылау]]) 13:35, 2024 ж. тамыздың 20 (+05) Мысалы, мынау жерде [[Ақшоқы (Солтүстік Қазақстан облысы)]]. :{{@|Kyzyljar muzei}}Ресми түрде қалай? шақырым деген сөзге дереккөздер көрсетсеңіз. Халықаралық сөзді аударған дұрыс па? --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:16, 2024 ж. тамыздың 22 (+05) :: Ойбай, сіз жаңалықтарды қай тілде көресіз, оқисыз?! [https://egemen.kz/article/371013-kolik-infraqurylymyn-damytugha-568-mlrd-tenhge-bolinedi Мынау кешегі жаңалықта] басты газетте шыққан ақпарат — километр емес. --[[Қатысушы:Kyzyljar muzei|Kyzyljar muzei]] ([[Қатысушы талқылауы:Kyzyljar muzei|талқылау]]) 07:03, 2024 ж. тамыздың 28 (+05) :::{{@|Kyzyljar muzei}} Осы туралы телеграмм тобына қосылып, сонда талқылаңыз. Егер шақырым деген 100 пайыз сенімді болсаңыз СІЗ барлық мақала өзгерте аласыз ба???? --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:44, 2024 ж. тамыздың 28 (+05) :::: Бұл талқылайтын дүние емес. Бұны бәрі біледі, сізден басқа. --[[Қатысушы:Kyzyljar muzei|Kyzyljar muzei]] ([[Қатысушы талқылауы:Kyzyljar muzei|талқылау]]) 09:03, 2024 ж. тамыздың 30 (+05) :{{@|Kyzyljar muzei}} Сізден 100 пайыз дәлел болмағандықтан '''км''' қалады. ''Бұны бәрі біледі'', 20 млн халықтан немесе осында белсенді 250 қатысушыдан сұрадыңыз ба? --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:21, 2024 ж. тамыздың 30 (+05) :: Сіз теледидардан референдум сияқты сөздерді естіп, шақырым деген сөзді қалай елемей қалғансыз? --[[Қатысушы:Kyzyljar muzei|Kyzyljar muzei]] ([[Қатысушы талқылауы:Kyzyljar muzei|талқылау]]) 12:18, 2024 ж. қыркүйектің 1 (+05) == Түркістан облысы бауырлас қалалары == неге алынып тасталды? [[Қатысушы:Nurbol9393|Nurbol9393]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurbol9393|талқылау]]) 18:53, 2024 ж. тамыздың 20 (+05) == Үлгі-инфобокс керек еді == Қайырлы күн! Тарихи нысандар мен ескерткіштер бойынша енгізілген беттерді өңдеп, жаңа материалдар енгізбекші едім, соған үлгі-инфобокс жасап бере аласыз ба? (мен жасауды білмеймін). Жасау барысында үлгіде - атауы/суреті/орналасқан жері/ескерткіш түрі/кезеңі/авторы/нысан мәртебесі деген тұстар көрсетілсе. Мысалы, [[Тәнеке батыр мазары]]. Алдын ала рахмет! Салиха 16:39, 2024 ж. тамыздың 21 (+05) :{{@|Салиха}} Кеш жарық, мысалға көрсетіп жіберсеңіз (үлгіні) --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:17, 2024 ж. тамыздың 22 (+05) :Қайырлы күн! Мысалы, :{{Тарихи нысан : | атауы = Тәнеке батыр мазары : | Суреті = : | сурет атауы = : | орналасуы = Жетісу облысы, Ақсу ауданы : | жасалу кезеңі = ХІХ ғасыр : | сәулетші = : | мүсінші = : | нысанның түрі = қала құрылысы және сәулет : | нысан мәртебесі = киелі нысан :}} : қосарыңыз болса қосуға болады. Салиха 11:06, 2024 ж. тамыздың 23 (+05) :Жақсы --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:59, 2024 ж. тамыздың 24 (+05) == “Мұса пайғамбар” мақалаға енгізілген өзгерістерді қайтару == Bekzat Alibek есімді қолданушы жазған мәтін Уикипедияның стильдік талаптарына сәйкес келмейді. Мысалы, бүкіл мәтін тек жеке және исламдық тұрғыдан сипатталған. ("Ғ.С", стиль, анықтама) [[Қатысушы:Jondjas|Jondjas]] ([[Қатысушы талқылауы:Jondjas|талқылау]]) 09:24, 2024 ж. тамыздың 25 (+05) :{{@|Jondjas}} Ол жағы дұрыс, бірақ сіз неге '''Киелі кітапқа''' сілтеп тұрсыз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:40, 2024 ж. тамыздың 26 (+05) == Мақалаларды жою == Ассалаумағалейкүм! [[Назар]] мен [[Абыл Өтембетұлы]] мақалаларын жоюға ұсынамын. Біріншісі түсініксіз, екіншісі қайталанған. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 16:47, 2024 ж. тамыздың 25 (+05) == Үлгі-инфобокс туралы == Қайырлы таң, Айдын! Тарихи нысанға үлгі-инфобокс жасауға мысал ретінде [[Қызыл таң маталар үйі]] бетін көріңізші, жаңа ғана жаздым. Салиха 11:30, 2024 ж. тамыздың 31 (+05) :Жақсы, уақыт тығыз болғандықтан, уикипедияға көңіл бөле алмай жатырмын --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:15, 2024 ж. қыркүйектің 2 (+05) == Жою №2 == Кеш жарық! ''Асыл Тұрсынбекұлы Шубай''‎ және ''Әйел тілі'' мақалаларын жоюды ұсынамын. --[[Қатысушы:І Хәріполла|І Хәріполла]] ([[Қатысушы талқылауы:І Хәріполла|талқылау]]) 00:33, 2024 ж. қыркүйектің 5 (+05) :Жойылды, {{@|І Хәріполла}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 14:35, 2024 ж. қыркүйектің 8 (+05) == Мақалада қате бар == Қайырлы күн. [[Egov.Press|Мына мақаладағы]] Instagram сілтемесі дұрыс емес екен. Түзеп жіберсеңіз. egov.kz орнына egovpress болуы керек. [[Арнайы:Үлесі/37.99.44.42|37.99.44.42]] 09:58, 2024 ж. қыркүйектің 8 (+05) : Инстапарашаңызды түзеп қойдым. --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 10:24, 2024 ж. қыркүйектің 8 (+05) == Қ.К. Тоқаев туралы == Тоқаевтың Тимурдан басқа тағы Манира (1987 ж.т.) деген қызы бар екен ғой. Оны неге ешкім жазбайды ? Рақмет [[Қатысушы:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] ([[Қатысушы талқылауы:Шайнүсіп|талқылау]]) 11:06, 2024 ж. қыркүйектің 8 (+05) == Аналды секс == Сәлем, ''бұл мақаланы'' жою керек! Масқара емес пе? --[[Қатысушы:Елмұрат Х|Елмұрат Х]] ([[Қатысушы талқылауы:Елмұрат Х|талқылау]]) 21:31, 2024 ж. қыркүйектің 11 (+05) :Кеш жарық, енді ол масқара болғанда көп тілде жазылған, бар нәрсені қайтіп жоямыз. Басқа админдерден сұрап көріңіз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:56, 2024 ж. қыркүйектің 12 (+05) == Қазақстанның темір жол бекеттері == Жалпы фотосуреттер қосқанда түсірген жылы міндетті түрде болу керек деп ойлаймын. Себебі қай жылы түсірілгенін оқырман білу керек. Екіншіден сол суретті, мысалы вокзалдардың дизайны өзгерсе, қайта жіберсең сурет бар деп қабылдамайды, егер жылы болмаса. Мен 10 жылдан бері Фотопланета энциклопедиясына суреттер жіберіп жүрмін, бәрінде де түсірген күнін, айын сұрайды. [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылау]]) 09:54, 2024 ж. қыркүйектің 13 (+05) :{{@|Мағыпар}}Кеш жарық, суреттің атауы ұзақ сияқты. Сипаттамасы бөлімінде бәрін жазып көрсетуге болады --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:21, 2024 ж. қыркүйектің 14 (+05) ::Жақсы, келесілерін қысқартармын. [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылау]]) 10:40, 2024 ж. қыркүйектің 15 (+05) == Үлгілер == == Үлгілер == Ассалаумағалейкум! [[АФК чемпиондар лигасы элитасы|АФК чемпиондар лигасы]] мен [[КОНКАКАФ чемпиондары кубогы|КОНКАКАФ чемпиондар лигасы]]ның атауы өзгеріпті. Үлгілерді қайтеміз? Атауын өзгертеміз бе? --[[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылау]]) 12:27, 2024 ж. қыркүйектің 16 (+05) :Кеш жарық! Навигациялық үлгілерді ма, егер сол болса иә. Әрі ескі атаудағы үлгіні жою керек --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 20:01, 2024 ж. қыркүйектің 16 (+05) == Жою №3 == Қайырлы кеш. Мақала атауларын бір үлгіге келтіру үшін мына сілтеме беттерді жою керек болып тұр: * ''КИМЭП'' * Үлгі:Кәрім Мәсімовтың министрлер кабинеті (2016 жыл 6 мамыр) -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 00:40, 2024 ж. қыркүйектің 30 (+05) :{{@|Casserium}}Екіншісін не үшін жою керек? Атын өзгерту керек, тарихы сақталады --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:45, 2024 ж. қазанның 1 (+05) ::Ол дубликат болып тұрған үлгі. Ішіндегі мазмұны [[Үлгі:Кәрім Мәсімовтің II министрлер кабинеті]] осы үлгімен біріктірілген. -- [[Қатысушы:Casserium|'''Casserium''']] 22:57, 2024 ж. қазанның 1 (+05) == Санат == Кеш жарық! "Қазақ билері" санатында [[Би (өнер)]] мен [[Би (тұлға)]] аралас екен. Бұл санатты [[Би (өнер)]]-ге қалдырып, қазақ тұлғаларын "Қазақ би-шешендері" санатына көшірсек қайтеді? [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 23:19, 2024 ж. қазанның 2 (+05) * Санаттар дұрысталды, мәселе шешілді. --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 20:39, 2024 ж. қазанның 3 (+05) == Results from the survey about the tools on Wikimedia projects by the CEE Hub == Hi everyone, During August 2024, we sent you a survey about the tools, so now we would like to bring to your attention the conclusions and results from the survey, which you can explore on this '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Tools|Meta page]]'''. I hope you will enjoy exploring the mentioned tools on the page, along with other conclusions from the survey. Thanks for your time, and we will continue working on this important topic. --[[Қатысушы:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Қатысушы талқылауы:MediaWiki message delivery|талқылау]]) 17:10, 2024 ж. қазанның 7 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tools&oldid=27177596 тізімін пайдаланып User:TRistovski-CEEhub@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Біріктіруге немесе жоюға ұсынылған мақалалар тізімі == Біріктіруге немесе жоюға ұсынылған мақалалар тізімі: 1.0 – ''Қазақстандағы хандық биліктің жойылуы'' (жақсысы) 1.1 – <s>Қазақ хандығындағы биліктің жойылуы</s> 1.0 – [[Саңырақ Тоқтыбайұлы батыр]] (жақсысы) 1.1 – [[Саңырық Тоқтыбайұлы]] 1.2 – [[Саңырақ батыр Тоқтыбайұлы]] 1.0 – [[Хангелді Сырымбетұлы]] 1.1 – [[Ханкелді батыр]] 1.0 – [[Жолбарыс би]] 1.1 – [[Жолбарыс Жылқайдарұлы]] 1.0 – [[Әлмерек абыз]] 1.1 – [[Әлмерек Жаншықұлы]] [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 20:03, 2024 ж. қазанның 9 (+05) == Translation request == Hello, Kasymov. Can you translate and upload the article about the prominent Turkish economist [[:en:Dani Rodrik]]/[[:ru:Родрик, Дэни]] in Kazakh Wikipedia? Yours sincerely, [[Қатысушы:Oirattas|Oirattas]] ([[Қатысушы талқылауы:Oirattas|талқылау]]) 16:14, 2024 ж. қазанның 14 (+05) == Координаттар == Ассалаумағалейкум! Қала туралы мақала жазғанда картадан географиялық орнын көрсетпей жатыр ғой. [[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылау]]) 13:50, 2024 ж. қазанның 28 (+05) : Уағалейкум салам! Бұл кемшілік кейбір үлгілердің әлі жазылмағанына байланысты болып отыр. Мысалы, мен екі жаңа үлгіні жүктеп қойдым, енді [[Кайенна]] мен [[Уагадугу]] қалалары картада көрсетіліп тұр. --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 17:25, 2024 ж. қазанның 28 (+05) ::{{@|Мықтыбек Оразтайұлы}} қай мақала? Позкартасы жасалмаған болу керек --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:14, 2024 ж. қазанның 29 (+05) :::[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>}, [[Сан-Томе (қала)|Сан-Томе]], [[Сент-Джорджес]] мақалаларында тұр. Кей қалалардікі әдемі боп шығады, ал кейбіреуде олай емес--[[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылау]]) 00:39, 2024 ж. қазанның 30 (+05) :жақсы --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 20:04, 2024 ж. қазанның 31 (+05) : Иә, мәселе Позкартада болып тұр. Мен тағы Сальвадор және Эритреяны қостым, әрі қарай іліп әкетсеңдер жақсы болар ед... --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 20:26, 2024 ж. қазанның 31 (+05) ::Иә, жасап жатырмын--[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:27, 2024 ж. қазанның 31 (+05) :{{@|Мықтыбек Оразтайұлы}} Елді мекен үлгісін толық толтыру керек. Ауданы, халқы, телефоны сияқты мәліметтер жоқ қой және дұрыс толтыру керек, ел деген параметрге ешқандай сілтеме немесе туды қоюға болмайды --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:27, 2024 ж. қазанның 31 (+05) ::[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>}, ел деген параметрге тек елдің атын жазып жатырмын, еш сілтемесіз, үлгісіз--[[Қатысушы:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] ([[Қатысушы талқылауы:Мықтыбек Оразтайұлы|талқылау]]) 01:15, 2024 ж. қарашаның 1 (+05) == Неге жойдың? == ''Махмет Құлмағамбетов'' деген танымал саясаткер туралы мақаланы не пиғылмен жойғансың? --[[Қатысушы:Елмұрат Х|Елмұрат Х]] ([[Қатысушы талқылауы:Елмұрат Х|талқылау]]) 21:53, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) :{{@|Елмұрат Х}} жедел жоюға ұсыныпты, содан соң жойылды. '''Пиғылға келсек ата жауым болу керек''' --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:00, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) :: Ата жауың болатындай саған бірдеңке істеп қойған ба? [[File:Face-smile-big.svg|23px]] Негізі әйгілі тұлға, сақтап қалуға болатын еді. --[[Қатысушы:Елмұрат Х|Елмұрат Х]] ([[Қатысушы талқылауы:Елмұрат Х|талқылау]]) 22:05, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) :{{@|Елмұрат Х}} Қалпына келтірілді, жедел жоюға ұсынған қатысушыдан сұрап көріңіз. Мүмкін дубликат мақала ма екен? --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:11, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) :Мақала тым қысқа, екіншіден қайталанған. Сондықтан жедел жоюға ұсынылған. Міне жақсысы: [[Махмет Ибатоллаұлы Құлмағамбетов]]. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 22:15, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) ::{{@|Елмұрат Х}} мақаланы жоюға ұсынған себебім көрсетілген, бір тұлға туралы екі мақала бола алмайды, "Махмет Ибатоллаұлы Құлмағамбетов" мақаласы бірінші басталған, сондықтан сол қалуға құқылы деп ойлаймын. Жалпы бұл тұлғаның маңыздылығы күмән тудырады. Қосатын ақпаратыңызды осы мақалаға қосуды сұраймын.--[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] ([[Қатысушы талқылауы:Nurtenge|талқылау]]) 22:37, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) ::: Алғашқыда жоюға себеп ретінде дубликат деп көрсетілмеген еді. Дубликат болса, жояйық әрине. --[[Қатысушы:Елмұрат Х|Елмұрат Х]] ([[Қатысушы талқылауы:Елмұрат Х|талқылау]]) 22:57, 2024 ж. қарашаның 24 (+05) == Үлгі == Ассалаумағалейкүм. <nowiki>{{Договор}}</nowiki> үлгісі жарамсыз сияқты, дұрыстап бересіз ба? [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 12:34, 2024 ж. қарашаның 27 (+05) : Уағалейкум салам! Үлгі жарамды, бірақ орысша қалып қойған сөзді қазақшаға ауыстыру керек, сонда бәрі жақсы шығады. Мен қазір осы үлгіні мақалаға қосамын. --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 09:57, 2024 ж. қарашаның 28 (+05) ::Рақмет! [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 10:45, 2024 ж. қарашаның 28 (+05) == Неге жойылды? == Сурет:Maska--kazahstan-shou1.jpeg осы суретті "Маска" мақаласына кірістіріп қоям деп жүктеп қойсам жойып тастапсыз. Адамның еңбегін еш етуді білесіз, ә. Толықтырамын оны әлі!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылау]]) 23:39, 2024 ж. желтоқсанның 14 (+05) :{{@|Madi Dos}}Екеуі де жойылады, себебі авторы мен қайнаркөзі көрсетілмеген. дайын суретті жүктеу қандай еңбек? --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:42, 2024 ж. желтоқсанның 14 (+05) ::Білем, оны көрсету керек екендігін. Менің енгізген бұрынғы суреттерімде дереккөздер бар. Кейінірек енгіземін, оның үстіне бұл еркін сурет емес. Тек осы Қазуикиде ғана орналасатын сурет, сосын адамның жасаған ісін құнсыздандырмаңыз. Админ болсаңыз, өзіңізге админсіз.Дайын суреті де енгізілмеген қаншама мақала бар. [[Қатысушы:Madi Dos|Madi Dos]] ([[Қатысушы талқылауы:Madi Dos|талқылау]]) 23:48, 2024 ж. желтоқсанның 14 (+05) :::Қалпына келтіремін, бірақ авторы мен дереккөзін көрсете кетсеңіз --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:54, 2024 ж. желтоқсанның 14 (+05) == Координат модулін жаңарту == Module:Coordinates модуліне көптеген жаңартулар енгізілді, соларды қазақша нұсқасына енгізіп, координаттардың мақаладағы орналасуын дұрыстау керек. Модульді соңғы рет сіз өңдепсіз, жаңартып жіберуіңізді сұраймын. [[Қатысушы:Murat Karibay|Murat Karibay]] ([[Қатысушы талқылауы:Murat Karibay|талқылау]]) 22:45, 2024 ж. желтоқсанның 22 (+05) <s>:Дайын --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 22:41, 2024 ж. желтоқсанның 23 (+05)</s> Нақтылау керек :Мысалы: [[Екібастұз]] немесе кез келген қала жайлы мақаланы ашқанда, коориднаттар инфобокспен бірге жабысып тұрады. Соны түзесеңіз. [[Қатысушы:Murat Karibay|Murat Karibay]] ([[Қатысушы талқылауы:Murat Karibay|талқылау]]) 23:38, 2024 ж. желтоқсанның 25 (+05) ::{{@|Murat Karibay}}Ол үлгіден емес, уикипедияның интерфейсі жаңарғаннан болып тұр. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:09, 2024 ж. желтоқсанның 27 (+05) == Кедергі == Саламатсыз ба, мазалағыныма кешірім сұраймын. Мен қазақша Википедияға өз үлесімді қосқым келеді, алайда шегіндіруші 1nter pares деген адам менің әрбір өңдеуімді себепсіз жойып жатыр. Мен одан неге өңдеулерімді жойғаның сұрадым, бірақ нақты жауап ала алмадым. Осы жайында шара қолдансаңыз. Алдын ала рақмет [[Қатысушы:Әбдіқадыр Асхат|Әбдіқадыр Асхат]] ([[Қатысушы талқылауы:Әбдіқадыр Асхат|талқылау]]) 20:33, 2024 ж. желтоқсанның 25 (+05) == Айдаушы мақала == Француз және үнді соғысы деген жойылған мақаланы айдаушы бет ретінде қалпына келтіру үшін сыртқы сілтемелерді қалай қолдансам болады және оған рұқсатым бар ма [[Қатысушы:Әбдіқадыр Асхат|Әбдіқадыр Асхат]] ([[Қатысушы талқылауы:Әбдіқадыр Асхат|талқылау]]) 20:43, 2024 ж. желтоқсанның 25 (+05) == Администраторды сайлау == Кеш жарық! [[Уикипедия:Администраторларды сайлау‎|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 21:56, 2025 ж. қаңтардың 1 (+05) == Үлгі == Кеш жарық! Осы үлгінің басқасы бар ма? (Үлгі:Апат). Көрсетілімі нашарлау, не қолдануға болады орнына? [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 00:08, 2025 ж. қаңтардың 22 (+05) :Бсақасын біле алмадым, мүмкін дубликат жасай бермей, осы үлгіні жаңарту керек шығар --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:11, 2025 ж. қаңтардың 22 (+05) == Администратор құқығынан айыру == Кеш жарық! [[Уикипедия:Администратор құқығынан айыру|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 19:31, 2025 ж. қаңтардың 23 (+05) == Thank you for being a medical contributors! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[File:Wiki Project Med Foundation logo.svg|130px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" |'''The 2024 Cure Award''' |- | style="vertical-align: middle; padding: 3px;" |In 2024 you '''[[mdwiki:WikiProjectMed:WikiProject_Medicine/Stats/Top_medical_editors_2024_(all)|were one of the top medical editors in your language]]'''. Thank you from [[m:WikiProject_Med|Wiki Project Med]] for helping bring free, complete, accurate, up-to-date health information to the public. We really appreciate you and the vital work you do! Wiki Project Med Foundation is a [[meta:Wikimedia_thematic_organizations|thematic organization]] whose mission is to improve our health content. '''[[meta:Wiki_Project_Med#People_interested|Consider joining for 2025]]''', there are no associated costs. Additionally one of our primary efforts revolves around translating health content. We invite you to '''[https://mdwiki.toolforge.org/Translation_Dashboard/index.php try our new workflow]''' if you have not already. Our dashboard automatically [https://mdwiki.toolforge.org/Translation_Dashboard/leaderboard.php collects statistics] of your efforts and we are working on [https://mdwiki.toolforge.org/fixwikirefs.php tools to automatically improve formating]. |} Thanks again :-) -- [[mdwiki:User:Doc_James|<span style="color:#0000f1">'''Doc James'''</span>]] along with the rest of the team at '''[[m:WikiProject_Med|Wiki Project Med Foundation]]''' 11:23, 2025 ж. қаңтардың 26 (+05) </div> <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Top_Other_Language_Editors_2024&oldid=28172893 тізімін пайдаланып User:Doc James@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Байланыс == Kasymov мырза сізбен қалай байланысқа шықсақ болады, мақала өңдеуге қатысты кейбір сұрақтар бар еді? [[Қатысушы:Nirvana 0099|Nirvana 0099]] ([[Қатысушы талқылауы:Nirvana 0099|талқылау]]) 11:21, 2025 ж. ақпанның 5 (+05) == Бітікші сайлауы == Қайырлы таң! [[Уикипедия:Бітікшілерді сайлау|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 07:34, 2025 ж. ақпанның 19 (+05) == Господин Касымов == Господин Касымов, как с вами связаться? У нас есть вопросы по редактированию статьи [[Қатысушы:1lockeny|1lockeny]] ([[Қатысушы талқылауы:1lockeny|талқылау]]) 19:54, 2025 ж. наурыздың 14 (+05) == Assistance with Template Updates on Kazakh Wikipedia == Hello Kasymov, I hope you're doing well. I recently made a request on the Kazakh Wikipedia village pump regarding updating certain country data templates to align with standard formatting. Since this impacts multiple pages, I’d appreciate your input or assistance in addressing it. You can find my request here: [[Уикипедия:Форум#Replacing "Country data" templates with "Үлгі:Байрақ".]] Please let me know if you need any clarification. Thank you for your time and consideration! Best regards. [[Қатысушы:OperationSakura6144|OperationSakura6144]] ([[Қатысушы талқылауы:OperationSakura6144|талқылау]]) 07:35, 2025 ж. наурыздың 26 (+05) == Sorting files in categories == Hi! I hope you can help me a bit. [[Үлгі:Non-free media]] seems to put files in [[:Category:Тегін мақалалар]] and according to Google Translate it means free files. It should say something like "All non-free files" like [[:en:Template:Non-free media]]. Also [[Үлгі:Free media]] should put files in "All free files" like [[:en:Template:Free media]]. Can you help fix? Finally there seems to be a lot of redundant categories in [[:Санат:Уикипедия:Суреттер]]. Can you delete those that are not needed? If you want to rename the categories wit files without machine-readable source, author etc. you need to use Translatewiki. You can see more at [[:m:File_metadata_cleanup_drive/How_to_fix_metadata#Finding_images_without_an_information_template]]. [[Қатысушы:MGA73|MGA73]] ([[Қатысушы талқылауы:MGA73|талқылау]]) 23:23, 2025 ж. сәуірдің 11 (+05) == Бетті жою == Қайырлы күн, Қасымов мырза. ''Қатысушы:Austrian Cat/зертхана/Осман империясы'' бетімді жоюыңыздың себебі не? [[Қатысушы:Austrian Cat|Austrian Cat]] ([[Қатысушы талқылауы:Austrian Cat|талқылау]]) 09:55, 2025 ж. сәуірдің 25 (+05) :қалпына келтірдім, бірақ ондай мақала бар ғой. Бұрынғы автордың еңбегін жоққа шығарып, зертханаңыздан көшіре салу болмайды --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:54, 2025 ж. сәуірдің 26 (+05) ::неге? Қазақша Уикипедияда мақалалардың көбісі безендіру, яғни эстетика, дереккөздер мен сілтемелердің болуы тараптарынан біраз ақсап, және жалпы сапа критерийлерін қанағаттандырмайды деп айтуға болады. Әсіресе ол басқа тілдік бөлімдермен салыстырғанда байқалады. Егер де біздегі мақаланы ағылшын бөлімінде қолданылған сілтемелер мен деректерге негізделіп, оны бейімдеп һәм безендіріп, қайтадан жазғаннан не залал? Бір түсіндіріп жіберсеңіз [[File:Face-grin.svg|25px]] [[Қатысушы:Austrian Cat|Austrian Cat]] ([[Қатысушы талқылауы:Austrian Cat|талқылау]]) 23:15, 2025 ж. сәуірдің 26 (+05) :::соны неге мақаланың өзің безендіріп, толықтырып жаңартпасқа --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:22, 2025 ж. сәуірдің 26 (+05) ::::әзірше жазылу үрдісінде, зертханамда мәтін толық дайын болған соң, мақаланың өзіне бір-ақ өңдеме арқылы көшіре салам деген ой болған негізі. Себебі қазуикидегі кейбір үлгілер, мысалға [[Үлгі:Sfn]] жеке өзіме қазірше шамалы түсініксіз болып тұр (себебі орыс Уикипедиясында бұл үлгіні қолдану үшін, [[Үлгі:Cite book]] дегеннің "| ref =" қатарында автор есімін енгізіп, дәл соны ''sfn'' үлгісіне қоясың). Жазып аяқтаған соң, бұл үлгі дұрыс жұмыс істеп, барлық ақпарат толық екеніне көзім жеткенде жария етемін (деп ойлағанмын). Ондайға тыйым салынған ба? [[Қатысушы:Austrian Cat|Austrian Cat]] ([[Қатысушы талқылауы:Austrian Cat|талқылау]]) 23:32, 2025 ж. сәуірдің 26 (+05) :Сапаға көмектесер еді, түсінгенім көп өңделген уикипедия тереңдігі көп болады екен --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:46, 2025 ж. сәуірдің 26 (+05) Балам, ''Абсурдизм'' деген мақаланы неге жойдың? Қайтара салшы... --[[Қатысушы:І Хәріполла|І Хәріполла]] ([[Қатысушы талқылауы:І Хәріполла|талқылау]]) 23:37, 2025 ж. Мамырдың 2 (+05) :Қалпына келді, {{@|І Хәріполла}} --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:38, 2025 ж. Мамырдың 9 (+05) Сәлем, [[Хасанкейф]] және [[Ойжұмбақ]] мақалаларын неге жойғансың? Қалпыларына келтіргенің дұрыс болады. --[[Қатысушы:Елмұрат Х|Елмұрат Х]] ([[Қатысушы талқылауы:Елмұрат Х|талқылау]]) 22:05, 2025 ж. Мамырдың 7 (+05) :Кеш жарық! {{@|Елмұрат Х}} Ол қатысушы тоқтамай мақалалар жазған екен, барлық мақаласын жойғанмын. Қалпына келтірмеймін, себебі біреудің шала жұмысын админдер артынан неге ретке келтіріп отыру керек? --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:38, 2025 ж. Мамырдың 9 (+05) :: Сәлем! Жалпы ондай жерде «тексерілмеген мақала» деген үлгіні қолданған жөн. Басқа қатысушылардың еңбегін елейтін болсақ, әрине. Немесе «бастама» деген үлгі де бар және оған қатысты көптеген нақтылау белгілерін қолдануға болады, егер мақалалар санын күрт азаюын қаламасақ. --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 23:57, 2025 ж. Мамырдың 11 (+05) :{{@|Еститін Азамат}} кеш жарық! Онсызда сондай үлгі қойылады, бірақ оның мазмұнын, сапасын, грамматикасын кім тексереді. Біреудің артын кім тегін тексеріп, көзді қызартып, қиналып отыру керек. Ынтасы мен жауапкершілігі жоғары адам жазатын нәрсені жазады, жай шетелге барып қайту үшін жасамайды. Шындық солай --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:49, 2025 ж. Мамырдың 13 (+05) :: Қызықсың. Сені мұнда біреу мәжбүрлеп жатыр ма? --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 20:00, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) :Бірнеше қатысушы ғана тексеріп, уақытын бөліп, сапасыз дүниемен күресіп жүр. Соның ішінен Сені байқамадым. Сондықтан уақытты маған құрта бермей, жақсы мақалалар дамытуға үлес қоссаң немесе қате, жетіспейтін үлгілерлі толықтырса жақсы болар еді. Егер оларды түзетіп тексеріске салсаң, жоюға болмайды. Осыны әсіресе оқушылар мен студенттер көп пайдаланады. Мазмұны копи паст жасалған нәрседен қазуикипедияның сапасына күмәнмен қарайтын болады. Айдаладағы біреудің мақаласына басты ауыртудың қажеті шамалы. Болмаса телеграм топқа жаз, осы мәселені шулатып жүргенімізге біраз болды. Бірақ көбісі робот сияқты, қыстырмайды, бір рет қана өңделген, аударылған, конвейер мақалаларын минут сайын жазып отырады. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:58, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) :: Әлгі [[Абсурдизм]] мақаласын алайықшы — оны өзің жойдың, өзің қалпына келтірдің. Жалпы оны жоятындай ештеңе көріп жатқан жоқпын, әжептәуір мақала. Орфографиялық қателер бар әрине, бірақ ол енді басқа әңгіме. Мүмкін, жойғанда сен оны оқымаған да шығарсың? Солай болып көрінеді. --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 17:36, 2025 ж. мамырдың 18 (+05) :Ол да мүмкін, себебі жоймай қарап шыққанымда түзететін заттары көп болды. Сондықтан 2-3 минут аралықта жасалған мақалалардың сапасына күмн тудырдым. Сондықтан соған ұқсас дүниелерді қарамай жойғаным бар. --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 23:09, 2025 ж. мамырдың 20 (+05) :: Сөйтіп жүріп сапалы мақалаларды құртып жүрсің. Басқа қатысушылар Қазақ уикипедиясындағы мақалалар санын арттырып жатқанда, сен осындай керағар әрекетпен айналысып, не пайда таппақшысың? --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 23:17, 2025 ж. мамырдың 21 (+05) :{{@|Еститін Азамат}} сені және басқа да ұқсас '''фейк''' аккаунтарды бұғаттау жайлы талқылап жатыр. Соған қарағанда шынымен 4-5 аккаунт бір адамға тиесілі болу керек. Сен мені қадалағанша басқа шаруалармен айналыссай, істейтін тірлігін, жұмысын жоқ па? --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:58, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) :: Мұнда фейк жұмыспен айналысқанды сені ғана көріп тұрмын. Жарайды, сен мылжи бермей, қатесіз жазуды үйреніп алсаш. Әртүрлі фейк тапсырмаларды «қадалағамай». --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 08:09, 2025 ж. мамырдың 23 (+05) :::Бұл даудың қажеті жоқ, бір-біріміздің уақытымызды алып нестейміз? :::Әркім барынша жұмыстанып жатыр, арасында қателерде болады, мінсіз адам жоқ) :::@[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]], сізге ұсыныс, басқа қатысушылардың әрекеттерін «қадағаламай» өзіңіз де мақала жазып бастаңыз. Мүмкін сіздікі ең үздігі болып шығар? :::Осы талқылау былай (агрессивті түрде) жалғаса берсе шынымен де бұғаттау шараларын еңгізуге тура келеді. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 08:25, 2025 ж. мамырдың 23 (+05) :::: Артық кетсем, кешірерсіз. Жалпы бейтарап болуға тырысқанмын... --[[Қатысушы:Еститін Азамат|Еститін Азамат]] ([[Қатысушы талқылауы:Еститін Азамат|талқылау]]) 09:18, 2025 ж. мамырдың 23 (+05) :{{@|Еститін Азамат}} не деген екі жүзділік пен жасанды жауап. Бейтарап дей ма... деп Сен, не пайда таппақшысың деген жауаптар ше? --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 13:33, 2025 ж. мамырдың 24 (+05) *{{@|Еститін Азамат}} Айтқаным келді. Құрметті админдер осы және осыған ұқсас '''ФЕЙК-ПРОВОКАТОР''' аккаунттың бәрін бұғаттап жою керек. ''Мира бел, Джамбул, осы аккаунт, Хәриполла'' деген аккаунт бір адамның артында. Кім екенін де сезіп тұрмын. {{@|Batyrbek.kz}}, {{@|Нұрлан Рахымжанов}} шара қолдансаңыздар. '''Ң''' әрпіне әдейі қате жіберіп, айтқан жауабынан байқадым. Өзінің жұмысы мен жеке өмірі жоқ па? Дені дұрыс емес-ау (осындай сөздер жазуға тура келіп тұр). Егер сіздер әрекет қылмасаңыздар өзім ретке келтіремін --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 13:28, 2025 ж. мамырдың 24 (+05) *:Еститін Азамат деген қатысушыны 6 айға блоктадым. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 16:29, 2025 ж. мамырдың 29 (+05) == CEE Meeting 2025 == Сәлеметсізбе. Биыл Грекияның Салоники қаласында CEE Meeting 2025 конференциясы болады. Біздің қауымдастық атынан 2 делегат қатыса алады. [[Уикипедия:Форум/Жаңалықтар#CEE_Meeting_2025|Мына бетте]] өз дауысыңызды қалдырсаңыз. [[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] ([[Қатысушы талқылауы:Muzaffar Turgunov|талқылау]]) 23:25, 2025 ж. мамырдың 15 (+05) :дауыс берілді --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 00:01, 2025 ж. мамырдың 16 (+05) == Техникалық мәселе == Ұлы мәртебелім, мен жоқ кезде қандай техникалық мәселе туындады? Мүмкін кейбіреуін шеше алармын. Талқылау легінне жазайын десем жаза алмай қалыппын, бұл менде ғана ма білейін деп едім. Әзірге себебін таба алмай жатырмын. Санатта неге мақалалар қазақ алфавитімен ретттелмейді деген сұраққа әлі жауап тапқам жоқ, мен жоқта анау үш нұсқа деген пәле жоғалыпты, қуанып қалдым. <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 20:51, 2025 ж. мамырдың 21 (+05) :Арыстанбек, үш нұсқаны алдырттық қой әйтүп-бүйтіп. Талқылау легін барлық уики бойынша аламыз деп жатыр еді. Сол алып тастаған болар. Санаттар туралы сұрап көрейін. Осы бет иесінен кешірім өтінем, оның атынан жауап беріп отырғаным үшін. [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылау]]) 08:52, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) ::@[[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek.kz]] Талқылау легі деген керемет дүние еді, жақсы дүниені неге құртқанды жақсы көреді екен. Фейсбуктың да алғашқы кездегі дизайны мен талқылау құрылымы өте әдемі еді, қазір быт-шыт бірдеңе болып кетткен. <em><span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span></em> ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:18, 2025 ж. мамырдың 22 (+05) == [[Бауыржан]] == Why are you removing the name I added? [[Қатысушы:Altenmann|Altenmann]] ([[Қатысушы талқылауы:Altenmann|талқылау]]) 00:25, 2025 ж. мамырдың 28 (+05) == Join us at the Next CEE Catch up! Learn about Temporary accounts! == Hi everyone, We want to announce the tenth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the '''Temporary accounts''', as this important change is going to affect every Wikipedia soon, so it is important for patrollers and functionaries like you to understand this change. On wikis where temporary accounts are enabled, IP addresses of unregistered editors are not visible publicly. Only those who fight spam, vandalism, harassment and disinformation have access to IP addresses there. The session will take place on '''10th of June 2025, 18:00-19:00 CEST''' (check your ''[https://zonestamp.toolforge.org/1749571200 local time]''). If you are interested in this topic, then '''[[:m:Event:CEE Catch up Nr. 10 (June 2025)|sign-up for the session here]]'''. [[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|талқылау]]) 16:17, 2025 ж. мамырдың 29 (+05) <!-- https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_admins&oldid=28802724 тізімін пайдаланып User:TRistovski-CEEhub@metawiki деген хабарлама жіберген --> == Үлгі == Қайырлы кеш! Апат және Оқиға үлгілерін ретке келтіре аласыз ба? Нашарлау екен. [[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] ([[Қатысушы талқылауы:1nter pares|талқылау]]) 21:56, 2025 ж. маусымның 1 (+05) :Кеш жарық! Қазір өңдей алмаймын, кейінірек --[[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 21:57, 2025 ж. маусымның 1 (+05) == Жеке кеңістігімдегі мақалалар == Қайырлы күн.Неліктен менің жеке кеңістігімдегі мақалаларды түсіндірместен өшірдіңіз? Мен негізгі мақала кеңістігін толтырмау үшін бос уақытымда жұмыс істейтін жаңа мақалалар жасадым. (Қатысушы:Programman/Kickstarter, т.д.). Барлық жойылған мақалаларды қалпына келтіруді сұраймын. [[Қатысушы:Programman|Programman]] ([[Қатысушы талқылауы:Programman|талқылау]]) 15:46, 2025 ж. маусымның 11 (+05) q54m65ihplpx6u3w0nk7bjvfur54opf 10 203556 3479071 1889394 2025-06-10T17:04:23Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Landkreis Oberallgaeu.png]] → [[File:Wappen Landkreis Oberallgaeu.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3479071 wikitext text/x-wiki {{Навигациялық жол |түс={{түс|Германия}} |сурет = [[Сурет:Wappen Landkreis Oberallgaeu.svg|40px|Аудан таңбасы]] |тақырыбы = [[Жоғарғы Альгой (аудан)|Жоғарғы Альгой ауданының]] елді мекендері ([[Бавария]]) <small> — [[:de:Landkreis Oberallgäu|Landkreis Oberallgäu]]</small> |мазмұны = [[Альтусрид]]&nbsp;{{!}} [[Бад-Хинделанг]]&nbsp;{{!}} [[Бальдершванг]]&nbsp;{{!}} [[Бетцигау]]&nbsp;{{!}} [[Блайхах]]&nbsp;{{!}} [[Больстерланг]]&nbsp;{{!}} [[Бургберг-им-Альгой]]&nbsp;{{!}} [[Бухенберг]]&nbsp;{{!}} [[Вайтнау]]&nbsp;{{!}} [[Вальтенхофен]]&nbsp;{{!}} [[Вертах]]&nbsp;{{!}} [[Виггенсбах]]&nbsp;{{!}} [[Вильдпольдсрид]]&nbsp;{{!}} [[Дитмансрид]]&nbsp;{{!}} [[Дурах]]&nbsp;{{!}} [[Зонтхофен]]&nbsp;{{!}} [[Зульцберг (Верхний Альгой)|Зульцберг]]&nbsp;{{!}} [[Имменштадт-им-Альгой]]&nbsp;{{!}} [[Лаубен (Верхний Альгой)|Лаубен]]&nbsp;{{!}} [[Миссен-Вильхамс]]&nbsp;{{!}} [[Обермайзельштайн]]&nbsp;{{!}} [[Оберстдорф]]&nbsp;{{!}} [[Оберштауфен]]&nbsp;{{!}} [[Ой-Миттельберг]]&nbsp;{{!}} [[Офтершванг]]&nbsp;{{!}} [[Реттенберг]]&nbsp;{{!}} [[Фишен-им-Альгой]]&nbsp;{{!}} [[Хальденванг (Альгой)|Хальденванг]] }}<noinclude> [[Санат:Уикипедия:Бавария географиясы бойынша навигациялық үлгілер]] </noinclude> ov3a9bjcad3krmtdhg59khwywhqn6zs 0 203558 3479072 1821339 2025-06-10T17:04:23Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Landkreis Oberallgaeu.png]] → [[File:Wappen Landkreis Oberallgaeu.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3479072 wikitext text/x-wiki {{Германия ауданы |Қазақша атауы = Жоғарғы Альгой(аудан) |Шынайы атауы = Landkreis Oberallgäu |Таңбасы = Wappen Landkreis Oberallgaeu.svg |Орналасуы = Lage des Landkreises Oberallgäu in Deutschland.PNG |Ел = [[Германия]] |Жері = [[Бавария]] |Әкімшілік округі = [[Швабия әкімшілік округі|Швабия]] |Басшысы = Gebhard Kaiser ([[Христиан-демократиялық одағы (Германия)|ХДО]]) |Басшының түрi = [[Ландрат]] |Жер аумағы = 1.527,97 |Тілі = [[неміс тілі|немісше]] |Тілдері = |Тұрғыны = 150 363 |Тығыздығы = 99 |Карта = Bavaria_oa.png |Ресми коды = 09 7 80 |Автомобиль коды = <tt>OA</tt> |Сайты = http://www.oberallgaeu.org/ www.oberallgaeu.org |email = |Мекен-жайы = Oberallgäuer Platz 2<br />87527 Sonthofen |Орталығы = [[Зонтофен]] }} '''Жоғарғы Альгой''' ({{lang-de|Landkreis Oberallgäu}}) — [[Германия]] [[Германия ауданы|ауданы]]. Аудан орталығы — [[Зонтофен]] қаласы. Аудан [[Бавария]] [[Германия әкімшілік бөлінісі|жерінде]] орналасқан. [[Швабия әкімшілік округі|Швабия]] [[Әкімшілік округ (Германия)|әкімшілік округіне]] бағынады. Жер аумағы 1.527,97 км² шамасында. Тұрғыны 150,3 мың адамды құрайды (2010). Халық тығыздығы 99 адам/км². Ауданның ресми коды — 09 7 80. Аудан 28 елді мекенге бөлінеді. == Қалалар мен қауымдар == ;Қалалар # [[Имменштадт-им-Альгой]] (14 273) # [[Зонтофен]] (21 239) ;Жәрмеңкелер # [[Альтусрид]] (9 959) # [[Бад-Хинделанг]] (4 914) # [[Бухенберг]] (3 948) # [[Дитмансрид]] (7 914) # [[Оберстауфен]] (7 238) # [[Оберстдорф]] (9 905) # [[Зульцберг (Жоғарғы Альгой)|Зульцберг]] (4 574) # [[Вайтнау]] (5 201) # [[Вертах]] (2 467) # [[Виггенсбах]] (4 818) ;Қауымдар бірлестіктері ;Басқарма Хёрнергруппе ;Басқарма [[Вайтнау]] ;Қауымдар # [[Бальдершванг]] (217) # [[Бетцигау]] (2 817) # [[Блайхах]] (5 676) # [[Больстерланг]] (1 026) # [[Бургберг-им-Альгой]] (3 234) # [[Дурах]] (6 515) # [[Фишен-им-Альгой]] (2 912) # [[Хальденванг (Альгой)|Хальденванг]] (3 698) # [[Лаубен (Верхний Альгой)|Лаубен]] (3 288) # [[Миссен-Вильхамс]] (1 405) # [[Обермайзельштайн]] (970) # [[Офтершванг]] (2 027) # [[Ой-Миттельберг]] (4 498) # [[Реттенберг]] (4 081) # [[Вальтенхофен]] (8 922) # [[Вильдпольдсрид]] (2 532) ;Қауымның басқармасынан еркін <small>''(30 маусым 2010)''</small> == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.oberallgaeu.org/ www.oberallgaeu.org/ Ресми сайты] {{Бавария аудандары}} {{Германия:Жоғарғы Альгой ауданы:Қалалар}} {{germany-geo-stub}} [[Санат:Бавария аудандары]] nq1xp9qtngk4gghnoo9hp5agfzga6hd 10 204222 3479067 1920135 2025-06-10T16:47:31Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Landkreis Neu-Ulm.png]] → [[File:Wappen Landkreis Neu-Ulm.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3479067 wikitext text/x-wiki {{Навигациялық жол |түс={{түс|Германия}} |сурет = [[Сурет:Wappen Landkreis Neu-Ulm.svg|40px|Таңба]] |тақырыбы = [[Ной-Ульм (аудан)|Ной-Ульм ауданының]] елді мекендері ([[Бавария]]) <small> — [[:de:Landkreis Aichach-Friedberg|Landkreis Aichach-Friedberg]]</small> |мазмұны = [[Альтенштадт (Иллер)|Альтенштадт]]&nbsp;&#124; [[Белленберг]]&nbsp;&#124; [[Бух (Швабия)|Бух]]&nbsp;&#124; [[Эльхинген]]&nbsp;&#124; [[Хольцхайм (Ной-Ульм)|Хольцхайм]]&nbsp;&#124; [[Иллертиссен]]&nbsp;&#124; [[Келльмюнц (Иллер)]]&nbsp;&#124; [[Нерзинген]]&nbsp;&#124; [[Ной-Ульм]]&nbsp;&#124; [[Оберрот]]&nbsp;&#124; [[Остерберг]]&nbsp;&#124; [[Пфаффенхофен-ан-дер-Рот]]&nbsp;&#124; [[Роггенбург (Бавария)|Роггенбург]]&nbsp;&#124; [[Зенден (Бавария)|Зенден]]&nbsp;&#124; [[Унтеррот]]&nbsp;&#124; [[Фёринген (Швабия)|Фёринген]]&nbsp;&#124; [[Вайсенхорн]] }}<noinclude> [[Санат:Уикипедия:Бавария географиясы бойынша навигациялық үлгілер]] </noinclude> rdwtgujvf5hdswybbjxke0ikqnob7sa 0 204223 3479068 1821200 2025-06-10T16:47:32Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Landkreis Neu-Ulm.png]] → [[File:Wappen Landkreis Neu-Ulm.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3479068 wikitext text/x-wiki {{Германия ауданы |Қазақша атауы = Ной-Ульм (аудан) |Шынайы атауы = Landkreis Neu-Ulm |Таңбасы = Wappen Landkreis Neu-Ulm.svg |Орналасуы = Lage des Landkreises Neu-Ulm in Deutschland.PNG |Ел = [[Германия]] |Жері = [[Бавария]] |Әкімшілік округі = [[Швабия әкімшілік округі|Швабия]] |Басшысы = Erich Josef Geßner ([[Христиан-социал одағы|ХСО]]) |Басшының түрi = [[Ландрат]] |Жер аумағы = 515,34 |Тілі = [[неміс тілі|немісше]] |Тілдері = |Тұрғыны = 163 179 |Тығыздығы = 316 |Карта = Bavaria_nu.png |Ресми коды = 09 7 75 |Автомобиль коды = NU |Сайты = http://www.landkreis.neu-ulm.de/ www.landkreis.neu-ulm.de |email = null |Мекен-жайы = Kantstraße 8<br />89231 Neu-Ulm |Орталығы = [[Ной-Ульм]] }} '''Ной-Ульм''' ({{lang-de|Landkreis Neu-Ulm}}) — [[Германия]] [[Германия ауданы|ауданы]]. Аудан орталығы — [[Ной-Ульм]] қаласы. Аудан [[Бавария]] [[Германия әкімшілік бөлінісі|жерінде]] орналасқан. [[Швабия әкімшілік округі|Швабия]] [[Әкімшілік округ (Германия)|әкімшілік округіне]] бағынады. Жер аумағы 515,34 км² шамасында. Тұрғыны 163 179 адамды құрайды. Халық тығыздығы 316 адам/км². Ауданның ресми коды — 09 7 75. Аудан 17 елді мекенге бөлінеді. == Қалалар мен қауымдар == ;Қалалар # [[Иллертиссен]] (16 455) # [[Ной-Ульм]] (51 461) # [[Зенден (Бавария)|Зенден]] (22 306) # [[Фёринген (Швабия)|Фёринген]] (13 031) # [[Вайсенхорн]] (13 280) ;Жәрменкелер # [[Альтенштадт (Иллер)|Альтенштадт]] (4 716) # [[Бух (Швабия)|Бух]] (3 660) # [[Келльмюнц (Иллер)]] (1 368) # [[Пфаффенхофен-ан-дер-Рот]] (7 107) ;Қауым бірлестіктері ;Альтенштадт (Швабен) басқармасы ;Бух басқармасы ;Пфаффенхофен басқармасы ;Қауымдар # [[Белленберг]] (4 578) # [[Эльхинген]] (9 296) # [[Хольцхайм (Ной-Ульм)|Хольцхайм]] (1 756) # [[Нерзинген]] (9 206) # [[Оберрот]] (839) # [[Остерберг]] (857) # [[Роггенбург (Бавария)|Роггенбург]] (2 711) # [[Унтеррот]] (956) ;Қауым басқармасынан еркін == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.landkreis.neu-ulm.de/ www.landkreis.neu-ulm.de Ресми сайты] {{Бавария аудандары}} {{Үлгі:Германия:Ной-Ульм ауданы:Қалалар}} {{germany-geo-stub}} [[Санат:Бавария аудандары]] 27gjg491f9nlhid929oygjmmpm093d4 0 209801 3479151 1824810 2025-06-11T04:23:58Z Gliwi 67438 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Echzell.png]] → [[File:DEU Echzell COA.svg]] PNG → SVG 3479151 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Эхцелль |шынайы атауы = Echzell |сурет = |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = DEU Echzell COA.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=50 |lat_min=23 |lat_sec=0 |lon_dir=E |lon_deg=8 |lon_min=53 |lon_sec=0 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Гессен |кестедегі аймақ = Гессен |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Веттерау |кестедегі аудан = Веттерау (аудан){{!}}Веттерау |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = 5 ішкі аудан |басшының түрi = |басшысы = Дитер Мюллер |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 37,61 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 144 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 5760 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 06008 und 06035 |пошта индексі = 61209 |пошта индекстері = |автомобиль коды = FB |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 06 4 40 006 |ортаққордағы санаты = Echzell |сайты = http://www.echzell.de/ |сайт тілі = de }} '''Эхцелль''' ({{lang-de|Echzell}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Гессен]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Дармштадт (округ)|Дармштадт]] [[Әкімшілік округ (Германия)|әкімшілік округіне]] бағынады. [[Веттерау (аудан)|Веттерау]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 5760 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл). Алып жатқан жер аумағы 37,61 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''06 4 40 006''. Муниципалитеттің басшысы — Дитер Мюллер. Муниципалитеттің өзі әкімшілік құрылымы бойынша 5 қалалық ауданға бөлінеді. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.echzell.de/ Ресми сайты] {{Гессен аудандары}} {{Германия:Веттерау ауданы:Қалалар}} {{Hesse-geo-stub}} [[Санат:Гессен елді мекендері]] n3ggvggrm1te99aq638fnxq0hf42ot9 0 209944 3479069 1825040 2025-06-10T16:47:34Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Landkreis Neu-Ulm.png]] → [[File:Wappen Landkreis Neu-Ulm.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3479069 wikitext text/x-wiki {{Елді мекен |статусы = муниципалитет |қазақша атауы = Эльхинген |шынайы атауы = Elchingen |сурет = [[Сурет:Elchingen_1619.jpg ‎|330px]] |жағдайы = |ел = Германия |елтаңба = Wappen Landkreis Neu-Ulm.svg |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |елтаңба ені = |ту ені = |lat_dir=N |lat_deg=48 |lat_min=27 |lat_sec=6 |lon_dir=E |lon_deg=10 |lon_min=5 |lon_sec=52 |CoordAddon = |CoordScale = |шекара түрі = |кестедегі шекара = |ел картасының өлшемi = |аймақ картасының өлшемi = |аудан картасының өлшемi = |аймақ түрі = Германия жерлері{{!}}Жер |аймағы = Бавария |кестедегі аймақ = Бавария |аудан түрі = Германия ауданы{{!}}Ауданы |ауданы = Ной-Ульм |кестедегі аудан = Ной-Ульм (аудан){{!}}Ной-Ульм |қауым түрі = |қауым = |кестедегі қауым = |ішкі бөлінісі = |басшының түрi = |басшысы = Антон Ланг |құрылған уақыты = |алғашқы дерек = |бұрынғы атаулары = |статус алуы = |жер аумағы = 24,87 |биiктiктiң түрi = |орталығының биiктігі = 465 |климаты = |ресми тілі = |тұрғыны = 9187 |санақ жылы = 2010 |тығыздығы = |шоғырлануы = |ұлттық құрамы = |конфессионалдық құрамы = |этнохороним = |уақыт белдеуі = +1 |DST = бар |телефон коды = 0731, 07308 |пошта индексі = 89275 |пошта индекстері = |автомобиль коды = NU |идентификатор түрі = Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды{{!}}Ресми коды |сандық идентификаторы = 09 7 75 139 |ортаққордағы санаты = Elchingen |сайты = http://www.elchingen.de/ |сайт тілі = de }} '''Эльхинген''' ({{lang-de|Elchingen}}) — [[Германия|Германия Федеративтік Республикасының]] [[Бавария]] [[Германия жерлері|жерінде]] орналасқан [[муниципалитет]]. [[Швабия (округ)|Швабия]] [[Әкімшілік округ (Германия)|әкімшілік округіне]] бағынады. [[Ной-Ульм (аудан)|Ной-Ульм]] ауданының құрамына енеді. Муниципалитеттің тұрақты тұрғындарының саны 9187 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл).<ref>[https://www.statistikdaten.bayern.de/genesis/online?language=de&sequenz=tabelleErgebnis&selectionname=12411-009r&sachmerkmal=QUASTI&sachschluessel=SQUART04&startjahr=2010&endjahr=2010 Bayerisches Landesamt für Statistik und Datenverarbeitung – Fortschreibung des Bevölkerungsstandes, Quartale (hier viertes Quartal, Stichtag zum Quartalsende)]</ref> Алып жатқан жер аумағы 24,87 км² шамасында. Мемлекет ішінде бекітілген [[Өзін-өзі басқару субъектісінің идентификациялық коды|ресми коды]] — ''09 7 75 139''. Муниципалитеттің басшысы — Антон Ланг. == Дереккөздер == {{reflist}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.elchingen.de/ Ресми сайты] {{Бавария аудандары}} {{Германия:Ной-Ульм ауданы:Қалалар}} {{Bavaria-geo-stub}} [[Санат:Бавария елді мекендері]] 5c40c1vaew3b03zrjds3a32m4hvag81 0 220699 3479013 3478608 2025-06-10T15:19:19Z Qanattan 153055 3479013 wikitext text/x-wiki {{clear}} {{Тұлға |Есімі = Қанат Әуесбай |Шынайы есімі = |Сурет = Kanat Awesbay.jpg |Сурет ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Туған күні = 14.01.1982 |Туған жері = {{туғанжері|Тараз|Таразда}}, [[Жамбыл облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|ҚазКСР]] |Мансабы = [[Қазақ ұлттық университеті|Фараби университеті]] [[Журналистика факультеті (ҚазҰУ)|журналистика факультетінің]] [[Декан|деканы]], медиа [[сарапшы]], педагог<ref>{{cite web|title=Журналистика факультетін Орталық Азиядағы білім беру медиахабына айналдыруымыз керек|url=https://anatili.kazgazeta.kz/news/63476|publisher=«Ана тілі» газеті|lang=kk|accessdate=2024-11-25|date=2024-10-24}}</ref><ref>{{cite web|title=Совместную работу КазНУ и ЕАТР обсудили в Алматы|url=https://www.historynetwork.ru/PressRelease/PressReleaseShow.asp?id=774274|publisher=Медиаплатформа «Сеть истории»|lang=ru|accessdate=2024-11-24|date=2024-10-20}}</ref><ref>{{cite web|title=Выпускники журфака КазНУ вручили новогодний подарок студентам|url=https://kazpravda.kz/n/vypuskniki-zhurfaka-kaznu-vruchili-novogodniy-podarok-studentam/|publisher=kazpravda.kz|lang=ru|accessdate=2024-12-29|date=2024-12-28}}</ref><ref>{{cite web|title=Жаңа декандар тағайындалды|url=https://farabi.university/news/89544?lang=kz|publisher=Фараби университеті|lang=kz|accessdate=2024-09-03|date=2024-09-02}}</ref><ref>{{cite web|title=ҚазҰУ Журналистика факультеті деканы тағайындалды|url=https://inbusiness.kz/kz/last/zhurnalist-kanat-auesbaj-zhana-kyzmetke-tagajyndaldy|publisher=inbusiness сайты |lang=kk|accessdate=2024-09-03|date=2024-09-02}}</ref> |Азаматтығы = {{байрақ|Қазақстан}} |Ұлты = [[қазақтар|қазақ]] |Әкесі = [[Әуесбай Бақбергенұлы]]<ref>{{cite web|title=«Ғибрат» хабары|url=https://www.youtube.com/watch?v=W9UIdCwx33Q&t=755s|publisher=[[JAMBYL (телеарна)|«Jambyl» телеарнасы]]|lang=kk|accessdate=2024-04-09|date=2021-05-20}}</ref> |Анасы = Рабиға Сақыпқызы |Жұбайы = Баян Жалғасбекқызы |Балалары = Ералы, Иманәлі, Ажарлым |Марапаттары = [[Ақпарат саласының үздігі төсбелгісі|Ақпарат саласының үздігі]] (2017), [[Мәдениет саласының үздігі]] (2019), [[Ғылымды дамытуға сіңірген еңбегі үшін медалі]] (2024)<ref>{{cite web|title=Канат Ауесбай награжден нагрудным знаком "За заслуги в развитии науки"|url=https://asu.edu.kz/ru/media/news/18900/|publisher=asu.edu.kz|lang=ru|accessdate=2024-04-05|date=2024-04-04}}</ref> |Сайты = |Блогы = |Басқалары = |Commons = }} '''Қанат Әуесбайұлы''' ({{lang-en|Kanat Auyesbay}},<ref name="astanatimes.com">{{cite web|title=Book by Bolashak Alumnus Presented at Cambridge|url=https://astanatimes.com/2017/01/book-by-bolashak-alumnus-presented-at-cambridge/|publisher=astanatimes.com|lang=eng|accessdate=2017-10-09|date=2017-01-04}}</ref> журналистикадағы имидждiк есiмi ''Әуесбайдың Қанаты'', [[14 қаңтар]] [[1982 жыл|1982]], [[Тараз]], [[Жамбыл облысы]]) — [[Халықаралық журналистика|халықаралық журналист]], [[Кандидаттық диссертация|филология ғылымдарының кандидаты]],<ref>{{cite web|title=Kanat Auesbai was awarded the badge "For merits in the development of science"|url=https://asu.edu.kz/en/media/news/18901/|publisher=Atyrau university|lang=eng|accessdate=2024-04-20|date=2024-04-12}}</ref> [[Болашақ стипендиясы|«Болашақ» стипендиясы стипендиаты]].<ref name="Qazaqstan Tarihy порталы">{{cite web|title=Әуесбайдың Қанаты: Бабасының табаны тимеген жерге, баласының қаламы тиді|url=https://e-history.kz/kz/news/show/1772|publisher=Qazaqstan Tarihy порталы |lang=kk|accessdate=2017-04-09|date=2016-12-29}}</ref><ref>{{cite web|title=Қос ауданның жастары форумда бас қосты|url=https://zhaikpress.kz/kk/regionnews/kos-audannyn-zhastary-forumda-bas-kosty/|publisher=zhaikpress.kz|lang=kk|accessdate=2019-04-09|date=2018-07-26}}</ref><ref>{{cite web|title=Қанат Әуесбай|url=https://www.bilim.expert/_files/ugd/c11ddf_213d6349308b4da9bfa2d8235e573b1c.pdf?index=true|publisher=bilim.expert|lang=kk|accessdate=2021-04-09|date=2020-07-26}}</ref><ref>{{cite web|title=Медиа-тренинг Каната Ауесбая|url=https://www.youtube.com/watch?v=iRsLpdB9Ouk |publisher=77 TV|lang=ru|accessdate=2017-04-09|date=2016-10-10}}</ref><ref>{{cite web|title=Әуесбайдың Қанаты: "Батыс көрген|url=http://old.baq.kz/kk/news/kogam/astanada_kembridzhde_basilgan_kitaptin_tanistirilimi_otti_20161223_181500|publisher=Baq.kz|lang=kz|accessdate=2017-04-09|date=2016-12-23}}</ref> == Өмірбаяны == 1982 жылы 14 қаңтарда Жамбыл қаласында (қазіргі [[Тараз]]) ұстаздар отбасында дүниеге келді.<ref>{{cite web|title=Кем быть мечтали в детстве?|url=https://pricom.kz/obshhestvo/kem-byt-mechtali-v-detstve.html|publisher=pricom.kz|lang=ru|accessdate=2022-10-09|date=2021-06-01}}</ref> 1988 жылы Жамбыл қаласындағы №46 орта мектепке бірінші сыныпқа барып, онда 1991 жылға дейін оқыды. 1991-1997 жж. Жамбылдағы Ыбырай Алтынсарин атындағы №49 орта мектебінде білім алды. 1999 жылы Тараз қаласындағы №45 Бауыржан Момышұлы гимназиясының қазақ тілі мен әдебиетін тереңдетіп оқытатын лингвистикалық сыныбын бітірді.<ref>[http://adiletgazeti.kz/ob/129-mr-bai-tek-astanalarda-mr-srp-kelem.html "Әділет" газеті - «ӨМІР БАҚИ ТЕК АСТАНАЛАРДА ӨМІР СҮРІП КЕЛЕМ...»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304221059/http://adiletgazeti.kz/ob/129-mr-bai-tek-astanalarda-mr-srp-kelem.html|date=2016-03-04 }}</ref><ref>{{cite web|title=Бауыржан Момышұлы гимназиясына 30 жыл|url=https://www.youtube.com/watch?v=VupUeND-bUE|publisher=Jambyl телеарнасы|lang=kz|accessdate=2017-03-09|date=2016-05-21}}</ref><ref>{{cite web|title=Қанат Әуесбай №45 гимназия түлегі|url=https://jambyl-tylek.kz/page.php?id=9851|publisher=Jambyl-tylek.kz |lang=kz|accessdate=2018-03-09|date=2017-05-21}}</ref> [[Журналист]] болуына айтуынша нағашы атасы Сақыпкерей себепші болған. Көз жанары көруден қалған атасы ауылға келген немерелеріне газет оқытып, хат жаздырған. Атасының басылымдарды жиі оқытып, хат жаздырғаны ықпал етіп, Қ.Әуесбай мақала жаза бастады. 1996 жылы республикалық [[Ұлан (газет)|«Ұлан» балалар газетінде]] [[Жамбыл Жабайұлы|Жамбылдың]] 150 жылдығына орай мектепте өткен кеш туралы «''Ғасырдың қарт бұлбұлы''» аталған тұңғыш мақаласы басылды. «Ұлан» балалар газетінің тұрақты авторы болып, «жас тілшісі» атанды. Бауыржан Момышұлы гимназиясында оқып жүргенде мектепішілік «Ғасыр үні» газетінде мақаласы жарияланды.<ref>{{cite web|title=Қанат Әуесбайұлы|url=https://qazradio.fm/kz/person/10351/|publisher=qazradio.fm|lang=kz|accessdate=2020-03-09|date=2019-05-21}}</ref> Қ.Әуесбай [[Баян (музыкалық аспап)|баян]] аспабында ойнайды. 1992 ж. [[Тараз|Жамбылдағы]] [[Дина Кенжеқызы Нұрпейісова|Дина Нұрпейісова]] балалар саз мектебіне баян сыныбына оқуға түсіп, 1997 ж. [[Құрманғазы Сағырбайұлы|Құрманғазы]] өнер мектебін бітірген. 1997 жылы Жамбыл облысы Жамбыл ауданы Шөлдала ауылында орналасқан «Жас автомобилші» балалар сауықтыру лагерінде жазғы маусымда музыкалық жетекші болып қызмет етті. №45 Бауыржан Момышұлы гимназиясын бітіру салтанаты - «соңғы қоңырау» іс-шарасында өз авторлығындағы «Ұстазым» әнін сыныптасы Жәмиля Көпбаевамен бірге дуэт болып орындады. 1997-1998 жж. Абай атындағы Жамбыл гуманитарлық колледжінің «халық аспаптары» бөлімінің баян сыныбында оқыды. Колледжде құрамында баян мен екі домбырасы бар «Серілер» триосын құрып, «Кел отыр қасыма» әнін айтты. [[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ]] [[Журналистика факультеті (ҚазҰУ)|журналистика факультетінің]] [[халықаралық журналистика]] [[кафедра]]сында оқыды. ҚазҰУ қабырғасында оқи жүріп, қоғамдық, мәдени-көпшілік іс-шарада белсенді болды. Журналистика факультеті атынан «Асаба» көңілді тапқырлар клубы құрамында өнер көрсетті. Осы университеттің «Фараби сазы» ұлт-аспаптар оркестрінде баян аспабында ойнады (жетекшісі: Болатқали Қажыбекұлы).<ref>{{cite web|title=«Фараби сазы» ұлт-аспаптар оркестрі|url=https://www.kaznu.kz/kz/1950|publisher=kaznu.kz|lang=kz|accessdate=2020-06-09|date=2019-12-21}}</ref> Бірнеше жоғары оқу орны студенттерінен құралған «Бейбарыс» тобы құрамында ән айтты. Топтың орындауындағы «Ақшолпан» әні CD-табақ пен аудио таспаға енді. 2001 жылы ҚазҰУ факультеттерінің студенттері арасындағы университетішілік «Жігіт сұлтаны» байқауының I-орын иегері атанды. Қ.Әуесбай журналистік кәсібін ғылыми-педагогикалық қызметпен ұштастырған маман. Жоғары білім саласында әр жылдары [[Қазақ ұлттық университеті|әл-Фараби атындағы ҚазҰУ]], [[Еуразия ұлттық университеті|Л.Гумилев атындағы ЕҰУ]], [[Халел Досмұхамедов атындағы Атырау университеті|Х.Досмұхамедұлы атындағы Атырау университетінде]]<ref>{{cite web|url=https://asu.edu.kz/faculty/humanities-foreign/cafedras/journal-dep/teaching-staff/|title=Журналистика және қоғаммен байланыс кафедрасының профессорлық-оқытушылық құрамы|publisher=asu.edu.kz|lang=kz|accessdate=2024-03-04|date=2023-12-08}}</ref> оқытушы, аға оқытушы, [[доцент]], [[Атырау мұнай және газ университеті|С.Өтебаев атындағы Атырау мұнай және газ университетінде]] проректорлық<ref>{{cite web|title=Обсудили роль военных изданий в воспитании патриотизма|url=https://dknews.kz/ru/v-strane/290950-obsudili-rol-voennyh-izdaniy-v-vospitanii-patriotizma|publisher=dknews.kz|lang=ru|accessdate=2024-03-09|date=2023-05-26}}</ref> қызмет атқарды. Қ.Әуесбай [[Бұқаралық ақпарат құралдары|БАҚ]] саласы мамандары үшін түрлі семинар-тренинг,<ref>{{cite web|title=Cеминар-тренинг|url=https://www.youtube.com/watch?v=iRsLpdB9Ouk |publisher=77 TV|lang=ru|accessdate=2019-03-09|date=2016-10-10}}</ref> шеберлік дәрісін өткізеді.<ref name="seykhuninfo.kz"/><ref name="sheberlik"/><ref name="Личностный брэнд">{{cite web|title=Личностный брэнд|url=https://z-taraz.kz/lichnostnyj-brend/?ysclid=lwl1fwvpc6497315785|publisher=газета Jambyl-Taraz||lang= ru|accessdate=2020-05-09|date=2019-11-27}}</ref><ref name="saryarqa"/><ref name="Мастер-класс в г. Костанай">{{cite web|url=https://qostanaitv.kz/ru/news/11155|title=Мастер-класс в г. Костанай|lang=ru|publisher=телеканал Qostanai|accessdate=2019-03-04|date=2018-06-28}}</ref><ref name="kaznu.kz">{{cite web|url=https://welcome.kaznu.kz/ru/3/news/one/9663/|title=Симбиоз-решение: интернет и цифровая грамотность |publisher=kaznu.kz|lang=ru|accessdate=2017-03-04|date=2016-02-08}}</ref><ref name="kz.otyrar.kz">{{cite web|url=https://kz.otyrar.kz/2015/08/қanat-әuesbaj-memlekettik-қyzmetker-әleumettik-zheliniң-tiimdiligin-pajdalana-bilui-tiis/|title=Қанат Әуесбай: «Мемлекеттік қызметкер әлеуметтік желінің тиімділігін пайдалана білуі тиіс»|publisher=kz.otyrar.kz|lang=kz|accessdate=2016-03-04|date=2015-08-07}}</ref><ref name="eljastary.kz">{{cite web|title=Канат Ауесбай провел семинар-тренинг для молодых журналистов|url=https://eljastary.kz/ru/news/10404/|publisher=eljastary.kz|lang=kz|accessdate=2019-03-09|date=2018-03-27}}</ref><ref>{{cite web|title=Республиканский семинар для сотрудников региональных пресс-служб КГУ «Қоғамдық келісім»|url=https://assembly.kz/ru/news/respublikanskiy-seminar-dlya-sotrudnikov-regionalnykh-press-sluzhb-kgu-o-amdy-kelisim/|publisher=assembly.kz|lang=kz|accessdate=2017-03-09|date=2016-09-21}}</ref><ref>{{cite web|title=Семинар-тренинг Каната Ауесбая|url=https://www.youtube.com/watch?v=iRsLpdB9Ouk |publisher=77 TV|lang=ru|accessdate=2017-03-09|date=2016-10-16}}</ref><ref name="Khalel University">{{cite web|title=Шеберлік сағатында шертілген сырлар|url=https://www.youtube.com/watch?v=I4IHKCrHlM0|publisher=Khalel University|lang=kz|accessdate=2023-03-09|date=2022-04-22}}</ref><ref name="cisc.kz">{{cite web|title=«Әлеуметтік журналистика мектебі» вебинар|url=https://cisc.kz/27-28-%D2%9Bazan-k%D2%AFnderi-%D3%99leumettik-zhurnalistika-mektebi-vebinar-%D3%A9tkizedi-2-6803.html|publisher=cisc.kz|lang=kz|accessdate=2018-03-09|date=2017-10-27}}</ref><ref>{{cite web|title=Алматы көшбасшыларының жазғы демалысы|url=https://massaget.kz/studenttik-mir/39802/|publisher=massaget.kz|lang=kz|accessdate=2017-03-09|date=2016-08-10}}</ref><ref>{{cite web|title=Заманауи ақпарат ағымындағы телеарна тілшісінің брендін қалыптастыру|url=https://asu.edu.kz/media/news/6051/|publisher=asu.edu.kz|lang=kz|accessdate=2021-03-09|date=2020-03-04}}</ref><ref>{{cite web|title=Сенімді сөйлеу шеберлігі|url=https://atr.kz/madeniet/senimdi-sojleu-sheberligi/|publisher=atr.kz|lang=kz|accessdate=2021-03-09|date=2022-01-04}}</ref><ref>{{cite web|title=Акмолинские пресс-секретари сели за «стол переговоров»|url=https://baigenews.kz/akmolinskie_presssekretari_seli_za_stol_peregovorov_35274/|publisher=baigenews.kz|lang=ru|accessdate=2018-03-09|date=2017-11-27}}</ref><ref>{{cite web|title=Ақпаратты манипуляциялаудың 10 тәсілі|url=https://www.youtube.com/watch?v=NxNobYOgaqY|publisher=77 TV|lang=kz|accessdate=2017-03-09|date=2016-10-10}}</ref><ref>{{cite web|title=Ыстық көлдегі журналистика және коммуникация мектебі|url=https://www.youtube.com/watch?v=zObEIEr1etI|publisher=Khabar TV|lang=kz|accessdate=2015-07-12|date=2016-10-10}}</ref><ref>{{cite web|title=Әлеуметтік желіде танымал болудың тиімді жолдары қандай?|url=https://www.youtube.com/watch?v=IkTtT6Q1GfM |publisher=13kz ақпарат агенттігі|lang=kz|accessdate=2016-07-12|date=2015-08-07}}</ref><ref>{{cite web|title=Жетісу университеті журналистика кафедрасы студенттеріне шеберлік дәрісін өткізді|url=https://www.youtube.com/watch?v=1OJswkGnmwY|publisher=Жетісу университеті|lang=kz|accessdate=2019-03-23|d»ate=2018-03-23}}</ref> Медиа саласында еңбек жолының әр жылында [[31 арна (Қазақстан)|«31 арна»]], [[Qazaqstan (телеарна)|«Қазақстан»]], [[Astana TV|«Astana»]] сияқты республикалық телеарналарда [[тілші]], аға тілші, редактор-сарапшы, жүргізуші, шеф-редактор, [[Қазақстан (корпорация)|«Қазақстан» РТРК» АҚ]] [[Атырау теледидары|Атырау облыстық филиалы]] директоры, «Elorda aqparat» медиахолдингі директоры орынбасары, [[Қазақстан (корпорация)|«Қазақстан» РТРК» АҚ]] диджитал департаменті директоры сияқты жауапты қызметтерді атқарды. [[Qazaqstan (телеарна)|«Қазақстан» ұлттық арнасында]] [[Франция]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Швейцария]], [[Грекия]], [[Сауд Арабиясы]], [[Түркия]], [[Марокко]], [[Моңғолия]], [[Ауғанстан]], [[Иран]], [[Пәкістан]], [[Тәжікстан]], [[Қырғызстан]], [[Малайзия]] елдерінен дайындалған қоғамдық-саяси, әлеуметтік-экономикалық маңызы бар түрлі тақырыптағы репортаждар авторы. 2011 жылдың мамырында [[Алматы]]дан [[Астана]]ға ауысып, «Қазақстан» телеарнасындағы «Апта.KZ» сараптама хабарының жүргізушісі, шеф-редакторы болып бекіді.<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=FS9HPb73050|title=Apta.kz хабары аңдатпасы|publisher=qazaqstan tv|lang= kz|accessdate=2012-05-09|date=2011-02-27}}</ref> 2011 жылдың аяғында [[Айқын (газет)|республикалық қоғамдық-саяси «Айқын» газетінің]] ұйғарымы бойынша «жылдың үздік тележүргізушісі» атанды. 2011 жылдың желтоқсанында [[SDU University|Сүлеймен Демирель университетінің]] Алматы қаласы жоғары оқу орындарының студенттері арасында өткен «Тәуелсіздік ұрпағы - тәуелсіздік жайында» шығармашылық байқауында үздік шыққан журналистика мамандығында оқитын білімгер Гүлбақыт Асылбек «''Қанат Әуесбай''» атындағы Дипломмен марапатталды. 2011 жылы тұңғыш қазақстандық «SitCom» форматындағы «Айналайын» сериалында тележурналисттің эпизодтық рөлін ойнаған.<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=BPe_xXFyMT0&t=276s|title=«Айналайын» телехикаясының I-бөлімі|publisher=qazaqstan tv|lang=kz|accessdate=2023-03-04|date=2022-03-16}}</ref> Қ. Әуесбай тележурналистикада ілік септігінің жалғауымен айтылатын «Әуесбайдың Қанаты» имидждік есімінің үлгісін эфирде алғаш қолданды. Сонымен қатар, ол [[Болашақ стипендиясы|халықаралық «Болашақ» стипендиясымен]] оқыған алғашқы журналист.<ref>{{cite web|url=https://newsroom.kz/64598/anat-uesbay-zha-a-yzmetke-bardy|title=«Болашақпен» оқыған тұңғыш журналист|publisher=newsroom.kz|lang=kz|accessdate=2023-03-04|date=2022-03-22}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=LMYHMMHkpfg&t=6s|title=«Болашақпен» оқыған алғашқы журналист|publisher=bolashak CIP|lang=kz|accessdate=2015-03-04|date=2014-10-15}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.bilim.expert/post/2017/02/15/%D0%B2-%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B5-%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B8-%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%83%D1%8E-%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D1%83-%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%88%D0%B0%D2%9B|title=В Астане презентовали первую книгу стипендиата «Болашақ»|publisher=bilim.expert|lang=kz|accessdate=2017-03-04|date=2016-12-24}}</ref> Қазақ, орыс, ағылшын тілдеріне жетік. Қ. Әуесбайдың «Батыс көрген. Ұлыбритания қазақтың көзімен» кітабы туралы мәлімет жалпы білім беретін мектептің 5-7 сынып оқушыларына арналған «Өлкетану» оқулығына енген («Алматыкітап» баспасы, 145-146 бб. 2018 ж.). Қ. Әуесбайдың есімі Жамбыл облысы әкімдігінің жастар саясаты мәселелері басқармасы бастамасымен шыққан «Әулиеата жастары» энциклопедиясына енген (2020 ж.). Қ.Әуесбай медиа сарапшы ретінде орта мектептің 5-9 сыныбына арналған «Жаһандық құзыреттілік» оқулығындағы «медиасауаттылық және қаржылық сауаттылық» аталған III-бөлімінің авторы («Арман-ПВ» баспасы, Алматы, 2024 ж.). Қ. Әуесбайдың есімі «Кто есть кто в Жамбылской области» энциклопедиясына енген, 57 б., құрастырушы: Нуралиев Ж.С., ISBN 978-601-03-0547-2 (Алматы, 2024 ж.). === Білімі === * 1999-2004 жж. [[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті]] [[Журналистика факультеті (ҚазҰУ)|журналистика факультетін]] [[Халықаралық журналистика|«халықаралық журналистика»]] [[Мамандық|мамандығы]] бойынша үздік [[диплом]]мен бітірген; * 2004-2008 жж. [[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби ат. ҚазҰУ]] [[Журналистика факультеті (ҚазҰУ)|журналистика факультеті]] [[аспирантура]]сы (күндізгі бөлім); *«Қазақ телеарналарындағы қазіргі ақпараттық бағдарламалар табиғаты» тақырыбында [[кандидаттық диссертация]] (мамандық шифры: 10.01.10 - журналистика) қорғаған. [[Ғылыми жетекші]]: филол. ғыл. докторы, [[профессор]] [[Намазалы Омашев|Намазалы Омашұлы]]. Диссертация әл-Фараби ат. ҚазҰУ телевизиялық және радиожурналистика кафедрасында орындалып, ҚазҰУ жанындағы филология ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін беру жөніндегі Д14А.02.22 Диссертациялық Кеңесінің отырысында қорғалды, (қорғау уақыты: 24.12.2010 ж.);<ref name="nauka.kz">{{cite web|title=Природа современных информационных программ на казахских телеканалах|url=https://nauka.kz/page.php?page_id=955&lang=1&day_from=1&day_to=1&month_from=1&month_to=12&year_to=2016&page=2345|lang=ru|publisher=nauka.kz|accessdate=2011-01-09|date=2010-12-24}}</ref><ref name="kazneb.kz">{{cite web|title=Қазақ телеарналарындағы ақпараттық бағдарламалар табиғаты, автореферат|url=https://kazneb.kz/bookView/view/?brId=1123977&simple=true&lang=ru#|lang=kz|publisher=kazneb.kz|accessdate=2011-01-09|date=2010-12-24}}</ref> *2011 жылдың 30-маусымында ҚР Білім және ғылым министрлігінің Білім және ғылым саласындағы бақылау комитеті шешімімен филология ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесі берілді; * 2013-2014 жж. «Болашақ» стипендиясы аясында [[Ұлыбритания]]ның [[Норидж |Норидж қаласындағы]] Шығыс Англия университетінде ғылыми-педагогикалық тағылымдама ([https://en.wikipedia.org/wiki/University%20of%20East%20Anglia University of East Anglia, Norwich]);<ref name="pervi"/> * 2014-2016 жж. [https://en.wikipedia.org/wiki/Kazakh%20University%20of%20Economics,%20Finance%20and%20International%20Trade Қазақ экономика, қаржы және халықаралық сауда университеті], «экономика және бизнес» бакалавры; * 2018-2020 жж. «Тұран-Астана» университеті, [[Құқық|«құқық»]] [[магистр]]ы. === Отбасы === * '''Әкесі''' — [[Әуесбай Бақбергенұлы]], Абай атындағы Жамбыл гуманитарлық колледжінің (бұрынғы [[Педагогика училищелері|педагогикалық училище]]) оқытушысы, [[кафедра]] меңгерушісі, [[Красногор ауданы|Красногор аудандық]] ([[Қордай ауданы|қазіргі Қордай ауд.]]) мәдениет бөлімі басшысы, Луговой аудандық ([[Тұрар Рысқұлов ауданы|қазіргі Т.Рысқұлов ауд.]]) мәдениет үйі директоры болды.<ref>{{cite web|title=Жизнь как кнопочки баяна|url=https://ztgzt.kz/zhizn-kak-knopochki-bayana-kogda-rabochij-kollektiv-stanovitsya-odnoj-semej/|publisher=[[Знамя Труда|газета «Знамя труда»]]|lang=ru|accessdate=2024-04-09|date=2023-08-22}}</ref> [[Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|ҚР Білім және ғылым министрлігінің]] «[[Ыбырай Алтынсарин төсбелгісі|Ыбырай Алтынсарин]]<nowiki/>», [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|«Білім беру ісінің құрметті қызметкері»]], ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің [[Мәдениет саласының үздігі|«Мәдениет саласының үздігі»]],<ref>{{cite web|title=Духовная жизнь региона|url=https://ztgzt.kz/duxovnaya-zhizn-regiona/|publisher=ztgzt.kz||lang=ru|accessdate=2019-04-09|date=2018-01-27}}</ref> ҚР Білім және ғылым министрінің Құрмет грамотасымен, ҚР Оқу-ағарту министрлігінің «Еңбек ардагері» төсбелгілерімен марапатталған.<ref>{{cite web|title=Әуесбайдың әдебі|url=https://aqjolgazet.kz/124759/auesbajdyn-adebi/zhanalyqtar/?ysclid=lur51ip6gr790972391|publisher=[[Ақ жол (газет)|«Aq jol» газеті]]|lang=kk|accessdate=2024-04-09|date=2021-04-23}}</ref> [[Тараз қаласының құрметті азаматтары|Тараз қаласының Құрметті азаматы]],<ref>{{cite web|title=[[Тараз қаласының құрметті азаматтары|«Тараз қаласының Құрметті азаматы»]] атағы берілді|url=https://www.youtube.com/watch?v=MZxKoR1-gEg&t=14s|publisher=[[JAMBYL (телеарна)|«Jambyl» телеарнасы]]|lang=kk|accessdate=2024-04-08|date=2023-10-26}}</ref> Қазақстан Педагогикалық Ғылымдар Академиясының мүшесі;<ref>{{cite web|title=Ұлағатты ұстазға құрмет|url=https://z-taraz.kz/la-atty-staz-a-rmet-2/|publisher=«Jambyl-Taraz» газеті|lang=kk|accessdate=2024-04-09|date=2023-11-01}}</ref>   * '''Анасы''' — Рабиға Сақыпқызы, [[мектеп]] [[мұғалім]]і, [[Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі|ҚР Білім және ғылым министрлігінің]] [[Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері|«Білім беру ісінің құрметті қызметкері»]],<ref>{{cite web|title=Астанада республикалық тамыз конференциясында білім беру ісінің үздіктері марапатталды |url=https://www.youtube.com/watch?v=erPay0QGHuA&list=PL-ByzCODzUr_jZHgiArcdWynh8DvE1bP0|publisher=qazaqstan tv|lang=kk|accessdate=2013-05-05|date=2012-08-24}}</ref> [[Ыбырай Алтынсарин төсбелгісі|«Ыбырай Алтынсарин»]],<ref>{{cite web|title=Августовская конференция в концертном зале «Баласағұн»|url=https://ztgzt.kz/bolshie-peremeny-4/|publisher=ztgzt.kz|lang=kk|accessdate=2019-05-05|date=2018-08-24}}</ref> ҚР Оқу-ағарту министрлігінің «Еңбек ардагері» төсбелгілерімен марапатталған,<ref>{{cite web|title=Айтар әніміз де әңгімеміз де бір|url=https://arainfo.kz/26500/aytar-nimiz-de-gimemiz-de-bir?ysclid=lvtw7kaisb739092740|publisher=Araiinfo.kz сайты|lang=kk|accessdate=2024-05-05|date=2024-04-12}}</ref> Қазақстан Педагогикалық Ғылымдар Академиясы мүшесі;<ref>{{cite web|title=Педагогикалық Ғылымдар Академиясы мүшелері|url=https://www.apnk.kz/chlenyi-akademii?ysclid=lvtv1lmr3v687799460|publisher=apnk.kz cайты|lang=kk|accessdate=2024-05-05|date=2020-11-01}}</ref> * '''Жұбайы''' — Баян Жалғасбекқызы, [[Болашақ стипендиясы|«Болашақ» стипендиясы]] стипендиаты, [[Әлеуметтанудың функциялары|әлеуметтанушы]], [[PhD-доктор|PhD докторант]];<ref>{{cite web|title=Баян Жалғасбекқызы|url=https://kazatu.edu.kz/kz/pps/tursynbaeva-baan-zalgasbekkyzy_20231006110234|publisher=kazatu.edu.kz сайты|lang=kk|accessdate=2024-04-09|date=2023-10-06}}</ref>  * '''Балалары''' — Ералы<ref>{{cite web|title=«Біздің үй». Үлгілі әке|url=https://www.youtube.com/watch?v=913IOLdPwK8|publisher=khabar.kz|lang=kk|accessdate=2024-04-09|date=2017-07-07}}</ref> (2007), Иманәлі (2017), Ажарлым (2019). == Еңбек жолы == [[Сурет:Kanat Awesbay Eurasian Academy.JPG|thumb|270px|Еуразия телевизия және радио Академиясының мүшелік сертификатын Академия президенті Валерий Рузиннің тапсыру сәті (2 шілде 2012 ж.)]] * 2002-2003 жж. – [[Түркістан газеті|«Түркістан» халықаралық газеті]] тілшісі;<ref>{{cite web|url=https://ernur.kz/kazakstan/belgili-zhurnalist-kanat-auesbai-zhana-kyzmetke-taghaiyndaldy|title=2002 жылы «Түркістан» халықаралық газетінің тілшісі|publisher=ernur.kz|accessdate=2020-12-04|date=2019-05-21}}</ref> * 2003-2009 жж. – «Европа плюс Казахстан» радиосында сазды жүргізуші; * 2003-2004 жж. – «Информбюро» ақпарат бағдарламасында тілші, [[31 арна (Қазақстан)|(«31 арна»)]];<ref>{{cite web|url=https://el.kz/content-3848_3086/?ysclid=lw8u2iea1268648668|title=Қанат Әуесбайұлы - Өмірбаян|publisher=el.kz|accessdate=2016-12-04|date=2015-05-15}}</ref> * 2004-2013 жж. – [[Qazaqstan (телеарна)|«Қазақстан» телеарнасының]] ақпараттық-сараптамалық бағдарламалар дирекциясында (АСБД) тілші, аға тілші, редактор-сарапшы, «Апта.kz» ақпараттық-сараптамалық бағдарламасы жүргізушісі, шеф-редакторы;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=FS9HPb73050|title=Apta.kz Әуесбайдың Қанатымен|publisher=Qazaqstan tv|lang=kz|accessdate=2013-12-04|date=2011-05-21}}</ref> * 2009-2010 жж. – [[Қазақ ұлттық университеті|Әл-Фараби ат. ҚазҰУ]] [[Журналистика факультеті (ҚазҰУ)|журналистика факультетінің]] телерадиожурналистика кафедрасы оқытушысы; * 2011 жылдың наурыз-сәуір аралығында Тәуелсіздіктің 20 жылдығына арналған «Қазақстан. Менің елім» бағдарламасы авторы, жүргізушісі, ([[Qazaqstan (телеарна)|«Қазақстан» телеарнасы]]);<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=m3UM8BPEIvg&t=367s|title=«Қазақстан. Менің елім» бағдарламасы|publisher=[[Qazaqstan (телеарна)|Qazaqstan TV]]|accessdate=2012-12-04|date=2011-05-21}}</ref> * 2011 ж. желтоқсанынан 2013 ж. ақпанына дейін «Өзекжарды» телесұхбатының авторы, жүргізушісі, ([[Qazaqstan (телеарна)|«Қазақстан» телеарнасы]]);<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=Diq0IDkSt1E|title=Саясат Нұрбекпен сұхбат||publisher=[[Qazaqstan (телеарна)|Qazaqstan TV]]|accessdate=2012-06-20|date=2012-05-14}}</ref> * 2012 жылдың 2 қарашадан 2013 жылдың ақпанына дейін Нұрмұхамед Байғарамен бірге «Алаң» қоғамдық-саяси ток-шоуын жүргізді, («Қазақстан» телеарнасы);<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=6Rz_S9l7Qyo|title=«Алаң» ток-шоуының аңдатпасы |publisher=alan.kz|lang=kz|accessdate=2014-12-04|date=2013-01-10}}</ref> * 2013-2014 жж. – Шығыс Англия университетіндегі қазақстандық студенттер қоғамдастығы вице-президенті (University of  East Anglia, Norwich, UK);<ref>{{cite web|url=https://kazpravda.kz/n/poslanniki-strany/?ysclid=ltmqnmot9s189079347|title=Посланники страны|publisher=kazpravda.kz|lang=ru|accessdate=2014-12-04|date=2013-11-15}}</ref><ref>{{cite web|url=https://qazaqstan.tv/news/85170/|title=Норвич мектебінде Наурыз мейрамы аталып өтті|publisher=qazaqstan tv|lang=kz|accessdate=2015-12-04|date=2014-03-15}}</ref> * 2014-2016 жж. – «kz-2050» Жалпыұлттық қозғалысы» ҚБ медиа-директоры];<ref>{{cite web|title=Помогла ли производителям акция «Сделано в Казахстане»?|url=https://forbes.kz//process/economy/pomogla_li_proizvoditelyam_aktsiya_sdelano_v_kazahstane/?|lang=ru|publisher=forbes.kz|accessdate=2016-12-04|date=2015-08-28}}</ref> * 2014-2015 жж. – «Сіз не дейсіз?» хабары жүргізушісі ([[Qazaqstan (телеарна)|«Қазақстан» телеарнасы]]);<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=8hdJWgJ12mc&list=PLngdzEyKAHx-PEmNApx_7SJ1r_2oxQWRE&index=21|title=«Сіз не дейсіз?» хабарында Италияның экс-премьер-министрі Романо Проди |publisher=Qazaqstan tv|lang=kz|accessdate=2016-12-04|date=2015-04-21}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=AQ7lp9SajU4|title=«Сіз не дейсіз?» хабарының аңдатпасы|publisher=Qazaqstan tv|lang=kz|accessdate=2016-12-04|date=2014-05-06}}</ref> * 2016 ж. – [[Білгірлер бәйгесі|«Білгірлер бәйгесі» танымдық-интеллектуалдық хабары]] жүргізушісі ([[Qazaqstan (телеарна)|«Қазақстан» телеарнасы]]);<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=8_tdy0GwLwY|title=«Білгірлер бәйгесі»: жартылай финал|publisher=qazaqstan tv|lang=kz|accessdate=2017-12-04|date=2016-09-11}}</ref> * 2016-2017  жж. – «[[BaigeNews.kz|BNews]]<nowiki/>» ақпарат порталының сарапшысы; * 2011-2019 жж. – [[Еуразия ұлттық университеті|Л.Гумилев ат. ЕҰУ]] журналистика және саясаттану факультетінің телерадиожурналистика және қоғаммен байланыс кафедрасы доценті;<ref>{{cite web|title=Жергілікті журналистерге арналған семинар өтті|url=https://qostanaitv.kz/kz/news/11153|publisher=qostanaitv.kz|lang=kz|accessdate=2019-10-09|date=2015-05-29}}</ref><ref>{{cite web|title=Тағылымы мол кездесу|url=https://massaget.kz/blogs/14464/|publisher=massaget.kz|lang=kz|accessdate=2019-10-09|date=2018-06-28}}</ref><ref>{{cite web|title=Болашақ тұлғалары|url=https://bolashak.kz/kz/nashi-lica/kanat-auesbaj|publisher=bolashak.kz|lang=kz|accessdate=2019-10-09|date=2018-06-28}}</ref><ref>{{cite web|title=Болашақ медиа менеджерлер кімдер|url=https://7kun.kz/37034/|publisher=7kun.kz|lang=kz|accessdate=2014-10-09|date=2013-03-03}}</ref> * 2018-2019 жж. – Ruh.kz» ток-шоуының сценаристі, жүргізушісі, ([[Astana TV|«Astana» телеарнасы]]);<ref>{{cite web|title=Ruh.kz хабары|url=https://www.youtube.com/watch?v=ESAPcwcXOro|publisher=youtube.com|lang=kz|accessdate=2019-10-09|date=2018-09-25}}</ref> * 2018-2019 жж. – [[Назарбаев орталығы|Президент орталығы]] баспасөз қызметінің аға сарапшысы;<ref>{{cite web|title=Адамның дұшпаны кітап оқымаған адам|url=https://osken-onir.kz/kogam/9020-adamny-dshpany-ktap-oymaan-adam.html|publisher=osken-onir.kz|lang=kz|accessdate=2024-03-09|date=2019-02-05}}</ref>     * 2019-2024 жж. [[Халел Досмұхамедов атындағы Атырау университеті|Халел Досмұхамедұлы атындағы Атырау университеті]] журналистика және қоғаммен байланыс кафедрасының аға оқытушысы;<ref>{{cite web|title=От преподования до наград|url=https://pricom.kz/novosti/ot-obucheniya-do-nagrad.html|publisher=сайт газеты «Прикаспийская коммуна»|lang=ru|accessdate=2024-04-25|date=2024-04-25}}</ref><ref>{{cite web|title=Награжден нагрудным знаком|url=https://asu.edu.kz/ru/media/news/18900/|publisher=сайт Атырауского университета|lang=ru|accessdate=2020-04-15|date=2021-03-02}}</ref> * 2019-2021 жж. – [[Қазақстан (корпорация)|«Қазақстан» республикалық телерадиокорпорациясы» АҚ]] [[ATYRAÝ (телеарна)|Атырау облыстық филиалы]] директоры;<ref>{{cite web|title=Қанат Әуесбай телеарна директоры боп тағайындалды|url=https://kaz.nur.kz/showbiz/1795179-kanat-uesbaj-oblystyk-telearnany-direktory-bolyp-tagajyndaldy/?ysclid=lteg1hj1zf874839496|publisher=nur.kz |lang=kz|accessdate=2024-03-09|date=2019-05-21}}</ref><ref>{{cite web|title=Белгілі журналист жаңа қызметке тағайындалды|url=https://turkystan.kz/article/80820-anat-uesbay-zha-a-yzmetke-ta-ayyndaldy-2?ysclid=lw517jfleg33408212|publisher=turkestan.kz|lang=kz|accessdate=2020-03-09|date=2019-05-21}}</ref><ref>{{cite web|title=Известный журналист назначен на должность|url=https://www.inform.kz/ru/izvestnyy-zhurnalist-kanat-auesbay-naznachen-na-novuyu-dolzhnost_a3528730?ysclid=lw51d65avp251732703|publisher=kazinfrom.kz|lang=ru|accessdate=2019-05-22|date=2019-05-21}}</ref><ref>{{cite web|title=Журналист телеарнаның директоры болып тағайындалды|url=https://egemen.kz/article/200559-belgili-dgurnalist-qanat-auesbay-dganha-qyzmetke-taghayyndaldy|publisher=egemen.kz |lang=kz|accessdate=2024-03-10|date=2019-05-21}}</ref><ref>{{cite web|title=«Атырау» телеарнасында экологиялық мәдениетті насихаттайтын хабар ашуды көздеп отырмыз|url=https://kaz.inform.kz/news/kanat-auesbay-atyrau-telearnasynda-ekologiyalyk-madenietti-nasihattaytyn-habar-ashudy-kozdep-otyrmyz_a3689670/ |publisher=kaz.inform.kz|lang=kz|accessdate=2021-03-10|date=2020-09-02}}</ref><ref>{{cite web|title=Жеңімпаздар грант иеленеді: Атыраулық студенттер тележобаға қатысуда|url=https://atr.kz/zhanalyqtar/zhenimpazdar-grant-ielenedi-atyraulyq-studentter-telezhobaga-qatysuda/|publisher=atr.kz|lang=kz|accessdate=2022-03-10|date=2021-08-21}}</ref><ref>{{cite web|title=Мәртебесі анықталмаған мамандық|url=https://atr.kz/zhanalyqtar/martebesi-anyqtalmagan-mamandyq/|publisher=atr.kz|lang=kz|accessdate=2021-03-10|date=2020-09-10}}</ref><ref>{{cite web|title=Жауапты мекемелер тарапынан сынға үн қату деңгейі төмен|url=https://atr.kz/zhanalyqtar/atyrau-aqparat-pilottyq-rezhimde-balamaly-zhazylymdy-qolga-aldy/|publisher=atr.kz|lang=kz|accessdate=2021-02-10|date=2020-09-10}}</ref><ref>{{cite web|title=Атырау оқушылары соңғы қоңырауда Жұмекен жырларын оқиды|url=https://atr.kz/zhanalyqtar/atyrau-oqushylary-songy-qonyrauda-zhumeken-zhyrlaryn-oqidy/|publisher=atr.kz|lang=kz|accessdate=2021-01-10|date=2020-05-23}}</ref><ref>{{cite web|title=Атыраулық ақын Тәңірге хат жазды|url=https://atr.kz/zhanalyqtar/atyraulyq-aqyn-tanirge-hat-zhazdy/|publisher=atr.kz|lang=kz|accessdate=2022-01-10|date=2021-02-20}}</ref><ref>{{cite web|title=Жаңа радиостудия тыңдарманға жол тартты|url=https://atr.kz/zhanalyqtar/zhana-radiostudiya-tyndarmanga-zhol-tartty-foto/|publisher=atr.kz|lang=kz|accessdate=2020-01-10|date=2019-06-27}}</ref><ref>{{cite web|title=Время работать работу|url=https://pricom.kz/politika/vremya-rabotat-rabotu.html|publisher=pricom.kz|lang=ru|accessdate=2021-01-10|date=2020-09-09}}</ref><ref>{{cite web|title=Публичные дебаты|url=https://pricom.kz/socium/publichnye-debaty.html|publisher=pricom.kz|lang=ru|accessdate=2021-01-10|date=2020-09-15}}</ref><ref>{{cite web|title=На волнах Атырау|url=https://pricom.kz/aktualno/na-volnah-atyrau.html|publisher=pricom.kz|lang=ru|accessdate=2021-01-10|date=2019-07-02}}</ref><ref>{{cite web|title=Телеарна басшысын облыс әкімі қабылдады|url= https://www.youtube.com/watch?v=nEV3oIdzItQ|publisher=«Атырау» телеарнасы|lang=kz|accessdate=2022-01-10|date=2021-11-26}}</ref><ref>{{cite web|title=Публичные дебаты|url=https://www.inatyrau.kz/news/2642342/pervyj-v-kazahstane-ofis-antikorrupcionnoj-sluzby-otkrylsa-v-atyrau |publisher=inatyrau.kz|lang=ru|accessdate=2021-01-10|date=2020-09-15}}</ref><ref>{{cite web|title=Аудан тілшілеріне айрықша құрмет|url=https://naryntany.kz/zhanalyqtar/qogam/audan-tilshilerine-airyqha-qurmet.html|publisher=naryntany.kz|lang=kz|accessdate=2021-01-10|date=2020-10-28}}</ref><ref>{{cite web|title=Абайдың қара сөздерін жатқа айтудан сайыс өтті|url=https://ummet.kz/news-kz/20-el-ishy/12399-abajdyn-kara-sozderin-zhatka-ajtudan-sajys-otti.html|publisher=ummet.kz|lang=kz|accessdate=2022-01-10|date=2021-07-15}}</ref> * 2021-2022 жж. – «Elorda aqparat» медиахолдингі директорының орынбасары (Астана қ-сы);<ref>{{cite web|title=Обсудили вопросы медиаобразования|url=https://www.kaznu.kz/ru/3/news/one/27900/|publisher=kaznu.kz|lang=ru|accessdate=2023-05-10|date=2022-04-07}}</ref><ref>{{cite web|title=Ұлттық үрдістер фокусындағы жаһандық коммуникация приориеттері|url=https://anatili.kazgazeta.kz/news/60356|publisher=anatili.kazgazeta.kz|lang=kz|accessdate=2024-05-10|date=2022-04-05}}</ref> * 2022-2023 жж. – [[Атырау мұнай және газ университеті|Сафи Өтебаев атындағы Атырау мұнай және газ университетінің]] жастар саясаты және әлеуметтік мәселелер жөніндегі проректоры;<ref>{{cite web|title=Тағайындау|url=https://atr.kz/bilim/qanat-auesbaj-zhana-qyzmetke-tagajyndaldy/?ysclid=ltejp2u8zm211527072|publisher=atr.kz сайты|lang=kk|accessdate=2024-05-12|date=2022-09-01}}</ref><ref name="basshiliq">{{cite web|title=Руководство|url=https://aogu.edu.kz/about/guide/vrector_leadership/|publisher=aogu.edu.kz сайты|lang=ru|accessdate=2024-05-12|date=2022-09-01}}</ref><ref>{{cite web|title=Назначение|url=https://pricom.kz/oficialno/naznachen-prorektor-atyrauskogo-universiteta-nefti-i-gaza-imeni-s-utebaeva.html|publisher=pricom.kz сайты|lang=ru|accessdate=2024-05-02|date=2022-09-01}}</ref><ref>{{cite web|title=Тағайындалды|url=https://aikyn.kz/215540/kanat-euesbay-zhana-kyzmetke-tagayyndaldy|publisher=aikyn.kz сайты|lang=kk|accessdate=2024-05-12|date=2022-09-01}}</ref><ref>{{cite web|title=С.Өтебаев ат. Атырау мұнай және газ университетінің проректоры тағайындалды|url=https://t.me/gylym_jogary_bilim/246|publisher=ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігінің telegram арнасы|lang=kk|accessdate=2024-05-12|date=2022-09-01}}</ref><ref>{{cite web|title=Сафи Өтебаев ат. Атырау мұнай және газ университетінің проректоры тағайындалды|url=https://www.facebook.com/profile/100083171025238/search/?q=%D2%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82%20%D3%99%D1%83%D0%B5%D1%81%D0%B1%D0%B0%D0%B9|publisher=ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігінің фэйсбуктегі парақшасы|lang=kk|accessdate=2024-03-14|date=2022-09-01}}</ref><ref>{{cite web|title=Первокурсники ознакомились с антикоррупционной политикой|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/anticorruption-atyrau/press/news/details/434550?lang=ru|publisher=www.gov.kz|lang=ru|accessdate=2023-03-14|date=2022-09-30}}</ref><ref>{{cite web|title=Атырауда мектеп түлектері үшін қысқы бал өтті|url=https://24.kz/kz/zha-aly-tar/bilim-zh-ne-ylym/item/576130-atyrauda-zhas-t-lekterdi-ys-y-bal-keshi-tti|publisher=24.kz|lang=kk|accessdate=2023-03-14|date=2022-12-22}}</ref><ref>{{cite web|title=Атырау мұнай және газ университетінде мектеп түлектері үшін қысқы бал өтті|url=https://atr.kz/zhanalyqtar/zhajyq-tolqyndary-2022/?ysclid=ly06xwygzs377035019|publisher=atr.kz|lang=kk|accessdate=2023-03-14|date=2022-12-09}}</ref><ref>{{cite web|title=Реформы – на благо|url=https://pricom.kz/stati/reformy-na-blago.html|publisher=pricom.kz|lang=ru|accessdate=2023-03-14|date=2022-09-01}}</ref> * 2023-2024 жж. [[Қазақстан (корпорация)|«Қазақстан» республикалық телерадиокорпорациясы» АҚ]] диджитал директоры;<ref>{{cite web|title=IT-продукты для популяризации казахского языка|url=https://dknews.kz/ru/dk-life/315236-it-produkty-dlya-populyarizacii-kazahskogo-yazyka|publisher=|lang=kk|accessdate=2024-03-14|date=2024-01-24}}</ref> *2024 жылдың 2-қыркүйегінен [[Қазақ ұлттық университеті|әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті]] [[Журналистика факультеті (ҚазҰУ)|журналистика факультетінің]] [[декан]]ы.<ref>{{cite web|title=Қанат Әуесбай жаңа қызметке тағайындалды|url=https://kaz.inform.kz/news/kanat-auesbay-zhana-kizmetke-tagayindaldi-bbf702/?ysclid=m15042agt114787142 |publisher=|lang=kk|accessdate=2024-09-10|date=2024-09-02}}</ref><ref>{{cite web|title=Қазақ руханиятын дамытудағы баспаның рөлі мен мектеп оқулықтарының қоғамда алатын орны|url=https://adyrna.kz/post/218357?ysclid=mbny2j371e114792755|publisher=Adyrna.kz|lang=kk|accessdate=2024-11-08|date=2024-11-07}}</ref> === Қосымша білім === * 2004 ж. «Телерепортажға жаңаша көзқарас» семинары, «''Internews network''» халықаралық ұйымының сертификаты, [[Алматы|Алматы қаласы]]; * 2007 ж. «Телевизиялық бағдарламаларды жасаудағы заманауи технологиялар» семинары, «''ISESCO''» ұйымының сертификаты, [[Иран|Иран Ислам Республикасы]], Тегеран қ-cы; * 2008 ж. «Жаңалық қызметінің жұмысын ұйымдастыру» дистанционды семинары, «''Internews network''» халықаралық ұйымының семинары, Алматы қаласы; * 2012 ж. 28-31 мамыр ''«Болашақ үшін серіктестік: жаңа дәуір моделі» (Партнерство во имя будущего: модели новой эпохи) халықаралық медиа-форумның қатысушысы, [[Беларусь]], [[Минск |Минск қ-сы]];<ref>{{cite web|url=https://kazakhstan.mfa.gov.by/ru/embassy/news/f0dbbae2f92fefab.html |title=Партнерство во имя будущего: модели новой эпохи|publisher=kazakhstan.mfa.gov.by|date=28 май 2012|lang=ru|accessdate=2013-03-12}}</ref> * 2012 ж. 2-3 желтоқсанда «Ақпарат тарату және жаңалық командасын жасақтау» тренингі, «Автограф» продюсерлік орталығы сертификаты ([[Екатеринбург]], [[Ресей]]); * 2013-2014 жж. «Болашақ» стипендиясы аясында [[Ұлыбритания]]ның [[Норидж |Норидж қаласындағы]] Шығыс Англия университетінде ғылыми-педагогикалық тағылымдама ([https://en.wikipedia.org/wiki/University%20of%20East%20Anglia University of East Anglia, Norwich]);<ref name="pervi">{{cite web|title=Первый журналист прошедший обучение по программе «Болашак» выдвинул свою кандидатуру на праймериз|url=https://liter.kz/pervyj-zhurnalist-proshedshij-obuchenie-po-programme-bolashak-vydvinul-svoyu-kandidaturu-na-prajmeriz/||lang=ru|accessdate=2021-05-09|date=2020-08-21}}</ref> * Certificate of Gratitude from UN Information Office for Support in Carrying the III International Summer School in Journalism and Communication (Issyk-Kul Lake, Bosteri, Kyrgyzstan); * 2018 ж. 4-11 наурыз және 2022 жылы Оңтүстік Кореяда өткен дүниежүзілік журналистер конференциясында Қазақстан атынан қатысып, баяндама оқыды ([https://en.kabar.kg/news/journalists-of-the-world-hope-for-rapprochement-and-peace-on-korean-peninsula-1/ World Journalists Conference 2018, South Korea]);<ref>{{cite web|url=https://www.journalist.or.kr/images/default/Conference1_PDF(ENG).pdf |title=Kazakhstan's experience in combating fake information on the example of the website Stopfake.kz|publisher=journalist.or.kr|date=22 April 2022|lang=eng|accessdate=2023-03-12}}</ref> * 2022 ж. «Жоғары білім берудегі топ менеджмент» біліктілікті арттыру курс сертификаты, 28 қараша 2022 ж. «Qazaq profi» оқу орталығы, Астана қ-сы. *2024 ж. «Modern Trends in Publishing and Copyright Management», Organizers: Frankfurter Buchmesse, Almaty, 18-19 November, 2024. *2025 ж. Юнеско-ның халықаралық білім беру күніне арналған «Тұрақты даму мақсатында білім беру: инновациялық модельдер» IV Халықаралық қысқы мектепті 72 сағаттық курс сертификаты, 17-28 ақпан.<ref>{{cite web|url=https://qr.me-qr.com/KxhR49Tv |title=«Тұрақты даму мақсатында білім беру: инновациялық модельдер»|publisher=Журналистика факультеті|date=17 ақпан 2025|lang=kz|accessdate=2025-02-19}}</ref> === Ғылыми-педагогикалық қызметі=== Қанат Әуесбай медиа мен жоғары білім саласын ұштастырған журналист-педагог, филология ғылымдарының кандидаты (мамандық шифры: 10.01.10 - журналистика). Әр жылдары [[Қазақ ұлттық университеті|әл-Фараби атындағы ҚазҰУ]], [[Еуразия ұлттық университеті|Л.Гумилев атындағы ЕҰУ]], [[Халел Досмұхамедов атындағы Атырау университеті|Х.Досмұхамедұлы атындағы Атырау университеті]], [[Атырау мұнай және газ университеті|С.Өтебаев атындағы Атырау мұнай және газ университеті]] сияқты оқу орындарында оқытушы, аға оқытушы, доцент, проректорлық қызметін атқарған. Ақпарат саласын зерттеуші ретінде Scopus ғылыми дерекнамасына және ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігінің Ғылым және жоғары білім саласында сапаны қамтамасыз ету комитеті ұсынатын ғылыми басылымдар тізбесіне енген журналдардағы мақалалары бар.<ref name="nauka.kz"/><ref name="kazneb.kz"/><ref>{{cite web|title=National H-index Ranking|url=https://kz.h-index.com/en/author/57219744992||lang=eng|publisher=kz.h-index.com|accessdate=2024-05-28|date=2024-05-24}}</ref> *«Болашақ» халықаралық стипендиясы аясында Ұлыбританияда ғылыми-педагогикалық тағылымдама (University of East Anglia, UK, Norwich, 2013-2014 жж.); *Еуразия ұлттық университетінің журналистика және саясаттану факультетінде мемлекеттік аттестаттау комиссиясы төрағасы (2023-2024 жж.);<ref name="fjps.enu.kz">{{cite web|title=Началась защита магистерских диссертаций|url=https://fjps.enu.kz/ru/news/2401|lang=ru|publisher=fjps.enu.kz|accessdate=2024-06-03|date=2024-06-02}}</ref> *2018 жылдан Қазақстан педагогикалық ғылымдар академиясының корреспондент-мүшесі; *Республикалық оқу-әдістемелік кеңесінің оқу-әдістемелік бірлестігі мүшесі (РОӘК ОӘБ - 032 журналистика және ақпарат, 2019-2021 жж.); *«Болашақ» бағдарламасы аясында шетелге кадрлар даярлау жөніндегі сарапшылық комиссиясы мүшесі (2019-2021 жж.); *2021 ж. Л.Гумилев ат. ЕҰУ журналистика және әлеуметтік ғылымдар факультетінің Диссертациялық Кеңес мүшесі;<ref>{{cite web|title=Защита диссертации на соискание степени доктора философии (PhD)|url=https://old.enu.kz/ru/nauka/dissertatsionnye-sovety/kumarova-ru.php?sphrase_id=4049678|lang=ru|publisher=enu.kz|accessdate=2022-06-03|date=2021-08-21}}</ref><ref>{{cite web|title=Защита диссертации на соискание степени доктора философии (PhD)|url=https://enu.kz/ru/dissertation/83/doctorals/806|lang=ru|publisher=enu.kz|accessdate=2025-02-23|date=2025-02-22}}</ref> Медиа саласын зерттеген дипломдық жұмыстар, көптеген магистрлік диссертацияның ғылыми жетекшісі, докторантқа рецензент болды.<ref>{{cite web|title=Отчет Диссертационного совета по направлению подготовки кадров «8D032 –Журналистика и информация»|url=https://old.enu.kz/web20/otchet-32021-zhurnalistika.pdf|lang=ru|publisher=enu.kz|accessdate=2022-06-03|date=2021-08-25}}</ref> Қазақ және ағылшын тілдеріндегі «Батыс көрген. Ұлыбритания қазақтың көзімен – Looking west. A Kazakh’s view of Great Britain» кітабы Лондон қаласында басылып,<ref>{{cite web|title=Кітап жазу тренді|url=https://inbusiness.kz/kz/tv_programs/basty-takyryp/kitap-zhazu-trendi |publisher=inbusiness.kz|lang=kz|accessdate=2018-03-09|date=2017-02-07}}</ref> Кэмбридж университетінде таныстырылды.<ref>{{cite web|title=Book presented at Cambrige|url=https://www.facebook.com/story.php?story_fbid=10211084392369686&id=1352361933&mibextid=oFDknk&rdid=6BCyHpvzpmMBVD3i |publisher=Cambrige University|lang=kz|accessdate=2017-03-09|date=2016-12-15}}</ref><ref>{{cite web|title=Книга презентована в Кэмбридже|url=https://kassenova.jimdofree.com/новостная-лента/ |publisher=kassenova.jimdofree.com|lang=ru|accessdate=2017-03-09|date=2016-12-15}}</ref> Кітап Amazon.com электронды платформасында сатылды.<ref>{{cite web|title=Looking West: a Kazakh's View of Great Britain|url=https://www.amazon.com/Looking-West-Kazakhs-Great-Britain/dp/1910886378/ref=sr_1_1?crid=2K6M7TEAN3P5P&dib=eyJ2IjoiMSJ9.-5aJ6epNRa2t8JtLHCO4kQ.RtgFPNmBCEIesEYIPyinCVMraYVumAvPgZaqueFiBn4&dib_tag=se&keywords=looking+west+kazakh%27s+view&qid=1716895371&s=books&sprefix=looking+west+kazakhs+view%2Cstripbooks-intl-ship%2C246&sr=1-1||lang=eng|publisher=amazon.com|accessdate=2017-05-28|date=2016-12-24}}</ref><ref>{{cite web|title=Букдэйтинг: встречи книголюбов в Астане|url=https://www.1show.kz/news/2200/bookdating_bukdjeiting_vstrechi_knigolyubov_v_astane|lang=eng|publisher=www.1show.kz|accessdate=2018-05-28|date=2017-06-07}}</ref> Қ. Әуесбай медиа сарапшы ретінде орта мектептің 5-9 сыныбына арналған «Жаһандық құзыреттілік» оқулығындағы «медиасауаттылық және қаржылық сауаттылық» аталған III-бөлімі авторы («Арман-ПВ» баспасы, Алматы, 2024 ж.), БАҚ өкілдеріне арналған көптеген авторлық шеберлік дәріс, медиатренинг пен семинар өткізеді.<ref name="seykhuninfo.kz">{{cite web|title=Онлайн коммуникациялар саласындағы заманауи трендтер, (Қызылорда қ-cы)|url=https://seykhuninfo.kz/kogam/5174-yzylordaly-blogerler-anat-uesbaydan-ne-yrend.html?ysclid=lw7y2om4wt286182102|publisher=seykhuninfo.kz|lang=kz|accessdate=2019-10-09|date=2016-09-23}}</ref><ref name="sheberlik">{{cite web|title=Дулати университетіндегі шеберлік дәрісі, (Тараз қ-cы)|url=https://www.youtube.com/watch?v=rUOvDUd-fiU&t=7s|publisher=77 TV телеарнасы|lang= kz|accessdate=2020-05-09|date=2019-11-21}}</ref><ref name="Личностный брэнд"/><ref name="saryarqa">{{cite web|url=https://saryarqatv.kz/kz/news/8543|title=Қарағандыдағы семинар-тренинг|publisher=Saryarqa телеарнасы|accessdate=2019-03-04|date=2018-04-24}}</ref><ref name="Мастер-класс в г. Костанай"/><ref name="kaznu.kz"/><ref name="kz.otyrar.kz"/><ref name="eljastary.kz"/><ref name="Khalel University"/><ref name="cisc.kz"/><ref>{{cite web|title=Состоялась ІІ международная Зимняя школа журналистики и коммуникации|url=https://farabi.university/news/7813|publisher=farabi.university|lang=ru|accessdate=2016-03-09|date=2015-02-12}}</ref> Қанат Әуесбайдың бастамасымен 2019 жылы «Атырау» телерадиоарнасы ғимаратында белгілі медиаменеджер, журналист Айтқали Құмарғалиұлы медиа-аудиториясы ашылды. Медиа-аудитория Х. Досмұхамедұлы ат. Атырау университеті және «Қазақстан» РТРК» АҚ Атырау облыстық филиалының бірлескен жобасы аясында дуалды білім беру мақсатында жүзеге асты.<ref>{{cite web|title=Айтқали Құмарғалиұлы атындағы медиаудитория ашылды|url=https://astanatv.kz/kz/news/49582/|publisher=Astana TV|lang=kz|accessdate=2020-03-09|date=2019-06-27}}</ref> '''Ғылыми қызығушылығы:''' телевизиялық өндіріс (TV production), медиа білім беру (media education), медиа менеджмент (media management), жаһандық журналистика (global journalism), фэйк жаңалық (fake news), медиадағы жасанды интеллект (AI in media) === Әлеуметтік-тәрбие қызметі=== Қ.Әуесбай С. Өтебаев ат. Атырау мұнай және газ университетінде жастар саясаты және әлеуметтік мәселелер жөніндегі проректоры қызметінде атқарған жұмысы: *Студенттік іссапар қаржыландырыла бастады. Бұл үшін университеттің заң қызметімен бірлесе студенттік іссапар туралы Ереже әзірленіп, Директорлар кеңесінде қабылданды. Бұдан бұрын Covid пандемиясы кезінде студенттерді іссапарға жіберу тоқтап қалған еді; * Жастар саясаты департаментінің материалдық базасы нығайып, мемлекеттік сатып алу арқылы қажетті көрнекілік (бұйымдар, қызметтер) алынды. Студенттерді ынталандыру мақсатында демеуші тартылып, спорттық аяқ-киім, мотивациялық кітаптар және т.б. бұйым сыйға берілді; *Факультеттердің студенттер тәрбиесіне жауапты аға кураторларға төленетін үстеме ақы ұлғайтылды. Факультеттердің аға кураторлары арасында ай сайынғы рейтинг жасалып, үздік танылған кураторлар бағалы сыйлықпен марапатталды; *Түрлі мазмұндағы облыс деңгейіндегі 8 іс-шара өткізілді. Олардың барлығы да университет бойынша, кейбірі облыс аясында тұңғыш рет өтті; *Тұңғыш рет университеттің студенттікке қабылдау салтанаты Жайық өзені жағасындағы Сұлтан Бейбарыс алаңында қала күні аясында өтті. Бұл іс-шараға «Жайықтағы жүздесу» атауы берілді. Іс-шара облыстық мәдениет басқармасы мен қала әкімдігі қолдауымен өтті;<ref>{{cite web|title=«Жайықтағы жүздесу» welcome party|url=https://aogu.edu.kz/news/?ELEMENT_ID=2655|lang=ru|publisher=aogu.edu.kz|accessdate=2024-05-28|date=2022-10-27}}</ref><ref>{{cite web|title=«Жайықтағы жүздесу» welcome party|url=https://www.youtube.com/watch?v=GkW2SrH6BOY|lang=kz|publisher=AOGU Official|accessdate=2023-04-28|date=2022-12-01}}</ref> * Тұңғыш рет кәсіби бағдар беру мақсатында fusion форматында Атырау облысының мектеп түлектері арасында «Жайық толқындары» қысқы балы өтті;<ref>{{cite web|title=«Жайық толқындары» қысқы балы өтті|url=https://www.youtube.com/watch?v=nOt-ePWg_gc&t=819s|lang=kz|publisher=aogu official|accessdate=2023-05-28|date=2022-12-01}}</ref> *Тұңғыш рет облыстың техникалық бейіндегі колледждері арасында өнер арқылы кәсіби бағдар беру мақсатында мюзикл жанрында «Бейбіт күннің батырлары» аталған студенттік театр фестивалі өтті;<ref>{{cite web|title=«Бейбіт күннің батырлары» атауымен студенттік театр фестивалі өтті|url=https://atyrautv.kz/kz/news/32440|lang=kz|publisher=atyrautv.kz|accessdate=2023-05-28|date=2023-02-27}}</ref><ref>{{cite web|title=Фестиваль студенческого театра в жанре мюзикла прошел в Атырау|url=https://el.kz/ru/festival-studencheskogo-teatra-v-zhanre-myuzikla-proshel-v-atyrau_66383/?ysclid=lz1h1o8hb1150270899 |lang=ru|publisher=el.kz|accessdate=2024-05-28|date=2023-02-24}}</ref> *Тұңғыш рет оқытушылар мен студенттер арасында өткен «Жайықтағы жарыстар» аталған қысқы спартакиадаға жүзу, коньки тебу, шаңғы тебу сияқты спорт түрлері қосылды; *Облыстың техникалық бейіндегі оқу орындарының өлеңсүйер студенттері арасында «Шаханов шеруі» студенттік поэзия фестивалі өтті;<ref>{{cite web|title=Шаханов шеруі: Атырауда студенттер арасында поэзия кеші өтті|url=https://atpress.kz/kk/news/bilim/shakhanov-sherui-atyrauda-studentter-arasynda-poeziya-keshi-otti||lang=kz|publisher=atpress.kz|accessdate=2023-05-28|date=2022-12-18}}</ref> *Қала және облыстағы мәдениет басқармасы, филармония, Дина оркестрімен тығыз байланыс орнап, соның арқасында тұңғыш рет эстрадалық-үрмелі аспаптар оркестрі, «Сармад» этнофольклор ансамблі сияқты өнер ұжымдары университетте концерт қойылды; *Облыстың техникалық бейіндегі колледждері мен университет студенттері арасында «Миталас» зияткерлік куиз ойындары өтті; *Атырау облыстық туризм және спорт басқармасымен бірлескен жоба аясында «Бабалар ізімен» тарихи-танымдық өлкетану экскурсиясы ұйымдастырылып, студенттер Ақмешіт қорымы, Ақкегершін борлы үстіртіне сапарлатты; * Кәсіби бағдар беру мақсатымен облыс мектептерінің бітіруші түлектері мен студенттері арасында пікірсайыс ұйымдастырылды; *Тұңғыш рет академиялық ұтқырлық бойынша шетелде оқып жатқан университеттің студенттері қатысуымен онлайн ынталандыру дәрісі ұйымдастырылды; *Университеттің домбырашылар ансамблі демеушілер көмегімен Алматыдағы Сәтпаев университетіндегі музыка фестиваліне қатысты; * Тұңғыш рет Атырау мұнай және газ университетінде «Мектеп түлектері шеруі» өтті. Оған қала мен облыстың әр түкпірінен 400-ге жуық түлек қатысып, кәсіби бағдар алып, әрі зияткер ойынға қатысты;<ref>{{cite web|title=Мектеп түлектерінің шеруі өтті|url=https://atyrautv.kz/kz/news/33042 |lang=kz|publisher=Atyrau телеарнасы|accessdate=2024-05-28|date=2023-05-17}}</ref> *Университеттің креатив орталығында 2022-2023 жж. жастар саясаты аясында атқарылған жұмыс бойынша фотогалерея жасақталды; *Университетте студенттермен бірлесе өткізген барлық іс-шара облыстық, республикалық «Хабар», «Қазақстан», «Астана» телеарналары, «Қазақ радиосы» сияқты ақпарат құралдарында және ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігінің әлеуметтік желідегі аккаунттарында кеңінен таратылды. === ҚазҰУ журналистика факультетіндегі қызметі=== Факультет деканы ретінде тәжірибеде ысылған танымал практик-мамандарды оқытушылық қызметке көптеп тартты. [[Әмірхан Меңдеке]], Асылбек Ықсан, Иманбай Жұбай, Серік Жанболат, Серік Әбікенұлы, [[Нұржан Жалауқызы Мұхамеджанова|Нұржан Жалауқызы]] сияқты медиа саласындағы майталмандар дәріс оқуға шақырылды. Тәжірибелі медиа мамандары, медиа-менеджерлер шеберлік дәрістер, семинарлар өткізіп, білім алушылардың білімін ұштады. Факультетте Диссертациялық Кеңес ашылып, PhD докторанттардың қорғауына жағдай жасалды. Дуалды білім беру жүйесі бойынша семинар сабақтары өндірістік базаларда өте бастады. «Медиадағы жасанды интелект» (AI in Media) магистрлік білім беру бағдарламасы ашылды. Қанат Әуесбайдың жетекшілігімен факультет білім алушылары жасанды интеллект көмегімен жасалған тұңғыш ғылыми-танымдық, инклюзивті газет шығарды.<ref>{{cite web|title=«AI-Tamyz»: Жасанды интеллект көмегімен жасалған алғашқы газет|url= https://aikyn.kz/283894/ai-tamyz--zhasandy-intellekt-komegimen-zhasalg-an-alg-ashk-y-gazet|accessdate=2025-05-02|date=2025-05-01}}</ref> <ref>{{cite web|title=ҚазҰУ білім алушылары ЖИ арқылы газет шығарды|url=https://egemen.kz/article/386338-qazuu-bilim-alushylary-zhi-arqyly-gazet-shyghardy-%C2%A0%C2%A0%C2%A0?ysclid=mampl3tpn7126569666|accessdate=2025-04-27|date=2025-04-26}}</ref><ref>{{cite web|title=Kazakh Students Publish First AI-Generated Newspaper|url=https://astanatimes.com/2025/04/kazakh-students-publish-first-ai-generated-newspaper/?ysclid=mamq355oz838013289|accessdate=2025-05-01|date=2025-04-30}}</ref><ref>{{cite web|title=Kazak Öğrenciler İlk AI-Üretimi Gazeteyi Yayınladı|url=https://tr.turkishnewsworld.com/kazak-ogrenciler-ilk-ai-uretimi-gazeteyi-yayinladi/|accessdate=2025-05-05|date=2025-05-04}}</ref> «Түрксой» медиа білім беру және зерттеу орталығы ашылды. Түркі әлемінің медиа өкілдерін жұмылдыратын орталықта ғылыми-практикалық дөңгелек үстел, конференция, баспасөз мәслихаты, ғылыми-әдістемелік мәжіліс ұйымдастырылады.<ref>{{cite web|title=Алматыда «Түрксой» медиа білім беру және зерттеу орталығы ашылды|url=https://qaz365.kz/education/10448-almatyda-turksoi-media-bilim-beru-zh-ne-zertteu-ortalygy-ashyldy/ |accessdate=2024-11-26|date=2024-11-25}}</ref> LG Electronics Kazakhstan компаниясы демеуімен AI Media LAB (Жасанды интеллект медиа зертханасы) ашылды.<ref>{{cite web|title=Первую в Казахстане медиалабораторию ИИ открыли в КазНУ им. Аль-Фараби|url=https://khabar.kz/ru/news/nauka-i-obrazovanie/172970-pervuyu-v-kazakhstane-medialaboratoriyu-ii-otkryli-v-kaznu-im-al-farabi|accessdate=2025-05-27|date=2025-05-26}}</ref><ref>{{cite web|title=ҚазҰУ-да «AI MediaLab» жасанды интеллект зертханасы ашылды|url=https://qamshy.kz/kz/article/76432-qazuu-da-ai-medialab-jasandy-intellekt-zerthanasy-ashyldy|accessdate=2025-05-27|date=2025-05-26}}</ref><ref>{{cite web|title=Алматылық студент ЖИ көмегімен ерекше жандарға арналған газет шығарды |url=https://baq.kz/almatylyq-student-zhi-komegimen-erekshe-zhandarga-arnalgan-gazet-shygardy-200014237/|accessdate=2025-05-27|date=2025-05-26}}</ref><ref>{{cite web|title=В КазНУ открыт Центр искусственного интеллекта в медиа|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/sci/press/news/details/1005021?lang=ru&ysclid=mbm7l28g7r338611236 |accessdate=2025-05-27|date=2025-05-26}}</ref> Факультеттің 1985-жылғы түлегі Бейбіт Исабаевтың демеуімен 3-дәріс залы толықтай жөндеуден өтіп, білім алушылар үшін заманауи LED-экран орнатылды. Марат Барманқұлов телестудиясы толық жөндеуден өтіп, қайта жабдықталды. === Қоғамдық қызметі=== [[Сурет:Qanat-awesbay.jpg|thumb|270px|«Батыс көрген. Ұлыбритания қазақтың көзімен» кітабының Қазақстандағы таныстырылымы (24 желтоқсан 2016 жыл)]] * 2011 жылдан [[Қазақстан журналистер одағы]] мүшесі; * 2012 жылдан [[Аманат (партия)|Amanat партиясы]] мүшесі (партиялық билет № 0774044); * Еуразия Телевизия және Радио Академиясының мүшесі ([[Мәскеу|Мәскеу қ-сы]], 2012 ж.);<ref>{{cite web|url=http://old.baq.kz/kk/news/all/blog-134-3174|title= ЕҰУ доценті Еуразия телевизия және радио академиясының толық мүшесі|publisher=baq.kz|lang=kz|accessdate=2013-03-04|date=2012-08-12}}</ref> * 2013-2014 жж. Ұлыбританияның Норвич қ-да Шығыс Англия университетiнің қазақстандық студенттер қауымдастығы вице-президентi;<ref>{{cite web|title=Впервые Наурыз отпраздновали в стенах университета Восточной Англии|url=https://www.youtube.com/watch?v=3PyBXAxTobo|lang=ru|publisher=24.kz|accessdate=2015-01-04|date=2014-03-21}}</ref> * 2014 ж. [[2014 жылғы Қысқы Олимпиада ойындары|Сочидегі қысқы олимпиадаға]] қатысып жатқан қазақстандық спортшыларды қолдау мақсатында әлеуметтік желіде #Like_Kazakhstan_In_Sochi халықаралық фотоакциясын ұйымдастырды;<ref>{{cite web|url=https://www.kazpravda.kz/news/sport/atletam-ot-kazneta |title= Атлетам от Казнета |author=Савелий КРИВОКРАСОВ|authorlink=|publisher= АО «Республиканская газета «Казахстанская правда»|accessdate=2020-04-14|date=2014-02-15}}</ref> * 2017-2019 жж. ҚР Президенті жанындағы жастар саясаты жөніндегі Кеңес мүшесі;<ref>{{cite web|url=http://law.gov.kz/client/#!/doc/115487/rus/01.01.2020|title=Члены молодежного Совета при Президенте|publisher=law.gov.kz|lang=ru|accessdate=2018-03-04|date=2017-10-20}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=l36BaVq-WXU|title=Сауалдарға Президент жанындағы жастар саясаты жөніндегі кеңестің мүшесі Қанат Әуесбай жауап берді|publisher=24 kz|lang=kz|accessdate=2020-03-04|date=2019-04-12}}</ref> *Республикалық «Жаңғырған Жібек жолы» медиа-керуені қатысушысы;<ref>{{cite web|url=https://www.mmg.kz/ru/media/798/blogerler-enbek-danqi-muraayinda|title=Республикалық «Жаңғырған Жібек жолы» медиа-керуені Маңғыстауда|publisher=mmg.kz|lang=kz|accessdate=2020-03-04|date=2017-09-18}}</ref> * 2017 жылдан Еуразиялық Шығармашылық Гильдиясы мүшесі (Eurasian Creative Guild, UK, London);<ref>{{cite web|url=https://www.1.eurasiancreativeguild.uk/ecgmembers/%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82-%D0%B0%D1%83%D0%B5%D1%81%D0%B1%D0%B0%D0%B9/|title=Члены Гильдии|publisher=eurasiancreativeguild.uk|lang=ru|accessdate=2018-03-04|date=2017-02-12}}</ref> * 2017 жылдан Қазақстан бас редакторлары клубы мүшесі;<ref>{{cite web|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/sci/press/news/details/691956?lang=ru |title=Члены клуба главных редакторов посетили Национальный научно-практический центр|publisher=gov.kz|lang=ru|lang=ru|accessdate=2024-03-04|date=2024-01-24}}</ref><ref>{{cite web|url=https://adilet-gazeti.kz/%D3%A9%D0%BB%D0%BC%D0%B5%D0%B9%D1%82%D2%B1%D2%93%D1%8B%D0%BD-%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0-%D1%96%D0%B7-%D2%9B%D0%B0%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D1%80%D2%93%D0%B0%D0%BD/|title=Әркімнің жолы – әртүрлі сапар|publisher=adilet-gazeti.kz|lang=kz|accessdate=2024-03-04|date=2023-09-29}}</ref> * #Latyndy_qolda республикалық ақпарат тобы құрамында өңірлерде латын графикасына өтудің маңызын түсіндірді;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=fq7SUYDw1qA|title=Қанат Әуесбай: Латын әліпбиінің соңғы нұсқасы әлі де жетілдіріледі|publisher=«Хабар» агенттігі|lang=kz|accessdate=2018-03-04|date=2017-11-10}}</ref><ref>{{cite web|url=https://mgorod.kz/news/v-uralske-proshel-molodezhnyj-forum-2/ |title=По словам Каната Ауесбая, переход на латиницу является важнейшим этапом в развитии страны|publisher=mgorod.kz|lang=ru|accessdate=2020-03-04|date=2019-10-12}}</ref><ref>{{cite web|url=https://atr.kz/qogam/b-l-ruhani-konstitutsiya/|title=Бұл – рухани конституция!|publisher=atr.kz|lang=kz|accessdate=2018-03-04|date=2017-11-14}}</ref> *Азаматтық бастамаларды қолдау орталығының ҮЕҰ грант беру конкурстық комиссиясының сарапшысы;<ref>{{cite web|url=https://cisc.kz/cformirovan-sostav-konkursnoj-komissii-povtornogo-konkursa-po-predostavleniyu-grantov-dlya-npo-po-teme-%e2%84%96-52-4-7756.html|title=Cформирован состав конкурсной комиссии по предоставлению грантов для НПО|publisher=cisc.kz|lang=ru|accessdate=2018-03-04|date=2017-01-02}}</ref><ref>{{cite web|url=https://up.qair.kz/cisc/wp-content/uploads/2020/08/sostav-konkursnoy-komissii_avg2018.pdf|title=Cостав конкурсной комиссии по предоставлению грантов для НПО|publisher=cisc.kz|lang=ru|accessdate=2018-03-05|date=2017-01-03}}</ref> * 2018 жылдан Қазақстан Педагогикалық Ғылымдар Академиясының корреспондент-мүшесі;<ref>{{cite web|url=https://www.elana.kz/auesbajdyng-qanaty-qazaqstan-pedagog/|title=Педагогикалық ғылымдар академиясының корреспондент-мүшелері сайланды |publisher=elana.kz|lang=kz|accessdate=2019-03-04|date=2018-12-02}}</ref><ref>{{cite web|url=https://kznews.kz/zhanalyqtar/pedagogikalyq-gylymdar-akademijasynyn-zhana-musheleri-sajlandy/|title=Педагогикалық ғылымдар академиясының корреспондент-мүшелері|publisher=kznews.kz|lang=kz|accessdate=2019-01-04|date=2018-11-28}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.apnk.kz/kz/chlenyi-akademii |title=Педагогикалық ғылымдар академиясының корреспондент-мүшелері|publisher=apnk.kz|lang=kz|accessdate=2019-02-04|date=2018-11-27}}</ref><ref>{{cite web|url=https://fjp.enu.kz/post/prepodavateli-kafedry-teleradio-i-svyazi-s-obshestvennost-yu-stali-chlenami-korrespondentami-akademii-pedagogicheskih-nauk-kazahstana|title=Телерадио және қоғаммен байланыс кафедрасы оқытушылары Қазақстан Педагогикалық ғылымдар академиясының корреспондент-мүшелері боп сайланды|publisher=fjp.enu.kz|lang=kz|accessdate=2019-02-04|date=2018-11-27}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.apnk.kz/chlenyi-akademii|title=Академияның корреспондент-мүшелері|publisher=apnk.kz|lang=kz|accessdate=2019-02-04|date=2018-11-27}}</ref><ref>{{cite web|url=https://enu.kz/kz/news/archive/8943|title=Педагогикалық ғылымдар академиясының корреспондент-мүшелері|publisher=enu.kz|lang=kz|accessdate=2019-02-04|date=2018-11-28}}</ref> * 2021 жылдан Халықаралық «Болашақ» стипендиясы стипендиаттары қауымдастығының Кеңес мүшесі;<ref>{{cite web|url=https://bolashak.kz/kz/struktura-associacii/kanat-auesbaj-auesbajuly|title=Члены Совета Ассоциации|publisher=bolashak.kz|lang=ru|accessdate=2021-03-04|date=2021-02-12}}</ref> * Атыраудағы NIS Қамқоршылық кеңесі мүшесі (2021-2023 жж.);<ref>{{cite web|url=https://atr.nis.edu.kz/soobschetvo-nis/popechitelskij-sovet|title=Қамқоршылық кеңес мүшелері|publisher=atr.nis.edu.kz|lang=kz|accessdate=2022-03-04|date=2021-02-12}}</ref> *№81 «Astana English School» гимназиясы Қамқоршылар кеңесі мүшесі (2023-2024 жж.);<ref>{{cite web|url=https://81aes.edu.kz/assets/media/amorshyly-kees/81.pdf|title=Қамқоршылық кеңес мүшелері|publisher=81aes.edu.kz|lang=kz|accessdate=2024-03-04|date=2023-09-12}}</ref> * 2018 ж. «Тараз түлегі – online bell» халықаралық шеберлік дәрісінің авторы, ұйымдастырушысы. Оның аясында әлемнің әйгілі университеттері – Massachusets Institute of Technology (қысқарт. MIT, АҚШ), Cambridge University, Bristol University (Ұлыбритания)  бітірген Жамбыл облысы түлектерімен әлемнің әр түкпірінен онлайн байланыс орнатылды;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=uGCiV_TsFHI|title=Тараз түлегі|publisher=77 TV|lang=ru|accessdate=2019-03-04|date=2018-05-25}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=uINEEEMQM0E&t=244s|title=Қанат Әуесбай ауыл жастарына қандай көмек көрсетті?|publisher=«Хабар» телеарнасы|lang=kz|accessdate=2019-03-04|date=2018-04-24}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=cuBmyCIkTac&t=112s|title=Журналист Қанат Әуесбай «Таңшолпан» хабарында|publisher=Qazaqstan TV|lang=kz|accessdate=2018-03-04|date=2017-08-31}}</ref> * 2018 ж. 4-11 наурызда Оңтүстік Кореяда өткен дүниежүзілік журналистер конференциясында Қазақстан атынан делегат ([https://en.kabar.kg/news/journalists-of-the-world-hope-for-rapprochement-and-peace-on-korean-peninsula-1/ World Journalists Conference 2018, South Korea]); [[Сурет:Kanat Awesbay Apta.kz.jpg|thumb|270px|«Апта.KZ» хабарының жүргізушісі, ([[Qazaqstan (телеарна)|«Қазақстан» Ұлттық телеарнасы]], 2011 ж.)]] * 2019-2021 жж. Республикалық оқу-әдістемелік кеңесінің оқу-әдістемелік бірлестігі мүшесі (РОӘК ОӘБ - 032 журналистика және ақпарат); * 2020 ж. Атырау облысы бойынша партияішілік сайлау - праймериз қатысушысы;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=dQA1kmMrDh4 |title=Партиялық пікірсайыс|publisher=Caspian news|lang=kz|accessdate=2021-03-04|date=2020-09-15}}</ref><ref>{{cite web|url=https://pricom.kz/socium/publichnye-debaty.html |title=Публичные дебаты|publisher=pricom.kz|lang=kz|accessdate=2021-03-04|date=2020-09-15}}</ref> *2022-2023 жж. [[Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамы]]ның астаналық филиалы төрағасы;<ref>{{cite web|url=http://ru.zhambylnews.kz/oblast/84779-kanat-auesbaj-poluchil-novuyu-dolzhnost.html?ysclid=ltel4rauez832268604ы |title=Назначен председатель астанинского филиала международного общества «Қазақ тілі»|publisher=zhambylnews.kz|lang=ru|accessdate=2023-03-04|date=2022-02-22}}</ref><ref>{{cite web|url=https://kaz.inform.kz/news/zholdau-akelgen-ozgerister-turalay-bastagan-sayasi-zhuyemizge-zhan-bitiredi-kanat-auesbay_a3912213/ |title=«Қазақ тілі» қоғамы астана филиалының төрағасы Қанат Әуесбайдың пікірінше, мұның символикалық мәні бар|publisher=kaz.inform.kz|lang=kz|accessdate=2023-03-04|date=2022-03-16}}</ref><ref>{{cite web|url=https://vechastana.kz/yazyk-velikoj-stepi/|title=Язык великой степи|publisher=vechastana.kz|lang=ru|accessdate=2023-03-04|date=2022-03-17}}</ref><ref>{{cite web|url=https://astana-akshamy.kz/qazaq-tili-men-madenieti-forumy/|title=Қазақ тілі мен мәдениеті форумы|publisher=astana-akshamy.kz|lang=kz|accessdate=2023-03-04|date=2022-03-17}}</ref><ref>{{cite web|url=https://newsroom.kz/64595/to-aevty-aza-stan-hal-yna-zholdauyny-toly-m-tini-zhariyalandy|title=«Қазақ тілі» қоғамы астаналық филиалының жаңа басшысы|publisher=newsroom.kz|lang=kz|accessdate=2023-03-04|date=2022-03-16}}</ref><ref>{{cite web|url=https://anatili.kazgazeta.kz/news/60301 |title=Қазақ тілі мен мәдениетінің бірінші форумы|publisher=anatili.kazgazeta.kz|lang=kz|accessdate=2023-01-04|date=2022-03-17}}</ref><ref>{{cite web|url=https://kazpravda.kz/n/syle/?ysclid=ly8ukk2n81967976205|title=Сөйле!|publisher=kazpravda.kz|lang=ru|accessdate=2023-03-04|date=2022-03-16}}</ref><ref>{{cite web|url=https://almaty.tv/news/dgana-kazakstan/2341-kanat-auesbay-referendum-otkizu-kulak-asatyn-memleket-tudgyrymdamasyna-say-keledi |title=«Қазақ тілі» қоғамының астаналық филиалы төрағасы Қанат Әуесбай Мемлекет басшысының Конституцияға енетін өзгерістер бойынша референдум өткізу туралы ұсынысына пікір айтты|publisher=almaty.kz|lang=kz|accessdate=2023-03-04|date=2022-04-30}}</ref><ref>{{cite web|url=https://inbusiness.kz/kz/tv_programs/qazaq-tili/kontent-sapasy-qazaq-tili-21-09-2022|title=Контент сапасы / QAZAQ TILI|publisher=inbusiness.kz|lang=kz|accessdate=2023-03-04|date=2022-09-21}}</ref><ref>{{cite web|url=https://qazaquni.kz/rukhaniyat/159902-qazaq-tilin-damytu-kezek-kuttirmeitin-masele|title=Қазақ тілі - қазақтың жаны!|publisher=qazaquni.kz|lang=kz|accessdate=2023-03-04|date=2022-03-17}}</ref> * 2023-2024 жж. [[Еуразия ұлттық университеті|Л. Гумилев ат. ЕҰУ]] журналистика және саясаттану факультетінің мемлекеттік аттестаттау комиссиясы төрағасы.<ref name="fjps.enu.kz"/> === Жүргізген телехабарлары=== * «Қазақстан. Менің елім» телекөрсетілімі, «Қазақстан» телеарнасы, (2011 жылдың 14-наурызынан бастап, 14 күн бойы бойы эфирде жүрген, [[Қазақстан]]ның 14 облысының тәуелсіздік тұсындағы жетістігін қамтыған телехабар);<ref>{{cite web|title=Әуесбайдың Қанаты, "Қазақстан.Менің елім" хабарында|url=https://www.youtube.com/watch?v=F-8UczW_LHA|lang=KZ|publisher=Qazaqstan tv|accessdate=2012-01-04|date=2011-03-21}}</ref>. *«Apta.kz» ақпараттық-сараптамалық хабары, «Қазақстан» телеарнасы, (2011-2012 жж.);<ref name="apta">{{cite web|title=Апта.kz Әуесбайдың Қанатымен|url=https://www.youtube.com/watch?v=FY-wiB5_o3c|lang=KZ|publisher=Qazaqstan tv|accessdate=2012-01-04|date=2011-03-21}}</ref> * «Өзекжарды» телесұхбаты, «Қазақстан» телеарнасы, (2011-2013 жж.);<ref>{{cite web|title=«Өзекжарды» хабары|url=https://www.youtube.com/playlist?list=PL-ByzCODzUr-nMSlFCQ2esX1X-S_p3GDp|lang=kz|publisher=Qazaqstan tv|accessdate=2013-01-04|date=2012-06-25}}</ref> * «Алаң» қоғамдық-саяси ток-шоуы, «Қазақстан» телеарнасы, (2012-2013 жж.);<ref name="alan">{{cite web|title=«Алаң» хабары аңдатпасы|url=https://www.youtube.com/watch?v=6Rz_S9l7Qyo|lang=kz|publisher=Qazaqstan tv|accessdate=2016-01-04|date=2013-01-10}}</ref><ref>{{cite web|title=«Алаң» хабары|url=https://www.youtube.com/watch?v=fBKNDNRWfWo |lang=kz|publisher=Qazaqstan tv|accessdate=2014-01-04|date=2013-04-23}}</ref> * «Сіз не дейсіз?» хабары, «Қазақстан» телеарнасы, (2014-2015 жж.);<ref>{{cite web|title=«Сіз не дейсіз?» хабарында Асанәлі Әшім|url=https://www.youtube.com/watch?v=KAXlSSu25RE|lang=kz|publisher=Qazaqstan tv|accessdate=2016-01-04|date=2015-04-21}}</ref><ref>{{cite web|title=«Сіз не дейсіз?» Әуесбайдың Қанатымен|url=https://www.youtube.com/watch?v=AQ7lp9SajU4|lang=kz|publisher=Qazaqstan tv|accessdate=2015-01-04|date=2014-05-06}}</ref> * [[Білгірлер бәйгесі|«Білгірлер бәйгесі» танымдық-интелектуалдық хабары]], «Қазақстан» телеарнасы,(2016 ж.);<ref>{{cite web|title=«Білгірлер бәйгесі» хабарының аңдатпасы|url=https://www.youtube.com/watch?v=HKsSk8Y8k5o|lang=kz|publisher=Qazaqstan tv|accessdate=2017-01-04|date=2016-10-12}}</ref><ref>{{cite web|title=«Білгірлер бәйгесі» танымдық-интелектуалдық хабары|url=https://itube.kaztrk.kz/kz/models/qanat-auesbay/|lang=kz|publisher=itube.kaztrk.kz|accessdate=2017-01-04|date=2016-10-23}}</ref><ref>{{cite web|title=«Білгірлер бәйгесі»|url=https://itube.kaztrk.kz/kz/videos/1414/bilgirler-baygesi/|lang=kz|publisher=itube.kaztrk.kz|accessdate=2017-01-04|date=2016-07-24}}</ref> * «Ruh.kz» ток-шоуы, «Astana» телеарнасы (2018-2019 жж.);<ref>{{cite web|title=«Ruh.kz» хабары|url=https://www.youtube.com/playlist?list=PLQYNBhzDgGSASaFjqeC5YHlHknSbz7DaR|lang=kz|publisher=Astana TV|accessdate=2019-01-04|date=2018-09-25}}</ref> * «Батыс көрген» хабары, «Атырау» телеарнасы, (2019-2020 жж.).<ref>{{cite web|title=«Батыс көрген» хабары|url=https://www.youtube.com/watch?v=NjOx3TqGpLg|lang=kz|publisher=«Атырау» телеарнасы|accessdate=2021-01-04|date=2020-02-17}}</ref> === Арнайы репортаждары === * 2005 жылдың 8-қазанында болған [[Пәкістан]]дағы жойқын зілзала туралы репортаждар; * 2005 жылғы Қырғызстандағы [[Қызғалдақ төңкерісі|«Қызғалдақ» төңкерісі]] туралы репортаж; * 2007 жылы қазанның 16-20 аралығында [[Ауғанстан]]ның мәдени орталығы - Герат қаласында өткен экономикалық ынтымақтастық Ұйымының сыртқы істер министрлері Кеңесінің 17-ші отырысынан репортаж; * 2008 жылдың наурызында [[Франция]] астанасы [[Париж]]де өткен «Қазақстан» телеарнасының 50 жылдық мерейтойына орай ұйымдастырылған тұңғыш ақындар айтысы туралы «[[Эйфель мұнарасы|Эйфель»]] мұнарасы жанынан репортаж; * 2009 жылы, маусымның 27-і күні [[Моңғолия]] астанасы [[Ұланбатыр]] қаласында өткен Моңғолия қазақтарының I құрылтайы қарсаңындағы Моңғолиядағы түркі тарихы мен Моңғолия қазақтарының тыныс-тіршілігі жайындағы репортаждар; * 2010 жылғы Қырғызстанның Ош қаласындағы текетірестен кейін Қазақстан үкіметінің Қырғыз Республикасына көмегі туралы репортаждар;<ref>{{cite web|url= http://old.kaztrk.kz/news/news.php?ELEMENT_ID=37582&sphrase_id=95570 |title=Қырғыз халқына көмек |author=Әуесбайдың Қанаты|authorlink=|publisher=qazaqstan tv|accessdate=2012-07-20|date=2010-07-30}}</ref> * 2010 жылдың маусымның 27-де өткен [[Қырғызстан|Қырғыз Республикасындағы]] Жалпыхалықтық референдум туралы репортаждар;<ref>{{cite web|url= http://old.kaztrk.kz/news/news.php?ELEMENT_ID=34727&sphrase_id=95570 |title=Қырғыз елінің референдумға дайындығы|author=Әуесбайдың Қанаты|authorlink=|publisher=KazTRK.kz|accessdate=2012-07-20|date=2010-06-15}}</ref><ref>{{cite web|url=http://old.kaztrk.kz/news/week/section_detial.php?ELEMENT_ID=35617&sphrase_id=95575 |title=Қырғыз елінде жалпыхалықтық референдум өтті |author=Әуесбайдың Қанаты|authorlink=|publisher=KazTRK.kz|accessdate=2012-07-20|date=2010-06-27}}</ref> * 2010 жылғы Қырғызстанның [[Ош]] қаласындағы текетірестен кейін Қазақстан үкіметінің Қырғыз Республикасына көмегі туралы репортаждар;<ref>{{cite web|url=http://old.kaztrk.kz/news/news.php?ELEMENT_ID=37582&sphrase_id=95570 |title=Қазақстан үкіметінің Қырғыз Республикасына көмегі |author=Әуесбайдың Қанаты|authorlink=|publisher=KazTRK.kz|accessdate=2012-07-20|date=2010}}</ref> * 2010 жылдың сәуірінде болған [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] астанасы [[Вашингтон]]да өткен ядролық қауіпсіздік саммиті қарсаңындағы [[Лас-Вегас]] пен Вашингтон қалаларынан репортаждар<ref>{{cite web|url=http://old.kaztrk.kz/news/newsdetial.php?ELEMENT_ID=24037 |title=Әуесбайдың Қанаты - Қазақстанның ядролық қарудан бас тартуы әлем мемлекеттеріне үлгі |author=Әуесбайдың Қанаты|authorlink=|publisher=KazTRK.kz|accessdate=2012-07-20|date=2010-04-12}}</ref>; * 2010 жылы сәуірінде [[Біріккен Араб Әмірліктері|Біріккен Араб Әмірлігі]] және [[Марокко]]да қолдан өсірілетін дуадақ шаруашылығы туралы репортаж; * [[Тәжікстан]] астанасы [[Душанбе]]де тәжік-ауған шегарасында қаза болған Қазақстан жауынгерлеріне ашылған ескерткіш туралы репортаж; * 2012 жылы ақпанның 28-де [[Швейцария]]ның [[Женева]] қаласынан Қазақстанның [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]]-на мүше болғанына 20 жыл толуына орай Қазақстанның БҰҰ-дағы орны туралы репортаж;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=YGlSGTi9lmA|title=БҰҰ Қазақстанның бастамаларымен санасады|author=Әуесбайдың Қанаты|publisher=qazaqstan tv|accessdate=2012-07-20|date=2012-02-28}}</ref> * 2012 жылы сәуірдің 16-інде ҚР Президентінің [[Малайзия]]ға мемлекеттік сапары қарсаңындағы Малайзияның әлеуметтік-экономикалық ахуалы туралы репортаждар;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=GkBTk0TQssQ|title=Малайзия журналистері Қазақстанға қызығушылық танытуда|author=Әуесбайдың Қанаты |publisher=qazaqstan tv|accessdate=2013-07-20|date=2012-04-17}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=881-1aVm-qI|title=Президенттің Малайзияға мемлекеттік сапары|author=Әуесбайдың Қанаты|publisher=qazaqstan tv|accessdate=2012-07-20|date=2012-04-16}}</ref>; * 2012 жылы сәуірдің 17-де «Азия ғажайыбының» авторы, Малайзияның төртінші Премьер-министрі [[Махатхир Мұхамед|Махатхир Мохамадпен]] сұхбат;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=Db7YzW0xMjE&t=99s|title=Махатхир Мохамад Ұлттық арнаға сұхбат берді|author=Әуесбайдың Қанаты |publisher=qazaqstan tv|accessdate=2013-07-20|date=2012-04-17}}</ref> * 2012 жылдың наурызда [[Грекия]]дағы дағдарыс туралы [[Афина]]дан репортаж сериясы;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=i2i9AF16wrs|title=Дағдарған Еуропа|publisher=qazaqstan tv|author=Әуесбайдың Қанаты|accessdate=2013-07-20|date=2012-03-11}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=zy5EieglqlM|title=Грек футболшылары туған жерге оралғысы келеді|author=Әуесбайдың Қанаты|publisher=qazaqstan tv|accessdate=2012-07-20|date=2012-03-11}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=mr3Q-YeRDyQ|title=Дағдарған Грекия|author=Әуесбайдың Қанаты|publisher=qazaqstan tv|accessdate=2012-07-20|date=2012-03-04}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=0SL4Ybwq4U8|title=Грекияға көшсе де Қазақстанды ұмытпапты |author=Әуесбайдың Қанаты|publisher=qazaqstan tv|accessdate=2013-07-20|date=2012-03-01}}</ref>; *Меккеде Ислам Ынтымақтастығы Ұйымына мүше елдердің отырысы;<ref>{{cite web|title=Меккеде министрлер мәслихат құрды|url=https://www.youtube.com/watch?v=JOgP7Zhp8kA|lang=kz|author=Әуесбайдың Қанаты|publisher=Qazaqstan tv|accessdate=2013-01-04|date=2012-08-16}}</ref> *Шерхан Мұртаза 80 жаста;<ref>{{cite web|title=Азаматың ардағың!|url=http://www.youtube.com/watch?v=b8YkOr9wRVY|lang=kz|author=Әуесбайдың Қанаты|publisher=Qazaqstan tv|accessdate=2013-01-04|date=2012-09-30}}</ref> *Семей полигонының зардабы;<ref>{{cite web|title=Қасірет қаруының залалы|url=https://www.youtube.com/watch?v=ymS5P8WZ_9A|lang=kz|author=Әуесбайдың Қанаты|publisher=Qazaqstan tv|accessdate=2013-02-04|date=2012-08-29}}</ref> ==== Имидждік есім ==== [[Сурет:Kanat-Auesbay-World-Conference.jpg|нобай|544x544 нүкте|Дүниежүзілік журналистер конференциясының қатысушысы, [[Корея Республикасы|Оңтүстік Корея]], [[Сеул]] (4-11 наурыз 2018 ж.)]] Қанат Әуесбай журналистикадағы имидждік есімі ретінде «Әуесбайдың Қанаты» үлгісін қолданады, бұл туралы республикалық қоғамдық-саяси «''Айқын''» газетіне сұхбатында айтады: {{quotation|— Бұл көп журналистің ара­сынан әдейі ерекшеленіп, әлдебір атақ шығару үшін ойлап табылған амал емес. Халқымыз - «ов», - «ев», - «вич» сияқты орыс тіліндегі «кого»? (кімнің?) сұрағына жауап беретін «родительный падеж» (ілік септігі) жалғауын өз тегіне «жегіп» келді. Оның заманы өтіп, бүгінде тәуелсіз елдің тек атауын қалып­тастыру үрдісі басталды. Бірақ ол үрдіс өкінішке қарай, әлі бірізді­ленген жоқ. Халқымызға фамилиясының жал­ғауы­нан-ақ қазақ екенін білдіріп тұратын жал­ғау керегі көптен бері айтылып жүр. Мәселен, - «дзэ» десең адам­ның грузин екені, «ян» деп аяқ­талса армян екені, «оғлы» десе әзірбайжан немесе түрік екені бірден аңғарылады. Біздің халықта әзірге тек атауларының ел арасына сіңісе қоймаған нұсқалары ғана бар. Менің «Әуесбайдың Қанаты» болуым сол көп нұсқаның бірі ғана. - «Дың» нұсқасын өзім ойлап таптым деуден аулақпын. Менен бұрын бұл жалғауды алаш­тың зиялылары қолданған. Мә­селен, айтөбел ақын Қасым Аманжол «Өзім туралы» өлеңінде: «Аманжол Ра­қым­жанның Қасымымын, Мен қалған бір атаның ғасырымын» деп тебі­ренеді. Кейінгілерден Әбдіраштың Жарасқаны да аты-жөнін атаудың осы формасын қо­­лай көрген. Ен­деше мен сол дайын нұсқаның телевизиядағы алғаш ізін жалғаушымын. Алғашында «Әуесбай­дан Қанат» деп айтып көрсем деп ой­лағанмын. Бірақ «Әуесбайдың Қанаты» болу мағы­насы жағы­нан әдемі үйлесім тап­қасын осы нұсқаға тоқтадық. Те­ле­журналистің қаруы эфир ғой. Ендеше, бұқаралық ақпарат құ­ралдарында бұл нұсқалар неғұрлым көп айтылған сайын, ерте ме, кеш пе, оның біреуі болмаса, біреуі ха­лық құлағына сіңісуі тиіс деген ойға келдім. Өз басым халқы­мыз­дың өз тегін қалауына қарай айта да, жаза да алуын тәуелсіздіктің тағы бір тарту-таралғысындай көремін.| Қанат Әуесбайдың республикалық қоғамдық-саяси «''Айқын''» газетіне берген сұхбатында<ref name="aykin">{{cite web|url=http://www.aikyn.kz/index.php?option=com_content&task=view&id=6974&Itemid=62|title=Әуесбайдың Қанаты, «Қазақстан. Менің елім» бағдарламасының жүргізушісі: Біреуге үйрету үшін ең алдымен өзің білуің керек|author=Берік БЕЙСЕНҰЛЫ|date=31 наурыз 2011|lang=kk|accessdate=2012-07-19}}</ref><ref name="zhuldizdar_otbasy">{{cite web|url=http://old.baq.kz/kk/blog/98/blog-98-3428?ysclid=lwqkdadtwy473729595|title=Әуесбайдың Қанаты ғана емес, елімнің де қанаты болсам деймін|publisher=«Жұлдыздар отбасы» журналы|date=25 шілде 2011|lang=kk|accessdate=2012-07-25}}</ref>}} == Шығармашылығы == === Еңбектері === *Батыс көрген. Ұлыбритания қазақтың көзімен - Looking west. A Kazakh’s view of Great Britain» кітабы, publisher: Hertfordshire Press 2016, ISBN 978-1910886373.<ref name="inform.kz">{{cite web|url=https://www.inform.kz/ru/pervyy-zhurnalist-bolashakovec-o-zhizni-v-velikobritanii_a2982811 |title= Первый журналист-болашаковец - о жизни в Великобритании |author=КАЗИНФОРМ|authorlink=|publisher=КАЗИНФОРМ|accessdate=2016-12-24|date=2016-12-24}}</ref><ref name="bolashaq">{{cite web|url=https://inbusiness.kz/kz/news/bitimi-bolek-zhastardyn-palsapasyn-«batys-korgen»-dep-ata|title=Бітімі бөлек жастардың пәлсапасын «батыс көрген» деп атадым|publisher=inbusiness|accessdate=2017-12-24|date=2016-12-24}}</ref><ref>{{cite web|url=https://qazaqstan.tv/news/19704/|title=«Батыс көрген. Ұлыбритания қазақтың көзімен» кітабы жарық көрді|publisher=qazaqstan tv|accessdate=2017-12-24|date=2016-12-23}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=ma1BPkS0zUE|title=Қанат Әуесбайдың «Батыс көрген. Ұлыбритания қазақтың көзімен» кітабы жарық көрді|publisher=24 kz телеарнасы|accessdate=2017-12-24|date=2016-12-24}}</ref><ref>{{cite web|url=https://tvk-uko.kz/2017/02/03/kniga-looking-west-kanata-auesbaya-prezentovana-v-shy-mkente/|title=Книга «Looking West» Каната Ауесбая презентована в Шымкенте|publisher=tvk-uko.kz|accessdate=2018-02-24|date=2017-03-02}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=Ae0BKdE8G3g&list=PL-ByzCODzUr-ajxp9JZl3eo-ZDr-JP4ET&index=22 |title=World’s leading universities ready to recruit Kazakh students|publisher=kazakh TV|accessdate=2018-02-24|date=2017-01-17}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=to-_4-JENkU |title=Bookdating. Презентация книги|publisher=Umedia KZ|accessdate=2018-01-24|date=2017-05-27}}</ref><ref>{{cite web|url=https://kazpravda.kz/n/vpervye-kniga-stipendiata-programmy-bolashak-prezentovana-v-kembridzhe/?ysclid=ly8zdezrt0542598335|title=Впервые книга стипендиата программы "Болашак" презентована в Кэмбридже|publisher=kazpravda.kz|lang=ru|accessdate=2017-01-24|date=2016-12-22}}</ref> Автор кітапта Британияда оқыған жылдары ағылшын қоғамының әр саласынан біліп-түйгенін публицистикалық көзқараспен жеткізеді. 10 тараудан тұратын кітапта Ұлыбритания тұрғындарының тұрмыс-тіршілігі, өмірлік құндылықтары мен қағидалары, жаһандану кезінде ағылшын тілін білудің маңызы, білім беру мен жастар мәселесі, БАҚ саласының ахуалы арқау етілген. Кітап 2016 жылы Ұлыбританияда, Лондон қаласында басылды. Кітаптың тұсаукесері 2016 жылдың 15-желтоқсанында [[Кембридж университеті|Кэмбридж университетінде]] өтті.<ref>{{cite web|url=https://www.facebook.com/story.php?story_fbid=10211084392369686&id=1352361933&mibextid=oFDknk&rdid=ijaxn0tWYoQ1V9L7 |title=Book presented in Cambrige|publisher=Cambridge university|accessdate=2017-02-24|date=2016-12-15}}</ref> Тұсаукесер рәсіміне Кэмбридж университетінің профессор ғалымдары, Британиядағы қазақ студенттері қауымдастығы мен Қазақстан елшілігінің өкілі қатысты. Осыған байланысты ҚР Ұлттық Академиялық кітапханасында тұсаукесердің онлайн көрсетілімі ұйымдастырылды.<ref>{{cite web|url=https://www.facebook.com/share/p/EZGmFJLQ96Cw6ERT/|title=Ұлттық академиялық кітапханада «Looking west». A kazakh’s view of Great Britain» – «Батыс көрген». Ұлыбритания қазақтың көзімен» кітабының онлайн таныстырылымы|publisher=ҚР Ұлттық академиялық кітапханасы|accessdate=2018-02-24|date=2016-12-15}}</ref> Кітаптың Қазақстандағы таныстырылымы 2016 жылдың 24-желтоқсанында Президент орталығында өтті.<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=qSDvU98u9NE |title=Президент орталығында «Looking west». A kazakh’s view of Great Britain» – «Батыс көрген». Ұлыбритания қазақтың көзімен» кітабының таныстырылымы|publisher=Президент орталығы|accessdate=2017-02-24|date=2016-12-24}}</ref> 2017 жылы Ұлыбританиядағы Қ. Әуесбай өзі оқыған Шығыс Англия университетінде кітаптың таныстырылымы болды.<ref>{{cite web|url=https://www.facebook.com/share/w3MfPZMX9Nwk9br1/ |title=Book presented in UEA|publisher=UEA|accessdate=2018-02-24|date=2017-03-08}}</ref> Кітап Қазақстанда қала мен ауыл мектептерінің кітапханаларына таратылып, автормен Астана, Шымкент, Тараз, Ақтөбе, Қызылорда қалаларында кездесулер өтті.<ref >{{cite web|url=https://trz.nis.edu.kz/kk/prezentatsiya-knigi-stipendiata-programmy-bolasha-kanata-auesbaj-pod-nazvaniem-looking-west-a-kazakh-view-of-great-britain-batys-k-rgen-lybritaniya-aza-ty-k-zimen/|title=Таразда «Looking west». A kazakh’s view of Great Britain» – «Батыс көрген». Ұлыбритания қазақтың көзімен» кітабының таныстырылымы|publisher=trz.nis.edu.kz|accessdate=2018-02-24|date=2017-02-01}}</ref><ref>{{cite web|url=https://baishev.kz/ru/novosti/638-literaturnoe-onlajn-intervyu-bookdating.html|title=В Актобе в рамках медиа проекта «Ой маржаны-кітап» прошло литературное онлайн интервью с журналистом, автором книги «Looking west. A Kazakh’s view of Great Britain»|publisher=baishev.kz|accessdate=2023-02-24|date=2022-04-14}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=bfYw12VCl4c|title=В библиотеке Шымкента прошла встреча с журналистом, автором книги «Looking west. A Kazakh’s view of Great Britain»|publisher=TVK TV|accessdate=2018-02-24|date=2017-02-03}}</ref> *Орта мектептің 5-9 сыныбына арналған қазақ және орыс тілдеріндегі «Жаһандық құзыреттілік» оқулығындағы «медиасауаттылық және қаржылық сауаттылық» аталған 3-бөлімнің авторы («Арман-ПВ» баспасы, Алматы, 2024 ж.), ISBN 978-601-201-214-9, ISBN 978-601-201-224-8, ISBN 978-601-201-212-5, ISBN 978-601-201-222-4, ISBN 978-601-201-210-1, ISBN 978-601-201-220-0, ISBN 978-601-201-209-5, ISBN 978-601-201-208-8, ISBN 978-601-201-216-3.<ref >{{cite web|url=https://qandastar.kz/kanat-auesbaj-okushylar-akparatty-durys-tusinip-suryptaj-aluy-kerek/|title=Қанат Әуесбай: Оқушылар ақпаратты дұрыс түсініп, сұрыптай алуы керек|publisher=qandastar.kz|accessdate=2024-09-25|date=2024-09-24}}</ref><ref >{{cite web|url=https://kk.armanpv.com/_files/ugd/f18fa9_1bbce5eee2fd40a4818c4c3b4ef25010.pdf|title=Жаһандық құзыреттер|publisher=kk.armanpv.com|accessdate=2024-09-26|date=2024-09-25}}</ref><ref >{{cite web|url=https://kk.armanpv.com/_files/ugd/f18fa9_2f5de0845c64432f99471c141fede8b5.pdf|title=Глобальные компетенции|publisher=kk.armanpv.com|accessdate=2024-09-27|date=2024-09-26}}</ref> === Ғылыми мақалалары === *Қазақ телевизиясындағы ақпараттық бағдарламалар: дәстүр және жаңашылдық // ҚазҰУ хабаршысы. Журналистика сериясы. – Алматы, 2005. – № 2. – 42 - 43 бб. *Қазақ тілінде ақпараттық бейнематериал әзірлеуде кездесетін кедергілер // ҚазҰУ Хабаршысы. Журналистика сериясы. – Алматы, 2006. – № 1. – 76 - 79 бб. *Ақпараттық бағдарламадағы брэнд мәселесі (Республикалық телеарналар үлгісімен) // ҚазҰУ Хабаршысы. Журналистика сериясы. – Алматы, 2006. – № 2. – 40 - 43 бб. *Республикалық телеарналардағы ақпараттық бағдарламалардың тарату ерекшеліктері // Бұқаралық коммуникациялар теориясы және қазіргі заманғы технологиялар: Халықаралық ғылыми-практикалық және теориялық конференциясының материалдары. – Алматы, 2006. – 111 - 114 бб. *Телевизияда ақпараттық бағдарлама өндірісін ұйымдастыру // Тұрсынбек Кәкішұлы және қазақ әдебиетінің өзекті мәселелері: Халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Алматы, 2007. – 347 - 352 бб. *Маңызды жаңалықтардың бес белгісі: Қазақстанның ақпараттық кеңістігі мысалында // Қазақстанның ұлттық идеясы және БАҚ: келешек приоритеті: Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. – Алматы, 2008. – 295 - 298 бб. *Телевизиялық ақпараттық бағдарламадағы журналистік этика мәселесі // XX ғасырдың екінші жартысындағы әдеби процесс және Қайнекей Жармағамбетов шығармашылығы: Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалары. – Алматы, 2009.–325 – 330 бб. *The journalism the important direction of the «Bolashak» program // BARO digest. – Astana, 2014. - #3-April, - 2-3 p;<ref>{{cite web|url=https://www.calameo.com/read/0033650023847cb69d619|title=The journalism the important direction of the «Bolashak» program|publisher=BARO digest|date=21 April 2014|lang=eng|accessdate=2015-03-12}}</ref> *«Болашақ» БАҚ және шығармашылық қызметкерлеріне БАҚ болсын // «Болашақ» ақпараттық-сараптамалық журналы. – Астана, 2014. - № 3, - 4-5 бб. *National Policy and the Media in the Formation of Awareness among Students of Kazakhstan, Bayan Zh. Tursynbayeva, Gulaim M. Mukhambetkaliyeva, Kanat A. Auyesbay, and Nurlan O. Baigabylov, Media Watch 11 (3) 439-446, 2020 ISSN 0976-0911| e-ISSN 2249-8818 | DOI: 10.15655/mw/2020/v11i3/202930;<ref>{{cite web|title=Scopus Preview|url=https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=57219744992|lang=kz|publisher=www.scopus.com|accessdate=2021-01-04|date=2020-11-03}}</ref><ref>{{cite web|title=Scopus|url=https://www.ssoar.info/ssoar/bitstream/handle/document/74142/ssoar-mediawatch-2020-3-tursynbayeva_et_al-National_Policy_and_the_Media.pdf?sequence=1&isAllowed=y |lang=eng|publisher=ssoar.info|accessdate=2021-02-04|date=2020-11-03}}</ref> *Цифрлы технологиялардың жаңалықтар қызметіне әсері //Л. Гумилев ат. ЕҰУ Хабаршысы. Е.Б.Жұматаев, Қ. Әуесбай. Журналистика сериясы. – Нұр-Сұлтан, 2021. – №4. – 48-57 бб.<ref>{{cite web|title=Цифрлы технологиялардың жаңалықтар қызметіне әсері|url=https://rep.enu.kz/handle/enu/1829|lang=kz|publisher=rep.enu.kz|accessdate=2022-01-04|date=2021-12-14}}</ref> *Kazakhstan's experience in combating fake information on the example of the website Stopfake.kz, K.Auyesbay, World Journalists Conference, 24(Sun) - 26(Tue) April 2022;<ref>{{cite web|url=https://www.journalist.or.kr/images/default/Conference1_PDF(ENG).pdf |title=Kazakhstan's experience in combating fake information on the example of the website Stopfake.kz|publisher=journalist.or.kr|date=22 April 2022|lang=eng|accessdate=2023-03-12}}</ref> *Жасөспірімдердің бұқаралық медианы тұтынуы: танымал ақпарат көздері және оған сенім деңгейі // әл-Фараби ат. ҚазҰУ журналистика факультеті Хабаршысы. А.А.Бейсенқұлов, К.А.Ауесбай, Ш.Ы.Калиаждарова, Н.Ж.Жансерікова. – Алматы, 2024. – №4.<ref>{{cite web|title=Жасөспірімдердің бұқаралық медианы тұтынуы: танымал ақпарат көздері және оған сенім деңгейі|url=https://bulletin-journalism.kaznu.kz/index.php/1-journal/article/view/1914|accessdate=2024-12-26|date=2024-12-27}}</ref> *Отражение в СМИ «Идеи единого Туркестана» в контексте глобализации // Вестник ЕНУ им. Л.Гумилева. Серия журналистики. А. Ақынбекова, Т. Жанибек, Р. Бакенова, К.Ауесбай.– Астана, 2024. – №4 (149).<ref>{{cite web|title=Отражение в СМИ «Идеи единого Туркестана» в контексте глобализации|url=https://buljourn.enu.kz/index.php/main/article/view/596/365|accessdate=2025-01-29|date=2025-01-28}}</ref> *Әл-Фарабидің «Тәрбие тұжырымдамасы» мен Л.Гумилевтың пассионарийлік теориясының парадигмасы //БҰҰ-ның халықаралық білім беру күніне орай журналист, қоғам қайраткері, ғалым Намазалы Омашұлының 75-жылдық мерейтойына және ғылыми-педагогикалық қызметінің 50 жылдығына арналған «Журналистік білім беру мен ғылымының сабақтастығы: жаңа ұстанымдар мен өзекті зерттеулер» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясы материалдары. Қ.Әуесбай.– Алматы, 2025. *Казахстанское журналистское образование в контексте современных реалий // Вестник КазНУ им.аль-Фараби.– Алматы, 2025. – №1.<ref>{{cite web|title=Казахстанское журналистское образование в контексте современных реалий |url=https://bulletin-journalism.kaznu.kz/index.php/1-journal/article/view/1968|accessdate=2025-03-29|date=2025-03-28}}</ref> === Баспасөздегі мақалалары, сарапшылық пікірлер === * Апта.kz және Әуесбайдың Қанаты, (7 желтоқсан 2011);<ref>{{cite web|url=http://old.baq.kz/kk/news/all/blog-98-1190|title=Апта.kz және Әуесбайдың Қанаты|publisher=Masa.kz|lang=kz|accessdate=2012-03-04|date=2011-12-07}}</ref> * Медиа-орталыққа мағыналы атау керек, («Айқын» газеті, 9 қараша 2011);<ref>{{cite web|url=http://old.baq.kz/kk/news/kogam/media-ortalikka-maginali-atau-kerek-6804?ysclid=lxy9c3he1u817033539|title=Медиа-орталыққа мағыналы атау керек|publisher=«Айқын» газеті|lang=kz|accessdate=2012-03-04|date=2011-11-09}}</ref> * Тарихи күн: Ұлттық арна 100% қазақша тарата бастады, («Айқын» газеті, 1 қыркүйек 2011);<ref>{{cite web|url=http://old.baq.kz/kk/news/oner/ulttik-arnanin-tartulari-5714?ysclid=lxy9k1ppnq136074708|title=Ұлттық арна тартулары|publisher=«Айқын» газеті|lang=kz|accessdate=2012-03-04|date=2011-09-01}}</ref> * Ұлттық арнада - «Сыр-Сұхбат» («Айқын» газеті, 26 мамыр 2011 ж.); * Ұлттық арнада «Пай-пай шоу» («Айқын» газеті, 4 қараша 2010 ж.); * Ұлттық арнада «Балапан» қанат қақты («Айқын» газеті, 30 қыркүйек 2010 ж.); * «Қазақстан» телеарнасы қырық екі сериялы туынды түсіріп жатыр (12 тамыз 2010 ж.); * Бес бақыт: Нұртілеу Иманғалиұлы 60 жаста («Егемен Қазақстан» газеті, 5 мамыр 2012);<ref>{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20120519152727/http://kaztrk.kz/rus/blogs/show-blog/221.html |title=Бес бақыт|publisher=kaztrk.kz|lang=kz|accessdate=2013-03-04|date=2012-05-05}}</ref> *Әдеп кодексі әріптестеріміздің ережесіне айналсын («Түркістан» газеті, 1 қараша 2012 ж.);<ref>{{cite web|url=https://turkystan.kz/article/57092-dep-kodeksi-riptesterimizdi-erezhesine-aynalsyn|title=Әдеп кодексі әріптестер ережесіне айналсын|publisher=turkystan.kz|lang=kz|accessdate=2013-03-04|date=2012-11-01}}</ref> *Сүлейман Демирель, Түркия Республикасының экс-президенті: Түркі дүниесінде ешкім ешкімнен де жоғары емес, ешкім ешкімнің ағасы да емес;<ref>{{cite web|url=https://on.kz/politic/suleiman-demirel-turki-duniesinde-eskim-eskimnen-de-zogary-emes-eskim-eskimnin-agasy-da-emes-70350/?ysclid=lxyo9rk9gz879342561|title=Сүлейман Демирельмен сұхбат|publisher=on.kz|lang=kz|accessdate=2013-03-04|date=2012-05-05}}</ref> *Қазақ қаржыгерінің формуласы әке-көке, руластық емес, жан-жақты білім болуы керек;<ref>http://www.alashainasy.kz/person/3270/{{Deadlink|date=March 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> *Канат Ауесбай: международная журналистика — важное направление программы «Болашак» (zakon.kz, 2013 ж.);<ref>{{cite web|title=Канат Ауесбай: международная журналистика — важное направление программы «Болашак»|url=https://www.zakon.kz/redaktsiia-zakonkz/4587253-kanat-auesbajj-mezhdunarodnaja.html|publisher=zakon.kz|lang=ru|accessdate=2014-10-09|date=2013-11-23}}</ref> *Қ.Әуесбай: Елімізде саяси PR кенже қалып отыр (baq.kz, 2016 ж.);<ref>{{cite web|title=Елімізде саяси PR кенже қалып отыр|url=http://old.baq.kz/kk/news/archive/k-auesbai-elimizde-sayasi-pr-kenzhe-kalip-otir-78496|publisher=baq.kz|lang=kaz|accessdate=2017-10-09|date=2016-01-26}}</ref> *Терроршы қайдан шықты? (2016 ж.);<ref>{{cite web|title=Терроршы қайдан шықты?|url=https://dalanews.kz/kz/article/terrorshi-qaydan-shiqti.html |publisher=dalanews.kz|lang=kaz|accessdate=2017-10-09|date=2016-07-19}}</ref> *Феномен развлекательных ток-шоу, как тренд казахстанского телевидения, (2017 ж.);<ref>{{cite web|title=Феномен развлекательных ток-шоу, как тренд казахстанского телевидения|url=https://el.kz/ru/fenomen_razvlekatel_nih_tok_shou__kak_trend_kazahstanskogo_televideniya_25665/|publisher=el.kz|lang=ru|accessdate=2018-10-09|date=2017-10-17}}</ref> *Әуесбайдың Қанаты. Журналист туралы 10 миф (tengrinews.kz, 26 маусым 2016);<ref>{{cite web|url=https://kaz.tengrinews.kz/opinion/jurnalist-turalyi-10-mif-nemese-kasbi-merekemen-kuttyiktau-667/|title=Әуесбайдың Қанаты. Журналист туралы 10 миф|publisher=tengrinews.kz|lang=kz|accessdate=2017-03-04|date=2016-06-27}}</ref> *Book by Bolashak Alumnus Presented at Cambridge, Astana times, 2017 ж.;<ref name="astanatimes.com"/> *Канат Ауесбай: Сейчас время глобального хайпа, телеканал «Aqtobe», 2020 г.;<ref>{{cite web|title=Необходимо не поддаваться на информационные профокации|url=https://aqtobetv.kz/ru/news/16339|publisher=aqtobetv.kz|lang=ru|accessdate=2017-10-09|date=2020-03-02}}</ref> *Ұңғысынан түтіні сейілмеген Ауғанстан (2021 ж.);<ref>{{cite web|url=https://abai.kz/post/138046|title=Ұңғысынан түтіні сейілмеген Ауғанстан |publisher=abai.kz|lang=kz|accessdate=2017-03-04|date=2021-08-16}}</ref> *Шежірелі шаһар – тарих көмбесі;<ref>{{cite web|url=https://z-taraz.kz/shezhireli-sha-ar-tarih-k-mbesi/|title=Шежірелі шаһар – тарих көмбесі|publisher=«Jambyl-Taraz» газеті|lang=kz|accessdate=2017-03-04|date=2021-08-16}}</ref> *Вертер синдромы туралы білесіз бе? (2016 ж.);<ref>{{cite web|url=https://qazaquni.kz/kogam/45209-verter-sindromy|title=Вертер синдромы туралы білесіз бе?|publisher=qazaquni.kz|lang=kz|accessdate=2017-03-04|date=2016-01-26}}</ref> *Астана туралы жеті пайым, qazaqadebieti.kz, 2017 ж.;<ref>{{cite web|url=https://qazaqadebieti.kz/6120/babalar-a-sa-an-ajyrymdy-ala|title=Астана туралы жеті пайым|publisher=qazaqadebieti.kz|lang=kz|accessdate=2017-03-28|date=2016-07-08}}</ref> *«Болашақ» түлектері - кәсіпқойлар командасы! («Еуразия» бірінші арнасы, 2020 ж.);<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=p7-uGIX5Nyo&t=238s |title=«Болашақ» түлектері - кәсіпқойлар командасы!|publisher=«Еуразия» бірінші арнасы|lang=kz|accessdate=2021-03-28|date=2020-11-23}}</ref> *Кез-келген мереке ең алдымен коммерция мен маркетинг тетігі (caravan.kz, 2024 ж.);<ref>{{cite web|url=https://kaz.caravan.kz/madeniet/kalaj-desek-te-shyndyk-mynau-sanany-turmys-bilejdi/?ysclid=lx0gm64eek401458458|title=Кез-келген мереке ең алдымен коммерция мен маркетинг тетігі|publisher=kaz.caravan.kz|lang=kz|accessdate=2024-03-28|date=2024-03-27}}</ref> *«Болашақ» – білімнің биік белесі (2023 ж.);<ref>{{cite web|url=https://qazaq1913.com/2023/11/30/bolasha-bilimni-biik-belesi/|title=«Болашақ» – білімнің биік белесі|publisher=qazaq1913.com|lang=kz|accessdate=2024-03-28|date=2023-11-30}}</ref> *Еліміздегі ғылымның ахуалы нешік?, (2023 ж.);<ref>{{cite web|url=https://asu.edu.kz/upload/iblock/1bc/4_compressed.pdf |title=Жетістікке апаратын жол|publisher=Индер аудандық «Дендер» газеті|lang=kz|accessdate=2024-01-25|date=2023-08-18}}</ref> *Сала мүддесін қорғайтын институт қажет, («Егемен Қазақстан» газеті, 2024 ж.);<ref>{{cite web|url=https://egemen.kz/article/367040-sala-muddesin-qorghaytyn-institut-qadget?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR2TnLMuInzWTtpvZl5CYW4CrvjUm_RxfHseSh0PpcTl4z_ByYXrARf2POg_aem_YCodg0io9JGStT3-UgoZsw |title=Сала мүддесін қорғайтын институт қажет|publisher=egemen.kz|lang=kz|accessdate=2024-06-25|date=2024-06-22}}</ref> *Безопасность – превыше всего!: о саммите ШОС (2024 г.);<ref>{{cite web|url=https://pricom.kz/novosti/bezopasnost-prevyshe-vsego-2.html |title=Безопасность – превыше всего!|publisher=pricom.kz|lang=kz|accessdate=2024-07-04|date=2024-07-04}}</ref> *В мире без границ! (2025 г.);<ref>{{cite web|url=https://pricom.kz/novosti/v-mire-bez-granicz.html |title=В мире без границ!|publisher=pricom.kz|lang=ru|accessdate=2025-01-04|date=2025-01-03}}</ref> *Ауылынан ұзап шықпағанның ақылы ауласынан аспайды («Ана тілі» газеті, 2025 ж.);<ref>{{cite web|url=https://kazgazeta.kz/news/154935 |title=Ауылынан ұзап шықпағанның ақылы ауласынан аспайды|publisher=«Ана тілі» газеті|lang=kz|accessdate=2025-01-05|date=2025-01-04}}</ref> *Пассионарий педагог («Алматы ақшамы» газеті, 2025 ж.);<ref>{{cite web|url=https://aqshamnews.kz/kz/article/passionarii-pedagog.html|title=Пассионарий педагог|publisher=«Алматы ақшамы» газеті|lang=kz|accessdate=2025-01-19|date=2025-01-18}}</ref> *Это век технологий!;<ref>{{cite web|url=https://pricom.kz/obrazovanie/eto-vek-tehnologij.html|title=Это век технологий!|publisher=газета «Прикаспийcкая коммуна»|lang=ru|accessdate=2025-01-29|date=2025-01-28}}</ref> *Ставка НДС должна быть разумной и учитывать развитие науки, образования и медиа;<ref>{{cite web|url=https://pricom.kz/obshhestvo/stavka-nds-dolzhna-byt-razumnoj-i-uchityvat-razvitie-nauki-obrazovaniya-i-media.html |title=Ставка НДС должна быть разумной и учитывать развитие науки, образования и медиа|publisher=pricom.kz|lang=ru|accessdate=2025-02-08|date=2025-02-08}}</ref> *Культура общения и воспитание молодежи — важные темы для общества;<ref>{{cite web|url=https://pricom.kz/novosti/kultura-obshheniya-i-vospitanie-molodezhi-vazhnye-temy-dlya-obshhestva.html|title=Культура общения и воспитание молодежи — важные темы для общества|publisher=pricom.kz|lang=ru|accessdate=2025-03-18|date=2025-03-14}}</ref> *Страна твердо нацелена на кооперацию науки, бизнеса и индустрии.<ref>{{cite web|url=https://pricom.kz/est-mnenie/strana-tverdo-naczelena-na-kooperacziyu-nauki-biznesa-i-industrii.html|title=Страна твердо нацелена на кооперацию науки, бизнеса и индустрии|publisher=pricom.kz|lang=ru|accessdate=2025-04-12|date=2025-04-11}}</ref> === Сұхбаттары === *Сәті түскен сұхбат, (Жамбыл облыстық «Ақ жол» газеті, 2011 ж.);<ref>{{cite web|url=http://old.baq.kz/kk/news/all/blog-98-690|title=Сәті түскен сұхбат|publisher=baq.kz|date=10 тамыз 2011|lang=kk|accessdate=2012-03-12}}</ref> *Ағайындылар, «Егемен Қазақстан» газеті, 2012 ж.;<ref>{{cite web|url=http://old.baq.kz/kk/news/ruhaniyat/agaiindilar-17559?ysclid=lxxldiwegh117853477 |title=Ағайындылар|publisher=baq.kz|date=02 қазан 2012|lang=kk|accessdate=2013-03-12}}</ref> *ӘУЕСБАЙДЫҢ Қанаты, «Қазақстан» Ұлттық арнасындағы «Өзекжарды» бағдарламасының жүргізушісі: Телеөнерде жаңадан бір нәрсе ойлап табу қиын, 2012 ж.;<ref>{{cite web|url=http://old.baq.kz/kk/news/kogam/auesbaidin-kanati-kazakstan-ulttik-arnasindagi-ozekzhardi-bagdarlamasinin-zhurgi-14304?ysclid=lxxlizl5q8187363588 |title=Телеөнерде жаңадан бір нәрсе ойлап табу қиын|publisher=baq.kz|date=02 қазан 2013|lang=kk|accessdate=2012-07-26}}</ref> *Телевизия тірлігі турасында, abai.kz, 2012 ж.;<ref>{{cite web|url=https://abai.kz/post/16341 |title=Телевизия тірлігі турасында|publisher=abai.kz|date=12 наурыз 2012|lang=kk|accessdate=2014-03-12}}</ref> *Әуесбайдың ғана емес, елімнің де қанаты болсам деймін,«Жұлдыздар отбасы» журналы, 2012 ж.;<ref>{{cite web|url=http://old.baq.kz/kk/blog/98/blog-98-3428?ysclid=lwqkdadtwy473729595|title=Әуесбайдың Қанаты ғана емес, елімнің де қанаты болсам деймін|publisher=«Жұлдыздар отбасы» журналы|date=25 шілде 2012|lang=kk|accessdate=2013-07-25}}</ref> *«Егемен Қазақстанды» келешекте шалғайдағы Шотландия шопандары да оқи алады;<ref>{{cite web|url=https://egemen.kz/article/25540-egemen-qazaqstandy-keleshekte-shalghaydaghy-shotlandiya-shopandary-da-oqi-alady?ysclid=lxxhzh46sz865467103|title=«Егемен Қазақстанды» келешекте шалғайдағы Шотландия шопандары да оқи алады|publisher=«Егемен Қазақстан» газеті|date=25 шілде 2014|lang=kk|accessdate=2013-11-26}}</ref> *«Astana online» сұхбат хабары, «Білім және мәдениет» телеарнасы, 2014 ж.;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=QqAGxj0t8xA&t=213s|title=«Astana online» сұхбат хабары|publisher=«Білім және мәдениет» телеарнасы|date=14 тамыз 2014|lang=kk|accessdate=2015-07-25}}</ref> *Посланники страны, газета «Казахстанская правда», 2014 г.;<ref name="kazpravda">{{cite web|url=https://kazpravda.kz/n/poslanniki-strany/?ysclid=ltmqnmot9s189079347|title=Посланники страны|lang=ru|publisher=kazpravda.kz|lang=ru|accessdate=2014-12-04|date=2013-11-15}}</ref> *Қанат Әуесбай: Алғаш блогымды baq.kz ақпараттық порталында жаза бастадым, 2014 ж.;<ref>{{cite web|url=https://el.kz/anat_-uesbay-_-al-ash_blogymdy_baq-kz_a-paratty-_portalynda_zhaza_bastadym_22129/|title=Қанат Әуесбай: Алғаш блогымды baq.kz ақпараттық порталында жаза бастадым|publisher=el.kz|date=30 желтоқсан 2014|lang=kk|accessdate=2015-12-30}}</ref> *Еуропалық оқу жүйесін жерсіндірдік пе?, 2015 ж.;<ref>{{cite web|url=https://kazbilim.kz/?p=3920|title=Еуропалық оқу жүйесін жерсіндірдік пе?|publisher=kazbilim.kz|lang=kz|accessdate=2016-12-04|date=2015-12-26}}</ref> *«Сүбелі сөз» хабары, 2016 ж.;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=0WSGJdk4z0k|title=«Сүбелі сөз» хабары|publisher=Talim tv|date=09 желтоқсан 2016|lang=kk|accessdate=2017-12-30}}</ref> *Медиа нарықтағы ахуал. Басты тақырып, Atameken Business телеарнасы, 2016 ж.;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=VeM_JenC-t0&list=PL-ByzCODzUr-ap9JZl3eo-ZDr-JP4ET&index=58|title=Медиа нарықтағы ахуал. Басты тақырып|publisher=Atameken Business телеарнасы|date=04 қараша 2016|lang=kk|accessdate=2017-11-04}}</ref> *Әуесбайдың Қанаты: Бабасының табаны тимеген жерге, баласының қаламы тиді, «Қазақстан тарихы» порталы, 2016 ж.;<ref name="Qazaqstan Tarihy порталы"/> *Канат Ауесбай: «Сила слова утратила былую славу», kazpravda.kz, 2016 г.;<ref>{{cite web|title=Сила слова утратила былую славу|url=https://kazpravda.kz/n/sila-slova-utratila-byluyu-slavu/?ysclid=lxyg9qqryd162747929|publisher=kazpravda.kz|lang=kk|accessdate=2017-04-09|date=2016-12-22}}</ref> *Ғаламтор шапшаңдыққа үйретеді, («Ел тілегі» газеті, 2015 ж.);<ref>{{cite web|url=http://old.baq.kz/kk/news/aimaktik_bak_muragat/regmedia-71358|title=Ғаламтор шапшаңдыққа үйретеді|publisher=baq.kz|date=08 қаңтар 2015|lang=kk|accessdate=2011-03-12}}</ref> *Кітап жазу тренді, («Atameken Business» телеарнасы, 2017 ж.);<ref>{{cite web|title=Кітап жазу тренді|url=https://inbusiness.kz/kz/tv_programs/basty-takyryp/kitap-zhazu-trendi|publisher=Atameken Business|lang=kz|accessdate=2018-03-09|date=2017-02-07}}</ref> *Журналист, блогер Әуесбайдың Қанаты «Таңшолпаннның» төрінде, 2017 ж.;<ref>{{cite web|title=Журналист, блогер Әуесбайдың Қанаты «Таңшолпаннның» төрінде|url=https://www.youtube.com/watch?v=cuBmyCIkTac&t=226s|publisher=qazaqstan tv|lang=kaz|accessdate=2018-10-09|date=2017-09-31}}</ref> *«Ауыл баласы «Болашақ» бағдарламасына көптеп түссе деймін», 2017 ж.;<ref>{{cite web|title=Латын әліпбиіне көшу мәселесіне қатысты пікір|url=https://aqjolgazet.kz/50434/auyl-balasy-bolasha-ba-darlamasyna-k-ptep-t-sse-deymin|publisher=aqjolgazet.kz|lang=eng|accessdate=2018-10-09|date=2017-02-07}}</ref> *Book by Bolashak Alumnus Presented at Cambridge, «Astana times», 2017;<ref name="astanatimes.com"/> *Әуесбайдың Қанаты: Менің үйімде теледидар жоқ, «Ақмешіт апталығы» газеті, 2017 ж.;<ref>{{cite web|url=http://old.baq.kz/kk/news/all/regmedia-94741?ysclid=lwqkd7tb5581720446|title=Әуесбайдың Қанаты: Менің үйімде теледидар жоқ|publisher=«Ақмешіт апталығы» газеті|date=02 наурыз 2016|lang=kk|accessdate=2017-07-25}}</ref> *Латын әліпбиіне көшу мәселесіне қатысты журналист Әуесбайдың Қанаты пікірі, 2018 ж.;<ref>{{cite web|title=Латын әліпбиіне көшу мәселесіне қатысты пікір|url=https://www.youtube.com/watch?v=bEOzj29nvjg|publisher=РСК Кызылорда|lang=eng|accessdate=2019-10-09|date=2018-02-06}}</ref> *Первый. Журналист цифровой эры, газета «Знамя труда», 2018 г.;<ref>{{cite web|url=https://ztgzt.kz/pervyj/|title=Первый|lang=ru|publisher=газета Знамя труда|lang=ru|accessdate=2018-12-04|date=2017-02-18}}</ref> *«Біздің біліміміз - біздің елімізге» акциясы, 2018 ж.;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=0z5NbIermMk|title=«Біздің біліміміз - біздің елімізге» акциясы, Қ.Әуесбай|publisher=Bolashaq CIP|accessdate=2019-12-04|date=2018-06-01}}</ref> *Қ.Әуесбай, «Азаматтық бастамаларды қолдау орталығы» сарапшылық комиссиясының мүшесі, 2017 ж.;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=HNdQr0JP-RM&t=478s|title=Үкіметтік емес ұйымдарға мүмкіндік|lang=kz|publisher=«24 Хабар»|lang=kz|accessdate=2018-12-04|date=2017-07-20}}</ref> *«Сананың ашықтығы» ІІІ халықаралық медиа форумы: Қанат Әуесбай, 2017 ж.;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=CxtzOGr_bOk|title=«Сананың ашықтығы» III халықаралық медиа форумы|lang=kz|publisher=Farabi media|lang=kz|accessdate=2018-12-04|date=2017-10-18}}</ref> *«Салмақты сөз» хабары, «Jambyl» телеарнасы, 2018 ж.;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=I4yYJ7yFL6Q|title=«Салмақты сөз» хабарында|publisher=Jambyl tv|date=26 қараша 2017|lang=kk|accessdate=2018-06-28}}</ref> *Журналист Қанат Әуесбай, «Менің анам ... Менің әкем», «Асыл арна», 2018 ж.;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=liY-aChbSls&t=514s|title=Журналист Қанат Әуесбай \ Менің анам ... Менің әкем|publisher=«Асыл арна»|date=16 қараша 2017|lang=kk|accessdate=2018-06-28}}</ref> *«Бірінші студия» хабары, Жаңарған ақпарат әлемі, «Qostanai» телеарнасы, 2018 ж.;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=liY-aChbSls&t=514s|title=Жаңарған ақпарат әлемі|publisher=qostanai tv|date=23 желтоқсан 2019|lang=kk|accessdate=2018-06-28}}</ref> *«Ашық әңгіме» Надежда Хабиболлақызымен, «Aqjayiq» телеарнасы, 2020 ж.<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=plBQa0okzac |title=«Ашық әңгіме» Надежда Хабибиоллақызымен|publisher=aqjayiq tv|date=25 қараша 2019|lang=kk|accessdate=2020-06-28}}</ref> *Адам нені көріп-тыңдап, нені оқығанының жемісі, 2019 ж., «Атырау» газеті;<ref>{{cite web|url=https://atr.kz/zhanalyqtar/adam-neni-korip-tyndap-neni-oqyganynyn-zhemisi-dejdi-auesbajdyn-qanaty/?ysclid=lwp7au0f4u278657131|title=Адам нені көріп-тыңдап, нені оқығанының жемісі |publisher=Атырау газеті|lang=kz|accessdate=2020-12-04|date=2019-12-20}}</ref> *Әуесбайдың Қанаты ATYRAY`телеарнасының жаңа жобалары туралы айтты, «Атырау» газеті, 2020 ж.;<ref>{{cite web|url=https://atr.kz/zhanalyqtar/auesbajdyn-qanaty-atyray-telearnasynyn-zhana-zhobalary-turaly-ajtty/|title=Әуесбайдың Қанаты Атырау телеарнасының жаңа жобалары туралы айтты|publisher=Атырау газеті|lang=kz|accessdate=2021-12-04|date=2020-12-20}}</ref> *Қазір ғаламдық хайп жайлаған заман, «Ақтөбе» телеарнасы, 2020 ж.;<ref>{{cite web|url=https://aqtobetv.kz/kz/news/16341 |title=Әуесбайдың Қанаты: Қазір ғаламдық хайп жайлаған заман|publisher=aqtobetv.kz|lang=kz|accessdate=2021-01-04|date=2020-03-02}}</ref> *«Болашақ» бағдарламасының түлектері - бұл үлкен кәсіпқойлар командасы!, Еуразия Бірінші арнасы;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=p7-uGIX5Nyo&t=238s|title=«Болашақ» бағдарламасы түлектері - кәсіпқойлар командасы!|publisher=Еуразия Бірінші арнасы|lang=kz|accessdate=2021-12-04|date=2020-11-24}}</ref> *Приглашение на ТВ, газета «Прикаспийская коммуна», 2021 г.;<ref name="pricom">{{cite web|url=https://pricom.kz/vyibor-redaktsii/priglashenie-na-tv.html|title=Приглашение на ТВ |lang=ru|publisher=газета «Прикаспийская коммуна»|lang=ru|accessdate=2021-12-04|date=2021-06-25}}</ref> *Журналистерге ипотекалық бағдарлама ашу керек, «Азаттық рухы» ақпарат порталы, 2022 ж.;<ref>{{cite web|url=https://azattyq-ruhy.kz/news/36865-zhurnalisterge-arnaiy-iptotekalyk-bagdarlama-ashu-kerek-kanat-uesbai|title=Журналистерге ипотекалық бағдарлама ашу керек|publisher=azattyq-ruhy.kz|lang=kz|accessdate=2023-12-04|date=2022-04-22}}</ref> *Сәрсенбінің сәтіндегі сұхбат, Халел университеті, 2022 ж.;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=umCpxesWZcU|title=Сәрсенбінің сәтіндегі сұхбат|publisher=Khalel university|lang=kz|accessdate=2023-12-04|date=2022-04-06}}</ref> *Дәстүрлі және жаңа медиа, «Сана» хабары, Abai TV, 2022 ж.;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=zm-XkICA_Kw&t=51s|title=Дәстүрлі және жаңа медиа, «Сана» хабары|publisher=Abai TV|lang=kz|accessdate=2023-12-04|date=2022-04-21}}</ref> *БАҚ төртінші билік пе?, «Бүгін» ток-шоуы, «Хабар» телеарнасы, 2022 ж.;<ref>{{cite web|url=https://khabar.kz/kk/muragat-bugin/item/141447-bak-tortinshi-bilik-pe-bugin |title=БАҚ төртінші билік пе?|publisher=«Хабар» телеарнасы|lang=kz|accessdate=2023-12-04|date=2022-06-27}}</ref> *Контент сапасы, «QAZAQ TILI» бағдарламасы, «Atameken Business» телеарнасы, 2022 ж.;<ref>{{cite web|url=https://inbusiness.kz/kz/tv_programs/qazaq-tili/kontent-sapasy-qazaq-tili-21-09-2022|title=Контент сапасы / «QAZAQ TILI» бағдарламасы|publisher=inbusiness.kz|lang=kz|accessdate=2023-03-04|date=2022-09-21}}</ref> *«Масс-медиа туралы» заң отаңдық БАҚ-тың бағын аша ма?, «Сұхбат» хабары, «Атамекен бизнес» телеарнасы, 2024 ж.;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=olqEemiClVc|title=«Масс-медиа туралы» заң отаңдық БАҚ-тың бағын аша ма?|publisher=«Атамекен бизнес» телеарнасы, |lang=kz|accessdate=2024-06-28|date=2024-06-27}}</ref> *Жаһандану заманындағы журналистік білім беру, «Бүгінгі сөз» хабары, «Shalqar» радиосы, 2025 ж.<ref>{{cite web|url=https://qazradio.fm/shalqarfm/kz/news/8903/|title=Жаһандану заманындағы журналистік білім беру|publisher=«Shalqar» радиосы|lang=kz|accessdate=2025-02-06|date=2025-02-05}}</ref> == Марапаты == *2011 ж. 1 желтоқсан – ҚР Байланыс және ақпарат министрлігінің Дипломы, «Тәуелсіз Қазақстанның гүлденуіне арналған ең үздік тележоба» аталымы жеңімпазы;<ref>{{cite web|url=https://www.inform.kz/ru/nagrazhdeny-pobediteli-konkursa-sredi-zhurnalistov-i-fotokorrespondentov-na-luchshiy-material-o-nezavisimosti-kazahstana_a2423181 |title=Награждены победители конкурса среди журналистов и фотокорреспондентов на лучший материал о независимости Казахстана|author=КАЗИНФОРМ|authorlink=|publisher=КАЗИНФОРМ|accessdate=2020-04-14|date=2011-12-01}}</ref><ref>{{cite web|title=«Тәуелсіздіктің 20 жылына арналған байқау|url=https://www.youtube.com/watch?v=jWYugLMLjOw|lang=kz|publisher=Qazaqstan tv|accessdate=2012-01-04|date=2011-12-14}}</ref><ref>{{cite web|title=Қазақстанның қалыптасуы мен дамуына арналған журналистер мен фототілшілер арасындағы байқау жеңімпаздары анықталды|url=https://kaz.caravan.kz/zhangalyqtar/qazaqstannyng-qalyptasuy-men-damuyna-arnalghan-zhurnalister-men-fototilshiler-arasyndaghy-bajjqau-zhengimpazdary-anyqtaldy-114853/|lang=kz|publisher=kaz.caravan.kz|accessdate=2012-01-04|date=2011-12-01}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=NildQbKrOOs|title=Награждены победители конкурса на лучший материал о независимости Казахстана|publisher=Caspionet|accessdate=2020-04-14|date=2011-12-01}}</ref> *2012 ж. – Алматы қалалық тіл, мұрағат және құжаттама басқармасы ұйымдастырған «Мемлекеттік тіл және БАҚ» байқауының «Үздік тележурналист» аталымы жеңімпазы;<ref>{{cite web|title=Үздіктер топ жарды|url=https://kazgazeta.kz/news/12206|lang=kz|publisher=kazgazeta.kz|accessdate=2013-01-04|date=2012-06-28}}</ref><ref>{{cite web|title=«Мемлекеттік тіл және БАҚ» байқауы жеңімпаздары марапатталды|url=https://www.youtube.com/watch?v=gpsrCGuW51s |lang=kz|publisher=Qazaqstan tv|accessdate=2013-01-04|date=2012-06-28}}</ref> *2012 ж. – «Телевизиялық жұмыс» аталымында [[Қазақстан журналистер одағы]] сыйлығы лауреаты;<ref>{{cite web|url=https://forbes.kz/news/2012/06/27/newsid_4990 |title=Лауреатами премии Союза журналистов Казахстана 2012 года стали 20 представителей СМИ|author=Forbes Kazakhstan|authorlink=|publisher=forbes.kz|accessdate=2020-04-14|date=2012-06-27}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.interfax.kz/?lang=rus&int_id=10&news_id=7349|title=Лауреаты премии Союза журналистов Казахстана 2012 года|publisher=interfax.kz|accessdate=2013-04-14|date=2012-06-27}}</ref><ref>{{cite web|url=https://kaz.caravan.kz/zhangalyqtar/qazaqstan-zhurnalister-odaghy-syjjlyghynyng-2012-zhylghy-laureattary-anyqtaldy-131732/ |title=Журналистер одағы сыйлығының 2012 жылғы лауреаттары|publisher=caravan.kz|accessdate=2013-04-14|date=2012-06-28}}</ref> *2013 ж. – Бас редакторлар клубының «Асыл сөз құдыреті» республикалық журналистер байқауының «экономика мәселесі бойынша үздік материал» аталымында жеңімпаз;<ref>{{cite web|url=https://www.inform.kz/ru/v-astane-sostoyalos-nagrazhdenie-pobediteley-respublikanskogo-konkursa-zhurnalistov-sila-velikogo-slova_a2523868?ysclid=lteggijjz1479100186|title=В Астане состоялось награждение победителей республиканского конкурса журналистов «Сила великого Слова»|publisher=www.inform.kz|accessdate=2014-04-14|date=2013-01-04}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=7UDSAS_ARm0|title= Итоги конкурса «Сила великого слова»|publisher=24.kz|accessdate=2014-04-14|date=2013-01-11}}</ref> *2013 ж. – [[Қазақстан жастар одағы]] «Серпер» сыйлығы лауреаты;<ref>{{cite web|url=https://massaget.kz/layfstayl/madeniet/persona/14680 |title="Серпер" кімдерді серпілтті?|author=Ақерке Әбілхан|authorlink=|publisher=Massaget.kz|accessdate=2020-04-14|date=2013-11-14}}</ref> *2015 ж. – Университет дамуына қосқан үлесі үшін «Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетіне 80 жыл» медалі; *2016 ж. – БАҚ өкілдері арасындағы «Нұр Сұңқар» республикалық байқауының  «Көзқарас» аталымындағы жеңімпазы;<ref>{{cite web|url=https://kaz.inform.kz/news/zhurnalister-arasyndagy-nur-sunkar-respublikalyk-baykauynyn-zhenimpazdary-anyktaldy_a2918217/?ysclid=lx8d85iub8278062842|title=«Нұр Сұңқар» жеңімпаздары анықталды|publisher=kazinform.kz|accessdate=2017-04-14|date=2016-06-25}}</ref> *2017 ж. – [[Ақпарат саласының үздігі төсбелгісі|«Ақпарат саласының үздігі» төсбелгісі]], ҚР Ақпарат және коммуникациялар министрлігі; *2018 ж. – «Тұрар Рысқұлов ауданына - 80 жыл» мерекелік медалі;<ref>{{cite web|url=https://fjp.enu.kz/post/-teleradio-zh-ne-o-ammen-bajlanys-kafedrasyny-docenti-belgili-zhurnalist-uesbajdy-anaty-t-rar-rys-lov-audanyna-80-zhyl-merekelik-medal-men-marapattaldy|title=Телерадио және қоғаммен байланыс кафедрасының доценті Қанат Әуесбай «Т.Рысқұлов ауданына - 80 жыл» медалімен марапатталды|publisher=enu.kz|accessdate=2020-04-14|date=2017-07-28}}</ref> *2019 ж. – «Қазақстан Республикасы құқық қорғау әскеріне - 25 жыл» кеуде белгісі; *2019 ж. – [[Мәдениет саласының үздігі|«Мәдениет саласының үздігі» төсбелгісі]], ҚР Мәдениет және спорт министрлігі;<ref>{{cite web|url=http://zhambylnews.kz/oblys/77403-zherlesimiz-anat-uesbaj-m-deniet-salasyny-zdigi-t-sbelgisimen-marapattaldy.html|title=Қанат Әуесбай «Мәдениет саласының үздігі» төсбелгісімен марапатталды|publisher=«ZhambylNews» ақпарат агенттігі|accessdate=2020-04-14|date=2019-12-23}}</ref> *2019 ж. – ҚР Білім және ғылым министрінің Құрмет грамотасы; *2020 ж. – Атырау облысының әлеуметтік-экономикалық дамуына қосқан елеулі үлесі үшін «Атырау облысы мәслихаттарына 25 жыл» мерекелік медалі; *2020 ж. – [[Үркер марапаты|«Үркер» ұлттық сыйлығы]], «Атырау радиосының» «Эфирде 102FM» хабары «телерадиостансадағы ең үздік жоба» аталымында жеңімпаз;<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=7gjc3sCbUvg|title=«Атырау радиосының» «Эфирде 102FM» хабары телерадиостансадағы ең үздік жоба аталымында жеңімпаз|publisher=Urker.kz|accessdate=2022-04-15|date=2021-11-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://atyrautv.kz/kz/news/22662 |title=«Үркер-2020» Ұлттық сыйлығының жеңімпаздары белгілі болды|publisher=atyrautv.kz|accessdate=2022-02-15|date=2020-11-13}}</ref><ref>{{cite web|url=https://qazaqstan.tv/news/133686/?ysclid=lx7nib7kkb176658003 |title=«Үркер-2020» Ұлттық сыйлығының жеңімпаздары белгілі болды|publisher=qazaqstan.tv|accessdate=2022-02-15|date=2020-11-13}}</ref> *2022 ж. – ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрінің Құрмет грамотасы;<ref>{{cite web|url=https://www.facebook.com/share/p/aLGK8bPYQpxjxp5H/ |title=Құрмет грамотасы|publisher=Бас редакторлар клубы|accessdate=2023-02-15|date=2022-08-27}}</ref> *2022 ж. – «Тұмар-2022» Ұлттық сыйлығы, «Каспийден кеткен қыпшақтар» деректі фильмі, жоба жетекшісі Қ.Әуесбай;<ref>{{cite web|url=https://www.facebook.com/share/p/Ths9adzegPqacQZn/ |title=«Каспийден кеткен қыпшақтар» деректі фильмі «Тұмар» cыйлығын иеленді|publisher=qazaqstan tv|accessdate=2023-02-15|date=2022-06-28}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.gov.kz/memleket/entities/culture/press/news/details/349918?|lang=kk|title=Мысырдан Сарайшыққа Бейбарыс сұлтан мешітінің тастары жеткізілді|publisher=gov.kz|accessdate=2023-02-15|date=2022-04-22}}</ref> *2023 ж. – [[Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамы]] президентінің Алғыс хаты; *2024 ж. - [[Ғылымды дамытуға сіңірген еңбегі үшін медалі|«Ғылымды дамытуға сіңірген еңбегі үшін» төсбелгісі]], ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі.<ref>{{cite web|url=https://asu.edu.kz/media/news/18876/|title=Қанат Әуесбай «Ғылымды дамытуға сіңірген еңбегі үшін» төсбелгісімен марапатталды|authorlink=|publisher=asu.edu.kz|accessdate=2024-04-15|date=2024-04-15}}</ref><ref>{{cite web|url=https://asu.edu.kz/ru/media/news/18900/|title=Канат Ауесбай награжден нагрудным знаком "За заслуги в развитии науки"|authorlink=|publisher=asu.edu.kz|accessdate=2024-04-16|date=2024-04-15}}</ref> == Дереккөз == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.facebook.com/profile.php?id=100003007310117 Қанат Әуесбайдың] [[Facebook]] парақшасы; * [https://www.instagram.com/qanattan/ Қанат Әуесбайдың] [[instagram]] парақшасы; * [http://dmk.kz/ozekzhardyi "Өзекжарды" бағдарламасының газеттік нұсқасы, "Қазақстан" Ұлттық арнасы мен "Дала мен қала" газетінің бірлескен жобасы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120701231106/http://dmk.kz/ozekzhardyi |date=2012-07-01 }} [[Санат:Қазақстан журналистері]] [[Санат:Қазақстан музыканттары]] [[Санат:Қазақстан ғалымдары]] [[Санат:Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті түлектері]] [[Санат:Қазақстан Жастар одағы сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Қазақстан журналистер одағы мүшелері]] [[Санат:Тележүргізушілер]] [[Санат:Журналистер]] [[Санат:Қазақстан журналистер одағы сыйлығының иегерлері]] [[Санат:Мәдениет саласының үздігі]] [[Санат:Мәдениет саласындағы марапаттар]] [[Санат:Ғылым кандидаттары]] 2kzlfsbtlsxuwneypmc9zbzotbw4ge6 0 229036 3479064 1833470 2025-06-10T16:36:57Z Ziv 164355 ([[c:GR|GR]]) [[File:Wappen Landkreis Landshut.png]] → [[File:Wappen Landkreis Landshut.svg]] → File replacement: jpg/png/gif to svg vector image ([[c::c:GR]]) 3479064 wikitext text/x-wiki {{Германия ауданы |Қазақша атауы = Ландсхут ауданы |Шынайы атауы = Landkreis Landshut |Таңбасы = Wappen Landkreis Landshut.svg |Орналасуы = Lage des Landkreises Landshut in Deutschland.png |Ел = [[Германия]] |Жері = [[Бавария]] |Әкімшілік округі = [[Төменгі Бавария]] |Орталығы = [[Ландсхут]] |Басшысы = Josef Eppeneder |Басшының түрi = [[Ландрат]] |Құрылған уақыты = |Жер аумағы = 1.348,07 |Тілі = [[неміс тілі |немісше]] |Тілдері = |Тұрғыны = 147 182 |Тығыздығы =109 |Ресми коды =09 2 74 |Автомобиль коды =LA |Карта = Bavaria_la.png |Карта өлшемі = |Карта2 = |Карта өлшемі2 = |Параметр атауы1 = |параметр1 = |Сайты = http://www.landkreis-landshut.de/ www.landkreis-landshut.de |Email = |Мекен-жайы =Veldener Straße 15<br />84036 Landshut }} '''Ландсхут''' ({{lang-de|Landkreis Landshut}}) - [[Германия]] жеріндегі [[Германия ауданы|аудан]]. Аудан орталығы - [[Ландсхут]] қаласы. Аудан [[Бавария]] жеріне қарайды. [[Төменгі Бавария|Төменгі Баварияға ]] бағынышты. Жер аумағы 1.348,07 шаршы км. Тұрғыны 147 182 адам. Тығыздығы 109 адам/ шаршы км.Ресми коды-09 2 74. Аудан 35 қауымға бөлінеді. == Қалалар және қауымдар == ;Қалалар # [[Роттенбург-ан-дер-Лабер]] (7 686) # [[Фильсбибург]] (11 603) ;Жәрмеңкелер # [[Альтдорф (Төменгі Бавария)|Альтдорф]] (11 306) # [[Эргольдинг]] (11 468) # [[Эргольдсбах]] (7 552) # [[Эссенбах]] (10 819) # [[Гайзенхаузен]] (6 341) # [[Пфеффенхаузен]] (4 820) # [[Фельден (Фильс)|Фельден]] (6 502) ;Қауымдар бірлестігі ;Басқару[[Альтфраунхофен]] ;Басқару[[Эргольдсбах]] ;БасқаруФурт ;Басқару[[Герцен (город)|Герцен]] ;Басқару[[Фельден (Фильс)]] ;Басқару[[Вёрт-на-Изаре]] ;Қауымдар басқармасынан азат ;Қауымдар # [[Адлькофен]] (3 949) # [[Ахам]] (1 969) # [[Альтфраунхофен]] (2 064) # [[Байербах]] (781) # [[Байербах-Эргольдсбах]] (1 743) # [[Боденкирхен]] (5 395) # [[Брукберг (Нижняя Бавария)|Брукберг]] (5 039) # [[Бух-ам-Эрльбах]] (3 447) # [[Эхинг (Ландсхут)|Эхинг]] (3 531) # [[Фурт (Нижняя Бавария)|Фурт]] (3 206) # [[Герцен (город)|Герцен]] (1 812) # [[Хоэнтанн]] (3 781) # [[Крёнинг]] (1 919) # [[Кумхаузен]] (4 727) # [[Нойфарн (Нижняя Бавария)|Нойфарн]] (3 895) # [[Нойфраунхофен]] (1 104) # [[Нидерайхбах]] (3 662) # [[Оберзюсбах]] (1 697) # [[Постау]] (1 612) # [[Шалькхам]] (921) # [[Тифенбах (Ландсхут)|Тифенбах]] (3 534) # [[Фильсхайм]] (2 369) # [[Ваймихль]] (2 463) # [[Венг (Изар)|Венг]] (1 394) # [[Вёрт-на-Изаре]] (2 400) # [[Вурмсхам]] (1 365) == Сілтемелер== * [http://www.landkreis-landshut.de/ www.landkreis-landshut.de Официальная страница] {{Бавария аудандары}} {{Үлгі:Германия: Ландсхут ауданы :Қалалар}} {{germany-geo-stub}} [[Санат:Бавария аудандары]] hv905puxkhe73wadt5vqwcko2c6s9rk 0 253556 3479149 2525377 2025-06-11T04:08:44Z Sayatshy 54276 Қазақша атаулар! 3479149 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Сұңқарлар | fossil_range = [[Эоцен]] - [[Holocene]], {{fossilrange|50|0}} | image = Brown-Falcon,-Vic,-3.1.2008.jpg | image_width = 240px | image_caption = [[Brown falcon]]<br/>''Falco berigora'' | parent authority = | authority = [[Nicholas Aylward Vigors|Vigors]], 1824 | subdivision_ranks = [[Family (biology)|Subfamilies]] | subdivision = Falconinae<br> Polyborinae }} '''Сұңқарлар''' ({{lang-la|Falconidae}})&nbsp;— сұңқартәрізділер отрядының (''Falconiformes'') жыртқыш құстар тұқымдасы. Тұқымдаста 11 тек пен 58 биологиялық түрі бар. Ең кішкентайы - ергежейлі сұңқар, дене тұрқы 15-19 см. == Таралуы == Антарктидадан басқа жерлерде тундрадан тауға дейін (шөлді аймақтарда да) кең таралған. Қазақстанда 7 (ителгі, бөктергі, тұрымтай, жағалтай, лашын, ақтырнақ, бөктергі, күйкентай) түрі бар. == Сипаттамасы == Жұптасып тірлік етеді. Ұябасары(мекиені) үш-төрт жұмыртқа табады. Көбіне тасқа ұялайды. Жұмыртқасын бір ай мөлшерінде басып, балапан шығарады. Балапаны бір жарым ай мөлшерінде [[ұя|ұядан]] ұшады. Сұңқарлар өз ауын (жемін) күндіз аулайды, ұшқан құстың көбіне қожа. Сұңқар өз жемін көбіне аспанда теуіп түсіреді. Кішігірім құстарды жерге жеткізбей, қайта оралып, іліп әкететін кездері де болады. Қонақтаған құстарды өздері үркітіп барып, теуіп түсіретін сәттері де жиі, [[Қоян]] сияқтыларды қашып бара жатқанда-ақ тебеді.<ref>Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3 </ref> == Жіктелуі == Тұқымдаста 11 тек бар: * ''Daptrius'' * ''Ibycter'' * ''Phalcoboenus'' * ''Caracara'', бұрын ''Polyborus'' * ''Milvago'' * ''Herpetotheres'' * ''Micrastur'' * ''Spiziapteryx'' * ''Polihierax'' * ''Microhierax'' * ''Falco'' == Дереккөздер == <references/> [[Санат:Сұңқарлар]] [[Санат:Сұңқартәрізділер]] f8toi5ovvyvxezmcqs7o8c5au48cj2i 3479194 3479149 2025-06-11T09:06:35Z 1nter pares 146705 [[Special:Contributions/Sayatshy|Sayatshy]] ([[User talk:Sayatshy|т]]) өңдемелерінен [[User:Kahar82|Kahar82]] соңғы нұсқасына қайтарды 2525377 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Сұңқарлар | fossil_range = [[Эоцен]] - [[Holocene]], {{fossilrange|50|0}} | image = Brown-Falcon,-Vic,-3.1.2008.jpg | image_width = 240px | image_caption = [[Brown falcon]]<br/>''Falco berigora'' | parent authority = | authority = [[Nicholas Aylward Vigors|Vigors]], 1824 | subdivision_ranks = [[Family (biology)|Subfamilies]] | subdivision = Falconinae<br> Polyborinae }} '''Сұңқарлар''' ({{lang-la|Falconidae}})&nbsp;— сұңқартәрізділер отрядының (''Falconiformes'') жыртқыш құстар тұқымдасы. Тұқымдаста 11 тек пен 58 биологиялық түрі бар. Ең кішкентайы - ергежейлі сұңқар, дене тұрқы 15-19 см. == Таралуы == Антарктидадан басқа жерлерде тундрадан тауға дейін (шөлді аймақтарда да) кең таралған. Қазақстанда 7 (ителгі, бөктергі, тұрымтай, жағалтай, лашын, ақтырнақ, бөктергі, күйкентай) түрі бар. == Сипаттамасы == Жұптасып тірлік етеді. Мекиені үш-төрт жұмыртқа табады. Көбіне тасқа ұялайды. Жұмыртқасын бір ай мөлшерінде басып, балапан шығарады. Балапаны бір жарым ай мөлшерінде [[ұя|ұядан]] ұшады. Сұңқарлар өз ауын (жемін) күндіз аулайды, ұшқан құстың көбіне қожа. Сұңқар өз жемін көбіне аспанда теуіп түсіреді. Кішігірім құстарды жерге жеткізбей, қайта оралып, іліп әкететін кездері де болады. Қонақтаған құстарды өздері үркітіп барып, теуіп түсіретін сәттері де жиі, [[Қоян]] сияқтыларды қашып бара жатқанда-ақ тебеді.<ref>Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3 </ref> == Жіктелуі == Тұқымдаста 11 тек бар: * ''Daptrius'' * ''Ibycter'' * ''Phalcoboenus'' * ''Caracara'', бұрын ''Polyborus'' * ''Milvago'' * ''Herpetotheres'' * ''Micrastur'' * ''Spiziapteryx'' * ''Polihierax'' * ''Microhierax'' * ''Falco'' == Дереккөздер == <references/> [[Санат:Сұңқарлар]] [[Санат:Сұңқартәрізділер]] bnkec3leaeupp8rhkvtnuu488gyqktg 0 253570 3479140 1061104 2025-06-11T03:52:17Z Sayatshy 54276 Мекиен- құстардың ұрғашысы 3479140 wikitext text/x-wiki '''Ұябасар''', жұмыртқаны табатын, оны бауырына басып, шайқап, одан балапан шығаратын, балапанды бағып-қағып ұядан ұшыратын, ұшқан балапанды табиғи тіршілікке баулитын жыртқыш құстардың ұрғашысы, мекиені. == Дереккөздер == <references/> {{wikify}} {{stub}} [[Санат:Спорт]] j2qceyonwjevu6e1rasasact76lqcci 3479154 3479140 2025-06-11T05:31:17Z Sayatshy 54276 аналық 3479154 wikitext text/x-wiki '''Ұябасар''', жыртқыш құстардың аналығы, == Дереккөздер == <references/> {{wikify}} {{stub}} [[Санат:Спорт]] hbsd7h3i7w0hlugegc1alj8k59opu2l 0 253572 3479147 1061108 2025-06-11T04:04:19Z Sayatshy 54276 Шәулі жыртқыш құстардың қоразы, еркегі 3479147 wikitext text/x-wiki '''Шәулі''' жыртқыш құстардың қоразы, еркегі '''Шәулі''', қытай тіліндегі шяудің қазақша аударма ұғымы - * бір мағынасы кішкене, ұсақ, уақ, титтей, тинамдай, биттей, битімдей, * екінші - бөбек, балғын, балдырған, балауса, жас бала, * үшінші - кенже, кенжелеу, кенжесымақ, шөже, шежелеу, теменгі саты, төменгі балдақ, * төртінші - төмендету, кішірейту, қораштату, шүмшиту, азайту, бағасын түсіру сияқты мағыналарды ұқтыру үшін де сөз арасында "шяу" сөзі қыстырылады.<ref>Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3 </ref> == Дереккөздер == <references/> {{wikify}} {{stub}} [[Санат:Спорт]] ksnc55e7jgrtzx8sxd2s65pp987q0xt 3479195 3479147 2025-06-11T09:06:44Z 1nter pares 146705 [[Special:Contributions/Sayatshy|Sayatshy]] ([[User talk:Sayatshy|т]]) өңдемелерінен [[User:Maira Yessenbekova|Maira Yessenbekova]] соңғы нұсқасына қайтарды 1061108 wikitext text/x-wiki '''Шәулі''', қытай тіліндегі шяудің қазақша аударма ұғымы - * бір мағынасы кішкене, ұсақ, уақ, титтей, тинамдай, биттей, битімдей, * екінші - бөбек, балғын, балдырған, балауса, жас бала, * үшінші - кенже, кенжелеу, кенжесымақ, шөже, шежелеу, теменгі саты, төменгі балдақ, * төртінші - төмендету, кішірейту, қораштату, шүмшиту, азайту, бағасын түсіру сияқты мағыналарды ұқтыру үшін де сөз арасында "шяу" сөзі қыстырылады.<ref>Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3 </ref> == Дереккөздер == <references/> {{wikify}} {{stub}} [[Санат:Спорт]] h2lhlank7axur6ldfxaf69kzfor64qv 0 268699 3478982 2773344 2025-06-10T12:27:22Z Daniyal.aidarov5 119690 3478982 wikitext text/x-wiki '''Имантай Сәтбайұлы''' ([[1845]], бұрынғы Ақкелін болысы, қазіргі [[Павлодар облысы]], [[Баянауыл ауданы]] - [[1928]], қазіргі Павлодар облысы, Баянауыл ауданы, [[Сәтбаев ауылдық округі]]) - [[Қаныш Сәтбаев]]тың әкесі. [[Арғын]] тайпасының [[Сүйіндік (Орта жүз)|Сүйіндік]] руының [[Қаржас]] бөлімінен шыққан<ref>{{кітап|авторы=[[Серік Имантайұлы Жақсыбаев]] |тақырыбы=Қаржас ұрпақтары |сілтеме =http://kazneb.kz/bookView/view/?brId=1591734&lang=kk |орны=Павлодар |баспасы=ЭКО |жыл=2008 |барлық беті=400 |isbn=9965-08-265-0 |тиражы=1000}}</ref>. Ауыл молдасынан арабша сауатын ашқан соң 17 жасында Омбы қаласындағы Әбдірахим медресесінде үш жыл оқып, араб, парсы, шағатай тілдерінде кітап оқитындай деңгейде білім алған. Имантай бұдан кейін ұстаз алдында отырып, жүйелі түрде оқымаған. Алайда, онымен әңгімелескен адамдардың ауызекі айтқан, кейбірінің жазып қалдырған естеліктерінде Имекеңнің тілі орамды, ақыл-ойы терең, туған жұртының ескі тарихын, өлең-жырларын жақсы білумен бірге, заман аужайын жете танып, бағыт-бағдарын пайымдай алатын әрі байсалды мінезге ие, мейірімді, парасатты жан болғандығы айтылады. Имекеңнің 83 жас жасаған ғұмырында қазақтың ауыз әдебиетінің үлгілерін көп жинап, сол іспен арнайы шұғылданған орыс зерттеушілеріне де қолғабыс еткені туралы кейбір деректер мұрағаттарда сақталған. [[Бұқар жырау Қалқаманұлы]]ның өмірі мен мұрасының кейбір деректерін хатқа түсірген. Бұл деректерді [[Санкт-Петербург]] қаласындағы И.Н.Березин мұрағатынан академик [[Әлкей Хақанұлы Марғұлан|Ә.Х.Маргұлан]] тауып, Ш.Ш.Уәлихановтың орыс тілінде 5 томдық шығарма жинағының 1-томында (Алматы, 1961) жариялады. Земство статисі, тарихшы, профессор Ф.А.Щербинаның экспедициясына Олжабай би Толыбай ұлы (1709-1783) туралы мәліметтер жинауға көмектескен. Марғұлан Қаныш Сәтбаев туралы жазған «Зор ғалым, сүйікті азамат» атты мақаласында «Имантай Омбыда оқыған кезде Шоқан [[Уәлиханов]]пен танысып, жақын араласып, онымен бір пәтерде біраз уақыт бірге де тұрған деген мәлімет келтіреді» («Қазақстан мектебі», 1969, №4). Имантай кезінде Уәлихановтың досы [[Григорий Николаевич Потанин|Г.Н.Потанинмен]] де (Казахский фольклор в собрании Г.Н.Потанина, 1972, 23-бет) сыйлас болған. Оның ауылында ағайынды өлкетанушы В.Н. және А.Н. Белослюдовтар жиі болып, емделіп, демалыстарын өткізген. Имантай бәйбішесі Нұрым Тасболатқызынан Күнше есімді бала көрген, бірақ ол жас кезінде қайтыс болады. Бірнеше жыл өткесін екінші рет өзінен едәуір кіші Әлимәға үйленген; одан Ғазиза, Ғазиз (Бөкеш), Қаныш атты балалары болған. 19 ғасырдың аяғы мен жаңа ғасырдың бас кезінде Имантай [[Ақкелін болысы]]ның Халық соты болып (яки бұрынғы би міндетін атқарушы) еңбек еткен. Алайда, Имекеңнің қазылық қызметі жайында деректер аз. Ауыл ақсақалдарының ауызекі әңгімелерінде бұл қызметті жасы алпысқа іліккенше атқарғандығы айтылады. Мейлінше әділ болып, төрелік айтушыға ұсынылатын сыбаға, бәсірелерге қызықпаған, нашарларға қиянат жасаушыларға қатал болып, керісінше, қорғансыз мүсәпірлерге ара тұрған. Би ауылы Сібір қиырындағы айдаудан қашқан мұсылман кавказдықтарға қамқорлық жасап, кейбіріне ат мінгізіп, киіндіріп, азық беріп аттандырған. Солай етуді адамшылық парызы санаған. Имантай затында сауыққұмар кісі болған, [[домбыра]]да шебер ойнап, ойын-тойларда тыңдаушы қауым қолқаласа, ән де салған. Көне заман қисса-дастандарын жақсы білген, кейбірін жатқа айтқан. «Зарқұм», «Қызыл табан Хасен», «Шәкірат» сияқты қиссаларды мәнерлеп айтатын жыршыларды ауылына шақырып, сый-сияпат жасап, күллі ауыл-аймағымен тыңдауды машық ермекке айналдырған. Жасырақ кезінде ол аңшылық, аушылық (құсбегілік) кәсіпке жақын болса да ән-жырды, сөз өнерін қастерлегендей ұзақ ынтықпаған. Аңшылықтың барлық түрінен мергендікті артық санаған. «Қыран құс пен құмай тазылар бабы келсе қашқан аңды күші асып, әлімжеттікпен алады. Ал, түзу мылтық иесі қиядағы аңды мергендікпен атады...» - деген нақыл сөз сол кісіден тараған-мыс. Өз ауылының шаруа қамына да бертінде араласпай, үлкені Ғазиздің мойнына артқан. Уәлиханов 1865 жылы Жетісуда дүние салғанда, әкесі Шыңғыс сұлтан Арқадағы [[Көкшетау]]дан қияндағы Тезек төренің ауылына, сүйікті ұлы жерленген Алтынемелге ретті кісілер аттандырғанда, сол топтың ішінде марқұмның нағашы жұртынан 20 жасар Имантай да болған. Бұл жайт та Имантайдың жас жігіт күнінен ақыл-парасатымен өз қатарының алдыңғы легінде жүргенін аңғартады. Демек, Сегіз Сері Баһрамұлының кішкентай бөбекке ат қоярда бағыштап айтқан игі тілектерінің дені артығымен дарыған. Анығында Имантай білек мықтылығынан білім біліктілітін, бір жұттан қалмайтын мол дәулеттен ар тазалығын артық көріп, имандылық пен адамгершілік жолды өзіне мұрат еткен. Соңынан ерген інілері мен өз ұрпағын тек қана ізгілік жолға бастаушы болған. Сондықтан да оның билігі үстем болған екі ауылдан білімді азаматтар көптеп шыққан... Имантайдың қартайған кездегі арманы мұсылманшылық парызын өтеп, [[Мекке]]ге бару болыпты. Атеистік насихат саясатқа айналып, дінсіздер қауымы бел алып тұрғанда балалары дінқуар әкесінің тілегін орындай алмаған. Имантайды көрген, бірнеше мәрте мәжілістес болған Марғұлан «...Қаныштың өз әкесі Имантай - ақылды, момын, терең ойлайтын, әр нәрсені ақылмен, сабырмен шешетін кісі болатын. Көп жасаған өмірін ол кісі ескі заманның әділетсіз зұлымдық істеріне қарсы қойып, жәбірленген, жапа шеккен адамдарға көмек көрсетуді зор мақсат еткен. Имекеңнің бұл жақсы қасиеттерін ол кісімен істес кедейлер - Қозыбағар мен Қасен жақсы білетін. Олардың бүгінгі ұрпақтары совхоз жұмысшылары Заир мен Нұрлан да ол қасиетті әлі күнге ұмытпаған» - деп жазса, академик А. Қайыпов «... Имекең ұзын бойлы, ат жақты, қыр мұрын, селдір шоқша сақалы бар, өткір қой көзді, қараторы, келбетті кісі..» - деп («Қаныш аға», Алматы, 1989; 303-бет) сипаттаған. Имантайдың зираты Шадыра мекенінде (Теңдік, қазіргі [[Сәтбаев ауылы]]); 1904 жылы дүниеден өткен Әлимә да сонда жерленген. [[Қаныш Имантайұлы Сәтбаев|Қаныш Имантайұлы]] кейін олардың басына мәрмәрден белгі қойғызып, айналасын қоршатып, ас бергізген.<ref>Қаныш Сатпаев. Энциклопедия / Бас редактор Б.Ө.Жақып. — Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]], 2011 жыл. ISBN 9965-893-74-8</ref> == Дереккөздер == <references/> {{wikify}} {{Суретсіз мақала}} [[Санат:Қаныш Сәтбаев]] [[Санат:Тұлғалар]] {{stub}} s0kopzqzyitmw9y9pqlkkhqk8hydd0z 0 288550 3479117 3417630 2025-06-11T00:30:49Z ShadZ01 56180 3479117 wikitext text/x-wiki {{Компьютерлік ойын | тақырып = Battlefield 3 | сурет = Battlefield3.jpg | түсінік = Cover art of Battlefield 3, released worldwide | жасаушы = EA Digital Illusions CE | баспагер = [[Electronic Arts]]<br />[[Sega]] <small>(Japan)</small><ref name="ea&sega">{{cite web|url=http://deltagamer.com/8332/sega-and-electronic-arts-reach-landmark-deal|title=Sega and Electronic Arts Reach Landmark Deal|publisher=DeltaGamer|date=5 шілде 2011|accessdate=21 September 2011}}</ref> | локализатор = | серия = [[Battlefield (ойындар сериясы)]] | анонс күні = 25 қазан, 2011 | шығарылған күні = [[13 қараша]] 2012 | жанр = бiрiншi жақтан шутер | қозғалтқыш = Frostbite 2 <ref name="ns-dx9">{{cite news|title=Battlefield 3 leaving DX 9 behind, Frostbite 2 engine good news for PC gamers|url=http://www.neoseeker.com/news/14494-battlefield-3-leaving-dx-9-behind-frostbite-2-engine-good-news-for-pc-gamers/|last=Ridgeley|first=Sean|work=Neoseeker|publisher=Neo Era Media Inc|date=3 тамыз 2010|accessdate=25 March 2011}}</ref> | режимдер = бір-ойыншы, көп-ойыншы | лицензия = | платформалар = [[Компьютер|Персоналды компьютер]], [[PlayStation 3]], [[Xbox 360]] | тасымалдайтын құрылғылар = оптикалық диск | жүйелік талаптар = | рейтингтер = ACB: MA15+, <br/> ESRB: M, <br/> PEGI: 18, <br/> USK: 18 | басқару құрылғылары = [[пернетақта]], [[тышқан (компьютер)|тышқан]] | сайт = http://www.battlefield.com/ru/battlefield3 {{ref-en}} }} '''Battlefield 3'''&nbsp;({{lang-kk|'''Ұрыс Алаңы 3''''', ''Бэтлфилд'' деп оқылады}}'')'' — [[бірінші жақ шутері]] жанрындағы компьютерлік ойын, [[Battlefield (ойындар сериясы)|Battlefield ойындар сериясының]] ойыны. DICE студиясында жасалып, [[Electronic Arts]] компаниясымен басып шығарылған. Ойын (Microsoft [[Windows Vista]], [[Windows 7]]), [[PlayStation 3]] және [[Xbox 360]] платформалары үшін [[Солтүстік Америка]]да 2011 жылдың 25 қазанында, ал Еуропада 2011 жылдың 28 қазанында шықты.<ref name="BF3Online">{{cite news|url=http://www.battlefield3online.com/battlefield-3-announcements/173-zh1nt0-community-manager-answers-battlefield-3-questions.html|title=zh1nt0 (Community Manager) answers Battlefield 3 questions|last=Matros|first=Daniel|publisher=BF3Online|accessdate=9 April 2011}}</ref> [[EA Mobile]] iOS платформасы үшін портты растады. Шығарылған бірінші апта ішінде ойынның 5 миллион көшірмесі сатылып<ref name="Copies Sold">{{cite web|url=http://www.pcmag.com/article2/0,2817,2395640,00.asp#fbid=kcpkIYOIbeD|title=EA Sells 5 Million Copies of 'Battlefield 3' in a Week | publisher=PCMag | date=31 қазан 2011 | accessdate=31 қазан 2011}}</ref>, көптеген геймерлерден жақсы сынға ие болды. Ойын тек [[DirectX]] 10 және 11-ді қолдайтындықтан, [[Windows Vista|Windows Vista-дан]] бұрынғы Windows нұсқаларын қолдамайды.<ref name="notXP">{{cite web | url=http://www.pcgamer.com/2011/01/04/battlefield-3-pc-receiving-special-effort-wont-run-on-windows-xp/ | title=Battlefield 3 PC receiving "special effort", won’t run on Windows XP | publisher=PC Gamer | date=4 қаңтар 2011 | accessdate=6 қазан 2011}}</ref> ПК версиясы EA Origin платформасына эксклюзивті болып табылады.<ref name="OriginRequired">{{cite news|url=http://www.1up.com/news/even-retail-copies-battlefield-3-require-origin|title=Even Retail Copies of Battlefield 3 Require Origin|last=Pereira|first=Chris|accessdate=4 қазан 2011|date=12 тамыз 2011}}</ref> «Battlefield 3»&nbsp;— 2005 жылы шыққан «[[Battlefield 2]]» ойынының сиквелы. ПК-ойындарда бір картадағы максималдық ойыншылар саны - 64, студияның ойынша бұл оптималды сан,<ref name="DICE: 64 players is the “maximum where it’s still fun”">{{cite web|url=http://www.vg247.com/2011/10/27/dice-64-players-is-the-maximum-where-it%E2%80%99s-still-fun/|title=DICE: 64 players is the “maximum where it’s still fun”|publisher=[[VG247]]|datepublished=27 қазан 2011 ж.|accessdate=27 қазан 2011|archiveurl=http://www.webcitation.org/68WpjN9i5|archivedate=2012-06-19}}</ref> (2011 жылдың тамызында 64 ойыншымен видео алғаш рет көрсетілді <ref name=autogenerated3>{{cite web|url=http://www.vg247.com/2011/08/16/gamescom-battlefield-3-caspian-border-64-multiplayer-video/|title=BF3 64-multiplayer video and co-op screens|publisher=[[VG247]]|datepublished=17 тамыз 2011 ж.|accessdate=17 тамыз 2011|archiveurl=http://www.webcitation.org/68WpkLpzh|archivedate=2012-06-19}}</ref>), ал PlayStation 3 және [[Xbox]] 360 үшін ойынның консольді нұсқасында максималдық ойыншылар саны 24. 2012 жылдың шілдесінің соңына қарай ойынның 15 миллион көшірмесі сатылды (ойын толықтыруларын қоспағанда).<ref name="Battlefield 3 Sells 15 Million, Prompts EA to Give More Games the “Premium” Treatment">{{cite web|url=http://kotaku.com/5922548/battlefield-3-sells-15-million-prompts-ea-to-give-more-games-the-premium-treatment|title=Battlefield 3 Sells 15 Million, Prompts EA to Give More Games the «Premium» Treatment|publisher=[[kotaku]]|datepublished=30 маусым 2012|accessdate=2 шілде 2012|archiveurl=http://www.webcitation.org/69m9HCZxd|archivedate=2012-08-09}}</ref>. Кампания режимінде ойыншы бірнеше әскери рольдерді атқарады, Force Recon Marine, F/A-18 қару-жарақ система офицеры, M1A2 Abrams танк операторы, GRU Spetsnaz жұмыскері. Кампания әр-түрлі жерлерде орын алады, [[Иран]]нан [[Нью-Йорк]]ке дейін Сержан Блакберн оқиғасы, кейін Дмитрий Маяковский оқиғасы. == Дереккөздер== <references/> [[Санат:Компьютерлік ойындар]] 7twp8baiy3gvgntzh1m4a8zexwxyiyj 3479118 3479117 2025-06-11T00:31:27Z ShadZ01 56180 3479118 wikitext text/x-wiki {{Компьютерлік ойын | тақырып = Battlefield 3 | сурет = Battlefield3.jpg | түсінік = Cover art of Battlefield 3, released worldwide | жасаушы = EA Digital Illusions CE | баспагер = [[Electronic Arts]]<br />[[Sega]] <small>(Japan)</small><ref name="ea&sega">{{cite web|url=http://deltagamer.com/8332/sega-and-electronic-arts-reach-landmark-deal|title=Sega and Electronic Arts Reach Landmark Deal|publisher=DeltaGamer|date=5 шілде 2011|accessdate=21 September 2011}}</ref> | локализатор = | серия = [[Battlefield (ойындар сериясы)]] | анонс күні = 25 қазан, 2011 | шығарылған күні = [[13 қараша]] 2012 | жанр = бiрiншi жақтан шутер | қозғалтқыш = Frostbite 2 <ref name="ns-dx9">{{cite news|title=Battlefield 3 leaving DX 9 behind, Frostbite 2 engine good news for PC gamers|url=http://www.neoseeker.com/news/14494-battlefield-3-leaving-dx-9-behind-frostbite-2-engine-good-news-for-pc-gamers/|last=Ridgeley|first=Sean|work=Neoseeker|publisher=Neo Era Media Inc|date=3 тамыз 2010|accessdate=25 March 2011}}</ref> | режимдер = бір-ойыншы, көп-ойыншы | лицензия = | платформалар = [[Компьютер|Персоналды компьютер]], [[PlayStation 3]], [[Xbox 360]] | тасымалдайтын құрылғылар = оптикалық диск | жүйелік талаптар = | рейтингтер = ACB: MA15+, <br/> ESRB: M, <br/> PEGI: 18, <br/> USK: 18 | басқару құрылғылары = [[пернетақта]], [[тышқан (компьютер)|тышқан]] | сайт = http://www.battlefield.com/ru/battlefield3 {{ref-en}} }} '''Battlefield 3'''&nbsp;({{lang-kk|'''Ұрыс Алаңы 3''', ''Бэтлфилд'' деп оқылады}}) — [[бірінші жақ шутері]] жанрындағы компьютерлік ойын, [[Battlefield (ойындар сериясы)|Battlefield ойындар сериясының]] ойыны. DICE студиясында жасалып, [[Electronic Arts]] компаниясымен басып шығарылған. Ойын (Microsoft [[Windows Vista]], [[Windows 7]]), [[PlayStation 3]] және [[Xbox 360]] платформалары үшін [[Солтүстік Америка]]да 2011 жылдың 25 қазанында, ал Еуропада 2011 жылдың 28 қазанында шықты.<ref name="BF3Online">{{cite news|url=http://www.battlefield3online.com/battlefield-3-announcements/173-zh1nt0-community-manager-answers-battlefield-3-questions.html|title=zh1nt0 (Community Manager) answers Battlefield 3 questions|last=Matros|first=Daniel|publisher=BF3Online|accessdate=9 April 2011}}</ref> [[EA Mobile]] iOS платформасы үшін портты растады. Шығарылған бірінші апта ішінде ойынның 5 миллион көшірмесі сатылып<ref name="Copies Sold">{{cite web|url=http://www.pcmag.com/article2/0,2817,2395640,00.asp#fbid=kcpkIYOIbeD|title=EA Sells 5 Million Copies of 'Battlefield 3' in a Week | publisher=PCMag | date=31 қазан 2011 | accessdate=31 қазан 2011}}</ref>, көптеген геймерлерден жақсы сынға ие болды. Ойын тек [[DirectX]] 10 және 11-ді қолдайтындықтан, [[Windows Vista|Windows Vista-дан]] бұрынғы Windows нұсқаларын қолдамайды.<ref name="notXP">{{cite web | url=http://www.pcgamer.com/2011/01/04/battlefield-3-pc-receiving-special-effort-wont-run-on-windows-xp/ | title=Battlefield 3 PC receiving "special effort", won’t run on Windows XP | publisher=PC Gamer | date=4 қаңтар 2011 | accessdate=6 қазан 2011}}</ref> ПК версиясы EA Origin платформасына эксклюзивті болып табылады.<ref name="OriginRequired">{{cite news|url=http://www.1up.com/news/even-retail-copies-battlefield-3-require-origin|title=Even Retail Copies of Battlefield 3 Require Origin|last=Pereira|first=Chris|accessdate=4 қазан 2011|date=12 тамыз 2011}}</ref> «Battlefield 3»&nbsp;— 2005 жылы шыққан «[[Battlefield 2]]» ойынының сиквелы. ПК-ойындарда бір картадағы максималдық ойыншылар саны - 64, студияның ойынша бұл оптималды сан,<ref name="DICE: 64 players is the “maximum where it’s still fun”">{{cite web|url=http://www.vg247.com/2011/10/27/dice-64-players-is-the-maximum-where-it%E2%80%99s-still-fun/|title=DICE: 64 players is the “maximum where it’s still fun”|publisher=[[VG247]]|datepublished=27 қазан 2011 ж.|accessdate=27 қазан 2011|archiveurl=http://www.webcitation.org/68WpjN9i5|archivedate=2012-06-19}}</ref> (2011 жылдың тамызында 64 ойыншымен видео алғаш рет көрсетілді <ref name=autogenerated3>{{cite web|url=http://www.vg247.com/2011/08/16/gamescom-battlefield-3-caspian-border-64-multiplayer-video/|title=BF3 64-multiplayer video and co-op screens|publisher=[[VG247]]|datepublished=17 тамыз 2011 ж.|accessdate=17 тамыз 2011|archiveurl=http://www.webcitation.org/68WpkLpzh|archivedate=2012-06-19}}</ref>), ал PlayStation 3 және [[Xbox]] 360 үшін ойынның консольді нұсқасында максималдық ойыншылар саны 24. 2012 жылдың шілдесінің соңына қарай ойынның 15 миллион көшірмесі сатылды (ойын толықтыруларын қоспағанда).<ref name="Battlefield 3 Sells 15 Million, Prompts EA to Give More Games the “Premium” Treatment">{{cite web|url=http://kotaku.com/5922548/battlefield-3-sells-15-million-prompts-ea-to-give-more-games-the-premium-treatment|title=Battlefield 3 Sells 15 Million, Prompts EA to Give More Games the «Premium» Treatment|publisher=[[kotaku]]|datepublished=30 маусым 2012|accessdate=2 шілде 2012|archiveurl=http://www.webcitation.org/69m9HCZxd|archivedate=2012-08-09}}</ref>. Кампания режимінде ойыншы бірнеше әскери рольдерді атқарады, Force Recon Marine, F/A-18 қару-жарақ система офицеры, M1A2 Abrams танк операторы, GRU Spetsnaz жұмыскері. Кампания әр-түрлі жерлерде орын алады, [[Иран]]нан [[Нью-Йорк]]ке дейін Сержан Блакберн оқиғасы, кейін Дмитрий Маяковский оқиғасы. == Дереккөздер== <references/> [[Санат:Компьютерлік ойындар]] 0acw20hiwblk08qo6ubmums0urcjmtm 3479119 3479118 2025-06-11T00:33:11Z ShadZ01 56180 3479119 wikitext text/x-wiki {{Компьютерлік ойын | тақырып = Battlefield 3 | сурет = Battlefield3.jpg | түсінік = Cover art of Battlefield 3, released worldwide | жасаушы = EA Digital Illusions CE | баспагер = [[Electronic Arts]]<br />[[Sega]] <small>(Japan)</small><ref name="ea&sega">{{cite web|url=http://deltagamer.com/8332/sega-and-electronic-arts-reach-landmark-deal|title=Sega and Electronic Arts Reach Landmark Deal|publisher=DeltaGamer|date=5 шілде 2011|accessdate=21 September 2011}}</ref> | локализатор = | серия = [[Battlefield (ойындар сериясы)]] | анонс күні = 25 қазан, 2011 | шығарылған күні = [[13 қараша]] 2012 | жанр = [[бірінші жақ шутері]] | қозғалтқыш = Frostbite 2 <ref name="ns-dx9">{{cite news|title=Battlefield 3 leaving DX 9 behind, Frostbite 2 engine good news for PC gamers|url=http://www.neoseeker.com/news/14494-battlefield-3-leaving-dx-9-behind-frostbite-2-engine-good-news-for-pc-gamers/|last=Ridgeley|first=Sean|work=Neoseeker|publisher=Neo Era Media Inc|date=3 тамыз 2010|accessdate=25 March 2011}}</ref> | режимдер = бір-ойыншы, көп-ойыншы | лицензия = | платформалар = [[Компьютер|Персоналды компьютер]], [[PlayStation 3]], [[Xbox 360]] | тасымалдайтын құрылғылар = оптикалық диск | жүйелік талаптар = | рейтингтер = ACB: MA15+, <br/> ESRB: M, <br/> PEGI: 18, <br/> USK: 18 | басқару құрылғылары = [[пернетақта]], [[тышқан (компьютер)|тышқан]] | сайт = http://www.battlefield.com/ru/battlefield3 {{ref-en}} }} '''Battlefield 3'''&nbsp;({{lang-kk|'''Ұрыс Алаңы 3''', ''Бэтлфилд'' деп оқылады}}) — [[бірінші жақ шутері]] жанрындағы компьютерлік ойын, [[Battlefield (ойындар сериясы)|Battlefield ойындар сериясының]] ойыны. DICE студиясында жасалып, [[Electronic Arts]] компаниясымен басып шығарылған. Ойын (Microsoft [[Windows Vista]], [[Windows 7]]), [[PlayStation 3]] және [[Xbox 360]] платформалары үшін [[Солтүстік Америка]]да 2011 жылдың 25 қазанында, ал Еуропада 2011 жылдың 28 қазанында шықты.<ref name="BF3Online">{{cite news|url=http://www.battlefield3online.com/battlefield-3-announcements/173-zh1nt0-community-manager-answers-battlefield-3-questions.html|title=zh1nt0 (Community Manager) answers Battlefield 3 questions|last=Matros|first=Daniel|publisher=BF3Online|accessdate=9 April 2011}}</ref> [[EA Mobile]] iOS платформасы үшін портты растады. Шығарылған бірінші апта ішінде ойынның 5 миллион көшірмесі сатылып<ref name="Copies Sold">{{cite web|url=http://www.pcmag.com/article2/0,2817,2395640,00.asp#fbid=kcpkIYOIbeD|title=EA Sells 5 Million Copies of 'Battlefield 3' in a Week | publisher=PCMag | date=31 қазан 2011 | accessdate=31 қазан 2011}}</ref>, көптеген геймерлерден жақсы сынға ие болды. Ойын тек [[DirectX]] 10 және 11-ді қолдайтындықтан, [[Windows Vista|Windows Vista-дан]] бұрынғы Windows нұсқаларын қолдамайды.<ref name="notXP">{{cite web | url=http://www.pcgamer.com/2011/01/04/battlefield-3-pc-receiving-special-effort-wont-run-on-windows-xp/ | title=Battlefield 3 PC receiving "special effort", won’t run on Windows XP | publisher=PC Gamer | date=4 қаңтар 2011 | accessdate=6 қазан 2011}}</ref> ПК версиясы EA Origin платформасына эксклюзивті болып табылады.<ref name="OriginRequired">{{cite news|url=http://www.1up.com/news/even-retail-copies-battlefield-3-require-origin|title=Even Retail Copies of Battlefield 3 Require Origin|last=Pereira|first=Chris|accessdate=4 қазан 2011|date=12 тамыз 2011}}</ref> «Battlefield 3»&nbsp;— 2005 жылы шыққан «[[Battlefield 2]]» ойынының сиквелы. ПК-ойындарда бір картадағы максималдық ойыншылар саны - 64, студияның ойынша бұл оптималды сан,<ref name="DICE: 64 players is the “maximum where it’s still fun”">{{cite web|url=http://www.vg247.com/2011/10/27/dice-64-players-is-the-maximum-where-it%E2%80%99s-still-fun/|title=DICE: 64 players is the “maximum where it’s still fun”|publisher=[[VG247]]|datepublished=27 қазан 2011 ж.|accessdate=27 қазан 2011|archiveurl=http://www.webcitation.org/68WpjN9i5|archivedate=2012-06-19}}</ref> (2011 жылдың тамызында 64 ойыншымен видео алғаш рет көрсетілді <ref name=autogenerated3>{{cite web|url=http://www.vg247.com/2011/08/16/gamescom-battlefield-3-caspian-border-64-multiplayer-video/|title=BF3 64-multiplayer video and co-op screens|publisher=[[VG247]]|datepublished=17 тамыз 2011 ж.|accessdate=17 тамыз 2011|archiveurl=http://www.webcitation.org/68WpkLpzh|archivedate=2012-06-19}}</ref>), ал PlayStation 3 және [[Xbox]] 360 үшін ойынның консольді нұсқасында максималдық ойыншылар саны 24. 2012 жылдың шілдесінің соңына қарай ойынның 15 миллион көшірмесі сатылды (ойын толықтыруларын қоспағанда).<ref name="Battlefield 3 Sells 15 Million, Prompts EA to Give More Games the “Premium” Treatment">{{cite web|url=http://kotaku.com/5922548/battlefield-3-sells-15-million-prompts-ea-to-give-more-games-the-premium-treatment|title=Battlefield 3 Sells 15 Million, Prompts EA to Give More Games the «Premium» Treatment|publisher=[[kotaku]]|datepublished=30 маусым 2012|accessdate=2 шілде 2012|archiveurl=http://www.webcitation.org/69m9HCZxd|archivedate=2012-08-09}}</ref>. Кампания режимінде ойыншы бірнеше әскери рольдерді атқарады, Force Recon Marine, F/A-18 қару-жарақ система офицеры, M1A2 Abrams танк операторы, GRU Spetsnaz жұмыскері. Кампания әр-түрлі жерлерде орын алады, [[Иран]]нан [[Нью-Йорк]]ке дейін Сержан Блакберн оқиғасы, кейін Дмитрий Маяковский оқиғасы. == Дереккөздер== <references/> [[Санат:Компьютерлік ойындар]] 15yubydt3i8a35u52ak40hsq8h57u1x 0 288582 3479110 2717646 2025-06-11T00:22:01Z ShadZ01 56180 3479110 wikitext text/x-wiki {{Ойындар сериясы |атауы = Battlefield |жанрлар = бірінші жақтан шутер, тактикалық шутер |таратушы = Electronics Arts |суреті = BattlefieldLogo.svg |қолтаңба = |жобалаушы = |жасап шығарушылар = |платформалар = |қозғалтқыштар = Refractor Engine, Frostbite Engine |бірінші ойын = Battlefield 1942 |бірінші ойын уақыты = 2002 |соңғы ойын = Battlefield Hardline |соңғы ойын уақыты = 2015 |спин-оффтар = |ресми сайты = www.battlefield.com }} '''Battlefield''' ({{lang-kk|Ұрыс Алаңы}}, ''Бэ́тлфилд'' деп оқылады) — EA Digital Illusions CE швед компаниясы жасаған және [[Electronic Arts]] американ компаниясы басып шығаратын тактика-стратегиялық [[бірінші жақ шутері]] жанрындағы компьютерлік ойын. === Refractor қозғалтқышы === ==== Codename Eagle ==== === Refractor 2 қозғалтқышы === ==== [[Battlefield 1942]] ==== Ресми толықтыру: * Battlefield 1942: The Road To Rome * Battlefield 1942: Secret Weapons of WWII ==== [[Battlefield Vietnam]] ==== ==== [[Battlefield 2]] ==== Ресми толықтыру: * Battlefield 2: Special Forces * Battlefield 2: Euro Forces * Battlefield 2: Armored Fury Жанкүйерліу модификация: * Battlefield 2: Project Reality * Battlefield 2: Forgotten Hope 2 * Battlefield 2: AIX ==== [[Battlefield 2142]] ==== ==== [[Battlefield Heroes]] ==== === RenderWare қозғалтқышы === ==== [[Battlefield 2: Modern Combat]] ==== === Frostbite қозғалтқышы === ==== [[Battlefield: Bad Company]] ==== ==== [[Battlefield: Bad Company 2]] ==== ==== [[Battlefield 1943]] ==== ==== [[Battlefield 3]] ==== Бірінші аптада 5 мил копия сатылынды. Толық мақала - [[Battlefield 3]] ==== [[Battlefield 4]] ==== ==== [[Battlefield Hardline]] ==== == Дереккөздер== <references/> == Сілтемелер == * [http://www.battlefield.com/ Battlefield.com] — ресми сайт {{ref-en}}{{ref-de}}{{ref-fr}}{{ref-ja}}{{ref-ru}} * [http://blogs.battlefield.ea.com/ Blogs.battlefield.ea.com] — блог разработчиков {{ref-en}} * [http://www.totalbf.ru/ TotalBF.ru] — крупнейшее игровое сообщество в России {{ref-ru}} [[Санат:Компьютерлік ойындар]] l8ynwq49bizjs3jfe4nln4p5h5qaoe0 3479114 3479110 2025-06-11T00:27:32Z ShadZ01 56180 3479114 wikitext text/x-wiki {{Ойындар сериясы |атауы = Battlefield |жанрлар = [[Бірінші жақ шутері|бірінші жақ шутері]], тактикалық шутер |таратушы = Electronics Arts |суреті = BattlefieldLogo.svg |қолтаңба = |жобалаушы = |жасап шығарушылар = |платформалар = |қозғалтқыштар = Refractor Engine, Frostbite Engine |бірінші ойын = Battlefield 1942 |бірінші ойын уақыты = 2002 |соңғы ойын = Battlefield Hardline |соңғы ойын уақыты = 2015 |спин-оффтар = |ресми сайты = www.battlefield.com }} '''Battlefield''' ({{lang-kk|Ұрыс Алаңы}}, ''Бэ́тлфилд'' деп оқылады) — EA Digital Illusions CE швед компаниясы жасаған және [[Electronic Arts]] американ компаниясы басып шығаратын тактика-стратегиялық [[бірінші жақ шутері]] жанрындағы компьютерлік ойын. === Refractor қозғалтқышы === ==== Codename Eagle ==== === Refractor 2 қозғалтқышы === ==== [[Battlefield 1942]] ==== Ресми толықтыру: * Battlefield 1942: The Road To Rome * Battlefield 1942: Secret Weapons of WWII ==== [[Battlefield Vietnam]] ==== ==== [[Battlefield 2]] ==== Ресми толықтыру: * Battlefield 2: Special Forces * Battlefield 2: Euro Forces * Battlefield 2: Armored Fury Жанкүйерліу модификация: * Battlefield 2: Project Reality * Battlefield 2: Forgotten Hope 2 * Battlefield 2: AIX ==== [[Battlefield 2142]] ==== ==== [[Battlefield Heroes]] ==== === RenderWare қозғалтқышы === ==== [[Battlefield 2: Modern Combat]] ==== === Frostbite қозғалтқышы === ==== [[Battlefield: Bad Company]] ==== ==== [[Battlefield: Bad Company 2]] ==== ==== [[Battlefield 1943]] ==== ==== [[Battlefield 3]] ==== Бірінші аптада 5 мил копия сатылынды. Толық мақала - [[Battlefield 3]] ==== [[Battlefield 4]] ==== ==== [[Battlefield Hardline]] ==== == Дереккөздер== <references/> == Сілтемелер == * [http://www.battlefield.com/ Battlefield.com] — ресми сайт {{ref-en}}{{ref-de}}{{ref-fr}}{{ref-ja}}{{ref-ru}} * [http://blogs.battlefield.ea.com/ Blogs.battlefield.ea.com] — блог разработчиков {{ref-en}} * [http://www.totalbf.ru/ TotalBF.ru] — крупнейшее игровое сообщество в России {{ref-ru}} [[Санат:Компьютерлік ойындар]] tu5f2b74cmago12sunsgx7jugv77lm1 0 492220 3479120 3417635 2025-06-11T00:34:22Z ShadZ01 56180 3479120 wikitext text/x-wiki {{Компьютерлік ойын | тақырып = Metro: Last Light | жасаушы = {{flagicon|Ukraine}} [[4A Games]] | баспагер = {{flagicon|World}} [[Deep Silver]] {{flagicon|CIS}} [[Бука]] | локализатор ={{flagicon|Russia}} [[Бука]] Орыс тіліне аудармашы | серия = [[Метро 2033 сериясы]] | анонс күні = [[3 ақпан]] [[2011]] | шығарылған күні = '''Windows, Xbox 360, PlayStation 3''':<br>{{flagicon|USA}} [[14 мамыр]] [[2013]]<br>{{flagicon|World}} 17 мая 2013<br>'''macOS''':<br>{{flagicon|World}} [[10 қыркүйек]] [[2013]]<br>'''Linux''':<br>{{flagicon|World}} [[5 қараша]] [[2013]]<ref name="Metro:LL for Mac and Linux " /><br>'''Xbox One, PlayStation 4''':<br>{{flagicon|USA}} [[26 тамыз]] [[2014]]<br>{{flagicon|World}} [[28 тамыз]] [[2014]]<br>'''Nintendo Switch''':<br>{{flagicon|World}} [[28 ақпан]] [[2020]] | қозғалтқыш = [[4A Engine]] | режимдер = бір-ойыншы | лицензия =Меншікті | платформалар = [[Windows]], [[PlayStation 3]], [[Xbox 360]], [[Xbox One]], [[PlayStation 4]] | рейтингтер = ACB: MA15+ <br/> ESRB: M (17+) <br/> RARS: 18+ <br/> PEGI: 18 <br/> BBFC: 15 <br/> CERO: D (17+) <br/> USK: 18 | басқару құрылғылары = [[Пернетақта]]<br />[[тышқан (компьютер)|Тышқан]]<br />[[Терте|Геймпад]] | сайт = http://www.enterthemetro.com |интерфейс тілі=[[ағылшын тілі]], [[украин тілі]], [[орыс тілі]], [[неміс тілі]], [[француз тілі]], [[испан тілі]], [[италиян тілі]], [[поляк тілі]], [[чех тілі]], [[нидерланд тілі]]|сценарист=[[Дмитрий Глуховский]]|композитор=Алексей Омельчук|продюсер=Андрей Прохоров|жанрлар=[[First Person Shooter]] <br/> [[Survival Horror]] <br/> [[Стелс]]|жетекші=Андрей Прохоров|сурет=20130522165342!Metro- Last Light Cover Art.jpeg}} '''Metro: Last Light''' (''[[Қазақ тілі|қаз.]] «Метро: Үміт сәулесі»'') — постапокалипс сеттингіндегі [[бірінші жақ шутері]] жанрындағы Survival Horror мен Stealth элементтері бар [[Метро 2033 сериясы|Метро 2033 сериясының]] ойыны. [[4A Games]] украиналық студиясымен жасалып, [[Deep Silver]] компаниясымен [[Компьютер|Компьютерге]], [[Playstation 3|PlayStation 3]], [[Xbox 360]] платформаларына басып шығарылған. Ойынның ресми анонсы — 2011 жылдың 3 ақпаны, ал шыққан күні - 2013 жылдың 14 мамыры. 2014 жылдың 28 тамызында [[Metro: Last Light Redux]] атты жаңартылған нұсқасы [[PlayStation 4]], [[Xbox one|Xbox One]] платформаларына шықты. Ал 2020 жылдың 28 ақпанында [[Nintendo Switch]] платформасына шықты. Ойынды шамамен 80 адам жасады, ал ойынның [[Сценарий|сценариін]] және барлық [[Диалог|диалогтарын]] [[Метро 2033]] романының авторы [[Дмитрий Глуховский]] өзі жазып шықты. Ойынның жасалу кезінде онлайн режимді енгізу мәселесі қарастырылып отырды, бірақ ол ойдан бас тартты. Басында, ойынның баспагері ретінде [[THQ]] компаниясы болатын. Ол ойынның жасалуына аз ақша бөліп, кейін банкрот болды. Кейін «Metro» франшизасына құқықтарды [[Deep Silver]] комапаниясы сатып алды. Жасалу процесінде онлайн режимінен басқа ойынның [[Nintendo Wii U]] платформасына нұсқасынан да бас тартты. == Ойын процесі == [[Сурет:Metro Last Light gameplay screenshot.jpg|alt=Metro: Last Light ойынының геймплейі|солға|нобай|Артем туннельде мутантпен шайқасуда]] Ойынның үлкен бөлігі [[Мәскеу]] қаласының [[Метрополитен|метрополитенінде]] өтеді, бірақ сюжеттің кей бөліктері бізді ядролық жарылыстардан өткен [[Ресей]] көшелерінде жүргізеді. Ойынның негізгі геймплейі мутанттар мен адардармен қақтығыстардан тұрады. Басты кейіпкер Артем әртүрлі қару-жарақтарды қолдана алады. Ойында әртүрлі мылтықтар, пистолеттер, автоматтар, револьвер және пулемет бар<ref name="RPSPre">{{cite web|url=https://www.rockpapershotgun.com/metro-last-light-preview/|title=Tunnel Vision: Eyes-On With Metro: Last Light|first=Alec|last=Meer|work=[[Rock, Paper, Shotgun]]|date=2012-12-21|access-date=2016-07-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20161008135336/https://www.rockpapershotgun.com/2012/12/21/metro-last-light-preview/|archive-date=2016-10-08|deadlink=yes}}</ref>.. Алдыңғы ойынмен салыстырғанда, локациялар кеңейтіліп, оларды өтудің бірнеше жолдары пайда болды. Ал жер үстіндегі локацияларды өту үшін енді белгілі бір тапсырманы орындау керек. Локациялар кең болғандықтан, ойыншы оны қалай зерттейтінін өзі шешеді<ref name="The Underground" /><ref>{{cite web|url=http://kotaku.com/5967488/thirteen-things-you-should-know-about-metro-last-light|title=Thirteen Things You Should Know About Metro: Last Light|first=Jason|last=Schreier|work=[[Kotaku]]|date=2012-11-12|access-date=2016-07-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20160824085331/http://kotaku.com/5967488/thirteen-things-you-should-know-about-metro-last-light|archive-date=2016-08-24|deadlink=no}}</ref>. Барлық локацияларда Артем жазған күнделіктер шашылған. Олардың барлығын жинап, сіз ойын "лоры" мен әлемде болған оқиғаларды және оған қоса Артемнің осының барлығына пікірін біле аласыз<ref name="The Underground" /><ref>{{cite web|url=http://kotaku.com/5967488/thirteen-things-you-should-know-about-metro-last-light|title=Thirteen Things You Should Know About Metro: Last Light|first=Jason|last=Schreier|work=[[Kotaku]]|date=2012-11-12|access-date=2016-07-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20160824085331/http://kotaku.com/5967488/thirteen-things-you-should-know-about-metro-last-light|archive-date=2016-08-24|deadlink=no}}</ref>. == Ойын сюжеті == ''Metro: Last Light'' ойынының оқиғалары ''Metro 2033'' оқиғаларынан 1 жылдан кейін 2034 жылы Ресей Федерациясының астанасы Мәскеу қаласында өтеді. ''Metro 2033'' ойынының соңында Артем және ''Спарта'' жасағының жауынгерлері ''Қаралардың'' ұясына ракеталармен соққы жасады. Кейін "Спарта" жасағы әлі толық зерттелмеген Д6 жасырын бункерін алып, жаңадан жауынгерлерді жасаққа жинап, ол жасаққа Артемді да қосады. Артем Қараларды жою дұрыс жол болды ма деп күмәндана бастайды. Ал Д6 бункері мен оның байлықтары туралы өсектер барлық метроға таралады. Спарта жасағының қарсыластары [[Коммунизм|коммунистік]] Қызыл жолақ және [[Фашизм|фашистік]] Төртінші Рейх Д6 бункерін жаулау туралы ойластыра бастайды. Бірінші ойыннан бері таныс саяхатшы-философ Хан Артемға және Спарта жасағына жер үстінде бала Қараның тірі қалғанын айтып, оның жарқын болашаққа жол екеніне сеніп, онымен бірге сөйлескісі келеді. Бірақ жасақ басшысы Мельник Қараны аса қауіпті мутант деп санап, оны өлтіруге Артемді және өз қызын Аннаны жібереді. Операция кезінде Артем Қараны табады, бірақ нацистердің қолына түседі. Артеммен бірге тұтқынға тағы екі адам түседі. Олардың біреуі [[Жұмысшы-шаруа қызыл әскері|Қызыл Армия]] жауынгері Павел Морозовпен бірге Артем екеуі түрмеден метро туннельдері арқылы қашып кетеді. Бірақ кейіпкерлер Қызыл Жолақтың "Театр" атты жасырынған жеріне жеткенде, ол Павелдың жоғары дәрежелі офицер екенін біледі. Павел Артемді Спарта мен бала Қара туралы көбірек білу үшін тұтқынға алады. Артем коммунистерден қашып, Павелдың күштерімен жарысып, Спартандық сатқын және Қызыл Жолақтың тыңшысы Лесницкий ұрлап әкеткен вирус пен Аннаны іздейді. Артем өз жолында Октябрьская станциясының тұрғындарын өлтіріп жүрген коммунистік әскерлерді табады. Қызыл Жолақ Лесницкий ұрлаған вирусты станцияда шашыратып. Артем Аннаны тауып, оны босатады, бірақ оны құтқару кезінде жұқтырады және Анямен бірге карантинге түседі. Артем мен Анна вирусқа теріс тест тапсырады, ал кейінірек Артем Ханды қайтадан кездестіреді. Аннаны палатада қалдырып, Артем мен Хан Қара баланы табады және галлюцинациялардан кейін басты кейіпкер оны бала кезінде қара құтқарғанын есіне алады. Ол осы тіршілік иелерімен психикалық байланыста болды және Қаралардың адамзатпен бейбіт байланыс орнатуы үшін аудармашы болуы керек еді. Артем өзі жасаған қателікті түзетуге ант береді және тірі қалған Қараларды кез келген жағдайда қорғауға шешім қабылдайды. Екеуі Мәскеу метросана қайта аттанып, Полиске барады. Ол жерде Спарта, Қызыл Жолақ, Төртінші Рейх және Ганза арасында Д6 туралы бейбіт конференция өтеді. Ол жаққа барар жолда Артем Павел мен Лесницкийді жеңеді, ал Қара бала Д6-да Қаралардың тобы бар екенін сезе бастайды. Полиске келгеннен кейін, Қара өзінің телепатикалық қабілеттерін Қызыл Жолақ төрағасы мен оның жетекшісі Москвинді өзінің "бейбітшілік конференциясы" қызыл сызық генералы Корбутқа бункерді басып алуға мүмкіндік беру үшін диверсия екенін көпшілік алдында мойындау үшін пайдаланады. Артем және басқа спартандықтар Корбут армиясына қарсы тұру үшін Д6-ға асығады, бірақ Спартандықтарды Қызыл армияның бронды пойызы тоқтады. Коммунистер спартандықтарды қоршап алып, Артемді және қалған әскерді өлтіруге дайындалуда. "Last Light"-та екі аяқталу бар, олар ойыншының ойнау стиліне байланысты. "Жаман" аяқталуда Артем Корбуттың басқа фракцияларды жою үшін бункерді пайдалануына жол бермеу үшін алдын-ала миналанған Д6-ны жарып жібереді, нәтижесінде Артемнің, сондай-ақ тірі қалған барлық спартандықтар мен қызыл армиялардың өліміне әкеледі. "Жаман" аяқталудың соңында Анна ұлына қайтыс болған әкесінің батылдығы туралы айтады. "Жақсы" аяқталуында Артем Д6-ны жоюға дайындалып жатқан, бірақ оны бала Қара тоқтатады да, өзінің оянған туыстарымен бірге Корбуттың әскерін жояды. Ульман көптеген спартандықтар сияқты өледі. Мельник аман қалады, бірақ орденді арбада басқара бастайды (екі аяғынан да айырылды), ал Хан елес секілді жоғалып кетеді. Артем кішкентай бала Қараны адамзаттың соңғы "Үміт Сәулесі" деп атайды. Екі аяқталуда да бала Қара болашақта оралуға уәде беріп, қауіпсіз жерді табу үшін басқа Қаралармен бірге кетеді. == Ойынның жасалуы == Ойынды [[Украина|украиналық]] [[4A Games]] компаниясы 80 адамға жуық күш кетіріп жасаған болатын<ref name="AusInt"/>. ''Metro: Last Light'' Дмитрий Глуховскийдің [[Метро 2034]] кітабында негізделмеген. Бұл - оның алдындағы ''Metro 2033'' ойынының сиквелі. [[THQ]] коммуникация бөлімінің төрағасы Хью Бейнонның айтуы бойынша, "Метро 2034" романы "артхаусты триллер" болғандықтан кейін, оны ойынға бейімдеу қиынға соқты<ref>{{cite web|url=https://www.engadget.com/2011/05/31/metro-last-light-preview/|title=Metro: Last Light preview: Once more, with feeling|first=Christopher|last=Grant|work=[[Engadget]]|date=2011-05-31|access-date=2016-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20160503130929/http://www.engadget.com/2011/05/31/metro-last-light-preview/|archive-date=2016-05-03|deadlink=no}}</ref>. Дегенмен, Глуховский ойынға өзінің жеке сценарийін жазып, [[Microsoft Excel]]-де 3000-нан астам ұяшыққа диалогтарды жазып шықты<ref name="writing"/><ref name="Фомин-May2013">{{cite web|author=Фомин, Константин|url=https://riotpixels.com/dmitriy-gluhovskiy-interview/|title=Интервью: “Метро 2033: Луч надежды”|website=[[Riot Pixels]]|date=2013-05-05|accessdate=2022-03-09|archive-date=2021-11-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20211120052016/https://riotpixels.com/dmitriy-gluhovskiy-interview/|deadlink=no}}</ref>. Глуховский "Riot Pexels" сайтына интервьюында ойынның басты кейіпкері Хантер бола алғанын айтқан болатын, бірақ сосын ол Артемнің оқиғасын қалай жалғастыруға болатынын ойлап тапты. Жасаушылардың ең басты мақсаттарының бірі ''Метро 2033-те'' болған мүмкіндіктерді дамытып, ойынның атмосферасын сақтап қалу болды<ref name="RPSInt"/><ref>{{cite web|url=http://www.videogamer.com/xbox360/metro_last_light/news/metro_last_light_wont_be_flawed_masterpiece.html|title=Metro: Last Light won't be 'flawed masterpiece'|first=Emily|last=Gera|work=VideoGamer.com|date=2011-08-30|access-date=2016-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20151028150009/http://www.videogamer.com/xbox360/metro_last_light/news/metro_last_light_wont_be_flawed_masterpiece.html|archive-date=2015-10-28|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ign.com/articles/2011/05/31/e3-2011-metro-last-light-aims-to-fix-metro-2033|title=E3 2011: Metro Last Light Aims To Fix Metro 2033|first=Daemon|last=Hatfield|work=[[IGN]]|date=2011-05-31|access-date=2016-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20161008115300/http://www.ign.com/articles/2011/05/31/e3-2011-metro-last-light-aims-to-fix-metro-2033|archive-date=2016-10-08|deadlink=no}}</ref>. Жасалу барысында [[физика]], қарулардың ату механикалары, анимациялар және графика дамыды, оған қоса жаулардың жасанды интеллекті мен стелс жетілдірілді<ref name="AusInt">{{cite web|url=http://www.ausgamers.com/features/read/3232525|title=AusGamers Metro: Last Light Developer Interview|work=[[AusGamers]]|date=2012-08-06|access-date=2016-07-18|first=Steve|last=Farrelly|archive-url=https://web.archive.org/web/20161008110837/http://www.ausgamers.com/features/read/3232525|archive-date=2016-10-08|deadlink=no}}</ref><ref name="VG247Int">{{cite web|url=https://www.vg247.com/2011/06/27/underground-sensation-thqs-beynon-on-metro-last-light/|title=Underground Sensation: Beynon on Metro: Last Light|first=Nathan|last=Grayson|work=[[VG247]]|date=2012-06-27|access-date=2016-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20160818083614/http://www.vg247.com/2011/06/27/underground-sensation-thqs-beynon-on-metro-last-light/|archive-date=2016-08-18|deadlink=no}}</ref>. [[Жасанды интеллект]] қиындық деңгейңне де байланысты болып келеді. Авторлардың негізгі идеясы - ойын барысында алынатын ләззат сезімін қалдыру болды. Ойын ойыншыларды қателіктері үшін қатты жазаламайды<ref name="AI">{{cite web|url=http://www.polygon.com/2013/3/21/4129102/metro-last-light-pax|title=Metro: Last Light is 'what the first game could have been and more,' Deep Silver says|first=Tracey|last=Lien|date=2013-03-21|access-date=2016-07-20|work=[[Polygon (website)|Polygon]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20161008124929/http://www.polygon.com/2013/3/21/4129102/metro-last-light-pax|archive-date=2016-10-08|deadlink=no}}</ref><ref name="EuroGHL2"/>. Басында ойынға ''Метро'' сериясына ерекше бірнеше ойыншыларға арналған онлайн режим жасалуда болатын. Онлайнда бірнеше режимдер болу керек болатын, бірақ олардыңқатарына "топтардың қақтығысы" және "байрақты жаулау" кірмеген. Кейін онлайн режимнен бас тартып, күшті ойынның сюжеттік желісін дамуына тастаған<ref>{{cite web|url=http://metro.co.uk/2012/05/31/metro-last-light-preview-and-interview-russian-winter-451448/|title=Metro: Last Light preview and interview – Russian winter|first=David|last=Jenkins|work=[[Metro (magazine)|Metro]]|date=2012-05-31|access-date=2016-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20161008111501/http://metro.co.uk/2012/05/31/metro-last-light-preview-and-interview-russian-winter-451448/|archive-date=2016-10-08|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.pcgamer.com/metro-last-light-wont-have-multiplayer-at-release-despite-previous-announcement/|title=Metro: Last Light won't have multiplayer at release despite previous announcement|first=Tyler|last=Wilde|work=[[PC Gamer]]|date=2013-10-15|access-date=2016-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20160730171620/http://www.pcgamer.com/metro-last-light-wont-have-multiplayer-at-release-despite-previous-announcement/|archive-date=2016-07-30|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|author=Чаплюк, Андрей|url=https://www.igromania.ru/news/45468/Utrennie_blic-novosti.html|title=Утренние блиц-новости|website=[[Игромания (журнал)]]|date=2012-10-15|accessdate=2021-12-08|archive-date=2021-12-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20211208103451/https://www.igromania.ru/news/45468/Utrennie_blic-novosti.html|deadlink=no}}</ref>. 4A Games-тің тағы бір мақсаты ойыншының өзін ыңғайсыз сезінуінде болды<ref>{{cite web|url=https://www.vg247.com/2012/05/29/were-aiming-to-unsettle-the-player-with-metro-last-light-says-thqs-beynon/|title=We're aiming to "unsettle the player" with Metro: Last Light, says THQ's Beynon|first=Johnny|last=Cullen|work=[[VG247]]|date=2012-05-29|access-date=2016-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20150907193416/http://www.vg247.com/2012/05/29/were-aiming-to-unsettle-the-player-with-metro-last-light-says-thqs-beynon/|archive-date=2015-09-07|deadlink=no}}</ref>. ''Metro 2033-те'' болған хоррор элементтері осы ойынға да көшті<ref name="AusInt"/>. [[THQ]] описывала игру как «попытку бороться с утомительностью шутеров», сфокусировавшись на тяжёлых однопользовательских сюжетах<ref>{{cite web|url=https://venturebeat.com/2012/05/29/metro-last-light-preview/|title=Metro Last Light fights shooter fatigue with deeper single player (hands-on preview)|first=Dean|last=Takahashi|work=[[VentureBeat]]|date=2012-05-29|access-date=2016-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20160615045053/http://venturebeat.com/2012/05/29/metro-last-light-preview/|archive-date=2016-06-15|deadlink=no}}</ref>. Хью Бейнон айтуы бойынша ойынның философиясы ''[[Call of Duty (ойындар сериясы)|Call of Duty ойындар сериясының]]'' философиясына қарама-қарсы тұрады. ''Call Of Duty'' мультиплеерға арналған контентке толы болса, ''Last Light-та'' сюжетке көбірек мән бөлінді. Украиндықтардың айтуы бойынша, әр шайқас ойыншының есінде қалу керек<ref name="EuroGHL2">{{cite web|url=http://www.eurogamer.net/articles/2012-05-30-thq-hopes-to-rekindle-memories-of-half-life-2-with-metro-last-light|title=THQ hopes to rekindle memories of Half-Life 2 with Metro: Last Light|first=Wesley|last=Yin-Poole|work=[[Eurogamer]]|date=2012-05-30|access-date=2016-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20160325192825/http://www.eurogamer.net/articles/2012-05-30-thq-hopes-to-rekindle-memories-of-half-life-2-with-metro-last-light|archive-date=2016-03-25|deadlink=no}}</ref>. Ойын әлемі реализмге аса назар аудара отырып құрылды. Сценарий жазу кезінде Дмитрий Глуховский ойынға ойынның төрт фракциясын қоршап тұрған көптеген жанама және драмалық оқиғаларды енгізді. Глуховскийдің айтуынша, бұл тәсілдің арқасында ойын басқа бірінші жақтағы шутерлерге қарағанда тереңірек және шынайы болады<ref name="writing">{{cite web|url=https://www.vg247.com/2013/05/08/not-your-regular-game-story-glukhovsky-on-writing-metro-last-light/|title="Not your regular game story" – writing Metro: Last Light|first=Dave|last=Cook|work=[[VG247]]|date=2013-05-08|access-date=2016-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20160919220517/http://www.vg247.com/2013/05/08/not-your-regular-game-story-glukhovsky-on-writing-metro-last-light/|archive-date=2016-09-19|deadlink=no}}</ref>. Дәл бірінші ойындағыдай, осы ойында моральді дилеммалар қалды. 4A Games осы механиканың ойын әлеміне біраз реализмді қосатынына сенімді. Андрей Прохоров әдейі ойынның интерфейсінің басым бөлігін алып тастады, себебі олар ойын атмосферасын құртып, бөгет болады<ref name="PCGPre"/><ref name="VG247Int"/>. ''Last Light'' 4A Gamesтің өзінің ''[[4A Engine]]'' атты ойын қозғалтқышында жасалған<ref>{{cite web|url=http://www.eurogamer.net/articles/digitalfoundry-inside-metro-last-light|title=Inside Metro: Last Light|first=Richard|last=Leadbutter|work=[[Eurogamer]]|date=2013-05-26|access-date=2016-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20160313013552/http://www.eurogamer.net/articles/digitalfoundry-inside-metro-last-light|archive-date=2016-03-13|deadlink=no}}</ref>. Топ жарық және заттардың қиратылу жүйелерін жақсартты, сонымен қатар түстер палитрасына өзгерістер еңгізді<ref>{{cite web|url=http://www.gamespot.com/articles/metro-last-light-more-complete-than-2033/1100-6378866/|title=Metro: Last Light: "More Complete" Than 2033|first=Jane|last=Douglas|date=2012-05-29|access-date=2016-07-18|work=[[GameSpot]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20190514143955/https://www.gamespot.com/articles/metro-last-light-more-complete-than-2033/1100-6378866/|archive-date=2019-05-14|deadlink=no}}</ref>. Ойын бастапқыда [[Nintendo Wii U]] платформасына да шығарылуы керек еді, дегенмен THQ бірнеше рет осы платформаға порт жасау мүмкін еместігін мәлімдеді<ref>{{cite web|url=http://www.nintendolife.com/news/2012/05/metro_last_light_no_longer_confirmed_for_wii_u|title=Metro: Last Light No Longer Confirmed for Wii U|first=James|last=Newton|work=Nintendo Life|date=2012-05-29|access-date=2016-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303222630/http://www.nintendolife.com/news/2012/05/metro_last_light_no_longer_confirmed_for_wii_u|archive-date=2016-03-03|deadlink=no}}</ref>. 4A Games компаниясының техникалық директоры Олес Шишковцев Wii U процессорын ашық сынға алып, оны "нашар және баяу" деп атады<ref name="polygon">{{cite web|url=http://www.polygon.com/2012/11/21/3674818/metro-last-light-will-not-come-to-wii-u-due-to-its-horrible-slow-cpu|title=Metro: Last Light will not come to Wii U due to its 'horrible, slow CPU'|last=Gera|first=Emily|publisher=Polygon|date=2012-11-21|access-date=2012-12-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20121129135932/http://www.polygon.com/2012/11/21/3674818/metro-last-light-will-not-come-to-wii-u-due-to-its-horrible-slow-cpu|archive-date=2012-11-29|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|author=Чаплюк, Андрей|url=https://www.igromania.ru/news/45731/Razrabotchik_Metro_Last_Light_raskritikoval_Wii_U.html|title=Разработчик Metro: Last Light раскритиковал Wii U|website=[[Игромания (журнал)]]|date=2012-11-21|accessdate=2021-12-08|archive-date=2021-12-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20211208103124/https://www.igromania.ru/news/45731/Razrabotchik_Metro_Last_Light_raskritikoval_Wii_U.html|deadlink=no}}</ref>. Хью Бейнон 4A Gamesтің ''Metro: Last Light-ты'' Wii U-ге шығармайтынын айтты, өйткені студия "ойынды Nintendo платформасына порт жасау үшін қажетті күш-жігерді ақтай алмады". Студия порттың дамуымен барлық жағынан тәжірибе жасады, бірақ соңында бас тарта салды<ref>{{cite web|url=http://www.gamespot.com/articles/metro-last-light-wii-u-canceled-early-on/1100-6401531/|title=Metro: Last Light Wii U canceled early on|first=Eddie|last=Makuch|work=[[GameSpot]]|date=2012-12-16|access-date=2016-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20190514143952/https://www.gamespot.com/articles/metro-last-light-wii-u-canceled-early-on/1100-6401531/|archive-date=2019-05-14|deadlink=no}}</ref>. THQ компаниясы ''Metro 2033-тің'' де баспагері болды, алайды ойын жасалуына аса қатыспаған болатын. Бірақ ойынның сатылымдары THQ-ді таңғалдырды, сол себепті сиквелдің жасалуына жол ашты<ref>{{cite web|url=https://www.vg247.com/2012/08/06/thq-a-little-too-late-to-capitalise-on-bonafide-hit-metro-2033/|title=THQ "a little too late" to capitalise on "bonafide hit" Metro 2033|first=Brenna|last=Hillier|work=[[VG247]]|date=2012-08-06|access-date=2016-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20160913014241/http://www.vg247.com/2012/08/06/thq-a-little-too-late-to-capitalise-on-bonafide-hit-metro-2033/|archive-date=2016-09-13|deadlink=no}}</ref>. THQ-дің сол кездегі бас директоры Дэнни Билсон украиндықтарға көбірек қолдау көрсетуге уәде берді және "Last Light-тың" әзірленуіне және маркетингіне көбірек ресурстар бөлетінін айтты<ref>{{cite web|url=http://www.ign.com/articles/2011/02/09/waiting-for-metro-2034|title=Waiting For Metro 2034|first=Charles|last=Onyett|work=[[IGN]]|date=2011-02-08|access-date=2016-07-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20140319061853/http://www.ign.com/articles/2011/02/09/waiting-for-metro-2034|archive-date=2014-03-19|deadlink=no}}</ref>. Компанияның бұрынғы президенті Джейсон Рубин ойынның жасалуы аяқталған кезде өте қиын жұмыс жағдайлары мен украиндарға қойылған талаптар туралы айтты. Олардың офисінде электр қуатымен үлкен проблемалар болды. Бұл портативті генераторларды қолдануға мәжбүрледі, ал қуатты жабдықты сатып алу үшін қызметкерлер АҚШ-қа ұшып, кеден қызметкерлеріне түсіп қалмас үшін оны жасырын түрде Украинаға багажымен тасымалдады. Рубин оның компаниясы ойын жасалуына үшін өте аз бюджет бөлгенін қосты. Әзірлеушілердің жұмыс офисі толып кеткен және кішкентай болғандықтан, оны "толып жатқан мектеп асханасымен" салыстырды<ref>{{cite web|author=Ермаков, Глеб|url=https://stopgame.ru/newsdata/17758|title=ОБ УЖАСАХ РАЗРАБОТКИ METRO: LAST LIGHT|website=StopGame|accessdate=2020-03-08|archive-date=2016-08-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20160827185857/http://stopgame.ru/newsdata/17758|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|author=Чаплюк, Андрей|url=https://www.igromania.ru/news/46958/Byvshiy_glava_THQ_rasskazal_o_tyazhelyh_budnyah_razrabotchikov_Metro_Last_Light.html|title=Бывший глава THQ рассказал о тяжелых буднях разработчиков Metro: Last Light|website=[[Игромания (журнал)|Игромания]]|date=2013-05-16|accessdate=2021-12-08|archive-date=2021-12-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20211209135306/https://www.igromania.ru/news/46958/Byvshiy_glava_THQ_rasskazal_o_tyazhelyh_budnyah_razrabotchikov_Metro_Last_Light.html|deadlink=no}}</ref>. THQ Президенті 4A Games-ті осындай қатал жағдайларда да сәтті аяқталған ойынның жасалуы үшін мақтады. Андрей Прохоров Джейсон Рубинді олардың офисын қарауға келіп жүрген THQ-дан жалғыз адам болғандығын айтты. <ref name="triumph">{{cite web|url=http://www.gamesindustry.biz/articles/2013-05-15-jason-rubin-metro-last-light-is-the-triumph-of-an-underdog|title=Jason Rubin: Metro: Last Light is the "triumph of an underdog"|work=Gameindustry.biz|date=2013-05-15|access-date=2016-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20160726030316/http://www.gamesindustry.biz/articles/2013-05-15-jason-rubin-metro-last-light-is-the-triumph-of-an-underdog|archive-date=2016-07-26|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.vg247.com/2013/05/16/metro-last-light-creative-director-responds-to-rubins-account-of-terrible-working-conditions/|title=Metro: Last Light creative director responds to Rubin's account of 4A's terrible working conditions|first=Stephany|last=Nunneley|work=[[VG247]]|date=2013-05-16|access-date=2016-07-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20160927112546/http://www.vg247.com/2013/05/16/metro-last-light-creative-director-responds-to-rubins-account-of-terrible-working-conditions/|archive-date=2016-09-27|deadlink=no}}</ref>. === Сатылымдар === ''Metro: Last Light'' [[Британия|Британияда]] аптаның ең көп сатылатын ойыны болып атанда, бірақ бірінші ойынның сатылымдарын оза алмады<ref>{{cite web|url=http://www.gamesindustry.biz/articles/2013-05-20-metro-last-light-replaces-dead-island-riptide-as-uk-no-1|title=Metro: Last Light replaces Dead Island Riptide as UK No.1|first=Matt|last=Martin|work=Gameindustry.biz|date=2013-05-20|access-date=2016-07-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20161008111802/http://www.gamesindustry.biz/articles/2013-05-20-metro-last-light-replaces-dead-island-riptide-as-uk-no-1|archive-date=2016-10-08|deadlink=no}}</ref>. Бірақ АҚШ-тағы ойынның сатылымы бірінші аптада "Metro 2033" - тен асып түсті<ref>{{cite web|url=http://www.eurogamer.net/articles/2013-06-01-metro-last-light-sold-more-units-in-one-week-than-its-predecessor-did-in-three-months|title=Metro: Last Light sold more units in one week worldwide than its predecessor did in three months|first=Jeffery|last=Matulef|work=[[Eurogamer]]|date=2013-06-01|access-date=2016-07-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160315201641/http://www.eurogamer.net/articles/2013-06-01-metro-last-light-sold-more-units-in-one-week-than-its-predecessor-did-in-three-months|archive-date=2016-03-15|deadlink=no}}</ref>. [[NPD Group]] деректері бойынша ''Last Light'' сол айдағы ең жақсы сатылатын ойындар арасынан алтыншы орынға ие болды<ref>{{cite web|url=https://venturebeat.com/2013/06/17/may-2013-npd-3ds-sells-well-on-strength-of-donkey-kong-and-luigi/|title=May 2013 NPD: 3DS sells well on strength of Donkey Kong and Luigi|first=Jeff|last=Grubb|work=[[VentureBeat]]|date=2013-06-17|access-date=2016-07-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160826153305/http://venturebeat.com/2013/06/17/may-2013-npd-3ds-sells-well-on-strength-of-donkey-kong-and-luigi/|archive-date=2016-08-26|deadlink=no}}</ref>. Кейін Deep Silver ''Metro Redux'' топтамасы бір жарым миллионнан астам көшірме санында сатылғанын айтты<ref>{{cite web|url=http://www.gamespot.com/articles/metro-redux-sells-1-5-million-copies/1100-6426640/|title=Metro Redux Sells 1.5 Million Copies|first=Eddie|last=Makuch|work=[[GameSpot]]|date=2015-04-15|access-date=2016-07-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160401111024/http://www.gamespot.com/articles/metro-redux-sells-1-5-million-copies/1100-6426640/|archive-date=2016-04-01|deadlink=no}}</ref>. == Ойынның жалғасы == 2019 жылдың 15 ақпанында ''Metro: Last Light-тын'' жалғасы - ''[[Metro Exodus]]'' шыққан болатын. Осы ойын ''Last Light-тың'' жақсы аяқталуын канон ретінде алады. Артем тірі қалды және ол қалған Спарта жасағының адамдарымен бірге Мәскеулік метродан «Аврора» атты ескі пойызда кетіп, [[КСРО]] бойынша саяхаттап, өмір сүруге тиімді жерді іздейді<ref name="exodus">{{cite web|author=Пи, Лена|title=Metro: Exodus продолжит одну из концовок Metro: Last Light|url=https://www.igromania.ru/news/68148/Metro_Exodus_prodolzhit_odnu_iz_koncovok_Metro_Last_Light.html|website=[[Игромания (журнал)|Игромания]]|accessdate=2021-12-18|archive-date=2017-06-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20170615165121/https://www.igromania.ru/news/68148/Metro_Exodus_prodolzhit_odnu_iz_koncovok_Metro_Last_Light.html|deadlink=no}}</ref>. Ойын [[Компьютер|компьютерге]], [[Xbox One]], [[PlayStation 4]] платформаларында шығып, сыншылар мен ойыншылардан жақсы рецензиялар алды<ref name="delay">{{cite web | url=https://steamcommunity.com/games/412020/announcements/detail/1692688936996348718 | title=Title sequence revealed | work=Deep Silver | date=2018-12-13 | access-date=2019-01-06 | archive-url=https://web.archive.org/web/20190330030438/https://steamcommunity.com/games/412020/announcements/detail/1692688936996348718 | archive-date=2019-03-30 |deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.metacritic.com/game/pc/metro-exodus |title=Metro Exodus for PC Reviews |website=[[Metacritic]] |publisher=[[CBS Interactive]] |access-date=2019-02-13 |archive-date=2020-11-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201112021852/https://www.metacritic.com/game/pc/metro-exodus |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.metacritic.com/game/xbox-one/metro-exodus |title=Metro Exodus for Xbox One Reviews |website=[[Metacritic]] |publisher=[[CBS Interactive]] |access-date=2019-02-13 |archive-date=2020-11-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201112000515/https://www.metacritic.com/game/xbox-one/metro-exodus |deadlink=no }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.metacritic.com/game/playstation-4/metro-exodus |title=Metro Exodus for PlayStation 4 Reviews |website=[[Metacritic]] |publisher=[[CBS Interactive]] |access-date=2019-02-13 |archive-date=2020-11-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201112005632/https://www.metacritic.com/game/playstation-4/metro-exodus |deadlink=no }}</ref>. 6 мамыр күні ''Metro Exodus-тың'' компьютерге жаңартылған нұсқасы шығады, 18 маусым күні [[PlayStation 5]] және [[Xbox Series X/S]] платформаларына шықты. == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == * [http://www.enterthemetro.com Ойынның ресми сайты] {{stub}} [[Санат:Компьютерлік ойындар]] [[Санат:Xbox 360-қа арналған ойындар]] [[Санат:Windows-ке арналған ойындар]] [[Санат:PlayStation 3-ке арналған ойындар]] [[Санат:Steam-ойындар]] 7fkqof7rwmfh33re3kxnhq9tov9wsbd 4 492279 3478981 3478774 2025-06-10T12:00:27Z Jembot 36112 Bot: Рейтингті жаңарту 3478981 wikitext text/x-wiki {{/begin|200}} |- | 1 || [[User:Мағыпар|Мағыпар]] || [[Special:Contributions/Мағыпар|{{formatnum:1097}}]] || {{Permissions|Мағыпар}} |- | 2 || [[User:Мықтыбек Оразтайұлы|Мықтыбек Оразтайұлы]] || [[Special:Contributions/Мықтыбек Оразтайұлы|{{formatnum:589}}]] || {{Permissions|Мықтыбек Оразтайұлы}} |- | 3 || [[User:1nter pares|1nter pares]] || [[Special:Contributions/1nter pares|{{formatnum:422}}]] || {{Permissions|1nter pares}} |- | 4 || [[User:Орел Карл|Орел Карл]] || [[Special:Contributions/Орел Карл|{{formatnum:407}}]] || {{Permissions|Орел Карл}} |- | 5 || [[User:ShadZ01|ShadZ01]] || [[Special:Contributions/ShadZ01|{{formatnum:396}}]] || {{Permissions|ShadZ01}} |- | 6 || [[User:Casserium|Casserium]] || [[Special:Contributions/Casserium|{{formatnum:287}}]] || {{Permissions|Casserium}} |- | 7 || [[User:Syrymzhan|Syrymzhan]] || [[Special:Contributions/Syrymzhan|{{formatnum:283}}]] || {{Permissions|Syrymzhan}} |- | 8 || [[User:Kasymov|Kasymov]] || [[Special:Contributions/Kasymov|{{formatnum:271}}]] || {{Permissions|Kasymov}} |- | 9 || [[User:Makenzis|Makenzis]] || [[Special:Contributions/Makenzis|{{formatnum:159}}]] || {{Permissions|Makenzis}} |- | 10 || [[User:Nurken|Nurken]] || [[Special:Contributions/Nurken|{{formatnum:153}}]] || {{Permissions|Nurken}} |- | 11 || [[User:Салиха|Салиха]] || [[Special:Contributions/Салиха|{{formatnum:124}}]] || {{Permissions|Салиха}} |- | 12 || [[User:Semsk-Karaga|Semsk-Karaga]] || [[Special:Contributions/Semsk-Karaga|{{formatnum:116}}]] || {{Permissions|Semsk-Karaga}} |- | 13 || [[User:Aibek.ibadillauly|Aibek.ibadillauly]] || [[Special:Contributions/Aibek.ibadillauly|{{formatnum:113}}]] || {{Permissions|Aibek.ibadillauly}} |- | 14 || [[User:Mahmud Abduvaliyev|Mahmud Abduvaliyev]] || [[Special:Contributions/Mahmud Abduvaliyev|{{formatnum:95}}]] || {{Permissions|Mahmud Abduvaliyev}} |- | 15 || [[User:Ziv|Ziv]] || [[Special:Contributions/Ziv|{{formatnum:92}}]] || {{Permissions|Ziv}} |- | 16 || [[User:Sagzhan|Sagzhan]] || [[Special:Contributions/Sagzhan|{{formatnum:76}}]] || {{Permissions|Sagzhan}} |- | 17 || [[User:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] || [[Special:Contributions/Muzaffar Turgunov|{{formatnum:68}}]] || {{Permissions|Muzaffar Turgunov}} |- | 18 || [[User:Шайнүсіп|Шайнүсіп]] || [[Special:Contributions/Шайнүсіп|{{formatnum:61}}]] || {{Permissions|Шайнүсіп}} |- | 19 || [[User:Kaiyr|Kaiyr]] || [[Special:Contributions/Kaiyr|{{formatnum:52}}]] || {{Permissions|Kaiyr}} |- | 20 || [[User:Сәуір 1|Сәуір 1]] || [[Special:Contributions/Сәуір 1|{{formatnum:37}}]] || {{Permissions|Сәуір 1}} |- | 21 || [[User:Alash 0005|Alash 0005]] || [[Special:Contributions/Alash 0005|{{formatnum:32}}]] || {{Permissions|Alash 0005}} |- | 22 || [[User:Qanattan|Qanattan]] || [[Special:Contributions/Qanattan|{{formatnum:32}}]] || {{Permissions|Qanattan}} |- | 23 || [[User:Epoxa-HH|Epoxa-HH]] || [[Special:Contributions/Epoxa-HH|{{formatnum:31}}]] || {{Permissions|Epoxa-HH}} |- | 24 || [[User:SpinnerLaserzthe2nd|SpinnerLaserzthe2nd]] || [[Special:Contributions/SpinnerLaserzthe2nd|{{formatnum:31}}]] || {{Permissions|SpinnerLaserzthe2nd}} |- | 25 || [[User:Смағзам Жансұлу|Смағзам Жансұлу]] || [[Special:Contributions/Смағзам Жансұлу|{{formatnum:30}}]] || {{Permissions|Смағзам Жансұлу}} |- | 26 || [[User:KoishymanovaG|KoishymanovaG]] || [[Special:Contributions/KoishymanovaG|{{formatnum:26}}]] || {{Permissions|KoishymanovaG}} |- | 27 || [[User:KiranBOT|KiranBOT]] || [[Special:Contributions/KiranBOT|{{formatnum:23}}]] || {{Permissions|KiranBOT}} |- | 28 || [[User:Alphy Haydar|Alphy Haydar]] || [[Special:Contributions/Alphy Haydar|{{formatnum:22}}]] || {{Permissions|Alphy Haydar}} |- | 29 || [[User:Gliwi|Gliwi]] || [[Special:Contributions/Gliwi|{{formatnum:21}}]] || {{Permissions|Gliwi}} |- | 30 || [[User:RichardSchultz7456|RichardSchultz7456]] || [[Special:Contributions/RichardSchultz7456|{{formatnum:21}}]] || {{Permissions|RichardSchultz7456}} |- | 31 || [[User:Kas77777|Kas77777]] || [[Special:Contributions/Kas77777|{{formatnum:19}}]] || {{Permissions|Kas77777}} |- | 32 || [[User:Nurtenge|Nurtenge]] || [[Special:Contributions/Nurtenge|{{formatnum:19}}]] || {{Permissions|Nurtenge}} |- | 33 || [[User:Madi Dos|Madi Dos]] || [[Special:Contributions/Madi Dos|{{formatnum:18}}]] || {{Permissions|Madi Dos}} |- | 34 || [[User:Ерден Карсыбеков|Ерден Карсыбеков]] || [[Special:Contributions/Ерден Карсыбеков|{{formatnum:17}}]] || {{Permissions|Ерден Карсыбеков}} |- | 35 || [[User:Amherst99|Amherst99]] || [[Special:Contributions/Amherst99|{{formatnum:16}}]] || {{Permissions|Amherst99}} |- | 36 || [[User:Ғауғауррр|Ғауғауррр]] || [[Special:Contributions/Ғауғауррр|{{formatnum:15}}]] || {{Permissions|Ғауғауррр}} |- | 37 || [[User:Mheidegger|Mheidegger]] || [[Special:Contributions/Mheidegger|{{formatnum:13}}]] || {{Permissions|Mheidegger}} |- | 38 || [[User:Arystanbek|Arystanbek]] || [[Special:Contributions/Arystanbek|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|Arystanbek}} |- | 39 || [[User:Mirzoulugʻbek|Mirzoulugʻbek]] || [[Special:Contributions/Mirzoulugʻbek|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|Mirzoulugʻbek}} |- | 40 || [[User:Лёха Вырвиглаз|Лёха Вырвиглаз]] || [[Special:Contributions/Лёха Вырвиглаз|{{formatnum:12}}]] || {{Permissions|Лёха Вырвиглаз}} |- | 41 || [[User:Programman|Programman]] || [[Special:Contributions/Programman|{{formatnum:11}}]] || {{Permissions|Programman}} |- | 42 || [[User:І Хәріполла|І Хәріполла]] || [[Special:Contributions/І Хәріполла|{{formatnum:10}}]] || {{Permissions|І Хәріполла}} {{/end}} 3pn4fmcq9uplrac7h1xm9d0bhr941om 0 493124 3478988 3372691 2025-06-10T12:52:54Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 3478988 wikitext text/x-wiki {{Ұлттық футбол құрама командасы |Атауы = {{ту|Қазақстан}} Қазақстан |Логотип = Kazakhstan Football Federation logo.svg |Лақап = ''Қаршығалар''<ref>{{cite web|url=http://www.euro-football.ru/article/158913/1002929694_prozvischa_sbornyih_kazahstanskie_yastrebyi_vundertim_parni_v_zelenom_i_krasnyie_lvyi|title=Прозвища сборных: «казахстанские ястребы», «вундертим», «парни в зелёном» и «красные львы»|publisher=''Euro-football.ru''|author=Валерий Карапетян.|date=2013-04-14|archiveurl=|archivedate=}}</ref> |Конфедерация = [[УЕФА]] |Федерация = [[Қазақстан футбол федерациясы]] |ФИФА коды = KAZ |ФИФА max = 83 <small>(қыркүйек 2016)</small> |ФИФА min = 166 <small>(мамыр 1996)</small> |ФИФА рейтингі = 109 <small>(18.07.2024)</small><ref>[https://www.fifa.com/fifa-world-ranking/KAZ Kazakhstan Men's Ranking]. fifa.com</ref> |Бапкер = [[Әли Ханалыұлы Әлиев|Әли Әлиев]] |Капитан = [[Нұралы Пақытұлы Әліп|Нұралы Әліп]] |Ең көп ойын саны = [[Самат Қабирұлы Смақов|Самат Смақов]] (76) |Үздік бомбардир = [[Бақтияр Батыржанұлы Зайнутдинов|Бақтияр Зайнутдинов]] (14) |Үй стадионы = [[Астана Арена]]<br>[[Орталық стадион (Алматы)|Орталық стадион]] ([[Алматы]]) | pattern_la1 = _kaz23h | pattern_b1 = _kaz23h | pattern_ra1 = _kaz23h | pattern_sh1 = _kaz23h | pattern_so1 = | leftarm1 = FFE000 | body1 = FFE000 | rightarm1 = FFE000 | shorts1 = FFE000 | socks1 = FFE000 | pattern_la2 = _kaz23a | pattern_b2 = _kaz23a | pattern_ra2 = _kaz23a | pattern_sh2 = _kaz23a | pattern_so2 = | leftarm2 = 0060DD | body2 = 0060DD | rightarm2 = 0060DD | shorts2 = 0060DD | socks2 = 0060DD | pattern_la3 = | pattern_b3 = _kaz23t | pattern_ra3 = | pattern_sh3 = | pattern_so3 = | leftarm3 = 000000 | body3 = 000000 | rightarm3 = 000000 | shorts3 = 000000 | socks3 = 000000 |БіріншіОйын = {{ту|Қазақ КСР}} '''Қазақстан''' 1:0 [[Түрікменстан Ұлттық футбол құрамасы|Түркіменстан]] {{ту|Түрікменстан}}<br/>''([[Алматы]], [[Қазақстан]]; [[1 маусым]] [[1992 жыл|1992]])'' |Жеңіс = {{ту|Пәкістан}} [[Пәкістан Ұлттық футбол құрамасы|Пәкістан]] 0:7 '''Қазақстан''' {{ту|Қазақстан}}<br/>''(Лахор, [[Пәкістан]]; [[11 маусым]] [[1997 жыл|1997]])'' |Жеңіліс = {{футбол|Франция}} 8:0 '''Қазақстан''' {{ту|Қазақстан}}<br>''([[Париж]], [[Франция]]; [[13 қараша]] [[2021 жыл|2021]])'' }} '''Футболдан Қазақстан Ұлттық құрамасы''' — халықаралық матчтарда өнер көрсететін Қазақстан футбол құрамасы. [[Қазақстан футбол федерациясы]]ның бақылауында. 1994 жылы [[ФИФА]] және [[Азия Футбол Конфедерациясы|АФК]]-ға мүше болды. Кейін 2002 жылы [[УЕФА]]-ға ауысты. Құрама үшін ең көп ойын өткізген [[Самат Қабирұлы Смақов|Самат Смақов]] — 76 ойын. Ал ең үздік бомбардир — [[Бақтияр Батыржанұлы Зайнутдинов|Бақтияр Зайнутдинов]] (14 гол). 2024 жылғы 4 сәуірде ұлттық құрама [[ФИФА құрамаларының рейтингі|ФИФА рейтингінде]] 103-ші орында. == Тарихы == === АФК-да === Тарихтағы тұңғыш кездесуін 1992 жылы 1 маусым күні Алматыда [[Түрікменстан Ұлттық футбол құрамасы|Түрікменстан]] құрамасына қарсы өткізіп, 1:0 есебімен жеңіске жетті. Құрама 1995 жылға дейін тек Орта Азия құрамаларымен ойнады, тек 1997 жылы 16 шілде күні [[Ливия Ұлттық футбол құрамасы|Ливия]] құрамасымен бақ сынасты. Ең алғашқы ресми кездесуін Қазақстан құрамасы [[Футболдан Азия Кубогы 1996|1996 жылғы Азия Кубогының]] іріктеу турнирінде өткізді. 7-ші топта Сирия және Катар құрамаларымен бір топқа түсіп, алғашқы кездесуінде Катар құрамасын 1-0 есебімен жеңді. Бұл осы іріктеудегі құраманың соққан жалғыз добы болатын. Одан кейін олар қалған үш кездесудеде бірде-бір доп соға алмай, қақпасына барлығы алты доп жіберіп алып, жеңіліп қалды. [[Футболдан 1998 жылғы әлем біріншілігі|1998 жылғы ӘЧ-ның]] іріктеуінде Қазақстан [[Ирак Ұлттық футбол құрамасы|Ирак]] және [[Пәкістан Ұлттық футбол құрамасы|Пәкістан]] құрамаларымен 9-шы топқа түсті. Алғашқысын 2-1, 3-1 есебімен жеңсе, екіншісін 3-0, 7-0 есебімен жеңді. Екінші раундта [[Корея Республикасы Ұлттық футбол құрамасы|Оңтүстік Корея]], [[Жапония Ұлттық футбол құрамасы|Жапония]], [[БАӘ Ұлттық футбол құрамасы|БАӘ]], [[Өзбекстан Ұлттық футбол құрамасы|Өзбекстанмен]] бірге В тобына түсіп соңғы орын алды. Біреуінде жеңіп, үшеуінде тең түсіп, төртеуінде жеңіліп қалды. [[Футболдан Азия Кубогы 2000|2000 жылғы Азия Кубогының]] іріктеуінде [[Катар Ұлттық футбол құрамасы|Катар]], [[Иордания Ұлттық футбол құрамасы|Иордания]], [[Палестина Ұлттық футбол құрамасы|Палестина]], [[Пәкістан Ұлттық футбол құрамасы|Пәкістан]] құрамаларымен бір топқа түсіп екінші орын алды. Топ жеңімпазы Катардан 1 ұпай қалып қойды. 2002 жылғы Әлем Чемпионатына іріктеуде Ирак, Непал және Макао құрамаларымен бір топқа түскен Қазақстан Ирак құрамасымен ұпайы тең түсіп, қосымша көрсеткіші бойынша қалып қойды. === УЕФА-да === 2000 жылы ҚФФ Азиялық аймақтағы футболдың даму перспективасы төмен деген көзқараспен Еуро аймаққа өтудің жолдарын іздеді. Қазақстанның географиясындағы Батыс Қазақстан, Атырау, Ақтөбе облыстары Еуропаға кіріп тұрғандықтан, 2002 жылы Қазақстан [[УЕФА]]-ға қабылданды. Сондықтан Қазақстан өту кезеңінде болғандықтан 2004 жылғы Азия Кубогы мен Еуропа Чемпионатының іріктеу турниріне қатысқан жоқ. 2006 жылғы [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2004-05|ӘЧ-на іріктеуде]] Қазақстан тұңғыш рет Еуро аймақта өнер көрсетті. Украина, Түркия, Дания, Грекия, Албания және Грузия құрамаларымен бір топқа түсіп, 12 ойында 1 ғана ұпай жинап соңғы орын алды. 2006 жылдың басында құраманы голландиялық маман [[Арно Пайперс]] баптады. [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2006-07|ЕУРО-2008 іріктеуінде]] 14 матчтың екеуінде жеңіске жетіп, 4 матчта тең түсті. Нәтижеде 8 құраманың арасында 6-ші орын алды. 2010 жылғы әлем чемпионатының іріктеуін Қазақстан құрамасы сәтсіз бастады. Осының салдарынан Арно Пайперс қызметінен кетті де, орнына неміс маманы [[Бернд Шторк]] келді. Шторк та құраманы көтере алмады. Пайперстің кезінде алаңға тұрақты шығып жүрген футболшылардың көбін құрамадан шеттетті, соның кесірінен Максим Жалмағамбетов, Егор Азовский, [[Қайрат Әбіханұлы Әшірбеков|Қайрат Әшірбеков]], [[Александр Васильевич Кучма|Александр Кучма]] сынды футболшылар Шторктың тұсында құрамамен бір жола қоштасты. Сол уақытта Қазақстан чемпионатында жасындай жарқылдап жүрген [[Мұрат Әзімбекұлы Тілешев|Мұрат Тілешевті]] "менің басқару мәнеріме сай емес" деп құрамаға мүлде шақырмады. Тіпті [[Нұрбол Жәрдемұлы Жұмасқалиев|Нұрбол Жұмасқалиев]] та ұзақ уақыт бойы құрамаға іліне алмады. Есесіне Таңат Нөсербаев, Жамбыл Көкеев сынды жастарға есік ашылды, алайда нәтиже сол баяғыша қалды, Қазақстан үнемі жеңілумен болды. Құрама бірнеше рет ірі жеңіліске ұшырап, 2011 жылы [[Мирослав Беранек]] келді. Беранек келісімен құраманың ойыны аздап болса да жүйеге түсіп, шамалы дұрысталды. Бірақ 2013 жылы құрамадан ол да кетті. Одан кейін келген [[Юрий Анатольевич Красножан|Юрий Красножан]], [[Талғат Маруанұлы Байсуфинов|Талғат Байсуфинов]], [[Александр Генрихович Бородюк|Александр Бородюк]] секілді бапкерлер де айтарлықтай табысқа жете алмады. 2018 жылдың 1 наурызында құрамаға болгариялық маман [[Станимир Стоилов]] келді. Стоиловтың кезінде құрама қатысқан жалғыз ресми турнир [[УЕФА Ұлттар Лигасы]] болды. Андорра, Грузия, Латвия құрамаларымен [[УЕФА Ұлттар Лигасы 2018/19, Д лигасы|Д лигасында]] бір топқа түсіп, екінші орында қалды. Бұл нәтижеге өзінің де көңілі толмаған болса керек, 2019 жылдың басында Стоилов қызметтен өз еркімен кетті. Оның орнына чехиялық маман [[Михал Билек]] келді. Билектің тұсында есте қаларлықтай бірер матчтар болды, мәселен, [[Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі|ЕУРО-2020]] турнирін жеңіспен бастады, алғашқы турда Шотландияны 3:0 есебімен ойсыратты. Бірақ кейін топта үшінші орынға шығу мүмкіндігін бос жіберіп алды, өз алаңында күтпеген жерде Кипрден ұтылып қалды. Соңғы турдың алдында сырт алаңда Сан-Мариноны ұтқаны көмектеспеді, бесінші орында қалды. [[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|2020/21 жылғы Ұлттар лигасында]] Қазақстан тіпті нашар ойнады, [[Албания Ұлттық футбол құрамасы|Албания]], [[Беларусь Ұлттық футбол құрамасы|Беларусь]], [[Литва Ұлттық футбол құрамасы|Литва]] құрамаларымен бір топқа түсіп, соңғы орында қалды. 2020 жылы 14 желтоқсанда құрама бапкері боп қайтадан [[Талғат Маруанұлы Байсуфинов|Талғат Байсуфинов]] тағайындалды. 2022 жылғы әлем чемпионатының іріктеуінде де Қазақстан үш ұпаймен соңғы орында қалды. Турнир барысында Байсуфинов құрамды жиі ауыстыра берді, ресми ойындарды сынақ ойындарына айналдырып жіберді, бір сөзбен айтқанда, нақты оптималды құрамды таба алмады. Нәтижесінде 2021 жылы 13 қарашада сырт алаңда Франциядан 0:8 есебімен ұтылып, тарихтағы ірі жеңілістер антирекордың жаңартты. 2022 жылы наурыз айында [[Андрей Владимирович Карпович|Андрей Карпович]] бапкер қызметін атқарушы боп тағайындалды. Ол 2 ойын өткізгеннен кейін, оның орнына ресейлік маман [[Магомед Мұсаұлы Адиев|Магомед Адиев]] келді. Адиев Қазақстан құрамасы тарихындағы ең табысты бапкер атана бастады: Сол жылы [[УЕФА Ұлттар Лигасы 2022/23|УЕФА Ұлттар лигасының]] С дивизионында төрт кездесуде жеңіске жетіп ([[Словакия мини-футбол құрамасы|Словакияны]] екі рет, [[Әзербайжан Ұлттық футбол құрамасы|Әзірбайжан]] мен [[Беларусь Ұлттық футбол құрамасы|Беларусті]] 1 реттен), В дивизионына жолдама алды. Құрама бұрын-соңды УЕФА қарамағындағы турнирлерде топ жарған емес. Жыл соңында құрамамен келісім шартты 2024 жылға дейін созды. [[Футболдан 2024 жылғы Еуропа біріншілігі|2024 жылғы Еуропа чемпионатының]] іріктеуінде де Қазақстан жақсы ойнады. Алғашқы төрт турдың үшеуінде қарсыластарын ұтты (сондай-ақ қатарынан үш кездесуде, бұл УЕФА туы астында бұрын соңды болмаған жетістік). Жеңілген құрамалар қатарында Сан-Марино, Дания, Солтүстік Ирландия болды. 2024 жылдың 3 маусымында, Магомед Адиев кеткен соң, құраманың бас бапкері болып [[Станислав Саламович Черчесов|Станислав Черчесов]] тағайындалды. == Жетістіктері == === Аймақтық турнирлер === * [[Футболдан Орта Азия кубогы — 1992|Орта Азия кубогының]] жеңімпазы: 1992 * [[Алма.ТВ кубогы 2007|Алма.ТВ кубогының]] жеңімпазы: 2007 === УЕФА === * Ұлттар лигасының [[УЕФА Ұлттар Лигасы 2022/23, С лигасы#3 топ|С3]] тобының жеңімпазы: [[УЕФА Ұлттар Лигасы 2022/23|2022]] == Құрамы == === Ағымдағы құрам === ''2024 жылы 6, 9 қыркүйекте Норвегия, Аустрия құрамаларына қарсы ойынға шақырылған футболшылар'' {| class="wikitable" |'''Футболшы''' |'''Туған күні''' |'''Клуб''' |'''Дебют''' |'''Әзірше''' '''соңғы матч''' |'''Ойын''' |'''Гол''' |- | colspan="7" |'''Қақпашылар:''' |- |№12 - [[Игорь Валерьевич Шацкий|Игорь ШАЦКИЙ]] |11.05.89 |{{Ту|Қазақстан}} [[Ақтөбе (футбол клубы)|"Ақтөбе"]] |21.02.19 |7.06.24 |29 |–38 |- |№1 - [[Стас Александрович Покатилов|Стас ПОКАТИЛОВ]] |8.12.92 |{{Ту|Қазақстан}} "[[Тобыл (футбол клубы)|Тобыл]]" |31.03.15 |13.11.21 |26 |–46 |- |№16 - [[Александр Александрович Заруцкий|Александр ЗАРУЦКИЙ]] |26.08.93 |{{Ту|Қазақстан}} [[Астана (футбол клубы)|"Астана"]] |11.06.24 |11.06.24 |1 |–1 |- |№ - [[Темірлан Анарбеков|Темірлан АНАРБЕКОВ]] |14.10.2003 |{{Ту|Қазақстан}} [[Жеңіс (футбол клубы)|"Жеңіс"]] |— |— |— |— |- | colspan="7" |'''Қорғаушылар:''' |- |№2 - [[Сергей Викторович Малый|Сергей МАЛЫЙ]] |5.06.90 |{{Ту|Қазақстан}} "[[Ордабасы (футбол клубы)|Ордабасы]]" |5.03.14 |14.03.24 |68 |1 |- |№21 - [[Абзал Талғатұлы Бейсебеков|Абзал БЕЙСЕБЕКОВ]] |30.11.92 |{{Ту|Қазақстан}} [[Астана (футбол клубы)|"Астана"]] |13.10.14 |21.03.24 |49 |— |- |№22 - [[Александр Николаевич Марочкин|Александр МАРОЧКИН]] |14.07.90 |{{Ту|Қазақстан}} [[Астана (футбол клубы)|"Астана"]] |8.06.19 |11.06.24 |45 |— |- |№11 - [[Ян Владимирович Вороговский|Ян ВОРОГОВСКИЙ]] |7.06.96 |{{Ту|Қазақстан}} [[Астана (футбол клубы)|"Астана"]] |10.06.17 |11.06.24 |44 |5 |- |№3 - [[Нұралы Пақытұлы Әліп|Нұралы ӘЛІП]] |22.12.99 |{{Ту|Ресей}} [[Зенит (футбол клубы, Санкт-Петербург)|"Зенит"]] |26.03.18 |11.06.24 |33 |— |- |№23 - [[Марат Вячеславович Быстров|Марат БЫСТРОВ]] |19.06.92 |{{Ту|Қазақстан}} [[Астана (футбол клубы)|"Астана"]] |21.02.19 |11.06.24 |30 |— |- |№16 - [[Еркін Олегұлы Тапалов|Еркін ТАПАЛОВ]] |3.09.93 |{{Ту|Қазақстан}} "[[Тобыл (футбол клубы)|Тобыл]]" |4.06.21 |7.06.24 |16 |— |- |№16 - [[Михаил Вячеславович Габышев|Михаил ГАБЫШЕВ]] |2.01.90 |{{Ту|Қазақстан}} "[[Елім-ай (футбол клубы, 2022)|Елім-ай]]" |4.06.21 |11.06.24 |12 |1 |- |№5 - [[Роман Мақсымұлы Асранқұлов|Роман АСРАНКУЛОВ]] |30.07.99 |{{Ту|Қазақстан}} "[[Тобыл (футбол клубы)|Тобыл]]" |14.03.24 |11.06.24 |3 |— |- |№ - [[Лев Игоревич Скворцов|Лев СКВОРЦОВ]] |2.02.2000 |{{Ту|Ресей}} [[Шинник (футбол клубы)|"Шинник"]] |26.03.23 |17.11.23 |6 |— |- |№ - [[Әлібек Бекбайұлы Қасым|Әлібек ҚАСЫМ]] |27.05.98 |{{Ту|Қазақстан}} [[Ақтөбе (футбол клубы)|"Ақтөбе"]] |4.06.21 |11.06.24 |4 |— |- |№ - [[Асхат Қайратбекұлы Балтабеков|Асхат БАЛТАБЕКОВ]] |6.11.93 |{{Ту|Қазақстан}} [[Жетісу (футбол клубы)|"Жетісу"]] |— |— |— |— |- | colspan="7" |'''Жартылай қорғаушылар:''' |- |№8 - [[Асхат Тағыбергенұлы Тағыберген|Асхат ТАҒЫБЕРГЕН]] |9.08.90 |{{Ту|Қазақстан}} "[[Ордабасы (футбол клубы)|Ордабасы]]" |7.06.14 |11.06.24 |54 |2 |- |№10 - [[Бауыржан Ербосынұлы Исламхан|Бауыржан ИСЛАМХАН]] |23.02.93 |{{Ту|Қазақстан}} "[[Ордабасы (футбол клубы)|Ордабасы]]" |29.02.12 |11.06.24 |52 |4 |- |№19 - [[Бақтияр Батыржанұлы Зайнутдинов|Бақтиёр ЗАЙНУТДИНОВ]] |2.04.98 |{{Ту|Түркия}} [[Бешикташ|"Бешиктеш"]] |23.03.18 |26.03.24 |36 |14 |- |№20 - [[Рамазан Сарлыбекұлы Оразов|Рамазан ОРАЗОВ]] |30.01.98 |{{Ту|Дания}} [[Силькеборг (футбол клубы)|"Силькеборг"]] |31.03.21 |11.06.24 |27 |1 |- |№7 - [[Елхан Астанұлы Астанов|Елхан АСТАНОВ]] |21.05.2000 |{{Ту|Қазақстан}} [[Астана (футбол клубы)|"Астана"]] |28.03.21 |7.06.24 |15 |1 |- |№6 - [[Айбол Ерболатұлы Әбікен|Айбол ӘБІКЕН]] |1.06.96 |{{Ту|Қазақстан}} "[[Ордабасы (футбол клубы)|Ордабасы]]" |9.09.19 |29.03.22 |14 |1 |- |№9 - [[Ислам Хусиевич Чесноков|Ислам ЧЕСНОКОВ]] |21.11.99 |{{Ту|Қазақстан}} "[[Тобыл (футбол клубы)|Тобыл]]" |7.09.23 |26.03.24 |7 |3 |- |№ - [[Арман Серікұлы Кеңесов|Арман КЕҢЕСОВ]] |4.09.2000 |{{Ту|Қазақстан}} [[Ақтөбе (футбол клубы)|"Ақтөбе"]] |16.06.23 |11.06.24 |4 |— |- |№ - [[Андрей Евгеньевич Ульшин|Андрей УЛЬШИН]] |18.04.2000 |{{Ту|Қазақстан}} [[Қайрат (футбол клубы)|"Қайрат" (Алматы)]] |— |— |— |— |- | colspan="7" |'''Шабуылшылар:''' |- |№17 - [[Абат Қайратұлы Айымбетов|Абат АЙЫМБЕТОВ]] |7.08.95 |{{Ту|Түркия}} "[[Адана Демирспор]]" |8.06.19 |11.06.24 |39 |9 |- |№11 - [[Айбар Болатұлы Жақсылықов|Айбар ЖАҚСЫЛЫҚОВ]] |24.07.97 |{{ту|Қазақстан}} [[Қайсар (футбол клубы)|"Қайсар"]] |11.10.20 |19.11.22 |9 |— |- |№ - [[Оралхан Ерғалиұлы Өміртаев|Оралхан ӨМІРРТАЕВ]] |16.07.98 |{{Ту|Беларусь}} [[БАТЭ (футбол клубы)|"БАТЭ"]] |19.11.18 |13.11.19 |5 |1 |- |№ - [[Рамазан Ерікұлы Кәрімов|Рамазан КӘРІМОВ]] |5.07.99 |{{Ту|Қазақстан}} [[Астана (футбол клубы)|"Астана"]] |28.03.21 |31.03.21 |2 |— |} == Бапкерлер == === Жаттықтырушылар штабы === ''2023 жылғы 19 қарашадағы жағдай бойынша''<ref>{{cite web|title=Бапкерлер|url=https://kff.kz/kk/leagues/national/coaches|website=kff.kz|accessdate=2023-11-19}}</ref> {|class="wikitable" |- !Қызметі!!Бапкер |- |Бас бапкер||{{ту|Ресей}} [[Станислав Саламович Черчесов|Станислав Черчесов]] |- |Бас бапкердің көмекшісі||{{ту|Қазақстан}} Евгений Коструб |- |Бас бапкердің көмекшісі||{{ту|Қазақстан}} [[Руслан Тахирұлы Балтиев|Руслан Балтиев]] |- |Қақпашылардың жаттықтырушысы||{{ту|Украина}} Валерий Ситало |- |Дене даярлығы жаттықтырушысы||{{ту|Қазақстан}} Ерлан Ибраим |- |Дене даярлығы жаттықтырушысы||{{ту|Қазақстан}} Амаль Сыздықов |- |Сарапшы бапкер||{{ту|Қазақстан}} Эльшад Хинизов |} === Бас бапкерлер === ''2023 жылғы 21 қарашадағы жағдай бойынша''<ref>{{cite web|url=http://eu-football.info/_managers.php?im=120|title=Managed Kazakhstan national team, in chronological order|lang=en|publisher=''EU-Football.info''}}</ref> {| class="wikitable collapsible collapsed" style="text-align: center;" !Жұмыс уақыты !Бапкер !{{comment|О|ойындар}} !{{comment|Ж|жеңістер}} !{{comment|Т|тең түскен ойындар}} !{{comment|Ұ|ұтылыстар}} !{{comment|Ж%|жеңіс пайызы}} |- |1 маусым 1992 — 25 қазан 1992||{{ту|Қазақстан}} [[Бақтияр Даниярұлы Байсейітов|Бақтияр Байсейітов]]||7||4||3||0||57,14 |- |11 сәуір 1994 — 17 сәуір 1994||{{ту|Қазақстан}} [[Бауыржан Исаұлы Баймұхаммедов|Бауыржан Баймұхамедов]]||4||1||2||1||25,00 |- |27 желтоқсан 1995 — 8 қараша 1997||{{ту|Қазақстан}} [[Серік Сәрсембайұлы Бердалин|Серік Бердалин]]||20||6||4||10||30,00 |- |1 желтоқсан 1998 — 12 желтоқсан 1998||{{ту|Қазақстан}} [[Сергей Алексеевич Гороховодацкий|Сергей Гороховадацкий]]||5||2||1||2||40,00 |- |20 наурыз 2000 — 7 қазан 2000||{{ту|Қазақстан}} [[Ваит Абдул-Хамидович Талғаев|Ваит Талғаев]]||9||5||0||4||55,56 |- |10 желтоқсан 2000 — 10 желтоқсан 2000||{{ту|Қазақстан}} [[Владимир Александрович Фомичев|Владимир Фомичев]]||1||0||0||1||0,00 |- |12 сәуір 2001 — 7 шілде 2002||{{ту|Қазақстан}} [[Вахид Юнусұлы Масудов|Вахид Масудов]]||9||4||4||1||44,44 |- |12 ақпан 2003 — 28 сәуір 2004||{{ту|Ресей}} [[Леонид Александрович Пахомов|Леонид Пахомов]]||9||0||2||7||0,00 |- |8 қыркүйек 2004 — 12 қазан 2005||{{ту|Қазақстан}} [[Сергей Анатольевич Тимофеев|Сергей Тимофеев]]||13||0||1||12||0,00 |- |12 ақпан 2006 — 10 қыркүйек 2008 ||{{ту|Нидерланд}} [[Арно Пайперс]]||36||7||11||18||19,44 |- |11 қазан 2008 — 12 қазан 2010||{{ту|Германия}} [[Бернд Шторк]]||14||3||0||11||21,43 |- |9 ақпан 2011 — 15 қазан 2013||{{ту|Чехия}} [[Мирослав Беранек]]||24||5||6||13||20,83 |- |5 наурыз 2014 — 13 қазан 2015||{{ту|Ресей}} [[Юрий Анатольевич Красножан|Юрий Красножан]]||17||3||6||8||17,65 |- |26 наурыз 2016 — 27 ақпан 2017||{{ту|Қазақстан}} [[Талғат Маруанұлы Байсуфинов|Талғат Байсуфинов]]||5||2||1||2||33,33 |- |27 ақпан 2017 — 8 қаңтар 2018||{{ту|Ресей}} [[Александр Генрихович Бородюк|Александр Бородюк]]||7||0||1||6||0,50 |- |1 наурыз 2018 — 17 қаңтар 2019||{{ту|Болгария}} [[Станимир Стоилов]]||5 |2 |1 |2 |50,00 |- |19 қаңтар 2019 — 9 желтоқсан 2020||{{ту|Чехия}} [[Михал Билек]]||18||5||3||10||0,33 |- |14 желтоқсан 2020 — 9 наурыз 2022 |{{ту|Қазақстан}} [[Талғат Маруанұлы Байсуфинов|Талғат Байсуфинов]] |9 |1 |3 |5 |0,16 |- |9 наурыз 2022 — 27 сәуір 2022 |{{ту|Қазақстан}} [[Андрей Владимирович Карпович|Андрей Карпович]] |2 |1 |0 |1 |50,00 |- |27 сәуір 2022 — қазірге дейін |{{ту|Ресей}} [[Магомед Мұсаұлы Адиев|Магомед Адиев]] |18 |10 |1 |7 |55,56 |} == Жылдар бойынша ФИФА рейтингі == {| class="wikitable" style=" text-align:center; font-size:95%;" width="100%" |- !1994!!1995!!1996!!1997!!1998!!1999!!2000!!2001!!2002!!2003!!2004!!2005!!2006!!2007!!2008!!2009!!2010!!2011!!2012!!2013!!2014!!2015!!2016!!2017!!2018!!2019!!2020!!2021!!2022!!2023 |- | [[Сурет:Straight Line Steady.svg|15px]] 153 | [[Сурет:Red Arrow Down.svg|15px]] 163 | [[Сурет:Green Arrow Up.svg|15px]] 156 | [[Сурет:Green Arrow Up.svg|15px]] 107 | [[Сурет:Green Arrow Up.svg|15px]] 102 | [[Сурет:Red Arrow Down.svg|15px]] 123 | [[Сурет:Green Arrow Up.svg|15px]] 120 | [[Сурет:Green Arrow Up.svg|15px]] 98 | [[Сурет:Red Arrow Down.svg|15px]] 117 | [[Сурет:Red Arrow Down.svg|15px]] 136 | [[Сурет:Red Arrow Down.svg|15px]] 147 | [[Сурет:Green Arrow Up.svg|15px]] 137 | [[Сурет:Green Arrow Up.svg|15px]] 135 | [[Сурет:Green Arrow Up.svg|15px]] 112 | [[Сурет:Red Arrow Down.svg|15px]] 137 | [[Сурет:Green Arrow Up.svg|15px]] 125 | [[Сурет:Red Arrow Down.svg|15px]] 138 | [[Сурет:Straight Line Steady.svg|15px]] 138 | [[Сурет:Red Arrow Down.svg|15px]] 142 | [[Сурет:Green Arrow Up.svg|15px]] 128 | [[Сурет:Red Arrow Down.svg|15px]] 139 | [[Сурет:Green Arrow Up.svg|15px]] 132 | [[Сурет:Green Arrow Up.svg|15px]] 98 | [[Сурет:Red Arrow Down.svg|15px]] 137 | [[Сурет:Green Arrow Up.svg|15px]] 119 | [[Сурет:Green Arrow Up.svg|15px]] 118 | [[Сурет:Straight Line Steady.svg|15px]] 118 | [[Сурет:Red Arrow Down.svg|15px]] 122 | [[Сурет:Green Arrow Up.svg|15px]] 114 | [[Сурет:Green Arrow Up.svg|15px]] 100 |} <small>'''''Дереккөз:''''' [https://www.fifa.com/fifa-world-ranking/KAZ FIFA/Coca-Cola Men's Ranking] {{ref-en}}</small> == Рекордшылар == ''2023 жылғы 21 қарашадағы жағдай бойынша<ref>{{cite web |last1=Mamrud |first1=Roberto |title=Kazakhstan - Record International Players |url=http://www.rsssf.com/miscellaneous/kaz-recintlp.html |website=RSSSF}}</ref>'' '''''Жуан жазумен''' жазылған ойыншылар Қазақстан құрамасында әлі де белсенді.'' [[Сурет:SamSmakov8.jpg|нобай|220x220px|[[Самат Қабирұлы Смақов|Самат Смақов]] Ұлттық құрама сапында ең көп ойын өткізген футболшы (76 матч).]] {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |+ <center>Ең көп ойын өткізгендер</center> |- !width=30px|# !width=150px|Футболшы !width=50px|Ойын !width=50px|Гол !width=100px|Жылдар |- |1 |align="left"|[[Самат Қабирұлы Смақов|Самат Сымақов]] |76 |2 |2000–2017 |- |2 |align="left"|[[Руслан Тахирұлы Балтиев|Руслан Балтиев]] |73 |13 |1997–2009 |- |3 | align="left" |'''[[Сергей Викторович Малый|Сергей Малый]]''' |67 |1 |2014– |- |4 | align="left" |'''[[Исламбек Ержанұлы Қуат|Исламбек Қуат]]''' |61 |6 |2015– |- | rowspan="2" |5 | align="left" |[[Нұрбол Жәрдемұлы Жұмасқалиев|Нұрбол Жұмасқалиев]] |58 |7 |2001–2014 |- | align="left" |[[Юрий Анатольевич Логвиненко|Юрий Логвиненко]] |58 |5 |2008–2022 |- |7 |align="left"|[[Андрей Владимирович Карпович|Андрей Карпович]] |55 |3 |2001–2014 |- |8 | align="left" |[[Сергей Александрович Хижниченко|Сергей Хижниченко]] |52 |8 |2009–2020 |- | rowspan="2"|9 |align="left"|'''[[Бауыржан Ербосынұлы Исламхан|Бауыржан Исламхан]]''' |rowspan=1|50 |3 |2012– |- | align="left" |[[Асхат Тағыбергенұлы Тағыберген|'''Асхат Тағыберген''']] |50 |2 |2014– |} [[Сурет:Bakhtiyor Zaynutdinov (cropped).jpg|нобай|237x237 нүкте|[[Бақтияр Батыржанұлы Зайнутдинов|Бақтияр Зайнутдинов]] 14 гол соққан Қазақстанның үздік бомбардирі.]] {| class="wikitable sortable" style="text-align:center;" |+ <center>Үздік бомбардирлер</center> |- !width=30px|# ! style="width:150px;"|Футболшы !width=50px|Гол !width=50px|Ойын !Арақатынас ! style="width:100px;"|Жылдар |- |1|| align="left" |'''[[Бақтияр Батыржанұлы Зайнутдинов|Бақтияр Зайнутдинов]]'''||14||34 |0,41||2018– |- |2|| align="left" |[[Руслан Тахирұлы Балтиев|Руслан Балтиев]]||13||73 |0,18||1997–2009 |- |3|| align="left" |[[Виктор Егорович Зубарев|Виктор Зубарев]]||12||18 |0,67||1997–2002 |- |4 | align="left" |'''[[Абат Қайратұлы Айымбетов|Абат Айымбетов]]'''||9||35 |0,26||2019– |- |rowspan="2"|5 |align="left"|[[Дмитрий Николаевич Бяков|Дмитрий Бяков]]||8||33 |0,24||2000–2008 |- |align="left"|[[Сергей Александрович Хижниченко|Сергей Хижниченко]]||8||52 |0,15||2009–2020 |- |7 |align="left"|[[Нұрбол Жәрдемұлы Жұмасқалиев|Нұрбол Жұмасқалиев]]||7||58 |0,12||2001–2014 |- |rowspan="4"|8 |align="left"|[[Игорь Геннадьевич Авдеев|Игорь Авдеев]]||6||27 |0,22||1996–2005 |- |align="left"|[[Олег Федорович Литвиненко|Олег Литвиненко]]||6||28 |0,21||1996–2006 |- |align="left"|[[Сергей Сергеевич Остапенко|Сергей Остапенко]]||6||42 |0,14||2007–2014 |- |align="left"|'''[[Исламбек Ержанұлы Қуат|Исламбек Қуат]]'''||6||61 |0,10||2015– |} * Ең кеш дебют: [[Юрий Борисович Ишутин|Юрий Ишутин]], туғанына 37 жас, 20 күн болғанда 1996 жылы 12 маусымда құрамадағы алғашқы кездесуін өткізген. * Ең ерте дебют: [[Жамбыл Мұхитұлы Көкеев|Жамбыл Көкеев]], туғанына 17 жас, 4 ай, 27 күн болғанда 2006 жылы 14 ақпанда [[Иордания Ұлттық футбол құрамасы|Иордания]] құрамасымен болған ойында алғашқы кездесуін өткізген. == Матчтар санағы == ''Төменде Қазақстан ұлттық құрамасының басқа елдердің құрама командаларына қарсы шығу статистикасы келтірілген. Деректер 2024 жылғы 5 қыркүйектегі жағдай бойынша түзетілген.''<ref>{{cite web|url=https://kaz-football.kz/kazteam/1kaz_vs.shtml|title=ВСЕ СОПЕРНИКИ СБОРНОЙ КАЗАХСТАНА (1992-2022)|lang=ru|publisher=''Kaz-Football.kz''}}</ref> {| class="wikitable collapsible collapsed" style="text-align: center;" !Құрамалар !width=50|{{comment|О|Ойындар}} !width=50|{{comment|Ж|Жеңістер}} !width=50|{{comment|Т|Тең түскен ойындар}} !width=50|{{comment|Ұ|Ұтылыстар}} !width=70|{{comment|Голдар|Соғылған және жіберілген голдар}} |- |align=left|{{футбол|Албания}} ||'''4'''||0||1||3||2-6 |- |align=left|{{футбол|Англия}} ||'''2'''||0||0||2||1-9 |- |align=left|{{футбол|Андорра}} ||'''4'''||3||1||0||11-2 |- |align=left|{{футбол|Армения}} ||'''8'''||1||2||5||7-14 |- |align=left|{{футбол|Аустрия}} ||'''4'''||0||2||2||0-6 |- |align=left|{{футбол|Әзірбайжан}} ||'''12'''||5||3||4||17-15 |- |align=left|{{футбол|БАӘ}} ||'''4'''||1||0||3||6-11 |- |align=left|{{футбол|Бахрейн}} ||'''1'''||1||0||0||1-0 |- |align=left|{{футбол|Беларусь}} ||'''7'''||1||2||4||6-16 |- |align=left|{{футбол|Бельгия}} ||'''6'''||0||2||4||3-13 |- |align=left|{{футбол|Болгария}} ||'''2'''||0||0||2||2-4 |- |align=left|{{футбол|Босния және Герцеговина}} ||'''2'''||0||1||1||2-4 |- |align=left|{{футбол|Буркина-Фасо}} ||'''1'''||0||1||0||0-0 |- |align=left|{{футбол|Вьетнам}} ||'''1'''||0||0||1||1-2 |- |align=left|{{футбол|Германия}} ||'''4'''||0||0|||4||1-14 |- |align=left|{{футбол|Грекия}} ||'''3'''||0||0||4||2-12 |- |align=left|{{футбол|Грузия}} ||'''6'''||1||2||3||4-7 |- |align=left|{{футбол|Дания}} ||'''6'''||1||0||5||7-17 |- |align=left|{{футбол|Жапония}} ||'''3'''||0||1||3||2-10 |- |align=left|{{футбол|Иордания}} ||'''2'''||1||0||1||1-2 |- |align=left|{{футбол|Ирак}} ||'''4'''||2||2||0||7-4 |- |align=left|{{футбол|Иран}} ||'''2'''||0||0||2||0-5 |- |align=left|{{футбол|Ирландия}} ||'''2'''||0||0||2||2-5 |- |align=left|{{футбол|Исландия}} ||'''2'''||0||1||1||0-3 |- |align=left|{{футбол|Катар}} ||'''4'''||2||0||2||4-6 |- |align=left|{{футбол|Кипр}} ||'''4'''||0||1||3||4-8 |- |align=left|{{футбол|Корея Республикасы}} ||'''2'''||0||1||1||1-4 |- |align=left|{{футбол|КХДР}} ||'''1'''||0||1||0||0-0 |- |align=left|{{футбол|Кувейт}} ||'''1'''||0||1||0||0-0 |- |align=left|{{футбол|Қырғызстан}} ||'''8'''||5||2||1||18-6 |- |align=left|{{футбол|Қытай}} ||'''3'''||1||0||2||2-5 |- |align=left|{{футбол|Лаос}} ||'''1'''||1||0||0||5-0 |- |align=left|{{футбол|Латвия}} ||'''7'''||1||4||2||5-7 |- |align=left|{{футбол|Ливан}} ||'''2'''||0||0||2||1-5 |- |align=left|{{футбол|Ливия}} ||'''1'''||1||0||0||1-0 |- |align=left|{{футбол|Литва}} ||'''3'''||1||1||1||4-4 |- |align=left|{{футбол|Люксембург}}||'''1'''||0||0||1||1-2 |- | align="left" |{{футбол|Мажарстан}} ||'''2'''||1||0||1||3-5 |- | align="left" |{{футбол|Макао}} ||'''2'''||2||0||0||8-0 |- | align="left" |{{футбол|Мальта}} ||'''1'''||0||1||0||2-2 |- | align="left" |{{футбол|Молдова}} ||'''5'''||2||1||2||6-5 |- | align="left" |{{футбол|Непал}} ||'''2'''||2||0||0||10-0 |- | align="left" |{{футбол|Нидерланд}} ||'''2'''||0||0||2||2-5 |- | align="left" |{{Футбол|Норвегия}}||'''1'''||0||1||0||0-0 |- | align="left" |{{футбол|Оман}} ||'''1'''||1||0||0||3-1 |- | align="left" |{{футбол|Өзбекстан}} ||'''7'''||1||3||3||4-10 |- | align="left" |{{футбол|Палестина}} ||'''2'''||2||0||0||5-2 |- | align="left" |{{футбол|Пәкістан}} ||'''3'''||3||0||0||14-0 |- | align="left" |{{футбол|Польша}} ||'''5'''||0||1||4||3-12 |- | align="left" |{{футбол|Португалия}} ||'''3'''||0||0||3||1-6 |- | align="left" |{{футбол|Ресей}} ||'''4'''||0||1||3||0-11 |- | align="left" |{{футбол|Румыния}} ||'''2'''||0||1||1||1-3 |- | align="left" |{{футбол|Сан-Марино}} ||'''4'''||4||0||0||13-2 |- | align="left" |{{футбол|Сауд Арабиясы}} ||'''2'''||0||0||2||0-4 |- | align="left" |{{футбол|Сербия}} ||'''2'''||1||0||1||2-2 |- | align="left" |{{футбол|Сингапур}} ||'''1'''||0||1||0||0-0 |- | align="left" |{{футбол|Сирия}} ||'''4'''||0||1||3||1-8 |- | align="left" |{{футбол|Словакия}} ||'''2'''||2||0||0||3-1 |- | align="left" |{{футбол|Словения}} ||'''2'''||0||0||2||2-4 |- | align="left" |{{футбол|Солтүстік Ирландия}}||'''2'''||2||0||0||2-0 |- | align="left" |{{футбол|Солтүстік Македония}} ||'''1'''||0||0||1||0-4 |- | align="left" |{{футбол|Тайланд}} ||'''2'''||0||2||0||3-3 |- | align="left" |{{футбол|Тәжікстан}} ||'''5'''||4||1||0||9-3 |- | align="left" |{{футбол|Түркия}} ||'''6'''||0||0||6||2-19 |- | align="left" |{{футбол|Түрікменстан}} ||'''4'''||2||2||0||4-1 |- | align="left" |{{футбол|Украина}} ||'''6'''||0||2||4||6-12 |- | align="left" |{{футбол|Фарер аралдары}} ||'''4'''||1||1||2||6-7 |- | align="left" |{{футбол|Финляндия}} ||'''7'''||1||1||5||3-9 |- | align="left" |{{футбол|Франция}} ||'''2'''||0||0||2||0-10 |- | align="left" |{{футбол|Хорватия}} ||'''2'''||0||0||2||1-5 |- | align="left" |{{футбол|Черногория}} ||'''4'''||0||1||3||0-11 |- | align="left" |{{футбол|Чехия}} ||'''2'''||0||0||2||3-6 |- | align="left" |{{футбол|Швеция}} ||'''2'''||0||0||2||0-3 |- | align="left" |{{футбол|Шотландия}} ||'''2'''||1||0||1||4-3 |- | align="left" |{{футбол|Эстония}} ||'''3'''||1||2||0||3-1 |} == Халықаралық турнирлер санағы == === [[Футболдан әлем чемпионаты|Әлем Чемпионаты]] === {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !Жыл !Турнир раунды !Орын !Ойын !Ұтыс !Тең ойын !Жеңіліс !Ұпай !Соққан добы !Жіберген добы |- |{{ту|Франция}} [[Футболдан 1998 жылғы әлем біріншілігі|1998]]||''Квалификациядан өте алмады''||5||12||5||3||4||18||22||21 |- |{{ту|Жапония}}{{ту|Оңтүстік Корея}} [[Футболдан 2002 жылғы әлем біріншілігі|2002]]||''Квалификациядан өте алмады''||2||6||4||2||0||14||20||2 |- |{{ту|Германия}} [[Футболдан 2006 жылғы әлем біріншілігі|2006]]||''Квалификациядан өте алмады''||7||12||0||1||11||1||6||29 |- |{{ту|Оңтүстік Африка Республикасы}} [[Футболдан 2010 жылғы әлем біріншілігі|2010]]||''Квалификациядан өте алмады''||5||10||2||0||8||6||11||29 |- |{{ту|Бразилия}} [[Футболдан 2014 жылғы әлем біріншілігі|2014]]||''Квалификациядан өте алмады''||5||10||1||2||7||5||6||21 |- |{{ту|Ресей}} [[Футболдан 2018 жылғы әлем біріншілігі|2018]]||''Квалификациядан өте алмады''||6||10||0||3||7||3||6||26 |- |{{ту|Катар}} [[Футболдан 2022 жылғы әлем біріншілігі|2022]]||''Квалификациядан өте алмады''||5||8||0||3||5||3||5||20 |} === [[Футболдан Еуропа чемпионаты|Еуропа Чемпионаты]] === {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !Жыл !Турнир раунды !Орын !Ойын !Ұтыс !Тең ойын !Жеңіліс !Ұпай !Соққан добы !Жіберген добы |- |{{ту|Аустрия}}{{ту|Швейцария}} [[Футболдан 2008 жылғы Еуропа біріншілігі|2008]]||''Квалификациядан өте алмады''||6||14||2||4||8||10||11||21 |- |{{ту|Польша}}{{ту|Украина}} [[Футболдан 2012 жылғы Еуропа біріншілігі|2012]]||''Квалификациядан өте алмады''||5||10||1||1||8||4||6||24 |- |{{ту|Франция}} [[Футболдан 2016 жылғы Еуропа біріншілігі|2016]]||''Квалификациядан өте алмады''||5||10||1||2||7||5||7||18 |- |{{ту|Еуропа одағы}} [[Футболдан 2020 жылғы Еуропа біріншілігі|2020]]||''Квалификациядан өте алмады''||5||10||3||1||6||10||13||17 |- |{{ту|Германия}} [[Футболдан 2024 жылғы Еуропа біріншілігі|2024]]||''Квалификациядан өте алмады''||4||10||6||0||4||18||16||12 |} === [[Футболдан Азия Кубогы|Азия Кубогы]] === {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !Жыл !Турнир раунды !Орын !Ойын !Ұтыс !Тең ойын !Жеңіліс !Ұпай !Соққан добы !Жіберген добы |- |{{ту|БАӘ}} [[Футболдан Азия Кубогы 1996|1996]]||''Квалификациядан өте алмады''||3||4||1||0||3||3||1||6 |- |{{ту|Ливан}} [[Футболдан Азия Кубогы 2000|2000]]||''Квалификациядан өте алмады''||2||4||3||0||1||9||8||3 |} === [[УЕФА Ұлттар Лигасы|Ұлттар Лигасы]] === {| class="wikitable" !Жыл !Лига !Топ !Орын !Матч !Жеңіс !Тең !Ұтылыс !Доп !Ұпай |- |[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2018/19|2018/2019]] |[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2018/19, Д лигасы|D]] |[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2018/19, Д лигасы#1 топ|1]] |2 |6 |1 |3 |2 |8-7 |6 |- |[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21|2020/2021]] |[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21, С лигасы|C]] |[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2020/21, С лигасы#4 топ|4]] |4 |6 |1 |1 |4 |5-9 |4 |- |[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2022/23|2022/2023]] |[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2022/23, С лигасы|C]] |[[УЕФА Ұлттар Лигасы 2022/23, С лигасы#3 топ|3]] |1 |6 |4 |1 |1 |8-6 |13 |} == Форма == {| class="wikitable" style="text-align: left" |- !Жылдар !Жеткізуші |- |1994–1996 |{{ту|Германия}} [[Adidas]] |- |1996–1998 |{{ту|Германия}} [[Puma (компания)|Puma]] |- |1998–1999 |{{ту|Тайланд}} [[Grand Sport Group|Grand Sport]] |- |1999–2000 |{{ту|Германия}} [[Adidas]] |- |2000–2002 |{{ту|АҚШ}} [[Nike]] |- |2002–2003 |{{ту|Ұлыбритания}} [[Umbro]] |- |2003–2004 |{{ту|АҚШ}} [[Nike]] |- |2004–2005 |{{ту|Германия}} [[Puma (компания)|Puma]] |- |2005–2008 |{{ту|Италия}} [[Diadora]] |- |2008–2012 |{{ту|Ұлыбритания}} [[Umbro]] |- |2012–2023 |{{ту|Германия}} [[Adidas]] |- |2023– |{{ту|Италия}} [[Erreà]] |} '''Дереккөз''': FootballShirtsVoltage.com<ref>{{Cite web|publisher=FootballShirtsVoltage.com|title=Kazakhstan National Football Team Kit|url=http://football-uniform.seesaa.net/archives/20080717-1.html|access-date=27 August 2018|archive-date=13 August 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160813165027/http://football-uniform.seesaa.net/archives/20080717-1.html|url-status=dead}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [https://kff.kz/kk/news Қазақстан футбол құрамасының жаңалықтары] {{Қазақстан Футболы}} {{Еуропа Ұлттық футбол құрамалары}} {{Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы}} [[Санат:Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы]] [[Санат:Қазақстандағы футбол]] 1c7fcyhzd0f78e35exezza5h6z2i4r2 0 496853 3479210 2453137 2025-06-11T10:15:43Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3479210 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Ан Михаил Иванович |Шынайы есімі = |Сурет = Ан Ма.jpg |Сурет ені = |Сурет атауы = |Туылған кездегі есімі = |Туылған күні = 1917 |Туылған жері ={{RUS}}, Примор өлкесі, Покровск ауданы, Синельниково селосы |Мансабы = егінші | Азаматтығы = {{USSR}} |Ұлты = |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Балалары = |Марапаттары = * [[Ленин ордені]] * [["Орақ пен Балға" алтын медалі]] * [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1947]]) |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Ан Михаил Иванович'''<ref>Герои Социалистического труда по полеводству Казахской ССР. Алма-ата. 1950.412 стр.</ref> - [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1947]]), егінші. [[1917]] жылы [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|Ресейдің]] Примор өлкесі, Покровск ауданы, Синельниково ауылында туған. == Еңбек жолы және жетістігі == * [[1937]]-[[1963]] жылдары [[Талдықорған облысы]] (қазіргі [[Алматы облысы]]), [[Қаратал ауданы]], "Дальний Восток" колхозында егіншілер бригадасының бригадирі болып істеді. Егіншілікке көптеген жаңа бастамалар енгізді: ** егінді тау жоталарына салды; ** бидайдың Эритроспермум-0841 сортын таңдап алды; ** егістік алқаптың әр гектарынан 20%, жоғарғы өнім беретін 47 г жерден 31,94% өнім алған. * [[1964]] жылдан Алматы консерві комбинатында мастер болып қызмет істеген. == Наградалары == * [[Ленин ордені]] * [["Орақ пен Балға" алтын медалі]] * [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1947]]) == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == * [http://darvblago.ru/487.html История народов Средней Азии]{{Deadlink|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Санат:Социалистік еңбек ерлері]] ir3beiiaskklbw68rukopqrky684igm 0 497977 3479126 2453174 2025-06-11T01:11:56Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3479126 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Мария Григорьевна Лесная |Шынайы есімі = |Сурет = ЛеснаяМГ.jpg |Сурет ені = |Сурет атауы = |Туылған кездегі есімі = |Туған күні = 1912 |Туған жері = {{KAZ}}, [[Талдықорған облысы]] (қазіргі [[Алматы облысы]]), [[Сарқан ауданы]], Покровка селосы |Мансабы = егінші, егіншілер бригадасының звеношысы | Азаматтығы = {{USSR}} |Ұлты = |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Балалары = |Марапаттары = * "За трудовую доблесть" медалі * [[Ленин ордені]] * [["Орақ пен Балға" алтын медалі]] * [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]) * Медальдар |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Мария Григорьевна Лесная'''<ref>Герои Социалистического труда по полеводству Казахской ССР. Алма-ата. 1950. 412 стр.</ref> - [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]), егінші, егіншілер бригадасының звеношысы. [[1912]] жылы [[Талдықорған облысы]] (қазіргі [[Алматы облысы]]), [[Сарқан ауданы]], Покровка селосында туған. == Еңбек жолы мен жетістігі == * [[1930]] жылы "Красное Знамя" [[колхоз]]ына кіріп жұмыс істейді. * [[1946]] жылы мол түсімді [[астық дәнді дақыл]]дар бойынша егіншілер тобының звеношысы етіп тағайындалады: ** [[1946]] жылы оның тобы күздік [[бидай]]дың жоспарланған 10 [[центнер]]інің орнына 63 [[гектар]] жердің әр гектарынан 12,5 центнерден [[өнім]] жинайды. ** [[1947]] жылы межеленген 10,6 центнердің орынан 40 гектар жердің әр гектарынан 18,6 центнер [[астық]] жинауға қол жеткізеді. ** [[1948]] жылы 26 гектар жердің әр гектарынан 34 центнерден бидай алады. Еңбектері жоғары бағаланып барлық топ мүшелерінің әр қайсысы "За трудовую доблесть" медалімен наградталады. * [[1948]] жылы Сарқан аудандық еңбекші депутаттары Советінің депутаты болады. * [[1950]] жылдан [[Коммунистік Партия|КОКП]] мүшесі. == Наградалары == * "За трудовую доблесть" медалі * [[Ленин ордені]] * [["Орақ пен Балға" алтын медалі]] * [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]) * Медальдар == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == * [http://darvblago.ru/524.html История народов Средней Азии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130928023438/http://darvblago.ru/524.html |date=2013-09-28 }} [[Санат:Социалистік еңбек ерлері]] 0xm4vqjfbvi0fjq4rgnzo4o7kvhylj4 0 498956 3479127 2540552 2025-06-11T01:13:51Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3479127 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Мария Ивановна Рудько |Шынайы есімі = |Сурет = РудькоМИ.jpg |Сурет ені = |Сурет атауы = |Туылған кездегі есімі = |Туған күні = 1920 |Туған жері = {{KAZ}}, [[Павлодар облысы]], Лозов ауданы, Петровское селосы |Мансабы = диқаншы, диқаншылар бригадасының звеношысы | Азаматтығы = {{USSR}} |Ұлты = |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Балалары = |Марапаттары = * [[Ленин ордені]] * [["Орақ пен Балға" алтын медалі]] * [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1947]]) |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Мария Ивановна Рудько'''<ref>Герои Социалистического труда по полеводству Казахской ССР. Алма-ата. 1950. 412 стр.</ref> - [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ер]]і ([[1947]]), диқаншы, диқаншылар бригадасының звеношысы. [[1920]] жылы [[Павлодар облысы]], Лозов ауданы, Петровское селосында туған. == Еңбек жолы мен жетістігі == * Еңбек жолын Петровской атындағы ауылшруашылық артелінде колзошы болып бастайды. * [[1947]]-[[1950]] жылдары Панфилов атындағы [[Колхоз|колхозда]] диқаншылар бригадасының звеношысы және [[сүт]] өнімдері [[Ферма|фермасының]] меңгерушісі болады. [[1947]] жылы оның бригадасы 40 [[гектар]] жаздық [[бидай]] алқабынан 25 [[Центнер|центнерден]] [[өнім]] алуға міндеттеме алып, оны ойдағыдай орындайды, 27 гектар жердің әр гектарынан 30,6 центнерден [[дән]] жинайды. * [[1948]] жылы Лозов аудандық Советінің депутаты болады. * [[1951]] жылдан Лозов аудандық атқарушы комитетінде кадрлар бөлімінің меңгерушісі болып қызмет істейді. == Наградалары == * [[Ленин ордені]] * [["Орақ пен Балға" алтын медалі]] * [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1947]]) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * [http://darvblago.ru/407.html История народов Средней Азии]{{Deadlink|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Санат:Социалистік еңбек ерлері]] dstrmcs08el3fxdwxrbv9ey7084c44o 0 499255 3479129 2453156 2025-06-11T01:18:28Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3479129 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Шулепова Мария Яковлевна |Шынайы есімі = |Сурет = ШулеповаМЯ.jpg |Сурет ені = |Сурет атауы = |Туылған кездегі есімі = |Туылған күні = 1925 |Туылған жері = {{RUS}}, [[Новосібір]] облысы, Маслянинск ауданы, Чупино селосы |Мансабы = егінші, [[Семей облысы]] (қазіргі [[Шығыс Қазақстан облысы]]), [[Бородулиха ауданы]], "Заветы Ильича" атындағы колхоздың егіншілер бригадасының звеношысы ([[1947]]). | Азаматтығы = {{USSR}} |Ұлты =орыс |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Балалары = |Марапаттары = * "1941-1945 жж Ұлы Отан соғысындағы қажырлы еңбегі үшін"([[1946]]) * [[Ленин ордені]] * [["Орақ пен Балға" алтын медалі]] * [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]) |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Шулепова Мария Яковлевна'''<ref>Герои Социалистического труда по полеводству Казахской ССР. Алма-ата. 1950. 412 стр.</ref> - [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]), егінші, [[Семей облысы]] (қазіргі [[Шығыс Қазақстан облысы]]), [[Бородулиха ауданы]], "Заветы Ильича" атындағы колхоздың егіншілер бригадасының звеношысы ([[1947]]). [[1925]] жылы [[Ресей]]де, [[Новосібір]] облысы, Маслянинск ауданы, Чупино селосында туған. == Еңбек жолы мен жетістігі == * [[1939]] жылы [[Қазақстан]]ға қоныс аударып, [[Бородулиха]] ауылына келген соң ата-анасы "Заветы Ильича" колхозына жұмысқа кіреді. * Жетіжылдық мектепті бітргеннен кейін [[1941]] жылы еңбек жолын бастап [[ферма]]да [[бұзау]] бағушы, одан кейін [[сауыншы]] болады. * [[1946]] жылы оны егіншілер бригадасына жұмысқа жіберіледі. * [[1947]] жылы жоғары түсімді егін бригадасы жастар тобының звеношысы болып тағайындалады. Тобында - үлкені 23, ал кішісі 15 жаста 6 қыз болды. Барлық агротехникалық жағдайларды қадағалап, сақтай отырып қажырлы еңбектерінің арқасында өздеріне бекітілген 11 [[гектар]] жердің әр гектарынан 30,2 [[центнер]]ден астық жинайды. Жоспарды асыра орындағандары үшін топтың әр мүшесіне табыстарына қосымша 530 кг-нан [[дән]] беріледі. == Наградалары == * "1941-1945 жж Ұлы Отан соғысындағы қажырлы еңбегі үшін"([[1946]]) * [[Ленин ордені]] * [["Орақ пен Балға" алтын медалі]] * [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]) == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == * [http://darvblago.ru/476.html История народов Средней Азии]{{Deadlink|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Санат:Социалистік еңбек ерлері]] 8d89bc4shyicsx985wyl1os9c3uulzw 0 499942 3479128 2465702 2025-06-11T01:16:26Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3479128 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Мария Петровна Дударева |Шынайы есімі = |Сурет = ДудареваМП.jpg |Сурет ені = |Сурет атауы = |Туылған кездегі есімі = |Туған күні = 1923 |Туған жері = {{KAZ}},Талдықорған облысы, Троицк селосы |Мансабы = [[қызылша]] өсіруші, [[Талдықорған облысы]] (қазіргі [[Алматы облысы]]), "Первое Мая" [[колхоз]]ының звеношысы ([[1947]]). | Азаматтығы = {{USSR}} |Ұлты = |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Балалары = |Марапаттары = * [[Ленин ордені]] * [["Орақ пен Балға" алтын медалі]] * [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]) |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Мария Петровна Дударева'''<ref>Герои Социалистического труда по полеводству Казахской ССР. Алма-ата. 1950. 412 стр.</ref> - [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]), [[қызылша]] өсіруші, [[Талдықорған облысы]] (қазіргі [[Алматы облысы]]), "Первое Мая" [[колхоз]]ының звеношысы ([[1947]]). [[1923]] жылы Талдықорған облысы, Троицк селосында туған. == Еңбек жолы мен жетістігі == * [[1939]]-[[1947]] жылдары "Первое мая" колхозында қызылша өсіруші болып істейді. * [[1947]] жылы қызылшашылар тобының звеношысы болып тағайындалады. Оның бригадасы 4,7 [[гектар]] жердің әр гектарынан 663 [[центнер]]ден, ал 2 гектар жердің әр гектарынан 801,5 центнерден [[қант қызылшасы]]н жинайды. Қант қызылшасымен қатар 12 гектар [[астық дәнді дақыл]] алқабының әр гектарынан 16 центнерден [[дән]] алып, [[жоспар]]ды артығымен орындайды. == Наградалары == * [[Ленин ордені]] * [["Орақ пен Балға" алтын медалі]] * [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]) == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == * [http://darvblago.ru/510.html История народов Средней Азии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131017125245/http://darvblago.ru/510.html |date=2013-10-17 }} * [http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=12949 Герои страны] [[Санат:Социалистік еңбек ерлері]] czqe2ntqu7i262wzs10liwcpql4773a 0 500909 3479219 2953203 2025-06-11T10:54:05Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3479219 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Цой Моисей Андреевич |Шынайы есімі = |Сурет = ЦойМА.jpg |Сурет ені = |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Туған күні = 1904 |Туған жері = {{RUS}}, Приморье өлкесі, Сучанск ауданы, Алексеевка селосы |Мансабы = [[қызылша]] өсіруші, [[Талдықорған облысы]] (қазіргі [[Алматы облысы]]), [[Қаратал ауданы]], Горький атындағы [[Колхоз|колхоздың]] звеношысы ([[1947]]). | Азаматтығы = {{USSR}} |Ұлты = |Қайтыс болған күні = |Қайтыс болған жері = |Әкесі = |Анасы = |Жұбайы = |Балалары = |Марапаттары = * [[Ленин ордені]] * [["Орақ пен Балға" алтын медалі]] * [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]) |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Цой Моисей Андреевич'''<ref>Герои Социалистического труда по полеводству Казахской ССР. Алма-ата. 1950.412 стр. </ref> - [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]), [[қызылша]] өсіруші, [[Талдықорған облысы]] (қазіргі [[Алматы облысы]]), [[Қаратал ауданы]], Горький атындағы [[Колхоз|колхоздың]] звеношысы ([[1947]]). [[1904]] жылы [[Ресей|Ресейдің]] Приморье өлкесі, Сучанск ауданы, Алексеевка селосында туған. == Еңбек жолы мен жетістігі == * [[1938]] жылы Талдықорған облысына қоныс аударып, Горький колхозына жұмысқа кіреді. * [[1944]]-[[1946]] жылдары қызылшашылар бригадасының бригадирі болып істейді. [[1945]] жылы межеленген 245 [[Центнер|центнердің]] орнына әр [[Гектар|гектардан]] 371 центнерден [[Қант қызылшасы|қант қызылшасын]] өсіреді. * [[1947]] жылы алдыңғы қатарлы қызылшашылар тобын басқару тапсырылады. Рекордты өнім алуға міндеттеме алған бригада 2 гектар жердің әр гектарынан 816 центнерден және 7 гектар жердің әр гектарынан 484 центенрден өнім жинап, алған рекордтық міндеттемелерін ойдағыдай орындайды. == Наградалары == * [[Ленин ордені]] * [["Орақ пен Балға" алтын медалі]] * [[Социалистік еңбек ерлері|Социалистік Еңбек Ері]] ([[1948]]) == Дереккөздер == <references/> == Сыртқы сілтемелер == * [http://darvblago.ru/573.html История народов Средней Азии]{{Deadlink|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Санат:Социалистік еңбек ерлері]] jmnqy56v68el8ffonv9743av6rb3jdu 0 515327 3479213 3406071 2025-06-11T10:26:15Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3479213 wikitext text/x-wiki {{АҚШ штаты |атауы = Мичиган |шынайы атауы = Michigan |ту = Flag of Michigan.svg |белгісі = Michigan state seal.png |карта = Map of USA MI.svg |лақапаты = «Ұлы көлдер штаты» |ұраны = |әні = |астанасы = [[Лансинг]] |ірі қаласы = [[Детройт]] |тұрғыны ={{өсім}} 9 895 622 |санақ жылы = 2013 |тығыздығы = 174 |тұрғыныОрны = 8 |ауданы = 250 493 км² |ауданыОрны = 11 |ендік1 = 41°41' |ендік2 = 47°30' |бойлық1 = 82°26' |бойлық2 = 90°31' |штат реті = 26 |штат стасусы = [[1837 жыл]] [[26 қаңтар]] |губернаторы = Рик Снайдер |уақыт белдеуі =UTC -5/жазда -4 |сайты = http://www.michigan.gov/ }} '''Мичиган''' ({{lang-en|Michigan}}) — [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-тың солтүстік-шығыс бөлігіндегі орналасқан штаты. Жер ауданы бойынша елде 11-орында — 250 493 км². Халық саны бойынша 8-орында - 9 895 622 адам (2013). Әкімшілік орталығы — Лансинг қаласы, ең үлкен қаласы — [[Детройт]]. Басқа ірі қалалары — Грэнд-Рэпидс, Уоррен, Флинт, Стерлинг-Хайтс, Энн Арбор, Уэйн.<ref>[http://tonkosti.ru/%D0%9C%D0%B8%D1%87%D0%B8%D0%B3%D0%B0%D0%BD Мичиган — негізгі курорттары, аралдары, қалалары, мұражайлары]</ref> ==Географиясы== Штаттың аумағының 41%-ы су бетіне тиесілі. Штаттың айналасында Ұлы көлдердің 4-і орналасқан — Жоғарғы, Мичиган, Гурон және Эри. Елдің 6 штатымен шектеседі: солтүстігінде — Жоғарғы және Гурон көлдері арқылы канадалық Онтарио провинциясымен, шығысында — Мичиган көлі арқылы Иллинойс және Висконсин, оңтүстігінде — Огайо және Индиана штаттарымен. ==Этностық құрамы== * Ақтар — 78,9 % * Афроамерикандықтар — 14,2 % * Үндістер — 0,6 % * Азиялықтар — 2,4 % * Басқалары — 1,5 % ==Экономикасы== Штатта ішінде орналасқан [[Детройт]] қаласы әлемге АҚШ-тың автомобиль өндіру орталығы ретінде танымал. Пайдалы қазбаларға бай штат. Штатта мұнай, темір, табиғи газ, торф өндіріледі.<ref>[http://prousa.ru/michigan_economics Мичиган штатының экономикасы]{{Deadlink|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> 2010 жылы Экономикалық анализ бюросының бағасы бойынша штаттың жиынтық ішкі өнімі $384,1 миллиард болған. == Галерея == <gallery> DowntownDetroit.jpg|Детройт қаласы Detroit Renaissance-Center.jpg|General Motors команиясының штаб-пәтері,Детройт қаласы Holland State Park.jpg|Мичиган көліндегі жағажай Mackinac Bridge Sunset.jpg|Көпір </gallery> ==Бауырлас аймақтары== * {{flagicon|JPN}} [[Сига Префектурасы]], [[Жапония]] * {{flagicon|PRC}} [[Сычуань]], [[Қытай]] ==Дереккөздер== <references/> {{АҚШ әкімшілік бөлінуі}} [[Санат:АҚШ штаттары]] 6j0hd29aio3s6lpp163b86ee1nvo22w 0 517197 3479106 3317757 2025-06-11T00:18:27Z ShadZ01 56180 3479106 wikitext text/x-wiki {{Ойындар сериясы |атауы = Call of Duty |жанрлар = FPS |суреті = Call of Duty logo 2023.svg |жобалаушы = Infinity Ward<br />Treyarch<br />Sledgehammer Games |таратушы = Activision |қозғалтқыштар = IW engine |бірінші ойын = Call of Duty |соңғы ойын = [[Call of Duty: Ghosts]] |ресми сайт = www.callofduty.com }} '''«Call of Duty»''' — [[Бірінші жақ шутері|FPS]] жанрдағы компьютерлік ойындар сериясы,ойынның оқиғасы [[Екінші Дүниежүзілік соғыс]]та,[[Суық соғыс]]та және [[Үшінші Дүниежүзілік соғыс]]та болып жатыр.Қазіргі кезде,топтама он бір негізгі ойыннан тұр. === Негізгі ойындар === ==== Call of Duty ==== ==== Call of Duty 2 ==== ==== Call of Duty 3 ==== ==== Call of Duty 4: Modern Warfare ==== (Қызметтік парыз 4: Қазіргі соғыс) Мультиплатформалық компьютерлік ойын жанры 3Д Экшн Атыс Infinity Ward компаниясымен жасалып Activision компаниясымен шығарылған. Ойынды 26 мамыр 2007 жылы анонс жасап 5 қараша 2007 жылы релизы болды. Сюжеты 21-ші ғасырдағы соғыс туралы айтады ойнаушы АҚШ және Ұлыбританияның арнайы жасақтарында ойнай алады. Бұрынғы Call of duty-ларға қарағанда сюжеты тапсырмалар емес Акт-қа қарай бөлінді.Ал Акт үшеу болды. Кейіпкерлері Сержант Джон "Соуп" МакТавиш — 22-ші полкінің SAS әскери қызметшісі (Ұлыбритания). Басты кейіпкер. Соңында жарақат алып Джон Прайстың тапаншасынан (Colt M1911) басты оңбағанды (Захаев) өлтіреді. Сержант Пол Джексон (†) — морпех Force Recon Корпусының теңіз жаяу әскерлері АҚШ. Басты Кейіпкерлердің бірі.Соңғы тапсырмасында ядролық қару жарылады.Ал өзі радиоактивты шаңнан өледі. Капитан Джон Прайс (Припять тағы миссияда лейтенант) — 22-ші полкінің әскери командирі SAS Ұлыбритания.Мактавиштың командирі.Соңында жарақат алады бірақ өз тапаншасын (Colt M1911) Мактавишке беріп үлгереді. Николай (кодтық ат) — британияның ақпаратшысы.Оны Ресейдің сепаратисттері ұстап алады бірақ Прайстың командасы оны құтқарады. Геймплейі Call of duty 4-да геймплейі қатты өзгерді.Бұрынғы тактикалар істелмеді.Өзінің сеттингі арқасында көп геймерлерді қызықтырды. Мультиплеердік режим қатты дамыды.Рейтинг қосылды.жаңа режимдер пайда болды.Және арнайы "Перктер" пайда болды. Пікірлер Динамикалык 3д Экшн.Мықты Сюжет.Қызықты мультиплеер. ==== Call of Duty: World at War ==== ==== Call of Duty: Modern Warfare 2 ==== ==== Call of Duty: Black Ops ==== ==== Call of Duty: Modern Warfare 3 ==== ==== Call of Duty: Black Ops II ==== үш өлшемді бірінші тұлғалық ату жанрындағы көп платформалы компьютерлік ойын. Ойынның ресми хабарландыруы 2012 жылдың 1 мамырында өтті, шығу күні 2012 жылдың 13 қарашасы. Call of Duty сериясындағы тоғызыншы ойын. Бұл Call of Duty: Black Ops ойынының тікелей жалғасы. Геймплей — Әрбір миссияны бастамас бұрын сіз екі қаруды (қайсысы болса да), оларға арналған керек-жарақтарды (көлемдер, дыбыс өшіргіш, тұтқа және басқа жақсартулар), жарылғыш заттар мен артықшылықтарды (құралдар, қаруды жылдам ауыстыру және т.б.) таңдай аласыз. Ойын барысында ойыншы белгілі бір жерлерде таңдауға ие болады - бұл бір дәрежеде болашақта ойын барысына әсер етеді. Егер «Құралдар» артықшылығы қабылданса, онда әрбір миссияда саперлік кеудеше сияқты бонустарды табуға болады. тұзақтар немесе қосымша қарулар. Әрбір миссия 10 сынақты қамтиды - олардың белгілі бір санын аяқтау үшін қосымша қарулар, жақсартулар немесе жеңілдіктер беріледі. Сонымен қатар сызықты еместігі де бар. Жаңалық ереуіл тобының миссиялары болды - бірден бірнеше жауынгерлер мен отрядтар арасындағы бақылау және өзара әрекеттесу. Сонымен қатар, АИ-де қарсыласты бұйрықсыз жою үшін жеткілікті еркіндік бар. Ойыншының міндеті - нақты нұсқаулар беру (ғимаратқа шабуыл жасау, жауды жою, аймақты қорғау). Арматуралар үнемі ұрыс даласына түседі, олар жауынгерлік шығынның орнын толтырады. Сюжет — Дэвид Мейсон («Сектор» қоңырауы), Black Ops бірінші бөлігіндегі Алекс Мейсонның ұлы бала кезінде әкесінен айырылды, енді оған өлтірушілерді табу керек. Сонымен қатар, ол «Теңіз флотының итбалықтары» антитеррорлық тобының жауынгері ретінде біздің заманымыздың басты террористі, «Кордис Дие» лаңкестік ұйымының жетекшісі Рауль Менендесті жеңуі керек. Ойын ЦРУ-ның қарт бұрынғы қызметкерлері тұратын «Vault» орнында Вудсты жауап алудан басталады. Фрэнк сұрақтарға сабырмен жауап береді және нақты уақыттағы шайқастармен астасып жатқан 80-ші жылдардағы оқиғалар туралы әңгімелейді. Треярч серияның барлық бөліктеріне сілтеме жасауға тырысты. Алекс Мейсонға Фрэнк Вудс Анголадағы қару-жарақ контрабандашыларын залалсыздандыру миссиясында болғаны туралы хабардар болды, бірақ онымен барлық байланыс үзілді. Мейсон оның кураторы Джейсон Хадсонмен бірге Вудсты табу үшін Анголаға барады. Джонас Савимби басқаратын UNITA бүлікшілерімен бірге ол Вудсты іздеуде MPLA күштері арқылы соғысады. Олар Вудс ұсталған баржаға тікұшақпен ұшады және барлық MPLA сарбаздарын өлтіргеннен кейін контейнерді ашады; Вудс ол жерге қалай жеткенін бірден айтып береді.Батырларға тікұшақ шабуыл жасайды, ал баржа суға түсіп қалады. Содан кейін Алекс пен Хадсон ауылды эвакуациялауға тырысады. Бірақ радиоқабылдағыштың жанында бір Рауль Менендес отыр, ол оларға көмектесуден бас тартып, қабылдағышты сындырып жібереді. Радиооператор қашып кетпек болған кезде Мейсон оны ұстап алып, көзіне атып тастайды. Содан кейін Мейсон, Вудс және Хадсон жағалауға жүгіріп, өздігінен шығуға мәжбүр болды, бірақ бақытымызға орай, оларды Савимби тікұшағы құтқарып қалады. Вудс Дэвидке Менендес жаудың Кордис Дие ұйымының жетекшісі болғанын және ол Америка мен Қытайға қарсы киберсоғысты бастағалы тұрғанын айтады. Ол сондай-ақ Кордис Дие бүкіл елде наразылық акциясын өткізгенін, олар Менендестен хабарсыз екенін айтады. Олар кибершабуылдың артында Ақ үй тұр деп есептейді. Дэвид Мейсонның тобы Мьянмадағы Менендестің зауытына жасырын түрде кіреді, ол жерден хакер-магнитометр Эрикті табады, ол Мэйсонға Менендес Карма деп аталатын кибер қаруды жасау үшін Celerius материалын пайдаланып жатқанын айтты.Зертханада Эрик мақсатты дискіні Мейсонға береді және көп ұзамай жалдамалы Кордис Диенің оғынан қаза тапты. Зауыттың зертханаларын аралап жүріп, Мейсон мен бір топ SEAL адмирал Бриггстің басқаруындағы жасырын топпен кездесіп, оған мақсатты диск береді. Вудс Ауғанстандағы операция туралы айтады. Моджахедтердің жетекшісі Мулла Рахман оларға қару-жарақ пен базаны қорғау үшін Менендес туралы айтуы керек еді. База сәтті қорғалды, кеңес әскерлері соңғы шабуылда. Үлкен танкте Алекс Мейсон алыстағы 1968 жылғы оқиғалардан аман қалған Кравченконы табады. Кравченконың кесірінен Мейсон сандар түріндегі галлюцинацияларды және Мейсон қарсылық көрсететін Кравченконы өлтіруді қалауын «оятады». Егер Мейсон «сандарды» жеңе алса, Кравченко Вудсты өлтіреді, одан ЦРУ-дағы моль туралы білді. Мейсон ешқашан ештеңе айтпаған Кравченконы атып тастайды. Молла Рахман оларға опасыздық жасап, ұстап алып, Мэйсонды, Вудсты, Хадсонды және Чжаоны шөлге қалдырады. Біреу оларды құтқарып, сусын береді. Мейсон бұл Виктор Резнов деп ойлады. Ол Мейсонның өмірінде енді ешқашан пайда болмады. Содан кейін Вудс Менендестің үйіне жасалған шабуыл туралы айтады. Оған, Мейсон Ср және Хадсонға Мануэль Норьега көмектеседі. Менендес әпкесінің бөлмесінде отыр. Кенет біреу қағады. Рауль есікке жақындап, оны ашады, оның алдында күзетші тұр, оны бір секундтан кейін Норьега жауынгерлері өлтіреді. Раульді ұстап алады, солдаттардың бірі әпкесін ұра бастайды. Менендес ашуланып, командирді өлтіреді, бірақ қарсылыққа қарамастан, оны ұйықтатып, Норьегаға тапсырады. Рауль вилланың жанында оянады. Норьегаға жақындаған кезде оның екі солдаты өлтіріліп, американдықтар оған келді деп Раулды босатады.Рауль Норьеганы ұрып-соғып, мылтығын алып, үйіне басып кіреді. Джозефина тығылып жатқан бөлмемен дәлізге кіріп, ол Мейсон мен Вудсты көреді, соңғысы оған оқ жаудырып жатыр. Рауль Хадсонмен соғыса бастайды және Джозефинаның бөлмесіне граната түсіп, ол өледі. Содан кейін ойын 15 минут бұрынғы оқиғаларды кері айналдырады және Раульді дүрбі арқылы бақылап отырған Мейсонға ауысады. Осыдан кейін ол, Вудс және Хадсон таудан түсіп, Норьеганың сарбаздарымен бірге ауылға шабуылды бастайды. Гараждарға жеткенде, топ Менендестің қораның есігін ашып тұрғанын көреді. Жауынгерлер Норьеганың оларға опасыздық жасағанын түсінеді. Вудс Раульді қуып жетуге тырысады, бірақ оны Хадсон тоқтатады.Екеуі бірге вилланың ауласына жетеді. Топ бөлінеді - Вудс пен Мейсон жертөледегі зертханаға түседі, ал Хадсон үйді тарайды. Лабораторияны тазалап болған жауынгерлер жоғарыға көтеріліп, Раульмен бір дәлізде қалады. Вудс Менендеске оқ жаудырады, оны тірідей алып кету керек. Мейсон оны тоқтатуға тырысады, бірақ Фрэнк оны басымен ұрып, Раульге гранатаны лақтырады, бірақ Алекс оны қайтадан тоқтатуға тырысады, граната секіріп, Джозефинаның бөлмесіне тиеді. Жарылыс естіледі. Жарылыстан кейін Мейсон мен Вудс есін жиып, Рауль Менендестің өлгенін біледі. Хадсон: «Мұнда болған оқиға туралы ешкімге сөз жоқ» дейді. Дэвид Мейсон командаластары Майк Харпер және Хавьер Салазармен бірге Менендесті қадағалау үшін Пәкістанның Лахор қаласындағы Гимнге кіреді. Су басқан көшені ICBM сарбаздары арқылы бұзып өтіп, дрондардан жасырынып, жауларды тыныш жойып, «Сектор» Харпермен бірге канализацияға жетеді, Салазар басқа позицияда.Төбеге шығып, екі жауды құлатқаннан кейін топ Менендестің әңгімесін жазуға кіріседі. Ол үнемі қозғалыста болғандықтан, жауынгерлерге де позициясын өзгертуге тура келеді. Әңгімелесудің үшінші жазбасы кезінде олар жалдамалы Дефалконы көріп, оны Менендестің «Карма» үшін жібергенін біледі, Дефалко Раульден зат алып, генерал Чжаомен кездесу орнын айтады. Менендестің әңгімесінің соңғы жазбасында олар табылғанын түсініп, кетіп қалады. Дэвид контактілері Салазар және эвакуациялауды сұрайды. CLAW Brutus және Maximus қолдауымен депоны тазартқаннан кейін топ эвакуациялық көліктерге отырып, қаладан шығады. Миссияның соңында келесі жағдайлар орын алуы мүмкін: Харпер өрттен зардап шеккен жоқ. Харпер жарақат алды және оның іздері ойынның қалған уақытында көрінеді. Пәкістан деректерінен алынған деректер Дэвид, Харпер және Салазардың Карма кибер қаруын басып алу үшін қалқымалы Колосс қаласына жіберілгенін көрсетеді. Дефалько да сонда барады. Топ Менендес Фаридтің қоршауында ЦРУ агентімен байланыста. Олар бақылау-өткізу пунктінен өтіп, екі жалдамалыны өлтіргеннен кейін электростатикалық сүзгіні өшіретін және тордың сканерлеуін алатын Зиггидің өрмекші роботын пайдаланады. Өрмекшіні тапқаннан кейін топ жалдамалылармен шайқастан кейін орталық компьютерді табады және «Сектор» Карма туралы ақпаратты іздейді.Іздестіру нәтижесінде ол «Карма» қару емес, Хлоя есімді әйел екенін түсінеді. Мейсон бұл туралы Solar клубында жүрген Харперге хабарлайды. Ол Хлояны тауып, оған қауіп туралы хабарлайды, бірақ ол оған сенбейді. Жалдамалылармен тағы бір қақтығыстан кейін Дэвид пен Салазар бөлініп кетті. Мейсон лифтпен клубқа барады және Хлояны Харпермен бірге табады. Бірақ Дефалко қазірдің өзінде адамдарды кепілге алып жатыр, ал Хлоя оған бағынады. Содан кейін Дефалко кетіп, кемені жарып жібереді. Дэвид, Харпер және Салазар оның соңынан жүгіріп, жалдамалы жауынгерлерді «Кордилер өледі» деп жарып өтіп, келесі жағдай орын алады: Мейсон Дефалконы қуып жетіп, оны өлтіреді. Мейсонның Дефалконы қуып жетуге уақыты жоқ, ол Хлоямен қашып кетеді. Дэвид Вудсқа қайтады. Ол 1989 жылғы оқиғалар туралы айтады. Вудс пен Мейсонға Мануэль Норьеганы Панамада ұстау міндеті жүктеледі. Жолда олар тапсырманы орындауға көмектесетін досы МакНайтты кездестіреді. Олар Норьеганы сәтті басып алған қалаға барады, бірақ сонымен бірге Хадсоннан хабарлама алады, онда ол Мейсон мен Вудс Норьеганың кез келген талаптарын орындауды талап етеді, Мэйсон мұны үлкен құлықсыздықпен жасайды.Хадсонның неге мұндай бұйрық шығарғаны кейінірек белгілі болады. Норьега Nexus нысанасының орнын білді, ол Рауль Менендес болды. Норьега, Мейсон және Вудс ралли пунктіне барады, оларға көлік беріледі. Вудс пен Норьега көпқабатты үйдің балконына көтеріледі, Вудс снайпер винтовкасын алып, нысананың пайда болуын күтеді. Басына сөмке киген адамды екі солдат жетектеп жатыр. Вудс оны басынан атып өлтіруі мүмкін. Вудс оның аяғынан екі рет жаралады. Бірдеңе дұрыс емес екенін сезген Вудс денеге жүгіріп барып, өзінің ең жақын досы Мейсонды атып тастағанын біледі. Дэвид бұған түсіністікпен қарайды, бірақ ол әлі де қатты таң қалды - оның әкесі Менендестің айлакер ойынының кесірінен өледі. Вудс, белгілі бір бөлмеде еденде жатып, келесі суретті байқайды - Дэвид, әлі бала, Менендеспен мас болған және жартылай ес-түссіз күйде, Менендес пен Хадсон орындыққа байланған. Баланың өмірінен қорыққан Хадсон Менендестен оны өлтіруді сұрайды. Ол агентті аяусыз өлтіріп, кетіп қалады. Eсін жиып, әкесінің денесіне асығады. Бір топ «итбалықтар» шешуші әрекетке кіріседі: олар Фаридке әрекет ету уақыты келгенін хабарлайды. Ол Менендеске қарсы шайқаста жүріп, оны да, VTOL (тік ұшып көтерілу және қону) мөрлерін де табады. Менендес оны құлатып, Харперді ұстап алады. Міне, тағы бір таңдау: Келесі миссияда Дэвид Мейсон Менендесті USS Барак Обамада сұрайды, бірақ кенеттен жалдамалылар шабуыл жасайды. Менендес таң қалдырған Мейсоннан қашып құтылады. Ол Салазармен бірге есін жиып, Бриггстің сервер бөлмесіне барады. Жолда ол жаулардың күшті қарсылығына тап болды, бірақ оны басып, кемені басқаруды қалпына келтіреді және камералардың деректерін тексереді. Содан кейін ойын Менендеске ауысады, ол Дефалко немесе Кордис D ұшағымен бірге сервер бөлмесіне еніп, Бриггсті кепілге алып, компьютерге көшеді. Содан кейін Салазар Дефалкомен бірге одақтастарын өлтіреді. Нәтижесінде олар өледі: 2 теңізші (міндетті), Фарид пен Хлоя (егер олар аман қалса және олардың таңдауы), Дефалко. Бриггс де өлуі мүмкін (Менендестің қолында - ойыншының таңдауы бойынша). Дәуіт мұның бәрін көріп, құтқаруға асығады. Сервер бөлмесінде ол аман қалғандарға көмектеседі немесе жүйенің вирус жұқтырғанын бірден анықтайды. Содан кейін ол Харпермен бірге (егер ол аман қалса) палубаға шығып, қолға түскен Салазарды кездестіреді. Қысқа әңгімеден кейін сатқын өледі (Харпердің қолында - егер ол аман қалса) немесе оны тірідей алып кетеді. Содан кейін Дэвид палубаны тазартып, VTOL-де Харпермен бірге отырады. Онда жалдамалы Кросбиді жаралайды, бірақ Харпер немесе Дэвидтің қолынан өледі. Менендес ұшақпен кетіп қалады. Әуе кемесінің одан әрі тағдыры Тянь Чжаоның «Жою» тактикалық миссиясында өлтірілген-өлмегеніне байланысты: Ұшақ тасығышты KSS қиратып, Хлоя мен Бриггс өлді. KCC қазірдің өзінде одақтас ретінде Құрама Штаттарды қолдайды. Келесі миссияда Дэвид Харпер және басқалармен бірге президент Босвортпен Лос-Анджелеске барады. Онда оларға Рауль Менендес басқаратын дрондар шабуыл жасайды. Көлік апатқа ұшырайды, бірақ ұшқышсыз ұшақпен өлтірілген Джонсонды қоспағанда, барлығы бұзылмаған. Содан кейін Дэвид мұнараны басқарады және дрондарға оқ жаудырады және олардың кейбірін сәтті атып түсіреді. Бірақ содан кейін көлік тас жолдан құлап кетеді, бірақ Мейсон секіре алады. Сосын өліп кете жаздады да, отрядпен жүре береді. Сосын тас жолда ол: Отрядты снайперлік мылтықпен жабады. Жасақпен бірге түсіп, олармен бірге жарып өтеді. Содан жалдамалылардың шабуылына тойтарыс бергеннен кейін броньды көлікке мініп, қала орталығына қарай бет алады. Бірақ жолда оған көлік соғылады. Ол оянғанда, ол үш тырнақты бұзып, Франция президентінің көлігін бұзады. Оны қорғап, барлық жалдамалыларды өлтіргеннен кейін ол зәулім ғимараттың құлауын бақылайды. Ол оянғанда F-38 ұшағының тізгініне отырып, Президент кортежін жабады. Шабуылға тойтарыс бергеннен кейін ол басқа ұшақтармен бірге дрондардың тағы бір толқынын жояды. Содан кейін ұшақ жарылып, Дэвид секіріп кетеді. колоннамен кездесіп, қаладан шығады. Келесі кезекте президент Босворт пен министр Петреус Менендестің ұшқышсыз ұшу қаупін талқылайды. Дрондар Қытай мен АҚШ қалаларына ұшады екен. Сондай-ақ сигналдың көзі – Гаити аралы табылды. Дэвид пен OXO тобы сонда барады. Содан кейін кіреберіске жеткен топ ішке кіріп, қатты қарсылыққа ұшырайды. Егер Тянь Чжао Жою тактикалық миссиясында өлтірілсе,бүкіл операция кезінде итбалықтарға қытай әскерлері көмектеседі. Шығынға ұшыраған «МЕРЗІЛЕР» әлі де компьютерлік орталыққа жол тартады. Онда Дэвид сигналды өшірмек болады, бірақ Менендес кенеттен интернетте сөз сөйлеп, жарылғыш заттарды іске қосады. Ғимарат жарыла бастайды және Дэвид Менендес тұрған бөлмеге қарсыластың күшті қарсылығымен күреседі. Бірақ олар кірген бойда бөлме жарылып, Дэвид пен Харпер (егер ол бұрын өлтірілмеген болса) құлап кетеді.Соңғысы арматураға сүрініп қалады, ал Дэвид оны ұстап алуға уақыт табады. Секіре отырып, батыр жалдамалылар мен Дефальконы (егер ол бұрын өлтірілмеген болса) өлтіріп, Менендестің аяғына пышақ сұғады. Сонда ол: Менендесті ғибадатханада атып тастаңыз, осылайша оны өлтіріңіз. Осыдан кейін ол Харперді шығуға сүйреп апарады, немесе өзі шығуға барады. Антагонистті түсіріңіз. Оны, «өзімен-өзі сөйлескен мұңлы қарияны» ұшаққа отырғызады, бірақ оған дейін: «Бір жылдан кейін... көреміз» деп үлгереді. Егер Харпер Йеменде аман қалса, ол келесі барлық миссияларда Мейсонмен бірге жүреді. Әйтпесе, Мейсон тұрақты серіктестерсіз әрекет етеді. Қалай болғанда да, итбалықтар Гаитидегі шайқаста жеңіп жатыр, ал Мейсон соңғы есікте көптеген одақтас әскерлерді күтуде. Әрі қарай бірнеше аяқталулардың бірі келеді (ойыншының бүкіл ойындағы әрекеттеріне байланысты). Кредиттен кейінгі көрініс. Менендес шоудың алдында алаңдаса, Вудс толығымен тыныш. Топ сахнаға шығып, Вудс барабанда және Вудс электрогитарада ойнап отырып, «Carry On» әнін айтады. Алекс Мейсон Виктор Резновтың қасында билейді, ол жоғалып кетеді. Алекс оны іздейді.{{main|Call of Duty: Black Ops II}} ==== Call of Duty: Ghosts ==== {{main|Call of Duty: Ghosts}} ==== Call of Duty: Advanced Warfare==== {{main|Call of Duty: Advanced Warfare}} == Сыртқы сілтемелер == *[http://callofduty.wikia.com/wiki/Call_of_Duty_Wiki Викиа сайтында] [[Санат:Компьютерлік ойындар]] p4hg9nysowve3t7cjhvem25ltfn19k9 3479107 3479106 2025-06-11T00:20:08Z ShadZ01 56180 3479107 wikitext text/x-wiki {{Ойындар сериясы |атауы = Call of Duty |жанрлар = FPS |суреті = Call of Duty logo 2023.svg |жобалаушы = Infinity Ward<br />Treyarch<br />Sledgehammer Games |таратушы = Activision |қозғалтқыштар = IW engine |бірінші ойын = Call of Duty |соңғы ойын = [[Call of Duty: Ghosts]] |ресми сайт = www.callofduty.com }} '''«Call of Duty»''' — [[Бірінші жақ шутері]]<nowiki/>нің жанрдағы компьютерлік ойындар сериясы,ойынның оқиғасы [[Екінші Дүниежүзілік соғыс]]та,[[Суық соғыс]]та және [[Үшінші Дүниежүзілік соғыс]]та болып жатыр.Қазіргі кезде,топтама он бір негізгі ойыннан тұр. === Негізгі ойындар === ==== Call of Duty ==== ==== Call of Duty 2 ==== ==== Call of Duty 3 ==== ==== Call of Duty 4: Modern Warfare ==== (Қызметтік парыз 4: Қазіргі соғыс) Мультиплатформалық компьютерлік ойын жанры 3Д Экшн Атыс Infinity Ward компаниясымен жасалып Activision компаниясымен шығарылған. Ойынды 26 мамыр 2007 жылы анонс жасап 5 қараша 2007 жылы релизы болды. Сюжеты 21-ші ғасырдағы соғыс туралы айтады ойнаушы АҚШ және Ұлыбританияның арнайы жасақтарында ойнай алады. Бұрынғы Call of duty-ларға қарағанда сюжеты тапсырмалар емес Акт-қа қарай бөлінді.Ал Акт үшеу болды. Кейіпкерлері Сержант Джон "Соуп" МакТавиш — 22-ші полкінің SAS әскери қызметшісі (Ұлыбритания). Басты кейіпкер. Соңында жарақат алып Джон Прайстың тапаншасынан (Colt M1911) басты оңбағанды (Захаев) өлтіреді. Сержант Пол Джексон (†) — морпех Force Recon Корпусының теңіз жаяу әскерлері АҚШ. Басты Кейіпкерлердің бірі.Соңғы тапсырмасында ядролық қару жарылады.Ал өзі радиоактивты шаңнан өледі. Капитан Джон Прайс (Припять тағы миссияда лейтенант) — 22-ші полкінің әскери командирі SAS Ұлыбритания.Мактавиштың командирі.Соңында жарақат алады бірақ өз тапаншасын (Colt M1911) Мактавишке беріп үлгереді. Николай (кодтық ат) — британияның ақпаратшысы.Оны Ресейдің сепаратисттері ұстап алады бірақ Прайстың командасы оны құтқарады. Геймплейі Call of duty 4-да геймплейі қатты өзгерді.Бұрынғы тактикалар істелмеді.Өзінің сеттингі арқасында көп геймерлерді қызықтырды. Мультиплеердік режим қатты дамыды.Рейтинг қосылды.жаңа режимдер пайда болды.Және арнайы "Перктер" пайда болды. Пікірлер Динамикалык 3д Экшн.Мықты Сюжет.Қызықты мультиплеер. ==== Call of Duty: World at War ==== ==== Call of Duty: Modern Warfare 2 ==== ==== Call of Duty: Black Ops ==== ==== Call of Duty: Modern Warfare 3 ==== ==== Call of Duty: Black Ops II ==== үш өлшемді бірінші тұлғалық ату жанрындағы көп платформалы компьютерлік ойын. Ойынның ресми хабарландыруы 2012 жылдың 1 мамырында өтті, шығу күні 2012 жылдың 13 қарашасы. Call of Duty сериясындағы тоғызыншы ойын. Бұл Call of Duty: Black Ops ойынының тікелей жалғасы. Геймплей — Әрбір миссияны бастамас бұрын сіз екі қаруды (қайсысы болса да), оларға арналған керек-жарақтарды (көлемдер, дыбыс өшіргіш, тұтқа және басқа жақсартулар), жарылғыш заттар мен артықшылықтарды (құралдар, қаруды жылдам ауыстыру және т.б.) таңдай аласыз. Ойын барысында ойыншы белгілі бір жерлерде таңдауға ие болады - бұл бір дәрежеде болашақта ойын барысына әсер етеді. Егер «Құралдар» артықшылығы қабылданса, онда әрбір миссияда саперлік кеудеше сияқты бонустарды табуға болады. тұзақтар немесе қосымша қарулар. Әрбір миссия 10 сынақты қамтиды - олардың белгілі бір санын аяқтау үшін қосымша қарулар, жақсартулар немесе жеңілдіктер беріледі. Сонымен қатар сызықты еместігі де бар. Жаңалық ереуіл тобының миссиялары болды - бірден бірнеше жауынгерлер мен отрядтар арасындағы бақылау және өзара әрекеттесу. Сонымен қатар, АИ-де қарсыласты бұйрықсыз жою үшін жеткілікті еркіндік бар. Ойыншының міндеті - нақты нұсқаулар беру (ғимаратқа шабуыл жасау, жауды жою, аймақты қорғау). Арматуралар үнемі ұрыс даласына түседі, олар жауынгерлік шығынның орнын толтырады. Сюжет — Дэвид Мейсон («Сектор» қоңырауы), Black Ops бірінші бөлігіндегі Алекс Мейсонның ұлы бала кезінде әкесінен айырылды, енді оған өлтірушілерді табу керек. Сонымен қатар, ол «Теңіз флотының итбалықтары» антитеррорлық тобының жауынгері ретінде біздің заманымыздың басты террористі, «Кордис Дие» лаңкестік ұйымының жетекшісі Рауль Менендесті жеңуі керек. Ойын ЦРУ-ның қарт бұрынғы қызметкерлері тұратын «Vault» орнында Вудсты жауап алудан басталады. Фрэнк сұрақтарға сабырмен жауап береді және нақты уақыттағы шайқастармен астасып жатқан 80-ші жылдардағы оқиғалар туралы әңгімелейді. Треярч серияның барлық бөліктеріне сілтеме жасауға тырысты. Алекс Мейсонға Фрэнк Вудс Анголадағы қару-жарақ контрабандашыларын залалсыздандыру миссиясында болғаны туралы хабардар болды, бірақ онымен барлық байланыс үзілді. Мейсон оның кураторы Джейсон Хадсонмен бірге Вудсты табу үшін Анголаға барады. Джонас Савимби басқаратын UNITA бүлікшілерімен бірге ол Вудсты іздеуде MPLA күштері арқылы соғысады. Олар Вудс ұсталған баржаға тікұшақпен ұшады және барлық MPLA сарбаздарын өлтіргеннен кейін контейнерді ашады; Вудс ол жерге қалай жеткенін бірден айтып береді.Батырларға тікұшақ шабуыл жасайды, ал баржа суға түсіп қалады. Содан кейін Алекс пен Хадсон ауылды эвакуациялауға тырысады. Бірақ радиоқабылдағыштың жанында бір Рауль Менендес отыр, ол оларға көмектесуден бас тартып, қабылдағышты сындырып жібереді. Радиооператор қашып кетпек болған кезде Мейсон оны ұстап алып, көзіне атып тастайды. Содан кейін Мейсон, Вудс және Хадсон жағалауға жүгіріп, өздігінен шығуға мәжбүр болды, бірақ бақытымызға орай, оларды Савимби тікұшағы құтқарып қалады. Вудс Дэвидке Менендес жаудың Кордис Дие ұйымының жетекшісі болғанын және ол Америка мен Қытайға қарсы киберсоғысты бастағалы тұрғанын айтады. Ол сондай-ақ Кордис Дие бүкіл елде наразылық акциясын өткізгенін, олар Менендестен хабарсыз екенін айтады. Олар кибершабуылдың артында Ақ үй тұр деп есептейді. Дэвид Мейсонның тобы Мьянмадағы Менендестің зауытына жасырын түрде кіреді, ол жерден хакер-магнитометр Эрикті табады, ол Мэйсонға Менендес Карма деп аталатын кибер қаруды жасау үшін Celerius материалын пайдаланып жатқанын айтты.Зертханада Эрик мақсатты дискіні Мейсонға береді және көп ұзамай жалдамалы Кордис Диенің оғынан қаза тапты. Зауыттың зертханаларын аралап жүріп, Мейсон мен бір топ SEAL адмирал Бриггстің басқаруындағы жасырын топпен кездесіп, оған мақсатты диск береді. Вудс Ауғанстандағы операция туралы айтады. Моджахедтердің жетекшісі Мулла Рахман оларға қару-жарақ пен базаны қорғау үшін Менендес туралы айтуы керек еді. База сәтті қорғалды, кеңес әскерлері соңғы шабуылда. Үлкен танкте Алекс Мейсон алыстағы 1968 жылғы оқиғалардан аман қалған Кравченконы табады. Кравченконың кесірінен Мейсон сандар түріндегі галлюцинацияларды және Мейсон қарсылық көрсететін Кравченконы өлтіруді қалауын «оятады». Егер Мейсон «сандарды» жеңе алса, Кравченко Вудсты өлтіреді, одан ЦРУ-дағы моль туралы білді. Мейсон ешқашан ештеңе айтпаған Кравченконы атып тастайды. Молла Рахман оларға опасыздық жасап, ұстап алып, Мэйсонды, Вудсты, Хадсонды және Чжаоны шөлге қалдырады. Біреу оларды құтқарып, сусын береді. Мейсон бұл Виктор Резнов деп ойлады. Ол Мейсонның өмірінде енді ешқашан пайда болмады. Содан кейін Вудс Менендестің үйіне жасалған шабуыл туралы айтады. Оған, Мейсон Ср және Хадсонға Мануэль Норьега көмектеседі. Менендес әпкесінің бөлмесінде отыр. Кенет біреу қағады. Рауль есікке жақындап, оны ашады, оның алдында күзетші тұр, оны бір секундтан кейін Норьега жауынгерлері өлтіреді. Раульді ұстап алады, солдаттардың бірі әпкесін ұра бастайды. Менендес ашуланып, командирді өлтіреді, бірақ қарсылыққа қарамастан, оны ұйықтатып, Норьегаға тапсырады. Рауль вилланың жанында оянады. Норьегаға жақындаған кезде оның екі солдаты өлтіріліп, американдықтар оған келді деп Раулды босатады.Рауль Норьеганы ұрып-соғып, мылтығын алып, үйіне басып кіреді. Джозефина тығылып жатқан бөлмемен дәлізге кіріп, ол Мейсон мен Вудсты көреді, соңғысы оған оқ жаудырып жатыр. Рауль Хадсонмен соғыса бастайды және Джозефинаның бөлмесіне граната түсіп, ол өледі. Содан кейін ойын 15 минут бұрынғы оқиғаларды кері айналдырады және Раульді дүрбі арқылы бақылап отырған Мейсонға ауысады. Осыдан кейін ол, Вудс және Хадсон таудан түсіп, Норьеганың сарбаздарымен бірге ауылға шабуылды бастайды. Гараждарға жеткенде, топ Менендестің қораның есігін ашып тұрғанын көреді. Жауынгерлер Норьеганың оларға опасыздық жасағанын түсінеді. Вудс Раульді қуып жетуге тырысады, бірақ оны Хадсон тоқтатады.Екеуі бірге вилланың ауласына жетеді. Топ бөлінеді - Вудс пен Мейсон жертөледегі зертханаға түседі, ал Хадсон үйді тарайды. Лабораторияны тазалап болған жауынгерлер жоғарыға көтеріліп, Раульмен бір дәлізде қалады. Вудс Менендеске оқ жаудырады, оны тірідей алып кету керек. Мейсон оны тоқтатуға тырысады, бірақ Фрэнк оны басымен ұрып, Раульге гранатаны лақтырады, бірақ Алекс оны қайтадан тоқтатуға тырысады, граната секіріп, Джозефинаның бөлмесіне тиеді. Жарылыс естіледі. Жарылыстан кейін Мейсон мен Вудс есін жиып, Рауль Менендестің өлгенін біледі. Хадсон: «Мұнда болған оқиға туралы ешкімге сөз жоқ» дейді. Дэвид Мейсон командаластары Майк Харпер және Хавьер Салазармен бірге Менендесті қадағалау үшін Пәкістанның Лахор қаласындағы Гимнге кіреді. Су басқан көшені ICBM сарбаздары арқылы бұзып өтіп, дрондардан жасырынып, жауларды тыныш жойып, «Сектор» Харпермен бірге канализацияға жетеді, Салазар басқа позицияда.Төбеге шығып, екі жауды құлатқаннан кейін топ Менендестің әңгімесін жазуға кіріседі. Ол үнемі қозғалыста болғандықтан, жауынгерлерге де позициясын өзгертуге тура келеді. Әңгімелесудің үшінші жазбасы кезінде олар жалдамалы Дефалконы көріп, оны Менендестің «Карма» үшін жібергенін біледі, Дефалко Раульден зат алып, генерал Чжаомен кездесу орнын айтады. Менендестің әңгімесінің соңғы жазбасында олар табылғанын түсініп, кетіп қалады. Дэвид контактілері Салазар және эвакуациялауды сұрайды. CLAW Brutus және Maximus қолдауымен депоны тазартқаннан кейін топ эвакуациялық көліктерге отырып, қаладан шығады. Миссияның соңында келесі жағдайлар орын алуы мүмкін: Харпер өрттен зардап шеккен жоқ. Харпер жарақат алды және оның іздері ойынның қалған уақытында көрінеді. Пәкістан деректерінен алынған деректер Дэвид, Харпер және Салазардың Карма кибер қаруын басып алу үшін қалқымалы Колосс қаласына жіберілгенін көрсетеді. Дефалько да сонда барады. Топ Менендес Фаридтің қоршауында ЦРУ агентімен байланыста. Олар бақылау-өткізу пунктінен өтіп, екі жалдамалыны өлтіргеннен кейін электростатикалық сүзгіні өшіретін және тордың сканерлеуін алатын Зиггидің өрмекші роботын пайдаланады. Өрмекшіні тапқаннан кейін топ жалдамалылармен шайқастан кейін орталық компьютерді табады және «Сектор» Карма туралы ақпаратты іздейді.Іздестіру нәтижесінде ол «Карма» қару емес, Хлоя есімді әйел екенін түсінеді. Мейсон бұл туралы Solar клубында жүрген Харперге хабарлайды. Ол Хлояны тауып, оған қауіп туралы хабарлайды, бірақ ол оған сенбейді. Жалдамалылармен тағы бір қақтығыстан кейін Дэвид пен Салазар бөлініп кетті. Мейсон лифтпен клубқа барады және Хлояны Харпермен бірге табады. Бірақ Дефалко қазірдің өзінде адамдарды кепілге алып жатыр, ал Хлоя оған бағынады. Содан кейін Дефалко кетіп, кемені жарып жібереді. Дэвид, Харпер және Салазар оның соңынан жүгіріп, жалдамалы жауынгерлерді «Кордилер өледі» деп жарып өтіп, келесі жағдай орын алады: Мейсон Дефалконы қуып жетіп, оны өлтіреді. Мейсонның Дефалконы қуып жетуге уақыты жоқ, ол Хлоямен қашып кетеді. Дэвид Вудсқа қайтады. Ол 1989 жылғы оқиғалар туралы айтады. Вудс пен Мейсонға Мануэль Норьеганы Панамада ұстау міндеті жүктеледі. Жолда олар тапсырманы орындауға көмектесетін досы МакНайтты кездестіреді. Олар Норьеганы сәтті басып алған қалаға барады, бірақ сонымен бірге Хадсоннан хабарлама алады, онда ол Мейсон мен Вудс Норьеганың кез келген талаптарын орындауды талап етеді, Мэйсон мұны үлкен құлықсыздықпен жасайды.Хадсонның неге мұндай бұйрық шығарғаны кейінірек белгілі болады. Норьега Nexus нысанасының орнын білді, ол Рауль Менендес болды. Норьега, Мейсон және Вудс ралли пунктіне барады, оларға көлік беріледі. Вудс пен Норьега көпқабатты үйдің балконына көтеріледі, Вудс снайпер винтовкасын алып, нысананың пайда болуын күтеді. Басына сөмке киген адамды екі солдат жетектеп жатыр. Вудс оны басынан атып өлтіруі мүмкін. Вудс оның аяғынан екі рет жаралады. Бірдеңе дұрыс емес екенін сезген Вудс денеге жүгіріп барып, өзінің ең жақын досы Мейсонды атып тастағанын біледі. Дэвид бұған түсіністікпен қарайды, бірақ ол әлі де қатты таң қалды - оның әкесі Менендестің айлакер ойынының кесірінен өледі. Вудс, белгілі бір бөлмеде еденде жатып, келесі суретті байқайды - Дэвид, әлі бала, Менендеспен мас болған және жартылай ес-түссіз күйде, Менендес пен Хадсон орындыққа байланған. Баланың өмірінен қорыққан Хадсон Менендестен оны өлтіруді сұрайды. Ол агентті аяусыз өлтіріп, кетіп қалады. Eсін жиып, әкесінің денесіне асығады. Бір топ «итбалықтар» шешуші әрекетке кіріседі: олар Фаридке әрекет ету уақыты келгенін хабарлайды. Ол Менендеске қарсы шайқаста жүріп, оны да, VTOL (тік ұшып көтерілу және қону) мөрлерін де табады. Менендес оны құлатып, Харперді ұстап алады. Міне, тағы бір таңдау: Келесі миссияда Дэвид Мейсон Менендесті USS Барак Обамада сұрайды, бірақ кенеттен жалдамалылар шабуыл жасайды. Менендес таң қалдырған Мейсоннан қашып құтылады. Ол Салазармен бірге есін жиып, Бриггстің сервер бөлмесіне барады. Жолда ол жаулардың күшті қарсылығына тап болды, бірақ оны басып, кемені басқаруды қалпына келтіреді және камералардың деректерін тексереді. Содан кейін ойын Менендеске ауысады, ол Дефалко немесе Кордис D ұшағымен бірге сервер бөлмесіне еніп, Бриггсті кепілге алып, компьютерге көшеді. Содан кейін Салазар Дефалкомен бірге одақтастарын өлтіреді. Нәтижесінде олар өледі: 2 теңізші (міндетті), Фарид пен Хлоя (егер олар аман қалса және олардың таңдауы), Дефалко. Бриггс де өлуі мүмкін (Менендестің қолында - ойыншының таңдауы бойынша). Дәуіт мұның бәрін көріп, құтқаруға асығады. Сервер бөлмесінде ол аман қалғандарға көмектеседі немесе жүйенің вирус жұқтырғанын бірден анықтайды. Содан кейін ол Харпермен бірге (егер ол аман қалса) палубаға шығып, қолға түскен Салазарды кездестіреді. Қысқа әңгімеден кейін сатқын өледі (Харпердің қолында - егер ол аман қалса) немесе оны тірідей алып кетеді. Содан кейін Дэвид палубаны тазартып, VTOL-де Харпермен бірге отырады. Онда жалдамалы Кросбиді жаралайды, бірақ Харпер немесе Дэвидтің қолынан өледі. Менендес ұшақпен кетіп қалады. Әуе кемесінің одан әрі тағдыры Тянь Чжаоның «Жою» тактикалық миссиясында өлтірілген-өлмегеніне байланысты: Ұшақ тасығышты KSS қиратып, Хлоя мен Бриггс өлді. KCC қазірдің өзінде одақтас ретінде Құрама Штаттарды қолдайды. Келесі миссияда Дэвид Харпер және басқалармен бірге президент Босвортпен Лос-Анджелеске барады. Онда оларға Рауль Менендес басқаратын дрондар шабуыл жасайды. Көлік апатқа ұшырайды, бірақ ұшқышсыз ұшақпен өлтірілген Джонсонды қоспағанда, барлығы бұзылмаған. Содан кейін Дэвид мұнараны басқарады және дрондарға оқ жаудырады және олардың кейбірін сәтті атып түсіреді. Бірақ содан кейін көлік тас жолдан құлап кетеді, бірақ Мейсон секіре алады. Сосын өліп кете жаздады да, отрядпен жүре береді. Сосын тас жолда ол: Отрядты снайперлік мылтықпен жабады. Жасақпен бірге түсіп, олармен бірге жарып өтеді. Содан жалдамалылардың шабуылына тойтарыс бергеннен кейін броньды көлікке мініп, қала орталығына қарай бет алады. Бірақ жолда оған көлік соғылады. Ол оянғанда, ол үш тырнақты бұзып, Франция президентінің көлігін бұзады. Оны қорғап, барлық жалдамалыларды өлтіргеннен кейін ол зәулім ғимараттың құлауын бақылайды. Ол оянғанда F-38 ұшағының тізгініне отырып, Президент кортежін жабады. Шабуылға тойтарыс бергеннен кейін ол басқа ұшақтармен бірге дрондардың тағы бір толқынын жояды. Содан кейін ұшақ жарылып, Дэвид секіріп кетеді. колоннамен кездесіп, қаладан шығады. Келесі кезекте президент Босворт пен министр Петреус Менендестің ұшқышсыз ұшу қаупін талқылайды. Дрондар Қытай мен АҚШ қалаларына ұшады екен. Сондай-ақ сигналдың көзі – Гаити аралы табылды. Дэвид пен OXO тобы сонда барады. Содан кейін кіреберіске жеткен топ ішке кіріп, қатты қарсылыққа ұшырайды. Егер Тянь Чжао Жою тактикалық миссиясында өлтірілсе,бүкіл операция кезінде итбалықтарға қытай әскерлері көмектеседі. Шығынға ұшыраған «МЕРЗІЛЕР» әлі де компьютерлік орталыққа жол тартады. Онда Дэвид сигналды өшірмек болады, бірақ Менендес кенеттен интернетте сөз сөйлеп, жарылғыш заттарды іске қосады. Ғимарат жарыла бастайды және Дэвид Менендес тұрған бөлмеге қарсыластың күшті қарсылығымен күреседі. Бірақ олар кірген бойда бөлме жарылып, Дэвид пен Харпер (егер ол бұрын өлтірілмеген болса) құлап кетеді.Соңғысы арматураға сүрініп қалады, ал Дэвид оны ұстап алуға уақыт табады. Секіре отырып, батыр жалдамалылар мен Дефальконы (егер ол бұрын өлтірілмеген болса) өлтіріп, Менендестің аяғына пышақ сұғады. Сонда ол: Менендесті ғибадатханада атып тастаңыз, осылайша оны өлтіріңіз. Осыдан кейін ол Харперді шығуға сүйреп апарады, немесе өзі шығуға барады. Антагонистті түсіріңіз. Оны, «өзімен-өзі сөйлескен мұңлы қарияны» ұшаққа отырғызады, бірақ оған дейін: «Бір жылдан кейін... көреміз» деп үлгереді. Егер Харпер Йеменде аман қалса, ол келесі барлық миссияларда Мейсонмен бірге жүреді. Әйтпесе, Мейсон тұрақты серіктестерсіз әрекет етеді. Қалай болғанда да, итбалықтар Гаитидегі шайқаста жеңіп жатыр, ал Мейсон соңғы есікте көптеген одақтас әскерлерді күтуде. Әрі қарай бірнеше аяқталулардың бірі келеді (ойыншының бүкіл ойындағы әрекеттеріне байланысты). Кредиттен кейінгі көрініс. Менендес шоудың алдында алаңдаса, Вудс толығымен тыныш. Топ сахнаға шығып, Вудс барабанда және Вудс электрогитарада ойнап отырып, «Carry On» әнін айтады. Алекс Мейсон Виктор Резновтың қасында билейді, ол жоғалып кетеді. Алекс оны іздейді.{{main|Call of Duty: Black Ops II}} ==== Call of Duty: Ghosts ==== {{main|Call of Duty: Ghosts}} ==== Call of Duty: Advanced Warfare==== {{main|Call of Duty: Advanced Warfare}} == Сыртқы сілтемелер == *[http://callofduty.wikia.com/wiki/Call_of_Duty_Wiki Викиа сайтында] [[Санат:Компьютерлік ойындар]] dcp3eomq0fvprns4x05dtpn9sz92f2j 3479108 3479107 2025-06-11T00:20:14Z ShadZ01 56180 3479108 wikitext text/x-wiki {{Ойындар сериясы |атауы = Call of Duty |жанрлар = FPS |суреті = Call of Duty logo 2023.svg |жобалаушы = Infinity Ward<br />Treyarch<br />Sledgehammer Games |таратушы = Activision |қозғалтқыштар = IW engine |бірінші ойын = Call of Duty |соңғы ойын = [[Call of Duty: Ghosts]] |ресми сайт = www.callofduty.com }} '''«Call of Duty»''' — [[Бірінші жақ шутері]]нің жанрдағы компьютерлік ойындар сериясы,ойынның оқиғасы [[Екінші Дүниежүзілік соғыс]]та,[[Суық соғыс]]та және [[Үшінші Дүниежүзілік соғыс]]та болып жатыр.Қазіргі кезде,топтама он бір негізгі ойыннан тұр. === Негізгі ойындар === ==== Call of Duty ==== ==== Call of Duty 2 ==== ==== Call of Duty 3 ==== ==== Call of Duty 4: Modern Warfare ==== (Қызметтік парыз 4: Қазіргі соғыс) Мультиплатформалық компьютерлік ойын жанры 3Д Экшн Атыс Infinity Ward компаниясымен жасалып Activision компаниясымен шығарылған. Ойынды 26 мамыр 2007 жылы анонс жасап 5 қараша 2007 жылы релизы болды. Сюжеты 21-ші ғасырдағы соғыс туралы айтады ойнаушы АҚШ және Ұлыбританияның арнайы жасақтарында ойнай алады. Бұрынғы Call of duty-ларға қарағанда сюжеты тапсырмалар емес Акт-қа қарай бөлінді.Ал Акт үшеу болды. Кейіпкерлері Сержант Джон "Соуп" МакТавиш — 22-ші полкінің SAS әскери қызметшісі (Ұлыбритания). Басты кейіпкер. Соңында жарақат алып Джон Прайстың тапаншасынан (Colt M1911) басты оңбағанды (Захаев) өлтіреді. Сержант Пол Джексон (†) — морпех Force Recon Корпусының теңіз жаяу әскерлері АҚШ. Басты Кейіпкерлердің бірі.Соңғы тапсырмасында ядролық қару жарылады.Ал өзі радиоактивты шаңнан өледі. Капитан Джон Прайс (Припять тағы миссияда лейтенант) — 22-ші полкінің әскери командирі SAS Ұлыбритания.Мактавиштың командирі.Соңында жарақат алады бірақ өз тапаншасын (Colt M1911) Мактавишке беріп үлгереді. Николай (кодтық ат) — британияның ақпаратшысы.Оны Ресейдің сепаратисттері ұстап алады бірақ Прайстың командасы оны құтқарады. Геймплейі Call of duty 4-да геймплейі қатты өзгерді.Бұрынғы тактикалар істелмеді.Өзінің сеттингі арқасында көп геймерлерді қызықтырды. Мультиплеердік режим қатты дамыды.Рейтинг қосылды.жаңа режимдер пайда болды.Және арнайы "Перктер" пайда болды. Пікірлер Динамикалык 3д Экшн.Мықты Сюжет.Қызықты мультиплеер. ==== Call of Duty: World at War ==== ==== Call of Duty: Modern Warfare 2 ==== ==== Call of Duty: Black Ops ==== ==== Call of Duty: Modern Warfare 3 ==== ==== Call of Duty: Black Ops II ==== үш өлшемді бірінші тұлғалық ату жанрындағы көп платформалы компьютерлік ойын. Ойынның ресми хабарландыруы 2012 жылдың 1 мамырында өтті, шығу күні 2012 жылдың 13 қарашасы. Call of Duty сериясындағы тоғызыншы ойын. Бұл Call of Duty: Black Ops ойынының тікелей жалғасы. Геймплей — Әрбір миссияны бастамас бұрын сіз екі қаруды (қайсысы болса да), оларға арналған керек-жарақтарды (көлемдер, дыбыс өшіргіш, тұтқа және басқа жақсартулар), жарылғыш заттар мен артықшылықтарды (құралдар, қаруды жылдам ауыстыру және т.б.) таңдай аласыз. Ойын барысында ойыншы белгілі бір жерлерде таңдауға ие болады - бұл бір дәрежеде болашақта ойын барысына әсер етеді. Егер «Құралдар» артықшылығы қабылданса, онда әрбір миссияда саперлік кеудеше сияқты бонустарды табуға болады. тұзақтар немесе қосымша қарулар. Әрбір миссия 10 сынақты қамтиды - олардың белгілі бір санын аяқтау үшін қосымша қарулар, жақсартулар немесе жеңілдіктер беріледі. Сонымен қатар сызықты еместігі де бар. Жаңалық ереуіл тобының миссиялары болды - бірден бірнеше жауынгерлер мен отрядтар арасындағы бақылау және өзара әрекеттесу. Сонымен қатар, АИ-де қарсыласты бұйрықсыз жою үшін жеткілікті еркіндік бар. Ойыншының міндеті - нақты нұсқаулар беру (ғимаратқа шабуыл жасау, жауды жою, аймақты қорғау). Арматуралар үнемі ұрыс даласына түседі, олар жауынгерлік шығынның орнын толтырады. Сюжет — Дэвид Мейсон («Сектор» қоңырауы), Black Ops бірінші бөлігіндегі Алекс Мейсонның ұлы бала кезінде әкесінен айырылды, енді оған өлтірушілерді табу керек. Сонымен қатар, ол «Теңіз флотының итбалықтары» антитеррорлық тобының жауынгері ретінде біздің заманымыздың басты террористі, «Кордис Дие» лаңкестік ұйымының жетекшісі Рауль Менендесті жеңуі керек. Ойын ЦРУ-ның қарт бұрынғы қызметкерлері тұратын «Vault» орнында Вудсты жауап алудан басталады. Фрэнк сұрақтарға сабырмен жауап береді және нақты уақыттағы шайқастармен астасып жатқан 80-ші жылдардағы оқиғалар туралы әңгімелейді. Треярч серияның барлық бөліктеріне сілтеме жасауға тырысты. Алекс Мейсонға Фрэнк Вудс Анголадағы қару-жарақ контрабандашыларын залалсыздандыру миссиясында болғаны туралы хабардар болды, бірақ онымен барлық байланыс үзілді. Мейсон оның кураторы Джейсон Хадсонмен бірге Вудсты табу үшін Анголаға барады. Джонас Савимби басқаратын UNITA бүлікшілерімен бірге ол Вудсты іздеуде MPLA күштері арқылы соғысады. Олар Вудс ұсталған баржаға тікұшақпен ұшады және барлық MPLA сарбаздарын өлтіргеннен кейін контейнерді ашады; Вудс ол жерге қалай жеткенін бірден айтып береді.Батырларға тікұшақ шабуыл жасайды, ал баржа суға түсіп қалады. Содан кейін Алекс пен Хадсон ауылды эвакуациялауға тырысады. Бірақ радиоқабылдағыштың жанында бір Рауль Менендес отыр, ол оларға көмектесуден бас тартып, қабылдағышты сындырып жібереді. Радиооператор қашып кетпек болған кезде Мейсон оны ұстап алып, көзіне атып тастайды. Содан кейін Мейсон, Вудс және Хадсон жағалауға жүгіріп, өздігінен шығуға мәжбүр болды, бірақ бақытымызға орай, оларды Савимби тікұшағы құтқарып қалады. Вудс Дэвидке Менендес жаудың Кордис Дие ұйымының жетекшісі болғанын және ол Америка мен Қытайға қарсы киберсоғысты бастағалы тұрғанын айтады. Ол сондай-ақ Кордис Дие бүкіл елде наразылық акциясын өткізгенін, олар Менендестен хабарсыз екенін айтады. Олар кибершабуылдың артында Ақ үй тұр деп есептейді. Дэвид Мейсонның тобы Мьянмадағы Менендестің зауытына жасырын түрде кіреді, ол жерден хакер-магнитометр Эрикті табады, ол Мэйсонға Менендес Карма деп аталатын кибер қаруды жасау үшін Celerius материалын пайдаланып жатқанын айтты.Зертханада Эрик мақсатты дискіні Мейсонға береді және көп ұзамай жалдамалы Кордис Диенің оғынан қаза тапты. Зауыттың зертханаларын аралап жүріп, Мейсон мен бір топ SEAL адмирал Бриггстің басқаруындағы жасырын топпен кездесіп, оған мақсатты диск береді. Вудс Ауғанстандағы операция туралы айтады. Моджахедтердің жетекшісі Мулла Рахман оларға қару-жарақ пен базаны қорғау үшін Менендес туралы айтуы керек еді. База сәтті қорғалды, кеңес әскерлері соңғы шабуылда. Үлкен танкте Алекс Мейсон алыстағы 1968 жылғы оқиғалардан аман қалған Кравченконы табады. Кравченконың кесірінен Мейсон сандар түріндегі галлюцинацияларды және Мейсон қарсылық көрсететін Кравченконы өлтіруді қалауын «оятады». Егер Мейсон «сандарды» жеңе алса, Кравченко Вудсты өлтіреді, одан ЦРУ-дағы моль туралы білді. Мейсон ешқашан ештеңе айтпаған Кравченконы атып тастайды. Молла Рахман оларға опасыздық жасап, ұстап алып, Мэйсонды, Вудсты, Хадсонды және Чжаоны шөлге қалдырады. Біреу оларды құтқарып, сусын береді. Мейсон бұл Виктор Резнов деп ойлады. Ол Мейсонның өмірінде енді ешқашан пайда болмады. Содан кейін Вудс Менендестің үйіне жасалған шабуыл туралы айтады. Оған, Мейсон Ср және Хадсонға Мануэль Норьега көмектеседі. Менендес әпкесінің бөлмесінде отыр. Кенет біреу қағады. Рауль есікке жақындап, оны ашады, оның алдында күзетші тұр, оны бір секундтан кейін Норьега жауынгерлері өлтіреді. Раульді ұстап алады, солдаттардың бірі әпкесін ұра бастайды. Менендес ашуланып, командирді өлтіреді, бірақ қарсылыққа қарамастан, оны ұйықтатып, Норьегаға тапсырады. Рауль вилланың жанында оянады. Норьегаға жақындаған кезде оның екі солдаты өлтіріліп, американдықтар оған келді деп Раулды босатады.Рауль Норьеганы ұрып-соғып, мылтығын алып, үйіне басып кіреді. Джозефина тығылып жатқан бөлмемен дәлізге кіріп, ол Мейсон мен Вудсты көреді, соңғысы оған оқ жаудырып жатыр. Рауль Хадсонмен соғыса бастайды және Джозефинаның бөлмесіне граната түсіп, ол өледі. Содан кейін ойын 15 минут бұрынғы оқиғаларды кері айналдырады және Раульді дүрбі арқылы бақылап отырған Мейсонға ауысады. Осыдан кейін ол, Вудс және Хадсон таудан түсіп, Норьеганың сарбаздарымен бірге ауылға шабуылды бастайды. Гараждарға жеткенде, топ Менендестің қораның есігін ашып тұрғанын көреді. Жауынгерлер Норьеганың оларға опасыздық жасағанын түсінеді. Вудс Раульді қуып жетуге тырысады, бірақ оны Хадсон тоқтатады.Екеуі бірге вилланың ауласына жетеді. Топ бөлінеді - Вудс пен Мейсон жертөледегі зертханаға түседі, ал Хадсон үйді тарайды. Лабораторияны тазалап болған жауынгерлер жоғарыға көтеріліп, Раульмен бір дәлізде қалады. Вудс Менендеске оқ жаудырады, оны тірідей алып кету керек. Мейсон оны тоқтатуға тырысады, бірақ Фрэнк оны басымен ұрып, Раульге гранатаны лақтырады, бірақ Алекс оны қайтадан тоқтатуға тырысады, граната секіріп, Джозефинаның бөлмесіне тиеді. Жарылыс естіледі. Жарылыстан кейін Мейсон мен Вудс есін жиып, Рауль Менендестің өлгенін біледі. Хадсон: «Мұнда болған оқиға туралы ешкімге сөз жоқ» дейді. Дэвид Мейсон командаластары Майк Харпер және Хавьер Салазармен бірге Менендесті қадағалау үшін Пәкістанның Лахор қаласындағы Гимнге кіреді. Су басқан көшені ICBM сарбаздары арқылы бұзып өтіп, дрондардан жасырынып, жауларды тыныш жойып, «Сектор» Харпермен бірге канализацияға жетеді, Салазар басқа позицияда.Төбеге шығып, екі жауды құлатқаннан кейін топ Менендестің әңгімесін жазуға кіріседі. Ол үнемі қозғалыста болғандықтан, жауынгерлерге де позициясын өзгертуге тура келеді. Әңгімелесудің үшінші жазбасы кезінде олар жалдамалы Дефалконы көріп, оны Менендестің «Карма» үшін жібергенін біледі, Дефалко Раульден зат алып, генерал Чжаомен кездесу орнын айтады. Менендестің әңгімесінің соңғы жазбасында олар табылғанын түсініп, кетіп қалады. Дэвид контактілері Салазар және эвакуациялауды сұрайды. CLAW Brutus және Maximus қолдауымен депоны тазартқаннан кейін топ эвакуациялық көліктерге отырып, қаладан шығады. Миссияның соңында келесі жағдайлар орын алуы мүмкін: Харпер өрттен зардап шеккен жоқ. Харпер жарақат алды және оның іздері ойынның қалған уақытында көрінеді. Пәкістан деректерінен алынған деректер Дэвид, Харпер және Салазардың Карма кибер қаруын басып алу үшін қалқымалы Колосс қаласына жіберілгенін көрсетеді. Дефалько да сонда барады. Топ Менендес Фаридтің қоршауында ЦРУ агентімен байланыста. Олар бақылау-өткізу пунктінен өтіп, екі жалдамалыны өлтіргеннен кейін электростатикалық сүзгіні өшіретін және тордың сканерлеуін алатын Зиггидің өрмекші роботын пайдаланады. Өрмекшіні тапқаннан кейін топ жалдамалылармен шайқастан кейін орталық компьютерді табады және «Сектор» Карма туралы ақпаратты іздейді.Іздестіру нәтижесінде ол «Карма» қару емес, Хлоя есімді әйел екенін түсінеді. Мейсон бұл туралы Solar клубында жүрген Харперге хабарлайды. Ол Хлояны тауып, оған қауіп туралы хабарлайды, бірақ ол оған сенбейді. Жалдамалылармен тағы бір қақтығыстан кейін Дэвид пен Салазар бөлініп кетті. Мейсон лифтпен клубқа барады және Хлояны Харпермен бірге табады. Бірақ Дефалко қазірдің өзінде адамдарды кепілге алып жатыр, ал Хлоя оған бағынады. Содан кейін Дефалко кетіп, кемені жарып жібереді. Дэвид, Харпер және Салазар оның соңынан жүгіріп, жалдамалы жауынгерлерді «Кордилер өледі» деп жарып өтіп, келесі жағдай орын алады: Мейсон Дефалконы қуып жетіп, оны өлтіреді. Мейсонның Дефалконы қуып жетуге уақыты жоқ, ол Хлоямен қашып кетеді. Дэвид Вудсқа қайтады. Ол 1989 жылғы оқиғалар туралы айтады. Вудс пен Мейсонға Мануэль Норьеганы Панамада ұстау міндеті жүктеледі. Жолда олар тапсырманы орындауға көмектесетін досы МакНайтты кездестіреді. Олар Норьеганы сәтті басып алған қалаға барады, бірақ сонымен бірге Хадсоннан хабарлама алады, онда ол Мейсон мен Вудс Норьеганың кез келген талаптарын орындауды талап етеді, Мэйсон мұны үлкен құлықсыздықпен жасайды.Хадсонның неге мұндай бұйрық шығарғаны кейінірек белгілі болады. Норьега Nexus нысанасының орнын білді, ол Рауль Менендес болды. Норьега, Мейсон және Вудс ралли пунктіне барады, оларға көлік беріледі. Вудс пен Норьега көпқабатты үйдің балконына көтеріледі, Вудс снайпер винтовкасын алып, нысананың пайда болуын күтеді. Басына сөмке киген адамды екі солдат жетектеп жатыр. Вудс оны басынан атып өлтіруі мүмкін. Вудс оның аяғынан екі рет жаралады. Бірдеңе дұрыс емес екенін сезген Вудс денеге жүгіріп барып, өзінің ең жақын досы Мейсонды атып тастағанын біледі. Дэвид бұған түсіністікпен қарайды, бірақ ол әлі де қатты таң қалды - оның әкесі Менендестің айлакер ойынының кесірінен өледі. Вудс, белгілі бір бөлмеде еденде жатып, келесі суретті байқайды - Дэвид, әлі бала, Менендеспен мас болған және жартылай ес-түссіз күйде, Менендес пен Хадсон орындыққа байланған. Баланың өмірінен қорыққан Хадсон Менендестен оны өлтіруді сұрайды. Ол агентті аяусыз өлтіріп, кетіп қалады. Eсін жиып, әкесінің денесіне асығады. Бір топ «итбалықтар» шешуші әрекетке кіріседі: олар Фаридке әрекет ету уақыты келгенін хабарлайды. Ол Менендеске қарсы шайқаста жүріп, оны да, VTOL (тік ұшып көтерілу және қону) мөрлерін де табады. Менендес оны құлатып, Харперді ұстап алады. Міне, тағы бір таңдау: Келесі миссияда Дэвид Мейсон Менендесті USS Барак Обамада сұрайды, бірақ кенеттен жалдамалылар шабуыл жасайды. Менендес таң қалдырған Мейсоннан қашып құтылады. Ол Салазармен бірге есін жиып, Бриггстің сервер бөлмесіне барады. Жолда ол жаулардың күшті қарсылығына тап болды, бірақ оны басып, кемені басқаруды қалпына келтіреді және камералардың деректерін тексереді. Содан кейін ойын Менендеске ауысады, ол Дефалко немесе Кордис D ұшағымен бірге сервер бөлмесіне еніп, Бриггсті кепілге алып, компьютерге көшеді. Содан кейін Салазар Дефалкомен бірге одақтастарын өлтіреді. Нәтижесінде олар өледі: 2 теңізші (міндетті), Фарид пен Хлоя (егер олар аман қалса және олардың таңдауы), Дефалко. Бриггс де өлуі мүмкін (Менендестің қолында - ойыншының таңдауы бойынша). Дәуіт мұның бәрін көріп, құтқаруға асығады. Сервер бөлмесінде ол аман қалғандарға көмектеседі немесе жүйенің вирус жұқтырғанын бірден анықтайды. Содан кейін ол Харпермен бірге (егер ол аман қалса) палубаға шығып, қолға түскен Салазарды кездестіреді. Қысқа әңгімеден кейін сатқын өледі (Харпердің қолында - егер ол аман қалса) немесе оны тірідей алып кетеді. Содан кейін Дэвид палубаны тазартып, VTOL-де Харпермен бірге отырады. Онда жалдамалы Кросбиді жаралайды, бірақ Харпер немесе Дэвидтің қолынан өледі. Менендес ұшақпен кетіп қалады. Әуе кемесінің одан әрі тағдыры Тянь Чжаоның «Жою» тактикалық миссиясында өлтірілген-өлмегеніне байланысты: Ұшақ тасығышты KSS қиратып, Хлоя мен Бриггс өлді. KCC қазірдің өзінде одақтас ретінде Құрама Штаттарды қолдайды. Келесі миссияда Дэвид Харпер және басқалармен бірге президент Босвортпен Лос-Анджелеске барады. Онда оларға Рауль Менендес басқаратын дрондар шабуыл жасайды. Көлік апатқа ұшырайды, бірақ ұшқышсыз ұшақпен өлтірілген Джонсонды қоспағанда, барлығы бұзылмаған. Содан кейін Дэвид мұнараны басқарады және дрондарға оқ жаудырады және олардың кейбірін сәтті атып түсіреді. Бірақ содан кейін көлік тас жолдан құлап кетеді, бірақ Мейсон секіре алады. Сосын өліп кете жаздады да, отрядпен жүре береді. Сосын тас жолда ол: Отрядты снайперлік мылтықпен жабады. Жасақпен бірге түсіп, олармен бірге жарып өтеді. Содан жалдамалылардың шабуылына тойтарыс бергеннен кейін броньды көлікке мініп, қала орталығына қарай бет алады. Бірақ жолда оған көлік соғылады. Ол оянғанда, ол үш тырнақты бұзып, Франция президентінің көлігін бұзады. Оны қорғап, барлық жалдамалыларды өлтіргеннен кейін ол зәулім ғимараттың құлауын бақылайды. Ол оянғанда F-38 ұшағының тізгініне отырып, Президент кортежін жабады. Шабуылға тойтарыс бергеннен кейін ол басқа ұшақтармен бірге дрондардың тағы бір толқынын жояды. Содан кейін ұшақ жарылып, Дэвид секіріп кетеді. колоннамен кездесіп, қаладан шығады. Келесі кезекте президент Босворт пен министр Петреус Менендестің ұшқышсыз ұшу қаупін талқылайды. Дрондар Қытай мен АҚШ қалаларына ұшады екен. Сондай-ақ сигналдың көзі – Гаити аралы табылды. Дэвид пен OXO тобы сонда барады. Содан кейін кіреберіске жеткен топ ішке кіріп, қатты қарсылыққа ұшырайды. Егер Тянь Чжао Жою тактикалық миссиясында өлтірілсе,бүкіл операция кезінде итбалықтарға қытай әскерлері көмектеседі. Шығынға ұшыраған «МЕРЗІЛЕР» әлі де компьютерлік орталыққа жол тартады. Онда Дэвид сигналды өшірмек болады, бірақ Менендес кенеттен интернетте сөз сөйлеп, жарылғыш заттарды іске қосады. Ғимарат жарыла бастайды және Дэвид Менендес тұрған бөлмеге қарсыластың күшті қарсылығымен күреседі. Бірақ олар кірген бойда бөлме жарылып, Дэвид пен Харпер (егер ол бұрын өлтірілмеген болса) құлап кетеді.Соңғысы арматураға сүрініп қалады, ал Дэвид оны ұстап алуға уақыт табады. Секіре отырып, батыр жалдамалылар мен Дефальконы (егер ол бұрын өлтірілмеген болса) өлтіріп, Менендестің аяғына пышақ сұғады. Сонда ол: Менендесті ғибадатханада атып тастаңыз, осылайша оны өлтіріңіз. Осыдан кейін ол Харперді шығуға сүйреп апарады, немесе өзі шығуға барады. Антагонистті түсіріңіз. Оны, «өзімен-өзі сөйлескен мұңлы қарияны» ұшаққа отырғызады, бірақ оған дейін: «Бір жылдан кейін... көреміз» деп үлгереді. Егер Харпер Йеменде аман қалса, ол келесі барлық миссияларда Мейсонмен бірге жүреді. Әйтпесе, Мейсон тұрақты серіктестерсіз әрекет етеді. Қалай болғанда да, итбалықтар Гаитидегі шайқаста жеңіп жатыр, ал Мейсон соңғы есікте көптеген одақтас әскерлерді күтуде. Әрі қарай бірнеше аяқталулардың бірі келеді (ойыншының бүкіл ойындағы әрекеттеріне байланысты). Кредиттен кейінгі көрініс. Менендес шоудың алдында алаңдаса, Вудс толығымен тыныш. Топ сахнаға шығып, Вудс барабанда және Вудс электрогитарада ойнап отырып, «Carry On» әнін айтады. Алекс Мейсон Виктор Резновтың қасында билейді, ол жоғалып кетеді. Алекс оны іздейді.{{main|Call of Duty: Black Ops II}} ==== Call of Duty: Ghosts ==== {{main|Call of Duty: Ghosts}} ==== Call of Duty: Advanced Warfare==== {{main|Call of Duty: Advanced Warfare}} == Сыртқы сілтемелер == *[http://callofduty.wikia.com/wiki/Call_of_Duty_Wiki Викиа сайтында] [[Санат:Компьютерлік ойындар]] flnapnqd6o8kwrc7zrxr7ivs5j6o5nk 3479109 3479108 2025-06-11T00:20:34Z ShadZ01 56180 3479109 wikitext text/x-wiki {{Ойындар сериясы |атауы = Call of Duty |жанрлар = [[Бірінші жақ шутері]] |суреті = Call of Duty logo 2023.svg |жобалаушы = Infinity Ward<br />Treyarch<br />Sledgehammer Games |таратушы = Activision |қозғалтқыштар = IW engine |бірінші ойын = Call of Duty |соңғы ойын = [[Call of Duty: Ghosts]] |ресми сайт = www.callofduty.com }} '''«Call of Duty»''' — [[Бірінші жақ шутері]]нің жанрдағы компьютерлік ойындар сериясы,ойынның оқиғасы [[Екінші Дүниежүзілік соғыс]]та,[[Суық соғыс]]та және [[Үшінші Дүниежүзілік соғыс]]та болып жатыр.Қазіргі кезде,топтама он бір негізгі ойыннан тұр. === Негізгі ойындар === ==== Call of Duty ==== ==== Call of Duty 2 ==== ==== Call of Duty 3 ==== ==== Call of Duty 4: Modern Warfare ==== (Қызметтік парыз 4: Қазіргі соғыс) Мультиплатформалық компьютерлік ойын жанры 3Д Экшн Атыс Infinity Ward компаниясымен жасалып Activision компаниясымен шығарылған. Ойынды 26 мамыр 2007 жылы анонс жасап 5 қараша 2007 жылы релизы болды. Сюжеты 21-ші ғасырдағы соғыс туралы айтады ойнаушы АҚШ және Ұлыбританияның арнайы жасақтарында ойнай алады. Бұрынғы Call of duty-ларға қарағанда сюжеты тапсырмалар емес Акт-қа қарай бөлінді.Ал Акт үшеу болды. Кейіпкерлері Сержант Джон "Соуп" МакТавиш — 22-ші полкінің SAS әскери қызметшісі (Ұлыбритания). Басты кейіпкер. Соңында жарақат алып Джон Прайстың тапаншасынан (Colt M1911) басты оңбағанды (Захаев) өлтіреді. Сержант Пол Джексон (†) — морпех Force Recon Корпусының теңіз жаяу әскерлері АҚШ. Басты Кейіпкерлердің бірі.Соңғы тапсырмасында ядролық қару жарылады.Ал өзі радиоактивты шаңнан өледі. Капитан Джон Прайс (Припять тағы миссияда лейтенант) — 22-ші полкінің әскери командирі SAS Ұлыбритания.Мактавиштың командирі.Соңында жарақат алады бірақ өз тапаншасын (Colt M1911) Мактавишке беріп үлгереді. Николай (кодтық ат) — британияның ақпаратшысы.Оны Ресейдің сепаратисттері ұстап алады бірақ Прайстың командасы оны құтқарады. Геймплейі Call of duty 4-да геймплейі қатты өзгерді.Бұрынғы тактикалар істелмеді.Өзінің сеттингі арқасында көп геймерлерді қызықтырды. Мультиплеердік режим қатты дамыды.Рейтинг қосылды.жаңа режимдер пайда болды.Және арнайы "Перктер" пайда болды. Пікірлер Динамикалык 3д Экшн.Мықты Сюжет.Қызықты мультиплеер. ==== Call of Duty: World at War ==== ==== Call of Duty: Modern Warfare 2 ==== ==== Call of Duty: Black Ops ==== ==== Call of Duty: Modern Warfare 3 ==== ==== Call of Duty: Black Ops II ==== үш өлшемді бірінші тұлғалық ату жанрындағы көп платформалы компьютерлік ойын. Ойынның ресми хабарландыруы 2012 жылдың 1 мамырында өтті, шығу күні 2012 жылдың 13 қарашасы. Call of Duty сериясындағы тоғызыншы ойын. Бұл Call of Duty: Black Ops ойынының тікелей жалғасы. Геймплей — Әрбір миссияны бастамас бұрын сіз екі қаруды (қайсысы болса да), оларға арналған керек-жарақтарды (көлемдер, дыбыс өшіргіш, тұтқа және басқа жақсартулар), жарылғыш заттар мен артықшылықтарды (құралдар, қаруды жылдам ауыстыру және т.б.) таңдай аласыз. Ойын барысында ойыншы белгілі бір жерлерде таңдауға ие болады - бұл бір дәрежеде болашақта ойын барысына әсер етеді. Егер «Құралдар» артықшылығы қабылданса, онда әрбір миссияда саперлік кеудеше сияқты бонустарды табуға болады. тұзақтар немесе қосымша қарулар. Әрбір миссия 10 сынақты қамтиды - олардың белгілі бір санын аяқтау үшін қосымша қарулар, жақсартулар немесе жеңілдіктер беріледі. Сонымен қатар сызықты еместігі де бар. Жаңалық ереуіл тобының миссиялары болды - бірден бірнеше жауынгерлер мен отрядтар арасындағы бақылау және өзара әрекеттесу. Сонымен қатар, АИ-де қарсыласты бұйрықсыз жою үшін жеткілікті еркіндік бар. Ойыншының міндеті - нақты нұсқаулар беру (ғимаратқа шабуыл жасау, жауды жою, аймақты қорғау). Арматуралар үнемі ұрыс даласына түседі, олар жауынгерлік шығынның орнын толтырады. Сюжет — Дэвид Мейсон («Сектор» қоңырауы), Black Ops бірінші бөлігіндегі Алекс Мейсонның ұлы бала кезінде әкесінен айырылды, енді оған өлтірушілерді табу керек. Сонымен қатар, ол «Теңіз флотының итбалықтары» антитеррорлық тобының жауынгері ретінде біздің заманымыздың басты террористі, «Кордис Дие» лаңкестік ұйымының жетекшісі Рауль Менендесті жеңуі керек. Ойын ЦРУ-ның қарт бұрынғы қызметкерлері тұратын «Vault» орнында Вудсты жауап алудан басталады. Фрэнк сұрақтарға сабырмен жауап береді және нақты уақыттағы шайқастармен астасып жатқан 80-ші жылдардағы оқиғалар туралы әңгімелейді. Треярч серияның барлық бөліктеріне сілтеме жасауға тырысты. Алекс Мейсонға Фрэнк Вудс Анголадағы қару-жарақ контрабандашыларын залалсыздандыру миссиясында болғаны туралы хабардар болды, бірақ онымен барлық байланыс үзілді. Мейсон оның кураторы Джейсон Хадсонмен бірге Вудсты табу үшін Анголаға барады. Джонас Савимби басқаратын UNITA бүлікшілерімен бірге ол Вудсты іздеуде MPLA күштері арқылы соғысады. Олар Вудс ұсталған баржаға тікұшақпен ұшады және барлық MPLA сарбаздарын өлтіргеннен кейін контейнерді ашады; Вудс ол жерге қалай жеткенін бірден айтып береді.Батырларға тікұшақ шабуыл жасайды, ал баржа суға түсіп қалады. Содан кейін Алекс пен Хадсон ауылды эвакуациялауға тырысады. Бірақ радиоқабылдағыштың жанында бір Рауль Менендес отыр, ол оларға көмектесуден бас тартып, қабылдағышты сындырып жібереді. Радиооператор қашып кетпек болған кезде Мейсон оны ұстап алып, көзіне атып тастайды. Содан кейін Мейсон, Вудс және Хадсон жағалауға жүгіріп, өздігінен шығуға мәжбүр болды, бірақ бақытымызға орай, оларды Савимби тікұшағы құтқарып қалады. Вудс Дэвидке Менендес жаудың Кордис Дие ұйымының жетекшісі болғанын және ол Америка мен Қытайға қарсы киберсоғысты бастағалы тұрғанын айтады. Ол сондай-ақ Кордис Дие бүкіл елде наразылық акциясын өткізгенін, олар Менендестен хабарсыз екенін айтады. Олар кибершабуылдың артында Ақ үй тұр деп есептейді. Дэвид Мейсонның тобы Мьянмадағы Менендестің зауытына жасырын түрде кіреді, ол жерден хакер-магнитометр Эрикті табады, ол Мэйсонға Менендес Карма деп аталатын кибер қаруды жасау үшін Celerius материалын пайдаланып жатқанын айтты.Зертханада Эрик мақсатты дискіні Мейсонға береді және көп ұзамай жалдамалы Кордис Диенің оғынан қаза тапты. Зауыттың зертханаларын аралап жүріп, Мейсон мен бір топ SEAL адмирал Бриггстің басқаруындағы жасырын топпен кездесіп, оған мақсатты диск береді. Вудс Ауғанстандағы операция туралы айтады. Моджахедтердің жетекшісі Мулла Рахман оларға қару-жарақ пен базаны қорғау үшін Менендес туралы айтуы керек еді. База сәтті қорғалды, кеңес әскерлері соңғы шабуылда. Үлкен танкте Алекс Мейсон алыстағы 1968 жылғы оқиғалардан аман қалған Кравченконы табады. Кравченконың кесірінен Мейсон сандар түріндегі галлюцинацияларды және Мейсон қарсылық көрсететін Кравченконы өлтіруді қалауын «оятады». Егер Мейсон «сандарды» жеңе алса, Кравченко Вудсты өлтіреді, одан ЦРУ-дағы моль туралы білді. Мейсон ешқашан ештеңе айтпаған Кравченконы атып тастайды. Молла Рахман оларға опасыздық жасап, ұстап алып, Мэйсонды, Вудсты, Хадсонды және Чжаоны шөлге қалдырады. Біреу оларды құтқарып, сусын береді. Мейсон бұл Виктор Резнов деп ойлады. Ол Мейсонның өмірінде енді ешқашан пайда болмады. Содан кейін Вудс Менендестің үйіне жасалған шабуыл туралы айтады. Оған, Мейсон Ср және Хадсонға Мануэль Норьега көмектеседі. Менендес әпкесінің бөлмесінде отыр. Кенет біреу қағады. Рауль есікке жақындап, оны ашады, оның алдында күзетші тұр, оны бір секундтан кейін Норьега жауынгерлері өлтіреді. Раульді ұстап алады, солдаттардың бірі әпкесін ұра бастайды. Менендес ашуланып, командирді өлтіреді, бірақ қарсылыққа қарамастан, оны ұйықтатып, Норьегаға тапсырады. Рауль вилланың жанында оянады. Норьегаға жақындаған кезде оның екі солдаты өлтіріліп, американдықтар оған келді деп Раулды босатады.Рауль Норьеганы ұрып-соғып, мылтығын алып, үйіне басып кіреді. Джозефина тығылып жатқан бөлмемен дәлізге кіріп, ол Мейсон мен Вудсты көреді, соңғысы оған оқ жаудырып жатыр. Рауль Хадсонмен соғыса бастайды және Джозефинаның бөлмесіне граната түсіп, ол өледі. Содан кейін ойын 15 минут бұрынғы оқиғаларды кері айналдырады және Раульді дүрбі арқылы бақылап отырған Мейсонға ауысады. Осыдан кейін ол, Вудс және Хадсон таудан түсіп, Норьеганың сарбаздарымен бірге ауылға шабуылды бастайды. Гараждарға жеткенде, топ Менендестің қораның есігін ашып тұрғанын көреді. Жауынгерлер Норьеганың оларға опасыздық жасағанын түсінеді. Вудс Раульді қуып жетуге тырысады, бірақ оны Хадсон тоқтатады.Екеуі бірге вилланың ауласына жетеді. Топ бөлінеді - Вудс пен Мейсон жертөледегі зертханаға түседі, ал Хадсон үйді тарайды. Лабораторияны тазалап болған жауынгерлер жоғарыға көтеріліп, Раульмен бір дәлізде қалады. Вудс Менендеске оқ жаудырады, оны тірідей алып кету керек. Мейсон оны тоқтатуға тырысады, бірақ Фрэнк оны басымен ұрып, Раульге гранатаны лақтырады, бірақ Алекс оны қайтадан тоқтатуға тырысады, граната секіріп, Джозефинаның бөлмесіне тиеді. Жарылыс естіледі. Жарылыстан кейін Мейсон мен Вудс есін жиып, Рауль Менендестің өлгенін біледі. Хадсон: «Мұнда болған оқиға туралы ешкімге сөз жоқ» дейді. Дэвид Мейсон командаластары Майк Харпер және Хавьер Салазармен бірге Менендесті қадағалау үшін Пәкістанның Лахор қаласындағы Гимнге кіреді. Су басқан көшені ICBM сарбаздары арқылы бұзып өтіп, дрондардан жасырынып, жауларды тыныш жойып, «Сектор» Харпермен бірге канализацияға жетеді, Салазар басқа позицияда.Төбеге шығып, екі жауды құлатқаннан кейін топ Менендестің әңгімесін жазуға кіріседі. Ол үнемі қозғалыста болғандықтан, жауынгерлерге де позициясын өзгертуге тура келеді. Әңгімелесудің үшінші жазбасы кезінде олар жалдамалы Дефалконы көріп, оны Менендестің «Карма» үшін жібергенін біледі, Дефалко Раульден зат алып, генерал Чжаомен кездесу орнын айтады. Менендестің әңгімесінің соңғы жазбасында олар табылғанын түсініп, кетіп қалады. Дэвид контактілері Салазар және эвакуациялауды сұрайды. CLAW Brutus және Maximus қолдауымен депоны тазартқаннан кейін топ эвакуациялық көліктерге отырып, қаладан шығады. Миссияның соңында келесі жағдайлар орын алуы мүмкін: Харпер өрттен зардап шеккен жоқ. Харпер жарақат алды және оның іздері ойынның қалған уақытында көрінеді. Пәкістан деректерінен алынған деректер Дэвид, Харпер және Салазардың Карма кибер қаруын басып алу үшін қалқымалы Колосс қаласына жіберілгенін көрсетеді. Дефалько да сонда барады. Топ Менендес Фаридтің қоршауында ЦРУ агентімен байланыста. Олар бақылау-өткізу пунктінен өтіп, екі жалдамалыны өлтіргеннен кейін электростатикалық сүзгіні өшіретін және тордың сканерлеуін алатын Зиггидің өрмекші роботын пайдаланады. Өрмекшіні тапқаннан кейін топ жалдамалылармен шайқастан кейін орталық компьютерді табады және «Сектор» Карма туралы ақпаратты іздейді.Іздестіру нәтижесінде ол «Карма» қару емес, Хлоя есімді әйел екенін түсінеді. Мейсон бұл туралы Solar клубында жүрген Харперге хабарлайды. Ол Хлояны тауып, оған қауіп туралы хабарлайды, бірақ ол оған сенбейді. Жалдамалылармен тағы бір қақтығыстан кейін Дэвид пен Салазар бөлініп кетті. Мейсон лифтпен клубқа барады және Хлояны Харпермен бірге табады. Бірақ Дефалко қазірдің өзінде адамдарды кепілге алып жатыр, ал Хлоя оған бағынады. Содан кейін Дефалко кетіп, кемені жарып жібереді. Дэвид, Харпер және Салазар оның соңынан жүгіріп, жалдамалы жауынгерлерді «Кордилер өледі» деп жарып өтіп, келесі жағдай орын алады: Мейсон Дефалконы қуып жетіп, оны өлтіреді. Мейсонның Дефалконы қуып жетуге уақыты жоқ, ол Хлоямен қашып кетеді. Дэвид Вудсқа қайтады. Ол 1989 жылғы оқиғалар туралы айтады. Вудс пен Мейсонға Мануэль Норьеганы Панамада ұстау міндеті жүктеледі. Жолда олар тапсырманы орындауға көмектесетін досы МакНайтты кездестіреді. Олар Норьеганы сәтті басып алған қалаға барады, бірақ сонымен бірге Хадсоннан хабарлама алады, онда ол Мейсон мен Вудс Норьеганың кез келген талаптарын орындауды талап етеді, Мэйсон мұны үлкен құлықсыздықпен жасайды.Хадсонның неге мұндай бұйрық шығарғаны кейінірек белгілі болады. Норьега Nexus нысанасының орнын білді, ол Рауль Менендес болды. Норьега, Мейсон және Вудс ралли пунктіне барады, оларға көлік беріледі. Вудс пен Норьега көпқабатты үйдің балконына көтеріледі, Вудс снайпер винтовкасын алып, нысананың пайда болуын күтеді. Басына сөмке киген адамды екі солдат жетектеп жатыр. Вудс оны басынан атып өлтіруі мүмкін. Вудс оның аяғынан екі рет жаралады. Бірдеңе дұрыс емес екенін сезген Вудс денеге жүгіріп барып, өзінің ең жақын досы Мейсонды атып тастағанын біледі. Дэвид бұған түсіністікпен қарайды, бірақ ол әлі де қатты таң қалды - оның әкесі Менендестің айлакер ойынының кесірінен өледі. Вудс, белгілі бір бөлмеде еденде жатып, келесі суретті байқайды - Дэвид, әлі бала, Менендеспен мас болған және жартылай ес-түссіз күйде, Менендес пен Хадсон орындыққа байланған. Баланың өмірінен қорыққан Хадсон Менендестен оны өлтіруді сұрайды. Ол агентті аяусыз өлтіріп, кетіп қалады. Eсін жиып, әкесінің денесіне асығады. Бір топ «итбалықтар» шешуші әрекетке кіріседі: олар Фаридке әрекет ету уақыты келгенін хабарлайды. Ол Менендеске қарсы шайқаста жүріп, оны да, VTOL (тік ұшып көтерілу және қону) мөрлерін де табады. Менендес оны құлатып, Харперді ұстап алады. Міне, тағы бір таңдау: Келесі миссияда Дэвид Мейсон Менендесті USS Барак Обамада сұрайды, бірақ кенеттен жалдамалылар шабуыл жасайды. Менендес таң қалдырған Мейсоннан қашып құтылады. Ол Салазармен бірге есін жиып, Бриггстің сервер бөлмесіне барады. Жолда ол жаулардың күшті қарсылығына тап болды, бірақ оны басып, кемені басқаруды қалпына келтіреді және камералардың деректерін тексереді. Содан кейін ойын Менендеске ауысады, ол Дефалко немесе Кордис D ұшағымен бірге сервер бөлмесіне еніп, Бриггсті кепілге алып, компьютерге көшеді. Содан кейін Салазар Дефалкомен бірге одақтастарын өлтіреді. Нәтижесінде олар өледі: 2 теңізші (міндетті), Фарид пен Хлоя (егер олар аман қалса және олардың таңдауы), Дефалко. Бриггс де өлуі мүмкін (Менендестің қолында - ойыншының таңдауы бойынша). Дәуіт мұның бәрін көріп, құтқаруға асығады. Сервер бөлмесінде ол аман қалғандарға көмектеседі немесе жүйенің вирус жұқтырғанын бірден анықтайды. Содан кейін ол Харпермен бірге (егер ол аман қалса) палубаға шығып, қолға түскен Салазарды кездестіреді. Қысқа әңгімеден кейін сатқын өледі (Харпердің қолында - егер ол аман қалса) немесе оны тірідей алып кетеді. Содан кейін Дэвид палубаны тазартып, VTOL-де Харпермен бірге отырады. Онда жалдамалы Кросбиді жаралайды, бірақ Харпер немесе Дэвидтің қолынан өледі. Менендес ұшақпен кетіп қалады. Әуе кемесінің одан әрі тағдыры Тянь Чжаоның «Жою» тактикалық миссиясында өлтірілген-өлмегеніне байланысты: Ұшақ тасығышты KSS қиратып, Хлоя мен Бриггс өлді. KCC қазірдің өзінде одақтас ретінде Құрама Штаттарды қолдайды. Келесі миссияда Дэвид Харпер және басқалармен бірге президент Босвортпен Лос-Анджелеске барады. Онда оларға Рауль Менендес басқаратын дрондар шабуыл жасайды. Көлік апатқа ұшырайды, бірақ ұшқышсыз ұшақпен өлтірілген Джонсонды қоспағанда, барлығы бұзылмаған. Содан кейін Дэвид мұнараны басқарады және дрондарға оқ жаудырады және олардың кейбірін сәтті атып түсіреді. Бірақ содан кейін көлік тас жолдан құлап кетеді, бірақ Мейсон секіре алады. Сосын өліп кете жаздады да, отрядпен жүре береді. Сосын тас жолда ол: Отрядты снайперлік мылтықпен жабады. Жасақпен бірге түсіп, олармен бірге жарып өтеді. Содан жалдамалылардың шабуылына тойтарыс бергеннен кейін броньды көлікке мініп, қала орталығына қарай бет алады. Бірақ жолда оған көлік соғылады. Ол оянғанда, ол үш тырнақты бұзып, Франция президентінің көлігін бұзады. Оны қорғап, барлық жалдамалыларды өлтіргеннен кейін ол зәулім ғимараттың құлауын бақылайды. Ол оянғанда F-38 ұшағының тізгініне отырып, Президент кортежін жабады. Шабуылға тойтарыс бергеннен кейін ол басқа ұшақтармен бірге дрондардың тағы бір толқынын жояды. Содан кейін ұшақ жарылып, Дэвид секіріп кетеді. колоннамен кездесіп, қаладан шығады. Келесі кезекте президент Босворт пен министр Петреус Менендестің ұшқышсыз ұшу қаупін талқылайды. Дрондар Қытай мен АҚШ қалаларына ұшады екен. Сондай-ақ сигналдың көзі – Гаити аралы табылды. Дэвид пен OXO тобы сонда барады. Содан кейін кіреберіске жеткен топ ішке кіріп, қатты қарсылыққа ұшырайды. Егер Тянь Чжао Жою тактикалық миссиясында өлтірілсе,бүкіл операция кезінде итбалықтарға қытай әскерлері көмектеседі. Шығынға ұшыраған «МЕРЗІЛЕР» әлі де компьютерлік орталыққа жол тартады. Онда Дэвид сигналды өшірмек болады, бірақ Менендес кенеттен интернетте сөз сөйлеп, жарылғыш заттарды іске қосады. Ғимарат жарыла бастайды және Дэвид Менендес тұрған бөлмеге қарсыластың күшті қарсылығымен күреседі. Бірақ олар кірген бойда бөлме жарылып, Дэвид пен Харпер (егер ол бұрын өлтірілмеген болса) құлап кетеді.Соңғысы арматураға сүрініп қалады, ал Дэвид оны ұстап алуға уақыт табады. Секіре отырып, батыр жалдамалылар мен Дефальконы (егер ол бұрын өлтірілмеген болса) өлтіріп, Менендестің аяғына пышақ сұғады. Сонда ол: Менендесті ғибадатханада атып тастаңыз, осылайша оны өлтіріңіз. Осыдан кейін ол Харперді шығуға сүйреп апарады, немесе өзі шығуға барады. Антагонистті түсіріңіз. Оны, «өзімен-өзі сөйлескен мұңлы қарияны» ұшаққа отырғызады, бірақ оған дейін: «Бір жылдан кейін... көреміз» деп үлгереді. Егер Харпер Йеменде аман қалса, ол келесі барлық миссияларда Мейсонмен бірге жүреді. Әйтпесе, Мейсон тұрақты серіктестерсіз әрекет етеді. Қалай болғанда да, итбалықтар Гаитидегі шайқаста жеңіп жатыр, ал Мейсон соңғы есікте көптеген одақтас әскерлерді күтуде. Әрі қарай бірнеше аяқталулардың бірі келеді (ойыншының бүкіл ойындағы әрекеттеріне байланысты). Кредиттен кейінгі көрініс. Менендес шоудың алдында алаңдаса, Вудс толығымен тыныш. Топ сахнаға шығып, Вудс барабанда және Вудс электрогитарада ойнап отырып, «Carry On» әнін айтады. Алекс Мейсон Виктор Резновтың қасында билейді, ол жоғалып кетеді. Алекс оны іздейді.{{main|Call of Duty: Black Ops II}} ==== Call of Duty: Ghosts ==== {{main|Call of Duty: Ghosts}} ==== Call of Duty: Advanced Warfare==== {{main|Call of Duty: Advanced Warfare}} == Сыртқы сілтемелер == *[http://callofduty.wikia.com/wiki/Call_of_Duty_Wiki Викиа сайтында] [[Санат:Компьютерлік ойындар]] op7xo8yq0qpdm1tmrayhymuknu2pngm 0 519222 3479111 3218661 2025-06-11T00:25:54Z ShadZ01 56180 3479111 wikitext text/x-wiki {{Компьютерлік ойын | тақырып = Left 4 dead | сурет = Left4Dead_Windows_cover.jpg | түсінік = | жасаушы = <br/>[[Valve|Valve Corporation]] (Turtle Rock Studios)<br/>Certain Affinity ( Xbox 360) | баспагер = <br/>Valve Corporation<br/>Electronic Arts | локализатор = «Акелла» | серия = | анонс күні = | шығарылған күні = <br/>{{RUS}}18 қараша 2008 ( Steam)<br/>20 қараша 2008<br/>{{USA}}21 қараша 2008<br/>Xbox 360: 20 қараша 2008<br/>21 қараша 2008 <br/>Нұсқа 1.0.2.9 (6 желтоқсан 2012 ж. | жанр = бірінші жақты шутер | қозғалтқыш = | режимдер = бірқолданушылық, көпқолданушылық | лицензия = | платформалар = ДБ (Windows, Mac OS X),Xbox 360 | тасымалдайтын құрылғылар = [[Source Engine 14: Base Source 3]] | жүйелік талаптар = | рейтингтер = <br/>ESRB:M—Mature<br/>PEGI: 18+ | басқару құрылғылары = <br/>[[Дербес компьютер|ДК]]: [[пернетақта]], [[тышқан]] [[Xbox 360]]: Геймпад | сайт = 4d.com/l4d/home.php Left 4 Dead }} '''«Left 4 Dead»''' — көпқолданушыларға арналған [[компьютер]]лік ойын. [[Turtle Rock Studios]] компаниясы құрастырған, ол компания 2008 жылдың 10 қаңтарынан [[Valve Corporation]] құрамына кіреді. Ойын Sours 14 нұсқасы мен Windows NTи Xbox 360 платформасына арнап құрастырылған. Ойынды Xbox 360 тасымалдаумен Certain Affinity студиясы айналысты. 2010 жылдың 28 қазанынан ойын Mac OS X-те қолжетімді болды. Left 4 Dead туралы ең алғашқы ақпарат PC Gamer UK журналының 2006 жылғы жаңажылдық номерінде алты беттік мақала ретінде жарық көрді. 6 қарашада Left 4 Dead ойынының демонұсқасы Steam сандық жүйесі арқылы тапсырыс бергендердің барлығына қолжетімді болды. 18 қарашада ойын Steam арқылы барлық қолданушыға қолжетімді болды. Ойын толық түрде орыс тіліне аударылған. Ойын көптеген жақсы пікірлерді туғызды. Құрастырушылар қорқынышты атмосфераны өте жақсы көрсете білген. [[Санат:Xbox 360-қа арналған ойындар]] [[Санат:Windows-ке арналған ойындар]] [[Санат:Steam-ойындар]] 33nu9v9l6lf022ncjrvbqdqsouse3uo 3479112 3479111 2025-06-11T00:26:29Z ShadZ01 56180 3479112 wikitext text/x-wiki {{Компьютерлік ойын | тақырып = Left 4 dead | сурет = Left4Dead_Windows_cover.jpg | түсінік = | жасаушы = <br/>[[Valve|Valve Corporation]] (Turtle Rock Studios)<br/>Certain Affinity ( Xbox 360) | баспагер = <br/>Valve Corporation<br/>Electronic Arts | локализатор = «Акелла» | серия = | анонс күні = | шығарылған күні = <br/>{{RUS}}18 қараша 2008 ( Steam)<br/>20 қараша 2008<br/>{{USA}}21 қараша 2008<br/>Xbox 360: 20 қараша 2008<br/>21 қараша 2008 <br/>Нұсқа 1.0.2.9 (6 желтоқсан 2012 ж. | жанр = [[Бірінші жақ шутері|бірінші жақ шутері]] | қозғалтқыш = | режимдер = бірқолданушылық, көпқолданушылық | лицензия = | платформалар = ДБ (Windows, Mac OS X),Xbox 360 | тасымалдайтын құрылғылар = [[Source Engine 14: Base Source 3]] | жүйелік талаптар = | рейтингтер = <br/>ESRB:M—Mature<br/>PEGI: 18+ | басқару құрылғылары = <br/>[[Дербес компьютер|ДК]]: [[пернетақта]], [[тышқан]] [[Xbox 360]]: Геймпад | сайт = 4d.com/l4d/home.php Left 4 Dead }} '''«Left 4 Dead»''' — көпқолданушыларға арналған [[компьютер]]лік ойын. [[Turtle Rock Studios]] компаниясы құрастырған, ол компания 2008 жылдың 10 қаңтарынан [[Valve Corporation]] құрамына кіреді. Ойын Sours 14 нұсқасы мен Windows NTи Xbox 360 платформасына арнап құрастырылған. Ойынды Xbox 360 тасымалдаумен Certain Affinity студиясы айналысты. 2010 жылдың 28 қазанынан ойын Mac OS X-те қолжетімді болды. Left 4 Dead туралы ең алғашқы ақпарат PC Gamer UK журналының 2006 жылғы жаңажылдық номерінде алты беттік мақала ретінде жарық көрді. 6 қарашада Left 4 Dead ойынының демонұсқасы Steam сандық жүйесі арқылы тапсырыс бергендердің барлығына қолжетімді болды. 18 қарашада ойын Steam арқылы барлық қолданушыға қолжетімді болды. Ойын толық түрде орыс тіліне аударылған. Ойын көптеген жақсы пікірлерді туғызды. Құрастырушылар қорқынышты атмосфераны өте жақсы көрсете білген. [[Санат:Xbox 360-қа арналған ойындар]] [[Санат:Windows-ке арналған ойындар]] [[Санат:Steam-ойындар]] e05tyvkpdjlsi5g7p66rsv4l9lemxc2 0 530089 3479116 3251829 2025-06-11T00:30:00Z ShadZ01 56180 3479116 wikitext text/x-wiki {{Мағына|Unity}} {{Infobox Software | name = Unity | logo = [[Сурет:Unity 2021.svg|Unity логотипі]] | image = Interface_Unity_3D.jpg | screenshot = | caption = Программа интерфейсі | author = Unity Technologies | released = 8 маусым 2005 жыл | genre = | latest release version = 2021.1.0 | latest release date = 23 наурыз 2021 | operating_system = [[Microsoft Windows]], [[Mac OS]] X, [[Android|Android]], [[Symbian]], [[iOS|iOS]] and [[UNIX]]/[[Linux]] | license = | website = {{URL|http://unity.com/}} }} '''Unity''' — [[Microsoft Windows|Windows]] және [[OS X]] операциялық жүйелерінде жұмыс жасайтын американдық [[Unity Technologies]] әзірлеген кросс-платформалық [[Компьютерлік графика#Екі өлшемді графика|екі-]] және [[Үш өлшемді графика|үш]] өлшемді ойын мен қосымшаларды дамыту құралы.{{sfn|Хокинг|2016|p=16|quote=}} Unity көмегімен жасалған қосымшалар Windows, OS X, [[Windows Phone]], [[Android]], Apple [[iOS]], [[Linux]]<ref>{{cite web|url=http://unity3d.com/unity/4/?linux|title=Unity ресми сайтындағы GNU/Linux-ты қолдау туралы ресми ақпарат|date=2012-08-28|lang=en|archiveurl=http://www.webcitation.org/6CKfU3wxD|archivedate=2012-11-21}}</ref> операциялық жүйелерінде, [[Wii]], [[PlayStation 3]], [[PlayStation 4]], [[Xbox 360]], [[Xbox One]] приставкаларында жұмыс істейді. Unity 2005 жылы алғаш шығарылғаннан бастап үздіксіз дамып келеді. Бұрын [[Adobe Flash Player]]<ref>{{cite web|url=http://venturebeat.com/2011/12/21/unity-technologies-developers-will-be-able-to-publish-3d-games-via-adobe-flash/|title=Unity Technologies developers will be able to publish 3D games via Adobe Flash|author=Dean Takahashi|date=2011-12-21|publisher=VentureBeat|lang=en|accessdate=2012-03-11|archiveurl=http://www.webcitation.org/68HwtiRvm|archivedate=2012-06-09}}</ref> модулінің аясында <span>тәжірибелік </span> нұсқасы болған, кейінірек Unity дамытушы тобы <ref>{{Cite web|url = http://blogs.unity3d.com/2013/04/23/sunsetting-flash|title = Sunsetting Flash|author = David Helgason|date = 2013-04-23|publisher = The Unity Blog|lang=en}}</ref> одан бас тарту туралы қиын шешімге келді. == Мүмкіндіктер == Ойынды оңай түзету үшін Unity редакторында көптеген терезеден тұратын және оңай өңделетін [[Сүйреп апарып тастау|Drag&Drop]] интерфейсі бар. Скрипт жазу үшін қозғалтқышта [[C Sharp|C# бағдарламалау тілі]] қолданылады. Түрлі физика есептеулерін физикалық [[NVIDIA]] қозғалтқышындағы PhysX атқарады. Unity қозғалтқышында жоба сахналарға бөлінеді - әр сахнада жеке ойын объектілері, сценарийлер мен параметрлерін қамтитын бөлек файлдар бар. Сахна ойын объектілерінен (модель) де, моделі жоқ объектілерден де тұруы мүмкін. Скриптпен әрекеттесу үшін ойын объектілері компоненттер жиынтығынан тұрады. Әр нысанның өз атауы (екі немесе одан да көп объектілерді бір атпен атауға болады), белгісі болады және нысан қай қабатта тұратыны беріледі. Transform компоненті нысанның орналасу, өлшем және айналу координаталарын сақтайды. Модельді көрінетін ету үшін Mesh Renderer компонентін қолданады. Объектілердің қақтығысуын көрсету үшін collider қолданылады және оның бірнеше түрі бар. Unity қатты денелер мен [[Ragdoll]] физикасын сақтайды. Редакторда бастапқы модель орын ауыстырса, өлшемін өзгертсе не айналса, еншілес модель де сол өзгерістерді қайталайды. Редакторда скрипт объектілерге бөлек компонент ретінде бекітіледі. Текстураны Unity-ге импорттау кезінде түрлі карталар жасауға болады, бірақ текстура тікелей модельге қосыла алмайды - ол үшін [[шейдер]] тағайындалған материал жасалып, сол материалды модельге бекітеді. Қозғалтқыш редакторы шейдерлерді жазуды және өңдеуді қолдайды. Unity редакторында анимация жасауға арналған компонент бар, алайда анимацияны алдын-ала 3D редакторда жасап, модельмен бірге импорттауға болады. 3D Unity қозғалтқышы [[Level of Detail]] жүйесін қолдайды, оның мәні ойыншыға жақын орналасқан модельдер егжей-тегжейлі көрінеді де, алшақ тұрған модельдердің бөлшектері шамалы көрінеді. Сонымен қатар Occlusion culling жүйесінің арқасында ойыншының көру аймағына түспейтін объектілердің геометриясы мен соқтығысулары көрінбейді. Бұл жүйе орталық процессорға түсетін күшті азайтады және жобаны оңтайландыруға мүмкіндік береді. Жоба жасалғаннан кейін [[Microsoft Windows|Windows]] үшін (.exe) файлы жасалады, ал ойын туралы мәлімет бөлек қалтада жасалады. Қозғалтқыш көптеген танымал форматтарды қолдайды. Ойын модельдерін, дыбыстар, текстуралар, материалдар мен сценарийлер .unitypackage форматында оралып, басқа әзірлеушілерге берілуі мүмкін немесе еркін қолжетімділікке орналастырылуы мүмкін. Осы формат Unity Asset Store дүкенінде қолданылады: мұнда әзірлеушілер ойындарды жасау үшін қажет материалдармен тегін не қаржылай бөліседі. Unity Asset Store онлайн дүкенін пайдалану үшін Unity қозғалтқышында жеке кабинеті болуы қажет. Қозғалтқышта бірнеше адам бірігіп ойнай алатын режим жасау үшін қажет барлық компоненттер бар. Сонымен қатар тұтынушыға қолайлы нұсқаны басқару үшін '''Tortoise SVN, Git''' немесе '''Source Gear''' сияқты құралдарды пайдалануға болады. Unity Asset Server - бірігіп ойын жасауда нұсқаны басқаруды және бірқатар серверлік шешімдерді қамтамасыз ететін қосымша құрал. == Артықшылығы == Unity-дің үш артықшылығы бар: визуалды өңдеу ортасы, кросс-платформалық қолдау{{sfn|Хокинг|2016|p=21|quote=}} және Unity компоненттерінің модульдік жүйесі. Бірінші факторға визуалды модельдеу құралдары ғана емес, сонымен қатар интеграцияланған орта, құрастырушы тізбегі кіреді. Ол прототиптеу және тестілеу кезеңдерінде өнімділікті арттыруға бағытталған. Кросс-платформалық қолдау тек орналастыру ғана емес (дербес компьютерде, мобильді құрылғыда, консольда және т.б. орнату), сонымен қатар өңдеу құралдарының болуын қамтамасыз етеді ([[Microsoft Windows|Windows]] және [[OS X]] жүйелерінде интеграцияланған ортаны пайдалануға болады).{{sfn|Хокинг|2016|p=22|quote=}} Unity компоненттерінің модульдік жүйесі көмегімен ойын объектілері функционалды элементтердің біріктірілген пакеттерінен тұрса ғана құрылады. Қозғалтқышта объектілер функционалды блоктарды біріктіру арқасында жасалады. Бұл тәсіл прототиптеуді жеңілдетеді.{{sfn|Хокинг|2016|p=23|quote=}} == Кемшілігі == Біріншіден, көп компонентті диаграммалар мен сызбалармен жұмыс істеу кезінде визуалды редактордың шектеулігі күрделі көріністерде визуалды жұмыстың нашарлауына әкеліп соғады. Екіншіден, сыртқы кітапханаларға сілтеменің болмауы топтық жұмысты тежейді, себебі программистер оны өздігінен реттейді. Тағы бір кемшілік даналардың үлгісін қолданумен байланысты (ағылшынша prefabs). Бір жағынан бұл тұжырымдама объектілерді визуалды өңдеуге икемді тәсіл ұсынады, ал екінші жағынан мұндай шаблондарды өңдеу қиынға соғады.{{sfn|Хокинг|2016|p=23|quote=}} Сондай-ақ, қозғалтқыштың [[WebGL]] нұсқасы өзінің архитектурасының ерекшеліктеріне байланысты (кодты C# бағдарламалау тілінен С++ дейін және одан әрі JavaScript-ке аудару) өнімділік, жадыны тұтыну және мобильді құрылғылардағы өнімділік бойынша бірқатар шешілмеген мәселелерге ие.<ref>{{Cite web|url = https://docs.unity3d.com/Manual/webgl-memory.html|title = Memory Considerations when targeting WebGL|author = |date = |publisher = }}</ref><ref>{{Cite web|url = https://www.soft8soft.com/verge3d-versus-unity-webgl/|title = Verge3D versus Unity WebGL - Pipeline and Performance|author = |date = |publisher = }}</ref>. == Unity қозғалтқышындағы ойындар == Unity қозғалтқышында жүзден астам ойындар мен қосымшалар жазылған.{{sfn|Хокинг|2016|p=24—26|quote=}} Қозғалтқыш инди ойындарды құруда да, [[Blizzard Entertainment]]<ref>{{Cite web|url = https://venturebeat.com/2014/04/24/even-hearthstone-runs-on-unity-and-thats-why-its-already-on-ipad|title = Even Hearthstone runs on Unity — and that’s why it’s already on iPad|author = |date = |publisher = }}</ref> сияқты ірі ойын әзірлеушілермен де қолданылады. Unity қозғалтқышындағы ойындар көптеген платформалар мен жанрларды қамтиды, мысалы{{sfn|Хокинг|2016|p=25-|quote=}}: * [[Guns of Icarus Online]], [[Gone Home]] - дербес компьютерлерге арналған [[Бірінші жақ шутері|бірінші жақ шутері]] мен квест инди ойындары; * [[Dead Trigger]], [[Bad Piggies]], [[Tyrant Unleashed]] - мобильді құрылғыларға арналған бірінші жақ шутері, ойжұмбақ және коллекциялық карта ойыны; * [[Assault Android Cactus]], [[The Golf Club]] - ойын консоліне арналған аркадалық шутер және спорт симуляторы. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Әдебиеттер == *{{кітап |авторы = Джозеф Хокинг |бөлімі = |бөлім сілтемесі = |тақырыбы = Unity — в действии. Мультиплатформенная разработка на C#. |шынайы атауы = |сілтеме = https://oz.by/books/more10470862.html |уикитека = |жауапты = |басылым = 2 |орны = |баспасы = Питер |жыл = 2019 |томы = |беттері = |барлық беті = 336 |сериясы = |isbn = 978-5-4461-0816-9 }} == Сыртқы сілтемелер == {{commonscat|Unity (game engine)}} * [http://unity3d.com/unity/ Ресми сайты] * {{Facebook|unity3d|Unity}} * {{youtube.com|unity3d|Unity}} * {{Twitter|unity3d|Unity}} [[Санат:Бағдарлама жасақтамалары]] [[Санат:IOS-қа арналған бағдарламалық жасақтама]] [[Санат:Android-қа арналған бағдарламалық жасақтама]] 6ph9j7x884244zx0j0pk5qfol976lgd 0 531389 3479121 3417629 2025-06-11T00:35:16Z ShadZ01 56180 3479121 wikitext text/x-wiki {{Компьютерлік ойын | тақырып = Left 4 dead 2 | сурет = Left 4 dead 2.jpg | түсінік = | жасаушы = <br/>[[Valve|Valve Corporation]] (Turtle Rock Studios)<br/>Certain Affinity ( Xbox 360) | баспагер = <br/>[[Valve|Valve Corporation]]<br/>Electronic Arts | локализатор = «Акелла» | серия = [[Left 4 Dead (ойын)|Left 4 Dead]] | анонс күні = | шығарылған күні = Windows/ Xbox 360: 17 қараша 2009 жыл<br /> Mac OS X: 5 қазан 2010 жыл<br />DLC «Өткел» 22 сәуір 2010 жыл<br />DLC «Құрбан» 5 қазан 2010 жыл<br />DLC «Cold Stream» 24 шілде 2012 жыл | жанр = [[бірінші жақ шутері]] | қозғалтқыш = | режимдер = бірқолданушылық<br />көпқолданушылық<br />коперативті ойын | лицензия = | платформалар = ДБ (Windows, Mac OS X),Xbox 360 | тасымалдайтын құрылғылар = [[Source Engine 14: Base Source 3]] | жүйелік талаптар = | рейтингтер = <br/>ESRB:M—Mature<br/>PEGI: 18+ | басқару құрылғылары = <br/>[[Дербес компьютер|ДК]]: [[пернетақта]], [[тышқан]] [[Xbox 360]]: Геймпад | сайт = }} '''"Left 4 Dead 2"''' — көпқолданушыларға арналған [[Видео ойын|компьютерлік ойын]]. [[Left 4 Dead (ойын)|Left 4 Dead]]-тың сиквелі болып табылатын, [[Microsoft Windows]] және Xbox 360 қолдайтын 2009 жылы 17 ақпанда [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] және 20 желтоқсанда Ұлыбританияда шығарылған ең үздік және танымал ойындардың бірі. Әлемдік тұсаукесері 2009 жылы дүниежүзілік E3 көрмесінде болды. 2010 жылдың 5 қазанында [[Mac OS]] X-те қолжетімді болды.<ref name="germany cen">{{cite web|url=http://www.technolex-anwaelte.de/index.php?id=43&news_id=360|title=Цензура в Германии|accessdate=2 маусым 2010|lang=de|archiveurl=http://www.webcitation.org/66bNNnw1R|archivedate=2012-04-01}}</ref>. 2013 жылы 4 мамырда Linux-те ойынның бета-нұсқасы жарық көрді. == Басты кейіпкерлер == Ойында төрт басты кейіпкер бар: Бапкер, Ник, Рошель және Эллис. '''Бапкер''' ({{lang-en|Coach}}) — 44 жасар Саваннадан келген афроамерикандық . Кезінде ол колледждың футбол командасының қорғаушысы болатын, алайда тізеден алған жарақат оның мансабына нүкте қойды. Ол енді дене шынықтырудан мектепте сабақ беретін мұғалім және ол бұрынғыдай физикалық тұрғыдан мықты емес, оның себебі, ол шоколадқа құмар. Оны таныстарымен достары Бапкер деп атайды, ол оған үйреніп кеткен. Сондықтан ол басқа Тірі қалғандармен танысқанда шын есімін айтпай, лақап атымен танысты. Өзінің сұсты түріне қарамастан, ол өте мейірімді. Ол — [[Католицизм|католик]], және Библиядан дәйексөздер оқығанды жақсы көреді. Бапкер төрттіктің ішіндегі ең жасы үлкені, сондықтан ол жаңа достар арасында - бейресми басшы. Ол Эллис сияқты Midnight Riders тобымен автожарыстардың жанкүйері. Бапкердің сырт-келбеті Дарнелл Райстан (ағылш.Darnell Rice) көшіріліп, Чед Колман дыбыстаған. '''Ник''' ({{lang-en|Nick}}) — құмар ойыншы әрі епті алаяқ. Ол 35 жаста. Үнемі қымбат ақ костюм киіп, әдемі өмірді жаны сүйеді. Ник қаладан қаланы аралап жергілікті казинодан карта ойнап [[ақша]] табатын. Саванна оның өмірінде жай ғана уақытша тұрақ болатын, бірақ эпидемия оның барлық жоспарын күл-талқан етті. Енді ол жаңа таныстарының арасында қиын жағдайдан жол табуға тырысады. '''Рошель''' ({{lang-en|Rochelle}}) — 29 жасар Кливлендтік қара нәсілді қыз. Адамдармен қарым-қатынасқа деген махаббат оның тағдырын анықтады— ол журналистиканы таңдады. Ол қызметінде жетістікке қол жеткізіп, шені жоғарылап Саваннадағы оқиғалар туралы мақала жазуға тапсырма алады. Атлантедаладағы эпидемия оған жақсы репортаж жасауға мүмкіндік беріп, ол эвакуационды орталыққа жаңалықтар жасауға аттанады, алайда туындаған алай-дүлей оның бүкіл жоспарын күл-талқан етті. Дегенмен Рошель тез беріліп өлім күтіп отыратын адам емес. Ол қару тауып басқа Тірі қалғандармен бірікті. Рошел Френсис сияқты (бірінші бөлім кейіпкері) өмірдегі көптеген дүниелерді жек көреді, ол досқа адал және сүйкімді. Рошелдің сырт бейнесі Шанол Хэмптоннан көшірілген. '''Эллис''' ({{lang-en|Ellis}}) — қарапайым, бірақ ақымақ емес 23 жасар Саванналық жігіт. Ол автошеберханада жұмыс істейді және достарымен уақыт өткізгенді ұнатады. Бапкер сияқты Midnight Riders тобы мен автожарыстардың жанкүйері. Зомби-апокалипсис келгенде, Эллис қорыққан да жоқ, жақсылап қаруланып Жұқтырғандарға өзінің қорқуға тұрарлық адам екенін дәлелдеуге аттанды. Эллис айналада болып жатқан нәрселерді талқылағанды ұнатады, көбінесе қажетсіз жерде Тірі қалғандарға досы Киттың басынан кешкен оқиғаларды әңгімелейді. Эллис мейірімді, әрі өте аңқау жігіт, соның кесірінен Ник оны мазақ қылғанды ұнатады. Зоймен кездескеннен кейін оған ғашық болып қалады. Эллистың сырт бейнесі Джеси МакКиннейден көшірілген, ал оны Эрик Лэдин дыбыстады. == Жұқтырғандар == Ойында Жұқтырғандардың Left 4 Dead-тегі барлық түрі— қарапайым Жұқтырғандар, Аңшы, Смокер, Семіз, Танк және Мыстан сақталған, онымен қоса жаңа түрлері қосылған. Олар Сирек кездесетін және қарапайым Жұқтырғандар: CEDA ғалымдары, Сайқымазақтар, Батпақарлар, Жұмысшылар, Спецназшылар. Және Ерекше Жұқтырғандар: Алпамса, Шабандоз мен Түкіргіш. == Қарулар мен заттар == Ойында қарулардың барлық түпнұсқа түрлері сақталған, әрі атыс қарулардың жаңа түрлері, гранатомет және M60 пулеметі қосылған. Қарудың тиімділігін арттыратын жаңа заттар — дәлдікті арттыратын лазерлы көздегіш, жарылғыш және жанғыш оқтардың қаптамалары пайда болған. Онымем қоса, тапаншамен ауысатын, жақын айқасқа арналған қарулар қосылған. Осы типтес қарудың 11 түрі бар, олар бір-бірінен сыртқы пішінімен қоса жылдамдығымен, жою қуатымен ерекшеленеді. Олар, мотоарадан басқасы, 500 бірлік залал келтіреді. Танкке — оның жанынан 5 %, Мыстанға — оның жанынан 25 % залал келеді. Тағы да бір жаңа лақтырмалы құрал "Семіздің сұйықтығы толған тұнба". Бұл сұйық түскен жерге Жұқтырғандар ұмтылады. == Ойын барысы == Ойынның ойналу барысы Тірі қалғандармен Жұқтырғандардың арасындағы күреске негізделген. Әрбір кампания ойыншылар жүріп өтіп қауіпті аймақтан шығаратын құтқару транспортына жетуі қажет бірнеше деңгейден тұрады. Деңгейлер бір-бірімен «қауіпсіз бөлмелер» ({{lang-en|safe room}}) арқылы байланысқан. Тірі қалғандар бөлмеге кіріп есікті жапқан сәтте ойын аяқталады. Ал келесі деңгей дәл сол бөлмеде басталады, алайда шығатын есік басқаға ауысып, ескі есік мықтап бекітіліп тұрады. Мұндай бөлмелерде қару-жарақ және дәрі қобдишасы болады. Кампанияны төрт кейіпкермен бірге өтеді, олардың әрқайсысы адаммен немесе ботпен басқарылуы мүмкін. Кейбір деңгейлерде ойынды жалғастыру үшін «паникалық жағдайды» ({{lang-en|panic event}}) тудыруға тура келеді, бұл жағдайда Жұқтырғандар көп мөлшерде қаптап кетеді. Ойынның бірінші бөлімімен салыстырғанда «паникалық жағдай» түрленіп өзгере түсті. Ойынның бұл бөлімінде Жұқтырғандардың көбеюі Тірі қалғандар белгілі бір іс-әрекеттерді орындамайынша толастамайды. == Дереккөздер == {{reflist}} [[Санат:Xbox 360-қа арналған ойындар]] [[Санат:Windows-ке арналған ойындар]] [[Санат:Steam-ойындар]] 3kefcc81v7vzgx16akcwekv5bsc569e 3479122 3479121 2025-06-11T00:35:31Z ShadZ01 56180 3479122 wikitext text/x-wiki {{Компьютерлік ойын | тақырып = Left 4 dead 2 | сурет = Left 4 dead 2.jpg | түсінік = | жасаушы = <br/>[[Valve|Valve Corporation]] (Turtle Rock Studios)<br/>Certain Affinity ( Xbox 360) | баспагер = <br/>[[Valve|Valve Corporation]]<br/>Electronic Arts | локализатор = «Акелла» | серия = [[Left 4 Dead (ойын)|Left 4 Dead]] | анонс күні = | шығарылған күні = Windows/ Xbox 360: 17 қараша 2009 жыл<br /> Mac OS X: 5 қазан 2010 жыл<br />DLC «Өткел» 22 сәуір 2010 жыл<br />DLC «Құрбан» 5 қазан 2010 жыл<br />DLC «Cold Stream» 24 шілде 2012 жыл | жанр = [[бірінші жақ шутері]] | қозғалтқыш = | режимдер = бірқолданушылық<br />көпқолданушылық<br />коперативті ойын | лицензия = | платформалар = ДБ (Windows, Mac OS X),Xbox 360 | тасымалдайтын құрылғылар = [[Source Engine 14: Base Source 3]] | жүйелік талаптар = | рейтингтер = <br/>ESRB:M—Mature<br/>PEGI: 18+ | басқару құрылғылары = <br/>[[Дербес компьютер|ДК]]: [[пернетақта]], [[тышқан]] [[Xbox 360]]: Геймпад | сайт = }} '''«Left 4 Dead 2»''' — көпқолданушыларға арналған [[Видео ойын|компьютерлік ойын]]. [[Left 4 Dead (ойын)|Left 4 Dead]]-тың сиквелі болып табылатын, [[Microsoft Windows]] және Xbox 360 қолдайтын 2009 жылы 17 ақпанда [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]] және 20 желтоқсанда Ұлыбританияда шығарылған ең үздік және танымал ойындардың бірі. Әлемдік тұсаукесері 2009 жылы дүниежүзілік E3 көрмесінде болды. 2010 жылдың 5 қазанында [[Mac OS]] X-те қолжетімді болды.<ref name="germany cen">{{cite web|url=http://www.technolex-anwaelte.de/index.php?id=43&news_id=360|title=Цензура в Германии|accessdate=2 маусым 2010|lang=de|archiveurl=http://www.webcitation.org/66bNNnw1R|archivedate=2012-04-01}}</ref>. 2013 жылы 4 мамырда Linux-те ойынның бета-нұсқасы жарық көрді. == Басты кейіпкерлер == Ойында төрт басты кейіпкер бар: Бапкер, Ник, Рошель және Эллис. '''Бапкер''' ({{lang-en|Coach}}) — 44 жасар Саваннадан келген афроамерикандық . Кезінде ол колледждың футбол командасының қорғаушысы болатын, алайда тізеден алған жарақат оның мансабына нүкте қойды. Ол енді дене шынықтырудан мектепте сабақ беретін мұғалім және ол бұрынғыдай физикалық тұрғыдан мықты емес, оның себебі, ол шоколадқа құмар. Оны таныстарымен достары Бапкер деп атайды, ол оған үйреніп кеткен. Сондықтан ол басқа Тірі қалғандармен танысқанда шын есімін айтпай, лақап атымен танысты. Өзінің сұсты түріне қарамастан, ол өте мейірімді. Ол — [[Католицизм|католик]], және Библиядан дәйексөздер оқығанды жақсы көреді. Бапкер төрттіктің ішіндегі ең жасы үлкені, сондықтан ол жаңа достар арасында - бейресми басшы. Ол Эллис сияқты Midnight Riders тобымен автожарыстардың жанкүйері. Бапкердің сырт-келбеті Дарнелл Райстан (ағылш.Darnell Rice) көшіріліп, Чед Колман дыбыстаған. '''Ник''' ({{lang-en|Nick}}) — құмар ойыншы әрі епті алаяқ. Ол 35 жаста. Үнемі қымбат ақ костюм киіп, әдемі өмірді жаны сүйеді. Ник қаладан қаланы аралап жергілікті казинодан карта ойнап [[ақша]] табатын. Саванна оның өмірінде жай ғана уақытша тұрақ болатын, бірақ эпидемия оның барлық жоспарын күл-талқан етті. Енді ол жаңа таныстарының арасында қиын жағдайдан жол табуға тырысады. '''Рошель''' ({{lang-en|Rochelle}}) — 29 жасар Кливлендтік қара нәсілді қыз. Адамдармен қарым-қатынасқа деген махаббат оның тағдырын анықтады— ол журналистиканы таңдады. Ол қызметінде жетістікке қол жеткізіп, шені жоғарылап Саваннадағы оқиғалар туралы мақала жазуға тапсырма алады. Атлантедаладағы эпидемия оған жақсы репортаж жасауға мүмкіндік беріп, ол эвакуационды орталыққа жаңалықтар жасауға аттанады, алайда туындаған алай-дүлей оның бүкіл жоспарын күл-талқан етті. Дегенмен Рошель тез беріліп өлім күтіп отыратын адам емес. Ол қару тауып басқа Тірі қалғандармен бірікті. Рошел Френсис сияқты (бірінші бөлім кейіпкері) өмірдегі көптеген дүниелерді жек көреді, ол досқа адал және сүйкімді. Рошелдің сырт бейнесі Шанол Хэмптоннан көшірілген. '''Эллис''' ({{lang-en|Ellis}}) — қарапайым, бірақ ақымақ емес 23 жасар Саванналық жігіт. Ол автошеберханада жұмыс істейді және достарымен уақыт өткізгенді ұнатады. Бапкер сияқты Midnight Riders тобы мен автожарыстардың жанкүйері. Зомби-апокалипсис келгенде, Эллис қорыққан да жоқ, жақсылап қаруланып Жұқтырғандарға өзінің қорқуға тұрарлық адам екенін дәлелдеуге аттанды. Эллис айналада болып жатқан нәрселерді талқылағанды ұнатады, көбінесе қажетсіз жерде Тірі қалғандарға досы Киттың басынан кешкен оқиғаларды әңгімелейді. Эллис мейірімді, әрі өте аңқау жігіт, соның кесірінен Ник оны мазақ қылғанды ұнатады. Зоймен кездескеннен кейін оған ғашық болып қалады. Эллистың сырт бейнесі Джеси МакКиннейден көшірілген, ал оны Эрик Лэдин дыбыстады. == Жұқтырғандар == Ойында Жұқтырғандардың Left 4 Dead-тегі барлық түрі— қарапайым Жұқтырғандар, Аңшы, Смокер, Семіз, Танк және Мыстан сақталған, онымен қоса жаңа түрлері қосылған. Олар Сирек кездесетін және қарапайым Жұқтырғандар: CEDA ғалымдары, Сайқымазақтар, Батпақарлар, Жұмысшылар, Спецназшылар. Және Ерекше Жұқтырғандар: Алпамса, Шабандоз мен Түкіргіш. == Қарулар мен заттар == Ойында қарулардың барлық түпнұсқа түрлері сақталған, әрі атыс қарулардың жаңа түрлері, гранатомет және M60 пулеметі қосылған. Қарудың тиімділігін арттыратын жаңа заттар — дәлдікті арттыратын лазерлы көздегіш, жарылғыш және жанғыш оқтардың қаптамалары пайда болған. Онымем қоса, тапаншамен ауысатын, жақын айқасқа арналған қарулар қосылған. Осы типтес қарудың 11 түрі бар, олар бір-бірінен сыртқы пішінімен қоса жылдамдығымен, жою қуатымен ерекшеленеді. Олар, мотоарадан басқасы, 500 бірлік залал келтіреді. Танкке — оның жанынан 5 %, Мыстанға — оның жанынан 25 % залал келеді. Тағы да бір жаңа лақтырмалы құрал "Семіздің сұйықтығы толған тұнба". Бұл сұйық түскен жерге Жұқтырғандар ұмтылады. == Ойын барысы == Ойынның ойналу барысы Тірі қалғандармен Жұқтырғандардың арасындағы күреске негізделген. Әрбір кампания ойыншылар жүріп өтіп қауіпті аймақтан шығаратын құтқару транспортына жетуі қажет бірнеше деңгейден тұрады. Деңгейлер бір-бірімен «қауіпсіз бөлмелер» ({{lang-en|safe room}}) арқылы байланысқан. Тірі қалғандар бөлмеге кіріп есікті жапқан сәтте ойын аяқталады. Ал келесі деңгей дәл сол бөлмеде басталады, алайда шығатын есік басқаға ауысып, ескі есік мықтап бекітіліп тұрады. Мұндай бөлмелерде қару-жарақ және дәрі қобдишасы болады. Кампанияны төрт кейіпкермен бірге өтеді, олардың әрқайсысы адаммен немесе ботпен басқарылуы мүмкін. Кейбір деңгейлерде ойынды жалғастыру үшін «паникалық жағдайды» ({{lang-en|panic event}}) тудыруға тура келеді, бұл жағдайда Жұқтырғандар көп мөлшерде қаптап кетеді. Ойынның бірінші бөлімімен салыстырғанда «паникалық жағдай» түрленіп өзгере түсті. Ойынның бұл бөлімінде Жұқтырғандардың көбеюі Тірі қалғандар белгілі бір іс-әрекеттерді орындамайынша толастамайды. == Дереккөздер == {{reflist}} [[Санат:Xbox 360-қа арналған ойындар]] [[Санат:Windows-ке арналған ойындар]] [[Санат:Steam-ойындар]] ttyxtt3k310s940xpao7muzxfam3d2r 0 534453 3479123 3086695 2025-06-11T00:36:37Z ShadZ01 56180 /* Ойындар тізімі */ 3479123 wikitext text/x-wiki [[File:Blizzard Entertainment Logo 2015.svg|thumb|Blizzard Entertainment ]] '''Blizzard Entertainment, Inc'''. — америкалық әзірлеуші және [[Компьютер ойындары|компьютер ойындарының]] баспашысы, Activision Blizzard баспасының бөлімшесі. Компанияны 1991 жылы [[Калифорния]] университетін бітірген Аллен Адам, Фрэнк Пирс және Майк Морхейм ашты. Компания штаб-пәтері [[Калифорния]]ның [[Ирванштайн]] қаласында орналасқан. Басында студияның аты '''Silicon & Synapse''', содан кейін '''Chaos Studios''' болған. Алғашында студия басқа компаниялардың ойындарын түрлі платформаларға порттарын жасаумен айналысты. Сосын 1993 жылдан бастап, студия The Lost Vikings және Rock n' Roll Racing сияқты ойындарын жасауды бастады. 1994 жылы [[Warcraft]] ойынын халыққа ұсынғаннан кейін Blizzard студиясының аты әлемге танылды. Осыдан кейін жаңа ойындарды шығара бастады. Олардың ішінде: [[Warcraft: Orcs & Humans|Warcraft]] ойынын бірнеше жалғасы, Starcraft, Diablo және World of Warcraft MMORPG-сы. 2008 жылы 9 [[Vivendi Games]] пен [[Activision]] қосылуы арқылы Blizzard холдингтік компания пайда болған. 2013 жылы 25 шілдеде Vivendi компаниясынан 429 000 000 акция сатып алу арқылы тәуелсіз компанияға айналды. Blizzard тарихында ойындар жасау мерзімінің ұзаруы болып тұратын, бірақ бұл ойынды жақсарту үшін жасалынған болатын. Дегенмен ойын жанкүйерлері жамансыз жақсы болмайды деп жаңа ойынды таңырқай күтеді. Өйткені Blizzard компаниясы классикалық ойындар шығарушы абыройымен әйгілі және оның ойындары релиздан кейің бірнеше жылдар бойы сатылады. Олардың әрбір ойыны Warcraft-тан бастап, үздік сатылымға ие болады. == Тарихы == Bllizzard Entertaiment –тің тарихы 1991 жыдың ақпанында басталады, яғни Silicon & Synapse компаниясы қаланған кезде басталады. Компанияның қалаушылары Майк Морхейм, Аллен Адам және Фрэнк Пирс болған. 2016 жылы Марк Майхем, компанияны ашуға Марктың әжесі көмектесті<ref>https://game2day.org/news/23191/ceo-blizzard-osnoval-kompaniju-odoljiv-u-babushki-15-tys-dollarov {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170914173152/https://game2day.org/news/23191/ceo-blizzard-osnoval-kompaniju-odoljiv-u-babushki-15-tys-dollarov |date=2017-09-14 }}</ref>. Silicon & Synapse Rock N' Roll Racing пен The Lost Vikings (баспагері-Interplay Entertainment) ойындарын шығарды. 1994 жылы компания атын «Chaos Studios» -қа ауыстырады, бірақ, бұндай аттың бос еместігі анықталады, сондықтан, олар атын «Blizzard Entertainment»-қа ауыстырады. Сол жылы компания Davidson & Associates [[Дистрибьютор|дистрибьюторымен]] 10 миллион долларға сатып алынды. Шамалы уақыттан кейін Blizzard алғашқы хитті [[Warcraft: Orcs & Humans|Warcraft:Orcs & Humans]] –ті сатылымға шығарады. Сосын компаниянын иесі бірнеше рет аусты: 1996 жылы Davidson компанясын Sierra On-Line-мен бірге CUC International компаниясы сатып алды; 1997 жылы CUC HFS Corporation-мен Cendent Software компанияға бірікті . Бірақ 1998 жылы компаниялардың бірігуінің алдында CUC-тің ірі ақшалай махинацияларға қатысқандығы туралы белгілі болады. Келесі алты айдың ішінде Cendant-тың акциялары 80 %-ға төмендейді. Компания бағдарламалық қамтамасыз етумен айналысатын филиалдарың, оның ішінде Blizzard-ті де, француз баспагері Havas-қа сатады. Бірақ, сол жылы Vivendi компаниясы Havas-ты сатып алды. 1996 жылы Blizzard, Diablo ойының жасап жатқан, Condor Games студиясын сатып алады .Кейінірек,студия атын Blizzard North-қа өзгертеді, сол кезден бастап студия Diablo сериясынын ойындарын шығарады. Blizzard North Сан-Матеода (Калифорнияда) орналасқан. 1997 жылдың қарашасында Diablo экшн-рпг-сінің шығарылуымен бірге Blizzard Battle.net онлайн сервисін іске қосады. 2002 жылы Blizzard, Silicon & Synapse шығарған Interplay Entertainment баспагері болған, бұрынғы үш ойынынға құқықтарын қайтарады, содан кейін осы ойындарды Game Boy Advance платформасына шығарады. 2004 жылы Париждің жанында офистерді ашады, бұл офистер Еуропадағы WOW ойынына техникалық қолдау көрсетеді. 2004 жылдың 23 қарашасында Blizzard World of Warcraft (WOW) ойының жарыққа шығарады ,бұл ойын өте тез атақты болды және тарихтағы ең атақты MMORPG-ға айналады. 2005 жылдың 16 мамырында Blizzard Swingin’ Ape Studios-ты сатып алады, бұл консольдерге ойын жасайтын студия болған, ол StarCraft:Ghost ойының жасауды бастайды. Кейінірек атауы Blizzard Console-ға ауысады, ал студия назарын консольдардың жаңа буынына аударады, бірақ StarCraft:Ghost-тың шығарылымы белгісіз мерзімге созылады. 2005 жылдың 1 тамызында Blizzard Blizzard North-тың Ирвайнадағы ([[Калифорния|Калифорниядағы]]) басты офисқа орнын ауыстыратыны туралы жариялайды. 2007 жылдың желтоқсанында Activision компаниясы Blizzard Entertainment-пен бірігетіні туралы жарияланады<ref>http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/7123582.stm</ref>. 2010 жылы WOW-та 12 миллион жазылушысы болды, ал 2015 жылы тек 5,6 миллион жазылушысы болған, егер біз 2005 жылдың соңынан санасақ, бұл ең төмен көрсеткіш. Осыған қарамастан, WOW әлі де MMORPG арасында ең көп жазылушылары бар ойын және де бұл ойын Гиннесс реккордтар кітабына, әлемдегі ең әйгілі MMORPG ретінде тіркелінген. 2008 жылдың сәуірінде WOW MMORPG-лар нарығының 62 % құраған. 2008 жылғы 59-шы Technology & Engineering Emmy Awards жылдық фестивалінде Blizzard WOW-ты жасағаны үшін жүлделенді. == Ойындар == === Ойындар тізімі === {| class="wikitable mw-collapsible" !Аты !Жыл !Платформасы !Жанры |- ! colspan="4" |'''Silicon & Synapse''' |- |''RPM Racing'' |1991 |Super Nintendo |Автосимулятор |- |''The Lost Vikings'' |1993 |Amiga, Amiga 32, GBA, MS-DOS, Genesis, Super Nintendo |Сайд-скроллер |- |''Rock n' Roll Racing'' |1993 |Genesis, Super Nintendo, GBA |Автосимулятор |- ! colspan="4" |Blizzard Entertainment |- |''Warcraft: Orcs & Humans'' |1994 |ДК (MS-DOS, Mac OS) |Шынайы уақыттағы стратегия |- |''Blackthrone'' |1994 |Super Nintendo, MS-DOS, Sega 32X, Mac OS, GBA |Платформер |- |''Justice League Task Force'' |1995 |Super Nintendo, Genesis |Файтинг |- |''The Death and Return of Superman'' |1995 |Super Nintendo, Genesis |Сайд-скроллер |- |''Warcraft II: Tides of Darkness'' |1995 |ДК (MS-DOS, Mac OS, Windows, Linux, AmigaOS 4), Saturn, Playstation |Шынайы уақыттағы стратегия |- |''Diablo'' |1996 |ДК (Windows, Mac OS), PlayStation |Action/RPG |- |''The Lost Vikings 2'' |1997 |Super Nintendo, Saturn, PlayStation, Windows |Сайд-скроллер |- |''Starcraft'' |1998 |ДК (Windows, Mac OS), Nintendo 64 |Шынайы уақыттағы стратегия |- |''Diablo II'' |2000 |ДК (Windows, Mac OS, macOS) |Action/RPG |- |''Warcraft III: Reign of Chaos'' |2002 |ДК (Windows, Mac OS, macOS) |Шынайы уақыттағы стратегия |- |''World of Warcraft'' |2004 |ДК (Windows, macOS) |MMORPG |- |''Starcraft II: Wings of Liberty'' |2010 |ДК (Windows, macOS) |Шынайы уақыттағы стратегия |- |''Diablo III'' |2012 |ДК (Windows, macOS), PlayStation 3, Xbox 360, PlayStation 4, Xbox One |Action/RPG |- |''Hearthstone'' |2014 |ДК (Windows, macOS), Android, iOS |Жинақтамалы карталы ойын |- |''Heroes of the Storm'' |2015 |ДК (Windows, macOS) |MOBA |- |''Overwatch'' |2016 |ДК (Windows), PlayStation 4, Xbox One |Бірінші жақ шутері |} === Үстемелер тізімі === {| class="wikitable" !Үстеме !Ойын !Жыл !Платформа |- |''Warcraft II: Beyond the Dark Portal'' |''Warcraft II: Tides of Darkness'' |1996 |ДК (MS-DOS, Mac OS, Windows, Linux, AmigaOS 4), Saturn, Playstation |- |''StarCraft: Brood War'' |''StarCraft'' |1998 |ДК (Windows, Mac OS) |- |''Diablo II: Lord of Destruction'' |''Diablo II'' |2001 | rowspan="2" |ДК (Windows, Mac OS, macOS) |- |''Warcraft III: The Frozen Throne'' |''Warcraft III: Reign of Chaos'' |2003 |- |''World of Warcraft: The Burning Crusade'' | rowspan="4" |''World of Warcraft'' |2007 | rowspan="5" |ДК (Windows, macOS) |- |''World of Warcraft: Wrath of the Lich King'' |2008 |- |''World of Warcraft: Cataclysm'' |2010 |- |''World of Warcraft: Mists of Pandaria'' |2012 |- |''StarCraft II: Heart of the Swarm'' |''Starcraft II: Wings of Liberty'' |2013 |- |''Diablo III: Reaper of Souls'' |''Diablo III'' | rowspan="2" |2014 |ДК (Windows, macOS), PlayStation 3, Xbox 360, PlayStation 4, Xbox One |- |''World of Warcraft: Warlords of Draenor'' |''World of Warcraft'' | rowspan="4" |ДК (Windows, macOS) |- |''StarCraft II: Legacy of the Void'' |''Starcraft II: Wings of Liberty'' |2015 |- |''World of Warcraft: Legion'' | rowspan="2" |''World of Warcraft'' |2016 |- |''World of Warcraft: Battle for Azeroth'' |2018, жасалып жатыр |} === Қайта шығарулар === {| class="wikitable" !Аты !Жыл !Платформасы !Жанры |- |''Warcraft II: Battle.net Edition'' |1999 |ДК (Windows, Mac OS) |Шынайы уақыттағы стратегия |- |''StarCraft: Remastered'' |2017 |ДК (Windows, macOS) |Шынайы уақыттағы стратегия |- |''Diablo II: Remastered'' | rowspan="2" |Белгісіз | rowspan="2" |Белгісіз |Action/RPG |- |''Warcraft III: Remastered'' |Шынайы уақыттағы стратегия |} === Көшірмелер === {| class="wikitable" !Аты !<blockquote>Жылы</blockquote> !Платформасы !Жанры |- ! colspan="4" |Silicon & Synapse |- |''Battle Chess'' | rowspan="7" |1992 |Windows 3.x, Commodore 64 | rowspan="2" |Шахмат |- |''Battle Chess II: Chinese Chess'' | rowspan="4" |Amiga |- |''J.R.R. Tolkien’s The Lord of the Rings, Vol. I'' |RPG |- |''Castles'' |Стратегия |- |''MicroLeague Baseball'' |Спорттық симулятор |- |''Lexi-Cross'' | rowspan="2" |Macintosh |Ойжұмбақ |- |''Dvorak on Typing'' |Дамытатын ойындар |- |''Shanghai II: Dragon's Eye'' |1994 |Windows 3.x |Маджонг |} === Негізгі франшизалар === Қазіргі кезде Blizzard-та ойын индустрияда 4 негізгі франшизасы бар: ''Warcraft'', ''StarCraft'', ''Diablo'' және ''Overwatch'' (сонымен қатар олардың кроссовері – Heroes of the Storm). Осы сериялардың көбісі бірнеше ойынан және олардың желілерін мен сеттингтерің дамытатын, комикс мен кітаптардан турады. Бұдан басқа, 2016 жылы Warcraft-тің экрандауы шықты. === Шықпаған ойындар === Белгіл шықпаған ойындар ішінде 1998 жылы 22 маусымда жасауы тоқтатылған, Warcraft Adventures: Lord of the Clans, Shattered Nations және 2006 жылы 24 наурызында "кейінге қалдырған" StarCraft: Ghost. 2014 жылы 23 қыркүйекте 7 жыл бойы жасалған "Титан" проектінің болдырмауы хабарланды. == Бұрынғы қызметкерлер == Уақыт өте келе Blizzard-тың кейбір қызметкерлері студиядан кетіп, өз ойын компнияларын ашты: * Flagship Studios – Hellgate:London ойынын шығарған және Mythos ойынымен жұмыс істеген. Қазіргі кезде компания банкротқа ұшырап, ресми түрде жабылды. * Runic Games – Flagship Studios жабылған соң құрылған компания. Torchlight дилогиясының жасаушылары. * ArenaNet – Guild Wars ойының шығарған. * Ready at Dawn Studios<ref>[http://www.readyatdawn.com/studio/ Ready at Dawn туралы ақпарат] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180214175234/http://www.readyatdawn.com/studio/ |date=2018-02-14 }}</ref> * Red 5 Studios * Castaway Entertainment * Hyboreal Games * Nethera Studios * Carbine Studios * Super Evil Megacorp == Blizzard Battle.net == 1997 жылы іске қосылған компанияның ойын сервисі. Қазіргі кезде Diablo және StarCraft сериялардың барлық ойындарды қолдайды. Warcraft сериясы Warcraft II: Battle.net Edition-нан бастап, қолдауға алынған. Әр түрлі географиялық аймақтарда ойнауға арналған 5 серверден тұрады. Сонымен қатар, сайт түрінде де жұмыс істейді. Сайтта ойыншыларға арналған форумы және ойындарға байланысты көптеген ақпарат бар. Ойнаудан басқа, сервис ойыншыларға бір-бірімен байланысуға және кландарға біругуге мүмкіндік береді. Кейбір шайқастар түрлері бойынша рейтинг жүргізілуде, дегенмен өз рейтингіне әсер етпей ойнауға болады. Battle.net-те жүйелі түрде турнинлер өткізіледі. Сонымен қатар, Warcraft III: The Frozen Throne, Starcraft: BroodWar және World of Warcraft ойындары бойынша Battle.net Season аталатын ауқымды турнир өткізіледі. Оның финалы локалды желіде өткізіледі. Blizzard өз сервистің негізгі кодын жарияламаса да, ұксас қызметтерді атқаратын альтернативті сервистер бар. Осы серверлердің негізгі бағдарламалық жасақтамасы, реверс-инженеринг арқылы жасалған PvPGN болып табылады. 2016 жылы Battle.net клиентінің аты Battle App-ға аустырылды. Сервистің аты өзгермей қалды. 2017 жылы сервистің соңғы аты тандалды. Ол – Blizzard Battle.net. == Дереккөздер == <references/> [[Санат:Warcraft]] [[Санат:АҚШ компаниялары]] ojgum8y0zfxshyegik5o1etjxh1ukb8 0 547357 3479018 3463935 2025-06-10T15:27:01Z Sagzhan 29953 3479018 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = монарх | Қазақша есімі = Қызыр хан | Шынайы есімі = | Суреті = | Атауы = | Сурет ені = | Елтаңба = | Елтаңба атауы = | Елтаңба ені = | Титулы = [[Алтын Орда]]ның 15-ші ханы | Лақап аты = | Ту = | Басқара бастады = 1360 | Басқаруын аяқтады = 1361 | Басқарған кезеңі = | Ізашары = [[Наурыз хан]] | Ізбасары = [[Темір Қожа хан]] | Тәж кигізу жорасы = | Биліктен бас тартуы = | Мұрагері = | Премьер = | Вице-президент = | Президент = | Монарх = | Губернатор = | Вице-губернатор = | Түсініктемелер = | Діні = [[Ислам]] | Туған күні = белгісіз | Туған жері = | Қайтыс болған күні = 1361 | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Династия = [[Орда Ежен хан]] | Туған кездегі есімі = | Әкесі = Сасы Бұқа | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = | Басқарды = | Шайқасы = | Ғылыми аясы = | Жұмыс істеген орны = | Партиясы = | Қызметі = | Мамандығы = | Білімі = | Ғылыми дәрежесі = | Марапаттары = | Қолтаңбасы = | Монограммасы = | Сайты = | Commons = }} '''Құзыр хан''' ([[1361]]) — Алтын Орданың 1360—1361 жылдары билік еткен ханы, Сасы Бұқаның ұлы. Құзыр хан Орда Ежен әулетінен шыққан тұңғыш Алтын Ордалық хан болды. == Басқаруы == Ол Ақ Орданың тумасы. Құзыр, «Ескендір Анонимінде» Ақ Орда ханы Сасы Бұқаның ұлы деп көрсетілген. 1359 жыл ол өзін Гүлстанда хан деп жариялады. 1360 жылы Наурыз ханның иеліктеріне басып кіріп, орда ақсүйектерімен құпия келіссөздер жүргізе бастады. Нәтижесінде олар Наурызды Құзырға ұстап берді. Құзыр Наурыз ханды, оның әйелі Тайдұлу мен Наурыздың ордалық серіктерін қырып тастады. «Ескендір Анонимінің» хабарлауынша, Құзыр бір жылдай билік еткен. Русьтағы болып жатқан істерге Құзыр араласып отырды. Руське елші жіберіп, мәскеу кнәзі Дмитрий Ивановичты өзіне шақырған. Дмитриймен қоса, Құзырдың сарайында Андрей Константинович Суздальский інісімен, Константин Васильевич (ростов кнәзі) және Михаил Ярославский болған. Ұлан-ғайыр аумақты басқарған (оның дәлелі ол Гүлістан, Жаңа Сарайда, Хорезмде және Азақта теңге соқтырған). Хандықты басқаруда темірдей тәртіпке арқа сүйеген. Қанша шаралар жасаса да үлкен ұлы Темір Қожа ұйымдастырған сарай төңкерісі нәтижесінде қаза болды. {{Алтын Орда хандары}} [[Санат:Алтын Орда хандары]] [[Санат:Ордаежендіктер]] [[Санат:Өлтірілген монархтар]] asiutwh9z62yzdseo1d218bz5ucj8vh 3479020 3479018 2025-06-10T15:27:24Z Sagzhan 29953 3479020 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = монарх | Қазақша есімі = Қызыр хан | Шынайы есімі = | Суреті = | Атауы = | Сурет ені = | Елтаңба = | Елтаңба атауы = | Елтаңба ені = | Титулы = [[Алтын Орда]]ның 15-ші ханы | Лақап аты = | Ту = | Басқара бастады = 1360 | Басқаруын аяқтады = 1361 | Басқарған кезеңі = | Ізашары = [[Наурыз хан]] | Ізбасары = [[Темір Қожа хан]] | Тәж кигізу жорасы = | Биліктен бас тартуы = | Мұрагері = | Премьер = | Вице-президент = | Президент = | Монарх = | Губернатор = | Вице-губернатор = | Түсініктемелер = | Діні = [[Ислам]] | Туған күні = белгісіз | Туған жері = | Қайтыс болған күні = 1361 | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Династия = [[Орда Ежен хан]] | Туған кездегі есімі = | Әкесі = Сасы Бұқа | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = | Басқарды = | Шайқасы = | Ғылыми аясы = | Жұмыс істеген орны = | Партиясы = | Қызметі = | Мамандығы = | Білімі = | Ғылыми дәрежесі = | Марапаттары = | Қолтаңбасы = | Монограммасы = | Сайты = | Commons = }} '''Қызыр хан''' ([[1361]]) — Алтын Орданың 1360—1361 жылдары билік еткен ханы, Сасы Бұқаның ұлы. Құзыр хан Орда Ежен әулетінен шыққан тұңғыш Алтын Ордалық хан болды. == Басқаруы == Ол Ақ Орданың тумасы. Құзыр, «Ескендір Анонимінде» Ақ Орда ханы Сасы Бұқаның ұлы деп көрсетілген. 1359 жыл ол өзін Гүлстанда хан деп жариялады. 1360 жылы Наурыз ханның иеліктеріне басып кіріп, орда ақсүйектерімен құпия келіссөздер жүргізе бастады. Нәтижесінде олар Наурызды Құзырға ұстап берді. Құзыр Наурыз ханды, оның әйелі Тайдұлу мен Наурыздың ордалық серіктерін қырып тастады. «Ескендір Анонимінің» хабарлауынша, Құзыр бір жылдай билік еткен. Русьтағы болып жатқан істерге Құзыр араласып отырды. Руське елші жіберіп, мәскеу кнәзі Дмитрий Ивановичты өзіне шақырған. Дмитриймен қоса, Құзырдың сарайында Андрей Константинович Суздальский інісімен, Константин Васильевич (ростов кнәзі) және Михаил Ярославский болған. Ұлан-ғайыр аумақты басқарған (оның дәлелі ол Гүлістан, Жаңа Сарайда, Хорезмде және Азақта теңге соқтырған). Хандықты басқаруда темірдей тәртіпке арқа сүйеген. Қанша шаралар жасаса да үлкен ұлы Темір Қожа ұйымдастырған сарай төңкерісі нәтижесінде қаза болды. {{Алтын Орда хандары}} [[Санат:Алтын Орда хандары]] [[Санат:Ордаежендіктер]] [[Санат:Өлтірілген монархтар]] tcbeaprpd18lg875dl27ywp972plllc 3479023 3479020 2025-06-10T15:28:08Z Sagzhan 29953 3479023 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = монарх | Қазақша есімі = Қызыр хан | Шынайы есімі = | Суреті = | Атауы = | Сурет ені = | Елтаңба = | Елтаңба атауы = | Елтаңба ені = | Титулы = [[Алтын Орда]]ның 15-ші ханы | Лақап аты = | Ту = | Басқара бастады = 1360 | Басқаруын аяқтады = 1361 | Басқарған кезеңі = | Ізашары = [[Наурыз хан]] | Ізбасары = [[Темір Қожа хан]] | Тәж кигізу жорасы = | Биліктен бас тартуы = | Мұрагері = | Премьер = | Вице-президент = | Президент = | Монарх = | Губернатор = | Вице-губернатор = | Түсініктемелер = | Діні = [[Ислам]] | Туған күні = белгісіз | Туған жері = | Қайтыс болған күні = 1361 | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Династия = [[Орда Ежен хан]] | Туған кездегі есімі = | Әкесі = Сасы Бұқа | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = | Басқарды = | Шайқасы = | Ғылыми аясы = | Жұмыс істеген орны = | Партиясы = | Қызметі = | Мамандығы = | Білімі = | Ғылыми дәрежесі = | Марапаттары = | Қолтаңбасы = | Монограммасы = | Сайты = | Commons = }} '''Қызыр хан''' ([[1361]]) — Алтын Орданың 1360—1361 жылдары билік еткен ханы, Сасы Бұқаның ұлы. Құзыр хан Орда Ежен әулетінен шыққан тұңғыш алтынордалық хан болды. == Басқаруы == Ол Ақ Орданың тумасы. Құзыр, «Ескендір Анонимінде» Ақ Орда ханы Сасы Бұқаның ұлы деп көрсетілген. 1359 жыл ол өзін Гүлстанда хан деп жариялады. 1360 жылы Наурыз ханның иеліктеріне басып кіріп, орда ақсүйектерімен құпия келіссөздер жүргізе бастады. Нәтижесінде олар Наурызды Құзырға ұстап берді. Құзыр Наурыз ханды, оның әйелі Тайдұлу мен Наурыздың ордалық серіктерін қырып тастады. «Ескендір Анонимінің» хабарлауынша, Құзыр бір жылдай билік еткен. Русьтағы болып жатқан істерге Құзыр араласып отырды. Руське елші жіберіп, мәскеу кнәзі Дмитрий Ивановичты өзіне шақырған. Дмитриймен қоса, Құзырдың сарайында Андрей Константинович Суздальский інісімен, Константин Васильевич (ростов кнәзі) және Михаил Ярославский болған. Ұлан-ғайыр аумақты басқарған (оның дәлелі ол Гүлістан, Жаңа Сарайда, Хорезмде және Азақта теңге соқтырған). Хандықты басқаруда темірдей тәртіпке арқа сүйеген. Қанша шаралар жасаса да үлкен ұлы Темір Қожа ұйымдастырған сарай төңкерісі нәтижесінде қаза болды. {{Алтын Орда хандары}} [[Санат:Алтын Орда хандары]] [[Санат:Ордаежендіктер]] [[Санат:Өлтірілген монархтар]] ia4h69vv6r8wd52vcn15w18aj18c8gp 0 561137 3479133 2903112 2025-06-11T03:20:24Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3479133 wikitext text/x-wiki {{Ғалым | Есімі = Маршалл Уоррен Ниренберг | Шынайы есімі = {{lang-en|Marshall Warren Nirenberg}} | Суреті = Marshall Nirenberg.jpg | Сурет тақырыбы = | Туған күні = 10.4.1927 | Туған жері = [[Бруклин]], [[Нью-Йорк (штат)|штат Нью-Йорк]], [[АҚШ]] | Қайтыс болған күні = 15.1.2010 | Қайтыс болған жері = [[Нью-Йорк]], [[Нью-Йорк (штат)|штат Нью-Йорк]], [[АҚШ]] | Азаматтығы = АҚШ | Ғылыми аясы = [[биохимия]], [[генетика]] | Жұмыс орны = * [[Денсаулық сақтау ұлттық институты]] * [[Ұлттық жүрек институты]] | Альма-матер = [[Флорида университет]] <br />[[Мичиган университеті]] | Ғылыми жетекші = | Атақты шәкірттері = | Несімен белгілі = [[генетикалық код|Генетикалық кодты]] дешифрлеген | Марапаттары = [[АҚШ Ұлттық ғылыми медалі]] ([[1965]])<br/>{{Нобельдік медаль}} [[Физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығы]] ([[1968 жыл|1968]]) | Сайт = }} '''Маршалл Уоррен Ниренберг''' ({{lang-en|Marshall Warren Nirenberg}}; [[10 сәуір]] [[1927]], [[Нью-Йорк]]&nbsp;— [[15 қаңтар]] [[2010]], [[Нью-Йорк]])&nbsp;— [[АҚШ|американдық]] [[Биохимия|биохимик]] және [[Генетика|генетик]], «[[Генетикалық код]]ты декодтағаны үшін және ақуыз синтезіндегі оның рөлі үшін» [[Физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығы|Физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығының]] [[1968 жыл]]ғы лауреаты ([[Роберт Холли|Роберт Холли]] және [[Хар Гобинд Корана|Хар Гобинд Кораномен]] бірге). [[АҚШ Ұлттық ғылым академиясы мүшелері|АҚШ Ұлттық ғылым академиясының]](мүшесі[[1967]]). [[Мичиган университетінің]] философия докторы дәрежесін алған. Барлық триплеттер мүмкіндігі үш нәрсені қоспағанда, 4 әртүрлі азотты негізде [[ДНҚ]]-да (кейбір вирустар) және [[Рибонуклеин қышқылы|РНҚ]]-да белокқа белгілі амино қышқылдардың қосылуын қамтамасыз ететінін дәлелдеді. Ниренберг жұмысында тұтқындардың жасуша ядросында гинетикалық нұсқаумен белок құрамы басқарады. == Биографиясы == [[1927 жыл|1927ж.]] [[10 сәуір|10 сәуірде]] [[Ресей империя|Ресей империясынан]] шыққан Харри Эдвард Ниренберг және Минерва Быковскаялардың жанұясында Бруклинде дүниеге келдi. 1937 жылы оның әкесi Орландоға (Флорида штаты) сүт фермасын басқаратын және либералды иудаизмның (қауымды) конгрегациясын негiздеген. 1952ж. Флорида университетiне түсіп, 1944 жылы жануартануды магистрдiң дәрежесi, 1948 жылы ғылымдардың бакалавр дәрежесiн алған<ref>[http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0015_0_15198.html Орландо еврейлік қоғамның тарихы]</ref>. 1957 жылда Мичиган университетiнiң биохимиясының факультетiндегi ғылым докторының дәрежесiнiң талаптарына сай диссертацияны қорғап қалды. 1957ж.-1962жылдары Бетесдеге денсаулықтың Ұлттық институтында жұмыс iстедi. 1962 жылы (жүректiң Ұлттық институты, өкпе және қанның аурулары) жүректiң Ұлттық институтындағы биохимиялық генетиканың бөлiмiн басқарды, дегенмен 1966 жылы денсаулықтың Ұлттық институтына қайтып келдi. 1961жылы Рио-Де-Жанейро университетiнiң түлегіне химик Пероле Зальцманға үйлендi. 2005жылы эпидемиология профессорі және Колумбия университетiнiң психиатриясы Мирн Вайссманға үйленді. 2010 жылдың 15 қаңтарында Нью-Йоркте қатерлі ісік ауруынан қайтыс болды<ref>[http://news.yahoo.com/s/ap/20100121/ap_on_sc/us_obit_nirenberg_2 Yahoo! Search - Web Search]</ref><ref>[http://www.lenta.ru/news/2010/01/21/nirenberg/ www.lenta.ru—Генетикалық кодын негіздеген ғалым қайтыс болды]</ref>. == Ғылыми жұмыстары == Негiзгi жұмыстары биохимияға арналған. 1960ж. басында (пирамидин негiзiнде бiр-ақ нуклеотид болатын ДНҚ молекуласы) қышқылды полиурацилді синтез жасады және ол матрицалық ДНҚ ретiнде қолданды. Бұл УУУ кодон фенилаланиналардың амин қышқылын анықтағанын дәлелдеуге мүмкiндiк бердi. Тағы басқа кодондар кейiннен шифрды шешкен. Тектiк кодтың әмбебаптығының маңызды куәлiк қағаздарын алды. == Ғылыми табыстары == * 1965 — [[АҚШ ұлттық ғылыми медалі]] * 1965 — Американдық академиясының өнерл және ғылым мүшелерімен сайланған * 1968 — [[Медицина және физиология бойынша Нобельдік сыйлық]] * 1968 — ''National Medal of Honor'' * 1968 — Америка химиялық қоғамының [[Пристли медальі]] * 1968 — [[Франклин медальі]] * 1968 — ''Louisa Gross Horwitz Prize'' * 1968 — [[Ласкер атағы]] * 2001 — [[American Philosophical Society]] қоғамымен таңдалған * біршама университеттердің құрметтi дәрежелерінің иегері - Мичигана, Чикаго, Виндзора, Йельск, Джорджа Вашингтон атындағы университета , Вейцмановск институті (Израиль) және тағы басқа. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == * [http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1968/nirenberg-bio.html Маршалл Ниренбергтың Нобель комитетінің сайтындағы өмірбаяны]{{ref-en}}. * [http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1968/nirenberg-lecture.pdf Маршалл Ниренбергтың Нобельдік дәрісі]{{ref-en}}. * [http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1968/nirenberg-interview.html Маршалл Ниренбергпен сұхбат]{{ref-en}}. * [http://profiles.nlm.nih.gov/JJ/ Маршалл Нюрнберг туралы ақпарат]{{ref-en}} АҚШ Медицина Ұлттық кітапханасының веб-сайтында. * [http://www.research.umich.edu/news/michigangreats/nirenberg.html «Биохимия түлегі генетикалық кодты дешифрледі»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070622113316/http://www.research.umich.edu/news/michigangreats/nirenberg.html |date=2007-06-22 }}{{ref-en}}. [[Мичиган университеті|Мичиган университеті]] сайтындағы мақала. * [http://history.nih.gov/exhibits/nirenberg/ «Генетикалық код дешифрлеу»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071021040426/http://history.nih.gov/exhibits/nirenberg/ |date=2007-10-21 }}{{ref-en}}. [[Денсаулық сақтау ұлттық институты|Денсаулық сақтау ұлттық институтын]] сайтында Маршалл Нюрнберг туралы. * [http://www.peoples.ru/science/biology/nirenberg/ peoples.ru Маршалл Уоррен Ниренберг сайтында] {{Физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығының Лауреаттары 1951-1975}} [[Санат:10 сәуірде туғандар]] [[Санат:Бруклинде туғандар]] [[Санат:15 қаңтарда қайтыс болғандар]] [[Санат:Нью-Йоркте қайтыс болғандар]] [[Санат:АҚШ биохимиктері]] [[Санат:АҚШ генетиктері]] [[Санат:Молекулярлық биологтар]] [[Санат:АҚШ Ұлттық ғылым медалімен марапатталғандар]] [[Санат:АҚШ Ұлттық ғылым академиясының мүшелері]] [[Санат:Папа ғылым академиясының мүшелері]] 3vkty0unkvvnnq1e9ym2fu4bzdwmfqs 0 561146 3479005 3085032 2025-06-10T13:45:36Z Alphy Haydar 36950 3479005 wikitext text/x-wiki {{ЮНЕСКО әлемдік мұрасы |KazName = Көбекті төбе |Name = Göbekli Tepe |Image = [[Сурет:G%C3%B6bekli_Tepe,_Urfa.jpg|300px]] |imagecaption = Көбекті төбе қазбалары |State Party = {{TUR}} |Type = Мәдени |Criteria = (i), (ii), (iv) |alt = structures A - D |map_type = Turkey#Near East#Mediterranean east |map_alt = |map_size = 280 |relief =yes |coordinates = {{coord|37|13|23|N|38|55|21|E|display=inline,title}} |ID = 1572 |Link = [https://whc.unesco.org/en/list/1572] |Region = Өреншік, [[Шаңлурфа (провенция)]], [[Түркия]] |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Year = 2013 шілде |built = б.з.д. 10ғ |abandoned = б.з.д. 8ғ |Session = |Extension = |Danger = }} [[Сурет:G%C3%B6bekli2012-20.jpg|thumb|right|300px|Е кешені]] '''Көбекті төбе''' ({{lang-tr|Göbekli Tepe}}, cөз мағынасы ''кіндік төбе'') — тас діңгектер кешені, [[Түркия]]ның шығыс оңтүстік [[Анатолия]] өңіріндегі [[Шанлыурфа]] қаласынан солтүстік шығысқа қарай 12 км қашықтықта орналасқан. {{coord|37|13|23|N|38|55|21|E|display=inline,title}} Төбе (қолдан жасалған) 15м биік, оның диаметрі 300м.<ref>Klaus Schmidt (2009) "Göbekli Tepe – Eine Beschreibung der wichtigsten Befunde erstellt nach den Arbeiten der Grabungsteams der Jahre 1995–2007"; '''Erste Tempel – Frühe Siedlungen''; 12000 Jahre Kunst und Kultur; Oldenburg; p. 188</ref> Ол теңіз деңгейінен 760м биік. Түрікше Göbekli - "кіндік" дегенді, Tepe - "төбе" дегенді білдіреді, яғни Кіндікті төбе деген мағынада. Оны алғаш 1994 жылы қой бағып жүрген малшы кісі байқаған. Көбекті төбені Неміс [[археология]] қоғамының мүшесі Клаус Шмидт (Klaus Schmidt)<ref name="Smithsonian">{{cite web | url=http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/30706129.html| title=Göbekli Tepe: The World's First Temple?| last=Curry| first=Andrew| date=November 2008| publisher=Smithsonian Institution| accessdate=2019-03-31}}</ref> зерттеді және қазуға қатысып, оның жасын б.з.д. 10-8 ғасырларға тән деп есептеді.<ref>Oliver Dietrich, Jens Notroff: Defining the Sacred: Approaches to the Archaeology of Religion in the Near East. 2015, Oxbow Books. isbn=978-1-78297-685-1, 75p. https://books.google.co.uk/books?id=M98dCgAAQBAJ&lpg=PA75&dq=G%C3%B6bekli%20Tepe%20earliest&pg=PA75#v=onepage&q=G%C3%B6bekli%20Tepe%20earliest&f=false 22 May 2020 "A sanctuary, or so fair a house? In defense of an archaeology of cult at Pre-Pottery Neolithic Gobekli Tepe</ref> Зерттеу бойынша Көбекті төбе екі кезеңнен тұрады, алдыңғысы [[При-Қышқұмыра Неолит А]] (Pre-Pottery Neolithic A, PPNA) кезеңіне тән болып, жаппай Т-пішінді тас діңгектер салынған. Ол әлемдегі ең көне [[мегалит]] есептеледі.<ref>{{cite book | url=https://books.google.com/books?id=qR5TCgAAQBAJ&pg=PA47| title=The Archaeology of Malta| publisher=Cambridge University Press| isbn=9781107006690| page=47| language=en| last1=Sagona| first1=Claudia| accessdate=25 November 2016| date=25 August 2015}}</ref> Екінші кезең [[При-қышқұмыра Неолит B]] (Pre-Pottery Neolithic B, PPNB) кезеңі болып, тас бағандар кішірек және жылтыратылған әкті едені бар тіктөртбұрыш бөлмелерде тұрғызылған. Көбекті төбе кешені При-құмыра Неолит Б (PPNB) кезеңінен кейін қолданудан қалған. Жас құрылымдар классикалық кезеңге сәйкес келеді. Сөйтіп, бұл тас діңгектер кешені адамзаттың осыдан 11 000 жыл бұрынғы (Б.з.д.9400ж шамасы) бағызы мәдениеттен хабар береді. Бұл деген сөз, Көбекті төбе [[Мысыр пирамидалары]]нан бақандай 7 000 жыл бұрын, [[Стоунхендж]]ден 6000 жыл бұрын салынған, яғни адамзаттың бүгінге дейін табылған ежелгі мәдениет ошақтарының [[ең]] көнесі есептеледі. Оны ежелгі мәдениеттің діни шоқыну орыны деп жорамалдаушылар да, немесе әлдебір әлеуметтік орын болған деп жорамалдаушылар да бар. 2020 жылдың мамыр айына дейін [[геофизика]]лық зерттеулер бойынша, 20 шақты шеңберде 200 шамасында тас баған байқалды. Әрбір бағанның биіктігі 6м, ал салмағы 10 тоннадай. Олар жерге қойылған оймалы тағантасқа орнатылған.<ref>{{cite journal | first=Andrew |last=Curry |url=http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/gobekli-tepe.html |date=November 2008 |work=Smithsonian Magazine |publisher=[[Smithsonian Institution]] |title=Gobekli Tepe: The World's First Temple? |accessdate=August 2, 2013}}</ref> Құрылымның қызметі әлі де сырлы болып тұр. Қазу жұмыстары 1996 жылдан бастап Неміс Архиеология Институты жағынан жүргізілуде, бірақ көп бөлігі әлі ашылған жоқ. 2018 жылы өңір UNESCO халықаралық мұралар тізіміне енді.<ref>{{Cite web | url=https://whc.unesco.org/en/list/1572| title=Göbekli Tepe| last=Centre| first=UNESCO World Heritage| website=whc.unesco.org| language=en| access-date=2018-07-01}}</ref> == Байқалуы және зерттелуі == [[Сурет:The archaeological site of Göbekli Tepe - main excavation area.png|thumb|right|200px|Төбеден қарағанда]] [[Сурет:Gobekli_Tepe_2.jpg|thumb|left|200px|Бұқа, Түлкі және тырна бедерленген ІІ тас баған.]] Көбекті төбеге алғаш рет 1963 жылы [[Стамбул университеті]] мен [[Чикаго университеті]] ғылыми зерттеу жүргізіп, онда байқалған шағылған тас қадаларға негізделіп, бұл өңірді [[орта ғасыр]]лық [[мәдениет]]ке тән көне қаланың орны деп таныған болатын. Олар Көбекті төбені [[Шығыс Рим империясы|Византия империясы]]ның алғашқы мезгіліндегі күйреген қала орны деп есептеп, көп мән бермеді. Американ археологі Питер Бенедикт төбе бетінен жинап алынған литикалардың Акрамикалық неолит дәуіріне жататынын анықтады, бірақ тас бағандарды (Т-пішінді бағандардың жоғарғы бөліктері) қабір тасы деп қате түсініп, тарихқа дейінгі кезеңнің орнын [[Византия]] зираты басқан деп есептеді. Төбе ұзақ замандар бойы егіншілік орны болған екен, сондықтан әр дәуірдегі жергілікті тұрғындар бетіндегі тастарды тасып апарып әр жерге үйген, бұл Көбекті төбе мұрасының жоғарғы қабатын бүлдіреді. Диқандар тас бағандарды табиғи тастар деп ойлаған болуы мүмкін, кейбір кезде біреулер бағандарды бұзуға да талпыныс жасапты. 1994 жылы Невалы Чори-де жұмыс істеген Германия археология институтының қызметкері Клаус Шмидт қазатын басқа жер іздеп, Көбекті төбе төңірегіндегі археологиялық белгілермен танысады, әрі 1963 жылғы Чикаго зерттеушілерінің Көбекті төбе туралы зерттеулерін тексереді де, бұл өңірдің адамзаттың алғашқы қозғалыс өңірінің бірі болғанын аңғарады. Ол мыңдаған жыл бұрын бұл өңірде неше жүздеген адамның бірігіп жұмыс жасағанын, аталған төбе айналасынан тек 15 метрдей ғана биік екенін, демек оның жай қарауыл төбе еместігін түсінеді. Тіпті де маңыздысы, ол бұл тас бағаналардың [[Шығыс Рим империясы|Византия]] заманындағы тас бағаналарға ұқсамайтынын, оның тарихы тым арыда жатқанын мөлшерлейді. Сөйтіп ол өңірді қайта қазуды жоспарлайды. [[Сурет:GobeklitepeHeykel.jpg|thumb|right|200px|Tас баған.]] Келесі жылы Шмидтпен Неміс археология қоғамы, және [[Шанлыурфа]] [[мұражай]]ы бірлесіп қазу жұмыстарын жүргізіп, бірталай Тас бағандарды қазып алды. Олар жер астында қатар-қатар тізілген күйде шеңберді құрап көміліп жатқан екен. Шеңбер орталығында Т пішінді екі алып тас баған орнатылыпты. ==Уақытын анықтау== Көбекті төбе [[стратиграфия]]сы кем дегенде Таяу Шығыстағы Эпипалаеолит кезеңіне дейінгі адамзат қимылынан дерек береді. Кезеңді анықтау құрлылымы бойынша, Көбекті төбе құрылысы При-қыш Неолит А кезеңінде, яғни б.з.д. 10-шы мыңжылдықта жасалған. Соған ұқсас кішірек құрылыстар При-қыш Неолит кезеңінде, яғни б.з.д. 9-шы мыңжылдықта жасалғанн.<ref>Dietrich Oliver: Establishing a Radiocarbon Sequence for Göbekli Tepe. State of Research and New Data https://www.academia.edu/4386577 Neo-Lithics 1-13. 35–37pp. 24 November, 2019</ref> Көптеген [[Радиокөміртекті анализ]] материалдары жарияланды:<ref>Dietrich, Oliver. (2011). Radiocarbon dating the first temples of mankind. Comments on 14C-Dates from Göbekli Tepe. Zeitschrift für Orient-Archäologie. 4. 12-25.</ref> {| class="wikitable" |- ! Лаб-Номері !! Контекст !! уақыт б.з.д. |- | Ua-19561 || Қосымша C || 7560–7370 |- | Ua-19562 || Қосымша B || 8280–7970 |- | Hd-20025 || Қабат III || 9110–8620 |- | Hd-20036 || Қабат III || 9130–8800 |} Hd үлгілері ретінде қорымның ең төменгі деңгейіндегі көмір алынған, сондай-ақ III деңгейдің белсенді кезеңі аяқталғанға дейінгі уақытты бейнеледі, бірақ құрылымның нақты уақыты бұдан да көне. Ua үлгілері ретінде тас бағандардағы педогендік карбонат жұғындылары алынды, және тек қорым қолданыстан шыққанан кейінгі уақытты көрсетеді - дейінгі шекті (terminus ante quem).<ref>{{cite web | url=https://web.archive.org/web/20090313082449/http://www.canew.org/uppermesop14cbox.html| title=The CANEW Project| author=| date=13 March 2009| website=archive.org}}</ref> [[File:Göbekli Tepe.jpg|thumb|center|upright=2.5|Қорымның оң жағындағы қазу жұмыстары]] == Сипаты мен кескіні == [[Сурет:Göbekli Tepe site (1).JPG|thumb|right|200px|Көбектітөбе]] Қазірге дейін аталған тас бағандар кешенінен [[Шақпақ тас]]тан қашалған 45 кесек тас баған қазып алынды. Тас бағандардың биіктігі 6 м, салмағы 20 тонна шамасында болып келеді. Олар арасы 2-4 метр етіп шеңбер пішінде орнатылған. Жорамал бойынша әлі де көп тас бағандар қазып алынуы мүмкін. Өйткені жердің [[электромагнит]] өрісі арқылы бақылау бойынша әліде неше жүздеген тас бағандардың қазуды күтіп жатқаны айқындалған. Тас бағанның пішіні жалпақ пішінді діңгек қадалардан және Т пішінді тас бағандардан құралған. Ол Англиядағы [[Эйвбери]]ге (Avebury) де, [[Стоунхендж]] (Stonehenge) тас бағандарына да ұқсап кетеді. Бұл тік бағандардың көп сандысына жабайы шошқаның, үйректің, ұзын жыланның, су шаянының, түлкінің, арыстанның кескіні қашалған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == # https://www.smithsonianmag.com/history/gobekli-tepe-the-worlds-first-temple-83613665/ # Badisches Landesmuseum Karlsruhe (ed.): ''Vor 12.000 Jahren in Anatolien. Die ältesten Monumente der Menschheit.'' Begleitbuch zur Ausstellung im Badischen Landesmuseum vom 20. Januar bis zum 17. Juni 2007. Theiss, Stuttgart 2007, {{ISBN|978-3-8062-2072-8}} # E.B. Banning, "So Fair a House: Göbekli Tepe and the Identification of Temples in the Pre-Pottery Neolithic of the Near East", Current Anthropology, 52.5 (October 2011), 619 ff.: https://www.scribd.com/doc/67961270/Gobekli-Tepe-temples-Ted-Banning-2011 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120908143346/http://www.scribd.com/doc/67961270/Gobekli-Tepe-temples-Ted-Banning-2011 |date=2012-09-08 }} # Andrew Curry, "Seeking the Roots of Ritual," Science 319 (18 January 2008), pp.&nbsp;278–80: https://web.archive.org/web/20120415112503/http://80.251.40.59/veterinary.ankara.edu.tr/fidanci/Yasam/Gelecege_Miras/Gobekli-Tepe.pdf == Видео == # https://www.youtube.com/watch?v=EhUIHsZXDCo # https://www.youtube.com/watch?v=Pls0YjcL7Zg # https://www.youtube.com/watch?v=NK_hfylYH-w [[Санат:Түркия тарихы]] [[Санат:Әлемдік мәдени мұралар]] l9fm8e4xjfgu7ywrrctjk5uppmykktb 0 582635 3479115 3099200 2025-06-11T00:29:49Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3479115 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=мамыр 2017}} <!-- БҰЛ МӘТІНДІ ӨШІРМЕҢІЗ! БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ! --> '''Маргай''' (Марго, марги) (латын Leopardus wiedii немесе Felis wiedii.) - американдық ұзын құйрықты [[мысық]]. [[Оңтүстік Америка|Оңтүстік Америкадан]] [[Мексика|Мексикаға]] дейін дымқыл тығыз мәңгі жасыл ормандарда тұрады. Бұл [[Панама]], [[Эквадор]], [[Гайана]], [[Уругвай]], [[Белиз]], [[Колумбия|солтүстік Колумбия]], [[Перу]], солтүстік және шығыс [[Парагвай]], солтүстік [[Аргентина]]. Маргай - жабайы орманды мысық. Бұл оцелотқа өте ұқсас болып келеді. Марги - ұзақ құйрығы бар, аяғы ұзын шағын мысық. Денесінің ұзындығы - 50-80 см, құйрығының ұзындығы - 30-40 см. Мысықтың салмағы - 2,5-4 кг. Оның Көзі ірі, сопақша тәрізді болып табылады. ==Түрі== Дененің жоғарғы жағы ақшыл сары, қоңыр-сары болып келеді. Іші, кеуде, көмекейі,аяқтарының ішкі жағы - қара қоңыр немесе қара кросс өрнектермен өрнектенеді. Оцелот сияқты ортасында ақ дақ, құлағының сыртқы жағы - қара болып келеді. Маргайдың құйрығында кең көлденең дақтар мен сақиналар кездеседі. ==Өмір сүру аймағы== Маргай ылғалды қалың мәңгі жасыл ормандарда тұрады. Суыққа тұра алмайды. Кейде ол какао немесе кофе плантацияларында барады. Көбінесе жалғыз өмір сүреді. Жеке учаскесі 12-16 км2 алады. Марго - ағаш мысық. Ол тамаша өрмелей және секіре алады. Түнде негізінен аңшылықпен айналысады. Аң аулау кезінде ол тиын сияқты бұтақтан-бұтаққа секіреді. Маргай биіктіктен секіргенде әрқашан төрт аяққа қонады. Күндіз өсімдік немесе ағаштардың арасында немесе үңгірде демалады. ==Қоректенуі== Маргай сүтқоректілермен, яғни егеуқұйрықтармен, тиындармен, құстармен және олардың жұмыртқаларымен қоректенеді. Сондай-ақ, кесірткелерді, бақалар мен жәндіктерді жейді. Егер Маргай тек қана түндіз аңшылықпен айналысса, онда оларға аң аулау қиындық болып келеді. Сондықтан да ол жабайы мысықтарды, құстарды, жұмыртқаларды, жылан және ағаш бақаларды (маймылдарды қоса алғанда) шағын сүтқоректілерді, тиіндерді жейді. Алайда, Маргай кейде егеуқұйрықтармен қоректену үшін жерге түседі. Бұл жыртқыш жақын ересек жануардың назарын аудару үшін,кішкентай баланың дауысын еліктей алады. ==Дереккөздер== Сайт : http://www.proxvost.info/wild/margay.php {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170602051059/http://www.proxvost.info/wild/margay.php |date=2017-06-02 }} Сайт : http://zverushca.ru/margi-koshka-iz-tropikov/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170428161059/http://zverushca.ru/margi-koshka-iz-tropikov |date=2017-04-28 }} 7jxvhwoprtw6959l7dr8vas8im4fv36 10 619370 3478987 3348621 2025-06-10T12:51:28Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 3478987 wikitext text/x-wiki {{Навигациялық кесте | аты = Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | тақырып = [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы]] | тақырып_стиль = background:{{түс|Футбол}} |бөлім1 = Құрамалар |тізім1 = [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы|Ұлттық құрама]] • [[Қазақстан жастар футбол құрамасы (21)|Қазақстан жастар құрамасы]] • [[Қазақстан Олимпиада футбол құрамасы|Олимпиада құрамасы]] • [[Қазақстан әйелдер футбол құрамасы]] |бөлім_стиль = background:{{түс|Футбол}} |бөлім2 = Әр жылдары |тізім2 = [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 1992|1992]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 1994|1994]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 1995|1995]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 1996|1996]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 1997|1997]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 1998|1998]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2000|2000]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2001|2001]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2002|2002]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2003|2003]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2004-05|2004/05]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2006-07|2006/07]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2008-09|2008/09]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2010-11|2010/11]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2012-13|2012/13]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2014-15|2014/15]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2016-17|2016/17]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2018|2018]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2019|2019]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2020|2020]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2021|2021]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2022|2022]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2023|2023]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2024|2024]] • [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2025|2025]] |бөлім3 = Стадиондар |тізім3 = [[Орталық стадион (Алматы)]] • [[Астана Арена]] • [[Қажымұқан Мұңайтпасов (стадион, Шымкент)|Қажымұқан Мұңайтпасов (Шымкент)]] • [[Ғани Мұратбаев (стадион)|Ғани Мұратбаев (Қызылорда)]] |бөлім4 = Жекелеген матчтар |тізім4 = [[Қазақстан — Түрікменстан футбол матчы (1992)|Қазақстан - Түрікменстан (1992)]] • [[Қазақстан — Украина футбол матчы (2004)|Қазақстан - Украина (2004)]] • [[Қазақстан — Түркия футбол матчы (2005)|Қазақстан - Түркия (2005)]] • [[Қазақстан — Өзбекстан футбол матчы (2007)|Қазақстан - Өзбекстан (2007)]] • [[Қазақстан — Сербия футбол матчы (2007)|Қазақстан - Сербия (2007)]] • [[Қазақстан — Шотландия футбол матчы (2019)|Қазақстан - Шотландия (2019)]] • [[Қазақстан — Дания футбол матчы (2023)|Қазақстан - Дания (2023)]] |бөлім5 = Турнирлер |тізім5 =[[Футболдан Орта Азия кубогы — 1992|Орта Азия кубогы-1992]] • [[Футболдан Өзбекстан тәуелсіздігінің кубогы — 1994|Өзбекстан Тәуелсіздігі кубогы-1994]] • [[Алма.ТВ кубогы 2007|Алма-ТВ]] |бөлім6 = Басқа да мақалалар |тізім6 = [[Орта Азия дербиі]] }}<noinclude> [[Санат:Навигациялық үлгілер:Қазақстан футболы|{{PAGENAME}}]] </noinclude> e73gaejd677f6s8udor1znxfg8swfwt 0 620823 3479135 3272926 2025-06-11T03:39:37Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3479135 wikitext text/x-wiki {{Тексерілмеген мақала|date=мамыр 2021}}=== <!-- БҰЛ ҚАТАРДАН КЕЙІН ЖАЗЫҢЫЗ --> === '''Масаси Кисимото''' ([[жапон тілі|жап.]] 岸本 斉史 ''Кисимото Масаси'', [[8 қараша]] [[1974 жыл]], Наги, [[Жапония]]) — [[Жапондар|жапондық]] бүкіл әлемге танымал мангака, «[[Наруто]]» мангасының авторы. == Өмірбаяны == 1974 жылы 8 қараша күні Масаси егіз ағасымен бірге Окаяма қаласында дүниеге келді. Ескі жапондық дәстүр бойынша, Масаси және Сейшиға 1 жас толғанда, балалардың алдына 3 нәрсе қойылды. Дәстүр бойынша, таңдалған зат баланың тағдырын шешеді. Сонда балалардың алдына есепшот, ақша және қылқалам қойылыпты. Сейши біраз ойланып, қылқаламды таңдаса, Масаси дереу ақшаға қолын созады. Шынымен, Сейши тез арада сурет салуға құмарлық танытты. Масаси да уақыт өте келе сурет салуды ұнатты. Балабақша кезінен Масаси мангаларға қызықты, әсіресе сол кездегі танымал «Dragon Ball» қызықтырды. Ол күні бойы «Dragon Ball» мангасындағы кейіпкерлерді бейнелеумен айналысты, алайда, орта мектепте оқу барысында бейнелеуге қызығушылығы азайды. Сол өмірлік кезеңінде Масаси спортпен белсенді шұғылданды. Ол бейсбол ойынын ұнатты. Оның ойынша, бейнелеумен айналысу үшін ер жетіп кеткен болып көрінді, бірақ бір күні «Akira» деген ғылыми фантастикалық жанрдағы манганың постерін көреді. Масаси плакатқа бір сағат мұқият қарап тұрады. Оның айтуынша, суреттің ракурсы ерекше болды және «Қалай біреу осындай ракурста сурет сала алады? Алғаш рет осындай бейне көріп тұрмын, бәрі сондай шынайы көрінеді» деген ой келеді. Сол сәттен Масаси осындай нәтижеге қол жеткізуге талпына бастады. Масаси бүкіл «Akira» арт-кітапшаларын сатып алып, оларды қайталау кезінде өзінің жеке стилін құруға талпынды. Бүкіл уақытын бейнелуеге бөлген Масаси мектеп сыныбында 39 оқушының ішінде үлгерімі бойынша 38-ші болды. Сонымен қатар, манга салуда ешқандай жетістік болмады. Оның сол уақытта жолы болмаса да, ол кері шегінбеді. Өзі жеңіл ойлы болғандықтан, барлығы өздігінен шешіледі деп ойлады. Жоғары мектепті бітірген соң Масаси бейнелеу университетіне түсіп, бірінші күннен бастап мангасымен белсенді жұмыс істейді. Сол жұмысы үшін ол жүлде алып, оның кішігірім «Karakuri» жұмысы жарияланады. Сол кезден бастап ұзақ уақыт бойы оның мангалары жарияланбаған, себебі баспа үйінің пікірінше, оның жұмыстары қызықсыз деп қарастырылды. Оған қарамастан, Масаси бәрібір күнде еңбектенді. Университетті бітірген соң оның достары жұмысқа тұрды, ал Масасидің жалғыз мақсаты - атақты мангака атану болды. Ешқандай қиындыққа қарамастан, қыңыр Масаси өз мақсаты үшін еңбек етті. Оған үнемі ата-анасының жұмыс табу керектігі туралы нұсқауларын тыңдауға тура келді. Апта сайын басылатын "Shonen Jump" журналына тек талантты жұмыстар түсетін, ал Масаси жай сурет салуды жақсы көретін жігіт болғандықтан ол көп өз-өзіне сенбеген. Ол мынандай пікірде болатын: «Әрине, мен көп күмәндандым, бірақ мен қазір шегінуге жол берсен, ешқашан мангака болмаймын». Сол кезде ол сурет салуды уақытша тоқтатып, кітапханада қалай сценарий жазу керектігі жайлы кітаптар оқыды. Ол 2 жыл бойы уақытын сол кітапханада өткізді. Масаси түрлі сценарийлық техникаларды жақсы меңгерді. Сол кездері ол өзінің сурет салғаннан сценарий жазудағы дарыны көбірек екенін байқады. Ол баспа үйіне өзінің жаңа мангасын көрсетті. Баспаханаға оның жұмысы ұнады, алайда қабылданбады, себебі, кең оқырмандар ауқымы үшін өте күрделі болып табылды. 4 ай өте келе Масаси «Shonen Jump» редакторларына жаңа жұмысын әкеліп, ол қабылданады. Сол кезден бері «Наруто» мангасы бүкіл әлемдегі адамдардын жүрегін жаулап алды. Ол нағыз мультимәдени феномен болды. Масаси керемет сюжет ойлап тапты және «Shonen Jump» рейтингінде 15 жыл бойы алғашқы орындарға ие болды. Осылайша, Масаси бүкіл әлемге танымал мангака болды. Ол өмірін мақсатына ұмтылатын жас ниндзя туралы мангаға арнады. Наруто мангасы арқылы Масаси өз өмірлік тәжірибесімен бөлісе отырып, әр адамның алға қойған мақсатына шегінбей жету керектігін жеткізген. == Отбасы == Масасиде әйелі және үш баласы бар. Олар - 2 үлкен ұлы және 2016 жылы сәуір айында туылған үшінші баласы. Сонымен қоса Масасиде сурет салу стилі өзіне өте ұқсас егіз мангака ағасы бар. Ағасы "''666 Satan" және'' "''Blazer Drive" мангаларымен танымал.'' == Жұмыстары == {| class="wikitable" |+ !Жұмыстары !Шығарылу жылдары |- |Karakuri |1996 |- |Naruto |1999-2017 |- |Bench |2010 |- |Mario |2013 |- |''Naruto: The Seventh Hokage and the Scarlet Spring'' |2015 |} == Дереккөздер == https://www.livelib.ru/author/229688-masasi-kisimoto http://lifeinjapan.ru/article/show/8710{{Deadlink|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} https://naruto.fandom.com/ru/wiki/Масаси_Кисимото 2z27znb0r8n3qrtdgpe5sdymkam95cw 0 641607 3479209 3478611 2025-06-11T10:10:36Z Шайнүсіп 161753 /* Әзербайжан */ 3479209 wikitext text/x-wiki {{toc-right}} Төменде тәуелсіздік алғаннан бергі '''[[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның елшілерінің тізімі''' (үйлесімді елшілерді қоспағанда) берілген. УСӨ — Уақытша сенімді өкіл. Тізімде 2024 жылғы 24 маусымдағы жағдай бойынша ақпарат жазылған. ==[[Еуропа]]== === [[Албания]] === # [[Жансейіт Қансейітұлы Түймебаев|Жансейіт Түймебаев]] (– 7 қазан 2016)<ref name="7qaz16">{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/events/akorda_news/akorda_other_events/zhktuimebaevty-ontustik-kazakstan-oblysynyn-ekimi-kyzmetine-tagaiyndau-turaly-zharlyk |title= «Ж.Қ.Түймебаевты Оңтүстік Қазақстан облысының әкімі қызметіне тағайындау туралы» Жарлық |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2016-10-07 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Абзал Сапарбекұлы]] (8 тамыз 2017 – 15 наурыз 2022)<ref name="8tam17" /><ref name="15naw22a">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--1522550 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-03-15 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Еркебұлан Оңалбекұлы Сәпиев|Еркебұлан Сәпиев]] (9 желтоқсан 2022 – шілде 2024)<ref name="9jel22" /> # [[Ескендір Жүсіпұлы Айсариев|Ескендір Айсариев]] (16 шілде 2024 бастап) === [[Андорра]] === # [[Бақыт Амангелдіұлы Дүйсенбаев|Бақыт Дүйсенбаев]] (21 ақпан 2015 – 27 сәуір 2018)<ref name="21aqp15" /><ref name="27saw18" /> # [[Константин Васильевич Жигалов|Константин Жигалов]] (8 қазан 2018 – 11 қаңтар 2023)<ref>{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlygymen-kazakstan-respublikasynyn-ispaniya-koroldigindegi-totenshe-zhane-okiletti-elshisi-konstantin-vasilevich-zhi |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Қазақстан Республикасының Испания Корольдігіндегі Төтенше және Өкілетті Елшісі Константин Васильевич Жигалов Қазақстан Республикасының Андорра Князьдігіндегі Төтенше және Өкілетті Елшісі, Қазақстан Республикасының Дүниежүзілік турист ұйымы жанындағы Тұрақты өкілі қызметін қоса атқарушы болып тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2018-10-08 |accessdate= 2024-11-28}}</ref><ref name="11qan23a" /> # [[Данат Өмірбайұлы Мұсаев|Данат Мұсаев]] (14 тамыз 2023 бастап)<ref name="14tam23">{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--1475332 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-08-14 |accessdate= 2024-11-28}}</ref> === [[Аустрия]] === {{columns-list|2| # [[Сағынбек Тоқабайұлы Тұрсынов|Сағынбек Тұрсынов]] (1996–2002) # [[Рахат Мұхтарұлы Әлиев|Рахат Әлиев]] (2002–2005) # [[Дулат Оразбекұлы Қуанышев|Дулат Куанышев]] (2005–2007) # [[Рахат Мұхтарұлы Әлиев|Рахат Әлиев]] (2007) # [[Қайрат Құдайбергенұлы Әбдірахманов|Қайрат Әбдірахманов]] (2007–2008) # [[Ержан Хозеұлы Қазыханов|Ержан Қазыханов]] (2008–2011) # [[Қайрат Құдайбергенұлы Әбдірахманов|Қайрат Әбдірахманов]] (2011–2013) # [[Қайрат Шораұлы Сарыбай|Қайрат Сарыбай]] (2014 – қыркүйек 2020) # [[Қайрат Ермекұлы Омаров|Қайрат Омаров]] (30 қыркүйек 2020 – 6 қазан 2022)<ref name="30qir20" /><ref name="6qaz22" /> # [[Әлібек Әсетұлы Бақаев|Әлібек Бақаев]] (21 қазан 2022 – 21 қазан 2022)<ref name="21qaz22" /> # [[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]] (14 тамыз 2023 бастап)<ref name="14tam23" /> }} === [[Бельгия]] === {{columns-list|2| # [[Әуесхан Мақатайұлы Қырбасов|Әуесхан Қырбасов]] (1993–1998) # [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]] (1998–2001) # [[Төлеутай Ысқақұлы Сүлейменов|Төлеутай Сүлейменов]] (2001–2003) # [[Константин Васильевич Жигалов|Константин Жигалов]] (2003–2009) # [[Ерік Мылтықбайұлы Өтембаев|Ерік Өтембаев]] (2009–2012) # [[Алмаз Насреддинұлы Хамзаев|Алмаз Хамзаев]] (2012 – 22 мамыр 2018) # [[Айгүл Сайфоллақызы Құспан|Айгүл Құспан]] (3 шілде 2018 – қаңтар 2021) # [[Марғұлан Бақытұлы Баймұхан|Марғұлан Баймұхан]] (19 сәуір 2021 бастап)<ref name="19saw21" /> }} === [[Болгария]] === {{columns-list|2| # [[Тимур Бибіталыұлы Оразаев|Тимур Оразаев]]<ref name="orazaev">{{Cite web|url= https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa-vilnius/about?lang=kk |title= Жалпы ақпарат |lang= kk |publisher= Қазақстанның Литвадағы елшілігі |accessdate= 2024-06-25}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20240624230012/https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa-vilnius/about?lang=kk |date= 2024-06-24}}</ref> (2004–2008 – УСӨ) # [[Сержан Оралбайұлы Әбдікәрімов|Сержан Әбдікәрімов]] (2008–2009 – УСӨ) # [[Теміртай Рымтайұлы Ізбастин|Теміртай Ізбастин]] (2009 – 9 желтоқсан 2022) # [[Виктор Валерьевич Темірбаев|Виктор Темірбаев]] (9 желтоқсан 2022 бастап)<ref name="9jel22">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--911248 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-12-09 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Босния және Герцеговина]] === # [[Төлежан Тұрсынұлы Барлыбаев|Төлежан Барлыбаев]] (– 30 наурыз 2022)<ref name="30naw22" /> # [[Алтай Ибрагимұлы Әбибуллаев|Алтай Әбибуллаев]] (31 қазан 2022 бастап)<ref name="31qaz22">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--319735 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-10-31 |accessdate= 2024-06-25}}</ref> === [[Ватикан]] === # [[Әлібек Әсетович Бақаев|Әлібек Бақаев]] (– 21 қазан 2022)<ref name="21qaz22" /> # [[Қайрат Асаниязұлы Саржанов|Қайрат Саржанов]] (18 сәуір 2023 бастап)<ref name="18saw23" /> === [[Германия]] === {{columns-list|2| # [[Сағынбек Тоқабайұлы Тұрсынов|Сағынбек Тұрсынов]] (1993–1995) # [[Ерік Мағзұмұлы Асанбаев|Ерік Асанбаев]] (ақпан 1996 – шілде 2000) # [[Вячеслав Қаменұлы Ғиззатов|Вячеслав Ғиззатов]] (2000–2003) # [[Қайрат Шораұлы Сарыбай|Қайрат Сарыбай]] (2003–2007) # [[Нұрлан Баймолдаұлы Оңжанов|Нұрлан Онжанов]] (14 қаңтар 2008 – 4 шілде 2014) # [[Болат Тұрарұлы Нүсіпов|Болат Нүсіпов]] (2 қыркүйек 2014 – маусым 2019)<ref name="2qir14" /> # [[Дәурен Айтбайұлы Қәріпов|Дәурен Қәріпов]] (6 маусым 2019 – 13 маусым 2022)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-dauren-aytbayuly-karipov-kazakstan-respublikasynyn-germaniya-federativtik-respublikasyndagy-totenshe-zhane-okiletti-elshisi-lauazymynan-bosatyldy-1353746 |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Дәурен Айтбайұлы Кәріпов Қазақстан Республикасының Германия Федеративтік Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі лауазымынан босатылды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-06-13 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Нұрлан Баймолдаұлы Оңжанов|Нұрлан Онжанов]] (13 маусым 2022 бастап) }} === [[Грекия]] === {{columns-list|2| # [[Болат Серғазыұлы Сәрсенбаев|Болат Сәрсенбаев]] (2005 – 2007) # [[Сергей Нұртайұлы Нұртаев|Сергей Нұртаев]] (2007 – қыркүйек 2015) # [[Алексей Юрьевич Волков|Алексей Волков]] (сәуір 2016 – 2021) # [[Ерлан Кеңесұлы Баударбек-Қожатаев|Ерлан Баударбек-Қожатаев]] (31 мамыр 2021 – 12 желтоқсан 2024)<ref name="31mam21" /> # [[Тимур Шәмілұлы Сұлтанғожин|Тимур Сұлтанғожин]] (23 қаңтар 2025 бастап) }} === [[Дания]] === # [[Дастан Шериазданұлы Елеукенов|Дастан Елеукенов]] (21 ақпан 2015 – 18 наурыз 2019)<ref name="21aqp15" /><ref name="18naw19">{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen-1343192699 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-03-18 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Сергей Нұртайұлы Нұртаев|Сергей Нұртаев]] (2 шілде 2021–6 қыркүйек 2024)<ref name="2cil21">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--263653 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2021-07-02 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Олжас Мұхамедғалымұлы Сүлейменов|Олжас Сүлейменов]] (21 сәуір 2025 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--2135412 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |date=2025-04-21|lang=kk|work= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президентінің]] ресми сайты |accessdate= 2025-04-26}}</ref> === [[Ирландия]] === # [[Ержан Хозеұлы Қазыханов|Ержан Қазыханов]] (– 15 ақпан 2017)<ref name="15aqp17" /> # [[Мағжан Жанботаұлы Ілиясов|Мағжан Ілиясов]] (18 сәуір 2023 бастап)<ref name="18saw23">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--1832321 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-04-18 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> === [[Исландия]] === # [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]] (8 тамыз 2017 –)<ref name="8tam17">{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen-1343192695 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2017-08-08 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Ержан Хозеұлы Қазыханов|Ержан Қазыханов]] (– 15 ақпан 2017)<ref name="15aqp17" /> # [[Мағжан Жанботаұлы Ілиясов|Мағжан Ілиясов]] (18 сәуір 2023 бастап)<ref name="18saw23" /> === [[Испания]] === {{columns-list|2| # [[Алмаз Насреддинұлы Хамзаев|Алмаз Хамзаев]] (1998–2004) # [[Нұрлан Жұмағалиұлы Дәненов|Нұрлан Даненов]] (2004–2008) # [[Ерғалы Бөлегенов|Ерғали Бөлегенов]] (2008–2012) # [[Бақыт Амангелдіұлы Дүйсенбаев|Бақыт Дүйсенбаев]] (2012 – 27 сәуір 2018)<ref name="27saw18" /> # [[Константин Васильевич Жигалов|Константин Жигалов]] (27 сәуір 2018 – 11 қаңтар 2023)<ref name="27saw18" /><ref name="11qan23a">{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--1105558 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-01-11 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Данат Өмірбайұлы Мұсаев|Данат Мұсаев]] (11 қаңтар 2023 бастап)<ref name="11qan23">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--1105112 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-01-11 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Италия]] === {{columns-list|2| # [[Олжас Омарұлы Сүлейменов|Олжас Сүлейменов]] (1995–2001) # [[Бірғаным Сарықызы Әйтімова|Бірғаным Әйтімова]] (2002–2004) # [[Алмаз Насреддинұлы Хамзаев|Алмаз Хамзаев]] (2004–2012) # [[Андриан Көпмағамбетұлы Елемесов|Андриан Елемесов]] (2012 – 10 тамыз 2015) # [[Сергей Нұртайұлы Нұртаев|Сергей Нұртаев]] (қыркүйек 2015 – 12 ақпан 2021)<ref name="12aqp21" /> # [[Ерболат Нәсенұлы Сембаев|Ерболат Сембаев]] (26 ақпан 2021 бастап)<ref name="26aqp21">{{Cite web|url= https://demo.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen-1343192721 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2021-02-26 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Кипр]] === # [[Болат Қабдылхамитұлы Нұрғәлиев|Болат Нұрғәлиев]] (6 қаңтар 2012 — 9 қыркүйек 2014) # [[Дулат Оразбекұлы Қуанышев|Дулат Қуанышев]] (9 қыркүйек 2014 – 30 қыркүйек 2019)<ref name="30qir19b">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen-1343192710 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-09-30 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Сатыбалды Ересұлы Бұршақов|Сатыбалды Бұршақов]] (12 қазан 2020 – 26 наурыз 2024)<ref name="12qaz20" /><ref name="26naw24">{{Cite web|url= https://wap.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--2622536 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2024-03-26 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Николай Владимирович Жұмақанов|Николай Жұмақанов]] (23 қаңтар 2025 бастап) === [[Латвия]] === {{columns-list|2| # [[Ғалымжан Тельманұлы Қойшыбаев|Ғалымжан Қойшыбаев]] (2009–2012) # [[Виктор Валерьевич Темірбаев|Виктор Темірбаев]] (ақпан – қараша 2019) # [[Тимур Владимирұлы Пірімбетов|Тимур Пірімбетов]] (1 қараша 2019 – 23 қазан 2023)<ref name="pirimbetov">{{Cite web|url= https://mirror.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlygymen-timur-vladimiruly-pirimbetov-kazakstan-respublikasynyn-latviya-respublikasyndagy-totenshe-zhane-okiletti-el |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Тимур Владимирұлы Пірімбетов Қазақстан Республикасының Латвия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметіне тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-11-01 |accessdate= 2024-06-24}}</ref><ref name="23qaz23">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--2395022 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-10-23 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Дәурен Айтбайұлы Қәріпов|Дәурен Қәріпов]] (23 қазан 2023 бастап)<ref name="23qaz23" /> }} === [[Литва]] === {{columns-list|2| # [[Саят Дүйсенбайұлы Бейсенов|Саят Бейсенов]] (1995–1997) # [[Икрам Адырбекұлы Адырбеков|Икрам Адырбеков]] (1997–2002) # [[Рашид Тұрарұлы Ибраев|Рашид Ибраев]] (2002–2006) # [[Тілеухан Самарханұлы Қабдрахманов|Тілеухан Кабдрахманов]] (2006–2008) # [[Ғалымжан Тельманұлы Қойшыбаев|Ғалымжан Қойшыбаев]] (2008–2012) # [[Бауыржан Әлімұлы Мұхамеджанов|Бауыржан Мұхамеджанов]] (2013 – 29 мамыр 2018) # [[Виктор Валерьевич Темірбаев|Виктор Темірбаев]] (тамыз 2018 – 9 желтоқсан 2022)<ref name="9jel22" /> # [[Тимур Бейбітәліұлы Оразаев|Тимур Оразаев]] (9 желтоқсан 2022 бастап)<ref name="9jel22" /> }} === [[Лихтенштейн]] === # [[Әлібек Әсетович Бақаев|Әлібек Бақаев]] (– 21 қазан 2022)<ref name="21qaz22" /> # [[Қайрат Асаниязұлы Саржанов|Қайрат Саржанов]] (18 сәуір 2023 бастап)<ref name="18saw23" /> === [[Люксембург]] === # [[Әуесхан Мақатайұлы Қырбасов|Әуесхан Қырбасов]] (1994—1998) # [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]] (1998—2001) # [[Төлеутай Ысқақұлы Сүлейменов|Төлеутай Сүлейменов]] (2001—2003) # [[Константин Васильевич Жигалов|Константин Жигалов]] (2003—2009) # [[Ерік Мылтықбайұлы Өтембаев|Ерік Өтембаев]] (2009—2012) # [[Алмаз Нәсіредденұлы Хамзаев|Алмаз Хамзаев]] (2012—2018) # [[Айгүл Сайфоллақызы Құспан|Айгүл Құспан]] (2018—2021) # [[Марғұлан Бақытұлы Баймұхан|Марғұлан Баймұхан]] (21 қазан 2021 бастап)<ref name="21qaz21" /> === [[Мажарстан]] === {{columns-list|2| # [[Сәлім Әлмағамбетұлы Құрманғожин|Сәлім Құрманғожин]] (1993–1996) # [[Төлеутай Ысқақұлы Сүлейменов|Төлеутай Сүлейменов]] (1996–2001) # [[Сағынбек Тоқабайұлы Тұрсынов|Сағынбек Тұрсынов]] (2002–2006) # [[Рашид Тұрарұлы Ибраев|Рашид Ибраев]] (2006–2012) # [[Нұрбах Тұрарұлы Рүстемов|Нұрбах Рүстемов]] (2013 – 30 қыркүйек 2019)<ref name="30qir19a" /> # [[Жәнібек Жарасқанұлы Әбдрашов|Жәнібек Әбдрашов]] (30 қыркүйек 2019 – шілде 2024)<ref name="30qir19a" /> # [[Абзал Сапарбекұлы]] (16 шілде 2024 бастап) }} === [[Мальта]] === # [[Андриан Көпмағамбетұлы Елемесов|Андриан Елемесов]] (6 қараша 2012 — 10 тамыз 2015) # [[Сергей Нұртайұлы Нұртаев|Сергей Нұртаев]] (– 12 ақпан 2021)<ref name="12aqp21" /> # [[Ерболат Нәсенұлы Сембаев|Ерболат Сембаев]] (21 қазан 2021 бастап)<ref name="21qaz21">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--2193930 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2021-10-21 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> === [[Нидерланд]] === {{columns-list|2| # [[Дәулет Қасекенұлы Батырашев|Дәулет Батырашев]] (2004–2006 – УСӨ) # [[Майнюра Саветқызы Мырзамадиева|Майнюра Мырзамадиева]] (2007–2016) # [[Мағжан Жанботаұлы Ілиясов|Мағжан Ілиясов]] (мамыр 2016 – 30 қыркүйек 2020)<ref name="30qir20">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen-1343192717 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2020-09-30 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Асқар Қуанышұлы Жұмағалиев|Асқар Жұмағалиев]] (30 қыркүйек 2020 – 6 қыркүйек 2024)<ref name="30qir20" /> # [[Қайрат Құдайбергенұлы Әбдірахманов|Қайрат Әбдірахманов]] (6 қыркүйек 2024 бастап) }} === [[Норвегия]] === {{columns-list|2| # [[Марат Төлеубекұлы Есенбаев|Марат Есенбаев]] (2004–2006 – УСӨ) # [[Нұрлан Әділұлы Жалғасбаев|Нұрлан Жалғасбаев]] (2006–2008 – УСӨ) # [[Марат Төлеубекұлы Есенбаев|Марат Есенбаев]] (2008–2010 – УСӨ) # [[Нұрлан Орынбасарұлы Мусин|Нұрлан Мусин]] (2010–2013 – УСӨ) # [[Асқар Сағиұлы Тәжиев|Асқар Тәжиев]] (2013 – 17 қыркүйек 2014) # [[Қайрат Қуатұлы Әбусейітов|Қайрат Әбусейітов]] (қыркүйек 2014 – қазан 2018) # [[Еркін Қадырбекұлы Ахинжанов|Еркін Ахинжанов]] (9 сәуір 2019 – 11 қаңтар 2023) # [[Әділ Қапанұлы Тұрсынов|Әділ Тұрсынов]] (11 қаңтар 2023 бастап)<ref name="11qan23" /> }} === [[Польша]] === {{columns-list|2| # [[Игорь Николаевич Тутеволь|Игорь Тутеволь]] (1999–2000 – УСӨ) # [[Тамас Қалмұхамбетұлы Айтмұхамбетов|Тамас Айтмухамбетов]] (2000–2001 – УСӨ) # [[Константин Васильевич Жигалов|Константин Жигалов]] (2000–2003) # [[Төлеутай Ысқақұлы Сүлейменов|Төлеутай Сүлейменов]] (2003–2005) # [[Алексей Юрьевич Волков|Алексей Волков]] (2005–2012) # [[Ерік Мылтықбайұлы Өтембаев|Ерік Өтембаев]] (2012–2016) # [[Алтай Ибрагимұлы Әбибуллаев|Алтай Әбибуллаев]] (мамыр 2016 – ақпан 2017) # [[Марғұлан Бақытұлы Баймұхан|Марғұлан Баймұхан]] (шілде 2017 – мамыр 2020) # [[Әлім Серікұлы Қирабаев|Әлім Қирабаев]] (5 наурыз 2020 — 7 сәуір 2025)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlygymen-alim-serikuly-kirabaev-kazakstan-respublikasynyn-polsha-respublikasyndagy-totenshe-zhane-okiletti-elshisi-k |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Әлім Серікұлы Қирабаев Қазақстан Республикасының Польша Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметіне тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2020-03-05 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Нұрлан Әділұлы Жалғасбаев|Нұрлан Жалғасбаев]] (7 сәуір 2025 бастап)<ref name="7sau25" /> }} === [[Португалия]] === {{columns-list|2| # [[Жан Сержанұлы Ғалиев|Жан Ғалиев]] (– 30 қыркүйек 2019)<ref name="galiev">{{Cite web|url= https://www.gov.kz/memleket/entities/intinf/about/structure/people/521?lang=kk |title= Ғалиев Жан Сержанұлы |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің Халықаралық ақпарат комитеті|Сыртқы істер министрлігі Халықаралық ақпарат комитеті]]нің ресми сайты |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Дәулет Қасекенұлы Батырашев|Дәулет Батырашев]] (30 қыркүйек 2019 – 5 қаңтар 2025)<ref name="30qir19a">{{Cite web|url= https://demo.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen-1343192709 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-09-30 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} # [[Жан Сержанұлы Ғалиев|Жан Ғалиев]] (5 қаңтар 2025 бастап)<ref name="qrsim25">{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--5029 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2025-01-05 |accessdate= 2025-01-05}}</ref> }} === [[Румыния]] === {{columns-list|2| # [[Эрик Болатбекұлы Жүсіпов|Эрик Жүсіпов]] (2003–2005 – УСӨ) # [[Бақытжан Ордабаев]] (2005–2008 – УСӨ) # [[Дархан Аманұлы Кәлетаев|Дархан Кәлетаев]]? (2008–2012 – УСӨ) # [[Талғат Ғабдуллаұлы Калиев|Талғат Калиев]] (2012–2014 – УСӨ) # [[Дәулет Қасекенұлы Батырашев|Дәулет Батырашев]] (2 қыркүйек 2014 – 30 қыркүйек 2019)<ref name="2qir14">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/16727-memleket-basshysynyn-zharlyktarymen |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2014-09-02 |accessdate= 2024-06-24}}</ref><ref name="30qir19b" /> # [[Нұрбах Тұрарұлы Рүстемов|Нұрбах Рүстемов]] (30 қыркүйек 2019 –)<ref name="30qir19a" /> # [[Ерлік Шәкірұлы Әли|Ерлік Әли]] (24 наурыз 2023 бастап)<ref name="24naw23">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--2421217 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-03-24 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Сан-Марино]] === # [[Андриан Көпмағамбетұлы Елемесов|Андриан Елемесов]] (6 қараша 2012 — 10 тамыз 2015) # [[Сергей Нұртайұлы Нұртаев|Сергей Нұртаев]] (– 12 ақпан 2021)<ref name="12aqp21" /> # [[Ерболат Нәсенұлы Сембаев|Ерболат Сембаев]] (21 қазан 2021 бастап)<ref name="21qaz21" /> === [[Сербия]] === {{columns-list|2| # [[Нұрбах Тұрарұлы Рүстемов|Нұрбах Рүстемов]] (– 30 қыркүйек 2019)<ref name="30qir19a" /> # [[Ғабит Әбдімәжитұлы Сыздықбеков|Ғабит Сыздықбеков]] (30 қыркүйек 2019 – 2 шілде 2021)<ref name="30qir19a" /> # [[Мәди Бәкірұлы Атамқұлов|Мәди Атамқұлов]] (2 шілде 2021 бастап)<ref name="2cil21" /> }} === [[Словакия]] === {{columns-list|2| # [[Сержан Оралбайұлы Әбдікәрімов|Сержан Әбдікәрімов]] (– 30 қыркүйек 2019)<ref name="30qir19a" /> # [[Роман Юрьевич Василенко|Роман Василенко]] (21 желтоқсан 2019 –)<ref>{{Cite web|url= https://turantimes.kz/politika/11935-zamestitel-ministra-inostrannyh-del-roman-vasilenko-naznachen-poslom.html |title= Заместитель министра иностранных дел Роман Василенко назначен послом |lang= ru |work= turantimes.kz |date= 2019-12-21}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20191223073724/https://turantimes.kz/politika/11935-zamestitel-ministra-inostrannyh-del-roman-vasilenko-naznachen-poslom.html |date= 2019-12-23}}</ref> # [[Төлежан Тұрсынұлы Барлыбаев|Төлежан Барлыбаев]] (30 наурыз 2022 – қараша 2024)<ref name="30naw22">{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--302120 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-03-30 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Жанна Ниязбекқызы Сағынова|Жанна Сағынова]] (15 қараша 2024 бастап)<ref name="15qar24" /> }} === [[Словения]] === # [[Қайрат Ермекұлы Омаров|Қайрат Омаров]] (21 қазан 2021 – 6 қазан 2022)<ref name="21qaz21" /><ref name="6qaz22" /> # [[Әлібек Әсетұлы Бақаев|Әлібек Бақаев]] (24 наурыз 2023 бастап)<ref name="24naw23" /> # [[Данияр Қабидоллаұлы Сарекенов|Данияр Сарекенов]] (9 қыркүйек 2024 бастап) === [[Солтүстік Македония]] === # [[Нұрбах Тұрарұлы Рүстемов|Нұрбах Рүстемов]] (– 30 қыркүйек 2019)<ref name="30qir19a" /> # [[Жәнібек Жарасқанұлы Әбдрашов|Жәнібек Әбдрашов]] (2 қыркүйек 2020 –) # [[Сатыбалды Ересұлы Бұршақов|Сатыбалды Бұршақов]] (26 наурыз 2024 бастап)<ref name="26naw24" /> === [[Ұлыбритания]] === {{columns-list|2| # [[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]] (1995–1996) # [[Қанат Бекмырзаұлы Саудабаев|Қанат Саудабаев]] (1996–1999) # [[Әділ Құрманжанұлы Ахметов|Әділ Ахметов]] (2000–2001) # [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]] (2002–2007) # [[Қайрат Қуатұлы Әбусейітов|Қайрат Әбусейітов]] (2008 – 17 қыркүйек 2014) # [[Ержан Хозеұлы Қазыханов|Ержан Қазыханов]] (17 қыркүйек 2014 – 15 ақпан 2017)<ref name="15aqp17" /> # [[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]] (15 ақпан 2017 –)<ref name="15aqp17">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen-1343192692 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2017-02-15 |accessdate= 2024-06-25}}</ref> # [[Мағжан Жанботаұлы Ілиясов|Мағжан Ілиясов]] (6 қазан 2022 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa-london/about/structure/people/28485?lang=kk |title= Ілиясов Мағжан Жанботаұлы |lang= kk |publisher= [[Қазақстанның Ұлыбританиядағы Елшілігі]] |accessdate= 2024-06-24}}</ref><ref name="6qaz22">{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--69959 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-10-06 |accessdate= 2024-11-28}}</ref> }} === [[Финляндия]] === {{columns-list|2| # [[Ғалымжан Тельманұлы Қойшыбаев|Ғалымжан Қойшыбаев]] (2009–2016) # [[Мұрат Әбуғалиұлы Нұртілеу|Мұрат Нұртілеуов]] (29 наурыз 2016 – 25 наурыз 2019) # [[Жанна Сәбитқызы Сартбаева|Жанна Сартбаева]] (18 мамыр 2019 – 20 маусым 2024)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-zhanna-sabitkyzy-sartbaeva-kazakstan-respublikasynyn-finlyandiya-respublikasyndagy-totenshe-zhane-okiletti-elshisi-lauazymynan-bosatyldy-2052539 |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Жанна Сәбитқызы Сартбаева Қазақстан Республикасының Финляндия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі лауазымынан босатылды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2024-06-20 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Азамат Сәбитұлы Әбдіраимов|Азамат Әбдіраимов]] (20 маусым 2024 бастап) }} === [[Франция]] === {{columns-list|2| # [[Тілеухан Самарханұлы Қабдрахманов|Тілеухан Қабдрахманов]] (1993–1996) # [[Нұрлан Жұмағалиұлы Дәненов|Нұрлан Даненов]] (1997–1999) # [[Ақмарал Хайдарқызы Арыстанбекова|Ақмарал Арыстанбекова]] (1999–2003) # [[Дулат Оразбекұлы Қуанышев|Дулат Қуанышев]] (2003–2005) # [[Аманжол Қазбекұлы Жанқұлиев|Аманжол Жанқұлиев]] (2005–2008) # [[Мұрат Сейітжанұлы Тәшібаев|Мұрат Тәшібаев]] (2008–2009) # [[Нұрлан Жұмағалиұлы Дәненов|Нұрлан Даненов]] (2009 – қазан 2017) # [[Жан Сержанұлы Ғалиев|Жан Ғалиев]] (31 қазан 2017 – қыркүйек 2022)<ref name="galiev" /> # [[Гүлсара Мерейқызы Арыстанқұлова|Гүлсара Арыстанқұлова]] (23 шілде 2022 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-gulsara-mereykyzy-arystankulova-kazakstan-respublikasynyn-francuz-respublikasyndagy-totenshe-zhane-okiletti-elshisi-lauazymyna-tagayyndaldy-2365642 |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Гүлсара Мерейқызы Арыстанқұлова Қазақстан Республикасының Француз Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі лауазымына тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-06-23 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Хорватия]] === {{columns-list|2| # [[Алтай Ибрагимұлы Әбибуллаев|Алтай Әбибуллаев]] (2008–2009 – УСӨ) # [[Төлежан Тұрсынұлы Барлыбаев|Төлежан Барлыбаев]] (2012–2014 – УСӨ) # [[Аслан Есболайұлы Мусин|Аслан Мусин]] (2014 – 4 қаңтар 2017) # [[Төлежан Тұрсынұлы Барлыбаев|Төлежан Барлыбаев]] (мамыр 2017 – 30 наурыз 2022)<ref name="30naw22" /> # [[Алтай Ибрагимұлы Әбибуллаев|Алтай Әбиболлаев]] (30 наурыз 2022 – 24 наурыз 2023)<ref name="30naw22" /> # [[Ақылбек Әбсатұлы Камалдинов|Ақылбек Камалдинов]] (16 маусым 2023 – 5 қаңтар 2025)<ref name="16maw23">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--1653134 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-03-16 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Дәулет Қасекенұлы Батырашев|Дәулет Батырашев]] (5 қаңтар 2025 бастап)<ref name="qrsim25" /> }} === [[Черногория]] === # [[Төлежан Тұрсынұлы Барлыбаев|Төлежан Барлыбаев]] (– 30 наурыз 2022)<ref name="30naw22" /> === [[Чехия]] === {{columns-list|2| #[[Советқали Қамаубайұлы Қартбаев|Советқали Қартбаев]] (1997–2001) #Дархан Әліұлы Бердәлиев (2001–2003) #Игорь Идеалұлы Мұсәлімов (2003–2004) #[[Шәріп Омарұлы Омаров|Шәріп Омаров]] (2004–2008) #[[Анарбек Бақтығазыұлы Қарашев|Анарбек Қарашев]] (қаңтар 2008 – шілде 2014) #[[Сержан Оралбайұлы Әбдікәрімов|Сержан Әбдікәрімов]] (наурыз 2015 – 30 қыркүйек 2019)<ref name="30qir19a" /> #[[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] (қараша 2019 – 16 маусым 2023) #[[Бақыт Амангелдіұлы Дүйсенбаев|Бақыт Дүйсенбаев]] (16 маусым 2023 бастап)<ref name="16maw23" /> }} === [[Швейцария]] === {{columns-list|2| # [[Болат Жамитұлы Өтемұратов|Болат Өтемұратов]] (1996–1999) # [[Нұрлан Жұмағалиұлы Дәненов|Нұрлан Дәненов]] (1999–2004) # [[Абусеитов, Кайрат Хуатович|К. Абусеитов]] (2004–2008) # [[Аманжол Қазбекович Жанқұлиев|Аманжол Жанкулиев]] (2008–2009) # [[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]] (2009 – наурыз 2016) # [[Жанар Сейдахметқызы Айтжанова|Жанар Айтжанова]] (11 мамыр 2016 – 4 қыркүйек 2019) # [[Әлібек Әсетович Бақаев|Әлібек Бақаев]] (4 қыркүйек 2019 – 21 қазан 2022)<ref name="21qaz22">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--2195722 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-10-21 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Қайрат Асаниязұлы Саржанов|Қайрат Саржанов]] (21 қазан 2022 бастап)<ref name="21qaz22" /> }} === [[Швеция]] === {{columns-list|2| # [[Дастан Шериазданұлы Елеукенов|Дастан Елеукенов]] (2013 – 18 наурыз 2019)<ref name="18naw19" /> # [[Қайрат Құдайбергенұлы Әбдірахманов|Қайрат Әбдірахманов]] (наурыз 2019 –) # [[Сергей Нұртайұлы Нұртаев|Сергей Нұртаев]] (12 ақпан 2021 – 6 қыркүйек 2024)<ref name="12aqp21" /> # [[Олжас Мұхамедғалымұлы Сүлейменов|Олжас Сүлейменов]] (6 қыркүйек 2024 бастап) }} === [[Эстония]] === {{columns-list|2| # [[Ғалымжан Тельманұлы Қойшыбаев|Ғалымжан Қойшыбаев]] (2009–2016) # [[Мұрат Әбуғалиұлы Нұртілеу|Мұрат Нұртілеуов]] (ақпан 2017 — наурыз 2019) # [[Нұрлан Мұсатайұлы Сейтімов|Нұрлан Сейтімов]] (21 желтоқсан 2019 – 27 наурыз 2024) # [[Алтай Сейдірұлы Көлгінов|Алтай Көлгінов]] (27 наурыз 2024 бастап) }} == [[Посткеңестік кеңістік]] == === [[Армения]] === {{columns-list|2| # [[Айымдос Ерсайынұлы Бозжігітов|Айымдос Бозжігітов]] (2010 – 6 наурыз 2015) # [[Тимур Бейбітәліұлы Оразаев|Темір Оразаев]] (29 наурыз 2016 – 12 ақпан 2021)<ref>{{Cite web|url= https://kaz.inform.kz/news/t-orazaev-kazakstannyn-armeniyadagy-elshisi-bolyp-tagayyndaldy_a2886544/ |title= Т.Оразаев Қазақстанның Армениядағы Елшісі болып тағайындалды |lang= kk |publisher= kaz.inform.kz |date= 2016-03-29 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Болат Бариұлы Иманбаев|Болат Иманбаев]] (12 ақпан 2021 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa-erevan/about/structure/people/7127?lang=ru#:~:text=%E2%80%93%20%D0%A7%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D0%B9%20%D0%B8%20%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D1%87%D0%BD%D1%8B%D0%B9%20%D0%9F%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%BB%20%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8,%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8%20%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%20%D0%B2%20%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B5%20%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F. |title= Иманбаев Болат Бариұлы |lang= kk |publisher= [[Қазақстанның Армениядағы Елшілігі]] |accessdate= 2024-06-24}}</ref><ref name="12aqp21">{{Cite web|url= https://demo.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen-1343192719 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2021-02-12 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Әзербайжан]] === {{columns-list|2| # [[Ибраһим Әжейұлы Аманғалиев|Ибраһим Аманғалиев]] (1993–1998) # [[Рашид Тұрарұлы Ибраев|Рашид Ибраев]] (1998–2002) # [[Андар Мәулешұлы Шоқпытов|Андар Шоқпытов]] (2002–2007) # [[Серік Дастанұлы Пірімбетов|Серік Пірімбетов]] (2008–2013) # [[Амангелді Жұмабайұлы Жұмабаев|Амангелді Жұмабаев]] (2013–2019) # [[Сержан Оралбайұлы Әбдікәрімов|Сержан Әбдікәрімов]] (2019–2023)<ref name="30qir19a" /> # [[Әлім Дәуренұлы Байел|Әлім Байел]] (18 сәуір 2023 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-alim-daurenuly-bayel-kazakstan-respublikasynyn-azerbayzhan-respublikasyndagy-totenshe-zhane-okiletti-elshisi-lauazymyna-tagayyndaldy-1831827 |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Әлім Дәуренұлы Байел Қазақстан Республикасының Әзербайжан Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі лауазымына тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-04-18 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Беларусь]] === {{columns-list|2| # [[Валерий Батайұлы Темірбаев|Валерий Темірбаев]] (1994–1996) # [[Юрий Алексеевич Клочков|Юрий Клочков]] (1996–1998) # [[Владимир Иванович Алесин|Владимир Алесин]] (1998–2003) # [[Ғазиз Алдамжаров|Ғазиз Алдамжаров]] (2003–2006) # [[Болат Ғазизұлы Ысқақов|Болат Ысқақов]] (2006–2008) # [[Анатолий Владимирович Смирнов|Анатолий Смирнов]] (2008–2012) # [[Ерғалы Бөлегенов|Ерғали Бөлегенов]] (2012–2017) # [[Ермұхамет Қабиденұлы Ертісбаев|Ермұхамет Ертісбаев]] (2017–2019) # [[Асқар Асанұлы Бейсенбаев|Асқар Бейсенбаев]] (12 тамыз 2019 – тамыз 2023) # [[Ерлан Сапарұлы Байжанов|Ерлан Байжанов]] (25 тамыз 2023 – маусым 2024)<ref name="25tam23" /> # [[Тимур Мекешұлы Жақсылықов|Тимур Жақсылықов]] (4 маусым 2024 бастап)<ref name="jaqsylyqov24">{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-timur-mekeshuly-zhaksylykov-kazakstan-respublikasynyn-belarus-respublikasyndagy-elshisi-bolyp-tagayyndaldy-451658 |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Тимур Мекешұлы Жақсылықов Қазақстан Республикасының Беларусь Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі, ТМД Жарғылық органдарының жанындағы Тұрақты өкіл қызметін қоса атқарушы болып тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2024-06-04 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Грузия]] === {{columns-list|2| # [[Наурыз Ғұбайдуллаұлы Айдаров|Наурыз Айдаров]] (2003–2005 – УСӨ) # [[Нұрлан Әділұлы Жалғасбаев|Нұрлан Жалғасбаев]] (2005–2006 – УСӨ) # [[Игорь Идеалұлы Мұсәлімов|Игорь Мұсәлімов]] (2006–2011 – УСӨ) # [[Әділ Қапанұлы Тұрсынов|Әділ Тұрсынов]] (2012–2013 – УСӨ) # [[Ермұхамет Қабиденұлы Ертісбаев|Ермұхамет Ертісбаев]] (2013–2018) # [[Бауыржан Әлімұлы Мұхамеджанов|Бауыржан Мухамеджанов]] (мамыр 2018 –) # [[Мәлік Кеңесбайұлы Мырзалин|Мәлік Мырзалин]] (9 желтоқсан 2022 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-malik-kenesbayuly-myrzalin-kazakstan-respublikasynyn-gruziyadagy-totenshe-zhane-okiletti-elshisi-bolyp-tagayyndaldy-ol-kazakstan-respublikasy-prezidentinin-akimshiligi-basshysynyn-orynbasary-lauazymynan-bosatyldy-911036 |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Мәлік Кеңесбайұлы Мырзалин Қазақстан Республикасының Грузиядағы Төтенше және Өкілетті Елшісі болып тағайындалды, ол Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі Басшысының орынбасары лауазымынан босатылды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-12-09 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Қырғызстан]] === {{columns-list|2| # [[Мұхтар Шаханов]] (1993–2003) # [[Өмірзақ Өзбекұлы Өзбеков|Өмірзақ Өзбеков]] (2003–2008) # [[Бақыт Сағындықұлы Оспанов|Бақыт Оспанов]] (2008–2009) # [[Бейбіт Өксікбайұлы Исабаев|Бейбіт Исабаев]] (2009 – 16 наурыз 2015) # [[Айымдос Ерсайынұлы Бозжігітов|Айымдос Бозжігітов]] (16 наурыз 2015 – 7 ақпан 2018) # [[Кәрім Насбекұлы Көкірекбаев|Кәрім Көкірекбаев]] (7 ақпан 2018 – 26 тамыз 2019) # [[Қайрат Айтмұхамбетұлы Нұрпейісов|Қайрат Нұрпейісов]] (26 тамыз 2019 – 19 сәуір 2021)<ref name="19saw21a">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--1934628 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2021-04-19 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Рәпіл Сейітханұлы Жошыбаев|Рәпіл Жошыбаев]] (19 сәуір 2021 бастап)<ref name="19saw21">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--1934432 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2021-04-19 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Молдова]] === # [[Дархан Аманұлы Кәлетаев|Дархан Кәлетаев]] (12 қазан 2020 – 2022)<ref name="12qaz20" /> # [[Алмат Дәкібайұлы Айдарбеков|Алмат Айдарбеков]] (30 наурыз 2022 бастап)<ref name="30naw22" /> === [[Өзбекстан]] === {{columns-list|2| # [[Сайлау Батыршаұлы]] (1993-1994) # [[Нәжімеден Ихсанұлы Есқалиев|Нәжімеден Есқалиев]] (1994–1997) # [[Өмірзақ Өзбекұлы Өзбеков|Өмірзақ Өзбеков]] (1997–2003) # [[Тілеухан Самарханұлы Қабдрахманов|Тілеухан Қабдрахманов]] (2003–2006) # [[Асқар Исабекұлы Мырзахметов|Асқар Мырзахметов]] (2006–2007) # [[Зауытбек Қауысбекұлы Тұрысбеков|Зауытбек Тұрысбеков]] (2007–2009) # [[Бөрібай Биқожаұлы Жексембин|Бөрібай Жексембин]] (2010 – желтоқсан 2015) # [[Ерік Мылтықбайұлы Өтембаев|Ерік Өтембаев]] (2016 – 18 наурыз 2019)<ref name="18naw19" /> # [[Дархан Амангелдіұлы Сатыбалды|Дархан Сатыбалды]] (2019–2022) # [[Бейбіт Бәкірұлы Атамқұлов|Бейбіт Атамқұлов]] (31 қазан 2022 бастап)<ref name="31qaz22" /> }} === [[Ресей]] === {{Толық мақала|Қазақстанның Ресейдегі елшілерінің тізімі}} {{columns-list|2| #[[Тайыр Аймұхамедұлы Мансұров|Тайыр Мансұров]] (қаңтар 1994 – ақпан 2002) #[[Алтынбек Сәрсенбайұлы]] (2002 – қараша 2003) #[[Қырымбек Елеуұлы Көшербаев|Қырымбек Көшербаев]] (қараша 2003 – 24 қаңтар 2006) #[[Жансейіт Қансейітұлы Түймебаев|Жансейіт Түймебаев]] (1 ақпан 2006 – 19 қаңтар 2007) #[[Нұртай Әбіқайұлы Әбіқаев|Нұртай Әбіқаев]] (12 ақпан 2007 – 14 қазан 2008) #[[Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков|Әділбек Жақсыбеков]] (11 қараша 2008 – 24 маусым 2009) #[[Зауытбек Қауысбекұлы Тұрысбеков|Зауытбек Тұрысбеков]] (14 тамыз 2009 – 25 сәуір 2012) #[[Ғалым Ізбасарұлы Оразбақов|Ғалым Оразбақов]] (25 сәуір 2012 – 22 қаңтар 2014) #[[Марат Мұханбетқазыұлы Тәжин|Марат Тәжин]] (11 ақпан 2014 – 12 қаңтар 2017) #[[Иманғали Нұрғалиұлы Тасмағамбетов|Иманғали Тасмағамбетов]] (3 ақпан 2017 – 18 желтоқсан 2019) #[[Ермек Беделбайұлы Көшербаев|Ермек Көшербаев]] (29 қаңтар 2020 – 16 маусым 2023) #[[Дәурен Әскербекұлы Абаев|Дәурен Абаев]] (3 шілде 2023 бастап) }} === [[Тәжікстан]] === {{columns-list|2| # [[Нәжімеден Ықсанұлы Есқалиев|Нәжімеден Есқалиев]] (1997–1999) # [[Аманжол Қазбекұлы Жанқұлиев|Аманжол Жанқұлиев]] (2001–2003) # [[Ерлан Әділханұлы Әбілдаев|Ерлан Әбілдаев]] (2004–2008) # [[Әбутәліп Ібіжанұлы Ахметов|Әбутәліп Ахметов]] (2008–2010+) # [[Ағыбай Дінкенұлы Смағұлов|Ағыбай Смағұлов]] (2011–2017) # [[Асқар Ерлікұлы Тәжібаев|Асқар Тәжібаев]] (18 наурыз 2019 – 15 наурыз 2022)<ref name="15naw22b" /> # [[Уәлихан Әмірханұлы Төреханов|Уәлихан Төреханов]] (15 наурыз 2022 бастап)<ref name="15naw22b" /> }} === [[Түрікменстан]]=== {{columns-list|2| # [[Амангелді Жұмабайұлы Жұмабаев|Амангелді Жұмабаев]] (1999–2004) # [[Вячеслав Қаменұлы Ғиззатов|Вячеслав Ғиззатов]] (2004–2005) # [[Мұрат Марданұлы Атанов|Мұрат Атанов]] (2005–2008) # [[Асхат Тұтқышбайұлы Оразбай|Асхат Оразбай]] (2008–2012) # [[Орман Кәрімұлы Нұрбаев|Орман Нұрбаев]] (2012–2017) # [[Жандос Әнуарұлы Асанов|Жандос Асанов]] (13 шілде 2018 – тамыз 2019)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlygymen-zhandos-anuaruly-asanov-kazakstan-respublikasynyn-turikmenstandagy-totenshe-zhane-okiletti-elshisi-kyzmetin |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Жандос Әнуарұлы Асанов Қазақстан Республикасының Түрікменстандағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметіне тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2018-07-13 |accessdate= 2024-09-11}}</ref> # [[Еркебұлан Оңалбекұлы Сәпиев|Еркебұлан Сәпиев]] (26 маусым 2019 – 15 наурыз 2022)<ref name="15naw22b" /> # [[Асқар Ерлікұлы Тәжібаев|Асқар Тәжібаев]] (15 наурыз 2022 – 20 маусым 2024)<ref name="15naw22b" /><ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-askar-erlikuly-tazhibaev-kazakstan-respublikasynyn-turikmenstandagy-totenshe-zhane-okiletti-elshisi-lauazymynan-bosatyldy-2052143 |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Асқар Ерлікұлы Тәжібаев Қазақстан Республикасының Түрікменстандағы Төтенше және Өкілетті Елшісі лауазымынан босатылды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2024-06-20 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Нұрлан Асқарұлы Ноғаев|Нұрлан Ноғаев]] (20 маусым 2024 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://www.ktk.kz/kz/newsfeed/article/2024/06/20/273172/ |title= Нұрлан Ноғаев Қазақстанның Түрікменстандағы елшісі болып тағайындалды |lang= kk |publisher= [[КТК (телеарна)|КТК]] |date= 2024-06-20 |accessdate= 2024-06-25}}</ref> }} === [[Украина]] === {{columns-list|2| # [[Юрий Алексеевич Клочков|Юрий Клочков]] (1994–1996) # [[Нәжімеден Ықсанұлы Есқалиев|Нәжімеден Есқалиев]] (1997–1999) # [[Равиль Тәжіқараұлы Шырдабаев|Равиль Шырдабаев]] (1999–2003) # [[Амангелді Жұмабайұлы Жұмабаев|Амангелді Жұмабаев]] (2003–2011) # [[Зауытбек Қауысбекұлы Тұрысбеков|Зауытбек Тұрысбеков]] (2012–2015) # [[Самат Исламұлы Ордабаев|Самат Ордабаев]] (2016–2020) # [[Дархан Аманұлы Кәлетаев|Дархан Кәлетаев]] (12 қазан 2020 — 17 сәуір 2025)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen-1343192718 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |date=2020-10-12|lang=kk|work= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президентінің]] ресми сайты |accessdate= 2025-04-26}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-darhan-amanuly-kaletaev-kazakstan-respublikasynyn-ukrainadagy-totenshe-zhane-okiletti-elshisi-lauazymynan-bosatyldy-1733555 |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Дархан Аманұлы Кәлетаев Қазақстан Республикасының Украинадағы Төтенше және Өкілетті Елшісі лауазымынан босатылды |date=2025-04-17|lang=kk|work= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президентінің]] ресми сайты |accessdate= 2025-04-26}}</ref> # [[Төлежан Тұрсынұлы Барлыбаев|Төлежан Барлыбаев]] (17 сәуір 2025 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-tolezhan-tursynuly-barlybaev-kazakstan-respublikasynyn-ukrainadagy-totenshe-zhane-okiletti-elshisi-lauazymyna-tagayyndaldy-1733617 |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Төлежан Тұрсынұлы Барлыбаев Қазақстан Республикасының Украинадағы Төтенше және Өкілетті Елшісі лауазымына тағайындалды |date=2025-04-17|lang=kk|work= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президентінің]] ресми сайты |accessdate= 2025-04-26}}</ref> }} == [[Азия]] == === [[Ауғанстан]] === {{columns-list|2| # Мұхамедқали Бақбергенов (2003–2005 – УСӨ) # [[Ағыбай Дінкенұлы Смағұлов|Ағыбай Смағұлов]] (2005–2011) # [[Өміртай Мақашұлы Бітімов|Өміртай Бітімов]] (2011 – сәуір 2018) # [[Әлімхан Оңғарұлы Есенгелдиев|Әлімхан Есенгелдиев]] (2 сәуір 2018 – қыркүйек 2024)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlygymen-alimhan-ongaruly-esengeldiev-kazakstan-respublikasynyn-auganstan-islam-respublikasyndagy-totenshe-zhane-oki |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Әлімхан Оңғарұлы Есенгелдиев Қазақстан Республикасының Ауғанстан Ислам Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметіне тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2018-04-02 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Бангладеш]] === # [[Ерлан Алтынбайұлы Әлімбаев|Ерлан Әлімбаев]] (20 қыркүйек 2020 – 19 сәуір 2021)<ref name="20qir20">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen-1343192716 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2020-09-02 |accessdate= 2024-06-24}}</ref><ref name="19saw21a" /> # [[Нұрлан Әділұлы Жалғасбаев|Нұрлан Жалғасбаев]] (26 қаңтар 2022 бастап)<ref name="26qan22">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen-1343192716 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-01-26 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> === [[Бахрейн]] === # [[Бақыт Батыршаев|Бақыт Батыршаев]] (– 18 наурыз 2019)<ref name="18naw19" /> # [[Берік Сақбайұлы Арын|Берік Арын]] (30 қыркүйек 2019 бастап)<ref name="30qir19a" /> === [[Бруней]] === # [[Данияр Қабидоллаұлы Сарекенов|Данияр Сарекенов]] (21 ақпан 2015 –)<ref name="21aqp15" /> # [[Болат Бариұлы Иманбаев|Болат Иманбаев]] (– 12 ақпан 2021)<ref name="12aqp21" /> # [[Болат Болатұлы Сүгірбаев|Болат Сүгірбаев]] (26 қаңтар 2022 бастап)<ref name="26qan22" /> === [[Бутан]] === # [[Ерлан Алтынбайұлы Әлімбаев|Ерлан Әлімбаев]] (20 қыркүйек 2020 – 19 сәуір 2021)<ref name="20qir20" /><ref name="19saw21a" /> # [[Нұрлан Әділұлы Жалғасбаев|Нұрлан Жалғасбаев]] (26 қаңтар 2022 бастап)<ref name="26qan22" /> === [[Біріккен Араб Әмірліктері]] === {{columns-list|2| # [[Асқар Ахметұлы Мусинов|Асқар Мусинов]] (2006–2013) # [[Қайрат Қайырбекұлы Лама Шариф|Қайрат Лама Шариф]] (2013 – ақпан 2019) # [[Мадияр Смәділұлы Меңілбеков|Мадияр Меңілбеков]] (ақпан 2019 – 18 сәуір 2024)<ref name="18saw24">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--1835823 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2024-04-18 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Нажмедин Мұхаметәліұлы]] (18 сәуір 2024 бастап)<ref name="muhametaliuli">{{Cite web|url= https://inbusiness.kz/kz/appointment/nazhmedin-muhametaliuly |title= Нажмедин Мұхаметәліұлы |lang= kk |publisher= inbusiness.kz |date= 2024-04-18 |accessdate= 2024-06-25}}</ref> }} === [[Вьетнам]] === {{columns-list|2| # [[Бекетжан Махатжанұлы Жұмаханов|Бекетжан Жұмаханов]] (желтоқсан 2013 – мамыр 2019) # [[Ерлан Сапарұлы Байжанов|Ерлан Байжанов]] (мамыр 2019 – 25 тамыз 2023)<ref name="25tam23">{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--2574614 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2024-08-25 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Қанат Қобыландыұлы Тумыш|Қанат Тумыш]] (25 тамыз 2023 бастап)<ref name="25tam23" /> }} === [[Жапония]]=== {{columns-list|2| # [[Сабыр Сайлаубекұлы Есімбеков|Сабыр Есімбеков]] (1995–1996 – УСӨ) # [[Тілеухан Самарханұлы Қабдрахманов|Тілеухан Қабдрахманов]] (1996–2003) # [[Ерлан Кеңесұлы Баударбек-Қожатаев|Ерлан Баударбек-Қожатаев]] (2003 – УСӨ) # [[Болат Қабдылхамитұлы Нұрғәлиев|Болат Нұрғалиев]] (2003–2006) # [[Динара Бекенқызы Желдібаева|Динара Желдібаева]] (2006–2007 – УСӨ) # [[Ақылбек Әбсатұлы Қамалдинов|Ақылбек Қамалдинов]] (2007–2016) # [[Алмас Ерікұлы Дисюков|Алмас Дисюков]] (2016 – УСӨ) # [[Ерлан Кеңесұлы Баударбек-Қожатаев|Ерлан Баударбек-Кожатаев]] (сәуір 2016 – 31 мамыр 2021)<ref name="31mam21">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--3145323 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2021-05-31 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Сабыр Сайлаубекұлы Есімбеков|Сабыр Есімбеков]] (мамыр 2021 – желтоқсан 2024)<ref name="31mam21" /> # [[Ерлан Кеңесұлы Баударбек-Қожатаев|Ерлан Баударбек-Қожатаев]] (12 желтоқсан 2024 бастап) }} === [[Израиль]] === {{columns-list|2| # [[Бірғаным Сарықызы Әйтімова|Бірғаным Әйтімова]] (1996–2002) # [[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]] (2002–2003 – УСӨ) # [[Қайрат Құдайбергенұлы Әбдірахманов|Қайрат Абдрахманов]] (2003–2006) # Талғат Орекенов (2006 – УСӨ) # [[Вадим Павлович Зверьков|Вадим Зверьков]] (2006–2008) # [[Ғалым Ізбасарұлы Оразбақов|Ғалым Оразбақов]] (2008–2012) # [[Болат Қабдылхамитұлы Нұрғалиев|Болат Нұрғалиев]] (2012 – қыркүйек 2014) # [[Дулат Оразбекұлы Қуанышев|Дулат Қуанышев]] (желтоқсан 2014 – 30 қыркүйек 2019)<ref name="30qir19b" /> # [[Сатыбалды Ересұлы Бұршақов|Сатыбалды Бұршақов]] (30 қыркүйек 2019 – 26 наурыз 2024)<ref name="30qir19a" /><ref name="26naw24" /> # [[Дәулет Тазабекұлы Ембердиев|Дәулет Ембердиев]] (26 наурыз 2024 бастап)<ref name="26naw24" /> }} === [[Индонезия]] === {{columns-list|2| # [[Бейбіт Бәкірұлы Атамқұлов|Бейбіт Атамқұлов]] (2010–2012) # [[Асхат Тұтқышбайұлы Оразбай|Асхат Оразбай]] (2012 – қаңтар 2019) # [[Данияр Қабидоллаұлы Сәрекенов|Данияр Сәрекенов]] (мамыр 2019 –) # [[Сержан Оралбайұлы Әбдікәрімов|Сержан Әбдікәрімов]] (23 қазан 2023 бастап)<ref name="23qaz23" /> }} === [[Иордания]] === {{columns-list|2| # [[Болат Серғазыұлы Сәрсенбаев|Болат Сәрсенбаев]] (2007 – қазан 2014) # [[Азамат Рахманқұлұлы Бердібай|Азамат Бердібай]] (қазан 2014 – маусым 2019) # [[Айдарбек Әнуарбекұлы Тұматов|Айдарбек Тұматов]] (6 маусым 2019 – 18 сәуір 2024)<ref name="18saw24" /> # [[Талғат Рахымқұлұлы Шалданбай|Талғат Шалданбай]] (4 маусым 2024 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-talgat-rahymkululy-shaldanbay-kazakstan-respublikasynyn-iordan-hashimit-koroldigindegi-elshisi-lauazymyna-tagayyndaldy-452151 |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Талғат Рахымқұлұлы Шалданбай Қазақстан Республикасының Иордан Хашимит Корольдігіндегі Төтенше және Өкілетті Елшісі лауазымына тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2024-06-04 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Ирак]] === # [[Айдарбек Әнуарбекұлы Тұматов|Айдарбек Тұматов]] (– 18 сәуір 2024)<ref name="18saw24" /> # [[Талғат Рахымқұлұлы Шалданбай|Талғат Шалданбай]] (5 қаңтар 2025 бастап)<ref name="qrsim25" /> === [[Иран]] === {{columns-list|2| # [[Мырзатай Жолдасбекұлы Жолдасбеков|Мырзатай Жолдасбеков]] (1993–1996) # [[Вячеслав Қаменұлы Ғиззатов|Вячеслав Гиззатов]] (1996–2000) # [[Төлеген Тілекұлы Жүкеев|Төлеген Жүкеев]] (2000–2003) # [[Сәбит Мұхтарұлы Таиров|Сәбит Таиров]] (2004–2006) # [[Ерік Мылтықбайұлы Өтембаев|Ерік Өтембаев]] (2006–2009) # [[Нұрбах Тұрарұлы Рүстемов|Нұрбах Рүстемов]] (2009–2010) # [[Бағдат Құлтайұлы Әміреев|Бағдат Әміреев]] (2011 – қыркүйек 2018) # [[Асхат Тұтқышбайұлы Оразбай|Асхат Оразбай]] (қаңтар 2019 –) # [[Оңталап Серікбайұлы Оңалбаев|Оңталап Оңалбаев]] (26 наурыз 2024 бастап)<ref name="26naw24" /> }} === [[Камбоджа]] === # [[Бекетжан Махатжанұлы Жұмаханов|Бекетжан Жұмаханов]] (2 қыркүйек 2014 –)<ref name="2qir14" /> # [[Ерлан Сапарұлы Байжанов|Ерлан Байжанов]] (– 25 тамыз 2023)<ref name="25tam23" /> # [[Қанат Қобыландыұлы Тумыш|Қанат Тумыш]] (26 наурыз 2024 бастап)<ref name="26naw24" /> === [[Корея Республикасы]] === {{columns-list|2| # [[Асқар Оразалыұлы Шәкіров|Асқар Шәкіров]] (1995–1996 – УСӨ) # [[Төлеген Тілекұлы Жүкеев|Төлеген Жүкеев]] (1995–2000) # [[Болат Қабдылхамитұлы Нұрғалиев|Болат Нұрғалиев]] (2000–2003) # [[Дархан Әлиұлы Бердіәлиев|Дархан Бердіәлиев]] (2003–2006) # [[Дулат Хангерейұлы Бәкішев|Дулат Бәкішев]] (2006–2008) # [[Дархан Әлиұлы Бердіәлиев|Дархан Бердіәлиев]] (2008–2012) # [[Дулат Хангерейұлы Бәкішев|Дулат Бәкішев]] (2012 – 27 сәуір 2018) # [[Бақыт Амангелдіұлы Дүйсенбаев|Бақыт Дүйсенбаев]] (27 сәуір 2018 – 16 наурыз 2023)<ref name="27saw18">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen-1343192696 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2018-04-27 |accessdate= 2024-06-24}}</ref><ref name="16maw23" /> # [[Нұрғәлі Алмасбайұлы Арыстанов|Нұрғәлі Арыстанов]] (16 наурыз 2023 бастап)<ref name="16maw23" /> }} === [[Кувейт]] === {{columns-list|2| # [[Дәулет Тазабекұлы Ембердиев|Дәулет Ембердиев]] (28 маусым 2019 – 2 қыркүйек 2020)<ref name="20qir20" /> # [[Азамат Рахманқұлұлы Бердібай|Азамат Бердібай]] (12 қазан 2020 бастап)<ref name="12qaz20">{{Cite web|url= https://wap.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen-1343192718 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2020-10-12 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Солтүстік Корея|КХДР]] === # [[Шахрат Шәкизатұлы Нұрышев|Шахрат Нұрышев]] (18 сәуір 2024 бастап)<ref name="18saw24" /> === [[Қатар]] === {{columns-list|2| # [[Азамат Рахманқұлұлы Бердібай|Азамат Бердібай]] (2007 – қазан 2014) # [[Асқар Жеңісұлы Шоқыбаев|Асқар Шоқыбаев]] (қараша 2014 – 2 қыркүйек 2020) # [[Арман Қайратұлы Исағалиев|Арман Исағалиев]] (2 қыркүйек 2020 бастап)<ref name="20qir20" /> }} === [[Қытай]] === {{columns-list|2| #[[Мұрат Мұхтарұлы Әуезов|Мұрат Әуезов]] (желтоқсан 1992 – 1995) #[[Қуаныш Сұлтанұлы Сұлтанов|Қуаныш Сұлтанов]] (1995–2001) #[[Жәнібек Сәлімұлы Кәрібжанов|Жәнібек Кәрібжанов]] (қараша 2001 – қаңтар 2007) #[[Икрам Адырбекұлы Адырбеков|Икрам Адырбеков]] (ақпан 2007 – 23 қараша 2011) #[[Нұрлан Байұзақұлы Ермекбаев|Нұрлан Ермекбаев]] (21 сәуір 2012 – 2014) #[[Шахрат Шәкізатұлы Нұрышев|Шахрат Нұрышев]] (21 ақпан 2015 – 1 қараша 2019)<ref name="21aqp15">{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/17810-memleket-basshysynyn-zharlyktarymen |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |accessdate= 2024-11-28}}</ref> #[[Ғабит Бейбітұлы Қойшыбаев|Ғабит Қойшыбаев]] (1 қараша 2019 – 8 сәуір 2022)<ref name="8saw22" /> #[[Шахрат Шәкизатұлы Нұрышев|Шахрат Нұрышев]] (8 сәуір 2022 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://www.azattyq.org/a/31792379.html |title= Шахрат Нұрышев Қазақстанның Қытайдағы елшісі болып тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Азаттық радиосы]] |date= 2022-04-08 |accessdate= 2024-06-25}}</ref><ref name="8saw22" /> }} === [[Лаос]] === # [[Бекетжан Махатжанұлы Жұмаханов|Бекетжан Жұмаханов]] (2 қыркүйек 2014 –)<ref name="2qir14" /> # [[Ерлан Сапарұлы Байжанов|Ерлан Байжанов]] (– 25 тамыз 2023)<ref name="25tam23" /> # [[Қанат Қобыландыұлы Тумыш|Қанат Тумыш]] (26 наурыз 2024 бастап)<ref name="26naw24" /> === [[Ливан]] === {{columns-list|2| # [[Ербол Әбдісаттарұлы Дербісәлиев|Ербол Дербісәлиев]] (2004–2007 – УСӨ) # [[Ержан Жиенғалиұлы Қалекенов|Ержан Қалекенов]] (2008–2010 – УСӨ) # [[Дәулет Тазабекұлы Ембердиев|Дәулет Ембердиев]] (2011–белгісіз – УСӨ) # [[Расул Берекетұлы Жұмалы|Расул Жұмалы]] (13 маусым 2022 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-rasul-bereketuly-zhumaly-kazakstan-respublikasynyn-livan-respublikasyndagy-totenshe-zhane-okiletti-elshisi-lauazymyna-tagayyndaldy-1353833 |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Расул Берекетұлы Жұмалы Қазақстан Республикасының Ливан Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі лауазымына тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-06-13 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Малайзия]] === {{columns-list|2| # [[Амангелді Жұмабайұлы Жұмабаев|Амангелді Жұмабаев]] (1996–1999) # [[Болатхан Құлжанұлы Тайжан|Болатхан Тайжан]] (1999–2001) # [[Олжас Қабдешұлы Тоғызбаев|Олжас Тоғызбаев]] (2001–2002 – УСӨ) # [[Икрам Адырбекұлы Адырбеков|Икрам Адырбеков]] (2002–2004) # [[Мұхтар Бескенұлы Тілеуберді|Мұхтар Тілеуберді]] (2004–2009) # [[Бейбіт Бәкірұлы Атамқұлов|Бейбіт Атамқұлов]] (2010–2012) # [[Данияр Қабидоллаұлы Сәрекенов|Данияр Сәрекенов]] (2012–2013 – УСӨ) # [[Данияр Қабидоллаұлы Сәрекенов|Данияр Сәрекенов]] (2013 – мамыр 2019) # [[Болат Бариұлы Иманбаев|Болат Иманбаев]] (мамыр 2019 – 12 ақпан 2021)<ref name="12aqp21" /> # [[Болат Болатұлы Сүгірбаев|Болат Сүгірбаев]] (26 ақпан 2021 бастап)<ref name="26aqp21" /> }} === [[Мальдивтер]] === # [[Ерлан Алтынбайұлы Әлімбаев|Ерлан Әлімбаев]] (20 қыркүйек 2020 – 19 сәуір 2021)<ref name="20qir20" /><ref name="19saw21a" /> # [[Нұрлан Әділұлы Жалғасбаев|Нұрлан Жалғасбаев]] (26 қаңтар 2022 бастап)<ref name="26qan22" /> === [[Моңғолия]] === {{columns-list|2| # [[Уәлихан Сиянбекұлы Қоңырбаев|Уәлихан Қоңырбаев]] (1997–1999 – УСӨ) # [[Қайрат Исағалиұлы Исағалиев|Қайрат Исағалиев]] (1999–2002 – УСӨ) # [[Советқали Қамаубайұлы Қартбаев|Советқали Қартбаев]] (2002–2005 – УСӨ) # [[Асхат Өрістемұлы Сыздықов|Асхат Сыздықов]] (2005–2007 – УСӨ) # [[Орман Кәрімұлы Нұрбаев|Орман Нұрбаев]] (2007–2012) # [[Қалыбек Ибраһимұлы Қобыландин|Қалыбек Қобыландин]] (2013 – 14 тамыз 2019) # [[Жалғас Жұмаұлы Әділбаев|Жалғас Әділбаев]] (14 тамыз 2019–8 сәуір 2022) # [[Ғабит Бейбітұлы Қойшыбаев|Ғабит Қойшыбаев]] (8 сәуір 2022—21 сәуір 2025)<ref name="8saw22">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--832452 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-04-08 |accessdate= 2024-06-24}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-gabit-beybituly-koyshybaev-kazakstan-respublikasynyn-mongoliyadagy-totenshe-zhane-okiletti-elshisi-lauazymynan-bosatyldy-2135256 |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Ғабит Бейбітұлы Қойшыбаев Қазақстан Республикасының Моңғолиядағы Төтенше және Өкілетті Елшісі лауазымынан босатылды |date=2025-04-21|lang=kk|work= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президентінің]] ресми сайты |accessdate= 2025-04-26}}</ref> # [[Алмас Сейтақынұлы Сейтақынов|Алмас Сейтақынов]] (21 сәуір 2025 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--2135412 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |date=2025-04-21|lang=kk|work= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президентінің]] ресми сайты |accessdate= 2025-04-26}}</ref> }} === [[Мьянма]] === # [[Раушан Кәкімсейітқызы Есболатова|Раушан Есболатова]] (30 қыркүйек 2019 – 21 сәуір 2022)<ref name="30qir19a" /><ref name="21saw22">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--2133331 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-04-21 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> === [[Непал]] === # [[Ерлан Алтынбайұлы Әлімбаев|Ерлан Әлімбаев]] (20 қыркүйек 2020 – 19 сәуір 2021)<ref name="20qir20" /><ref name="19saw21a" /> # [[Нұрлан Әділұлы Жалғасбаев|Нұрлан Жалғасбаев]] (26 қаңтар 2022 бастап)<ref name="26qan22" /> === [[Оман]] === {{columns-list|2| # [[Ерлан Әділханұлы Әбілдаев|Ерлан Әбілдаев]] (2011–2014) # [[Ержан Серікұлы Мұқаш|Ержан Мұқаш]] (2014 – мамыр 2019) # [[Нәжмедин Мұхаметәліұлы]] (18 мамыр 2019 – 18 сәуір 2024)<ref name="muhametaliuli" /> # [[Айдарбек Әнуарбекұлы Тұматов|Айдарбек Тұматов]] (18 сәуір 2024 бастап)<ref name="18saw24" /> }} === [[Палестина]] === # [[Айдарбек Әнуарбекұлы Тұматов|Айдарбек Тұматов]] (– 18 сәуір 2024)<ref name="18saw24" /> # [[Талғат Рахымқұлұлы Шалданбай|Талғат Шалданбай]] (5 қаңтар 2025 бастап)<ref name="qrsim25" /> === [[Пәкістан]] === {{columns-list|2| # [[Тамас Қалмұхамбетұлы Айтмұхамбетов|Тамас Айтмұхамбетов]] (1994–1999) # [[Бекжасар Нәрібайұлы Нарбаев|Бекжасар Нарбаев]] (1999–2003) # [[Бейбіт Өксікбайұлы Исабаев|Бейбіт Исабаев]] (2003–2006) # [[Бақытбек Сейсебайұлы Шабарбаев|Бақытбек Шабарбаев]] (2006 – қаңтар 2018) # [[Ақан Ақасұлы Рахметуллин|Ақан Рахметуллин]] (28 маусым 2019 – 5 сәуір 2021)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/hronika-53183 |title= Хроника |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-04-21 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> # [[Ержан Сансызбайұлы Қыстафин|Ержан Қыстафин]] (18 мамыр 2021—) }} === [[Сауд Арабиясы]] === {{columns-list|2| # [[Бағдат Құлтайұлы Әміреев|Бағдат Әміреев]] (1996–2002) # [[Аслан Есболайұлы Мусин|Аслан Мусин]] (2002–2006) # [[Қайрат Қайырбекұлы Лама Шариф|Қайрат Лама Шариф]] (2006–2011) # [[Бақтияр Сардарбекұлы Тасымов|Бақтияр Тасымов]] (2011–2013) # [[Бақыт Данабекұлы Батыршаев|Бақыт Батыршаев]] (2013–2019)<ref name="18qar13">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/14774-memleket-basshysynyn-zharlyktarymen |title= Мемлекет Басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2013-11-18 |accessdate= 2024-06-24}}</ref><ref name="18naw19" /> # [[Берік Сақбайұлы Арын|Берік Арын]] (2019–2024) # [[Мадияр Смәділұлы Меңілбеков|Мадияр Меңілбеков]] (18 сәуір 2024 бастап)<ref name="18saw24" /> }} === [[Сингапур]] === {{columns-list|2| # [[Нұрлан Байұзақұлы Ермекбаев|Нұрлан Ермекбаев]] (2003–2004 – УСӨ) # [[Әділ Қапанұлы Тұрсынов|Әділ Тұрсынов]] (2004–2008 – УСӨ) # [[Ерлан Кеңесұлы Баударбек-Қожатаев|Ерлан Баударбек-Қожатаев]] (2008 – сәуір 2016) # [[Үсен Әбдіқадырұлы Сүлеймен|Үсен Сүлеймен]] (маусым 2016 – маусым 2019) # [[Әркен Кеңесбекұлы Арыстанов|Әркен Арыстанов]] (маусым 2019 –2022) # [[Асқар Сейдахметұлы Құттықадам|Асқар Құттықадам]] (21 қазан 2022 бастап)<ref name="21qaz22" /> }} === [[Тайланд]] === {{columns-list|2| # [[Марат Төлеубекұлы Есенбаев|Марат Есенбаев]] (1998–2000 – УСӨ) # [[Дудар Түсіпұлы Жәкенов|Дудар Жәкенов]] (2000–2002 – УСӨ) # [[Рашид Тауфикұлы Рақымбеков|Рашид Рақымбеков]] (2002–2003 – УСӨ) # [[Сәкен Спаханұлы Сейдуалиев|Сәкен Сейдуалиев]]<ref>{{Cite web|url= https://senate.parlam.kz/kk-KZ/history-convocation2 |title= Екінші сайланымдағы Қазақстан Республикасы Парламенті Сенаты депутаттарының тізімі |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Парламентінің Сенаты|Қазақстан Парламенті Сенаты]]ның ресми сайты |accessdate= 2024-06-24}}</ref> (2003–2005 – УСӨ) # [[Бақытбек Сейсебайұлы Шабарбаев|Бақытбек Шабарбаев]] (2005–2006 – УСӨ) # [[Әмір Болатұлы Мусин|Әмір Мусин]] (2007–2013 – УСӨ) # [[Марат Төлеубекұлы Есенбаев|Марат Есенбаев]] (2013 – шілде 2017) # [[Раушан Кәкімсейітқызы Есболатова|Раушан Есболатова]] (3 шілде 2017 – 21 сәуір 2022)<ref name="21saw22" /> # [[Арман Асқарұлы Исетов|Арман Исетов]] (21 сәуір 2022 бастап)<ref name="21saw22a">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--2132955 |title= Мемлекет басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-04-21 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Түркия]] === {{columns-list|2| # [[Қанат Бекмырзаұлы Саудабаев|Қанат Саудабаев]] (1992–1994, 1994–1996) # [[Балташ Молдабайұлы Тұрсымбаев|Балташ Тұрсымбаев]] (1996–1998) # [[Қайрат Шораұлы Сарыбай|Қайрат Сарыбай]] (1999–2003) # [[Аманжол Қазбекұлы Жанқұлиев|Аманжол Жанқұлиев]] (2003–2005) # [[Бейбіт Өксікбайұлы Исабаев|Бейбіт Исабаев]] (2006–2008) # [[Бағдат Құлтайұлы Әміреев|Бағдат Әміреев]] (2008–2010) # [[Жансейіт Қансейітұлы Түймебаев|Жансейіт Түймебаев]] (2010 – 7 қазан 2016)<ref name="7qaz16" /> # [[Абзал Сапарбекұлы]] (5 сәуір 2017 – 15 наурыз 2022)<ref name="15naw22a" /> # [[Еркебұлан Оңалбекұлы Сәпиев|Еркебұлан Сәпиев]] (15 наурыз 2022 бастап)<ref name="15naw22b">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--1522247 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2022-03-15 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Үндістан]]=== {{columns-list|2| # [[Мұхамеджан Керейұлы Исаев|Мұхамеджан Исаев]] (1993–1994) # [[Рашид Тұрарұлы Ибраев|Рашид Ибраев]] (1995–1998) # [[Асқар Оразалыұлы Шәкіров|Асқар Шәкіров]] (1998–2004) # [[Қайрат Ермекұлы Омаров|Қайрат Омаров]] (2004–2009) # [[Дулат Оразбекұлы Қуанышев|Дулат Қуанышев]] (2010 – қыркүйек 2014) # [[Болат Серғазыұлы Сәрсенбаев|Болат Сәрсенбаев]] (6 қазан 2014 – 4 қыркүйек 2019) # [[Ерлан Алтынбайұлы Әлімбаев|Ерлан Әлімбаев]] (4 қыркүйек 2019 – 19 сәуір 2021)<ref name="19saw21a" /> # [[Нұрлан Әділұлы Жалғасбаев|Нұрлан Жалғасбаев]] (19 сәуір 2021 — 7 сәуір 2025)<ref name="19saw21" /> # [[Азамат Несіпбайұлы Есқараев|Азамат Есқараев]] (7 сәуір 2025 бастап)<ref name="7sau25">[https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--735519 Мемлекет басшысының жарлықтарымен:]</ref> }} === [[Шри-Ланка]] === # [[Ерлан Алтынбайұлы Әлімбаев|Ерлан Әлімбаев]] (20 қыркүйек 2020 – 19 сәуір 2021)<ref name="20qir20" /><ref name="19saw21a" /> # [[Нұрлан Әділұлы Жалғасбаев|Нұрлан Жалғасбаев]] (26 қаңтар 2022–21 сәуір 2025)<ref name="26qan22" /> # [[Сергей Александрович Викторов|Сергей Викторов]] (21 сәуір 2025 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--2135412 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |date=2025-04-21|lang=kk|work= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президентінің]] ресми сайты |accessdate= 2025-04-26}}</ref> == [[Америка]] == === [[Америка Құрама Штаттары]] === {{columns-list|2| #[[Әлім Шәкірұлы Жамбыршин|Әлім Жамбыршин]] (1992–1994) #[[Төлеутай Ысқақұлы Сүлейменов|Төлеутай Сүлейменов]] (1994–1996) #[[Болат Қабдылхамитұлы Нұрғәлиев|Болат Нұрғалиев]] (1996–2000) #[[Қанат Бекмырзаұлы Саудабаев|Қанат Саудабаев]] (желтоқсан 2000 – 15 мамыр 2007) #[[Ерлан Әбілфайызұлы Ыдырысов|Ерлан Ыдырысов]] (4 шілде 2007 – 4 қаңтар 2013) #[[Қайрат Ермекұлы Омаров|Қайрат Омаров]] (4 қаңтар 2013 – 4 қаңтар 2017) #[[Ержан Хозеұлы Қазыханов|Ержан Қазыханов]] (15 ақпан 2017 – 6 сәуір 2021)<ref name="15aqp17" /> #[[Ержан Нигматоллаұлы Ашықбаев|Ержан Ашықбаев]] (5 сәуір 2021 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/tagayyndaular-53955 |title= Тағайындаулар |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2021-04-05 |accessdate= 2024-06-24}}</ref> }} === [[Аргентина]] === # [[Болат Тұрарұлы Нүсіпов|Болат Нүсіпов]] (2 шілде 2021 бастап)<ref name="2cil21" /> === [[Бразилия]] === {{columns-list|2| # [[Бақытжан Ордабаев]] (2012 – желтоқсан 2015) # [[Қайрат Асаниязұлы Саржанов|Қайрат Саржанов]] (29 наурыз 2016 –) # [[Болат Тұрарұлы Нүсіпов|Болат Нүсіпов]] (12 ақпан 2021 бастап)<ref name="12aqp21" /> }} === [[Доминикан Республикасы]] === # [[Константин Васильевич Жигалов|Константин Жигалов]] (18 қараша 2013 – 27 сәуір 2018)<ref name="27saw18" /><ref name="18qar13" /> # [[Андриан Көпмағамбетұлы Елемесов|Андриан Елемесов]] (26 қыркүйек 2018 – 7 тамыз 2020)<ref name="26qir18" /><ref name="elemesov2020">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlygymen-andrian-kopmagambetuly-elemesov-kazakstan-respublikasynyn-meksika-kurama-shtattaryndagy-totenshe-zhane-okil |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Андриан Көпмағамбетұлы Елемесов Қазақстан Республикасының Мексика Құрама Штаттарындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметінен, Қазақстан Республикасының Доминикан Республикасындағы, Ямайкадағы, Панама Республикасындағы, Коста-Рика Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін қоса атқарудан босатылды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2020-08-07 |accessdate= 2024-06-25}}</ref> === [[Канада]] === {{columns-list|2| # [[Ерлан Әділханұлы Әбілдаев|Ерлан Әбілдаев]] (2008–2011) # [[Константин Васильевич Жигалов|Константин Жигалов]] (2012 – 27 сәуір 2018)<ref name="27saw18" /> # [[Ақылбек Әбсатұлы Қамалдинов|Ақылбек Қамалдинов]] (27 сәуір 2018 – 16 маусым 2023)<ref name="27saw18" /><ref name="16maw23" /> # [[Дәулетбек Қайырбекұлы Құсайынов|Дәулетбек Құсайынов]] (4 шілде 2023 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/dauletbek-kusayyinov-jana-kyizmetke-tagayyindaldyi-352360/ |title= Дәулетбек Құсайынов жаңа қызметке тағайындалды |lang= kk |publisher= tengrinews |date= 2023-06-04 |accessdate= 2024-06-25}}</ref> }} === [[Коста-Рика]] === # [[Андриан Көпмағамбетұлы Елемесов|Андриан Елемесов]] (26 қыркүйек 2018 – 7 тамыз 2020)<ref name="26qir18" /><ref name="elemesov2020" /> === [[Куба]] === # [[Константин Васильевич Жигалов|Константин Жигалов]] (18 қараша 2013 – 27 сәуір 2018)<ref name="18qar13" /><ref name="27saw18" /> # [[Ақылбек Әбсатұлы Камалдинов|Ақылбек Камалдинов]] (26 қыркүйек 2018 – 15 наурыз 2022)<ref name="15naw22a" /><ref name="26qir18">{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen-1343192697 |title= Мемлекет Басшысының Жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2018-09-26 |accessdate= 2024-06-25}}</ref> # [[Андриан Көпмағамбетұлы Елемесов|Андриан Елемесов]] (15 наурыз 2022 бастап)<ref name="15naw22b" /> === [[Мексика]] === # [[Андриан Көпмағамбетұлы Елемесов|Андриан Елемесов]] (2015 – 7 тамыз 2020)<ref name="elemesov2020" /> # [[Тимур Владимирұлы Пірімбетов|Тимур Пірімбетов]] (23 қазан 2023 – 15 қараша 2024)<ref name="23qaz23" /><ref name="15qar24">{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--15102417 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2024-11-15 |accessdate= 2024-06-25}}</ref> # [[Алмұрат Асылмұратұлы Тұрғанбеков|Алмұрат Тұрғанбеков]] (15 қараша 2024 бастап)<ref name="15qar24" /> === [[Панама]] === # [[Андриан Көпмағамбетұлы Елемесов|Андриан Елемесов]] (26 қыркүйек 2018 – 7 тамыз 2020)<ref name="26qir18" /><ref name="elemesov2020" /> === [[Чили]] === # [[Болат Тұрарұлы Нүсіпов|Болат Нүсіпов]] (2 шілде 2021 бастап)<ref name="2cil21" /> === [[Ямайка]] === # [[Константин Васильевич Жигалов|Константин Жигалов]] (18 қараша 2013 – 27 сәуір 2018)<ref name="18qar13" /><ref name="27saw18" /> # [[Андриан Көпмағамбетұлы Елемесов|Андриан Елемесов]] (26 қыркүйек 2018 –)<ref name="26qir18" /> == [[Африка]] == === [[Алжир]] === # [[Арман Қайратұлы Исағалиев|Арман Исағалиев]] (– 2 қыркүйек 2020)<ref name="20qir20" /> # [[Қайрат Қайырбекұлы Лама Шариф|Қайрат Лама Шариф]] (11 қараша 2021 –)<ref name="11qar21">{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-kazakstan-respublikasynyn-egipet-arab-respublikasyndagy-totenshe-zhane-okiletti-elshisi-kayrat-kayyrbekuly-lama-sharif-kazakstan-tagayyndaldy-11104453 |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Қазақстан Республикасының Египет Араб Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Қайрат Қайырбекұлы Лама Шариф Қазақстан Республикасының Алжир Халық Демократиялық Республикасындағы, Тунис Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін қоса атқарушы қызметіне тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2021-11-11 |accessdate= 2024-06-25}}</ref> # [[Әнуарбек Серікұлы Ахметов|Әнуарбек Ахметов]] (15 қараша 2024 бастап)<ref name="15qar24" /> === [[Кения]] === # [[Барлыбай Кәрімұлы Садықов|Барлыбай Садықов]] (14 тамыз 2023 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlyktarymen--147029 |title= Мемлекет басшысының жарлықтарымен: |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2023-08-14 |accessdate= 2024-06-25}}</ref> === [[Ливия]] === {{columns-list|2| # [[Бақыт Сәбитұлы Арыстан|Бақыт Арыстан]] (2003–2006 – УСӨ) # [[Расул Берекетұлы Жұмалы|Расул Жұмалы]] (2006–2007 – УСӨ) # [[Ержан Серікұлы Мұқаш|Ержан Мұқаш]] (2007–2009 – УСӨ) # [[Мұхит Советұлы Оразаев|Мұхит Оразаев]] (2009–2011 – УСӨ) }} === [[Мозамбик]] === # [[Еркін Қадырбекұлы Ахинжанов|Еркін Ахинжанов]] (9 қыркүйек 2024 бастап) === [[Мысыр]] === {{columns-list|2| # [[Болатхан Құлжанұлы Тайжан|Болатхан Тайжан]] (1993–1999) # [[Аслан Есболайұлы Мусин|Аслан Мусин]] (1999–2002) # [[Бағдат Құлтайұлы Әміреев|Бағдат Әміреев]] (2002–2008) # [[Бақтияр Сардарбекұлы Тасымов|Бақтияр Тасымов]] (2008–2011) # [[Берік Сақбайұлы Арын|Берік Арын]] (2011 – қазан 2016) # [[Арман Қайратұлы Исағалиев|Арман Исағалиев]] (2017 – 20 қыркүйек 2020)<ref name="30qir19b" /> # [[Қайрат Қайырбекұлы Лама Шариф|Қайрат Лама Шариф]] (20 қыркүйек 2020 – 5 қаңтар 2025) # [[Асқар Жеңісұлы Жеңіс|Асқар Жеңіс]] (5 қаңтар 2025 бастап)<ref name="qrsim25" /> }} === [[Оңтүстік Африка Республикасы|Оңтүстік Африка]]=== {{columns-list|2| # [[Талғат Ғабдуллаұлы Қалиев|Талғат Қалиев]] (2014–2019) # [[Қанат Қобыландыұлы Тумыш|Қанат Тумыш]] (12 шілде 2019 – 11 қаңтар 2023)<ref name="11qan23a" /> # [[Еркін Қадырбекұлы Ахинжанов|Еркін Ахинжанов]] (11 қаңтар 2023 бастап)<ref name="11qan23" /> }} === [[Танзания]] === # [[Еркін Қадырбекұлы Ахинжанов|Еркін Ахинжанов]] (9 қыркүйек 2024 бастап) === [[Того]] === # [[Сәулекүл Сайлауқызы]] (26 наурыз 2024 бастап)<ref name="26naw24" /> === [[Тунис]] === # [[Арман Қайратұлы Исағалиев|Арман Исағалиев]] (– 2 қыркүйек 2020)<ref name="20qir20" /> # [[Қайрат Қайырбекұлы Лама Шариф|Қайрат Лама Шариф]] (11 қараша 2021 – 5 қаңтар 2025)<ref name="11qar21" /> === [[Эфиопия]] === {{columns-list|2| # [[Ерлік Шәкірұлы Әли|Ерлік Али]] (21 қазан 2014 – 19 шілде 2019)<ref>{{Cite web|url= https://www.akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlygymen-erlik-shakiruly-ali-kazakstan-respublikasynyn-efiopiya-federativtik-demokratiyalyk-respublikasyndagy-totens |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Ерлік Шәкірұлы Әли Қазақстан Республикасының Эфиопия Федеративтік Демократиялық Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметінен қызметінен босатылды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-07-19 |accessdate= 2024-06-25}}</ref> # [[Барлыбай Кәрімұлы Садықов|Барлыбай Садықов]] (19 шілде 2019 бастап)<ref>{{Cite web|url= https://akorda.kz/kz/legal_acts/decrees/memleket-basshysynyn-zharlygymen-barlybai-karimuly-sadykov-kazakstan-respublikasynyn-efiopiya-federativtik-demokratiyalyk-respublikasyndagy- |title= Мемлекет басшысының Жарлығымен Барлыбай Кәрімұлы Садықов Қазақстан Республикасының Эфиопия Федеративтік Демократиялық Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметіне тағайындалды |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің ресми сайты |date= 2019-07-19 |accessdate= 2024-06-25}}</ref> }} == [[Океания]] == === [[Аустралия]] === [[Жаңа Зеландия]]дағы Төтенше және Өкілетті Елші қызметін қоса атқарады: # [[Асқар Сейдахметұлы Құттықадам|Асқар Құттықадам]] (16 наурыз 2023 бастап)<ref name="16maw23" /> == Халықаралық ұйымдар жанындағы тұрақты өкілдер == === [[Біріккен Ұлттар Ұйымы]] === # [[Ақмарал Хайдарқызы Арыстанбекова|Ақмарал Арыстанбекова]] (1992—1999) # [[Мәдина Бинешқызы Жарбосынова|Мәдина Жарбосынова]] (1999—2003) # [[Ержан Хозеұлы Қазыханов|Ержан Қазыханов]] (2003—2007) # [[Бірғаным Сарықызы Әйтімова|Бірғаным Әйтімова]] (2007—2013) # [[Қайрат Құдайбергенұлы Әбдірахманов|Қайрат Әбдірахманов]] (2013—2016) # [[Қайрат Ермекұлы Омаров|Қайрат Омаров]] (2017—2020) # [[Мағжан Жанботаұлы Ілиясов|Мағжан Ілиясов]] (2020–2022)<ref name="30qir20" /> # [[Ақан Ақасұлы Рахметуллин|Ақан Рахметуллин]] (2022–2024)<ref name="6qaz22" /> # [[Қайрат Ермекұлы Омаров|Қайрат Омаров]] (16 мамыр 2024 бастап) === [[Еуропа одағы]], [[НАТО|Солтүстік Атлант шарты ұйымы]] === Қазақстанның Люксембургтегі елшісі 1994 жылдан бері Еуроодақ пен НАТО жанындағы Қазақстанның тұрақты өкілі қызметін қоса атқарады: # [[Әуесхан Мақатайұлы Қырбасов|Әуесхан Қырбасов]] (1994—1998) # [[Ахметжан Смағұлұлы Есімов|Ахметжан Есімов]] (1998—2001) # [[Төлеутай Ысқақұлы Сүлейменов|Төлеутай Сүлейменов]] (2001—2003) # [[Константин Васильевич Жигалов|Константин Жигалов]] (2003—2009) # [[Ерік Мылтықбайұлы Өтембаев|Ерік Өтембаев]] (2009—2012) # [[Алмаз Нәсіредденұлы Хамзаев|Алмаз Хамзаев]] (2012—2018) # [[Айгүл Сайфоллақызы Құспан|Айгүл Құспан]] (2018—2021) # [[Марғұлан Бақытұлы Баймұхан|Марғұлан Баймұхан]] (19 сәуір 2021 бастап)<ref name="19saw21" /> === [[Ислам ынтымақтастық ұйымы]] === Қазақстанның Сауд Арабиясындағы елшісі 2013 жылдан бері ИЫҰ жанындағы Қазақстанның тұрақты өкілі қызметін қоса атқарады: # [[Бақыт Данабекұлы Батыршаев|Бақыт Батыршаев]] (2010—2019) # [[Берік Сақбайұлы Арын|Берік Арын]] (2019—2024) # [[Мадияр Смәділұлы Меңілбеков|Мадияр Меңілбеков]] (18 сәуір 2024 бастап)<ref name="18saw24" /> === [[Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы]] === Қазақстанның Беларусьтегі елшісі 1995 жылдан бері ТМД Жарғылық органдарының жанындағы Қазақстанның тұрақты өкілі қызметін қоса атқарады: # [[Валерий Батайұлы Темірбаев|Валерий Темірбаев]] (1995–1996) # [[Юрий Алексеевич Клочков|Юрий Клочков]] (1996–1998) # [[Владимир Иванович Алесин|Владимир Алесин]] (1998–2003) # [[Ғазиз Алдамжаров|Ғазиз Алдамжаров]] (2003–2006) # [[Болат Ғазизұлы Ысқақов|Болат Ысқақов]] (2006–2008) # [[Анатолий Владимирович Смирнов|Анатолий Смирнов]] (2008–2012) # [[Ерғалы Бөлегенов|Ерғали Бөлегенов]] (2012–2017) # [[Ермұхамет Қабиденұлы Ертісбаев|Ермұхамет Ертісбаев]] (2017–2019) # [[Асқар Асанұлы Бейсенбаев|Асқар Бейсенбаев]] (2019–2023) # [[Ерлан Сапарұлы Байжанов|Ерлан Байжанов]] (2023–2024)<ref name="25tam23" /> # [[Тимур Мекешұлы Жақсылықов|Тимур Жақсылықов]] (4 маусым 2024 бастап)<ref name="jaqsylyqov24" /> === [[Еуразиялық Экономикалық Одақ]] === # [[Рүстем Сұлтанұлы Жиенбаев|Рүстем Жиенбаев]] (?—2008) # [[Бақытжан Ордабаев]] (2008—2012) # [[Фархат Шахафутдинұлы Әбдіхалықов|Фархат Әбдіхалықов]] (2012—2015) === [[Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы]] === # [[Владимир Иванович Алесин|Владимир Алесин]] (2005—2017) # [[Жәнібек Абдуләкімұлы Иманалиев|Жәнібек Иманалиев]] (2017—2022)<ref name="21saw22" /> # [[Марат Зеникенұлы Сыздықов|Марат Сыздықов]] (21 сәуір 2022 бастап)<ref name="21saw22a" /> === [[Дүниежүзілік сауда ұйымы]] === # [[Жанар Сейдақметқызы Айтжан|Жанар Айтжан]] (2022—2024)<ref name="6qaz22" /> # [[Әсет Арманұлы Ерғалиев|Әсет Ерғалиев]] (2024—2025) # [[Қайрат Қалмұқаметұлы Төребаев|Қайрат Төребаев]] (17 наурыз 2025 бастап) == Дереккөздер == {{дереккөздер|2}} {{Қазақстанның халықаралық қатынастары}} [[Санат:Қазақстан елшілері]] [[Санат:Қазақстан бойынша тізімдер]] [[Санат:Қазақстан елшілерінің тізімдері]] 4shtapp76g7spnhd2ga62jb0x6auc19 0 642613 3479153 3257472 2025-06-11T04:48:07Z Pi.1415926535 95534 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:Duplicate|Duplicate]]: [[File:Wheaton (Metro de Washington).jpg]] → [[File:Wheaton escalator from bottom right.jpg]] Exact or scaled-down duplicate: [[c::File:Wheaton escalator from bottom right.jpg]] 3479153 wikitext text/x-wiki [[Сурет:WMATA Metro Logo.svg|thumb|right|200px|Вашингтон метросы / Washington Metro]] [[Сурет:Breda 3000-series at Van Dorn Street.jpg|thumb|right|200px|2005 жылы]] [[Сурет:Washington Metro diagram sb.svg|thumb|right|200px|Вашингтон метро желісінің сызбасы]] [[Сурет:Washington DC Metro Map-2023 (To Scale).svg|thumb|right|200px|Масштабқа сай келетін метро желілерінің картасы]] '''Вашингтон метрополитені''' ({{lang-en|Washington Metro}}) — [[Вашингтон агломерациясы]]ндағы [[метро]]политеннің желілер жүйесі. [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та жүктелгені жағынан Нью-Йорк метросынан кейін екінші орындағы және үлкендігі жағынан Нью-Йорк және Чикаго метросынан кейін үшінші орындағы метрополитен. Вашингтон метросы 189,6 километр теміржолдан, 6 метро желісінен және 91 [[метро бекеті]]нен тұрады. 2019 жылғы мәлімет бойынша күніне шамамен 626,000<ref name="2019 ridership" /><ref>{{Cite news |url=https://www.washingtonpost.com/local/trafficandcommuting/for-metros-new-chief-executive-angry-riders-and-stubborn-problems-await/2015/11/19/2881903a-8d6c-11e5-ae1f-af46b7df8483_story.html |title=For Metro's new chief executive, angry riders and stubborn problems await |last=Duggan |first=Paul |date=November 19, 2015 |work=The Washington Post |access-date=November 23, 2015 |last2=Aratani |first2=Lori}}</ref>, ал жылына 182,000,000<ref name="2019 ridership">{{Cite web |url=https://www.wmata.com/about/news/2019-Metrorail-ridership.cfm |title=Metrorail ridership grew by 20,000 trips per weekday in 2019 |website=WMATA |date=January 15, 2020 |access-date=March 21, 2020}}</ref> адам Вашингтон метросын қолданады. Вашингтон метросы [[27 наурыз]] [[1976 жыл]]ы ашылды. == Сипаттамасы == Вашингтон метрополитен желілері [[Вирджиния]] және [[Мэриленд]] деген екі штаттан және [[Вашингтон|Колумбия округінен]] өтеді. Күн сайынғы жолаушылар саны 626,000 адамды құрайды (2019), ал вагондар паркі 950 вагонды құрайды. Пойыздар негізінен ақырын жүреді — орташа жылдамдығы 40 км/сағ. Қазіргі таңда Вашингтон метросы 6 желіден құралған: {| class="wikitable" style="margin: 0 auto; text-align:left;" |+ style="margin:inherit; padding-bottom:0.25em"|'''Washington Metro lines''' !rowspan=2| Желі атауы !rowspan=2| Ашылды !rowspan=2| Бекеттер !colspan=2| Ұзындығы |- !миль !километр |- | <span style="color:red;">Қызыл желі</span> | 1976 | 27 | 31.9 | 51.3 |- | <span style="color:blue;">Көк желі</span> | 1977 | 27 | 30.3 | 48.8 |- | <span style="color:orange;">Қызғылт сары желі</span> | 1978 | 26 | 26.4 | 42.5 |- | <span style="color:yellow;">Сары желі</span> | 1983 | 21 | 15.07 | 24.25 |- | <span style="color:green;">Жасыл желі</span> | 1991 | 21 | 23.04 | 37.08 |- | <span style="color:silver;">Күміс желі</span> | 2014 | 28 | 29.6 | 47.6 |} === Бекеттер === [[Сурет:WMATA Metro Center crossvault 2009.jpg|thumb|right|200px|Метро-Сентер бекеті, 2008 жылы]] Метро-Сентер бекеті бірден төрт желінің қиылысында орналасқан (Қызыл, Көк, Қызғылт сары, Күміс). Бұл бекет Вашингтон метрополитенінің ең алғашқы бес бекетінің бірі. Вашингтон қаласының орталығында ғана бекеттер терең орналасқан. Метро пойыздарының көбісі жерүстімен жүреді. == Желілер == === <span style="color:red;">Қызыл желі</span> === Ең жүктелген желі. [[29 наурыз]] [[1976 жыл]]ы ашылды, 27 бекеттен құралған. [[Мэриленд]] штатындағы Монтгомери (Montgomery County) округінен шығып, қаланың орталық бөлігінде жүріп, қайтадан Монтгомериге оралады. Бұл басқа желілермен ортақ аумағы жоқ жалғыз желі. Қарбалас уақытта 44 пойыз қолданады (10 сегізвагондық және 34 алтывагондық пойыз).<ref>[http://wmata.com/about_metro/docs/FY2009_Approved_Budget.pdf Page 80] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101203023349/http://wmata.com/about_metro/docs/FY2009_Approved_Budget.pdf |date=2010-12-03 }}</ref><ref>[http://www.wmata.com/about_metro/news/PressReleaseDetail.cfm?ReleaseID=2546 add three trains to 8 and subtract 3 from 6] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110615184927/http://www.wmata.com/about_metro/news/PressReleaseDetail.cfm?ReleaseID=2546 |date=2011-06-15 }}</ref> ==== Хронологиясы ==== {| class="wikitable" ! Дата ! Оқиға ! Бекеттер саны ! Ұзындығы, км |- | [[29 наурыз]] [[1976]] | ''Farragut North''-тан ''Rhode Island Ave-Brentwood''-қа дейін желінің ашылуы | 5 | 7,4 |- | [[15 желтоқсан]] 1976 | ''Gallery Pl-Chinatown'' ашылды | 6 | 7,4 |- | [[17 қаңтар]] [[1977]] | ''Dupont Circle'' бекетіне дейін созылуы | 7 | 9,2 |- | [[6 ақпан]] [[1978]] | ''Silver Spring'' бекетіне дейін созылуы | 11 | 18,3 |- | [[5 желтоқсан]] [[1981]] | ''Van Ness-UDC'' бекетіне дейін созылуы | 14 | 21,7 |- | [[25 тамыз]] [[1984]] | ''Grosvenor-Strathmore'' бекетіне дейін созылуы | 19 | 32,7 |- | [[15 желтоқсан]] 1984 | ''Shady Grove'' бекетіне дейін созылуы | 23 | 43,9 |- | [[22 қыркүйек]] [[1990]] | ''Wheaton'' бекетіне дейін созылуы | 25 | 49,1 |- | [[25 шілде]] [[1998]] | ''Glenmont'' бекетіне дейін созылуы | 26 | 51,3 |- | [[20 қараша]] [[2004]] | ''New York Ave-Florida Ave-Gallaudet U'' | 27 | 51,3 |} <gallery class="center"> Washington DC metro station bethesda.jpg|''Bethesda'' бекеті WMATA PIDS display.jpg|''Dupont Circle'' бекеті Metro platform at Rockville station, June 2004.jpg|''Rockville'' бекеті Van Ness-UDC Station.jpg|''Van Ness – UDC'' бекеті </gallery> === <span style="color:blue;">Көк желі</span> === Фэрфакс округінен шығып, [[Виргиния]]дағы Александриядан өтіп, <span style="color:orange;">Қызғылт сары желісенің</span> бойымен Принс-Джорджеске қарай Вашингтон арқылы өтеді. Бұл желі [[1 шілде]] [[1977 жыл]]ы ашылды, 27 бекеттен тұрады, оның тек 8-і басқа желілермен ортақтаспаған. Қарбалас уақытта 23 алтывагондық пойыздарды қолданады. [[22 қараша]] [[1980 жыл]]ы Эдисон-Роудқа қарай үш бекетке созылды. Желігі әуежайға дейін созужұмыстары [[15 маусым]] [[1991 жыл]]ы Ван-Дорн-стрит бекетінің ашылуымен басталды. [[18 желтоқсан]] [[2004 жыл]] [[Мэриленд]]те екі жаңа бекеттер ашылды — Морган-Булевард және Ларго-таун-сентер. <gallery class="center"> DCMetro Smithsonian.jpg|''Smithsonian'' бекеті Eastern Market Station.jpg|''Eastern Market'' бекетіне кіру Washington DC metro station largo town center.jpg|''Largo Town Center'' бекеті Wmata van dorn street.jpg|''Van Dorn Street'' бекеті </gallery> === <span style="color:orange;">Қызғылт сары желі</span> === Виргиния штатындағы Фэрфакс (Fairfax County) округінен Арлингтон (Arlington County) округі арқылы, Вашингтонның орталығы арқылы, сосын Мэриленд штатындағы Принс-Джорджес (Prince George’s County) округі арқылы өтеді. [[20 қараша]] [[1978 жыл]]ы ашылды, 26 бекеттен тұрады. Осы бекеттердің жартысы <span style="color:blue;">Көк желімен</span>, ал үштен бір бөлігі <span style="color:silver;">Күміс желімен</span> ортақтасқан. Қарбалас уақытта бұл желі 9 сегізвагондық, 21 алтывагондық пойыз қолданады. <gallery class="center"> Landover Metro.jpg|''Landover'' бекеті New Carrollton Metro.jpg|''New Carrollton'' бекеті Federal Triangle Station.jpg|''Federal Triangle'' бекеті West Falls Church-VT-UVA Station.jpg|''West Falls Church'' бекетіндегі пойыз </gallery> === <span style="color:yellow;">Сары желі</span> === [[Сурет:WashingtonYellow2.png|thumb|right|140px|Сары желісінің сызбасы]] <span style="color:blue;">Көк желісінің</span> бойымен орналасқан. [[Пентагон]]нан басталып, Потомак өзенінің арғы жағына Фенвик көпірі арқылы өтіп, қаланың іскери бөлігінде аяқталады. [[30 сәуір]] [[1983 жыл]]ы ашылды, 17 бекеттен тұрады. Қарбалас уақытта 10 алтывагондық пойыз қолданады. <gallery class="center"> Braddock Road Station 2.jpg|''Braddock Road'' бекеті Pentagon City Station.jpg|''Pentagon City'' бекеті Huntington Station 2.jpg|''Huntington'' бекеті U St-African-Amer Civil War Memorial-Cardozo Artwork.jpg|''U Street/African-American Civil War Memorial/Cardozo'' бекетінің жерасты жолы </gallery> === <span style="color:green;">Жасыл желі</span> === Бұл желі [[Мэриленд]] штатындағы Принс-Джорджес округі арқылы және [[Вашингтон|Колумбия округі]] арқылы өтеді. [[11 мамыр]] [[1991 жыл]]ы ашылды, 21 бекеттен тұрады. Қарбалас уақытта 19 пойыз қолданады (10 сегізвагондық, 9 алтывагондық).<ref>[http://wmata.com/about_metro/docs/FY2009_Approved_Budget.pdf ''Approved Fiscal 2009 Annual Budget.'' Washington Metropolitan Area Transit Authority, 2009,] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101203023349/http://wmata.com/about_metro/docs/FY2009_Approved_Budget.pdf |date=2010-12-03 }} p. 80.</ref><ref>[http://www.wmata.com/about_metro/news/PressReleaseDetail.cfm?ReleaseID=2546 «Metrorail System Adds Trains to Fleet.» Press release. Washington Metropolitan Area Transit Authority. April 9, 2009.] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110615184927/http://www.wmata.com/about_metro/news/PressReleaseDetail.cfm?ReleaseID=2546 |date=2011-06-15 }} Accessed 2009-12-27.</ref> <span style="color:yellow;">Сары желісімен</span> ортақ 6 бекеті бар (қарбалас уақытында бұл бекеттердің барлығын, ал қалған уақытта тек төртеуін қолданады), жәнеде <span style="color:orange;">Қызғылт сары желісімен</span> бір, <span style="color:red;">Қызыл желісімен</span> екі ортақ бекеті бар. <gallery class="center"> Greenbelt station with train.jpg|''Greenbelt'' бекеті Anacostia station.jpg|''Anacostia'' бекеті West hyattsville.jpg|''West Hyattsville'' бекеті </gallery> === <span style="color:silver;">Күміс желі</span> === [[Сурет:Silver Line trains getting turned at Wiehle-Reston East, Silver Line opening day.jpg|thumb|Күміс желісінің ең алғашқы жұмыс күні (ашылған күн)]] Виргиния штатындағы Фэрфакс (Fairfax County) округінен Арлингтон (Arlington County) округі арқылы, Вашингтонның орталығы арқылы, сосын Мэриленд штатындағы Принс-Джорджес (Prince George’s County) округі арқылы өтеді. Күміс желісі, бұл Вашингтон метросының ең соңғы алтыншы желісі. Жолаушылар үшін [[26 шілде]] [[2014 жыл]]ы ашылды, 28 бекеттен тұрады. == Даму болашағы == === <span style="color:silver;">Күміс желі</span> === Бұл желіні 6 бекетке және 18,5 километрға созу жұмыстары жүріп жатыр, оны 2020 жылы ашу жоспарланып отыр. Жаңа желі [[Даллас Халықаралық Әуежайы]] мен [[Лаудон (округ, Виргиния)|Лаудон]] округіне қызмет көрсетеді.<ref>http://www.dullesmetro.com/ Жобаның ресми сайты</ref> === Потомак Ярд === [[2008 жыл]]ы Потомак Ярд аймағында бекет салу туралы зерттеу жұмыстары басталды. Бұл жоба әлі жоспарлану үстінде.<ref>{{cite news| first = Lena| last = Sun| url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/06/05/AR2008060501570.html| title=New Push For Metro Station in Alexandria| work=The Washington Post| page=B01| date=2008-06-06}}</ref> == Қауіпсіздік == [[13 шілде]] [[2009 жыл]]ы WMATA метро машинисттеріне және автобус жүргізушілеріне телефон құрылғыларын және басқа да портативті құрылғыларды қолдануда қатаң шараларды қабылдады. Бұл жаңа ереже [[АҚШ]]-тағы бірнеше үлкен апаттарды тергеуден кейін қабылданды. Өйткені бұл апаттардың көпшілігі осы портативті құрылғылардың кесірінен орын алған. Бұл өзгеріс жолаушылардың біреуі машинистің телефонда жазу теріп отырғанын бейне баянға жазып алғаннан кейін бір өткен соң қабылданды.<ref>{{cite news |author= John Hughes |publisher= [[Bloomberg.com]] |url= http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601103&sid=aQFnCkF0qCSs |title= Washington Metro Train Operators Caught Texting Will Be Fired |date= July 9, 2009 }}{{ref-en}}</ref> == Жолаушылар саны == 2012 жылдың шілде айының мәліметі бойынша жұмыс күні жолаушылар саны шамамен 744,918.<ref name=autogenerated3>{{cite web|url=http://wmata.com/pdfs/planning/FY12_Historical_Ridership_By_Station.pdf 2012|title=Metrorail Boarding By Station|date=2012-06|publisher=WMATA|accessdate=2012-12-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121006180900/http://wmata.com/pdfs/planning/FY12_Historical_Ridership_By_Station.pdf|archivedate=2012-10-06|deadlink=yes}}</ref> Ең жүктелген бекет ол <span style="color:red;">Қызыл желісіндегі</span> Юнион-стейшн (Union Station) бекеті. Бұл бекетте күніне орташа есеппен 33,250 жолаушы болады. Ал ең аз жүктелген бекет ол <span style="color:orange;">Қызғылт сары желісіндегі</span> Шеверли (Cheverly station) бекеті. Бұл бекетте күніне орташа есеппен 1546 жолаушы болады. Ең үлкен жүктеліс [[20 қаңтар]] [[2009 жыл]]ы тіркелді, 1 120 000 жолаушы. Бұл күні [[Барак Обама]]ның [[инаугурация]]сы өтті. Жолаушылар саны бойынша рекорд бір күн алдын болды, 866 681 жолаушы.<ref>[http://www.wmata.com/about_metro/news/PressReleaseDetail.cfm?ReleaseID=2440 Metro sets new record for highest ridership day of all time] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110615185714/http://www.wmata.com/about_metro/news/PressReleaseDetail.cfm?ReleaseID=2440 |date=2011-06-15 }}</ref> Кейбір рекордтар [[2008 жыл]]дың шілде айында орнады: рекордты айлық жолаушылар саны — 19 729 641, апта бойынша орташа күндік жолаушылар саны — 772 826. == Жол ақысын төлеу == Метрополитенде жол ақысының құны жүретін жолдың қашықтығы мен тәулік уақытына қарайды. Кәдімгі уақытта (жұмыс күндері ашылған уақыттан бастап 9:30-ға дейін және 15:00-тен 19:00-ге дейін, сондай-ақ жұма және сенбі күндері 2:00-ден жабылған уақытқа дейін жүретін жолдың қашықтығына байланысты жол ақысының құны $2.10-тен $ 5.75-ке дейін). Басқа уақыттарда жолдың қашықтығына байланысты жол ақысы $ 1.70-тен $ 3.50-ке дейін. 4 жасқа дейінгі балаларға тегін, бірақ бір ересек адамға тек екі 4 жасқа дейінгі баланы тегін жүргізуге болады. Мүгедек адамдар мен қарт кісілерге жеңілдік қарастырылған.<ref name=fares>{{cite web|url=http://www.wmata.com/fares/metrorail.cfm|title=Metrorail Fares|publisher=WMATA|accessdate=2010-03-05|archiveurl=https://www.webcitation.org/61C4lNhLc?url=http://www.wmata.com/fares/metrorail.cfm|archivedate=2011-08-25}}</ref> Федералды мейрам күндері жол ақысы арзандайды, тек жолаушылар күрт көбейетін мейрам күндері емес, мысалы, Колумб күні, Ардагерлер күні, Мартин Лютер Кинг күні дәне Президент күні.<ref>{{cite web|url=http://www.wmata.com/about_metro/board_of_directors/board_docs/121406_6GMGRProposedBudget.pdf|title=General Manager’s Fiscal 2008 Proposed Operating and Capital Budgets|date=2006-12-14|publisher=WMATA|accessdate=2009-01-27|archiveurl=https://www.webcitation.org/61C4m2tCi?url=http://www.wmata.com/about_metro/board_of_directors/board_docs/121406_6GMGRProposedBudget.pdf|archivedate=2011-08-25}}</ref> == Жылжымалы құрам == [[Сурет:Dc metro car interior.jpg|thumb|240px|Вагонның ішінде. Сары желі, [[Потомак]]тан өту сәті, 2007 жылы.]] Жылжымалы құрам 1126 вагоннан тұрады, әрқайсысының ұзындығы 23 метр.<ref name="sunnov08">{{cite news|url=http://www.wmata.com/about_metro/news/PressReleaseDetail.cfm?ReleaseID=2624|title=Tuesday Red Line service altered as a result of Monday collision|date=June 23, 2009|work=WMATA press release|accessdate=2009-06-23|archiveurl=https://www.webcitation.org/5j6Bufo0n?url=http://www.wmata.com/about_metro/news/PressReleaseDetail.cfm?ReleaseID=2624|archivedate=2009-08-17|deadurl=yes}}</ref> Пойыздардың максималды жылдамдығы 95 км/сағ, ал орташа жылдамдығы 53 км/сағ.<ref>{{cite web|url=http://www.wmata.com/about_metro/media_relations/glossary.cfm|title=Glossary|publisher=WMATA|accessdate=2009-01-28|archiveurl=https://www.webcitation.org/61C4mVESj?url=http://www.wmata.com/about_metro/media_relations/glossary.cfm|archivedate=2011-08-25|deadurl=no}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.wmata.com/about_metro/media_relations/glossary.cfm|title=Glossary|publisher=WMATA|accessdate=2009-01-28|archiveurl=https://www.webcitation.org/61C4mVESj?url=http://www.wmata.com/about_metro/media_relations/glossary.cfm|archivedate=2011-08-25|deadurl=no}}</ref> Қарбалас уақытта 850 вагон қолданылады, оның 814-і белсенді қызмет көрсетеді, ал 36-сы қосалқы. Қосалқы вагондар техникалық ақаулар кезінде қолданылады.<ref>{{cite press release |url=http://www.wmata.com/about_metro/news/PressReleaseDetail.cfm?ReleaseID=2546 |title=Metrorail system adds trains to fleet |publisher=WMATA |date=April 9, 2009 |accessdate=2009-07-16 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110615184927/http://www.wmata.com/about_metro/news/PressReleaseDetail.cfm?ReleaseID=2546 |date=2011-06-15 }}</ref> Пойыздар алты вагоннан құралған, бірақ <span style="color:red;">Қызыл</span>, <span style="color:green;">Жасыл</span>, <span style="color:orange;">Қызғылт сары</span> желілерінде қарбалас уақытында вагондар саны сегізге дейін өсуі мүмкін. Пойыздар келуінің арасындағы уақыт қарбалас уақытында — 6 минут (<span style="color:red;">Қызыл желіде</span> — 5 минут), кешкі уақытта — 20 минут (<span style="color:red;">Қызыл желіде</span> — 15 минут), кәдімгі уақытта — 12 минут. == Галерея == <gallery class="center"> Union Station, Washington Metro.jpg|Метро бекетінің қабырғасының типтік дизайны Wheaton escalator from bottom right.jpg|''Wheaton'' бекетінің эскалаторы Silver Spring Station.jpg|Жаңбырлы күнде ''Silver Spring'' бекетінің платформасы </gallery> == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} == Сілтемелер == {{Commons category|Washington Metro}} * [http://www.wmata.com/ Washington Metropolitan Area Transit Authority (WMATA)]&nbsp;— Ресми сайт {{ref-en}} * [http://urbanrail.net/am/wash/washington.htm Вашингтон метрополитені urbanrail.net сайтында] {{ref-en}} {{АҚШ метрополитендері}} [[Санат:АҚШ метрополитендері]] svvb18a3uq2og2xhnk2i23sutpao87t 0 648946 3479014 3478850 2025-06-10T15:23:30Z Орел Карл 81620 /* 2 мәрте иегерлері */ 3479014 wikitext text/x-wiki {{Жүлде | атауы = «Құрмет Белгісі» ордені,<br />Құрмет ордені | суреті = [[Сурет:SU Order of the Badge of Honour ribbon.svg|left|100px]] [[Сурет:Znakpocheta2.jpg|right|110px]] | сурет атауы = | фон түсі = | шынайы атауы = {{lang-ru|Орден «Знак Почёта», орден Почёта}} | мемлекет = {{USSR}} | түрі = | үшін марапатталады = | жағдайы = | негіздеуші = | негізделді = [[25 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | алғашқы иегері = [[26 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | соңғы иегері = «Құрмет Белгісі» ордені — 23 желтоқсан 1988 жылы<br />Құрмет ордені — 21 желтоқсан 1991 жылы | барынша ұсынылған = 1 580 850 | жоғары марапаты = | төменгі марапаты = | сайты = | Commons = Order of the Badge of Honor }} '''«Құрмет Белгісі» ордені''' ({{lang-ru|Орден «Знак Почёта»}}) — [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] мемлекеттік марапаты. Орден КСРО Орталық Атқару Комитетінің 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен құрылды. 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет ордені''' деп өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық адам марапатталды. == Орден тарихы == Орден [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО орталық атқару комитетінің]] 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен бекітілді. Орденді тағу ережелері, лента түсі КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының «КСРО ордендері мен медальдарына арналған ленталардың үлгілері мен сипаттамасын және Ордендерді тағу ережесін бекіту туралы» Жарлығымен жүзеге асты (19.06.1943 ж.) 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет''' орденіне өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық марапаттау рәсімі өткізілді. == Орденнің жарғысы == 1. «Құрмет Белгісі» ордені өндірістегі, ғылыми-зерттеу, мемлекеттік, әлеуметтік-мәдени, спорттық және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі жоғары жетістіктерді, сондай-ақ азаматтық ерлік танытқандарды марапаттау үшін тағайындалды. 2. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * КСРО азаматтары; * кәсіпорындар, бірлестіктер, мекемелер, ұйымдар, аудандар, қалалар және басқа да елді мекендер. «Құрмет белгісі» орденімен КСРО азаматы болып табылмайтын адамдар, сондай-ақ шет мемлекеттердің кәсіпорындары, мекемелері, ұйымдары, елді мекендері де марапатталады. 3. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, құрылыста, көлікте, байланыста, саудада, қоғамдық тамақтануда, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықта, тұрмыстық қызмет көрсетуде және халық шаруашылығының басқа да салаларында жоғары өндірістік көрсеткіштер үшін; * жоғары еңбек өнімділігіне қол жеткізгені, өнім сапасын арттырғаны, оны өндіруге материалдық және еңбек шығындарын азайтқаны, қоғамдық өндірістің тиімділігін арттырудағы табыстары үшін; * жоспарлы тапсырмаларды орындау және асыра орындаудағы социалистік жарыстағы жоғары нәтижелер үшін; * өндіріске жаңа технологияны, озық тәжірибені, ерекше құнды өнертабыстар мен рационализаторлық ұсыныстарды енгізгені үшін; * ғылыми-зерттеу қызметінде табысқа жеткені үшін; * кеңес мәдениеті, әдебиеті, өнері саласындағы шығармашылық жетістіктері, жас ұрпақты оқыту мен коммунистік тәрбиелеудегі, жоғары білікті кадрлар даярлаудағы, халықты медициналық қамтамасыз етудегі, дене шынықтыру мен спортты дамытудағы және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі табыстары үшін; * елдің қорғаныс қабілетін нығайтудағы қызметі үшін; * жемісті мемлекеттік және қоғамдық қызметі үшін; * КСРО мен басқа мемлекеттер арасындағы экономикалық, ғылыми-техникалық, мәдени және басқа да байланыстарды дамытудағы қызметтері үшін; * адамдардың өмірін құтқару, қоғамдық тәртіпті қорғау, табиғи апаттармен және азаматтық ерліктің басқа да көріністерімен күресудегі батыл әрі тапқыр әрекеттері үшін. 4. «Құрмет белгісі» ордені кеуденің сол жағына тағылып, КСРО-ның басқа ордендері болған жағдайда «Халықтар Достығы» орденінен кейін орналасатын. 1988 жылы 28 желтоқсанда [[КСРО Жоғарғы Кеңесі]] төралқасының Жарлығымен «Құрмет» орденінің жаңа ережесі мен сипаттамасы бекітілді. == Орденнің сипаттамасы == «Құрмет белгісі» ордені сопақ пішінді, бүйірлері [[Емен|емен]] бұтақтарымен қоршалған. Ортасында сол және оң жағында симметриялы орналасқан «[[Барлық елдердің пролетарлары, бірігіңдер!]]» деген жазуы бар байрақтарды алып келе жатқан жұмысшы мен жұмысшы әйелдің фигуралары орналасқан. Орденнің жоғарғы жағында бесбұрышты жұлдыз орналасқан, оның астында байрақтардың аясында «КСРО» деген бедерлі жазу бар. Орденнің төменгі жағында «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген бедерлі жазу жазылған. Байрақтар мен жұлдыз күрең қызыл эмалмен қапталған және шеттері алтын жалатылған жиектермен көмкерілген. Байрақтардың бағаналары мен жазулары алтын жалатылған, емен бұтақтары, орденнің төменгі бөлігі және оның жалпы аясы тотыққан. «Құрмет белгісі» ордені күмістен жасалған. Орден биіктігі — 46 мм, ені — 32,5 мм. Орден құлақша мен шығыршық арқылы жиектері екі бойлық тоқсары жолақтары бар ашық қызғылт жібек қатқыл таспамен тысталған бесбұрышты тағанға жалғанады. Таспаның ені — 24 мм, жолақтардың ені 3,5 мм. [[1988 жыл|1988 жылы]] «Құрмет белгісі» ордені «Құрмет» ордені болып өзгертілгеннен кейін орденнің сыртқы түрі сәл өзгерді. «Құрмет» орденінің «Құрмет белгісі» орденінен айырмашылығы, бет жағының төменгі бөлігіндегі «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген жазудың орнына орақ пен балғаның және екі алшақ жатқан лавр бұтағының қолданбалы бедерлі қаптама қойылған. Қаптама екі сұққыш арқылы орденнің негізіне бекітіледі. «Құрмет Белгісі» орденінен «Құрмет» орденіне ауысқан кезде белгілердің нөмірленуі үзілген жоқ. == Марапаттау == [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО ОАК]] жаңа орденмен марапаттау туралы бірінші қаулысы 1935 жылы 26 қарашада шықты. Орден ЦДКА Қызыл Әскер ән және би ансамблінің жетекшісіне, ұйымдастырушыларына және 10 қатысушысына берілді (бұл кезде ұжымның өзі Революциялық Қызыл Ту, ал ансамбль жетекшісі А. В. Александров [[Қызыл жұлдыз ордені|Қызыл жұлдыз орденмен]] марапатталды). 1935 жылы 26 желтоқсанда КСРО Орталық Атқару Комитетінің 25 желтоқсандағы Жарлығымен еңбек ерлігі және мақта өнімділігін арттырудағы табыстары үшін реттік №1 «Құрмет белгісі» орденімен Ташкент облысы, Жаңажол ауданы, «Батыр» ұжымшарының төрағасы Артықбай Тіллябаев марапатталды; сонымен қатар, сол күні Ворошилов атындағы ұжымшардың екпінді-пионері Кавахан Атақұлова мен «Коммунизм» ұжымшарының екпінді-пионері Нышан Қадыров (екеуі де [[Ферғана облысы]], Қоқан ауданынан) ордендермен марапатталды. Алғаш «Құрмет белгісі» орденімен марапатталған ұжым С.М.Киров атындағы Макеевка металлургиялық зауытындағы №2 мартендік цехы болды (1939 жылы). Ұжым жоспарды асыра орындағаны, жарысты жақсы ұйымдастырғаны және мемлекеттік маңызды тапсырмаларды мерзімінен бұрын орындағаны үшін марапатталды. Кеңестік «Құрмет» орденінің соңғы иегері — Ресейдің «Цемент» мемлекеттік концернінің Белгород цемент зауытының директоры Анатолий Яковлевич Литвин, [[КСРО Президенті|КСРО Президентінің]] 1991 жылғы 21 желтоқсандағы Жарлығымен осы марапатқа ие болды. == Бірнеше рет «Құрмет белгісі» және «Құрмет» ордендерімен марапатталғандар == === 5 мәрте иегерлері === # [[Мәстүр Әуезова]] (1905—1978) — Тәжік КСР Ленинабад облыстық атқару комитетінің төрайымы (соның ішінде 28.04.1940; 01.04.1944; 23.10.1954). # [[Әнуар Қаландаров]] (1920—1990) — Тәжік КСР Құмсаңғыр ауданының Ленин атындағы ұжымшардың төрағасы. # [[Салих Ашурқожаұлы Раджабов]] (1912—1990) — Тәжік КСР ҒА қоғамдық ғылымдар бөлімінің академик-хатшысы. === 4 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Никара Бәкірқызы Абаева|Абаева Никара Бәкірқызы]] (1936 туғ.) — Ыбырай Алтынсарин атындағы Педагогика ғылымдары ғылыми-зерттеу институтының директоры. # [[Болат Абдуллаұлы Абдуллаев|Абдуллаев Болат Абдуллаұлы]] (1906 — ?) — Тәжік КСР Жоғарғы сотының төрағасы (1938-1940). # [[Кәрім Жүсіпұлы Ахмедов|Ахмедов Кәрім Жүсіпұлы]] (1917—?) — медицина ғылымдарының докторы, ТММИ қалыпты физиология кафедрасының меңгерушісі. # [[Болеслав Иванович Буйвид|Буйвид Болеслав Иванович]] (1916—2003) — Магнитогорск металлургиялық комбинатындағы кадрлар бөлімінің басшысы. # [[Владимир Захарович Ващенко|Ващенко Владимир Захарович]] (1911—1992) — кеңестік шаруашылық, мемлекет әрі саяси қайраткер. # [[Николай Григорьевич Грицевич|Грицевич Николай Григорьевич]] (1920—2023) — Омбы теміржол бөлімі басшысының бірінші орынбасары (1953-1963), Омбы қалалық атқару комитеті төрағасының бірінші орынбасары (1964-1985) (01.08.1959; 28.07.1966; 25.08.1971; 03" /19/1981) # [[Асылбек Жазыұлы Дәулетов|Дәулетов Асылбек Жазыұлы]] (1925 туғ.) — Көкшетау облыстық халықтық бақылау комитеті төрағасының орынбасары. # [[Ғазиз Есмұқанов|Есмұқанов Ғазиз]] (1936 туғ.) — Қазақстан КП Жезқазған облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Ұзақ Жырғалбаев|Жырғалбаев Ұзақ]] (1912—1986) — Қырғыз ССР Министрлер Кеңесінің еңбек ресурстарын пайдалану жөніндегі мемлекеттік комитетінің төрағасы. # [[Николай Иванович Иванов|Иванов Николай Иванович]] (1918—1985) — Тверь облыстық БЛКЖО комитетінің бірінші хатшысы (1957, 1966, 1971, 17.06.1981). # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Николай Васильевич Ким|Ким Николай Васильевич]] (1904—1988) — Өзбек КСР Хорезм облысы Жаңаарық ауданы Әл-Хорезми атындағы кеңшардың директоры. # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Шәпек Күзембаев|Күзембаев Шәпек]] (1906—1985) — Бұхара облысы, Канимех ауданы, Канимех кеңшарының директоры. # [[Зәйіт Тілеубайұлы Қаскеев|Қаскеев Зәйіт Тілеубайұлы]] (1932—?) — Солтүстік Қазақстан облыстық атқару комитетінің ұйымдастыру бөлімі меңгерушісі. # [[Қожа Садық]] (1913—1990) — «Совет Тожикистони» газетінің редакторы, КСРО жазушылар одағының мүшесі. # [[Жүзімқұл Қадырқұлұлы Құдайбергенов|Құдайбергенов Жүзімқұл Қадырқұлұлы]] (1913—1986) — К.И.Скрябин атындағы Қырғыз ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Николай Андреевич Малицкий|Малицкий Николай Андреевич]] (1904—?) — ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, Ташкент жоғары партия мектебінің профессоры. # [[Жерен Мамедов|Мамедов Жерен]] (1923—1985) — Түрікмен КСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі. # [[Василий Арсеньевич Москвин|Москвин Василий Арсеньевич]] (1910—1969) — КОКП Томбы облыстық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Ақбар Момынов|Момынов Ақбар]] (1909—?) — Тәжікстан КП Ленинабат облыстық комитетінің әкімшілік және сауда-қаржы органдары бөлімінің меңгерушісі. # [[Хадиша Райымқызы Мұсаханова|Мұсаханова Хадиша Райымқызы]] (1918—1974) — В.И.Ленин Орталық мұражайының Ташкент филиалының директоры. # [[Халима Насырова|Насырова Халима]] (1913—2003) — [[КСРО халық әртісі]] (23.11.1939; 25.12.1944; 11.01.1957; 01.03.1965) # [[Тәнті Оразбеков|Оразбеков Тәнті]] (1922—1978) — Қырғыз КСР дайындама министрі. # [[Андрей Николаевич Паздзерский|Паздзерский Андрей Николаевич]] (1906—1981) — Өзбек КСР Министрлер Кеңесі аппаратының жауапты қызметкері. # [[Виктор Афанасьевич Попов|Попов Виктор Афанасьевич]] (1929—2018) — КОКП ОК қорғаныс бөлімінің сектор меңгерушісі, К.Э.Циолковский атындағы Космонавтика академиясының толық мүшесі (17.06.1961; 26.07.1966; 11.09.1970; 11.10.1974). # [[Мырзахан Пошанов|Пошанов Мырзахан]] (1903—?) — Қазақстан КП Шымкент облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Осман Құрбанұлы Рахматзаде|Рахматзаде Осман Құрбанұлы]] (1906—1989) — Тәжік ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Рыхси Сахибаев|Сахибаев Рыхси]] (1917—1974) — Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы. # [[Мұқым Сұлтанов|Сұлтанов Мұқым]] (1894—1976) — Тәжік КСР жергілікті өнеркәсіп халық комиссары, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасы төрағасының орынбасары. # [[Аға Керімұлы Халилов|Халилов Аға Керімұлы]] (1904—1981) — Түрікменстан КП ОК істерінің басқарушысы. # [[Фарида Ғабсадыққызы Халитова|Халитова Фарида Ғабсадыққызы]] (1920—1981) — Қазақстан КП Целиноград облыстық комитетінің хатшысы. # [[Семен Алексеевич Чесноков|Чесноков Семен Алексеевич]] (1901—1974) — РКФСР денсаулық сақтау халық комиссары (1937-1938), Қазақ КСР денсаулық сақтау халық комиссары - министрі (1939-1949) (14.04.1951; 6.12.1957; 11.11.1961; 28.10. /1967) # [[Георгий Павлович Шамилин|Шамилин Георгий Павлович]] (1911—1986) — КОКП Смоленск қалалық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Виктор Львович Шульц|Шульц Виктор Львович]] (1908—1976) — Орталық Азия мемлекеттік университетінің жер гидрологиясы кафедрасының меңгерушісі. }} === 3 мәрте иегерлері + ресейлік Құрмет ордені === * [[Вячеслав Николаевич Иванов|Иванов Вячеслав Николаевич]] (1938-2024) — академиялық ескек есуден 3-дүркін олимпиада чемпионы (оның ішінде 1956; 30.03.1965; 16.07.2018) * [[Лариса Семеновна Латынина|Латынина Лариса Семеновна]] (1934 туғ.) — спорттық гимнастикадан 9-дүркін олимпиада чемпионы (16.09.1960; 30.03.1965; 5.10.1972; 30.12.1999) * [[Виталий Георгиевич Смирнов|Смирнов Виталий Георгиевич]] (1935 туғ.) — КСРО (1990-1992) және РФ (1992-2001) Ұлттық Олимпиада комитетінің президенті (23.06.1966; 09.09.1971; 10.05.1976; 22.04.1994) === 3 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Владимир Павлович Алексеев|Алексеев Владимир Павлович]] (1914—2000), өнеркәсіп қайраткері, Марий АКСР-нің еңбек сіңірген ғылым және техника қайраткері, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1944; 1958; 1962). # [[Жүсіпбек Алтайбаев|Алтайбайұлы Жүсіп]] (1911—1987), журналист, сатирик. # [[Кеңес Мұстаханұлы Аухадиев|Аухадиев Кеңес Мұстаханұлы]] (1938-2022), кеңестік әрі қазақстандық мемлекет пенен партия қайраткері. # [[Ғариф Керімұлы Ахмадеев|Ахмадеев Ғариф Керімұлы]] (1912—1991), тікұшақ құрылымдаушы. # [[Евгений Алексеевич Борисов|Борисов Евгений Алексеевич]] (1928—1974), полковник, АТҒЗИ қызметкері. # [[Валентин Александрович Вахонин|Вахонин Валентин Александрович]] (1904—1981), М. И. Ульянова атындағы Мәскеу жұмысшы тілшілер университетінің ректоры # [[Владимир Викторович Григорьев|Григорьев Владимир Викторович]] (1941—2011), партия мен мемлекет қайраткері. # [[Василий Викторович Громыко|Громыко Василий Викторович]] (1932—2017), КСРО еңбек сіңірген жаттықтырушысы (грек-рим күресі) (24.07.1968; 1969; 10.05.1972) # [[Виктор Федорович Грудзенко|Грудзенко Виктор Федорович]] (1931—2019), КОКП Пенза қалалық комитетінің екінші хатшысы (1970-1985) (1971; 1976; 10.03.1981) # [[Георгий Дмитриевич Гулиа|Гулиа Георгий Дмитриевич]] (1913—1989), прозашы (17.04.1958; 13.03.1963; 28.10.1967) # [[Гайоз Иванович Джеджелава|Джеджелава Гайоз Иванович]] (1915-2005), футболшы және жаттықтырушы, еңбек сіңірген спорт шебері (24.02.1941; 1950; 1957) # [[Лука Степанович Дьяченко|Дьяченко Лука Степанович]] (1902—1984), Молдава КСР мемлекет қайраткері. # [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), кеңестік партия және мемлекет қайраткері (1958, екі рет; 1965). # [[Алексей Ильич Зайцев|Зайцев Алексей Ильич]] (1914—1996) — Социалистік Еңбек Ері (1949), полярлық авиацияның бортмеханигі (19.05.1954, 29.08.1955, 23.06.1961). # [[Борис Мұстафаұлы Зумақұлов|Зумақұлов Борис Мұстафаұлы]] (1940 туғ.), партия және мемлекет қайраткері. # [[Борис Владимирович Иванов|Иванов Борис Владимирович]] (1917—1992), прозашы. # [[Иван Александрович Калита|Калита Иван Александрович]] (1927—1996), олимпиада чемпионы (ат спорты) (16.09.1960; 02.12.1970; 05.10.1972) # [[Юрий Яковлевич Ковалев|Ковалев Юрий Яковлевич]] (1937—2010), «Сибэлектромотор» бірлестігінің директоры (1971—1977), КОКП Томбы қалалық комитетінің екінші хатшысы (1977—1982), Томбы қалалық атқару комитетінің төрағасы (1982—1988) (1971; 31.03.1981; 17.07.1986). # [[Генрих Абрамович Козлов|Козлов Генрих Абрамович]] (1900—1981), КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. # [[Иван Елисеевич Крюков|Крюков Иван Елисеевич]] (1924—2003) — Қостанай облысы Орджоникидзе ауданы «Комаровский» кеңшарының бас экономисі, партия бюросының хатшысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің нұсқаушысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің партиялық бақылау комиссиясының мүшесі. # [[Галина Алексеевна Кулакова|Кулакова Галина Алексеевна]] (1942 туғ.), олимпиада чемпионы (шаңғы спорты) (09.04.1970; 10.05.1976; 09.04.1980) # [[Александр Васильевич Медведь|Медведь Александр Васильевич]] (1937-2024), олимпиада чемпионы (еркін күрес) (1964; 05.02.1969; 23.04.1985) # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Павел Михайлович Михайлов|Михайлов Павел Михайлович]] (1917—2005), Аэрофлот ұшқышы. # [[Евгений Васильевич Мосолов|Мосолов Евгений Васильевич]] (1912—1979), КОКП Мәскеу қалалық және облыстық комитеттерінің меңгерушісі. # [[Ашура Насырова|Насырова Ашура]] (1924—2011), Тәжік КСР халық әртісі (23.04.1941; 17.12.1949; 23.10.1954) # [[Анатолий Георгиевич Нилов|Нилов Анатолий Георгиевич]] (1912—1981), КОКП ОК жауапты қызметкері. # [[Александр Игнатьевич Пасиковский|Пасиковский Александр Игнатьевич]] (1910—1996), Молдова КСР мемлекет қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Николай Иванович Першин|Першин Николай Иванович]] (3 қараша 1904—1974), Ленинград шаруашылық кеңесінің С.М.Киров атындағы Электросила зауытындағы қырнаушы-айналмашақшысы. # [[Федор Федорович Петрусевич|Петрусевич Федор Федорович]] (1902—1965), Йошкар-Ола қ. жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының директоры (1946, 1951, 1956). # [[Николай Варфоломеевич Пилипенко|Пилипенко Николай Варфоломеевич]] (1916—2020), КОКП ОК философия ғылымдары секторының меңгерушісі. 1984-1992 жылдары — АОН профессоры. Философия ғылымдарының докторы, РФ еңбек сіңірген ғылым қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Файздрахман Ахмедзянович Сабиров|Сабиров Файздрахман Ахмедзянович]] (1919—1990), полковник, әскери құрылысшы, (08.12.1951; 07.03.1962; 29.03.1976). # [[Иван Петрович Савченко|Савченко Иван Петрович]] (1918—2002), Иркутск қ. Свердлов аудандық кеңесі атқару комитетінің төрағасы, Шығыс Сібір темір жолы теміржолшылары кәсіподағының жол комитетінің төрағасы. (марапаттау жылдары: 1957, 1971, 1976). # [[Иван Флегонтович Синицын|Синицын Иван Флегонтович]] (1911—1988), КСРО Трактор және ауылшаруашылық машина жасау министрі. # [[Николай Алексеевич Слезкин|Слезкин Николай Алексеевич]] (1905—1991), механика саласындағы ғалым, профессор, РКФСР ғылым мен техниканың еңбек сіңірген қайраткері (1953; 15.09.1961; 1976). # [[Виталий Константинович Трофимов|Трофимов Виталий Константинович]] (1926—1996), Мари облыстық кәсіподақтар кеңесінің төрағасы (1966, 1971, 1974). # [[Илья Михайлович Хижниченко|Хижниченко Илья Михайлович]] (1909—1992), кеңестік агроном (22.06.1950; 31.10.1957; 23.06.1966). # [[Александр Михайлович Хлопков|Хлопков Александр Михайлович]] (1926—2013), Горький облысы Кулебаки қалалық атқару комитетінің төрағасы. # [[Яков Иосифович Черняков|Черняков Яков Иосифович]] (1915—2010), Ижевск қалалық БЛКЖО комитетінің және КПСС аудандық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Күжүгет Серэұлы Шойгу|Шойгу Күжүгет Серэұлы]] (1921—2010) КОКП Тыва облыстық комитетінің хатшысы, Тыва АКСР Министрлер кеңесі төрағасының бірінші орынбасары, [[Сергей Күжүгетұлы Шойгу|С. К. Шойгудың]] әкесі. }} === 2 мәрте иегерлері + ресейлік Құрмет ордені === * [[Эдуард Аркадьевич Асадов|Асадов Эдуард Аркадьевич]] (1923—2004), ақын (28.10.1967; 18.09.1973; 07.09.1998) * [[Сусанна Николаевна Звягина|Звягина Сусанна Николаевна]] (1918—2006), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1951; 15.09.1959; 14.07.2004) * [[Виктор Григорьевич Кузькин|Кузькин Виктор Григорьевич]] (1941—2008), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 3.03.1972; 20.12.1996) * [[Борис Александрович Майоров|Майоров Борис Александрович]] (род. 1938), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (24.07.1968; 22.05.1981; 20.12.1996) * [[Зоя Сергеевна Миронова|Миронова Зоя Сергеевна]] (1913—2008), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1958; 1972; 12.04.2001) * [[Татьяна Петровна Панкова|Панкова Татьяна Петровна]] (1917—2011), РКФСР халық әртісі, Мемлекеттік академиялық Малый театрының актрисасы (26.10.1949; 4.11.1974; 21.09.1998) * [[Александр Павлович Рагулин|Рагулин Александр Павлович]] (1941—2004), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 30.05.1969; 20.12.1996) * [[Игорь Анатольевич Ромишевский|Ромишевский Игорь Анатольевич]] (1940—2012), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.05.1969; 03.03.1972; 26.12.2011) * [[Эдуард Эргартович Россель|Россель Эдуард Эргартович]] (1937 туғ.), 1991—1993 жылдардағы Свердлов облысының губернаторы, 1995—2009 ж. (29.04.1975; 26.05.1980; 9.10.2007) * [[Александр Сергеевич Якушев|Якушев Александр Сергеевич]] (1947 туғ.), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (03.03.1972; 07.06.1979; 26.12.2011) === 2 мәрте иегерлері === * [[Александра Андреевна Андреева|Андреева Александра Андреевна]] (1894—1974), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1946; 1951). * [[Аким Иванович Атмачиди|Атмачиди Аким Иванович]] (1937—2013) — Семей құрама темірбетон өндірістік бірлестігінің директоры, * [[Булат Юсупович Аитов|Аитов Булат Юсупович]] (1929—2018), кеңестік құрылыс қайраткері, РКФСР және Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Стефан Лукич Анисимов|Анисимов Стефан Лукич]] (1910—1985), кеңестік сәулетші, Тәжік КСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1959). * [[Николай Захарович Анциферов|Анциферов Николай Захарович]] (1911—1980), кеңестік ақын, журналист, кеңестік-партия қызметкері(1946; 1951). * [[Вениамин Александрович Анчинашкевич|Анчинашкевич Вениамин Александрович]] (1910—1969), теміржолшы, еңбек ері (1943; 1960). * [[Вараздат Мартиросович Арутюнян|Арутюнян Вараздат Мартиросович]] (1909—2008), белгілі армян сәулетшісі және өнертанушы. Сәулет ғылымының докторы. * [[Канапия Габдуллинович Ахметов|Ахметов Канапия Габдуллинович]] (1924—2021), мемлекет және қоғам қайраткері, ғалым, профессор. * [[Юрий Васильевич Бабиков|Бабиков Юрий Васильевич]] (род. 1930), инженер-құрылымдаушы, Мари АКСР Йошкар-Оладағы жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының бас директоры (1966; 1971). * [[Архип Дмитриевич Белков|Белков Архип Дмитриевич]] (1899—1981), марилік кеңестік ғалым-агрономы (1946; 1951). * [[Анисия Федоровна Беспалова|Беспалова Анисия Федоровна]] (1920—2011), марилік кеңестік агроном, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1951; 1971). * [[Петр Павлович Богатырев|Богатырев Петр Павлович]] (1923—1997), марилік кеңестік партия-әкімшілік жетекшісі (1966; 1971). * [[Георгий Борисович Бокий|Бокий Георгий Борисович]] (1909—2001), кеңестік және ресейлік кристал химигі, РҒА корреспондент-мүшесі * [[Александра Степановна Брыкова|Брыкова Александра Степановна]], РКФСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі<ref>[https://институтвоспитания.рф/upload/medialibrary/8f3/ulv6zgq8uw06l40hqoefbbt9okb92ddu.pdf Фотография А. Брыковой. Семья и школа, — № 1, — 1950. с. 11а]</ref>. * [[Александр Адольфович Бурба|Бурба Александр Адольфович]] (1918—1984), Медногорск мыс-күкірт комбинатының директоры, Орынбор политехникалық институтының ректоры (1957; 17.06.1981). * [[Элина Авраамовна Быстрицкая|Быстрицкая Элина Авраамовна]] (1928—2019), КСРО халық әртісі, Ресей Мемлекеттік академиялық Кіші театрының актрисасы (7.03.1960; 4.11.1967). * [[Саидали Вализода|Вализода Саидали]] (1900—1971), кеңестік тәжік ақыны әрі музыканты, Тәжік КСР халық хафизі. * [[Василий Михайлович Воробьев|Воробьев Василий Михайлович]] (1909—1995), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесінің төрағасы (1957; 1966). * [[Павел Степанович Воронцов (партия қызметкері)|Воронцов Павел Степанович]] (1920—2015), кеңестік партия және әкімшілік қайраткері (1966; 1971). * [[Мария Сергеевна Гаврилова|Гаврилова Мария Сергеевна]] (1913—2004), агроном, КСРО Ауыл шаруашылығы министрлігі басқарма басшысының орынбасары (1960, 1967). * [[Яков Гайниевич Гайниев|Гайниев Яков Гайниевич]] (1928—2008), механизатор (1966; 1972). * [[Ярослав Александрович Галан|Галан Ярослав Александрович]] (1902—1949), жазушы, [[Сталин премиясы|Сталин сыйлығының]] лауреаты (қайтыс болғаннан кейін) * [[Давид Израилевич Гальперин|Гальперин Давид Израилевич]] (1903—1977), химик-технолог, оқ-дәрі өндірісі саласындағы маман, техника ғылымдарының докторы, профессор. * [[Михаил Матвеевич Глазырин|Глазырин Михаил Матвеевич]] (1935—2014), әкімшілік жетекшісі, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1971; 1976). * [[Сергей Константинович Годунов|Годунов Сергей Константинович]] (1929—2023), математик (1954; 1981), РҒА академигі. * [[Сергей Иванович Горбунов|Горбунов Сергей Иванович]] (1915—1991), әкімшілік-өндірістік жетекші (1946; 1951). * [[Юрий Леонидович Горянский|Горянский Юрий Леонидович]] (1929—2005), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрі (1965; 1971). * [[Анатолий Евгеньевич Григорьев|Григорьев Анатолий Евгеньевич]] (1929—2014), «Машиностройения ҒӨБ» әскери-өнеркәсіптік корпорациясында ұшу аппараттарын жобалау саласындағы маман. * [[Рамзан Бакарович Гудаев|Гудаев Рамзан Бакарович]] (1930—?), Шешен-Ингуш АКСР Веден аудандық «Сельхозтехника» бірлестігінің меңгерушісі. * [[Варвара Аркадиевна Гусар|Гусар Варвара Аркадиевна]] (1913—1994), кеңшар звеношысы (15.02.1966; 8.04.1971). * [[Евгений Валентинович Гусев|Гусев Евгений Валентинович]] (1927—?), агроном (1966; 1971). * [[Темир Дадабаевич Дадабаев|Дадабаев Темир Дадабаевич]] (род. 1941), КОКП Колхозабат аудандық комитетінің бірінші хатшысы, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Борис Петрович Дежкин|Дежкин Борис Петрович]] (1914—1992), кеңестік режиссер және суретші-мультипликатор (14.4.1944; 6.3.1950). * [[Александр Кириллович Доленко|Доленко Александр Кириллович]] (род. 1951), Ташкент жоғарғы партия мектебінің директоры; Өзбекстан КП ОК мүшесі, Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Серафим Алексеевич Дубровин|Дубровин Серафим Алексеевич]] (1912—1995), 1-Ленинград кірпіш зауытының бас механигі. * [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), КОКП Мари облыстық комитетінің хатшысы (1958; 1965). * [[Иван Евстигнеевич Ерохин|Ерохин Иван Евстигнеевич]] (1903—1996) ЗИЛ зауытындағы ағаш өңдеу цехының бөлім басшысы. * [[Константин Михайлович Зинин|Зинин Константин Михайлович]] (1913—1985), марилік партия жетекшісі (1946: 1951). * [[Леонид Никитич Злобин|Злобин Леонид Никитич]] (1923—1997), инженер (1962: 1971). * [[Аркадий Петрович Зонов|Зонов Аркадий Петрович]] (1922—2005) * [[Алексей Борисович Зубков|Зубков Алексей Борисович]] (1913—1984), контр-адмирал. * [[Әли Абдулоғлы Зулалов|Зулалов Әли Абдулоғлы]] (1893—1963), тенор, Әзербайжан КСР еңбек сіңірген әртісі, опера және балет театрының солисті * [[Борис Илинбаевич Ибулаев|Ибулаев Борис Илинбаевич]] (1934—1995), марилік партия-мемлекет қайраткері (1966; 1971). * [[Александр Александрович Иванов (әкімшілік жетекші)|Иванов Александр Александрович]] (1908—1984), әкімшілік жетекші (1945; 1966). * [[Бодо Германович Иоганзен|Иоганзен Бодо Германович]] (1911—1996), биология ғылымдарының докторы, Томбы мемлекеттік педагогикалық институтының ректоры. * [[Анна Ильинична Казакова|Казакова Анна Ильинична]] (1920—1989), Мари АКСР мәдениет министрі, МАКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1967; 1971). * [[Кара Рабаданович Караев|Караев Кара Рабаданович]] (1891—1973), партизан, Дағыстан АКСР әскер және партия қайраткері. * [[Юрий Васильевич Калашников (ғалым)|Калашников Юрий Васильевич]] (1939—2018), кеңестік және ресейлік ғалым, [[Башқұрт мемлекеттік университеті|Башқұрт мемлекеттік университетінің]] тарих кафедрасы тарихшысы, дәріскері, доценті. (қазіргі [[Үфі ғылым және технология университеті]]). * [[Михаил Андреевич Калинин|Калинин Михаил Андреевич]] (1914—1984), КСРО мемлекеттік жоспарлау комитетінің меңгерушісі. * [[Рудольф Иванович Каменев|Каменев Рудольф Иванович]] (1927—2019), гидроқұрылысшы, бетон зауытының басшысы, Мурманск облысындағы Мурмаши ауылының құрметті тұрғыны, хоккей командасының жаттықтырушысы. * [[Аркадий Иванович Капитонов|Капитонов Аркадий Иванович]] (1931—1995), марилік кеңестік партия қызметкері (1976; 1986). * [[Вадим Николаевич Карташов|Карташов Вадим Николаевич]] (1930—2008), кеңестік және ресейлік журналист, публицист, ақын, қоғам қайраткері, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері (1966; 1971). * [[Зинаида Ивановна Кашина|Кашина Зинаида Ивановна]] (1919—2007), кеңестік партия-мемлекет қайраткері, педагог, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төрағасының орынбасары (1960; 1971). * [[Ходи Исабаевич Кинжаев|Кинжаев Ходи Исабаевич]] (1914—1992), Кеңес Одағының Батыры. * [[Иван Викторович Кириллов|Кириллов Иван Викторович]] (1927—1994), КОКП Йошкар-Ола қалалық комитетінің 2-хатшысы (1966; 1971). * [[Валериан Петрович Кожевников|Кожевников Валериан Петрович]] (1920—1975), партия-мемлекет қайраткері, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Танаш Қойшыбайұлы|Қойшыбайұлы Танаш]] (1914—1974) — кеңестік шаруашылық, мемлекеттік және саяси қайраткер. * [[Василий Александрович Комов|Комов Василий Александрович]] (1929—2002), Түмен мотор зауытының бас инженері («Тюмень мотор құрастырушылар» АҚ) (1968; 1971). * [[Петр Григорьевич Корнилов|Корнилов Петр Григорьевич]] (1924—1982), марилік кеңестік жазушы, журналист, қоғам және саяси қайраткер, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері. (1966; 1971). * [[Анна Васильевна Коряковцева|Коряковцева Анна Васильевна]] (1899—1982), Мари АКСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі (1939; 1949). * [[Василий Васильевич Косенко|Косенко Василий Васильевич]] (1916—?), Қазақ КСР Ауыл шаруашылығы министрлігінің тәжірибелік-оқу шаруашылықтары бас басқармасының басшысы. * [[Виктор Михайлович Котельников|Котельников Виктор Михайлович]] (1924 туғ.), Мари АКСР денсаулық сақтау министрі (1961, 1971). * [[Дмитрий Сергеевич Краснов|Краснов Дмитрий Сергеевич]] (1905—?), партия жетекшісі (1939, 1942). * [[Василий Михайлович Кужнуров|Кужнуров Василий Михайлович]] (1913—1992), Мари АКСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі (1946, 1951). * [[Михаил Иванович Кузнецов (зоотехник)|Кузнецов Михаил Иванович]] (1925—1996), Мари АКСР Ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары, РКФСР еңбек сіңірген зоотехнигі (1966, 1971). * [[Леонид Петрович Курьянов|Курьянов Леонид Петрович]] (1927—2014) * [[Аркадий Иванович Лаппо|Лаппо Аркадий Иванович]] (1904—1983), кеңестік өсімдік өсіру маманы және сұрыптаушы, БКСР ҒА академигі (1949, 1959). * [[Вадим Петрович Логинов|Логинов Вадим Петрович]] (1927—2016), дипломат және партия қайраткері (30.08.1957; 22.10.1971). * [[Иван Пантелеевич Макаров|Макаров Иван Пантелеевич]] (1915—1997), марилік партия жетекшісі (1951, 1971). * [[Михаил Семенович Малышев|Малышев Михаил Семенович]] (1914—1986), марилік кеңестік ауыл шаруашылығын ұйымдастырушы (1951, 1966). * [[Александр Дмитриевич Мартусин|Мартусин Александр Дмитриевич]] (1930—2016), Иркутск облысы, Тайшет ауданы, Бузыканово ауылындағы М.И. Калинин атындағы ұжымшар төрағасы * [[Василий Павлович Мартыненко|Мартыненко Василий Павлович]] (1925—1993), Волгоград облысы, Новониколаев ауданы, В. И. Ленин атындағы ұжымшар бас агрономы (1965, 1972). * [[Акакий Иванович Мгеладзе|Мгеладзе Акакий Иванович]] (1910—1980) — партия қайраткері, Грузин КСР КП ОК бірінші хатшысы, КОКП ОК мүшесі. * [[Михаил Михайлович Мирошников|Мирошников Михаил Михайлович]] (1926—2020), оптика өнеркәсібінің ұйымдастырушысы, Социалистік Еңбек Ері, КСРО ҒА және РҒА корреспондент-мүшесі (1957, 1961). * [[Иван Романович Москвичев|Москвичев Иван Романович]] (1913—1978), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының төрағасы (1946, 1963). * [[Анна Александровна Мосунова|Мосунова Анна Александровна]] (1905—2003), марилік кеңестік партия-әкімшілік қызметкер, педагог, қоғам қайраткері, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы (1946; 1951). * [[Михаил Федорович Ненашев|Ненашев Михаил Федорович]] (1929—2019), мемлекет қайраткері, журналист, публицист, редактор, тарих ғылымдарының докторы. * [[Михаил Александрович Николаев|Николаев Михаил Александрович]] (1912—1986), халық ағарту қайраткері және ұстаз (1944, 1962). * [[Сергей Николаевич Николаев (драматург)|Николаев Сергей Николаевич]] (1908—1993), Мари АКСР халық жазушысы, Мари АКСР жазушылар одағының төрағасы (1951; 1968). * [[Ольга Павловна Ногина|Ногина Ольга Павловна]] (1885—1977), кеңестік денсаулық сақтаудың ірі ұйымдастырушысы, [[Виктор Павлович Ногин|В.П. Ногиннің]] әйелі. * [[Николай Николаевич Озеров (түсініктемеші)|Озеров Николай Николаевич]] (1922—1997), спорт түсініктемеші, РКФСР халық әртісі (27.04.1957; 7.07.1978). * [[Петр Степанович Павленко|Павленко Петр Степанович]] (1937—2019), Житомир облысы кәсіподақтар федерациясы төрағасының орынбасары * [[Иван Митрофанович Первушин|Первушин Иван Митрофанович]] (1914—1998) құрылыс бригадирі. * [[Геннадий Михайлович Пищаев (партия жетекшісі)|Пинаев Геннадий Михайлович]] (1931—2005), партия жетекшісі (1966, 1976). * [[Михаил Иванович Положенцев|Положенцев Михаил Иванович]] (1928—2013), мемлекет қайраткері, Челябі облыстық атқару комитетінің төрағасы (1980—1984). * [[Хачик Оганесович Погосов|Погосов Хачик Оганесович]] (1910—1975) Ирансовтранс Сыртқы сауда министрлігінің Бакудегі басқарушысы. * [[Кирилл Иванович Поназдырь|Поназдырь Кирилл Иванович]] (1918—2001) — Жаңасібір облыстық денсаулық сақтау басқармасы меңгерушісі (1961—1982), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері (1978). * [[Владимир Петрович Потанин|Потанин Владимир Петрович]] (1926—1981), мемлекет қайраткері, Үлбі металлургиялық зауытының директоры (1961—1974), Орта машина жасау министрлігі 3-бас басқармасы басшысы (1974—1981). * [[Вадим Александрович Просвирнин|Просвирнин Вадим Александрович]] (1926—2006), Мари АКСР отын өнеркәсібі министрі (1971, 1976). * [[Борис Викторович Протопопов|Протопопов Борис Викторович]] (1901—1982), Медицина ғылымдарының докторы, профессор (1945, 1951). * [[Василий Павлович Пустовалов|Пустовалов Василий Павлович]] (1925—2013), полковник, 25516 ә/б бөлім басшысы * [[Геннадий Алексеевич Пчелов|Пчелов Геннадий Алексеевич]] (1937 туғ.), агроном (1973, 1976). * [[Михаил Георгиевич Родионов|Родионов Михаил Георгиевич]] (1904—1959), марилік кеңестік әкімшілік жетекшісі (1946, 1951). * [[Роберт Иванович Рождественский|Рождественский Роберт Иванович]] (1932—1994), кеңестік және ресейлік ақын әрі аудармашы, ән жазушы. * [[Узбек Агзамович Рустамов|Рустамов Узбек Агзамович]] (1926—2011), Өзбек КСР сыртқы істер министрінің орынбасары, Өзбекстан КП ОК ақпарат және сыртқы байланыстар бөлімінің меңгерушісі (1966, 1971). * [[Анатолий Петрович Рязанов|Рязанов Анатолий Петрович]] (1914—1985), Марилік машина жасау зауытының директоры(1958, 1962). * [[Геннадий Алексеевич Сандетский|Сандетский Геннадий Алексеевич]] (1925—1978),Мари ауыл шаруашылығы екпіндісі (1971, 1973). * [[Ара Мигранович Сарксян|Сарксян Ара Мигранович]] (1902—1969), Армян кеңестік мүсінші. КСРО халық суретшісі. * [[Александр Павлович Семенов|Семенов Александр Павлович]] (1911—?), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары (1946, 1951). * [[Әкім Серіков|Серіков Әкім]] (1912—1989) — Қазақ КСР Қарағанды ​​облысының кеңестік партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Михаил Николаевич Скаткин|Скаткин Михаил Николаевич]] (1900—1991), профессор, КСРО педагогика ғылымдары академиясының академигі. * [[Федор Сергеевич Слыханов|Слыханов Федор Сергеевич]] (1912—1986), Мари АКСР жергілікті отын өнеркәсібі басқармасы басшысы (1946, 1951). * [[Анатолий Алексеевич Слюсарь|Слюсарь Анатолий Алексеевич]] (1934—2013), КСРО-ның Грекия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі (1988—1991). * [[Анатолий Алексеевич Смирнов|Смирнов Анатолий Алексеевич]] (1941—?), Мари АКСР Йошкар-Ола қалалық атқару комитетінің төрағасы (1973, 1986). * [[Петр Алексеевич Смирнов (министр)|Смирнов Петр Алексеевич]] (1928—2004), Мари АКСР Халыққа қызмет көрсету министрі (1971, 1975). * [[Ефим Гаврилович Софронов|Софронов Ефим Гаврилович]] (1902—1982), Мари АКСР әділет халық комиссары / министрі (1945, 1951). * [[Владимир Евгеньевич Степанов|Степанов Владимир Евгеньевич]] (1913—1986), кеңестік астроном, КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. * [[Цолак Александрович Степанян|Степанян Цолак Александрович]] (1911—2002) — философ, тарихи материализм және әлеуметтік философия саласындағы маман (1953, 1961). * [[Дмитрий Романович Суворов|Суворов Дмитрий Романович]] (1914—1989), Мари АКСР байланыс өндірістік-техникалық басқарма басшысы (1946, 1951). * [[Александр Иванович Сурьянинов|Сурьянинов Александр Иванович]] (1927—2009), Мари АКСР орман шаруашылығы министрі (1966, 1971). * [[Михаил Платонович Сычев|Сычев Михаил Платонович]] (1921—2005), қаржы министрі, Мари АКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1965, 1971). * [[Алексей Васильевич Тараканов|Тараканов Алексей Васильевич]] (1937—?), «Стройдормаш» ААҚ бас директоры, Калининград (1964—2011). * [[Дмитрий Евдокимович Тараненко|Тараненко Дмитрий Евдокимович]] (1918—2001), «Красковский» кеңшарындағы 2-бөлім меңгерушісі (1971, 1986). * [[Василий Ильич Товашов|Товашов Василий Ильич]] (1906—1990), Мари АКСР Жоғарғы сотының төрағасы (1945, 1951). * [[Иван Петрович Устенко|Устенко Иван Петрович]] (1925—2001), «Гмелинский» кеңшарының бас агрономы, Волгоград облысы (1958, 1973). * [[Самуил Абрамович Хазин|Хазин Самуил Абрамович]] (1929—2013), Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966, 1971). * [[Хаджи-Мурад Омарович Хашаев|Хашаев Хаджи-Мурад Омарович]] (1909—1971), кавказтанушы-тарихшы, этнограф, ғылымды ұйымдастырушы, қоғам және саяси қайраткер (1950, 1970). * [[Виктор Иванович Хохряков|Хохряков Виктор Иванович]] (1913—1986), КСРО халық әртісі, КСРО Мемлекеттік академиялық Кіші театрының әртісі. * [[Петр Дмитриевич Целищев|Целищев Петр Дмитриевич]] (1914—1984), радиошы-поляршы, Арктика мен Антарктидаға экспедицияларға қатысушы. * [[Геннадий Васильевич Шаев|Шаев Геннадий Васильевич]] (1929—2009), Алтай өлкесі ІІБ социалистік меншікті ұрлауға қарсы күрес бөлімі басшысы (1973—1979) * [[Алексей Сергеевич Шерстнев|Шерстнев Алексей Сергеевич]] (1904—?), марилік партия-кеңестік қызметкер (1946, 1951). * [[Леонид Александрович Шилов|Шилов Леонид Александрович]] (1928—2006), кітапхана және кітаптану ісі саласының қайраткері, кітапшы. * [[Вячеслав Анатольевич Щеглов|Щеглов Вячеслав Анатольевич]] (1908—1992), КСРО дайындама министрлігінің уәкілетті өкілі (1951, 1952). * [[Степан Алексеевич Шалаев|Шалаев Степан Алексеевич]] (1929—2022), кеңестік мемлекет, партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Тана Бегиновна Марчина|Тана Бегиновна Марчина]] (1916—1993), КСРО Жоғарғы Кеңесінің 5-шақырылым депутаты. * [[Валериан Иванович Яранов|Яранов Валериан Иванович]] (1912—2000) — таулымарилік кеңестік және ресейлік ауыл шаруашылығы қайраткері, агроном (1951, 1971). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:КСРО ордендері]] [[Санат:Құрмет Белгісі ордені]] qzw0z9uxw4inv61veai65ccnvyrtsfq 3479015 3479014 2025-06-10T15:24:54Z Орел Карл 81620 /* 2 мәрте иегерлері + ресейлік Құрмет ордені */ 3479015 wikitext text/x-wiki {{Жүлде | атауы = «Құрмет Белгісі» ордені,<br />Құрмет ордені | суреті = [[Сурет:SU Order of the Badge of Honour ribbon.svg|left|100px]] [[Сурет:Znakpocheta2.jpg|right|110px]] | сурет атауы = | фон түсі = | шынайы атауы = {{lang-ru|Орден «Знак Почёта», орден Почёта}} | мемлекет = {{USSR}} | түрі = | үшін марапатталады = | жағдайы = | негіздеуші = | негізделді = [[25 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | алғашқы иегері = [[26 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | соңғы иегері = «Құрмет Белгісі» ордені — 23 желтоқсан 1988 жылы<br />Құрмет ордені — 21 желтоқсан 1991 жылы | барынша ұсынылған = 1 580 850 | жоғары марапаты = | төменгі марапаты = | сайты = | Commons = Order of the Badge of Honor }} '''«Құрмет Белгісі» ордені''' ({{lang-ru|Орден «Знак Почёта»}}) — [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] мемлекеттік марапаты. Орден КСРО Орталық Атқару Комитетінің 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен құрылды. 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет ордені''' деп өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық адам марапатталды. == Орден тарихы == Орден [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО орталық атқару комитетінің]] 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен бекітілді. Орденді тағу ережелері, лента түсі КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының «КСРО ордендері мен медальдарына арналған ленталардың үлгілері мен сипаттамасын және Ордендерді тағу ережесін бекіту туралы» Жарлығымен жүзеге асты (19.06.1943 ж.) 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет''' орденіне өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық марапаттау рәсімі өткізілді. == Орденнің жарғысы == 1. «Құрмет Белгісі» ордені өндірістегі, ғылыми-зерттеу, мемлекеттік, әлеуметтік-мәдени, спорттық және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі жоғары жетістіктерді, сондай-ақ азаматтық ерлік танытқандарды марапаттау үшін тағайындалды. 2. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * КСРО азаматтары; * кәсіпорындар, бірлестіктер, мекемелер, ұйымдар, аудандар, қалалар және басқа да елді мекендер. «Құрмет белгісі» орденімен КСРО азаматы болып табылмайтын адамдар, сондай-ақ шет мемлекеттердің кәсіпорындары, мекемелері, ұйымдары, елді мекендері де марапатталады. 3. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, құрылыста, көлікте, байланыста, саудада, қоғамдық тамақтануда, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықта, тұрмыстық қызмет көрсетуде және халық шаруашылығының басқа да салаларында жоғары өндірістік көрсеткіштер үшін; * жоғары еңбек өнімділігіне қол жеткізгені, өнім сапасын арттырғаны, оны өндіруге материалдық және еңбек шығындарын азайтқаны, қоғамдық өндірістің тиімділігін арттырудағы табыстары үшін; * жоспарлы тапсырмаларды орындау және асыра орындаудағы социалистік жарыстағы жоғары нәтижелер үшін; * өндіріске жаңа технологияны, озық тәжірибені, ерекше құнды өнертабыстар мен рационализаторлық ұсыныстарды енгізгені үшін; * ғылыми-зерттеу қызметінде табысқа жеткені үшін; * кеңес мәдениеті, әдебиеті, өнері саласындағы шығармашылық жетістіктері, жас ұрпақты оқыту мен коммунистік тәрбиелеудегі, жоғары білікті кадрлар даярлаудағы, халықты медициналық қамтамасыз етудегі, дене шынықтыру мен спортты дамытудағы және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі табыстары үшін; * елдің қорғаныс қабілетін нығайтудағы қызметі үшін; * жемісті мемлекеттік және қоғамдық қызметі үшін; * КСРО мен басқа мемлекеттер арасындағы экономикалық, ғылыми-техникалық, мәдени және басқа да байланыстарды дамытудағы қызметтері үшін; * адамдардың өмірін құтқару, қоғамдық тәртіпті қорғау, табиғи апаттармен және азаматтық ерліктің басқа да көріністерімен күресудегі батыл әрі тапқыр әрекеттері үшін. 4. «Құрмет белгісі» ордені кеуденің сол жағына тағылып, КСРО-ның басқа ордендері болған жағдайда «Халықтар Достығы» орденінен кейін орналасатын. 1988 жылы 28 желтоқсанда [[КСРО Жоғарғы Кеңесі]] төралқасының Жарлығымен «Құрмет» орденінің жаңа ережесі мен сипаттамасы бекітілді. == Орденнің сипаттамасы == «Құрмет белгісі» ордені сопақ пішінді, бүйірлері [[Емен|емен]] бұтақтарымен қоршалған. Ортасында сол және оң жағында симметриялы орналасқан «[[Барлық елдердің пролетарлары, бірігіңдер!]]» деген жазуы бар байрақтарды алып келе жатқан жұмысшы мен жұмысшы әйелдің фигуралары орналасқан. Орденнің жоғарғы жағында бесбұрышты жұлдыз орналасқан, оның астында байрақтардың аясында «КСРО» деген бедерлі жазу бар. Орденнің төменгі жағында «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген бедерлі жазу жазылған. Байрақтар мен жұлдыз күрең қызыл эмалмен қапталған және шеттері алтын жалатылған жиектермен көмкерілген. Байрақтардың бағаналары мен жазулары алтын жалатылған, емен бұтақтары, орденнің төменгі бөлігі және оның жалпы аясы тотыққан. «Құрмет белгісі» ордені күмістен жасалған. Орден биіктігі — 46 мм, ені — 32,5 мм. Орден құлақша мен шығыршық арқылы жиектері екі бойлық тоқсары жолақтары бар ашық қызғылт жібек қатқыл таспамен тысталған бесбұрышты тағанға жалғанады. Таспаның ені — 24 мм, жолақтардың ені 3,5 мм. [[1988 жыл|1988 жылы]] «Құрмет белгісі» ордені «Құрмет» ордені болып өзгертілгеннен кейін орденнің сыртқы түрі сәл өзгерді. «Құрмет» орденінің «Құрмет белгісі» орденінен айырмашылығы, бет жағының төменгі бөлігіндегі «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген жазудың орнына орақ пен балғаның және екі алшақ жатқан лавр бұтағының қолданбалы бедерлі қаптама қойылған. Қаптама екі сұққыш арқылы орденнің негізіне бекітіледі. «Құрмет Белгісі» орденінен «Құрмет» орденіне ауысқан кезде белгілердің нөмірленуі үзілген жоқ. == Марапаттау == [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО ОАК]] жаңа орденмен марапаттау туралы бірінші қаулысы 1935 жылы 26 қарашада шықты. Орден ЦДКА Қызыл Әскер ән және би ансамблінің жетекшісіне, ұйымдастырушыларына және 10 қатысушысына берілді (бұл кезде ұжымның өзі Революциялық Қызыл Ту, ал ансамбль жетекшісі А. В. Александров [[Қызыл жұлдыз ордені|Қызыл жұлдыз орденмен]] марапатталды). 1935 жылы 26 желтоқсанда КСРО Орталық Атқару Комитетінің 25 желтоқсандағы Жарлығымен еңбек ерлігі және мақта өнімділігін арттырудағы табыстары үшін реттік №1 «Құрмет белгісі» орденімен Ташкент облысы, Жаңажол ауданы, «Батыр» ұжымшарының төрағасы Артықбай Тіллябаев марапатталды; сонымен қатар, сол күні Ворошилов атындағы ұжымшардың екпінді-пионері Кавахан Атақұлова мен «Коммунизм» ұжымшарының екпінді-пионері Нышан Қадыров (екеуі де [[Ферғана облысы]], Қоқан ауданынан) ордендермен марапатталды. Алғаш «Құрмет белгісі» орденімен марапатталған ұжым С.М.Киров атындағы Макеевка металлургиялық зауытындағы №2 мартендік цехы болды (1939 жылы). Ұжым жоспарды асыра орындағаны, жарысты жақсы ұйымдастырғаны және мемлекеттік маңызды тапсырмаларды мерзімінен бұрын орындағаны үшін марапатталды. Кеңестік «Құрмет» орденінің соңғы иегері — Ресейдің «Цемент» мемлекеттік концернінің Белгород цемент зауытының директоры Анатолий Яковлевич Литвин, [[КСРО Президенті|КСРО Президентінің]] 1991 жылғы 21 желтоқсандағы Жарлығымен осы марапатқа ие болды. == Бірнеше рет «Құрмет белгісі» және «Құрмет» ордендерімен марапатталғандар == === 5 мәрте иегерлері === # [[Мәстүр Әуезова]] (1905—1978) — Тәжік КСР Ленинабад облыстық атқару комитетінің төрайымы (соның ішінде 28.04.1940; 01.04.1944; 23.10.1954). # [[Әнуар Қаландаров]] (1920—1990) — Тәжік КСР Құмсаңғыр ауданының Ленин атындағы ұжымшардың төрағасы. # [[Салих Ашурқожаұлы Раджабов]] (1912—1990) — Тәжік КСР ҒА қоғамдық ғылымдар бөлімінің академик-хатшысы. === 4 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Никара Бәкірқызы Абаева|Абаева Никара Бәкірқызы]] (1936 туғ.) — Ыбырай Алтынсарин атындағы Педагогика ғылымдары ғылыми-зерттеу институтының директоры. # [[Болат Абдуллаұлы Абдуллаев|Абдуллаев Болат Абдуллаұлы]] (1906 — ?) — Тәжік КСР Жоғарғы сотының төрағасы (1938-1940). # [[Кәрім Жүсіпұлы Ахмедов|Ахмедов Кәрім Жүсіпұлы]] (1917—?) — медицина ғылымдарының докторы, ТММИ қалыпты физиология кафедрасының меңгерушісі. # [[Болеслав Иванович Буйвид|Буйвид Болеслав Иванович]] (1916—2003) — Магнитогорск металлургиялық комбинатындағы кадрлар бөлімінің басшысы. # [[Владимир Захарович Ващенко|Ващенко Владимир Захарович]] (1911—1992) — кеңестік шаруашылық, мемлекет әрі саяси қайраткер. # [[Николай Григорьевич Грицевич|Грицевич Николай Григорьевич]] (1920—2023) — Омбы теміржол бөлімі басшысының бірінші орынбасары (1953-1963), Омбы қалалық атқару комитеті төрағасының бірінші орынбасары (1964-1985) (01.08.1959; 28.07.1966; 25.08.1971; 03" /19/1981) # [[Асылбек Жазыұлы Дәулетов|Дәулетов Асылбек Жазыұлы]] (1925 туғ.) — Көкшетау облыстық халықтық бақылау комитеті төрағасының орынбасары. # [[Ғазиз Есмұқанов|Есмұқанов Ғазиз]] (1936 туғ.) — Қазақстан КП Жезқазған облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Ұзақ Жырғалбаев|Жырғалбаев Ұзақ]] (1912—1986) — Қырғыз ССР Министрлер Кеңесінің еңбек ресурстарын пайдалану жөніндегі мемлекеттік комитетінің төрағасы. # [[Николай Иванович Иванов|Иванов Николай Иванович]] (1918—1985) — Тверь облыстық БЛКЖО комитетінің бірінші хатшысы (1957, 1966, 1971, 17.06.1981). # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Николай Васильевич Ким|Ким Николай Васильевич]] (1904—1988) — Өзбек КСР Хорезм облысы Жаңаарық ауданы Әл-Хорезми атындағы кеңшардың директоры. # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Шәпек Күзембаев|Күзембаев Шәпек]] (1906—1985) — Бұхара облысы, Канимех ауданы, Канимех кеңшарының директоры. # [[Зәйіт Тілеубайұлы Қаскеев|Қаскеев Зәйіт Тілеубайұлы]] (1932—?) — Солтүстік Қазақстан облыстық атқару комитетінің ұйымдастыру бөлімі меңгерушісі. # [[Қожа Садық]] (1913—1990) — «Совет Тожикистони» газетінің редакторы, КСРО жазушылар одағының мүшесі. # [[Жүзімқұл Қадырқұлұлы Құдайбергенов|Құдайбергенов Жүзімқұл Қадырқұлұлы]] (1913—1986) — К.И.Скрябин атындағы Қырғыз ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Николай Андреевич Малицкий|Малицкий Николай Андреевич]] (1904—?) — ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, Ташкент жоғары партия мектебінің профессоры. # [[Жерен Мамедов|Мамедов Жерен]] (1923—1985) — Түрікмен КСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі. # [[Василий Арсеньевич Москвин|Москвин Василий Арсеньевич]] (1910—1969) — КОКП Томбы облыстық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Ақбар Момынов|Момынов Ақбар]] (1909—?) — Тәжікстан КП Ленинабат облыстық комитетінің әкімшілік және сауда-қаржы органдары бөлімінің меңгерушісі. # [[Хадиша Райымқызы Мұсаханова|Мұсаханова Хадиша Райымқызы]] (1918—1974) — В.И.Ленин Орталық мұражайының Ташкент филиалының директоры. # [[Халима Насырова|Насырова Халима]] (1913—2003) — [[КСРО халық әртісі]] (23.11.1939; 25.12.1944; 11.01.1957; 01.03.1965) # [[Тәнті Оразбеков|Оразбеков Тәнті]] (1922—1978) — Қырғыз КСР дайындама министрі. # [[Андрей Николаевич Паздзерский|Паздзерский Андрей Николаевич]] (1906—1981) — Өзбек КСР Министрлер Кеңесі аппаратының жауапты қызметкері. # [[Виктор Афанасьевич Попов|Попов Виктор Афанасьевич]] (1929—2018) — КОКП ОК қорғаныс бөлімінің сектор меңгерушісі, К.Э.Циолковский атындағы Космонавтика академиясының толық мүшесі (17.06.1961; 26.07.1966; 11.09.1970; 11.10.1974). # [[Мырзахан Пошанов|Пошанов Мырзахан]] (1903—?) — Қазақстан КП Шымкент облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Осман Құрбанұлы Рахматзаде|Рахматзаде Осман Құрбанұлы]] (1906—1989) — Тәжік ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Рыхси Сахибаев|Сахибаев Рыхси]] (1917—1974) — Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы. # [[Мұқым Сұлтанов|Сұлтанов Мұқым]] (1894—1976) — Тәжік КСР жергілікті өнеркәсіп халық комиссары, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасы төрағасының орынбасары. # [[Аға Керімұлы Халилов|Халилов Аға Керімұлы]] (1904—1981) — Түрікменстан КП ОК істерінің басқарушысы. # [[Фарида Ғабсадыққызы Халитова|Халитова Фарида Ғабсадыққызы]] (1920—1981) — Қазақстан КП Целиноград облыстық комитетінің хатшысы. # [[Семен Алексеевич Чесноков|Чесноков Семен Алексеевич]] (1901—1974) — РКФСР денсаулық сақтау халық комиссары (1937-1938), Қазақ КСР денсаулық сақтау халық комиссары - министрі (1939-1949) (14.04.1951; 6.12.1957; 11.11.1961; 28.10. /1967) # [[Георгий Павлович Шамилин|Шамилин Георгий Павлович]] (1911—1986) — КОКП Смоленск қалалық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Виктор Львович Шульц|Шульц Виктор Львович]] (1908—1976) — Орталық Азия мемлекеттік университетінің жер гидрологиясы кафедрасының меңгерушісі. }} === 3 мәрте иегерлері + ресейлік Құрмет ордені === * [[Вячеслав Николаевич Иванов|Иванов Вячеслав Николаевич]] (1938-2024) — академиялық ескек есуден 3-дүркін олимпиада чемпионы (оның ішінде 1956; 30.03.1965; 16.07.2018) * [[Лариса Семеновна Латынина|Латынина Лариса Семеновна]] (1934 туғ.) — спорттық гимнастикадан 9-дүркін олимпиада чемпионы (16.09.1960; 30.03.1965; 5.10.1972; 30.12.1999) * [[Виталий Георгиевич Смирнов|Смирнов Виталий Георгиевич]] (1935 туғ.) — КСРО (1990-1992) және РФ (1992-2001) Ұлттық Олимпиада комитетінің президенті (23.06.1966; 09.09.1971; 10.05.1976; 22.04.1994) === 3 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Владимир Павлович Алексеев|Алексеев Владимир Павлович]] (1914—2000), өнеркәсіп қайраткері, Марий АКСР-нің еңбек сіңірген ғылым және техника қайраткері, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1944; 1958; 1962). # [[Жүсіпбек Алтайбаев|Алтайбайұлы Жүсіп]] (1911—1987), журналист, сатирик. # [[Кеңес Мұстаханұлы Аухадиев|Аухадиев Кеңес Мұстаханұлы]] (1938-2022), кеңестік әрі қазақстандық мемлекет пенен партия қайраткері. # [[Ғариф Керімұлы Ахмадеев|Ахмадеев Ғариф Керімұлы]] (1912—1991), тікұшақ құрылымдаушы. # [[Евгений Алексеевич Борисов|Борисов Евгений Алексеевич]] (1928—1974), полковник, АТҒЗИ қызметкері. # [[Валентин Александрович Вахонин|Вахонин Валентин Александрович]] (1904—1981), М. И. Ульянова атындағы Мәскеу жұмысшы тілшілер университетінің ректоры # [[Владимир Викторович Григорьев|Григорьев Владимир Викторович]] (1941—2011), партия мен мемлекет қайраткері. # [[Василий Викторович Громыко|Громыко Василий Викторович]] (1932—2017), КСРО еңбек сіңірген жаттықтырушысы (грек-рим күресі) (24.07.1968; 1969; 10.05.1972) # [[Виктор Федорович Грудзенко|Грудзенко Виктор Федорович]] (1931—2019), КОКП Пенза қалалық комитетінің екінші хатшысы (1970-1985) (1971; 1976; 10.03.1981) # [[Георгий Дмитриевич Гулиа|Гулиа Георгий Дмитриевич]] (1913—1989), прозашы (17.04.1958; 13.03.1963; 28.10.1967) # [[Гайоз Иванович Джеджелава|Джеджелава Гайоз Иванович]] (1915-2005), футболшы және жаттықтырушы, еңбек сіңірген спорт шебері (24.02.1941; 1950; 1957) # [[Лука Степанович Дьяченко|Дьяченко Лука Степанович]] (1902—1984), Молдава КСР мемлекет қайраткері. # [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), кеңестік партия және мемлекет қайраткері (1958, екі рет; 1965). # [[Алексей Ильич Зайцев|Зайцев Алексей Ильич]] (1914—1996) — Социалистік Еңбек Ері (1949), полярлық авиацияның бортмеханигі (19.05.1954, 29.08.1955, 23.06.1961). # [[Борис Мұстафаұлы Зумақұлов|Зумақұлов Борис Мұстафаұлы]] (1940 туғ.), партия және мемлекет қайраткері. # [[Борис Владимирович Иванов|Иванов Борис Владимирович]] (1917—1992), прозашы. # [[Иван Александрович Калита|Калита Иван Александрович]] (1927—1996), олимпиада чемпионы (ат спорты) (16.09.1960; 02.12.1970; 05.10.1972) # [[Юрий Яковлевич Ковалев|Ковалев Юрий Яковлевич]] (1937—2010), «Сибэлектромотор» бірлестігінің директоры (1971—1977), КОКП Томбы қалалық комитетінің екінші хатшысы (1977—1982), Томбы қалалық атқару комитетінің төрағасы (1982—1988) (1971; 31.03.1981; 17.07.1986). # [[Генрих Абрамович Козлов|Козлов Генрих Абрамович]] (1900—1981), КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. # [[Иван Елисеевич Крюков|Крюков Иван Елисеевич]] (1924—2003) — Қостанай облысы Орджоникидзе ауданы «Комаровский» кеңшарының бас экономисі, партия бюросының хатшысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің нұсқаушысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің партиялық бақылау комиссиясының мүшесі. # [[Галина Алексеевна Кулакова|Кулакова Галина Алексеевна]] (1942 туғ.), олимпиада чемпионы (шаңғы спорты) (09.04.1970; 10.05.1976; 09.04.1980) # [[Александр Васильевич Медведь|Медведь Александр Васильевич]] (1937-2024), олимпиада чемпионы (еркін күрес) (1964; 05.02.1969; 23.04.1985) # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Павел Михайлович Михайлов|Михайлов Павел Михайлович]] (1917—2005), Аэрофлот ұшқышы. # [[Евгений Васильевич Мосолов|Мосолов Евгений Васильевич]] (1912—1979), КОКП Мәскеу қалалық және облыстық комитеттерінің меңгерушісі. # [[Ашура Насырова|Насырова Ашура]] (1924—2011), Тәжік КСР халық әртісі (23.04.1941; 17.12.1949; 23.10.1954) # [[Анатолий Георгиевич Нилов|Нилов Анатолий Георгиевич]] (1912—1981), КОКП ОК жауапты қызметкері. # [[Александр Игнатьевич Пасиковский|Пасиковский Александр Игнатьевич]] (1910—1996), Молдова КСР мемлекет қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Николай Иванович Першин|Першин Николай Иванович]] (3 қараша 1904—1974), Ленинград шаруашылық кеңесінің С.М.Киров атындағы Электросила зауытындағы қырнаушы-айналмашақшысы. # [[Федор Федорович Петрусевич|Петрусевич Федор Федорович]] (1902—1965), Йошкар-Ола қ. жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының директоры (1946, 1951, 1956). # [[Николай Варфоломеевич Пилипенко|Пилипенко Николай Варфоломеевич]] (1916—2020), КОКП ОК философия ғылымдары секторының меңгерушісі. 1984-1992 жылдары — АОН профессоры. Философия ғылымдарының докторы, РФ еңбек сіңірген ғылым қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Файздрахман Ахмедзянович Сабиров|Сабиров Файздрахман Ахмедзянович]] (1919—1990), полковник, әскери құрылысшы, (08.12.1951; 07.03.1962; 29.03.1976). # [[Иван Петрович Савченко|Савченко Иван Петрович]] (1918—2002), Иркутск қ. Свердлов аудандық кеңесі атқару комитетінің төрағасы, Шығыс Сібір темір жолы теміржолшылары кәсіподағының жол комитетінің төрағасы. (марапаттау жылдары: 1957, 1971, 1976). # [[Иван Флегонтович Синицын|Синицын Иван Флегонтович]] (1911—1988), КСРО Трактор және ауылшаруашылық машина жасау министрі. # [[Николай Алексеевич Слезкин|Слезкин Николай Алексеевич]] (1905—1991), механика саласындағы ғалым, профессор, РКФСР ғылым мен техниканың еңбек сіңірген қайраткері (1953; 15.09.1961; 1976). # [[Виталий Константинович Трофимов|Трофимов Виталий Константинович]] (1926—1996), Мари облыстық кәсіподақтар кеңесінің төрағасы (1966, 1971, 1974). # [[Илья Михайлович Хижниченко|Хижниченко Илья Михайлович]] (1909—1992), кеңестік агроном (22.06.1950; 31.10.1957; 23.06.1966). # [[Александр Михайлович Хлопков|Хлопков Александр Михайлович]] (1926—2013), Горький облысы Кулебаки қалалық атқару комитетінің төрағасы. # [[Яков Иосифович Черняков|Черняков Яков Иосифович]] (1915—2010), Ижевск қалалық БЛКЖО комитетінің және КПСС аудандық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Күжүгет Серэұлы Шойгу|Шойгу Күжүгет Серэұлы]] (1921—2010) КОКП Тыва облыстық комитетінің хатшысы, Тыва АКСР Министрлер кеңесі төрағасының бірінші орынбасары, [[Сергей Күжүгетұлы Шойгу|С. К. Шойгудың]] әкесі. }} === 2 мәрте иегерлері «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені === * [[Эдуард Аркадьевич Асадов|Асадов Эдуард Аркадьевич]] (1923—2004), ақын (28.10.1967; 18.09.1973; 07.09.1998) * [[Сусанна Николаевна Звягина|Звягина Сусанна Николаевна]] (1918—2006), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1951; 15.09.1959; 14.07.2004) * [[Виктор Григорьевич Кузькин|Кузькин Виктор Григорьевич]] (1941—2008), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 3.03.1972; 20.12.1996) * [[Борис Александрович Майоров|Майоров Борис Александрович]] (род. 1938), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (24.07.1968; 22.05.1981; 20.12.1996) * [[Зоя Сергеевна Миронова|Миронова Зоя Сергеевна]] (1913—2008), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1958; 1972; 12.04.2001) * [[Татьяна Петровна Панкова|Панкова Татьяна Петровна]] (1917—2011), РКФСР халық әртісі, Мемлекеттік академиялық Малый театрының актрисасы (26.10.1949; 4.11.1974; 21.09.1998) * [[Александр Павлович Рагулин|Рагулин Александр Павлович]] (1941—2004), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 30.05.1969; 20.12.1996) * [[Игорь Анатольевич Ромишевский|Ромишевский Игорь Анатольевич]] (1940—2012), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.05.1969; 03.03.1972; 26.12.2011) * [[Эдуард Эргартович Россель|Россель Эдуард Эргартович]] (1937 туғ.), 1991—1993 жылдардағы Свердлов облысының губернаторы, 1995—2009 ж. (29.04.1975; 26.05.1980; 9.10.2007) * [[Александр Сергеевич Якушев|Якушев Александр Сергеевич]] (1947 туғ.), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (03.03.1972; 07.06.1979; 26.12.2011) === 2 мәрте иегерлері === * [[Александра Андреевна Андреева|Андреева Александра Андреевна]] (1894—1974), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1946; 1951). * [[Аким Иванович Атмачиди|Атмачиди Аким Иванович]] (1937—2013) — Семей құрама темірбетон өндірістік бірлестігінің директоры, * [[Булат Юсупович Аитов|Аитов Булат Юсупович]] (1929—2018), кеңестік құрылыс қайраткері, РКФСР және Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Стефан Лукич Анисимов|Анисимов Стефан Лукич]] (1910—1985), кеңестік сәулетші, Тәжік КСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1959). * [[Николай Захарович Анциферов|Анциферов Николай Захарович]] (1911—1980), кеңестік ақын, журналист, кеңестік-партия қызметкері(1946; 1951). * [[Вениамин Александрович Анчинашкевич|Анчинашкевич Вениамин Александрович]] (1910—1969), теміржолшы, еңбек ері (1943; 1960). * [[Вараздат Мартиросович Арутюнян|Арутюнян Вараздат Мартиросович]] (1909—2008), белгілі армян сәулетшісі және өнертанушы. Сәулет ғылымының докторы. * [[Канапия Габдуллинович Ахметов|Ахметов Канапия Габдуллинович]] (1924—2021), мемлекет және қоғам қайраткері, ғалым, профессор. * [[Юрий Васильевич Бабиков|Бабиков Юрий Васильевич]] (род. 1930), инженер-құрылымдаушы, Мари АКСР Йошкар-Оладағы жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының бас директоры (1966; 1971). * [[Архип Дмитриевич Белков|Белков Архип Дмитриевич]] (1899—1981), марилік кеңестік ғалым-агрономы (1946; 1951). * [[Анисия Федоровна Беспалова|Беспалова Анисия Федоровна]] (1920—2011), марилік кеңестік агроном, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1951; 1971). * [[Петр Павлович Богатырев|Богатырев Петр Павлович]] (1923—1997), марилік кеңестік партия-әкімшілік жетекшісі (1966; 1971). * [[Георгий Борисович Бокий|Бокий Георгий Борисович]] (1909—2001), кеңестік және ресейлік кристал химигі, РҒА корреспондент-мүшесі * [[Александра Степановна Брыкова|Брыкова Александра Степановна]], РКФСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі<ref>[https://институтвоспитания.рф/upload/medialibrary/8f3/ulv6zgq8uw06l40hqoefbbt9okb92ddu.pdf Фотография А. Брыковой. Семья и школа, — № 1, — 1950. с. 11а]</ref>. * [[Александр Адольфович Бурба|Бурба Александр Адольфович]] (1918—1984), Медногорск мыс-күкірт комбинатының директоры, Орынбор политехникалық институтының ректоры (1957; 17.06.1981). * [[Элина Авраамовна Быстрицкая|Быстрицкая Элина Авраамовна]] (1928—2019), КСРО халық әртісі, Ресей Мемлекеттік академиялық Кіші театрының актрисасы (7.03.1960; 4.11.1967). * [[Саидали Вализода|Вализода Саидали]] (1900—1971), кеңестік тәжік ақыны әрі музыканты, Тәжік КСР халық хафизі. * [[Василий Михайлович Воробьев|Воробьев Василий Михайлович]] (1909—1995), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесінің төрағасы (1957; 1966). * [[Павел Степанович Воронцов (партия қызметкері)|Воронцов Павел Степанович]] (1920—2015), кеңестік партия және әкімшілік қайраткері (1966; 1971). * [[Мария Сергеевна Гаврилова|Гаврилова Мария Сергеевна]] (1913—2004), агроном, КСРО Ауыл шаруашылығы министрлігі басқарма басшысының орынбасары (1960, 1967). * [[Яков Гайниевич Гайниев|Гайниев Яков Гайниевич]] (1928—2008), механизатор (1966; 1972). * [[Ярослав Александрович Галан|Галан Ярослав Александрович]] (1902—1949), жазушы, [[Сталин премиясы|Сталин сыйлығының]] лауреаты (қайтыс болғаннан кейін) * [[Давид Израилевич Гальперин|Гальперин Давид Израилевич]] (1903—1977), химик-технолог, оқ-дәрі өндірісі саласындағы маман, техника ғылымдарының докторы, профессор. * [[Михаил Матвеевич Глазырин|Глазырин Михаил Матвеевич]] (1935—2014), әкімшілік жетекшісі, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1971; 1976). * [[Сергей Константинович Годунов|Годунов Сергей Константинович]] (1929—2023), математик (1954; 1981), РҒА академигі. * [[Сергей Иванович Горбунов|Горбунов Сергей Иванович]] (1915—1991), әкімшілік-өндірістік жетекші (1946; 1951). * [[Юрий Леонидович Горянский|Горянский Юрий Леонидович]] (1929—2005), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрі (1965; 1971). * [[Анатолий Евгеньевич Григорьев|Григорьев Анатолий Евгеньевич]] (1929—2014), «Машиностройения ҒӨБ» әскери-өнеркәсіптік корпорациясында ұшу аппараттарын жобалау саласындағы маман. * [[Рамзан Бакарович Гудаев|Гудаев Рамзан Бакарович]] (1930—?), Шешен-Ингуш АКСР Веден аудандық «Сельхозтехника» бірлестігінің меңгерушісі. * [[Варвара Аркадиевна Гусар|Гусар Варвара Аркадиевна]] (1913—1994), кеңшар звеношысы (15.02.1966; 8.04.1971). * [[Евгений Валентинович Гусев|Гусев Евгений Валентинович]] (1927—?), агроном (1966; 1971). * [[Темир Дадабаевич Дадабаев|Дадабаев Темир Дадабаевич]] (род. 1941), КОКП Колхозабат аудандық комитетінің бірінші хатшысы, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Борис Петрович Дежкин|Дежкин Борис Петрович]] (1914—1992), кеңестік режиссер және суретші-мультипликатор (14.4.1944; 6.3.1950). * [[Александр Кириллович Доленко|Доленко Александр Кириллович]] (род. 1951), Ташкент жоғарғы партия мектебінің директоры; Өзбекстан КП ОК мүшесі, Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Серафим Алексеевич Дубровин|Дубровин Серафим Алексеевич]] (1912—1995), 1-Ленинград кірпіш зауытының бас механигі. * [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), КОКП Мари облыстық комитетінің хатшысы (1958; 1965). * [[Иван Евстигнеевич Ерохин|Ерохин Иван Евстигнеевич]] (1903—1996) ЗИЛ зауытындағы ағаш өңдеу цехының бөлім басшысы. * [[Константин Михайлович Зинин|Зинин Константин Михайлович]] (1913—1985), марилік партия жетекшісі (1946: 1951). * [[Леонид Никитич Злобин|Злобин Леонид Никитич]] (1923—1997), инженер (1962: 1971). * [[Аркадий Петрович Зонов|Зонов Аркадий Петрович]] (1922—2005) * [[Алексей Борисович Зубков|Зубков Алексей Борисович]] (1913—1984), контр-адмирал. * [[Әли Абдулоғлы Зулалов|Зулалов Әли Абдулоғлы]] (1893—1963), тенор, Әзербайжан КСР еңбек сіңірген әртісі, опера және балет театрының солисті * [[Борис Илинбаевич Ибулаев|Ибулаев Борис Илинбаевич]] (1934—1995), марилік партия-мемлекет қайраткері (1966; 1971). * [[Александр Александрович Иванов (әкімшілік жетекші)|Иванов Александр Александрович]] (1908—1984), әкімшілік жетекші (1945; 1966). * [[Бодо Германович Иоганзен|Иоганзен Бодо Германович]] (1911—1996), биология ғылымдарының докторы, Томбы мемлекеттік педагогикалық институтының ректоры. * [[Анна Ильинична Казакова|Казакова Анна Ильинична]] (1920—1989), Мари АКСР мәдениет министрі, МАКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1967; 1971). * [[Кара Рабаданович Караев|Караев Кара Рабаданович]] (1891—1973), партизан, Дағыстан АКСР әскер және партия қайраткері. * [[Юрий Васильевич Калашников (ғалым)|Калашников Юрий Васильевич]] (1939—2018), кеңестік және ресейлік ғалым, [[Башқұрт мемлекеттік университеті|Башқұрт мемлекеттік университетінің]] тарих кафедрасы тарихшысы, дәріскері, доценті. (қазіргі [[Үфі ғылым және технология университеті]]). * [[Михаил Андреевич Калинин|Калинин Михаил Андреевич]] (1914—1984), КСРО мемлекеттік жоспарлау комитетінің меңгерушісі. * [[Рудольф Иванович Каменев|Каменев Рудольф Иванович]] (1927—2019), гидроқұрылысшы, бетон зауытының басшысы, Мурманск облысындағы Мурмаши ауылының құрметті тұрғыны, хоккей командасының жаттықтырушысы. * [[Аркадий Иванович Капитонов|Капитонов Аркадий Иванович]] (1931—1995), марилік кеңестік партия қызметкері (1976; 1986). * [[Вадим Николаевич Карташов|Карташов Вадим Николаевич]] (1930—2008), кеңестік және ресейлік журналист, публицист, ақын, қоғам қайраткері, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері (1966; 1971). * [[Зинаида Ивановна Кашина|Кашина Зинаида Ивановна]] (1919—2007), кеңестік партия-мемлекет қайраткері, педагог, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төрағасының орынбасары (1960; 1971). * [[Ходи Исабаевич Кинжаев|Кинжаев Ходи Исабаевич]] (1914—1992), Кеңес Одағының Батыры. * [[Иван Викторович Кириллов|Кириллов Иван Викторович]] (1927—1994), КОКП Йошкар-Ола қалалық комитетінің 2-хатшысы (1966; 1971). * [[Валериан Петрович Кожевников|Кожевников Валериан Петрович]] (1920—1975), партия-мемлекет қайраткері, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Танаш Қойшыбайұлы|Қойшыбайұлы Танаш]] (1914—1974) — кеңестік шаруашылық, мемлекеттік және саяси қайраткер. * [[Василий Александрович Комов|Комов Василий Александрович]] (1929—2002), Түмен мотор зауытының бас инженері («Тюмень мотор құрастырушылар» АҚ) (1968; 1971). * [[Петр Григорьевич Корнилов|Корнилов Петр Григорьевич]] (1924—1982), марилік кеңестік жазушы, журналист, қоғам және саяси қайраткер, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері. (1966; 1971). * [[Анна Васильевна Коряковцева|Коряковцева Анна Васильевна]] (1899—1982), Мари АКСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі (1939; 1949). * [[Василий Васильевич Косенко|Косенко Василий Васильевич]] (1916—?), Қазақ КСР Ауыл шаруашылығы министрлігінің тәжірибелік-оқу шаруашылықтары бас басқармасының басшысы. * [[Виктор Михайлович Котельников|Котельников Виктор Михайлович]] (1924 туғ.), Мари АКСР денсаулық сақтау министрі (1961, 1971). * [[Дмитрий Сергеевич Краснов|Краснов Дмитрий Сергеевич]] (1905—?), партия жетекшісі (1939, 1942). * [[Василий Михайлович Кужнуров|Кужнуров Василий Михайлович]] (1913—1992), Мари АКСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі (1946, 1951). * [[Михаил Иванович Кузнецов (зоотехник)|Кузнецов Михаил Иванович]] (1925—1996), Мари АКСР Ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары, РКФСР еңбек сіңірген зоотехнигі (1966, 1971). * [[Леонид Петрович Курьянов|Курьянов Леонид Петрович]] (1927—2014) * [[Аркадий Иванович Лаппо|Лаппо Аркадий Иванович]] (1904—1983), кеңестік өсімдік өсіру маманы және сұрыптаушы, БКСР ҒА академигі (1949, 1959). * [[Вадим Петрович Логинов|Логинов Вадим Петрович]] (1927—2016), дипломат және партия қайраткері (30.08.1957; 22.10.1971). * [[Иван Пантелеевич Макаров|Макаров Иван Пантелеевич]] (1915—1997), марилік партия жетекшісі (1951, 1971). * [[Михаил Семенович Малышев|Малышев Михаил Семенович]] (1914—1986), марилік кеңестік ауыл шаруашылығын ұйымдастырушы (1951, 1966). * [[Александр Дмитриевич Мартусин|Мартусин Александр Дмитриевич]] (1930—2016), Иркутск облысы, Тайшет ауданы, Бузыканово ауылындағы М.И. Калинин атындағы ұжымшар төрағасы * [[Василий Павлович Мартыненко|Мартыненко Василий Павлович]] (1925—1993), Волгоград облысы, Новониколаев ауданы, В. И. Ленин атындағы ұжымшар бас агрономы (1965, 1972). * [[Акакий Иванович Мгеладзе|Мгеладзе Акакий Иванович]] (1910—1980) — партия қайраткері, Грузин КСР КП ОК бірінші хатшысы, КОКП ОК мүшесі. * [[Михаил Михайлович Мирошников|Мирошников Михаил Михайлович]] (1926—2020), оптика өнеркәсібінің ұйымдастырушысы, Социалистік Еңбек Ері, КСРО ҒА және РҒА корреспондент-мүшесі (1957, 1961). * [[Иван Романович Москвичев|Москвичев Иван Романович]] (1913—1978), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының төрағасы (1946, 1963). * [[Анна Александровна Мосунова|Мосунова Анна Александровна]] (1905—2003), марилік кеңестік партия-әкімшілік қызметкер, педагог, қоғам қайраткері, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы (1946; 1951). * [[Михаил Федорович Ненашев|Ненашев Михаил Федорович]] (1929—2019), мемлекет қайраткері, журналист, публицист, редактор, тарих ғылымдарының докторы. * [[Михаил Александрович Николаев|Николаев Михаил Александрович]] (1912—1986), халық ағарту қайраткері және ұстаз (1944, 1962). * [[Сергей Николаевич Николаев (драматург)|Николаев Сергей Николаевич]] (1908—1993), Мари АКСР халық жазушысы, Мари АКСР жазушылар одағының төрағасы (1951; 1968). * [[Ольга Павловна Ногина|Ногина Ольга Павловна]] (1885—1977), кеңестік денсаулық сақтаудың ірі ұйымдастырушысы, [[Виктор Павлович Ногин|В.П. Ногиннің]] әйелі. * [[Николай Николаевич Озеров (түсініктемеші)|Озеров Николай Николаевич]] (1922—1997), спорт түсініктемеші, РКФСР халық әртісі (27.04.1957; 7.07.1978). * [[Петр Степанович Павленко|Павленко Петр Степанович]] (1937—2019), Житомир облысы кәсіподақтар федерациясы төрағасының орынбасары * [[Иван Митрофанович Первушин|Первушин Иван Митрофанович]] (1914—1998) құрылыс бригадирі. * [[Геннадий Михайлович Пищаев (партия жетекшісі)|Пинаев Геннадий Михайлович]] (1931—2005), партия жетекшісі (1966, 1976). * [[Михаил Иванович Положенцев|Положенцев Михаил Иванович]] (1928—2013), мемлекет қайраткері, Челябі облыстық атқару комитетінің төрағасы (1980—1984). * [[Хачик Оганесович Погосов|Погосов Хачик Оганесович]] (1910—1975) Ирансовтранс Сыртқы сауда министрлігінің Бакудегі басқарушысы. * [[Кирилл Иванович Поназдырь|Поназдырь Кирилл Иванович]] (1918—2001) — Жаңасібір облыстық денсаулық сақтау басқармасы меңгерушісі (1961—1982), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері (1978). * [[Владимир Петрович Потанин|Потанин Владимир Петрович]] (1926—1981), мемлекет қайраткері, Үлбі металлургиялық зауытының директоры (1961—1974), Орта машина жасау министрлігі 3-бас басқармасы басшысы (1974—1981). * [[Вадим Александрович Просвирнин|Просвирнин Вадим Александрович]] (1926—2006), Мари АКСР отын өнеркәсібі министрі (1971, 1976). * [[Борис Викторович Протопопов|Протопопов Борис Викторович]] (1901—1982), Медицина ғылымдарының докторы, профессор (1945, 1951). * [[Василий Павлович Пустовалов|Пустовалов Василий Павлович]] (1925—2013), полковник, 25516 ә/б бөлім басшысы * [[Геннадий Алексеевич Пчелов|Пчелов Геннадий Алексеевич]] (1937 туғ.), агроном (1973, 1976). * [[Михаил Георгиевич Родионов|Родионов Михаил Георгиевич]] (1904—1959), марилік кеңестік әкімшілік жетекшісі (1946, 1951). * [[Роберт Иванович Рождественский|Рождественский Роберт Иванович]] (1932—1994), кеңестік және ресейлік ақын әрі аудармашы, ән жазушы. * [[Узбек Агзамович Рустамов|Рустамов Узбек Агзамович]] (1926—2011), Өзбек КСР сыртқы істер министрінің орынбасары, Өзбекстан КП ОК ақпарат және сыртқы байланыстар бөлімінің меңгерушісі (1966, 1971). * [[Анатолий Петрович Рязанов|Рязанов Анатолий Петрович]] (1914—1985), Марилік машина жасау зауытының директоры(1958, 1962). * [[Геннадий Алексеевич Сандетский|Сандетский Геннадий Алексеевич]] (1925—1978),Мари ауыл шаруашылығы екпіндісі (1971, 1973). * [[Ара Мигранович Сарксян|Сарксян Ара Мигранович]] (1902—1969), Армян кеңестік мүсінші. КСРО халық суретшісі. * [[Александр Павлович Семенов|Семенов Александр Павлович]] (1911—?), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары (1946, 1951). * [[Әкім Серіков|Серіков Әкім]] (1912—1989) — Қазақ КСР Қарағанды ​​облысының кеңестік партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Михаил Николаевич Скаткин|Скаткин Михаил Николаевич]] (1900—1991), профессор, КСРО педагогика ғылымдары академиясының академигі. * [[Федор Сергеевич Слыханов|Слыханов Федор Сергеевич]] (1912—1986), Мари АКСР жергілікті отын өнеркәсібі басқармасы басшысы (1946, 1951). * [[Анатолий Алексеевич Слюсарь|Слюсарь Анатолий Алексеевич]] (1934—2013), КСРО-ның Грекия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі (1988—1991). * [[Анатолий Алексеевич Смирнов|Смирнов Анатолий Алексеевич]] (1941—?), Мари АКСР Йошкар-Ола қалалық атқару комитетінің төрағасы (1973, 1986). * [[Петр Алексеевич Смирнов (министр)|Смирнов Петр Алексеевич]] (1928—2004), Мари АКСР Халыққа қызмет көрсету министрі (1971, 1975). * [[Ефим Гаврилович Софронов|Софронов Ефим Гаврилович]] (1902—1982), Мари АКСР әділет халық комиссары / министрі (1945, 1951). * [[Владимир Евгеньевич Степанов|Степанов Владимир Евгеньевич]] (1913—1986), кеңестік астроном, КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. * [[Цолак Александрович Степанян|Степанян Цолак Александрович]] (1911—2002) — философ, тарихи материализм және әлеуметтік философия саласындағы маман (1953, 1961). * [[Дмитрий Романович Суворов|Суворов Дмитрий Романович]] (1914—1989), Мари АКСР байланыс өндірістік-техникалық басқарма басшысы (1946, 1951). * [[Александр Иванович Сурьянинов|Сурьянинов Александр Иванович]] (1927—2009), Мари АКСР орман шаруашылығы министрі (1966, 1971). * [[Михаил Платонович Сычев|Сычев Михаил Платонович]] (1921—2005), қаржы министрі, Мари АКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1965, 1971). * [[Алексей Васильевич Тараканов|Тараканов Алексей Васильевич]] (1937—?), «Стройдормаш» ААҚ бас директоры, Калининград (1964—2011). * [[Дмитрий Евдокимович Тараненко|Тараненко Дмитрий Евдокимович]] (1918—2001), «Красковский» кеңшарындағы 2-бөлім меңгерушісі (1971, 1986). * [[Василий Ильич Товашов|Товашов Василий Ильич]] (1906—1990), Мари АКСР Жоғарғы сотының төрағасы (1945, 1951). * [[Иван Петрович Устенко|Устенко Иван Петрович]] (1925—2001), «Гмелинский» кеңшарының бас агрономы, Волгоград облысы (1958, 1973). * [[Самуил Абрамович Хазин|Хазин Самуил Абрамович]] (1929—2013), Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966, 1971). * [[Хаджи-Мурад Омарович Хашаев|Хашаев Хаджи-Мурад Омарович]] (1909—1971), кавказтанушы-тарихшы, этнограф, ғылымды ұйымдастырушы, қоғам және саяси қайраткер (1950, 1970). * [[Виктор Иванович Хохряков|Хохряков Виктор Иванович]] (1913—1986), КСРО халық әртісі, КСРО Мемлекеттік академиялық Кіші театрының әртісі. * [[Петр Дмитриевич Целищев|Целищев Петр Дмитриевич]] (1914—1984), радиошы-поляршы, Арктика мен Антарктидаға экспедицияларға қатысушы. * [[Геннадий Васильевич Шаев|Шаев Геннадий Васильевич]] (1929—2009), Алтай өлкесі ІІБ социалистік меншікті ұрлауға қарсы күрес бөлімі басшысы (1973—1979) * [[Алексей Сергеевич Шерстнев|Шерстнев Алексей Сергеевич]] (1904—?), марилік партия-кеңестік қызметкер (1946, 1951). * [[Леонид Александрович Шилов|Шилов Леонид Александрович]] (1928—2006), кітапхана және кітаптану ісі саласының қайраткері, кітапшы. * [[Вячеслав Анатольевич Щеглов|Щеглов Вячеслав Анатольевич]] (1908—1992), КСРО дайындама министрлігінің уәкілетті өкілі (1951, 1952). * [[Степан Алексеевич Шалаев|Шалаев Степан Алексеевич]] (1929—2022), кеңестік мемлекет, партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Тана Бегиновна Марчина|Тана Бегиновна Марчина]] (1916—1993), КСРО Жоғарғы Кеңесінің 5-шақырылым депутаты. * [[Валериан Иванович Яранов|Яранов Валериан Иванович]] (1912—2000) — таулымарилік кеңестік және ресейлік ауыл шаруашылығы қайраткері, агроном (1951, 1971). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:КСРО ордендері]] [[Санат:Құрмет Белгісі ордені]] js1lphle7kvf2sf6f1004hfhm2x2ra7 3479016 3479015 2025-06-10T15:25:13Z Орел Карл 81620 /* 3 мәрте иегерлері + ресейлік Құрмет ордені */ 3479016 wikitext text/x-wiki {{Жүлде | атауы = «Құрмет Белгісі» ордені,<br />Құрмет ордені | суреті = [[Сурет:SU Order of the Badge of Honour ribbon.svg|left|100px]] [[Сурет:Znakpocheta2.jpg|right|110px]] | сурет атауы = | фон түсі = | шынайы атауы = {{lang-ru|Орден «Знак Почёта», орден Почёта}} | мемлекет = {{USSR}} | түрі = | үшін марапатталады = | жағдайы = | негіздеуші = | негізделді = [[25 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | алғашқы иегері = [[26 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | соңғы иегері = «Құрмет Белгісі» ордені — 23 желтоқсан 1988 жылы<br />Құрмет ордені — 21 желтоқсан 1991 жылы | барынша ұсынылған = 1 580 850 | жоғары марапаты = | төменгі марапаты = | сайты = | Commons = Order of the Badge of Honor }} '''«Құрмет Белгісі» ордені''' ({{lang-ru|Орден «Знак Почёта»}}) — [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] мемлекеттік марапаты. Орден КСРО Орталық Атқару Комитетінің 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен құрылды. 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет ордені''' деп өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық адам марапатталды. == Орден тарихы == Орден [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО орталық атқару комитетінің]] 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен бекітілді. Орденді тағу ережелері, лента түсі КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының «КСРО ордендері мен медальдарына арналған ленталардың үлгілері мен сипаттамасын және Ордендерді тағу ережесін бекіту туралы» Жарлығымен жүзеге асты (19.06.1943 ж.) 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет''' орденіне өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық марапаттау рәсімі өткізілді. == Орденнің жарғысы == 1. «Құрмет Белгісі» ордені өндірістегі, ғылыми-зерттеу, мемлекеттік, әлеуметтік-мәдени, спорттық және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі жоғары жетістіктерді, сондай-ақ азаматтық ерлік танытқандарды марапаттау үшін тағайындалды. 2. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * КСРО азаматтары; * кәсіпорындар, бірлестіктер, мекемелер, ұйымдар, аудандар, қалалар және басқа да елді мекендер. «Құрмет белгісі» орденімен КСРО азаматы болып табылмайтын адамдар, сондай-ақ шет мемлекеттердің кәсіпорындары, мекемелері, ұйымдары, елді мекендері де марапатталады. 3. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, құрылыста, көлікте, байланыста, саудада, қоғамдық тамақтануда, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықта, тұрмыстық қызмет көрсетуде және халық шаруашылығының басқа да салаларында жоғары өндірістік көрсеткіштер үшін; * жоғары еңбек өнімділігіне қол жеткізгені, өнім сапасын арттырғаны, оны өндіруге материалдық және еңбек шығындарын азайтқаны, қоғамдық өндірістің тиімділігін арттырудағы табыстары үшін; * жоспарлы тапсырмаларды орындау және асыра орындаудағы социалистік жарыстағы жоғары нәтижелер үшін; * өндіріске жаңа технологияны, озық тәжірибені, ерекше құнды өнертабыстар мен рационализаторлық ұсыныстарды енгізгені үшін; * ғылыми-зерттеу қызметінде табысқа жеткені үшін; * кеңес мәдениеті, әдебиеті, өнері саласындағы шығармашылық жетістіктері, жас ұрпақты оқыту мен коммунистік тәрбиелеудегі, жоғары білікті кадрлар даярлаудағы, халықты медициналық қамтамасыз етудегі, дене шынықтыру мен спортты дамытудағы және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі табыстары үшін; * елдің қорғаныс қабілетін нығайтудағы қызметі үшін; * жемісті мемлекеттік және қоғамдық қызметі үшін; * КСРО мен басқа мемлекеттер арасындағы экономикалық, ғылыми-техникалық, мәдени және басқа да байланыстарды дамытудағы қызметтері үшін; * адамдардың өмірін құтқару, қоғамдық тәртіпті қорғау, табиғи апаттармен және азаматтық ерліктің басқа да көріністерімен күресудегі батыл әрі тапқыр әрекеттері үшін. 4. «Құрмет белгісі» ордені кеуденің сол жағына тағылып, КСРО-ның басқа ордендері болған жағдайда «Халықтар Достығы» орденінен кейін орналасатын. 1988 жылы 28 желтоқсанда [[КСРО Жоғарғы Кеңесі]] төралқасының Жарлығымен «Құрмет» орденінің жаңа ережесі мен сипаттамасы бекітілді. == Орденнің сипаттамасы == «Құрмет белгісі» ордені сопақ пішінді, бүйірлері [[Емен|емен]] бұтақтарымен қоршалған. Ортасында сол және оң жағында симметриялы орналасқан «[[Барлық елдердің пролетарлары, бірігіңдер!]]» деген жазуы бар байрақтарды алып келе жатқан жұмысшы мен жұмысшы әйелдің фигуралары орналасқан. Орденнің жоғарғы жағында бесбұрышты жұлдыз орналасқан, оның астында байрақтардың аясында «КСРО» деген бедерлі жазу бар. Орденнің төменгі жағында «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген бедерлі жазу жазылған. Байрақтар мен жұлдыз күрең қызыл эмалмен қапталған және шеттері алтын жалатылған жиектермен көмкерілген. Байрақтардың бағаналары мен жазулары алтын жалатылған, емен бұтақтары, орденнің төменгі бөлігі және оның жалпы аясы тотыққан. «Құрмет белгісі» ордені күмістен жасалған. Орден биіктігі — 46 мм, ені — 32,5 мм. Орден құлақша мен шығыршық арқылы жиектері екі бойлық тоқсары жолақтары бар ашық қызғылт жібек қатқыл таспамен тысталған бесбұрышты тағанға жалғанады. Таспаның ені — 24 мм, жолақтардың ені 3,5 мм. [[1988 жыл|1988 жылы]] «Құрмет белгісі» ордені «Құрмет» ордені болып өзгертілгеннен кейін орденнің сыртқы түрі сәл өзгерді. «Құрмет» орденінің «Құрмет белгісі» орденінен айырмашылығы, бет жағының төменгі бөлігіндегі «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген жазудың орнына орақ пен балғаның және екі алшақ жатқан лавр бұтағының қолданбалы бедерлі қаптама қойылған. Қаптама екі сұққыш арқылы орденнің негізіне бекітіледі. «Құрмет Белгісі» орденінен «Құрмет» орденіне ауысқан кезде белгілердің нөмірленуі үзілген жоқ. == Марапаттау == [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО ОАК]] жаңа орденмен марапаттау туралы бірінші қаулысы 1935 жылы 26 қарашада шықты. Орден ЦДКА Қызыл Әскер ән және би ансамблінің жетекшісіне, ұйымдастырушыларына және 10 қатысушысына берілді (бұл кезде ұжымның өзі Революциялық Қызыл Ту, ал ансамбль жетекшісі А. В. Александров [[Қызыл жұлдыз ордені|Қызыл жұлдыз орденмен]] марапатталды). 1935 жылы 26 желтоқсанда КСРО Орталық Атқару Комитетінің 25 желтоқсандағы Жарлығымен еңбек ерлігі және мақта өнімділігін арттырудағы табыстары үшін реттік №1 «Құрмет белгісі» орденімен Ташкент облысы, Жаңажол ауданы, «Батыр» ұжымшарының төрағасы Артықбай Тіллябаев марапатталды; сонымен қатар, сол күні Ворошилов атындағы ұжымшардың екпінді-пионері Кавахан Атақұлова мен «Коммунизм» ұжымшарының екпінді-пионері Нышан Қадыров (екеуі де [[Ферғана облысы]], Қоқан ауданынан) ордендермен марапатталды. Алғаш «Құрмет белгісі» орденімен марапатталған ұжым С.М.Киров атындағы Макеевка металлургиялық зауытындағы №2 мартендік цехы болды (1939 жылы). Ұжым жоспарды асыра орындағаны, жарысты жақсы ұйымдастырғаны және мемлекеттік маңызды тапсырмаларды мерзімінен бұрын орындағаны үшін марапатталды. Кеңестік «Құрмет» орденінің соңғы иегері — Ресейдің «Цемент» мемлекеттік концернінің Белгород цемент зауытының директоры Анатолий Яковлевич Литвин, [[КСРО Президенті|КСРО Президентінің]] 1991 жылғы 21 желтоқсандағы Жарлығымен осы марапатқа ие болды. == Бірнеше рет «Құрмет белгісі» және «Құрмет» ордендерімен марапатталғандар == === 5 мәрте иегерлері === # [[Мәстүр Әуезова]] (1905—1978) — Тәжік КСР Ленинабад облыстық атқару комитетінің төрайымы (соның ішінде 28.04.1940; 01.04.1944; 23.10.1954). # [[Әнуар Қаландаров]] (1920—1990) — Тәжік КСР Құмсаңғыр ауданының Ленин атындағы ұжымшардың төрағасы. # [[Салих Ашурқожаұлы Раджабов]] (1912—1990) — Тәжік КСР ҒА қоғамдық ғылымдар бөлімінің академик-хатшысы. === 4 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Никара Бәкірқызы Абаева|Абаева Никара Бәкірқызы]] (1936 туғ.) — Ыбырай Алтынсарин атындағы Педагогика ғылымдары ғылыми-зерттеу институтының директоры. # [[Болат Абдуллаұлы Абдуллаев|Абдуллаев Болат Абдуллаұлы]] (1906 — ?) — Тәжік КСР Жоғарғы сотының төрағасы (1938-1940). # [[Кәрім Жүсіпұлы Ахмедов|Ахмедов Кәрім Жүсіпұлы]] (1917—?) — медицина ғылымдарының докторы, ТММИ қалыпты физиология кафедрасының меңгерушісі. # [[Болеслав Иванович Буйвид|Буйвид Болеслав Иванович]] (1916—2003) — Магнитогорск металлургиялық комбинатындағы кадрлар бөлімінің басшысы. # [[Владимир Захарович Ващенко|Ващенко Владимир Захарович]] (1911—1992) — кеңестік шаруашылық, мемлекет әрі саяси қайраткер. # [[Николай Григорьевич Грицевич|Грицевич Николай Григорьевич]] (1920—2023) — Омбы теміржол бөлімі басшысының бірінші орынбасары (1953-1963), Омбы қалалық атқару комитеті төрағасының бірінші орынбасары (1964-1985) (01.08.1959; 28.07.1966; 25.08.1971; 03" /19/1981) # [[Асылбек Жазыұлы Дәулетов|Дәулетов Асылбек Жазыұлы]] (1925 туғ.) — Көкшетау облыстық халықтық бақылау комитеті төрағасының орынбасары. # [[Ғазиз Есмұқанов|Есмұқанов Ғазиз]] (1936 туғ.) — Қазақстан КП Жезқазған облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Ұзақ Жырғалбаев|Жырғалбаев Ұзақ]] (1912—1986) — Қырғыз ССР Министрлер Кеңесінің еңбек ресурстарын пайдалану жөніндегі мемлекеттік комитетінің төрағасы. # [[Николай Иванович Иванов|Иванов Николай Иванович]] (1918—1985) — Тверь облыстық БЛКЖО комитетінің бірінші хатшысы (1957, 1966, 1971, 17.06.1981). # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Николай Васильевич Ким|Ким Николай Васильевич]] (1904—1988) — Өзбек КСР Хорезм облысы Жаңаарық ауданы Әл-Хорезми атындағы кеңшардың директоры. # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Шәпек Күзембаев|Күзембаев Шәпек]] (1906—1985) — Бұхара облысы, Канимех ауданы, Канимех кеңшарының директоры. # [[Зәйіт Тілеубайұлы Қаскеев|Қаскеев Зәйіт Тілеубайұлы]] (1932—?) — Солтүстік Қазақстан облыстық атқару комитетінің ұйымдастыру бөлімі меңгерушісі. # [[Қожа Садық]] (1913—1990) — «Совет Тожикистони» газетінің редакторы, КСРО жазушылар одағының мүшесі. # [[Жүзімқұл Қадырқұлұлы Құдайбергенов|Құдайбергенов Жүзімқұл Қадырқұлұлы]] (1913—1986) — К.И.Скрябин атындағы Қырғыз ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Николай Андреевич Малицкий|Малицкий Николай Андреевич]] (1904—?) — ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, Ташкент жоғары партия мектебінің профессоры. # [[Жерен Мамедов|Мамедов Жерен]] (1923—1985) — Түрікмен КСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі. # [[Василий Арсеньевич Москвин|Москвин Василий Арсеньевич]] (1910—1969) — КОКП Томбы облыстық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Ақбар Момынов|Момынов Ақбар]] (1909—?) — Тәжікстан КП Ленинабат облыстық комитетінің әкімшілік және сауда-қаржы органдары бөлімінің меңгерушісі. # [[Хадиша Райымқызы Мұсаханова|Мұсаханова Хадиша Райымқызы]] (1918—1974) — В.И.Ленин Орталық мұражайының Ташкент филиалының директоры. # [[Халима Насырова|Насырова Халима]] (1913—2003) — [[КСРО халық әртісі]] (23.11.1939; 25.12.1944; 11.01.1957; 01.03.1965) # [[Тәнті Оразбеков|Оразбеков Тәнті]] (1922—1978) — Қырғыз КСР дайындама министрі. # [[Андрей Николаевич Паздзерский|Паздзерский Андрей Николаевич]] (1906—1981) — Өзбек КСР Министрлер Кеңесі аппаратының жауапты қызметкері. # [[Виктор Афанасьевич Попов|Попов Виктор Афанасьевич]] (1929—2018) — КОКП ОК қорғаныс бөлімінің сектор меңгерушісі, К.Э.Циолковский атындағы Космонавтика академиясының толық мүшесі (17.06.1961; 26.07.1966; 11.09.1970; 11.10.1974). # [[Мырзахан Пошанов|Пошанов Мырзахан]] (1903—?) — Қазақстан КП Шымкент облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Осман Құрбанұлы Рахматзаде|Рахматзаде Осман Құрбанұлы]] (1906—1989) — Тәжік ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Рыхси Сахибаев|Сахибаев Рыхси]] (1917—1974) — Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы. # [[Мұқым Сұлтанов|Сұлтанов Мұқым]] (1894—1976) — Тәжік КСР жергілікті өнеркәсіп халық комиссары, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасы төрағасының орынбасары. # [[Аға Керімұлы Халилов|Халилов Аға Керімұлы]] (1904—1981) — Түрікменстан КП ОК істерінің басқарушысы. # [[Фарида Ғабсадыққызы Халитова|Халитова Фарида Ғабсадыққызы]] (1920—1981) — Қазақстан КП Целиноград облыстық комитетінің хатшысы. # [[Семен Алексеевич Чесноков|Чесноков Семен Алексеевич]] (1901—1974) — РКФСР денсаулық сақтау халық комиссары (1937-1938), Қазақ КСР денсаулық сақтау халық комиссары - министрі (1939-1949) (14.04.1951; 6.12.1957; 11.11.1961; 28.10. /1967) # [[Георгий Павлович Шамилин|Шамилин Георгий Павлович]] (1911—1986) — КОКП Смоленск қалалық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Виктор Львович Шульц|Шульц Виктор Львович]] (1908—1976) — Орталық Азия мемлекеттік университетінің жер гидрологиясы кафедрасының меңгерушісі. }} === 3 мәрте иегерлері «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені === * [[Вячеслав Николаевич Иванов|Иванов Вячеслав Николаевич]] (1938-2024) — академиялық ескек есуден 3-дүркін олимпиада чемпионы (оның ішінде 1956; 30.03.1965; 16.07.2018) * [[Лариса Семеновна Латынина|Латынина Лариса Семеновна]] (1934 туғ.) — спорттық гимнастикадан 9-дүркін олимпиада чемпионы (16.09.1960; 30.03.1965; 5.10.1972; 30.12.1999) * [[Виталий Георгиевич Смирнов|Смирнов Виталий Георгиевич]] (1935 туғ.) — КСРО (1990-1992) және РФ (1992-2001) Ұлттық Олимпиада комитетінің президенті (23.06.1966; 09.09.1971; 10.05.1976; 22.04.1994) === 3 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Владимир Павлович Алексеев|Алексеев Владимир Павлович]] (1914—2000), өнеркәсіп қайраткері, Марий АКСР-нің еңбек сіңірген ғылым және техника қайраткері, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1944; 1958; 1962). # [[Жүсіпбек Алтайбаев|Алтайбайұлы Жүсіп]] (1911—1987), журналист, сатирик. # [[Кеңес Мұстаханұлы Аухадиев|Аухадиев Кеңес Мұстаханұлы]] (1938-2022), кеңестік әрі қазақстандық мемлекет пенен партия қайраткері. # [[Ғариф Керімұлы Ахмадеев|Ахмадеев Ғариф Керімұлы]] (1912—1991), тікұшақ құрылымдаушы. # [[Евгений Алексеевич Борисов|Борисов Евгений Алексеевич]] (1928—1974), полковник, АТҒЗИ қызметкері. # [[Валентин Александрович Вахонин|Вахонин Валентин Александрович]] (1904—1981), М. И. Ульянова атындағы Мәскеу жұмысшы тілшілер университетінің ректоры # [[Владимир Викторович Григорьев|Григорьев Владимир Викторович]] (1941—2011), партия мен мемлекет қайраткері. # [[Василий Викторович Громыко|Громыко Василий Викторович]] (1932—2017), КСРО еңбек сіңірген жаттықтырушысы (грек-рим күресі) (24.07.1968; 1969; 10.05.1972) # [[Виктор Федорович Грудзенко|Грудзенко Виктор Федорович]] (1931—2019), КОКП Пенза қалалық комитетінің екінші хатшысы (1970-1985) (1971; 1976; 10.03.1981) # [[Георгий Дмитриевич Гулиа|Гулиа Георгий Дмитриевич]] (1913—1989), прозашы (17.04.1958; 13.03.1963; 28.10.1967) # [[Гайоз Иванович Джеджелава|Джеджелава Гайоз Иванович]] (1915-2005), футболшы және жаттықтырушы, еңбек сіңірген спорт шебері (24.02.1941; 1950; 1957) # [[Лука Степанович Дьяченко|Дьяченко Лука Степанович]] (1902—1984), Молдава КСР мемлекет қайраткері. # [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), кеңестік партия және мемлекет қайраткері (1958, екі рет; 1965). # [[Алексей Ильич Зайцев|Зайцев Алексей Ильич]] (1914—1996) — Социалистік Еңбек Ері (1949), полярлық авиацияның бортмеханигі (19.05.1954, 29.08.1955, 23.06.1961). # [[Борис Мұстафаұлы Зумақұлов|Зумақұлов Борис Мұстафаұлы]] (1940 туғ.), партия және мемлекет қайраткері. # [[Борис Владимирович Иванов|Иванов Борис Владимирович]] (1917—1992), прозашы. # [[Иван Александрович Калита|Калита Иван Александрович]] (1927—1996), олимпиада чемпионы (ат спорты) (16.09.1960; 02.12.1970; 05.10.1972) # [[Юрий Яковлевич Ковалев|Ковалев Юрий Яковлевич]] (1937—2010), «Сибэлектромотор» бірлестігінің директоры (1971—1977), КОКП Томбы қалалық комитетінің екінші хатшысы (1977—1982), Томбы қалалық атқару комитетінің төрағасы (1982—1988) (1971; 31.03.1981; 17.07.1986). # [[Генрих Абрамович Козлов|Козлов Генрих Абрамович]] (1900—1981), КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. # [[Иван Елисеевич Крюков|Крюков Иван Елисеевич]] (1924—2003) — Қостанай облысы Орджоникидзе ауданы «Комаровский» кеңшарының бас экономисі, партия бюросының хатшысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің нұсқаушысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің партиялық бақылау комиссиясының мүшесі. # [[Галина Алексеевна Кулакова|Кулакова Галина Алексеевна]] (1942 туғ.), олимпиада чемпионы (шаңғы спорты) (09.04.1970; 10.05.1976; 09.04.1980) # [[Александр Васильевич Медведь|Медведь Александр Васильевич]] (1937-2024), олимпиада чемпионы (еркін күрес) (1964; 05.02.1969; 23.04.1985) # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Павел Михайлович Михайлов|Михайлов Павел Михайлович]] (1917—2005), Аэрофлот ұшқышы. # [[Евгений Васильевич Мосолов|Мосолов Евгений Васильевич]] (1912—1979), КОКП Мәскеу қалалық және облыстық комитеттерінің меңгерушісі. # [[Ашура Насырова|Насырова Ашура]] (1924—2011), Тәжік КСР халық әртісі (23.04.1941; 17.12.1949; 23.10.1954) # [[Анатолий Георгиевич Нилов|Нилов Анатолий Георгиевич]] (1912—1981), КОКП ОК жауапты қызметкері. # [[Александр Игнатьевич Пасиковский|Пасиковский Александр Игнатьевич]] (1910—1996), Молдова КСР мемлекет қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Николай Иванович Першин|Першин Николай Иванович]] (3 қараша 1904—1974), Ленинград шаруашылық кеңесінің С.М.Киров атындағы Электросила зауытындағы қырнаушы-айналмашақшысы. # [[Федор Федорович Петрусевич|Петрусевич Федор Федорович]] (1902—1965), Йошкар-Ола қ. жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының директоры (1946, 1951, 1956). # [[Николай Варфоломеевич Пилипенко|Пилипенко Николай Варфоломеевич]] (1916—2020), КОКП ОК философия ғылымдары секторының меңгерушісі. 1984-1992 жылдары — АОН профессоры. Философия ғылымдарының докторы, РФ еңбек сіңірген ғылым қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Файздрахман Ахмедзянович Сабиров|Сабиров Файздрахман Ахмедзянович]] (1919—1990), полковник, әскери құрылысшы, (08.12.1951; 07.03.1962; 29.03.1976). # [[Иван Петрович Савченко|Савченко Иван Петрович]] (1918—2002), Иркутск қ. Свердлов аудандық кеңесі атқару комитетінің төрағасы, Шығыс Сібір темір жолы теміржолшылары кәсіподағының жол комитетінің төрағасы. (марапаттау жылдары: 1957, 1971, 1976). # [[Иван Флегонтович Синицын|Синицын Иван Флегонтович]] (1911—1988), КСРО Трактор және ауылшаруашылық машина жасау министрі. # [[Николай Алексеевич Слезкин|Слезкин Николай Алексеевич]] (1905—1991), механика саласындағы ғалым, профессор, РКФСР ғылым мен техниканың еңбек сіңірген қайраткері (1953; 15.09.1961; 1976). # [[Виталий Константинович Трофимов|Трофимов Виталий Константинович]] (1926—1996), Мари облыстық кәсіподақтар кеңесінің төрағасы (1966, 1971, 1974). # [[Илья Михайлович Хижниченко|Хижниченко Илья Михайлович]] (1909—1992), кеңестік агроном (22.06.1950; 31.10.1957; 23.06.1966). # [[Александр Михайлович Хлопков|Хлопков Александр Михайлович]] (1926—2013), Горький облысы Кулебаки қалалық атқару комитетінің төрағасы. # [[Яков Иосифович Черняков|Черняков Яков Иосифович]] (1915—2010), Ижевск қалалық БЛКЖО комитетінің және КПСС аудандық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Күжүгет Серэұлы Шойгу|Шойгу Күжүгет Серэұлы]] (1921—2010) КОКП Тыва облыстық комитетінің хатшысы, Тыва АКСР Министрлер кеңесі төрағасының бірінші орынбасары, [[Сергей Күжүгетұлы Шойгу|С. К. Шойгудың]] әкесі. }} === 2 мәрте иегерлері «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені === * [[Эдуард Аркадьевич Асадов|Асадов Эдуард Аркадьевич]] (1923—2004), ақын (28.10.1967; 18.09.1973; 07.09.1998) * [[Сусанна Николаевна Звягина|Звягина Сусанна Николаевна]] (1918—2006), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1951; 15.09.1959; 14.07.2004) * [[Виктор Григорьевич Кузькин|Кузькин Виктор Григорьевич]] (1941—2008), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 3.03.1972; 20.12.1996) * [[Борис Александрович Майоров|Майоров Борис Александрович]] (род. 1938), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (24.07.1968; 22.05.1981; 20.12.1996) * [[Зоя Сергеевна Миронова|Миронова Зоя Сергеевна]] (1913—2008), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1958; 1972; 12.04.2001) * [[Татьяна Петровна Панкова|Панкова Татьяна Петровна]] (1917—2011), РКФСР халық әртісі, Мемлекеттік академиялық Малый театрының актрисасы (26.10.1949; 4.11.1974; 21.09.1998) * [[Александр Павлович Рагулин|Рагулин Александр Павлович]] (1941—2004), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 30.05.1969; 20.12.1996) * [[Игорь Анатольевич Ромишевский|Ромишевский Игорь Анатольевич]] (1940—2012), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.05.1969; 03.03.1972; 26.12.2011) * [[Эдуард Эргартович Россель|Россель Эдуард Эргартович]] (1937 туғ.), 1991—1993 жылдардағы Свердлов облысының губернаторы, 1995—2009 ж. (29.04.1975; 26.05.1980; 9.10.2007) * [[Александр Сергеевич Якушев|Якушев Александр Сергеевич]] (1947 туғ.), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (03.03.1972; 07.06.1979; 26.12.2011) === 2 мәрте иегерлері === * [[Александра Андреевна Андреева|Андреева Александра Андреевна]] (1894—1974), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1946; 1951). * [[Аким Иванович Атмачиди|Атмачиди Аким Иванович]] (1937—2013) — Семей құрама темірбетон өндірістік бірлестігінің директоры, * [[Булат Юсупович Аитов|Аитов Булат Юсупович]] (1929—2018), кеңестік құрылыс қайраткері, РКФСР және Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Стефан Лукич Анисимов|Анисимов Стефан Лукич]] (1910—1985), кеңестік сәулетші, Тәжік КСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1959). * [[Николай Захарович Анциферов|Анциферов Николай Захарович]] (1911—1980), кеңестік ақын, журналист, кеңестік-партия қызметкері(1946; 1951). * [[Вениамин Александрович Анчинашкевич|Анчинашкевич Вениамин Александрович]] (1910—1969), теміржолшы, еңбек ері (1943; 1960). * [[Вараздат Мартиросович Арутюнян|Арутюнян Вараздат Мартиросович]] (1909—2008), белгілі армян сәулетшісі және өнертанушы. Сәулет ғылымының докторы. * [[Канапия Габдуллинович Ахметов|Ахметов Канапия Габдуллинович]] (1924—2021), мемлекет және қоғам қайраткері, ғалым, профессор. * [[Юрий Васильевич Бабиков|Бабиков Юрий Васильевич]] (род. 1930), инженер-құрылымдаушы, Мари АКСР Йошкар-Оладағы жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының бас директоры (1966; 1971). * [[Архип Дмитриевич Белков|Белков Архип Дмитриевич]] (1899—1981), марилік кеңестік ғалым-агрономы (1946; 1951). * [[Анисия Федоровна Беспалова|Беспалова Анисия Федоровна]] (1920—2011), марилік кеңестік агроном, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1951; 1971). * [[Петр Павлович Богатырев|Богатырев Петр Павлович]] (1923—1997), марилік кеңестік партия-әкімшілік жетекшісі (1966; 1971). * [[Георгий Борисович Бокий|Бокий Георгий Борисович]] (1909—2001), кеңестік және ресейлік кристал химигі, РҒА корреспондент-мүшесі * [[Александра Степановна Брыкова|Брыкова Александра Степановна]], РКФСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі<ref>[https://институтвоспитания.рф/upload/medialibrary/8f3/ulv6zgq8uw06l40hqoefbbt9okb92ddu.pdf Фотография А. Брыковой. Семья и школа, — № 1, — 1950. с. 11а]</ref>. * [[Александр Адольфович Бурба|Бурба Александр Адольфович]] (1918—1984), Медногорск мыс-күкірт комбинатының директоры, Орынбор политехникалық институтының ректоры (1957; 17.06.1981). * [[Элина Авраамовна Быстрицкая|Быстрицкая Элина Авраамовна]] (1928—2019), КСРО халық әртісі, Ресей Мемлекеттік академиялық Кіші театрының актрисасы (7.03.1960; 4.11.1967). * [[Саидали Вализода|Вализода Саидали]] (1900—1971), кеңестік тәжік ақыны әрі музыканты, Тәжік КСР халық хафизі. * [[Василий Михайлович Воробьев|Воробьев Василий Михайлович]] (1909—1995), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесінің төрағасы (1957; 1966). * [[Павел Степанович Воронцов (партия қызметкері)|Воронцов Павел Степанович]] (1920—2015), кеңестік партия және әкімшілік қайраткері (1966; 1971). * [[Мария Сергеевна Гаврилова|Гаврилова Мария Сергеевна]] (1913—2004), агроном, КСРО Ауыл шаруашылығы министрлігі басқарма басшысының орынбасары (1960, 1967). * [[Яков Гайниевич Гайниев|Гайниев Яков Гайниевич]] (1928—2008), механизатор (1966; 1972). * [[Ярослав Александрович Галан|Галан Ярослав Александрович]] (1902—1949), жазушы, [[Сталин премиясы|Сталин сыйлығының]] лауреаты (қайтыс болғаннан кейін) * [[Давид Израилевич Гальперин|Гальперин Давид Израилевич]] (1903—1977), химик-технолог, оқ-дәрі өндірісі саласындағы маман, техника ғылымдарының докторы, профессор. * [[Михаил Матвеевич Глазырин|Глазырин Михаил Матвеевич]] (1935—2014), әкімшілік жетекшісі, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1971; 1976). * [[Сергей Константинович Годунов|Годунов Сергей Константинович]] (1929—2023), математик (1954; 1981), РҒА академигі. * [[Сергей Иванович Горбунов|Горбунов Сергей Иванович]] (1915—1991), әкімшілік-өндірістік жетекші (1946; 1951). * [[Юрий Леонидович Горянский|Горянский Юрий Леонидович]] (1929—2005), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрі (1965; 1971). * [[Анатолий Евгеньевич Григорьев|Григорьев Анатолий Евгеньевич]] (1929—2014), «Машиностройения ҒӨБ» әскери-өнеркәсіптік корпорациясында ұшу аппараттарын жобалау саласындағы маман. * [[Рамзан Бакарович Гудаев|Гудаев Рамзан Бакарович]] (1930—?), Шешен-Ингуш АКСР Веден аудандық «Сельхозтехника» бірлестігінің меңгерушісі. * [[Варвара Аркадиевна Гусар|Гусар Варвара Аркадиевна]] (1913—1994), кеңшар звеношысы (15.02.1966; 8.04.1971). * [[Евгений Валентинович Гусев|Гусев Евгений Валентинович]] (1927—?), агроном (1966; 1971). * [[Темир Дадабаевич Дадабаев|Дадабаев Темир Дадабаевич]] (род. 1941), КОКП Колхозабат аудандық комитетінің бірінші хатшысы, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Борис Петрович Дежкин|Дежкин Борис Петрович]] (1914—1992), кеңестік режиссер және суретші-мультипликатор (14.4.1944; 6.3.1950). * [[Александр Кириллович Доленко|Доленко Александр Кириллович]] (род. 1951), Ташкент жоғарғы партия мектебінің директоры; Өзбекстан КП ОК мүшесі, Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Серафим Алексеевич Дубровин|Дубровин Серафим Алексеевич]] (1912—1995), 1-Ленинград кірпіш зауытының бас механигі. * [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), КОКП Мари облыстық комитетінің хатшысы (1958; 1965). * [[Иван Евстигнеевич Ерохин|Ерохин Иван Евстигнеевич]] (1903—1996) ЗИЛ зауытындағы ағаш өңдеу цехының бөлім басшысы. * [[Константин Михайлович Зинин|Зинин Константин Михайлович]] (1913—1985), марилік партия жетекшісі (1946: 1951). * [[Леонид Никитич Злобин|Злобин Леонид Никитич]] (1923—1997), инженер (1962: 1971). * [[Аркадий Петрович Зонов|Зонов Аркадий Петрович]] (1922—2005) * [[Алексей Борисович Зубков|Зубков Алексей Борисович]] (1913—1984), контр-адмирал. * [[Әли Абдулоғлы Зулалов|Зулалов Әли Абдулоғлы]] (1893—1963), тенор, Әзербайжан КСР еңбек сіңірген әртісі, опера және балет театрының солисті * [[Борис Илинбаевич Ибулаев|Ибулаев Борис Илинбаевич]] (1934—1995), марилік партия-мемлекет қайраткері (1966; 1971). * [[Александр Александрович Иванов (әкімшілік жетекші)|Иванов Александр Александрович]] (1908—1984), әкімшілік жетекші (1945; 1966). * [[Бодо Германович Иоганзен|Иоганзен Бодо Германович]] (1911—1996), биология ғылымдарының докторы, Томбы мемлекеттік педагогикалық институтының ректоры. * [[Анна Ильинична Казакова|Казакова Анна Ильинична]] (1920—1989), Мари АКСР мәдениет министрі, МАКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1967; 1971). * [[Кара Рабаданович Караев|Караев Кара Рабаданович]] (1891—1973), партизан, Дағыстан АКСР әскер және партия қайраткері. * [[Юрий Васильевич Калашников (ғалым)|Калашников Юрий Васильевич]] (1939—2018), кеңестік және ресейлік ғалым, [[Башқұрт мемлекеттік университеті|Башқұрт мемлекеттік университетінің]] тарих кафедрасы тарихшысы, дәріскері, доценті. (қазіргі [[Үфі ғылым және технология университеті]]). * [[Михаил Андреевич Калинин|Калинин Михаил Андреевич]] (1914—1984), КСРО мемлекеттік жоспарлау комитетінің меңгерушісі. * [[Рудольф Иванович Каменев|Каменев Рудольф Иванович]] (1927—2019), гидроқұрылысшы, бетон зауытының басшысы, Мурманск облысындағы Мурмаши ауылының құрметті тұрғыны, хоккей командасының жаттықтырушысы. * [[Аркадий Иванович Капитонов|Капитонов Аркадий Иванович]] (1931—1995), марилік кеңестік партия қызметкері (1976; 1986). * [[Вадим Николаевич Карташов|Карташов Вадим Николаевич]] (1930—2008), кеңестік және ресейлік журналист, публицист, ақын, қоғам қайраткері, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері (1966; 1971). * [[Зинаида Ивановна Кашина|Кашина Зинаида Ивановна]] (1919—2007), кеңестік партия-мемлекет қайраткері, педагог, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төрағасының орынбасары (1960; 1971). * [[Ходи Исабаевич Кинжаев|Кинжаев Ходи Исабаевич]] (1914—1992), Кеңес Одағының Батыры. * [[Иван Викторович Кириллов|Кириллов Иван Викторович]] (1927—1994), КОКП Йошкар-Ола қалалық комитетінің 2-хатшысы (1966; 1971). * [[Валериан Петрович Кожевников|Кожевников Валериан Петрович]] (1920—1975), партия-мемлекет қайраткері, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Танаш Қойшыбайұлы|Қойшыбайұлы Танаш]] (1914—1974) — кеңестік шаруашылық, мемлекеттік және саяси қайраткер. * [[Василий Александрович Комов|Комов Василий Александрович]] (1929—2002), Түмен мотор зауытының бас инженері («Тюмень мотор құрастырушылар» АҚ) (1968; 1971). * [[Петр Григорьевич Корнилов|Корнилов Петр Григорьевич]] (1924—1982), марилік кеңестік жазушы, журналист, қоғам және саяси қайраткер, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері. (1966; 1971). * [[Анна Васильевна Коряковцева|Коряковцева Анна Васильевна]] (1899—1982), Мари АКСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі (1939; 1949). * [[Василий Васильевич Косенко|Косенко Василий Васильевич]] (1916—?), Қазақ КСР Ауыл шаруашылығы министрлігінің тәжірибелік-оқу шаруашылықтары бас басқармасының басшысы. * [[Виктор Михайлович Котельников|Котельников Виктор Михайлович]] (1924 туғ.), Мари АКСР денсаулық сақтау министрі (1961, 1971). * [[Дмитрий Сергеевич Краснов|Краснов Дмитрий Сергеевич]] (1905—?), партия жетекшісі (1939, 1942). * [[Василий Михайлович Кужнуров|Кужнуров Василий Михайлович]] (1913—1992), Мари АКСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі (1946, 1951). * [[Михаил Иванович Кузнецов (зоотехник)|Кузнецов Михаил Иванович]] (1925—1996), Мари АКСР Ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары, РКФСР еңбек сіңірген зоотехнигі (1966, 1971). * [[Леонид Петрович Курьянов|Курьянов Леонид Петрович]] (1927—2014) * [[Аркадий Иванович Лаппо|Лаппо Аркадий Иванович]] (1904—1983), кеңестік өсімдік өсіру маманы және сұрыптаушы, БКСР ҒА академигі (1949, 1959). * [[Вадим Петрович Логинов|Логинов Вадим Петрович]] (1927—2016), дипломат және партия қайраткері (30.08.1957; 22.10.1971). * [[Иван Пантелеевич Макаров|Макаров Иван Пантелеевич]] (1915—1997), марилік партия жетекшісі (1951, 1971). * [[Михаил Семенович Малышев|Малышев Михаил Семенович]] (1914—1986), марилік кеңестік ауыл шаруашылығын ұйымдастырушы (1951, 1966). * [[Александр Дмитриевич Мартусин|Мартусин Александр Дмитриевич]] (1930—2016), Иркутск облысы, Тайшет ауданы, Бузыканово ауылындағы М.И. Калинин атындағы ұжымшар төрағасы * [[Василий Павлович Мартыненко|Мартыненко Василий Павлович]] (1925—1993), Волгоград облысы, Новониколаев ауданы, В. И. Ленин атындағы ұжымшар бас агрономы (1965, 1972). * [[Акакий Иванович Мгеладзе|Мгеладзе Акакий Иванович]] (1910—1980) — партия қайраткері, Грузин КСР КП ОК бірінші хатшысы, КОКП ОК мүшесі. * [[Михаил Михайлович Мирошников|Мирошников Михаил Михайлович]] (1926—2020), оптика өнеркәсібінің ұйымдастырушысы, Социалистік Еңбек Ері, КСРО ҒА және РҒА корреспондент-мүшесі (1957, 1961). * [[Иван Романович Москвичев|Москвичев Иван Романович]] (1913—1978), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының төрағасы (1946, 1963). * [[Анна Александровна Мосунова|Мосунова Анна Александровна]] (1905—2003), марилік кеңестік партия-әкімшілік қызметкер, педагог, қоғам қайраткері, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы (1946; 1951). * [[Михаил Федорович Ненашев|Ненашев Михаил Федорович]] (1929—2019), мемлекет қайраткері, журналист, публицист, редактор, тарих ғылымдарының докторы. * [[Михаил Александрович Николаев|Николаев Михаил Александрович]] (1912—1986), халық ағарту қайраткері және ұстаз (1944, 1962). * [[Сергей Николаевич Николаев (драматург)|Николаев Сергей Николаевич]] (1908—1993), Мари АКСР халық жазушысы, Мари АКСР жазушылар одағының төрағасы (1951; 1968). * [[Ольга Павловна Ногина|Ногина Ольга Павловна]] (1885—1977), кеңестік денсаулық сақтаудың ірі ұйымдастырушысы, [[Виктор Павлович Ногин|В.П. Ногиннің]] әйелі. * [[Николай Николаевич Озеров (түсініктемеші)|Озеров Николай Николаевич]] (1922—1997), спорт түсініктемеші, РКФСР халық әртісі (27.04.1957; 7.07.1978). * [[Петр Степанович Павленко|Павленко Петр Степанович]] (1937—2019), Житомир облысы кәсіподақтар федерациясы төрағасының орынбасары * [[Иван Митрофанович Первушин|Первушин Иван Митрофанович]] (1914—1998) құрылыс бригадирі. * [[Геннадий Михайлович Пищаев (партия жетекшісі)|Пинаев Геннадий Михайлович]] (1931—2005), партия жетекшісі (1966, 1976). * [[Михаил Иванович Положенцев|Положенцев Михаил Иванович]] (1928—2013), мемлекет қайраткері, Челябі облыстық атқару комитетінің төрағасы (1980—1984). * [[Хачик Оганесович Погосов|Погосов Хачик Оганесович]] (1910—1975) Ирансовтранс Сыртқы сауда министрлігінің Бакудегі басқарушысы. * [[Кирилл Иванович Поназдырь|Поназдырь Кирилл Иванович]] (1918—2001) — Жаңасібір облыстық денсаулық сақтау басқармасы меңгерушісі (1961—1982), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері (1978). * [[Владимир Петрович Потанин|Потанин Владимир Петрович]] (1926—1981), мемлекет қайраткері, Үлбі металлургиялық зауытының директоры (1961—1974), Орта машина жасау министрлігі 3-бас басқармасы басшысы (1974—1981). * [[Вадим Александрович Просвирнин|Просвирнин Вадим Александрович]] (1926—2006), Мари АКСР отын өнеркәсібі министрі (1971, 1976). * [[Борис Викторович Протопопов|Протопопов Борис Викторович]] (1901—1982), Медицина ғылымдарының докторы, профессор (1945, 1951). * [[Василий Павлович Пустовалов|Пустовалов Василий Павлович]] (1925—2013), полковник, 25516 ә/б бөлім басшысы * [[Геннадий Алексеевич Пчелов|Пчелов Геннадий Алексеевич]] (1937 туғ.), агроном (1973, 1976). * [[Михаил Георгиевич Родионов|Родионов Михаил Георгиевич]] (1904—1959), марилік кеңестік әкімшілік жетекшісі (1946, 1951). * [[Роберт Иванович Рождественский|Рождественский Роберт Иванович]] (1932—1994), кеңестік және ресейлік ақын әрі аудармашы, ән жазушы. * [[Узбек Агзамович Рустамов|Рустамов Узбек Агзамович]] (1926—2011), Өзбек КСР сыртқы істер министрінің орынбасары, Өзбекстан КП ОК ақпарат және сыртқы байланыстар бөлімінің меңгерушісі (1966, 1971). * [[Анатолий Петрович Рязанов|Рязанов Анатолий Петрович]] (1914—1985), Марилік машина жасау зауытының директоры(1958, 1962). * [[Геннадий Алексеевич Сандетский|Сандетский Геннадий Алексеевич]] (1925—1978),Мари ауыл шаруашылығы екпіндісі (1971, 1973). * [[Ара Мигранович Сарксян|Сарксян Ара Мигранович]] (1902—1969), Армян кеңестік мүсінші. КСРО халық суретшісі. * [[Александр Павлович Семенов|Семенов Александр Павлович]] (1911—?), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары (1946, 1951). * [[Әкім Серіков|Серіков Әкім]] (1912—1989) — Қазақ КСР Қарағанды ​​облысының кеңестік партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Михаил Николаевич Скаткин|Скаткин Михаил Николаевич]] (1900—1991), профессор, КСРО педагогика ғылымдары академиясының академигі. * [[Федор Сергеевич Слыханов|Слыханов Федор Сергеевич]] (1912—1986), Мари АКСР жергілікті отын өнеркәсібі басқармасы басшысы (1946, 1951). * [[Анатолий Алексеевич Слюсарь|Слюсарь Анатолий Алексеевич]] (1934—2013), КСРО-ның Грекия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі (1988—1991). * [[Анатолий Алексеевич Смирнов|Смирнов Анатолий Алексеевич]] (1941—?), Мари АКСР Йошкар-Ола қалалық атқару комитетінің төрағасы (1973, 1986). * [[Петр Алексеевич Смирнов (министр)|Смирнов Петр Алексеевич]] (1928—2004), Мари АКСР Халыққа қызмет көрсету министрі (1971, 1975). * [[Ефим Гаврилович Софронов|Софронов Ефим Гаврилович]] (1902—1982), Мари АКСР әділет халық комиссары / министрі (1945, 1951). * [[Владимир Евгеньевич Степанов|Степанов Владимир Евгеньевич]] (1913—1986), кеңестік астроном, КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. * [[Цолак Александрович Степанян|Степанян Цолак Александрович]] (1911—2002) — философ, тарихи материализм және әлеуметтік философия саласындағы маман (1953, 1961). * [[Дмитрий Романович Суворов|Суворов Дмитрий Романович]] (1914—1989), Мари АКСР байланыс өндірістік-техникалық басқарма басшысы (1946, 1951). * [[Александр Иванович Сурьянинов|Сурьянинов Александр Иванович]] (1927—2009), Мари АКСР орман шаруашылығы министрі (1966, 1971). * [[Михаил Платонович Сычев|Сычев Михаил Платонович]] (1921—2005), қаржы министрі, Мари АКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1965, 1971). * [[Алексей Васильевич Тараканов|Тараканов Алексей Васильевич]] (1937—?), «Стройдормаш» ААҚ бас директоры, Калининград (1964—2011). * [[Дмитрий Евдокимович Тараненко|Тараненко Дмитрий Евдокимович]] (1918—2001), «Красковский» кеңшарындағы 2-бөлім меңгерушісі (1971, 1986). * [[Василий Ильич Товашов|Товашов Василий Ильич]] (1906—1990), Мари АКСР Жоғарғы сотының төрағасы (1945, 1951). * [[Иван Петрович Устенко|Устенко Иван Петрович]] (1925—2001), «Гмелинский» кеңшарының бас агрономы, Волгоград облысы (1958, 1973). * [[Самуил Абрамович Хазин|Хазин Самуил Абрамович]] (1929—2013), Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966, 1971). * [[Хаджи-Мурад Омарович Хашаев|Хашаев Хаджи-Мурад Омарович]] (1909—1971), кавказтанушы-тарихшы, этнограф, ғылымды ұйымдастырушы, қоғам және саяси қайраткер (1950, 1970). * [[Виктор Иванович Хохряков|Хохряков Виктор Иванович]] (1913—1986), КСРО халық әртісі, КСРО Мемлекеттік академиялық Кіші театрының әртісі. * [[Петр Дмитриевич Целищев|Целищев Петр Дмитриевич]] (1914—1984), радиошы-поляршы, Арктика мен Антарктидаға экспедицияларға қатысушы. * [[Геннадий Васильевич Шаев|Шаев Геннадий Васильевич]] (1929—2009), Алтай өлкесі ІІБ социалистік меншікті ұрлауға қарсы күрес бөлімі басшысы (1973—1979) * [[Алексей Сергеевич Шерстнев|Шерстнев Алексей Сергеевич]] (1904—?), марилік партия-кеңестік қызметкер (1946, 1951). * [[Леонид Александрович Шилов|Шилов Леонид Александрович]] (1928—2006), кітапхана және кітаптану ісі саласының қайраткері, кітапшы. * [[Вячеслав Анатольевич Щеглов|Щеглов Вячеслав Анатольевич]] (1908—1992), КСРО дайындама министрлігінің уәкілетті өкілі (1951, 1952). * [[Степан Алексеевич Шалаев|Шалаев Степан Алексеевич]] (1929—2022), кеңестік мемлекет, партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Тана Бегиновна Марчина|Тана Бегиновна Марчина]] (1916—1993), КСРО Жоғарғы Кеңесінің 5-шақырылым депутаты. * [[Валериан Иванович Яранов|Яранов Валериан Иванович]] (1912—2000) — таулымарилік кеңестік және ресейлік ауыл шаруашылығы қайраткері, агроном (1951, 1971). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:КСРО ордендері]] [[Санат:Құрмет Белгісі ордені]] m27imwiiej065j34ods7h5igzixg2df 3479017 3479016 2025-06-10T15:26:25Z Орел Карл 81620 /* 2 мәрте иегерлері */ 3479017 wikitext text/x-wiki {{Жүлде | атауы = «Құрмет Белгісі» ордені,<br />Құрмет ордені | суреті = [[Сурет:SU Order of the Badge of Honour ribbon.svg|left|100px]] [[Сурет:Znakpocheta2.jpg|right|110px]] | сурет атауы = | фон түсі = | шынайы атауы = {{lang-ru|Орден «Знак Почёта», орден Почёта}} | мемлекет = {{USSR}} | түрі = | үшін марапатталады = | жағдайы = | негіздеуші = | негізделді = [[25 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | алғашқы иегері = [[26 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | соңғы иегері = «Құрмет Белгісі» ордені — 23 желтоқсан 1988 жылы<br />Құрмет ордені — 21 желтоқсан 1991 жылы | барынша ұсынылған = 1 580 850 | жоғары марапаты = | төменгі марапаты = | сайты = | Commons = Order of the Badge of Honor }} '''«Құрмет Белгісі» ордені''' ({{lang-ru|Орден «Знак Почёта»}}) — [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] мемлекеттік марапаты. Орден КСРО Орталық Атқару Комитетінің 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен құрылды. 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет ордені''' деп өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық адам марапатталды. == Орден тарихы == Орден [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО орталық атқару комитетінің]] 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен бекітілді. Орденді тағу ережелері, лента түсі КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының «КСРО ордендері мен медальдарына арналған ленталардың үлгілері мен сипаттамасын және Ордендерді тағу ережесін бекіту туралы» Жарлығымен жүзеге асты (19.06.1943 ж.) 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет''' орденіне өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық марапаттау рәсімі өткізілді. == Орденнің жарғысы == 1. «Құрмет Белгісі» ордені өндірістегі, ғылыми-зерттеу, мемлекеттік, әлеуметтік-мәдени, спорттық және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі жоғары жетістіктерді, сондай-ақ азаматтық ерлік танытқандарды марапаттау үшін тағайындалды. 2. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * КСРО азаматтары; * кәсіпорындар, бірлестіктер, мекемелер, ұйымдар, аудандар, қалалар және басқа да елді мекендер. «Құрмет белгісі» орденімен КСРО азаматы болып табылмайтын адамдар, сондай-ақ шет мемлекеттердің кәсіпорындары, мекемелері, ұйымдары, елді мекендері де марапатталады. 3. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, құрылыста, көлікте, байланыста, саудада, қоғамдық тамақтануда, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықта, тұрмыстық қызмет көрсетуде және халық шаруашылығының басқа да салаларында жоғары өндірістік көрсеткіштер үшін; * жоғары еңбек өнімділігіне қол жеткізгені, өнім сапасын арттырғаны, оны өндіруге материалдық және еңбек шығындарын азайтқаны, қоғамдық өндірістің тиімділігін арттырудағы табыстары үшін; * жоспарлы тапсырмаларды орындау және асыра орындаудағы социалистік жарыстағы жоғары нәтижелер үшін; * өндіріске жаңа технологияны, озық тәжірибені, ерекше құнды өнертабыстар мен рационализаторлық ұсыныстарды енгізгені үшін; * ғылыми-зерттеу қызметінде табысқа жеткені үшін; * кеңес мәдениеті, әдебиеті, өнері саласындағы шығармашылық жетістіктері, жас ұрпақты оқыту мен коммунистік тәрбиелеудегі, жоғары білікті кадрлар даярлаудағы, халықты медициналық қамтамасыз етудегі, дене шынықтыру мен спортты дамытудағы және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі табыстары үшін; * елдің қорғаныс қабілетін нығайтудағы қызметі үшін; * жемісті мемлекеттік және қоғамдық қызметі үшін; * КСРО мен басқа мемлекеттер арасындағы экономикалық, ғылыми-техникалық, мәдени және басқа да байланыстарды дамытудағы қызметтері үшін; * адамдардың өмірін құтқару, қоғамдық тәртіпті қорғау, табиғи апаттармен және азаматтық ерліктің басқа да көріністерімен күресудегі батыл әрі тапқыр әрекеттері үшін. 4. «Құрмет белгісі» ордені кеуденің сол жағына тағылып, КСРО-ның басқа ордендері болған жағдайда «Халықтар Достығы» орденінен кейін орналасатын. 1988 жылы 28 желтоқсанда [[КСРО Жоғарғы Кеңесі]] төралқасының Жарлығымен «Құрмет» орденінің жаңа ережесі мен сипаттамасы бекітілді. == Орденнің сипаттамасы == «Құрмет белгісі» ордені сопақ пішінді, бүйірлері [[Емен|емен]] бұтақтарымен қоршалған. Ортасында сол және оң жағында симметриялы орналасқан «[[Барлық елдердің пролетарлары, бірігіңдер!]]» деген жазуы бар байрақтарды алып келе жатқан жұмысшы мен жұмысшы әйелдің фигуралары орналасқан. Орденнің жоғарғы жағында бесбұрышты жұлдыз орналасқан, оның астында байрақтардың аясында «КСРО» деген бедерлі жазу бар. Орденнің төменгі жағында «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген бедерлі жазу жазылған. Байрақтар мен жұлдыз күрең қызыл эмалмен қапталған және шеттері алтын жалатылған жиектермен көмкерілген. Байрақтардың бағаналары мен жазулары алтын жалатылған, емен бұтақтары, орденнің төменгі бөлігі және оның жалпы аясы тотыққан. «Құрмет белгісі» ордені күмістен жасалған. Орден биіктігі — 46 мм, ені — 32,5 мм. Орден құлақша мен шығыршық арқылы жиектері екі бойлық тоқсары жолақтары бар ашық қызғылт жібек қатқыл таспамен тысталған бесбұрышты тағанға жалғанады. Таспаның ені — 24 мм, жолақтардың ені 3,5 мм. [[1988 жыл|1988 жылы]] «Құрмет белгісі» ордені «Құрмет» ордені болып өзгертілгеннен кейін орденнің сыртқы түрі сәл өзгерді. «Құрмет» орденінің «Құрмет белгісі» орденінен айырмашылығы, бет жағының төменгі бөлігіндегі «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген жазудың орнына орақ пен балғаның және екі алшақ жатқан лавр бұтағының қолданбалы бедерлі қаптама қойылған. Қаптама екі сұққыш арқылы орденнің негізіне бекітіледі. «Құрмет Белгісі» орденінен «Құрмет» орденіне ауысқан кезде белгілердің нөмірленуі үзілген жоқ. == Марапаттау == [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО ОАК]] жаңа орденмен марапаттау туралы бірінші қаулысы 1935 жылы 26 қарашада шықты. Орден ЦДКА Қызыл Әскер ән және би ансамблінің жетекшісіне, ұйымдастырушыларына және 10 қатысушысына берілді (бұл кезде ұжымның өзі Революциялық Қызыл Ту, ал ансамбль жетекшісі А. В. Александров [[Қызыл жұлдыз ордені|Қызыл жұлдыз орденмен]] марапатталды). 1935 жылы 26 желтоқсанда КСРО Орталық Атқару Комитетінің 25 желтоқсандағы Жарлығымен еңбек ерлігі және мақта өнімділігін арттырудағы табыстары үшін реттік №1 «Құрмет белгісі» орденімен Ташкент облысы, Жаңажол ауданы, «Батыр» ұжымшарының төрағасы Артықбай Тіллябаев марапатталды; сонымен қатар, сол күні Ворошилов атындағы ұжымшардың екпінді-пионері Кавахан Атақұлова мен «Коммунизм» ұжымшарының екпінді-пионері Нышан Қадыров (екеуі де [[Ферғана облысы]], Қоқан ауданынан) ордендермен марапатталды. Алғаш «Құрмет белгісі» орденімен марапатталған ұжым С.М.Киров атындағы Макеевка металлургиялық зауытындағы №2 мартендік цехы болды (1939 жылы). Ұжым жоспарды асыра орындағаны, жарысты жақсы ұйымдастырғаны және мемлекеттік маңызды тапсырмаларды мерзімінен бұрын орындағаны үшін марапатталды. Кеңестік «Құрмет» орденінің соңғы иегері — Ресейдің «Цемент» мемлекеттік концернінің Белгород цемент зауытының директоры Анатолий Яковлевич Литвин, [[КСРО Президенті|КСРО Президентінің]] 1991 жылғы 21 желтоқсандағы Жарлығымен осы марапатқа ие болды. == Бірнеше рет «Құрмет белгісі» және «Құрмет» ордендерімен марапатталғандар == === 5 мәрте иегерлері === # [[Мәстүр Әуезова]] (1905—1978) — Тәжік КСР Ленинабад облыстық атқару комитетінің төрайымы (соның ішінде 28.04.1940; 01.04.1944; 23.10.1954). # [[Әнуар Қаландаров]] (1920—1990) — Тәжік КСР Құмсаңғыр ауданының Ленин атындағы ұжымшардың төрағасы. # [[Салих Ашурқожаұлы Раджабов]] (1912—1990) — Тәжік КСР ҒА қоғамдық ғылымдар бөлімінің академик-хатшысы. === 4 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Никара Бәкірқызы Абаева|Абаева Никара Бәкірқызы]] (1936 туғ.) — Ыбырай Алтынсарин атындағы Педагогика ғылымдары ғылыми-зерттеу институтының директоры. # [[Болат Абдуллаұлы Абдуллаев|Абдуллаев Болат Абдуллаұлы]] (1906 — ?) — Тәжік КСР Жоғарғы сотының төрағасы (1938-1940). # [[Кәрім Жүсіпұлы Ахмедов|Ахмедов Кәрім Жүсіпұлы]] (1917—?) — медицина ғылымдарының докторы, ТММИ қалыпты физиология кафедрасының меңгерушісі. # [[Болеслав Иванович Буйвид|Буйвид Болеслав Иванович]] (1916—2003) — Магнитогорск металлургиялық комбинатындағы кадрлар бөлімінің басшысы. # [[Владимир Захарович Ващенко|Ващенко Владимир Захарович]] (1911—1992) — кеңестік шаруашылық, мемлекет әрі саяси қайраткер. # [[Николай Григорьевич Грицевич|Грицевич Николай Григорьевич]] (1920—2023) — Омбы теміржол бөлімі басшысының бірінші орынбасары (1953-1963), Омбы қалалық атқару комитеті төрағасының бірінші орынбасары (1964-1985) (01.08.1959; 28.07.1966; 25.08.1971; 03" /19/1981) # [[Асылбек Жазыұлы Дәулетов|Дәулетов Асылбек Жазыұлы]] (1925 туғ.) — Көкшетау облыстық халықтық бақылау комитеті төрағасының орынбасары. # [[Ғазиз Есмұқанов|Есмұқанов Ғазиз]] (1936 туғ.) — Қазақстан КП Жезқазған облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Ұзақ Жырғалбаев|Жырғалбаев Ұзақ]] (1912—1986) — Қырғыз ССР Министрлер Кеңесінің еңбек ресурстарын пайдалану жөніндегі мемлекеттік комитетінің төрағасы. # [[Николай Иванович Иванов|Иванов Николай Иванович]] (1918—1985) — Тверь облыстық БЛКЖО комитетінің бірінші хатшысы (1957, 1966, 1971, 17.06.1981). # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Николай Васильевич Ким|Ким Николай Васильевич]] (1904—1988) — Өзбек КСР Хорезм облысы Жаңаарық ауданы Әл-Хорезми атындағы кеңшардың директоры. # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Шәпек Күзембаев|Күзембаев Шәпек]] (1906—1985) — Бұхара облысы, Канимех ауданы, Канимех кеңшарының директоры. # [[Зәйіт Тілеубайұлы Қаскеев|Қаскеев Зәйіт Тілеубайұлы]] (1932—?) — Солтүстік Қазақстан облыстық атқару комитетінің ұйымдастыру бөлімі меңгерушісі. # [[Қожа Садық]] (1913—1990) — «Совет Тожикистони» газетінің редакторы, КСРО жазушылар одағының мүшесі. # [[Жүзімқұл Қадырқұлұлы Құдайбергенов|Құдайбергенов Жүзімқұл Қадырқұлұлы]] (1913—1986) — К.И.Скрябин атындағы Қырғыз ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Николай Андреевич Малицкий|Малицкий Николай Андреевич]] (1904—?) — ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, Ташкент жоғары партия мектебінің профессоры. # [[Жерен Мамедов|Мамедов Жерен]] (1923—1985) — Түрікмен КСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі. # [[Василий Арсеньевич Москвин|Москвин Василий Арсеньевич]] (1910—1969) — КОКП Томбы облыстық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Ақбар Момынов|Момынов Ақбар]] (1909—?) — Тәжікстан КП Ленинабат облыстық комитетінің әкімшілік және сауда-қаржы органдары бөлімінің меңгерушісі. # [[Хадиша Райымқызы Мұсаханова|Мұсаханова Хадиша Райымқызы]] (1918—1974) — В.И.Ленин Орталық мұражайының Ташкент филиалының директоры. # [[Халима Насырова|Насырова Халима]] (1913—2003) — [[КСРО халық әртісі]] (23.11.1939; 25.12.1944; 11.01.1957; 01.03.1965) # [[Тәнті Оразбеков|Оразбеков Тәнті]] (1922—1978) — Қырғыз КСР дайындама министрі. # [[Андрей Николаевич Паздзерский|Паздзерский Андрей Николаевич]] (1906—1981) — Өзбек КСР Министрлер Кеңесі аппаратының жауапты қызметкері. # [[Виктор Афанасьевич Попов|Попов Виктор Афанасьевич]] (1929—2018) — КОКП ОК қорғаныс бөлімінің сектор меңгерушісі, К.Э.Циолковский атындағы Космонавтика академиясының толық мүшесі (17.06.1961; 26.07.1966; 11.09.1970; 11.10.1974). # [[Мырзахан Пошанов|Пошанов Мырзахан]] (1903—?) — Қазақстан КП Шымкент облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Осман Құрбанұлы Рахматзаде|Рахматзаде Осман Құрбанұлы]] (1906—1989) — Тәжік ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Рыхси Сахибаев|Сахибаев Рыхси]] (1917—1974) — Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы. # [[Мұқым Сұлтанов|Сұлтанов Мұқым]] (1894—1976) — Тәжік КСР жергілікті өнеркәсіп халық комиссары, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасы төрағасының орынбасары. # [[Аға Керімұлы Халилов|Халилов Аға Керімұлы]] (1904—1981) — Түрікменстан КП ОК істерінің басқарушысы. # [[Фарида Ғабсадыққызы Халитова|Халитова Фарида Ғабсадыққызы]] (1920—1981) — Қазақстан КП Целиноград облыстық комитетінің хатшысы. # [[Семен Алексеевич Чесноков|Чесноков Семен Алексеевич]] (1901—1974) — РКФСР денсаулық сақтау халық комиссары (1937-1938), Қазақ КСР денсаулық сақтау халық комиссары - министрі (1939-1949) (14.04.1951; 6.12.1957; 11.11.1961; 28.10. /1967) # [[Георгий Павлович Шамилин|Шамилин Георгий Павлович]] (1911—1986) — КОКП Смоленск қалалық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Виктор Львович Шульц|Шульц Виктор Львович]] (1908—1976) — Орталық Азия мемлекеттік университетінің жер гидрологиясы кафедрасының меңгерушісі. }} === 3 мәрте иегерлері «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені === * [[Вячеслав Николаевич Иванов|Иванов Вячеслав Николаевич]] (1938-2024) — академиялық ескек есуден 3-дүркін олимпиада чемпионы (оның ішінде 1956; 30.03.1965; 16.07.2018) * [[Лариса Семеновна Латынина|Латынина Лариса Семеновна]] (1934 туғ.) — спорттық гимнастикадан 9-дүркін олимпиада чемпионы (16.09.1960; 30.03.1965; 5.10.1972; 30.12.1999) * [[Виталий Георгиевич Смирнов|Смирнов Виталий Георгиевич]] (1935 туғ.) — КСРО (1990-1992) және РФ (1992-2001) Ұлттық Олимпиада комитетінің президенті (23.06.1966; 09.09.1971; 10.05.1976; 22.04.1994) === 3 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Владимир Павлович Алексеев|Алексеев Владимир Павлович]] (1914—2000), өнеркәсіп қайраткері, Марий АКСР-нің еңбек сіңірген ғылым және техника қайраткері, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1944; 1958; 1962). # [[Жүсіпбек Алтайбаев|Алтайбайұлы Жүсіп]] (1911—1987), журналист, сатирик. # [[Кеңес Мұстаханұлы Аухадиев|Аухадиев Кеңес Мұстаханұлы]] (1938-2022), кеңестік әрі қазақстандық мемлекет пенен партия қайраткері. # [[Ғариф Керімұлы Ахмадеев|Ахмадеев Ғариф Керімұлы]] (1912—1991), тікұшақ құрылымдаушы. # [[Евгений Алексеевич Борисов|Борисов Евгений Алексеевич]] (1928—1974), полковник, АТҒЗИ қызметкері. # [[Валентин Александрович Вахонин|Вахонин Валентин Александрович]] (1904—1981), М. И. Ульянова атындағы Мәскеу жұмысшы тілшілер университетінің ректоры # [[Владимир Викторович Григорьев|Григорьев Владимир Викторович]] (1941—2011), партия мен мемлекет қайраткері. # [[Василий Викторович Громыко|Громыко Василий Викторович]] (1932—2017), КСРО еңбек сіңірген жаттықтырушысы (грек-рим күресі) (24.07.1968; 1969; 10.05.1972) # [[Виктор Федорович Грудзенко|Грудзенко Виктор Федорович]] (1931—2019), КОКП Пенза қалалық комитетінің екінші хатшысы (1970-1985) (1971; 1976; 10.03.1981) # [[Георгий Дмитриевич Гулиа|Гулиа Георгий Дмитриевич]] (1913—1989), прозашы (17.04.1958; 13.03.1963; 28.10.1967) # [[Гайоз Иванович Джеджелава|Джеджелава Гайоз Иванович]] (1915-2005), футболшы және жаттықтырушы, еңбек сіңірген спорт шебері (24.02.1941; 1950; 1957) # [[Лука Степанович Дьяченко|Дьяченко Лука Степанович]] (1902—1984), Молдава КСР мемлекет қайраткері. # [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), кеңестік партия және мемлекет қайраткері (1958, екі рет; 1965). # [[Алексей Ильич Зайцев|Зайцев Алексей Ильич]] (1914—1996) — Социалистік Еңбек Ері (1949), полярлық авиацияның бортмеханигі (19.05.1954, 29.08.1955, 23.06.1961). # [[Борис Мұстафаұлы Зумақұлов|Зумақұлов Борис Мұстафаұлы]] (1940 туғ.), партия және мемлекет қайраткері. # [[Борис Владимирович Иванов|Иванов Борис Владимирович]] (1917—1992), прозашы. # [[Иван Александрович Калита|Калита Иван Александрович]] (1927—1996), олимпиада чемпионы (ат спорты) (16.09.1960; 02.12.1970; 05.10.1972) # [[Юрий Яковлевич Ковалев|Ковалев Юрий Яковлевич]] (1937—2010), «Сибэлектромотор» бірлестігінің директоры (1971—1977), КОКП Томбы қалалық комитетінің екінші хатшысы (1977—1982), Томбы қалалық атқару комитетінің төрағасы (1982—1988) (1971; 31.03.1981; 17.07.1986). # [[Генрих Абрамович Козлов|Козлов Генрих Абрамович]] (1900—1981), КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. # [[Иван Елисеевич Крюков|Крюков Иван Елисеевич]] (1924—2003) — Қостанай облысы Орджоникидзе ауданы «Комаровский» кеңшарының бас экономисі, партия бюросының хатшысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің нұсқаушысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің партиялық бақылау комиссиясының мүшесі. # [[Галина Алексеевна Кулакова|Кулакова Галина Алексеевна]] (1942 туғ.), олимпиада чемпионы (шаңғы спорты) (09.04.1970; 10.05.1976; 09.04.1980) # [[Александр Васильевич Медведь|Медведь Александр Васильевич]] (1937-2024), олимпиада чемпионы (еркін күрес) (1964; 05.02.1969; 23.04.1985) # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Павел Михайлович Михайлов|Михайлов Павел Михайлович]] (1917—2005), Аэрофлот ұшқышы. # [[Евгений Васильевич Мосолов|Мосолов Евгений Васильевич]] (1912—1979), КОКП Мәскеу қалалық және облыстық комитеттерінің меңгерушісі. # [[Ашура Насырова|Насырова Ашура]] (1924—2011), Тәжік КСР халық әртісі (23.04.1941; 17.12.1949; 23.10.1954) # [[Анатолий Георгиевич Нилов|Нилов Анатолий Георгиевич]] (1912—1981), КОКП ОК жауапты қызметкері. # [[Александр Игнатьевич Пасиковский|Пасиковский Александр Игнатьевич]] (1910—1996), Молдова КСР мемлекет қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Николай Иванович Першин|Першин Николай Иванович]] (3 қараша 1904—1974), Ленинград шаруашылық кеңесінің С.М.Киров атындағы Электросила зауытындағы қырнаушы-айналмашақшысы. # [[Федор Федорович Петрусевич|Петрусевич Федор Федорович]] (1902—1965), Йошкар-Ола қ. жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының директоры (1946, 1951, 1956). # [[Николай Варфоломеевич Пилипенко|Пилипенко Николай Варфоломеевич]] (1916—2020), КОКП ОК философия ғылымдары секторының меңгерушісі. 1984-1992 жылдары — АОН профессоры. Философия ғылымдарының докторы, РФ еңбек сіңірген ғылым қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Файздрахман Ахмедзянович Сабиров|Сабиров Файздрахман Ахмедзянович]] (1919—1990), полковник, әскери құрылысшы, (08.12.1951; 07.03.1962; 29.03.1976). # [[Иван Петрович Савченко|Савченко Иван Петрович]] (1918—2002), Иркутск қ. Свердлов аудандық кеңесі атқару комитетінің төрағасы, Шығыс Сібір темір жолы теміржолшылары кәсіподағының жол комитетінің төрағасы. (марапаттау жылдары: 1957, 1971, 1976). # [[Иван Флегонтович Синицын|Синицын Иван Флегонтович]] (1911—1988), КСРО Трактор және ауылшаруашылық машина жасау министрі. # [[Николай Алексеевич Слезкин|Слезкин Николай Алексеевич]] (1905—1991), механика саласындағы ғалым, профессор, РКФСР ғылым мен техниканың еңбек сіңірген қайраткері (1953; 15.09.1961; 1976). # [[Виталий Константинович Трофимов|Трофимов Виталий Константинович]] (1926—1996), Мари облыстық кәсіподақтар кеңесінің төрағасы (1966, 1971, 1974). # [[Илья Михайлович Хижниченко|Хижниченко Илья Михайлович]] (1909—1992), кеңестік агроном (22.06.1950; 31.10.1957; 23.06.1966). # [[Александр Михайлович Хлопков|Хлопков Александр Михайлович]] (1926—2013), Горький облысы Кулебаки қалалық атқару комитетінің төрағасы. # [[Яков Иосифович Черняков|Черняков Яков Иосифович]] (1915—2010), Ижевск қалалық БЛКЖО комитетінің және КПСС аудандық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Күжүгет Серэұлы Шойгу|Шойгу Күжүгет Серэұлы]] (1921—2010) КОКП Тыва облыстық комитетінің хатшысы, Тыва АКСР Министрлер кеңесі төрағасының бірінші орынбасары, [[Сергей Күжүгетұлы Шойгу|С. К. Шойгудың]] әкесі. }} === 2 мәрте иегерлері «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені === * [[Эдуард Аркадьевич Асадов|Асадов Эдуард Аркадьевич]] (1923—2004), ақын (28.10.1967; 18.09.1973; 07.09.1998) * [[Сусанна Николаевна Звягина|Звягина Сусанна Николаевна]] (1918—2006), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1951; 15.09.1959; 14.07.2004) * [[Виктор Григорьевич Кузькин|Кузькин Виктор Григорьевич]] (1941—2008), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 3.03.1972; 20.12.1996) * [[Борис Александрович Майоров|Майоров Борис Александрович]] (род. 1938), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (24.07.1968; 22.05.1981; 20.12.1996) * [[Зоя Сергеевна Миронова|Миронова Зоя Сергеевна]] (1913—2008), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1958; 1972; 12.04.2001) * [[Татьяна Петровна Панкова|Панкова Татьяна Петровна]] (1917—2011), РКФСР халық әртісі, Мемлекеттік академиялық Малый театрының актрисасы (26.10.1949; 4.11.1974; 21.09.1998) * [[Александр Павлович Рагулин|Рагулин Александр Павлович]] (1941—2004), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 30.05.1969; 20.12.1996) * [[Игорь Анатольевич Ромишевский|Ромишевский Игорь Анатольевич]] (1940—2012), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.05.1969; 03.03.1972; 26.12.2011) * [[Эдуард Эргартович Россель|Россель Эдуард Эргартович]] (1937 туғ.), 1991—1993 жылдардағы Свердлов облысының губернаторы, 1995—2009 ж. (29.04.1975; 26.05.1980; 9.10.2007) * [[Александр Сергеевич Якушев|Якушев Александр Сергеевич]] (1947 туғ.), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (03.03.1972; 07.06.1979; 26.12.2011) === 2 мәрте иегерлері === * [[Александра Андреевна Андреева|Андреева Александра Андреевна]] (1894—1974), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1946; 1951). * [[Аким Иванович Атмачиди|Атмачиди Аким Иванович]] (1937—2013) — Семей құрама темірбетон өндірістік бірлестігінің директоры, * [[Булат Юсупович Аитов|Аитов Булат Юсупович]] (1929—2018), кеңестік құрылыс қайраткері, РКФСР және Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Стефан Лукич Анисимов|Анисимов Стефан Лукич]] (1910—1985), кеңестік сәулетші, Тәжік КСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1959). * [[Николай Захарович Анциферов|Анциферов Николай Захарович]] (1911—1980), кеңестік ақын, журналист, кеңестік-партия қызметкері(1946; 1951). * [[Вениамин Александрович Анчинашкевич|Анчинашкевич Вениамин Александрович]] (1910—1969), теміржолшы, еңбек ері (1943; 1960). * [[Вараздат Мартиросович Арутюнян|Арутюнян Вараздат Мартиросович]] (1909—2008), белгілі армян сәулетшісі және өнертанушы. Сәулет ғылымының докторы. * [[Канапия Габдуллинович Ахметов|Ахметов Канапия Габдуллинович]] (1924—2021), мемлекет және қоғам қайраткері, ғалым, профессор. * [[Юрий Васильевич Бабиков|Бабиков Юрий Васильевич]] (род. 1930), инженер-құрылымдаушы, Мари АКСР Йошкар-Оладағы жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының бас директоры (1966; 1971). * [[Архип Дмитриевич Белков|Белков Архип Дмитриевич]] (1899—1981), марилік кеңестік ғалым-агрономы (1946; 1951). * [[Анисия Федоровна Беспалова|Беспалова Анисия Федоровна]] (1920—2011), марилік кеңестік агроном, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1951; 1971). * [[Петр Павлович Богатырев|Богатырев Петр Павлович]] (1923—1997), марилік кеңестік партия-әкімшілік жетекшісі (1966; 1971). * [[Георгий Борисович Бокий|Бокий Георгий Борисович]] (1909—2001), кеңестік және ресейлік кристал химигі, РҒА корреспондент-мүшесі * [[Александра Степановна Брыкова|Брыкова Александра Степановна]], РКФСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі<ref>[https://институтвоспитания.рф/upload/medialibrary/8f3/ulv6zgq8uw06l40hqoefbbt9okb92ddu.pdf Фотография А. Брыковой. Семья и школа, — № 1, — 1950. с. 11а]</ref>. * [[Александр Адольфович Бурба|Бурба Александр Адольфович]] (1918—1984), Медногорск мыс-күкірт комбинатының директоры, Орынбор политехникалық институтының ректоры (1957; 17.06.1981). * [[Элина Авраамовна Быстрицкая|Быстрицкая Элина Авраамовна]] (1928—2019), КСРО халық әртісі, Ресей Мемлекеттік академиялық Кіші театрының актрисасы (7.03.1960; 4.11.1967). * [[Саидали Вализода|Вализода Саидали]] (1900—1971), кеңестік тәжік ақыны әрі музыканты, Тәжік КСР халық хафизі. * [[Василий Михайлович Воробьев|Воробьев Василий Михайлович]] (1909—1995), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесінің төрағасы (1957; 1966). * [[Павел Степанович Воронцов (партия қызметкері)|Воронцов Павел Степанович]] (1920—2015), кеңестік партия және әкімшілік қайраткері (1966; 1971). * [[Мария Сергеевна Гаврилова|Гаврилова Мария Сергеевна]] (1913—2004), агроном, КСРО Ауыл шаруашылығы министрлігі басқарма басшысының орынбасары (1960, 1967). * [[Яков Гайниевич Гайниев|Гайниев Яков Гайниевич]] (1928—2008), механизатор (1966; 1972). * [[Ярослав Александрович Галан|Галан Ярослав Александрович]] (1902—1949), жазушы, [[Сталин премиясы|Сталин сыйлығының]] лауреаты (қайтыс болғаннан кейін) * [[Давид Израилевич Гальперин|Гальперин Давид Израилевич]] (1903—1977), химик-технолог, оқ-дәрі өндірісі саласындағы маман, техника ғылымдарының докторы, профессор. * [[Михаил Матвеевич Глазырин|Глазырин Михаил Матвеевич]] (1935—2014), әкімшілік жетекшісі, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1971; 1976). * [[Сергей Константинович Годунов|Годунов Сергей Константинович]] (1929—2023), математик (1954; 1981), РҒА академигі. * [[Сергей Иванович Горбунов|Горбунов Сергей Иванович]] (1915—1991), әкімшілік-өндірістік жетекші (1946; 1951). * [[Юрий Леонидович Горянский|Горянский Юрий Леонидович]] (1929—2005), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрі (1965; 1971). * [[Анатолий Евгеньевич Григорьев|Григорьев Анатолий Евгеньевич]] (1929—2014), «Машиностройения ҒӨБ» әскери-өнеркәсіптік корпорациясында ұшу аппараттарын жобалау саласындағы маман. * [[Рамзан Бакарович Гудаев|Гудаев Рамзан Бакарович]] (1930—?), Шешен-Ингуш АКСР Веден аудандық «Сельхозтехника» бірлестігінің меңгерушісі. * [[Варвара Аркадиевна Гусар|Гусар Варвара Аркадиевна]] (1913—1994), кеңшар звеношысы (15.02.1966; 8.04.1971). * [[Евгений Валентинович Гусев|Гусев Евгений Валентинович]] (1927—?), агроном (1966; 1971). * [[Темир Дадабаевич Дадабаев|Дадабаев Темир Дадабаевич]] (род. 1941), КОКП Колхозабат аудандық комитетінің бірінші хатшысы, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Борис Петрович Дежкин|Дежкин Борис Петрович]] (1914—1992), кеңестік режиссер және суретші-мультипликатор (14.4.1944; 6.3.1950). * [[Александр Кириллович Доленко|Доленко Александр Кириллович]] (род. 1951), Ташкент жоғарғы партия мектебінің директоры; Өзбекстан КП ОК мүшесі, Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Серафим Алексеевич Дубровин|Дубровин Серафим Алексеевич]] (1912—1995), 1-Ленинград кірпіш зауытының бас механигі. * [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), КОКП Мари облыстық комитетінің хатшысы (1958; 1965). * [[Иван Евстигнеевич Ерохин|Ерохин Иван Евстигнеевич]] (1903—1996) ЗИЛ зауытындағы ағаш өңдеу цехының бөлім басшысы. * [[Константин Михайлович Зинин|Зинин Константин Михайлович]] (1913—1985), марилік партия жетекшісі (1946: 1951). * [[Леонид Никитич Злобин|Злобин Леонид Никитич]] (1923—1997), инженер (1962: 1971). * [[Аркадий Петрович Зонов|Зонов Аркадий Петрович]] (1922—2005) * [[Алексей Борисович Зубков|Зубков Алексей Борисович]] (1913—1984), контр-адмирал. * [[Әли Абдулоғлы Зулалов|Зулалов Әли Абдулоғлы]] (1893—1963), тенор, Әзербайжан КСР еңбек сіңірген әртісі, опера және балет театрының солисті * [[Борис Илинбаевич Ибулаев|Ибулаев Борис Илинбаевич]] (1934—1995), марилік партия-мемлекет қайраткері (1966; 1971). * [[Александр Александрович Иванов (әкімшілік жетекші)|Иванов Александр Александрович]] (1908—1984), әкімшілік жетекші (1945; 1966). * [[Бодо Германович Иоганзен|Иоганзен Бодо Германович]] (1911—1996), биология ғылымдарының докторы, Томбы мемлекеттік педагогикалық институтының ректоры. * [[Анна Ильинична Казакова|Казакова Анна Ильинична]] (1920—1989), Мари АКСР мәдениет министрі, МАКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1967; 1971). * [[Кара Рабаданович Караев|Караев Кара Рабаданович]] (1891—1973), партизан, Дағыстан АКСР әскер және партия қайраткері. * [[Юрий Васильевич Калашников (ғалым)|Калашников Юрий Васильевич]] (1939—2018), кеңестік және ресейлік ғалым, [[Башқұрт мемлекеттік университеті|Башқұрт мемлекеттік университетінің]] тарих кафедрасы тарихшысы, дәріскері, доценті. (қазіргі [[Үфі ғылым және технология университеті]]). * [[Михаил Андреевич Калинин|Калинин Михаил Андреевич]] (1914—1984), КСРО мемлекеттік жоспарлау комитетінің меңгерушісі. * [[Рудольф Иванович Каменев|Каменев Рудольф Иванович]] (1927—2019), гидроқұрылысшы, бетон зауытының басшысы, Мурманск облысындағы Мурмаши ауылының құрметті тұрғыны, хоккей командасының жаттықтырушысы. * [[Аркадий Иванович Капитонов|Капитонов Аркадий Иванович]] (1931—1995), марилік кеңестік партия қызметкері (1976; 1986). * [[Вадим Николаевич Карташов|Карташов Вадим Николаевич]] (1930—2008), кеңестік және ресейлік журналист, публицист, ақын, қоғам қайраткері, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері (1966; 1971). * [[Зинаида Ивановна Кашина|Кашина Зинаида Ивановна]] (1919—2007), кеңестік партия-мемлекет қайраткері, педагог, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төрағасының орынбасары (1960; 1971). * [[Ходи Исабаевич Кинжаев|Кинжаев Ходи Исабаевич]] (1914—1992), Кеңес Одағының Батыры. * [[Иван Викторович Кириллов|Кириллов Иван Викторович]] (1927—1994), КОКП Йошкар-Ола қалалық комитетінің 2-хатшысы (1966; 1971). * [[Валериан Петрович Кожевников|Кожевников Валериан Петрович]] (1920—1975), партия-мемлекет қайраткері, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Танаш Қойшыбайұлы|Қойшыбайұлы Танаш]] (1914—1974) — кеңестік шаруашылық, мемлекеттік және саяси қайраткер. * [[Василий Александрович Комов|Комов Василий Александрович]] (1929—2002), Түмен мотор зауытының бас инженері («Тюмень мотор құрастырушылар» АҚ) (1968; 1971). * [[Петр Григорьевич Корнилов|Корнилов Петр Григорьевич]] (1924—1982), марилік кеңестік жазушы, журналист, қоғам және саяси қайраткер, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері. (1966; 1971). * [[Анна Васильевна Коряковцева|Коряковцева Анна Васильевна]] (1899—1982), Мари АКСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі (1939; 1949). * [[Василий Васильевич Косенко|Косенко Василий Васильевич]] (1916—?), Қазақ КСР Ауыл шаруашылығы министрлігінің тәжірибелік-оқу шаруашылықтары бас басқармасының басшысы. * [[Виктор Михайлович Котельников|Котельников Виктор Михайлович]] (1924 туғ.), Мари АКСР денсаулық сақтау министрі (1961, 1971). * [[Дмитрий Сергеевич Краснов|Краснов Дмитрий Сергеевич]] (1905—?), партия жетекшісі (1939, 1942). * [[Василий Михайлович Кужнуров|Кужнуров Василий Михайлович]] (1913—1992), Мари АКСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі (1946, 1951). * [[Михаил Иванович Кузнецов (зоотехник)|Кузнецов Михаил Иванович]] (1925—1996), Мари АКСР Ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары, РКФСР еңбек сіңірген зоотехнигі (1966, 1971). * [[Леонид Петрович Курьянов|Курьянов Леонид Петрович]] (1927—2014) * [[Аркадий Иванович Лаппо|Лаппо Аркадий Иванович]] (1904—1983), кеңестік өсімдік өсіру маманы және сұрыптаушы, БКСР ҒА академигі (1949, 1959). * [[Вадим Петрович Логинов|Логинов Вадим Петрович]] (1927—2016), дипломат және партия қайраткері (30.08.1957; 22.10.1971). * [[Иван Пантелеевич Макаров|Макаров Иван Пантелеевич]] (1915—1997), марилік партия жетекшісі (1951, 1971). * [[Михаил Семенович Малышев|Малышев Михаил Семенович]] (1914—1986), марилік кеңестік ауыл шаруашылығын ұйымдастырушы (1951, 1966). * [[Александр Дмитриевич Мартусин|Мартусин Александр Дмитриевич]] (1930—2016), Иркутск облысы, Тайшет ауданы, Бузыканово ауылындағы М.И. Калинин атындағы ұжымшар төрағасы * [[Василий Павлович Мартыненко|Мартыненко Василий Павлович]] (1925—1993), Волгоград облысы, Новониколаев ауданы, В. И. Ленин атындағы ұжымшар бас агрономы (1965, 1972). * [[Акакий Иванович Мгеладзе|Мгеладзе Акакий Иванович]] (1910—1980) — партия қайраткері, Грузин КСР КП ОК бірінші хатшысы, КОКП ОК мүшесі. * [[Михаил Михайлович Мирошников|Мирошников Михаил Михайлович]] (1926—2020), оптика өнеркәсібінің ұйымдастырушысы, Социалистік Еңбек Ері, КСРО ҒА және РҒА корреспондент-мүшесі (1957, 1961). * [[Иван Романович Москвичев|Москвичев Иван Романович]] (1913—1978), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының төрағасы (1946, 1963). * [[Анна Александровна Мосунова|Мосунова Анна Александровна]] (1905—2003), марилік кеңестік партия-әкімшілік қызметкер, педагог, қоғам қайраткері, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы (1946; 1951). * [[Михаил Федорович Ненашев|Ненашев Михаил Федорович]] (1929—2019), мемлекет қайраткері, журналист, публицист, редактор, тарих ғылымдарының докторы. * [[Михаил Александрович Николаев|Николаев Михаил Александрович]] (1912—1986), халық ағарту қайраткері және ұстаз (1944, 1962). * [[Сергей Николаевич Николаев (драматург)|Николаев Сергей Николаевич]] (1908—1993), Мари АКСР халық жазушысы, Мари АКСР жазушылар одағының төрағасы (1951; 1968). * [[Ольга Павловна Ногина|Ногина Ольга Павловна]] (1885—1977), кеңестік денсаулық сақтаудың ірі ұйымдастырушысы, [[Виктор Павлович Ногин|В.П. Ногиннің]] әйелі. * [[Николай Николаевич Озеров (түсініктемеші)|Озеров Николай Николаевич]] (1922—1997), спорт түсініктемеші, РКФСР халық әртісі (27.04.1957; 7.07.1978). * [[Петр Степанович Павленко|Павленко Петр Степанович]] (1937—2019), Житомир облысы кәсіподақтар федерациясы төрағасының орынбасары * [[Иван Митрофанович Первушин|Первушин Иван Митрофанович]] (1914—1998) құрылыс бригадирі. * [[Геннадий Михайлович Пищаев (партия жетекшісі)|Пинаев Геннадий Михайлович]] (1931—2005), партия жетекшісі (1966, 1976). * [[Михаил Иванович Положенцев|Положенцев Михаил Иванович]] (1928—2013), мемлекет қайраткері, Челябі облыстық атқару комитетінің төрағасы (1980—1984). * [[Хачик Оганесович Погосов|Погосов Хачик Оганесович]] (1910—1975) Ирансовтранс Сыртқы сауда министрлігінің Бакудегі басқарушысы. * [[Кирилл Иванович Поназдырь|Поназдырь Кирилл Иванович]] (1918—2001) — Жаңасібір облыстық денсаулық сақтау басқармасы меңгерушісі (1961—1982), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері (1978). * [[Владимир Петрович Потанин|Потанин Владимир Петрович]] (1926—1981), мемлекет қайраткері, Үлбі металлургиялық зауытының директоры (1961—1974), Орта машина жасау министрлігі 3-бас басқармасы басшысы (1974—1981). * [[Вадим Александрович Просвирнин|Просвирнин Вадим Александрович]] (1926—2006), Мари АКСР отын өнеркәсібі министрі (1971, 1976). * [[Борис Викторович Протопопов|Протопопов Борис Викторович]] (1901—1982), Медицина ғылымдарының докторы, профессор (1945, 1951). * [[Василий Павлович Пустовалов|Пустовалов Василий Павлович]] (1925—2013), полковник, 25516 ә/б бөлім басшысы * [[Геннадий Алексеевич Пчелов|Пчелов Геннадий Алексеевич]] (1937 туғ.), агроном (1973, 1976). * [[Михаил Георгиевич Родионов|Родионов Михаил Георгиевич]] (1904—1959), марилік кеңестік әкімшілік жетекшісі (1946, 1951). * [[Роберт Иванович Рождественский|Рождественский Роберт Иванович]] (1932—1994), кеңестік және ресейлік ақын әрі аудармашы, ән жазушы. * [[Узбек Агзамович Рустамов|Рустамов Узбек Агзамович]] (1926—2011), Өзбек КСР сыртқы істер министрінің орынбасары, Өзбекстан КП ОК ақпарат және сыртқы байланыстар бөлімінің меңгерушісі (1966, 1971). * [[Анатолий Петрович Рязанов|Рязанов Анатолий Петрович]] (1914—1985), Марилік машина жасау зауытының директоры(1958, 1962). * [[Геннадий Алексеевич Сандетский|Сандетский Геннадий Алексеевич]] (1925—1978),Мари ауыл шаруашылығы екпіндісі (1971, 1973). * [[Ара Мигранович Сарксян|Сарксян Ара Мигранович]] (1902—1969), Армян кеңестік мүсінші. КСРО халық суретшісі. * [[Александр Павлович Семенов|Семенов Александр Павлович]] (1911—?), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары (1946, 1951). * [[Әкім Серіков|Серіков Әкім]] (1912—1989) — Қазақ КСР Қарағанды ​​облысының кеңестік партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Михаил Николаевич Скаткин|Скаткин Михаил Николаевич]] (1900—1991), профессор, КСРО педагогика ғылымдары академиясының академигі. * [[Федор Сергеевич Слыханов|Слыханов Федор Сергеевич]] (1912—1986), Мари АКСР жергілікті отын өнеркәсібі басқармасы басшысы (1946, 1951). * [[Анатолий Алексеевич Слюсарь|Слюсарь Анатолий Алексеевич]] (1934—2013), КСРО-ның Грекия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі (1988—1991). * [[Анатолий Алексеевич Смирнов|Смирнов Анатолий Алексеевич]] (1941—?), Мари АКСР Йошкар-Ола қалалық атқару комитетінің төрағасы (1973, 1986). * [[Петр Алексеевич Смирнов (министр)|Смирнов Петр Алексеевич]] (1928—2004), Мари АКСР Халыққа қызмет көрсету министрі (1971, 1975). * [[Ефим Гаврилович Софронов|Софронов Ефим Гаврилович]] (1902—1982), Мари АКСР әділет халық комиссары / министрі (1945, 1951). * [[Владимир Евгеньевич Степанов|Степанов Владимир Евгеньевич]] (1913—1986), кеңестік астроном, КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. * [[Цолак Александрович Степанян|Степанян Цолак Александрович]] (1911—2002) — философ, тарихи материализм және әлеуметтік философия саласындағы маман (1953, 1961). * [[Дмитрий Романович Суворов|Суворов Дмитрий Романович]] (1914—1989), Мари АКСР байланыс өндірістік-техникалық басқарма басшысы (1946, 1951). * [[Александр Иванович Сурьянинов|Сурьянинов Александр Иванович]] (1927—2009), Мари АКСР орман шаруашылығы министрі (1966, 1971). * [[Михаил Платонович Сычев|Сычев Михаил Платонович]] (1921—2005), қаржы министрі, Мари АКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1965, 1971). * [[Алексей Васильевич Тараканов|Тараканов Алексей Васильевич]] (1937—?), «Стройдормаш» ААҚ бас директоры, Калининград (1964—2011). * [[Дмитрий Евдокимович Тараненко|Тараненко Дмитрий Евдокимович]] (1918—2001), «Красковский» кеңшарындағы 2-бөлім меңгерушісі (1971, 1986). * [[Василий Ильич Товашов|Товашов Василий Ильич]] (1906—1990), Мари АКСР Жоғарғы сотының төрағасы (1945, 1951). * [[Иван Петрович Устенко|Устенко Иван Петрович]] (1925—2001), «Гмелинский» кеңшарының бас агрономы, Волгоград облысы (1958, 1973). * [[Самуил Абрамович Хазин|Хазин Самуил Абрамович]] (1929—2013), Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966, 1971). * [[Хаджи-Мурад Омарович Хашаев|Хашаев Хаджи-Мурад Омарович]] (1909—1971), кавказтанушы-тарихшы, этнограф, ғылымды ұйымдастырушы, қоғам және саяси қайраткер (1950, 1970). * [[Виктор Иванович Хохряков|Хохряков Виктор Иванович]] (1913—1986), КСРО халық әртісі, КСРО Мемлекеттік академиялық Кіші театрының әртісі. * [[Петр Дмитриевич Целищев|Целищев Петр Дмитриевич]] (1914—1984), радиошы-поляршы, Арктика мен Антарктидаға экспедицияларға қатысушы. * [[Геннадий Васильевич Шаев|Шаев Геннадий Васильевич]] (1929—2009), Алтай өлкесі ІІБ социалистік меншікті ұрлауға қарсы күрес бөлімі басшысы (1973—1979) * [[Алексей Сергеевич Шерстнев|Шерстнев Алексей Сергеевич]] (1904—?), марилік партия-кеңестік қызметкер (1946, 1951). * [[Леонид Александрович Шилов|Шилов Леонид Александрович]] (1928—2006), кітапхана және кітаптану ісі саласының қайраткері, кітапшы. * [[Вячеслав Анатольевич Щеглов|Щеглов Вячеслав Анатольевич]] (1908—1992), КСРО дайындама министрлігінің уәкілетті өкілі (1951, 1952). * [[Степан Алексеевич Шалаев|Шалаев Степан Алексеевич]] (1929—2022), кеңестік мемлекет, партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Тана Бегиновна Марчина|Тана Бегиновна Марчина]] (1916—1993), КСРО Жоғарғы Кеңесінің 5-шақырылым депутаты. * [[Валериан Иванович Яранов|Яранов Валериан Иванович]] (1912—2000) — таулымарилік кеңестік және ресейлік ауыл шаруашылығы қайраткері, агроном (1951, 1971). === «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені === == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:КСРО ордендері]] [[Санат:Құрмет Белгісі ордені]] 5eduorpq9vkth1exsbjayf90y8bb8s5 3479019 3479017 2025-06-10T15:27:11Z Орел Карл 81620 /* 2 мәрте иегерлері */ 3479019 wikitext text/x-wiki {{Жүлде | атауы = «Құрмет Белгісі» ордені,<br />Құрмет ордені | суреті = [[Сурет:SU Order of the Badge of Honour ribbon.svg|left|100px]] [[Сурет:Znakpocheta2.jpg|right|110px]] | сурет атауы = | фон түсі = | шынайы атауы = {{lang-ru|Орден «Знак Почёта», орден Почёта}} | мемлекет = {{USSR}} | түрі = | үшін марапатталады = | жағдайы = | негіздеуші = | негізделді = [[25 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | алғашқы иегері = [[26 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | соңғы иегері = «Құрмет Белгісі» ордені — 23 желтоқсан 1988 жылы<br />Құрмет ордені — 21 желтоқсан 1991 жылы | барынша ұсынылған = 1 580 850 | жоғары марапаты = | төменгі марапаты = | сайты = | Commons = Order of the Badge of Honor }} '''«Құрмет Белгісі» ордені''' ({{lang-ru|Орден «Знак Почёта»}}) — [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] мемлекеттік марапаты. Орден КСРО Орталық Атқару Комитетінің 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен құрылды. 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет ордені''' деп өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық адам марапатталды. == Орден тарихы == Орден [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО орталық атқару комитетінің]] 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен бекітілді. Орденді тағу ережелері, лента түсі КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының «КСРО ордендері мен медальдарына арналған ленталардың үлгілері мен сипаттамасын және Ордендерді тағу ережесін бекіту туралы» Жарлығымен жүзеге асты (19.06.1943 ж.) 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет''' орденіне өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық марапаттау рәсімі өткізілді. == Орденнің жарғысы == 1. «Құрмет Белгісі» ордені өндірістегі, ғылыми-зерттеу, мемлекеттік, әлеуметтік-мәдени, спорттық және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі жоғары жетістіктерді, сондай-ақ азаматтық ерлік танытқандарды марапаттау үшін тағайындалды. 2. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * КСРО азаматтары; * кәсіпорындар, бірлестіктер, мекемелер, ұйымдар, аудандар, қалалар және басқа да елді мекендер. «Құрмет белгісі» орденімен КСРО азаматы болып табылмайтын адамдар, сондай-ақ шет мемлекеттердің кәсіпорындары, мекемелері, ұйымдары, елді мекендері де марапатталады. 3. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, құрылыста, көлікте, байланыста, саудада, қоғамдық тамақтануда, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықта, тұрмыстық қызмет көрсетуде және халық шаруашылығының басқа да салаларында жоғары өндірістік көрсеткіштер үшін; * жоғары еңбек өнімділігіне қол жеткізгені, өнім сапасын арттырғаны, оны өндіруге материалдық және еңбек шығындарын азайтқаны, қоғамдық өндірістің тиімділігін арттырудағы табыстары үшін; * жоспарлы тапсырмаларды орындау және асыра орындаудағы социалистік жарыстағы жоғары нәтижелер үшін; * өндіріске жаңа технологияны, озық тәжірибені, ерекше құнды өнертабыстар мен рационализаторлық ұсыныстарды енгізгені үшін; * ғылыми-зерттеу қызметінде табысқа жеткені үшін; * кеңес мәдениеті, әдебиеті, өнері саласындағы шығармашылық жетістіктері, жас ұрпақты оқыту мен коммунистік тәрбиелеудегі, жоғары білікті кадрлар даярлаудағы, халықты медициналық қамтамасыз етудегі, дене шынықтыру мен спортты дамытудағы және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі табыстары үшін; * елдің қорғаныс қабілетін нығайтудағы қызметі үшін; * жемісті мемлекеттік және қоғамдық қызметі үшін; * КСРО мен басқа мемлекеттер арасындағы экономикалық, ғылыми-техникалық, мәдени және басқа да байланыстарды дамытудағы қызметтері үшін; * адамдардың өмірін құтқару, қоғамдық тәртіпті қорғау, табиғи апаттармен және азаматтық ерліктің басқа да көріністерімен күресудегі батыл әрі тапқыр әрекеттері үшін. 4. «Құрмет белгісі» ордені кеуденің сол жағына тағылып, КСРО-ның басқа ордендері болған жағдайда «Халықтар Достығы» орденінен кейін орналасатын. 1988 жылы 28 желтоқсанда [[КСРО Жоғарғы Кеңесі]] төралқасының Жарлығымен «Құрмет» орденінің жаңа ережесі мен сипаттамасы бекітілді. == Орденнің сипаттамасы == «Құрмет белгісі» ордені сопақ пішінді, бүйірлері [[Емен|емен]] бұтақтарымен қоршалған. Ортасында сол және оң жағында симметриялы орналасқан «[[Барлық елдердің пролетарлары, бірігіңдер!]]» деген жазуы бар байрақтарды алып келе жатқан жұмысшы мен жұмысшы әйелдің фигуралары орналасқан. Орденнің жоғарғы жағында бесбұрышты жұлдыз орналасқан, оның астында байрақтардың аясында «КСРО» деген бедерлі жазу бар. Орденнің төменгі жағында «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген бедерлі жазу жазылған. Байрақтар мен жұлдыз күрең қызыл эмалмен қапталған және шеттері алтын жалатылған жиектермен көмкерілген. Байрақтардың бағаналары мен жазулары алтын жалатылған, емен бұтақтары, орденнің төменгі бөлігі және оның жалпы аясы тотыққан. «Құрмет белгісі» ордені күмістен жасалған. Орден биіктігі — 46 мм, ені — 32,5 мм. Орден құлақша мен шығыршық арқылы жиектері екі бойлық тоқсары жолақтары бар ашық қызғылт жібек қатқыл таспамен тысталған бесбұрышты тағанға жалғанады. Таспаның ені — 24 мм, жолақтардың ені 3,5 мм. [[1988 жыл|1988 жылы]] «Құрмет белгісі» ордені «Құрмет» ордені болып өзгертілгеннен кейін орденнің сыртқы түрі сәл өзгерді. «Құрмет» орденінің «Құрмет белгісі» орденінен айырмашылығы, бет жағының төменгі бөлігіндегі «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген жазудың орнына орақ пен балғаның және екі алшақ жатқан лавр бұтағының қолданбалы бедерлі қаптама қойылған. Қаптама екі сұққыш арқылы орденнің негізіне бекітіледі. «Құрмет Белгісі» орденінен «Құрмет» орденіне ауысқан кезде белгілердің нөмірленуі үзілген жоқ. == Марапаттау == [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО ОАК]] жаңа орденмен марапаттау туралы бірінші қаулысы 1935 жылы 26 қарашада шықты. Орден ЦДКА Қызыл Әскер ән және би ансамблінің жетекшісіне, ұйымдастырушыларына және 10 қатысушысына берілді (бұл кезде ұжымның өзі Революциялық Қызыл Ту, ал ансамбль жетекшісі А. В. Александров [[Қызыл жұлдыз ордені|Қызыл жұлдыз орденмен]] марапатталды). 1935 жылы 26 желтоқсанда КСРО Орталық Атқару Комитетінің 25 желтоқсандағы Жарлығымен еңбек ерлігі және мақта өнімділігін арттырудағы табыстары үшін реттік №1 «Құрмет белгісі» орденімен Ташкент облысы, Жаңажол ауданы, «Батыр» ұжымшарының төрағасы Артықбай Тіллябаев марапатталды; сонымен қатар, сол күні Ворошилов атындағы ұжымшардың екпінді-пионері Кавахан Атақұлова мен «Коммунизм» ұжымшарының екпінді-пионері Нышан Қадыров (екеуі де [[Ферғана облысы]], Қоқан ауданынан) ордендермен марапатталды. Алғаш «Құрмет белгісі» орденімен марапатталған ұжым С.М.Киров атындағы Макеевка металлургиялық зауытындағы №2 мартендік цехы болды (1939 жылы). Ұжым жоспарды асыра орындағаны, жарысты жақсы ұйымдастырғаны және мемлекеттік маңызды тапсырмаларды мерзімінен бұрын орындағаны үшін марапатталды. Кеңестік «Құрмет» орденінің соңғы иегері — Ресейдің «Цемент» мемлекеттік концернінің Белгород цемент зауытының директоры Анатолий Яковлевич Литвин, [[КСРО Президенті|КСРО Президентінің]] 1991 жылғы 21 желтоқсандағы Жарлығымен осы марапатқа ие болды. == Бірнеше рет «Құрмет белгісі» және «Құрмет» ордендерімен марапатталғандар == === 5 мәрте иегерлері === # [[Мәстүр Әуезова]] (1905—1978) — Тәжік КСР Ленинабад облыстық атқару комитетінің төрайымы (соның ішінде 28.04.1940; 01.04.1944; 23.10.1954). # [[Әнуар Қаландаров]] (1920—1990) — Тәжік КСР Құмсаңғыр ауданының Ленин атындағы ұжымшардың төрағасы. # [[Салих Ашурқожаұлы Раджабов]] (1912—1990) — Тәжік КСР ҒА қоғамдық ғылымдар бөлімінің академик-хатшысы. === 4 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Никара Бәкірқызы Абаева|Абаева Никара Бәкірқызы]] (1936 туғ.) — Ыбырай Алтынсарин атындағы Педагогика ғылымдары ғылыми-зерттеу институтының директоры. # [[Болат Абдуллаұлы Абдуллаев|Абдуллаев Болат Абдуллаұлы]] (1906 — ?) — Тәжік КСР Жоғарғы сотының төрағасы (1938-1940). # [[Кәрім Жүсіпұлы Ахмедов|Ахмедов Кәрім Жүсіпұлы]] (1917—?) — медицина ғылымдарының докторы, ТММИ қалыпты физиология кафедрасының меңгерушісі. # [[Болеслав Иванович Буйвид|Буйвид Болеслав Иванович]] (1916—2003) — Магнитогорск металлургиялық комбинатындағы кадрлар бөлімінің басшысы. # [[Владимир Захарович Ващенко|Ващенко Владимир Захарович]] (1911—1992) — кеңестік шаруашылық, мемлекет әрі саяси қайраткер. # [[Николай Григорьевич Грицевич|Грицевич Николай Григорьевич]] (1920—2023) — Омбы теміржол бөлімі басшысының бірінші орынбасары (1953-1963), Омбы қалалық атқару комитеті төрағасының бірінші орынбасары (1964-1985) (01.08.1959; 28.07.1966; 25.08.1971; 03" /19/1981) # [[Асылбек Жазыұлы Дәулетов|Дәулетов Асылбек Жазыұлы]] (1925 туғ.) — Көкшетау облыстық халықтық бақылау комитеті төрағасының орынбасары. # [[Ғазиз Есмұқанов|Есмұқанов Ғазиз]] (1936 туғ.) — Қазақстан КП Жезқазған облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Ұзақ Жырғалбаев|Жырғалбаев Ұзақ]] (1912—1986) — Қырғыз ССР Министрлер Кеңесінің еңбек ресурстарын пайдалану жөніндегі мемлекеттік комитетінің төрағасы. # [[Николай Иванович Иванов|Иванов Николай Иванович]] (1918—1985) — Тверь облыстық БЛКЖО комитетінің бірінші хатшысы (1957, 1966, 1971, 17.06.1981). # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Николай Васильевич Ким|Ким Николай Васильевич]] (1904—1988) — Өзбек КСР Хорезм облысы Жаңаарық ауданы Әл-Хорезми атындағы кеңшардың директоры. # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Шәпек Күзембаев|Күзембаев Шәпек]] (1906—1985) — Бұхара облысы, Канимех ауданы, Канимех кеңшарының директоры. # [[Зәйіт Тілеубайұлы Қаскеев|Қаскеев Зәйіт Тілеубайұлы]] (1932—?) — Солтүстік Қазақстан облыстық атқару комитетінің ұйымдастыру бөлімі меңгерушісі. # [[Қожа Садық]] (1913—1990) — «Совет Тожикистони» газетінің редакторы, КСРО жазушылар одағының мүшесі. # [[Жүзімқұл Қадырқұлұлы Құдайбергенов|Құдайбергенов Жүзімқұл Қадырқұлұлы]] (1913—1986) — К.И.Скрябин атындағы Қырғыз ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Николай Андреевич Малицкий|Малицкий Николай Андреевич]] (1904—?) — ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, Ташкент жоғары партия мектебінің профессоры. # [[Жерен Мамедов|Мамедов Жерен]] (1923—1985) — Түрікмен КСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі. # [[Василий Арсеньевич Москвин|Москвин Василий Арсеньевич]] (1910—1969) — КОКП Томбы облыстық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Ақбар Момынов|Момынов Ақбар]] (1909—?) — Тәжікстан КП Ленинабат облыстық комитетінің әкімшілік және сауда-қаржы органдары бөлімінің меңгерушісі. # [[Хадиша Райымқызы Мұсаханова|Мұсаханова Хадиша Райымқызы]] (1918—1974) — В.И.Ленин Орталық мұражайының Ташкент филиалының директоры. # [[Халима Насырова|Насырова Халима]] (1913—2003) — [[КСРО халық әртісі]] (23.11.1939; 25.12.1944; 11.01.1957; 01.03.1965) # [[Тәнті Оразбеков|Оразбеков Тәнті]] (1922—1978) — Қырғыз КСР дайындама министрі. # [[Андрей Николаевич Паздзерский|Паздзерский Андрей Николаевич]] (1906—1981) — Өзбек КСР Министрлер Кеңесі аппаратының жауапты қызметкері. # [[Виктор Афанасьевич Попов|Попов Виктор Афанасьевич]] (1929—2018) — КОКП ОК қорғаныс бөлімінің сектор меңгерушісі, К.Э.Циолковский атындағы Космонавтика академиясының толық мүшесі (17.06.1961; 26.07.1966; 11.09.1970; 11.10.1974). # [[Мырзахан Пошанов|Пошанов Мырзахан]] (1903—?) — Қазақстан КП Шымкент облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Осман Құрбанұлы Рахматзаде|Рахматзаде Осман Құрбанұлы]] (1906—1989) — Тәжік ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Рыхси Сахибаев|Сахибаев Рыхси]] (1917—1974) — Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы. # [[Мұқым Сұлтанов|Сұлтанов Мұқым]] (1894—1976) — Тәжік КСР жергілікті өнеркәсіп халық комиссары, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасы төрағасының орынбасары. # [[Аға Керімұлы Халилов|Халилов Аға Керімұлы]] (1904—1981) — Түрікменстан КП ОК істерінің басқарушысы. # [[Фарида Ғабсадыққызы Халитова|Халитова Фарида Ғабсадыққызы]] (1920—1981) — Қазақстан КП Целиноград облыстық комитетінің хатшысы. # [[Семен Алексеевич Чесноков|Чесноков Семен Алексеевич]] (1901—1974) — РКФСР денсаулық сақтау халық комиссары (1937-1938), Қазақ КСР денсаулық сақтау халық комиссары - министрі (1939-1949) (14.04.1951; 6.12.1957; 11.11.1961; 28.10. /1967) # [[Георгий Павлович Шамилин|Шамилин Георгий Павлович]] (1911—1986) — КОКП Смоленск қалалық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Виктор Львович Шульц|Шульц Виктор Львович]] (1908—1976) — Орталық Азия мемлекеттік университетінің жер гидрологиясы кафедрасының меңгерушісі. }} === 3 мәрте иегерлері «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені === * [[Вячеслав Николаевич Иванов|Иванов Вячеслав Николаевич]] (1938-2024) — академиялық ескек есуден 3-дүркін олимпиада чемпионы (оның ішінде 1956; 30.03.1965; 16.07.2018) * [[Лариса Семеновна Латынина|Латынина Лариса Семеновна]] (1934 туғ.) — спорттық гимнастикадан 9-дүркін олимпиада чемпионы (16.09.1960; 30.03.1965; 5.10.1972; 30.12.1999) * [[Виталий Георгиевич Смирнов|Смирнов Виталий Георгиевич]] (1935 туғ.) — КСРО (1990-1992) және РФ (1992-2001) Ұлттық Олимпиада комитетінің президенті (23.06.1966; 09.09.1971; 10.05.1976; 22.04.1994) === 3 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Владимир Павлович Алексеев|Алексеев Владимир Павлович]] (1914—2000), өнеркәсіп қайраткері, Марий АКСР-нің еңбек сіңірген ғылым және техника қайраткері, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1944; 1958; 1962). # [[Жүсіпбек Алтайбаев|Алтайбайұлы Жүсіп]] (1911—1987), журналист, сатирик. # [[Кеңес Мұстаханұлы Аухадиев|Аухадиев Кеңес Мұстаханұлы]] (1938-2022), кеңестік әрі қазақстандық мемлекет пенен партия қайраткері. # [[Ғариф Керімұлы Ахмадеев|Ахмадеев Ғариф Керімұлы]] (1912—1991), тікұшақ құрылымдаушы. # [[Евгений Алексеевич Борисов|Борисов Евгений Алексеевич]] (1928—1974), полковник, АТҒЗИ қызметкері. # [[Валентин Александрович Вахонин|Вахонин Валентин Александрович]] (1904—1981), М. И. Ульянова атындағы Мәскеу жұмысшы тілшілер университетінің ректоры # [[Владимир Викторович Григорьев|Григорьев Владимир Викторович]] (1941—2011), партия мен мемлекет қайраткері. # [[Василий Викторович Громыко|Громыко Василий Викторович]] (1932—2017), КСРО еңбек сіңірген жаттықтырушысы (грек-рим күресі) (24.07.1968; 1969; 10.05.1972) # [[Виктор Федорович Грудзенко|Грудзенко Виктор Федорович]] (1931—2019), КОКП Пенза қалалық комитетінің екінші хатшысы (1970-1985) (1971; 1976; 10.03.1981) # [[Георгий Дмитриевич Гулиа|Гулиа Георгий Дмитриевич]] (1913—1989), прозашы (17.04.1958; 13.03.1963; 28.10.1967) # [[Гайоз Иванович Джеджелава|Джеджелава Гайоз Иванович]] (1915-2005), футболшы және жаттықтырушы, еңбек сіңірген спорт шебері (24.02.1941; 1950; 1957) # [[Лука Степанович Дьяченко|Дьяченко Лука Степанович]] (1902—1984), Молдава КСР мемлекет қайраткері. # [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), кеңестік партия және мемлекет қайраткері (1958, екі рет; 1965). # [[Алексей Ильич Зайцев|Зайцев Алексей Ильич]] (1914—1996) — Социалистік Еңбек Ері (1949), полярлық авиацияның бортмеханигі (19.05.1954, 29.08.1955, 23.06.1961). # [[Борис Мұстафаұлы Зумақұлов|Зумақұлов Борис Мұстафаұлы]] (1940 туғ.), партия және мемлекет қайраткері. # [[Борис Владимирович Иванов|Иванов Борис Владимирович]] (1917—1992), прозашы. # [[Иван Александрович Калита|Калита Иван Александрович]] (1927—1996), олимпиада чемпионы (ат спорты) (16.09.1960; 02.12.1970; 05.10.1972) # [[Юрий Яковлевич Ковалев|Ковалев Юрий Яковлевич]] (1937—2010), «Сибэлектромотор» бірлестігінің директоры (1971—1977), КОКП Томбы қалалық комитетінің екінші хатшысы (1977—1982), Томбы қалалық атқару комитетінің төрағасы (1982—1988) (1971; 31.03.1981; 17.07.1986). # [[Генрих Абрамович Козлов|Козлов Генрих Абрамович]] (1900—1981), КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. # [[Иван Елисеевич Крюков|Крюков Иван Елисеевич]] (1924—2003) — Қостанай облысы Орджоникидзе ауданы «Комаровский» кеңшарының бас экономисі, партия бюросының хатшысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің нұсқаушысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің партиялық бақылау комиссиясының мүшесі. # [[Галина Алексеевна Кулакова|Кулакова Галина Алексеевна]] (1942 туғ.), олимпиада чемпионы (шаңғы спорты) (09.04.1970; 10.05.1976; 09.04.1980) # [[Александр Васильевич Медведь|Медведь Александр Васильевич]] (1937-2024), олимпиада чемпионы (еркін күрес) (1964; 05.02.1969; 23.04.1985) # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Павел Михайлович Михайлов|Михайлов Павел Михайлович]] (1917—2005), Аэрофлот ұшқышы. # [[Евгений Васильевич Мосолов|Мосолов Евгений Васильевич]] (1912—1979), КОКП Мәскеу қалалық және облыстық комитеттерінің меңгерушісі. # [[Ашура Насырова|Насырова Ашура]] (1924—2011), Тәжік КСР халық әртісі (23.04.1941; 17.12.1949; 23.10.1954) # [[Анатолий Георгиевич Нилов|Нилов Анатолий Георгиевич]] (1912—1981), КОКП ОК жауапты қызметкері. # [[Александр Игнатьевич Пасиковский|Пасиковский Александр Игнатьевич]] (1910—1996), Молдова КСР мемлекет қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Николай Иванович Першин|Першин Николай Иванович]] (3 қараша 1904—1974), Ленинград шаруашылық кеңесінің С.М.Киров атындағы Электросила зауытындағы қырнаушы-айналмашақшысы. # [[Федор Федорович Петрусевич|Петрусевич Федор Федорович]] (1902—1965), Йошкар-Ола қ. жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының директоры (1946, 1951, 1956). # [[Николай Варфоломеевич Пилипенко|Пилипенко Николай Варфоломеевич]] (1916—2020), КОКП ОК философия ғылымдары секторының меңгерушісі. 1984-1992 жылдары — АОН профессоры. Философия ғылымдарының докторы, РФ еңбек сіңірген ғылым қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Файздрахман Ахмедзянович Сабиров|Сабиров Файздрахман Ахмедзянович]] (1919—1990), полковник, әскери құрылысшы, (08.12.1951; 07.03.1962; 29.03.1976). # [[Иван Петрович Савченко|Савченко Иван Петрович]] (1918—2002), Иркутск қ. Свердлов аудандық кеңесі атқару комитетінің төрағасы, Шығыс Сібір темір жолы теміржолшылары кәсіподағының жол комитетінің төрағасы. (марапаттау жылдары: 1957, 1971, 1976). # [[Иван Флегонтович Синицын|Синицын Иван Флегонтович]] (1911—1988), КСРО Трактор және ауылшаруашылық машина жасау министрі. # [[Николай Алексеевич Слезкин|Слезкин Николай Алексеевич]] (1905—1991), механика саласындағы ғалым, профессор, РКФСР ғылым мен техниканың еңбек сіңірген қайраткері (1953; 15.09.1961; 1976). # [[Виталий Константинович Трофимов|Трофимов Виталий Константинович]] (1926—1996), Мари облыстық кәсіподақтар кеңесінің төрағасы (1966, 1971, 1974). # [[Илья Михайлович Хижниченко|Хижниченко Илья Михайлович]] (1909—1992), кеңестік агроном (22.06.1950; 31.10.1957; 23.06.1966). # [[Александр Михайлович Хлопков|Хлопков Александр Михайлович]] (1926—2013), Горький облысы Кулебаки қалалық атқару комитетінің төрағасы. # [[Яков Иосифович Черняков|Черняков Яков Иосифович]] (1915—2010), Ижевск қалалық БЛКЖО комитетінің және КПСС аудандық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Күжүгет Серэұлы Шойгу|Шойгу Күжүгет Серэұлы]] (1921—2010) КОКП Тыва облыстық комитетінің хатшысы, Тыва АКСР Министрлер кеңесі төрағасының бірінші орынбасары, [[Сергей Күжүгетұлы Шойгу|С. К. Шойгудың]] әкесі. }} === 2 мәрте иегерлері «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені === * [[Эдуард Аркадьевич Асадов|Асадов Эдуард Аркадьевич]] (1923—2004), ақын (28.10.1967; 18.09.1973; 07.09.1998) * [[Сусанна Николаевна Звягина|Звягина Сусанна Николаевна]] (1918—2006), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1951; 15.09.1959; 14.07.2004) * [[Виктор Григорьевич Кузькин|Кузькин Виктор Григорьевич]] (1941—2008), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 3.03.1972; 20.12.1996) * [[Борис Александрович Майоров|Майоров Борис Александрович]] (род. 1938), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (24.07.1968; 22.05.1981; 20.12.1996) * [[Зоя Сергеевна Миронова|Миронова Зоя Сергеевна]] (1913—2008), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1958; 1972; 12.04.2001) * [[Татьяна Петровна Панкова|Панкова Татьяна Петровна]] (1917—2011), РКФСР халық әртісі, Мемлекеттік академиялық Малый театрының актрисасы (26.10.1949; 4.11.1974; 21.09.1998) * [[Александр Павлович Рагулин|Рагулин Александр Павлович]] (1941—2004), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 30.05.1969; 20.12.1996) * [[Игорь Анатольевич Ромишевский|Ромишевский Игорь Анатольевич]] (1940—2012), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.05.1969; 03.03.1972; 26.12.2011) * [[Эдуард Эргартович Россель|Россель Эдуард Эргартович]] (1937 туғ.), 1991—1993 жылдардағы Свердлов облысының губернаторы, 1995—2009 ж. (29.04.1975; 26.05.1980; 9.10.2007) * [[Александр Сергеевич Якушев|Якушев Александр Сергеевич]] (1947 туғ.), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (03.03.1972; 07.06.1979; 26.12.2011) === «Құрмет Белгісі» орденінің 2 мәрте иегерлері === * [[Александра Андреевна Андреева|Андреева Александра Андреевна]] (1894—1974), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1946; 1951). * [[Аким Иванович Атмачиди|Атмачиди Аким Иванович]] (1937—2013) — Семей құрама темірбетон өндірістік бірлестігінің директоры, * [[Булат Юсупович Аитов|Аитов Булат Юсупович]] (1929—2018), кеңестік құрылыс қайраткері, РКФСР және Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Стефан Лукич Анисимов|Анисимов Стефан Лукич]] (1910—1985), кеңестік сәулетші, Тәжік КСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1959). * [[Николай Захарович Анциферов|Анциферов Николай Захарович]] (1911—1980), кеңестік ақын, журналист, кеңестік-партия қызметкері(1946; 1951). * [[Вениамин Александрович Анчинашкевич|Анчинашкевич Вениамин Александрович]] (1910—1969), теміржолшы, еңбек ері (1943; 1960). * [[Вараздат Мартиросович Арутюнян|Арутюнян Вараздат Мартиросович]] (1909—2008), белгілі армян сәулетшісі және өнертанушы. Сәулет ғылымының докторы. * [[Канапия Габдуллинович Ахметов|Ахметов Канапия Габдуллинович]] (1924—2021), мемлекет және қоғам қайраткері, ғалым, профессор. * [[Юрий Васильевич Бабиков|Бабиков Юрий Васильевич]] (род. 1930), инженер-құрылымдаушы, Мари АКСР Йошкар-Оладағы жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының бас директоры (1966; 1971). * [[Архип Дмитриевич Белков|Белков Архип Дмитриевич]] (1899—1981), марилік кеңестік ғалым-агрономы (1946; 1951). * [[Анисия Федоровна Беспалова|Беспалова Анисия Федоровна]] (1920—2011), марилік кеңестік агроном, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1951; 1971). * [[Петр Павлович Богатырев|Богатырев Петр Павлович]] (1923—1997), марилік кеңестік партия-әкімшілік жетекшісі (1966; 1971). * [[Георгий Борисович Бокий|Бокий Георгий Борисович]] (1909—2001), кеңестік және ресейлік кристал химигі, РҒА корреспондент-мүшесі * [[Александра Степановна Брыкова|Брыкова Александра Степановна]], РКФСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі<ref>[https://институтвоспитания.рф/upload/medialibrary/8f3/ulv6zgq8uw06l40hqoefbbt9okb92ddu.pdf Фотография А. Брыковой. Семья и школа, — № 1, — 1950. с. 11а]</ref>. * [[Александр Адольфович Бурба|Бурба Александр Адольфович]] (1918—1984), Медногорск мыс-күкірт комбинатының директоры, Орынбор политехникалық институтының ректоры (1957; 17.06.1981). * [[Элина Авраамовна Быстрицкая|Быстрицкая Элина Авраамовна]] (1928—2019), КСРО халық әртісі, Ресей Мемлекеттік академиялық Кіші театрының актрисасы (7.03.1960; 4.11.1967). * [[Саидали Вализода|Вализода Саидали]] (1900—1971), кеңестік тәжік ақыны әрі музыканты, Тәжік КСР халық хафизі. * [[Василий Михайлович Воробьев|Воробьев Василий Михайлович]] (1909—1995), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесінің төрағасы (1957; 1966). * [[Павел Степанович Воронцов (партия қызметкері)|Воронцов Павел Степанович]] (1920—2015), кеңестік партия және әкімшілік қайраткері (1966; 1971). * [[Мария Сергеевна Гаврилова|Гаврилова Мария Сергеевна]] (1913—2004), агроном, КСРО Ауыл шаруашылығы министрлігі басқарма басшысының орынбасары (1960, 1967). * [[Яков Гайниевич Гайниев|Гайниев Яков Гайниевич]] (1928—2008), механизатор (1966; 1972). * [[Ярослав Александрович Галан|Галан Ярослав Александрович]] (1902—1949), жазушы, [[Сталин премиясы|Сталин сыйлығының]] лауреаты (қайтыс болғаннан кейін) * [[Давид Израилевич Гальперин|Гальперин Давид Израилевич]] (1903—1977), химик-технолог, оқ-дәрі өндірісі саласындағы маман, техника ғылымдарының докторы, профессор. * [[Михаил Матвеевич Глазырин|Глазырин Михаил Матвеевич]] (1935—2014), әкімшілік жетекшісі, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1971; 1976). * [[Сергей Константинович Годунов|Годунов Сергей Константинович]] (1929—2023), математик (1954; 1981), РҒА академигі. * [[Сергей Иванович Горбунов|Горбунов Сергей Иванович]] (1915—1991), әкімшілік-өндірістік жетекші (1946; 1951). * [[Юрий Леонидович Горянский|Горянский Юрий Леонидович]] (1929—2005), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрі (1965; 1971). * [[Анатолий Евгеньевич Григорьев|Григорьев Анатолий Евгеньевич]] (1929—2014), «Машиностройения ҒӨБ» әскери-өнеркәсіптік корпорациясында ұшу аппараттарын жобалау саласындағы маман. * [[Рамзан Бакарович Гудаев|Гудаев Рамзан Бакарович]] (1930—?), Шешен-Ингуш АКСР Веден аудандық «Сельхозтехника» бірлестігінің меңгерушісі. * [[Варвара Аркадиевна Гусар|Гусар Варвара Аркадиевна]] (1913—1994), кеңшар звеношысы (15.02.1966; 8.04.1971). * [[Евгений Валентинович Гусев|Гусев Евгений Валентинович]] (1927—?), агроном (1966; 1971). * [[Темир Дадабаевич Дадабаев|Дадабаев Темир Дадабаевич]] (род. 1941), КОКП Колхозабат аудандық комитетінің бірінші хатшысы, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Борис Петрович Дежкин|Дежкин Борис Петрович]] (1914—1992), кеңестік режиссер және суретші-мультипликатор (14.4.1944; 6.3.1950). * [[Александр Кириллович Доленко|Доленко Александр Кириллович]] (род. 1951), Ташкент жоғарғы партия мектебінің директоры; Өзбекстан КП ОК мүшесі, Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Серафим Алексеевич Дубровин|Дубровин Серафим Алексеевич]] (1912—1995), 1-Ленинград кірпіш зауытының бас механигі. * [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), КОКП Мари облыстық комитетінің хатшысы (1958; 1965). * [[Иван Евстигнеевич Ерохин|Ерохин Иван Евстигнеевич]] (1903—1996) ЗИЛ зауытындағы ағаш өңдеу цехының бөлім басшысы. * [[Константин Михайлович Зинин|Зинин Константин Михайлович]] (1913—1985), марилік партия жетекшісі (1946: 1951). * [[Леонид Никитич Злобин|Злобин Леонид Никитич]] (1923—1997), инженер (1962: 1971). * [[Аркадий Петрович Зонов|Зонов Аркадий Петрович]] (1922—2005) * [[Алексей Борисович Зубков|Зубков Алексей Борисович]] (1913—1984), контр-адмирал. * [[Әли Абдулоғлы Зулалов|Зулалов Әли Абдулоғлы]] (1893—1963), тенор, Әзербайжан КСР еңбек сіңірген әртісі, опера және балет театрының солисті * [[Борис Илинбаевич Ибулаев|Ибулаев Борис Илинбаевич]] (1934—1995), марилік партия-мемлекет қайраткері (1966; 1971). * [[Александр Александрович Иванов (әкімшілік жетекші)|Иванов Александр Александрович]] (1908—1984), әкімшілік жетекші (1945; 1966). * [[Бодо Германович Иоганзен|Иоганзен Бодо Германович]] (1911—1996), биология ғылымдарының докторы, Томбы мемлекеттік педагогикалық институтының ректоры. * [[Анна Ильинична Казакова|Казакова Анна Ильинична]] (1920—1989), Мари АКСР мәдениет министрі, МАКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1967; 1971). * [[Кара Рабаданович Караев|Караев Кара Рабаданович]] (1891—1973), партизан, Дағыстан АКСР әскер және партия қайраткері. * [[Юрий Васильевич Калашников (ғалым)|Калашников Юрий Васильевич]] (1939—2018), кеңестік және ресейлік ғалым, [[Башқұрт мемлекеттік университеті|Башқұрт мемлекеттік университетінің]] тарих кафедрасы тарихшысы, дәріскері, доценті. (қазіргі [[Үфі ғылым және технология университеті]]). * [[Михаил Андреевич Калинин|Калинин Михаил Андреевич]] (1914—1984), КСРО мемлекеттік жоспарлау комитетінің меңгерушісі. * [[Рудольф Иванович Каменев|Каменев Рудольф Иванович]] (1927—2019), гидроқұрылысшы, бетон зауытының басшысы, Мурманск облысындағы Мурмаши ауылының құрметті тұрғыны, хоккей командасының жаттықтырушысы. * [[Аркадий Иванович Капитонов|Капитонов Аркадий Иванович]] (1931—1995), марилік кеңестік партия қызметкері (1976; 1986). * [[Вадим Николаевич Карташов|Карташов Вадим Николаевич]] (1930—2008), кеңестік және ресейлік журналист, публицист, ақын, қоғам қайраткері, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері (1966; 1971). * [[Зинаида Ивановна Кашина|Кашина Зинаида Ивановна]] (1919—2007), кеңестік партия-мемлекет қайраткері, педагог, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төрағасының орынбасары (1960; 1971). * [[Ходи Исабаевич Кинжаев|Кинжаев Ходи Исабаевич]] (1914—1992), Кеңес Одағының Батыры. * [[Иван Викторович Кириллов|Кириллов Иван Викторович]] (1927—1994), КОКП Йошкар-Ола қалалық комитетінің 2-хатшысы (1966; 1971). * [[Валериан Петрович Кожевников|Кожевников Валериан Петрович]] (1920—1975), партия-мемлекет қайраткері, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Танаш Қойшыбайұлы|Қойшыбайұлы Танаш]] (1914—1974) — кеңестік шаруашылық, мемлекеттік және саяси қайраткер. * [[Василий Александрович Комов|Комов Василий Александрович]] (1929—2002), Түмен мотор зауытының бас инженері («Тюмень мотор құрастырушылар» АҚ) (1968; 1971). * [[Петр Григорьевич Корнилов|Корнилов Петр Григорьевич]] (1924—1982), марилік кеңестік жазушы, журналист, қоғам және саяси қайраткер, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері. (1966; 1971). * [[Анна Васильевна Коряковцева|Коряковцева Анна Васильевна]] (1899—1982), Мари АКСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі (1939; 1949). * [[Василий Васильевич Косенко|Косенко Василий Васильевич]] (1916—?), Қазақ КСР Ауыл шаруашылығы министрлігінің тәжірибелік-оқу шаруашылықтары бас басқармасының басшысы. * [[Виктор Михайлович Котельников|Котельников Виктор Михайлович]] (1924 туғ.), Мари АКСР денсаулық сақтау министрі (1961, 1971). * [[Дмитрий Сергеевич Краснов|Краснов Дмитрий Сергеевич]] (1905—?), партия жетекшісі (1939, 1942). * [[Василий Михайлович Кужнуров|Кужнуров Василий Михайлович]] (1913—1992), Мари АКСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі (1946, 1951). * [[Михаил Иванович Кузнецов (зоотехник)|Кузнецов Михаил Иванович]] (1925—1996), Мари АКСР Ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары, РКФСР еңбек сіңірген зоотехнигі (1966, 1971). * [[Леонид Петрович Курьянов|Курьянов Леонид Петрович]] (1927—2014) * [[Аркадий Иванович Лаппо|Лаппо Аркадий Иванович]] (1904—1983), кеңестік өсімдік өсіру маманы және сұрыптаушы, БКСР ҒА академигі (1949, 1959). * [[Вадим Петрович Логинов|Логинов Вадим Петрович]] (1927—2016), дипломат және партия қайраткері (30.08.1957; 22.10.1971). * [[Иван Пантелеевич Макаров|Макаров Иван Пантелеевич]] (1915—1997), марилік партия жетекшісі (1951, 1971). * [[Михаил Семенович Малышев|Малышев Михаил Семенович]] (1914—1986), марилік кеңестік ауыл шаруашылығын ұйымдастырушы (1951, 1966). * [[Александр Дмитриевич Мартусин|Мартусин Александр Дмитриевич]] (1930—2016), Иркутск облысы, Тайшет ауданы, Бузыканово ауылындағы М.И. Калинин атындағы ұжымшар төрағасы * [[Василий Павлович Мартыненко|Мартыненко Василий Павлович]] (1925—1993), Волгоград облысы, Новониколаев ауданы, В. И. Ленин атындағы ұжымшар бас агрономы (1965, 1972). * [[Акакий Иванович Мгеладзе|Мгеладзе Акакий Иванович]] (1910—1980) — партия қайраткері, Грузин КСР КП ОК бірінші хатшысы, КОКП ОК мүшесі. * [[Михаил Михайлович Мирошников|Мирошников Михаил Михайлович]] (1926—2020), оптика өнеркәсібінің ұйымдастырушысы, Социалистік Еңбек Ері, КСРО ҒА және РҒА корреспондент-мүшесі (1957, 1961). * [[Иван Романович Москвичев|Москвичев Иван Романович]] (1913—1978), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының төрағасы (1946, 1963). * [[Анна Александровна Мосунова|Мосунова Анна Александровна]] (1905—2003), марилік кеңестік партия-әкімшілік қызметкер, педагог, қоғам қайраткері, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы (1946; 1951). * [[Михаил Федорович Ненашев|Ненашев Михаил Федорович]] (1929—2019), мемлекет қайраткері, журналист, публицист, редактор, тарих ғылымдарының докторы. * [[Михаил Александрович Николаев|Николаев Михаил Александрович]] (1912—1986), халық ағарту қайраткері және ұстаз (1944, 1962). * [[Сергей Николаевич Николаев (драматург)|Николаев Сергей Николаевич]] (1908—1993), Мари АКСР халық жазушысы, Мари АКСР жазушылар одағының төрағасы (1951; 1968). * [[Ольга Павловна Ногина|Ногина Ольга Павловна]] (1885—1977), кеңестік денсаулық сақтаудың ірі ұйымдастырушысы, [[Виктор Павлович Ногин|В.П. Ногиннің]] әйелі. * [[Николай Николаевич Озеров (түсініктемеші)|Озеров Николай Николаевич]] (1922—1997), спорт түсініктемеші, РКФСР халық әртісі (27.04.1957; 7.07.1978). * [[Петр Степанович Павленко|Павленко Петр Степанович]] (1937—2019), Житомир облысы кәсіподақтар федерациясы төрағасының орынбасары * [[Иван Митрофанович Первушин|Первушин Иван Митрофанович]] (1914—1998) құрылыс бригадирі. * [[Геннадий Михайлович Пищаев (партия жетекшісі)|Пинаев Геннадий Михайлович]] (1931—2005), партия жетекшісі (1966, 1976). * [[Михаил Иванович Положенцев|Положенцев Михаил Иванович]] (1928—2013), мемлекет қайраткері, Челябі облыстық атқару комитетінің төрағасы (1980—1984). * [[Хачик Оганесович Погосов|Погосов Хачик Оганесович]] (1910—1975) Ирансовтранс Сыртқы сауда министрлігінің Бакудегі басқарушысы. * [[Кирилл Иванович Поназдырь|Поназдырь Кирилл Иванович]] (1918—2001) — Жаңасібір облыстық денсаулық сақтау басқармасы меңгерушісі (1961—1982), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері (1978). * [[Владимир Петрович Потанин|Потанин Владимир Петрович]] (1926—1981), мемлекет қайраткері, Үлбі металлургиялық зауытының директоры (1961—1974), Орта машина жасау министрлігі 3-бас басқармасы басшысы (1974—1981). * [[Вадим Александрович Просвирнин|Просвирнин Вадим Александрович]] (1926—2006), Мари АКСР отын өнеркәсібі министрі (1971, 1976). * [[Борис Викторович Протопопов|Протопопов Борис Викторович]] (1901—1982), Медицина ғылымдарының докторы, профессор (1945, 1951). * [[Василий Павлович Пустовалов|Пустовалов Василий Павлович]] (1925—2013), полковник, 25516 ә/б бөлім басшысы * [[Геннадий Алексеевич Пчелов|Пчелов Геннадий Алексеевич]] (1937 туғ.), агроном (1973, 1976). * [[Михаил Георгиевич Родионов|Родионов Михаил Георгиевич]] (1904—1959), марилік кеңестік әкімшілік жетекшісі (1946, 1951). * [[Роберт Иванович Рождественский|Рождественский Роберт Иванович]] (1932—1994), кеңестік және ресейлік ақын әрі аудармашы, ән жазушы. * [[Узбек Агзамович Рустамов|Рустамов Узбек Агзамович]] (1926—2011), Өзбек КСР сыртқы істер министрінің орынбасары, Өзбекстан КП ОК ақпарат және сыртқы байланыстар бөлімінің меңгерушісі (1966, 1971). * [[Анатолий Петрович Рязанов|Рязанов Анатолий Петрович]] (1914—1985), Марилік машина жасау зауытының директоры(1958, 1962). * [[Геннадий Алексеевич Сандетский|Сандетский Геннадий Алексеевич]] (1925—1978),Мари ауыл шаруашылығы екпіндісі (1971, 1973). * [[Ара Мигранович Сарксян|Сарксян Ара Мигранович]] (1902—1969), Армян кеңестік мүсінші. КСРО халық суретшісі. * [[Александр Павлович Семенов|Семенов Александр Павлович]] (1911—?), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары (1946, 1951). * [[Әкім Серіков|Серіков Әкім]] (1912—1989) — Қазақ КСР Қарағанды ​​облысының кеңестік партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Михаил Николаевич Скаткин|Скаткин Михаил Николаевич]] (1900—1991), профессор, КСРО педагогика ғылымдары академиясының академигі. * [[Федор Сергеевич Слыханов|Слыханов Федор Сергеевич]] (1912—1986), Мари АКСР жергілікті отын өнеркәсібі басқармасы басшысы (1946, 1951). * [[Анатолий Алексеевич Слюсарь|Слюсарь Анатолий Алексеевич]] (1934—2013), КСРО-ның Грекия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі (1988—1991). * [[Анатолий Алексеевич Смирнов|Смирнов Анатолий Алексеевич]] (1941—?), Мари АКСР Йошкар-Ола қалалық атқару комитетінің төрағасы (1973, 1986). * [[Петр Алексеевич Смирнов (министр)|Смирнов Петр Алексеевич]] (1928—2004), Мари АКСР Халыққа қызмет көрсету министрі (1971, 1975). * [[Ефим Гаврилович Софронов|Софронов Ефим Гаврилович]] (1902—1982), Мари АКСР әділет халық комиссары / министрі (1945, 1951). * [[Владимир Евгеньевич Степанов|Степанов Владимир Евгеньевич]] (1913—1986), кеңестік астроном, КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. * [[Цолак Александрович Степанян|Степанян Цолак Александрович]] (1911—2002) — философ, тарихи материализм және әлеуметтік философия саласындағы маман (1953, 1961). * [[Дмитрий Романович Суворов|Суворов Дмитрий Романович]] (1914—1989), Мари АКСР байланыс өндірістік-техникалық басқарма басшысы (1946, 1951). * [[Александр Иванович Сурьянинов|Сурьянинов Александр Иванович]] (1927—2009), Мари АКСР орман шаруашылығы министрі (1966, 1971). * [[Михаил Платонович Сычев|Сычев Михаил Платонович]] (1921—2005), қаржы министрі, Мари АКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1965, 1971). * [[Алексей Васильевич Тараканов|Тараканов Алексей Васильевич]] (1937—?), «Стройдормаш» ААҚ бас директоры, Калининград (1964—2011). * [[Дмитрий Евдокимович Тараненко|Тараненко Дмитрий Евдокимович]] (1918—2001), «Красковский» кеңшарындағы 2-бөлім меңгерушісі (1971, 1986). * [[Василий Ильич Товашов|Товашов Василий Ильич]] (1906—1990), Мари АКСР Жоғарғы сотының төрағасы (1945, 1951). * [[Иван Петрович Устенко|Устенко Иван Петрович]] (1925—2001), «Гмелинский» кеңшарының бас агрономы, Волгоград облысы (1958, 1973). * [[Самуил Абрамович Хазин|Хазин Самуил Абрамович]] (1929—2013), Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966, 1971). * [[Хаджи-Мурад Омарович Хашаев|Хашаев Хаджи-Мурад Омарович]] (1909—1971), кавказтанушы-тарихшы, этнограф, ғылымды ұйымдастырушы, қоғам және саяси қайраткер (1950, 1970). * [[Виктор Иванович Хохряков|Хохряков Виктор Иванович]] (1913—1986), КСРО халық әртісі, КСРО Мемлекеттік академиялық Кіші театрының әртісі. * [[Петр Дмитриевич Целищев|Целищев Петр Дмитриевич]] (1914—1984), радиошы-поляршы, Арктика мен Антарктидаға экспедицияларға қатысушы. * [[Геннадий Васильевич Шаев|Шаев Геннадий Васильевич]] (1929—2009), Алтай өлкесі ІІБ социалистік меншікті ұрлауға қарсы күрес бөлімі басшысы (1973—1979) * [[Алексей Сергеевич Шерстнев|Шерстнев Алексей Сергеевич]] (1904—?), марилік партия-кеңестік қызметкер (1946, 1951). * [[Леонид Александрович Шилов|Шилов Леонид Александрович]] (1928—2006), кітапхана және кітаптану ісі саласының қайраткері, кітапшы. * [[Вячеслав Анатольевич Щеглов|Щеглов Вячеслав Анатольевич]] (1908—1992), КСРО дайындама министрлігінің уәкілетті өкілі (1951, 1952). * [[Степан Алексеевич Шалаев|Шалаев Степан Алексеевич]] (1929—2022), кеңестік мемлекет, партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Тана Бегиновна Марчина|Тана Бегиновна Марчина]] (1916—1993), КСРО Жоғарғы Кеңесінің 5-шақырылым депутаты. * [[Валериан Иванович Яранов|Яранов Валериан Иванович]] (1912—2000) — таулымарилік кеңестік және ресейлік ауыл шаруашылығы қайраткері, агроном (1951, 1971). === «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені === == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:КСРО ордендері]] [[Санат:Құрмет Белгісі ордені]] f5wppg6kpkwku4sc19a9u5ghkp8x9a3 3479021 3479019 2025-06-10T15:27:27Z Орел Карл 81620 /* 2 мәрте иегерлері «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені */ 3479021 wikitext text/x-wiki {{Жүлде | атауы = «Құрмет Белгісі» ордені,<br />Құрмет ордені | суреті = [[Сурет:SU Order of the Badge of Honour ribbon.svg|left|100px]] [[Сурет:Znakpocheta2.jpg|right|110px]] | сурет атауы = | фон түсі = | шынайы атауы = {{lang-ru|Орден «Знак Почёта», орден Почёта}} | мемлекет = {{USSR}} | түрі = | үшін марапатталады = | жағдайы = | негіздеуші = | негізделді = [[25 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | алғашқы иегері = [[26 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | соңғы иегері = «Құрмет Белгісі» ордені — 23 желтоқсан 1988 жылы<br />Құрмет ордені — 21 желтоқсан 1991 жылы | барынша ұсынылған = 1 580 850 | жоғары марапаты = | төменгі марапаты = | сайты = | Commons = Order of the Badge of Honor }} '''«Құрмет Белгісі» ордені''' ({{lang-ru|Орден «Знак Почёта»}}) — [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] мемлекеттік марапаты. Орден КСРО Орталық Атқару Комитетінің 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен құрылды. 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет ордені''' деп өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық адам марапатталды. == Орден тарихы == Орден [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО орталық атқару комитетінің]] 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен бекітілді. Орденді тағу ережелері, лента түсі КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының «КСРО ордендері мен медальдарына арналған ленталардың үлгілері мен сипаттамасын және Ордендерді тағу ережесін бекіту туралы» Жарлығымен жүзеге асты (19.06.1943 ж.) 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет''' орденіне өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық марапаттау рәсімі өткізілді. == Орденнің жарғысы == 1. «Құрмет Белгісі» ордені өндірістегі, ғылыми-зерттеу, мемлекеттік, әлеуметтік-мәдени, спорттық және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі жоғары жетістіктерді, сондай-ақ азаматтық ерлік танытқандарды марапаттау үшін тағайындалды. 2. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * КСРО азаматтары; * кәсіпорындар, бірлестіктер, мекемелер, ұйымдар, аудандар, қалалар және басқа да елді мекендер. «Құрмет белгісі» орденімен КСРО азаматы болып табылмайтын адамдар, сондай-ақ шет мемлекеттердің кәсіпорындары, мекемелері, ұйымдары, елді мекендері де марапатталады. 3. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, құрылыста, көлікте, байланыста, саудада, қоғамдық тамақтануда, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықта, тұрмыстық қызмет көрсетуде және халық шаруашылығының басқа да салаларында жоғары өндірістік көрсеткіштер үшін; * жоғары еңбек өнімділігіне қол жеткізгені, өнім сапасын арттырғаны, оны өндіруге материалдық және еңбек шығындарын азайтқаны, қоғамдық өндірістің тиімділігін арттырудағы табыстары үшін; * жоспарлы тапсырмаларды орындау және асыра орындаудағы социалистік жарыстағы жоғары нәтижелер үшін; * өндіріске жаңа технологияны, озық тәжірибені, ерекше құнды өнертабыстар мен рационализаторлық ұсыныстарды енгізгені үшін; * ғылыми-зерттеу қызметінде табысқа жеткені үшін; * кеңес мәдениеті, әдебиеті, өнері саласындағы шығармашылық жетістіктері, жас ұрпақты оқыту мен коммунистік тәрбиелеудегі, жоғары білікті кадрлар даярлаудағы, халықты медициналық қамтамасыз етудегі, дене шынықтыру мен спортты дамытудағы және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі табыстары үшін; * елдің қорғаныс қабілетін нығайтудағы қызметі үшін; * жемісті мемлекеттік және қоғамдық қызметі үшін; * КСРО мен басқа мемлекеттер арасындағы экономикалық, ғылыми-техникалық, мәдени және басқа да байланыстарды дамытудағы қызметтері үшін; * адамдардың өмірін құтқару, қоғамдық тәртіпті қорғау, табиғи апаттармен және азаматтық ерліктің басқа да көріністерімен күресудегі батыл әрі тапқыр әрекеттері үшін. 4. «Құрмет белгісі» ордені кеуденің сол жағына тағылып, КСРО-ның басқа ордендері болған жағдайда «Халықтар Достығы» орденінен кейін орналасатын. 1988 жылы 28 желтоқсанда [[КСРО Жоғарғы Кеңесі]] төралқасының Жарлығымен «Құрмет» орденінің жаңа ережесі мен сипаттамасы бекітілді. == Орденнің сипаттамасы == «Құрмет белгісі» ордені сопақ пішінді, бүйірлері [[Емен|емен]] бұтақтарымен қоршалған. Ортасында сол және оң жағында симметриялы орналасқан «[[Барлық елдердің пролетарлары, бірігіңдер!]]» деген жазуы бар байрақтарды алып келе жатқан жұмысшы мен жұмысшы әйелдің фигуралары орналасқан. Орденнің жоғарғы жағында бесбұрышты жұлдыз орналасқан, оның астында байрақтардың аясында «КСРО» деген бедерлі жазу бар. Орденнің төменгі жағында «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген бедерлі жазу жазылған. Байрақтар мен жұлдыз күрең қызыл эмалмен қапталған және шеттері алтын жалатылған жиектермен көмкерілген. Байрақтардың бағаналары мен жазулары алтын жалатылған, емен бұтақтары, орденнің төменгі бөлігі және оның жалпы аясы тотыққан. «Құрмет белгісі» ордені күмістен жасалған. Орден биіктігі — 46 мм, ені — 32,5 мм. Орден құлақша мен шығыршық арқылы жиектері екі бойлық тоқсары жолақтары бар ашық қызғылт жібек қатқыл таспамен тысталған бесбұрышты тағанға жалғанады. Таспаның ені — 24 мм, жолақтардың ені 3,5 мм. [[1988 жыл|1988 жылы]] «Құрмет белгісі» ордені «Құрмет» ордені болып өзгертілгеннен кейін орденнің сыртқы түрі сәл өзгерді. «Құрмет» орденінің «Құрмет белгісі» орденінен айырмашылығы, бет жағының төменгі бөлігіндегі «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген жазудың орнына орақ пен балғаның және екі алшақ жатқан лавр бұтағының қолданбалы бедерлі қаптама қойылған. Қаптама екі сұққыш арқылы орденнің негізіне бекітіледі. «Құрмет Белгісі» орденінен «Құрмет» орденіне ауысқан кезде белгілердің нөмірленуі үзілген жоқ. == Марапаттау == [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО ОАК]] жаңа орденмен марапаттау туралы бірінші қаулысы 1935 жылы 26 қарашада шықты. Орден ЦДКА Қызыл Әскер ән және би ансамблінің жетекшісіне, ұйымдастырушыларына және 10 қатысушысына берілді (бұл кезде ұжымның өзі Революциялық Қызыл Ту, ал ансамбль жетекшісі А. В. Александров [[Қызыл жұлдыз ордені|Қызыл жұлдыз орденмен]] марапатталды). 1935 жылы 26 желтоқсанда КСРО Орталық Атқару Комитетінің 25 желтоқсандағы Жарлығымен еңбек ерлігі және мақта өнімділігін арттырудағы табыстары үшін реттік №1 «Құрмет белгісі» орденімен Ташкент облысы, Жаңажол ауданы, «Батыр» ұжымшарының төрағасы Артықбай Тіллябаев марапатталды; сонымен қатар, сол күні Ворошилов атындағы ұжымшардың екпінді-пионері Кавахан Атақұлова мен «Коммунизм» ұжымшарының екпінді-пионері Нышан Қадыров (екеуі де [[Ферғана облысы]], Қоқан ауданынан) ордендермен марапатталды. Алғаш «Құрмет белгісі» орденімен марапатталған ұжым С.М.Киров атындағы Макеевка металлургиялық зауытындағы №2 мартендік цехы болды (1939 жылы). Ұжым жоспарды асыра орындағаны, жарысты жақсы ұйымдастырғаны және мемлекеттік маңызды тапсырмаларды мерзімінен бұрын орындағаны үшін марапатталды. Кеңестік «Құрмет» орденінің соңғы иегері — Ресейдің «Цемент» мемлекеттік концернінің Белгород цемент зауытының директоры Анатолий Яковлевич Литвин, [[КСРО Президенті|КСРО Президентінің]] 1991 жылғы 21 желтоқсандағы Жарлығымен осы марапатқа ие болды. == Бірнеше рет «Құрмет белгісі» және «Құрмет» ордендерімен марапатталғандар == === 5 мәрте иегерлері === # [[Мәстүр Әуезова]] (1905—1978) — Тәжік КСР Ленинабад облыстық атқару комитетінің төрайымы (соның ішінде 28.04.1940; 01.04.1944; 23.10.1954). # [[Әнуар Қаландаров]] (1920—1990) — Тәжік КСР Құмсаңғыр ауданының Ленин атындағы ұжымшардың төрағасы. # [[Салих Ашурқожаұлы Раджабов]] (1912—1990) — Тәжік КСР ҒА қоғамдық ғылымдар бөлімінің академик-хатшысы. === 4 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Никара Бәкірқызы Абаева|Абаева Никара Бәкірқызы]] (1936 туғ.) — Ыбырай Алтынсарин атындағы Педагогика ғылымдары ғылыми-зерттеу институтының директоры. # [[Болат Абдуллаұлы Абдуллаев|Абдуллаев Болат Абдуллаұлы]] (1906 — ?) — Тәжік КСР Жоғарғы сотының төрағасы (1938-1940). # [[Кәрім Жүсіпұлы Ахмедов|Ахмедов Кәрім Жүсіпұлы]] (1917—?) — медицина ғылымдарының докторы, ТММИ қалыпты физиология кафедрасының меңгерушісі. # [[Болеслав Иванович Буйвид|Буйвид Болеслав Иванович]] (1916—2003) — Магнитогорск металлургиялық комбинатындағы кадрлар бөлімінің басшысы. # [[Владимир Захарович Ващенко|Ващенко Владимир Захарович]] (1911—1992) — кеңестік шаруашылық, мемлекет әрі саяси қайраткер. # [[Николай Григорьевич Грицевич|Грицевич Николай Григорьевич]] (1920—2023) — Омбы теміржол бөлімі басшысының бірінші орынбасары (1953-1963), Омбы қалалық атқару комитеті төрағасының бірінші орынбасары (1964-1985) (01.08.1959; 28.07.1966; 25.08.1971; 03" /19/1981) # [[Асылбек Жазыұлы Дәулетов|Дәулетов Асылбек Жазыұлы]] (1925 туғ.) — Көкшетау облыстық халықтық бақылау комитеті төрағасының орынбасары. # [[Ғазиз Есмұқанов|Есмұқанов Ғазиз]] (1936 туғ.) — Қазақстан КП Жезқазған облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Ұзақ Жырғалбаев|Жырғалбаев Ұзақ]] (1912—1986) — Қырғыз ССР Министрлер Кеңесінің еңбек ресурстарын пайдалану жөніндегі мемлекеттік комитетінің төрағасы. # [[Николай Иванович Иванов|Иванов Николай Иванович]] (1918—1985) — Тверь облыстық БЛКЖО комитетінің бірінші хатшысы (1957, 1966, 1971, 17.06.1981). # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Николай Васильевич Ким|Ким Николай Васильевич]] (1904—1988) — Өзбек КСР Хорезм облысы Жаңаарық ауданы Әл-Хорезми атындағы кеңшардың директоры. # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Шәпек Күзембаев|Күзембаев Шәпек]] (1906—1985) — Бұхара облысы, Канимех ауданы, Канимех кеңшарының директоры. # [[Зәйіт Тілеубайұлы Қаскеев|Қаскеев Зәйіт Тілеубайұлы]] (1932—?) — Солтүстік Қазақстан облыстық атқару комитетінің ұйымдастыру бөлімі меңгерушісі. # [[Қожа Садық]] (1913—1990) — «Совет Тожикистони» газетінің редакторы, КСРО жазушылар одағының мүшесі. # [[Жүзімқұл Қадырқұлұлы Құдайбергенов|Құдайбергенов Жүзімқұл Қадырқұлұлы]] (1913—1986) — К.И.Скрябин атындағы Қырғыз ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Николай Андреевич Малицкий|Малицкий Николай Андреевич]] (1904—?) — ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, Ташкент жоғары партия мектебінің профессоры. # [[Жерен Мамедов|Мамедов Жерен]] (1923—1985) — Түрікмен КСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі. # [[Василий Арсеньевич Москвин|Москвин Василий Арсеньевич]] (1910—1969) — КОКП Томбы облыстық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Ақбар Момынов|Момынов Ақбар]] (1909—?) — Тәжікстан КП Ленинабат облыстық комитетінің әкімшілік және сауда-қаржы органдары бөлімінің меңгерушісі. # [[Хадиша Райымқызы Мұсаханова|Мұсаханова Хадиша Райымқызы]] (1918—1974) — В.И.Ленин Орталық мұражайының Ташкент филиалының директоры. # [[Халима Насырова|Насырова Халима]] (1913—2003) — [[КСРО халық әртісі]] (23.11.1939; 25.12.1944; 11.01.1957; 01.03.1965) # [[Тәнті Оразбеков|Оразбеков Тәнті]] (1922—1978) — Қырғыз КСР дайындама министрі. # [[Андрей Николаевич Паздзерский|Паздзерский Андрей Николаевич]] (1906—1981) — Өзбек КСР Министрлер Кеңесі аппаратының жауапты қызметкері. # [[Виктор Афанасьевич Попов|Попов Виктор Афанасьевич]] (1929—2018) — КОКП ОК қорғаныс бөлімінің сектор меңгерушісі, К.Э.Циолковский атындағы Космонавтика академиясының толық мүшесі (17.06.1961; 26.07.1966; 11.09.1970; 11.10.1974). # [[Мырзахан Пошанов|Пошанов Мырзахан]] (1903—?) — Қазақстан КП Шымкент облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Осман Құрбанұлы Рахматзаде|Рахматзаде Осман Құрбанұлы]] (1906—1989) — Тәжік ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Рыхси Сахибаев|Сахибаев Рыхси]] (1917—1974) — Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы. # [[Мұқым Сұлтанов|Сұлтанов Мұқым]] (1894—1976) — Тәжік КСР жергілікті өнеркәсіп халық комиссары, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасы төрағасының орынбасары. # [[Аға Керімұлы Халилов|Халилов Аға Керімұлы]] (1904—1981) — Түрікменстан КП ОК істерінің басқарушысы. # [[Фарида Ғабсадыққызы Халитова|Халитова Фарида Ғабсадыққызы]] (1920—1981) — Қазақстан КП Целиноград облыстық комитетінің хатшысы. # [[Семен Алексеевич Чесноков|Чесноков Семен Алексеевич]] (1901—1974) — РКФСР денсаулық сақтау халық комиссары (1937-1938), Қазақ КСР денсаулық сақтау халық комиссары - министрі (1939-1949) (14.04.1951; 6.12.1957; 11.11.1961; 28.10. /1967) # [[Георгий Павлович Шамилин|Шамилин Георгий Павлович]] (1911—1986) — КОКП Смоленск қалалық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Виктор Львович Шульц|Шульц Виктор Львович]] (1908—1976) — Орталық Азия мемлекеттік университетінің жер гидрологиясы кафедрасының меңгерушісі. }} === 3 мәрте иегерлері «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені === * [[Вячеслав Николаевич Иванов|Иванов Вячеслав Николаевич]] (1938-2024) — академиялық ескек есуден 3-дүркін олимпиада чемпионы (оның ішінде 1956; 30.03.1965; 16.07.2018) * [[Лариса Семеновна Латынина|Латынина Лариса Семеновна]] (1934 туғ.) — спорттық гимнастикадан 9-дүркін олимпиада чемпионы (16.09.1960; 30.03.1965; 5.10.1972; 30.12.1999) * [[Виталий Георгиевич Смирнов|Смирнов Виталий Георгиевич]] (1935 туғ.) — КСРО (1990-1992) және РФ (1992-2001) Ұлттық Олимпиада комитетінің президенті (23.06.1966; 09.09.1971; 10.05.1976; 22.04.1994) === 3 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Владимир Павлович Алексеев|Алексеев Владимир Павлович]] (1914—2000), өнеркәсіп қайраткері, Марий АКСР-нің еңбек сіңірген ғылым және техника қайраткері, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1944; 1958; 1962). # [[Жүсіпбек Алтайбаев|Алтайбайұлы Жүсіп]] (1911—1987), журналист, сатирик. # [[Кеңес Мұстаханұлы Аухадиев|Аухадиев Кеңес Мұстаханұлы]] (1938-2022), кеңестік әрі қазақстандық мемлекет пенен партия қайраткері. # [[Ғариф Керімұлы Ахмадеев|Ахмадеев Ғариф Керімұлы]] (1912—1991), тікұшақ құрылымдаушы. # [[Евгений Алексеевич Борисов|Борисов Евгений Алексеевич]] (1928—1974), полковник, АТҒЗИ қызметкері. # [[Валентин Александрович Вахонин|Вахонин Валентин Александрович]] (1904—1981), М. И. Ульянова атындағы Мәскеу жұмысшы тілшілер университетінің ректоры # [[Владимир Викторович Григорьев|Григорьев Владимир Викторович]] (1941—2011), партия мен мемлекет қайраткері. # [[Василий Викторович Громыко|Громыко Василий Викторович]] (1932—2017), КСРО еңбек сіңірген жаттықтырушысы (грек-рим күресі) (24.07.1968; 1969; 10.05.1972) # [[Виктор Федорович Грудзенко|Грудзенко Виктор Федорович]] (1931—2019), КОКП Пенза қалалық комитетінің екінші хатшысы (1970-1985) (1971; 1976; 10.03.1981) # [[Георгий Дмитриевич Гулиа|Гулиа Георгий Дмитриевич]] (1913—1989), прозашы (17.04.1958; 13.03.1963; 28.10.1967) # [[Гайоз Иванович Джеджелава|Джеджелава Гайоз Иванович]] (1915-2005), футболшы және жаттықтырушы, еңбек сіңірген спорт шебері (24.02.1941; 1950; 1957) # [[Лука Степанович Дьяченко|Дьяченко Лука Степанович]] (1902—1984), Молдава КСР мемлекет қайраткері. # [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), кеңестік партия және мемлекет қайраткері (1958, екі рет; 1965). # [[Алексей Ильич Зайцев|Зайцев Алексей Ильич]] (1914—1996) — Социалистік Еңбек Ері (1949), полярлық авиацияның бортмеханигі (19.05.1954, 29.08.1955, 23.06.1961). # [[Борис Мұстафаұлы Зумақұлов|Зумақұлов Борис Мұстафаұлы]] (1940 туғ.), партия және мемлекет қайраткері. # [[Борис Владимирович Иванов|Иванов Борис Владимирович]] (1917—1992), прозашы. # [[Иван Александрович Калита|Калита Иван Александрович]] (1927—1996), олимпиада чемпионы (ат спорты) (16.09.1960; 02.12.1970; 05.10.1972) # [[Юрий Яковлевич Ковалев|Ковалев Юрий Яковлевич]] (1937—2010), «Сибэлектромотор» бірлестігінің директоры (1971—1977), КОКП Томбы қалалық комитетінің екінші хатшысы (1977—1982), Томбы қалалық атқару комитетінің төрағасы (1982—1988) (1971; 31.03.1981; 17.07.1986). # [[Генрих Абрамович Козлов|Козлов Генрих Абрамович]] (1900—1981), КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. # [[Иван Елисеевич Крюков|Крюков Иван Елисеевич]] (1924—2003) — Қостанай облысы Орджоникидзе ауданы «Комаровский» кеңшарының бас экономисі, партия бюросының хатшысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің нұсқаушысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің партиялық бақылау комиссиясының мүшесі. # [[Галина Алексеевна Кулакова|Кулакова Галина Алексеевна]] (1942 туғ.), олимпиада чемпионы (шаңғы спорты) (09.04.1970; 10.05.1976; 09.04.1980) # [[Александр Васильевич Медведь|Медведь Александр Васильевич]] (1937-2024), олимпиада чемпионы (еркін күрес) (1964; 05.02.1969; 23.04.1985) # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Павел Михайлович Михайлов|Михайлов Павел Михайлович]] (1917—2005), Аэрофлот ұшқышы. # [[Евгений Васильевич Мосолов|Мосолов Евгений Васильевич]] (1912—1979), КОКП Мәскеу қалалық және облыстық комитеттерінің меңгерушісі. # [[Ашура Насырова|Насырова Ашура]] (1924—2011), Тәжік КСР халық әртісі (23.04.1941; 17.12.1949; 23.10.1954) # [[Анатолий Георгиевич Нилов|Нилов Анатолий Георгиевич]] (1912—1981), КОКП ОК жауапты қызметкері. # [[Александр Игнатьевич Пасиковский|Пасиковский Александр Игнатьевич]] (1910—1996), Молдова КСР мемлекет қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Николай Иванович Першин|Першин Николай Иванович]] (3 қараша 1904—1974), Ленинград шаруашылық кеңесінің С.М.Киров атындағы Электросила зауытындағы қырнаушы-айналмашақшысы. # [[Федор Федорович Петрусевич|Петрусевич Федор Федорович]] (1902—1965), Йошкар-Ола қ. жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының директоры (1946, 1951, 1956). # [[Николай Варфоломеевич Пилипенко|Пилипенко Николай Варфоломеевич]] (1916—2020), КОКП ОК философия ғылымдары секторының меңгерушісі. 1984-1992 жылдары — АОН профессоры. Философия ғылымдарының докторы, РФ еңбек сіңірген ғылым қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Файздрахман Ахмедзянович Сабиров|Сабиров Файздрахман Ахмедзянович]] (1919—1990), полковник, әскери құрылысшы, (08.12.1951; 07.03.1962; 29.03.1976). # [[Иван Петрович Савченко|Савченко Иван Петрович]] (1918—2002), Иркутск қ. Свердлов аудандық кеңесі атқару комитетінің төрағасы, Шығыс Сібір темір жолы теміржолшылары кәсіподағының жол комитетінің төрағасы. (марапаттау жылдары: 1957, 1971, 1976). # [[Иван Флегонтович Синицын|Синицын Иван Флегонтович]] (1911—1988), КСРО Трактор және ауылшаруашылық машина жасау министрі. # [[Николай Алексеевич Слезкин|Слезкин Николай Алексеевич]] (1905—1991), механика саласындағы ғалым, профессор, РКФСР ғылым мен техниканың еңбек сіңірген қайраткері (1953; 15.09.1961; 1976). # [[Виталий Константинович Трофимов|Трофимов Виталий Константинович]] (1926—1996), Мари облыстық кәсіподақтар кеңесінің төрағасы (1966, 1971, 1974). # [[Илья Михайлович Хижниченко|Хижниченко Илья Михайлович]] (1909—1992), кеңестік агроном (22.06.1950; 31.10.1957; 23.06.1966). # [[Александр Михайлович Хлопков|Хлопков Александр Михайлович]] (1926—2013), Горький облысы Кулебаки қалалық атқару комитетінің төрағасы. # [[Яков Иосифович Черняков|Черняков Яков Иосифович]] (1915—2010), Ижевск қалалық БЛКЖО комитетінің және КПСС аудандық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Күжүгет Серэұлы Шойгу|Шойгу Күжүгет Серэұлы]] (1921—2010) КОКП Тыва облыстық комитетінің хатшысы, Тыва АКСР Министрлер кеңесі төрағасының бірінші орынбасары, [[Сергей Күжүгетұлы Шойгу|С. К. Шойгудың]] әкесі. }} === «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет орденінің 2 мәрте иегерлері === * [[Эдуард Аркадьевич Асадов|Асадов Эдуард Аркадьевич]] (1923—2004), ақын (28.10.1967; 18.09.1973; 07.09.1998) * [[Сусанна Николаевна Звягина|Звягина Сусанна Николаевна]] (1918—2006), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1951; 15.09.1959; 14.07.2004) * [[Виктор Григорьевич Кузькин|Кузькин Виктор Григорьевич]] (1941—2008), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 3.03.1972; 20.12.1996) * [[Борис Александрович Майоров|Майоров Борис Александрович]] (род. 1938), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (24.07.1968; 22.05.1981; 20.12.1996) * [[Зоя Сергеевна Миронова|Миронова Зоя Сергеевна]] (1913—2008), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1958; 1972; 12.04.2001) * [[Татьяна Петровна Панкова|Панкова Татьяна Петровна]] (1917—2011), РКФСР халық әртісі, Мемлекеттік академиялық Малый театрының актрисасы (26.10.1949; 4.11.1974; 21.09.1998) * [[Александр Павлович Рагулин|Рагулин Александр Павлович]] (1941—2004), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 30.05.1969; 20.12.1996) * [[Игорь Анатольевич Ромишевский|Ромишевский Игорь Анатольевич]] (1940—2012), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.05.1969; 03.03.1972; 26.12.2011) * [[Эдуард Эргартович Россель|Россель Эдуард Эргартович]] (1937 туғ.), 1991—1993 жылдардағы Свердлов облысының губернаторы, 1995—2009 ж. (29.04.1975; 26.05.1980; 9.10.2007) * [[Александр Сергеевич Якушев|Якушев Александр Сергеевич]] (1947 туғ.), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (03.03.1972; 07.06.1979; 26.12.2011) === «Құрмет Белгісі» орденінің 2 мәрте иегерлері === * [[Александра Андреевна Андреева|Андреева Александра Андреевна]] (1894—1974), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1946; 1951). * [[Аким Иванович Атмачиди|Атмачиди Аким Иванович]] (1937—2013) — Семей құрама темірбетон өндірістік бірлестігінің директоры, * [[Булат Юсупович Аитов|Аитов Булат Юсупович]] (1929—2018), кеңестік құрылыс қайраткері, РКФСР және Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Стефан Лукич Анисимов|Анисимов Стефан Лукич]] (1910—1985), кеңестік сәулетші, Тәжік КСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1959). * [[Николай Захарович Анциферов|Анциферов Николай Захарович]] (1911—1980), кеңестік ақын, журналист, кеңестік-партия қызметкері(1946; 1951). * [[Вениамин Александрович Анчинашкевич|Анчинашкевич Вениамин Александрович]] (1910—1969), теміржолшы, еңбек ері (1943; 1960). * [[Вараздат Мартиросович Арутюнян|Арутюнян Вараздат Мартиросович]] (1909—2008), белгілі армян сәулетшісі және өнертанушы. Сәулет ғылымының докторы. * [[Канапия Габдуллинович Ахметов|Ахметов Канапия Габдуллинович]] (1924—2021), мемлекет және қоғам қайраткері, ғалым, профессор. * [[Юрий Васильевич Бабиков|Бабиков Юрий Васильевич]] (род. 1930), инженер-құрылымдаушы, Мари АКСР Йошкар-Оладағы жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының бас директоры (1966; 1971). * [[Архип Дмитриевич Белков|Белков Архип Дмитриевич]] (1899—1981), марилік кеңестік ғалым-агрономы (1946; 1951). * [[Анисия Федоровна Беспалова|Беспалова Анисия Федоровна]] (1920—2011), марилік кеңестік агроном, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1951; 1971). * [[Петр Павлович Богатырев|Богатырев Петр Павлович]] (1923—1997), марилік кеңестік партия-әкімшілік жетекшісі (1966; 1971). * [[Георгий Борисович Бокий|Бокий Георгий Борисович]] (1909—2001), кеңестік және ресейлік кристал химигі, РҒА корреспондент-мүшесі * [[Александра Степановна Брыкова|Брыкова Александра Степановна]], РКФСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі<ref>[https://институтвоспитания.рф/upload/medialibrary/8f3/ulv6zgq8uw06l40hqoefbbt9okb92ddu.pdf Фотография А. Брыковой. Семья и школа, — № 1, — 1950. с. 11а]</ref>. * [[Александр Адольфович Бурба|Бурба Александр Адольфович]] (1918—1984), Медногорск мыс-күкірт комбинатының директоры, Орынбор политехникалық институтының ректоры (1957; 17.06.1981). * [[Элина Авраамовна Быстрицкая|Быстрицкая Элина Авраамовна]] (1928—2019), КСРО халық әртісі, Ресей Мемлекеттік академиялық Кіші театрының актрисасы (7.03.1960; 4.11.1967). * [[Саидали Вализода|Вализода Саидали]] (1900—1971), кеңестік тәжік ақыны әрі музыканты, Тәжік КСР халық хафизі. * [[Василий Михайлович Воробьев|Воробьев Василий Михайлович]] (1909—1995), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесінің төрағасы (1957; 1966). * [[Павел Степанович Воронцов (партия қызметкері)|Воронцов Павел Степанович]] (1920—2015), кеңестік партия және әкімшілік қайраткері (1966; 1971). * [[Мария Сергеевна Гаврилова|Гаврилова Мария Сергеевна]] (1913—2004), агроном, КСРО Ауыл шаруашылығы министрлігі басқарма басшысының орынбасары (1960, 1967). * [[Яков Гайниевич Гайниев|Гайниев Яков Гайниевич]] (1928—2008), механизатор (1966; 1972). * [[Ярослав Александрович Галан|Галан Ярослав Александрович]] (1902—1949), жазушы, [[Сталин премиясы|Сталин сыйлығының]] лауреаты (қайтыс болғаннан кейін) * [[Давид Израилевич Гальперин|Гальперин Давид Израилевич]] (1903—1977), химик-технолог, оқ-дәрі өндірісі саласындағы маман, техника ғылымдарының докторы, профессор. * [[Михаил Матвеевич Глазырин|Глазырин Михаил Матвеевич]] (1935—2014), әкімшілік жетекшісі, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1971; 1976). * [[Сергей Константинович Годунов|Годунов Сергей Константинович]] (1929—2023), математик (1954; 1981), РҒА академигі. * [[Сергей Иванович Горбунов|Горбунов Сергей Иванович]] (1915—1991), әкімшілік-өндірістік жетекші (1946; 1951). * [[Юрий Леонидович Горянский|Горянский Юрий Леонидович]] (1929—2005), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрі (1965; 1971). * [[Анатолий Евгеньевич Григорьев|Григорьев Анатолий Евгеньевич]] (1929—2014), «Машиностройения ҒӨБ» әскери-өнеркәсіптік корпорациясында ұшу аппараттарын жобалау саласындағы маман. * [[Рамзан Бакарович Гудаев|Гудаев Рамзан Бакарович]] (1930—?), Шешен-Ингуш АКСР Веден аудандық «Сельхозтехника» бірлестігінің меңгерушісі. * [[Варвара Аркадиевна Гусар|Гусар Варвара Аркадиевна]] (1913—1994), кеңшар звеношысы (15.02.1966; 8.04.1971). * [[Евгений Валентинович Гусев|Гусев Евгений Валентинович]] (1927—?), агроном (1966; 1971). * [[Темир Дадабаевич Дадабаев|Дадабаев Темир Дадабаевич]] (род. 1941), КОКП Колхозабат аудандық комитетінің бірінші хатшысы, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Борис Петрович Дежкин|Дежкин Борис Петрович]] (1914—1992), кеңестік режиссер және суретші-мультипликатор (14.4.1944; 6.3.1950). * [[Александр Кириллович Доленко|Доленко Александр Кириллович]] (род. 1951), Ташкент жоғарғы партия мектебінің директоры; Өзбекстан КП ОК мүшесі, Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Серафим Алексеевич Дубровин|Дубровин Серафим Алексеевич]] (1912—1995), 1-Ленинград кірпіш зауытының бас механигі. * [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), КОКП Мари облыстық комитетінің хатшысы (1958; 1965). * [[Иван Евстигнеевич Ерохин|Ерохин Иван Евстигнеевич]] (1903—1996) ЗИЛ зауытындағы ағаш өңдеу цехының бөлім басшысы. * [[Константин Михайлович Зинин|Зинин Константин Михайлович]] (1913—1985), марилік партия жетекшісі (1946: 1951). * [[Леонид Никитич Злобин|Злобин Леонид Никитич]] (1923—1997), инженер (1962: 1971). * [[Аркадий Петрович Зонов|Зонов Аркадий Петрович]] (1922—2005) * [[Алексей Борисович Зубков|Зубков Алексей Борисович]] (1913—1984), контр-адмирал. * [[Әли Абдулоғлы Зулалов|Зулалов Әли Абдулоғлы]] (1893—1963), тенор, Әзербайжан КСР еңбек сіңірген әртісі, опера және балет театрының солисті * [[Борис Илинбаевич Ибулаев|Ибулаев Борис Илинбаевич]] (1934—1995), марилік партия-мемлекет қайраткері (1966; 1971). * [[Александр Александрович Иванов (әкімшілік жетекші)|Иванов Александр Александрович]] (1908—1984), әкімшілік жетекші (1945; 1966). * [[Бодо Германович Иоганзен|Иоганзен Бодо Германович]] (1911—1996), биология ғылымдарының докторы, Томбы мемлекеттік педагогикалық институтының ректоры. * [[Анна Ильинична Казакова|Казакова Анна Ильинична]] (1920—1989), Мари АКСР мәдениет министрі, МАКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1967; 1971). * [[Кара Рабаданович Караев|Караев Кара Рабаданович]] (1891—1973), партизан, Дағыстан АКСР әскер және партия қайраткері. * [[Юрий Васильевич Калашников (ғалым)|Калашников Юрий Васильевич]] (1939—2018), кеңестік және ресейлік ғалым, [[Башқұрт мемлекеттік университеті|Башқұрт мемлекеттік университетінің]] тарих кафедрасы тарихшысы, дәріскері, доценті. (қазіргі [[Үфі ғылым және технология университеті]]). * [[Михаил Андреевич Калинин|Калинин Михаил Андреевич]] (1914—1984), КСРО мемлекеттік жоспарлау комитетінің меңгерушісі. * [[Рудольф Иванович Каменев|Каменев Рудольф Иванович]] (1927—2019), гидроқұрылысшы, бетон зауытының басшысы, Мурманск облысындағы Мурмаши ауылының құрметті тұрғыны, хоккей командасының жаттықтырушысы. * [[Аркадий Иванович Капитонов|Капитонов Аркадий Иванович]] (1931—1995), марилік кеңестік партия қызметкері (1976; 1986). * [[Вадим Николаевич Карташов|Карташов Вадим Николаевич]] (1930—2008), кеңестік және ресейлік журналист, публицист, ақын, қоғам қайраткері, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері (1966; 1971). * [[Зинаида Ивановна Кашина|Кашина Зинаида Ивановна]] (1919—2007), кеңестік партия-мемлекет қайраткері, педагог, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төрағасының орынбасары (1960; 1971). * [[Ходи Исабаевич Кинжаев|Кинжаев Ходи Исабаевич]] (1914—1992), Кеңес Одағының Батыры. * [[Иван Викторович Кириллов|Кириллов Иван Викторович]] (1927—1994), КОКП Йошкар-Ола қалалық комитетінің 2-хатшысы (1966; 1971). * [[Валериан Петрович Кожевников|Кожевников Валериан Петрович]] (1920—1975), партия-мемлекет қайраткері, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Танаш Қойшыбайұлы|Қойшыбайұлы Танаш]] (1914—1974) — кеңестік шаруашылық, мемлекеттік және саяси қайраткер. * [[Василий Александрович Комов|Комов Василий Александрович]] (1929—2002), Түмен мотор зауытының бас инженері («Тюмень мотор құрастырушылар» АҚ) (1968; 1971). * [[Петр Григорьевич Корнилов|Корнилов Петр Григорьевич]] (1924—1982), марилік кеңестік жазушы, журналист, қоғам және саяси қайраткер, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері. (1966; 1971). * [[Анна Васильевна Коряковцева|Коряковцева Анна Васильевна]] (1899—1982), Мари АКСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі (1939; 1949). * [[Василий Васильевич Косенко|Косенко Василий Васильевич]] (1916—?), Қазақ КСР Ауыл шаруашылығы министрлігінің тәжірибелік-оқу шаруашылықтары бас басқармасының басшысы. * [[Виктор Михайлович Котельников|Котельников Виктор Михайлович]] (1924 туғ.), Мари АКСР денсаулық сақтау министрі (1961, 1971). * [[Дмитрий Сергеевич Краснов|Краснов Дмитрий Сергеевич]] (1905—?), партия жетекшісі (1939, 1942). * [[Василий Михайлович Кужнуров|Кужнуров Василий Михайлович]] (1913—1992), Мари АКСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі (1946, 1951). * [[Михаил Иванович Кузнецов (зоотехник)|Кузнецов Михаил Иванович]] (1925—1996), Мари АКСР Ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары, РКФСР еңбек сіңірген зоотехнигі (1966, 1971). * [[Леонид Петрович Курьянов|Курьянов Леонид Петрович]] (1927—2014) * [[Аркадий Иванович Лаппо|Лаппо Аркадий Иванович]] (1904—1983), кеңестік өсімдік өсіру маманы және сұрыптаушы, БКСР ҒА академигі (1949, 1959). * [[Вадим Петрович Логинов|Логинов Вадим Петрович]] (1927—2016), дипломат және партия қайраткері (30.08.1957; 22.10.1971). * [[Иван Пантелеевич Макаров|Макаров Иван Пантелеевич]] (1915—1997), марилік партия жетекшісі (1951, 1971). * [[Михаил Семенович Малышев|Малышев Михаил Семенович]] (1914—1986), марилік кеңестік ауыл шаруашылығын ұйымдастырушы (1951, 1966). * [[Александр Дмитриевич Мартусин|Мартусин Александр Дмитриевич]] (1930—2016), Иркутск облысы, Тайшет ауданы, Бузыканово ауылындағы М.И. Калинин атындағы ұжымшар төрағасы * [[Василий Павлович Мартыненко|Мартыненко Василий Павлович]] (1925—1993), Волгоград облысы, Новониколаев ауданы, В. И. Ленин атындағы ұжымшар бас агрономы (1965, 1972). * [[Акакий Иванович Мгеладзе|Мгеладзе Акакий Иванович]] (1910—1980) — партия қайраткері, Грузин КСР КП ОК бірінші хатшысы, КОКП ОК мүшесі. * [[Михаил Михайлович Мирошников|Мирошников Михаил Михайлович]] (1926—2020), оптика өнеркәсібінің ұйымдастырушысы, Социалистік Еңбек Ері, КСРО ҒА және РҒА корреспондент-мүшесі (1957, 1961). * [[Иван Романович Москвичев|Москвичев Иван Романович]] (1913—1978), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының төрағасы (1946, 1963). * [[Анна Александровна Мосунова|Мосунова Анна Александровна]] (1905—2003), марилік кеңестік партия-әкімшілік қызметкер, педагог, қоғам қайраткері, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы (1946; 1951). * [[Михаил Федорович Ненашев|Ненашев Михаил Федорович]] (1929—2019), мемлекет қайраткері, журналист, публицист, редактор, тарих ғылымдарының докторы. * [[Михаил Александрович Николаев|Николаев Михаил Александрович]] (1912—1986), халық ағарту қайраткері және ұстаз (1944, 1962). * [[Сергей Николаевич Николаев (драматург)|Николаев Сергей Николаевич]] (1908—1993), Мари АКСР халық жазушысы, Мари АКСР жазушылар одағының төрағасы (1951; 1968). * [[Ольга Павловна Ногина|Ногина Ольга Павловна]] (1885—1977), кеңестік денсаулық сақтаудың ірі ұйымдастырушысы, [[Виктор Павлович Ногин|В.П. Ногиннің]] әйелі. * [[Николай Николаевич Озеров (түсініктемеші)|Озеров Николай Николаевич]] (1922—1997), спорт түсініктемеші, РКФСР халық әртісі (27.04.1957; 7.07.1978). * [[Петр Степанович Павленко|Павленко Петр Степанович]] (1937—2019), Житомир облысы кәсіподақтар федерациясы төрағасының орынбасары * [[Иван Митрофанович Первушин|Первушин Иван Митрофанович]] (1914—1998) құрылыс бригадирі. * [[Геннадий Михайлович Пищаев (партия жетекшісі)|Пинаев Геннадий Михайлович]] (1931—2005), партия жетекшісі (1966, 1976). * [[Михаил Иванович Положенцев|Положенцев Михаил Иванович]] (1928—2013), мемлекет қайраткері, Челябі облыстық атқару комитетінің төрағасы (1980—1984). * [[Хачик Оганесович Погосов|Погосов Хачик Оганесович]] (1910—1975) Ирансовтранс Сыртқы сауда министрлігінің Бакудегі басқарушысы. * [[Кирилл Иванович Поназдырь|Поназдырь Кирилл Иванович]] (1918—2001) — Жаңасібір облыстық денсаулық сақтау басқармасы меңгерушісі (1961—1982), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері (1978). * [[Владимир Петрович Потанин|Потанин Владимир Петрович]] (1926—1981), мемлекет қайраткері, Үлбі металлургиялық зауытының директоры (1961—1974), Орта машина жасау министрлігі 3-бас басқармасы басшысы (1974—1981). * [[Вадим Александрович Просвирнин|Просвирнин Вадим Александрович]] (1926—2006), Мари АКСР отын өнеркәсібі министрі (1971, 1976). * [[Борис Викторович Протопопов|Протопопов Борис Викторович]] (1901—1982), Медицина ғылымдарының докторы, профессор (1945, 1951). * [[Василий Павлович Пустовалов|Пустовалов Василий Павлович]] (1925—2013), полковник, 25516 ә/б бөлім басшысы * [[Геннадий Алексеевич Пчелов|Пчелов Геннадий Алексеевич]] (1937 туғ.), агроном (1973, 1976). * [[Михаил Георгиевич Родионов|Родионов Михаил Георгиевич]] (1904—1959), марилік кеңестік әкімшілік жетекшісі (1946, 1951). * [[Роберт Иванович Рождественский|Рождественский Роберт Иванович]] (1932—1994), кеңестік және ресейлік ақын әрі аудармашы, ән жазушы. * [[Узбек Агзамович Рустамов|Рустамов Узбек Агзамович]] (1926—2011), Өзбек КСР сыртқы істер министрінің орынбасары, Өзбекстан КП ОК ақпарат және сыртқы байланыстар бөлімінің меңгерушісі (1966, 1971). * [[Анатолий Петрович Рязанов|Рязанов Анатолий Петрович]] (1914—1985), Марилік машина жасау зауытының директоры(1958, 1962). * [[Геннадий Алексеевич Сандетский|Сандетский Геннадий Алексеевич]] (1925—1978),Мари ауыл шаруашылығы екпіндісі (1971, 1973). * [[Ара Мигранович Сарксян|Сарксян Ара Мигранович]] (1902—1969), Армян кеңестік мүсінші. КСРО халық суретшісі. * [[Александр Павлович Семенов|Семенов Александр Павлович]] (1911—?), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары (1946, 1951). * [[Әкім Серіков|Серіков Әкім]] (1912—1989) — Қазақ КСР Қарағанды ​​облысының кеңестік партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Михаил Николаевич Скаткин|Скаткин Михаил Николаевич]] (1900—1991), профессор, КСРО педагогика ғылымдары академиясының академигі. * [[Федор Сергеевич Слыханов|Слыханов Федор Сергеевич]] (1912—1986), Мари АКСР жергілікті отын өнеркәсібі басқармасы басшысы (1946, 1951). * [[Анатолий Алексеевич Слюсарь|Слюсарь Анатолий Алексеевич]] (1934—2013), КСРО-ның Грекия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі (1988—1991). * [[Анатолий Алексеевич Смирнов|Смирнов Анатолий Алексеевич]] (1941—?), Мари АКСР Йошкар-Ола қалалық атқару комитетінің төрағасы (1973, 1986). * [[Петр Алексеевич Смирнов (министр)|Смирнов Петр Алексеевич]] (1928—2004), Мари АКСР Халыққа қызмет көрсету министрі (1971, 1975). * [[Ефим Гаврилович Софронов|Софронов Ефим Гаврилович]] (1902—1982), Мари АКСР әділет халық комиссары / министрі (1945, 1951). * [[Владимир Евгеньевич Степанов|Степанов Владимир Евгеньевич]] (1913—1986), кеңестік астроном, КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. * [[Цолак Александрович Степанян|Степанян Цолак Александрович]] (1911—2002) — философ, тарихи материализм және әлеуметтік философия саласындағы маман (1953, 1961). * [[Дмитрий Романович Суворов|Суворов Дмитрий Романович]] (1914—1989), Мари АКСР байланыс өндірістік-техникалық басқарма басшысы (1946, 1951). * [[Александр Иванович Сурьянинов|Сурьянинов Александр Иванович]] (1927—2009), Мари АКСР орман шаруашылығы министрі (1966, 1971). * [[Михаил Платонович Сычев|Сычев Михаил Платонович]] (1921—2005), қаржы министрі, Мари АКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1965, 1971). * [[Алексей Васильевич Тараканов|Тараканов Алексей Васильевич]] (1937—?), «Стройдормаш» ААҚ бас директоры, Калининград (1964—2011). * [[Дмитрий Евдокимович Тараненко|Тараненко Дмитрий Евдокимович]] (1918—2001), «Красковский» кеңшарындағы 2-бөлім меңгерушісі (1971, 1986). * [[Василий Ильич Товашов|Товашов Василий Ильич]] (1906—1990), Мари АКСР Жоғарғы сотының төрағасы (1945, 1951). * [[Иван Петрович Устенко|Устенко Иван Петрович]] (1925—2001), «Гмелинский» кеңшарының бас агрономы, Волгоград облысы (1958, 1973). * [[Самуил Абрамович Хазин|Хазин Самуил Абрамович]] (1929—2013), Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966, 1971). * [[Хаджи-Мурад Омарович Хашаев|Хашаев Хаджи-Мурад Омарович]] (1909—1971), кавказтанушы-тарихшы, этнограф, ғылымды ұйымдастырушы, қоғам және саяси қайраткер (1950, 1970). * [[Виктор Иванович Хохряков|Хохряков Виктор Иванович]] (1913—1986), КСРО халық әртісі, КСРО Мемлекеттік академиялық Кіші театрының әртісі. * [[Петр Дмитриевич Целищев|Целищев Петр Дмитриевич]] (1914—1984), радиошы-поляршы, Арктика мен Антарктидаға экспедицияларға қатысушы. * [[Геннадий Васильевич Шаев|Шаев Геннадий Васильевич]] (1929—2009), Алтай өлкесі ІІБ социалистік меншікті ұрлауға қарсы күрес бөлімі басшысы (1973—1979) * [[Алексей Сергеевич Шерстнев|Шерстнев Алексей Сергеевич]] (1904—?), марилік партия-кеңестік қызметкер (1946, 1951). * [[Леонид Александрович Шилов|Шилов Леонид Александрович]] (1928—2006), кітапхана және кітаптану ісі саласының қайраткері, кітапшы. * [[Вячеслав Анатольевич Щеглов|Щеглов Вячеслав Анатольевич]] (1908—1992), КСРО дайындама министрлігінің уәкілетті өкілі (1951, 1952). * [[Степан Алексеевич Шалаев|Шалаев Степан Алексеевич]] (1929—2022), кеңестік мемлекет, партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Тана Бегиновна Марчина|Тана Бегиновна Марчина]] (1916—1993), КСРО Жоғарғы Кеңесінің 5-шақырылым депутаты. * [[Валериан Иванович Яранов|Яранов Валериан Иванович]] (1912—2000) — таулымарилік кеңестік және ресейлік ауыл шаруашылығы қайраткері, агроном (1951, 1971). === «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені === == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:КСРО ордендері]] [[Санат:Құрмет Белгісі ордені]] tgacti62clxmyudup5ze2tmkt1munse 3479022 3479021 2025-06-10T15:27:57Z Орел Карл 81620 /* 3 мәрте иегерлері */ 3479022 wikitext text/x-wiki {{Жүлде | атауы = «Құрмет Белгісі» ордені,<br />Құрмет ордені | суреті = [[Сурет:SU Order of the Badge of Honour ribbon.svg|left|100px]] [[Сурет:Znakpocheta2.jpg|right|110px]] | сурет атауы = | фон түсі = | шынайы атауы = {{lang-ru|Орден «Знак Почёта», орден Почёта}} | мемлекет = {{USSR}} | түрі = | үшін марапатталады = | жағдайы = | негіздеуші = | негізделді = [[25 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | алғашқы иегері = [[26 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | соңғы иегері = «Құрмет Белгісі» ордені — 23 желтоқсан 1988 жылы<br />Құрмет ордені — 21 желтоқсан 1991 жылы | барынша ұсынылған = 1 580 850 | жоғары марапаты = | төменгі марапаты = | сайты = | Commons = Order of the Badge of Honor }} '''«Құрмет Белгісі» ордені''' ({{lang-ru|Орден «Знак Почёта»}}) — [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] мемлекеттік марапаты. Орден КСРО Орталық Атқару Комитетінің 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен құрылды. 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет ордені''' деп өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық адам марапатталды. == Орден тарихы == Орден [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО орталық атқару комитетінің]] 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен бекітілді. Орденді тағу ережелері, лента түсі КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының «КСРО ордендері мен медальдарына арналған ленталардың үлгілері мен сипаттамасын және Ордендерді тағу ережесін бекіту туралы» Жарлығымен жүзеге асты (19.06.1943 ж.) 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет''' орденіне өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық марапаттау рәсімі өткізілді. == Орденнің жарғысы == 1. «Құрмет Белгісі» ордені өндірістегі, ғылыми-зерттеу, мемлекеттік, әлеуметтік-мәдени, спорттық және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі жоғары жетістіктерді, сондай-ақ азаматтық ерлік танытқандарды марапаттау үшін тағайындалды. 2. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * КСРО азаматтары; * кәсіпорындар, бірлестіктер, мекемелер, ұйымдар, аудандар, қалалар және басқа да елді мекендер. «Құрмет белгісі» орденімен КСРО азаматы болып табылмайтын адамдар, сондай-ақ шет мемлекеттердің кәсіпорындары, мекемелері, ұйымдары, елді мекендері де марапатталады. 3. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, құрылыста, көлікте, байланыста, саудада, қоғамдық тамақтануда, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықта, тұрмыстық қызмет көрсетуде және халық шаруашылығының басқа да салаларында жоғары өндірістік көрсеткіштер үшін; * жоғары еңбек өнімділігіне қол жеткізгені, өнім сапасын арттырғаны, оны өндіруге материалдық және еңбек шығындарын азайтқаны, қоғамдық өндірістің тиімділігін арттырудағы табыстары үшін; * жоспарлы тапсырмаларды орындау және асыра орындаудағы социалистік жарыстағы жоғары нәтижелер үшін; * өндіріске жаңа технологияны, озық тәжірибені, ерекше құнды өнертабыстар мен рационализаторлық ұсыныстарды енгізгені үшін; * ғылыми-зерттеу қызметінде табысқа жеткені үшін; * кеңес мәдениеті, әдебиеті, өнері саласындағы шығармашылық жетістіктері, жас ұрпақты оқыту мен коммунистік тәрбиелеудегі, жоғары білікті кадрлар даярлаудағы, халықты медициналық қамтамасыз етудегі, дене шынықтыру мен спортты дамытудағы және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі табыстары үшін; * елдің қорғаныс қабілетін нығайтудағы қызметі үшін; * жемісті мемлекеттік және қоғамдық қызметі үшін; * КСРО мен басқа мемлекеттер арасындағы экономикалық, ғылыми-техникалық, мәдени және басқа да байланыстарды дамытудағы қызметтері үшін; * адамдардың өмірін құтқару, қоғамдық тәртіпті қорғау, табиғи апаттармен және азаматтық ерліктің басқа да көріністерімен күресудегі батыл әрі тапқыр әрекеттері үшін. 4. «Құрмет белгісі» ордені кеуденің сол жағына тағылып, КСРО-ның басқа ордендері болған жағдайда «Халықтар Достығы» орденінен кейін орналасатын. 1988 жылы 28 желтоқсанда [[КСРО Жоғарғы Кеңесі]] төралқасының Жарлығымен «Құрмет» орденінің жаңа ережесі мен сипаттамасы бекітілді. == Орденнің сипаттамасы == «Құрмет белгісі» ордені сопақ пішінді, бүйірлері [[Емен|емен]] бұтақтарымен қоршалған. Ортасында сол және оң жағында симметриялы орналасқан «[[Барлық елдердің пролетарлары, бірігіңдер!]]» деген жазуы бар байрақтарды алып келе жатқан жұмысшы мен жұмысшы әйелдің фигуралары орналасқан. Орденнің жоғарғы жағында бесбұрышты жұлдыз орналасқан, оның астында байрақтардың аясында «КСРО» деген бедерлі жазу бар. Орденнің төменгі жағында «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген бедерлі жазу жазылған. Байрақтар мен жұлдыз күрең қызыл эмалмен қапталған және шеттері алтын жалатылған жиектермен көмкерілген. Байрақтардың бағаналары мен жазулары алтын жалатылған, емен бұтақтары, орденнің төменгі бөлігі және оның жалпы аясы тотыққан. «Құрмет белгісі» ордені күмістен жасалған. Орден биіктігі — 46 мм, ені — 32,5 мм. Орден құлақша мен шығыршық арқылы жиектері екі бойлық тоқсары жолақтары бар ашық қызғылт жібек қатқыл таспамен тысталған бесбұрышты тағанға жалғанады. Таспаның ені — 24 мм, жолақтардың ені 3,5 мм. [[1988 жыл|1988 жылы]] «Құрмет белгісі» ордені «Құрмет» ордені болып өзгертілгеннен кейін орденнің сыртқы түрі сәл өзгерді. «Құрмет» орденінің «Құрмет белгісі» орденінен айырмашылығы, бет жағының төменгі бөлігіндегі «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген жазудың орнына орақ пен балғаның және екі алшақ жатқан лавр бұтағының қолданбалы бедерлі қаптама қойылған. Қаптама екі сұққыш арқылы орденнің негізіне бекітіледі. «Құрмет Белгісі» орденінен «Құрмет» орденіне ауысқан кезде белгілердің нөмірленуі үзілген жоқ. == Марапаттау == [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО ОАК]] жаңа орденмен марапаттау туралы бірінші қаулысы 1935 жылы 26 қарашада шықты. Орден ЦДКА Қызыл Әскер ән және би ансамблінің жетекшісіне, ұйымдастырушыларына және 10 қатысушысына берілді (бұл кезде ұжымның өзі Революциялық Қызыл Ту, ал ансамбль жетекшісі А. В. Александров [[Қызыл жұлдыз ордені|Қызыл жұлдыз орденмен]] марапатталды). 1935 жылы 26 желтоқсанда КСРО Орталық Атқару Комитетінің 25 желтоқсандағы Жарлығымен еңбек ерлігі және мақта өнімділігін арттырудағы табыстары үшін реттік №1 «Құрмет белгісі» орденімен Ташкент облысы, Жаңажол ауданы, «Батыр» ұжымшарының төрағасы Артықбай Тіллябаев марапатталды; сонымен қатар, сол күні Ворошилов атындағы ұжымшардың екпінді-пионері Кавахан Атақұлова мен «Коммунизм» ұжымшарының екпінді-пионері Нышан Қадыров (екеуі де [[Ферғана облысы]], Қоқан ауданынан) ордендермен марапатталды. Алғаш «Құрмет белгісі» орденімен марапатталған ұжым С.М.Киров атындағы Макеевка металлургиялық зауытындағы №2 мартендік цехы болды (1939 жылы). Ұжым жоспарды асыра орындағаны, жарысты жақсы ұйымдастырғаны және мемлекеттік маңызды тапсырмаларды мерзімінен бұрын орындағаны үшін марапатталды. Кеңестік «Құрмет» орденінің соңғы иегері — Ресейдің «Цемент» мемлекеттік концернінің Белгород цемент зауытының директоры Анатолий Яковлевич Литвин, [[КСРО Президенті|КСРО Президентінің]] 1991 жылғы 21 желтоқсандағы Жарлығымен осы марапатқа ие болды. == Бірнеше рет «Құрмет белгісі» және «Құрмет» ордендерімен марапатталғандар == === 5 мәрте иегерлері === # [[Мәстүр Әуезова]] (1905—1978) — Тәжік КСР Ленинабад облыстық атқару комитетінің төрайымы (соның ішінде 28.04.1940; 01.04.1944; 23.10.1954). # [[Әнуар Қаландаров]] (1920—1990) — Тәжік КСР Құмсаңғыр ауданының Ленин атындағы ұжымшардың төрағасы. # [[Салих Ашурқожаұлы Раджабов]] (1912—1990) — Тәжік КСР ҒА қоғамдық ғылымдар бөлімінің академик-хатшысы. === 4 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Никара Бәкірқызы Абаева|Абаева Никара Бәкірқызы]] (1936 туғ.) — Ыбырай Алтынсарин атындағы Педагогика ғылымдары ғылыми-зерттеу институтының директоры. # [[Болат Абдуллаұлы Абдуллаев|Абдуллаев Болат Абдуллаұлы]] (1906 — ?) — Тәжік КСР Жоғарғы сотының төрағасы (1938-1940). # [[Кәрім Жүсіпұлы Ахмедов|Ахмедов Кәрім Жүсіпұлы]] (1917—?) — медицина ғылымдарының докторы, ТММИ қалыпты физиология кафедрасының меңгерушісі. # [[Болеслав Иванович Буйвид|Буйвид Болеслав Иванович]] (1916—2003) — Магнитогорск металлургиялық комбинатындағы кадрлар бөлімінің басшысы. # [[Владимир Захарович Ващенко|Ващенко Владимир Захарович]] (1911—1992) — кеңестік шаруашылық, мемлекет әрі саяси қайраткер. # [[Николай Григорьевич Грицевич|Грицевич Николай Григорьевич]] (1920—2023) — Омбы теміржол бөлімі басшысының бірінші орынбасары (1953-1963), Омбы қалалық атқару комитеті төрағасының бірінші орынбасары (1964-1985) (01.08.1959; 28.07.1966; 25.08.1971; 03" /19/1981) # [[Асылбек Жазыұлы Дәулетов|Дәулетов Асылбек Жазыұлы]] (1925 туғ.) — Көкшетау облыстық халықтық бақылау комитеті төрағасының орынбасары. # [[Ғазиз Есмұқанов|Есмұқанов Ғазиз]] (1936 туғ.) — Қазақстан КП Жезқазған облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Ұзақ Жырғалбаев|Жырғалбаев Ұзақ]] (1912—1986) — Қырғыз ССР Министрлер Кеңесінің еңбек ресурстарын пайдалану жөніндегі мемлекеттік комитетінің төрағасы. # [[Николай Иванович Иванов|Иванов Николай Иванович]] (1918—1985) — Тверь облыстық БЛКЖО комитетінің бірінші хатшысы (1957, 1966, 1971, 17.06.1981). # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Николай Васильевич Ким|Ким Николай Васильевич]] (1904—1988) — Өзбек КСР Хорезм облысы Жаңаарық ауданы Әл-Хорезми атындағы кеңшардың директоры. # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Шәпек Күзембаев|Күзембаев Шәпек]] (1906—1985) — Бұхара облысы, Канимех ауданы, Канимех кеңшарының директоры. # [[Зәйіт Тілеубайұлы Қаскеев|Қаскеев Зәйіт Тілеубайұлы]] (1932—?) — Солтүстік Қазақстан облыстық атқару комитетінің ұйымдастыру бөлімі меңгерушісі. # [[Қожа Садық]] (1913—1990) — «Совет Тожикистони» газетінің редакторы, КСРО жазушылар одағының мүшесі. # [[Жүзімқұл Қадырқұлұлы Құдайбергенов|Құдайбергенов Жүзімқұл Қадырқұлұлы]] (1913—1986) — К.И.Скрябин атындағы Қырғыз ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Николай Андреевич Малицкий|Малицкий Николай Андреевич]] (1904—?) — ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, Ташкент жоғары партия мектебінің профессоры. # [[Жерен Мамедов|Мамедов Жерен]] (1923—1985) — Түрікмен КСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі. # [[Василий Арсеньевич Москвин|Москвин Василий Арсеньевич]] (1910—1969) — КОКП Томбы облыстық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Ақбар Момынов|Момынов Ақбар]] (1909—?) — Тәжікстан КП Ленинабат облыстық комитетінің әкімшілік және сауда-қаржы органдары бөлімінің меңгерушісі. # [[Хадиша Райымқызы Мұсаханова|Мұсаханова Хадиша Райымқызы]] (1918—1974) — В.И.Ленин Орталық мұражайының Ташкент филиалының директоры. # [[Халима Насырова|Насырова Халима]] (1913—2003) — [[КСРО халық әртісі]] (23.11.1939; 25.12.1944; 11.01.1957; 01.03.1965) # [[Тәнті Оразбеков|Оразбеков Тәнті]] (1922—1978) — Қырғыз КСР дайындама министрі. # [[Андрей Николаевич Паздзерский|Паздзерский Андрей Николаевич]] (1906—1981) — Өзбек КСР Министрлер Кеңесі аппаратының жауапты қызметкері. # [[Виктор Афанасьевич Попов|Попов Виктор Афанасьевич]] (1929—2018) — КОКП ОК қорғаныс бөлімінің сектор меңгерушісі, К.Э.Циолковский атындағы Космонавтика академиясының толық мүшесі (17.06.1961; 26.07.1966; 11.09.1970; 11.10.1974). # [[Мырзахан Пошанов|Пошанов Мырзахан]] (1903—?) — Қазақстан КП Шымкент облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Осман Құрбанұлы Рахматзаде|Рахматзаде Осман Құрбанұлы]] (1906—1989) — Тәжік ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Рыхси Сахибаев|Сахибаев Рыхси]] (1917—1974) — Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы. # [[Мұқым Сұлтанов|Сұлтанов Мұқым]] (1894—1976) — Тәжік КСР жергілікті өнеркәсіп халық комиссары, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасы төрағасының орынбасары. # [[Аға Керімұлы Халилов|Халилов Аға Керімұлы]] (1904—1981) — Түрікменстан КП ОК істерінің басқарушысы. # [[Фарида Ғабсадыққызы Халитова|Халитова Фарида Ғабсадыққызы]] (1920—1981) — Қазақстан КП Целиноград облыстық комитетінің хатшысы. # [[Семен Алексеевич Чесноков|Чесноков Семен Алексеевич]] (1901—1974) — РКФСР денсаулық сақтау халық комиссары (1937-1938), Қазақ КСР денсаулық сақтау халық комиссары - министрі (1939-1949) (14.04.1951; 6.12.1957; 11.11.1961; 28.10. /1967) # [[Георгий Павлович Шамилин|Шамилин Георгий Павлович]] (1911—1986) — КОКП Смоленск қалалық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Виктор Львович Шульц|Шульц Виктор Львович]] (1908—1976) — Орталық Азия мемлекеттік университетінің жер гидрологиясы кафедрасының меңгерушісі. }} === 3 мәрте иегерлері «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені === * [[Вячеслав Николаевич Иванов|Иванов Вячеслав Николаевич]] (1938-2024) — академиялық ескек есуден 3-дүркін олимпиада чемпионы (оның ішінде 1956; 30.03.1965; 16.07.2018) * [[Лариса Семеновна Латынина|Латынина Лариса Семеновна]] (1934 туғ.) — спорттық гимнастикадан 9-дүркін олимпиада чемпионы (16.09.1960; 30.03.1965; 5.10.1972; 30.12.1999) * [[Виталий Георгиевич Смирнов|Смирнов Виталий Георгиевич]] (1935 туғ.) — КСРО (1990-1992) және РФ (1992-2001) Ұлттық Олимпиада комитетінің президенті (23.06.1966; 09.09.1971; 10.05.1976; 22.04.1994) === «Құрмет Белгісі» орденінің 3 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Владимир Павлович Алексеев|Алексеев Владимир Павлович]] (1914—2000), өнеркәсіп қайраткері, Марий АКСР-нің еңбек сіңірген ғылым және техника қайраткері, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1944; 1958; 1962). # [[Жүсіпбек Алтайбаев|Алтайбайұлы Жүсіп]] (1911—1987), журналист, сатирик. # [[Кеңес Мұстаханұлы Аухадиев|Аухадиев Кеңес Мұстаханұлы]] (1938-2022), кеңестік әрі қазақстандық мемлекет пенен партия қайраткері. # [[Ғариф Керімұлы Ахмадеев|Ахмадеев Ғариф Керімұлы]] (1912—1991), тікұшақ құрылымдаушы. # [[Евгений Алексеевич Борисов|Борисов Евгений Алексеевич]] (1928—1974), полковник, АТҒЗИ қызметкері. # [[Валентин Александрович Вахонин|Вахонин Валентин Александрович]] (1904—1981), М. И. Ульянова атындағы Мәскеу жұмысшы тілшілер университетінің ректоры # [[Владимир Викторович Григорьев|Григорьев Владимир Викторович]] (1941—2011), партия мен мемлекет қайраткері. # [[Василий Викторович Громыко|Громыко Василий Викторович]] (1932—2017), КСРО еңбек сіңірген жаттықтырушысы (грек-рим күресі) (24.07.1968; 1969; 10.05.1972) # [[Виктор Федорович Грудзенко|Грудзенко Виктор Федорович]] (1931—2019), КОКП Пенза қалалық комитетінің екінші хатшысы (1970-1985) (1971; 1976; 10.03.1981) # [[Георгий Дмитриевич Гулиа|Гулиа Георгий Дмитриевич]] (1913—1989), прозашы (17.04.1958; 13.03.1963; 28.10.1967) # [[Гайоз Иванович Джеджелава|Джеджелава Гайоз Иванович]] (1915-2005), футболшы және жаттықтырушы, еңбек сіңірген спорт шебері (24.02.1941; 1950; 1957) # [[Лука Степанович Дьяченко|Дьяченко Лука Степанович]] (1902—1984), Молдава КСР мемлекет қайраткері. # [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), кеңестік партия және мемлекет қайраткері (1958, екі рет; 1965). # [[Алексей Ильич Зайцев|Зайцев Алексей Ильич]] (1914—1996) — Социалистік Еңбек Ері (1949), полярлық авиацияның бортмеханигі (19.05.1954, 29.08.1955, 23.06.1961). # [[Борис Мұстафаұлы Зумақұлов|Зумақұлов Борис Мұстафаұлы]] (1940 туғ.), партия және мемлекет қайраткері. # [[Борис Владимирович Иванов|Иванов Борис Владимирович]] (1917—1992), прозашы. # [[Иван Александрович Калита|Калита Иван Александрович]] (1927—1996), олимпиада чемпионы (ат спорты) (16.09.1960; 02.12.1970; 05.10.1972) # [[Юрий Яковлевич Ковалев|Ковалев Юрий Яковлевич]] (1937—2010), «Сибэлектромотор» бірлестігінің директоры (1971—1977), КОКП Томбы қалалық комитетінің екінші хатшысы (1977—1982), Томбы қалалық атқару комитетінің төрағасы (1982—1988) (1971; 31.03.1981; 17.07.1986). # [[Генрих Абрамович Козлов|Козлов Генрих Абрамович]] (1900—1981), КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. # [[Иван Елисеевич Крюков|Крюков Иван Елисеевич]] (1924—2003) — Қостанай облысы Орджоникидзе ауданы «Комаровский» кеңшарының бас экономисі, партия бюросының хатшысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің нұсқаушысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің партиялық бақылау комиссиясының мүшесі. # [[Галина Алексеевна Кулакова|Кулакова Галина Алексеевна]] (1942 туғ.), олимпиада чемпионы (шаңғы спорты) (09.04.1970; 10.05.1976; 09.04.1980) # [[Александр Васильевич Медведь|Медведь Александр Васильевич]] (1937-2024), олимпиада чемпионы (еркін күрес) (1964; 05.02.1969; 23.04.1985) # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Павел Михайлович Михайлов|Михайлов Павел Михайлович]] (1917—2005), Аэрофлот ұшқышы. # [[Евгений Васильевич Мосолов|Мосолов Евгений Васильевич]] (1912—1979), КОКП Мәскеу қалалық және облыстық комитеттерінің меңгерушісі. # [[Ашура Насырова|Насырова Ашура]] (1924—2011), Тәжік КСР халық әртісі (23.04.1941; 17.12.1949; 23.10.1954) # [[Анатолий Георгиевич Нилов|Нилов Анатолий Георгиевич]] (1912—1981), КОКП ОК жауапты қызметкері. # [[Александр Игнатьевич Пасиковский|Пасиковский Александр Игнатьевич]] (1910—1996), Молдова КСР мемлекет қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Николай Иванович Першин|Першин Николай Иванович]] (3 қараша 1904—1974), Ленинград шаруашылық кеңесінің С.М.Киров атындағы Электросила зауытындағы қырнаушы-айналмашақшысы. # [[Федор Федорович Петрусевич|Петрусевич Федор Федорович]] (1902—1965), Йошкар-Ола қ. жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының директоры (1946, 1951, 1956). # [[Николай Варфоломеевич Пилипенко|Пилипенко Николай Варфоломеевич]] (1916—2020), КОКП ОК философия ғылымдары секторының меңгерушісі. 1984-1992 жылдары — АОН профессоры. Философия ғылымдарының докторы, РФ еңбек сіңірген ғылым қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Файздрахман Ахмедзянович Сабиров|Сабиров Файздрахман Ахмедзянович]] (1919—1990), полковник, әскери құрылысшы, (08.12.1951; 07.03.1962; 29.03.1976). # [[Иван Петрович Савченко|Савченко Иван Петрович]] (1918—2002), Иркутск қ. Свердлов аудандық кеңесі атқару комитетінің төрағасы, Шығыс Сібір темір жолы теміржолшылары кәсіподағының жол комитетінің төрағасы. (марапаттау жылдары: 1957, 1971, 1976). # [[Иван Флегонтович Синицын|Синицын Иван Флегонтович]] (1911—1988), КСРО Трактор және ауылшаруашылық машина жасау министрі. # [[Николай Алексеевич Слезкин|Слезкин Николай Алексеевич]] (1905—1991), механика саласындағы ғалым, профессор, РКФСР ғылым мен техниканың еңбек сіңірген қайраткері (1953; 15.09.1961; 1976). # [[Виталий Константинович Трофимов|Трофимов Виталий Константинович]] (1926—1996), Мари облыстық кәсіподақтар кеңесінің төрағасы (1966, 1971, 1974). # [[Илья Михайлович Хижниченко|Хижниченко Илья Михайлович]] (1909—1992), кеңестік агроном (22.06.1950; 31.10.1957; 23.06.1966). # [[Александр Михайлович Хлопков|Хлопков Александр Михайлович]] (1926—2013), Горький облысы Кулебаки қалалық атқару комитетінің төрағасы. # [[Яков Иосифович Черняков|Черняков Яков Иосифович]] (1915—2010), Ижевск қалалық БЛКЖО комитетінің және КПСС аудандық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Күжүгет Серэұлы Шойгу|Шойгу Күжүгет Серэұлы]] (1921—2010) КОКП Тыва облыстық комитетінің хатшысы, Тыва АКСР Министрлер кеңесі төрағасының бірінші орынбасары, [[Сергей Күжүгетұлы Шойгу|С. К. Шойгудың]] әкесі. }} === «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет орденінің 2 мәрте иегерлері === * [[Эдуард Аркадьевич Асадов|Асадов Эдуард Аркадьевич]] (1923—2004), ақын (28.10.1967; 18.09.1973; 07.09.1998) * [[Сусанна Николаевна Звягина|Звягина Сусанна Николаевна]] (1918—2006), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1951; 15.09.1959; 14.07.2004) * [[Виктор Григорьевич Кузькин|Кузькин Виктор Григорьевич]] (1941—2008), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 3.03.1972; 20.12.1996) * [[Борис Александрович Майоров|Майоров Борис Александрович]] (род. 1938), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (24.07.1968; 22.05.1981; 20.12.1996) * [[Зоя Сергеевна Миронова|Миронова Зоя Сергеевна]] (1913—2008), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1958; 1972; 12.04.2001) * [[Татьяна Петровна Панкова|Панкова Татьяна Петровна]] (1917—2011), РКФСР халық әртісі, Мемлекеттік академиялық Малый театрының актрисасы (26.10.1949; 4.11.1974; 21.09.1998) * [[Александр Павлович Рагулин|Рагулин Александр Павлович]] (1941—2004), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 30.05.1969; 20.12.1996) * [[Игорь Анатольевич Ромишевский|Ромишевский Игорь Анатольевич]] (1940—2012), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.05.1969; 03.03.1972; 26.12.2011) * [[Эдуард Эргартович Россель|Россель Эдуард Эргартович]] (1937 туғ.), 1991—1993 жылдардағы Свердлов облысының губернаторы, 1995—2009 ж. (29.04.1975; 26.05.1980; 9.10.2007) * [[Александр Сергеевич Якушев|Якушев Александр Сергеевич]] (1947 туғ.), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (03.03.1972; 07.06.1979; 26.12.2011) === «Құрмет Белгісі» орденінің 2 мәрте иегерлері === * [[Александра Андреевна Андреева|Андреева Александра Андреевна]] (1894—1974), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1946; 1951). * [[Аким Иванович Атмачиди|Атмачиди Аким Иванович]] (1937—2013) — Семей құрама темірбетон өндірістік бірлестігінің директоры, * [[Булат Юсупович Аитов|Аитов Булат Юсупович]] (1929—2018), кеңестік құрылыс қайраткері, РКФСР және Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Стефан Лукич Анисимов|Анисимов Стефан Лукич]] (1910—1985), кеңестік сәулетші, Тәжік КСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1959). * [[Николай Захарович Анциферов|Анциферов Николай Захарович]] (1911—1980), кеңестік ақын, журналист, кеңестік-партия қызметкері(1946; 1951). * [[Вениамин Александрович Анчинашкевич|Анчинашкевич Вениамин Александрович]] (1910—1969), теміржолшы, еңбек ері (1943; 1960). * [[Вараздат Мартиросович Арутюнян|Арутюнян Вараздат Мартиросович]] (1909—2008), белгілі армян сәулетшісі және өнертанушы. Сәулет ғылымының докторы. * [[Канапия Габдуллинович Ахметов|Ахметов Канапия Габдуллинович]] (1924—2021), мемлекет және қоғам қайраткері, ғалым, профессор. * [[Юрий Васильевич Бабиков|Бабиков Юрий Васильевич]] (род. 1930), инженер-құрылымдаушы, Мари АКСР Йошкар-Оладағы жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының бас директоры (1966; 1971). * [[Архип Дмитриевич Белков|Белков Архип Дмитриевич]] (1899—1981), марилік кеңестік ғалым-агрономы (1946; 1951). * [[Анисия Федоровна Беспалова|Беспалова Анисия Федоровна]] (1920—2011), марилік кеңестік агроном, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1951; 1971). * [[Петр Павлович Богатырев|Богатырев Петр Павлович]] (1923—1997), марилік кеңестік партия-әкімшілік жетекшісі (1966; 1971). * [[Георгий Борисович Бокий|Бокий Георгий Борисович]] (1909—2001), кеңестік және ресейлік кристал химигі, РҒА корреспондент-мүшесі * [[Александра Степановна Брыкова|Брыкова Александра Степановна]], РКФСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі<ref>[https://институтвоспитания.рф/upload/medialibrary/8f3/ulv6zgq8uw06l40hqoefbbt9okb92ddu.pdf Фотография А. Брыковой. Семья и школа, — № 1, — 1950. с. 11а]</ref>. * [[Александр Адольфович Бурба|Бурба Александр Адольфович]] (1918—1984), Медногорск мыс-күкірт комбинатының директоры, Орынбор политехникалық институтының ректоры (1957; 17.06.1981). * [[Элина Авраамовна Быстрицкая|Быстрицкая Элина Авраамовна]] (1928—2019), КСРО халық әртісі, Ресей Мемлекеттік академиялық Кіші театрының актрисасы (7.03.1960; 4.11.1967). * [[Саидали Вализода|Вализода Саидали]] (1900—1971), кеңестік тәжік ақыны әрі музыканты, Тәжік КСР халық хафизі. * [[Василий Михайлович Воробьев|Воробьев Василий Михайлович]] (1909—1995), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесінің төрағасы (1957; 1966). * [[Павел Степанович Воронцов (партия қызметкері)|Воронцов Павел Степанович]] (1920—2015), кеңестік партия және әкімшілік қайраткері (1966; 1971). * [[Мария Сергеевна Гаврилова|Гаврилова Мария Сергеевна]] (1913—2004), агроном, КСРО Ауыл шаруашылығы министрлігі басқарма басшысының орынбасары (1960, 1967). * [[Яков Гайниевич Гайниев|Гайниев Яков Гайниевич]] (1928—2008), механизатор (1966; 1972). * [[Ярослав Александрович Галан|Галан Ярослав Александрович]] (1902—1949), жазушы, [[Сталин премиясы|Сталин сыйлығының]] лауреаты (қайтыс болғаннан кейін) * [[Давид Израилевич Гальперин|Гальперин Давид Израилевич]] (1903—1977), химик-технолог, оқ-дәрі өндірісі саласындағы маман, техника ғылымдарының докторы, профессор. * [[Михаил Матвеевич Глазырин|Глазырин Михаил Матвеевич]] (1935—2014), әкімшілік жетекшісі, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1971; 1976). * [[Сергей Константинович Годунов|Годунов Сергей Константинович]] (1929—2023), математик (1954; 1981), РҒА академигі. * [[Сергей Иванович Горбунов|Горбунов Сергей Иванович]] (1915—1991), әкімшілік-өндірістік жетекші (1946; 1951). * [[Юрий Леонидович Горянский|Горянский Юрий Леонидович]] (1929—2005), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрі (1965; 1971). * [[Анатолий Евгеньевич Григорьев|Григорьев Анатолий Евгеньевич]] (1929—2014), «Машиностройения ҒӨБ» әскери-өнеркәсіптік корпорациясында ұшу аппараттарын жобалау саласындағы маман. * [[Рамзан Бакарович Гудаев|Гудаев Рамзан Бакарович]] (1930—?), Шешен-Ингуш АКСР Веден аудандық «Сельхозтехника» бірлестігінің меңгерушісі. * [[Варвара Аркадиевна Гусар|Гусар Варвара Аркадиевна]] (1913—1994), кеңшар звеношысы (15.02.1966; 8.04.1971). * [[Евгений Валентинович Гусев|Гусев Евгений Валентинович]] (1927—?), агроном (1966; 1971). * [[Темир Дадабаевич Дадабаев|Дадабаев Темир Дадабаевич]] (род. 1941), КОКП Колхозабат аудандық комитетінің бірінші хатшысы, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Борис Петрович Дежкин|Дежкин Борис Петрович]] (1914—1992), кеңестік режиссер және суретші-мультипликатор (14.4.1944; 6.3.1950). * [[Александр Кириллович Доленко|Доленко Александр Кириллович]] (род. 1951), Ташкент жоғарғы партия мектебінің директоры; Өзбекстан КП ОК мүшесі, Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Серафим Алексеевич Дубровин|Дубровин Серафим Алексеевич]] (1912—1995), 1-Ленинград кірпіш зауытының бас механигі. * [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), КОКП Мари облыстық комитетінің хатшысы (1958; 1965). * [[Иван Евстигнеевич Ерохин|Ерохин Иван Евстигнеевич]] (1903—1996) ЗИЛ зауытындағы ағаш өңдеу цехының бөлім басшысы. * [[Константин Михайлович Зинин|Зинин Константин Михайлович]] (1913—1985), марилік партия жетекшісі (1946: 1951). * [[Леонид Никитич Злобин|Злобин Леонид Никитич]] (1923—1997), инженер (1962: 1971). * [[Аркадий Петрович Зонов|Зонов Аркадий Петрович]] (1922—2005) * [[Алексей Борисович Зубков|Зубков Алексей Борисович]] (1913—1984), контр-адмирал. * [[Әли Абдулоғлы Зулалов|Зулалов Әли Абдулоғлы]] (1893—1963), тенор, Әзербайжан КСР еңбек сіңірген әртісі, опера және балет театрының солисті * [[Борис Илинбаевич Ибулаев|Ибулаев Борис Илинбаевич]] (1934—1995), марилік партия-мемлекет қайраткері (1966; 1971). * [[Александр Александрович Иванов (әкімшілік жетекші)|Иванов Александр Александрович]] (1908—1984), әкімшілік жетекші (1945; 1966). * [[Бодо Германович Иоганзен|Иоганзен Бодо Германович]] (1911—1996), биология ғылымдарының докторы, Томбы мемлекеттік педагогикалық институтының ректоры. * [[Анна Ильинична Казакова|Казакова Анна Ильинична]] (1920—1989), Мари АКСР мәдениет министрі, МАКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1967; 1971). * [[Кара Рабаданович Караев|Караев Кара Рабаданович]] (1891—1973), партизан, Дағыстан АКСР әскер және партия қайраткері. * [[Юрий Васильевич Калашников (ғалым)|Калашников Юрий Васильевич]] (1939—2018), кеңестік және ресейлік ғалым, [[Башқұрт мемлекеттік университеті|Башқұрт мемлекеттік университетінің]] тарих кафедрасы тарихшысы, дәріскері, доценті. (қазіргі [[Үфі ғылым және технология университеті]]). * [[Михаил Андреевич Калинин|Калинин Михаил Андреевич]] (1914—1984), КСРО мемлекеттік жоспарлау комитетінің меңгерушісі. * [[Рудольф Иванович Каменев|Каменев Рудольф Иванович]] (1927—2019), гидроқұрылысшы, бетон зауытының басшысы, Мурманск облысындағы Мурмаши ауылының құрметті тұрғыны, хоккей командасының жаттықтырушысы. * [[Аркадий Иванович Капитонов|Капитонов Аркадий Иванович]] (1931—1995), марилік кеңестік партия қызметкері (1976; 1986). * [[Вадим Николаевич Карташов|Карташов Вадим Николаевич]] (1930—2008), кеңестік және ресейлік журналист, публицист, ақын, қоғам қайраткері, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері (1966; 1971). * [[Зинаида Ивановна Кашина|Кашина Зинаида Ивановна]] (1919—2007), кеңестік партия-мемлекет қайраткері, педагог, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төрағасының орынбасары (1960; 1971). * [[Ходи Исабаевич Кинжаев|Кинжаев Ходи Исабаевич]] (1914—1992), Кеңес Одағының Батыры. * [[Иван Викторович Кириллов|Кириллов Иван Викторович]] (1927—1994), КОКП Йошкар-Ола қалалық комитетінің 2-хатшысы (1966; 1971). * [[Валериан Петрович Кожевников|Кожевников Валериан Петрович]] (1920—1975), партия-мемлекет қайраткері, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Танаш Қойшыбайұлы|Қойшыбайұлы Танаш]] (1914—1974) — кеңестік шаруашылық, мемлекеттік және саяси қайраткер. * [[Василий Александрович Комов|Комов Василий Александрович]] (1929—2002), Түмен мотор зауытының бас инженері («Тюмень мотор құрастырушылар» АҚ) (1968; 1971). * [[Петр Григорьевич Корнилов|Корнилов Петр Григорьевич]] (1924—1982), марилік кеңестік жазушы, журналист, қоғам және саяси қайраткер, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері. (1966; 1971). * [[Анна Васильевна Коряковцева|Коряковцева Анна Васильевна]] (1899—1982), Мари АКСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі (1939; 1949). * [[Василий Васильевич Косенко|Косенко Василий Васильевич]] (1916—?), Қазақ КСР Ауыл шаруашылығы министрлігінің тәжірибелік-оқу шаруашылықтары бас басқармасының басшысы. * [[Виктор Михайлович Котельников|Котельников Виктор Михайлович]] (1924 туғ.), Мари АКСР денсаулық сақтау министрі (1961, 1971). * [[Дмитрий Сергеевич Краснов|Краснов Дмитрий Сергеевич]] (1905—?), партия жетекшісі (1939, 1942). * [[Василий Михайлович Кужнуров|Кужнуров Василий Михайлович]] (1913—1992), Мари АКСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі (1946, 1951). * [[Михаил Иванович Кузнецов (зоотехник)|Кузнецов Михаил Иванович]] (1925—1996), Мари АКСР Ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары, РКФСР еңбек сіңірген зоотехнигі (1966, 1971). * [[Леонид Петрович Курьянов|Курьянов Леонид Петрович]] (1927—2014) * [[Аркадий Иванович Лаппо|Лаппо Аркадий Иванович]] (1904—1983), кеңестік өсімдік өсіру маманы және сұрыптаушы, БКСР ҒА академигі (1949, 1959). * [[Вадим Петрович Логинов|Логинов Вадим Петрович]] (1927—2016), дипломат және партия қайраткері (30.08.1957; 22.10.1971). * [[Иван Пантелеевич Макаров|Макаров Иван Пантелеевич]] (1915—1997), марилік партия жетекшісі (1951, 1971). * [[Михаил Семенович Малышев|Малышев Михаил Семенович]] (1914—1986), марилік кеңестік ауыл шаруашылығын ұйымдастырушы (1951, 1966). * [[Александр Дмитриевич Мартусин|Мартусин Александр Дмитриевич]] (1930—2016), Иркутск облысы, Тайшет ауданы, Бузыканово ауылындағы М.И. Калинин атындағы ұжымшар төрағасы * [[Василий Павлович Мартыненко|Мартыненко Василий Павлович]] (1925—1993), Волгоград облысы, Новониколаев ауданы, В. И. Ленин атындағы ұжымшар бас агрономы (1965, 1972). * [[Акакий Иванович Мгеладзе|Мгеладзе Акакий Иванович]] (1910—1980) — партия қайраткері, Грузин КСР КП ОК бірінші хатшысы, КОКП ОК мүшесі. * [[Михаил Михайлович Мирошников|Мирошников Михаил Михайлович]] (1926—2020), оптика өнеркәсібінің ұйымдастырушысы, Социалистік Еңбек Ері, КСРО ҒА және РҒА корреспондент-мүшесі (1957, 1961). * [[Иван Романович Москвичев|Москвичев Иван Романович]] (1913—1978), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының төрағасы (1946, 1963). * [[Анна Александровна Мосунова|Мосунова Анна Александровна]] (1905—2003), марилік кеңестік партия-әкімшілік қызметкер, педагог, қоғам қайраткері, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы (1946; 1951). * [[Михаил Федорович Ненашев|Ненашев Михаил Федорович]] (1929—2019), мемлекет қайраткері, журналист, публицист, редактор, тарих ғылымдарының докторы. * [[Михаил Александрович Николаев|Николаев Михаил Александрович]] (1912—1986), халық ағарту қайраткері және ұстаз (1944, 1962). * [[Сергей Николаевич Николаев (драматург)|Николаев Сергей Николаевич]] (1908—1993), Мари АКСР халық жазушысы, Мари АКСР жазушылар одағының төрағасы (1951; 1968). * [[Ольга Павловна Ногина|Ногина Ольга Павловна]] (1885—1977), кеңестік денсаулық сақтаудың ірі ұйымдастырушысы, [[Виктор Павлович Ногин|В.П. Ногиннің]] әйелі. * [[Николай Николаевич Озеров (түсініктемеші)|Озеров Николай Николаевич]] (1922—1997), спорт түсініктемеші, РКФСР халық әртісі (27.04.1957; 7.07.1978). * [[Петр Степанович Павленко|Павленко Петр Степанович]] (1937—2019), Житомир облысы кәсіподақтар федерациясы төрағасының орынбасары * [[Иван Митрофанович Первушин|Первушин Иван Митрофанович]] (1914—1998) құрылыс бригадирі. * [[Геннадий Михайлович Пищаев (партия жетекшісі)|Пинаев Геннадий Михайлович]] (1931—2005), партия жетекшісі (1966, 1976). * [[Михаил Иванович Положенцев|Положенцев Михаил Иванович]] (1928—2013), мемлекет қайраткері, Челябі облыстық атқару комитетінің төрағасы (1980—1984). * [[Хачик Оганесович Погосов|Погосов Хачик Оганесович]] (1910—1975) Ирансовтранс Сыртқы сауда министрлігінің Бакудегі басқарушысы. * [[Кирилл Иванович Поназдырь|Поназдырь Кирилл Иванович]] (1918—2001) — Жаңасібір облыстық денсаулық сақтау басқармасы меңгерушісі (1961—1982), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері (1978). * [[Владимир Петрович Потанин|Потанин Владимир Петрович]] (1926—1981), мемлекет қайраткері, Үлбі металлургиялық зауытының директоры (1961—1974), Орта машина жасау министрлігі 3-бас басқармасы басшысы (1974—1981). * [[Вадим Александрович Просвирнин|Просвирнин Вадим Александрович]] (1926—2006), Мари АКСР отын өнеркәсібі министрі (1971, 1976). * [[Борис Викторович Протопопов|Протопопов Борис Викторович]] (1901—1982), Медицина ғылымдарының докторы, профессор (1945, 1951). * [[Василий Павлович Пустовалов|Пустовалов Василий Павлович]] (1925—2013), полковник, 25516 ә/б бөлім басшысы * [[Геннадий Алексеевич Пчелов|Пчелов Геннадий Алексеевич]] (1937 туғ.), агроном (1973, 1976). * [[Михаил Георгиевич Родионов|Родионов Михаил Георгиевич]] (1904—1959), марилік кеңестік әкімшілік жетекшісі (1946, 1951). * [[Роберт Иванович Рождественский|Рождественский Роберт Иванович]] (1932—1994), кеңестік және ресейлік ақын әрі аудармашы, ән жазушы. * [[Узбек Агзамович Рустамов|Рустамов Узбек Агзамович]] (1926—2011), Өзбек КСР сыртқы істер министрінің орынбасары, Өзбекстан КП ОК ақпарат және сыртқы байланыстар бөлімінің меңгерушісі (1966, 1971). * [[Анатолий Петрович Рязанов|Рязанов Анатолий Петрович]] (1914—1985), Марилік машина жасау зауытының директоры(1958, 1962). * [[Геннадий Алексеевич Сандетский|Сандетский Геннадий Алексеевич]] (1925—1978),Мари ауыл шаруашылығы екпіндісі (1971, 1973). * [[Ара Мигранович Сарксян|Сарксян Ара Мигранович]] (1902—1969), Армян кеңестік мүсінші. КСРО халық суретшісі. * [[Александр Павлович Семенов|Семенов Александр Павлович]] (1911—?), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары (1946, 1951). * [[Әкім Серіков|Серіков Әкім]] (1912—1989) — Қазақ КСР Қарағанды ​​облысының кеңестік партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Михаил Николаевич Скаткин|Скаткин Михаил Николаевич]] (1900—1991), профессор, КСРО педагогика ғылымдары академиясының академигі. * [[Федор Сергеевич Слыханов|Слыханов Федор Сергеевич]] (1912—1986), Мари АКСР жергілікті отын өнеркәсібі басқармасы басшысы (1946, 1951). * [[Анатолий Алексеевич Слюсарь|Слюсарь Анатолий Алексеевич]] (1934—2013), КСРО-ның Грекия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі (1988—1991). * [[Анатолий Алексеевич Смирнов|Смирнов Анатолий Алексеевич]] (1941—?), Мари АКСР Йошкар-Ола қалалық атқару комитетінің төрағасы (1973, 1986). * [[Петр Алексеевич Смирнов (министр)|Смирнов Петр Алексеевич]] (1928—2004), Мари АКСР Халыққа қызмет көрсету министрі (1971, 1975). * [[Ефим Гаврилович Софронов|Софронов Ефим Гаврилович]] (1902—1982), Мари АКСР әділет халық комиссары / министрі (1945, 1951). * [[Владимир Евгеньевич Степанов|Степанов Владимир Евгеньевич]] (1913—1986), кеңестік астроном, КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. * [[Цолак Александрович Степанян|Степанян Цолак Александрович]] (1911—2002) — философ, тарихи материализм және әлеуметтік философия саласындағы маман (1953, 1961). * [[Дмитрий Романович Суворов|Суворов Дмитрий Романович]] (1914—1989), Мари АКСР байланыс өндірістік-техникалық басқарма басшысы (1946, 1951). * [[Александр Иванович Сурьянинов|Сурьянинов Александр Иванович]] (1927—2009), Мари АКСР орман шаруашылығы министрі (1966, 1971). * [[Михаил Платонович Сычев|Сычев Михаил Платонович]] (1921—2005), қаржы министрі, Мари АКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1965, 1971). * [[Алексей Васильевич Тараканов|Тараканов Алексей Васильевич]] (1937—?), «Стройдормаш» ААҚ бас директоры, Калининград (1964—2011). * [[Дмитрий Евдокимович Тараненко|Тараненко Дмитрий Евдокимович]] (1918—2001), «Красковский» кеңшарындағы 2-бөлім меңгерушісі (1971, 1986). * [[Василий Ильич Товашов|Товашов Василий Ильич]] (1906—1990), Мари АКСР Жоғарғы сотының төрағасы (1945, 1951). * [[Иван Петрович Устенко|Устенко Иван Петрович]] (1925—2001), «Гмелинский» кеңшарының бас агрономы, Волгоград облысы (1958, 1973). * [[Самуил Абрамович Хазин|Хазин Самуил Абрамович]] (1929—2013), Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966, 1971). * [[Хаджи-Мурад Омарович Хашаев|Хашаев Хаджи-Мурад Омарович]] (1909—1971), кавказтанушы-тарихшы, этнограф, ғылымды ұйымдастырушы, қоғам және саяси қайраткер (1950, 1970). * [[Виктор Иванович Хохряков|Хохряков Виктор Иванович]] (1913—1986), КСРО халық әртісі, КСРО Мемлекеттік академиялық Кіші театрының әртісі. * [[Петр Дмитриевич Целищев|Целищев Петр Дмитриевич]] (1914—1984), радиошы-поляршы, Арктика мен Антарктидаға экспедицияларға қатысушы. * [[Геннадий Васильевич Шаев|Шаев Геннадий Васильевич]] (1929—2009), Алтай өлкесі ІІБ социалистік меншікті ұрлауға қарсы күрес бөлімі басшысы (1973—1979) * [[Алексей Сергеевич Шерстнев|Шерстнев Алексей Сергеевич]] (1904—?), марилік партия-кеңестік қызметкер (1946, 1951). * [[Леонид Александрович Шилов|Шилов Леонид Александрович]] (1928—2006), кітапхана және кітаптану ісі саласының қайраткері, кітапшы. * [[Вячеслав Анатольевич Щеглов|Щеглов Вячеслав Анатольевич]] (1908—1992), КСРО дайындама министрлігінің уәкілетті өкілі (1951, 1952). * [[Степан Алексеевич Шалаев|Шалаев Степан Алексеевич]] (1929—2022), кеңестік мемлекет, партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Тана Бегиновна Марчина|Тана Бегиновна Марчина]] (1916—1993), КСРО Жоғарғы Кеңесінің 5-шақырылым депутаты. * [[Валериан Иванович Яранов|Яранов Валериан Иванович]] (1912—2000) — таулымарилік кеңестік және ресейлік ауыл шаруашылығы қайраткері, агроном (1951, 1971). === «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені === == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:КСРО ордендері]] [[Санат:Құрмет Белгісі ордені]] 5qyaefmb38kkxykjvrh4olv62y1luoc 3479024 3479022 2025-06-10T15:28:15Z Орел Карл 81620 /* 3 мәрте иегерлері «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені */ 3479024 wikitext text/x-wiki {{Жүлде | атауы = «Құрмет Белгісі» ордені,<br />Құрмет ордені | суреті = [[Сурет:SU Order of the Badge of Honour ribbon.svg|left|100px]] [[Сурет:Znakpocheta2.jpg|right|110px]] | сурет атауы = | фон түсі = | шынайы атауы = {{lang-ru|Орден «Знак Почёта», орден Почёта}} | мемлекет = {{USSR}} | түрі = | үшін марапатталады = | жағдайы = | негіздеуші = | негізделді = [[25 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | алғашқы иегері = [[26 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | соңғы иегері = «Құрмет Белгісі» ордені — 23 желтоқсан 1988 жылы<br />Құрмет ордені — 21 желтоқсан 1991 жылы | барынша ұсынылған = 1 580 850 | жоғары марапаты = | төменгі марапаты = | сайты = | Commons = Order of the Badge of Honor }} '''«Құрмет Белгісі» ордені''' ({{lang-ru|Орден «Знак Почёта»}}) — [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] мемлекеттік марапаты. Орден КСРО Орталық Атқару Комитетінің 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен құрылды. 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет ордені''' деп өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық адам марапатталды. == Орден тарихы == Орден [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО орталық атқару комитетінің]] 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен бекітілді. Орденді тағу ережелері, лента түсі КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының «КСРО ордендері мен медальдарына арналған ленталардың үлгілері мен сипаттамасын және Ордендерді тағу ережесін бекіту туралы» Жарлығымен жүзеге асты (19.06.1943 ж.) 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет''' орденіне өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық марапаттау рәсімі өткізілді. == Орденнің жарғысы == 1. «Құрмет Белгісі» ордені өндірістегі, ғылыми-зерттеу, мемлекеттік, әлеуметтік-мәдени, спорттық және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі жоғары жетістіктерді, сондай-ақ азаматтық ерлік танытқандарды марапаттау үшін тағайындалды. 2. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * КСРО азаматтары; * кәсіпорындар, бірлестіктер, мекемелер, ұйымдар, аудандар, қалалар және басқа да елді мекендер. «Құрмет белгісі» орденімен КСРО азаматы болып табылмайтын адамдар, сондай-ақ шет мемлекеттердің кәсіпорындары, мекемелері, ұйымдары, елді мекендері де марапатталады. 3. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, құрылыста, көлікте, байланыста, саудада, қоғамдық тамақтануда, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықта, тұрмыстық қызмет көрсетуде және халық шаруашылығының басқа да салаларында жоғары өндірістік көрсеткіштер үшін; * жоғары еңбек өнімділігіне қол жеткізгені, өнім сапасын арттырғаны, оны өндіруге материалдық және еңбек шығындарын азайтқаны, қоғамдық өндірістің тиімділігін арттырудағы табыстары үшін; * жоспарлы тапсырмаларды орындау және асыра орындаудағы социалистік жарыстағы жоғары нәтижелер үшін; * өндіріске жаңа технологияны, озық тәжірибені, ерекше құнды өнертабыстар мен рационализаторлық ұсыныстарды енгізгені үшін; * ғылыми-зерттеу қызметінде табысқа жеткені үшін; * кеңес мәдениеті, әдебиеті, өнері саласындағы шығармашылық жетістіктері, жас ұрпақты оқыту мен коммунистік тәрбиелеудегі, жоғары білікті кадрлар даярлаудағы, халықты медициналық қамтамасыз етудегі, дене шынықтыру мен спортты дамытудағы және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі табыстары үшін; * елдің қорғаныс қабілетін нығайтудағы қызметі үшін; * жемісті мемлекеттік және қоғамдық қызметі үшін; * КСРО мен басқа мемлекеттер арасындағы экономикалық, ғылыми-техникалық, мәдени және басқа да байланыстарды дамытудағы қызметтері үшін; * адамдардың өмірін құтқару, қоғамдық тәртіпті қорғау, табиғи апаттармен және азаматтық ерліктің басқа да көріністерімен күресудегі батыл әрі тапқыр әрекеттері үшін. 4. «Құрмет белгісі» ордені кеуденің сол жағына тағылып, КСРО-ның басқа ордендері болған жағдайда «Халықтар Достығы» орденінен кейін орналасатын. 1988 жылы 28 желтоқсанда [[КСРО Жоғарғы Кеңесі]] төралқасының Жарлығымен «Құрмет» орденінің жаңа ережесі мен сипаттамасы бекітілді. == Орденнің сипаттамасы == «Құрмет белгісі» ордені сопақ пішінді, бүйірлері [[Емен|емен]] бұтақтарымен қоршалған. Ортасында сол және оң жағында симметриялы орналасқан «[[Барлық елдердің пролетарлары, бірігіңдер!]]» деген жазуы бар байрақтарды алып келе жатқан жұмысшы мен жұмысшы әйелдің фигуралары орналасқан. Орденнің жоғарғы жағында бесбұрышты жұлдыз орналасқан, оның астында байрақтардың аясында «КСРО» деген бедерлі жазу бар. Орденнің төменгі жағында «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген бедерлі жазу жазылған. Байрақтар мен жұлдыз күрең қызыл эмалмен қапталған және шеттері алтын жалатылған жиектермен көмкерілген. Байрақтардың бағаналары мен жазулары алтын жалатылған, емен бұтақтары, орденнің төменгі бөлігі және оның жалпы аясы тотыққан. «Құрмет белгісі» ордені күмістен жасалған. Орден биіктігі — 46 мм, ені — 32,5 мм. Орден құлақша мен шығыршық арқылы жиектері екі бойлық тоқсары жолақтары бар ашық қызғылт жібек қатқыл таспамен тысталған бесбұрышты тағанға жалғанады. Таспаның ені — 24 мм, жолақтардың ені 3,5 мм. [[1988 жыл|1988 жылы]] «Құрмет белгісі» ордені «Құрмет» ордені болып өзгертілгеннен кейін орденнің сыртқы түрі сәл өзгерді. «Құрмет» орденінің «Құрмет белгісі» орденінен айырмашылығы, бет жағының төменгі бөлігіндегі «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген жазудың орнына орақ пен балғаның және екі алшақ жатқан лавр бұтағының қолданбалы бедерлі қаптама қойылған. Қаптама екі сұққыш арқылы орденнің негізіне бекітіледі. «Құрмет Белгісі» орденінен «Құрмет» орденіне ауысқан кезде белгілердің нөмірленуі үзілген жоқ. == Марапаттау == [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО ОАК]] жаңа орденмен марапаттау туралы бірінші қаулысы 1935 жылы 26 қарашада шықты. Орден ЦДКА Қызыл Әскер ән және би ансамблінің жетекшісіне, ұйымдастырушыларына және 10 қатысушысына берілді (бұл кезде ұжымның өзі Революциялық Қызыл Ту, ал ансамбль жетекшісі А. В. Александров [[Қызыл жұлдыз ордені|Қызыл жұлдыз орденмен]] марапатталды). 1935 жылы 26 желтоқсанда КСРО Орталық Атқару Комитетінің 25 желтоқсандағы Жарлығымен еңбек ерлігі және мақта өнімділігін арттырудағы табыстары үшін реттік №1 «Құрмет белгісі» орденімен Ташкент облысы, Жаңажол ауданы, «Батыр» ұжымшарының төрағасы Артықбай Тіллябаев марапатталды; сонымен қатар, сол күні Ворошилов атындағы ұжымшардың екпінді-пионері Кавахан Атақұлова мен «Коммунизм» ұжымшарының екпінді-пионері Нышан Қадыров (екеуі де [[Ферғана облысы]], Қоқан ауданынан) ордендермен марапатталды. Алғаш «Құрмет белгісі» орденімен марапатталған ұжым С.М.Киров атындағы Макеевка металлургиялық зауытындағы №2 мартендік цехы болды (1939 жылы). Ұжым жоспарды асыра орындағаны, жарысты жақсы ұйымдастырғаны және мемлекеттік маңызды тапсырмаларды мерзімінен бұрын орындағаны үшін марапатталды. Кеңестік «Құрмет» орденінің соңғы иегері — Ресейдің «Цемент» мемлекеттік концернінің Белгород цемент зауытының директоры Анатолий Яковлевич Литвин, [[КСРО Президенті|КСРО Президентінің]] 1991 жылғы 21 желтоқсандағы Жарлығымен осы марапатқа ие болды. == Бірнеше рет «Құрмет белгісі» және «Құрмет» ордендерімен марапатталғандар == === 5 мәрте иегерлері === # [[Мәстүр Әуезова]] (1905—1978) — Тәжік КСР Ленинабад облыстық атқару комитетінің төрайымы (соның ішінде 28.04.1940; 01.04.1944; 23.10.1954). # [[Әнуар Қаландаров]] (1920—1990) — Тәжік КСР Құмсаңғыр ауданының Ленин атындағы ұжымшардың төрағасы. # [[Салих Ашурқожаұлы Раджабов]] (1912—1990) — Тәжік КСР ҒА қоғамдық ғылымдар бөлімінің академик-хатшысы. === 4 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Никара Бәкірқызы Абаева|Абаева Никара Бәкірқызы]] (1936 туғ.) — Ыбырай Алтынсарин атындағы Педагогика ғылымдары ғылыми-зерттеу институтының директоры. # [[Болат Абдуллаұлы Абдуллаев|Абдуллаев Болат Абдуллаұлы]] (1906 — ?) — Тәжік КСР Жоғарғы сотының төрағасы (1938-1940). # [[Кәрім Жүсіпұлы Ахмедов|Ахмедов Кәрім Жүсіпұлы]] (1917—?) — медицина ғылымдарының докторы, ТММИ қалыпты физиология кафедрасының меңгерушісі. # [[Болеслав Иванович Буйвид|Буйвид Болеслав Иванович]] (1916—2003) — Магнитогорск металлургиялық комбинатындағы кадрлар бөлімінің басшысы. # [[Владимир Захарович Ващенко|Ващенко Владимир Захарович]] (1911—1992) — кеңестік шаруашылық, мемлекет әрі саяси қайраткер. # [[Николай Григорьевич Грицевич|Грицевич Николай Григорьевич]] (1920—2023) — Омбы теміржол бөлімі басшысының бірінші орынбасары (1953-1963), Омбы қалалық атқару комитеті төрағасының бірінші орынбасары (1964-1985) (01.08.1959; 28.07.1966; 25.08.1971; 03" /19/1981) # [[Асылбек Жазыұлы Дәулетов|Дәулетов Асылбек Жазыұлы]] (1925 туғ.) — Көкшетау облыстық халықтық бақылау комитеті төрағасының орынбасары. # [[Ғазиз Есмұқанов|Есмұқанов Ғазиз]] (1936 туғ.) — Қазақстан КП Жезқазған облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Ұзақ Жырғалбаев|Жырғалбаев Ұзақ]] (1912—1986) — Қырғыз ССР Министрлер Кеңесінің еңбек ресурстарын пайдалану жөніндегі мемлекеттік комитетінің төрағасы. # [[Николай Иванович Иванов|Иванов Николай Иванович]] (1918—1985) — Тверь облыстық БЛКЖО комитетінің бірінші хатшысы (1957, 1966, 1971, 17.06.1981). # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Николай Васильевич Ким|Ким Николай Васильевич]] (1904—1988) — Өзбек КСР Хорезм облысы Жаңаарық ауданы Әл-Хорезми атындағы кеңшардың директоры. # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Шәпек Күзембаев|Күзембаев Шәпек]] (1906—1985) — Бұхара облысы, Канимех ауданы, Канимех кеңшарының директоры. # [[Зәйіт Тілеубайұлы Қаскеев|Қаскеев Зәйіт Тілеубайұлы]] (1932—?) — Солтүстік Қазақстан облыстық атқару комитетінің ұйымдастыру бөлімі меңгерушісі. # [[Қожа Садық]] (1913—1990) — «Совет Тожикистони» газетінің редакторы, КСРО жазушылар одағының мүшесі. # [[Жүзімқұл Қадырқұлұлы Құдайбергенов|Құдайбергенов Жүзімқұл Қадырқұлұлы]] (1913—1986) — К.И.Скрябин атындағы Қырғыз ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Николай Андреевич Малицкий|Малицкий Николай Андреевич]] (1904—?) — ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, Ташкент жоғары партия мектебінің профессоры. # [[Жерен Мамедов|Мамедов Жерен]] (1923—1985) — Түрікмен КСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі. # [[Василий Арсеньевич Москвин|Москвин Василий Арсеньевич]] (1910—1969) — КОКП Томбы облыстық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Ақбар Момынов|Момынов Ақбар]] (1909—?) — Тәжікстан КП Ленинабат облыстық комитетінің әкімшілік және сауда-қаржы органдары бөлімінің меңгерушісі. # [[Хадиша Райымқызы Мұсаханова|Мұсаханова Хадиша Райымқызы]] (1918—1974) — В.И.Ленин Орталық мұражайының Ташкент филиалының директоры. # [[Халима Насырова|Насырова Халима]] (1913—2003) — [[КСРО халық әртісі]] (23.11.1939; 25.12.1944; 11.01.1957; 01.03.1965) # [[Тәнті Оразбеков|Оразбеков Тәнті]] (1922—1978) — Қырғыз КСР дайындама министрі. # [[Андрей Николаевич Паздзерский|Паздзерский Андрей Николаевич]] (1906—1981) — Өзбек КСР Министрлер Кеңесі аппаратының жауапты қызметкері. # [[Виктор Афанасьевич Попов|Попов Виктор Афанасьевич]] (1929—2018) — КОКП ОК қорғаныс бөлімінің сектор меңгерушісі, К.Э.Циолковский атындағы Космонавтика академиясының толық мүшесі (17.06.1961; 26.07.1966; 11.09.1970; 11.10.1974). # [[Мырзахан Пошанов|Пошанов Мырзахан]] (1903—?) — Қазақстан КП Шымкент облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Осман Құрбанұлы Рахматзаде|Рахматзаде Осман Құрбанұлы]] (1906—1989) — Тәжік ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Рыхси Сахибаев|Сахибаев Рыхси]] (1917—1974) — Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы. # [[Мұқым Сұлтанов|Сұлтанов Мұқым]] (1894—1976) — Тәжік КСР жергілікті өнеркәсіп халық комиссары, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасы төрағасының орынбасары. # [[Аға Керімұлы Халилов|Халилов Аға Керімұлы]] (1904—1981) — Түрікменстан КП ОК істерінің басқарушысы. # [[Фарида Ғабсадыққызы Халитова|Халитова Фарида Ғабсадыққызы]] (1920—1981) — Қазақстан КП Целиноград облыстық комитетінің хатшысы. # [[Семен Алексеевич Чесноков|Чесноков Семен Алексеевич]] (1901—1974) — РКФСР денсаулық сақтау халық комиссары (1937-1938), Қазақ КСР денсаулық сақтау халық комиссары - министрі (1939-1949) (14.04.1951; 6.12.1957; 11.11.1961; 28.10. /1967) # [[Георгий Павлович Шамилин|Шамилин Георгий Павлович]] (1911—1986) — КОКП Смоленск қалалық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Виктор Львович Шульц|Шульц Виктор Львович]] (1908—1976) — Орталық Азия мемлекеттік университетінің жер гидрологиясы кафедрасының меңгерушісі. }} === «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет орденінің 3 мәрте иегерлері === * [[Вячеслав Николаевич Иванов|Иванов Вячеслав Николаевич]] (1938-2024) — академиялық ескек есуден 3-дүркін олимпиада чемпионы (оның ішінде 1956; 30.03.1965; 16.07.2018) * [[Лариса Семеновна Латынина|Латынина Лариса Семеновна]] (1934 туғ.) — спорттық гимнастикадан 9-дүркін олимпиада чемпионы (16.09.1960; 30.03.1965; 5.10.1972; 30.12.1999) * [[Виталий Георгиевич Смирнов|Смирнов Виталий Георгиевич]] (1935 туғ.) — КСРО (1990-1992) және РФ (1992-2001) Ұлттық Олимпиада комитетінің президенті (23.06.1966; 09.09.1971; 10.05.1976; 22.04.1994) === «Құрмет Белгісі» орденінің 3 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Владимир Павлович Алексеев|Алексеев Владимир Павлович]] (1914—2000), өнеркәсіп қайраткері, Марий АКСР-нің еңбек сіңірген ғылым және техника қайраткері, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1944; 1958; 1962). # [[Жүсіпбек Алтайбаев|Алтайбайұлы Жүсіп]] (1911—1987), журналист, сатирик. # [[Кеңес Мұстаханұлы Аухадиев|Аухадиев Кеңес Мұстаханұлы]] (1938-2022), кеңестік әрі қазақстандық мемлекет пенен партия қайраткері. # [[Ғариф Керімұлы Ахмадеев|Ахмадеев Ғариф Керімұлы]] (1912—1991), тікұшақ құрылымдаушы. # [[Евгений Алексеевич Борисов|Борисов Евгений Алексеевич]] (1928—1974), полковник, АТҒЗИ қызметкері. # [[Валентин Александрович Вахонин|Вахонин Валентин Александрович]] (1904—1981), М. И. Ульянова атындағы Мәскеу жұмысшы тілшілер университетінің ректоры # [[Владимир Викторович Григорьев|Григорьев Владимир Викторович]] (1941—2011), партия мен мемлекет қайраткері. # [[Василий Викторович Громыко|Громыко Василий Викторович]] (1932—2017), КСРО еңбек сіңірген жаттықтырушысы (грек-рим күресі) (24.07.1968; 1969; 10.05.1972) # [[Виктор Федорович Грудзенко|Грудзенко Виктор Федорович]] (1931—2019), КОКП Пенза қалалық комитетінің екінші хатшысы (1970-1985) (1971; 1976; 10.03.1981) # [[Георгий Дмитриевич Гулиа|Гулиа Георгий Дмитриевич]] (1913—1989), прозашы (17.04.1958; 13.03.1963; 28.10.1967) # [[Гайоз Иванович Джеджелава|Джеджелава Гайоз Иванович]] (1915-2005), футболшы және жаттықтырушы, еңбек сіңірген спорт шебері (24.02.1941; 1950; 1957) # [[Лука Степанович Дьяченко|Дьяченко Лука Степанович]] (1902—1984), Молдава КСР мемлекет қайраткері. # [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), кеңестік партия және мемлекет қайраткері (1958, екі рет; 1965). # [[Алексей Ильич Зайцев|Зайцев Алексей Ильич]] (1914—1996) — Социалистік Еңбек Ері (1949), полярлық авиацияның бортмеханигі (19.05.1954, 29.08.1955, 23.06.1961). # [[Борис Мұстафаұлы Зумақұлов|Зумақұлов Борис Мұстафаұлы]] (1940 туғ.), партия және мемлекет қайраткері. # [[Борис Владимирович Иванов|Иванов Борис Владимирович]] (1917—1992), прозашы. # [[Иван Александрович Калита|Калита Иван Александрович]] (1927—1996), олимпиада чемпионы (ат спорты) (16.09.1960; 02.12.1970; 05.10.1972) # [[Юрий Яковлевич Ковалев|Ковалев Юрий Яковлевич]] (1937—2010), «Сибэлектромотор» бірлестігінің директоры (1971—1977), КОКП Томбы қалалық комитетінің екінші хатшысы (1977—1982), Томбы қалалық атқару комитетінің төрағасы (1982—1988) (1971; 31.03.1981; 17.07.1986). # [[Генрих Абрамович Козлов|Козлов Генрих Абрамович]] (1900—1981), КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. # [[Иван Елисеевич Крюков|Крюков Иван Елисеевич]] (1924—2003) — Қостанай облысы Орджоникидзе ауданы «Комаровский» кеңшарының бас экономисі, партия бюросының хатшысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің нұсқаушысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің партиялық бақылау комиссиясының мүшесі. # [[Галина Алексеевна Кулакова|Кулакова Галина Алексеевна]] (1942 туғ.), олимпиада чемпионы (шаңғы спорты) (09.04.1970; 10.05.1976; 09.04.1980) # [[Александр Васильевич Медведь|Медведь Александр Васильевич]] (1937-2024), олимпиада чемпионы (еркін күрес) (1964; 05.02.1969; 23.04.1985) # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Павел Михайлович Михайлов|Михайлов Павел Михайлович]] (1917—2005), Аэрофлот ұшқышы. # [[Евгений Васильевич Мосолов|Мосолов Евгений Васильевич]] (1912—1979), КОКП Мәскеу қалалық және облыстық комитеттерінің меңгерушісі. # [[Ашура Насырова|Насырова Ашура]] (1924—2011), Тәжік КСР халық әртісі (23.04.1941; 17.12.1949; 23.10.1954) # [[Анатолий Георгиевич Нилов|Нилов Анатолий Георгиевич]] (1912—1981), КОКП ОК жауапты қызметкері. # [[Александр Игнатьевич Пасиковский|Пасиковский Александр Игнатьевич]] (1910—1996), Молдова КСР мемлекет қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Николай Иванович Першин|Першин Николай Иванович]] (3 қараша 1904—1974), Ленинград шаруашылық кеңесінің С.М.Киров атындағы Электросила зауытындағы қырнаушы-айналмашақшысы. # [[Федор Федорович Петрусевич|Петрусевич Федор Федорович]] (1902—1965), Йошкар-Ола қ. жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының директоры (1946, 1951, 1956). # [[Николай Варфоломеевич Пилипенко|Пилипенко Николай Варфоломеевич]] (1916—2020), КОКП ОК философия ғылымдары секторының меңгерушісі. 1984-1992 жылдары — АОН профессоры. Философия ғылымдарының докторы, РФ еңбек сіңірген ғылым қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Файздрахман Ахмедзянович Сабиров|Сабиров Файздрахман Ахмедзянович]] (1919—1990), полковник, әскери құрылысшы, (08.12.1951; 07.03.1962; 29.03.1976). # [[Иван Петрович Савченко|Савченко Иван Петрович]] (1918—2002), Иркутск қ. Свердлов аудандық кеңесі атқару комитетінің төрағасы, Шығыс Сібір темір жолы теміржолшылары кәсіподағының жол комитетінің төрағасы. (марапаттау жылдары: 1957, 1971, 1976). # [[Иван Флегонтович Синицын|Синицын Иван Флегонтович]] (1911—1988), КСРО Трактор және ауылшаруашылық машина жасау министрі. # [[Николай Алексеевич Слезкин|Слезкин Николай Алексеевич]] (1905—1991), механика саласындағы ғалым, профессор, РКФСР ғылым мен техниканың еңбек сіңірген қайраткері (1953; 15.09.1961; 1976). # [[Виталий Константинович Трофимов|Трофимов Виталий Константинович]] (1926—1996), Мари облыстық кәсіподақтар кеңесінің төрағасы (1966, 1971, 1974). # [[Илья Михайлович Хижниченко|Хижниченко Илья Михайлович]] (1909—1992), кеңестік агроном (22.06.1950; 31.10.1957; 23.06.1966). # [[Александр Михайлович Хлопков|Хлопков Александр Михайлович]] (1926—2013), Горький облысы Кулебаки қалалық атқару комитетінің төрағасы. # [[Яков Иосифович Черняков|Черняков Яков Иосифович]] (1915—2010), Ижевск қалалық БЛКЖО комитетінің және КПСС аудандық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Күжүгет Серэұлы Шойгу|Шойгу Күжүгет Серэұлы]] (1921—2010) КОКП Тыва облыстық комитетінің хатшысы, Тыва АКСР Министрлер кеңесі төрағасының бірінші орынбасары, [[Сергей Күжүгетұлы Шойгу|С. К. Шойгудың]] әкесі. }} === «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет орденінің 2 мәрте иегерлері === * [[Эдуард Аркадьевич Асадов|Асадов Эдуард Аркадьевич]] (1923—2004), ақын (28.10.1967; 18.09.1973; 07.09.1998) * [[Сусанна Николаевна Звягина|Звягина Сусанна Николаевна]] (1918—2006), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1951; 15.09.1959; 14.07.2004) * [[Виктор Григорьевич Кузькин|Кузькин Виктор Григорьевич]] (1941—2008), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 3.03.1972; 20.12.1996) * [[Борис Александрович Майоров|Майоров Борис Александрович]] (род. 1938), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (24.07.1968; 22.05.1981; 20.12.1996) * [[Зоя Сергеевна Миронова|Миронова Зоя Сергеевна]] (1913—2008), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1958; 1972; 12.04.2001) * [[Татьяна Петровна Панкова|Панкова Татьяна Петровна]] (1917—2011), РКФСР халық әртісі, Мемлекеттік академиялық Малый театрының актрисасы (26.10.1949; 4.11.1974; 21.09.1998) * [[Александр Павлович Рагулин|Рагулин Александр Павлович]] (1941—2004), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 30.05.1969; 20.12.1996) * [[Игорь Анатольевич Ромишевский|Ромишевский Игорь Анатольевич]] (1940—2012), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.05.1969; 03.03.1972; 26.12.2011) * [[Эдуард Эргартович Россель|Россель Эдуард Эргартович]] (1937 туғ.), 1991—1993 жылдардағы Свердлов облысының губернаторы, 1995—2009 ж. (29.04.1975; 26.05.1980; 9.10.2007) * [[Александр Сергеевич Якушев|Якушев Александр Сергеевич]] (1947 туғ.), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (03.03.1972; 07.06.1979; 26.12.2011) === «Құрмет Белгісі» орденінің 2 мәрте иегерлері === * [[Александра Андреевна Андреева|Андреева Александра Андреевна]] (1894—1974), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1946; 1951). * [[Аким Иванович Атмачиди|Атмачиди Аким Иванович]] (1937—2013) — Семей құрама темірбетон өндірістік бірлестігінің директоры, * [[Булат Юсупович Аитов|Аитов Булат Юсупович]] (1929—2018), кеңестік құрылыс қайраткері, РКФСР және Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Стефан Лукич Анисимов|Анисимов Стефан Лукич]] (1910—1985), кеңестік сәулетші, Тәжік КСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1959). * [[Николай Захарович Анциферов|Анциферов Николай Захарович]] (1911—1980), кеңестік ақын, журналист, кеңестік-партия қызметкері(1946; 1951). * [[Вениамин Александрович Анчинашкевич|Анчинашкевич Вениамин Александрович]] (1910—1969), теміржолшы, еңбек ері (1943; 1960). * [[Вараздат Мартиросович Арутюнян|Арутюнян Вараздат Мартиросович]] (1909—2008), белгілі армян сәулетшісі және өнертанушы. Сәулет ғылымының докторы. * [[Канапия Габдуллинович Ахметов|Ахметов Канапия Габдуллинович]] (1924—2021), мемлекет және қоғам қайраткері, ғалым, профессор. * [[Юрий Васильевич Бабиков|Бабиков Юрий Васильевич]] (род. 1930), инженер-құрылымдаушы, Мари АКСР Йошкар-Оладағы жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының бас директоры (1966; 1971). * [[Архип Дмитриевич Белков|Белков Архип Дмитриевич]] (1899—1981), марилік кеңестік ғалым-агрономы (1946; 1951). * [[Анисия Федоровна Беспалова|Беспалова Анисия Федоровна]] (1920—2011), марилік кеңестік агроном, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1951; 1971). * [[Петр Павлович Богатырев|Богатырев Петр Павлович]] (1923—1997), марилік кеңестік партия-әкімшілік жетекшісі (1966; 1971). * [[Георгий Борисович Бокий|Бокий Георгий Борисович]] (1909—2001), кеңестік және ресейлік кристал химигі, РҒА корреспондент-мүшесі * [[Александра Степановна Брыкова|Брыкова Александра Степановна]], РКФСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі<ref>[https://институтвоспитания.рф/upload/medialibrary/8f3/ulv6zgq8uw06l40hqoefbbt9okb92ddu.pdf Фотография А. Брыковой. Семья и школа, — № 1, — 1950. с. 11а]</ref>. * [[Александр Адольфович Бурба|Бурба Александр Адольфович]] (1918—1984), Медногорск мыс-күкірт комбинатының директоры, Орынбор политехникалық институтының ректоры (1957; 17.06.1981). * [[Элина Авраамовна Быстрицкая|Быстрицкая Элина Авраамовна]] (1928—2019), КСРО халық әртісі, Ресей Мемлекеттік академиялық Кіші театрының актрисасы (7.03.1960; 4.11.1967). * [[Саидали Вализода|Вализода Саидали]] (1900—1971), кеңестік тәжік ақыны әрі музыканты, Тәжік КСР халық хафизі. * [[Василий Михайлович Воробьев|Воробьев Василий Михайлович]] (1909—1995), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесінің төрағасы (1957; 1966). * [[Павел Степанович Воронцов (партия қызметкері)|Воронцов Павел Степанович]] (1920—2015), кеңестік партия және әкімшілік қайраткері (1966; 1971). * [[Мария Сергеевна Гаврилова|Гаврилова Мария Сергеевна]] (1913—2004), агроном, КСРО Ауыл шаруашылығы министрлігі басқарма басшысының орынбасары (1960, 1967). * [[Яков Гайниевич Гайниев|Гайниев Яков Гайниевич]] (1928—2008), механизатор (1966; 1972). * [[Ярослав Александрович Галан|Галан Ярослав Александрович]] (1902—1949), жазушы, [[Сталин премиясы|Сталин сыйлығының]] лауреаты (қайтыс болғаннан кейін) * [[Давид Израилевич Гальперин|Гальперин Давид Израилевич]] (1903—1977), химик-технолог, оқ-дәрі өндірісі саласындағы маман, техника ғылымдарының докторы, профессор. * [[Михаил Матвеевич Глазырин|Глазырин Михаил Матвеевич]] (1935—2014), әкімшілік жетекшісі, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1971; 1976). * [[Сергей Константинович Годунов|Годунов Сергей Константинович]] (1929—2023), математик (1954; 1981), РҒА академигі. * [[Сергей Иванович Горбунов|Горбунов Сергей Иванович]] (1915—1991), әкімшілік-өндірістік жетекші (1946; 1951). * [[Юрий Леонидович Горянский|Горянский Юрий Леонидович]] (1929—2005), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрі (1965; 1971). * [[Анатолий Евгеньевич Григорьев|Григорьев Анатолий Евгеньевич]] (1929—2014), «Машиностройения ҒӨБ» әскери-өнеркәсіптік корпорациясында ұшу аппараттарын жобалау саласындағы маман. * [[Рамзан Бакарович Гудаев|Гудаев Рамзан Бакарович]] (1930—?), Шешен-Ингуш АКСР Веден аудандық «Сельхозтехника» бірлестігінің меңгерушісі. * [[Варвара Аркадиевна Гусар|Гусар Варвара Аркадиевна]] (1913—1994), кеңшар звеношысы (15.02.1966; 8.04.1971). * [[Евгений Валентинович Гусев|Гусев Евгений Валентинович]] (1927—?), агроном (1966; 1971). * [[Темир Дадабаевич Дадабаев|Дадабаев Темир Дадабаевич]] (род. 1941), КОКП Колхозабат аудандық комитетінің бірінші хатшысы, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Борис Петрович Дежкин|Дежкин Борис Петрович]] (1914—1992), кеңестік режиссер және суретші-мультипликатор (14.4.1944; 6.3.1950). * [[Александр Кириллович Доленко|Доленко Александр Кириллович]] (род. 1951), Ташкент жоғарғы партия мектебінің директоры; Өзбекстан КП ОК мүшесі, Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Серафим Алексеевич Дубровин|Дубровин Серафим Алексеевич]] (1912—1995), 1-Ленинград кірпіш зауытының бас механигі. * [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), КОКП Мари облыстық комитетінің хатшысы (1958; 1965). * [[Иван Евстигнеевич Ерохин|Ерохин Иван Евстигнеевич]] (1903—1996) ЗИЛ зауытындағы ағаш өңдеу цехының бөлім басшысы. * [[Константин Михайлович Зинин|Зинин Константин Михайлович]] (1913—1985), марилік партия жетекшісі (1946: 1951). * [[Леонид Никитич Злобин|Злобин Леонид Никитич]] (1923—1997), инженер (1962: 1971). * [[Аркадий Петрович Зонов|Зонов Аркадий Петрович]] (1922—2005) * [[Алексей Борисович Зубков|Зубков Алексей Борисович]] (1913—1984), контр-адмирал. * [[Әли Абдулоғлы Зулалов|Зулалов Әли Абдулоғлы]] (1893—1963), тенор, Әзербайжан КСР еңбек сіңірген әртісі, опера және балет театрының солисті * [[Борис Илинбаевич Ибулаев|Ибулаев Борис Илинбаевич]] (1934—1995), марилік партия-мемлекет қайраткері (1966; 1971). * [[Александр Александрович Иванов (әкімшілік жетекші)|Иванов Александр Александрович]] (1908—1984), әкімшілік жетекші (1945; 1966). * [[Бодо Германович Иоганзен|Иоганзен Бодо Германович]] (1911—1996), биология ғылымдарының докторы, Томбы мемлекеттік педагогикалық институтының ректоры. * [[Анна Ильинична Казакова|Казакова Анна Ильинична]] (1920—1989), Мари АКСР мәдениет министрі, МАКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1967; 1971). * [[Кара Рабаданович Караев|Караев Кара Рабаданович]] (1891—1973), партизан, Дағыстан АКСР әскер және партия қайраткері. * [[Юрий Васильевич Калашников (ғалым)|Калашников Юрий Васильевич]] (1939—2018), кеңестік және ресейлік ғалым, [[Башқұрт мемлекеттік университеті|Башқұрт мемлекеттік университетінің]] тарих кафедрасы тарихшысы, дәріскері, доценті. (қазіргі [[Үфі ғылым және технология университеті]]). * [[Михаил Андреевич Калинин|Калинин Михаил Андреевич]] (1914—1984), КСРО мемлекеттік жоспарлау комитетінің меңгерушісі. * [[Рудольф Иванович Каменев|Каменев Рудольф Иванович]] (1927—2019), гидроқұрылысшы, бетон зауытының басшысы, Мурманск облысындағы Мурмаши ауылының құрметті тұрғыны, хоккей командасының жаттықтырушысы. * [[Аркадий Иванович Капитонов|Капитонов Аркадий Иванович]] (1931—1995), марилік кеңестік партия қызметкері (1976; 1986). * [[Вадим Николаевич Карташов|Карташов Вадим Николаевич]] (1930—2008), кеңестік және ресейлік журналист, публицист, ақын, қоғам қайраткері, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері (1966; 1971). * [[Зинаида Ивановна Кашина|Кашина Зинаида Ивановна]] (1919—2007), кеңестік партия-мемлекет қайраткері, педагог, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төрағасының орынбасары (1960; 1971). * [[Ходи Исабаевич Кинжаев|Кинжаев Ходи Исабаевич]] (1914—1992), Кеңес Одағының Батыры. * [[Иван Викторович Кириллов|Кириллов Иван Викторович]] (1927—1994), КОКП Йошкар-Ола қалалық комитетінің 2-хатшысы (1966; 1971). * [[Валериан Петрович Кожевников|Кожевников Валериан Петрович]] (1920—1975), партия-мемлекет қайраткері, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Танаш Қойшыбайұлы|Қойшыбайұлы Танаш]] (1914—1974) — кеңестік шаруашылық, мемлекеттік және саяси қайраткер. * [[Василий Александрович Комов|Комов Василий Александрович]] (1929—2002), Түмен мотор зауытының бас инженері («Тюмень мотор құрастырушылар» АҚ) (1968; 1971). * [[Петр Григорьевич Корнилов|Корнилов Петр Григорьевич]] (1924—1982), марилік кеңестік жазушы, журналист, қоғам және саяси қайраткер, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері. (1966; 1971). * [[Анна Васильевна Коряковцева|Коряковцева Анна Васильевна]] (1899—1982), Мари АКСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі (1939; 1949). * [[Василий Васильевич Косенко|Косенко Василий Васильевич]] (1916—?), Қазақ КСР Ауыл шаруашылығы министрлігінің тәжірибелік-оқу шаруашылықтары бас басқармасының басшысы. * [[Виктор Михайлович Котельников|Котельников Виктор Михайлович]] (1924 туғ.), Мари АКСР денсаулық сақтау министрі (1961, 1971). * [[Дмитрий Сергеевич Краснов|Краснов Дмитрий Сергеевич]] (1905—?), партия жетекшісі (1939, 1942). * [[Василий Михайлович Кужнуров|Кужнуров Василий Михайлович]] (1913—1992), Мари АКСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі (1946, 1951). * [[Михаил Иванович Кузнецов (зоотехник)|Кузнецов Михаил Иванович]] (1925—1996), Мари АКСР Ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары, РКФСР еңбек сіңірген зоотехнигі (1966, 1971). * [[Леонид Петрович Курьянов|Курьянов Леонид Петрович]] (1927—2014) * [[Аркадий Иванович Лаппо|Лаппо Аркадий Иванович]] (1904—1983), кеңестік өсімдік өсіру маманы және сұрыптаушы, БКСР ҒА академигі (1949, 1959). * [[Вадим Петрович Логинов|Логинов Вадим Петрович]] (1927—2016), дипломат және партия қайраткері (30.08.1957; 22.10.1971). * [[Иван Пантелеевич Макаров|Макаров Иван Пантелеевич]] (1915—1997), марилік партия жетекшісі (1951, 1971). * [[Михаил Семенович Малышев|Малышев Михаил Семенович]] (1914—1986), марилік кеңестік ауыл шаруашылығын ұйымдастырушы (1951, 1966). * [[Александр Дмитриевич Мартусин|Мартусин Александр Дмитриевич]] (1930—2016), Иркутск облысы, Тайшет ауданы, Бузыканово ауылындағы М.И. Калинин атындағы ұжымшар төрағасы * [[Василий Павлович Мартыненко|Мартыненко Василий Павлович]] (1925—1993), Волгоград облысы, Новониколаев ауданы, В. И. Ленин атындағы ұжымшар бас агрономы (1965, 1972). * [[Акакий Иванович Мгеладзе|Мгеладзе Акакий Иванович]] (1910—1980) — партия қайраткері, Грузин КСР КП ОК бірінші хатшысы, КОКП ОК мүшесі. * [[Михаил Михайлович Мирошников|Мирошников Михаил Михайлович]] (1926—2020), оптика өнеркәсібінің ұйымдастырушысы, Социалистік Еңбек Ері, КСРО ҒА және РҒА корреспондент-мүшесі (1957, 1961). * [[Иван Романович Москвичев|Москвичев Иван Романович]] (1913—1978), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының төрағасы (1946, 1963). * [[Анна Александровна Мосунова|Мосунова Анна Александровна]] (1905—2003), марилік кеңестік партия-әкімшілік қызметкер, педагог, қоғам қайраткері, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы (1946; 1951). * [[Михаил Федорович Ненашев|Ненашев Михаил Федорович]] (1929—2019), мемлекет қайраткері, журналист, публицист, редактор, тарих ғылымдарының докторы. * [[Михаил Александрович Николаев|Николаев Михаил Александрович]] (1912—1986), халық ағарту қайраткері және ұстаз (1944, 1962). * [[Сергей Николаевич Николаев (драматург)|Николаев Сергей Николаевич]] (1908—1993), Мари АКСР халық жазушысы, Мари АКСР жазушылар одағының төрағасы (1951; 1968). * [[Ольга Павловна Ногина|Ногина Ольга Павловна]] (1885—1977), кеңестік денсаулық сақтаудың ірі ұйымдастырушысы, [[Виктор Павлович Ногин|В.П. Ногиннің]] әйелі. * [[Николай Николаевич Озеров (түсініктемеші)|Озеров Николай Николаевич]] (1922—1997), спорт түсініктемеші, РКФСР халық әртісі (27.04.1957; 7.07.1978). * [[Петр Степанович Павленко|Павленко Петр Степанович]] (1937—2019), Житомир облысы кәсіподақтар федерациясы төрағасының орынбасары * [[Иван Митрофанович Первушин|Первушин Иван Митрофанович]] (1914—1998) құрылыс бригадирі. * [[Геннадий Михайлович Пищаев (партия жетекшісі)|Пинаев Геннадий Михайлович]] (1931—2005), партия жетекшісі (1966, 1976). * [[Михаил Иванович Положенцев|Положенцев Михаил Иванович]] (1928—2013), мемлекет қайраткері, Челябі облыстық атқару комитетінің төрағасы (1980—1984). * [[Хачик Оганесович Погосов|Погосов Хачик Оганесович]] (1910—1975) Ирансовтранс Сыртқы сауда министрлігінің Бакудегі басқарушысы. * [[Кирилл Иванович Поназдырь|Поназдырь Кирилл Иванович]] (1918—2001) — Жаңасібір облыстық денсаулық сақтау басқармасы меңгерушісі (1961—1982), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері (1978). * [[Владимир Петрович Потанин|Потанин Владимир Петрович]] (1926—1981), мемлекет қайраткері, Үлбі металлургиялық зауытының директоры (1961—1974), Орта машина жасау министрлігі 3-бас басқармасы басшысы (1974—1981). * [[Вадим Александрович Просвирнин|Просвирнин Вадим Александрович]] (1926—2006), Мари АКСР отын өнеркәсібі министрі (1971, 1976). * [[Борис Викторович Протопопов|Протопопов Борис Викторович]] (1901—1982), Медицина ғылымдарының докторы, профессор (1945, 1951). * [[Василий Павлович Пустовалов|Пустовалов Василий Павлович]] (1925—2013), полковник, 25516 ә/б бөлім басшысы * [[Геннадий Алексеевич Пчелов|Пчелов Геннадий Алексеевич]] (1937 туғ.), агроном (1973, 1976). * [[Михаил Георгиевич Родионов|Родионов Михаил Георгиевич]] (1904—1959), марилік кеңестік әкімшілік жетекшісі (1946, 1951). * [[Роберт Иванович Рождественский|Рождественский Роберт Иванович]] (1932—1994), кеңестік және ресейлік ақын әрі аудармашы, ән жазушы. * [[Узбек Агзамович Рустамов|Рустамов Узбек Агзамович]] (1926—2011), Өзбек КСР сыртқы істер министрінің орынбасары, Өзбекстан КП ОК ақпарат және сыртқы байланыстар бөлімінің меңгерушісі (1966, 1971). * [[Анатолий Петрович Рязанов|Рязанов Анатолий Петрович]] (1914—1985), Марилік машина жасау зауытының директоры(1958, 1962). * [[Геннадий Алексеевич Сандетский|Сандетский Геннадий Алексеевич]] (1925—1978),Мари ауыл шаруашылығы екпіндісі (1971, 1973). * [[Ара Мигранович Сарксян|Сарксян Ара Мигранович]] (1902—1969), Армян кеңестік мүсінші. КСРО халық суретшісі. * [[Александр Павлович Семенов|Семенов Александр Павлович]] (1911—?), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары (1946, 1951). * [[Әкім Серіков|Серіков Әкім]] (1912—1989) — Қазақ КСР Қарағанды ​​облысының кеңестік партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Михаил Николаевич Скаткин|Скаткин Михаил Николаевич]] (1900—1991), профессор, КСРО педагогика ғылымдары академиясының академигі. * [[Федор Сергеевич Слыханов|Слыханов Федор Сергеевич]] (1912—1986), Мари АКСР жергілікті отын өнеркәсібі басқармасы басшысы (1946, 1951). * [[Анатолий Алексеевич Слюсарь|Слюсарь Анатолий Алексеевич]] (1934—2013), КСРО-ның Грекия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі (1988—1991). * [[Анатолий Алексеевич Смирнов|Смирнов Анатолий Алексеевич]] (1941—?), Мари АКСР Йошкар-Ола қалалық атқару комитетінің төрағасы (1973, 1986). * [[Петр Алексеевич Смирнов (министр)|Смирнов Петр Алексеевич]] (1928—2004), Мари АКСР Халыққа қызмет көрсету министрі (1971, 1975). * [[Ефим Гаврилович Софронов|Софронов Ефим Гаврилович]] (1902—1982), Мари АКСР әділет халық комиссары / министрі (1945, 1951). * [[Владимир Евгеньевич Степанов|Степанов Владимир Евгеньевич]] (1913—1986), кеңестік астроном, КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. * [[Цолак Александрович Степанян|Степанян Цолак Александрович]] (1911—2002) — философ, тарихи материализм және әлеуметтік философия саласындағы маман (1953, 1961). * [[Дмитрий Романович Суворов|Суворов Дмитрий Романович]] (1914—1989), Мари АКСР байланыс өндірістік-техникалық басқарма басшысы (1946, 1951). * [[Александр Иванович Сурьянинов|Сурьянинов Александр Иванович]] (1927—2009), Мари АКСР орман шаруашылығы министрі (1966, 1971). * [[Михаил Платонович Сычев|Сычев Михаил Платонович]] (1921—2005), қаржы министрі, Мари АКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1965, 1971). * [[Алексей Васильевич Тараканов|Тараканов Алексей Васильевич]] (1937—?), «Стройдормаш» ААҚ бас директоры, Калининград (1964—2011). * [[Дмитрий Евдокимович Тараненко|Тараненко Дмитрий Евдокимович]] (1918—2001), «Красковский» кеңшарындағы 2-бөлім меңгерушісі (1971, 1986). * [[Василий Ильич Товашов|Товашов Василий Ильич]] (1906—1990), Мари АКСР Жоғарғы сотының төрағасы (1945, 1951). * [[Иван Петрович Устенко|Устенко Иван Петрович]] (1925—2001), «Гмелинский» кеңшарының бас агрономы, Волгоград облысы (1958, 1973). * [[Самуил Абрамович Хазин|Хазин Самуил Абрамович]] (1929—2013), Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966, 1971). * [[Хаджи-Мурад Омарович Хашаев|Хашаев Хаджи-Мурад Омарович]] (1909—1971), кавказтанушы-тарихшы, этнограф, ғылымды ұйымдастырушы, қоғам және саяси қайраткер (1950, 1970). * [[Виктор Иванович Хохряков|Хохряков Виктор Иванович]] (1913—1986), КСРО халық әртісі, КСРО Мемлекеттік академиялық Кіші театрының әртісі. * [[Петр Дмитриевич Целищев|Целищев Петр Дмитриевич]] (1914—1984), радиошы-поляршы, Арктика мен Антарктидаға экспедицияларға қатысушы. * [[Геннадий Васильевич Шаев|Шаев Геннадий Васильевич]] (1929—2009), Алтай өлкесі ІІБ социалистік меншікті ұрлауға қарсы күрес бөлімі басшысы (1973—1979) * [[Алексей Сергеевич Шерстнев|Шерстнев Алексей Сергеевич]] (1904—?), марилік партия-кеңестік қызметкер (1946, 1951). * [[Леонид Александрович Шилов|Шилов Леонид Александрович]] (1928—2006), кітапхана және кітаптану ісі саласының қайраткері, кітапшы. * [[Вячеслав Анатольевич Щеглов|Щеглов Вячеслав Анатольевич]] (1908—1992), КСРО дайындама министрлігінің уәкілетті өкілі (1951, 1952). * [[Степан Алексеевич Шалаев|Шалаев Степан Алексеевич]] (1929—2022), кеңестік мемлекет, партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Тана Бегиновна Марчина|Тана Бегиновна Марчина]] (1916—1993), КСРО Жоғарғы Кеңесінің 5-шақырылым депутаты. * [[Валериан Иванович Яранов|Яранов Валериан Иванович]] (1912—2000) — таулымарилік кеңестік және ресейлік ауыл шаруашылығы қайраткері, агроном (1951, 1971). === «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені === == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:КСРО ордендері]] [[Санат:Құрмет Белгісі ордені]] pb99ytuokguggb7u3hkzqknb1s5ntmd 3479025 3479024 2025-06-10T15:28:40Z Орел Карл 81620 /* 4 мәрте иегерлері */ 3479025 wikitext text/x-wiki {{Жүлде | атауы = «Құрмет Белгісі» ордені,<br />Құрмет ордені | суреті = [[Сурет:SU Order of the Badge of Honour ribbon.svg|left|100px]] [[Сурет:Znakpocheta2.jpg|right|110px]] | сурет атауы = | фон түсі = | шынайы атауы = {{lang-ru|Орден «Знак Почёта», орден Почёта}} | мемлекет = {{USSR}} | түрі = | үшін марапатталады = | жағдайы = | негіздеуші = | негізделді = [[25 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | алғашқы иегері = [[26 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | соңғы иегері = «Құрмет Белгісі» ордені — 23 желтоқсан 1988 жылы<br />Құрмет ордені — 21 желтоқсан 1991 жылы | барынша ұсынылған = 1 580 850 | жоғары марапаты = | төменгі марапаты = | сайты = | Commons = Order of the Badge of Honor }} '''«Құрмет Белгісі» ордені''' ({{lang-ru|Орден «Знак Почёта»}}) — [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] мемлекеттік марапаты. Орден КСРО Орталық Атқару Комитетінің 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен құрылды. 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет ордені''' деп өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық адам марапатталды. == Орден тарихы == Орден [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО орталық атқару комитетінің]] 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен бекітілді. Орденді тағу ережелері, лента түсі КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының «КСРО ордендері мен медальдарына арналған ленталардың үлгілері мен сипаттамасын және Ордендерді тағу ережесін бекіту туралы» Жарлығымен жүзеге асты (19.06.1943 ж.) 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет''' орденіне өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық марапаттау рәсімі өткізілді. == Орденнің жарғысы == 1. «Құрмет Белгісі» ордені өндірістегі, ғылыми-зерттеу, мемлекеттік, әлеуметтік-мәдени, спорттық және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі жоғары жетістіктерді, сондай-ақ азаматтық ерлік танытқандарды марапаттау үшін тағайындалды. 2. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * КСРО азаматтары; * кәсіпорындар, бірлестіктер, мекемелер, ұйымдар, аудандар, қалалар және басқа да елді мекендер. «Құрмет белгісі» орденімен КСРО азаматы болып табылмайтын адамдар, сондай-ақ шет мемлекеттердің кәсіпорындары, мекемелері, ұйымдары, елді мекендері де марапатталады. 3. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, құрылыста, көлікте, байланыста, саудада, қоғамдық тамақтануда, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықта, тұрмыстық қызмет көрсетуде және халық шаруашылығының басқа да салаларында жоғары өндірістік көрсеткіштер үшін; * жоғары еңбек өнімділігіне қол жеткізгені, өнім сапасын арттырғаны, оны өндіруге материалдық және еңбек шығындарын азайтқаны, қоғамдық өндірістің тиімділігін арттырудағы табыстары үшін; * жоспарлы тапсырмаларды орындау және асыра орындаудағы социалистік жарыстағы жоғары нәтижелер үшін; * өндіріске жаңа технологияны, озық тәжірибені, ерекше құнды өнертабыстар мен рационализаторлық ұсыныстарды енгізгені үшін; * ғылыми-зерттеу қызметінде табысқа жеткені үшін; * кеңес мәдениеті, әдебиеті, өнері саласындағы шығармашылық жетістіктері, жас ұрпақты оқыту мен коммунистік тәрбиелеудегі, жоғары білікті кадрлар даярлаудағы, халықты медициналық қамтамасыз етудегі, дене шынықтыру мен спортты дамытудағы және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі табыстары үшін; * елдің қорғаныс қабілетін нығайтудағы қызметі үшін; * жемісті мемлекеттік және қоғамдық қызметі үшін; * КСРО мен басқа мемлекеттер арасындағы экономикалық, ғылыми-техникалық, мәдени және басқа да байланыстарды дамытудағы қызметтері үшін; * адамдардың өмірін құтқару, қоғамдық тәртіпті қорғау, табиғи апаттармен және азаматтық ерліктің басқа да көріністерімен күресудегі батыл әрі тапқыр әрекеттері үшін. 4. «Құрмет белгісі» ордені кеуденің сол жағына тағылып, КСРО-ның басқа ордендері болған жағдайда «Халықтар Достығы» орденінен кейін орналасатын. 1988 жылы 28 желтоқсанда [[КСРО Жоғарғы Кеңесі]] төралқасының Жарлығымен «Құрмет» орденінің жаңа ережесі мен сипаттамасы бекітілді. == Орденнің сипаттамасы == «Құрмет белгісі» ордені сопақ пішінді, бүйірлері [[Емен|емен]] бұтақтарымен қоршалған. Ортасында сол және оң жағында симметриялы орналасқан «[[Барлық елдердің пролетарлары, бірігіңдер!]]» деген жазуы бар байрақтарды алып келе жатқан жұмысшы мен жұмысшы әйелдің фигуралары орналасқан. Орденнің жоғарғы жағында бесбұрышты жұлдыз орналасқан, оның астында байрақтардың аясында «КСРО» деген бедерлі жазу бар. Орденнің төменгі жағында «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген бедерлі жазу жазылған. Байрақтар мен жұлдыз күрең қызыл эмалмен қапталған және шеттері алтын жалатылған жиектермен көмкерілген. Байрақтардың бағаналары мен жазулары алтын жалатылған, емен бұтақтары, орденнің төменгі бөлігі және оның жалпы аясы тотыққан. «Құрмет белгісі» ордені күмістен жасалған. Орден биіктігі — 46 мм, ені — 32,5 мм. Орден құлақша мен шығыршық арқылы жиектері екі бойлық тоқсары жолақтары бар ашық қызғылт жібек қатқыл таспамен тысталған бесбұрышты тағанға жалғанады. Таспаның ені — 24 мм, жолақтардың ені 3,5 мм. [[1988 жыл|1988 жылы]] «Құрмет белгісі» ордені «Құрмет» ордені болып өзгертілгеннен кейін орденнің сыртқы түрі сәл өзгерді. «Құрмет» орденінің «Құрмет белгісі» орденінен айырмашылығы, бет жағының төменгі бөлігіндегі «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген жазудың орнына орақ пен балғаның және екі алшақ жатқан лавр бұтағының қолданбалы бедерлі қаптама қойылған. Қаптама екі сұққыш арқылы орденнің негізіне бекітіледі. «Құрмет Белгісі» орденінен «Құрмет» орденіне ауысқан кезде белгілердің нөмірленуі үзілген жоқ. == Марапаттау == [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО ОАК]] жаңа орденмен марапаттау туралы бірінші қаулысы 1935 жылы 26 қарашада шықты. Орден ЦДКА Қызыл Әскер ән және би ансамблінің жетекшісіне, ұйымдастырушыларына және 10 қатысушысына берілді (бұл кезде ұжымның өзі Революциялық Қызыл Ту, ал ансамбль жетекшісі А. В. Александров [[Қызыл жұлдыз ордені|Қызыл жұлдыз орденмен]] марапатталды). 1935 жылы 26 желтоқсанда КСРО Орталық Атқару Комитетінің 25 желтоқсандағы Жарлығымен еңбек ерлігі және мақта өнімділігін арттырудағы табыстары үшін реттік №1 «Құрмет белгісі» орденімен Ташкент облысы, Жаңажол ауданы, «Батыр» ұжымшарының төрағасы Артықбай Тіллябаев марапатталды; сонымен қатар, сол күні Ворошилов атындағы ұжымшардың екпінді-пионері Кавахан Атақұлова мен «Коммунизм» ұжымшарының екпінді-пионері Нышан Қадыров (екеуі де [[Ферғана облысы]], Қоқан ауданынан) ордендермен марапатталды. Алғаш «Құрмет белгісі» орденімен марапатталған ұжым С.М.Киров атындағы Макеевка металлургиялық зауытындағы №2 мартендік цехы болды (1939 жылы). Ұжым жоспарды асыра орындағаны, жарысты жақсы ұйымдастырғаны және мемлекеттік маңызды тапсырмаларды мерзімінен бұрын орындағаны үшін марапатталды. Кеңестік «Құрмет» орденінің соңғы иегері — Ресейдің «Цемент» мемлекеттік концернінің Белгород цемент зауытының директоры Анатолий Яковлевич Литвин, [[КСРО Президенті|КСРО Президентінің]] 1991 жылғы 21 желтоқсандағы Жарлығымен осы марапатқа ие болды. == Бірнеше рет «Құрмет белгісі» және «Құрмет» ордендерімен марапатталғандар == === 5 мәрте иегерлері === # [[Мәстүр Әуезова]] (1905—1978) — Тәжік КСР Ленинабад облыстық атқару комитетінің төрайымы (соның ішінде 28.04.1940; 01.04.1944; 23.10.1954). # [[Әнуар Қаландаров]] (1920—1990) — Тәжік КСР Құмсаңғыр ауданының Ленин атындағы ұжымшардың төрағасы. # [[Салих Ашурқожаұлы Раджабов]] (1912—1990) — Тәжік КСР ҒА қоғамдық ғылымдар бөлімінің академик-хатшысы. === «Құрмет Белгісі» орденінің 4 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Никара Бәкірқызы Абаева|Абаева Никара Бәкірқызы]] (1936 туғ.) — Ыбырай Алтынсарин атындағы Педагогика ғылымдары ғылыми-зерттеу институтының директоры. # [[Болат Абдуллаұлы Абдуллаев|Абдуллаев Болат Абдуллаұлы]] (1906 — ?) — Тәжік КСР Жоғарғы сотының төрағасы (1938-1940). # [[Кәрім Жүсіпұлы Ахмедов|Ахмедов Кәрім Жүсіпұлы]] (1917—?) — медицина ғылымдарының докторы, ТММИ қалыпты физиология кафедрасының меңгерушісі. # [[Болеслав Иванович Буйвид|Буйвид Болеслав Иванович]] (1916—2003) — Магнитогорск металлургиялық комбинатындағы кадрлар бөлімінің басшысы. # [[Владимир Захарович Ващенко|Ващенко Владимир Захарович]] (1911—1992) — кеңестік шаруашылық, мемлекет әрі саяси қайраткер. # [[Николай Григорьевич Грицевич|Грицевич Николай Григорьевич]] (1920—2023) — Омбы теміржол бөлімі басшысының бірінші орынбасары (1953-1963), Омбы қалалық атқару комитеті төрағасының бірінші орынбасары (1964-1985) (01.08.1959; 28.07.1966; 25.08.1971; 03" /19/1981) # [[Асылбек Жазыұлы Дәулетов|Дәулетов Асылбек Жазыұлы]] (1925 туғ.) — Көкшетау облыстық халықтық бақылау комитеті төрағасының орынбасары. # [[Ғазиз Есмұқанов|Есмұқанов Ғазиз]] (1936 туғ.) — Қазақстан КП Жезқазған облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Ұзақ Жырғалбаев|Жырғалбаев Ұзақ]] (1912—1986) — Қырғыз ССР Министрлер Кеңесінің еңбек ресурстарын пайдалану жөніндегі мемлекеттік комитетінің төрағасы. # [[Николай Иванович Иванов|Иванов Николай Иванович]] (1918—1985) — Тверь облыстық БЛКЖО комитетінің бірінші хатшысы (1957, 1966, 1971, 17.06.1981). # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Николай Васильевич Ким|Ким Николай Васильевич]] (1904—1988) — Өзбек КСР Хорезм облысы Жаңаарық ауданы Әл-Хорезми атындағы кеңшардың директоры. # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Шәпек Күзембаев|Күзембаев Шәпек]] (1906—1985) — Бұхара облысы, Канимех ауданы, Канимех кеңшарының директоры. # [[Зәйіт Тілеубайұлы Қаскеев|Қаскеев Зәйіт Тілеубайұлы]] (1932—?) — Солтүстік Қазақстан облыстық атқару комитетінің ұйымдастыру бөлімі меңгерушісі. # [[Қожа Садық]] (1913—1990) — «Совет Тожикистони» газетінің редакторы, КСРО жазушылар одағының мүшесі. # [[Жүзімқұл Қадырқұлұлы Құдайбергенов|Құдайбергенов Жүзімқұл Қадырқұлұлы]] (1913—1986) — К.И.Скрябин атындағы Қырғыз ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Николай Андреевич Малицкий|Малицкий Николай Андреевич]] (1904—?) — ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, Ташкент жоғары партия мектебінің профессоры. # [[Жерен Мамедов|Мамедов Жерен]] (1923—1985) — Түрікмен КСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі. # [[Василий Арсеньевич Москвин|Москвин Василий Арсеньевич]] (1910—1969) — КОКП Томбы облыстық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Ақбар Момынов|Момынов Ақбар]] (1909—?) — Тәжікстан КП Ленинабат облыстық комитетінің әкімшілік және сауда-қаржы органдары бөлімінің меңгерушісі. # [[Хадиша Райымқызы Мұсаханова|Мұсаханова Хадиша Райымқызы]] (1918—1974) — В.И.Ленин Орталық мұражайының Ташкент филиалының директоры. # [[Халима Насырова|Насырова Халима]] (1913—2003) — [[КСРО халық әртісі]] (23.11.1939; 25.12.1944; 11.01.1957; 01.03.1965) # [[Тәнті Оразбеков|Оразбеков Тәнті]] (1922—1978) — Қырғыз КСР дайындама министрі. # [[Андрей Николаевич Паздзерский|Паздзерский Андрей Николаевич]] (1906—1981) — Өзбек КСР Министрлер Кеңесі аппаратының жауапты қызметкері. # [[Виктор Афанасьевич Попов|Попов Виктор Афанасьевич]] (1929—2018) — КОКП ОК қорғаныс бөлімінің сектор меңгерушісі, К.Э.Циолковский атындағы Космонавтика академиясының толық мүшесі (17.06.1961; 26.07.1966; 11.09.1970; 11.10.1974). # [[Мырзахан Пошанов|Пошанов Мырзахан]] (1903—?) — Қазақстан КП Шымкент облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Осман Құрбанұлы Рахматзаде|Рахматзаде Осман Құрбанұлы]] (1906—1989) — Тәжік ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Рыхси Сахибаев|Сахибаев Рыхси]] (1917—1974) — Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы. # [[Мұқым Сұлтанов|Сұлтанов Мұқым]] (1894—1976) — Тәжік КСР жергілікті өнеркәсіп халық комиссары, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасы төрағасының орынбасары. # [[Аға Керімұлы Халилов|Халилов Аға Керімұлы]] (1904—1981) — Түрікменстан КП ОК істерінің басқарушысы. # [[Фарида Ғабсадыққызы Халитова|Халитова Фарида Ғабсадыққызы]] (1920—1981) — Қазақстан КП Целиноград облыстық комитетінің хатшысы. # [[Семен Алексеевич Чесноков|Чесноков Семен Алексеевич]] (1901—1974) — РКФСР денсаулық сақтау халық комиссары (1937-1938), Қазақ КСР денсаулық сақтау халық комиссары - министрі (1939-1949) (14.04.1951; 6.12.1957; 11.11.1961; 28.10. /1967) # [[Георгий Павлович Шамилин|Шамилин Георгий Павлович]] (1911—1986) — КОКП Смоленск қалалық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Виктор Львович Шульц|Шульц Виктор Львович]] (1908—1976) — Орталық Азия мемлекеттік университетінің жер гидрологиясы кафедрасының меңгерушісі. }} === «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет орденінің 3 мәрте иегерлері === * [[Вячеслав Николаевич Иванов|Иванов Вячеслав Николаевич]] (1938-2024) — академиялық ескек есуден 3-дүркін олимпиада чемпионы (оның ішінде 1956; 30.03.1965; 16.07.2018) * [[Лариса Семеновна Латынина|Латынина Лариса Семеновна]] (1934 туғ.) — спорттық гимнастикадан 9-дүркін олимпиада чемпионы (16.09.1960; 30.03.1965; 5.10.1972; 30.12.1999) * [[Виталий Георгиевич Смирнов|Смирнов Виталий Георгиевич]] (1935 туғ.) — КСРО (1990-1992) және РФ (1992-2001) Ұлттық Олимпиада комитетінің президенті (23.06.1966; 09.09.1971; 10.05.1976; 22.04.1994) === «Құрмет Белгісі» орденінің 3 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Владимир Павлович Алексеев|Алексеев Владимир Павлович]] (1914—2000), өнеркәсіп қайраткері, Марий АКСР-нің еңбек сіңірген ғылым және техника қайраткері, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1944; 1958; 1962). # [[Жүсіпбек Алтайбаев|Алтайбайұлы Жүсіп]] (1911—1987), журналист, сатирик. # [[Кеңес Мұстаханұлы Аухадиев|Аухадиев Кеңес Мұстаханұлы]] (1938-2022), кеңестік әрі қазақстандық мемлекет пенен партия қайраткері. # [[Ғариф Керімұлы Ахмадеев|Ахмадеев Ғариф Керімұлы]] (1912—1991), тікұшақ құрылымдаушы. # [[Евгений Алексеевич Борисов|Борисов Евгений Алексеевич]] (1928—1974), полковник, АТҒЗИ қызметкері. # [[Валентин Александрович Вахонин|Вахонин Валентин Александрович]] (1904—1981), М. И. Ульянова атындағы Мәскеу жұмысшы тілшілер университетінің ректоры # [[Владимир Викторович Григорьев|Григорьев Владимир Викторович]] (1941—2011), партия мен мемлекет қайраткері. # [[Василий Викторович Громыко|Громыко Василий Викторович]] (1932—2017), КСРО еңбек сіңірген жаттықтырушысы (грек-рим күресі) (24.07.1968; 1969; 10.05.1972) # [[Виктор Федорович Грудзенко|Грудзенко Виктор Федорович]] (1931—2019), КОКП Пенза қалалық комитетінің екінші хатшысы (1970-1985) (1971; 1976; 10.03.1981) # [[Георгий Дмитриевич Гулиа|Гулиа Георгий Дмитриевич]] (1913—1989), прозашы (17.04.1958; 13.03.1963; 28.10.1967) # [[Гайоз Иванович Джеджелава|Джеджелава Гайоз Иванович]] (1915-2005), футболшы және жаттықтырушы, еңбек сіңірген спорт шебері (24.02.1941; 1950; 1957) # [[Лука Степанович Дьяченко|Дьяченко Лука Степанович]] (1902—1984), Молдава КСР мемлекет қайраткері. # [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), кеңестік партия және мемлекет қайраткері (1958, екі рет; 1965). # [[Алексей Ильич Зайцев|Зайцев Алексей Ильич]] (1914—1996) — Социалистік Еңбек Ері (1949), полярлық авиацияның бортмеханигі (19.05.1954, 29.08.1955, 23.06.1961). # [[Борис Мұстафаұлы Зумақұлов|Зумақұлов Борис Мұстафаұлы]] (1940 туғ.), партия және мемлекет қайраткері. # [[Борис Владимирович Иванов|Иванов Борис Владимирович]] (1917—1992), прозашы. # [[Иван Александрович Калита|Калита Иван Александрович]] (1927—1996), олимпиада чемпионы (ат спорты) (16.09.1960; 02.12.1970; 05.10.1972) # [[Юрий Яковлевич Ковалев|Ковалев Юрий Яковлевич]] (1937—2010), «Сибэлектромотор» бірлестігінің директоры (1971—1977), КОКП Томбы қалалық комитетінің екінші хатшысы (1977—1982), Томбы қалалық атқару комитетінің төрағасы (1982—1988) (1971; 31.03.1981; 17.07.1986). # [[Генрих Абрамович Козлов|Козлов Генрих Абрамович]] (1900—1981), КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. # [[Иван Елисеевич Крюков|Крюков Иван Елисеевич]] (1924—2003) — Қостанай облысы Орджоникидзе ауданы «Комаровский» кеңшарының бас экономисі, партия бюросының хатшысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің нұсқаушысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің партиялық бақылау комиссиясының мүшесі. # [[Галина Алексеевна Кулакова|Кулакова Галина Алексеевна]] (1942 туғ.), олимпиада чемпионы (шаңғы спорты) (09.04.1970; 10.05.1976; 09.04.1980) # [[Александр Васильевич Медведь|Медведь Александр Васильевич]] (1937-2024), олимпиада чемпионы (еркін күрес) (1964; 05.02.1969; 23.04.1985) # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Павел Михайлович Михайлов|Михайлов Павел Михайлович]] (1917—2005), Аэрофлот ұшқышы. # [[Евгений Васильевич Мосолов|Мосолов Евгений Васильевич]] (1912—1979), КОКП Мәскеу қалалық және облыстық комитеттерінің меңгерушісі. # [[Ашура Насырова|Насырова Ашура]] (1924—2011), Тәжік КСР халық әртісі (23.04.1941; 17.12.1949; 23.10.1954) # [[Анатолий Георгиевич Нилов|Нилов Анатолий Георгиевич]] (1912—1981), КОКП ОК жауапты қызметкері. # [[Александр Игнатьевич Пасиковский|Пасиковский Александр Игнатьевич]] (1910—1996), Молдова КСР мемлекет қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Николай Иванович Першин|Першин Николай Иванович]] (3 қараша 1904—1974), Ленинград шаруашылық кеңесінің С.М.Киров атындағы Электросила зауытындағы қырнаушы-айналмашақшысы. # [[Федор Федорович Петрусевич|Петрусевич Федор Федорович]] (1902—1965), Йошкар-Ола қ. жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының директоры (1946, 1951, 1956). # [[Николай Варфоломеевич Пилипенко|Пилипенко Николай Варфоломеевич]] (1916—2020), КОКП ОК философия ғылымдары секторының меңгерушісі. 1984-1992 жылдары — АОН профессоры. Философия ғылымдарының докторы, РФ еңбек сіңірген ғылым қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Файздрахман Ахмедзянович Сабиров|Сабиров Файздрахман Ахмедзянович]] (1919—1990), полковник, әскери құрылысшы, (08.12.1951; 07.03.1962; 29.03.1976). # [[Иван Петрович Савченко|Савченко Иван Петрович]] (1918—2002), Иркутск қ. Свердлов аудандық кеңесі атқару комитетінің төрағасы, Шығыс Сібір темір жолы теміржолшылары кәсіподағының жол комитетінің төрағасы. (марапаттау жылдары: 1957, 1971, 1976). # [[Иван Флегонтович Синицын|Синицын Иван Флегонтович]] (1911—1988), КСРО Трактор және ауылшаруашылық машина жасау министрі. # [[Николай Алексеевич Слезкин|Слезкин Николай Алексеевич]] (1905—1991), механика саласындағы ғалым, профессор, РКФСР ғылым мен техниканың еңбек сіңірген қайраткері (1953; 15.09.1961; 1976). # [[Виталий Константинович Трофимов|Трофимов Виталий Константинович]] (1926—1996), Мари облыстық кәсіподақтар кеңесінің төрағасы (1966, 1971, 1974). # [[Илья Михайлович Хижниченко|Хижниченко Илья Михайлович]] (1909—1992), кеңестік агроном (22.06.1950; 31.10.1957; 23.06.1966). # [[Александр Михайлович Хлопков|Хлопков Александр Михайлович]] (1926—2013), Горький облысы Кулебаки қалалық атқару комитетінің төрағасы. # [[Яков Иосифович Черняков|Черняков Яков Иосифович]] (1915—2010), Ижевск қалалық БЛКЖО комитетінің және КПСС аудандық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Күжүгет Серэұлы Шойгу|Шойгу Күжүгет Серэұлы]] (1921—2010) КОКП Тыва облыстық комитетінің хатшысы, Тыва АКСР Министрлер кеңесі төрағасының бірінші орынбасары, [[Сергей Күжүгетұлы Шойгу|С. К. Шойгудың]] әкесі. }} === «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет орденінің 2 мәрте иегерлері === * [[Эдуард Аркадьевич Асадов|Асадов Эдуард Аркадьевич]] (1923—2004), ақын (28.10.1967; 18.09.1973; 07.09.1998) * [[Сусанна Николаевна Звягина|Звягина Сусанна Николаевна]] (1918—2006), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1951; 15.09.1959; 14.07.2004) * [[Виктор Григорьевич Кузькин|Кузькин Виктор Григорьевич]] (1941—2008), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 3.03.1972; 20.12.1996) * [[Борис Александрович Майоров|Майоров Борис Александрович]] (род. 1938), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (24.07.1968; 22.05.1981; 20.12.1996) * [[Зоя Сергеевна Миронова|Миронова Зоя Сергеевна]] (1913—2008), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1958; 1972; 12.04.2001) * [[Татьяна Петровна Панкова|Панкова Татьяна Петровна]] (1917—2011), РКФСР халық әртісі, Мемлекеттік академиялық Малый театрының актрисасы (26.10.1949; 4.11.1974; 21.09.1998) * [[Александр Павлович Рагулин|Рагулин Александр Павлович]] (1941—2004), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 30.05.1969; 20.12.1996) * [[Игорь Анатольевич Ромишевский|Ромишевский Игорь Анатольевич]] (1940—2012), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.05.1969; 03.03.1972; 26.12.2011) * [[Эдуард Эргартович Россель|Россель Эдуард Эргартович]] (1937 туғ.), 1991—1993 жылдардағы Свердлов облысының губернаторы, 1995—2009 ж. (29.04.1975; 26.05.1980; 9.10.2007) * [[Александр Сергеевич Якушев|Якушев Александр Сергеевич]] (1947 туғ.), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (03.03.1972; 07.06.1979; 26.12.2011) === «Құрмет Белгісі» орденінің 2 мәрте иегерлері === * [[Александра Андреевна Андреева|Андреева Александра Андреевна]] (1894—1974), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1946; 1951). * [[Аким Иванович Атмачиди|Атмачиди Аким Иванович]] (1937—2013) — Семей құрама темірбетон өндірістік бірлестігінің директоры, * [[Булат Юсупович Аитов|Аитов Булат Юсупович]] (1929—2018), кеңестік құрылыс қайраткері, РКФСР және Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Стефан Лукич Анисимов|Анисимов Стефан Лукич]] (1910—1985), кеңестік сәулетші, Тәжік КСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1959). * [[Николай Захарович Анциферов|Анциферов Николай Захарович]] (1911—1980), кеңестік ақын, журналист, кеңестік-партия қызметкері(1946; 1951). * [[Вениамин Александрович Анчинашкевич|Анчинашкевич Вениамин Александрович]] (1910—1969), теміржолшы, еңбек ері (1943; 1960). * [[Вараздат Мартиросович Арутюнян|Арутюнян Вараздат Мартиросович]] (1909—2008), белгілі армян сәулетшісі және өнертанушы. Сәулет ғылымының докторы. * [[Канапия Габдуллинович Ахметов|Ахметов Канапия Габдуллинович]] (1924—2021), мемлекет және қоғам қайраткері, ғалым, профессор. * [[Юрий Васильевич Бабиков|Бабиков Юрий Васильевич]] (род. 1930), инженер-құрылымдаушы, Мари АКСР Йошкар-Оладағы жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының бас директоры (1966; 1971). * [[Архип Дмитриевич Белков|Белков Архип Дмитриевич]] (1899—1981), марилік кеңестік ғалым-агрономы (1946; 1951). * [[Анисия Федоровна Беспалова|Беспалова Анисия Федоровна]] (1920—2011), марилік кеңестік агроном, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1951; 1971). * [[Петр Павлович Богатырев|Богатырев Петр Павлович]] (1923—1997), марилік кеңестік партия-әкімшілік жетекшісі (1966; 1971). * [[Георгий Борисович Бокий|Бокий Георгий Борисович]] (1909—2001), кеңестік және ресейлік кристал химигі, РҒА корреспондент-мүшесі * [[Александра Степановна Брыкова|Брыкова Александра Степановна]], РКФСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі<ref>[https://институтвоспитания.рф/upload/medialibrary/8f3/ulv6zgq8uw06l40hqoefbbt9okb92ddu.pdf Фотография А. Брыковой. Семья и школа, — № 1, — 1950. с. 11а]</ref>. * [[Александр Адольфович Бурба|Бурба Александр Адольфович]] (1918—1984), Медногорск мыс-күкірт комбинатының директоры, Орынбор политехникалық институтының ректоры (1957; 17.06.1981). * [[Элина Авраамовна Быстрицкая|Быстрицкая Элина Авраамовна]] (1928—2019), КСРО халық әртісі, Ресей Мемлекеттік академиялық Кіші театрының актрисасы (7.03.1960; 4.11.1967). * [[Саидали Вализода|Вализода Саидали]] (1900—1971), кеңестік тәжік ақыны әрі музыканты, Тәжік КСР халық хафизі. * [[Василий Михайлович Воробьев|Воробьев Василий Михайлович]] (1909—1995), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесінің төрағасы (1957; 1966). * [[Павел Степанович Воронцов (партия қызметкері)|Воронцов Павел Степанович]] (1920—2015), кеңестік партия және әкімшілік қайраткері (1966; 1971). * [[Мария Сергеевна Гаврилова|Гаврилова Мария Сергеевна]] (1913—2004), агроном, КСРО Ауыл шаруашылығы министрлігі басқарма басшысының орынбасары (1960, 1967). * [[Яков Гайниевич Гайниев|Гайниев Яков Гайниевич]] (1928—2008), механизатор (1966; 1972). * [[Ярослав Александрович Галан|Галан Ярослав Александрович]] (1902—1949), жазушы, [[Сталин премиясы|Сталин сыйлығының]] лауреаты (қайтыс болғаннан кейін) * [[Давид Израилевич Гальперин|Гальперин Давид Израилевич]] (1903—1977), химик-технолог, оқ-дәрі өндірісі саласындағы маман, техника ғылымдарының докторы, профессор. * [[Михаил Матвеевич Глазырин|Глазырин Михаил Матвеевич]] (1935—2014), әкімшілік жетекшісі, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1971; 1976). * [[Сергей Константинович Годунов|Годунов Сергей Константинович]] (1929—2023), математик (1954; 1981), РҒА академигі. * [[Сергей Иванович Горбунов|Горбунов Сергей Иванович]] (1915—1991), әкімшілік-өндірістік жетекші (1946; 1951). * [[Юрий Леонидович Горянский|Горянский Юрий Леонидович]] (1929—2005), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрі (1965; 1971). * [[Анатолий Евгеньевич Григорьев|Григорьев Анатолий Евгеньевич]] (1929—2014), «Машиностройения ҒӨБ» әскери-өнеркәсіптік корпорациясында ұшу аппараттарын жобалау саласындағы маман. * [[Рамзан Бакарович Гудаев|Гудаев Рамзан Бакарович]] (1930—?), Шешен-Ингуш АКСР Веден аудандық «Сельхозтехника» бірлестігінің меңгерушісі. * [[Варвара Аркадиевна Гусар|Гусар Варвара Аркадиевна]] (1913—1994), кеңшар звеношысы (15.02.1966; 8.04.1971). * [[Евгений Валентинович Гусев|Гусев Евгений Валентинович]] (1927—?), агроном (1966; 1971). * [[Темир Дадабаевич Дадабаев|Дадабаев Темир Дадабаевич]] (род. 1941), КОКП Колхозабат аудандық комитетінің бірінші хатшысы, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Борис Петрович Дежкин|Дежкин Борис Петрович]] (1914—1992), кеңестік режиссер және суретші-мультипликатор (14.4.1944; 6.3.1950). * [[Александр Кириллович Доленко|Доленко Александр Кириллович]] (род. 1951), Ташкент жоғарғы партия мектебінің директоры; Өзбекстан КП ОК мүшесі, Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Серафим Алексеевич Дубровин|Дубровин Серафим Алексеевич]] (1912—1995), 1-Ленинград кірпіш зауытының бас механигі. * [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), КОКП Мари облыстық комитетінің хатшысы (1958; 1965). * [[Иван Евстигнеевич Ерохин|Ерохин Иван Евстигнеевич]] (1903—1996) ЗИЛ зауытындағы ағаш өңдеу цехының бөлім басшысы. * [[Константин Михайлович Зинин|Зинин Константин Михайлович]] (1913—1985), марилік партия жетекшісі (1946: 1951). * [[Леонид Никитич Злобин|Злобин Леонид Никитич]] (1923—1997), инженер (1962: 1971). * [[Аркадий Петрович Зонов|Зонов Аркадий Петрович]] (1922—2005) * [[Алексей Борисович Зубков|Зубков Алексей Борисович]] (1913—1984), контр-адмирал. * [[Әли Абдулоғлы Зулалов|Зулалов Әли Абдулоғлы]] (1893—1963), тенор, Әзербайжан КСР еңбек сіңірген әртісі, опера және балет театрының солисті * [[Борис Илинбаевич Ибулаев|Ибулаев Борис Илинбаевич]] (1934—1995), марилік партия-мемлекет қайраткері (1966; 1971). * [[Александр Александрович Иванов (әкімшілік жетекші)|Иванов Александр Александрович]] (1908—1984), әкімшілік жетекші (1945; 1966). * [[Бодо Германович Иоганзен|Иоганзен Бодо Германович]] (1911—1996), биология ғылымдарының докторы, Томбы мемлекеттік педагогикалық институтының ректоры. * [[Анна Ильинична Казакова|Казакова Анна Ильинична]] (1920—1989), Мари АКСР мәдениет министрі, МАКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1967; 1971). * [[Кара Рабаданович Караев|Караев Кара Рабаданович]] (1891—1973), партизан, Дағыстан АКСР әскер және партия қайраткері. * [[Юрий Васильевич Калашников (ғалым)|Калашников Юрий Васильевич]] (1939—2018), кеңестік және ресейлік ғалым, [[Башқұрт мемлекеттік университеті|Башқұрт мемлекеттік университетінің]] тарих кафедрасы тарихшысы, дәріскері, доценті. (қазіргі [[Үфі ғылым және технология университеті]]). * [[Михаил Андреевич Калинин|Калинин Михаил Андреевич]] (1914—1984), КСРО мемлекеттік жоспарлау комитетінің меңгерушісі. * [[Рудольф Иванович Каменев|Каменев Рудольф Иванович]] (1927—2019), гидроқұрылысшы, бетон зауытының басшысы, Мурманск облысындағы Мурмаши ауылының құрметті тұрғыны, хоккей командасының жаттықтырушысы. * [[Аркадий Иванович Капитонов|Капитонов Аркадий Иванович]] (1931—1995), марилік кеңестік партия қызметкері (1976; 1986). * [[Вадим Николаевич Карташов|Карташов Вадим Николаевич]] (1930—2008), кеңестік және ресейлік журналист, публицист, ақын, қоғам қайраткері, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері (1966; 1971). * [[Зинаида Ивановна Кашина|Кашина Зинаида Ивановна]] (1919—2007), кеңестік партия-мемлекет қайраткері, педагог, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төрағасының орынбасары (1960; 1971). * [[Ходи Исабаевич Кинжаев|Кинжаев Ходи Исабаевич]] (1914—1992), Кеңес Одағының Батыры. * [[Иван Викторович Кириллов|Кириллов Иван Викторович]] (1927—1994), КОКП Йошкар-Ола қалалық комитетінің 2-хатшысы (1966; 1971). * [[Валериан Петрович Кожевников|Кожевников Валериан Петрович]] (1920—1975), партия-мемлекет қайраткері, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Танаш Қойшыбайұлы|Қойшыбайұлы Танаш]] (1914—1974) — кеңестік шаруашылық, мемлекеттік және саяси қайраткер. * [[Василий Александрович Комов|Комов Василий Александрович]] (1929—2002), Түмен мотор зауытының бас инженері («Тюмень мотор құрастырушылар» АҚ) (1968; 1971). * [[Петр Григорьевич Корнилов|Корнилов Петр Григорьевич]] (1924—1982), марилік кеңестік жазушы, журналист, қоғам және саяси қайраткер, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері. (1966; 1971). * [[Анна Васильевна Коряковцева|Коряковцева Анна Васильевна]] (1899—1982), Мари АКСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі (1939; 1949). * [[Василий Васильевич Косенко|Косенко Василий Васильевич]] (1916—?), Қазақ КСР Ауыл шаруашылығы министрлігінің тәжірибелік-оқу шаруашылықтары бас басқармасының басшысы. * [[Виктор Михайлович Котельников|Котельников Виктор Михайлович]] (1924 туғ.), Мари АКСР денсаулық сақтау министрі (1961, 1971). * [[Дмитрий Сергеевич Краснов|Краснов Дмитрий Сергеевич]] (1905—?), партия жетекшісі (1939, 1942). * [[Василий Михайлович Кужнуров|Кужнуров Василий Михайлович]] (1913—1992), Мари АКСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі (1946, 1951). * [[Михаил Иванович Кузнецов (зоотехник)|Кузнецов Михаил Иванович]] (1925—1996), Мари АКСР Ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары, РКФСР еңбек сіңірген зоотехнигі (1966, 1971). * [[Леонид Петрович Курьянов|Курьянов Леонид Петрович]] (1927—2014) * [[Аркадий Иванович Лаппо|Лаппо Аркадий Иванович]] (1904—1983), кеңестік өсімдік өсіру маманы және сұрыптаушы, БКСР ҒА академигі (1949, 1959). * [[Вадим Петрович Логинов|Логинов Вадим Петрович]] (1927—2016), дипломат және партия қайраткері (30.08.1957; 22.10.1971). * [[Иван Пантелеевич Макаров|Макаров Иван Пантелеевич]] (1915—1997), марилік партия жетекшісі (1951, 1971). * [[Михаил Семенович Малышев|Малышев Михаил Семенович]] (1914—1986), марилік кеңестік ауыл шаруашылығын ұйымдастырушы (1951, 1966). * [[Александр Дмитриевич Мартусин|Мартусин Александр Дмитриевич]] (1930—2016), Иркутск облысы, Тайшет ауданы, Бузыканово ауылындағы М.И. Калинин атындағы ұжымшар төрағасы * [[Василий Павлович Мартыненко|Мартыненко Василий Павлович]] (1925—1993), Волгоград облысы, Новониколаев ауданы, В. И. Ленин атындағы ұжымшар бас агрономы (1965, 1972). * [[Акакий Иванович Мгеладзе|Мгеладзе Акакий Иванович]] (1910—1980) — партия қайраткері, Грузин КСР КП ОК бірінші хатшысы, КОКП ОК мүшесі. * [[Михаил Михайлович Мирошников|Мирошников Михаил Михайлович]] (1926—2020), оптика өнеркәсібінің ұйымдастырушысы, Социалистік Еңбек Ері, КСРО ҒА және РҒА корреспондент-мүшесі (1957, 1961). * [[Иван Романович Москвичев|Москвичев Иван Романович]] (1913—1978), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының төрағасы (1946, 1963). * [[Анна Александровна Мосунова|Мосунова Анна Александровна]] (1905—2003), марилік кеңестік партия-әкімшілік қызметкер, педагог, қоғам қайраткері, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы (1946; 1951). * [[Михаил Федорович Ненашев|Ненашев Михаил Федорович]] (1929—2019), мемлекет қайраткері, журналист, публицист, редактор, тарих ғылымдарының докторы. * [[Михаил Александрович Николаев|Николаев Михаил Александрович]] (1912—1986), халық ағарту қайраткері және ұстаз (1944, 1962). * [[Сергей Николаевич Николаев (драматург)|Николаев Сергей Николаевич]] (1908—1993), Мари АКСР халық жазушысы, Мари АКСР жазушылар одағының төрағасы (1951; 1968). * [[Ольга Павловна Ногина|Ногина Ольга Павловна]] (1885—1977), кеңестік денсаулық сақтаудың ірі ұйымдастырушысы, [[Виктор Павлович Ногин|В.П. Ногиннің]] әйелі. * [[Николай Николаевич Озеров (түсініктемеші)|Озеров Николай Николаевич]] (1922—1997), спорт түсініктемеші, РКФСР халық әртісі (27.04.1957; 7.07.1978). * [[Петр Степанович Павленко|Павленко Петр Степанович]] (1937—2019), Житомир облысы кәсіподақтар федерациясы төрағасының орынбасары * [[Иван Митрофанович Первушин|Первушин Иван Митрофанович]] (1914—1998) құрылыс бригадирі. * [[Геннадий Михайлович Пищаев (партия жетекшісі)|Пинаев Геннадий Михайлович]] (1931—2005), партия жетекшісі (1966, 1976). * [[Михаил Иванович Положенцев|Положенцев Михаил Иванович]] (1928—2013), мемлекет қайраткері, Челябі облыстық атқару комитетінің төрағасы (1980—1984). * [[Хачик Оганесович Погосов|Погосов Хачик Оганесович]] (1910—1975) Ирансовтранс Сыртқы сауда министрлігінің Бакудегі басқарушысы. * [[Кирилл Иванович Поназдырь|Поназдырь Кирилл Иванович]] (1918—2001) — Жаңасібір облыстық денсаулық сақтау басқармасы меңгерушісі (1961—1982), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері (1978). * [[Владимир Петрович Потанин|Потанин Владимир Петрович]] (1926—1981), мемлекет қайраткері, Үлбі металлургиялық зауытының директоры (1961—1974), Орта машина жасау министрлігі 3-бас басқармасы басшысы (1974—1981). * [[Вадим Александрович Просвирнин|Просвирнин Вадим Александрович]] (1926—2006), Мари АКСР отын өнеркәсібі министрі (1971, 1976). * [[Борис Викторович Протопопов|Протопопов Борис Викторович]] (1901—1982), Медицина ғылымдарының докторы, профессор (1945, 1951). * [[Василий Павлович Пустовалов|Пустовалов Василий Павлович]] (1925—2013), полковник, 25516 ә/б бөлім басшысы * [[Геннадий Алексеевич Пчелов|Пчелов Геннадий Алексеевич]] (1937 туғ.), агроном (1973, 1976). * [[Михаил Георгиевич Родионов|Родионов Михаил Георгиевич]] (1904—1959), марилік кеңестік әкімшілік жетекшісі (1946, 1951). * [[Роберт Иванович Рождественский|Рождественский Роберт Иванович]] (1932—1994), кеңестік және ресейлік ақын әрі аудармашы, ән жазушы. * [[Узбек Агзамович Рустамов|Рустамов Узбек Агзамович]] (1926—2011), Өзбек КСР сыртқы істер министрінің орынбасары, Өзбекстан КП ОК ақпарат және сыртқы байланыстар бөлімінің меңгерушісі (1966, 1971). * [[Анатолий Петрович Рязанов|Рязанов Анатолий Петрович]] (1914—1985), Марилік машина жасау зауытының директоры(1958, 1962). * [[Геннадий Алексеевич Сандетский|Сандетский Геннадий Алексеевич]] (1925—1978),Мари ауыл шаруашылығы екпіндісі (1971, 1973). * [[Ара Мигранович Сарксян|Сарксян Ара Мигранович]] (1902—1969), Армян кеңестік мүсінші. КСРО халық суретшісі. * [[Александр Павлович Семенов|Семенов Александр Павлович]] (1911—?), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары (1946, 1951). * [[Әкім Серіков|Серіков Әкім]] (1912—1989) — Қазақ КСР Қарағанды ​​облысының кеңестік партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Михаил Николаевич Скаткин|Скаткин Михаил Николаевич]] (1900—1991), профессор, КСРО педагогика ғылымдары академиясының академигі. * [[Федор Сергеевич Слыханов|Слыханов Федор Сергеевич]] (1912—1986), Мари АКСР жергілікті отын өнеркәсібі басқармасы басшысы (1946, 1951). * [[Анатолий Алексеевич Слюсарь|Слюсарь Анатолий Алексеевич]] (1934—2013), КСРО-ның Грекия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі (1988—1991). * [[Анатолий Алексеевич Смирнов|Смирнов Анатолий Алексеевич]] (1941—?), Мари АКСР Йошкар-Ола қалалық атқару комитетінің төрағасы (1973, 1986). * [[Петр Алексеевич Смирнов (министр)|Смирнов Петр Алексеевич]] (1928—2004), Мари АКСР Халыққа қызмет көрсету министрі (1971, 1975). * [[Ефим Гаврилович Софронов|Софронов Ефим Гаврилович]] (1902—1982), Мари АКСР әділет халық комиссары / министрі (1945, 1951). * [[Владимир Евгеньевич Степанов|Степанов Владимир Евгеньевич]] (1913—1986), кеңестік астроном, КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. * [[Цолак Александрович Степанян|Степанян Цолак Александрович]] (1911—2002) — философ, тарихи материализм және әлеуметтік философия саласындағы маман (1953, 1961). * [[Дмитрий Романович Суворов|Суворов Дмитрий Романович]] (1914—1989), Мари АКСР байланыс өндірістік-техникалық басқарма басшысы (1946, 1951). * [[Александр Иванович Сурьянинов|Сурьянинов Александр Иванович]] (1927—2009), Мари АКСР орман шаруашылығы министрі (1966, 1971). * [[Михаил Платонович Сычев|Сычев Михаил Платонович]] (1921—2005), қаржы министрі, Мари АКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1965, 1971). * [[Алексей Васильевич Тараканов|Тараканов Алексей Васильевич]] (1937—?), «Стройдормаш» ААҚ бас директоры, Калининград (1964—2011). * [[Дмитрий Евдокимович Тараненко|Тараненко Дмитрий Евдокимович]] (1918—2001), «Красковский» кеңшарындағы 2-бөлім меңгерушісі (1971, 1986). * [[Василий Ильич Товашов|Товашов Василий Ильич]] (1906—1990), Мари АКСР Жоғарғы сотының төрағасы (1945, 1951). * [[Иван Петрович Устенко|Устенко Иван Петрович]] (1925—2001), «Гмелинский» кеңшарының бас агрономы, Волгоград облысы (1958, 1973). * [[Самуил Абрамович Хазин|Хазин Самуил Абрамович]] (1929—2013), Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966, 1971). * [[Хаджи-Мурад Омарович Хашаев|Хашаев Хаджи-Мурад Омарович]] (1909—1971), кавказтанушы-тарихшы, этнограф, ғылымды ұйымдастырушы, қоғам және саяси қайраткер (1950, 1970). * [[Виктор Иванович Хохряков|Хохряков Виктор Иванович]] (1913—1986), КСРО халық әртісі, КСРО Мемлекеттік академиялық Кіші театрының әртісі. * [[Петр Дмитриевич Целищев|Целищев Петр Дмитриевич]] (1914—1984), радиошы-поляршы, Арктика мен Антарктидаға экспедицияларға қатысушы. * [[Геннадий Васильевич Шаев|Шаев Геннадий Васильевич]] (1929—2009), Алтай өлкесі ІІБ социалистік меншікті ұрлауға қарсы күрес бөлімі басшысы (1973—1979) * [[Алексей Сергеевич Шерстнев|Шерстнев Алексей Сергеевич]] (1904—?), марилік партия-кеңестік қызметкер (1946, 1951). * [[Леонид Александрович Шилов|Шилов Леонид Александрович]] (1928—2006), кітапхана және кітаптану ісі саласының қайраткері, кітапшы. * [[Вячеслав Анатольевич Щеглов|Щеглов Вячеслав Анатольевич]] (1908—1992), КСРО дайындама министрлігінің уәкілетті өкілі (1951, 1952). * [[Степан Алексеевич Шалаев|Шалаев Степан Алексеевич]] (1929—2022), кеңестік мемлекет, партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Тана Бегиновна Марчина|Тана Бегиновна Марчина]] (1916—1993), КСРО Жоғарғы Кеңесінің 5-шақырылым депутаты. * [[Валериан Иванович Яранов|Яранов Валериан Иванович]] (1912—2000) — таулымарилік кеңестік және ресейлік ауыл шаруашылығы қайраткері, агроном (1951, 1971). === «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені === == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:КСРО ордендері]] [[Санат:Құрмет Белгісі ордені]] ird4qdtf2j3bho4tfg0gny0wq2xdqsd 3479026 3479025 2025-06-10T15:28:49Z Орел Карл 81620 /* 5 мәрте иегерлері */ 3479026 wikitext text/x-wiki {{Жүлде | атауы = «Құрмет Белгісі» ордені,<br />Құрмет ордені | суреті = [[Сурет:SU Order of the Badge of Honour ribbon.svg|left|100px]] [[Сурет:Znakpocheta2.jpg|right|110px]] | сурет атауы = | фон түсі = | шынайы атауы = {{lang-ru|Орден «Знак Почёта», орден Почёта}} | мемлекет = {{USSR}} | түрі = | үшін марапатталады = | жағдайы = | негіздеуші = | негізделді = [[25 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | алғашқы иегері = [[26 қараша]] [[1935 жыл|1935 жылы]] | соңғы иегері = «Құрмет Белгісі» ордені — 23 желтоқсан 1988 жылы<br />Құрмет ордені — 21 желтоқсан 1991 жылы | барынша ұсынылған = 1 580 850 | жоғары марапаты = | төменгі марапаты = | сайты = | Commons = Order of the Badge of Honor }} '''«Құрмет Белгісі» ордені''' ({{lang-ru|Орден «Знак Почёта»}}) — [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] мемлекеттік марапаты. Орден КСРО Орталық Атқару Комитетінің 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен құрылды. 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет ордені''' деп өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық адам марапатталды. == Орден тарихы == Орден [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО орталық атқару комитетінің]] 1935 жылғы 25 қарашадағы қаулысымен бекітілді. Орденді тағу ережелері, лента түсі КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының «КСРО ордендері мен медальдарына арналған ленталардың үлгілері мен сипаттамасын және Ордендерді тағу ережесін бекіту туралы» Жарлығымен жүзеге асты (19.06.1943 ж.) 1988 жылы 22 тамызда '''Құрмет''' орденіне өзгертілді. 1991 жылға дейін 1 миллион 581 мыңға жуық марапаттау рәсімі өткізілді. == Орденнің жарғысы == 1. «Құрмет Белгісі» ордені өндірістегі, ғылыми-зерттеу, мемлекеттік, әлеуметтік-мәдени, спорттық және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі жоғары жетістіктерді, сондай-ақ азаматтық ерлік танытқандарды марапаттау үшін тағайындалды. 2. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * КСРО азаматтары; * кәсіпорындар, бірлестіктер, мекемелер, ұйымдар, аудандар, қалалар және басқа да елді мекендер. «Құрмет белгісі» орденімен КСРО азаматы болып табылмайтын адамдар, сондай-ақ шет мемлекеттердің кәсіпорындары, мекемелері, ұйымдары, елді мекендері де марапатталады. 3. «Құрмет белгісі» орденімен марапатталады: * өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, құрылыста, көлікте, байланыста, саудада, қоғамдық тамақтануда, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықта, тұрмыстық қызмет көрсетуде және халық шаруашылығының басқа да салаларында жоғары өндірістік көрсеткіштер үшін; * жоғары еңбек өнімділігіне қол жеткізгені, өнім сапасын арттырғаны, оны өндіруге материалдық және еңбек шығындарын азайтқаны, қоғамдық өндірістің тиімділігін арттырудағы табыстары үшін; * жоспарлы тапсырмаларды орындау және асыра орындаудағы социалистік жарыстағы жоғары нәтижелер үшін; * өндіріске жаңа технологияны, озық тәжірибені, ерекше құнды өнертабыстар мен рационализаторлық ұсыныстарды енгізгені үшін; * ғылыми-зерттеу қызметінде табысқа жеткені үшін; * кеңес мәдениеті, әдебиеті, өнері саласындағы шығармашылық жетістіктері, жас ұрпақты оқыту мен коммунистік тәрбиелеудегі, жоғары білікті кадрлар даярлаудағы, халықты медициналық қамтамасыз етудегі, дене шынықтыру мен спортты дамытудағы және басқа да қоғамдық пайдалы қызметтегі табыстары үшін; * елдің қорғаныс қабілетін нығайтудағы қызметі үшін; * жемісті мемлекеттік және қоғамдық қызметі үшін; * КСРО мен басқа мемлекеттер арасындағы экономикалық, ғылыми-техникалық, мәдени және басқа да байланыстарды дамытудағы қызметтері үшін; * адамдардың өмірін құтқару, қоғамдық тәртіпті қорғау, табиғи апаттармен және азаматтық ерліктің басқа да көріністерімен күресудегі батыл әрі тапқыр әрекеттері үшін. 4. «Құрмет белгісі» ордені кеуденің сол жағына тағылып, КСРО-ның басқа ордендері болған жағдайда «Халықтар Достығы» орденінен кейін орналасатын. 1988 жылы 28 желтоқсанда [[КСРО Жоғарғы Кеңесі]] төралқасының Жарлығымен «Құрмет» орденінің жаңа ережесі мен сипаттамасы бекітілді. == Орденнің сипаттамасы == «Құрмет белгісі» ордені сопақ пішінді, бүйірлері [[Емен|емен]] бұтақтарымен қоршалған. Ортасында сол және оң жағында симметриялы орналасқан «[[Барлық елдердің пролетарлары, бірігіңдер!]]» деген жазуы бар байрақтарды алып келе жатқан жұмысшы мен жұмысшы әйелдің фигуралары орналасқан. Орденнің жоғарғы жағында бесбұрышты жұлдыз орналасқан, оның астында байрақтардың аясында «КСРО» деген бедерлі жазу бар. Орденнің төменгі жағында «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген бедерлі жазу жазылған. Байрақтар мен жұлдыз күрең қызыл эмалмен қапталған және шеттері алтын жалатылған жиектермен көмкерілген. Байрақтардың бағаналары мен жазулары алтын жалатылған, емен бұтақтары, орденнің төменгі бөлігі және оның жалпы аясы тотыққан. «Құрмет белгісі» ордені күмістен жасалған. Орден биіктігі — 46 мм, ені — 32,5 мм. Орден құлақша мен шығыршық арқылы жиектері екі бойлық тоқсары жолақтары бар ашық қызғылт жібек қатқыл таспамен тысталған бесбұрышты тағанға жалғанады. Таспаның ені — 24 мм, жолақтардың ені 3,5 мм. [[1988 жыл|1988 жылы]] «Құрмет белгісі» ордені «Құрмет» ордені болып өзгертілгеннен кейін орденнің сыртқы түрі сәл өзгерді. «Құрмет» орденінің «Құрмет белгісі» орденінен айырмашылығы, бет жағының төменгі бөлігіндегі «ҚҰРМЕТ БЕЛГІСІ» деген жазудың орнына орақ пен балғаның және екі алшақ жатқан лавр бұтағының қолданбалы бедерлі қаптама қойылған. Қаптама екі сұққыш арқылы орденнің негізіне бекітіледі. «Құрмет Белгісі» орденінен «Құрмет» орденіне ауысқан кезде белгілердің нөмірленуі үзілген жоқ. == Марапаттау == [[КСРО орталық атқару комитеті|КСРО ОАК]] жаңа орденмен марапаттау туралы бірінші қаулысы 1935 жылы 26 қарашада шықты. Орден ЦДКА Қызыл Әскер ән және би ансамблінің жетекшісіне, ұйымдастырушыларына және 10 қатысушысына берілді (бұл кезде ұжымның өзі Революциялық Қызыл Ту, ал ансамбль жетекшісі А. В. Александров [[Қызыл жұлдыз ордені|Қызыл жұлдыз орденмен]] марапатталды). 1935 жылы 26 желтоқсанда КСРО Орталық Атқару Комитетінің 25 желтоқсандағы Жарлығымен еңбек ерлігі және мақта өнімділігін арттырудағы табыстары үшін реттік №1 «Құрмет белгісі» орденімен Ташкент облысы, Жаңажол ауданы, «Батыр» ұжымшарының төрағасы Артықбай Тіллябаев марапатталды; сонымен қатар, сол күні Ворошилов атындағы ұжымшардың екпінді-пионері Кавахан Атақұлова мен «Коммунизм» ұжымшарының екпінді-пионері Нышан Қадыров (екеуі де [[Ферғана облысы]], Қоқан ауданынан) ордендермен марапатталды. Алғаш «Құрмет белгісі» орденімен марапатталған ұжым С.М.Киров атындағы Макеевка металлургиялық зауытындағы №2 мартендік цехы болды (1939 жылы). Ұжым жоспарды асыра орындағаны, жарысты жақсы ұйымдастырғаны және мемлекеттік маңызды тапсырмаларды мерзімінен бұрын орындағаны үшін марапатталды. Кеңестік «Құрмет» орденінің соңғы иегері — Ресейдің «Цемент» мемлекеттік концернінің Белгород цемент зауытының директоры Анатолий Яковлевич Литвин, [[КСРО Президенті|КСРО Президентінің]] 1991 жылғы 21 желтоқсандағы Жарлығымен осы марапатқа ие болды. == Бірнеше рет «Құрмет белгісі» және «Құрмет» ордендерімен марапатталғандар == === «Құрмет Белгісі» орденінің 5 мәрте иегерлері === # [[Мәстүр Әуезова]] (1905—1978) — Тәжік КСР Ленинабад облыстық атқару комитетінің төрайымы (соның ішінде 28.04.1940; 01.04.1944; 23.10.1954). # [[Әнуар Қаландаров]] (1920—1990) — Тәжік КСР Құмсаңғыр ауданының Ленин атындағы ұжымшардың төрағасы. # [[Салих Ашурқожаұлы Раджабов]] (1912—1990) — Тәжік КСР ҒА қоғамдық ғылымдар бөлімінің академик-хатшысы. === «Құрмет Белгісі» орденінің 4 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Никара Бәкірқызы Абаева|Абаева Никара Бәкірқызы]] (1936 туғ.) — Ыбырай Алтынсарин атындағы Педагогика ғылымдары ғылыми-зерттеу институтының директоры. # [[Болат Абдуллаұлы Абдуллаев|Абдуллаев Болат Абдуллаұлы]] (1906 — ?) — Тәжік КСР Жоғарғы сотының төрағасы (1938-1940). # [[Кәрім Жүсіпұлы Ахмедов|Ахмедов Кәрім Жүсіпұлы]] (1917—?) — медицина ғылымдарының докторы, ТММИ қалыпты физиология кафедрасының меңгерушісі. # [[Болеслав Иванович Буйвид|Буйвид Болеслав Иванович]] (1916—2003) — Магнитогорск металлургиялық комбинатындағы кадрлар бөлімінің басшысы. # [[Владимир Захарович Ващенко|Ващенко Владимир Захарович]] (1911—1992) — кеңестік шаруашылық, мемлекет әрі саяси қайраткер. # [[Николай Григорьевич Грицевич|Грицевич Николай Григорьевич]] (1920—2023) — Омбы теміржол бөлімі басшысының бірінші орынбасары (1953-1963), Омбы қалалық атқару комитеті төрағасының бірінші орынбасары (1964-1985) (01.08.1959; 28.07.1966; 25.08.1971; 03" /19/1981) # [[Асылбек Жазыұлы Дәулетов|Дәулетов Асылбек Жазыұлы]] (1925 туғ.) — Көкшетау облыстық халықтық бақылау комитеті төрағасының орынбасары. # [[Ғазиз Есмұқанов|Есмұқанов Ғазиз]] (1936 туғ.) — Қазақстан КП Жезқазған облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Ұзақ Жырғалбаев|Жырғалбаев Ұзақ]] (1912—1986) — Қырғыз ССР Министрлер Кеңесінің еңбек ресурстарын пайдалану жөніндегі мемлекеттік комитетінің төрағасы. # [[Николай Иванович Иванов|Иванов Николай Иванович]] (1918—1985) — Тверь облыстық БЛКЖО комитетінің бірінші хатшысы (1957, 1966, 1971, 17.06.1981). # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Николай Васильевич Ким|Ким Николай Васильевич]] (1904—1988) — Өзбек КСР Хорезм облысы Жаңаарық ауданы Әл-Хорезми атындағы кеңшардың директоры. # {{Орақ пен Балға медалі}} [[Шәпек Күзембаев|Күзембаев Шәпек]] (1906—1985) — Бұхара облысы, Канимех ауданы, Канимех кеңшарының директоры. # [[Зәйіт Тілеубайұлы Қаскеев|Қаскеев Зәйіт Тілеубайұлы]] (1932—?) — Солтүстік Қазақстан облыстық атқару комитетінің ұйымдастыру бөлімі меңгерушісі. # [[Қожа Садық]] (1913—1990) — «Совет Тожикистони» газетінің редакторы, КСРО жазушылар одағының мүшесі. # [[Жүзімқұл Қадырқұлұлы Құдайбергенов|Құдайбергенов Жүзімқұл Қадырқұлұлы]] (1913—1986) — К.И.Скрябин атындағы Қырғыз ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Николай Андреевич Малицкий|Малицкий Николай Андреевич]] (1904—?) — ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, Ташкент жоғары партия мектебінің профессоры. # [[Жерен Мамедов|Мамедов Жерен]] (1923—1985) — Түрікмен КСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі. # [[Василий Арсеньевич Москвин|Москвин Василий Арсеньевич]] (1910—1969) — КОКП Томбы облыстық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Ақбар Момынов|Момынов Ақбар]] (1909—?) — Тәжікстан КП Ленинабат облыстық комитетінің әкімшілік және сауда-қаржы органдары бөлімінің меңгерушісі. # [[Хадиша Райымқызы Мұсаханова|Мұсаханова Хадиша Райымқызы]] (1918—1974) — В.И.Ленин Орталық мұражайының Ташкент филиалының директоры. # [[Халима Насырова|Насырова Халима]] (1913—2003) — [[КСРО халық әртісі]] (23.11.1939; 25.12.1944; 11.01.1957; 01.03.1965) # [[Тәнті Оразбеков|Оразбеков Тәнті]] (1922—1978) — Қырғыз КСР дайындама министрі. # [[Андрей Николаевич Паздзерский|Паздзерский Андрей Николаевич]] (1906—1981) — Өзбек КСР Министрлер Кеңесі аппаратының жауапты қызметкері. # [[Виктор Афанасьевич Попов|Попов Виктор Афанасьевич]] (1929—2018) — КОКП ОК қорғаныс бөлімінің сектор меңгерушісі, К.Э.Циолковский атындағы Космонавтика академиясының толық мүшесі (17.06.1961; 26.07.1966; 11.09.1970; 11.10.1974). # [[Мырзахан Пошанов|Пошанов Мырзахан]] (1903—?) — Қазақстан КП Шымкент облыстық комитетінің екінші хатшысы. # [[Осман Құрбанұлы Рахматзаде|Рахматзаде Осман Құрбанұлы]] (1906—1989) — Тәжік ауыл шаруашылығы институтының ректоры. # [[Рыхси Сахибаев|Сахибаев Рыхси]] (1917—1974) — Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы. # [[Мұқым Сұлтанов|Сұлтанов Мұқым]] (1894—1976) — Тәжік КСР жергілікті өнеркәсіп халық комиссары, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасы төрағасының орынбасары. # [[Аға Керімұлы Халилов|Халилов Аға Керімұлы]] (1904—1981) — Түрікменстан КП ОК істерінің басқарушысы. # [[Фарида Ғабсадыққызы Халитова|Халитова Фарида Ғабсадыққызы]] (1920—1981) — Қазақстан КП Целиноград облыстық комитетінің хатшысы. # [[Семен Алексеевич Чесноков|Чесноков Семен Алексеевич]] (1901—1974) — РКФСР денсаулық сақтау халық комиссары (1937-1938), Қазақ КСР денсаулық сақтау халық комиссары - министрі (1939-1949) (14.04.1951; 6.12.1957; 11.11.1961; 28.10. /1967) # [[Георгий Павлович Шамилин|Шамилин Георгий Павлович]] (1911—1986) — КОКП Смоленск қалалық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Виктор Львович Шульц|Шульц Виктор Львович]] (1908—1976) — Орталық Азия мемлекеттік университетінің жер гидрологиясы кафедрасының меңгерушісі. }} === «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет орденінің 3 мәрте иегерлері === * [[Вячеслав Николаевич Иванов|Иванов Вячеслав Николаевич]] (1938-2024) — академиялық ескек есуден 3-дүркін олимпиада чемпионы (оның ішінде 1956; 30.03.1965; 16.07.2018) * [[Лариса Семеновна Латынина|Латынина Лариса Семеновна]] (1934 туғ.) — спорттық гимнастикадан 9-дүркін олимпиада чемпионы (16.09.1960; 30.03.1965; 5.10.1972; 30.12.1999) * [[Виталий Георгиевич Смирнов|Смирнов Виталий Георгиевич]] (1935 туғ.) — КСРО (1990-1992) және РФ (1992-2001) Ұлттық Олимпиада комитетінің президенті (23.06.1966; 09.09.1971; 10.05.1976; 22.04.1994) === «Құрмет Белгісі» орденінің 3 мәрте иегерлері === {{columns-list|3| # [[Владимир Павлович Алексеев|Алексеев Владимир Павлович]] (1914—2000), өнеркәсіп қайраткері, Марий АКСР-нің еңбек сіңірген ғылым және техника қайраткері, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1944; 1958; 1962). # [[Жүсіпбек Алтайбаев|Алтайбайұлы Жүсіп]] (1911—1987), журналист, сатирик. # [[Кеңес Мұстаханұлы Аухадиев|Аухадиев Кеңес Мұстаханұлы]] (1938-2022), кеңестік әрі қазақстандық мемлекет пенен партия қайраткері. # [[Ғариф Керімұлы Ахмадеев|Ахмадеев Ғариф Керімұлы]] (1912—1991), тікұшақ құрылымдаушы. # [[Евгений Алексеевич Борисов|Борисов Евгений Алексеевич]] (1928—1974), полковник, АТҒЗИ қызметкері. # [[Валентин Александрович Вахонин|Вахонин Валентин Александрович]] (1904—1981), М. И. Ульянова атындағы Мәскеу жұмысшы тілшілер университетінің ректоры # [[Владимир Викторович Григорьев|Григорьев Владимир Викторович]] (1941—2011), партия мен мемлекет қайраткері. # [[Василий Викторович Громыко|Громыко Василий Викторович]] (1932—2017), КСРО еңбек сіңірген жаттықтырушысы (грек-рим күресі) (24.07.1968; 1969; 10.05.1972) # [[Виктор Федорович Грудзенко|Грудзенко Виктор Федорович]] (1931—2019), КОКП Пенза қалалық комитетінің екінші хатшысы (1970-1985) (1971; 1976; 10.03.1981) # [[Георгий Дмитриевич Гулиа|Гулиа Георгий Дмитриевич]] (1913—1989), прозашы (17.04.1958; 13.03.1963; 28.10.1967) # [[Гайоз Иванович Джеджелава|Джеджелава Гайоз Иванович]] (1915-2005), футболшы және жаттықтырушы, еңбек сіңірген спорт шебері (24.02.1941; 1950; 1957) # [[Лука Степанович Дьяченко|Дьяченко Лука Степанович]] (1902—1984), Молдава КСР мемлекет қайраткері. # [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), кеңестік партия және мемлекет қайраткері (1958, екі рет; 1965). # [[Алексей Ильич Зайцев|Зайцев Алексей Ильич]] (1914—1996) — Социалистік Еңбек Ері (1949), полярлық авиацияның бортмеханигі (19.05.1954, 29.08.1955, 23.06.1961). # [[Борис Мұстафаұлы Зумақұлов|Зумақұлов Борис Мұстафаұлы]] (1940 туғ.), партия және мемлекет қайраткері. # [[Борис Владимирович Иванов|Иванов Борис Владимирович]] (1917—1992), прозашы. # [[Иван Александрович Калита|Калита Иван Александрович]] (1927—1996), олимпиада чемпионы (ат спорты) (16.09.1960; 02.12.1970; 05.10.1972) # [[Юрий Яковлевич Ковалев|Ковалев Юрий Яковлевич]] (1937—2010), «Сибэлектромотор» бірлестігінің директоры (1971—1977), КОКП Томбы қалалық комитетінің екінші хатшысы (1977—1982), Томбы қалалық атқару комитетінің төрағасы (1982—1988) (1971; 31.03.1981; 17.07.1986). # [[Генрих Абрамович Козлов|Козлов Генрих Абрамович]] (1900—1981), КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. # [[Иван Елисеевич Крюков|Крюков Иван Елисеевич]] (1924—2003) — Қостанай облысы Орджоникидзе ауданы «Комаровский» кеңшарының бас экономисі, партия бюросының хатшысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің нұсқаушысы; Қазақстан КП Қостанай облыстық комитетінің партиялық бақылау комиссиясының мүшесі. # [[Галина Алексеевна Кулакова|Кулакова Галина Алексеевна]] (1942 туғ.), олимпиада чемпионы (шаңғы спорты) (09.04.1970; 10.05.1976; 09.04.1980) # [[Александр Васильевич Медведь|Медведь Александр Васильевич]] (1937-2024), олимпиада чемпионы (еркін күрес) (1964; 05.02.1969; 23.04.1985) # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Павел Михайлович Михайлов|Михайлов Павел Михайлович]] (1917—2005), Аэрофлот ұшқышы. # [[Евгений Васильевич Мосолов|Мосолов Евгений Васильевич]] (1912—1979), КОКП Мәскеу қалалық және облыстық комитеттерінің меңгерушісі. # [[Ашура Насырова|Насырова Ашура]] (1924—2011), Тәжік КСР халық әртісі (23.04.1941; 17.12.1949; 23.10.1954) # [[Анатолий Георгиевич Нилов|Нилов Анатолий Георгиевич]] (1912—1981), КОКП ОК жауапты қызметкері. # [[Александр Игнатьевич Пасиковский|Пасиковский Александр Игнатьевич]] (1910—1996), Молдова КСР мемлекет қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Николай Иванович Першин|Першин Николай Иванович]] (3 қараша 1904—1974), Ленинград шаруашылық кеңесінің С.М.Киров атындағы Электросила зауытындағы қырнаушы-айналмашақшысы. # [[Федор Федорович Петрусевич|Петрусевич Федор Федорович]] (1902—1965), Йошкар-Ола қ. жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының директоры (1946, 1951, 1956). # [[Николай Варфоломеевич Пилипенко|Пилипенко Николай Варфоломеевич]] (1916—2020), КОКП ОК философия ғылымдары секторының меңгерушісі. 1984-1992 жылдары — АОН профессоры. Философия ғылымдарының докторы, РФ еңбек сіңірген ғылым қайраткері. # {{Алтын Жұлдыз медалі}}[[Файздрахман Ахмедзянович Сабиров|Сабиров Файздрахман Ахмедзянович]] (1919—1990), полковник, әскери құрылысшы, (08.12.1951; 07.03.1962; 29.03.1976). # [[Иван Петрович Савченко|Савченко Иван Петрович]] (1918—2002), Иркутск қ. Свердлов аудандық кеңесі атқару комитетінің төрағасы, Шығыс Сібір темір жолы теміржолшылары кәсіподағының жол комитетінің төрағасы. (марапаттау жылдары: 1957, 1971, 1976). # [[Иван Флегонтович Синицын|Синицын Иван Флегонтович]] (1911—1988), КСРО Трактор және ауылшаруашылық машина жасау министрі. # [[Николай Алексеевич Слезкин|Слезкин Николай Алексеевич]] (1905—1991), механика саласындағы ғалым, профессор, РКФСР ғылым мен техниканың еңбек сіңірген қайраткері (1953; 15.09.1961; 1976). # [[Виталий Константинович Трофимов|Трофимов Виталий Константинович]] (1926—1996), Мари облыстық кәсіподақтар кеңесінің төрағасы (1966, 1971, 1974). # [[Илья Михайлович Хижниченко|Хижниченко Илья Михайлович]] (1909—1992), кеңестік агроном (22.06.1950; 31.10.1957; 23.06.1966). # [[Александр Михайлович Хлопков|Хлопков Александр Михайлович]] (1926—2013), Горький облысы Кулебаки қалалық атқару комитетінің төрағасы. # [[Яков Иосифович Черняков|Черняков Яков Иосифович]] (1915—2010), Ижевск қалалық БЛКЖО комитетінің және КПСС аудандық комитетінің бірінші хатшысы. # [[Күжүгет Серэұлы Шойгу|Шойгу Күжүгет Серэұлы]] (1921—2010) КОКП Тыва облыстық комитетінің хатшысы, Тыва АКСР Министрлер кеңесі төрағасының бірінші орынбасары, [[Сергей Күжүгетұлы Шойгу|С. К. Шойгудың]] әкесі. }} === «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет орденінің 2 мәрте иегерлері === * [[Эдуард Аркадьевич Асадов|Асадов Эдуард Аркадьевич]] (1923—2004), ақын (28.10.1967; 18.09.1973; 07.09.1998) * [[Сусанна Николаевна Звягина|Звягина Сусанна Николаевна]] (1918—2006), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1951; 15.09.1959; 14.07.2004) * [[Виктор Григорьевич Кузькин|Кузькин Виктор Григорьевич]] (1941—2008), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 3.03.1972; 20.12.1996) * [[Борис Александрович Майоров|Майоров Борис Александрович]] (род. 1938), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (24.07.1968; 22.05.1981; 20.12.1996) * [[Зоя Сергеевна Миронова|Миронова Зоя Сергеевна]] (1913—2008), РКФСР еңбек сіңірген әртісі (1958; 1972; 12.04.2001) * [[Татьяна Петровна Панкова|Панкова Татьяна Петровна]] (1917—2011), РКФСР халық әртісі, Мемлекеттік академиялық Малый театрының актрисасы (26.10.1949; 4.11.1974; 21.09.1998) * [[Александр Павлович Рагулин|Рагулин Александр Павлович]] (1941—2004), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.03.1965; 30.05.1969; 20.12.1996) * [[Игорь Анатольевич Ромишевский|Ромишевский Игорь Анатольевич]] (1940—2012), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (30.05.1969; 03.03.1972; 26.12.2011) * [[Эдуард Эргартович Россель|Россель Эдуард Эргартович]] (1937 туғ.), 1991—1993 жылдардағы Свердлов облысының губернаторы, 1995—2009 ж. (29.04.1975; 26.05.1980; 9.10.2007) * [[Александр Сергеевич Якушев|Якушев Александр Сергеевич]] (1947 туғ.), КСРО еңбек сіңірген спорт шебері (хоккей) (03.03.1972; 07.06.1979; 26.12.2011) === «Құрмет Белгісі» орденінің 2 мәрте иегерлері === * [[Александра Андреевна Андреева|Андреева Александра Андреевна]] (1894—1974), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1946; 1951). * [[Аким Иванович Атмачиди|Атмачиди Аким Иванович]] (1937—2013) — Семей құрама темірбетон өндірістік бірлестігінің директоры, * [[Булат Юсупович Аитов|Аитов Булат Юсупович]] (1929—2018), кеңестік құрылыс қайраткері, РКФСР және Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Стефан Лукич Анисимов|Анисимов Стефан Лукич]] (1910—1985), кеңестік сәулетші, Тәжік КСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1959). * [[Николай Захарович Анциферов|Анциферов Николай Захарович]] (1911—1980), кеңестік ақын, журналист, кеңестік-партия қызметкері(1946; 1951). * [[Вениамин Александрович Анчинашкевич|Анчинашкевич Вениамин Александрович]] (1910—1969), теміржолшы, еңбек ері (1943; 1960). * [[Вараздат Мартиросович Арутюнян|Арутюнян Вараздат Мартиросович]] (1909—2008), белгілі армян сәулетшісі және өнертанушы. Сәулет ғылымының докторы. * [[Канапия Габдуллинович Ахметов|Ахметов Канапия Габдуллинович]] (1924—2021), мемлекет және қоғам қайраткері, ғалым, профессор. * [[Юрий Васильевич Бабиков|Бабиков Юрий Васильевич]] (род. 1930), инженер-құрылымдаушы, Мари АКСР Йошкар-Оладағы жартылай өткізгіш құрылғылар зауытының бас директоры (1966; 1971). * [[Архип Дмитриевич Белков|Белков Архип Дмитриевич]] (1899—1981), марилік кеңестік ғалым-агрономы (1946; 1951). * [[Анисия Федоровна Беспалова|Беспалова Анисия Федоровна]] (1920—2011), марилік кеңестік агроном, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты (1951; 1971). * [[Петр Павлович Богатырев|Богатырев Петр Павлович]] (1923—1997), марилік кеңестік партия-әкімшілік жетекшісі (1966; 1971). * [[Георгий Борисович Бокий|Бокий Георгий Борисович]] (1909—2001), кеңестік және ресейлік кристал химигі, РҒА корреспондент-мүшесі * [[Александра Степановна Брыкова|Брыкова Александра Степановна]], РКФСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі<ref>[https://институтвоспитания.рф/upload/medialibrary/8f3/ulv6zgq8uw06l40hqoefbbt9okb92ddu.pdf Фотография А. Брыковой. Семья и школа, — № 1, — 1950. с. 11а]</ref>. * [[Александр Адольфович Бурба|Бурба Александр Адольфович]] (1918—1984), Медногорск мыс-күкірт комбинатының директоры, Орынбор политехникалық институтының ректоры (1957; 17.06.1981). * [[Элина Авраамовна Быстрицкая|Быстрицкая Элина Авраамовна]] (1928—2019), КСРО халық әртісі, Ресей Мемлекеттік академиялық Кіші театрының актрисасы (7.03.1960; 4.11.1967). * [[Саидали Вализода|Вализода Саидали]] (1900—1971), кеңестік тәжік ақыны әрі музыканты, Тәжік КСР халық хафизі. * [[Василий Михайлович Воробьев|Воробьев Василий Михайлович]] (1909—1995), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесінің төрағасы (1957; 1966). * [[Павел Степанович Воронцов (партия қызметкері)|Воронцов Павел Степанович]] (1920—2015), кеңестік партия және әкімшілік қайраткері (1966; 1971). * [[Мария Сергеевна Гаврилова|Гаврилова Мария Сергеевна]] (1913—2004), агроном, КСРО Ауыл шаруашылығы министрлігі басқарма басшысының орынбасары (1960, 1967). * [[Яков Гайниевич Гайниев|Гайниев Яков Гайниевич]] (1928—2008), механизатор (1966; 1972). * [[Ярослав Александрович Галан|Галан Ярослав Александрович]] (1902—1949), жазушы, [[Сталин премиясы|Сталин сыйлығының]] лауреаты (қайтыс болғаннан кейін) * [[Давид Израилевич Гальперин|Гальперин Давид Израилевич]] (1903—1977), химик-технолог, оқ-дәрі өндірісі саласындағы маман, техника ғылымдарының докторы, профессор. * [[Михаил Матвеевич Глазырин|Глазырин Михаил Матвеевич]] (1935—2014), әкімшілік жетекшісі, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1971; 1976). * [[Сергей Константинович Годунов|Годунов Сергей Константинович]] (1929—2023), математик (1954; 1981), РҒА академигі. * [[Сергей Иванович Горбунов|Горбунов Сергей Иванович]] (1915—1991), әкімшілік-өндірістік жетекші (1946; 1951). * [[Юрий Леонидович Горянский|Горянский Юрий Леонидович]] (1929—2005), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрі (1965; 1971). * [[Анатолий Евгеньевич Григорьев|Григорьев Анатолий Евгеньевич]] (1929—2014), «Машиностройения ҒӨБ» әскери-өнеркәсіптік корпорациясында ұшу аппараттарын жобалау саласындағы маман. * [[Рамзан Бакарович Гудаев|Гудаев Рамзан Бакарович]] (1930—?), Шешен-Ингуш АКСР Веден аудандық «Сельхозтехника» бірлестігінің меңгерушісі. * [[Варвара Аркадиевна Гусар|Гусар Варвара Аркадиевна]] (1913—1994), кеңшар звеношысы (15.02.1966; 8.04.1971). * [[Евгений Валентинович Гусев|Гусев Евгений Валентинович]] (1927—?), агроном (1966; 1971). * [[Темир Дадабаевич Дадабаев|Дадабаев Темир Дадабаевич]] (род. 1941), КОКП Колхозабат аудандық комитетінің бірінші хатшысы, Тәжік КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Борис Петрович Дежкин|Дежкин Борис Петрович]] (1914—1992), кеңестік режиссер және суретші-мультипликатор (14.4.1944; 6.3.1950). * [[Александр Кириллович Доленко|Доленко Александр Кириллович]] (род. 1951), Ташкент жоғарғы партия мектебінің директоры; Өзбекстан КП ОК мүшесі, Өзбек КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты. * [[Серафим Алексеевич Дубровин|Дубровин Серафим Алексеевич]] (1912—1995), 1-Ленинград кірпіш зауытының бас механигі. * [[Яков Алексеевич Евдокимов|Евдокимов Яков Алексеевич]] (1915—1980), КОКП Мари облыстық комитетінің хатшысы (1958; 1965). * [[Иван Евстигнеевич Ерохин|Ерохин Иван Евстигнеевич]] (1903—1996) ЗИЛ зауытындағы ағаш өңдеу цехының бөлім басшысы. * [[Константин Михайлович Зинин|Зинин Константин Михайлович]] (1913—1985), марилік партия жетекшісі (1946: 1951). * [[Леонид Никитич Злобин|Злобин Леонид Никитич]] (1923—1997), инженер (1962: 1971). * [[Аркадий Петрович Зонов|Зонов Аркадий Петрович]] (1922—2005) * [[Алексей Борисович Зубков|Зубков Алексей Борисович]] (1913—1984), контр-адмирал. * [[Әли Абдулоғлы Зулалов|Зулалов Әли Абдулоғлы]] (1893—1963), тенор, Әзербайжан КСР еңбек сіңірген әртісі, опера және балет театрының солисті * [[Борис Илинбаевич Ибулаев|Ибулаев Борис Илинбаевич]] (1934—1995), марилік партия-мемлекет қайраткері (1966; 1971). * [[Александр Александрович Иванов (әкімшілік жетекші)|Иванов Александр Александрович]] (1908—1984), әкімшілік жетекші (1945; 1966). * [[Бодо Германович Иоганзен|Иоганзен Бодо Германович]] (1911—1996), биология ғылымдарының докторы, Томбы мемлекеттік педагогикалық институтының ректоры. * [[Анна Ильинична Казакова|Казакова Анна Ильинична]] (1920—1989), Мари АКСР мәдениет министрі, МАКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1967; 1971). * [[Кара Рабаданович Караев|Караев Кара Рабаданович]] (1891—1973), партизан, Дағыстан АКСР әскер және партия қайраткері. * [[Юрий Васильевич Калашников (ғалым)|Калашников Юрий Васильевич]] (1939—2018), кеңестік және ресейлік ғалым, [[Башқұрт мемлекеттік университеті|Башқұрт мемлекеттік университетінің]] тарих кафедрасы тарихшысы, дәріскері, доценті. (қазіргі [[Үфі ғылым және технология университеті]]). * [[Михаил Андреевич Калинин|Калинин Михаил Андреевич]] (1914—1984), КСРО мемлекеттік жоспарлау комитетінің меңгерушісі. * [[Рудольф Иванович Каменев|Каменев Рудольф Иванович]] (1927—2019), гидроқұрылысшы, бетон зауытының басшысы, Мурманск облысындағы Мурмаши ауылының құрметті тұрғыны, хоккей командасының жаттықтырушысы. * [[Аркадий Иванович Капитонов|Капитонов Аркадий Иванович]] (1931—1995), марилік кеңестік партия қызметкері (1976; 1986). * [[Вадим Николаевич Карташов|Карташов Вадим Николаевич]] (1930—2008), кеңестік және ресейлік журналист, публицист, ақын, қоғам қайраткері, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері (1966; 1971). * [[Зинаида Ивановна Кашина|Кашина Зинаида Ивановна]] (1919—2007), кеңестік партия-мемлекет қайраткері, педагог, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төрағасының орынбасары (1960; 1971). * [[Ходи Исабаевич Кинжаев|Кинжаев Ходи Исабаевич]] (1914—1992), Кеңес Одағының Батыры. * [[Иван Викторович Кириллов|Кириллов Иван Викторович]] (1927—1994), КОКП Йошкар-Ола қалалық комитетінің 2-хатшысы (1966; 1971). * [[Валериан Петрович Кожевников|Кожевников Валериан Петрович]] (1920—1975), партия-мемлекет қайраткері, Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966; 1971). * [[Танаш Қойшыбайұлы|Қойшыбайұлы Танаш]] (1914—1974) — кеңестік шаруашылық, мемлекеттік және саяси қайраткер. * [[Василий Александрович Комов|Комов Василий Александрович]] (1929—2002), Түмен мотор зауытының бас инженері («Тюмень мотор құрастырушылар» АҚ) (1968; 1971). * [[Петр Григорьевич Корнилов|Корнилов Петр Григорьевич]] (1924—1982), марилік кеңестік жазушы, журналист, қоғам және саяси қайраткер, РКФСР еңбек сіңірген мәдениет қайраткері. (1966; 1971). * [[Анна Васильевна Коряковцева|Коряковцева Анна Васильевна]] (1899—1982), Мари АКСР еңбек сіңірген мектеп мұғалімі (1939; 1949). * [[Василий Васильевич Косенко|Косенко Василий Васильевич]] (1916—?), Қазақ КСР Ауыл шаруашылығы министрлігінің тәжірибелік-оқу шаруашылықтары бас басқармасының басшысы. * [[Виктор Михайлович Котельников|Котельников Виктор Михайлович]] (1924 туғ.), Мари АКСР денсаулық сақтау министрі (1961, 1971). * [[Дмитрий Сергеевич Краснов|Краснов Дмитрий Сергеевич]] (1905—?), партия жетекшісі (1939, 1942). * [[Василий Михайлович Кужнуров|Кужнуров Василий Михайлович]] (1913—1992), Мари АКСР әлеуметтік қамсыздандыру министрі (1946, 1951). * [[Михаил Иванович Кузнецов (зоотехник)|Кузнецов Михаил Иванович]] (1925—1996), Мари АКСР Ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары, РКФСР еңбек сіңірген зоотехнигі (1966, 1971). * [[Леонид Петрович Курьянов|Курьянов Леонид Петрович]] (1927—2014) * [[Аркадий Иванович Лаппо|Лаппо Аркадий Иванович]] (1904—1983), кеңестік өсімдік өсіру маманы және сұрыптаушы, БКСР ҒА академигі (1949, 1959). * [[Вадим Петрович Логинов|Логинов Вадим Петрович]] (1927—2016), дипломат және партия қайраткері (30.08.1957; 22.10.1971). * [[Иван Пантелеевич Макаров|Макаров Иван Пантелеевич]] (1915—1997), марилік партия жетекшісі (1951, 1971). * [[Михаил Семенович Малышев|Малышев Михаил Семенович]] (1914—1986), марилік кеңестік ауыл шаруашылығын ұйымдастырушы (1951, 1966). * [[Александр Дмитриевич Мартусин|Мартусин Александр Дмитриевич]] (1930—2016), Иркутск облысы, Тайшет ауданы, Бузыканово ауылындағы М.И. Калинин атындағы ұжымшар төрағасы * [[Василий Павлович Мартыненко|Мартыненко Василий Павлович]] (1925—1993), Волгоград облысы, Новониколаев ауданы, В. И. Ленин атындағы ұжымшар бас агрономы (1965, 1972). * [[Акакий Иванович Мгеладзе|Мгеладзе Акакий Иванович]] (1910—1980) — партия қайраткері, Грузин КСР КП ОК бірінші хатшысы, КОКП ОК мүшесі. * [[Михаил Михайлович Мирошников|Мирошников Михаил Михайлович]] (1926—2020), оптика өнеркәсібінің ұйымдастырушысы, Социалистік Еңбек Ері, КСРО ҒА және РҒА корреспондент-мүшесі (1957, 1961). * [[Иван Романович Москвичев|Москвичев Иван Романович]] (1913—1978), Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының төрағасы (1946, 1963). * [[Анна Александровна Мосунова|Мосунова Анна Александровна]] (1905—2003), марилік кеңестік партия-әкімшілік қызметкер, педагог, қоғам қайраткері, Мари АКСР Жоғарғы Кеңесі төралқасының хатшысы (1946; 1951). * [[Михаил Федорович Ненашев|Ненашев Михаил Федорович]] (1929—2019), мемлекет қайраткері, журналист, публицист, редактор, тарих ғылымдарының докторы. * [[Михаил Александрович Николаев|Николаев Михаил Александрович]] (1912—1986), халық ағарту қайраткері және ұстаз (1944, 1962). * [[Сергей Николаевич Николаев (драматург)|Николаев Сергей Николаевич]] (1908—1993), Мари АКСР халық жазушысы, Мари АКСР жазушылар одағының төрағасы (1951; 1968). * [[Ольга Павловна Ногина|Ногина Ольга Павловна]] (1885—1977), кеңестік денсаулық сақтаудың ірі ұйымдастырушысы, [[Виктор Павлович Ногин|В.П. Ногиннің]] әйелі. * [[Николай Николаевич Озеров (түсініктемеші)|Озеров Николай Николаевич]] (1922—1997), спорт түсініктемеші, РКФСР халық әртісі (27.04.1957; 7.07.1978). * [[Петр Степанович Павленко|Павленко Петр Степанович]] (1937—2019), Житомир облысы кәсіподақтар федерациясы төрағасының орынбасары * [[Иван Митрофанович Первушин|Первушин Иван Митрофанович]] (1914—1998) құрылыс бригадирі. * [[Геннадий Михайлович Пищаев (партия жетекшісі)|Пинаев Геннадий Михайлович]] (1931—2005), партия жетекшісі (1966, 1976). * [[Михаил Иванович Положенцев|Положенцев Михаил Иванович]] (1928—2013), мемлекет қайраткері, Челябі облыстық атқару комитетінің төрағасы (1980—1984). * [[Хачик Оганесович Погосов|Погосов Хачик Оганесович]] (1910—1975) Ирансовтранс Сыртқы сауда министрлігінің Бакудегі басқарушысы. * [[Кирилл Иванович Поназдырь|Поназдырь Кирилл Иванович]] (1918—2001) — Жаңасібір облыстық денсаулық сақтау басқармасы меңгерушісі (1961—1982), РКФСР еңбек сіңірген дәрігері (1978). * [[Владимир Петрович Потанин|Потанин Владимир Петрович]] (1926—1981), мемлекет қайраткері, Үлбі металлургиялық зауытының директоры (1961—1974), Орта машина жасау министрлігі 3-бас басқармасы басшысы (1974—1981). * [[Вадим Александрович Просвирнин|Просвирнин Вадим Александрович]] (1926—2006), Мари АКСР отын өнеркәсібі министрі (1971, 1976). * [[Борис Викторович Протопопов|Протопопов Борис Викторович]] (1901—1982), Медицина ғылымдарының докторы, профессор (1945, 1951). * [[Василий Павлович Пустовалов|Пустовалов Василий Павлович]] (1925—2013), полковник, 25516 ә/б бөлім басшысы * [[Геннадий Алексеевич Пчелов|Пчелов Геннадий Алексеевич]] (1937 туғ.), агроном (1973, 1976). * [[Михаил Георгиевич Родионов|Родионов Михаил Георгиевич]] (1904—1959), марилік кеңестік әкімшілік жетекшісі (1946, 1951). * [[Роберт Иванович Рождественский|Рождественский Роберт Иванович]] (1932—1994), кеңестік және ресейлік ақын әрі аудармашы, ән жазушы. * [[Узбек Агзамович Рустамов|Рустамов Узбек Агзамович]] (1926—2011), Өзбек КСР сыртқы істер министрінің орынбасары, Өзбекстан КП ОК ақпарат және сыртқы байланыстар бөлімінің меңгерушісі (1966, 1971). * [[Анатолий Петрович Рязанов|Рязанов Анатолий Петрович]] (1914—1985), Марилік машина жасау зауытының директоры(1958, 1962). * [[Геннадий Алексеевич Сандетский|Сандетский Геннадий Алексеевич]] (1925—1978),Мари ауыл шаруашылығы екпіндісі (1971, 1973). * [[Ара Мигранович Сарксян|Сарксян Ара Мигранович]] (1902—1969), Армян кеңестік мүсінші. КСРО халық суретшісі. * [[Александр Павлович Семенов|Семенов Александр Павлович]] (1911—?), Мари АКСР ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары (1946, 1951). * [[Әкім Серіков|Серіков Әкім]] (1912—1989) — Қазақ КСР Қарағанды ​​облысының кеңестік партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Михаил Николаевич Скаткин|Скаткин Михаил Николаевич]] (1900—1991), профессор, КСРО педагогика ғылымдары академиясының академигі. * [[Федор Сергеевич Слыханов|Слыханов Федор Сергеевич]] (1912—1986), Мари АКСР жергілікті отын өнеркәсібі басқармасы басшысы (1946, 1951). * [[Анатолий Алексеевич Слюсарь|Слюсарь Анатолий Алексеевич]] (1934—2013), КСРО-ның Грекия Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі (1988—1991). * [[Анатолий Алексеевич Смирнов|Смирнов Анатолий Алексеевич]] (1941—?), Мари АКСР Йошкар-Ола қалалық атқару комитетінің төрағасы (1973, 1986). * [[Петр Алексеевич Смирнов (министр)|Смирнов Петр Алексеевич]] (1928—2004), Мари АКСР Халыққа қызмет көрсету министрі (1971, 1975). * [[Ефим Гаврилович Софронов|Софронов Ефим Гаврилович]] (1902—1982), Мари АКСР әділет халық комиссары / министрі (1945, 1951). * [[Владимир Евгеньевич Степанов|Степанов Владимир Евгеньевич]] (1913—1986), кеңестік астроном, КСРО ҒА корреспондент-мүшесі. * [[Цолак Александрович Степанян|Степанян Цолак Александрович]] (1911—2002) — философ, тарихи материализм және әлеуметтік философия саласындағы маман (1953, 1961). * [[Дмитрий Романович Суворов|Суворов Дмитрий Романович]] (1914—1989), Мари АКСР байланыс өндірістік-техникалық басқарма басшысы (1946, 1951). * [[Александр Иванович Сурьянинов|Сурьянинов Александр Иванович]] (1927—2009), Мари АКСР орман шаруашылығы министрі (1966, 1971). * [[Михаил Платонович Сычев|Сычев Михаил Платонович]] (1921—2005), қаржы министрі, Мари АКСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары (1965, 1971). * [[Алексей Васильевич Тараканов|Тараканов Алексей Васильевич]] (1937—?), «Стройдормаш» ААҚ бас директоры, Калининград (1964—2011). * [[Дмитрий Евдокимович Тараненко|Тараненко Дмитрий Евдокимович]] (1918—2001), «Красковский» кеңшарындағы 2-бөлім меңгерушісі (1971, 1986). * [[Василий Ильич Товашов|Товашов Василий Ильич]] (1906—1990), Мари АКСР Жоғарғы сотының төрағасы (1945, 1951). * [[Иван Петрович Устенко|Устенко Иван Петрович]] (1925—2001), «Гмелинский» кеңшарының бас агрономы, Волгоград облысы (1958, 1973). * [[Самуил Абрамович Хазин|Хазин Самуил Абрамович]] (1929—2013), Мари АКСР еңбек сіңірген құрылысшысы (1966, 1971). * [[Хаджи-Мурад Омарович Хашаев|Хашаев Хаджи-Мурад Омарович]] (1909—1971), кавказтанушы-тарихшы, этнограф, ғылымды ұйымдастырушы, қоғам және саяси қайраткер (1950, 1970). * [[Виктор Иванович Хохряков|Хохряков Виктор Иванович]] (1913—1986), КСРО халық әртісі, КСРО Мемлекеттік академиялық Кіші театрының әртісі. * [[Петр Дмитриевич Целищев|Целищев Петр Дмитриевич]] (1914—1984), радиошы-поляршы, Арктика мен Антарктидаға экспедицияларға қатысушы. * [[Геннадий Васильевич Шаев|Шаев Геннадий Васильевич]] (1929—2009), Алтай өлкесі ІІБ социалистік меншікті ұрлауға қарсы күрес бөлімі басшысы (1973—1979) * [[Алексей Сергеевич Шерстнев|Шерстнев Алексей Сергеевич]] (1904—?), марилік партия-кеңестік қызметкер (1946, 1951). * [[Леонид Александрович Шилов|Шилов Леонид Александрович]] (1928—2006), кітапхана және кітаптану ісі саласының қайраткері, кітапшы. * [[Вячеслав Анатольевич Щеглов|Щеглов Вячеслав Анатольевич]] (1908—1992), КСРО дайындама министрлігінің уәкілетті өкілі (1951, 1952). * [[Степан Алексеевич Шалаев|Шалаев Степан Алексеевич]] (1929—2022), кеңестік мемлекет, партия және кәсіподақ қайраткері. * [[Тана Бегиновна Марчина|Тана Бегиновна Марчина]] (1916—1993), КСРО Жоғарғы Кеңесінің 5-шақырылым депутаты. * [[Валериан Иванович Яранов|Яранов Валериан Иванович]] (1912—2000) — таулымарилік кеңестік және ресейлік ауыл шаруашылығы қайраткері, агроном (1951, 1971). === «Құрмет Белгісі» + ресейлік Құрмет ордені === == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:КСРО ордендері]] [[Санат:Құрмет Белгісі ордені]] igzwt4w3a9cu3qn7qzvmmysisfxueai 0 649615 3479208 2816570 2025-06-11T09:50:40Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3479208 wikitext text/x-wiki {{Футболшы | туған күні = 8.10.1971 | азаматтығы = {{ту|Словения}} Словения | туған жері = Крань, Югославия | бойы = 187 | қазіргі клуб = ''карьерасын аяқтады'' | позиция = жартылай қорғаушы | клубтары = {{футбол карьерасы |1992—1993|{{ту|Словения}} Супернова|30 (8) |1993—1996|{{ту|Словения}} [[Олимпия (футбол клубы, Любляна)|Олимпия (Любляна)]]|71 (9) |1996—1997|{{ту|Германия}} [[Динамо (футбол клубы, Дрезден)|Динамо (Дрезден)]]|29 (6) |1997—1999|{{ту|Германия}} [[Фрайбург (футбол клубы)|Фрайбург]]|61 (5) |1999—2000|{{ту|Германия}} [[Карлсруэ (футбол клубы)|Карлсруэ]]|13 (0) |2000—2002|{{ту|Португалия}} [[Порту (футбол клубы)|Порту]]|12 (1) |2002—2003|{{ту|Словения}} [[Олимпия (футбол клубы, Любляна)|Олимпия (Любляна)]]|6 (0) |2003—2004|{{ту|Кипр}} [[Олимпиакос (футбол клубы, Никосия)|Олимпиакос (Никосия)]]|7 (0) |2004—2005|{{ту|Кипр}} [[АПОЭЛ (футбол клубы)|АПОЭЛ]]|3 (0) |2005—2009|{{ту|Словения}} [[Олимпия (футбол клубы, Любляна)|Олимпия (Любляна)]]|64 (34) |2009—2010|{{ту|Словения}} [[Копер (футбол клубы)|Копер]]|30 (11)}} | ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |1994—2004|{{Футбол|Словения}} |63 (5)}} }} '''Миран Павлин''' ({{lang-sl|Miran Pavlin}}; [[8 қазан]] [[1971 жыл]]<ref>https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/1538</ref>, [[Крань]], [[Югославия халқының социалистік одағы|Югославия]]) — словениялық футболшы, жартылай қорғаушы. == Карьерасы == === Клубтық === Словения, Германия, Португалия, Кипр чемпионаттарында доп тепті. Словенияның үш дүркін чемпионы ("[[Олимпия (футбол клубы, Любляна)|Олимпия]]" сапында). === Құрама === 1994 жылы 23 наурызда [[Солтүстік Македония Ұлттық футбол құрамасы|Македонияға]] қарсы жолдастық кездесуде тұңғыш рет [[Словения Ұлттық футбол құрамасы|Словения]] сапында алаңға шықты. [[Футболдан 2000 жылғы Еуропа біріншілігі|2000 жылғы Еуропа чемпионатына]] қатысып, бірінші турда Югославия қақпасына бір гол соқты. [[Футболдан 2002 жылғы әлем біріншілігі|2002 жылғы Әлем чемпионатына]] да қатысты. == Жетістіктері == ; «Олимпия» (Любляна) * Словения (3): 1992/93, 1993/94, 1994/95 * Словения кубогы (2): 1993, 1996 ; «Порту» * Португалия кубогы: 2001 == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == *[http://www.nzs.si/index.php?t=reprezentancaPortret&id=11577&l=sl Профилі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110105192756/http://www.nzs.si/index.php?t=reprezentancaPortret&l=sl&id=11577 |date=2011-01-05 }} [[Санат:Югославия футболшылары]] [[Санат:Словения футболшылары]] [[Санат:Словения Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] [[Санат:Олимпия Любляна ФК ойыншылары]] [[Санат:Динамо Дрезден ФК ойыншылары]] [[Санат:Карлсруэ ФК ойыншылары]] [[Санат:Порту ФК ойыншылары]] [[Санат:Олимпиакос Никосия ФК ойыншылары]] [[Санат:АПОЭЛ ФК ойыншылары]] [[Санат:Копер ФК ойыншылары]] 0q1sz0hijlfbl0cqxz2bilqomcr291k 0 651029 3479035 3389934 2025-06-10T15:42:37Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 /* Карьерасы */ 3479035 wikitext text/x-wiki {{Футболшы | есімі = Игорь Сергеев | туған күні = 30.04.1993 | сурет = Igor Sergeyev Uzbekistani footballer.jpg | сурет ені= | азаматтығы = {{байрақ|Өзбекстан}} | туған жері = {{туғанжері|Ташкент|Ташкентте}} | бойы = 185 | салмағы = 75 | позиция = шабуылшы | қазіргі клуб =[[Би Джи Патхум Юнайтед]] | номері = | клубтары = {{футбол карьерасы |2011—2017|{{ту|Өзбекстан}} [[Пахтакор (футбол клубы)|Пахтакор]]|143 (66) |2016|{{аренда}}{{ту|Қытай}} [[Бейжің Гоань]]|14 (1) |2017—2018|{{ту|БАӘ}} [[Әл-Зафра]]|6 (1) |2018—2021|{{ту|Өзбекстан}} [[Пахтакор (футбол клубы)|Пахтакор]]|56 (37) |2021|{{ту|Қазақстан}} [[Ақтөбе (футбол клубы)|Ақтөбе]]|18 (8) |2021—2023|{{ту|Қазақстан}} [[Тобыл (футбол клубы)|Тобыл]]|45 (17) |2023—|{{ту|Тайланд}} [[Би Джи Патхум Юнайтед]]|15 (5)}} | ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2013—|{{Футбол|Өзбекстан}} |72 (19)}} }} '''Игорь Владимирович Сергеев''' ({{lang-uz|Igor Vladimirovich Sergeyev}}; 30 сәуір 1993<ref>https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/185372</ref>, Ташкент) — өзбекстандық футболшы, "[[Би Джи Патхум Юнайтед]]" клубы мен [[Өзбекстан Ұлттық футбол құрамасы]]ның шабуылшысы. == Карьерасы == === Клубтық === 2011 жылы карьерасын туған клубы "[[Пахтакор (футбол клубы)|Пахтакорда]]" бастады. Ұзамай жастығына қарамастан клуб жетекшісіне айналды. 2015 жылғы маусым қорытындысында 24 гол соғып, чемпионаттың үздік мергені атанды. 2016 жылы шілдеде Қытайдың "[[Бейжің Гоань]]" клубына жалға берілді. Бірақ ол жақтағы карьерасы сәтсіз болды, жыл соңында дейін 14 кездесуде алаңға шығып, бір гол ғана соқты. 2017 желтоқсанда "Әл-Зарфа" клубына ауысты. 2018 жылы жазда "Пахтакорға" оралды. 2021 жылдың ақпан айында Қазастанның 5-дүркін чемпионы "[[Ақтөбе (футбол клубы)|Ақтөбе]]" клубына ауысты. 2021 жылғы жазда "[[Тобыл (футбол клубы)|Тобылға]]" ауысты. 22 шілдеде еурокубоктардағы тұңғыш ойынын өткізді. [[УЕФА Конференция Лигасы 2021/22|УЕФА Конференциялары лигасының]] екінші іріктеу кезеңінде сырт алаңда "[[Хайдук (футбол клубы, Сплит)|Хайдукпен]]" ойынның 57 минутында алаңға шықты. Бір аптадан кейін қарымта ойында екі гол соғып "Тобылдың" жеңісіне үлес қосты (4:1). === Халықаралық === 2013 жылы 10 қыркүйекте [[Иордания Ұлттық футбол құрамасы|Иорданияға]] қарсы ойында ұлттық құрама сапында тұңғыш рет алаңға шықты. 2015 жылы [[Футболдан Азия Кубогы 2015|Аустралияда өткен Азия кубогына]] қатысып, үш кездесуде бір гол соқты. == Жетістіктері == === Командалық === * Өзбекстан чемпионы (4): 2012, 2014, 2015, 2019 * Өзбекстан чемпионатының қола жүлдегері: 2011 * Өзбекстан кубогы (2): 2011, 2019 * Қазақстан чемпионы: 2021 === Жеке === * Өзбекстан чемпионатының үздік мергені: 2015 * Жастар арасындағы Азия кубогының үздік мергені: 2012 == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == *[https://www.national-football-teams.com/player/53671.html Профилі] {{сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Өзбекстан футболшылары]] [[Санат:Өзбекстан Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] [[Санат:Пахтакор ФК ойыншылары]] [[Санат:Бейжің Гоан ФК ойыншылары]] [[Санат:Әл-Зафра ФК ойыншылары]] [[Санат:Тобыл ФК ойыншылары]] 4canjnyzu8h7prll5ynphfs9h31xn35 0 656627 3479100 3437655 2025-06-10T23:38:37Z Шайнүсіп 161753 3479100 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | Қазақша есімі = Әсет Арманұлы Ерғалиев | Шынайы есімі = | Суреті = Әсет Ерғалиев.jpg | Сурет ені = | Атауы = Ерғалиев, 2024 жыл | Титулы = [[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі]]нің 5 және 7-[[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі#Басшылығы|төрағасы]] | Ту = Emblem of Kazakhstan 3d.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = 28 ақпан 2025 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Жандос Нұрланұлы Шаймарданов|Жандос Шаймарданов]] | Ізбасары = | Президент = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер = | Басқара бастады_2 = 6 қаңтар 2022 | Басқаруын аяқтады_2 = 2 қыркүйек 2023 | Ізашары_2 = [[Қайрат Нематұлы Келімбетов|Қайрат Келімбетов]] | Ізбасары_2 = [[Жандос Нұрланұлы Шаймарданов|Жандос Шаймарданов]] | Президент_2 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер_2 = | Титулы_3 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] [[Дүниежүзілік сауда ұйымы]] мен халықаралық экономикалық ұйымдар жанындағы Тұрақты өкілі | Ту_3 = Emblem of Kazakhstan 3d.svg | Ту2_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_3 = 16 мамыр 2024 | Басқаруын аяқтады_3 = 28 ақпан 2025 | Президент_3 =[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізашары_3 = [[Жанар Сейітахметқызы Айтжан|Жанар Айтжан]] | Ізбасары_3 =[[Қайрат Қалмұхаметұлы Төребаев|Қайрат Төребаев]] | Премьер_3 | Титулы_4 = [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Республикасы Президентінің]] экономикалық мәселелер жөніндегі көмекшісі | Ту_4 = Flag of the President of Kazakhstan.svg | Ту2_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_4 = 2 қыркүйек 2023 | Басқаруын аяқтады_4 = 16 мамыр 2024 | Президент_4 =[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізашары_4 = лауазым пайда болды | Ізбасары_4 =[[Қанат Бисимбайұлы Шарлапаев|Қанат Шарлапаев]] | Премьер_4 = | Титулы_5 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] 5-[[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Ұлттық экономика министрі]] | Ту_5 = Emblem of Kazakhstan 3d.svg | Ту2_5 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = 18 қаңтар 2021 | Басқаруын аяқтады_5 = 5 қаңтар 2022 | Ізашары_5 = [[Руслан Ерболатұлы Дәленов|Руслан Дәленов]] | Ізбасары_5 = [[Әлібек Сәкенұлы Қуантыров|Әлібек Қуантыров]] | Президент_5 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер_5 = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің]] бірінші орынбасары | Ту_6 = Emblem of Kazakhstan 3d.svg | Ту2_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті_6 = | Басқара бастады_6 = тамыз 2019 | Басқаруын аяқтады_6 = қаңтар 2021 | Ізашары_6 =[[Арман Дайырұлы Жұмабеков|Арман Жұмабеков]] | Ізбасары_6 =[[Тимур Мекешұлы Жақсылықов|Тимур Жақсылықов]] | Туған күні = 18.06.1986 | Туған жері = {{туғанжері|Қостанай|Қостанайда}}, [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Білімі = 1) [[КИМЭП]]<br>2) [[Халықаралық Йонкопинг бизнес мектебі]]<br>3)[[Йорк университеті]]<br>4) [[Ноттингем университеті]] | Мамандығы = экономист | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = Aset Irgaliyev | Марапаттары = {{Қатар |{{Ерен еңбегі үшін медалі (Қазақстан)}} }} |мәтін1_6=Министрі|тақырыпша2_6=[[Руслан Ерболатұлы Дәленов|Руслан Дәленов]]}} '''Әсет Арманұлы Ерғалиев''' ([[18 маусым]] [[1986 жыл]], [[Қостанай облысы]], [[Қостанай]]) — қазақстандық саясаткер, 2022—2023 жылдары және 2025 жылдан бері [[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі|Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі]]нің төрағасы. Бұрын [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің экономикалық мәселелер жөніндегі көмекшісі (2023—2025),<ref name=":1">[https://www.akorda.kz/kz/executive_office/executive_office_stucture/kazakstan-respublikasy-prezidenti-akimshiligi-basshysynyn-birinshi-orynbasary-balayeva Ә.А. Ерғалиевты тағайындау туралы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20231207072538/https://akorda.kz/kz/executive_office/executive_office_stucture/kazakstan-respublikasy-prezidenti-akimshiligi-basshysynyn-birinshi-orynbasary-balayeva |date=2023-12-07 }}</ref> [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Ұлттық экономика министрі]] (2021–2022) болған. == Өмірбаяны == 1986 жылғы 18 маусымда [[Қостанай]] қаласында дүниеге келген. Үйленген, екі баласы бар.<ref>[https://aikyn.kz/104211/%D3%99%D1%81%D0%B5%D1%82-%D0%B5%D1%80%D2%93%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2 Сіз кімсіз, Әсет Ерғалиев мырза?]{{Deadlink|date=June 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Білімі == Негізгі мамандығы — [[экономист]]. [[Қазақ тілі|Қазақ]], [[Орыс тілі|орыс]], [[Ағылшын тілі|ағылшын]] және [[Неміс тілі|неміс]] тілдерін меңгерген.<ref>[https://ru.sputnik.kz/politics/20210118/16062404/aset-irgaliev-ministr.html Министр в 34 года – кто такой Асет Иргалиев]</ref> 2008 жылы Қазақстандық менеджмент, экономика және болжамдау институтын (ҚМЭБИ) мемлекеттік саясат экономикасы саласында бакалавр дәрежесімен, сондай-ақ халықаралық алмасу бағдарламасы аясында Швециядағы Халықаралық Йонкопинг бизнес мектебін халықаралық экономика саласында ғылым бакалавры дәрежесімен бітірген. 2009 жылы Ұлыбританиядағы Йорк университетін экономикадағы ғылым магистрі дәрежесімен тәмамдаған. 2010 жылы Ұлыбританиядағы Ноттингем университетін бітіріп, экономикадағы философия магистрі дәрежесі берілді.<ref>[https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/aset-ergaliev-ulttyik-ekonomika-ministr-bolyip-317799/ Әсет Ерғалиев ұлттық экономика министрі болып тағайындалды]</ref> [[Ерен еңбегі үшін медалі|«Ерен еңбегі үшін» медальмен]] марапатталған.<ref>[https://primeminister.kz/kz/news/kr-premer-ministri-a-mamin-tauelsizdik-kunine-oray-memlekettik-nagradalardy-tapsyrdy-14114513 ҚР Премьер-Министрі А. Мамин Тәуелсіздік күніне орай мемлекеттік наградаларды тапсырды]</ref> == Қызмет жолы == * 2010 жылғы қыркүйектен 2013 жылғы қаңтарға дейін — Ұлыбританияның [[Лондон]] қаласындағы [[Еуропа қайта құру және даму банкі]] Экономикалық департаментінің Шығыс Еуропа және Кавказ бойынша өңірлік талдаушысы. * 2013 жылғы қаңтардан 2016 жылғы маусымға дейін — Ұлттық экономика министрлігі жанындағы «Экономикалық зерттеулер институты» АҚ Вице-президенті, Басқарма Төрағасының Орынбасары, Басқарма төрағасының бірінші орынбасары, Басқарма Төрағасы. * 2016 жылғы қазан–желтоқсан аралығында — «Бәйтерек «ҰБХ» АҚ Басқарма Төрағасының кеңесшісі. * 2016 жылғы желтоқсаннан 2017 жылғы тамызға дейін — Премьер-Министрдің кеңесшісі. * 2017 жылғы тамыздан 2018 жылғы қыркүйекке дейін — Премьер-Министр Кеңсесінің жобалық басқару орталығының меңгерушісі. * 2018 жылғы қыркүйектен 2019 жылғы наурызға дейін — [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|ҚР Ұлттық экономика вице-министрі]]. * 2019 жылғы наурыз–тамыз аралығында — [[Қазақстан премьер-министрінің кеңсесі|Премьер-Министрі Кеңсесі]] Басшысының орынбасары. * 2019 жылғы тамыздан 2021 жылғы қаңтарға дейін — [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Ұлттық экономика бірінші вице-министрі]]. * 2021 жылғы қаңтардан 2022 қаңтарға дейін [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Ұлттық экономика министрі]]. * 2022 жылғы 6 қаңтардан бастап Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің төрағасы.<ref>[https://www.gov.kz/memleket/entities/aspr/about/structure/people/16279?lang=kk Өмірбаян]</ref><ref name=":1" /> * 2023 жылғы 2 қыркүйекте Мемлекет басшысының Жарлығымен Қазақстан Республикасы Президентінің экономикалық мәселелер жөніндегі көмекшісі болып тағайындалды. * 2024 жылғы 16 мамырда Дүниежүзілік сауда ұйымы мен халықаралық экономикалық ұйымдар жанындағы Қазақстан Республикасының Тұрақты өкілі болып тағайындалды.<ref>[https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-aset-armanuly-ergaliev-duniezhuzilik-sauda-uyymy-men-halykaralyk-ekonomikalyk-uyymdar-zhanyndagy-1645336 Құқықтық актілер]</ref> * 2025 жылғы 28 ақпанда Президент Жарлығымен Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің төрағасы болып тағайындалды.<ref>[https://akorda.kz/kz/aa-ergaliev-turaly-2815331 Ә.А. Ерғалиев туралы]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Асқар Маминның министрлер кабинеті}} [[Санат:Қазақстан саясаткерлері]] [[Санат:КИМЭП университеті түлектері]] [[Санат:Йорк университеті түлектері]] [[Санат:Ноттингем университеті түлектері]] [[Санат:Қазақстан экономистері]] [[Санат:Қазақстан экономика министрлері]] i91uiadsbe5ycepi8jna4f8v3h4nekd 3479101 3479100 2025-06-10T23:42:28Z Шайнүсіп 161753 3479101 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | Қазақша есімі = Әсет Арманұлы Ерғалиев | Шынайы есімі = | Суреті = Әсет Ерғалиев.jpg | Сурет ені = | Атауы = Ерғалиев, 2024 жыл | Титулы = [[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі]]нің 5 және 7-[[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі#Басшылығы|төрағасы]] | Ту = Emblem of Kazakhstan 3d.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = 28 ақпан 2025 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Жандос Нұрланұлы Шаймарданов|Жандос Шаймарданов]] | Ізбасары = | Президент = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер = | Басқара бастады_2 = 6 қаңтар 2022 | Басқаруын аяқтады_2 = 2 қыркүйек 2023 | Ізашары_2 = [[Қайрат Нематұлы Келімбетов|Қайрат Келімбетов]] | Ізбасары_2 = [[Жандос Нұрланұлы Шаймарданов|Жандос Шаймарданов]] | Президент_2 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер_2 = | Титулы_3 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] [[Дүниежүзілік сауда ұйымы]] мен халықаралық экономикалық ұйымдар жанындағы Тұрақты өкілі | Ту_3 = World Trade Organization (logo and wordmark).svg | Ту2_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_3 = 16 мамыр 2024 | Басқаруын аяқтады_3 = 28 ақпан 2025 | Президент_3 =[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізашары_3 = [[Жанар Сейітахметқызы Айтжан|Жанар Айтжан]] | Ізбасары_3 =[[Қайрат Қалмұхаметұлы Төребаев|Қайрат Төребаев]] | Премьер_3 | Титулы_4 = [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Республикасы Президентінің]] экономикалық мәселелер жөніндегі көмекшісі | Ту_4 = Flag of the President of Kazakhstan.svg | Ту2_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_4 = 2 қыркүйек 2023 | Басқаруын аяқтады_4 = 16 мамыр 2024 | Президент_4 =[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізашары_4 = лауазым пайда болды | Ізбасары_4 =[[Қанат Бисимбайұлы Шарлапаев|Қанат Шарлапаев]] | Премьер_4 = | Титулы_5 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] 5-[[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Ұлттық экономика министрі]] | Ту_5 = Emblem of Kazakhstan 3d.svg | Ту2_5 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = 18 қаңтар 2021 | Басқаруын аяқтады_5 = 5 қаңтар 2022 | Ізашары_5 = [[Руслан Ерболатұлы Дәленов|Руслан Дәленов]] | Ізбасары_5 = [[Әлібек Сәкенұлы Қуантыров|Әлібек Қуантыров]] | Президент_5 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер_5 = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің]] бірінші орынбасары | Ту_6 = Emblem of Kazakhstan 3d.svg | Ту2_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті_6 = | Басқара бастады_6 = тамыз 2019 | Басқаруын аяқтады_6 = қаңтар 2021 | Ізашары_6 =[[Арман Дайырұлы Жұмабеков|Арман Жұмабеков]] | Ізбасары_6 =[[Тимур Мекешұлы Жақсылықов|Тимур Жақсылықов]] | Туған күні = 18.06.1986 | Туған жері = {{туғанжері|Қостанай|Қостанайда}}, [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Білімі = 1) [[КИМЭП]]<br>2) [[Халықаралық Йонкопинг бизнес мектебі]]<br>3)[[Йорк университеті]]<br>4) [[Ноттингем университеті]] | Мамандығы = экономист | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = Aset Irgaliyev | Марапаттары = {{Қатар |{{Ерен еңбегі үшін медалі (Қазақстан)}} }} |мәтін1_6=Министрі|тақырыпша1_6=[[Руслан Ерболатұлы Дәленов|Руслан Дәленов]]}} '''Әсет Арманұлы Ерғалиев''' ([[18 маусым]] [[1986 жыл]], [[Қостанай облысы]], [[Қостанай]]) — қазақстандық саясаткер, 2022—2023 жылдары және 2025 жылдан бері [[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі|Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі]]нің төрағасы. Бұрын [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің экономикалық мәселелер жөніндегі көмекшісі (2023—2025),<ref name=":1">[https://www.akorda.kz/kz/executive_office/executive_office_stucture/kazakstan-respublikasy-prezidenti-akimshiligi-basshysynyn-birinshi-orynbasary-balayeva Ә.А. Ерғалиевты тағайындау туралы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20231207072538/https://akorda.kz/kz/executive_office/executive_office_stucture/kazakstan-respublikasy-prezidenti-akimshiligi-basshysynyn-birinshi-orynbasary-balayeva |date=2023-12-07 }}</ref> [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Ұлттық экономика министрі]] (2021–2022) болған. == Өмірбаяны == 1986 жылғы 18 маусымда [[Қостанай]] қаласында дүниеге келген. Үйленген, екі баласы бар.<ref>[https://aikyn.kz/104211/%D3%99%D1%81%D0%B5%D1%82-%D0%B5%D1%80%D2%93%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2 Сіз кімсіз, Әсет Ерғалиев мырза?]{{Deadlink|date=June 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Білімі == Негізгі мамандығы — [[экономист]]. [[Қазақ тілі|Қазақ]], [[Орыс тілі|орыс]], [[Ағылшын тілі|ағылшын]] және [[Неміс тілі|неміс]] тілдерін меңгерген.<ref>[https://ru.sputnik.kz/politics/20210118/16062404/aset-irgaliev-ministr.html Министр в 34 года – кто такой Асет Иргалиев]</ref> 2008 жылы Қазақстандық менеджмент, экономика және болжамдау институтын (ҚМЭБИ) мемлекеттік саясат экономикасы саласында бакалавр дәрежесімен, сондай-ақ халықаралық алмасу бағдарламасы аясында Швециядағы Халықаралық Йонкопинг бизнес мектебін халықаралық экономика саласында ғылым бакалавры дәрежесімен бітірген. 2009 жылы Ұлыбританиядағы Йорк университетін экономикадағы ғылым магистрі дәрежесімен тәмамдаған. 2010 жылы Ұлыбританиядағы Ноттингем университетін бітіріп, экономикадағы философия магистрі дәрежесі берілді.<ref>[https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/aset-ergaliev-ulttyik-ekonomika-ministr-bolyip-317799/ Әсет Ерғалиев ұлттық экономика министрі болып тағайындалды]</ref> [[Ерен еңбегі үшін медалі|«Ерен еңбегі үшін» медальмен]] марапатталған.<ref>[https://primeminister.kz/kz/news/kr-premer-ministri-a-mamin-tauelsizdik-kunine-oray-memlekettik-nagradalardy-tapsyrdy-14114513 ҚР Премьер-Министрі А. Мамин Тәуелсіздік күніне орай мемлекеттік наградаларды тапсырды]</ref> == Қызмет жолы == * 2010 жылғы қыркүйектен 2013 жылғы қаңтарға дейін — Ұлыбританияның [[Лондон]] қаласындағы [[Еуропа қайта құру және даму банкі]] Экономикалық департаментінің Шығыс Еуропа және Кавказ бойынша өңірлік талдаушысы. * 2013 жылғы қаңтардан 2016 жылғы маусымға дейін — Ұлттық экономика министрлігі жанындағы «Экономикалық зерттеулер институты» АҚ Вице-президенті, Басқарма Төрағасының Орынбасары, Басқарма төрағасының бірінші орынбасары, Басқарма Төрағасы. * 2016 жылғы қазан–желтоқсан аралығында — «Бәйтерек «ҰБХ» АҚ Басқарма Төрағасының кеңесшісі. * 2016 жылғы желтоқсаннан 2017 жылғы тамызға дейін — Премьер-Министрдің кеңесшісі. * 2017 жылғы тамыздан 2018 жылғы қыркүйекке дейін — Премьер-Министр Кеңсесінің жобалық басқару орталығының меңгерушісі. * 2018 жылғы қыркүйектен 2019 жылғы наурызға дейін — [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|ҚР Ұлттық экономика вице-министрі]]. * 2019 жылғы наурыз–тамыз аралығында — [[Қазақстан премьер-министрінің кеңсесі|Премьер-Министрі Кеңсесі]] Басшысының орынбасары. * 2019 жылғы тамыздан 2021 жылғы қаңтарға дейін — [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Ұлттық экономика бірінші вице-министрі]]. * 2021 жылғы қаңтардан 2022 қаңтарға дейін [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Ұлттық экономика министрі]]. * 2022 жылғы 6 қаңтардан бастап Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің төрағасы.<ref>[https://www.gov.kz/memleket/entities/aspr/about/structure/people/16279?lang=kk Өмірбаян]</ref><ref name=":1" /> * 2023 жылғы 2 қыркүйекте Мемлекет басшысының Жарлығымен Қазақстан Республикасы Президентінің экономикалық мәселелер жөніндегі көмекшісі болып тағайындалды. * 2024 жылғы 16 мамырда Дүниежүзілік сауда ұйымы мен халықаралық экономикалық ұйымдар жанындағы Қазақстан Республикасының Тұрақты өкілі болып тағайындалды.<ref>[https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-aset-armanuly-ergaliev-duniezhuzilik-sauda-uyymy-men-halykaralyk-ekonomikalyk-uyymdar-zhanyndagy-1645336 Құқықтық актілер]</ref> * 2025 жылғы 28 ақпанда Президент Жарлығымен Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің төрағасы болып тағайындалды.<ref>[https://akorda.kz/kz/aa-ergaliev-turaly-2815331 Ә.А. Ерғалиев туралы]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Асқар Маминның министрлер кабинеті}} [[Санат:Қазақстан саясаткерлері]] [[Санат:КИМЭП университеті түлектері]] [[Санат:Йорк университеті түлектері]] [[Санат:Ноттингем университеті түлектері]] [[Санат:Қазақстан экономистері]] [[Санат:Қазақстан экономика министрлері]] exw777htr353vt7b2bmp7vlxo8d6ps6 3479207 3479101 2025-06-11T09:44:28Z Шайнүсіп 161753 3479207 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | Қазақша есімі = Әсет Арманұлы Ерғалиев | Шынайы есімі = | Суреті = Әсет Ерғалиев.jpg | Сурет ені = | Атауы = Ерғалиев, 2024 жыл | Титулы = [[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі]]нің 5 және 7-[[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі#Басшылығы|төрағасы]] | Ту = Emblem of Kazakhstan 3d.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = 28 ақпан 2025 жылдан бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Жандос Нұрланұлы Шаймарданов|Жандос Шаймарданов]] | Ізбасары = | Президент = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер = | Басқара бастады_2 = 6 қаңтар 2022 | Басқаруын аяқтады_2 = 2 қыркүйек 2023 | Ізашары_2 = [[Қайрат Нематұлы Келімбетов|Қайрат Келімбетов]] | Ізбасары_2 = [[Жандос Нұрланұлы Шаймарданов|Жандос Шаймарданов]] | Президент_2 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер_2 = | Титулы_3 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] [[Дүниежүзілік сауда ұйымы]] мен халықаралық экономикалық ұйымдар жанындағы Тұрақты өкілі | Ту_3 = World Trade Organization (logo and wordmark).svg | Ту2_3 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_3 = 16 мамыр 2024 | Басқаруын аяқтады_3 = 28 ақпан 2025 | Президент_3 =[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізашары_3 = [[Жанар Сейітахметқызы Айтжан|Жанар Айтжан]] | Ізбасары_3 =[[Қайрат Қалмұхаметұлы Төребаев|Қайрат Төребаев]] | Премьер_3 | Титулы_4 = [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан Республикасы Президентінің]] экономикалық мәселелер жөніндегі көмекшісі | Ту_4 = Flag of the President of Kazakhstan.svg | Ту2_4 = Flag of Kazakhstan.svg | Басқара бастады_4 = 2 қыркүйек 2023 | Басқаруын аяқтады_4 = 16 мамыр 2024 | Президент_4 =[[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Ізашары_4 = лауазым пайда болды | Ізбасары_4 =[[Қанат Бисимбайұлы Шарлапаев|Қанат Шарлапаев]] | Премьер_4 = | Титулы_5 = [[Қазақстан|Қазақстан Республикасының]] 5-[[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Ұлттық экономика министрі]] | Ту_5 = Emblem of Kazakhstan 3d.svg | Ту2_5 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті_5 = | Басқара бастады_5 = 18 қаңтар 2021 | Басқаруын аяқтады_5 = 5 қаңтар 2022 | Ізашары_5 = [[Руслан Ерболатұлы Дәленов|Руслан Дәленов]] | Ізбасары_5 = [[Әлібек Сәкенұлы Қуантыров|Әлібек Қуантыров]] | Президент_5 = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер_5 = [[Асқар Ұзақбайұлы Мамин|Асқар Мамин]] | Титулы_6 = [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің]] бірінші орынбасары | Ту_6 = Emblem of Kazakhstan 3d.svg | Ту2_6 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті_6 = | Басқара бастады_6 = тамыз 2019 | Басқаруын аяқтады_6 = қаңтар 2021 | Ізашары_6 =[[Арман Дайырұлы Жұмабеков|Арман Жұмабеков]] | Ізбасары_6 =[[Тимур Мекешұлы Жақсылықов|Тимур Жақсылықов]] | Туған күні = 18.06.1986 | Туған жері = {{туғанжері|Қостанай|Қостанайда}}, [[Қостанай облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Білімі = 1) [[КИМЭП]]<br>2) [[Халықаралық Йонкопинг бизнес мектебі]]<br>3)[[Йорк университеті]]<br>4) [[Ноттингем университеті]] | Мамандығы = экономист | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = Aset Irgaliyev | Марапаттары = {{Қатар |{{Ерен еңбегі үшін медалі (Қазақстан)}} }} |тақырыпша1_6=Министрі|мәтін1_6=[[Руслан Ерболатұлы Дәленов|Руслан Дәленов]]}} '''Әсет Арманұлы Ерғалиев''' ([[18 маусым]] [[1986 жыл]], [[Қостанай облысы]], [[Қостанай]]) — қазақстандық саясаткер, 2022—2023 жылдары және 2025 жылдан бері [[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі|Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі]]нің төрағасы. Бұрын [[Қазақстан Республикасының Президенті|Қазақстан президенті]]нің экономикалық мәселелер жөніндегі көмекшісі (2023—2025),<ref name=":1">[https://www.akorda.kz/kz/executive_office/executive_office_stucture/kazakstan-respublikasy-prezidenti-akimshiligi-basshysynyn-birinshi-orynbasary-balayeva Ә.А. Ерғалиевты тағайындау туралы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20231207072538/https://akorda.kz/kz/executive_office/executive_office_stucture/kazakstan-respublikasy-prezidenti-akimshiligi-basshysynyn-birinshi-orynbasary-balayeva |date=2023-12-07 }}</ref> [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Ұлттық экономика министрі]] (2021–2022) болған. == Өмірбаяны == 1986 жылғы 18 маусымда [[Қостанай]] қаласында дүниеге келген. Үйленген, екі баласы бар.<ref>[https://aikyn.kz/104211/%D3%99%D1%81%D0%B5%D1%82-%D0%B5%D1%80%D2%93%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2 Сіз кімсіз, Әсет Ерғалиев мырза?]{{Deadlink|date=June 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Білімі == Негізгі мамандығы — [[экономист]]. [[Қазақ тілі|Қазақ]], [[Орыс тілі|орыс]], [[Ағылшын тілі|ағылшын]] және [[Неміс тілі|неміс]] тілдерін меңгерген.<ref>[https://ru.sputnik.kz/politics/20210118/16062404/aset-irgaliev-ministr.html Министр в 34 года – кто такой Асет Иргалиев]</ref> 2008 жылы Қазақстандық менеджмент, экономика және болжамдау институтын (ҚМЭБИ) мемлекеттік саясат экономикасы саласында бакалавр дәрежесімен, сондай-ақ халықаралық алмасу бағдарламасы аясында Швециядағы Халықаралық Йонкопинг бизнес мектебін халықаралық экономика саласында ғылым бакалавры дәрежесімен бітірген. 2009 жылы Ұлыбританиядағы Йорк университетін экономикадағы ғылым магистрі дәрежесімен тәмамдаған. 2010 жылы Ұлыбританиядағы Ноттингем университетін бітіріп, экономикадағы философия магистрі дәрежесі берілді.<ref>[https://kaz.tengrinews.kz/kazakhstan_news/aset-ergaliev-ulttyik-ekonomika-ministr-bolyip-317799/ Әсет Ерғалиев ұлттық экономика министрі болып тағайындалды]</ref> [[Ерен еңбегі үшін медалі|«Ерен еңбегі үшін» медальмен]] марапатталған.<ref>[https://primeminister.kz/kz/news/kr-premer-ministri-a-mamin-tauelsizdik-kunine-oray-memlekettik-nagradalardy-tapsyrdy-14114513 ҚР Премьер-Министрі А. Мамин Тәуелсіздік күніне орай мемлекеттік наградаларды тапсырды]</ref> == Қызмет жолы == * 2010 жылғы қыркүйектен 2013 жылғы қаңтарға дейін — Ұлыбританияның [[Лондон]] қаласындағы [[Еуропа қайта құру және даму банкі]] Экономикалық департаментінің Шығыс Еуропа және Кавказ бойынша өңірлік талдаушысы. * 2013 жылғы қаңтардан 2016 жылғы маусымға дейін — Ұлттық экономика министрлігі жанындағы «Экономикалық зерттеулер институты» АҚ Вице-президенті, Басқарма Төрағасының Орынбасары, Басқарма төрағасының бірінші орынбасары, Басқарма Төрағасы. * 2016 жылғы қазан–желтоқсан аралығында — «Бәйтерек «ҰБХ» АҚ Басқарма Төрағасының кеңесшісі. * 2016 жылғы желтоқсаннан 2017 жылғы тамызға дейін — Премьер-Министрдің кеңесшісі. * 2017 жылғы тамыздан 2018 жылғы қыркүйекке дейін — Премьер-Министр Кеңсесінің жобалық басқару орталығының меңгерушісі. * 2018 жылғы қыркүйектен 2019 жылғы наурызға дейін — [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|ҚР Ұлттық экономика вице-министрі]]. * 2019 жылғы наурыз–тамыз аралығында — [[Қазақстан премьер-министрінің кеңсесі|Премьер-Министрі Кеңсесі]] Басшысының орынбасары. * 2019 жылғы тамыздан 2021 жылғы қаңтарға дейін — [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Ұлттық экономика бірінші вице-министрі]]. * 2021 жылғы қаңтардан 2022 қаңтарға дейін [[Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі|Ұлттық экономика министрі]]. * 2022 жылғы 6 қаңтардан бастап Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің төрағасы.<ref>[https://www.gov.kz/memleket/entities/aspr/about/structure/people/16279?lang=kk Өмірбаян]</ref><ref name=":1" /> * 2023 жылғы 2 қыркүйекте Мемлекет басшысының Жарлығымен Қазақстан Республикасы Президентінің экономикалық мәселелер жөніндегі көмекшісі болып тағайындалды. * 2024 жылғы 16 мамырда Дүниежүзілік сауда ұйымы мен халықаралық экономикалық ұйымдар жанындағы Қазақстан Республикасының Тұрақты өкілі болып тағайындалды.<ref>[https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-zharlygymen-aset-armanuly-ergaliev-duniezhuzilik-sauda-uyymy-men-halykaralyk-ekonomikalyk-uyymdar-zhanyndagy-1645336 Құқықтық актілер]</ref> * 2025 жылғы 28 ақпанда Президент Жарлығымен Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің төрағасы болып тағайындалды.<ref>[https://akorda.kz/kz/aa-ergaliev-turaly-2815331 Ә.А. Ерғалиев туралы]</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Асқар Маминның министрлер кабинеті}} [[Санат:Қазақстан саясаткерлері]] [[Санат:КИМЭП университеті түлектері]] [[Санат:Йорк университеті түлектері]] [[Санат:Ноттингем университеті түлектері]] [[Санат:Қазақстан экономистері]] [[Санат:Қазақстан экономика министрлері]] g1dwrau74lbmvsxnkgyevb6cflodwrd 0 657593 3478983 3356103 2025-06-10T12:33:06Z Makenzis 71333 3478983 wikitext text/x-wiki {{футбол клубы |атауы = {{ту|Лесото}} Матлама |құрылған = [[1932 жыл]] |стадионы = Питсо Граунд |сыйымдылығы = 3 000 |жарыс = Премьер-лига |маусым = 2024/25 |орын = 2 орын |pattern_la1 = |pattern_b1 = |pattern_ra1 = |pattern_sh1 = |pattern_so1 = |leftarm1 = 0000FF |body1 = 0000FF |rightarm1 = 0000FF |shorts1 = FFFFFF |socks1 = FFFFFF |pattern_la2 = |pattern_b2 = |pattern_ra2 = |leftarm2 = FFFFFF |body2 = FFFFFF |rightarm2 = FFFFFF |shorts2 = 0000FF |socks2 = 0000FF }} '''«Матлама»''' ({{lang-en|Matlama Football Club}}) — [[Лесото|Лесотоның]] [[Масеру]] қаласындағы футбол клубы, 1932 жылы құрылған. == Жетістіктері == === Ұлттық === * '''Лесото чемпионы:''' 1974, 1977, 1978, 1982, 1986, 1988, 1992, 2003, 2010, 2019, 2022. * '''Лесото кубогы:''' 1976, 1979, 1980, 1987, 1992, 1994. === Халықаралық === * КАФ Чемпиондар лигасы: 1/4 финал (1979) == Сілтемелер == * http://int.soccerway.com/teams/lesotho/matlama-fc/ [[Санат:Лесото футбол клубтары]] [[Санат:1932 жылы құрылған футбол клубтары]] h83x57qtwj4d4zwytcylkq05evfbkp0 0 657847 3479173 2856988 2025-06-11T07:46:32Z Makenzis 71333 3479173 wikitext text/x-wiki {{футбол клубы | clubname = African Stars FC | image = AfricanStars.png | image_size = 250 | alt = Logo | fullname = African Stars Football Club | nickname = Okaserandu ndjari pejovi, Samba Boys,Starlile | құрылған = 1962 | стадионы = Sam Nujoma Stadium, [[Виндхук]] | capacity = 25,000 | chairman = Sydney Martin | manager = | жарыс = Футболдан чемпионаты | маусым = 2024/25 | орын = 1 орын | pattern_la1=|pattern_b1=|pattern_ra1= | leftarm1=FF0000|body1=FF0000|rightarm1=FF0000|shorts1=FFFFFF|socks1=FF0000 | pattern_la2=|pattern_b2=|pattern_ra2= | leftarm2=FFFFFF|body2=FFFFFF|rightarm2=FFFFFF|shorts2=FF0000|socks2=FF0000 }} '''Африкэн Старз''' — [[Намибия|Намибияның]] Видхук қаласындағы футбол клубы. [[1962 жыл|1962 жылы]] құрылған. == Жетістіктері == * '''Намибия чемпионы:''' :: (4) 2008–09, 2009–10, 2014–15, 2017-18 * '''Намибия кубогы:''' :: Жеңімпаз:(5) 2007, 2010, 2013, 2014, 2018 * '''Standard Bank Cup''' :: Жеңімпаз:(1) 2015 :: Финалист:(1) 2014 == Сілтемелер == * https://int.soccerway.com/teams/namibia/african-stars/10436 :: [[Санат:Намибия футбол клубтары]] 6tk7rna114jwizuwt5u6ixyc6psmeoh 3479174 3479173 2025-06-11T07:46:58Z Makenzis 71333 /* Жетістіктері */ 3479174 wikitext text/x-wiki {{футбол клубы | clubname = African Stars FC | image = AfricanStars.png | image_size = 250 | alt = Logo | fullname = African Stars Football Club | nickname = Okaserandu ndjari pejovi, Samba Boys,Starlile | құрылған = 1962 | стадионы = Sam Nujoma Stadium, [[Виндхук]] | capacity = 25,000 | chairman = Sydney Martin | manager = | жарыс = Футболдан чемпионаты | маусым = 2024/25 | орын = 1 орын | pattern_la1=|pattern_b1=|pattern_ra1= | leftarm1=FF0000|body1=FF0000|rightarm1=FF0000|shorts1=FFFFFF|socks1=FF0000 | pattern_la2=|pattern_b2=|pattern_ra2= | leftarm2=FFFFFF|body2=FFFFFF|rightarm2=FFFFFF|shorts2=FF0000|socks2=FF0000 }} '''Африкэн Старз''' — [[Намибия|Намибияның]] Видхук қаласындағы футбол клубы. [[1962 жыл|1962 жылы]] құрылған. == Жетістіктері == * '''Намибия чемпионы:''' :: (7) 2008–09, 2009–10, 2014–15, 2017-18; 2022–2023, 2023–2024, 2024–2025 * '''Намибия кубогы:''' :: Жеңімпаз:(5) 2007, 2010, 2013, 2014, 2018 * '''Standard Bank Cup''' :: Жеңімпаз:(1) 2015 :: Финалист:(1) 2014 == Сілтемелер == * https://int.soccerway.com/teams/namibia/african-stars/10436 :: [[Санат:Намибия футбол клубтары]] 78gho7myhz7ux4abpe4m9c2xloo93vq 0 667743 3479156 3461935 2025-06-11T05:40:19Z Timedonexayphan 169154 3479156 wikitext text/x-wiki {{Олимпиада ойындары |Атауы=XXXIII жазғы Олимпиада ойындары |Эмблемасы=2024 Summer Olympics logo.png |Ені= |Эмблема аты=<small>2024 жылғы жазғы Олимпиада ойындарының ресми логотипі</small> |Қала=[[Париж]], {{Байрақ|Франция}} |Ұраны=Ойындарды кеңінен ашайық<br>([[Француз тілі|фр.]]: Ouvrons grand les Jeux) |Елдер= |Атлеттер= |Медалдар=32 спорт түрінен 329 медаль (48 сайыс) |Ашылуы=[[26 шілде]] [[2024 жыл|2024]] |Ашқан= |Жабылуы=[[11 тамыз]] [[2024 жыл|2024]] |Ант берген атлет= |Ант берген төреші= |Ант берген бапкер= |Олимпиада оты= |Стадион=[[Марс алаңы]]<br>[[Трокадеро бағы]]<br>(ашылу)<br> [[Стад де Франс]]<br>(жабылу) |алдыңғы=[[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|2020]] |келесі=[[2028 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|2028]]}} '''XXXIII жазғы Олимпиада ойындары''' 2024 жылдың 26 шілдесі мен 11 тамыз аралығында өтеді. [[Франция]], [[Париж]] қаласы, 2017 жылдың 13 қыркүйегінде [[Перу|Перудің]] [[Лима]] қаласында өткен [[Халықаралық Олимпиада комитеті|ХОК-тің]] 130-шы сессиясында 2024 жылғы Олимпиада ойындарының қабылдаушы қаласы болып бірауыздан сайланды. Бұрын [[1900 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|1900]] және [[1924 жылғы Қысқы Олимпиада ойындары|1924]] жылдары Олимпиада ойындарын өткізген Париж [[Ұлыбритания]] астанасы [[Лондон|Лондоннан]] ([[1908 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|1908]], [[1948 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|1948]] және [[2012 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|2012]]) кейін үш рет [[Олимпиада ойындары|Олимпиада ойындарын]] өткізген екінші қала болады.<ref>https://www.paris2024.org/en/</ref> Сондай-ақ, 2024 жыл Париж-1924 ойындарының жүз жылдығымен, сонымен қатар Франция өткізген алтыншы Олимпиада ойындарымен атап өтіледі. From now on it could get a lot scarier a lot worse, sorry for bsod. I will beat you up for not agreeing with me. From now on it could get a lot scarier a lot worse, sorry for bsod. I will beat you up for not agreeing with me. From now on it could get a lot scarier a lot worse, sorry for bsod. I will beat you up for not agreeing with me. 666666 == Дайындық == === Эмблемасы === Париж-2024 Олимпиада және Паралимпиада ойындарының эмблемасы 2019 жылдың 21 қазанында ұсынылды. Онда бір мезетте алтын медаль ішіндегі Олимпиада алауын және Француз Республикасының символы [[Марианна|Марианнаның]] ернін бейнелейді, ол Париждегі [[1900 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|1900 жылғы]] Жазғы Олимпиада ойындарына алғаш қатысқан әйелдерге құрмет болып есептеледі. === Талисмандары === Париж-2024 Олимпиада және Паралимпиада ойындарын ұйымдастыру комитеті 2022 жылдың 14 қарашасында талисмандарды таныстырды. Олар мәндік тарапта Фрижи болды. Фрижи-бұл кішкентай фригиялық қалпақшалар. Олар еркіндіктің, инклюзивтіліктің және адамдардың үлкен және ақылға қонымды істерді жақтау қабілетінің мықты символы ретінде қызмет етеді. Фрижи қызыл, ақ және көк түстермен боялған. Олардың кеудесінде Париж-2024 ойындарының логотипі орналасқан. Фрижилердің көздері "Француз кокарды" түрінде жасалған - ұлттық француз ою-өрнегіне айналған үш түсті розеткаға ұқсас болып табылады. == Ареналар == Олимпиадалық іс-шаралардың көпшілігі [[Париждің I аймағы|Париж]] қаласында және оның астаналық аймағында, соның ішінде көршілес [[Сен-Дени (Сена-Сен-Дени)|Сент-Денис]], Ле Бурже, Нантерр, Версаль және Вир-сюр-Марн қалаларында өтеді. Гандбол турнирлері қабылдаушы қаладан 225 км қашықтықта орналасқан [[Лилль|Лилльде]] өтеді; желкенді қайықтан турнирлері және кейбір футбол ойындары жерорта теңізінің [[Марсель]] қаласында өтеді, ол қабылдаушы қаладан 777 км қашықтықта орналасқан; сонымен қатар, серфинг жарыстары қабылдаушы қаладан 15 716 км қашықтықта орналасқан француз Полинезиясының [[Тэхупо]] ауылында өтеді деп күтілуде. Футбол [[Бордо (Франция)|Бордо]], Декен-Шарпи, [[Нант]], [[Ницца]] және Сент-Этьен сияқты тағы бес қалада өтеді. === Үлкен Париж аймағы === {| class="wikitable" ! style="background: #D6C277;" |Стадион !style="background: #D6C277;" |Суреті ! style="background: #D6C277;" |Жарыстар ! style="background: #D6C277;" |Сыйымдылығы |- |[[Ив дю Мануар]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Stade_Yves-du-Manoir</ref> | [[Сурет:Stade Yves du Manoir Colombes7.jpg|200px]] |[[Сурет:Field_hockey_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Көгалдағы хоккей |15000 |- | rowspan="3" |[[Стад де Франс]]<ref>https://www.stadefrance.com/en</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Stade_de_France</ref><ref>https://www.paris2024.org/en/venue/stade-de-france/</ref> | rowspan="3" | [[Сурет:StadeFranceNationsLeague2018.jpg|200px]] |[[Сурет:Rugby_Sevens_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Регби-7 | rowspan="3" |77,083 |- |[[Сурет:Athletics_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|Жеңіл атлетика]] |- |[[Сурет:Olympic_Rings_Icon.svg|20x20 нүкте]] Жабылу салтанаты |- | rowspan="2" |[[Пари-Ла-Дефанс|Пари-Ла-Дефанс Арена]]<ref>https://www.parisladefense-arena.com/</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Paris_La_D%C3%A9fense_Arena</ref> | rowspan="2" | [[File:France 98 v FIFA 98, 12 June 2018 (1).jpg|200px]] |[[Сурет:Swimming_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Жүзу | rowspan="2" |15,220 |- |[[Сурет:Water_polo_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Су добы (финал) |- | rowspan="2" |[[Капелланың есігі]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Porte_de_La_Chapelle_Arena</ref><ref>https://www.adidasarena.com/</ref> | rowspan="2" | [[Сурет:Chantier de l'Arena Porte de la Chapelle, décembre 2022 01.jpg|200px]] |[[Сурет:Badminton_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Бадминтон | rowspan="2" |8,000 |- |[[Сурет:Gymnastics_(rhythmic)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Спорттық гимнастика |- | rowspan="3" |[[Париж су орталығы]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Paris_Aquatic_Centre</ref> | rowspan="3" |[[Сурет:Piscine olympique de Saint-Denis en construction, novembre 2022 4.jpg|сүрмесіз|200px]] |{{nowrap|[[File:Synchronized_swimming_pictogram.svg|20px]]}} [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы синхронды жүзу|Синхронды жүзу]] | rowspan="3" |5,000 |- |[[Сурет:Diving_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Суға секіру |- |[[Сурет:Water_polo_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Су добы (флей-офф) |- |[[Ле-Бурже (Сена-Сен-Дени)]]<ref name=":0">https://en.wikipedia.org/wiki/Le_Bourget</ref> |[[Сурет:LeBourgetAirport.JPG|сүрмесіз|200px]] |[[Сурет:Sport_climbing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Жартасқа өрмелеу |5,000 |- | rowspan="2" |Солтүстік Париж аренасы<ref>https://www.paris2024.org/en/venue/north-paris-arena/</ref> | rowspan="2" | [[Сурет:Paris-Nord 2 - Vue aerienne 01.jpg|сүрмесіз|200px]] |[[Сурет:Boxing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы бокс|Бокс]] | rowspan="2" |6,000 |- |[[Сурет:Modern pentathlon pictogram (pre-2025).svg|20x20 нүкте]] Қазіргі бессайыс |} === Париждің орталық аймағы === {| class="wikitable" ! style="background: #D6C277;" |Стадион !style="background: #D6C277;" |Суреті ! style="background: #D6C277;" |Жарыстар ! style="background: #D6C277;" |Сыйымдылығы |- |[[Парк де Пренс]]<ref>https://www.paris2024.org/en/venue/parc-des-princes/</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Parc_des_Princes</ref> | [[Сурет:Paris_Parc_des_Princes_1.jpg|200px]] |[[Сурет:Football_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы футбол|Футбол]] (плей-офф және финал) |48,583 |- | rowspan="2" |[[Ролан Гаррос]]<ref>https://www.paris2024.org/en/venue/roland-garros-stadium/</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Stade_Roland_Garros</ref><ref>https://www.rolandgarros.com/en-us/</ref> | rowspan="6" |[[Сурет:RolandGarrosCentral.jpg|сүрмесіз|200px]] |[[Сурет:Tennis_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы теннис|Теннис]] | rowspan="2" |34,000 |- |[[Сурет:Boxing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы бокс|Бокс]] (финалдар) |- | rowspan="2" |Филипп Шатрие корты |[[Сурет:Boxing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы бокс|Бокс]] | rowspan="2" |15,000 |- |[[Сурет:Tennis_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы теннис|Теннис]] |- |Сюзанн Ленглен корты |[[Сурет:Tennis_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы теннис|Теннис]] |10,000 |- |Басқа корттар |[[Сурет:Tennis_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы теннис|Теннис]] |9,000 (5,000+2,000+8x250) |- | rowspan="4" |[[Paris Expo алаңы]]<ref>https://www.viparis.com/nos-lieux/paris-expo-porte-de-versailles</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Paris_Expo_Porte_de_Versailles</ref> | rowspan="4" |[[Сурет:Salon agriculture 2009 Affiche entree Parc des expositions.jpg|сүрмесіз|200px]] |[[Сурет:Volleyball_(indoor)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы волейбол|Волейбол]] |12,000 |- |[[Сурет:Table_tennis_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы үстел теннисі|Үстел теннисі]] |6,000 |- |[[Сурет:Handball_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Гандбол (квал.) | rowspan="2" |6,000 |- |[[Сурет:Weightlifting_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Ауыр атлетика |- | rowspan="3" |[[Accor Arena|Bercy Arena]]<ref>https://www.accorarena.com/fr</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Accor_Arena</ref> | rowspan="3" | [[Сурет:Palais Omnisports de Paris-Bercy 2007.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Gymnastics_(artistic)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Көркем гимнастик | rowspan="3" |15,000 |- |[[Сурет:Gymnastics_(trampoline)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Батуттан секіру |- |[[Сурет:Basketball_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Баскетбол (финал) |- | rowspan="2" |[[Grand Palais]]<ref>https://www.grandpalais.fr/fr {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200402000509/https://www.grandpalais.fr/fr |date=2020-04-02 }}</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Grand_Palais</ref> | rowspan="2" |[[Сурет:Grand_Palais_3,_Paris_25_June_2011.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Fencing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Семсерлесу | rowspan="2" |8,000 |- |[[Сурет:Taekwondo_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Тхэквондо |- | rowspan="4" |[[Келісім алаңы]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Place_de_la_Concorde</ref> | rowspan="4" | [[Сурет:Place de la Concorde from the Eiffel Tower, Paris April 2011.jpg|сүрмесіз|200px]] |[[Сурет:3-on-3_basketball_pictogram.svg|20x20 нүкте]] 3×3 Баскетбол | rowspan="4" |30,000 |- |[[Сурет:Breakdancing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Брейк данс |- |[[Сурет:Cycling_(BMX)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] BMX (фристайл) |- |[[Сурет:Skateboarding_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Скейтбординг |- | rowspan="4" |[[Пон-д'Иена көрірі]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Pont_d%27I%C3%A9na</ref> | rowspan="4" | [[Сурет:Pont d'Iéna 2447x742.jpg|сүрмесіз|200px]] |{{Nowrap|[[File:Open water swimming pictogram.svg|20px]] Марафон жүзу}} | rowspan="4" |13,000 (3,000 тұруға арналған) |- |[[Сурет:Athletics_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Жеңіл атлетика |- |[[Сурет:Cycling_(road)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Тасжолдық велоспорт |- |[[Сурет:Triathlon_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Триатлон |- |[[Champ de Mars|Марс алаңы]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Champ_de_Mars</ref> |[[Сурет:56240-Paris_(35598095542).jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Volleyball_(indoor)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Жағажай волейболы |12,000 |- | rowspan="2" |[[Grand Palais Éphémère]]<ref>https://www.francetvinfo.fr/culture/arts-expos/architecture/le-grand-palais-ephemere-pret-a-ouvrir-fin-fevrier-visite-du-chantier-avec-son-concepteur-l-architecte-jean-michel-wilmotte_4254707.html</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Grand_Palais_%C3%89ph%C3%A9m%C3%A8re</ref> | rowspan="2" | [[Сурет:Grand Palais Éphémère - Paris VII (FR75) - 2021-08-07 - 1.jpg|сүрмесіз|200px]] |[[Сурет:Judo_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Дзюдо | rowspan="2" |8,000 |- |[[Сурет:Wrestling_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Күрес |- |[[Les Invalides|Мүгедектер үйі]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Les_Invalides</ref> |[[Сурет:Hôtel_des_Invalides_-_Paris,_France_-_April_23,_2011_01.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Archery_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Нысана көздеу |8,000 |} === Версаль ауданы === {| class="wikitable" ! style="background: #D6C277;" |Стадион !style="background: #D6C277;" |Суреті ! style="background: #D6C277;" |Жарыстар ! style="background: #D6C277;" |Сыйымдылығы |- | rowspan="2" |[[Версаль]]<ref>https://en.chateauversailles.fr/</ref> | rowspan="2" |[[Сурет:Vue_aérienne_du_domaine_de_Versailles_le_20_août_2014_par_ToucanWings_-_Creative_Commons_By_Sa_3.0_-_04.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |Ат спорты | rowspan="2" |80,000 (22,000 + 58,000) |- |[[Сурет:Modern pentathlon pictogram (pre-2025).svg|20x20 нүкте]] Қазіргі бессайыс |- |[[Ұлттық гольф алаңы]]<ref>https://www.golf-national.com/en/</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Le_Golf_National</ref> |[[Сурет:Golf_national_2011_06.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Golf_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Гольф |35,000 |- |[[Еланкур (Иль-де-Франс)]] |[[Сурет:Elancourt Revanche Clé St Pierre.JPG|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Cycling_(mountain_biking)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Тау велосипеді |25,000 |- | rowspan="2" |[[Ұлттық гольф алаңы|Ұлттық велодром]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/V%C3%A9lodrome_National</ref> | rowspan="2" |[[Сурет:140201_Velodrome.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Cycling_(track)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Велотрек |5,000 |- |[[Сурет:Cycling_(BMX)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] BMX |5,000 |} === Париж сыртында === {| class="wikitable" ! style="background: #D6C277;" |Стадион ! style="background: #D6C277;" |Суреті ! style="background: #D6C277;" |Жарыстар ! style="background: #D6C277;" |Сыйымдылығы |- | rowspan="2" |[[Пьер Моруа (стадион)|Пьер Моруа]] ([[Лилль]])<ref>https://www.stade-pierre-mauroy.com/</ref> | rowspan="2" | [[Сурет:Lille vs PSG 2019 - Stade Pierre Mauroy.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Basketball_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Баскетбол (квал.) | rowspan="2" |26,000 |- |[[Сурет:Handball_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Гандбол (финал) |- | rowspan="3" |[[Вер-сюр-Марн]] | rowspan="3" |[[Сурет:Base_de_loisirs_de_Vaires-Torcy.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Rowing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Академиялық есу | rowspan="3" |22,000 |- |[[Сурет:Canoeing_(slalom)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Слалом |- |[[Сурет:Canoeing_(slalom)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Слалом |- |[[Велодром (Марсель)|Велодром]] ([[Марсель]])<ref>https://www.orangevelodrome.com/</ref> |[[Сурет:Stade Vélodrome en novembre 2021 (1).jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Football_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы футбол|Футбол]] |67,394 |- |[[Парк Олимпик Лионне|Парк Олимпик]] ([[Лион]])<ref>https://www.olvallee.fr/accueil-groupama-stadium/</ref> |[[Сурет:Groupama_Stadium_3.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Football_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы футбол|Футбол]] |59,186 |- |[[Матмю Атлантик]] ([[Бордо]])<ref>https://www.matmut-atlantique.com/</ref> | |[[Сурет:Football_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы футбол|Футбол]] |42,115 |- |[[Жоффруа Гишар]] ([[Сент-Этьен]])<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Stade_Geoffroy-Guichard</ref> |[[Сурет:AS Saint-Étienne v Olympique Lyonnais, 10 November 2013.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Football_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы футбол|Футбол]] |41,965 |- |[[Альянц Ривьера]] ([[Ницца]])<ref>https://www.sportsbusinessjournal.com/Global/Issues/2012/07/24/Marketing-and-Sponsorship/Nice.aspx</ref> | |[[Сурет:Football_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы футбол|Футбол]] |35,624 |- |[[Божуар]] ([[Нант]])<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Stade_de_la_Beaujoire</ref> |[[Сурет:Match Football FC Nantes x RC Lens Stade Beaujoire - Nantes (FR44) - 2022-09-18 - 51.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Football_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы футбол|Футбол]] |35,322 |- |[[Марсельдің көне порты]] ([[Марсель]])<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Old_Port_of_Marseille</ref> |[[Сурет:Les_calanques_sous_voiles.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Sailing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Желкенді спорт |5,000 |- |[[Taiarapu-Ouest|Тайарапу-Вест]] ([[Таити]]) | |[[Сурет:Surfing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Сёрфинг |5,000 |- |[[Ұлттық ату орталығы]] ([[Шатору]])<ref>https://cnts.fftir.org/</ref> |[[Сурет:Centre National de Tir Sportif - 002.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Shooting_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Нысана көздеу |3,000 |} === Қосымша алаңдар === {| class="wikitable" ! style="background: #D6C277;" |Стадион ! style="background: #D6C277;" |Жарыстар ! style="background: #D6C277;" |Сыйымдылығы |- |[[Champs de Mars|Марс алаңы]], [[Jardins du Trocadéro]], [[Сена|Сена өзені]] |[[Сурет:Olympic_Rings_Icon.svg|20x20 нүкте]] Ашылу салтанаты |30,000 600,000 |- |[[Л'Иль-Сен-Дени]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/L%27%C3%8Ele-Saint-Denis</ref> |Олимпиада қалашығы |17,000 |- |Желдер ауданы, [[Дюньи]] |Медиа қалашығы | style="text-align:center;" |– |- |[[Ле-Бурже (Сена-Сен-Дени)]]<ref name=":0" /> |IBC |15,000 |- |Париждегі Конгресс сарайы |MPC | style="text-align:center;" |– |} == Спорттық бағдарлама == 2017 жылдан бері қолданылып келе жатқан Халықаралық Олимпиада Комитетінің қолданыстағы ережелеріне сәйкес, Жазғы Олимпиада ойындарының бағдарламасы Ойындар арасында сақталатын 28 міндетті "негізгі" спорт түрінен және көп дегенде алты қосымша спорт түрінен тұрады. Факультативті спорт түрлерін Ұйымдастыру Комитеті таңдайды. Жергілікті жанкүйерлердің қызығушылықты арттыру мақсатында кемінде бес жыл бұрын Халықаралық Олимпиада Комитетіне спорт түрлерінің тізімін жіберу қажет, қадағаланатын жалғыз ереже қатысушылардың жалпы саны 10 500 спортшыдан аспауы тиіс. ХОК-тың 2017 жылғы қыркүйектегі 131-ші Сессиясында 2024 Жылға Арналған Париж Олимпияда бағдарламасының 28 спорт түрін мақұлдады, сонымен қатар Париж Ұйымдастыру Комитетін бес қосымша спорт түрлерін қарастыруды ұсынды. Париж 2017 жылдың тамызында Ойындарға қатысуға өтінім берген кезде, Париждің Ұйымдастыру Комитеті ХОК-пен және кәсіби киберспорт ұйымдарымен 2024 жылы конкурстық іс-шараларды өткізу мүмкіндігі туралы келіссөздер жүргізетінін мәлімдеді. 2018 жылдың шілдесінде ХОК 2024 Жылғы Олимпиада ойындарына киберспортты қарастырмайтынын растады. 2019 жылдың 21 ақпанында Париждің Ұйымдастыру Комитеті 2020 Жылғы Жазғы Олимпиада ойындарында дебют жасаған үш спорт түрін: скейтбординг, спорттық альпинизм және серфингпен қатар брейк - дансты (брейк-данс) қосуды ұсынды. Барлық төрт қосымша спорт түрі 2019 жылдың 24 маусымында Швейцарияның Лозанна қаласында өткен ХОК-тың 134-ші Сессиясында мақұлданды. 329 іс-шараны қамтитын 32 спорттық іс-шара жоспарланған 2024 Жылғы Париж 1960 жылдан бергі алдыңғы Олимпиадаға қарағанда сайыс түрі аз болатын алғашқы Жазғы Олимпиада ойындары. Төмендегі кестеде жақшаның ішінде әр пән бойынша іс-шаралар саны көрсетілген. Каратэ және бейсбол/софтбол спорттары 2020 жылдан бастап бағдарламадан алынып тасталды, барлығы 10 медаль жоғалды, ал ауыр атлетикадан төрт медаль алынып тасталды. Каноэде есу кезінде екі спринт жарысы екі слалом жарысына ауыстырылды, медалдар жалпы саны 16 күйінде сақталды. Жаңа жарыс ретінде енгізілген брейк-данста екі бағдарламаға қосты, ал спорттық альпинизмде алдыңғы "аралас" және жеке "жылдам өрмелеу" мен "боулдеринг-энд-лид" жарыстары қосылды.{{columns-list|2| == Спорт түрлері == {{col-begin}} {{col-3}} * [[сурет:Rowing pictogram.svg|17px|Академиялық есу]] [[Академиялық есу]] * [[сурет:Badminton pictogram.svg|17px|Бадминтон]] [[Бадминтон]] * [[сурет:Basketball pictogram.svg|17px|Баскетбол]] [[Баскетбол]] ** Баскетбол ** [[Баскетбол 3×3]] * [[сурет:Baseball pictogram.svg|17px|Бейсбол]] [[Бейсбол]]/[[сурет:Softball pictogram.svg|17px|Софтбол]] [[Софтбол]] * [[сурет:Boxing pictogram.svg|17px|Бокс]] [[Бокс]] *[[Сурет:Breakdancing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[Брейк-данс]] (2) * [[сурет:Wrestling pictogram.svg|17px|Күрес]] [[Күрес]] ** [[Еркін күрес|Еркін]] ** [[Грек-рим күресі|Грек-рим]] ** [[Əйелдер күресі|Әйелдер]] * [[сурет:Cycling (road) pictogram.svg|17px|Велоспорт]] [[Велоспорт]] {{col-3}} * [[Су спорты]] ** [[сурет:Water polo pictogram.svg|17px|Су добы]] [[Су добы]] ** [[сурет:Swimming pictogram.svg|17px|Жүзу]] [[Жүзу]] ** [[сурет:Diving pictogram.svg|17px|Суға секіру]] [[Суға секіру]] ** [[сурет:Synchronized swimming pictogram.svg|17px|Синхронды жүзу]] [[Синхронды жүзу]] * [[сурет:Volleyball (indoor) pictogram.svg|17px|Волейбол]] [[Волейбол]] ** Волейбол ** [[Жағажай волейбол]] * [[Сурет:Handball pictogram.svg|17px|Гандбол]] [[Гандбол]] * [[сурет:Golf pictogram.svg|17px|Гольф]] [[Гольф]] * [[сурет:Canoeing (flatwater) pictogram.svg|17px|]] [[Байдаркада және каноэде есу]] {{col-3}} * [[Гимнастика]] ** [[сурет:Gymnastics (trampoline) pictogram.svg|17px|]] [[Батуттан секіру]] ** [[сурет:Gymnastics (artistic) pictogram.svg|17px|]] [[Спорттық гимнастика]] ** [[сурет:Gymnastics (rhythmic) pictogram.svg|17px|]] [[Көркем гимнастика]] * [[сурет:Judo pictogram.svg|17px|Дзюдо]] [[Дзюдо]] * [[сурет:Karate pictogram.svg|17px|Карате]] [[Каратэ]] * [[сурет:Equestrian pictogram.svg|17px|]] [[Ат спорты]] * [[сурет:Athletics pictogram.svg|17px|]] [[Жеңіл атлетика]] * [[сурет:Table tennis pictogram.svg|17px|Үстел теннисі]] [[Үстел теннисі]] * [[сурет:Sailing pictogram.svg|17px|]] [[Желкенді спорт]] * [[сурет:Rugby union pictogram.svg|17px|Регби-7]] [[Регби|Регби-7]] * [[сурет:Surfing pictogram.svg|17px|Сёрфинг]] [[Сёрфинг]] {{col-4}} * [[сурет:Skateboarding pictogram.svg|17px|Скейтбординг]] [[Скейтбординг]] * [[сурет:Modern pentathlon pictogram (pre-2025).svg|17px|]] [[Қазіргі бессайыс]] * [[сурет:Shooting pictogram.svg|17px|Стрельба]] [[Нысана көздеу]] * [[Сурет:Sport_climbing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[Жартасқа өрмелеу]] (4) * [[Сурет:Skateboarding_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[Скейтбординг]] (4) * [[сурет:Archery pictogram.svg|17px|]] [[Садақ ату]] * [[сурет:Tennis pictogram.svg|17px|Теннис]] [[Теннис]] * [[сурет:Triathlon pictogram.svg|17px|Триатлон]] [[Триатлон]] * [[сурет:Taekwondo pictogram.svg|17px|Тхэквондо]] [[Тхэквондо]] * [[сурет:Weightlifting pictogram.svg|17px|Ауыр атлетика]] [[Ауыр атлетика]] * [[сурет:Fencing pictogram.svg|17px|Семсерлесу]] [[Семсерлесу]] * [[сурет:Football pictogram.svg|17px|Футбол]] [[Футбол]] * [[сурет:Field hockey pictogram.svg|17px|Көгалдағы хоккей]] [[Көгалдағы хоккей]] {{col-end}} == Күнтізбе == <div align="center"> {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:90%; position:relative; width:75%;" | style="width:2.5em; background-color:#00cc33; text-align:center;" |'''АС''' |Ашылу салтанаты | style="width:2.5em; background-color:#3399ff; text-align:center;" |● |Квалификация | style="width:2.5em; background-color:#ffcc00; text-align:center;" |'''1''' |Финалдар | style="width:2.5em; background-color:#ee3333; text-align:center;" |'''ЖС''' |Жабылу салтанаты |} {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:90%; line-height:1.25em; width:75%; text-align:center;" ! colspan="2" |Шілде/Тамыз !24 !25 !26 !27 !28 !29 !30 !31 !1 !2 !3 !4 !5 !6 !7 !8 !9 !10 !11 ! |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Olympic_Rings_Icon.svg|20x20 нүкте]] Ашылу салтанаты | | | style="background-color:#00cc33;" |'''АС''' | | | | | | | | | | | | | | | | style="background-color:#ee3333;" |'''ЖС''' |- | rowspan="5" bgcolor="ffffcc" |Су спорты | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |{{nowrap|[[File:Synchronized_swimming_pictogram.svg|20px]]}} [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы синхронды жүзу|Синхронды жүзу]] | | ! | | | | | | | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Diving_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы суға секіру|Суға секіру]] | | ! | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''8''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |{{Nowrap|[[File:Open water swimming pictogram.svg|20px]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы жүзу|Марафон жүзу]]}} | | ! | | | | | | | | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Swimming_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы жүзу|Жүзу]] | | ! | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''5''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''5''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''35''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Water_polo_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы су добы|Су добы]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background: #CBA156;" |'''12''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Archery_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы садақ ату|Садақ ату]] | | style="background-color:#3399ff;" |● ! | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''5''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Athletics_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|Жеңіл атлетика]] | | ! | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''5''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''5''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''5''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''5''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''8''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''9''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background: #CBA156;" |'''48''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Badminton_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы бадминтон|Бадминтон]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''5''' |- | rowspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы баскетбол|Баскетбол]] | style="text-align:left;background:#eee8aa; |[[Сурет:Basketball_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Баскетбол | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa; |[[Сурет:3-on-3_basketball_pictogram.svg|20x20 нүкте]] 3×3 Баскетбол | | ! | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Boxing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы бокс|Бокс]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' ! | style="background: #CBA156;" |'''13''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Breakdancing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы брейк данс|Брейк данс]] | | ! | | | | | | | | | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | rowspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы каноэде есу|Каноэде есу]] | style="text-align:left;background:#eee8aa; |[[Сурет:Canoeing_(slalom)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Слалом | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''6''' |- | style="text-align:left; background:#eee8aa; |[[Сурет:Canoeing_(flatwater)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Спринт | | ! | | | | | | | | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' ! | style="background: #CBA156;" |'''10''' |- | rowspan="4" bgcolor="ffffcc" |[[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы велоспорт|Велоспорт]] | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Cycling_(road)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Тасжолдық | | ! | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''4''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Cycling_(track)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Велотрек | | ! | | | | | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' | style="background: #CBA156;" |'''12''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Cycling_(BMX)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] BMX | | ! | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''4''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Cycling_(mountain_biking)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Тау велосипеді | | ! | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | | | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | rowspan="3" bgcolor="ffffcc" |[[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы ат спорты|Ат спорты]] | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Equestrian_Dressage_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Таңу | | ! | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Equestrian_Eventing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Үшсайыс | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | | | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Equestrian_Jumping_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Конкур | | ! | | | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Fencing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы cемсерлесу|Семсерлесу]] | | ! | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''12''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Field_hockey_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы көгалдағы хоккей|Көгалдағы хоккей]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Football_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы футбол|Футбол]] | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | | style="background-color:#3399ff" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | | style="background-color:#3399ff" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Golf_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы гольф|Гольф]] | | ! | | | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | rowspan="3" bgcolor="ffffcc" |[[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы гимнастика|Гимнастика]] | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Gymnastics_(artistic)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы көркем гимнастика|Көркем гимнастика]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''10''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Gymnastics_(rhythmic)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы спорттық гимнастика|Спорттық гимнастика]] | | ! | | | | | | | | | | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Gymnastics_(trampoline)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы батутта секіру|Батутта секіру]] | | ! | | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc"" |[[Сурет:Handball_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы гандбол|Гандбол]] | | style="background-color:#3399ff;" |● ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc"" |[[Сурет:Judo_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы дзюдо|Дзюдо]] | | ! | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''15''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc"" |[[Сурет:Modern pentathlon pictogram (pre-2025).svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы қазіргі бессайыс|Қазіргі бессайыс]] | | ! | | | | | | | | | | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc"" |[[Сурет:Rowing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы академиялық есу|Академиялық есу]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' | | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''14''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc"" |[[Сурет:Rugby_Sevens_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы регби-7|Регби-7]] | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● ! | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Sailing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы желкенді спорт|Желкенді спорт]] | | ! | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | ! | style="background: #CBA156;" |'''10''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc"" |[[Сурет:Shooting_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы нысана көздеу|Нысана көздеу]] | | ! | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''15''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Skateboarding_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы cкейтбординг|Скейтбординг]] | | ! | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''4''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Sport_climbing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы жартасқа өрмелеу|Жартасқа өрмелеу]] | | ! | | | | | | | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''4''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Surfing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы cёрфинг|Сёрфинг]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Table_tennis_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы үстел теннисі|Үстел теннисі]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''5''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Taekwondo_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы тхэквондо|Тхэквондо]] | | ! | | | | | | | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' ! | style="background: #CBA156;" |'''8''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Tennis_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы теннис|Теннис]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''5''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Triathlon_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы триатлон|Триатлон]] | | ! | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''3''' |- | rowspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы волейбол|Волейбол]] | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Volleyball_(indoor)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Жағажай волейболы | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Volleyball_(indoor)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Волейбол | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Weightlifting_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы ауыр атлетика|Ауыр атлетика]] | | ! | | | | | | | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background: #CBA156;" |'''10''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Wrestling_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы күрес|Күрес]] | | ! | | | | | | | | | | style="background-color:#3399ff;" |● ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' | style="background: #CBA156;" |'''18''' |- ! colspan="2" style="background: #D6C277;" |Медаль саны ! colspan="3" style="bgcolor="gold" color:white" | ! style=bgcolor="gold"; color:white" |14 ! style="bgcolor="gold"; color:white" |13 ! style="bgcolor="gold"; color:white" |18 ! style="bgcolor="gold"; color:white" |14 ! style="bgcolor="gold" color:white" |17 ! style="bgcolor="gold" color:white" |19 ! style="bgcolor="gold" color:white" |22 ! style="bgcolor="gold" color:white" |28 ! style="bgcolor="gold" color:white" |20 ! style="bgcolor="gold" color:white" |16 ! style="bgcolor="gold" color:white" |17 ! style="bgcolor="gold" color:white" |21 ! style="bgcolor="gold" color:white" |26 ! style="bgcolor="gold" color:white" |32 ! style="bgcolor="gold" color:white" |39 ! style="bgcolor="gold" color:white" |13 ! rowspan="2" style="background: #D6C277" |329 |- ! colspan="2" style="background: #D6C277;" |Барлық медаль саны ! colspan="3" style="bgcolor="gold" color:white" | ! style="bgcolor="gold" color:white" |14 ! style="bgcolor="gold" color:white" |27 ! style="bgcolor="gold" color:white" |45 ! style="bgcolor="gold" color:white" |59 ! style="bgcolor="gold" color:white" |76 ! style="bgcolor="gold" color:white" |95 ! style="bgcolor="gold" color:white" |117 ! style="bgcolor="gold" color:white" |145 ! style="bgcolor="gold" color:white" |165 ! style="bgcolor="gold" color:white" |181 ! style="bgcolor="gold" color:white" |198 ! style="bgcolor="gold" color:white" |219 ! style="bgcolor="gold" color:white" |245 ! style="bgcolor="gold" color:white" |277 ! style="bgcolor="gold" color:white" |316 ! style="bgcolor="gold" color:white" |329 |- ! colspan="2" |Шілде/Тамыз !24 !25 !26 !27 !28 !29 !30 !31 !1 !2 !3 !4 !5 !6 !7 !8 !9 !10 !11 ! |} </div> == Медальдар санағы == {| class="wikitable sortable" border=1 cellpadding=2 cellspacing=0 ! [[Сурет:Olympic rings with transparent rims.svg|x25px]] ! colspan=4 | '''Жалпы медальдар саны''' ! rowspan=2 | Жалпы |- ! Орын ! ҰОК ! [[Сурет:Gold medal.svg|20px]] ! [[Сурет:Silver medal.svg|20px]] ! [[Сурет:Bronze medal.svg|20px]] | |- align=center | 1 | align=left|{{USA}} | style="background:gold;" | '''40''' | style="background:silver;" | '''44''' | style="background:#cc9966;" | '''42''' | '''126''' |- align=center | 2 | align=left|{{CHN}} | style="background:gold;" | 40 | style="background:silver;" | 27 | style="background:#cc9966;" | 24 | 91 |- align=center | 3 | align=left|{{JPN}} | style="background:gold;" | 20 | style="background:silver;" | 12 | style="background:#cc9966;" | 13 | 45 |- align=center | 4 | align=left|{{AUS}} | style="background:gold;" | 18 | style="background:silver;" | 19 | style="background:#cc9966;" | 16 | 53 |- align=center | 5 | align=left|{{FRA}} |style="background:gold;" | 16 | style="background:silver;" | 26 | style="background:#cc9966;" | 22 | 64 |- align=center | 6 | align=left|{{NED}} | style="background:gold;" | 15 | style="background:silver;" | 7 | style="background:#cc9966;" | 12 | 34 |- align=center | 7 | align=left|{{GBR}} | style="background:gold;" | 14 | style="background:silver;" | 22 | style="background:#cc9966;" | 29 | 36 |- align=center | 8 | align=left|{{KOR}} |style="background:gold;" | 13 | style="background:silver;" | 9 | style="background:#cc9966;" | 12 | 34 |- align=center | 9 | align=left|{{ITA}} | style="background:gold;" | 12 | style="background:silver;" | 13 | style="background:#cc9966;" | 15 | 40 |- align=center | 10 | align=left|{{GER}} | style="background:gold;" | 12 | style="background:silver;" | 13 | style="background:#cc9966;" | 8 | 33 |- align=center | 11 | align=left|{{NZL}} | style="background:gold;" | 10 | style="background:silver;" | 3 | style="background:#cc9966;" | 7 | 20 |- align=center | 12 | align=left|{{CAN}} | style="background:gold;" | 9 | style="background:silver;" | 7 | style="background:#cc9966;" | 11 | 27 |- align=center | 13 | align=left|{{UZB}} | style="background:gold;" | 8 | style="background:silver;" | 2 | style="background:#cc9966;" | 3 | 13 |- align=center | 14 | align=left|{{HUN}} | style="background:gold;" | 6 | style="background:silver;" | 7 | style="background:#cc9966;" | 6 | 19 |- align=center | 15 | align=left|{{ESP}} | style="background:gold;" | 5 | style="background:silver;" | 4 | style="background:#cc9966;" | 9 | 18 |- align=center | 16 | align=left|{{SWE}} | style="background:gold;" | 4 | style="background:silver;" | 4 | style="background:#cc9966;" | 3 | 11 |- align=center | 17 | align=left|{{KEN}} | style="background:gold;" | 4 | style="background:silver;" | 2 | style="background:#cc9966;" | 5 | 11 |- align=center | 18 | align=left|{{NOR}} | style="background:gold;" | 4 | style="background:silver;" | 1 | style="background:#cc9966;" | 3 | 8 |- align=center | 19 | align=left|{{IRL}} | style="background:gold;" | 4 | style="background:silver;" | 0 | style="background:#cc9966;" | 3 | 7 |- align=center | 20 | align=left|{{BRA}} | style="background:gold;" | 3 | style="background:silver;" | 7 | style="background:#cc9966;" | 10 | 20 |- align=center | 43 | align=left|{{KAZ}} | style="background:gold;" | 1 | style="background:silver;" | 3 | style="background:#cc9966;" | 3 | 7 |} == Сілтемелер == * [https://olympics.com/ru/sport-events/paris-2024-olympic-games/ Paris2024] * [https://www.eurolympic.org/ European Olympic Committees] {{Сыртқы сілтемелер}} {{Олимпиада}} [[Санат:2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Олимпиада}} [[Санат:2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары]] [[Санат:Франциядағы спорт]] f1ajy37pj9ay92970kvn9cl09r2dh97 3479157 3479156 2025-06-11T05:46:14Z Mtarch11 100418 [[Special:Contributions/Timedonexayphan|Timedonexayphan]] ([[User talk:Timedonexayphan|т]]) өңдемелерінен [[User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] соңғы нұсқасына қайтарды 3461935 wikitext text/x-wiki {{Олимпиада ойындары |Атауы=XXXIII жазғы Олимпиада ойындары |Эмблемасы=2024 Summer Olympics logo.png |Ені= |Эмблема аты=<small>2024 жылғы жазғы Олимпиада ойындарының ресми логотипі</small> |Қала=[[Париж]], {{Байрақ|Франция}} |Ұраны=Ойындарды кеңінен ашайық<br>([[Француз тілі|фр.]]: Ouvrons grand les Jeux) |Елдер= |Атлеттер= |Медалдар=32 спорт түрінен 329 медаль (48 сайыс) |Ашылуы=[[26 шілде]] [[2024 жыл|2024]] |Ашқан= |Жабылуы=[[11 тамыз]] [[2024 жыл|2024]] |Ант берген атлет= |Ант берген төреші= |Ант берген бапкер= |Олимпиада оты= |Стадион=[[Марс алаңы]]<br>[[Трокадеро бағы]]<br>(ашылу)<br> [[Стад де Франс]]<br>(жабылу) |алдыңғы=[[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|2020]] |келесі=[[2028 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|2028]]}} '''XXXIII жазғы Олимпиада ойындары''' 2024 жылдың 26 шілдесі мен 11 тамыз аралығында өтеді. [[Франция]], [[Париж]] қаласы, 2017 жылдың 13 қыркүйегінде [[Перу|Перудің]] [[Лима]] қаласында өткен [[Халықаралық Олимпиада комитеті|ХОК-тің]] 130-шы сессиясында 2024 жылғы Олимпиада ойындарының қабылдаушы қаласы болып бірауыздан сайланды. Бұрын [[1900 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|1900]] және [[1924 жылғы Қысқы Олимпиада ойындары|1924]] жылдары Олимпиада ойындарын өткізген Париж [[Ұлыбритания]] астанасы [[Лондон|Лондоннан]] ([[1908 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|1908]], [[1948 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|1948]] және [[2012 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|2012]]) кейін үш рет [[Олимпиада ойындары|Олимпиада ойындарын]] өткізген екінші қала болады.<ref>https://www.paris2024.org/en/</ref> Сондай-ақ, 2024 жыл Париж-1924 ойындарының жүз жылдығымен, сонымен қатар Франция өткізген алтыншы Олимпиада ойындарымен атап өтіледі. == Дайындық == === Эмблемасы === Париж-2024 Олимпиада және Паралимпиада ойындарының эмблемасы 2019 жылдың 21 қазанында ұсынылды. Онда бір мезетте алтын медаль ішіндегі Олимпиада алауын және Француз Республикасының символы [[Марианна|Марианнаның]] ернін бейнелейді, ол Париждегі [[1900 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары|1900 жылғы]] Жазғы Олимпиада ойындарына алғаш қатысқан әйелдерге құрмет болып есептеледі. === Талисмандары === Париж-2024 Олимпиада және Паралимпиада ойындарын ұйымдастыру комитеті 2022 жылдың 14 қарашасында талисмандарды таныстырды. Олар мәндік тарапта Фрижи болды. Фрижи-бұл кішкентай фригиялық қалпақшалар. Олар еркіндіктің, инклюзивтіліктің және адамдардың үлкен және ақылға қонымды істерді жақтау қабілетінің мықты символы ретінде қызмет етеді. Фрижи қызыл, ақ және көк түстермен боялған. Олардың кеудесінде Париж-2024 ойындарының логотипі орналасқан. Фрижилердің көздері "Француз кокарды" түрінде жасалған - ұлттық француз ою-өрнегіне айналған үш түсті розеткаға ұқсас болып табылады. == Ареналар == Олимпиадалық іс-шаралардың көпшілігі [[Париждің I аймағы|Париж]] қаласында және оның астаналық аймағында, соның ішінде көршілес [[Сен-Дени (Сена-Сен-Дени)|Сент-Денис]], Ле Бурже, Нантерр, Версаль және Вир-сюр-Марн қалаларында өтеді. Гандбол турнирлері қабылдаушы қаладан 225 км қашықтықта орналасқан [[Лилль|Лилльде]] өтеді; желкенді қайықтан турнирлері және кейбір футбол ойындары жерорта теңізінің [[Марсель]] қаласында өтеді, ол қабылдаушы қаладан 777 км қашықтықта орналасқан; сонымен қатар, серфинг жарыстары қабылдаушы қаладан 15 716 км қашықтықта орналасқан француз Полинезиясының [[Тэхупо]] ауылында өтеді деп күтілуде. Футбол [[Бордо (Франция)|Бордо]], Декен-Шарпи, [[Нант]], [[Ницца]] және Сент-Этьен сияқты тағы бес қалада өтеді. === Үлкен Париж аймағы === {| class="wikitable" ! style="background: #D6C277;" |Стадион !style="background: #D6C277;" |Суреті ! style="background: #D6C277;" |Жарыстар ! style="background: #D6C277;" |Сыйымдылығы |- |[[Ив дю Мануар]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Stade_Yves-du-Manoir</ref> | [[Сурет:Stade Yves du Manoir Colombes7.jpg|200px]] |[[Сурет:Field_hockey_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Көгалдағы хоккей |15000 |- | rowspan="3" |[[Стад де Франс]]<ref>https://www.stadefrance.com/en</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Stade_de_France</ref><ref>https://www.paris2024.org/en/venue/stade-de-france/</ref> | rowspan="3" | [[Сурет:StadeFranceNationsLeague2018.jpg|200px]] |[[Сурет:Rugby_Sevens_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Регби-7 | rowspan="3" |77,083 |- |[[Сурет:Athletics_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|Жеңіл атлетика]] |- |[[Сурет:Olympic_Rings_Icon.svg|20x20 нүкте]] Жабылу салтанаты |- | rowspan="2" |[[Пари-Ла-Дефанс|Пари-Ла-Дефанс Арена]]<ref>https://www.parisladefense-arena.com/</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Paris_La_D%C3%A9fense_Arena</ref> | rowspan="2" | [[File:France 98 v FIFA 98, 12 June 2018 (1).jpg|200px]] |[[Сурет:Swimming_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Жүзу | rowspan="2" |15,220 |- |[[Сурет:Water_polo_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Су добы (финал) |- | rowspan="2" |[[Капелланың есігі]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Porte_de_La_Chapelle_Arena</ref><ref>https://www.adidasarena.com/</ref> | rowspan="2" | [[Сурет:Chantier de l'Arena Porte de la Chapelle, décembre 2022 01.jpg|200px]] |[[Сурет:Badminton_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Бадминтон | rowspan="2" |8,000 |- |[[Сурет:Gymnastics_(rhythmic)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Спорттық гимнастика |- | rowspan="3" |[[Париж су орталығы]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Paris_Aquatic_Centre</ref> | rowspan="3" |[[Сурет:Piscine olympique de Saint-Denis en construction, novembre 2022 4.jpg|сүрмесіз|200px]] |{{nowrap|[[File:Synchronized_swimming_pictogram.svg|20px]]}} [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы синхронды жүзу|Синхронды жүзу]] | rowspan="3" |5,000 |- |[[Сурет:Diving_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Суға секіру |- |[[Сурет:Water_polo_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Су добы (флей-офф) |- |[[Ле-Бурже (Сена-Сен-Дени)]]<ref name=":0">https://en.wikipedia.org/wiki/Le_Bourget</ref> |[[Сурет:LeBourgetAirport.JPG|сүрмесіз|200px]] |[[Сурет:Sport_climbing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Жартасқа өрмелеу |5,000 |- | rowspan="2" |Солтүстік Париж аренасы<ref>https://www.paris2024.org/en/venue/north-paris-arena/</ref> | rowspan="2" | [[Сурет:Paris-Nord 2 - Vue aerienne 01.jpg|сүрмесіз|200px]] |[[Сурет:Boxing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы бокс|Бокс]] | rowspan="2" |6,000 |- |[[Сурет:Modern pentathlon pictogram (pre-2025).svg|20x20 нүкте]] Қазіргі бессайыс |} === Париждің орталық аймағы === {| class="wikitable" ! style="background: #D6C277;" |Стадион !style="background: #D6C277;" |Суреті ! style="background: #D6C277;" |Жарыстар ! style="background: #D6C277;" |Сыйымдылығы |- |[[Парк де Пренс]]<ref>https://www.paris2024.org/en/venue/parc-des-princes/</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Parc_des_Princes</ref> | [[Сурет:Paris_Parc_des_Princes_1.jpg|200px]] |[[Сурет:Football_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы футбол|Футбол]] (плей-офф және финал) |48,583 |- | rowspan="2" |[[Ролан Гаррос]]<ref>https://www.paris2024.org/en/venue/roland-garros-stadium/</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Stade_Roland_Garros</ref><ref>https://www.rolandgarros.com/en-us/</ref> | rowspan="6" |[[Сурет:RolandGarrosCentral.jpg|сүрмесіз|200px]] |[[Сурет:Tennis_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы теннис|Теннис]] | rowspan="2" |34,000 |- |[[Сурет:Boxing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы бокс|Бокс]] (финалдар) |- | rowspan="2" |Филипп Шатрие корты |[[Сурет:Boxing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы бокс|Бокс]] | rowspan="2" |15,000 |- |[[Сурет:Tennis_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы теннис|Теннис]] |- |Сюзанн Ленглен корты |[[Сурет:Tennis_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы теннис|Теннис]] |10,000 |- |Басқа корттар |[[Сурет:Tennis_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы теннис|Теннис]] |9,000 (5,000+2,000+8x250) |- | rowspan="4" |[[Paris Expo алаңы]]<ref>https://www.viparis.com/nos-lieux/paris-expo-porte-de-versailles</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Paris_Expo_Porte_de_Versailles</ref> | rowspan="4" |[[Сурет:Salon agriculture 2009 Affiche entree Parc des expositions.jpg|сүрмесіз|200px]] |[[Сурет:Volleyball_(indoor)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы волейбол|Волейбол]] |12,000 |- |[[Сурет:Table_tennis_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы үстел теннисі|Үстел теннисі]] |6,000 |- |[[Сурет:Handball_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Гандбол (квал.) | rowspan="2" |6,000 |- |[[Сурет:Weightlifting_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Ауыр атлетика |- | rowspan="3" |[[Accor Arena|Bercy Arena]]<ref>https://www.accorarena.com/fr</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Accor_Arena</ref> | rowspan="3" | [[Сурет:Palais Omnisports de Paris-Bercy 2007.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Gymnastics_(artistic)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Көркем гимнастик | rowspan="3" |15,000 |- |[[Сурет:Gymnastics_(trampoline)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Батуттан секіру |- |[[Сурет:Basketball_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Баскетбол (финал) |- | rowspan="2" |[[Grand Palais]]<ref>https://www.grandpalais.fr/fr {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200402000509/https://www.grandpalais.fr/fr |date=2020-04-02 }}</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Grand_Palais</ref> | rowspan="2" |[[Сурет:Grand_Palais_3,_Paris_25_June_2011.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Fencing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Семсерлесу | rowspan="2" |8,000 |- |[[Сурет:Taekwondo_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Тхэквондо |- | rowspan="4" |[[Келісім алаңы]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Place_de_la_Concorde</ref> | rowspan="4" | [[Сурет:Place de la Concorde from the Eiffel Tower, Paris April 2011.jpg|сүрмесіз|200px]] |[[Сурет:3-on-3_basketball_pictogram.svg|20x20 нүкте]] 3×3 Баскетбол | rowspan="4" |30,000 |- |[[Сурет:Breakdancing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Брейк данс |- |[[Сурет:Cycling_(BMX)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] BMX (фристайл) |- |[[Сурет:Skateboarding_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Скейтбординг |- | rowspan="4" |[[Пон-д'Иена көрірі]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Pont_d%27I%C3%A9na</ref> | rowspan="4" | [[Сурет:Pont d'Iéna 2447x742.jpg|сүрмесіз|200px]] |{{Nowrap|[[File:Open water swimming pictogram.svg|20px]] Марафон жүзу}} | rowspan="4" |13,000 (3,000 тұруға арналған) |- |[[Сурет:Athletics_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Жеңіл атлетика |- |[[Сурет:Cycling_(road)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Тасжолдық велоспорт |- |[[Сурет:Triathlon_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Триатлон |- |[[Champ de Mars|Марс алаңы]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Champ_de_Mars</ref> |[[Сурет:56240-Paris_(35598095542).jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Volleyball_(indoor)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Жағажай волейболы |12,000 |- | rowspan="2" |[[Grand Palais Éphémère]]<ref>https://www.francetvinfo.fr/culture/arts-expos/architecture/le-grand-palais-ephemere-pret-a-ouvrir-fin-fevrier-visite-du-chantier-avec-son-concepteur-l-architecte-jean-michel-wilmotte_4254707.html</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Grand_Palais_%C3%89ph%C3%A9m%C3%A8re</ref> | rowspan="2" | [[Сурет:Grand Palais Éphémère - Paris VII (FR75) - 2021-08-07 - 1.jpg|сүрмесіз|200px]] |[[Сурет:Judo_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Дзюдо | rowspan="2" |8,000 |- |[[Сурет:Wrestling_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Күрес |- |[[Les Invalides|Мүгедектер үйі]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Les_Invalides</ref> |[[Сурет:Hôtel_des_Invalides_-_Paris,_France_-_April_23,_2011_01.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Archery_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Нысана көздеу |8,000 |} === Версаль ауданы === {| class="wikitable" ! style="background: #D6C277;" |Стадион !style="background: #D6C277;" |Суреті ! style="background: #D6C277;" |Жарыстар ! style="background: #D6C277;" |Сыйымдылығы |- | rowspan="2" |[[Версаль]]<ref>https://en.chateauversailles.fr/</ref> | rowspan="2" |[[Сурет:Vue_aérienne_du_domaine_de_Versailles_le_20_août_2014_par_ToucanWings_-_Creative_Commons_By_Sa_3.0_-_04.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |Ат спорты | rowspan="2" |80,000 (22,000 + 58,000) |- |[[Сурет:Modern pentathlon pictogram (pre-2025).svg|20x20 нүкте]] Қазіргі бессайыс |- |[[Ұлттық гольф алаңы]]<ref>https://www.golf-national.com/en/</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Le_Golf_National</ref> |[[Сурет:Golf_national_2011_06.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Golf_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Гольф |35,000 |- |[[Еланкур (Иль-де-Франс)]] |[[Сурет:Elancourt Revanche Clé St Pierre.JPG|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Cycling_(mountain_biking)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Тау велосипеді |25,000 |- | rowspan="2" |[[Ұлттық гольф алаңы|Ұлттық велодром]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/V%C3%A9lodrome_National</ref> | rowspan="2" |[[Сурет:140201_Velodrome.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Cycling_(track)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Велотрек |5,000 |- |[[Сурет:Cycling_(BMX)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] BMX |5,000 |} === Париж сыртында === {| class="wikitable" ! style="background: #D6C277;" |Стадион ! style="background: #D6C277;" |Суреті ! style="background: #D6C277;" |Жарыстар ! style="background: #D6C277;" |Сыйымдылығы |- | rowspan="2" |[[Пьер Моруа (стадион)|Пьер Моруа]] ([[Лилль]])<ref>https://www.stade-pierre-mauroy.com/</ref> | rowspan="2" | [[Сурет:Lille vs PSG 2019 - Stade Pierre Mauroy.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Basketball_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Баскетбол (квал.) | rowspan="2" |26,000 |- |[[Сурет:Handball_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Гандбол (финал) |- | rowspan="3" |[[Вер-сюр-Марн]] | rowspan="3" |[[Сурет:Base_de_loisirs_de_Vaires-Torcy.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Rowing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Академиялық есу | rowspan="3" |22,000 |- |[[Сурет:Canoeing_(slalom)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Слалом |- |[[Сурет:Canoeing_(slalom)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Слалом |- |[[Велодром (Марсель)|Велодром]] ([[Марсель]])<ref>https://www.orangevelodrome.com/</ref> |[[Сурет:Stade Vélodrome en novembre 2021 (1).jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Football_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы футбол|Футбол]] |67,394 |- |[[Парк Олимпик Лионне|Парк Олимпик]] ([[Лион]])<ref>https://www.olvallee.fr/accueil-groupama-stadium/</ref> |[[Сурет:Groupama_Stadium_3.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Football_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы футбол|Футбол]] |59,186 |- |[[Матмю Атлантик]] ([[Бордо]])<ref>https://www.matmut-atlantique.com/</ref> | |[[Сурет:Football_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы футбол|Футбол]] |42,115 |- |[[Жоффруа Гишар]] ([[Сент-Этьен]])<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Stade_Geoffroy-Guichard</ref> |[[Сурет:AS Saint-Étienne v Olympique Lyonnais, 10 November 2013.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Football_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы футбол|Футбол]] |41,965 |- |[[Альянц Ривьера]] ([[Ницца]])<ref>https://www.sportsbusinessjournal.com/Global/Issues/2012/07/24/Marketing-and-Sponsorship/Nice.aspx</ref> | |[[Сурет:Football_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы футбол|Футбол]] |35,624 |- |[[Божуар]] ([[Нант]])<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Stade_de_la_Beaujoire</ref> |[[Сурет:Match Football FC Nantes x RC Lens Stade Beaujoire - Nantes (FR44) - 2022-09-18 - 51.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Football_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы футбол|Футбол]] |35,322 |- |[[Марсельдің көне порты]] ([[Марсель]])<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Old_Port_of_Marseille</ref> |[[Сурет:Les_calanques_sous_voiles.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Sailing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Желкенді спорт |5,000 |- |[[Taiarapu-Ouest|Тайарапу-Вест]] ([[Таити]]) | |[[Сурет:Surfing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Сёрфинг |5,000 |- |[[Ұлттық ату орталығы]] ([[Шатору]])<ref>https://cnts.fftir.org/</ref> |[[Сурет:Centre National de Tir Sportif - 002.jpg|сүрмесіз|200x200 нүкте]] |[[Сурет:Shooting_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Нысана көздеу |3,000 |} === Қосымша алаңдар === {| class="wikitable" ! style="background: #D6C277;" |Стадион ! style="background: #D6C277;" |Жарыстар ! style="background: #D6C277;" |Сыйымдылығы |- |[[Champs de Mars|Марс алаңы]], [[Jardins du Trocadéro]], [[Сена|Сена өзені]] |[[Сурет:Olympic_Rings_Icon.svg|20x20 нүкте]] Ашылу салтанаты |30,000 600,000 |- |[[Л'Иль-Сен-Дени]]<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/L%27%C3%8Ele-Saint-Denis</ref> |Олимпиада қалашығы |17,000 |- |Желдер ауданы, [[Дюньи]] |Медиа қалашығы | style="text-align:center;" |– |- |[[Ле-Бурже (Сена-Сен-Дени)]]<ref name=":0" /> |IBC |15,000 |- |Париждегі Конгресс сарайы |MPC | style="text-align:center;" |– |} == Спорттық бағдарлама == 2017 жылдан бері қолданылып келе жатқан Халықаралық Олимпиада Комитетінің қолданыстағы ережелеріне сәйкес, Жазғы Олимпиада ойындарының бағдарламасы Ойындар арасында сақталатын 28 міндетті "негізгі" спорт түрінен және көп дегенде алты қосымша спорт түрінен тұрады. Факультативті спорт түрлерін Ұйымдастыру Комитеті таңдайды. Жергілікті жанкүйерлердің қызығушылықты арттыру мақсатында кемінде бес жыл бұрын Халықаралық Олимпиада Комитетіне спорт түрлерінің тізімін жіберу қажет, қадағаланатын жалғыз ереже қатысушылардың жалпы саны 10 500 спортшыдан аспауы тиіс. ХОК-тың 2017 жылғы қыркүйектегі 131-ші Сессиясында 2024 Жылға Арналған Париж Олимпияда бағдарламасының 28 спорт түрін мақұлдады, сонымен қатар Париж Ұйымдастыру Комитетін бес қосымша спорт түрлерін қарастыруды ұсынды. Париж 2017 жылдың тамызында Ойындарға қатысуға өтінім берген кезде, Париждің Ұйымдастыру Комитеті ХОК-пен және кәсіби киберспорт ұйымдарымен 2024 жылы конкурстық іс-шараларды өткізу мүмкіндігі туралы келіссөздер жүргізетінін мәлімдеді. 2018 жылдың шілдесінде ХОК 2024 Жылғы Олимпиада ойындарына киберспортты қарастырмайтынын растады. 2019 жылдың 21 ақпанында Париждің Ұйымдастыру Комитеті 2020 Жылғы Жазғы Олимпиада ойындарында дебют жасаған үш спорт түрін: скейтбординг, спорттық альпинизм және серфингпен қатар брейк - дансты (брейк-данс) қосуды ұсынды. Барлық төрт қосымша спорт түрі 2019 жылдың 24 маусымында Швейцарияның Лозанна қаласында өткен ХОК-тың 134-ші Сессиясында мақұлданды. 329 іс-шараны қамтитын 32 спорттық іс-шара жоспарланған 2024 Жылғы Париж 1960 жылдан бергі алдыңғы Олимпиадаға қарағанда сайыс түрі аз болатын алғашқы Жазғы Олимпиада ойындары. Төмендегі кестеде жақшаның ішінде әр пән бойынша іс-шаралар саны көрсетілген. Каратэ және бейсбол/софтбол спорттары 2020 жылдан бастап бағдарламадан алынып тасталды, барлығы 10 медаль жоғалды, ал ауыр атлетикадан төрт медаль алынып тасталды. Каноэде есу кезінде екі спринт жарысы екі слалом жарысына ауыстырылды, медалдар жалпы саны 16 күйінде сақталды. Жаңа жарыс ретінде енгізілген брейк-данста екі бағдарламаға қосты, ал спорттық альпинизмде алдыңғы "аралас" және жеке "жылдам өрмелеу" мен "боулдеринг-энд-лид" жарыстары қосылды.{{columns-list|2| == Спорт түрлері == {{col-begin}} {{col-3}} * [[сурет:Rowing pictogram.svg|17px|Академиялық есу]] [[Академиялық есу]] * [[сурет:Badminton pictogram.svg|17px|Бадминтон]] [[Бадминтон]] * [[сурет:Basketball pictogram.svg|17px|Баскетбол]] [[Баскетбол]] ** Баскетбол ** [[Баскетбол 3×3]] * [[сурет:Baseball pictogram.svg|17px|Бейсбол]] [[Бейсбол]]/[[сурет:Softball pictogram.svg|17px|Софтбол]] [[Софтбол]] * [[сурет:Boxing pictogram.svg|17px|Бокс]] [[Бокс]] *[[Сурет:Breakdancing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[Брейк-данс]] (2) * [[сурет:Wrestling pictogram.svg|17px|Күрес]] [[Күрес]] ** [[Еркін күрес|Еркін]] ** [[Грек-рим күресі|Грек-рим]] ** [[Əйелдер күресі|Әйелдер]] * [[сурет:Cycling (road) pictogram.svg|17px|Велоспорт]] [[Велоспорт]] {{col-3}} * [[Су спорты]] ** [[сурет:Water polo pictogram.svg|17px|Су добы]] [[Су добы]] ** [[сурет:Swimming pictogram.svg|17px|Жүзу]] [[Жүзу]] ** [[сурет:Diving pictogram.svg|17px|Суға секіру]] [[Суға секіру]] ** [[сурет:Synchronized swimming pictogram.svg|17px|Синхронды жүзу]] [[Синхронды жүзу]] * [[сурет:Volleyball (indoor) pictogram.svg|17px|Волейбол]] [[Волейбол]] ** Волейбол ** [[Жағажай волейбол]] * [[Сурет:Handball pictogram.svg|17px|Гандбол]] [[Гандбол]] * [[сурет:Golf pictogram.svg|17px|Гольф]] [[Гольф]] * [[сурет:Canoeing (flatwater) pictogram.svg|17px|]] [[Байдаркада және каноэде есу]] {{col-3}} * [[Гимнастика]] ** [[сурет:Gymnastics (trampoline) pictogram.svg|17px|]] [[Батуттан секіру]] ** [[сурет:Gymnastics (artistic) pictogram.svg|17px|]] [[Спорттық гимнастика]] ** [[сурет:Gymnastics (rhythmic) pictogram.svg|17px|]] [[Көркем гимнастика]] * [[сурет:Judo pictogram.svg|17px|Дзюдо]] [[Дзюдо]] * [[сурет:Karate pictogram.svg|17px|Карате]] [[Каратэ]] * [[сурет:Equestrian pictogram.svg|17px|]] [[Ат спорты]] * [[сурет:Athletics pictogram.svg|17px|]] [[Жеңіл атлетика]] * [[сурет:Table tennis pictogram.svg|17px|Үстел теннисі]] [[Үстел теннисі]] * [[сурет:Sailing pictogram.svg|17px|]] [[Желкенді спорт]] * [[сурет:Rugby union pictogram.svg|17px|Регби-7]] [[Регби|Регби-7]] * [[сурет:Surfing pictogram.svg|17px|Сёрфинг]] [[Сёрфинг]] {{col-4}} * [[сурет:Skateboarding pictogram.svg|17px|Скейтбординг]] [[Скейтбординг]] * [[сурет:Modern pentathlon pictogram (pre-2025).svg|17px|]] [[Қазіргі бессайыс]] * [[сурет:Shooting pictogram.svg|17px|Стрельба]] [[Нысана көздеу]] * [[Сурет:Sport_climbing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[Жартасқа өрмелеу]] (4) * [[Сурет:Skateboarding_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[Скейтбординг]] (4) * [[сурет:Archery pictogram.svg|17px|]] [[Садақ ату]] * [[сурет:Tennis pictogram.svg|17px|Теннис]] [[Теннис]] * [[сурет:Triathlon pictogram.svg|17px|Триатлон]] [[Триатлон]] * [[сурет:Taekwondo pictogram.svg|17px|Тхэквондо]] [[Тхэквондо]] * [[сурет:Weightlifting pictogram.svg|17px|Ауыр атлетика]] [[Ауыр атлетика]] * [[сурет:Fencing pictogram.svg|17px|Семсерлесу]] [[Семсерлесу]] * [[сурет:Football pictogram.svg|17px|Футбол]] [[Футбол]] * [[сурет:Field hockey pictogram.svg|17px|Көгалдағы хоккей]] [[Көгалдағы хоккей]] {{col-end}} == Күнтізбе == <div align="center"> {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:90%; position:relative; width:75%;" | style="width:2.5em; background-color:#00cc33; text-align:center;" |'''АС''' |Ашылу салтанаты | style="width:2.5em; background-color:#3399ff; text-align:center;" |● |Квалификация | style="width:2.5em; background-color:#ffcc00; text-align:center;" |'''1''' |Финалдар | style="width:2.5em; background-color:#ee3333; text-align:center;" |'''ЖС''' |Жабылу салтанаты |} {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:90%; line-height:1.25em; width:75%; text-align:center;" ! colspan="2" |Шілде/Тамыз !24 !25 !26 !27 !28 !29 !30 !31 !1 !2 !3 !4 !5 !6 !7 !8 !9 !10 !11 ! |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Olympic_Rings_Icon.svg|20x20 нүкте]] Ашылу салтанаты | | | style="background-color:#00cc33;" |'''АС''' | | | | | | | | | | | | | | | | style="background-color:#ee3333;" |'''ЖС''' |- | rowspan="5" bgcolor="ffffcc" |Су спорты | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |{{nowrap|[[File:Synchronized_swimming_pictogram.svg|20px]]}} [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы синхронды жүзу|Синхронды жүзу]] | | ! | | | | | | | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Diving_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы суға секіру|Суға секіру]] | | ! | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''8''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |{{Nowrap|[[File:Open water swimming pictogram.svg|20px]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы жүзу|Марафон жүзу]]}} | | ! | | | | | | | | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Swimming_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы жүзу|Жүзу]] | | ! | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''5''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''5''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''35''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Water_polo_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы су добы|Су добы]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background: #CBA156;" |'''12''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Archery_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы садақ ату|Садақ ату]] | | style="background-color:#3399ff;" |● ! | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''5''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Athletics_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|Жеңіл атлетика]] | | ! | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''5''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''5''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''5''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''5''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''8''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''9''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background: #CBA156;" |'''48''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Badminton_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы бадминтон|Бадминтон]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''5''' |- | rowspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы баскетбол|Баскетбол]] | style="text-align:left;background:#eee8aa; |[[Сурет:Basketball_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Баскетбол | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa; |[[Сурет:3-on-3_basketball_pictogram.svg|20x20 нүкте]] 3×3 Баскетбол | | ! | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Boxing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы бокс|Бокс]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' ! | style="background: #CBA156;" |'''13''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Breakdancing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы брейк данс|Брейк данс]] | | ! | | | | | | | | | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | rowspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы каноэде есу|Каноэде есу]] | style="text-align:left;background:#eee8aa; |[[Сурет:Canoeing_(slalom)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Слалом | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''6''' |- | style="text-align:left; background:#eee8aa; |[[Сурет:Canoeing_(flatwater)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Спринт | | ! | | | | | | | | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' ! | style="background: #CBA156;" |'''10''' |- | rowspan="4" bgcolor="ffffcc" |[[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы велоспорт|Велоспорт]] | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Cycling_(road)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Тасжолдық | | ! | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''4''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Cycling_(track)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Велотрек | | ! | | | | | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' | style="background: #CBA156;" |'''12''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Cycling_(BMX)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] BMX | | ! | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''4''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Cycling_(mountain_biking)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Тау велосипеді | | ! | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | | | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | rowspan="3" bgcolor="ffffcc" |[[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы ат спорты|Ат спорты]] | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Equestrian_Dressage_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Таңу | | ! | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Equestrian_Eventing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Үшсайыс | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | | | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Equestrian_Jumping_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Конкур | | ! | | | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Fencing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы cемсерлесу|Семсерлесу]] | | ! | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''12''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Field_hockey_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы көгалдағы хоккей|Көгалдағы хоккей]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Football_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы футбол|Футбол]] | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | | style="background-color:#3399ff" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | | style="background-color:#3399ff" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Golf_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы гольф|Гольф]] | | ! | | | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | rowspan="3" bgcolor="ffffcc" |[[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы гимнастика|Гимнастика]] | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Gymnastics_(artistic)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы көркем гимнастика|Көркем гимнастика]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''10''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Gymnastics_(rhythmic)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы спорттық гимнастика|Спорттық гимнастика]] | | ! | | | | | | | | | | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Gymnastics_(trampoline)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы батутта секіру|Батутта секіру]] | | ! | | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc"" |[[Сурет:Handball_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы гандбол|Гандбол]] | | style="background-color:#3399ff;" |● ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc"" |[[Сурет:Judo_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы дзюдо|Дзюдо]] | | ! | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''15''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc"" |[[Сурет:Modern pentathlon pictogram (pre-2025).svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы қазіргі бессайыс|Қазіргі бессайыс]] | | ! | | | | | | | | | | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc"" |[[Сурет:Rowing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы академиялық есу|Академиялық есу]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''4''' | | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''14''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc"" |[[Сурет:Rugby_Sevens_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы регби-7|Регби-7]] | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● ! | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Sailing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы желкенді спорт|Желкенді спорт]] | | ! | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | ! | style="background: #CBA156;" |'''10''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc"" |[[Сурет:Shooting_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы нысана көздеу|Нысана көздеу]] | | ! | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''15''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Skateboarding_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы cкейтбординг|Скейтбординг]] | | ! | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''4''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Sport_climbing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы жартасқа өрмелеу|Жартасқа өрмелеу]] | | ! | | | | | | | | | | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''4''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Surfing_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы cёрфинг|Сёрфинг]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Table_tennis_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы үстел теннисі|Үстел теннисі]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''5''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Taekwondo_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы тхэквондо|Тхэквондо]] | | ! | | | | | | | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' ! | style="background: #CBA156;" |'''8''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Tennis_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы теннис|Теннис]] | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''5''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Triathlon_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы триатлон|Триатлон]] | | ! | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | | | | | ! | style="background: #CBA156;" |'''3''' |- | rowspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы волейбол|Волейбол]] | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Volleyball_(indoor)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Жағажай волейболы | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | style="text-align:left;background:#eee8aa;" |[[Сурет:Volleyball_(indoor)_pictogram.svg|20x20 нүкте]] Волейбол | | ! | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#3399ff;" |● | style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background: #CBA156;" |'''2''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Weightlifting_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы ауыр атлетика|Ауыр атлетика]] | | ! | | | | | | | | | | | | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' | style="background-color:#ffcc00;" |'''2''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''1''' | style="background: #CBA156;" |'''10''' |- | colspan="2" bgcolor="ffffcc" |[[Сурет:Wrestling_pictogram.svg|20x20 нүкте]] [[2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы күрес|Күрес]] | | ! | | | | | | | | | | style="background-color:#3399ff;" |● ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' ! style="background-color:#ffcc00;" |'''3''' | style="background: #CBA156;" |'''18''' |- ! colspan="2" style="background: #D6C277;" |Медаль саны ! colspan="3" style="bgcolor="gold" color:white" | ! style=bgcolor="gold"; color:white" |14 ! style="bgcolor="gold"; color:white" |13 ! style="bgcolor="gold"; color:white" |18 ! style="bgcolor="gold"; color:white" |14 ! style="bgcolor="gold" color:white" |17 ! style="bgcolor="gold" color:white" |19 ! style="bgcolor="gold" color:white" |22 ! style="bgcolor="gold" color:white" |28 ! style="bgcolor="gold" color:white" |20 ! style="bgcolor="gold" color:white" |16 ! style="bgcolor="gold" color:white" |17 ! style="bgcolor="gold" color:white" |21 ! style="bgcolor="gold" color:white" |26 ! style="bgcolor="gold" color:white" |32 ! style="bgcolor="gold" color:white" |39 ! style="bgcolor="gold" color:white" |13 ! rowspan="2" style="background: #D6C277" |329 |- ! colspan="2" style="background: #D6C277;" |Барлық медаль саны ! colspan="3" style="bgcolor="gold" color:white" | ! style="bgcolor="gold" color:white" |14 ! style="bgcolor="gold" color:white" |27 ! style="bgcolor="gold" color:white" |45 ! style="bgcolor="gold" color:white" |59 ! style="bgcolor="gold" color:white" |76 ! style="bgcolor="gold" color:white" |95 ! style="bgcolor="gold" color:white" |117 ! style="bgcolor="gold" color:white" |145 ! style="bgcolor="gold" color:white" |165 ! style="bgcolor="gold" color:white" |181 ! style="bgcolor="gold" color:white" |198 ! style="bgcolor="gold" color:white" |219 ! style="bgcolor="gold" color:white" |245 ! style="bgcolor="gold" color:white" |277 ! style="bgcolor="gold" color:white" |316 ! style="bgcolor="gold" color:white" |329 |- ! colspan="2" |Шілде/Тамыз !24 !25 !26 !27 !28 !29 !30 !31 !1 !2 !3 !4 !5 !6 !7 !8 !9 !10 !11 ! |} </div> == Медальдар санағы == {| class="wikitable sortable" border=1 cellpadding=2 cellspacing=0 ! [[Сурет:Olympic rings with transparent rims.svg|x25px]] ! colspan=4 | '''Жалпы медальдар саны''' ! rowspan=2 | Жалпы |- ! Орын ! ҰОК ! [[Сурет:Gold medal.svg|20px]] ! [[Сурет:Silver medal.svg|20px]] ! [[Сурет:Bronze medal.svg|20px]] | |- align=center | 1 | align=left|{{USA}} | style="background:gold;" | '''40''' | style="background:silver;" | '''44''' | style="background:#cc9966;" | '''42''' | '''126''' |- align=center | 2 | align=left|{{CHN}} | style="background:gold;" | 40 | style="background:silver;" | 27 | style="background:#cc9966;" | 24 | 91 |- align=center | 3 | align=left|{{JPN}} | style="background:gold;" | 20 | style="background:silver;" | 12 | style="background:#cc9966;" | 13 | 45 |- align=center | 4 | align=left|{{AUS}} | style="background:gold;" | 18 | style="background:silver;" | 19 | style="background:#cc9966;" | 16 | 53 |- align=center | 5 | align=left|{{FRA}} |style="background:gold;" | 16 | style="background:silver;" | 26 | style="background:#cc9966;" | 22 | 64 |- align=center | 6 | align=left|{{NED}} | style="background:gold;" | 15 | style="background:silver;" | 7 | style="background:#cc9966;" | 12 | 34 |- align=center | 7 | align=left|{{GBR}} | style="background:gold;" | 14 | style="background:silver;" | 22 | style="background:#cc9966;" | 29 | 36 |- align=center | 8 | align=left|{{KOR}} |style="background:gold;" | 13 | style="background:silver;" | 9 | style="background:#cc9966;" | 12 | 34 |- align=center | 9 | align=left|{{ITA}} | style="background:gold;" | 12 | style="background:silver;" | 13 | style="background:#cc9966;" | 15 | 40 |- align=center | 10 | align=left|{{GER}} | style="background:gold;" | 12 | style="background:silver;" | 13 | style="background:#cc9966;" | 8 | 33 |- align=center | 11 | align=left|{{NZL}} | style="background:gold;" | 10 | style="background:silver;" | 3 | style="background:#cc9966;" | 7 | 20 |- align=center | 12 | align=left|{{CAN}} | style="background:gold;" | 9 | style="background:silver;" | 7 | style="background:#cc9966;" | 11 | 27 |- align=center | 13 | align=left|{{UZB}} | style="background:gold;" | 8 | style="background:silver;" | 2 | style="background:#cc9966;" | 3 | 13 |- align=center | 14 | align=left|{{HUN}} | style="background:gold;" | 6 | style="background:silver;" | 7 | style="background:#cc9966;" | 6 | 19 |- align=center | 15 | align=left|{{ESP}} | style="background:gold;" | 5 | style="background:silver;" | 4 | style="background:#cc9966;" | 9 | 18 |- align=center | 16 | align=left|{{SWE}} | style="background:gold;" | 4 | style="background:silver;" | 4 | style="background:#cc9966;" | 3 | 11 |- align=center | 17 | align=left|{{KEN}} | style="background:gold;" | 4 | style="background:silver;" | 2 | style="background:#cc9966;" | 5 | 11 |- align=center | 18 | align=left|{{NOR}} | style="background:gold;" | 4 | style="background:silver;" | 1 | style="background:#cc9966;" | 3 | 8 |- align=center | 19 | align=left|{{IRL}} | style="background:gold;" | 4 | style="background:silver;" | 0 | style="background:#cc9966;" | 3 | 7 |- align=center | 20 | align=left|{{BRA}} | style="background:gold;" | 3 | style="background:silver;" | 7 | style="background:#cc9966;" | 10 | 20 |- align=center | 43 | align=left|{{KAZ}} | style="background:gold;" | 1 | style="background:silver;" | 3 | style="background:#cc9966;" | 3 | 7 |} == Сілтемелер == * [https://olympics.com/ru/sport-events/paris-2024-olympic-games/ Paris2024] * [https://www.eurolympic.org/ European Olympic Committees] {{Сыртқы сілтемелер}} {{Олимпиада}} [[Санат:2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Олимпиада}} [[Санат:2024 жылғы Жазғы Олимпиада ойындары]] [[Санат:Франциядағы спорт]] 5w2l7gcrwuk747bhaeza8ln6hhdk2l4 0 668257 3479184 3416990 2025-06-11T08:48:29Z Kas77777 100404 3479184 wikitext text/x-wiki '''Тхэквондодан Азия чемпионаты''' [[Азия тхэквондо кеңесі]]мен ұйымдастырылады. Ерлер үшін алғашқы чемпионат [[1974]] жылы өткізілді, ал әйелдер үшін [[1986]] жылы. == Чемпионаттар тізімі == {| class=wikitable style="font-size:90%;" !style="width: 55px; background-color:#C0C0C0"|Жыл!!style="width: 160px; background-color:#C0C0C0"|Күні!!style="width: 240px; background-color:#C0C0C0"|Қала және ұйымдастұрушы ел!!style="width: 180px; background-color:#C0C0C0"|Ерлер чемпионы!!style="width: 140px; background-color:#C0C0C0"|Әйелдер чемпионы |- | style="text-align:center"|[[1974]] | style="text-align:center"|18–20 Қазан | [[Сеул]], {{KOR}} | {{KOR}} | |- | style="text-align:center"|[[1976]] | style="text-align:center"|16–17 Қазан | [[Мельбурн]], {{AUS}} | {{KOR}} | |- | style="text-align:center"|[[1978]] | style="text-align:center"|8–10 Қыркүйек | {{HKG}} | {{KOR}} | |- | style="text-align:center"|[[1980]] | style="text-align:center"|14–16 Қараша | [[Тайбэй]], {{TPE}} |{{KOR}} | |- | style="text-align:center"|[[1982]] | style="text-align:center"|9–11 Желтоқсан | {{SIN}} | {{KOR}} | |- | style="text-align:center"|[[1984]] | style="text-align:center"|9–11 Қараша | [[Манила]], {{PHI}} | {{KOR}} | |- | style="text-align:center"|[[1986]] | style="text-align:center"|18–20 Сәуір | [[Дарвин (қала)]] {{AUS}} | {{KOR}} | {{TPE}} |- | style="text-align:center"|[[1988]] | style="text-align:center"|23–25 Наурыз | [[Катманду]], {{NPL}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[1990]] | style="text-align:center"|2–4 Маусым | [[Тайбэй]], {{TPE}} | {{KOR}} | {{TPE}} |- | style="text-align:center"|[[1992]] | style="text-align:center"|31 Қаңтар – 2 Ақпан | [[Куала-Лумпур]], {{MYS}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[1994]] | style="text-align:center"|28–30 Қаңтар | [[Манила]], {{PHI}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[1996]] | style="text-align:center"|14–16 Маусым | [[Мельбурн]], {{AUS}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[1998]] | style="text-align:center"|15–17 Мамыр | [[Хошимин]], {{VNM}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2000]] | style="text-align:center"|13–16 Мамыр | [[Гонконг]], {{HKG}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2002]] | style="text-align:center"|26–28 Сәуір | [[Амман]], {{JOR}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2004]] | style="text-align:center"|20–23 Мамыр | [[Соннам]], {{KOR}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2006]] | style="text-align:center"|21–23 Сәуір | [[Бангкок]], {{THA}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2008]] | style="text-align:center"|26–28 Сәуір | [[Лоян]], {{CHN}} | {{IRI}} | {{CHN}} |- | style="text-align:center"|[[2010]] | style="text-align:center"|21–23 Мамыр | [[Астана]], {{KAZ}} | {{IRI}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2012]] | style="text-align:center"|9–11 Мамыр | [[Хошимин]], {{VNM}} | {{KOR}} | {{TPE}} |- | style="text-align:center"|[[2014]] | style="text-align:center"|26–28 Мамыр | [[Ташкент]], {{UZB}} | {{IRI}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2016]] | style="text-align:center"|18–20 Сәуір | [[Пасай]], {{PHI}} | {{IRI}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2018]] | style="text-align:center"|26–28 Мамыр | [[Хошимин]], {{VNM}} | {{KOR}} | {{CHN}} |- | style="text-align:center"|[[2021]] | style="text-align:center"|16–18 Маусым | [[Бейрут]], {{LBN}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2022]] | style="text-align:center"|24–27 Маусым | [[Чхунчхон]], {{KOR}} | {{KOR}} | {{KOR}} |} ==Жалпы медальдар саны== {| {{RankedMedalTable|nation-width=150px}} |- | 1 || align="left"| {{KOR}} || 219 || 45 || 49 || 313 |- | 2 || align="left"| {{TPE}} || 41 || 76 || 61 || 178 |- | 3 || align="left"| {{IRI}} || 32 || 44 || 59 || 135 |- | 4 || align="left"| {{CHN}} || 28 || 23 || 38 || 89 |- | 5 || align="left"| {{UZB}} ||14 || 8 || 31 || 53 |- | 6 || align="left"| {{THA}} || 9 || 24 || 26 || 59 |- | 7 || align="left"| {{JOR}} || 7 || 23 || 57 || 87 |- | 8 || align="left"| {{VNM}} || 5 || 15 || 27 || 47 |- | 9 || align="left"| {{AUS}} || 3 || 23 || 51 || 77 |- | 10 || align="left"| {{PHI}} || 3 || 22 || 64 || 89 |- | 11 || align="left"| {{KAZ}} || 3 || 8 || 35 || 46 |- | 12 || align="left"| {{MAS}} || 1 || 9 || 31 || 41 |- | 13 || align="left"| {{IDN}} || 1 || 8 || 31 || 40 |- | 14 || align="left"| {{NPL}} || 1 || 3 || 12 || 16 |- | 15 || align="left"| {{LBN}} || 1 || 1 || 7 || 9 |- | 16 || align="left"| {{AFG}} || 1 || 1 || 6 || 8 |- | 17 || align="left"| {{MAC}} || 1 || 1 || 2 || 4 |- | 18 || align="left"| {{SIN}} || 0 || 6 || 22 || 28 |- | 19 || align="left"| {{JPN}} || 0 || 6 || 22 || 28 |- | 20 || align="left"| {{SAU}} || 0 || 5 || 9 || 14 |- | 21 || align="left"| {{QAT}} || 0 || 4 || 12 || 16 |} == Сыртқы сілтемелер == * [https://web.archive.org/web/20070808160258/http://www.asiantaekwondounion.org/ Official site of the Asian Taekwondo Union] [[Санат:Тхэквондодан Азия чемпионаты]] [[Санат:Азия чемпионаттары]] gd16tanrj2vnk7reav4i2vkdqv8oz1p 3479189 3479184 2025-06-11T08:57:34Z Kas77777 100404 3479189 wikitext text/x-wiki '''Тхэквондодан Азия чемпионаты''' [[Азия тхэквондо кеңесі]]мен ұйымдастырылады. Ерлер үшін алғашқы чемпионат [[1974]] жылы өткізілді, ал әйелдер үшін [[1986]] жылы. == Чемпионаттар тізімі == {| class=wikitable style="font-size:90%;" !style="width: 55px; background-color:#C0C0C0"|Жыл!!style="width: 160px; background-color:#C0C0C0"|Күні!!style="width: 240px; background-color:#C0C0C0"|Қала және ұйымдастұрушы ел!!style="width: 180px; background-color:#C0C0C0"|Ерлер чемпионы!!style="width: 140px; background-color:#C0C0C0"|Әйелдер чемпионы |- | style="text-align:center"|[[1974]] | style="text-align:center"|18–20 Қазан | [[Сеул]], {{KOR}} | {{KOR}} | |- | style="text-align:center"|[[1976]] | style="text-align:center"|16–17 Қазан | [[Мельбурн]], {{AUS}} | {{KOR}} | |- | style="text-align:center"|[[1978]] | style="text-align:center"|8–10 Қыркүйек | {{HKG}} | {{KOR}} | |- | style="text-align:center"|[[1980]] | style="text-align:center"|14–16 Қараша | [[Тайбэй]], {{TPE}} |{{KOR}} | |- | style="text-align:center"|[[1982]] | style="text-align:center"|9–11 Желтоқсан | {{SIN}} | {{KOR}} | |- | style="text-align:center"|[[1984]] | style="text-align:center"|9–11 Қараша | [[Манила]], {{PHI}} | {{KOR}} | |- | style="text-align:center"|[[1986]] | style="text-align:center"|18–20 Сәуір | [[Дарвин (қала)]] {{AUS}} | {{KOR}} | {{TPE}} |- | style="text-align:center"|[[1988]] | style="text-align:center"|23–25 Наурыз | [[Катманду]], {{NPL}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[1990]] | style="text-align:center"|2–4 Маусым | [[Тайбэй]], {{TPE}} | {{KOR}} | {{TPE}} |- | style="text-align:center"|[[1992]] | style="text-align:center"|31 Қаңтар – 2 Ақпан | [[Куала-Лумпур]], {{MYS}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[1994]] | style="text-align:center"|28–30 Қаңтар | [[Манила]], {{PHI}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[1996]] | style="text-align:center"|14–16 Маусым | [[Мельбурн]], {{AUS}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[1998]] | style="text-align:center"|15–17 Мамыр | [[Хошимин]], {{VNM}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2000]] | style="text-align:center"|13–16 Мамыр | [[Гонконг]], {{HKG}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2002]] | style="text-align:center"|26–28 Сәуір | [[Амман]], {{JOR}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2004]] | style="text-align:center"|20–23 Мамыр | [[Соннам]], {{KOR}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2006]] | style="text-align:center"|21–23 Сәуір | [[Бангкок]], {{THA}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2008]] | style="text-align:center"|26–28 Сәуір | [[Лоян]], {{CHN}} | {{IRI}} | {{CHN}} |- | style="text-align:center"|[[2010]] | style="text-align:center"|21–23 Мамыр | [[Астана]], {{KAZ}} | {{IRI}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2012]] | style="text-align:center"|9–11 Мамыр | [[Хошимин]], {{VNM}} | {{KOR}} | {{TPE}} |- | style="text-align:center"|[[2014]] | style="text-align:center"|26–28 Мамыр | [[Ташкент]], {{UZB}} | {{IRI}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2016]] | style="text-align:center"|18–20 Сәуір | [[Пасай]], {{PHI}} | {{IRI}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2018]] | style="text-align:center"|26–28 Мамыр | [[Хошимин]], {{VNM}} | {{KOR}} | {{CHN}} |- | style="text-align:center"|[[2021]] | style="text-align:center"|16–18 Маусым | [[Бейрут]], {{LBN}} | {{KOR}} | {{KOR}} |- | style="text-align:center"|[[2022]] | style="text-align:center"|24–27 Маусым | [[Чхунчхон]], {{KOR}} | {{KOR}} | {{KOR}} |} ==Жалпы медальдар саны== {| {{RankedMedalTable|nation-width=150px}} |- | 1 || align="left"| {{KOR}} || 219 || 45 || 49 || 313 |- | 2 || align="left"| {{TPE}} || 41 || 76 || 61 || 178 |- | 3 || align="left"| {{IRI}} || 32 || 44 || 59 || 135 |- | 4 || align="left"| {{CHN}} || 28 || 23 || 38 || 89 |- | 5 || align="left"| {{UZB}} ||14 || 8 || 31 || 53 |- | 6 || align="left"| {{THA}} || 9 || 24 || 26 || 59 |- | 7 || align="left"| {{JOR}} || 7 || 23 || 57 || 87 |- | 8 || align="left"| {{VNM}} || 6 || 15 || 29 || 50 |- | 9 || align="left"| {{AUS}} || 3 || 23 || 53 || 79 |- | 10 || align="left"| {{PHI}} || 3 || 22 || 64 || 89 |- | 11 || align="left"| {{KAZ}} || 3 || 8 || 35 || 46 |- | 12 || align="left"| {{SAU}} || 2 || 5 || 11 || 18 |- | 13 || align="left"| {{MAS}} || 1 || 8 || 29 || 38 |- | 14 || align="left"| {{IDN}} || 1 || 8 || 31 || 40 |- | 15 || align="left"| {{NPL}} || 1 || 3 || 12 || 16 |- | 16 || align="left"| {{LBN}} || 1 || 1 || 7 || 9 |- | 17 || align="left"| {{AFG}} || 1 || 1 || 8 || 10 |- | 18 || align="left"| {{MAC}} || 1 || 1 || 2 || 4 |- | 19 || align="left"| {{SIN}} || 0 || 6 || 22 || 28 |- | 20 || align="left"| {{JPN}} || 0 || 6 || 22 || 28 |- | 21 || align="left"| {{QAT}} || 0 || 4 || 12 || 16 |} == Сыртқы сілтемелер == * [https://web.archive.org/web/20070808160258/http://www.asiantaekwondounion.org/ Official site of the Asian Taekwondo Union] [[Санат:Тхэквондодан Азия чемпионаты]] [[Санат:Азия чемпионаттары]] mol1b728h3qs5nxcey8dmbg5yp8y11g 0 672086 3479217 3466644 2025-06-11T10:35:02Z Casserium 68287 3479217 wikitext text/x-wiki {{Қазақстан қала ішіндегі ауданы |ауданның атауы = Әл-Фараби ауданы |елтаңба = |ту = |елтаңба сипаттамасы = |ту сипаттамасы = |lat_dir = N |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |облысы = |қаласы = Шымкент |әкімі = Маратбек Сәменбекұлы Мықтыбеков |әкімдіктің мекенжайы = Шымкент қаласы, Тыныбаев көшесі, №49 |құрылған уақыты = [[1973 жыл]] |жер аумағы = 143,8 |жер аумағы бойынша орны = |тұрғыны = 201 573 |халық саны бойынша орны = |санақ жылы = 2023 |тығыздығы = |тығыздығы бойынша орны = |ұлттық құрамы = {{nobr|[[қазақтар]] (71,37%)}}, {{nobr|[[өзбектер]] (12,13%)}}, {{nobr|[[орыстар]] (10,91%)}}, {{nobr|басқалары (5,59%)}}<ref>[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT453226 Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)]</ref> |телефон коды = +7 7252 |пошта индексі = |сайты = https://www.gov.kz/memleket/entities/shymkent-al-farabi?lang=kk Шымкент қаласы Әл-Фараби ауданы әкімінің аппараты |карта = |ортаққордағы санаты = }} '''Әл-Фараби ауданы''' (бұрынғы Дзержинский ауданы) — [[Шымкент]] қаласының құрамындағы әкімшілік-территориялық бірлік, бес ауданның бірі. Жер аумағы - 143,8 км². Халық саны - 201 573 адам (2023)<ref>[https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT478686 Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230305101742/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT478686 |date=2023-03-05 }}</ref>. ==Шекарасы== Әл-Фараби ауданы Шымкент қаласының оңтүстік бөлігінде орналасқан. Әл-Фараби ауданының батыс бөлігі [[Тұран ауданы]]мен шектеседі. Солтүстік бөлігі [[Абай ауданы (Шымкент)|Абай ауданымен]] шектеседі. Солтүстік-шығыс бөлігі [[Қаратау ауданы]]мен шектеседі. Шығыс бөлігі [[Еңбекші ауданы]]мен шектеседі. Шекара Қ.Рысқұлбеков және Мәделі қожа көшелерінің қиылысынан басталады. Мәделі қожа көшесімен шығыс бағытқа бұрылып, ұзақтығы 2000 метр, Ж.Адырбеков көшесінің қиылысына дейін жетеді. Ж.Адырбеков көшесінің бойымен солтүстік бағытқа бұрылып, ұзақтығы 2470 метр, Ө.Жәнібеков көшесінің қиылысына дейін жетеді. Одан әрі Ө.Жәнібеков көшесімен шығыс бағытқа бұрылып, ұзақтығы 1600 метр, Х.Пазиков көшесінің қиылысына дейін жетеді. Одан әрі Х.Пазиков көшесімен оңтүстік бағытқа бұрылып, ұзақтығы 1500 метр, Жібек жолы даңғылының қиылысына дейін жетеді. Жібек жолы даңғылымен батыс бағытқа бұрылып, ұзақтығы 1500 метр, С.Жандосов және Елшібек батыр көшелерінің қиылысына жетеді. Одан әрі Елшібек батыр көшесімен оңтүстік бағытқа бұрылып, ұзақтығы 3000 метр, Ақназар хан көшесінің қиылысына дейін жетеді. Ақназар хан көшесімен батыс бағытқа бұрылып, ұзақтығы 950 метр, Қапал батыр және Төле би көшелерінің қиылысына жетеді. Қапал батыр және Төле би көшелерінің қиылысынан А.Анаров көшесімен Шымкент қаласының теміржол вокзалы бойымен батыс бағытқа бұрылып, ұзақтығы 3900 метр, одан әрі Баян батыр көшесімен, Қамал көшесімен жалғасып Б.Саттарханов көшесінің қиылысына дейін жетеді. Б.Саттарханов көшесімен әрі қарай Нұршашу көшесіне өтіп, оңтүстік бағытта, ұзақтығы 2160 метр, "Береке" және "Бадам-1" шағын аудандары арасынан өтіп, Қ.Тұрсынбаев көшесінің қиылысына дейін жетеді. Одан әрі Қ.Тұрсынбаев көшесімен шығыс бағытқа бұрылып, ұзақтығы 600 метр, шаруа қожалығын жүргізуге арналған жерлердің бойымен "Жұлдыз" тұрғын алабының Қазығұрт көшесінің қиылысына дейін жетеді. "Жұлдыз" тұрғын алабының Қазығұрт көшесінің қиылысынан оңтүстік бағытқа бұрылып, ұзақтығы 6000 метр, Түркістан облысы, Төлеби ауданының Әңгірата ауылына бағытталып, "Текесу" тұрғын алабының қиылысындағы қаланың оңтүстік шекарасына дейін жетеді. "Текесу" тұрғын алабынан осы ауданның шекарасына сәйкес келетін, қаланың оңтүстік шекарасы бойымен, ұзақтығы 15300 метр, оңтүстік-батыс бағытқа бұрылып, Түркістан облысы [[Қазығұрт ауданы]] Рабат ауылы бағытындағы трассаның қиылысына дейін жетеді. Қаланың оңтүстік шекарасына сәйкес келетін оңтүстік айналма жолдың қиылысынан, ұзақтығы 12250 метр, солтүстік бағытқа бұрылып, "Ақтас" шағын ауданын айналып өтіп, Ташкент - Шымкент трассасының жалғасы Республика даңғылымен Б.Момышұлы даңғылының қиылысына дейін жетеді. Б.Момышұлы даңғылымен солтүстік бағытқа бұрылып, ұзақтығы 200 метр, Ғ.Иляев көшесінің қиылысына дейін жетеді. Одан әрі Ғ.Иляев көшесімен солтүстік-шығыс бағытқа бұрылып, ұзақтығы 250 метр, Қ.Рысқұлбеков көшесінің қиылысына дейін жетеді. Қ.Рысқұлбеков көшесімен солтүстік бағытқа бұрылып, ұзақтығы 1100 метр, Мәделі қожа көшесінің қиылысына дейін жетеді. == Сипаттамасы == Әл-Фараби ауданы Шымкенттің халқы ең тығыз орналасқан тарихи орталық ауданы саналады. Мұнда қаланың маңызды білім, әкімшілік, тарихи, мәдени және ойын-сауық орталықтары орналасқан. Аудан территориясында 2 мемлекеттік жоғары оқу орындары, қалалық және аудандық әкімдіктер, Шымкент көне қалажұрты, “Ескі қала”, филармония, А.С.Пушкин атындағы кітапхана, “Қиял әлемі” саябағы, “Тәуелсіздік” саябағы, “Кең баба” этносаябағы, Әл-Фараби және Ордабасы алаңдары, ОӘД, «MEGA Shymkent» ОСО, 5 жұлдызды «Rixos» қонақүйі, Қошқар ата өзені жағалауы орналасқан. Сондай-ақ, ауданда қаладағы алғыз темір жол вокзалы, 20 ұлттық мәдени орталықтары және 15 діни бірлестіктер, 18 өндіріс ошақтары, 30 мемлекеттік мекемелер мен ұйымдар орналасқан. Әл-Фараби ауданында Шымкенттің ірі магистралдары қиылысады. Шығыстан батысқа қарай Тәуке хан даңғылы, Түркістан көшесі, Ғ.Ильяев, Т.Рысқұлов көшелері, оңтүстіктен солтүстікке қарай Д.Қонаев даңғылы, А.Байтұрсынов, Қазыбек би, көшелері көсіліп жатыр. Аудан аумағынан Еңбекші мен Әл-Фараби аудандарының шекарасынан бастау алатын Қошқар ата өзені ағып өтеді. == Әкімдері == # Уәлихан Қайназаров # Нұрбақыт Иманқұлов # Бауыржан Қалжанов (2013-2018) # Ғабит Мәуленқұлов (2018-2021) # Рашид Мыңбаев (04.2021-04.2025) # Маратбек Мықтыбеков (06.2025-) == Құрамы == Қалаға жер қосылғанға дейін аудан толығымен тығыз урбандалған аумақта орналасты. Алайда аудан іріленгеннен кейін, оған жалпы халық саны 20 мың тұрғыннан асатын [[Тассай (Түркістан облысы)|Тассай]], [[Таскен]], [[Мартөбе|Мәртөбе]], [[Достық (Сайрам ауданы)|Достық]], [[Қызылсай (Түркістан облысы)|Қызылсай]], [[Текесу]] және [[Тәжірибестанса|Тәжірибе]] елді мекендері келіп қосылды. Аудан аумағында 372 көше, 776 көпқабатты үй, 21886 жеке үй орналасқан. == Білім беру мекемелері == Аудан аумағында М.О.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті мен Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтикалық академиясы орналасқан.<ref>[https://openkazakhstan.kz/areas/%D3%99%D0%BB-%D1%84%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B8-%D0%B0%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%8B/ Әл-Фараби ауданы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211124121446/https://openkazakhstan.kz/areas/%D3%99%D0%BB-%D1%84%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B8-%D0%B0%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%8B/ |date=2021-11-24 }}</ref> Қоғамдық-мәдени және тұрмыстық бағыттағы объектілердің арасында 60 балабақша (олардың 24-і мемлекеттік), 34 орта білім беретін мектеп жұмыс жасайды. == Денсаулық сақтау == Әл-Фараби ауданында Облыстық клиникалық аурухана орналасқан. Аудан халқына 11 аурухана, 8 емхана және 7 ауылдық дәрігерлік амбулатория қызмет етеді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Шымкент аудандары]] rrzmdaqeju0zbfa2prns0wqu2li9j2c 0 678932 3479004 3389779 2025-06-10T13:44:40Z Makenzis 71333 3479004 wikitext text/x-wiki {{Футбол клубы | атауы = {{ту|Марокко}} Ренессанс Беркан | құрылған = [[1938 жыл]] | стадионы = [[Стад Муниципаль]], [[Беркан]]<br>[[Стад д’Оннёр]], [[Уджда]] | сыйымдылығы = 10 000<br>30 000 | жарыс = Футболдан чемпионаты | маусым = 2024/25 | орын = [[File:Golden star.svg|20px|Әрекеттегі чемпион]] '''Жеңімпаз''' <!-- ФОРМА --> | pattern_la1 = _rsberkane21h | pattern_b1 = _rsberkane21h | pattern_ra1 = _rsberkane21h | pattern_sh1 = | pattern_so1 = _rsberkane21h | leftarm1 = FF6C00 | body1 = FF6C00 | rightarm1 = FF6C00 | shorts1 = 000000 | socks1 = 000000 | pattern_la2 = _rsberkane21a | pattern_b2 = _rsberkane21a | pattern_ra2 = _rsberkane21a | pattern_sh2 = | pattern_so2 = _rsberkane21a | leftarm2 = 000000 | body2 = 000000 | rightarm2 = 000000 | shorts2 = FF6C00 | socks2 = FF6C00 | pattern_la3 = _rsberkane21t | pattern_b3 = _rsberkane21t | pattern_ra3 = _rsberkane21t | pattern_sh3 = | pattern_so3 = _rsberkane21t | leftarm3 = FFFFFF | body3 = FFFFFF | rightarm3 = FFFFFF | shorts3 = FFFFFF | socks3 = FFFFFF }} '''Ренессанс Беркане''' ([[Араб тілі|араб]]. النهضة الرياضية البركانية) — [[Марокко|Марокконың]] Беркане қаласындағы футбол клубы, 1938 жылы құрылған. Өз алаңындағы ойындарын осы қаладағы Мунисипалды стадионда өтізеді, сыйымдылығы 10 мың адам. Қазіргі күнде Марокко Ботала лигасында (жоғары дивизион) ойнайды. == Жүлделері == === Ұлттық === '''Марокко Кубогы''' * '''Жеңімпаз:''' 2018 === Халықаралық === '''КАФ конфедерациялар кубогы''' * '''1 орын:''' 2019–20 * '''2 орын:''' 2018–19 '''Африка суперкубогы''' * '''Финалист:''' 2021 == Сілтемелер == * https://int.soccerway.com/teams/morocco/renaissance-sportive-de-berkane/7512 {{Бастама}} [[Санат:Алфавит бойынша футбол клубтары]] [[Санат:1938 жылы құрылған футбол клубтары]] [[Санат:Марокко футбол клубтары]] ejscz19ti7cbcrgfu5blwynbni0y49t 3479006 3479004 2025-06-10T13:45:53Z Makenzis 71333 /* Ұлттық */ [[File:Golden star.svg|20px|Әрекеттегі чемпион]] '''Жеңімпаз''' 3479006 wikitext text/x-wiki {{Футбол клубы | атауы = {{ту|Марокко}} Ренессанс Беркан | құрылған = [[1938 жыл]] | стадионы = [[Стад Муниципаль]], [[Беркан]]<br>[[Стад д’Оннёр]], [[Уджда]] | сыйымдылығы = 10 000<br>30 000 | жарыс = Футболдан чемпионаты | маусым = 2024/25 | орын = [[File:Golden star.svg|20px|Әрекеттегі чемпион]] '''Жеңімпаз''' <!-- ФОРМА --> | pattern_la1 = _rsberkane21h | pattern_b1 = _rsberkane21h | pattern_ra1 = _rsberkane21h | pattern_sh1 = | pattern_so1 = _rsberkane21h | leftarm1 = FF6C00 | body1 = FF6C00 | rightarm1 = FF6C00 | shorts1 = 000000 | socks1 = 000000 | pattern_la2 = _rsberkane21a | pattern_b2 = _rsberkane21a | pattern_ra2 = _rsberkane21a | pattern_sh2 = | pattern_so2 = _rsberkane21a | leftarm2 = 000000 | body2 = 000000 | rightarm2 = 000000 | shorts2 = FF6C00 | socks2 = FF6C00 | pattern_la3 = _rsberkane21t | pattern_b3 = _rsberkane21t | pattern_ra3 = _rsberkane21t | pattern_sh3 = | pattern_so3 = _rsberkane21t | leftarm3 = FFFFFF | body3 = FFFFFF | rightarm3 = FFFFFF | shorts3 = FFFFFF | socks3 = FFFFFF }} '''Ренессанс Беркане''' ([[Араб тілі|араб]]. النهضة الرياضية البركانية) — [[Марокко|Марокконың]] Беркане қаласындағы футбол клубы, 1938 жылы құрылған. Өз алаңындағы ойындарын осы қаладағы Мунисипалды стадионда өтізеді, сыйымдылығы 10 мың адам. Қазіргі күнде Марокко Ботала лигасында (жоғары дивизион) ойнайды. == Жүлделері == === Ұлттық === ; '''Футболдан чемпионаты:''' * [[File:Golden star.svg|20px|Әрекеттегі чемпион]] '''Жеңімпаз (1):''' 2024/25 ; '''Марокко Кубогы''' * '''Жеңімпаз:''' 2018 === Халықаралық === '''КАФ конфедерациялар кубогы''' * '''1 орын:''' 2019–20 * '''2 орын:''' 2018–19 '''Африка суперкубогы''' * '''Финалист:''' 2021 == Сілтемелер == * https://int.soccerway.com/teams/morocco/renaissance-sportive-de-berkane/7512 {{Бастама}} [[Санат:Алфавит бойынша футбол клубтары]] [[Санат:1938 жылы құрылған футбол клубтары]] [[Санат:Марокко футбол клубтары]] 5z6c68xcxrogdxkeox308qxkjj6qsgk 0 678971 3479161 3349533 2025-06-11T06:42:47Z Мағыпар 100137 /* Тілі */ 3479161 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Чехтар |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн.адам |аймақ = |аймақ1 = {{CZE}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{USA}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{CAN}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{GER}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{ARG}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{GBR}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{AUT}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{ITA}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[Чех тілі]] |діні = католик, протестант |этникалық топтары = [[словактар]] |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> [[Сурет:Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg|нобай|оңға|200px|Ұлттық киімдегі чехтар]] == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі. == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия. == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Мәдениеті == [[Сурет:Praha 2005-09-25 svíčková na smetaně-00.jpg|нобай|оңға|200px|Қаймақ қосылған ысталған сиыр еті]] Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады.<ref>Жанна Галактионова. Чехи — нация певцов и музыкантов https://travelask.ru/articles/chehi-natsiya-pevtsov-i-muzykantov</ref> == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>Қазақстан халқы. Энциклопедия. /Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева. /Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева.-Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2016. 435-бет ISBN 978-601-7472-88-7</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] acvyi5d0cwhelcfofqy57n2jtma5re6 3479162 3479161 2025-06-11T06:44:32Z Мағыпар 100137 дереккөз 3479162 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Чехтар |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн.адам |аймақ = |аймақ1 = {{CZE}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{USA}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{CAN}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{GER}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{ARG}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{GBR}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{AUT}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{ITA}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[Чех тілі]] |діні = католик, протестант |этникалық топтары = [[словактар]] |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> [[Сурет:Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg|нобай|оңға|200px|Ұлттық киімдегі чехтар]] == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі. == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия. == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Мәдениеті == [[Сурет:Praha 2005-09-25 svíčková na smetaně-00.jpg|нобай|оңға|200px|Қаймақ қосылған ысталған сиыр еті]] Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады. == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>{{кітап|авторы= Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Қазақстан халқы. Энциклопедия |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Алматы |баспасы=«Қазақ энциклопедиясы» |жыл= 2016|томы= |беттері=435 |барлық беті= |сериясы= |isbn=978-601-7472-88-7 |тиражы= }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] psipg3n2vki19jpkrjvtxnvt5lzfrju 3479163 3479162 2025-06-11T06:53:27Z Мағыпар 100137 /* Мәдениеті */ 3479163 wikitext text/x-wiki {{Халық |атауы = Чехтар |сурет = |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн.адам |аймақ = |аймақ1 = {{CZE}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{USA}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{CAN}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{GER}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{ARG}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{GBR}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{AUT}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{ITA}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[Чех тілі]] |діні = католик, протестант |этникалық топтары = [[словактар]] |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> [[Сурет:Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg|нобай|оңға|200px|Ұлттық киімдегі чехтар]] == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі. == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия. == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === === Дәстүрлі киімдері === Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. === Дәстүрлі тағамдары === [[Сурет:Praha 2005-09-25 svíčková na smetaně-00.jpg|нобай|оңға|200px|Қаймақ қосылған ысталған сиыр еті]] Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады. === Фольклоры === == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>{{кітап|авторы= Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Қазақстан халқы. Энциклопедия |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Алматы |баспасы=«Қазақ энциклопедиясы» |жыл= 2016|томы= |беттері=435 |барлық беті= |сериясы= |isbn=978-601-7472-88-7 |тиражы= }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] k65x4tk39g2gxlooiq9hgfyh041lg1a 3479164 3479163 2025-06-11T07:03:47Z Мағыпар 100137 нақтылау 3479164 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Чехтар |төл атауы = {{lang-cs|Češi}} |сурет = Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн. |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Чехия}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Германия}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Аргентина}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{Байрақ|Ұлыбритания}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{Байрақ|Австрия}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{Байрақ|Италия}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чех тілі]] |діні = [[католицизм]], [[протестантизм]], |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> [[Сурет:|нобай|оңға|200px|Ұлттық киімдегі чехтар]] == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі. == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия. == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === === Дәстүрлі киімдері === Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. === Дәстүрлі тағамдары === Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады. === Фольклоры === == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>{{кітап|авторы= Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Қазақстан халқы. Энциклопедия |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Алматы |баспасы=«Қазақ энциклопедиясы» |жыл= 2016|томы= |беттері=435 |барлық беті= |сериясы= |isbn=978-601-7472-88-7 |тиражы= }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] 8p7758chdi356rffdfopkb6t8ucw3ce 3479165 3479164 2025-06-11T07:09:40Z Мағыпар 100137 толықтыру 3479165 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Чехтар |төл атауы = {{lang-cs|Češi}} |сурет = Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн. |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Чехия}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Германия}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Аргентина}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{Байрақ|Ұлыбритания}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{Байрақ|Аустрия}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{Байрақ|Италия}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чех тілі]] |діні = [[католицизм]], [[протестантизм]], |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> [[Сурет:|нобай|оңға|200px|Ұлттық киімдегі чехтар]] == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі. == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия. == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Қала халқының жартысынан астамы 20 мың адамға дейін халқы бар шағын қалаларда тұрады. Олардың көпшілігі орта ғасырларда пайда болған және ескі радиалды-дөңгелек орналасуын сақтайды. Ауылдық елді мекендер әдетте қатар, көше немесе дөңгелек орналасады, таулы аймақтарда ретсіз шоғырланып орналасуы басым. === Дәстүрлі киімдері === Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. === Дәстүрлі тағамдары === Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады. === Фольклоры === == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>{{кітап|авторы= Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Қазақстан халқы. Энциклопедия |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Алматы |баспасы=«Қазақ энциклопедиясы» |жыл= 2016|томы= |беттері=435 |барлық беті= |сериясы= |isbn=978-601-7472-88-7 |тиражы= }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] kzylryygbdo6cm79k54s41qq01dkebi 3479166 3479165 2025-06-11T07:20:48Z Мағыпар 100137 толықтыру 3479166 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Чехтар |төл атауы = {{lang-cs|Češi}} |сурет = Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн. |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Чехия}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Германия}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Аргентина}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{Байрақ|Ұлыбритания}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{Байрақ|Аустрия}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{Байрақ|Италия}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чех тілі]] |діні = [[католицизм]], [[протестантизм]], |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі. == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия. == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Қала халқының жартысынан астамы 20 мың адамға дейін халқы бар шағын қалаларда тұрады. Олардың көпшілігі орта ғасырларда пайда болған және ескі радиалды-дөңгелек орналасуын сақтайды. Ауылдық елді мекендер әдетте қатар, көше немесе дөңгелек орналасады, таулы аймақтарда ретсіз шоғырланып орналасуы басым. Ауылдық үйлер әдетте көшеге қарайды, шаруашылық құрылыстары тұрғын үймен бір шатырдың астында орналасқан. Ескі ғимараттар негізінен бөрене, шатырлы, жартылай сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардың саңылаулары сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түстермен боялған. XIX ғасырдың аяғында кірпіштен салынған ғимараттар кеңінен таралды. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнына, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуына немесе сәндік кескіндемесіне әсер етті. Ескі ғимараттар негізінен бөренелер, төбесі төбесі бар, жартылай жамбас, сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардағы жарықтар сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түске боялған. Ағашсыз жерлерде ағаш үйлер тұрғызылды, 19 ғасырдың аяғында кірпіш ғимараттар кең тарады. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнында, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуында немесе сәндік бояуында көрініс тапты. === Дәстүрлі киімдері === Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. === Дәстүрлі тағамдары === Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады. === Фольклоры === == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>{{кітап|авторы= Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Қазақстан халқы. Энциклопедия |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Алматы |баспасы=«Қазақ энциклопедиясы» |жыл= 2016|томы= |беттері=435 |барлық беті= |сериясы= |isbn=978-601-7472-88-7 |тиражы= }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] ei17lrzp5toi1w02xy8hnz36lrznb8d 3479167 3479166 2025-06-11T07:21:59Z Мағыпар 100137 /* Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары */ дереккөз 3479167 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Чехтар |төл атауы = {{lang-cs|Češi}} |сурет = Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн. |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Чехия}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Германия}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Аргентина}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{Байрақ|Ұлыбритания}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{Байрақ|Аустрия}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{Байрақ|Италия}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чех тілі]] |діні = [[католицизм]], [[протестантизм]], |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі. == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия. == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Қала халқының жартысынан астамы 20 мың адамға дейін халқы бар шағын қалаларда тұрады. Олардың көпшілігі орта ғасырларда пайда болған және ескі радиалды-дөңгелек орналасуын сақтайды. Ауылдық елді мекендер әдетте қатар, көше немесе дөңгелек орналасады, таулы аймақтарда ретсіз шоғырланып орналасуы басым. Ауылдық үйлер әдетте көшеге қарайды, шаруашылық құрылыстары тұрғын үймен бір шатырдың астында орналасқан. Ескі ғимараттар негізінен бөрене, шатырлы, жартылай сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардың саңылаулары сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түстермен боялған. XIX ғасырдың аяғында кірпіштен салынған ғимараттар кеңінен таралды. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнына, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуына немесе сәндік кескіндемесіне әсер етті. Ескі ғимараттар негізінен бөренелер, төбесі төбесі бар, жартылай жамбас, сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардағы жарықтар сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түске боялған. Ағашсыз жерлерде ағаш үйлер тұрғызылды, 19 ғасырдың аяғында кірпіш ғимараттар кең тарады. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнында, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуында немесе сәндік бояуында көрініс тапты.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/369|title=Грацианская Н. Н. Чехтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. === Дәстүрлі тағамдары === Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады. === Фольклоры === == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>{{кітап|авторы= Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Қазақстан халқы. Энциклопедия |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Алматы |баспасы=«Қазақ энциклопедиясы» |жыл= 2016|томы= |беттері=435 |барлық беті= |сериясы= |isbn=978-601-7472-88-7 |тиражы= }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] bvbxg3vd205co4kyrrtc9mkje3x40ek 3479168 3479167 2025-06-11T07:29:32Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі киімдері */ толықтыру 3479168 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Чехтар |төл атауы = {{lang-cs|Češi}} |сурет = Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн. |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Чехия}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Германия}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Аргентина}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{Байрақ|Ұлыбритания}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{Байрақ|Аустрия}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{Байрақ|Италия}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чех тілі]] |діні = [[католицизм]], [[протестантизм]], |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі. == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия. == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Қала халқының жартысынан астамы 20 мың адамға дейін халқы бар шағын қалаларда тұрады. Олардың көпшілігі орта ғасырларда пайда болған және ескі радиалды-дөңгелек орналасуын сақтайды. Ауылдық елді мекендер әдетте қатар, көше немесе дөңгелек орналасады, таулы аймақтарда ретсіз шоғырланып орналасуы басым. Ауылдық үйлер әдетте көшеге қарайды, шаруашылық құрылыстары тұрғын үймен бір шатырдың астында орналасқан. Ескі ғимараттар негізінен бөрене, шатырлы, жартылай сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардың саңылаулары сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түстермен боялған. XIX ғасырдың аяғында кірпіштен салынған ғимараттар кеңінен таралды. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнына, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуына немесе сәндік кескіндемесіне әсер етті. Ескі ғимараттар негізінен бөренелер, төбесі төбесі бар, жартылай жамбас, сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардағы жарықтар сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түске боялған. Ағашсыз жерлерде ағаш үйлер тұрғызылды, 19 ғасырдың аяғында кірпіш ғимараттар кең тарады. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнында, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуында немесе сәндік бояуында көрініс тапты.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/369|title=Грацианская Н. Н. Чехтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. Соңғы кезде сәнге заманауи пішімдерді үйде жасалған материалдармен және ұлттық ою-өрнектермен және кестелермен үйлестіретін киімдер пайда болды. Бұл костюмдерді халық шығармашылығы орталығы жасайды — шаршы немесе жолақты белдемшелер, матадан немесе зығырдан тігілген жазғы көйлектер, жібекпен кестеленген көйлектер, ақ кестелі әшекейлі блузкалар және т.б. Қолөнермен тоқылған сөмкелер мен белдіктер киімнің аксессуарлары ретінде өте танымал. Түрлі-түсті, көбінесе қызыл шұлықтар сәнге айналған. === Дәстүрлі тағамдары === Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады. === Фольклоры === == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>{{кітап|авторы= Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Қазақстан халқы. Энциклопедия |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Алматы |баспасы=«Қазақ энциклопедиясы» |жыл= 2016|томы= |беттері=435 |барлық беті= |сериясы= |isbn=978-601-7472-88-7 |тиражы= }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] ktwmbg8m9bkd3wjs4kdpavqhybra6ip 3479169 3479168 2025-06-11T07:31:04Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі киімдері */ дереккөз 3479169 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Чехтар |төл атауы = {{lang-cs|Češi}} |сурет = Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн. |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Чехия}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Германия}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Аргентина}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{Байрақ|Ұлыбритания}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{Байрақ|Аустрия}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{Байрақ|Италия}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чех тілі]] |діні = [[католицизм]], [[протестантизм]], |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі. == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия. == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Қала халқының жартысынан астамы 20 мың адамға дейін халқы бар шағын қалаларда тұрады. Олардың көпшілігі орта ғасырларда пайда болған және ескі радиалды-дөңгелек орналасуын сақтайды. Ауылдық елді мекендер әдетте қатар, көше немесе дөңгелек орналасады, таулы аймақтарда ретсіз шоғырланып орналасуы басым. Ауылдық үйлер әдетте көшеге қарайды, шаруашылық құрылыстары тұрғын үймен бір шатырдың астында орналасқан. Ескі ғимараттар негізінен бөрене, шатырлы, жартылай сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардың саңылаулары сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түстермен боялған. XIX ғасырдың аяғында кірпіштен салынған ғимараттар кеңінен таралды. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнына, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуына немесе сәндік кескіндемесіне әсер етті. Ескі ғимараттар негізінен бөренелер, төбесі төбесі бар, жартылай жамбас, сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардағы жарықтар сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түске боялған. Ағашсыз жерлерде ағаш үйлер тұрғызылды, 19 ғасырдың аяғында кірпіш ғимараттар кең тарады. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнында, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуында немесе сәндік бояуында көрініс тапты.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/369|title=Грацианская Н. Н. Чехтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. Соңғы кезде сәнге заманауи пішімдерді үйде жасалған материалдармен және ұлттық ою-өрнектермен және кестелермен үйлестіретін киімдер пайда болды. Бұл костюмдерді халық шығармашылығы орталығы жасайды — шаршы немесе жолақты белдемшелер, матадан немесе зығырдан тігілген жазғы көйлектер, жібекпен кестеленген көйлектер, ақ кестелі әшекейлі блузкалар және т.б. Қолөнермен тоқылған сөмкелер мен белдіктер киімнің аксессуарлары ретінде өте танымал. Түрлі-түсті, көбінесе қызыл шұлықтар сәнге айналған.<ref>{{citeweb|url=https://costumer.narod.ru/text/europa/czech-costume.htm|title=Чехияның ұлттық киімі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады. === Фольклоры === == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>{{кітап|авторы= Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Қазақстан халқы. Энциклопедия |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Алматы |баспасы=«Қазақ энциклопедиясы» |жыл= 2016|томы= |беттері=435 |барлық беті= |сериясы= |isbn=978-601-7472-88-7 |тиражы= }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] e6hid0tqthtyuy27x86d105f65ugnr0 3479170 3479169 2025-06-11T07:39:12Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі тағамдары */ дереккөз 3479170 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Чехтар |төл атауы = {{lang-cs|Češi}} |сурет = Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн. |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Чехия}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Германия}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Аргентина}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{Байрақ|Ұлыбритания}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{Байрақ|Аустрия}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{Байрақ|Италия}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чех тілі]] |діні = [[католицизм]], [[протестантизм]], |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі. == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия. == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Қала халқының жартысынан астамы 20 мың адамға дейін халқы бар шағын қалаларда тұрады. Олардың көпшілігі орта ғасырларда пайда болған және ескі радиалды-дөңгелек орналасуын сақтайды. Ауылдық елді мекендер әдетте қатар, көше немесе дөңгелек орналасады, таулы аймақтарда ретсіз шоғырланып орналасуы басым. Ауылдық үйлер әдетте көшеге қарайды, шаруашылық құрылыстары тұрғын үймен бір шатырдың астында орналасқан. Ескі ғимараттар негізінен бөрене, шатырлы, жартылай сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардың саңылаулары сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түстермен боялған. XIX ғасырдың аяғында кірпіштен салынған ғимараттар кеңінен таралды. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнына, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуына немесе сәндік кескіндемесіне әсер етті. Ескі ғимараттар негізінен бөренелер, төбесі төбесі бар, жартылай жамбас, сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардағы жарықтар сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түске боялған. Ағашсыз жерлерде ағаш үйлер тұрғызылды, 19 ғасырдың аяғында кірпіш ғимараттар кең тарады. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнында, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуында немесе сәндік бояуында көрініс тапты.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/369|title=Грацианская Н. Н. Чехтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. Соңғы кезде сәнге заманауи пішімдерді үйде жасалған материалдармен және ұлттық ою-өрнектермен және кестелермен үйлестіретін киімдер пайда болды. Бұл костюмдерді халық шығармашылығы орталығы жасайды — шаршы немесе жолақты белдемшелер, матадан немесе зығырдан тігілген жазғы көйлектер, жібекпен кестеленген көйлектер, ақ кестелі әшекейлі блузкалар және т.б. Қолөнермен тоқылған сөмкелер мен белдіктер киімнің аксессуарлары ретінде өте танымал. Түрлі-түсті, көбінесе қызыл шұлықтар сәнге айналған.<ref>{{citeweb|url=https://costumer.narod.ru/text/europa/czech-costume.htm|title=Чехияның ұлттық киімі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады. Мерекелерге көптеген тәтті тоқаш, бәліш, печенье, прәндік, ал Рождествода - ерекше тәтті майқоспа нан дайындалады.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=620-623 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> === Фольклоры === == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>{{кітап|авторы= Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Қазақстан халқы. Энциклопедия |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Алматы |баспасы=«Қазақ энциклопедиясы» |жыл= 2016|томы= |беттері=435 |барлық беті= |сериясы= |isbn=978-601-7472-88-7 |тиражы= }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] 6te0mj6xunf0hrohgwzis1zn4j2oq90 3479171 3479170 2025-06-11T07:43:14Z Мағыпар 100137 /* Тарихы */ дереккөз 3479171 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Чехтар |төл атауы = {{lang-cs|Češi}} |сурет = Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн. |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Чехия}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Германия}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Аргентина}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{Байрақ|Ұлыбритания}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{Байрақ|Аустрия}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{Байрақ|Италия}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чех тілі]] |діні = [[католицизм]], [[протестантизм]], |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі. == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия.<ref>{{citeweb|url=https://travelask.ru/articles/chehi-natsiya-pevtsov-i-muzykantov|title=Чехтер-әншілер мен музыканттардың ұлты|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Қала халқының жартысынан астамы 20 мың адамға дейін халқы бар шағын қалаларда тұрады. Олардың көпшілігі орта ғасырларда пайда болған және ескі радиалды-дөңгелек орналасуын сақтайды. Ауылдық елді мекендер әдетте қатар, көше немесе дөңгелек орналасады, таулы аймақтарда ретсіз шоғырланып орналасуы басым. Ауылдық үйлер әдетте көшеге қарайды, шаруашылық құрылыстары тұрғын үймен бір шатырдың астында орналасқан. Ескі ғимараттар негізінен бөрене, шатырлы, жартылай сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардың саңылаулары сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түстермен боялған. XIX ғасырдың аяғында кірпіштен салынған ғимараттар кеңінен таралды. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнына, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуына немесе сәндік кескіндемесіне әсер етті. Ескі ғимараттар негізінен бөренелер, төбесі төбесі бар, жартылай жамбас, сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардағы жарықтар сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түске боялған. Ағашсыз жерлерде ағаш үйлер тұрғызылды, 19 ғасырдың аяғында кірпіш ғимараттар кең тарады. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнында, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуында немесе сәндік бояуында көрініс тапты.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/369|title=Грацианская Н. Н. Чехтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. Соңғы кезде сәнге заманауи пішімдерді үйде жасалған материалдармен және ұлттық ою-өрнектермен және кестелермен үйлестіретін киімдер пайда болды. Бұл костюмдерді халық шығармашылығы орталығы жасайды — шаршы немесе жолақты белдемшелер, матадан немесе зығырдан тігілген жазғы көйлектер, жібекпен кестеленген көйлектер, ақ кестелі әшекейлі блузкалар және т.б. Қолөнермен тоқылған сөмкелер мен белдіктер киімнің аксессуарлары ретінде өте танымал. Түрлі-түсті, көбінесе қызыл шұлықтар сәнге айналған.<ref>{{citeweb|url=https://costumer.narod.ru/text/europa/czech-costume.htm|title=Чехияның ұлттық киімі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады. Мерекелерге көптеген тәтті тоқаш, бәліш, печенье, прәндік, ал Рождествода - ерекше тәтті майқоспа нан дайындалады.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=620-623 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> === Фольклоры === == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>{{кітап|авторы= Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Қазақстан халқы. Энциклопедия |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Алматы |баспасы=«Қазақ энциклопедиясы» |жыл= 2016|томы= |беттері=435 |барлық беті= |сериясы= |isbn=978-601-7472-88-7 |тиражы= }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] taz4ocwpvxkmd40pyn5ahk6i0g4ou94 3479172 3479171 2025-06-11T07:46:14Z Мағыпар 100137 /* Фольклоры */ толықтыру 3479172 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Чехтар |төл атауы = {{lang-cs|Češi}} |сурет = Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн. |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Чехия}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Германия}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Аргентина}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{Байрақ|Ұлыбритания}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{Байрақ|Аустрия}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{Байрақ|Италия}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чех тілі]] |діні = [[католицизм]], [[протестантизм]], |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі. == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия.<ref>{{citeweb|url=https://travelask.ru/articles/chehi-natsiya-pevtsov-i-muzykantov|title=Чехтер-әншілер мен музыканттардың ұлты|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Қала халқының жартысынан астамы 20 мың адамға дейін халқы бар шағын қалаларда тұрады. Олардың көпшілігі орта ғасырларда пайда болған және ескі радиалды-дөңгелек орналасуын сақтайды. Ауылдық елді мекендер әдетте қатар, көше немесе дөңгелек орналасады, таулы аймақтарда ретсіз шоғырланып орналасуы басым. Ауылдық үйлер әдетте көшеге қарайды, шаруашылық құрылыстары тұрғын үймен бір шатырдың астында орналасқан. Ескі ғимараттар негізінен бөрене, шатырлы, жартылай сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардың саңылаулары сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түстермен боялған. XIX ғасырдың аяғында кірпіштен салынған ғимараттар кеңінен таралды. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнына, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуына немесе сәндік кескіндемесіне әсер етті. Ескі ғимараттар негізінен бөренелер, төбесі төбесі бар, жартылай жамбас, сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардағы жарықтар сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түске боялған. Ағашсыз жерлерде ағаш үйлер тұрғызылды, 19 ғасырдың аяғында кірпіш ғимараттар кең тарады. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнында, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуында немесе сәндік бояуында көрініс тапты.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/369|title=Грацианская Н. Н. Чехтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. Соңғы кезде сәнге заманауи пішімдерді үйде жасалған материалдармен және ұлттық ою-өрнектермен және кестелермен үйлестіретін киімдер пайда болды. Бұл костюмдерді халық шығармашылығы орталығы жасайды — шаршы немесе жолақты белдемшелер, матадан немесе зығырдан тігілген жазғы көйлектер, жібекпен кестеленген көйлектер, ақ кестелі әшекейлі блузкалар және т.б. Қолөнермен тоқылған сөмкелер мен белдіктер киімнің аксессуарлары ретінде өте танымал. Түрлі-түсті, көбінесе қызыл шұлықтар сәнге айналған.<ref>{{citeweb|url=https://costumer.narod.ru/text/europa/czech-costume.htm|title=Чехияның ұлттық киімі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады. Мерекелерге көптеген тәтті тоқаш, бәліш, печенье, прәндік, ал Рождествода - ерекше тәтті майқоспа нан дайындалады.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=620-623 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> === Фольклоры === Фольклорда тарихи әндер мен аңыздар, ертегілер, балладалар, әндер, билер бар: чех полькасы, соуседка (дөңгелек бимен вальс), седлацка (жұптың айналу биі). Халық аспаптарының көркемөнерпаздар ансамбльдері (екі скрипка, контрабас, кларнет, флейта, ал XIX ғасырдың аяғынан бастап үрмелі аспаптар) әр ауылда немесе қаланың кварталдарында бар. Стражнице қаласындағы фольклорлық фестиваль өте танымал. == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>{{кітап|авторы= Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Қазақстан халқы. Энциклопедия |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Алматы |баспасы=«Қазақ энциклопедиясы» |жыл= 2016|томы= |беттері=435 |барлық беті= |сериясы= |isbn=978-601-7472-88-7 |тиражы= }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] qnsqvixmcbsn84w88y7ntw4fbrsh0iy 3479175 3479172 2025-06-11T07:48:21Z Мағыпар 100137 /* Фольклоры */ дереккөз 3479175 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Чехтар |төл атауы = {{lang-cs|Češi}} |сурет = Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн. |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Чехия}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Германия}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Аргентина}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{Байрақ|Ұлыбритания}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{Байрақ|Аустрия}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{Байрақ|Италия}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чех тілі]] |діні = [[католицизм]], [[протестантизм]], |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі. == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия.<ref>{{citeweb|url=https://travelask.ru/articles/chehi-natsiya-pevtsov-i-muzykantov|title=Чехтер-әншілер мен музыканттардың ұлты|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Қала халқының жартысынан астамы 20 мың адамға дейін халқы бар шағын қалаларда тұрады. Олардың көпшілігі орта ғасырларда пайда болған және ескі радиалды-дөңгелек орналасуын сақтайды. Ауылдық елді мекендер әдетте қатар, көше немесе дөңгелек орналасады, таулы аймақтарда ретсіз шоғырланып орналасуы басым. Ауылдық үйлер әдетте көшеге қарайды, шаруашылық құрылыстары тұрғын үймен бір шатырдың астында орналасқан. Ескі ғимараттар негізінен бөрене, шатырлы, жартылай сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардың саңылаулары сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түстермен боялған. XIX ғасырдың аяғында кірпіштен салынған ғимараттар кеңінен таралды. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнына, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуына немесе сәндік кескіндемесіне әсер етті. Ескі ғимараттар негізінен бөренелер, төбесі төбесі бар, жартылай жамбас, сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардағы жарықтар сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түске боялған. Ағашсыз жерлерде ағаш үйлер тұрғызылды, 19 ғасырдың аяғында кірпіш ғимараттар кең тарады. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнында, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуында немесе сәндік бояуында көрініс тапты.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/369|title=Грацианская Н. Н. Чехтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. Соңғы кезде сәнге заманауи пішімдерді үйде жасалған материалдармен және ұлттық ою-өрнектермен және кестелермен үйлестіретін киімдер пайда болды. Бұл костюмдерді халық шығармашылығы орталығы жасайды — шаршы немесе жолақты белдемшелер, матадан немесе зығырдан тігілген жазғы көйлектер, жібекпен кестеленген көйлектер, ақ кестелі әшекейлі блузкалар және т.б. Қолөнермен тоқылған сөмкелер мен белдіктер киімнің аксессуарлары ретінде өте танымал. Түрлі-түсті, көбінесе қызыл шұлықтар сәнге айналған.<ref>{{citeweb|url=https://costumer.narod.ru/text/europa/czech-costume.htm|title=Чехияның ұлттық киімі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады. Мерекелерге көптеген тәтті тоқаш, бәліш, печенье, прәндік, ал Рождествода - ерекше тәтті майқоспа нан дайындалады.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=620-623 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> === Фольклоры === Фольклорда тарихи әндер мен аңыздар, ертегілер, балладалар, әндер, билер бар: чех полькасы, соуседка (дөңгелек бимен вальс), седлацка (жұптың айналу биі). Халық аспаптарының көркемөнерпаздар ансамбльдері (екі скрипка, контрабас, кларнет, флейта, ал XIX ғасырдың аяғынан бастап үрмелі аспаптар) әр ауылда немесе қаланың кварталдарында бар. Стражнице қаласындағы фольклорлық фестиваль өте танымал.<ref>{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=CHEH|title=Әлем халықтары/Чехтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>{{кітап|авторы= Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Қазақстан халқы. Энциклопедия |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Алматы |баспасы=«Қазақ энциклопедиясы» |жыл= 2016|томы= |беттері=435 |барлық беті= |сериясы= |isbn=978-601-7472-88-7 |тиражы= }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] 1lcxn2nwu4nsit909am42qc8214ratw 3479176 3479175 2025-06-11T07:49:33Z Мағыпар 100137 /* Діні */ дереккөз 3479176 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Чехтар |төл атауы = {{lang-cs|Češi}} |сурет = Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн. |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Чехия}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Германия}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Аргентина}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{Байрақ|Ұлыбритания}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{Байрақ|Аустрия}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{Байрақ|Италия}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чех тілі]] |діні = [[католицизм]], [[протестантизм]], |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі.<ref>{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4684543?ysclid=mbrmssk3xo412779897|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия.<ref>{{citeweb|url=https://travelask.ru/articles/chehi-natsiya-pevtsov-i-muzykantov|title=Чехтер-әншілер мен музыканттардың ұлты|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Қала халқының жартысынан астамы 20 мың адамға дейін халқы бар шағын қалаларда тұрады. Олардың көпшілігі орта ғасырларда пайда болған және ескі радиалды-дөңгелек орналасуын сақтайды. Ауылдық елді мекендер әдетте қатар, көше немесе дөңгелек орналасады, таулы аймақтарда ретсіз шоғырланып орналасуы басым. Ауылдық үйлер әдетте көшеге қарайды, шаруашылық құрылыстары тұрғын үймен бір шатырдың астында орналасқан. Ескі ғимараттар негізінен бөрене, шатырлы, жартылай сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардың саңылаулары сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түстермен боялған. XIX ғасырдың аяғында кірпіштен салынған ғимараттар кеңінен таралды. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнына, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуына немесе сәндік кескіндемесіне әсер етті. Ескі ғимараттар негізінен бөренелер, төбесі төбесі бар, жартылай жамбас, сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардағы жарықтар сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түске боялған. Ағашсыз жерлерде ағаш үйлер тұрғызылды, 19 ғасырдың аяғында кірпіш ғимараттар кең тарады. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнында, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуында немесе сәндік бояуында көрініс тапты.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/369|title=Грацианская Н. Н. Чехтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. Соңғы кезде сәнге заманауи пішімдерді үйде жасалған материалдармен және ұлттық ою-өрнектермен және кестелермен үйлестіретін киімдер пайда болды. Бұл костюмдерді халық шығармашылығы орталығы жасайды — шаршы немесе жолақты белдемшелер, матадан немесе зығырдан тігілген жазғы көйлектер, жібекпен кестеленген көйлектер, ақ кестелі әшекейлі блузкалар және т.б. Қолөнермен тоқылған сөмкелер мен белдіктер киімнің аксессуарлары ретінде өте танымал. Түрлі-түсті, көбінесе қызыл шұлықтар сәнге айналған.<ref>{{citeweb|url=https://costumer.narod.ru/text/europa/czech-costume.htm|title=Чехияның ұлттық киімі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады. Мерекелерге көптеген тәтті тоқаш, бәліш, печенье, прәндік, ал Рождествода - ерекше тәтті майқоспа нан дайындалады.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=620-623 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> === Фольклоры === Фольклорда тарихи әндер мен аңыздар, ертегілер, балладалар, әндер, билер бар: чех полькасы, соуседка (дөңгелек бимен вальс), седлацка (жұптың айналу биі). Халық аспаптарының көркемөнерпаздар ансамбльдері (екі скрипка, контрабас, кларнет, флейта, ал XIX ғасырдың аяғынан бастап үрмелі аспаптар) әр ауылда немесе қаланың кварталдарында бар. Стражнице қаласындағы фольклорлық фестиваль өте танымал.<ref>{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=CHEH|title=Әлем халықтары/Чехтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>{{кітап|авторы= Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Қазақстан халқы. Энциклопедия |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Алматы |баспасы=«Қазақ энциклопедиясы» |жыл= 2016|томы= |беттері=435 |барлық беті= |сериясы= |isbn=978-601-7472-88-7 |тиражы= }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] sglhs9ovcdnfbno1vmk1yx9bxoskjjy 3479177 3479176 2025-06-11T07:53:20Z Мағыпар 100137 /* Дәстүрлі киімдері */ сурет қою 3479177 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Чехтар |төл атауы = {{lang-cs|Češi}} |сурет = Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн. |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Чехия}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Германия}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Аргентина}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{Байрақ|Ұлыбритания}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{Байрақ|Аустрия}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{Байрақ|Италия}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чех тілі]] |діні = [[католицизм]], [[протестантизм]], |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі.<ref>{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4684543?ysclid=mbrmssk3xo412779897|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия.<ref>{{citeweb|url=https://travelask.ru/articles/chehi-natsiya-pevtsov-i-muzykantov|title=Чехтер-әншілер мен музыканттардың ұлты|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Қала халқының жартысынан астамы 20 мың адамға дейін халқы бар шағын қалаларда тұрады. Олардың көпшілігі орта ғасырларда пайда болған және ескі радиалды-дөңгелек орналасуын сақтайды. Ауылдық елді мекендер әдетте қатар, көше немесе дөңгелек орналасады, таулы аймақтарда ретсіз шоғырланып орналасуы басым. Ауылдық үйлер әдетте көшеге қарайды, шаруашылық құрылыстары тұрғын үймен бір шатырдың астында орналасқан. Ескі ғимараттар негізінен бөрене, шатырлы, жартылай сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардың саңылаулары сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түстермен боялған. XIX ғасырдың аяғында кірпіштен салынған ғимараттар кеңінен таралды. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнына, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуына немесе сәндік кескіндемесіне әсер етті. Ескі ғимараттар негізінен бөренелер, төбесі төбесі бар, жартылай жамбас, сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардағы жарықтар сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түске боялған. Ағашсыз жерлерде ағаш үйлер тұрғызылды, 19 ғасырдың аяғында кірпіш ғимараттар кең тарады. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнында, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуында немесе сәндік бояуында көрініс тапты.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/369|title=Грацианская Н. Н. Чехтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Ottův slovník naučný - 17 České kroje - 2.jpg|нобай|оңға|200px|Чехтардың дәстүрлі костюмі]] Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. Соңғы кезде сәнге заманауи пішімдерді үйде жасалған материалдармен және ұлттық ою-өрнектермен және кестелермен үйлестіретін киімдер пайда болды. Бұл костюмдерді халық шығармашылығы орталығы жасайды — шаршы немесе жолақты белдемшелер, матадан немесе зығырдан тігілген жазғы көйлектер, жібекпен кестеленген көйлектер, ақ кестелі әшекейлі блузкалар және т.б. Қолөнермен тоқылған сөмкелер мен белдіктер киімнің аксессуарлары ретінде өте танымал. Түрлі-түсті, көбінесе қызыл шұлықтар сәнге айналған.<ref>{{citeweb|url=https://costumer.narod.ru/text/europa/czech-costume.htm|title=Чехияның ұлттық киімі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады. Мерекелерге көптеген тәтті тоқаш, бәліш, печенье, прәндік, ал Рождествода - ерекше тәтті майқоспа нан дайындалады.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=620-623 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> === Фольклоры === Фольклорда тарихи әндер мен аңыздар, ертегілер, балладалар, әндер, билер бар: чех полькасы, соуседка (дөңгелек бимен вальс), седлацка (жұптың айналу биі). Халық аспаптарының көркемөнерпаздар ансамбльдері (екі скрипка, контрабас, кларнет, флейта, ал XIX ғасырдың аяғынан бастап үрмелі аспаптар) әр ауылда немесе қаланың кварталдарында бар. Стражнице қаласындағы фольклорлық фестиваль өте танымал.<ref>{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=CHEH|title=Әлем халықтары/Чехтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>{{кітап|авторы= Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Қазақстан халқы. Энциклопедия |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Алматы |баспасы=«Қазақ энциклопедиясы» |жыл= 2016|томы= |беттері=435 |барлық беті= |сериясы= |isbn=978-601-7472-88-7 |тиражы= }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] ofrmwou3aztfhzkg42g2canhkep3e2j 3479180 3479177 2025-06-11T08:30:31Z Мағыпар 100137 толықтыру 3479180 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Чехтар |төл атауы = {{lang-cs|Češi}} |сурет = Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн. |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Чехия}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Германия}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Аргентина}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{Байрақ|Ұлыбритания}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{Байрақ|Аустрия}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{Байрақ|Италия}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чех тілі]] |діні = [[католицизм]], [[протестантизм]], |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Эндоэтнонимдері == Ағылшын тілінде – Czechs; серб тілінде - «Cesi»; хорват тілінде – “Česi”; латыш тілінде - «Čehi»; белорус тілінде - «Чэхi»; ағылшын тілінде - «Niemcy»; голланд тілінде – «Tsjechen»; румын тілінде - «Cehi»; мажар тілінде - «Csehek». == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі.<ref>{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4684543?ysclid=mbrmssk3xo412779897|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия.<ref>{{citeweb|url=https://travelask.ru/articles/chehi-natsiya-pevtsov-i-muzykantov|title=Чехтер-әншілер мен музыканттардың ұлты|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Қала халқының жартысынан астамы 20 мың адамға дейін халқы бар шағын қалаларда тұрады. Олардың көпшілігі орта ғасырларда пайда болған және ескі радиалды-дөңгелек орналасуын сақтайды. Ауылдық елді мекендер әдетте қатар, көше немесе дөңгелек орналасады, таулы аймақтарда ретсіз шоғырланып орналасуы басым. Ауылдық үйлер әдетте көшеге қарайды, шаруашылық құрылыстары тұрғын үймен бір шатырдың астында орналасқан. Ескі ғимараттар негізінен бөрене, шатырлы, жартылай сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардың саңылаулары сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түстермен боялған. XIX ғасырдың аяғында кірпіштен салынған ғимараттар кеңінен таралды. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнына, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуына немесе сәндік кескіндемесіне әсер етті. Ескі ғимараттар негізінен бөренелер, төбесі төбесі бар, жартылай жамбас, сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардағы жарықтар сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түске боялған. Ағашсыз жерлерде ағаш үйлер тұрғызылды, 19 ғасырдың аяғында кірпіш ғимараттар кең тарады. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнында, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуында немесе сәндік бояуында көрініс тапты.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/369|title=Грацианская Н. Н. Чехтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Ottův slovník naučný - 17 České kroje - 2.jpg|нобай|оңға|200px|Чехтардың дәстүрлі костюмі]] Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. Соңғы кезде сәнге заманауи пішімдерді үйде жасалған материалдармен және ұлттық ою-өрнектермен және кестелермен үйлестіретін киімдер пайда болды. Бұл костюмдерді халық шығармашылығы орталығы жасайды — шаршы немесе жолақты белдемшелер, матадан немесе зығырдан тігілген жазғы көйлектер, жібекпен кестеленген көйлектер, ақ кестелі әшекейлі блузкалар және т.б. Қолөнермен тоқылған сөмкелер мен белдіктер киімнің аксессуарлары ретінде өте танымал. Түрлі-түсті, көбінесе қызыл шұлықтар сәнге айналған.<ref>{{citeweb|url=https://costumer.narod.ru/text/europa/czech-costume.htm|title=Чехияның ұлттық киімі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады. Мерекелерге көптеген тәтті тоқаш, бәліш, печенье, прәндік, ал Рождествода - ерекше тәтті майқоспа нан дайындалады.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=620-623 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> === Фольклоры === Фольклорда тарихи әндер мен аңыздар, ертегілер, балладалар, әндер, билер бар: чех полькасы, соуседка (дөңгелек бимен вальс), седлацка (жұптың айналу биі). Халық аспаптарының көркемөнерпаздар ансамбльдері (екі скрипка, контрабас, кларнет, флейта, ал XIX ғасырдың аяғынан бастап үрмелі аспаптар) әр ауылда немесе қаланың кварталдарында бар. Стражнице қаласындағы фольклорлық фестиваль өте танымал.<ref>{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=CHEH|title=Әлем халықтары/Чехтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>{{кітап|авторы= Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Қазақстан халқы. Энциклопедия |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Алматы |баспасы=«Қазақ энциклопедиясы» |жыл= 2016|томы= |беттері=435 |барлық беті= |сериясы= |isbn=978-601-7472-88-7 |тиражы= }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] 2oqiz47a4ka52f66i56fr5sh6r70nim 3479181 3479180 2025-06-11T08:32:12Z Мағыпар 100137 дереккөз 3479181 wikitext text/x-wiki {{Этникалық топ |атауы = Чехтар |төл атауы = {{lang-cs|Češi}} |сурет = Praha - X. Národopisná slavnost v Kinského zahradě 017.jpg |сурет тақырыбы = |саны = 10-12 млн. |аймақ = |аймақ1 = {{Байрақ|Чехия}} |саны1 = 6 732 104 - 9 246 784 |түсініктемелер1 = |аймақ2 = {{Байрақ|АҚШ}} |саны2 = 1 462 000 |түсініктемелер2 = |аймақ3 = {{Байрақ|Канада}} |саны3 = 94 805 |түсініктемелер3 = |аймақ4 = {{Байрақ|Германия}} |саны4 = 60 000 |түсініктемелер4 = |аймақ5 = {{Байрақ|Аргентина}} |саны5 = 45 000 |түсініктемелер5 = |аймақ6 = {{Байрақ|Ұлыбритания}} |саны6 = 45 000 |түсініктемелер6 = |аймақ7 = {{Байрақ|Аустрия}} |саны7 = 40 324 |түсініктемелер7 = |аймақ8 = {{Байрақ|Италия}} |саны8 = 40 000 |түсініктемелер8 = |аймақ9 = |саны9 = |түсініктемелер9 = |аймақ10 = |саны10 = |түсініктемелер10 = |аймақ11 = |саны11 = |түсініктемелер11 = |аймақ12 = |саны12 = |түсініктемелер12 = |аймақ13 = |саны13 = |түсініктемелер13 = |тілдері = [[чех тілі]] |діні = [[католицизм]], [[протестантизм]], |этникалық топтары = |ескертпелер = }} '''Чехтер''' ({{lang-cs|Češi}}) — батыс славян халқы, [[Чехия]]ның негізгі халқы, жалпы саны 12 миллионнан асады. Шамамен 70-80% өз отанының тұрақты тұрғындары, ал қалғандары [[Еуропа]]ның көптеген мемлекеттерінде қоныстанған, [[Франция]]да, [[Германия]]да, [[Ұлыбритания]]да, [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та, [[Словакия]]да, [[Хорватия]]да, [[Аустрия]]да, [[Польша]]да және [[Украина]]да тұрады. == Эндоэтнонимдері == Ағылшын тілінде – Czechs; серб тілінде - «Cesi»; хорват тілінде – “Česi”; латыш тілінде - «Čehi»; белорус тілінде - «Чэхi»; ағылшын тілінде - «Niemcy»; голланд тілінде – «Tsjechen»; румын тілінде - «Cehi»; мажар тілінде - «Csehek».<ref>{{citeweb|url=https://nacio.at.ua/publ/nacionalnosti/chekhi_cesi/2-1-0-86|title=Чехи - Češi|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Тілі == [[Чех тілі]] үндіеуропалық тілдер отбасының славян тобының батыс славян ішкі тобына кіреді, тілдердің [[Флективтік тілдер|қопарылма]] (флективті) түріне жатады. Чех тілінің жазуы латын графикасына негізделген. Чех тілінің бірнеше [[диалект]]ілері бар. Олар орталық (чех), орта және шығыс моравиялық топтарға бөлінеді. Чех әдеби тілінің жазбаша түрі орталық диалектіге (прага диалектісіне) негізделген.<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=201 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> == Діні == Дінге сенушілері — [[Католицизм|католиктер]] сонымен қатар [[Протестантизм|протестанттар]] да кездеседі.<ref>{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/ethnology/text/4684543?ysclid=mbrmssk3xo412779897|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Тарихы == Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда қазіргі Чехия территориясын [[кельттер]] мекендеген. Содан кейін ол Рим империясының құрамына кірді. Ежелгі герман тайпаларының үздіксіз шапқыншылықтары оны шашыраңқы провинцияларға айналдырды. 4-ғасырдан бастап бұл жерлерді славян тайпалары басып ала бастады. 10-ғасырда Чехия [[Рим империясы]]на қайтадан қосылды. Орта ғасырларда мемлекет көптеген көтерілістерге ұшырап, басқа елдермен соғыстарға қатысты. 19 ғасырда Аустрия императорының ықпалында болды. Ел тәуелсіздікке 1918 жылы Парижде декларацияға қол қойылғаннан кейін ғана қол жеткізді. Содан кейін ол тәуелсіз Чехословакия Республикасы болып жарияланды. 1993 жылы ол екі мемлекетке бөлінді: Чехия және Словакия.<ref>{{citeweb|url=https://travelask.ru/articles/chehi-natsiya-pevtsov-i-muzykantov|title=Чехтер-әншілер мен музыканттардың ұлты|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Кәсібі == Қолайлы климаттық жағдайлар [[егіншілік]] пен [[мал шаруашылығы]]н дамытуда орасан зор рөл атқарды. Ауыл шаруашылығы өнімдеріне: [[қара бидай]], [[арпа]], [[бидай]], [[картоп]], қант қызылшасы жатады. Чехияда олар ежелден мал шаруашылығымен айналысып, бұл халықты ет, сүт, жүнмен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Шошқа, сиыр, ешкіден басқа үйрек, күркетауық, тауық, қаз өсіреді. Өндірістің айтарлықтай үлесін шарап жасау және сыра қайнату сияқты салалар алады. Орта ғасырларда баспаналары балшықтан және бөренелермен салынды, кейіннен олар шикі кірпішті, тасты пайдалана бастады. 19 ғасырдың ортасынан бастап тас іргетасқа кірпіш қабырғалар қалана бастады. Құрылыстың бұл түрі қазіргі уақытта Чехияда кең таралған. Солтүстік және батыс аймақтарда каркастық құрылымдар жиі жасалды (немістердің үлгісі бойынша). == Тұрмыс салты == === Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары === Қала халқының жартысынан астамы 20 мың адамға дейін халқы бар шағын қалаларда тұрады. Олардың көпшілігі орта ғасырларда пайда болған және ескі радиалды-дөңгелек орналасуын сақтайды. Ауылдық елді мекендер әдетте қатар, көше немесе дөңгелек орналасады, таулы аймақтарда ретсіз шоғырланып орналасуы басым. Ауылдық үйлер әдетте көшеге қарайды, шаруашылық құрылыстары тұрғын үймен бір шатырдың астында орналасқан. Ескі ғимараттар негізінен бөрене, шатырлы, жартылай сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардың саңылаулары сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түстермен боялған. XIX ғасырдың аяғында кірпіштен салынған ғимараттар кеңінен таралды. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнына, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуына немесе сәндік кескіндемесіне әсер етті. Ескі ғимараттар негізінен бөренелер, төбесі төбесі бар, жартылай жамбас, сабанмен немесе тақтаймен жабылған. Қабырғалардағы жарықтар сазбен жабылып, ақ, сары немесе көк түске боялған. Ағашсыз жерлерде ағаш үйлер тұрғызылды, 19 ғасырдың аяғында кірпіш ғимараттар кең тарады. Аймақтық айырмашылықтар үйлердің сыртқы дизайнында, атап айтқанда қабырғалардың ішкі және сыртқы бояуында немесе сәндік бояуында көрініс тапты.<ref>{{citeweb|url=https://www.etnosy.ru/node/369|title=Грацианская Н. Н. Чехтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі киімдері === [[Сурет:Ottův slovník naučný - 17 České kroje - 2.jpg|нобай|оңға|200px|Чехтардың дәстүрлі костюмі]] Чех ұлттық киімдерін өнер туындыларымен салыстыруға болады. Ерлер мен әйелдердің киімдері жарқын, әртүрлі сәндік бөлшектермен бай безендірілген. Аймаққа байланысты киімдер аздап ерекшеленеді. Костюмнің жазғы нұсқасында жібек маталар басым болса, қысқы киімдер зығыр және жүн материалдарынан жасалған. Ерлердің костюмі манжеттері бар ақ [[жейде]]ден, кең [[шалбар]]дан және кеудешеден тұрады. Жеңсіз күртеше ұлттық ою-өрнекпен, өрілген, безендірілген. Ауылдың кейбір аудандарында ерлер тар былғары шалбар киген. Ерлердің киімдерінде ашық түстер жиі кездеседі: жылтыр түймелері бар көк курткалар, сары шалбар, басына кішкентай киіз қалпақ немесе түрлі-түсті тәжі бар қалпақ киеді. Соңғы кезде сәнге заманауи пішімдерді үйде жасалған материалдармен және ұлттық ою-өрнектермен және кестелермен үйлестіретін киімдер пайда болды. Бұл костюмдерді халық шығармашылығы орталығы жасайды — шаршы немесе жолақты белдемшелер, матадан немесе зығырдан тігілген жазғы көйлектер, жібекпен кестеленген көйлектер, ақ кестелі әшекейлі блузкалар және т.б. Қолөнермен тоқылған сөмкелер мен белдіктер киімнің аксессуарлары ретінде өте танымал. Түрлі-түсті, көбінесе қызыл шұлықтар сәнге айналған.<ref>{{citeweb|url=https://costumer.narod.ru/text/europa/czech-costume.htm|title=Чехияның ұлттық киімі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> === Дәстүрлі тағамдары === Чех асханасының неміс және австриялық тағамдармен көп ұқсастығы бар. Чех үстелінде [[ет]], балық, көкөніс гарнирлері, соустар, жарма, сорпалар бар. Әдеттегі тағамдар: шошқа еті, алма немесе қырыққабатпен қуырылған қаз, кнедликт – картоп немесе ұн өнімдері, соустармен бірге беріледі, бифштекстер, гуляш. Чех дәмханаларында кондитерлік өнімдердің алуан түрін көруге болады: калачи, штрудель, тәтті салмасы бар тоқаш, құймақ. Тұздықтар ет және балық тағамдарына қажетті қосымша болып табылады. Олар жидектер, шөптер, сарымсақ, пияз, көкөністер негізінде дайындалады. Сусындардың ішінде еритін [[кофе]], әртүрлі қоспалары бар шайлар танымал. Атақты чех [[сыра]]сы ұлттық сусын болып саналады. Мерекелерге көптеген тәтті тоқаш, бәліш, печенье, прәндік, ал Рождествода - ерекше тәтті майқоспа нан дайындалады.<ref>{{кітап|авторы=В.А.Тишков |бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Москва |баспасы=Үлкен Ресей энциклопедиясы |жыл=1999 |томы= |беттері=620-623 |барлық беті=930 |сериясы= |isbn=5-85270-155-6 |тиражы=100 000 }}</ref> === Фольклоры === Фольклорда тарихи әндер мен аңыздар, ертегілер, балладалар, әндер, билер бар: чех полькасы, соуседка (дөңгелек бимен вальс), седлацка (жұптың айналу биі). Халық аспаптарының көркемөнерпаздар ансамбльдері (екі скрипка, контрабас, кларнет, флейта, ал XIX ғасырдың аяғынан бастап үрмелі аспаптар) әр ауылда немесе қаланың кварталдарында бар. Стражнице қаласындағы фольклорлық фестиваль өте танымал.<ref>{{citeweb|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=CHEH|title=Әлем халықтары/Чехтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Қазақстандағы чехтар == Қазақстанның чех диаспорасы санының жалпы динамикасы мынадай: *1 218 (1970 ж.), *1 140 (1979 ж.), *1 157 (1989 ж.), *945 (1999 ж.) , *271 (2009 ж.) адам.<ref>{{кітап|авторы= Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=Қазақстан халқы. Энциклопедия |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны=Алматы |баспасы=«Қазақ энциклопедиясы» |жыл= 2016|томы= |беттері=435 |барлық беті= |сериясы= |isbn=978-601-7472-88-7 |тиражы= }}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{Еуропа халықтары}} [[Санат:Чехтар]] [[Санат:Аустрия халықтары]] [[Санат:Ұлыбритания халықтары]] [[Санат:Словакия халықтары]] [[Санат:АҚШ халықтары]] [[Санат:Хорватия халықтары]] [[Санат:Франция халықтары]] [[Санат:Славян халықтары]] ijo07rjdscxvcx6gzz118z3iz61xrwv 3 691067 3479078 3094896 2025-06-10T18:04:50Z Malarz pl 17534 Malarz pl [[Қатысушы талқылауы:DavidC-0207]] бетін [[Қатысушы талқылауы:Renamed user db5c388d1794bab94a430f9dac1c5c2f]] бетіне жылжытты (айдатқыш қалдырмады): Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/DavidC-0207|DavidC-0207]]" to "[[Special:CentralAuth/Renamed user db5c388d1794bab94a430f9dac1c5c2f|Renamed user db5c388d1794bab94a430f9dac1c5c2f]]" 3094896 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=DavidC-0207}} -- <font color="#009900">[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-family:Georgia;"><i>Мұхамеджан А.А.</i></span>]]</font> [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-size:90%"><font color="#0000FF">(талқылауы)</font></span>]] 21:55, 2022 ж. қарашаның 8 (+06) 3s1gacbjm1p3c8nzaz6hakv8qhkjs0d 0 733827 3479216 3474589 2025-06-11T10:34:12Z Casserium 68287 /* Шымкент қаласы */ 3479216 wikitext text/x-wiki {{toc-right}} Бұл мақалада қазіргі уақытта қызмет атқаратын Қазақстанның облыстық маңызы бар [[Қазақстан қалалары|қала]] және [[Қазақстан аудандары|аудан]] [[әкім]]дерінің тізімі көрсетілген. Әкімдердің көбі (100-ге жуық әкім) қызметке 2023 жылы тағайындалған. == Өңір әкімдері == # [[Алматы]] әкімі — [[Дархан Амангелдіұлы Сатыбалды|Дархан Сатыбалды]] (2025 жылғы 24 мамырдан). Тағайындалғанға дейін Президент Әкімшілігі басшысының бірінші орынбасары болды. # [[Абай облысы]] әкімі — [[Берік Уәли]] (2025 жылғы 17 ақпаннан). Тағайындалғанға дейін Президент кеңесшісі – Президенттің Баспасөз хатшысы болды. # [[Шығыс Қазақстан облысы]] әкімі — [[Нұрымбет Аманұлы Сақтағанов|Нұрымбет Сақтағанов]] (2025 жылғы 17 ақпаннан). Тағайындалғанға дейін Шығыс Қазақстан облысы әкімінің бірінші орынбасары болды. # [[Түркістан облысы]] әкімі — [[Нұралхан Оралбайұлы Көшеров|Нұралхан Көшеров]] (2025 жылғы 6 қаңтардан). Тағайындалғанға дейін Түркістан облысы әкімінің орынбасары болды. # [[Ұлытау облысы]] әкімі — [[Дастан Адайұлы Рыспеков|Дастан Рыспеков]] (2024 жылғы 9 қазаннан). Тағайындалғанға дейін Ұлытау облысы әкімінің орынбасары болды. # [[Маңғыстау облысы]] әкімі — [[Нұрдәулет Игілікұлы Қилыбай|Нұрдәулет Қилыбай]] (2024 жылғы 17 мамырдан). Тағайындалғанға дейін [[Өзенмұнайгаз|«ӨзенМұнайГаз»]] компаниясының бас директоры болды. # [[Солтүстік Қазақстан облысы]] әкімі — [[Ғауез Торсанұлы Нұрмұхамбетов|Ғауез Нұрмұхамбетов]] (2023 жылғы 23 қыркүйектен). Тағайындалғанға дейін Сенат депутаты болды. # [[Жамбыл облысы]] әкімі — [[Ербол Шырақбайұлы Қарашөкеев|Ербол Қарашөкеев]] (2023 жылғы 5 қыркүйектен). Тағайындалғанға дейін Ауыл шаруашылығы министрі болды. # [[Ақмола облысы]] әкімі — [[Марат Мұратұлы Ахметжанов|Марат Ахметжанов]] (2023 жылғы 5 қыркүйектен). Тағайындалғанға дейін Ішкі істер министрі болды. # [[Ақтөбе облысы]] әкімі — [[Асхат Берлешұлы Шахаров|Асхат Шахаров]] (2023 жылғы 5 қыркүйектен). Тағайындалғанға дейін Президент Әкімшілігінің мемлекеттік инспекторы болды. # [[Шымкент]] әкімі — [[Ғабит Әбдімажитұлы Сыздықбеков|Ғабит Сыздықбеков]] (2023 жылғы 5 қыркүйектен). Тағайындалғанға дейін Үкімет Аппараты басшысының бірінші орынбасары болды. # [[Астана]] әкімі — [[Жеңіс Махмұдұлы Қасымбек|Жеңіс Қасымбек]] (2022 жылғы 8 желтоқсаннан). Тағайындалғанға дейін Қарағанды облысының әкімі болды. # [[Қарағанды облысы]] әкімі — [[Ермағанбет Қабдулаұлы Бөлекпаев|Ермағанбет Бөлекпаев]] (2022 жылғы 8 желтоқсаннан). Тағайындалғанға дейін Қарағанды қаласының әкімі болды. # [[Павлодар облысы]] әкімі — [[Асайын Қуандықұлы Байханов|Асайын Байханов]] (2022 жылғы 7 желтоқсаннан). Тағайындалғанға дейін Павлодар қаласының әкімі болды. # [[Батыс Қазақстан облысы]] әкімі — [[Нариман Төреғалиұлы Төреғалиев|Нариман Төреғалиев]] (2022 жылғы 2 желтоқсаннан). Тағайындалғанға дейін Сенат депутаты болды. # [[Қостанай облысы]] әкімі — [[Құмар Іргебайұлы Ақсақалов|Құмар Ақсақалов]] (2022 жылғы 1 желтоқсаннан). Тағайындалғанға дейін Солтүстік Қазақстан облысының әкімі болды. # [[Алматы облысы]] әкімі — [[Марат Елеусізұлы Сұлтанғазиев|Марат Сұлтанғазиев]] (2022 жылғы 11 маусымнан). Тағайындалғанға дейін бірінші Қаржы вице-министрі болды. # [[Жетісу облысы]] әкімі — [[Бейбіт Өксікбайұлы Исабаев|Бейбіт Исабаев]] (2022 жылғы 11 маусымнан). Тағайындалғанға дейін Сенат депутаты болды. # [[Атырау облысы]] әкімі — [[Серік Жамбылұлы Шәпкенов|Серік Шәпкенов]] (2022 жылғы 7 сәуірден). Тағайындалғанға дейін Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі болды. # [[Қызылорда облысы]] әкімі — [[Нұрлыбек Машбекұлы Нәлібаев|Нұрлыбек Нәлібаев]] (2022 жылғы 7 сәуірден). Тағайындалғанға дейін Премьер-министр кеңсесінің Өңірлік даму бөлімінің меңгерушісі болды. == Астана қаласы == ; [[Астана|Қала]] әкімі — [[Жеңіс Махмұдұлы Қасымбек]] (2022 жылғы 8 желтоқсаннан) # [[Алматы ауданы (Астана)|Алматы ауданы]] — Рүстем Серікұлы Тәуекелов (2024-) # [[Байқоңыр ауданы]] — Талғат Абайұлы Рахманберді (2023-) # [[Есіл ауданы (Астана)|Есіл ауданы]] — Дәрменияр Алғатбекұлы Қыдырбек-ұлы (2024-) # [[Нұра ауданы (Астана)|Нұра ауданы]] — Ришат Уәлиханұлы Тұрдыбеков (2024-) # [[Сарайшық ауданы]] — Мақсат Саматұлы (2024-) # [[Сарыарқа ауданы]] — Жанасыл Камалиұлы Шәукентаев (2025-) == Алматы қаласы == ; [[Алматы|Қала]] әкімі — [[Дархан Амангелдіұлы Сатыбалды|Дархан Сатыбалды]] (2025 жылғы 24 мамырдан) # [[Алатау ауданы]] — Талғат Жанболатұлы Малыбаев (2024-) # [[Алмалы ауданы]] — Арман Нұржанұлы Шамшин (2024-) # [[Әуезов ауданы]] — Абзал Қуандықұлы Егембердиев (2023-) # [[Бостандық ауданы (Алматы)|Бостандық ауданы]] — Санжар Мендібайұлы Алин (2023-) # [[Жетісу ауданы]] — Ляззат Әуесханқызы Жылқыбаева (2024-) # [[Медеу ауданы]] — Еркебұлан Нұрланұлы Оразалин (2022-) # [[Наурызбай ауданы]] — Назира Асылбекқызы Тоғызбаева (2023-) # [[Түрксіб ауданы]] — Бақытжан Қожанбердіұлы Ақжаров (2020-) == Шымкент қаласы == ; [[Шымкент|Қала]] әкімі — [[Ғабит Әбдімажитұлы Сыздықбеков]] (2023 жылғы 5 қыркүйектен) # [[Абай ауданы (Шымкент)|Абай ауданы]] — Шәкір Асылханұлы Сұлтанхан (2024-) # [[Әл-Фараби ауданы]] — Маратбек Сәменбекұлы Мықтыбеков (2025-) # [[Еңбекші ауданы]] — Досбол Күздікбайұлы Есілбек (2021-) # [[Қаратау ауданы]] — Алмас Емелтайұлы Абаев (2025-) # [[Тұран ауданы]] — Берік Айдарұлы Әшірбеков (2023-) == Байқоңыр қаласы == ; [[Байқоңыр (қала)|Қала]] әкімі — [[Константин Дмитриевич Бусыгин]] (2017 жылғы 30 мамырдан) == Абай облысы == ; [[Абай облысы|Облыс]] әкімі — [[Берік Уәли]] (2025 жылғы 17 ақпаннан) # [[Абай ауданы (Абай облысы)|Абай ауданы]] — Мейіржан Серікбосынұлы Смағұлов (2023-) # [[Ақсуат ауданы]] — Ерсін Кәдірбекұлы Ескендіров (2024-) # [[Аягөз ауданы]] — Данияр Қайырханұлы Шәкәрімов (2024-) # [[Бесқарағай ауданы]] — Нұрбек Тұрсынқанұлы Қошқарбаев (2024-) # [[Бородулиха ауданы]] — Айдар Маратұлы Ибраев (2023-) # [[Жаңасемей ауданы]] — Алмас Тәнібекұлы Тастенбеков (2024-) # [[Жарма ауданы]] — Нұрлан Мұхаметрақымұлы Борсукбаев (2024-) # [[Көкпекті ауданы]] — Әділет Нұрсағатұлы Қожанбаев (2024-) # [[Мақаншы ауданы]] — Дәурен Бақытжанұлы Қойгелдин (2024-) # [[Үржар ауданы]] — Ақылбек Жұмабекұлы Башимбаев (2024-) # [[Курчатов]] қаласы — Болат Таңсықбайұлы Әбдіралиев (2023-) # [[Семей]] қаласы — Талғат Батырұлы Мұратов (2024-) == Ақмола облысы == ; [[Ақмола облысы|Облыс]] әкімі — [[Марат Мұратұлы Ахметжанов]] (2023 жылғы 5 қыркүйектен) # [[Ақкөл ауданы]] – Біржан Тасболатұлы Әбдірахманов (2023-) # [[Аршалы ауданы]] – Достанбек Берікұлы Есжанов (2024-) # [[Астрахан ауданы]] – Талғат Аманбайұлы Ерсейітов (2023-) # [[Атбасар ауданы]] – Кенеш Ғалибекұлы Әлімжанов (2024-) # [[Бурабай ауданы]] – Арай Серікбайұлы Садықов (2023-) # [[Бұланды ауданы]] – Ардақ Дулатұлы Смайылов (2023-) # [[Біржан сал ауданы]] – Бауыржан Қазыбекұлы Қасенов (2024-) # [[Егіндікөл ауданы]] – Юрий Викторович Курушин (2023-) # [[Ерейментау ауданы]] – Нұрлан Зияйденұлы Мұқатов (2023-) # [[Есіл ауданы (Ақмола облысы)|Есіл ауданы]] – Серік Мырзасейітұлы Балжанов (2023-) # [[Жақсы ауданы]] – Алмагүл Аманжолқызы Қадыралина (2021-) # [[Жарқайың ауданы]] – Ербол Кәрімұлы Жүсіпбеков (2024-) # [[Зеренді ауданы]] – ''бос орын'' # [[Қорғалжын ауданы]] – Алмас Аянұлы Алин (2024-) # [[Сандықтау ауданы]] – Серік Кеңесарыұлы Құдабай (2024-) # [[Целиноград ауданы]] – Дарын Сабырғалиұлы Сабырғали (2024-) # [[Шортанды ауданы]] – Сағындық Серікбайұлы Шабаров (2022-) # [[Көкшетау]] қаласы – [[Әнуар Қайыргелдіұлы Күмпекеев]] (2024-) # [[Қосшы]] қаласы – Азамат Есімұлы Қапышев (2024-) # [[Степногорск]] қаласы – Гайдар Қабдоллаұлы Қасенов (2024-) == Ақтөбе облысы == ; [[Ақтөбе облысы|Облыс]] әкімі — [[Асхат Берлешұлы Шахаров]] (2023 жылғы 5 қыркүйектен) # [[Алға ауданы]] – Асланбек Серікұлы Шүйіншалиев (2024-) # [[Әйтеке би ауданы]] – Дәулетияр Қанатұлы Тоғызбаев (2023-) # [[Байғанин ауданы]] – Айбек Мұратқалиұлы Көпенов (2023-) # [[Қарғалы ауданы]] – Нұрлыбек Амандоллаұлы Өнербаев (2024-) # [[Қобда ауданы]] – Ізгілік Досмұратұлы Тынымгереев (2023-) # [[Мәртөк ауданы]] – Медет Жұмабайұлы Ысқақов (2023-) # [[Мұғалжар ауданы]] – Дархан Жанысханұлы Ермағанбетов (2023-) # [[Ойыл ауданы]] – Асқар Қайырғалиұлы Қазыбаев (2019-) # [[Темір ауданы]] – Алмас Жақсылықұлы Жақсылықов (2024-) # [[Хромтау ауданы]] – Нұрхан Жасұланұлы Тілеумұратов (2023-) # [[Шалқар ауданы]] – Жанболат Өтеғұлұлы Жидеханов (2020-) # [[Ырғыз ауданы]] – Нұрлан Қасымханұлы Қызбергенов (2022-) # [[Ақтөбе]] қаласы – Азамат Бауыржанұлы Бекет (2023-) ; Ақтөбе аудандары # [[Алматы ауданы (Ақтөбе)|Алматы ауданы]] – Рүстем Баймырзаұлы Өтешов (2024-) # [[Астана ауданы]] – Баянбек Талғатұлы Қырықбаев (2024-) == Алматы облысы == ; [[Алматы облысы|Облыс]] әкімі — [[Марат Елеусізұлы Сұлтанғазиев]] (2022 жылғы 11 маусымнан) # [[Балқаш ауданы]] – Азат Үкітайұлы Құтпанбетов (2023-) # [[Еңбекшіқазақ ауданы]] – Талғат Ескендірұлы Байеділов (2024-) # [[Жамбыл ауданы (Алматы облысы)|Жамбыл ауданы]] – Нұрлан Ертасұлы Ертас (2021-) # [[Кеген ауданы]] – [[Нұрбақыт Молдахметұлы Теңізбаев]] (2023-) # [[Қарасай ауданы]] – Жасұлан Тоққожаұлы Естенов (2022-) # [[Райымбек ауданы]] – Берік Фатықұлы Дүйсенбаев (2022-) # [[Талғар ауданы]] – Таңат Есенкелдіұлы Айдарбеков (2023-) # [[Ұйғыр ауданы]] – Бота Серікқызы Елеусізова (2023-) # [[Іле ауданы]] – Қайыржан Серікбайұлы Жақсымбетов (2024-) # [[Алатау (қала)|Алатау]] қаласы – Әркен Хамитұлы Өтенов (2024-) # [[Қонаев (қала)|Қонаев]] қаласы – Асхат Ермекұлы Бердіханов (2024-) == Атырау облысы == ; [[Атырау облысы|Облыс]] әкімі — [[Серік Жамбылұлы Шәпкенов]] (2022 жылғы 7 сәуірден) # [[Жылыой ауданы]] – Жұмабек Байрақбайұлы Қаражанов (2022-) # [[Индер ауданы]] – Серік Бағытжанұлы Нысанбаев (2024-) # [[Исатай ауданы]] – Нұрым Бекежанұлы Мусин (2023-) # [[Құрманғазы ауданы]] – Абат Сайфоллаұлы Жанғалиев (2023-) # [[Қызылқоға ауданы]] – Қанат Қадыржанұлы Әзмұханов (2022-) # [[Мақат ауданы]] – Азамат Саматұлы Мәмбетов (2024-) # [[Махамбет ауданы]] – Қайрат Есқабылұлы Нұрлыбаев (2022-) # [[Атырау]] қаласы – Шәкір Кейкінұлы Кейкин (2023-) == Батыс Қазақстан облысы == ; [[Батыс Қазақстан облысы|Облыс]] әкімі — [[Нариман Төреғалиұлы Төреғалиев]] (2022 жылғы 2 желтоқсаннан) # [[Ақжайық ауданы]] – Мұрат Амангелдіұлы Сердалин (2023-) # [[Бәйтерек ауданы]] – [[Марат Лұқпанұлы Тоқжанов]] (2020-) # [[Бөкей ордасы ауданы]] – Нұрлыбек Жасқайратұлы Даумов (2021-) # [[Бөрлі ауданы]] – Еркебұлан Нұретдинұлы Ихсанов (2022-) # [[Жаңақала ауданы]] – Алпамыс Жаңабайұлы Көшкінбаев (2023-) # [[Жәнібек ауданы]] – Тимур Серікұлы Шиниязов (2023-) # [[Казталов ауданы]] – Асланбек Ахметоллаұлы Сарқұлов (2023-) # [[Қаратөбе ауданы]] – Қадыржан Орынбасарұлы Сүйеуғалиев (2021-) # [[Сырым ауданы]] – Жұмагелді Жолдыбайұлы Батырниязов (2023-) # [[Тасқала ауданы]] – Талғат Асқарұлы Шәкіров (2023-) # [[Теректі ауданы]] – Әлия Биғазықызы Мұханбетжанова (2023-) # [[Шыңғырлау ауданы]] – Мұрат Амангелдіұлы Өмірәлиев (2023-) # [[Орал]] қаласы — Мұрат Болатұлы Бәйменов (2024-) == Жамбыл облысы == ; [[Жамбыл облысы|Облыс]] әкімі — [[Ербол Шырақбайұлы Қарашөкеев]] (2023 жылғы 5 қыркүйектен) # [[Байзақ ауданы]] – Олжас Елебекұлы Баққараев (2024-) # [[Жамбыл ауданы (Жамбыл облысы)|Жамбыл ауданы]] – Ерлан Қыдыралыұлы (2022-) # [[Жуалы ауданы]] – Жалғас Әлижанұлы Мұртаза (2022-) # [[Қордай ауданы]] – Бегзат Сейсенқұлұлы Болатбеков (2022-) # [[Меркі ауданы]] – Ербол Жұмабекұлы Жиенқұлов (2024-) # [[Мойынқұм ауданы]] – Ермек Амангелдіұлы Кәрентаев (2024-) # [[Сарысу ауданы]] – Сәкен Үмбетұлы Мамытов (2023-) # [[Талас ауданы]] – Нұрбол Әбдімәжитұлы Жүнісбеков (2022-) # [[Тұрар Рысқұлов ауданы]] – Ернар Серікәліұлы Есіркепов (2022-) # [[Шу ауданы]] – Бақытжан Оразалыұлы Жәнібеков (2023-) # [[Тараз]] қаласы – Бақытжан Әмірбекұлы Орынбеков (2022-) ; Тараз аудандары # [[Әулиеата ауданы]] - Барлық Әдепханұлы Төреханов (2025-) # [[Жібек жолы ауданы]] == Жетісу облысы == ; [[Жетісу облысы|Облыс]] әкімі — [[Бейбіт Өксікбайұлы Исабаев]] (2022 жылғы 11 маусымнан) # [[Ақсу ауданы]] – Берік Тынышбайұлы Тынышбаев (2023-) # [[Алакөл ауданы]] – Алмас Сапарғалиұлы Абдинов (2021-) # [[Ескелді ауданы]] – Елдос Тұрсынбайұлы Ахметов (2022-) # [[Кербұлақ ауданы]] – Қанат Болатұлы Есболатов (2022-) # [[Көксу ауданы]] – Дәулет Кенжеханұлы Халелов (2023-) # [[Қаратал ауданы]] – Ұлан Әлдибекұлы Досымбеков (2023-) # [[Панфилов ауданы]] – Марат Рахымбердіұлы Сағымбек (2022-) # [[Сарқан ауданы]] – Ғалымжан Қанатұлы Маманбаев (2022-) # [[Талдықорған]] қаласы – Ернат Дүйсенбекұлы Бәзіл (2023-) # [[Текелі]] қаласы – Алмас Қабдулұлы Әділ (2022-) == Қарағанды облысы == ; [[Қарағанды облысы|Облыс]] әкімі — [[Ермағанбет Қабдулаұлы Бөлекпаев]] (2022 жылғы 8 желтоқсаннан) # [[Абай ауданы (Қарағанды облысы)|Абай ауданы]] – Сәбит Темешұлы Оспанов (2023-) # [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] – Руслан Айтыкенұлы Кенжебеков (2023-) # [[Бұқар жырау ауданы]] – Ерлан Бейсембайұлы Құсайын (2024-) # [[Қарқаралы ауданы]] – Әділжан Арғынов (2023-) # [[Нұра ауданы (Қарағанды облысы)|Нұра ауданы]] – Бақытжан Мылтықбайұлы Мұқанов (2022-) # [[Осакаров ауданы]] – Руслан Есенбекұлы Нұрмұханбетов (2022-) # [[Шет ауданы]] – Мұхит Сайлауұлы Мұхтаров (2020-) # [[Балқаш (қала)|Балқаш]] қаласы – Сапар Қайыркенұлы Сатаев (2023-) # [[Қарағанды]] қаласы – Мейрам Мұратұлы Қожықов (2023-) # [[Приозёрск]] қаласы – Мансур Талғатұлы Ахметов (2023-) # [[Саран (қала)|Саран]] қаласы – Дарын Бейбітұлы Бұлқайыр (2024-) # [[Теміртау]] қаласы – [[Ғалым Әбіханұлы Әшімов]] (2024-) # [[Шахтинск]] қаласы – Мұрат Есетұлы Қыдырғанбеков (2022-) ; Қарағанды аудандары # [[Әлихан Бөкейхан ауданы]] – Досбол Батырбекұлы Күлекеев (2023-) # [[Қазыбек би ауданы (Қарағанды)|Қазыбек би ауданы]] – Ералы Серікұлы Оспанов (2023-) == Қостанай облысы == ; [[Қостанай облысы|Облыс]] әкімі — [[Құмар Іргебайұлы Ақсақалов]] (2022 жылғы 1 желтоқсаннан) # [[Алтынсарин ауданы]] — Арнұр Маратұлы Сартов (2022-) # [[Амангелді ауданы]] — Қанат Уәшұлы Кеделбаев (2024-) # [[Әулиекөл ауданы]] — Жансұлтан Қоңыртайұлы Тәукенов (2023-) # [[Бейімбет Майлин ауданы]] — Қайсар Батырханұлы Мыржақыпов (2020-) # [[Денисов ауданы]] — Руслан Жоламанұлы Қатпаев (2023-) # [[Жангелді ауданы]] — Дінмұхамед Серікұлы Бидашев (2024-) # [[Жітіқара ауданы]] — Аслан Амантайұлы Жаныспаев (2024-) # [[Қамысты ауданы]] — Ерлан Әлімбайұлы Жаулыбаев (2023-) # [[Қарабалық ауданы]] — Руслан Болатұлы Халықов (2021-) # [[Қарасу ауданы]] — Қайрат Темірханұлы Оспанов (2024-) # [[Қостанай ауданы]] — Олжас Жомартұлы Нұрғалиев (2024-) # [[Меңдіқара ауданы]] — Ғабит Мәжитұлы Бекбаев (2021-) # [[Науырзым ауданы]] — Мәди Өмірзақұлы Ихтиляпов (2023-) # [[Сарыкөл ауданы]] — Марат Лесбекұлы Шымырбеков (2024-) # [[Ұзынкөл ауданы]] — Марат Кенжебекұлы Жұрқабаев (2024-) # [[Фёдоров ауданы]] — Тәуба Қайыржанұлы Исабаев (2016-) # [[Арқалық (қала)|Арқалық]] қаласы – Әмірхан Біркенұлы Асанов (2021-) # [[Қостанай]] қаласы – Марат Қонысбайұлы Жүндібаев (2022-) # [[Лисаковск]] қаласы – Абай Сәрсембайұлы Ибраев (2021-) # [[Рудный]] қаласы – Виктор Николаевич Ионенко (2023-) == Қызылорда облысы == ; [[Қызылорда облысы|Облыс]] әкімі — [[Нұрлыбек Машбекұлы Нәлібаев]] (2022 жылғы 7 сәуірден) # [[Арал ауданы]] – Аманжол Сақыпұлы Оңғарбаев (2024-) # [[Жалағаш ауданы]] – Ардақ Әбдіғаппарұлы Ибраимов (2023-) # [[Жаңақорған ауданы]] – Мажит Самитұлы Самитов (2024-) # [[Қазалы ауданы]] – [[Мейрамбек Зинабдинұлы Шермағанбет]] (2024-) # [[Қармақшы ауданы]] – Жандос Еркінбек (2023-) # [[Сырдария ауданы (Қызылорда облысы)|Сырдария ауданы]] – Берік Әбдіғаппарұлы Сәрменбаев (2023-) # [[Шиелі ауданы]] – Айтбай Насриддинұлы Жандарбеков (2024-) # [[Қызылорда]] қаласы – Нұржан Сәбитұлы Ахатов (2024-) == Маңғыстау облысы == ; [[Маңғыстау облысы|Облыс]] әкімі — [[Нұрдәулет Игілікұлы Қилыбай]] (2024 жылғы 17 мамырдан) # [[Бейнеу ауданы]] — Рахымжан Ысқақұлы Шалбаев (2023-) # [[Қарақия ауданы]] — Сымбат Қуанышұлы Төретаев (2023-) # [[Маңғыстау ауданы]] — Ғалымжан Мұқырұлы Ниязов (2022-) # [[Мұнайлы ауданы]] — Қанат Жаңбырұлы Құлжанов (2024-) # [[Түпқараған ауданы]] — Ержан Көпжасарұлы Күмісқалиев (2024-) # [[Ақтау]] қаласы — Әбілқайыр Жаңайұлы Байпақов (2024-) # [[Жаңаөзен]] қаласы — Жансейіт Исаханұлы Қайнарбаев (2024-) == Павлодар облысы == ; [[Павлодар облысы|Облыс]] әкімі — [[Асайын Қуандықұлы Байханов]] (2022 жылғы 7 желтоқсаннан) # [[Аққулы ауданы]] — Руслан Берекеленұлы Мұқанов (2023-) # [[Ақтоғай ауданы (Павлодар облысы)|Ақтоғай ауданы]] — Қаршыға Зәлмұханұлы Арынов (2018-) # [[Баянауыл ауданы]] — Ардақ Әнуарбекұлы Ксентаев (2023-) # [[Ертіс ауданы]] — Нығман Мүтәләпұлы Жүсіпов (2024-) # [[Железин ауданы]] — Айтуған Абылайұлы Шайхимов (2021-) # [[Май ауданы]] — Ағыбай Қойшыбайұлы Әмірин (2021-) # [[Павлодар ауданы]] — Дидар Елубекұлы Ыбыраев (2024-) # [[Тереңкөл ауданы]] — Азамат Тоқтамысұлы Маңғұтов (2022-) # [[Успен ауданы]] — Нұрболат Абылайханұлы Мақашев (2023-) # [[Шарбақты ауданы]] — Сержан Ерғалымұлы Иманқұлов (2023-) # [[Ақсу]] қаласы – Болатбек Кәрімұлы Шәріпов (2024-) # [[Екібастұз]] қаласы – Аян Уахитұлы Бейсекин (2022-) # [[Павлодар]] қаласы – Хасар Айтпекұлы Хабылбеков (2023-) == Солтүстік Қазақстан облысы == ; [[Солтүстік Қазақстан облысы|Облыс]] әкімі — [[Ғауез Торсанұлы Нұрмұхамбетов]] (2023 жылғы 23 қыркүйектен) # [[Айыртау ауданы]] — Ерболат Мұратұлы Бекшенов (2021-) # [[Ақжар ауданы]] — [[Рүстем Мұқашұлы Елубаев]] (2024-) # [[Аққайың ауданы]] — Жанар Поселкеқызы Құсайын (2024-) # [[Ғабит Мүсірепов ауданы]] — Руслан Әкімжанұлы Аңбаев (2023-) # [[Есіл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Есіл ауданы]] — Мереке Тілеужанұлы Мұхамедияров (2023-) # [[Жамбыл ауданы (Солтүстік Қазақстан облысы)|Жамбыл ауданы]] — Азамат Бауыржанұлы Бектасов (2023-) # [[Қызылжар ауданы]] — Сақтаған Кәкімбекұлы Сәдуақасов (2024-) # [[Мағжан Жұмабаев ауданы]] — Рахат Назымбекұлы Смағұлов (2024-) # [[Мамлют ауданы]] — Елена Фёдоровна Степаненко (2023-) # [[Тайынша ауданы]] — Берік Ақылжанұлы Әлжанов (2022-) # [[Тимирязев ауданы]] — Ерлан Қайырұлы Жаров (2022-) # [[Уәлиханов ауданы]] — Мұрат Тоқмағанбетұлы Абдулов (2024-) # [[Шал ақын ауданы]] — Қайрат Қайроллаұлы Омаров (2024-) # [[Петропавл]] қаласы — Серiк Мақсұтұлы Мұхамедиев (2023-) == Түркістан облысы == ; [[Түркістан облысы|Облыс]] әкімі — [[Нұралхан Оралбайұлы Көшеров]] (2025 жылғы 6 қаңтардан) # [[Бәйдібек ауданы]] — Ерлан Зайыпұлы Нұрмаханов (2023-) # [[Жетісай ауданы]] — Серік Үсенұлы Мамытов (2023-) # [[Келес ауданы]] — Жәнібек Есенұлы Ағыбаев (2022-) # [[Қазығұрт ауданы]] — Азизхан Әзімханұлы Исмаилов (2023-) # [[Мақтаарал ауданы]] — Бақыт Насырханұлы Асанов (2018-) # [[Ордабасы ауданы]] — Азат Әбдіғалиұлы Оралбаев (2023-) # [[Отырар ауданы]] — Қайрат Жолдыбайұлы Жолдыбай (2024-) # [[Сайрам ауданы]] — Арман Сәбитұлы Сәбитов (2023-) # [[Сарыағаш ауданы]] — Арман Айдарұлы Абдуллаев (2023-) # [[Сауран ауданы]] — Мақсат Асылбекұлы Таңғатаров (2023-) # [[Созақ ауданы]] — Мұхит Сексенбайұлы Тұрысбеков (2022-) # [[Төле би ауданы]] — Еркеғали Амантайұлы Әлімқұлов (2024-) # [[Түлкібас ауданы]] — Асқар Сұлтанұлы Естібаев (2024-) # [[Шардара ауданы]] — Арман Романұлы Қарсыбаев (2023-) # [[Арыс]] қаласы — Қайсар Зәкірұлы Маңқараев (2024-) # [[Кентау]] қаласы — Жандос Қалмырзаұлы Тасов (2022-) # [[Түркістан (қала)|Түркістан]] қаласы — Әзімбек Пазылбекұлы (2024-) == Ұлытау облысы == ; [[Ұлытау облысы|Облыс]] әкімі — [[Дастан Адайұлы Рыспеков]] (2024 жылғы 9 қазаннан) # [[Жаңаарқа ауданы]] – Қанат Шубайұлы Қожықаев (2023-) # [[Ұлытау ауданы]] – Аманжол Батырбекұлы Мырзабеков (2022-) # [[Жезқазған]] қаласы – Қайрат Абдоллаұлы Шайжанов (2022-) # [[Қаражал (қала)|Қаражал]] қаласы – Айқын Қылышұлы Елеусізов (2023-) # [[Сәтбаев (қала)|Сәтбаев]] қаласы – Мұрат Ерболатұлы Бөрібаев (2024-) == Шығыс Қазақстан облысы == ; [[Шығыс Қазақстан облысы|Облыс]] әкімі — [[Нұрымбет Аманұлы Сақтағанов|Нұрымбет Сақтағанов]] (2025 жылғы 17 ақпаннан) # [[Алтай ауданы]] — Ренат Тілеуханұлы Құрманбаев (2023-) # [[Глубокое ауданы]] — Эльдар Лұқбекұлы Тумашинов (2022-) # [[Зайсан ауданы]] — Аэлита Ахметсәлімқызы (2023-) # [[Катонқарағай ауданы]] — Данияр Бекқазыұлы Дүйсенбаев (2024-) # [[Күршім ауданы]] — Мейіржан Қанатбекұлы Әлбеков (2024-) # [[Марқакөл ауданы]] — Рүстембек Набиолдаұлы Кемешев (2024-) # [[Самар ауданы]] — Серік Жеңісұлы Жеңісов (2024-) # [[Тарбағатай ауданы]] — Дархан Шомпайұлы Жөргекбаев (2022-) # [[Ұлан ауданы]] — Арман Ілиясұлы Бекбосынов (2024-) # [[Үлкен Нарын ауданы]] — Елдос Жанболатұлы Байрахметов (2024-) # [[Шемонаиха ауданы]] — Дидар Мұхтарбекұлы Кеңесбаев (2024-) # [[Өскемен]] қаласы – Алмат Талғатұлы Ақышев (2024-) # [[Риддер]] қаласы – Думан Есдәулетұлы Рахметқалиев (2024-) == Тағы қараңыз == * [[Қазақстан облыстары әкімдерінің тізімі]] * [[Қазақстан ірі қалалары әкімдерінің тізімі]] == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан бойынша тізімдер]] [[Санат:Қазақстан аудандарының әкімдері|*]] 9qixd3t9j0znoujxwysh0yyi8hxbxlx 0 739111 3479144 3450806 2025-06-11T03:55:17Z Nurtenge 93712 /* Сыртқы сілтемелер */ 3479144 wikitext text/x-wiki {{otheruses4|Eurovision ән байқауының 2024 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауының 2024 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауы 2024}} {{Ән байқауы | Атауы = Eurovision ән байқауы | Жыл = 2024 | Ұран = ''United by Music''<br />(«Музыкамен біріккен») | Логотип = Eurovision Song Contest 2024.jpeg | Логотип өлшемі = | 1-жартылай финал = [[7 мамыр]] [[2024 жыл|2024]] | 2-жартылай финал = [[9 мамыр]] [[2024 жыл|2024]] | Финал = [[11 мамыр]] [[2024 жыл|2024]] | Өткізілу орны = {{Ту|Швеция}} «[[Мальмё Арена]]», [[Мальмё]], [[Швеция]] | Жүргізушілер = [[Петра Меде]]<br />[[Малин Акерман]] | Режиссёр = Робин Хофуондер<br />Дэниел Джелинек<br />Фредрик Баклунд | Супервайзер = {{Ту|Швеция}} Мартин Эстердаль | Продюсер = Эбба Адиэльссон<br />Кристель Толс Уиллерс | Телерадио хабарын таратушы = [[Sveriges Television]] (SVT) | Жеңген ән = {{Байрақ|Швейцария}}<br />«[[The Code (Nemo әні)|The Code]]» | Дауыс беру = '''Жартылай финалдар:''' Тек көрермен дауыстары ғана шешеді. Көрермендерден ең көп дауыс жинаған әндерге әр ел мен «Әлемнің қалған бөлігі» 12, 10, 8-1 ұпай береді. Осы ұпайлардың қосындысы бойынша рейтинг құрастырылады және ең көп ұпай жинаған он фаворит байқаудың финалына шығады. '''Финал:''' 50% көрермен дауыстары және 50% қазылар алқасы шешеді. Әр елден көрермендер мен кәсіби қазылар алқасының дауыс беруі арқылы 12, 10, 8-1 ұпайларымен екі сәйкес жеке рейтинг жасалады. Халықаралық қазылар алқасының дауыс беру нәтижелерін әр ел байқаудың тікелей эфирінде жариялайды, ал көрермендер мен «Әлемнің қалған бөлігінің» жалпы ұпайларын жүргізушілер жариялайды. Жеңімпаз ел барлық алынған ұпайлардың қосындысы бойынша анықталады. | Қатысушылар саны = 37 | Финалистер саны = 25 | Дебют = жоқ | Қайтып келгендер = {{Байрақ|Люксембург}} | Қайтып келмегендер = {{Байрақ|Румыния}} | Дисквалификация = {{Байрақ|Нидерланд}}<ref>{{Cite web|url=https://eurovision.tv/mediacentre/release/statement-dutch-participation-eurovision-song-contest|title=Statement on Dutch participation in the Eurovision Song Contest|date=11 мамыр 2024|website=eurovision.tv|language=en|access-date=11 мамыр 2024}}</ref> | Карта = ESC_2024_Map_2.svg | Түс1 = #2268b1 | Белгі1 = Финалист елдер | Түс2 = #951313 | Белгі2 = Финалға өте алмай қалған елдер | Түс3 = #a2a397 | Белгі3 = Бұрын қатысқан, бірақ 2024 жылы қатыспаған елдер | Түс4 = #000000 | Белгі4 = Жартылай финалдан өткен, бірақ финалға дейін дисквалификацияланған елдер | Ортаққор = Eurovision Song Contest 2024 }} '''Eurovision ән байқауы 2024''' ({{lang-en|Eurovision Song Contest 2024}}, {{lang-fr|Concours Eurovision de la chanson 2024}}, {{lang-sv|2024 Eurovisionsschlagerfestivalen}}) — жыл сайын өткізілетін [[Eurovision ән байқауы]]ның 68-шығарылымы. Алдыңғы жылы өткен «[[Eurovision ән байқауы 2023|Eurovision 2023]]» ән байқауындағы «[[Tattoo (Лорин әні)|Tattoo]]» әнімен [[Лорин]]нің жеңісінен кейін 2024 жылғы Eurovision ән байқауы 2024 жылғы 7 мамыр мен 11 мамыр аралығында [[Швеция]]ның [[Мальмё]] қаласындағы «[[Мальмё Арена]]да» өтті.<ref>{{Cite web|title=Malmö får Eurovision song contest 2024|url=https://www.aftonbladet.se/a/pQOkGW|website=www.aftonbladet.se|date=2023-07-07|accessdate=2023-07-07|language=sv}}</ref> Бұл Eurovision ән байқауының Швецияда жетінші рет, ал Мальмёда үшінші рет өткізілгені болды. Eurovision ән байқауының 2024 жылғы шығарылымын ұйымдастырушы [[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) және [[Sveriges Television]] (SVT) телекомпаниясы болды. Екі жартылай финалдарды және бір финалды тікелей эфирде [[Петра Меде]] мен [[Малин Акерман]] жүргізді, бұған қоса Петра Меде [[Eurovision ән байқауы 2013|2013 жылғы]] және [[Eurovision ән байқауы 2016|2016 жылғы]] шығарылымдарын да жүргізген. 2024 жылғы байқауға алдыңғы жылдағыдай отыз жеті мемлекет қатысты. [[Румыния]] байқауға қатысудан бас тартып, ал [[Люксембург]] [[Eurovision ән байқауы 1993|1993 жылдан]] бері байқауға алғаш рет қатысты. Жартылай финалдан сәтті өткен [[Нидерланд]] финалға дейін дисквалификацияланды, бірақ дауыс беру құқығын сақтап қалды.<ref>{{Cite web|url=https://wiwibloggs.com/2024/05/11/netherlands-joost-klein-disqualified-from-eurovision-2024/281652/|title=The Netherlands' Joost Klein disqualified from Eurovision 2024|last=Falk|first=Simon|date=2024-05-11|website=wiwibloggs|language=en-US|access-date=2024-05-11}}</ref> [[Израиль−Хамас соғысы]] контекстінде [[Израиль]]дің қатысушылар қатарына қосылуы дау тудырды және іс-шараға қосымша қауіпсіздік шаралары енгізілді. Швейцариялық әнші [[Nemo (әнші)|Nemo]] орындаған және Бенджамин Аласу, Лассе Мидциан Нюманн және Линда Дейлмен бірге жазған «[[The Code (Nemo әні)|The Code]]» әнімен [[Швейцария]] жеңімпаз атанды. Швейцария жалпы дауыс беру мен қазылар алқасының дауыс беруінде жеңіп, ал теледауыс беруде бесінші орынға ие болды. [[Baby Lasagna]] орындауындағы «[[Rim Tim Tagi Dim]]» әнімен [[Хорватия]] теледауыс беруде жеңіп, екінші орынға ие болды, бұл Хорватияның тәуелсіз ел ретінде байқаудағы ең жоғарғы нәтижесі болды.<ref>{{Cite web|url=https://eurovision.tv/country/croatia|title=Croatia|website=eurovision.tv|language=en|access-date=12 травня 2024}}</ref> Үшінші орынды [[Jerry Heil]] мен [[Alyona Alyona]] орындауындағы «[[Teresa & Maria]]» әнімен [[Украина Eurovision ән байқауында|Украина]] иеленді. Үздік бестікті [[Франция]] мен [[Израиль]] аяқтады. Ең соңғы орынды [[Норвегия]] иеленсе, [[Ұлыбритания]] телекөрерменден нөл ұпай алды. [[Еуропалық хабар тарату одағы|ЕХТО]] байқаудың 37 еуропалық нарықта 163 миллион телекөрермен аудиториясына ие болғанын, бұл алдыңғы жылғы шығарылымға қарағанда 1 миллион көрерменге артқанын және [[YouTube]] желісінде қосымша 7,3 миллион көрермен бар екенін хабарлады.<ref name="2024viewers">{{Cite web |date=23 мамыр 2024 |title=Eurovision Song Contest 2024 breaks new records as hundreds of millions watch, listen and engage on TV and digital platforms |url=https://www.ebu.ch/news/2024/05/eurovision-song-contest-2024-breaks-new-records-as-hundreds-of-millions-watch-and-listen-on-tv-and-digital-platforms |url-status=live |access-date=23 мамыр 2024 |website=ebu.ch |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |archive-date=23 мамыр 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240523122534/https://www.ebu.ch/news/2024/05/eurovision-song-contest-2024-breaks-new-records-as-hundreds-of-millions-watch-and-listen-on-tv-and-digital-platforms }}</ref> == Қатысушы елдер == [[Сурет:ESC 2024 Semi-Finals.svg|thumb|{{Легенда|#D40000|Бірінші жартылай финалға қатысушы елдер}}{{Легенда|#ffaaaa|Бірінші жартылай финалда дауыс беретін автофиналисттер}}{{Легенда|#000080|Екінші жартылай финалға қатысушы елдер}}{{Легенда|#99CCFF|Екінші жартылай финалда дауыс беретін автофиналисттер}}|250px]] [[Сурет:Eurovision 2024 artists.jpg|thumb|250px|Eurovision 2024 ән байқауына қатысушы әртістер тобы [[Амстердам]]ағы ''Eurovision in Concert'' пре-патиінде, сәуір 2024]] <div class="noresize"> {{Ілеспе тақырыпша}} {| class="wikitable plainrowheaders sticky-header" |+ Eurovision 2024 ән байқауының қатысушылары<ref>{{cite web|url=https://eurovision.tv/story/eurovision-2024-37-broadcasters-head-malmo|title=Eurovision 2024: 37 broadcasters head to Malmö|date=5 желтоқсан 2023|access-date=5 желтоқсан 2023|publisher=Eurovision Song Contest|archive-date=5 желтоқсан 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231205183404/https://eurovision.tv/story/eurovision-2024-37-broadcasters-head-malmo|url-status=live}}</ref> |- ! scope="col" | Ел ! scope="col" | Телерадио<br />хабарын<br />таратушы ! scope="col" | Әртіс ! scope="col" | Ән ! scope="col" | Тілі ! scope="col" | Ән<br />авторлары ! scope="col" | Дер. |- ! scope="row" | {{Ту|Албания}}<br />[[Албания]] | [[Radio Televizioni Shqiptar|RTSH]] | [[Беса (әнші)|Беса]] | «[[Titan (Беса әні)|Titan]]»<br/><small>''«Титан»''</small> | [[Ағылшын тілі|ағылшын]] | {{hlist|[[Беса (әнші)|Беса Кокедима]]|Фабрис Гранжан|Гия Кока|Кледи Бахити}} |<ref>{{Cite web |title=Besa – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/besa-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=23 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240323140833/https://eurovision.tv/participant/besa-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Армения}}<br />[[Армения]] | [[Армения 1]] | [[Ladaniva]] | «[[Jako (Ladaniva әні)|Jako]]» {{small|({{lang|hy|Ժակո}})}}<br/><small>''«Жако»''</small> | [[Армян тілі|армян]] | {{hlist|Одри Леклерк|Жаклин Багдасарян|Луи Томас}} |<ref>{{Cite web |title=Ladaniva – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/ladaniva-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=17 мамыр 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240517151408/https://eurovision.tv/participant/ladaniva-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Аустралия}}<br />[[Аустралия]] | [[Special Broadcasting Service|SBS]] | [[Electric Fields]] | «[[One Milkali (One Blood)]]»<br/><small>''«Бір қан»''</small> | ағылшын, [[янкуньтятяра]] | {{hlist|Майкл Росс|Захарияха Филдинг}} |<ref>{{Cite web |title=Electric Fields – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/electric-fields-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=31 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240331151529/https://eurovision.tv/participant/electric-fields-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Аустрия}}<br />[[Аустрия]] | [[Österreichischer Rundfunk|ORF]] | [[Kaleen]] | «[[We Will Rave]]»<br/><small>''«Біз сандырақтаймыз»''</small> | ағылшын | {{hlist|Андерц Вретов|Джимми Торнфельдт|Джули Огард|Томас Стенгаард}} |<ref>{{Cite web |title=Kaleen – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/kaleen-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=9 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240309235444/https://eurovision.tv/participant/kaleen-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Әзербайжан}}<br />[[Әзербайжан]] | [[İctimai Television|İTV]] | [[Fahree]] және [[Ілкін Дөвләтов]] | «[[Özünlə apar]]»<br/><small>''«Өзіңе апар»''</small> | ағылшын, [[Әзербайжан тілі|әзербайжан]] | {{hlist|Эдгар Равинов|[[Fahree|Фахри Исмайлов]]|Хасан Хайдар|Мадина Салих|Тамила Рзаева}} |<ref>{{Cite web |title=FAHREE feat. Ilkin Dovlatov – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/fahree-ilkin-dovlatov-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=25 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240325060531/https://eurovision.tv/participant/fahree-ilkin-dovlatov-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Бельгия}}<br />[[Бельгия]] | [[RTBF]] | [[Mustii]] | «[[Before the Party's Over]]»<br/><small>''«Сауық кеші бітпей тұрып»''</small> | ағылшын | {{hlist|Арианна Дамато|Бенуа Леклерк|Шарлотта Кларк|Нина Самперманс|Пьер Дюмулен|[[Mustii|Томас Мустин]]}} |<ref>{{Cite web |title=Mustii – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/mustii-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=25 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240325044646/https://eurovision.tv/participant/mustii-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Германия}}<br />[[Германия]] | [[ARD]]/[[Norddeutscher Rundfunk|NDR]]<ref>{{cite web |title=Alle deutschen ESC-Acts und ihre Titel |trans-title=All German ESC acts and their songs |url=https://www.eurovision.de/teilnehmer/vorentscheid386_glossaryPage-25.html |publisher=ARD |access-date=12 маусым 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230612084259/https://www.eurovision.de/teilnehmer/vorentscheid386_glossaryPage-25.html |archive-date=12 маусым 2023 |language=de |url-status=live}}</ref> | [[Isaak|ISAAK]] | «[[Always on the Run]]»<br/><small>''«Әрқашан жүгіріс үстінде»''</small> | ағылшын | {{hlist|Грег Таро|[[Isaak|Исаак Гудериан]]|Кевин Лер|Лео Юпитер}} |<ref>{{Cite web |title=ISAAK – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/isaak-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=2 сәуір 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240402232413/https://eurovision.tv/participant/isaak-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Грекия}}<br />[[Грекия]] | [[Hellenic Broadcasting Corporation|ERT]] | [[Марина Сатти]] | «[[Zari]]» {{small|({{lang|el|Ζάρι}})}} <br/><small>''«Ойын сүйектері»''</small> | [[Грек тілі|грек]] | {{hlist|Джино Борри|Джей Левитт Столар|Джордан Ричард Палмер|Константин Пламенов Бешков|Манолис Солидакис|[[Марина Сатти]]|Ник Кодонас|Oge|Vlospa}} |<ref>{{Cite web |title=Marina Satti – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/marina-satti-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=2 сәуір 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240402231149/https://eurovision.tv/participant/marina-satti-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Грузия}}<br />[[Грузия]] | [[Georgian Public Broadcaster|GPB]] | [[Нуца Бузаладзе]] | «[[Firefighter (Нуца Бузаладзе әні)|Firefighter]]»<br/><small>''«Өрт сөндіруші»''</small> | ағылшын | {{hlist|Ада Скитка|Дарко Димитров}} |<ref>{{Cite web |title=Nutsa Buzaladza – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/nutsa-buzaladze-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=31 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240331151531/https://eurovision.tv/participant/nutsa-buzaladze-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Дания}}<br />[[Дания]] | [[Danmarks Radio|DR]] | [[Saba|SABA]] | «[[Sand (Saba әні)|Sand]]»<br/><small>''«Құм»''</small> | ағылшын | {{hlist|Джонас Тандер|Мелани Габриэлла Айрапетян|Пил Калинка Нюгаард Джеппесен}} |<ref>{{Cite web |title=SABA – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/saba-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=8 сәуір 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240408222258/https://eurovision.tv/participant/saba-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Исландия}}<br />[[Исландия]] | [[RÚV]] | [[Хера Бйорк]] | «[[Scared of Heights]]»<br/><small>''«Биіктіктен қорқамын»''</small> | ағылшын | {{hlist|Асдис Мария Видарсдоттир|Феррас Алькаиси|Джаро Омар|Майкл Бюрек}} |<ref>{{Cite web |title=Hera Björk – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/hera-bjork-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=25 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240325060531/https://eurovision.tv/participant/hera-bjork-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Ирландия}}<br />[[Ирландия]] | [[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]] | [[Bambie Thug]] | «[[Doomsday Blue]]»<br/><small>''«Түнерген қиямет күні»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Bambie Thug|Бэмби Рэй Робинсон]]|Оливия Кэсси Брукинг|Сэм Мэтлок|Тайлер Райдер}} |<ref>{{Cite web |title=Bambie Thug – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/bambie-thug-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=31 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240331151529/https://eurovision.tv/participant/bambie-thug-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Италия}}<br />[[Италия]] | [[RAI]] | [[Анджелина Манго]] | «[[La noia]]»<br/><small>''«Зарығу»''</small> | [[Италиян тілі|италиян]] | {{hlist|[[Анджелина Манго]]|Дарио Фаини|Франческа Калеаро}} |<ref>{{Cite web |title=Angelina Mango – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/angelina-mango-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=13 мамыр 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240513133231/https://eurovision.tv/participant/angelina-mango-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Испания}}<br />[[Испания]] | [[RTVE]] | [[Nebulossa]] | «[[Zorra (Nebulossa әні)|Zorra]]»<br/><small>''«Түлкі»''</small> | испан | {{hlist|Мария Бас|Марк Дасуса}} |<ref>{{Cite web |title=Nebulossa – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/nebulossa-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=25 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240325045450/https://eurovision.tv/participant/nebulossa-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Израиль}}<br />[[Израиль]] | [[Israeli Public Broadcasting Corporation|IPBC]] | [[Эден Голан]] | «[[Hurricane (Эден Голан әні)|Hurricane]]»<br/><small>''«Дауыл»''</small> | ағылшын, [[Иврит тілі|иврит]] | {{hlist|Ави Охайон|Керен Пелес|Став Бегер}} |<ref>{{Cite web |title=Eden Golan – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/eden-golan-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=16 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240316195526/https://eurovision.tv/participant/eden-golan-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Кипр}}<br />[[Кипр]] | [[Cyprus Broadcasting Corporation|CyBC]] | [[Силия Капсис]] | «[[Liar (Силия Капсис әні)|Liar]]»<br/><small>''«Өтірікші»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Димитрис Контопулос]]|Эльке Тил}} |<ref>{{Cite web |title=Silia Kapsis – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/silia-kapsis-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=25 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240325060841/https://eurovision.tv/participant/silia-kapsis-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Латвия}}<br />[[Латвия]] | [[Латвия телевидениесі|LTV]] | [[Dons]] | «[[Hollow (Dons әні)|Hollow]]»<br/><small>''«Қуыс»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Dons|Артурс Шингирейс]]|Кейт Нортроп|Лиам Геддес}} |<ref>{{Cite web |title=Dons – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/dons-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=5 сәуір 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240405112202/https://eurovision.tv/participant/dons-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Литва}}<br />[[Литва]] | [[Литва ұлттық радио және телевидениесі|LRT]] | [[Silvester Belt]] | «[[Luktelk]]»<br/><small>''«Күте тұр»''</small> | [[Литва тілі|литва]] | {{hlist|Джесика Шивокайте|Елена Юргаййтете|[[Silvester Belt|Сильвестрас Белте]]}} |<ref>{{Cite web |title=Silvester Belt – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/silvester-belt-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=31 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240331151532/https://eurovision.tv/participant/silvester-belt-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Люксембург}}<br />[[Люксембург]] | [[RTL Group|RTL]] | [[Тали Голергант|Тали]] | «[[Fighter (Тали әні)|Fighter]]»<br/><small>''«Күрескер»''</small> | француз, ағылшын | {{hlist|Ана Циммер|Дарио Фаини|Манон Ромити|Сильвио Лисбонн}} |<ref>{{Cite web |title=TALI – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/tali-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=1 сәуір 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240401050838/https://eurovision.tv/participant/tali-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Мальта}}<br />[[Мальта]] | [[Public Broadcasting Services|PBS]] | [[Сара Бонничи]] | «[[Loop (Сара Бонничи әні)|Loop]]»<br/><small>''«Ілмек»''</small> | ағылшын | {{hlist|Джон Эмиль Йоханссон|Джой Деб|Кевин Ли|Линнея Деб|Лейре Готси Ангел|Мэтью Джеймс Борг|Майкл Джо Чини|[[Сара Бонничи]]|Себастьян Причард-Джеймс}} |<ref>{{Cite web |title=Sarah Bonnici – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/sarah-bonnici-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=23 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240323144944/https://eurovision.tv/participant/sarah-bonnici-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Молдова}}<br />[[Молдова]] | [[Телерадио-Молдова|TRM]] | [[Наталия Барбу]] | «[[In the Middle]]»<br/><small>''«Ортасында»''</small> | ағылшын | {{hlist|Крис Ричардс|[[Наталия Барбу]]}} |<ref>{{Cite web |title=Natalia Barbu – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/natalia-barbu-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=1 сәуір 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240401113628/https://eurovision.tv/participant/natalia-barbu-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Нидерланд}}<br />[[Нидерланд]] | [[AVROTROS]] | [[Йост Кляйн]] | «[[Europapa]]»<br/><small>''«Евроәке»''</small> | [[Нидерланд тілі|нидерланд]] | {{hlist|Донни Эллерстрем|Дилан ван Даэль|[[Йост Кляйн]]|Пол Эльстак|Теун де Круиф|Теймен Мелиссант|Тим Хаарс}} |<ref>{{Cite web |title=Joost Klein – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/joost-klein-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=24 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240324092210/https://eurovision.tv/participant/joost-klein-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Норвегия}}<br />[[Норвегия]] | [[Norwegian Broadcasting Corporation|NRK]] | [[Gåte]] | «[[Ulveham]]»<br/><small>''«Қасқыр адам»''</small> | [[Норвег тілі|норвег]] | {{hlist|Эрленд Скьетне|Гуннхильд Сундли|[[Gåte|Магнус Бёрмарк]]|Джон Эвен Шерер|Марит Йенсен Лиллебуэн|Ронни Графф Янссен|Свейнунг Эклоо Сундли}} |<ref>{{Cite web |title=Gåte – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/gate-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=25 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240325060842/https://eurovision.tv/participant/gate-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Польша}}<br />[[Польша]] | [[Поляк телевидениесі|TVP]] | [[Luna (әнші)|LUNA]] | «[[The Tower]]»<br/><small>''«Мұнара»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Luna (әнші)|Александра Катажина Вельгомас]]|Макс Кук|Пол Диксон}} |<ref>{{Cite web |title=LUNA – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/luna-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=17 мамыр 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240517151408/https://eurovision.tv/participant/luna-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Португалия}}<br />[[Португалия]] | [[Португалия радио және телевидениесі|RTP]] | [[Йоланда]] | «[[Grito]]»<br/><small>''«Айқайлау»''</small> | [[Португал тілі|португал]] | {{hlist|Альберто Эрнандес|[[Йоланда|Йоланда Коста]]}} |<ref>{{Cite web |title=iolanda – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/iolanda-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=2 сәуір 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240402232413/https://eurovision.tv/participant/iolanda-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Сан-Марино}}<br />[[Сан-Марино]] | [[San Marino RTV|SMRTV]] | [[Megara]] | «[[11:11 (Megara әні)|11:11]]» | [[Испан тілі|испан]], италиян | {{hlist|Исра Данте Рамос Соломандо|Роберто ла Луэта Руис|Сара Хименес Мораль}} |<ref>{{Cite web |title=MEGARA – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/megara-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=31 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240331151533/https://eurovision.tv/participant/megara-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Сербия}}<br />[[Сербия]] | [[Сербия радио және телевидениесі|RTS]] | [[Teya Dora]] | «[[Ramonda]]»<br/><small>''«Рамонда»''</small> | [[Серб тілі|серб]] | {{hlist|Андрияно Кадович|Лука Йованович|[[Teya Dora|Теодора Павловска]]}} |<ref>{{Cite web |title=TEYA DORA – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/teya-dora-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=31 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240331151531/https://eurovision.tv/participant/teya-dora-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Словения}}<br />[[Словения]] | [[Словения радио және телевидениесі|RTVSLO]] | [[Raiven]] | «[[Veronika (ән)|Veronika]]»<br/><small>''«Вероника»''</small> | [[Словен тілі|словен]] | {{hlist|Боян Цветичанин|Данило Капель|Клавдия Копина|Мартин Безьяк|Питер Ху|[[Raiven|Сара Бришки Сирман]]}} |<ref>{{Cite web |title=Raiven – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/raiven-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=19 сәуір 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240419174036/https://eurovision.tv/participant/raiven-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Украина}}<br />[[Украина Eurovision ән байқауында|Украина]] | [[Украина ұлттық қоғамдық телерадиокомпаниясы|Suspilne]] | [[Jerry Heil]] және [[Alyona Alyona]] | «[[Teresa & Maria]]»<br/><small>''«Тереза және Мария»''</small> | [[Украин тілі|украин]], ағылшын | {{hlist|[[Alyona Alyona|Альона Савраненко]]|Антон Чилиби|Иван Клименко|[[Jerry Heil|Яна Шемаева]]}} |<ref>{{Cite web |title=alyona alyona & Jerry Heil – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/alyona-alyona-and-jerry-heil-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=25 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240325060531/https://eurovision.tv/participant/alyona-alyona-and-jerry-heil-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Ұлыбритания}}<br />[[Ұлыбритания]] | [[Би-Би-Си|BBC]] | [[Олли Александер]] | «[[Dizzy (Олли Александер әні)|Dizzy]]»<br/><small>''«Бас айналу»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Олли Александер|Оливер Александр Торнтон]]|Дэнни Л. Харл}} |<ref>{{Cite web |title=Olly Alexander – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/olly-alexander-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=22 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240322232329/https://eurovision.tv/participant/olly-alexander-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Финляндия}}<br />[[Финляндия]] | [[Yle]] | [[Теэму Кейстери|Windows95man]] | «[[No Rules!]]»<br/><small>''«Ережесіз!»''</small> | ағылшын | {{hlist|Анри Пииспанен|Юсси Ройн|[[Теэму Кейстери]]}} |<ref>{{Cite web |title=Windows95man – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/windows95man-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=25 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240325105652/https://eurovision.tv/participant/windows95man-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Франция}}<br />[[Франция]] | [[France Télévisions]] | [[Слиман Небчи|Слиман]] | «[[Mon amour (Слиман Небчи әні)|Mon Amour]]»<br/><small>''«Менің махаббатым»''</small> | [[Француз тілі|француз]] | {{hlist|Меир Салах|[[Слиман Небчи]]|Яаков Салах}} |<ref>{{Cite web |title=Slimane – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/slimane-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=25 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240325105713/https://eurovision.tv/participant/slimane-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Хорватия}}<br />[[Хорватия]] | [[Хорват радиотелевидениесі|HRT]] | [[Baby Lasagna]] | «[[Rim Tim Tagi Dim]]»<br/><small>''«Рим Тим Таги Дим»''</small> | ағылшын | [[Baby Lasagna|Марко Пуришич]] |<ref>{{Cite web |title=Baby Lasagna – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/baby-lasagna-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=31 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240331151533/https://eurovision.tv/participant/baby-lasagna-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Чехия}}<br />[[Чехия]] | [[Чех телевидениесі|ČT]] | [[Aiko]] | «[[Pedestal]]»<br/><small>''«Тұғыр»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Aiko|Алена Ширманова-Костебелова]]|Стивен Анселл}} |<ref>{{Cite web |title=Aiko – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/aiko-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=25 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240325044646/https://eurovision.tv/participant/aiko-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Швеция}}<br />[[Швеция]] | [[Sveriges Television|SVT]] | [[Marcus & Martinus]] | «[[Unforgettable]]»<br/><small>''«Ұмытылмас»''</small> | ағылшын | {{hlist|Джимми Торнфельдт|Джой Деб|Линнея Деб|[[Marcus & Martinus|Маркус Гуннаршен]]|[[Marcus & Martinus|Мартинус Гуннаршен]]}} |<ref>{{Cite web |title=Marcus & Martinus – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/marcus-martinus-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=2 сәуір 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240402030258/https://eurovision.tv/participant/marcus-martinus-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Швейцария}}<br />[[Швейцария]] | [[Швейцариялық радиотарату және телевизия қоғамы|SRG SSR]] | [[Nemo (әнші)|Nemo]] | «[[The Code (Nemo әні)|The Code]]»<br/><small>''«Код»''</small> | ағылшын | {{hlist|Бенджамин Аласу|Лассе Мидциан Нюманн|Линда Дэйл|[[Nemo (әнші)|Немо Меттлер]]}} |<ref>{{Cite web |title=Nemo – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/nemo-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=5 сәуір 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240405211607/https://eurovision.tv/participant/nemo-2024 |url-status=live }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Эстония}}<br />[[Эстония]] | [[Eesti Rahvusringhääling|ERR]] | [[5miinust|5MIINUST]] және [[Puuluup]] | «[[(Nendest) narkootikumidest ei tea me (küll) midagi]]»<br/><small>''«Біз (әлі) (бұл) есірткілер жайлы ештеңе білмейміз» | [[Эстон тілі|эстон]] | {{hlist|Карл Кивастик|Ким Уеннерстрем|Кристьян Якобсон|Марко Вейссон|Михкель Тамм|Прийт Томсон|Рамо Тедер}} |<ref>{{Cite web |title=5MIINUST x Puuluup – Participant profile |url=https://eurovision.tv/participant/5miinust-and-puuluup-2024 |access-date=31 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=9 сәуір 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240409091103/https://eurovision.tv/participant/5miinust-and-puuluup-2024 |url-status=live }}</ref> |} </div> == Байқауға шолу == === Бірінші жартылай финал === Бірінші жартылай финал [[Жазғы Орталық Еуропа уақыты]]мен 7 мамыр күні сағат 21:00-де басталды ([[Қазақстандағы уақыт|Қазақстан уақыты]]мен 2024 жылғы 8 мамыр күні сағат 00:00-де). Оған бәсекелес он бес ел қатысты. Осы елдер және [[Германия]], [[Швеция]], [[Ұлыбритания]] және «Әлемнің қалған бөлігі» бірінші жартылай финалда дауыс берді. Сонымен қатар, Германия, Швеция және Ұлыбритания қатысушы он бес елдің өнер көрсетулері арасында өз әндерін орындады. {{colorbox|#D6FFD6}} '''''Финалист елдер''''' {| class="wikitable sortable" !№ !Ел !Әртіс !Ән !Тілі !Орын !Ұпай |- bgcolor="#D6FFD6" !1 |'''{{Байрақ|Кипр}}''' |'''[[Силия Капсис]]''' |'''«[[Liar (Силия Капсис әні)|Liar]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Өтірікші»''</small>''' |'''[[Ағылшын тілі|ағылшын]]''' |'''6''' |'''66''' |- bgcolor="#D6FFD6" !2 |'''{{Байрақ|Сербия}}''' |'''[[Teya Dora]]''' |'''«[[Ramonda]]» {{ref-sr}}<br/><small>''«Рамонда»''</small>''' |'''[[Серб тілі|серб]]''' |'''10''' |'''47''' |- bgcolor="#D6FFD6" !3 |'''{{Байрақ|Литва}}''' |'''[[Silvester Belt]]''' |'''«[[Luktelk]]» {{ref-lt}}<br/><small>''«Күте тұр»''</small>''' |'''[[Литва тілі|литва]]''' | '''4''' | '''119''' |- bgcolor="#D6FFD6" !4 |'''{{Байрақ|Ирландия}}''' |'''[[Bambie Thug]]''' |'''«[[Doomsday Blue]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Түнерген қиямет күні»''</small>''' |'''ағылшын''' | '''3''' | '''124''' |- bgcolor="#E9ECF0" |colspan="2" |{{Байрақ|Ұлыбритания}} |[[Олли Александер]] |«[[Dizzy (Олли Александер әні)|Dizzy]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Бас айналу»''</small> |ағылшын |colspan="2" {{N/A|Автофиналист}} |- bgcolor="#D6FFD6" !5 |'''{{Ту|Украина}} [[Украина Eurovision ән байқауында|Украина]]''' |'''[[Jerry Heil]] және [[Alyona Alyona]]''' |'''«[[Teresa & Maria]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Тереза және Мария»''</small>''' |'''[[Украин тілі|украин]],<br/>ағылшын''' |'''2''' |'''173''' |- !6 |{{Байрақ|Польша}} |[[Luna (әнші)|LUNA]] |«[[The Tower]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Мұнара»''</small> |ағылшын |12 |35 |- bgcolor="#D6FFD6" !7 |'''{{Байрақ|Хорватия}}''' |'''[[Baby Lasagna]]''' |'''«[[Rim Tim Tagi Dim]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Рим Тим Таги Дим»''</small>''' |'''ағылшын''' |'''1''' |'''177''' |- !8 |{{Байрақ|Исландия}} |[[Хера Бйорк]] |«[[Scared of Heights]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Биіктіктен қорқамын»''</small> |ағылшын |15 |3 |- bgcolor="#E9ECF0" | colspan="2" |{{Байрақ|Германия}} |[[Isaak|ISAAK]] |«[[Always on the Run]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Әрқашан жүгіріс үстінде»''</small> |ағылшын |colspan="2" {{N/A|Автофиналист}} |- bgcolor="#D6FFD6" !9 |'''{{Байрақ|Словения}}''' |'''[[Raiven]]''' |'''«[[Veronika (ән)|Veronika]]» {{ref-sl}}<br/><small>''«Вероника»''</small>''' |'''[[Словен тілі|словен]]''' |'''9''' |'''51''' |- bgcolor="#D6FFD6" !10 |'''{{Байрақ|Финляндия}}''' |'''[[Теэму Кейстери|Windows95man]]''' |'''«[[No Rules!]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Ережесіз!»''</small>''' |'''ағылшын''' |'''7''' |'''59''' |- !11 |{{Байрақ|Молдова}} |[[Наталия Барбу]] |«[[In the Middle]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Ортасында»''</small> |ағылшын |13 |20 |- bgcolor="#E9ECF0" | colspan="2" |{{Байрақ|Швеция}} |[[Marcus & Martinus]] |«[[Unforgettable]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Ұмытылмас»''</small> |ағылшын |colspan="2" {{N/A|Автофиналист}} |- !12 |{{Байрақ|Әзербайжан}} |[[Fahree]] және [[Ілкін Дөвләтов]] |«[[Özünlə apar]]» {{ref-az}}<br/><small>''«Өзіңе апар»''</small> |ағылшын,<br/>[[Әзербайжан тілі|әзербайжан]] |14 |11 |- !13 |{{Байрақ|Аустралия}} |[[Electric Fields]] |«[[One Milkali (One Blood)]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Бір қан»''</small> |ағылшын, [[янкуньтятяра]] |11 |41 |- bgcolor="#D6FFD6" !14 |'''{{Байрақ|Португалия}}''' |'''[[Йоланда]]''' |'''«[[Grito]]» {{ref-pt}}<br/><small>''«Айқайлау»''</small>''' |'''[[Португал тілі|португал]]''' |'''8''' |'''58''' |- bgcolor="#D6FFD6" !15 |'''{{Байрақ|Люксембург}}''' |'''[[Тали Голергант|Тали]]''' |'''«[[Fighter (Тали әні)|Fighter]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Күрескер»''</small>''' |'''ағылшын,<br/>[[Француз тілі|француз]]''' |'''5''' |'''117''' |} === Екінші жартылай финал === Екінші жартылай финал [[Жазғы Орталық Еуропа уақыты]]мен 9 мамыр күні сағат 21:00-де басталды ([[Қазақстандағы уақыт|Қазақстан уақыты]]мен 2024 жылғы 10 мамыр күні сағат 00:00-де). Оған бәсекелес он алты ел қатысты. Осы елдер және [[Испания]], [[Италия]], [[Франция]] және «Әлемнің қалған бөлігі» екінші жартылай финалда дауыс берді. Сонымен қатар, Испания, Италия және Франция қатысушы он алты елдің өнер көрсетулері арасында өз әндерін орындады. {{colorbox|#D6FFD6}} '''''Финалист елдер''''' {| class="wikitable sortable" !№ !Ел !Әртіс !Ән !Тілі !Орын !Ұпай |- !1 |{{Байрақ|Мальта}} |[[Сара Бонничи]] |«[[Loop (Сара Бонничи әні)|Loop]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Ілмек»''</small> |ағылшын |16 |13 |- !2 |{{Байрақ|Албания}} |[[Беса (әнші)|Беса]] |«[[Titan (Беса әні)|Titan]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Титан»''</small> |ағылшын |15 |14 |- bgcolor="#D6FFD6" !3 |'''{{Байрақ|Грекия}}''' |'''[[Марина Сатти]]''' |'''«[[Zari]]» {{small|({{lang|el|Ζάρι}})}} {{ref-el}}<br/><small>''«Ойын сүйектері»''</small>''' |'''[[Грек тілі|грек]]''' |'''5''' |'''86''' |- bgcolor="#D6FFD6" !4 |'''{{Байрақ|Швейцария}}''' |'''[[Nemo (әнші)|Nemo]]''' |'''«[[The Code (Nemo әні)|The Code]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Код»''</small>''' |'''ағылшын''' |'''4''' |'''132''' |- !5 |{{Байрақ|Чехия}} |[[Aiko]] |«[[Pedestal]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Тұғыр»''</small> |ағылшын |11 |38 |- bgcolor="#E9ECF0" |colspan="2" |{{Байрақ|Франция}} |[[Слиман Небчи|Слиман]] |«[[Mon amour (Слиман Небчи әні)|Mon Amour]]» {{ref-fr}}<br/><small>''«Менің махаббатым»''</small> |француз |colspan="2" {{N/A|Автофиналист}} |- bgcolor="#D6FFD6" !6 |'''{{Байрақ|Аустрия}}''' |'''[[Kaleen]]''' |'''«[[We Will Rave]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Біз сандырақтаймыз»''</small>''' |'''ағылшын''' |'''9''' |'''46''' |- !7 |{{Байрақ|Дания}} |[[Saba|SABA]] |«[[Sand (Saba әні)|Sand]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Құм»''</small> |ағылшын |12 |36 |- bgcolor="#D6FFD6" !8 |'''{{Байрақ|Армения}}''' |'''[[Ladaniva]]''' |'''«[[Jako (Ladaniva әні)|Jako]]» {{small|({{lang|hy|Ժակո}})}} {{ref-hy}}<br/><small>''«Жако»''</small>''' |'''[[Армян тілі|армян]]'' |'''3''' |'''137''' |- bgcolor="#D6FFD6" !9 |'''{{Байрақ|Латвия}}''' |'''[[Dons]]''' |'''«[[Hollow (Dons әні)|Hollow]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Қуыс»''</small>''' |'''ағылшын''' |'''7''' |'''72''' |- bgcolor="#E9ECF0" |colspan="2" |{{Байрақ|Испания}} |[[Nebulossa]] |«[[Zorra (Nebulossa әні)|Zorra]]» {{ref-es}}<br/><small>''«Түлкі»''</small> |[[Испан тілі|испан]] | colspan="2" {{N/A|Автофиналист}} |- !10 |{{Байрақ|Сан-Марино}} |[[Megara]] |«[[11:11 (Megara әні)|11:11]]» |испан,<br/>[[Италиян тілі|италиян]] |14 |16 |- bgcolor="#D6FFD6" !11 |'''{{Байрақ|Грузия}}''' |'''[[Нуца Бузаладзе]]''' |'''«[[Firefighter (Нуца Бузаладзе әні)|Firefighter]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Өрт сөндіруші»''</small>''' |'''ағылшын''' |'''8''' |'''54''' |- !12 |{{Байрақ|Бельгия}} |[[Mustii]] |«[[Before the Party's Over]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Сауық кеші бітпей тұрып»''</small> |ағылшын |13 |18 |- bgcolor="#D6FFD6" !13 |'''{{Байрақ|Эстония}}''' |'''[[5miinust|5MIINUST]] және [[Puuluup]]''' |'''«[[(Nendest) narkootikumidest ei tea me (küll) midagi]]» {{ref-et}}<br/><small>''«Біз (әлі) (бұл) есірткілер жайлы ештеңе білмейміз»''''' |'''[[Эстон тілі|эстон]]''' |'''6''' |'''79''' |- bgcolor="#E9ECF0" |colspan="2" |{{Байрақ|Италия}} |[[Анджелина Манго]] |«[[La noia]]» {{ref-it}}<br/><small>''«Зарығу»''</small> |италиян |colspan="2" {{N/A|Автофиналист}} |- bgcolor="#D6FFD6" !14 |'''{{Байрақ|Израиль}}''' |'''[[Эден Голан]]''' |'''«[[Hurricane (Эден Голан әні)|Hurricane]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Дауыл»''</small>''' |'''ағылшын,<br/>[[Иврит тілі|иврит]]''' |'''1''' |'''194''' |- bgcolor="#D6FFD6" !15 |'''{{Байрақ|Норвегия}}''' |'''[[Gåte]]''' |'''«[[Ulveham]]» {{ref-no}}<br/><small>''«Қасқыр адам»''</small>''' |'''[[Норвег тілі|норвег]]''' |'''10''' |'''43''' |- bgcolor="#D6FFD6" !16 |'''<s>{{Байрақ|Нидерланд}}</s>''' |'''[[Йост Кляйн|<s>Йост Кляйн</s>]]''' |'''<s>«[[Europapa]]» {{ref-nl}}<br/><small>''«Евроәке»''</small></s>''' |'''<s>[[Нидерланд тілі|нидерланд]]</s>''' |'''<s>2</s>''' |'''<s>182</s>''' |} === Финал === Финал [[Жазғы Орталық Еуропа уақыты]]мен 11 мамыр күні сағат 21:00-де басталды ([[Қазақстандағы уақыт|Қазақстан уақыты]]мен 2024 жылғы 12 мамыр күні сағат 00:00-де). Оған бәсекелес жиырма бес ел қатысты, оның ішінде өткен жылғы жеңімпаз және сол себепті осы жылы автофиналист болып табылатын Швеция, «Үлкен бестік» елдері — Германия, Испания, Италия, Ұлыбритания, Франция және әр жартылай финалдан 10 финалист елдер. : {{colorbox|gold}} ''Жеңімпаз'' : {{colorbox|#CCCCCC}} ''Екінші орын'' : {{colorbox|#cc9966}} ''Үшінші орын'' : {{colorbox|#87CEFA}} ''Төртінші орын'' : {{colorbox|#C39AC3}} ''Бесінші орын'' : {{colorbox|#FE8080}} ''Соңғы орын'' {| class="wikitable sortable" ! rowspan="2"|№ ! rowspan="2"|Ел ! rowspan="2"|Әртіс ! rowspan="2"|Ән ! rowspan="2"|Тілі ! rowspan="2"|Орын ! colspan="3"|Ұпай |- ! <small>Қазылар алқасы</small> ! <small>Көрермендер</small> ! <small>Жалпы</small> |- !1 |{{Байрақ|Швеция}} |[[Marcus & Martinus]] |«[[Unforgettable]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Ұмытылмас»''</small> |[[Ағылшын тілі|ағылшын]] | 9 | 125 | 49 | 174 |- bgcolor="#cc9966" !2 |{{Ту|Украина}} [[Украина Eurovision ән байқауында|Украина]] |[[Jerry Heil]] және [[Alyona Alyona]] |«[[Teresa & Maria]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Тереза және Мария»''</small> |[[Украин тілі|украин]],<br/>ағылшын | 3 | 146 | 307 | 453 |- !3 |{{Байрақ|Германия}} |[[Isaak|ISAAK]] |«[[Always on the Run]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Әрқашан жүгіріс үстінде»''</small> |ағылшын | 12 | 99 | 18 | 117 |- !4 |{{Байрақ|Люксембург}} |[[Тали Голергант|Тали]] |«[[Fighter (Тали әні)|Fighter]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Күрескер»''</small> |ағылшын,<br/>[[Француз тілі|француз]] | 13 | 83 | 20 | 103 |- bgcolor="#E9ECF0" !5 |{{Байрақ|Нидерланд}} | colspan="7" |{{center|'''дисквалификация'''}} |-bgcolor="#C39AC3" !6 |{{Байрақ|Израиль}} |[[Эден Голан]] |«[[Hurricane (Эден Голан әні)|Hurricane]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Дауыл»''</small> |ағылшын,<br/>[[Иврит тілі|иврит]] | 5 | 52 | 323 | 375 |- !7 |{{Байрақ|Литва}} |[[Silvester Belt]] |«[[Luktelk]]» {{ref-lt}}<br/><small>''«Күте тұр»''</small> |[[Литва тілі|литва]] | 14 | 32 | 58 | 90 |- !8 |{{Байрақ|Испания}} |[[Nebulossa]] |«[[Zorra (Nebulossa әні)|Zorra]]» {{ref-es}}<br/><small>''«Түлкі»''</small> |[[Испан тілі|испан]] | 22 | 19 | 11 | 30 |- !9 |{{Байрақ|Эстония}} |[[5miinust|5MIINUST]] және [[Puuluup]] |«[[(Nendest) narkootikumidest ei tea me (küll) midagi]]» {{ref-et}}<br/><small>''«Біз (әлі) (бұл) есірткілер жайлы ештеңе білмейміз»'' |[[Эстон тілі|эстон]] | 20 | 4 | 33 | 37 |- !10 |{{Байрақ|Ирландия}} |[[Bambie Thug]] |«[[Doomsday Blue]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Түнерген қиямет күні»''</small> |ағылшын | 6 | 142 | 136 | 278 |- !11 |{{Байрақ|Латвия}} |[[Dons]] |«[[Hollow (Dons әні)|Hollow]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Қуыс»''</small> |ағылшын | 16 | 36 | 28 | 64 |- !12 |{{Байрақ|Грекия}} |[[Марина Сатти]] |«[[Zari]]» {{small|({{lang|el|Ζάρι}})}} {{ref-el}}<br/><small>''«Ойын сүйектері»''</small> |[[Грек тілі|грек]] | 11 | 41 | 85 | 126 |- !13 |{{Байрақ|Ұлыбритания}} |[[Олли Александер]] |«[[Dizzy (Олли Александер әні)|Dizzy]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Бас айналу»''</small> |ағылшын | 18 | 46 | 0 | 46 |- bgcolor="#FE8080" !14 |{{Байрақ|Норвегия}} |[[Gåte]] |«[[Ulveham]]» {{ref-no}}<br/><small>''«Қасқыр адам»''</small> |[[Норвег тілі|норвег]] | 25 | 12 | 4 | 16 |- !15 |{{Байрақ|Италия}} |[[Анджелина Манго]] |«[[La noia]]» {{ref-it}}<br/><small>''«Зарығу»''</small> |[[Италиян тілі|италиян]] | 7 | 164 | 104 | 268 |- !16 |{{Байрақ|Сербия}} |[[Teya Dora]] |«[[Ramonda]]» {{ref-sr}}<br/><small>''«Рамонда»''</small> |[[Серб тілі|серб]] | 17 | 22 | 32 | 54 |- !17 |{{Байрақ|Финляндия}} |[[Теему Кейстері|Windows95man]] |«[[No Rules!]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Ережесіз!»''</small> |ағылшын | 19 | 7 | 31 | 38 |- !18 |{{Байрақ|Португалия}} |[[Йоланда]] |«[[Grito]]» {{ref-pt}}<br/><small>''«Айқайлау»''</small> |[[Португал тілі|португал]] | 10 | 139 | 13 | 152 |- !19 |{{Байрақ|Армения}} |[[Ladaniva]] |«[[Jako (Ladaniva әні)|Jako]]» {{small|({{lang|hy|Ժակո}})}} {{ref-hy}}<br/><small>''«Жако»''</small> |[[Армян тілі|армян]] | 8 | 101 | 82 | 183 |- !20 |{{Байрақ|Кипр}} |[[Силия Капсис]] |«[[Liar (Силия Капсис әні)|Liar]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Өтірікші»''</small> |ағылшын | 15 | 34 | 44 | 78 |-style="font-weight: bold; " - bgcolor = "gold" !21 |'''{{Байрақ|Швейцария}}''' |'''[[Nemo (әнші)|Nemo]]''' |'''«[[The Code (Nemo әні)|The Code]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Код»''</small>''' |'''ағылшын''' | '''1''' | '''365''' | '''226''' | '''591''' |- !22 |{{Байрақ|Словения}} |[[Raiven]] |«[[Veronika (ән)|Veronika]]» {{ref-sl}}<br/><small>''«Вероника»''</small> |[[Словен тілі|словен]] | 23 | 15 | 12 | 27 |- bgcolor="#CCCCCC" !23 |{{Байрақ|Хорватия}} |[[Baby Lasagna]] |«[[Rim Tim Tagi Dim]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Рим Тим Таги Дим»''</small> |ағылшын | 2 | 210 | 337 | 547 |- !24 |{{Байрақ|Грузия}} |[[Нуца Бузаладзе]] |«[[Firefighter (Нуца Бузаладзе әні)|Firefighter]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Өрт сөндіруші»''</small> |ағылшын | 21 | 15 | 19 | 34 |- bgcolor="#87CEFA" !25 |{{Байрақ|Франция}} |[[Слиман Небчи|Слиман]] |«[[Mon amour (Слиман Небчи әні)|Mon Amour]]» {{ref-fr}}<br/><small>''«Менің махаббатым»''</small> |француз | 4 | 218 | 227 | 445 |- !26 |{{Байрақ|Аустрия}} |[[Kaleen]] |«[[We Will Rave]]» {{ref-en}}<br/><small>''«Біз сандырақтаймыз»''</small> |ағылшын | 24 | 19 | 5 | 24 |} ==== Ұпай жариялаушылары ==== Ұпай жариялаушылары өз елдерінің ұлттық қазылар алқасының 12 ұпайлық бағасын келесі ретпен жариялады:<ref>{{Cite web |last=Lombardini |first=Emanuele |date=11 May 2024 |title=Spokesperson Eurovision 2024: Italia in posizione 26, Alessandra Mele rinuncia |trans-title=Spokespersons Eurovision 2024: Italy in position 26, Alessandra Mele gives up |url=https://www.eurofestivalnews.com/2024/05/11/spokeperson-eurovision-2024-italia-26-mele-rinuncia/ |access-date=12 May 2024 |website=Eurofestival News |language=it-IT |archive-date=11 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240511182730/https://www.eurofestivalnews.com/2024/05/11/spokeperson-eurovision-2024-italia-26-mele-rinuncia/ |url-status=live }}</ref> {{div col}} # {{Ту|Украина}} [[Украина Eurovision ән байқауында|Украина]] — [[Жамала]] # {{Байрақ|Ұлыбритания}} — [[Джоанна Ламли]] # {{Байрақ|Люксембург}} — [[Дезире Нозбуш]] # {{Байрақ|Әзербайжан}} — [[Айсель Теймурзаде]] # {{Байрақ|Сан-Марино}} — Kida # {{Байрақ|Мальта}} — Matt Blxck # {{Байрақ|Хорватия}} — Иван Дориан Мольнар # {{Байрақ|Албания}} — Андри Джаху # {{Байрақ|Чехия}} — Радка Росицка # {{Байрақ|Израиль}} — Майя Алкулумбре # {{Байрақ|Аустралия}} — [[Voyager (топ)|Дэниел Эстрин]] # {{Байрақ|Дания}} — Стефани Сурруг # {{Байрақ|Испания}} — [[Сорайя Арнелас]] # {{Байрақ|Норвегия}} — Ингвильд Хелльйесен<ref>{{Cite web |date=11 May 2024 |title=Alessandra Mele trekker seg fra Eurovision-rolle |trans-title=Alessandra Mele withdraws from Eurovision role |url=https://www.nrk.no/nyheter/alessandra-mele-trekker-seg-fra-eurovision-rolle-1.16878973 |access-date=11 May 2024 |publisher=NRK |language=nb-NO |archive-date=11 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240511130627/https://www.nrk.no/nyheter/alessandra-mele-trekker-seg-fra-eurovision-rolle-1.16878973 |url-status=live }}</ref> # {{Байрақ|Германия}} — Ина Мюллер # {{Байрақ|Армения}} — [[Brunette (әнші)|Brunette]] # {{Байрақ|Словения}} — Лорелла Флего # {{Байрақ|Грузия}} — [[Софо Халваши]] # {{Байрақ|Швейцария}} — [[Дженнифер Боссхард]] # {{Байрақ|Молдова}} — Дойна Стимповски # {{Байрақ|Грекия}} — [[Елена Папаризу]] # {{Байрақ|Эстония}} — [[Биргит Ыйгемеэль]] # {{Байрақ|Нидерланд}} — ''ешкім'' <small>([[Никки де Ягер]] қазылар алқасының ұпайларын жариялауы керек еді, бірақ дисквалификациядан кейін оның орнына [[Мартин Эстердаль]] жариялады)<ref name="Nikkie24leaving">{{Cite web |last=Vranis |first=Michalis |date=11 May 2024 |title=Eurovision 2024: Nikkie de Jager withdraws from announcing Dutch votes at Eurovision Final |url=https://esctoday.com/195025/nikkie-de-jager-withdraws-from-announcing-dutch-votes-at-eurovision-final/ |access-date=12 May 2024 |website=ESCToday |language=en-US |archive-date=12 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240512062316/https://esctoday.com/195025/nikkie-de-jager-withdraws-from-announcing-dutch-votes-at-eurovision-final/ |url-status=live }}</ref></small> # {{Байрақ|Аустрия}} — Филипп Ханза # {{Байрақ|Франция}} — [[Наташа Сен-Пьер]] # {{Байрақ|Италия}} — Марио Акампа # {{Байрақ|Финляндия}} — Тони Лааксонен<ref name="FI24NewSpokesperson">{{cite news |title=Käärijä ei kerrokaan Suomen pisteitä Euroviisujen finaalissa – pisteet antaa Radio Suomen juontaja Toni Laaksonen |trans-title=Käärijä does not give Finland's score in the Eurovision final – the score is given by Radio Suomi host Toni Laaksonen |url=https://yle.fi/a/74-20088195 |access-date=12 May 2024 |work=Yle Uutiset |date=11 May 2024 |language=fi |archive-date=11 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240511202141/https://yle.fi/a/74-20088195 |url-status=live }}</ref> # {{Байрақ|Португалия}} — [[Mimicat]] # {{Байрақ|Бельгия}} — Ливия Душкофф # {{Байрақ|Исландия}} — [[Фридрик Омар|Фридрик Омар Хьёрлейфссон]] # {{Байрақ|Латвия}} — [[Sudden Lights|Андрейс Рейнис Зитманис]] # {{Байрақ|Ирландия}} — [[Пол Харрингтон]] # {{Байрақ|Польша}} — [[Вики Габор]] # {{Байрақ|Кипр}} — Лукас Хамацос # {{Байрақ|Литва}} — [[Моника Линките]] # {{Байрақ|Сербия}} — [[Констракта]] # {{Байрақ|Швеция}} — [[Франс]] {{div col end}} == Галерея == <gallery class="center" mode="nolines" widths="200" heights="150" perrow="5"> Сурет:Besa Eurovision Song Contest 2024 Final Malmö dress rehearsal semi 2 05.jpg|{{Байрақ|Албания}} Сурет:Ladaniva Eurovision Song Contest 2024 final Malmö dress rehearsal semi 2 06.jpg|{{Байрақ|Армения}} Сурет:Eelctric Fields, semi-finals, Eurovision 2024 01.jpg|{{Байрақ|Аустралия}} Сурет:Kaleen Eurovision Song Contest 2024 final Malmö dress rehearsal semi 2 01.jpg|{{Байрақ|Аустрия}} Сурет:Fahree feat. İlkin Dövlətov, Eurovision 2024 1st semi-final rehearsal 11.jpg|{{Байрақ|Әзербайжан}} Сурет:Mustii Eurovision Song Contest 2024 Semi 2 01.jpg|{{Байрақ|Бельгия}} Сурет:Isaak Eurovision Song Contest 2024 Final Malmö dress rehearsal semi 1 02.jpg|{{Байрақ|Германия}} Сурет:Marina Satti Eurovision Song Contest 2024 Final Malmö dress rehearsal semi 2 07.jpg|{{Байрақ|Грекия}} Сурет:Nutsa Buzaladze Eurovision Song Contest 2024 Final dress rehearsal 03.jpg|{{Байрақ|Грузия}} Сурет:Saba Eurovision Song Contest 2024 Final Malmö dress rehearsal semi 2 03.jpg|{{Байрақ|Дания}} Сурет:Bambie Thug Eurovision Song Contest 2024 Final Malmö dress rehearsal semi 5.jpg|альт=|{{Байрақ|Ирландия}} Сурет:Hera Björk Eurovision Song Contest 2024 Malmö Final dress rehearsal 02.jpg|{{Байрақ|Исландия}} Сурет:Angelina Mango Eurovision Song Contest 2024 dress rehearsal semi 2 05.jpg|{{Байрақ|Италия}} Сурет:Nebulossa Eurovisionen Song Contest 2024 Final dress rehearsal 02.jpg|{{Байрақ|Испания}} Сурет:Eden Golan Eurovision Song Contest 2024 Final dress rehearsal 02.jpg|{{Байрақ|Израиль}} Сурет:Silia Kapsis Eurovison Song Contest 2024 Malmö Final dress rehearsal semi 1.jpg|{{Байрақ|Кипр}} Сурет:Dons Eurovision Song Contest 2024 Final Malmö dress rehearsal semi 2 01.jpg|{{Байрақ|Латвия}} Сурет:Silvester Belt Eurovision Song Contest 2024 final dress rehearsal.jpg|{{Байрақ|Литва}} Сурет:Tali Eurovision Song Contest 2024 Final Malmö dressrehearsal semi 1 02.jpg|{{Байрақ|Люксембург}} Сурет:Sarah Bonnici Eurovision Song Contest 2024 Final Malmö dress rehearsal semi 2 02.jpg|{{Байрақ|Мальта}} Сурет:Natalia Barbu, Eurovision 2024 1st semi-final rehearsal 06.jpg|{{Байрақ|Молдова}} Сурет:Joost Klein, semi-finals, Eurovision 2024 07.jpg|{{Байрақ|Нидерланд}} Сурет:Gåte Eurovision Song Contest 2024 Final dress rehearsal 02.jpg|{{Байрақ|Норвегия}} Сурет:Luna, semi-finals, Eurovision 2024 22.jpg|{{Байрақ|Польша}} Сурет:Iolanda Eurovision Song Contest 2024 Final Malmö dress rehearsal semi 1 01.jpg|{{Байрақ|Португалия}} Сурет:Megara Eurovision Song Contest 2024 Final Malmö dress rehearsal semi 2 02.jpg|{{Байрақ|Сан-Марино}} Сурет:Teya Dora Eurovison Song Contest 2024 Final dress rehearsal 02.jpg|{{Байрақ|Сербия}} Сурет:Raiven Eurovision Song Contest 2024 Final Malmö dress rehearsal semi 1 09.jpg|{{Байрақ|Словения}} Сурет:Alyona alyona and Jerry Heil, final,, Eurovision 2024 08.jpg|{{Ту|Украина}} [[Украина Eurovision ән байқауында|Украина]] Сурет:Olly Alexander Eurovision Song Contest 2024 Final Malmö dress rehearsal semi 1.jpg|{{Байрақ|Ұлыбритания}} Сурет:Windows95man Eurovision Song Contest 2024 Final Malmö dress rehearsal semi 1 07.jpg|{{Байрақ|Финляндия}} Сурет:Slimane Eurovision Song Contest 2024 semi 2.jpg|{{Байрақ|Франция}} Сурет:Baby Lasagna Eurovision Song Contets 2024 Final Malmö dress rehearsal semi 1 08.jpg|{{Байрақ|Хорватия}} Сурет:Aiko Eurovision Song Contest 2024 Final Malmö dress rehearsal semi 2 11.jpg|{{Байрақ|Чехия}} Сурет:Marcus & Martinus Eurovision Song Contest 2024 Final Malmö dress rehearsal semi 1 02.jpg|{{Байрақ|Швеция}} Сурет:Nemo Eurovision Song Contest 2024 Final Malmö dress rehearsal semi 2 08.jpg|'''{{Байрақ|Швейцария}}''' Сурет:5MIINUST x Puuluup Eurovision Song Contest 2024 final dress rehearsal 06.jpg|{{Байрақ|Эстония}} </gallery> == Қаралымдар == «Eurovision 2024» ән байқауының қаралым саны туралы деректер еуропалық телеарналардың ресми көрсеткіштерін ескереді. {| class="wikitable sortable" |+Елдер бойынша Eurovision 2024 қаралымы ! rowspan="2" |Ел ! rowspan="2" |Финал ! colspan="2" |Жартылай финалдар |- !1 !2 |- |{{Байрақ|Аустралия}}<ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/13/australia-400000-viewers-eurovision-2024-grand-final/|title=🇦🇺 Australia: Over 400,000 Viewers for the Eurovision 2024 Grand Final|last=Granger|first=Anthony|date=2024-05-13|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-13}}</ref> |{{Center|1 435 000}} |{{Center|–}} |{{Center|–}} |- |{{Байрақ|Аустрия}}<ref name=":2">{{Cite web|url=https://www.esc-plus.com/viewing-figures-eurovision-2024-second-semi-final-ratings-across-europe/|title=Viewing Figures: Eurovision 2024 second semi-final ratings across Europe|last=Menéndez|first=Hugo Carabaña|date=2024-05-10|website=ESCplus|language=en-GB|access-date=2024-05-12}}</ref><ref name=":3">{{Cite web|url=https://www.esc-plus.com/viewing-figures-eurovision-2024-first-semi-final-ratings-across-europe/|title=Viewing Figures: Eurovision 2024 first semi-final ratings across Europe|last=Menéndez|first=Hugo Carabaña|date=2024-05-08|website=ESCplus|language=en-GB|access-date=2024-05-12}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/12/austria-up-to-1-2-million-viewers-for-eurovision-2024-final/|title=🇦🇹 Austria: Up to 1.2 Million Viewers for Eurovision 2024 Final|last=Conte|first=Davide|date=2024-05-12|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-13}}</ref> |{{Center|1 200 000}} |{{Center|381 000}} |{{Center|600 400}} |- |{{Байрақ|Бельгия}}<ref name=":3" /><ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/13/belgium-viewers-for-the-eurovision-2024-grand-final/|title=🇧🇪 Belgium: 1.175 Million Viewers for the Eurovision 2024 Grand Final|last=Granger|first=Anthony|date=2024-05-13|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-13}}</ref> |{{Center|1 175 589}} |{{Center|771 106}} |{{Center|1 350 975}} |- |{{Байрақ|Германия}}<ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/12/%F0%9F%87%A9%F0%9F%87%AA-germany-7-98-million-viewers-for-eurovision-2024-grand-final/|title=🇩🇪 Germany: 7.98 Million Viewers for Eurovision 2024 Grand Final|last=Granger|first=Anthony|date=2024-05-12|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-12}}</ref><ref name=":2" /> |{{Center|7 980 000}} |{{Center|680 000}} |{{Center|660 000}} |- |{{Байрақ|Дания}}<ref name=":2" /><ref name=":3" /> |{{Center|–}} |{{Center|361 019}} |{{Center|672 938}} |- |{{Байрақ|Ирландия}}<ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/13/ireland-666000-viewers-eurovision-2024-final/|title=🇮🇪 Ireland: Largest Audience for a Eurovision Final Since 2018|last=Granger|first=Anthony|date=2024-05-13|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-13}}</ref> |{{Center|685 000}} |{{Center|–}} |{{Center|–}} |- |{{Байрақ|Испания}}<ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/12/spain-just-under-5-million-viewers-final-of-eurovision-2024/|title=🇪🇸 Spain: Just Under 5 Million Viewers for the Final of Eurovision 2024|last=Conte|first=Davide|date=2024-05-12|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-12}}</ref> |{{Center|4 886 000}} |{{Center|722 000}} |{{Center|1 285 000}} |- |{{Байрақ|Италия}}<ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/12/italy-5-3-million-viewers-eurovision-2024-final/|title=🇮🇹 Italy: 5.3 Million Viewers for the Eurovision 2024 Final|last=Conte|first=Davide|date=2024-05-12|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-12}}</ref><ref name=":2" /> |{{Center|5 341 000}} |{{Center|1 912 000}} |{{Center|2 817 000}} |- |{{Байрақ|Нидерланд}}<ref name=":2" /> |{{Center|–}} |{{Center|1 462 000}} |{{Center|2 984 000}} |- |{{Байрақ|Норвегия}}<ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/13/%F0%9F%87%B3%F0%9F%87%B4-norway-lowest-eurovision-grand-final-audience-since-2007/|title=🇳🇴 Norway: Lowest Eurovision Grand Final Audience Since 2007|last=Granger|first=Anthony|date=2024-05-13|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-13}}</ref> |{{Center|1 400 000}} |{{Center|–}} |{{Center|–}} |- |{{Байрақ|Португалия}}<ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/12/portugal-924500-viewers-for-eurovision-2024-final/|title=🇵🇹 Portugal: 924,500 Viewers For Eurovision 2024 Final|last=Conte|first=Davide|date=2024-05-12|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-13}}</ref> |{{Center|924 500}} |{{Center|660 700}} |{{Center|183 400}} |- |{{Байрақ|Словения}}<ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/13/slovenia-37000-votes-eurovision-2024-final/|title=🇸🇮 Slovenia: 37,000 Votes Were Cast During the Eurovision 2024 Final|last=Granger|first=Anthony|date=2024-05-13|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-13}}</ref> |{{Center|271 200}} |{{Center|161 100}} |{{Center|97 600}} |- |{{Ту|Украина}} [[Украина Eurovision ән байқауында|Украина]]<ref>{{Cite web|url=https://eurovision.ua/6229-chastka-pokazu-pershogo-pivfinalu-yevrobachennya-na-kanali-suspilne-kultura-syagala-156/|title=Частка показу першого півфіналу Євробачення на каналі Суспільне Культура сягала 15,6%|website=eurovision.ua|access-date=14 травня 2024}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/14/ukraine-viewers-eurovision-2024-final/|title=🇺🇦 Ukraine: 800,000 Viewers For Eurovision 2024 Final|last=Grace|first=Emily|date=2024-05-14|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-15}}</ref> |{{Center|800 000}} |{{Center|529 000}} |{{Center|–}} |- |{{Байрақ|Ұлыбритания}}<ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/12/united-kingdom-7-6-million-viewers-eurovision-2024/|title=🇬🇧 United Kingdom: 7.6 Million Viewers for the Grand Final of Eurovision 2024|last=Granger|first=Anthony|date=2024-05-12|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-12}}</ref><ref name=":2" /> |{{Center|7 600 000}} |{{Center|1 858 700}} |{{Center|1 760 000}} |- |{{Байрақ|Финляндия}}<ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/12/finland-viewers-eurovision-2024-grand-final/|title=🇫🇮 Finland: 1.2 Million Viewers for the Eurovision 2024 Grand Final|last=Granger|first=Anthony|date=2024-05-12|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-12}}</ref><ref name=":3" /> |{{Center|1 200 000}} |{{Center|717 000}} |{{Center|–}} |- |{{Байрақ|Франция}}<ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/12/france-viewing-interest-jumps-for-eurovision-2024-final/|title=🇫🇷 France: Viewing Interest Jumps for the Eurovision 2024 Final|last=Granger|first=Anthony|date=2024-05-12|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-12}}</ref> |{{Center|5 400 000}} |{{Center|–}} |{{Center|–}} |- |{{Байрақ|Хорватия}}<ref name=":3" /><ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/13/croatia-75-audience-share-eurovision-2024-final/|title=🇭🇷 Croatia: Nearly 75% Audience Share for the Eurovision 2024 Final|last=Granger|first=Anthony|date=2024-05-13|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-13}}</ref> |{{Center|1 225 000}} |{{Center|979 147}} |{{Center|–}} |- |{{Байрақ|Швейцария}}<ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/14/switzerland-over-600000-viewers-for-the-eurovision-2024-grand-final-on-srf/|title=🇨🇭 Switzerland: Over 600,000 Viewers for the Eurovision 2024 Grand Final on SRF|last=Granger|first=Anthony|date=2024-05-14|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-15}}</ref> |{{Center|614 000}} |{{Center|162 000}} |{{Center|472 000}} |- |{{Байрақ|Швеция}}<ref name=":2" /><ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/13/sweden-2-million-viewers-eurovision-2024-final/|title=Sweden: 2.31 Million Viewers For Eurovision 2024 Final|last=Andersson|first=Rafaell|date=2024-05-13|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-13}}</ref> |{{Center|2 310 000}} |{{Center|1 081 000}} |{{Center|1 358 000}} |- |{{Байрақ|Эстония}}<ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/05/15/estonia-499000-viewers-for-the-eurovision-2024/|title=🇪🇪 Estonia: 499,000 Viewers for the Eurovision 2024|last=Washak|first=James|date=2024-05-15|website=Eurovoix|language=en-GB|access-date=2024-05-15}}</ref> | colspan="3" |{{Center|499 000}} |} == Ресми альбом == '''«Eurovision Song Contest: Malmö 2024»''' — барлық 37 әнді қамтитын байқаудың ресми [[Жинақ (музыка)|жинақ альбомы]]. Ол [[Еуропалық хабар тарату одағы]]мен құрастырылып, [[Universal Music Group]]-пен сандық форматта 2024 жылғы 12 сәуірде, CD форматында 2024 жылғы 19 сәуірде және винал форматында 2024 жылғы 24 мамырда шығарылды.<ref>{{Cite web |title=Eurovision Song Contest Malmö 2024 by Various Artists |publisher=[[Apple Music]] |date=12 сәуір 2024 |url=https://music.apple.com/us/album/eurovision-song-contest-malm%C3%B6-2024/1736817783 |access-date=27 наурыз 2024 |language=en-US |archive-date=27 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240327140524/https://music.apple.com/us/album/eurovision-song-contest-malm%C3%B6-2024/1736817783 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |date=22 наурыз 2024 |title=Pre-Order Official CD Eurovision 2024 + FREE Button |url=https://shop.eurovision.tv/product/official-cd-eurovision-2024/ |access-date=22 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=17 мамыр 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240517152744/https://shop.eurovision.tv/product/official-cd-eurovision-2024/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |date=22 наурыз 2024 |title=Pre-Order Official Vinyl Eurovision 2024 + FREE Button |url=https://shop.eurovision.tv/product/official-vinyl-eurovision-2024/ |access-date=22 наурыз 2024 |publisher=Eurovision Song Contest |archive-date=22 наурыз 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240322131655/https://shop.eurovision.tv/product/official-vinyl-eurovision-2024/ |url-status=live }}</ref> === Чарттар === {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center" |+''«Eurovision Song Contest: Malmö 2024»'' үшін апталық чарт ! scope="col" | Чарт (2024) ! scope="col" | Ең<br />жоғарғы<br />позиция |- | scope="row" | Australian Albums ([[ARIA Charts|ARIA]])<ref>{{cite web|url=https://www.aria.com.au/charts/albums-chart/2024-05-20|title=ARIA Top 50 Albums Chart|publisher=[[Аустралиялық дыбыс жазу индустриясы қауымдастығы]]|date=20 мамыр 2024|access-date=17 мамыр 2024|archive-date=17 мамыр 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240517152612/https://www.aria.com.au/charts/albums-chart/2024-05-20|url-status=live}}</ref> | 22 |- | scope="row" | Belgian Compilation Albums ([[Ultratop|Ultratop 50]] Flanders)<ref>{{Cite web|url=https://www.ultratop.be/nl/compilaties/2024/20240420|title=Ultratop Compilaties – 20 сәуір 2024|publisher=[[Ultratop]]|access-date=22 сәуір 2024|language=nl-BE|archive-date=30 сәуір 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240430085609/https://www.ultratop.be/nl/compilaties/2024/20240420|url-status=live}}</ref> | 1 |- | scope="row" | Belgian Compilation Albums ([[Ultratop|Ultratop 50]] Wallonia)<ref>{{Cite web|url=https://www.ultratop.be/fr/compilations/2024/20240427|title=Ultratop Compilations – 27 сәуір 2024|publisher=[[Ultratop]]|access-date=29 сәуір 2024|language=fr-BE|archive-date=29 сәуір 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240429001731/https://www.ultratop.be/fr/compilations/2024/20240427|url-status=live}}</ref> | 1 |- | scope="row" | Czech Albums ([[Фонографиялық индустрияның халықаралық федерациясы|ČNS IFPI]]) | 6 |- | scope="row"| Danish Compilation Albums (Tracklisten)<ref>{{cite web|url=https://hitlisten.nu/default.asp?w=17&y=2024&list=c10|title=Compilation Top-10 Uge 17-2024|publisher=Hitlisten|access-date=1 мамыр 2024|language=da|archive-date=1 мамыр 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240501001752/https://hitlisten.nu/default.asp?w=17&y=2024&list=c10|url-status=live}}</ref> | 7 |- | scope="row"| Dutch Compilation Albums ([[Dutch Charts|Compilation Top 30]])<ref>{{cite web|title=Eurovision Song Contest – Malmö 2024|url=https://dutchcharts.nl/showitem.asp?interpret=&titel=Eurovision+Song+Contest+%2D+Malm%F6+2024&cat=a|publisher=[[Dutch Charts]]|rowheader=true|access-date=28 сәуір 2024}}</ref> | 1 |- | scope="row"| Finnish Physical Albums ([[Official Finnish Charts|Suomen virallinen lista]])<ref>{{cite web|url=https://ifpi.fi/lista/artistit/various+artists/eurovision+song+contest+malm%C3%B6+2024/|title=Suomen virallinen lista: Various Artists – Eurovision Song Contest Malmö 2024|publisher=[[Musiikkituottajat]]|access-date=28 сәуір 2024|language=fi|archive-date=28 сәуір 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240428014912/https://ifpi.fi/lista/artistit/various+artists/eurovision+song+contest+malm%C3%B6+2024/|url-status=live}}</ref> | 8 |- | scope="row"| German Compilation Albums ([[GfK Entertainment чарттары|Offizielle Top 100]])<ref>{{cite web|title=Eurovision Song Contest – Malmö 2024|url=https://www.offiziellecharts.de/compilation-details-533901|work=offiziellecharts.de|publisher=[[GfK Entertainment Charts]]|rowheader=true|access-date=27 сәуір 2024}}</ref> | 1 |- | scope="row"| Greek Albums ([[IFPI Greece|IFPI]])<ref>{{cite web|title=Official IFPI Charts – Top-75 Albums Sales Chart (Combined) – Εβδομάδα: 18/2024|url=https://www.ifpi.gr/charts_el.html|publisher=[[IFPI Greece]]|access-date=9 мамыр 2024|language=el|archive-url=https://web.archive.org/web/20240509003801/https://www.ifpi.gr/charts_el.html|archive-date=9 мамыр 2024|url-status=dead}}</ref> | 9 |- | scope="row"| Irish Compilation Albums ([[Ирландия дыбыс жазу компанияларының қауымдастығы|IRMA]])<ref>{{cite web||title=Irish Compilations Chart – Week 19 2024 – Week Ending 17 мамыр 2024|url=https://www.irma.ie//index.cfm?page=irish-charts&chart=Compilations|publisher=[[Ирландия дыбыс жазу компанияларының қауымдастығы|IRMA]]|rowheader=true|access-date=11 мамыр 2024}}</ref> | 1 |- | scope="row"| Italian Physical Albums ([[Италиялық дыбыс жазу компанияларының қауымдастығы|FIMI]])<ref>{{cite web|url=https://www.fimi.it/top-of-the-music/classifiche.kl#/charts/6/2024/20|title=Classifica settimanale WK 20 (dal 10.05.2024 al 16.05.2024)|website=[[Италиялық дыбыс жазу компанияларының қауымдастығы|FIMI]]|publisher=[[Италиялық дыбыс жазу компанияларының қауымдастығы]]|access-date=27 мамыр 2024|language=it}}</ref> |20 |- | scope="row"| Polish Physical Albums ([[Поляк фонографиялық индустрия қоғамы|ZPAV]])<ref>{{cite web|url=https://www.olis.pl/charts/oficjalna-lista-sprzedazy/albumy-fizycznie|title=OLiS – oficjalna lista sprzedaży – albumy fizycznie|website=[[OLiS]]|publisher=[[Поляк фонографиялық индустрия қоғамы]]|access-date=23 мамыр 2024|language=pl}} ''Note: Change the date to 10.05.2024–16.05.2024 under "zmień zakres od–do:''</ref> | 32 |- | scope="row"| Slovak Albums ([[Фонографиялық индустрияның халықаралық федерациясы|ČNS IFPI]])<ref>{{cite web|url=https://ifpicr.cz/hitparada/36?weekId=2903|title=SK - ALBUMS - TOP 100: 21. týden 2024|publisher=[[Фонографиялық индустрияның халықаралық федерациясы|ČNS IFPI]]|access-date=28 мамыр 2024|language=sk}}</ref> | 15 |- | scope="row"| Swedish Physical Albums ([[Sverigetopplistan]])<ref>{{cite web|url=https://sverigetopplistan.se/chart/234/?dspy=2024&dspp=20|title=Veckolista Album Fysiskt, vecka 20|publisher=[[Sverigetopplistan]]|access-date=17 мамыр 2024|language=sv|archive-date=14 мамыр 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240514022021/https://sverigetopplistan.se/chart/234/?dspy=2024&dspp=20|url-status=live}}</ref> | 3 |- | scope="row"| Swiss Compilation Albums ([[Swiss Hitparade]])<ref>{{cite web|url=http://swisscharts.com/compilation/Eurovision-Song-Contest-Malmoe-2024-533901|title=Eurovision Song Contest – Malmö 2024|publisher=[[Swiss Charts]]|access-date=22 сәуір 2024|language=de-CH|archive-date=22 сәуір 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240422023116/http://swisscharts.com/compilation/Eurovision-Song-Contest-Malmoe-2024-533901|url-status=live}}</ref> | 1 |- | scope="row"| UK Compilation Albums ([[Official Charts Company|OCC]])<ref>{{cite web|title=Eurovision Song Contest Malmo 2024 by Various Artists|url=https://www.officialcharts.com/albums/various-artists-eurovision-song-contest-malmo-2024/|publisher=[[Official Charts Company]]|rowheader=true|access-date=18 мамыр 2024}}</ref> | 1 |- | scope="row" | US Compilation Albums (''[[Billboard]]'')<ref>{{cite web|url=https://www.billboard.com/charts/compilation-albums/2024-05-25/|title=''Billboard'' Compilation Albums: Week of May 25, 2024|magazine=[[Billboard]]|access-date=21 мамыр 2024|url-access=subscription|archive-url=https://web.archive.org/web/20240522131656/https://www.billboard.com/charts/compilation-albums/|archive-date=22 мамыр 2024}}</ref> | 7 |} == Тағы қараңыз == * [[Junior Eurovision ән байқауы 2024]] == Дереккөздер == {{дереккөздер|3}} == Сыртқы сілтемелер == {{commonscat|Eurovision Song Contest 2024|Eurovision ән байқауы 2024}} * {{Ресми сайт|eurovision.tv}} {{Eurovision ән байқауы 2024}} {{Eurovision ән байқауы}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Eurovision ән байқауы|2024]] [[Санат:Eurovision ән байқауы 2024| ]] [[Санат:Жылдар бойынша Eurovision ән байқауы]] [[Санат:Мальмё]] cmpw321kylkpteiezvgxfddo30e0j33 0 740328 3479138 3475121 2025-06-11T03:50:08Z Nurtenge 93712 /* Сыртқы сілтемелер */ 3479138 wikitext text/x-wiki {{otheruses4|Eurovision ән байқауының 2025 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауының 2025 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауы 2025}} {{Ән байқауы | Атауы = Eurovision ән байқауы | Жыл = 2025 | Ұран = ''United by Music''<ref name="Slogan">{{Cite web |url=https://eurovision.tv/story/united-by-music-permanent-slogan |title='United By Music' chosen as permanent Eurovision slogan |work=Eurovision.tv |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |date=2023-11-14 |access-date=2023-11-14}}</ref><br />(«Музыкамен біріккен») | Логотип = Eurovision Song Contest 2025.jpg | Логотип өлшемі = | 1-жартылай финал = 13 мамыр 2025 | 2-жартылай финал = 15 мамыр 2025 | Финал = 17 мамыр 2025 | Өткізілу орны = {{Ту|Швейцария}} «[[Санкт-Якобсхалле]]», [[Базель]], [[Швейцария]] | Жүргізушілер = Хейзел Брюггер<br />Сандра Студер<br />[[Мишель Хунцикер]] (финал) | Режиссёр = | Супервайзер = {{Ту|Швеция}} [[Мартин Эстердаль]]<ref>{{Cite web |last=Yossman |first=K. J. |date=2024-07-01 |title=Eurovision Song Contest Creates New Director Role, Beefs Up Rules and Considers Introducing Welfare Producer Following Independent Review (EXCLUSIVE) |url=https://variety.com/2024/tv/global/eurovision-song-contest-independent-review-director-welfare-1236057822/ |access-date=2024-07-01 |website=Variety |language=en-US}}</ref> | Продюсер = Рето Перитц<br />Мориц Штадлер<ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/06/04/eurovision-2025-reto-peritz-moritz-stadler-announced-executive-producers/|title=🇨🇭Eurovision 2025: Reto Peritz and Moritz Stadler Announced as Executive Producers|last=Farren|first=Neil|date=2024-06-04|website=Eurovoix|language=en|access-date=2024-06-06}}</ref> | Телерадио хабарын таратушы = [[Сурет:SRG SSR 2011 logo.svg|35px]] [[Швейцариялық радиотарату және телевизия қоғамы|SRG SSR]] | Жеңген ән = {{Байрақ|Аустрия}}<br />«[[Wasted Love]]» | Дауыс беру = Әр елдің кәсіби қазылар алқасы 10 әнге 12, 10, 8–1 ұпайдан тұратын топтаманы береді. Дүние жүзіндегі көрермендер 20 әнге дауыс бере алады және олардың дауыстары пропорционалды түрде бөлінеді. Қазылар алқасының және көрермендердің дауыстары барлық дауыстардың 50% құрайды. | Қатысушылар саны = 37 | Финалистер саны = 26 | Дебют = жоқ | Қайтып келгендер = {{Ту|Черногория}} [[Черногория Eurovision ән байқауында|Черногория]] | Қайтып келмегендер = {{Ту|Молдова}} [[Молдова Eurovision ән байқауында|Молдова]] | Дисквалификация = | Карта = ESC 2025 Map.svg | Түс1 = #2268b1 | Белгі1 = Финалға алдын ала өткен елдер | Түс2 = #22b14c | Белгі2 = Жартылай финалда бақ сынайтын елдер | Түс3 = #a2a397 | Белгі3 = Бұрын қатысқан, бірақ 2025 жылы қатыспайтын елдер | Түс4 = | Белгі4 = | Түс5 = | Белгі5 = | Ортаққор = Eurovision Song Contest 2025 }} '''Eurovision ән байқауы 2025''' ({{lang-en|Eurovision Song Contest 2025}}, {{lang-fr|Concours Eurovision de la chanson 2025}}, {{lang-de|Eurovisionsliedstreit 2025}}) — жыл сайын өткізілетін [[Eurovision ән байқауы]]ның өткізілуі жоспарланған 69-шығарылымы. Алдыңғы жылы өткен «[[Eurovision ән байқауы 2024|Eurovision 2024]]» ән байқауындағы «[[The Code (Nemo әні)|The Code]]» әнімен [[Nemo (әнші)|Nemo]]-ның жеңісінен кейін 2025 жылғы Eurovision ән байқауы 2025 жылғы 13 мамыр мен 17 мамыр аралығында [[Швейцария]]ның [[Базель]] қаласындағы «[[Санкт-Якобсхалле]]» аренасында өтеді.<ref>{{Cite web |date=2024-05-12 |title=Eurovision 2024 winner's press conference with Nemo |url=https://eurovision.tv/story/eurovision-2024-winners-press-conference-nemo |access-date=2024-05-12 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU}}</ref> Бұл Eurovision ән байқауының Швейцарияда соңғы рет [[Eurovision ән байқауы 1956|1956 жылы]] [[Лугано]]да және [[Eurovision ән байқауы 1989|1989 жылы]] [[Лозанна]]да өткізілген байқаулардан кейін үшінші рет өткізілгені болады. Eurovision ән байқауының 2025 жылғы шығарылымын ұйымдастырушы [[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) және [[Швейцариялық радиотарату және телевизия қоғамы|Swiss Broadcasting Corporation]] (SRG SSR) телекомпаниясы болады. Байқаудың жартылай финалдары 2025 жылғы 13 және 15 мамырда, ал финалы 17 мамырда өткізілуі жоспарланған.<ref name="2025HostCityOK">{{Cite web |date=30 August 2024 |title=Basel will host Eurovision Song Contest 2025 |url=https://eurovision.tv/story/basel-will-host-eurovision-song-contest-2025 |access-date=30 тамых 2024 |work=Eurovision.tv |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО)}}</ref> == Өткізілу орны == 2025 жылғы Eurovision ән байқауы алдыңғы жылы өткен «[[Eurovision ән байқауы 2024|Eurovision 2024]]» ән байқауындағы «[[The Code (Nemo әні)|The Code]]» әнімен [[Nemo (әнші)|Nemo]]-ның жеңісінен кейін [[Швейцария]]ның [[Базель]] қаласында өткізілуі жоспарланған. Байқаудың өткізілу орны ретінде 12 400 орынды жабық спорттық және концерттік іс-шараларды өткізу орны ретінде қызмет ететін [[Санкт-Якобсхалле]] аренасы таңдалды. Арена [[Базель-Ланд]]тағы [[Мюнхенштайн]] муниципалитетінде, [[Базель-Штадт]]пен шекаралас жерде орналасқан.<ref name="2025HostCityOK" /> === Іріктеу === {{ПозКарта+ |Швейцария |float=left |width=225 |caption=Өткізуші Базель қаласы (көк түспен), шорт-листке енген қалалар (жасыл түспен), іріктеу байқауына өтінім берген қалалар (қызыл түспен) және қызығушылық танытқан, бірақ ақырында өтінім бермеген басқа қалалар мен елді мекендер (сұр түспен) |places= {{ПозКарта~ |Швейцария |lat=46.201667 |long=6.146944 |label=[[Женева]] |position=right |mark=Green pog.svg}} {{ПозКарта~ |Швейцария |lat=47.554722 |long=7.590556 |label=[[Базель]] |position=left |mark=Blue pog.svg}} {{ПозКарта~ |Швейцария |lat=47.4245 |long=9.3767 |label=[[Санкт-Галлен]] |position=top |mark=Steel pog.svg}} {{ПозКарта~ |Швейцария |lat=47.3769 |long=8.5417 |label=[[Цюрих]] |position=bottom |mark=Red pog.svg}} {{ПозКарта~ |Швейцария |lat=46.9605 |long=7.4697 |label=[[Биль (қала)|Биль]] & [[Берн]] |position=bottom |mark=Red pog.svg}} }} Байқауды өткізу құқығын алдыңғы жылғы байқауда жеңімпаз атанған [[Аустралия Eurovision ән байқауында|Аустралиядан]] басқа барлық ел автоматты түрде алады, Аустралия жеңген жағдайда Eurovision ән байқауы [[Еуропалық хабар тарату одағы]] мен Special Broadcasting Service телекомпаниясы таңдаған еуропалық елде өтеді. Швейцария [[Eurovision ән байқауы 2024|2024 жылғы байқауда]] жеңіске жеткеннен кейін келесі күні, 12 мамырда [[Женева]]ның жергілікті билігі 2025 жылғы шығарылымды [[Palexpo]] конференция орталығында өткізуге қызығушылық танытып, ресми өтінім берді.<ref name=Geneva>{{Cite news |url= https://www.letemps.ch/culture/musiques/palexpo-est-deja-sur-les-rangs-pour-accueillir-l-eurovision-2025 |title=L'Eurovision 2025 sera «un défi financier» pour la SSR, Palexpo est déjà sur les rangs pour l'accueillir |work=Le Temps |date=2024-05-12 |access-date=2024-05-12|language=fr|author=Nicolas Dufour}}</ref><ref name="Geneva2">{{Cite web |url=https://www.rts.ch/info/culture/dossiers/2024/eurovision/2024/article/une-task-force-de-la-ssr-se-reunira-des-lundi-pour-preparer-l-eurovision-2025-en-suisse-28499783.html |title=Une task force de la SSR se réunira dès lundi pour préparer l'Eurovision 2025 en Suisse |publisher=Radio Télévision Suisse |language=fr-CH |date=2024-05-13 |access-date=2024-05-15}}</ref> Сол күні [[Базель-Штадт]] үкіметінің президенті Конрадин Крамер 2025 жылғы шығарылымды [[Базель]]де өткізуге қызығушылық танытатынын мәлімдеді.<ref name="Basel">{{cite web|user=ConradinCramer|url=https://x.com/ConradinCramer/status/1789578870993129751|last=Cramer|first=Conradin|title=Herzliche Gratulation an Nemo|date=12 мамыр 2024|access-date=12 мамыр 2024}}</ref> 12 мамыр күні ықтималды өткізілу орын ретінде [[Санкт-Галлен]]дегі Olma Hall ұсынылды.<ref name=StGallen1>{{Cite web |last=Conte |first=Davide |date=2024-05-12 |title=Eurovision 2025: Three Cities Aiming to Host Eurovision 2025 |url=https://eurovoix.com/2024/05/12/eurovision-2025-three-cities-aim-to-host-eurovision-2025/ |access-date=2024-05-12 |website=Eurovoix |language=en}}</ref><ref name=StGallen2>{{Cite web |date=2024-05-12 |title=Genf, Basel, St. Gallen: Alle wollen den ESC – doch wer kann? |url=https://www.srf.ch/news/gesellschaft/kampf-um-austragung-genf-basel-st-gallen-alle-wollen-den-esc-doch-wer-kann |access-date=2024-05-12 |website=[[Schweizer Radio und Fernsehen]]}}</ref> 13 мамыр күні [[Eurovision ән байқауы 1956|1956 жылғы шығарылым]] өткен [[Лугано]] қаласы 2025 жылғы шығарылымды өткізуге өтінім беруден бас тартты. Оның басты себебі — Луганода және [[Тичино]] кантонында қолайлы орындардың жоқтығы, қалада 15 мыңға дейін көрерменді қабылдай алатын орындар жоқ. [[Берн]] кантоны үкіметінің президенті Филипп Мюллер бұл байқауда «[[антисемитизм]]нің өсуіне» сілтеп, байқауды Швейцарияның ''де-факто'' астанасы Бернде өткізуді қаламайтынын білдірді.<ref>{{Cite web |last=Farren |first=Neil |date=2024-05-13 |title=Eurovision 2025: Lugano Rules Out Hosting |url=https://eurovoix.com/2024/05/13/eurovision-2025-lugano-rules-out-hosting/ |access-date=2024-05-13 |website=Eurovoix |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024-05-13 |title=Regierungspräsident Müller: 'ESC, bleib fern von Bern!' |url=https://www.20min.ch/story/antisemitisch-gepraegt-regierungspraesident-mueller-esc-bleib-fern-von-bern-103104392 |access-date=2024-05-14 |website=20 Minuten}}</ref> Мюллерге 15 мамырда бүкіл кантондық Берн үкіметі ашық түрде қарсы шықты. Кантон кеңесі [[Nemo (әнші)|Nemo]]-ны құттықтап, байқаудың Бернде ұйымдастырылуына қолдау көрсететінін мәлімдеді.<ref>{{Cite web |last=|first=|date=2024-05-15 |title=Le Conseil-exécutif félicite Nemo pour sa victoire au Concours Eurovision de la chanson et est ouvert à des candidatures bernoises |url=https://www.sta.be.ch/fr/start.html?newsID=b4829a2f-3780-4480-b0cf-cb75c96cc069 |access-date=2024-06-03 |website=be.ch |language=fr}}</ref> Осы уақытта [[Цюрих]] қалалық кеңесі өтінімді талқылау үшін «жоғары басымдылықтағы» отырыс өткізді деп хабарланды.<ref name="Zürich">{{Cite news |url=https://www.letemps.ch/culture/apres-geneve-zurich-est-aussi-tentee-par-l-organisation-de-l-eurovision |title=Après Genève, Zurich est aussi tentée par l'organisation de l'Eurovision |language=fr-CH |date=2024-05-13 |access-date=2024-05-13 |publisher=Le Temps}}</ref><ref>{{cite web |last=Granger |first=Anthony |title=Eurovision 2025: Zurich Examining Bid to Host Eurovision |url=https://eurovoix.com/2024/05/13/eurovision-2025-zurich-examining-bid-to-host/ |website=Eurovoix |date=13 мамыр 2024 |access-date=13 мамыр 2024}}</ref> 14 мамыр күні [[Eurovision ән байқауы 1989|1989 жылғы шығарылым]] өткен [[Лозанна]] қаласы инфрақұрылымның жоқтығына сілтеме жасап, 2025 жылғы шығарылымды өткізуге өтінім беруден бас тартты.<ref>{{cite web |last=Andersson |first=Rafaell |title=Eurovision 2025: Lausanne Rules Out Hosting |url=https://eurovoix.com/2024/05/14/%f0%9f%87%a8%f0%9f%87%ad-eurovision-2025-lausanne-rules-out-hosting/ |website=Eurovoix |access-date=14 мамыр 2024}}</ref> 15 мамырда Nemo-ның туған қаласы [[Биль (қала)|Биль]] бұл іс-шараға қатысуға және оны бірлесіп өткізуге мүдделі екенін мәлімдеді.<ref>{{Cite web |url=https://www.biel-bienne.ch/fr/details.html/29/news/4745|title=Arrêtés rendus par le Conseil municipal lors de sa séance du 15 mai 2024 |language=fr-CH |date=2024-05-15 |access-date=2024-05-15 |publisher=[[Биль (қала)|Биль]]}}</ref> 17 мамыр күні [[Фрибур]] қаласының жергілікті үкіметі өтінім берудің ықтималдылығын қарастырып жатқанын мәлімдеді.<ref>{{cite web |last=Farren |first=Neil |title=Eurovision 2025: Fribourg Examining Whether to Bid to Host |url=https://eurovoix.com/2024/05/17/eurovision-2025-fribourg-examining-whether-bid-host/ |website=Eurovoix |date=17 мамыр 2024 |access-date=19 мамыр 2024}}</ref> 5 маусым күні [[Базель|Базель-Штадт]] үкіметі байқаудың өткізілуі ықтимал орындары ретінде [[Санкт-Якобсхалле]] мен [[Санкт-Якоб Парк]]ты ұсына отырып, қалалар арасындағы іріктеу байқауына қатысатынын растады.<ref>{{cite web|last=Granger|first=Anthony |title=Eurovision 2025: Basel Confirms it Will Bid to Host Eurovision |url=https://eurovoix.com/2024/06/07/basel-confirms-it-will-bid-to-host-eurovision/ |website=Eurovoix |access-date=7 маусым 2024}}</ref> 6 маусым күні Биль және Берн муниципалитеттері бірлескен өтінім берудің ықтималдылығын жариялады.<ref>{{Cite web |url=https://www.biel-bienne.ch/fr/details.html/29/news/4824|title=Berne et Bienne envisagent une candidature commune pour l’Eurovision 2025|language=fr-CH |date=2024-06-06 |access-date=2024-06-06 |publisher=[[Биль (қала)|Биль]]}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.bern.ch/mediencenter/medienmitteilungen/aktuell_ptk/bern-und-biel-pruefen-gemeinsame-bewerbung-fuer-esc-2025|title=Bern und Biel prüfen gemeinsame Bewerbung für ESC 2025|language=de-CH |date=2024-06-06 |access-date=2024-06-06 |publisher=[[Берн]]}}</ref> 12 маусым күні [[Санкт-Галлен]] іс-шараны өткізуге қойылатын талаптарға сай келмейтініне байланысты өтінімді ұсынбайтынын хабарлады.<ref>{{Cite web |last=Granger |first=Anthony |date=2024-06-12 |title=🇨🇭 Eurovision 2025: St. Gallen Will Not Bid to Host Eurovision |url=https://eurovoix.com/2024/06/12/%F0%9F%87%A8%F0%9F%87%AD-eurovision-2025-st-gallen-will-not-bid-to-host-eurovision/ |access-date=2024-06-12 |website=Eurovoix |language=en}}</ref> [[Швейцариялық радиотарату және телевизия қоғамы|SRG SSR]] телерадио хабарын таратушысы 2024 жылдың 27 мамырындағы аптада байқауды өткізуге мүдделі қалаларға қойылатын талаптар тізімін шығару арқылы қалалар арасындағы іріктеу байқау процесін бастады.<ref>{{Cite press release |last=Estermann |first=Edi |date=2024-05-30 |title=Eurovision Song Contest 2025: now it's up to the cities |url=https://www.srgssr.ch/en/news-media/news/eurovision-song-contest-2025-now-its-up-to-the-cities |access-date=2024-05-30 |publisher=[[Швейцариялық радиотарату және телевизия қоғамы|SRG SSR]]}}</ref> [[Базель]], [[Берн]], [[Женева]] және [[Цюрих]] ресми түрде қызығушылық танытып, 28 маусымда өтінім беруін аяқтады.<ref name="2025Biddings">{{Cite web |last=Matijasevic |first=Ana |date=2024-06-26 |title=Buhlen um den ESC 2025: Welche Stadt hat die Nase vorn? |trans-title=Competing for the ESC 2025: Which city is ahead? |url=https://www.srf.ch/kultur/musik/austragung-des-esc-2025-buhlen-um-den-esc-welche-stadt-hat-die-nase-vorn |access-date=2024-06-26 |website= |publisher=[[Schweizer Radio und Fernsehen|SRF]] |language=de-CH}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rauch |first=Raphael |date=2024-06-30 |title=In welcher Stadt steigt der Schweizer ESC 2025? «Andere haben einen dicken Scheck – wir haben Nemo» |trans-title=In which city will the Swiss ESC 2025 take place? "Others have a big check – we have Nemo" |url=https://www.blick.ch/news/in-welcher-stadt-steigt-der-schweizer-esc-2025-andere-haben-einen-dicken-scheck-wir-haben-nemo-id19896402.html |access-date=2024-06-30 |website=[[Blick]] |language=de-CH}}</ref> Байқауды өткізуші елдің телерадио хабарын таратушысының өкілдері шілденің басында іріктеу байқауына қатысушы төрт қалаға барды,<ref>{{Cite web |date=2024-06-26 |title=Vortrag des Gemeinderats an den Stadtrat Eurovision Song Contest 2025; Verpflichtungskredit |trans-title=Presentation of the municipal council to the city council: Eurovision Song Contest 2025; Commitment credit |url=https://www.bern.ch/mediencenter/medienmitteilungen/aktuell_ptk/bern-und-biel-bewerben-sich-fuer-durchfuehrung-des-esc-2025/dokumente/vortrag-eurovision-song-contest-2025.pdf |access-date=2024-06-30 |website=bern.ch |language=de-CH |quote=Anfangs Juli 2024 finden die Pitch-Präsentationen und allfällige Standortbesichtigungen statt. Ende Juli 2024 wird durch das SRG kommuniziert, welche zwei potenziellen Austragungsstädte noch im Rennen sind (Shortlist). |trans-quote=The pitch presentations and any site visits will take place at the beginning of July 2024. At the end of July 2024, the SRG will announce which two potential host cities are still in the running (shortlist).}}</ref><ref>{{Cite web |last=Keystone-SDA |date=2024-06-29 |title=Many Swiss unenthusiastic about Eurovision song contest hosting duties |url=https://www.swissinfo.ch/eng/life-aging/most-swiss-unenthusiastic-about-eurovision-song-contest-hosting-duties/82164033 |access-date=2024-07-01 |website=[[SWI swissinfo]] |language=en-GB}}</ref> ал 19 шілдеде Базель мен Женеваны іріктеп, шорт-листке енгізді.<ref>{{Cite web |date=2024-07-19 |title=Switzerland 2025: Shortlist of Host Cities down to final two |url=https://eurovision.tv/story/switzerland-2025-shortlist-final-two |access-date=2024-07-19 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU}}</ref> 30 тамызда ЕХТО және SRG SSR қабылдаушы қала ретінде Базельді жариялады, ал таңдалған өткізілу орны ретінде [[Санкт-Якобсхалле]] болды.<ref>{{Cite web |last=Farren |first=Neil |date=2024-07-30 |title=Eurovision 2025: Host City Announcement on August 30 |url=https://eurovoix.com/2024/07/30/eurovision-2025-host-city-announcement-august-30/ |access-date=2024-07-30 |website=Eurovoix |language=en-GB}}</ref> '''Белгілер:'''<br /> {{Color box|#CEDFF2|†|border=darkgray}} Өткізуші қала {{Color box|#D0F0C0|*|border=darkgray}} Шорт-листке енген {{Color box|#F2E0CE|^|border=darkgray}} Жеребеге өтінім берген {| class="wikitable plainrowheaders" |- ! scope="col" | Қала ! scope="col" | Өткізілу орны ! scope="col" | Жазбалар ! scope="col" | Дер. |- ! rowspan="2" scope="row" style="background:#CEDFF2" | [[Базель]]{{spaces}}† | [[Санкт-Якоб Парк]] | Бұл жерде [[УЕФА Еуропа лигасының финалы 2016]] өтті және [[УЕФА әйелдер арасындағы футболдан Еуропа чемпионаты 2025]] өтеді. Ұсыныс стадионды жабу үшін шатырдың құрылысына байланысты. | rowspan="2" style="background:#CEDFF2" | <ref name="Basel"/><ref name="ESC2025">{{cite web |last=Galli |first=Paolo |title=Eurosong, Zurigo non si sfila |url=https://www.cdt.ch/news/eurosong-zurigo-non-si-sfila-352074|website=Corriere del Ticino | date = 13 мамыр 2024 | access-date=13 мамыр 2024 |language=it}}</ref><ref>{{cite web |last1=Jiandani |first1=Sanjay |title=Eurovision 2025: Basel applies to host the contest |url=https://esctoday.com/195397/eurovision-2025-basel-applies-to-host-the-contest/ |website=ESCToday |access-date=7 маусым 2024}}</ref> |- style="background:#CEDFF2" | [[Санкт-Якобсхалле]] | Бұл жерде жыл сайын [[Swiss Indoors]] теннис турнирі өтеді. |- style="background:#F2E0CE" ! scope="row" style="background:#F2E0CE"| [[Берн]] қаласы [[Биль (қала)|Биль]] қаласымен бірге{{spaces}}^ | Neue Festhalle | Ұсыныс Bernexpo кешенінің аумағында салынуы жоспарланған музыкалық алаңға негізделген болатын. Жеребеге Биль қаласымен бірге өтінім берді. |<ref>{{cite web |last=Granger |first=Anthony |title=Eurovision 2025: Bern & Biel/Bienne Reveal Details of Bid |url=https://eurovoix.com/2024/06/27/eurovision-2025-bern-biel-bienne-bid/ |website=Eurovoix |access-date=27 маусым 2024}}</ref><ref>{{cite web |last=Jiandani |first=Sanjay |title=Eurovision 2025: Bern and Biel apply to host the contest |url=https://esctoday.com/195522/eurovision-2025-bern-and-biel-apply-to-host-the-contest/ |website=ESCToday |access-date=27 маусым 2024}}</ref> |- style="background:#D0F0C0" ! scope="row" style="background:#D0F0C0" | [[Женева]]{{spaces}}* | [[Palexpo]] | Жыл сайынғы [[Женева халықаралық автосалон]]ы өткізілді. Сондай-ақ, [[Дэвис кубогы 2014]] жарысының жартылай финалдары және [[Лейвер кубогы 2019]] өткізілді. | <ref>{{cite web |last=Granger |first=Anthony |title=Eurovision 2025: Geneva Aims to Host Eurovision 2025 |url=https://eurovoix.com/2024/05/12/%f0%9f%87%a8%f0%9f%87%ad-eurovision-2025-geneva-aims-to-host-eurovision-2025/ |website=Eurovoix |access-date=12 мамыр 2024}}</ref> |- ! scope="row" | [[Санкт-Галлен]] | Olma Hall | — |<ref name="StGallen1" /><ref>{{cite web |last=Jiandani |first=Sanjay |title=Eurovision 2025: St. Gallen will not bid to host the contest|url=https://esctoday.com/195423/eurovision-2025-st-gallen-will-not-bid-to-host-the-contest/|website=ESCToday |access-date=13 маусым 2024}}</ref> |- style="background:#F2E0CE" ! rowspan="2" scope="row" style="background:#F2E0CE"| [[Цюрих]]{{spaces}}^ | [[Халленштадион]] | 1993—2008 жылдары аралығында жыл сайынғы [[Zurich Open]] турнирі өткізілді. | rowspan="2" | <ref>{{cite web |last=Jiandani |first=Sanjay |title=Eurovision 2025: Zurich officially applies to host the contest|url=https://esctoday.com/195526/eurovision-2025-zurich-officially-applies-to-host-the-contest/ |website=ESCToday |access-date=27 маусым 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Farren |first=Neil |date=2024-06-27 |title=Eurovision 2025: Zurich Reveals Details of Bid |url=https://eurovoix.com/2024/06/27/eurovision-2025-zurich-reveals-details-of-bid/ |access-date=2024-06-28 |website=Eurovoix |language=en-GB}}</ref> |- | Swiss Life Arena | — |} == Қатысушы елдер == Eurovision ән байқауына қатысу құқығына ие болу үшін Eurovision жүйесі арқылы байқауды қабылдауға және оны бүкіл ел бойынша тікелей таратуға қабілетті [[Еуропалық хабар тарату одағы]]ның (ЕХТО) белсенді мүшесі болып табылатын ұлттық телерадио хабарын таратушысы қажет. ЕХТО барлық белсенді мүшелерін байқауға қатысуға шақырады. «Үлкен бестікке» кіретін елдер мен қабылдаушы ел Швейцария байқаудың финалына автоматты түрде өтеді деп, ал қалған барлық елдер екі жартылай финалдың біріне орналасады деп күтілуде. 2025 жылдың қаңтарындағы жағдай бойынша 38 ел Eurovision 2025 ән байқауына қатысуға ниетті екенін мәлімдеді. [[Черногория Eurovision ән байқауында|Черногория]] екі жыл үзілістен кейін жарысқа қайта оралады және алдыңғы жылғы байқауға қатысқан 37 елдің қатарына қосылады.<ref name="38Broadcasters">{{cite web |title=Eurovision 2025: 38 broadcasters participating in Basel |url=https://eurovision.tv/story/eurovision-2025-38-broadcasters |publisher=ЕХТО |access-date=12 желтоқсан 2024 |language=en |date=12 желтоқсан 2024}}</ref> [[Eurovision ән байқауы 2013|2013 жылғы]] байқауда [[Who See]] тобымен бірге өнер көрсеткен [[Нина Жижич]] байқауға қайта оралады.<ref>{{Cite web |last=Lahav |first=Doron |date=2024-12-08 |title=Nina Žižić Will Represent Montenegro at Eurovision 2025 With 'Dobrodošli' |url=https://escbeat.com/2024/12/08/nina-zizic-will-represent-montenegro-at-eurovision-2025-with-dobrodosli/ |access-date=2024-12-08 |website=ESCBeat |language=en-US}}</ref> {| class="wikitable plainrowheaders sticky-header" |+ Eurovision 2025 ән байқауының қатысушылары<ref name="38Broadcasters" /><ref>{{Cite web |title=Participants of Basel 2025 |url=https://eurovision.tv/event/basel-2025/participants |access-date=2024-12-19 |website=Eurovision.tv |publisher=ЕХТО}}</ref> |- ! scope="col" | Ел ! scope="col" | Телерадио<br />хабарын<br />таратушы ! scope="col" | Әртіс ! scope="col" | Ән ! scope="col" | Тілі ! scope="col" | Ән<br />авторлары ! scope="col" | Дер. |- ! scope="row" | {{Ту|Албания}}<br />[[Албания Eurovision ән байқауында|Албания]] | [[Radio Televizioni Shqiptar|RTSH]] | [[Shkodra Elektronike]] | «[[Zjerm]]»<br/><small>''«От»''</small> | [[Албан тілі|албан]] | {{hlist|Беатрис Джерджи|Лек Гьелоши}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Shkodra Elektronike |url=https://eurovision.tv/participant/shkodra_elektronike-2025 |access-date=2024-12-23 |website= |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Армения}}<br />[[Армения Eurovision ән байқауында|Армения]] | [[Армения 1]] | [[Parg]] | «[[Survivor]]»<br/><small>''«Аман қалған»''</small> | [[Ағылшын тілі|ағылшын]] | {{hlist|Алекс Вилке|Армен Пол|Бенджамин Аласу|Ева Восканян|Джошуа Курран|Мартин Мурадян|[[Parg|Паргев Варданян]]|[[Томас Г:сон]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-16 |title=PARG has won 'Depi Evratesil' and will represent Armenia in Basel |url=https://eurovision.tv/story/parg-wins-depi-evratesil-armenia-basel |access-date=2025-02-16 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Аустралия}}<br />[[Аустралия Eurovision ән байқауында|Аустралия]] | [[Special Broadcasting Service|SBS]] | [[Go-Jo]] | «[[Milkshake Man]]»<br/><small>''«Милкшейк-адам»''</small> | ағылшын | {{hlist|Эми Шеппард|Джордж Шеппард|Джейсон Бовино|[[Go-Jo|Марти Замботто]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-25 |title=Go-Jo to represent Australia at Basel 2025 with 'Milkshake Man' |url=https://eurovision.tv/story/go-jo-representing-australia-basel-2025 |access-date=2025-02-25 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Аустрия}}<br />[[Аустрия Eurovision ән байқауында|Аустрия]] | [[Österreichischer Rundfunk|ORF]] | [[Йоханнес Пич|JJ]] | «[[Wasted Love]]»<br/><small>''«Босқа кеткен махаббат»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Йоханнес Пич]]|[[Тея (әнші)|Теодора Шпирич]]|Томас Тернер}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – JJ |url=https://eurovision.tv/participant/jj-2025 |access-date=2025-01-31 |website= |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-24 |title=Datum steht: Österreichs ESC-Beitrag "Wasted Love" von JJ kommt am 6. März |trans-title=Date is set: Austria’s ESC entry “Wasted Love” by JJ will be released on March 6th |url=https://esc-kompakt.de/datum-steht-oesterreichs-esc-beitrag-wasted-love-von-jj-kommt-am-6-maerz/ |access-date=2025-02-25 |website=ESC kompakt |language=de}}</ref><ref>{{Cite web |title=Eurovision Song Contest 2025: Unser Song für Basel - JJ singt „Wasted Love“ |url=https://tv.orf.at/stories/esc2025_jj118.html |access-date=2025-03-05 |website=tv.ORF.at |publisher=[[Österreichischer Rundfunk|ORF]] |language=de-AT}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Әзербайжан}}<br />[[Әзербайжан Eurovision ән байқауында|Әзербайжан]] | [[İctimai Television|İTV]] | [[Mamagama]] | «[[Run with U]]»<br/><small>''«Сенімен бірге жүгіру»''</small> | ағылшын | {{hlist|Хасан Хайадар|Роман Зи|Сефаэль Мишиев}} | style="text-align:center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Mamagama |url=https://eurovision.tv/participant/mamagama-2025 |access-date=2025-02-13 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-19 |title=Azerbaijan: Mamagama's song for Eurovision 2025 released – Listen to "Run With U" |url=https://eurovisionworld.com/esc/azerbaijan-mamagamas-song-for-eurovision-2025-released-listen-to-run-with-u |access-date=2025-02-19 |website=Eurovisionworld |language=en-gb}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Бельгия}}<br />[[Бельгия Eurovision ән байқауында|Бельгия]] | [[VRT]] | [[Red Sebastian]] | «[[Strobe Lights]]»<br/><small>''«Стробоскоптар»''</small> | ағылшын | {{hlist|Амира А. Рулантс|Билли Бентейн|[[Red Sebastian|Сеппе Херреман]]|Уиллем Вандерстихеле}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-01 |title=LIVE. Red Sebastian wint ‘Eurosong’ en mag ons land vertegenwoordigen in Bazel |trans-title=LIVE. Red Sebastian wins 'Eurosong' and gets to represent our country in Basel |url=https://www.hbvl.be/media-en-cultuur/live.-red-sebastian-wint-eurosong-en-mag-ons-land-vertegenwoordigen-in-bazel/37024394.html |website= |publisher=[[Het Belang van Limburg]] |language=nl }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Германия}}<br />[[Германия Eurovision ән байқауында|Германия]] | [[Norddeutscher Rundfunk|NDR]]<ref>{{cite web |title=Exklusiv: Der NDR bleibt auch 2025 innerhalb der ARD für deutschen ESC-Beitrag verantwortlich |url=https://esc-kompakt.de/exklusiv-der-ndr-bleibt-auch-2025-innerhalb-der-ard-fuer-deutschen-esc-beitrag-verantwortlich/ |publisher=ESC Kompakt |access-date=6 маусым 2024 |language=de}}</ref><ref>{{cite web |title=Alle deutschen ESC-Acts und ihre Titel |trans-title=All German ESC acts and their songs |url=https://www.eurovision.de/teilnehmer/vorentscheid386_glossaryPage-25.html |publisher=ARD |access-date=12 маусым 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230612084259/https://www.eurovision.de/teilnehmer/vorentscheid386_glossaryPage-25.html |archive-date=12 маусым 2023 |language=de |url-status=live}}</ref> | [[Abor & Tynna]] | «[[Baller]]»<br/><small>''«Атамын»''</small> | [[Неміс тілі|неміс]] | {{hlist|Александр Хауэр|Аттила Борнемиса|Тюнде Борнемиса}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-03-01 |title='Chefsache ESC' winners Abor & Tynna will represent Germany at Eurovision 2025 |url=https://eurovision.tv/story/chefsache-esc-winner-abor-tynna-germany-eurovision |access-date=2025-03-02 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Грекия}}<br />[[Грекия Eurovision ән байқауында|Грекия]] | [[Hellenic Broadcasting Corporation|ERT]] | [[Клавдия]] | «[[Asteromata]]» <small>(Αστερομάτα)</small> {{ref-el}}<br/><small>''«Жұлдызды көздер»''</small> | [[Грек тілі|грек]] | {{hlist|Arcade|[[Клавдия|Клавдия Пападопулу]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Klavdia |url=https://eurovision.tv/participant/klavdia-2025 |access-date=2025-01-31 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Грузия}}<br />[[Грузия Eurovision ән байқауында|Грузия]] | [[Georgian Public Broadcaster|GPB]] | [[Маринам Шенгелия]] | «[[Freedom (ән)|Freedom]]»<br/><small>''«Еркіндік»''</small> | [[Грузин тілі|грузин]], ағылшын | {{hlist|Бука Картозия|Кети Габисиани}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-03-14 |title=Mariam Shengelia will sing 'Freedom' in Basel for Georgia |url=https://eurovision.tv/story/mariam-shengelia-singing-freedom-georgia |access-date=2025-03-14 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Дания}}<br />[[Дания Eurovision ән байқауында|Дания]] | [[Danmarks Radio|DR]] | [[Sissal]] | «[[Hallucination]]»<br/><small>''«Галлюцинация»''</small> | ағылшын | {{hlist|Крис Роде-Фриск|Лина Спангсберг|[[Линнея Деб|Линнея Мэри Хансдоттер Деб]]|Мальте Йохансен|Маркус Уинтер-Джон|[[Мелани Вехбе|Мелани Габриэлла Айрапетян]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-03-01 |title=Sissal wins 'Melodi Grand Prix' and will sing for Denmark in Basel |url=https://eurovision.tv/story/sissal-wins-melodi-grand-prix-denmark |access-date=2025-03-02 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Исландия}}<br />[[Исландия Eurovision ән байқауында|Исландия]] | [[RÚV]] | [[Væb]] | «[[Róa]]»<br/><small>''«Есу»''</small> | [[Исланд тілі|исланд]] | {{hlist|Гуннар Бьорн Гуннаршон|Хальфдан Хельги Маттиашон|Инги Тор Гардаршон|Мэтью Дэвид Мэтьюшон}} | align="center" | <ref>{{Cite web|url=https://eurovision.tv/story/songvakeppnin-winners-vaeb-representing-iceland-basel|title='Söngvakeppnin' winners VÆB will head to Basel for Iceland|access-date=2025-02-13|publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Ирландия}}<br />[[Ирландия Eurovision ән байқауында|Ирландия]] | [[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]] | [[Эмми Кристиансен|Эмми]] | «[[Laika Party]]»<br/><small>''«[[Лайка]] кеші»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Эмми Кристиансен|Эмми Кристина Гуттулсруд Кристиансен]]|Эрленд Гуттулсруд Кристиансен|Хенрик Остлунд|Лариса Тормей|Трулс Мариус Аарра}} | align="center" | <ref>{{Cite web |last=Granger |first=Anthony |date=2024-12-31 |title=Ireland: Eurosong 2025 to be Held on February 7 |url=https://eurovoix.com/2024/12/31/%F0%9F%87%AE%F0%9F%87%AA-ireland-eurosong-2025-to-be-held-on-february-7/ |access-date=2025-01-03 |website=Eurovoix |language=en-GB}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Италия}}<br />[[Италия Eurovision ән байқауында|Италия]] | [[RAI]] | [[Лучио Корси]] | «[[Volevo essere un duro]]»<br/><small>''«Мен қатал болғым келген»''</small> | [[Италиян тілі|италиян]] | {{hlist|[[Лучио Корси]]|Томас Оттоман}} | align="center" | <ref>{{Cite web |last=Rossini |first=Federico |date=2025-02-22 |title=Eurovision 2025: ufficiale, Lucio Corsi rappresenterà l'Italia a Basilea |trans-title=Eurovision 2025: Official, Lucio Corsi to represent Italy in Basel |url=https://www.eurofestivalnews.com/2025/02/22/eurovision-2025-lucio-corsi-italia/ |access-date=2025-02-22 |website=Eurofestival News |language=it-IT}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Испания}}<br />[[Испания Eurovision ән байқауында|Испания]] | [[RTVE]] | [[Melody (испан әншісі)|Melody]] | «[[Esa diva]]»<br/><small>''«Ана қыз»''</small> | [[Испан тілі|испан]] | {{hlist|Джой Деб|Петер Бострём|[[Томас Г:сон]]|Хуан Суэйро|Альберто Лорите|[[Melody (испан әншісі)|Мелоди Руис]]}} | align="center" | <ref>{{cite web |title=Melody gana el Benidorm Fest: de la niña rumbera que bailó con gorilas a cumplir el sueño de Eurovisión |language=es-ES |trans-title=Melody wins the Benidorm Fest: from the rumba girl who danced with gorillas to fulfilling her Eurovision dream |url=https://www.elmundo.es/television/2025/02/02/679e08e8fc6c83540b8b45ba.html |publisher=[[El Mundo]] |date=2025-02-01 |access-date=2025-02-01}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Израиль}}<br />[[Израиль Eurovision ән байқауында|Израиль]] | [[Israeli Public Broadcasting Corporation|IPBC]] | [[Юваль Рафаэль]] | «[[New Day Will Rise]]»<br/><small>''«Жаңа күн келеді»''</small> | ағылшын, [[Француз тілі|француз]], [[Иврит тілі|иврит]] | [[Керен Пелес]] | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Yuval Raphael |url=https://eurovision.tv/participant/yuval-raphael-2025 |access-date=2025-01-22 |website= |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО)}}</ref><ref>{{Cite web |last=Zaikaner |first=Avi |date=2025-02-07 |title=ישראל באירוויזיון 2025: השיר לתחרות נבחר! האם הוא מנוגד לחוקי התחרות? - אירוויזיון 2025 |trans-title=Israel at Eurovision 2025: The song for the competition has been chosen! Is it against the competition rules? |url=https://www.euromix.co.il/2025/02/07/ישראל-באירוויזיון-2025-השיר-לתחרות-נבחר-ה/ |access-date=2025-02-07 |website=EuroMix |language=he|quote=השיר, שיבוצע על ידי יובל רפאל בחודש מאי בבאזל, נכתב והולחן על ידי קרן פלס והופק על ידי תומר בירן |trans-quote=The song, which will be performed by Yuval Raphael in May in Basel, was written and composed by Keren Peles and produced by Tomer Biran.}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Кипр}}<br />[[Кипр Eurovision ән байқауында|Кипр]] | [[Cyprus Broadcasting Corporation|CyBC]] | [[Тео Эван]] | «[[Shh]]»<br/><small>''«Тсс»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Димитрис Контопулос]]|Элке Тил|[[Элси Бэй|Эльза Сёллесвик]]|Лассе Нюманн|Линда Дейл}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Theo Evan |url=https://eurovision.tv/participant/theo-evan-2025 |access-date=19 December 2024 |publisher=[[European Broadcasting Union]] (EBU)}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Латвия}}<br />[[Латвия Eurovision ән байқауында|Латвия]] | [[Латвия телевидениесі|LTV]] | [[Tautumeitas]] | «[[Bur man laimi]]»<br/><small>''«Маған сәттілік алып кел»''</small> | [[Латыш тілі|латыш]] | {{hlist|Аснате Ранкане|Аурелия Ранкане|Габриэлла Стар|Лаура Ліците}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-08 |title='Supernova' winner Tautumeitas will sing for Latvia in Basel |url=https://eurovision.tv/story/supernova-winner-tautumeitas-basel-2025 |access-date=2025-02-09 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Литва}}<br />[[Литва Eurovision ән байқауында|Литва]] | [[Литва ұлттық радио және телевидениесі|LRT]] | [[Katarsis]] | «[[Tavo akys]]»<br/><small>''«Сенің көздерің»''</small> | [[Литва тілі|литва]] | {{hlist|Лукас Радзевичус}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-16 |title=Katarsis wins 'EUROVIZIJA.LT' in Lithuania and will head to Basel |url=https://eurovision.tv/story/katarsis-wins-eurovizijalt-lithuania-basel-2025 |access-date=2025-02-15 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Люксембург}}<br />[[Люксембург Eurovision ән байқауында|Люксембург]] | [[RTL Group|RTL]] | [[Лора Торн]] | «[[La poupée monte le son]]»<br/><small>''«Қуыршақ дыбысты күшейтіп жатыр»''</small> | француз | {{hlist|Жюльен Сальвиа|Людовик-Александр Видаль}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-01-25 |title=Laura Thorn wins 'Luxembourg Song Contest' and will head to Basel |url=https://eurovision.tv/story/laura-thorn-wins-luxembourg-song-contest |access-date=2025-01-25 |website=Eurovision.tv |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Мальта}}<br />[[Мальта Eurovision ән байқауында|Мальта]] | [[Public Broadcasting Services|PBS]] | [[Мириана Конте]] | «[[Serving]]»<br/><small>''«Қызмет ету»''</small> | ағылшын | {{hlist|Бенджамин Шмид|Мэтью «Максу» Мерсиека|Мириана Конте|Сара Эвелин Фуллертон}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-09 |title=Miriana Conte will represent Malta at the Eurovision Song Contest 2025 |url=https://eurovision.tv/story/miriana-conte-malta-eurovision-2025 |access-date=2025-02-09 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Нидерланд}}<br />[[Нидерланд Eurovision ән байқауында|Нидерланд]] | [[AVROTROS]] | [[Клод Киамбе|Клод]] | «[[C'est la vie]]»<br/><small>''«Осындай өмір»''</small> | француз, ағылшын | {{Hlist|Арно Крабман|[[Клод Киамбе]]|Йорен ван дер Вурт|Леон Пальмен}} | style="text-align:center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Claude |url=https://eurovision.tv/participant/claude-2025 |access-date=2024-12-19 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО)}}</ref><ref name="NLDate">{{Cite web |date=19 December 2024 |title=Claude voor Nederland naar Songfestival 2025 |trans-title=Claude for the Netherlands to the Eurovision Song Contest 2025 |url=https://songfestival.be/landen/nl/claude-voor-nederland-naar-songfestival-2025/ |access-date=22 December 2024 |website=Songfestival.be |language=nl |quote=Het liedje dat hij zal brengen, horen we in maart pas. Aan tafel bij Eva, de talkshow van Eva Jinek, verklapte Claude dat zijn lied 'tweetalig zal zijn'. Hij werkte voor zijn inzending samen met Arno Krabman, Joren van der Voort en Léon Paul. |trans-quote=The song he will perform, we will not hear until March. At the table of Eva, Eva Jinek's talk show, Claude revealed that his song 'will be bilingual'. He collaborated with Arno Krabman, Joren van der Voort and Léon Paul for his entry.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Zevenberg |first=Lara |date=2025-02-26 |title=Songfestival-liedje Claude uitgelekt: Frans-Engels C'est La Vie naar Bazel |trans-title=Claude's Eurovision song leaked: French-English C'est La Vie to Basel |url=https://www.nu.nl/songfestival/6347313/songfestival-liedje-claude-uitgelekt-frans-engels-cest-la-vie-naar-bazel.html |access-date=2025-02-26 |website=[[NU.nl]] |language=nl}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Норвегия}}<br />[[Норвегия Eurovision ән байқауында|Норвегия]] | [[Norwegian Broadcasting Corporation|NRK]] | [[Кайл Алессандро]] | «[[Lighter]]»<br/><small>''«Оттық»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Адам Вудс]]|[[Кайл Алессандро]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-15 |title=Kyle Alessandro will be singing for Norway in Basel |url=https://eurovision.tv/story/kyle-alessandro-singing-for-norway-basel |access-date=2025-02-16 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Польша}}<br />[[Польша Eurovision ән байқауында|Польша]] | [[Поляк телевидениесі|TVP]] | [[Юстина Стечковская]] | «[[Gaja]]»<br/><small>''«Гая»''</small> | [[Поляк тілі|поляк]], ағылшын | {{hlist|Доминик Бучковски-Войташек|Эмилиан Валюховский|[[Юстина Стечковская]]|Патрик Кумор}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Justyna Steczkowska |url=https://eurovision.tv/participant/justyna-steczkowska-2025 |access-date=2025-02-14 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО)}}</ref><ref name=":22">{{Cite web |last= |first= |date=2025-01-14 |title=Eurowizja 2025: Przedstawiamy 10 finalistów! |trans-title=Eurovision 2025: Introducing the 10 finalists! |url=https://eurowizja.tvp.pl/84517866/wielki-final-polskich-kwalifikacji-eurowizja-2025-przedstawiamy-10-finalistow |access-date=2025-01-14 |website=eurowizja.tvp.pl |publisher=TVP |language=pl}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Португалия}}<br />[[Португалия Eurovision ән байқауында|Португалия]] | [[Португалия радио және телевидениесі|RTP]] | [[Napa]] | «[[Deslocado]]»<br/><small>''«Ауыстырылған»''</small> | [[Португал тілі|португал]] | {{hlist|Джон Лоренсо Гомеш|Джон Родригес|Диого Гоис|Франциско Соуза|Андре Сантос|Гильерме Гомес}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – NAPA |url=https://eurovision.tv/participant/napa-2025 |access-date=2025-03-10 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Сан-Марино}}<br />[[Сан-Марино Eurovision ән байқауында|Сан-Марино]] | [[San Marino RTV|SMRTV]] | [[Габри Понте]] | «[[Tutta l'Italia]]»<br/><small>''«Бүкіл Италия»''</small> | италиян | {{hlist|Андреа Бономо|Эдвин Робертс|[[Габри Понте|Габриэле Понте]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Gabry Ponte |url=https://eurovision.tv/participant/gabry-ponte-2025 |access-date=2025-03-10 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Сербия}}<br />[[Сербия Eurovision ән байқауында|Сербия]] | [[Сербия радио және телевидениесі|RTS]] | [[Принц (әнші)|Принц]] | «[[Mila]]»<br/><small>''«Қымбаттым»''</small> | [[Серб тілі|серб]] | {{hlist|Душан Бачич}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-28 |title=Принц и „Мила“ представљају Србију у Базелу |trans-title=Prince and "Mila" represent Serbia in Basel |url=https://rts.rs/rts/pesma-evrovizije/pesma-evrovizije-2025/pesma-za-evroviziju-2025/5664012/pesma-za-evroviziju-2025-finale-pze-predstavnik-srbije.html |access-date=2025-02-28 |website=[[Сербия радио және телевидениесі]] |language=sr}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Словения}}<br />[[Словения Eurovision ән байқауында|Словения]] | [[Словения радио және телевидениесі|RTVSLO]] | [[Клемен Слаконья|Клемен]] | «[[How Much Time Do We Have Left]]»<br/><small>''«Бізде қанша уақыт қалды»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Клемен Слаконья]]|Майя Слатиншек|Райан Смолл}} | align="center" | <ref>{{Cite web |last= |first= |date=2024-10-28 |title=Objavljeno vabilo za izbor EMA 2025 |trans-title=Call for EMA 2025 published |url=https://www.rtvslo.si/rtv/za-medije/sporocila-za-javnost/objavljeno-vabilo-za-izbor-ema-2025/725762 |access-date=2024-10-28 |publisher=[[Словения радио және телевидениесі|RTVSLO]] |language=sl}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Украина}}<br />[[Украина Eurovision ән байқауында|Украина]] | [[Украина ұлттық қоғамдық телерадиокомпаниясы|Suspilne]] | [[Ziferblat]] | «[[Bird of Pray]]»<br/><small>''«Дұға құсы»''</small> | ағылшын, [[Украин тілі|украин]] | {{hlist|Валентин Лещинский|Даниил Лещинский|Федор Ходаков}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-08 |title=Ukraine 2025: It's 'Vidbir' winner Ziferblat to Basel |url=https://eurovision.tv/story/ukraine-2025-vidbir-winner-ziferblat |access-date=2025-02-09 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Ұлыбритания}}<br />[[Ұлыбритания Eurovision ән байқауында|Ұлыбритания]] | [[Би-Би-Си|BBC]] | [[Remember Monday]] | «What the Hell Just Happened?»<br/><small>''«Жаңа ғана, құрып кеткір, не болды?»''</small> | ағылшын | {{hlist|Шарлотта Стил|Холли-Энн Халл|Джули Аагард|Кес Камара|Лорен Бирн|Сэм Бреннан|Томас Стенгаард|Том Холлингс}} | align="center" | <ref>{{Cite press release |date=2025-03-07 |title=Remember Monday will represent the United Kingdom at Eurovision 2025 with What The Hell Just Happened? |url=https://www.bbc.co.uk/mediacentre/2025/eurovision-2025-united-kingdom-remember-monday-what-the-hell-just-happened#:~:text=Comprising%20of%20Charlotte%2C%20Holly%20and,vocals%20and%20perfectly%20blended%20harmonies. |access-date=2025-03-07 |website=bbc.co.uk |publisher=BBC |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Финляндия}}<br />[[Финляндия Eurovision ән байқауында|Финляндия]] | [[Yle]] | [[Эрика Викман]] | «[[Ich komme]]»<br/><small>''«Мен келе жатырмын»''</small> | [[Фин тілі|фин]] | {{hlist|[[Кису|Кристель Сундберг]]|Йори Русберг}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-08 |title=Erika Vikman wins 'UMK' and is Finland's artist for Eurovision 2025 |url=https://eurovision.tv/story/erika-vikman-wins-umk-2025 |access-date=2025-02-09 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Франция}}<br />[[Франция Eurovision ән байқауында|Франция]] | [[France Télévisions]] | [[Луан Эмера|Луан]] | «[[Maman]]»<br/><small>''«Ана»''</small> | француз | {{hlist|[[Луан Эмера|Энн Пайхерт]]|Тристан Сальвати}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Louane |url=https://eurovision.tv/participant/louane-2025 |access-date=2025-01-31 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Хорватия}}<br />[[Хорватия Eurovision ән байқауында|Хорватия]] | [[Хорват радиотелевидениесі|HRT]] | [[Марко Бошняк]] | «[[Poison Cake]]»<br/><small>''«Уланған торт»''</small> | ағылшын | {{hlist|Бас Виссинк|Бен Пайн|Эмма Гейл|Филип Майдак|[[Марко Бошняк]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web|url=https://www.novilist.hr/rijeka-regija/opatija/dora-se-vraca-u-opatiju-2/|title=Dora se vraća u Opatiju!|access-date=2024-12-18 |website=[[Novi list]]|language=hr}}</ref><ref>{{Cite web|title=Marko Bošnjak to Eurovsion 2025|url=https://eurovoix.com/2025/03/02/croatia-marko-bosnjak-to-eurovision-2025/|access-date=2025-03-02|website=Eurovoix|language=en-GB}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Черногория}}<br />[[Черногория Eurovision ән байқауында|Черногория]] | [[Черногория радио және телевидениесі|RTCG]] | [[Нина Жижич]] | «[[Dobrodošli]]»<br/><small>''«Қош келдіңіз»''</small> | [[Черногор тілі|черногор]] | {{hlist|Борис Суботич|Дарко Димитров|Виолета Михайловска Милич}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Nina Žižić |url=https://eurovision.tv/participant/nina-zizic-2025 |access-date=19 December 2024 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО)}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024-11-17 |title=Sve što treba da znate o finalistima Montesonga |trans-title=Everything you need to know about the Montesong finalists |url=https://rtcg.me/eurosong/montesong/627450/sve-sto-treba-da-znate-o-finalistima-montesonga.html |access-date=2024-12-22 |website= |publisher=[[Черногория радио және телевидениесі|RTCG]] |language=cnr |quote=U dvorani Voco u Podgorici predstaviće pjesmu baladu ,,Dobrodošli” koju potpisuju Boris Subotić, Violeta Mihajlovska i Darko Dimitrov. |trans-quote=At the Voco Hall in Podgorica, [Nina Žižić] will present the ballad "Dobrodošli" by Boris Subotić, Violeta Mihajlovska and Darko Dimitrov.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Ljuština |first=Stevan |date=2024-12-08 |title=Crna Gora 2025 {{!}} Nina Žižić je 13. crnogorska uzdanica |trans-title=Montenegro 2025 {{!}} Nina Žižić is the 13th Montenegrin hopeful |url=https://evrovizija.rs/2024/12/08/nina-zizic-predstavlja-crnu-goru/ |access-date=2024-12-22 |website=Evrovizija.rs |language=sr}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Чехия}}<br />[[Чехия Eurovision ән байқауында|Чехия]] | [[Чех телевидениесі|ČT]] | [[Adonxs]] | «[[Kiss Kiss Goodbye]]»<br/><small>''«Сүй, сүй, қош бол»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Adonxs|Адам Павловчин]]|Адриано Лопес да Силва|Джордж Мастерс-Кларк|Инес Кулон|Лоренцо Кальво|Михаэла Харватова|Рональд Янечек}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – ADONXS |url=https://eurovision.tv/participant/adonxs-2025 |access-date=2024-12-19 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО)}}</ref><ref>{{Cite web |last=Granger |first=Anthony |date=2025-01-31 |title=Czechia: Adonxs to Sing "Kiss Kiss Goodbye" Eurovision 2025 |url=https://eurovoix.com/2025/01/31/czechia-adonxs-to-sing-kiss-kiss-goodbye-eurovision-2025/ |access-date=2025-01-31 |website=Eurovoix |language=en-GB}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Швеция}}<br />[[Швеция Eurovision ән байқауында|Швеция]] | [[Sveriges Television|SVT]] | [[KAJ]] | «[[Bara bada bastu]]»<br/><small>''«Жай ғана саунаны пайдалан»''</small> | [[Швед тілі|швед]] | {{hlist|Андерс Вретхов|Аксель Оман|Якоб Норргард|Кевин Холмстром|Кристоффер Страндберг|Роберт Сковронски}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – KAJ |url=https://eurovision.tv/participant/kaj-2025 |access-date=2025-03-10 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Columbus |first=Rasmus Panagiotis |date=2025-03-08 |title=Ei saa peittää – de vinner Melodifestivalen 2025 |trans-title=No cover up – the winner of Melodifestivalen 2025 |url=https://www.sverigesradio.se/artikel/ei-saa-peittaa-de-vinner-melodifestivalen-2025 |access-date=2025-03-08 |website=[[Sveriges Radio]] |language=sv}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Швейцария}}<br />[[Швейцария Eurovision ән байқауында|Швейцария]] | [[Швейцариялық радиотарату және телевизия қоғамы|SRG SSR]] | [[Зои Мэ]] | «Voyage»<br/><small>''«Саяхат»''</small> | француз | {{hlist|Эмили Миддлмас|Том Олер|[[Зои Мэ|Зои Алина Кресслер]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Zoë Më |url=https://eurovision.tv/participant/zoe-me-2025 |access-date=2025-03-10 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Эстония}}<br />[[Эстония Eurovision ән байқауында|Эстония]] | [[Eesti Rahvusringhääling|ERR]] | [[Томми Кэш]] | «[[Espresso macchiato]]»<br/><small>''«Эспрессо макиато»''</small> | италиян, ағылшын | {{hlist|Йоханнес Науккаринен|[[Томми Кэш|Томас Таммеметс]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-15 |title='Eesti Laul' winner Tommy Cash will represent Estonia at Eurovision |url=https://eurovision.tv/story/tommy-cash-will-represent-estonia-eurovision |access-date=2025-02-16 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |} === ЕХТО мүшелері === * {{Ту|Босния және Герцеговина}} [[Босния және Герцеговина Eurovision ән байқауында|Босния және Герцеговина]] — 2024 жылға арналған телерадио хабарын тарату бағдарламасында [[Босния және Герцеговина радио және телевидениесі]] (BHRT) өзінің бір жылға арналған жоспарларын, оның ішінде «2025 жылы Eurovision ән байқауына қайта оралу мүмкіндігін қарастыратын уақыт келді» деген мәлімдемесін жасады. Қазіргі уақытта телерадио хабарын таратушы өзінің қарыздарының кесірінен ЕХТО санкциясында.<ref>{{Cite web |last=Granger |first=Anthony |url=https://eurovoix.com/2024/04/18/bosnia-herzegovina-considering-returning-eurovision-in-2025 |title=Bosnia & Herzegovina: BHRT Considering Returning to Eurovision in 2025 |work=Eurovoix |date=2024-04-18 |access-date=2024-04-18}}</ref> Босния және Герцеговина соңғы рет [[Eurovision ән байқауы 2016|2016 жылғы байқауға]] қатысты. * {{Ту|Нидерланд}} [[Нидерланд Eurovision ән байқауында|Нидерланд]] — 2024 жылдың 6 маусымында голландиялық [[AVROTROS]] телерадио хабарын таратушысы 2024 жылғы байқаудың қайшылықтарынан кейін, соның ішінде сол жылғы Нидерланд өкілі [[Йост Кляйн]]ді финалдан шеттетуден кейін өзінің 2025 жылғы байқауға қатысуы байқауды ұйымдастырудағы «құрылымдық түзетулерге» байланысты болатынын мәлімдеді.<ref>{{Cite web |date=2024-06-06 |title=Update AVROTROS met betrekking tot het Eurovisie Songfestival |url=https://www.avrotros.nl/article/update-avrotros-met-betrekking-tot-het-eurovisie-songfestival~576/ |access-date=2024-06-06 |website= |publisher=[[AVROTROS]] |language=nl, en}}</ref> === ЕХТО мүшелері емес === * {{Ту|Косово}} [[Косово Eurovision ән байқауында|Косово]] — 2024 жылдың 6 маусымында [[Косово радио және телевидениесі|RTK]] телерадио хабарын таратушысының бас директоры Шкумбин Ахметчекай ЕХТО-ға Eurovision 2025 ән байқауына қатысуға рұқсат беруін сұрайтын ресми хат жолдады.<ref>{{Cite web |date=2024-06-12 |title=RTK aplikon që të ftohet në Eurovizion 2025 |url=https://www.rtklive.com/sq/news-single.php?ID=668744 |access-date=2024-06-12 |website=[[Radio Television of Kosovo]] |language=sq}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://eurovoix.com/2024/06/13/kosovo-rtk-requests-invitation-to-eurovision-2025/ |title=Kosovo: RTK Requests Invitation to Eurovision 2025 |first=James |last=Stephenson |work=Eurovoix |date=2024-06-13 |access-date=2024-06-13}}</ref> * {{Ту|Лихтенштейн}} [[Лихтенштейн Eurovision ән байқауында|Лихтенштейн]] — 2024 жылдың мамыр айында ''Lichtensteiner Vaterland'' газеті елдің ұлттық телерадио хабарын таратушысы «Radio Liechtenstein» Eurovision ән байқауында дебют жасау мақсатында ЕХТО-ға мүшелікке ұмтылуда деп хабарлады.<ref>{{cite news |last1=Kaufmann |first1=Gary |title=Radio Liechtenstein prüft ESC-Teilnahme |url=https://www.vaterland.li/liechtenstein/radio-liechtenstein-prueft-esc-teilnahme-art-566002 |access-date=3 маусым 2024 |work=Liechtensteiner Vaterland |date=15 мамыр 2024 |language=de |url-access=subscription}}</ref><ref name="LiechtensteinRadio">{{Cite web |url=https://eurovoix.com/2024/06/02/radio-liechtenstein-european-broadcasting-union-membership/ |title=Liechtenstein: Radio Liechtenstein Applying for European Broadcasting Union Membership |work=Eurovoix |first=Anthony |last=Granger |date=2024-06-02 |access-date=2024-06-02}}</ref> === Қатыспайтынын растаған елдер === * {{Ту|Словакия}} [[Словакия Eurovision ән байқауында|Словакия]] — 2024 жылдың 8 сәуірінде Словакияның [[Словакия радио және телевидениесі|RTVS]] телерадио хабарын таратушысының маркетингтік коммуникация бөлімінің басшысы Зузана Вицелова бюджеттің қысқаруына байланысты Словакия 2025 жылы байқауға оралмайтынын мәлімдеді.<ref name="slovakia">{{Cite web |url=https://eurovoix.com/2024/04/08/slovakia-will-not-participate-in-eurovision-2025/ |title=Slovakia: RTVS Will Not Participate in Eurovision 2025 Due to Budget Cuts |date=2024-04-08 |work=Eurovoix |first=Anthony |last=Granger |access-date=2024-04-08 |language=en-gb}}</ref> Словакия соңғы рет [[Eurovision ән байқауы 2012|2012 жылғы байқауға]] қатысты. * {{Ту|Молдова}} [[Молдова Eurovision ән байқауында|Молдова]] — бастапқыда қатысуын растап, өз өкілін таңдау үшін ұлттық іріктеуді ұйымдастырғанымен, 2025 жылдың 22 қаңтарында Молдова экономикалық мәселелерге байланысты 2025 жылғы байқауға қатыспайтынын хабарлады.<ref>{{Cite web|url=https://suspilne.media/culture/930723-moldova-vidmovilasa-vid-ucasti-v-evrobacenni-2025/|title=Молдова відмовилася від участі в "Євробаченні-2025"|last=Заблоцька|first=Оксана|date=2025-01-22|website=Суспільне {{!}} Новини|language=uk|access-date=2025-01-22}}</ref> == Байқауға шолу == === Бірінші жартылай финал === Бірінші жартылай финал [[Жазғы Орталық Еуропа уақыты]]мен 13 мамыр күні сағат 21:00-де басталады ([[Қазақстандағы уақыт|Қазақстан уақыты]]мен 2025 жылғы 14 мамыр күні сағат 00:00-де).<ref name="calendar">{{Cite web |date=13 March 2019 |title=Eurovision Calendar 2025 |url=https://eurovision.tv/calendar |access-date=2025-01-28 |website=Eurovision.tv |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) }}</ref> Оған бәсекелес он бес ел қатысады. Осы елдер және [[Италия Eurovision ән байқауында|Италия]], [[Испания Eurovision ән байқауында|Испания]], [[Швейцария Eurovision ән байқауында|Швейцария]] және «Әлемнің қалған бөлігі» бірінші жартылай финалда дауыс береді.<ref name=":8">{{Cite web |date=2025-01-28 |title=Eurovision 2025: Semi-Final Draw results |url=https://eurovision.tv/story/eurovision-2025-semi-final-draw-results |access-date=2025-12-28 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> {| class="sortable wikitable plainrowheaders" |+ class="nowrap" | 2025 жылғы байқаудың бірінші жартылай финал қатысушылары<ref name="SF1_results">{{Cite web |url=https://eurovision.tv/event/basel-2025/first-semi-final |title=First Semi-Final of Basel 2025 |website=Eurovision.tv |publisher=ЕХТО |access-date=28.01.2025}}</ref> |- ! scope="col" | Реттілік ! scope="col" | Ел ! scope="col" | Әртіс ! scope="col" | Ән |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 1 | {{Ту|Исландия}}<br />[[Исландия Eurovision ән байқауында|Исландия]] | [[Væb]] | «[[Róa]]»<br/><small>''«Есу»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 2 | {{Ту|Польша}}<br />[[Польша Eurovision ән байқауында|Польша]] | [[Юстина Стечковская]] | «[[Gaja]]»<br/><small>''«Гая»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 3 | {{Ту|Словения}}<br />[[Словения Eurovision ән байқауында|Словения]] | [[Клемен Слаконья|Клемен]] | «[[How Much Time Do We Have Left]]»<br/><small>''«Бізде қанша уақыт қалды»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 4 | {{Ту|Эстония}}<br />[[Эстония Eurovision ән байқауында|Эстония]] | [[Томми Кэш]] | «[[Espresso macchiato]]»<br/><small>''«Эспрессо макиато»''</small> |- bgcolor="#E9ECF0" |colspan="2" | {{Ту|Испания}}<br />[[Испания Eurovision ән байқауында|Испания]] | [[Melody (испан әншісі)|Melody]] | «[[Esa diva]]»<br/><small>''«Ана қыз»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 5 | {{Ту|Украина}}<br />[[Украина Eurovision ән байқауында|Украина]] | [[Ziferblat]] | «[[Bird of Pray]]»<br/><small>''«Дұға құсы»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 6 | {{Ту|Швеция}}<br />[[Швеция Eurovision ән байқауында|Швеция]] | [[KAJ]] | «[[Bara bada bastu]]»<br/><small>''«Жай ғана саунаны пайдалан»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 7 | {{Ту|Португалия}}<br />[[Португалия Eurovision ән байқауында|Португалия]] | [[Napa]] | «[[Deslocado]]»<br/><small>''«Ауыстырылған»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 8 | {{Ту|Норвегия}}<br />[[Норвегия Eurovision ән байқауында|Норвегия]] | [[Кайл Алессандро]] | «[[Lighter]]»<br/><small>''«Оттық»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 9 | {{Ту|Бельгия}}<br />[[Бельгия Eurovision ән байқауында|Бельгия]] | [[Red Sebastian]] | «[[Strobe Lights]]»<br/><small>''«Стробоскоптар»''</small> |- bgcolor="#E9ECF0" |colspan="2" | {{Ту|Италия}}<br />[[Италия Eurovision ән байқауында|Италия]] | [[Лучио Корси]] | «[[Volevo essere un duro]]»<br/><small>''«Мен қатал болғым келген»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 10 | {{Ту|Әзербайжан}}<br />[[Әзербайжан Eurovision ән байқауында|Әзербайжан]] | [[Mamagama]] | «[[Run with U]]»<br/><small>''«Сенімен бірге жүгіру»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 11 | {{Ту|Сан-Марино}}<br />[[Сан-Марино Eurovision ән байқауында|Сан-Марино]] | [[Габри Понте]] | «[[Tutta l'Italia]]»<br/><small>''«Бүкіл Италия»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 12 | {{Ту|Албания}}<br />[[Албания Eurovision ән байқауында|Албания]] | [[Shkodra Elektronike]] | «[[Zjerm]]»<br/><small>''«От»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 13 | {{Ту|Нидерланд}}<br />[[Нидерланд Eurovision ән байқауында|Нидерланд]] | [[Клод Киамбе|Клод]] | «[[C'est la vie]]»<br/><small>''«Осындай өмір»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 14 | {{Ту|Хорватия}}<br />[[Хорватия Eurovision ән байқауында|Хорватия]] | [[Марко Бошняк]] | «[[Poison Cake]]»<br/><small>''«Уланған торт»''</small> |- bgcolor="#E9ECF0" |colspan="2" | {{Ту|Швейцария}}<br />[[Швейцария Eurovision ән байқауында|Швейцария]] | [[Зои Мэ]] | «Voyage»<br/><small>''«Саяхат»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 15 | {{Ту|Кипр}}<br />[[Кипр Eurovision ән байқауында|Кипр]] | [[Тео Эван]] | «[[Shh]]»<br/><small>''«Тсс»''</small> |} === Екінші жартылай финал === Екінші жартылай финал [[Жазғы Орталық Еуропа уақыты]]мен 15 мамыр күні сағат 21:00-де басталады ([[Қазақстандағы уақыт|Қазақстан уақыты]]мен 2025 жылғы 16 мамыр күні сағат 00:00-де).<ref name="calendar"/> Оған бәсекелес он бес ел қатысады. Осы елдер және [[Франция Eurovision ән байқауында|Франция]], [[Германия Eurovision ән байқауында|Германия]], [[Ұлыбритания Eurovision ән байқауында|Ұлыбритания]] және «Әлемнің қалған бөлігі» екінші жартылай финалда дауыс береді.<ref name=":8" /> {| class="sortable wikitable plainrowheaders" |+ class="nowrap" | 2025 жылғы байқаудың екінші жартылай финал қатысушылары<ref name="SF2_results">{{cite web |url=https://eurovision.tv/event/basel-2025/second-semi-final |title=Second Semi-Final of Basel 2025 |website=Eurovision.tv |publisher=ЕХТО |access-date=28.01.2025}}</ref> |- ! scope="col" | Реттілік ! scope="col" | Ел ! scope="col" | Әртіс ! scope="col" | Ән |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 1 | {{Ту|Аустралия}}<br />[[Аустралия Eurovision ән байқауында|Аустралия]] | [[Go-Jo]] | «[[Milkshake Man]]»<br/><small>''«Милкшейк-адам»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 2 | {{Ту|Черногория}}<br />[[Черногория Eurovision ән байқауында|Черногория]] | [[Нина Жижич]] | «[[Dobrodošli]]»<br/><small>''«Қош келдіңіз»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 3 | {{Ту|Ирландия}}<br />[[Ирландия Eurovision ән байқауында|Ирландия]] | [[Эмми Кристиансен|Эмми]] | «[[Laika Party]]»<br/><small>''«[[Лайка]] кеші»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 4 | {{Ту|Латвия}}<br />[[Латвия Eurovision ән байқауында|Латвия]] | [[Tautumeitas]] | «[[Bur man laimi]]»<br/><small>''«Маған сәттілік алып кел»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 5 | {{Ту|Армения}}<br />[[Армения Eurovision ән байқауында|Армения]] | [[Parg]] | «[[Survivor]]»<br/><small>''«Аман қалған»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 6 | {{Ту|Аустрия}}<br />[[Аустрия Eurovision ән байқауында|Аустрия]] | [[Йоханнес Пич|JJ]] | «[[Wasted Love]]»<br/><small>''«Босқа кеткен махаббат»''</small> |- bgcolor="#E9ECF0" |colspan="2" | {{Ту|Ұлыбритания}}<br />[[Ұлыбритания Eurovision ән байқауында|Ұлыбритания]] | [[Remember Monday]] | «What the Hell Just Happened?»<br/><small>''«Жаңа ғана, құрып кеткір, не болды?»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 7 | {{Ту|Грекия}}<br />[[Грекия Eurovision ән байқауында|Грекия]] | [[Клавдия]] | «[[Asteromata]]» <small>(Αστερομάτα)</small> {{ref-el}} <br/><small>''«Жұлдызды көздер»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 8 | {{Ту|Литва}}<br />[[Литва Eurovision ән байқауында|Литва]] | [[Katarsis]] | «[[Tavo akys]]»<br/><small>''«Сенің көздерің»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 9 | {{Ту|Мальта}}<br />[[Мальта Eurovision ән байқауында|Мальта]] | [[Мириана Конте]] | «[[Serving]]»<br/><small>''«Қызмет ету»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 10 | {{Ту|Грузия}}<br />[[Грузия Eurovision ән байқауында|Грузия]] | [[Маринам Шенгелия]] | «[[Freedom (ән)|Freedom]]»<br/><small>''«Еркіндік»''</small> |- bgcolor="#E9ECF0" |colspan="2" | {{Ту|Франция}}<br />[[Франция Eurovision ән байқауында|Франция]] | [[Луан Эмера|Луан]] | «[[Maman]]»<br/><small>''«Ана»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 11 | {{Ту|Дания}}<br />[[Дания Eurovision ән байқауында|Дания]] | [[Sissal]] | «[[Hallucination]]»<br/><small>''«Галлюцинация»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 12 | {{Ту|Чехия}}<br />[[Чехия Eurovision ән байқауында|Чехия]] | [[Adonxs]] | «[[Kiss Kiss Goodbye]]»<br/><small>''«Сүй, сүй, қош бол»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 13 | {{Ту|Люксембург}}<br />[[Люксембург Eurovision ән байқауында|Люксембург]] | [[Лора Торн]] | «[[La poupée monte le son]]»<br/><small>''«Қуыршақ дыбысты күшейтіп жатыр»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 14 | {{Ту|Израиль}}<br />[[Израиль Eurovision ән байқауында|Израиль]] | [[Юваль Рафаэль]] | «[[New Day Will Rise]]»<br/><small>''«Жаңа күн келеді»''</small> |- bgcolor="#E9ECF0" |colspan="2" | {{Ту|Германия}}<br />[[Германия Eurovision ән байқауында|Германия]] | [[Abor & Tynna]] | «[[Baller]]»<br/><small>''«Атамын»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 15 | {{Ту|Сербия}}<br />[[Сербия Eurovision ән байқауында|Сербия]] | [[Принц (әнші)|Принц]] | «[[Mila]]»<br/><small>''«Қымбаттым»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 16 | {{Ту|Финляндия}}<br />[[Финляндия Eurovision ән байқауында|Финляндия]] | [[Эрика Викман]] | «[[Ich komme]]»<br/><small>''«Мен келе жатырмын»''</small> |} === Финал === Финал [[Жазғы Орталық Еуропа уақыты]]мен 17 мамыр күні сағат 21:00-де басталады ([[Қазақстандағы уақыт|Қазақстан уақыты]]мен 2025 жылғы 18 мамыр күні сағат 00:00-де).<ref name="calendar"/> Оған бәсекелес жиырма алты ел қатысады, оның ішінде өткен жылғы жеңімпаз және сол себепті осы жылы автофиналист болып табылатын Швейцария, «Үлкен бестік» елдері — Германия, Испания, Италия, Ұлыбритания, Франция және әр жартылай финалдан 10 финалист елдер. Барлық отыз жеті елдің қазылар алқасы мен телекөрермендері және «Әлемнің қалған бөлігі» финалда дауыс береді. {| class="sortable wikitable plainrowheaders" |+ class="nowrap" | 2025 жылғы байқаудың финалист қатысушылары<ref name="Final_results">{{cite web |url=https://eurovision.tv/event/basel-2025/grand-final |title=Grand Final of Basel 2025 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |access-date=2025-01-28}}</ref> |- ! scope="col" | Реттілік ! scope="col" | Ел ! scope="col" | Әртіс ! scope="col" | Ән |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 19 | {{Ту|Швейцария}}<br />[[Швейцария Eurovision ән байқауында|Швейцария]] | [[Зои Мэ]] | «Voyage»<br/><small>''«Саяхат»''</small> |- | rowspan="7" style="background:#DDF; text-align:center" | ''Күтілуде'' | {{Ту|Франция}}<br />[[Франция Eurovision ән байқауында|Франция]] | [[Луан Эмера|Луан]] | «[[Maman]]»<br/><small>''«Ана»''</small> |- | {{Ту|Германия}}<br />[[Германия Eurovision ән байқауында|Германия]] | [[Abor & Tynna]] | «[[Baller]]»<br/><small>''«Атамын»''</small> |- | {{Ту|Италия}}<br />[[Италия Eurovision ән байқауында|Италия]] | [[Лучио Корси]] | «[[Volevo essere un duro]]»<br/><small>''«Мен қатал болғым келген»''</small> |- | {{Ту|Испания}}<br />[[Испания Eurovision ән байқауында|Испания]] | [[Melody (испан әншісі)|Melody]] | «[[Esa diva]]»<br/><small>''«Ана қыз»''</small> |- | {{Ту|Ұлыбритания}}<br />[[Ұлыбритания Eurovision ән байқауында|Ұлыбритания]] | [[Remember Monday]] | «What the Hell Just Happened?»<br/><small>''«Жаңа ғана, құрып кеткір, не болды?»''</small> |- | colspan="3" style="background:#DDF; text-align:center" | ''2025 жылдың 13 мамырында бірінші жартылай финалдың үздік 10 қатысушысы анықталады'' |- | colspan="3" style="background:#DDF; text-align:center" | ''2025 жылдың 15 мамырында екінші жартылай финалдың үздік 10 қатысушысы анықталады'' |} ==== Ұпай жариялаушылары ==== Ұпай жариялаушылары өз елдерінің ұлттық қазылар алқасының 12 ұпайлық бағасын финалда жариялайтын болады. Қазіргі уақытта келесі ұпай жариялаушылары белгілі: * {{Байрақ|Сан-Марино}} — Сенит<ref>{{cite web |last=De-re |first=Julien |title=San Marino: Senhit to be Spokesperson for Eurovision 2025 |url=https://eurovoix.com/2025/03/31/san-marino-senhit-spokesperson-eurovision-2025/ |website=Eurovoix |date=31 March 2025 |access-date=31 March 2025}}</ref> * {{Байрақ|Испания}} — Шанель Терреро<ref>{{cite web |last1=Sempere |first1=Elian Vayá |title=RTVE confía de nuevo en Chanel y volverá a Eurovisión 2025 para dar los '12 points' de España |trans-title=RTVE trusts again in Chanel and will return to Eurovision 2025 to give Spain's '12 points'. |url=https://cadenaser.com/nacional/2025/03/25/rtve-confia-de-nuevo-en-chanel-y-volvera-a-eurovision-2025-para-dar-los-12-points-de-espana-cadena-ser/ |publisher=[[Cadena SER]] |access-date=25 March 2025 |language=es-ES |date=25 March 2025}}</ref> * {{Байрақ|Швейцария}} — Свен Эпиней және Мелани Фреймонд<ref name="2025Hosts2">{{Cite press release |last=Estermann |first=Edi |date=2025-01-20 |title=ESC 2025: The Hosting Team is Announced |url=https://www.srgssr.ch/en/news-media/news/esc-2025-the-hosting-team-is-announced |access-date=2025-01-20 |publisher=SRG SSR}}</ref> == Формат == === Ұран === 2023 жылдың 14 қарашасында [[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) және [[Sveriges Television]] (SVT) [[Eurovision ән байқауы 2023]] ұраны — ''United by Music'' ({{lang-kk|Музыкамен біріккен}}) — [[Eurovision ән байқауы]]ның тұрақты ұраны ретінде таңдалғанын жариялады. 2025 жылғы байқау осы ұранмен өтеді.<ref>{{Cite web|title='United By Music' chosen as permanent Eurovision slogan|url=https://eurovision.tv/story/united-by-music-permanent-slogan|website=eurovision.tv|date=2023-11-14|accessdate=2023-11-14|language=en}}</ref> === Жеребе === Қатысушы елдердің жартылай финалындағы өнер көрсету ретін анықтау үшін жеребе салу ұйымдастырылады. «Блокталған дауыс беру» ықтималдығын азайту және жартылай финалдағы шиеленісті күшейту үшін жартылай финалистер тарихи дауыс беру үлгілеріне негізделген бірнеше себетке бөлінген. Жеребе өткен жылғы жеңімпаз ел мен «Үлкен бестіктің» ([[Франция Eurovision ән байқауында|Франция]], [[Германия Eurovision ән байқауында|Германия]], [[Италия Eurovision ән байқауында|Италия]], [[Испания Eurovision ән байқауында|Испания]] және [[Ұлыбритания Eurovision ән байқауында|Ұлыбритания]]) қай жартылай финалда дауыс беретінін де анықтайды. == Өндіріс == 2025 жылғы Eurovision ән байқауына швейцариялық ұлттық [[Швейцариялық радиотарату және телевизия қоғамы|Swiss Broadcasting Corporation]] (SRG SSR) телерадио хабарын таратушы компаниясы продюсерлік етеді. Негізгі команда атқарушы продюсердер ретінде Рето Перитц пен Мориц Штадлерден<ref>{{Cite press release |last=Estermann |first=Edi |date=2024-06-04 |title=Eurovision Song Contest 2025: Executive producers named |url=https://www.srgssr.ch/en/news-media/news/eurovision-song-contest-2025-executive-producers-named |access-date=2024-06-04 |website= |publisher=SRG SSR |language=en}}</ref> және шоу жетекшісі ретінде Ив Шифферледен тұрады. Алдыңғы шығарылымдағы рөлдерін Кристер Бьоркман байқау жетекшісі ретінде және Тобиас Оберг өндіріс басшысы ретінде, сонымен қатар, өзге де өндіріс қызметкерлері, соның ішінде Надя Буркхардт-Тракол іс-шараның жетекшісі ретінде, Манфред Винц қаржы басшысы ретінде, Аврору Шатар қауіпсіздік бөлімінің басшысы ретінде және Кевин Штубер заң бөлімінің басшысы ретінде қайталайды.<ref>{{Cite web |date=2024-07-03 |title=Switzerland 2025: Core project team is in place |url=https://eurovision.tv/story/switzerland-2025-core-project-team |access-date=2024-07-03 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU}}</ref><ref>{{Cite press release |last=Estermann |first=Edi |date=2024-07-03 |title=ESC 2025: the core project team is in place |url=https://www.srgssr.ch/en/news-media/news/esc-2025-the-core-project-team-is-in-place |access-date=2024-07-03 |publisher=SRG SSR}}</ref> Байқауды ұйымдастыру 2025 жылға дейін қайта құрылымдалады; Бұл туралы ЕХТО 2024 жылғы 1 шілдеде 2024 жылғы байқаудың даулы мәселелерін қарастырғаннан кейін хабарлады.<ref>{{Cite web |date=2024-07-01 |title=EBU announces future development areas for Eurovision Song Contest following independent review into 2024 event |url=https://www.ebu.ch/news/2024/06/ebu-announces-future-development-areas-for-eurovision-song-contest-following-independent-review-into-2024-event |access-date=2024-07-01 |website=ebu.ch |publisher=EBU |language=en}}</ref> [[Мартин Эстердаль]] [[Eurovision ән байқауы 2021|2021 жылғы шығарылымнан]] бері атқарып келген атқарушы супервайзер лауазымы шоу супервайзері болып өзгертілді және екі жаңа лауазым құрылды: Eurovision ән байқауы директоры және бренд және коммерция бөлімінің басшысы. Eurovision ән байқауы директоры шоу супервайзері мен бренд және коммерция бөлімінің басшысының жұмысын қадағалайды.<ref>{{Cite web |last=Yossman |first=K. J. |date=2024-07-01 |title=Eurovision Song Contest Creates New Director Role, Beefs Up Rules and Considers Introducing Welfare Producer Following Independent Review (EXCLUSIVE) |url=https://variety.com/2024/tv/global/eurovision-song-contest-independent-review-director-welfare-1236057822/ |access-date=2024-07-01 |website=Variety |language=en-US}}</ref> == Тағы қараңыз == * [[Junior Eurovision ән байқауы 2025]] == Дереккөздер == {{дереккөздер|2}} == Сыртқы сілтемелер == {{Commonscat-inline|Eurovision Song Contest 2025|Eurovision ән байқауы 2025}} * {{Ресми сайт|eurovision.tv}} {{Eurovision ән байқауы 2025}} {{Eurovision ән байқауы}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Eurovision ән байқауы|2025]] [[Санат:Eurovision ән байқауы 2025| ]] [[Санат:Жылдар бойынша Eurovision ән байқауы|2025]] 1c99o0egkznztga9wq9l4pu2zmvv7bh 3479145 3479138 2025-06-11T04:00:06Z Nurtenge 93712 /* Сыртқы сілтемелер */ 3479145 wikitext text/x-wiki {{otheruses4|Eurovision ән байқауының 2025 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауының 2025 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауы 2025}} {{Ән байқауы | Атауы = Eurovision ән байқауы | Жыл = 2025 | Ұран = ''United by Music''<ref name="Slogan">{{Cite web |url=https://eurovision.tv/story/united-by-music-permanent-slogan |title='United By Music' chosen as permanent Eurovision slogan |work=Eurovision.tv |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |date=2023-11-14 |access-date=2023-11-14}}</ref><br />(«Музыкамен біріккен») | Логотип = Eurovision Song Contest 2025.jpg | Логотип өлшемі = | 1-жартылай финал = 13 мамыр 2025 | 2-жартылай финал = 15 мамыр 2025 | Финал = 17 мамыр 2025 | Өткізілу орны = {{Ту|Швейцария}} «[[Санкт-Якобсхалле]]», [[Базель]], [[Швейцария]] | Жүргізушілер = Хейзел Брюггер<br />Сандра Студер<br />[[Мишель Хунцикер]] (финал) | Режиссёр = | Супервайзер = {{Ту|Швеция}} [[Мартин Эстердаль]]<ref>{{Cite web |last=Yossman |first=K. J. |date=2024-07-01 |title=Eurovision Song Contest Creates New Director Role, Beefs Up Rules and Considers Introducing Welfare Producer Following Independent Review (EXCLUSIVE) |url=https://variety.com/2024/tv/global/eurovision-song-contest-independent-review-director-welfare-1236057822/ |access-date=2024-07-01 |website=Variety |language=en-US}}</ref> | Продюсер = Рето Перитц<br />Мориц Штадлер<ref>{{Cite web|url=https://eurovoix.com/2024/06/04/eurovision-2025-reto-peritz-moritz-stadler-announced-executive-producers/|title=🇨🇭Eurovision 2025: Reto Peritz and Moritz Stadler Announced as Executive Producers|last=Farren|first=Neil|date=2024-06-04|website=Eurovoix|language=en|access-date=2024-06-06}}</ref> | Телерадио хабарын таратушы = [[Сурет:SRG SSR 2011 logo.svg|35px]] [[Швейцариялық радиотарату және телевизия қоғамы|SRG SSR]] | Жеңген ән = {{Байрақ|Аустрия}}<br />«[[Wasted Love]]» | Дауыс беру = Әр елдің кәсіби қазылар алқасы 10 әнге 12, 10, 8–1 ұпайдан тұратын топтаманы береді. Дүние жүзіндегі көрермендер 20 әнге дауыс бере алады және олардың дауыстары пропорционалды түрде бөлінеді. Қазылар алқасының және көрермендердің дауыстары барлық дауыстардың 50% құрайды. | Қатысушылар саны = 37 | Финалистер саны = 26 | Дебют = жоқ | Қайтып келгендер = {{Ту|Черногория}} [[Черногория Eurovision ән байқауында|Черногория]] | Қайтып келмегендер = {{Ту|Молдова}} [[Молдова Eurovision ән байқауында|Молдова]] | Дисквалификация = | Карта = ESC 2025 Map.svg | Түс1 = #2268b1 | Белгі1 = Финалға алдын ала өткен елдер | Түс2 = #22b14c | Белгі2 = Жартылай финалда бақ сынайтын елдер | Түс3 = #a2a397 | Белгі3 = Бұрын қатысқан, бірақ 2025 жылы қатыспайтын елдер | Түс4 = | Белгі4 = | Түс5 = | Белгі5 = | Ортаққор = Eurovision Song Contest 2025 }} '''Eurovision ән байқауы 2025''' ({{lang-en|Eurovision Song Contest 2025}}, {{lang-fr|Concours Eurovision de la chanson 2025}}, {{lang-de|Eurovisionsliedstreit 2025}}) — жыл сайын өткізілетін [[Eurovision ән байқауы]]ның өткізілуі жоспарланған 69-шығарылымы. Алдыңғы жылы өткен «[[Eurovision ән байқауы 2024|Eurovision 2024]]» ән байқауындағы «[[The Code (Nemo әні)|The Code]]» әнімен [[Nemo (әнші)|Nemo]]-ның жеңісінен кейін 2025 жылғы Eurovision ән байқауы 2025 жылғы 13 мамыр мен 17 мамыр аралығында [[Швейцария]]ның [[Базель]] қаласындағы «[[Санкт-Якобсхалле]]» аренасында өтеді.<ref>{{Cite web |date=2024-05-12 |title=Eurovision 2024 winner's press conference with Nemo |url=https://eurovision.tv/story/eurovision-2024-winners-press-conference-nemo |access-date=2024-05-12 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU}}</ref> Бұл Eurovision ән байқауының Швейцарияда соңғы рет [[Eurovision ән байқауы 1956|1956 жылы]] [[Лугано]]да және [[Eurovision ән байқауы 1989|1989 жылы]] [[Лозанна]]да өткізілген байқаулардан кейін үшінші рет өткізілгені болады. Eurovision ән байқауының 2025 жылғы шығарылымын ұйымдастырушы [[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) және [[Швейцариялық радиотарату және телевизия қоғамы|Swiss Broadcasting Corporation]] (SRG SSR) телекомпаниясы болады. Байқаудың жартылай финалдары 2025 жылғы 13 және 15 мамырда, ал финалы 17 мамырда өткізілуі жоспарланған.<ref name="2025HostCityOK">{{Cite web |date=30 August 2024 |title=Basel will host Eurovision Song Contest 2025 |url=https://eurovision.tv/story/basel-will-host-eurovision-song-contest-2025 |access-date=30 тамых 2024 |work=Eurovision.tv |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО)}}</ref> == Өткізілу орны == 2025 жылғы Eurovision ән байқауы алдыңғы жылы өткен «[[Eurovision ән байқауы 2024|Eurovision 2024]]» ән байқауындағы «[[The Code (Nemo әні)|The Code]]» әнімен [[Nemo (әнші)|Nemo]]-ның жеңісінен кейін [[Швейцария]]ның [[Базель]] қаласында өткізілуі жоспарланған. Байқаудың өткізілу орны ретінде 12 400 орынды жабық спорттық және концерттік іс-шараларды өткізу орны ретінде қызмет ететін [[Санкт-Якобсхалле]] аренасы таңдалды. Арена [[Базель-Ланд]]тағы [[Мюнхенштайн]] муниципалитетінде, [[Базель-Штадт]]пен шекаралас жерде орналасқан.<ref name="2025HostCityOK" /> === Іріктеу === {{ПозКарта+ |Швейцария |float=left |width=225 |caption=Өткізуші Базель қаласы (көк түспен), шорт-листке енген қалалар (жасыл түспен), іріктеу байқауына өтінім берген қалалар (қызыл түспен) және қызығушылық танытқан, бірақ ақырында өтінім бермеген басқа қалалар мен елді мекендер (сұр түспен) |places= {{ПозКарта~ |Швейцария |lat=46.201667 |long=6.146944 |label=[[Женева]] |position=right |mark=Green pog.svg}} {{ПозКарта~ |Швейцария |lat=47.554722 |long=7.590556 |label=[[Базель]] |position=left |mark=Blue pog.svg}} {{ПозКарта~ |Швейцария |lat=47.4245 |long=9.3767 |label=[[Санкт-Галлен]] |position=top |mark=Steel pog.svg}} {{ПозКарта~ |Швейцария |lat=47.3769 |long=8.5417 |label=[[Цюрих]] |position=bottom |mark=Red pog.svg}} {{ПозКарта~ |Швейцария |lat=46.9605 |long=7.4697 |label=[[Биль (қала)|Биль]] & [[Берн]] |position=bottom |mark=Red pog.svg}} }} Байқауды өткізу құқығын алдыңғы жылғы байқауда жеңімпаз атанған [[Аустралия Eurovision ән байқауында|Аустралиядан]] басқа барлық ел автоматты түрде алады, Аустралия жеңген жағдайда Eurovision ән байқауы [[Еуропалық хабар тарату одағы]] мен Special Broadcasting Service телекомпаниясы таңдаған еуропалық елде өтеді. Швейцария [[Eurovision ән байқауы 2024|2024 жылғы байқауда]] жеңіске жеткеннен кейін келесі күні, 12 мамырда [[Женева]]ның жергілікті билігі 2025 жылғы шығарылымды [[Palexpo]] конференция орталығында өткізуге қызығушылық танытып, ресми өтінім берді.<ref name=Geneva>{{Cite news |url= https://www.letemps.ch/culture/musiques/palexpo-est-deja-sur-les-rangs-pour-accueillir-l-eurovision-2025 |title=L'Eurovision 2025 sera «un défi financier» pour la SSR, Palexpo est déjà sur les rangs pour l'accueillir |work=Le Temps |date=2024-05-12 |access-date=2024-05-12|language=fr|author=Nicolas Dufour}}</ref><ref name="Geneva2">{{Cite web |url=https://www.rts.ch/info/culture/dossiers/2024/eurovision/2024/article/une-task-force-de-la-ssr-se-reunira-des-lundi-pour-preparer-l-eurovision-2025-en-suisse-28499783.html |title=Une task force de la SSR se réunira dès lundi pour préparer l'Eurovision 2025 en Suisse |publisher=Radio Télévision Suisse |language=fr-CH |date=2024-05-13 |access-date=2024-05-15}}</ref> Сол күні [[Базель-Штадт]] үкіметінің президенті Конрадин Крамер 2025 жылғы шығарылымды [[Базель]]де өткізуге қызығушылық танытатынын мәлімдеді.<ref name="Basel">{{cite web|user=ConradinCramer|url=https://x.com/ConradinCramer/status/1789578870993129751|last=Cramer|first=Conradin|title=Herzliche Gratulation an Nemo|date=12 мамыр 2024|access-date=12 мамыр 2024}}</ref> 12 мамыр күні ықтималды өткізілу орын ретінде [[Санкт-Галлен]]дегі Olma Hall ұсынылды.<ref name=StGallen1>{{Cite web |last=Conte |first=Davide |date=2024-05-12 |title=Eurovision 2025: Three Cities Aiming to Host Eurovision 2025 |url=https://eurovoix.com/2024/05/12/eurovision-2025-three-cities-aim-to-host-eurovision-2025/ |access-date=2024-05-12 |website=Eurovoix |language=en}}</ref><ref name=StGallen2>{{Cite web |date=2024-05-12 |title=Genf, Basel, St. Gallen: Alle wollen den ESC – doch wer kann? |url=https://www.srf.ch/news/gesellschaft/kampf-um-austragung-genf-basel-st-gallen-alle-wollen-den-esc-doch-wer-kann |access-date=2024-05-12 |website=[[Schweizer Radio und Fernsehen]]}}</ref> 13 мамыр күні [[Eurovision ән байқауы 1956|1956 жылғы шығарылым]] өткен [[Лугано]] қаласы 2025 жылғы шығарылымды өткізуге өтінім беруден бас тартты. Оның басты себебі — Луганода және [[Тичино]] кантонында қолайлы орындардың жоқтығы, қалада 15 мыңға дейін көрерменді қабылдай алатын орындар жоқ. [[Берн]] кантоны үкіметінің президенті Филипп Мюллер бұл байқауда «[[антисемитизм]]нің өсуіне» сілтеп, байқауды Швейцарияның ''де-факто'' астанасы Бернде өткізуді қаламайтынын білдірді.<ref>{{Cite web |last=Farren |first=Neil |date=2024-05-13 |title=Eurovision 2025: Lugano Rules Out Hosting |url=https://eurovoix.com/2024/05/13/eurovision-2025-lugano-rules-out-hosting/ |access-date=2024-05-13 |website=Eurovoix |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024-05-13 |title=Regierungspräsident Müller: 'ESC, bleib fern von Bern!' |url=https://www.20min.ch/story/antisemitisch-gepraegt-regierungspraesident-mueller-esc-bleib-fern-von-bern-103104392 |access-date=2024-05-14 |website=20 Minuten}}</ref> Мюллерге 15 мамырда бүкіл кантондық Берн үкіметі ашық түрде қарсы шықты. Кантон кеңесі [[Nemo (әнші)|Nemo]]-ны құттықтап, байқаудың Бернде ұйымдастырылуына қолдау көрсететінін мәлімдеді.<ref>{{Cite web |last=|first=|date=2024-05-15 |title=Le Conseil-exécutif félicite Nemo pour sa victoire au Concours Eurovision de la chanson et est ouvert à des candidatures bernoises |url=https://www.sta.be.ch/fr/start.html?newsID=b4829a2f-3780-4480-b0cf-cb75c96cc069 |access-date=2024-06-03 |website=be.ch |language=fr}}</ref> Осы уақытта [[Цюрих]] қалалық кеңесі өтінімді талқылау үшін «жоғары басымдылықтағы» отырыс өткізді деп хабарланды.<ref name="Zürich">{{Cite news |url=https://www.letemps.ch/culture/apres-geneve-zurich-est-aussi-tentee-par-l-organisation-de-l-eurovision |title=Après Genève, Zurich est aussi tentée par l'organisation de l'Eurovision |language=fr-CH |date=2024-05-13 |access-date=2024-05-13 |publisher=Le Temps}}</ref><ref>{{cite web |last=Granger |first=Anthony |title=Eurovision 2025: Zurich Examining Bid to Host Eurovision |url=https://eurovoix.com/2024/05/13/eurovision-2025-zurich-examining-bid-to-host/ |website=Eurovoix |date=13 мамыр 2024 |access-date=13 мамыр 2024}}</ref> 14 мамыр күні [[Eurovision ән байқауы 1989|1989 жылғы шығарылым]] өткен [[Лозанна]] қаласы инфрақұрылымның жоқтығына сілтеме жасап, 2025 жылғы шығарылымды өткізуге өтінім беруден бас тартты.<ref>{{cite web |last=Andersson |first=Rafaell |title=Eurovision 2025: Lausanne Rules Out Hosting |url=https://eurovoix.com/2024/05/14/%f0%9f%87%a8%f0%9f%87%ad-eurovision-2025-lausanne-rules-out-hosting/ |website=Eurovoix |access-date=14 мамыр 2024}}</ref> 15 мамырда Nemo-ның туған қаласы [[Биль (қала)|Биль]] бұл іс-шараға қатысуға және оны бірлесіп өткізуге мүдделі екенін мәлімдеді.<ref>{{Cite web |url=https://www.biel-bienne.ch/fr/details.html/29/news/4745|title=Arrêtés rendus par le Conseil municipal lors de sa séance du 15 mai 2024 |language=fr-CH |date=2024-05-15 |access-date=2024-05-15 |publisher=[[Биль (қала)|Биль]]}}</ref> 17 мамыр күні [[Фрибур]] қаласының жергілікті үкіметі өтінім берудің ықтималдылығын қарастырып жатқанын мәлімдеді.<ref>{{cite web |last=Farren |first=Neil |title=Eurovision 2025: Fribourg Examining Whether to Bid to Host |url=https://eurovoix.com/2024/05/17/eurovision-2025-fribourg-examining-whether-bid-host/ |website=Eurovoix |date=17 мамыр 2024 |access-date=19 мамыр 2024}}</ref> 5 маусым күні [[Базель|Базель-Штадт]] үкіметі байқаудың өткізілуі ықтимал орындары ретінде [[Санкт-Якобсхалле]] мен [[Санкт-Якоб Парк]]ты ұсына отырып, қалалар арасындағы іріктеу байқауына қатысатынын растады.<ref>{{cite web|last=Granger|first=Anthony |title=Eurovision 2025: Basel Confirms it Will Bid to Host Eurovision |url=https://eurovoix.com/2024/06/07/basel-confirms-it-will-bid-to-host-eurovision/ |website=Eurovoix |access-date=7 маусым 2024}}</ref> 6 маусым күні Биль және Берн муниципалитеттері бірлескен өтінім берудің ықтималдылығын жариялады.<ref>{{Cite web |url=https://www.biel-bienne.ch/fr/details.html/29/news/4824|title=Berne et Bienne envisagent une candidature commune pour l’Eurovision 2025|language=fr-CH |date=2024-06-06 |access-date=2024-06-06 |publisher=[[Биль (қала)|Биль]]}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.bern.ch/mediencenter/medienmitteilungen/aktuell_ptk/bern-und-biel-pruefen-gemeinsame-bewerbung-fuer-esc-2025|title=Bern und Biel prüfen gemeinsame Bewerbung für ESC 2025|language=de-CH |date=2024-06-06 |access-date=2024-06-06 |publisher=[[Берн]]}}</ref> 12 маусым күні [[Санкт-Галлен]] іс-шараны өткізуге қойылатын талаптарға сай келмейтініне байланысты өтінімді ұсынбайтынын хабарлады.<ref>{{Cite web |last=Granger |first=Anthony |date=2024-06-12 |title=🇨🇭 Eurovision 2025: St. Gallen Will Not Bid to Host Eurovision |url=https://eurovoix.com/2024/06/12/%F0%9F%87%A8%F0%9F%87%AD-eurovision-2025-st-gallen-will-not-bid-to-host-eurovision/ |access-date=2024-06-12 |website=Eurovoix |language=en}}</ref> [[Швейцариялық радиотарату және телевизия қоғамы|SRG SSR]] телерадио хабарын таратушысы 2024 жылдың 27 мамырындағы аптада байқауды өткізуге мүдделі қалаларға қойылатын талаптар тізімін шығару арқылы қалалар арасындағы іріктеу байқау процесін бастады.<ref>{{Cite press release |last=Estermann |first=Edi |date=2024-05-30 |title=Eurovision Song Contest 2025: now it's up to the cities |url=https://www.srgssr.ch/en/news-media/news/eurovision-song-contest-2025-now-its-up-to-the-cities |access-date=2024-05-30 |publisher=[[Швейцариялық радиотарату және телевизия қоғамы|SRG SSR]]}}</ref> [[Базель]], [[Берн]], [[Женева]] және [[Цюрих]] ресми түрде қызығушылық танытып, 28 маусымда өтінім беруін аяқтады.<ref name="2025Biddings">{{Cite web |last=Matijasevic |first=Ana |date=2024-06-26 |title=Buhlen um den ESC 2025: Welche Stadt hat die Nase vorn? |trans-title=Competing for the ESC 2025: Which city is ahead? |url=https://www.srf.ch/kultur/musik/austragung-des-esc-2025-buhlen-um-den-esc-welche-stadt-hat-die-nase-vorn |access-date=2024-06-26 |website= |publisher=[[Schweizer Radio und Fernsehen|SRF]] |language=de-CH}}</ref><ref>{{Cite web |last=Rauch |first=Raphael |date=2024-06-30 |title=In welcher Stadt steigt der Schweizer ESC 2025? «Andere haben einen dicken Scheck – wir haben Nemo» |trans-title=In which city will the Swiss ESC 2025 take place? "Others have a big check – we have Nemo" |url=https://www.blick.ch/news/in-welcher-stadt-steigt-der-schweizer-esc-2025-andere-haben-einen-dicken-scheck-wir-haben-nemo-id19896402.html |access-date=2024-06-30 |website=[[Blick]] |language=de-CH}}</ref> Байқауды өткізуші елдің телерадио хабарын таратушысының өкілдері шілденің басында іріктеу байқауына қатысушы төрт қалаға барды,<ref>{{Cite web |date=2024-06-26 |title=Vortrag des Gemeinderats an den Stadtrat Eurovision Song Contest 2025; Verpflichtungskredit |trans-title=Presentation of the municipal council to the city council: Eurovision Song Contest 2025; Commitment credit |url=https://www.bern.ch/mediencenter/medienmitteilungen/aktuell_ptk/bern-und-biel-bewerben-sich-fuer-durchfuehrung-des-esc-2025/dokumente/vortrag-eurovision-song-contest-2025.pdf |access-date=2024-06-30 |website=bern.ch |language=de-CH |quote=Anfangs Juli 2024 finden die Pitch-Präsentationen und allfällige Standortbesichtigungen statt. Ende Juli 2024 wird durch das SRG kommuniziert, welche zwei potenziellen Austragungsstädte noch im Rennen sind (Shortlist). |trans-quote=The pitch presentations and any site visits will take place at the beginning of July 2024. At the end of July 2024, the SRG will announce which two potential host cities are still in the running (shortlist).}}</ref><ref>{{Cite web |last=Keystone-SDA |date=2024-06-29 |title=Many Swiss unenthusiastic about Eurovision song contest hosting duties |url=https://www.swissinfo.ch/eng/life-aging/most-swiss-unenthusiastic-about-eurovision-song-contest-hosting-duties/82164033 |access-date=2024-07-01 |website=[[SWI swissinfo]] |language=en-GB}}</ref> ал 19 шілдеде Базель мен Женеваны іріктеп, шорт-листке енгізді.<ref>{{Cite web |date=2024-07-19 |title=Switzerland 2025: Shortlist of Host Cities down to final two |url=https://eurovision.tv/story/switzerland-2025-shortlist-final-two |access-date=2024-07-19 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU}}</ref> 30 тамызда ЕХТО және SRG SSR қабылдаушы қала ретінде Базельді жариялады, ал таңдалған өткізілу орны ретінде [[Санкт-Якобсхалле]] болды.<ref>{{Cite web |last=Farren |first=Neil |date=2024-07-30 |title=Eurovision 2025: Host City Announcement on August 30 |url=https://eurovoix.com/2024/07/30/eurovision-2025-host-city-announcement-august-30/ |access-date=2024-07-30 |website=Eurovoix |language=en-GB}}</ref> '''Белгілер:'''<br /> {{Color box|#CEDFF2|†|border=darkgray}} Өткізуші қала {{Color box|#D0F0C0|*|border=darkgray}} Шорт-листке енген {{Color box|#F2E0CE|^|border=darkgray}} Жеребеге өтінім берген {| class="wikitable plainrowheaders" |- ! scope="col" | Қала ! scope="col" | Өткізілу орны ! scope="col" | Жазбалар ! scope="col" | Дер. |- ! rowspan="2" scope="row" style="background:#CEDFF2" | [[Базель]]{{spaces}}† | [[Санкт-Якоб Парк]] | Бұл жерде [[УЕФА Еуропа лигасының финалы 2016]] өтті және [[УЕФА әйелдер арасындағы футболдан Еуропа чемпионаты 2025]] өтеді. Ұсыныс стадионды жабу үшін шатырдың құрылысына байланысты. | rowspan="2" style="background:#CEDFF2" | <ref name="Basel"/><ref name="ESC2025">{{cite web |last=Galli |first=Paolo |title=Eurosong, Zurigo non si sfila |url=https://www.cdt.ch/news/eurosong-zurigo-non-si-sfila-352074|website=Corriere del Ticino | date = 13 мамыр 2024 | access-date=13 мамыр 2024 |language=it}}</ref><ref>{{cite web |last1=Jiandani |first1=Sanjay |title=Eurovision 2025: Basel applies to host the contest |url=https://esctoday.com/195397/eurovision-2025-basel-applies-to-host-the-contest/ |website=ESCToday |access-date=7 маусым 2024}}</ref> |- style="background:#CEDFF2" | [[Санкт-Якобсхалле]] | Бұл жерде жыл сайын [[Swiss Indoors]] теннис турнирі өтеді. |- style="background:#F2E0CE" ! scope="row" style="background:#F2E0CE"| [[Берн]] қаласы [[Биль (қала)|Биль]] қаласымен бірге{{spaces}}^ | Neue Festhalle | Ұсыныс Bernexpo кешенінің аумағында салынуы жоспарланған музыкалық алаңға негізделген болатын. Жеребеге Биль қаласымен бірге өтінім берді. |<ref>{{cite web |last=Granger |first=Anthony |title=Eurovision 2025: Bern & Biel/Bienne Reveal Details of Bid |url=https://eurovoix.com/2024/06/27/eurovision-2025-bern-biel-bienne-bid/ |website=Eurovoix |access-date=27 маусым 2024}}</ref><ref>{{cite web |last=Jiandani |first=Sanjay |title=Eurovision 2025: Bern and Biel apply to host the contest |url=https://esctoday.com/195522/eurovision-2025-bern-and-biel-apply-to-host-the-contest/ |website=ESCToday |access-date=27 маусым 2024}}</ref> |- style="background:#D0F0C0" ! scope="row" style="background:#D0F0C0" | [[Женева]]{{spaces}}* | [[Palexpo]] | Жыл сайынғы [[Женева халықаралық автосалон]]ы өткізілді. Сондай-ақ, [[Дэвис кубогы 2014]] жарысының жартылай финалдары және [[Лейвер кубогы 2019]] өткізілді. | <ref>{{cite web |last=Granger |first=Anthony |title=Eurovision 2025: Geneva Aims to Host Eurovision 2025 |url=https://eurovoix.com/2024/05/12/%f0%9f%87%a8%f0%9f%87%ad-eurovision-2025-geneva-aims-to-host-eurovision-2025/ |website=Eurovoix |access-date=12 мамыр 2024}}</ref> |- ! scope="row" | [[Санкт-Галлен]] | Olma Hall | — |<ref name="StGallen1" /><ref>{{cite web |last=Jiandani |first=Sanjay |title=Eurovision 2025: St. Gallen will not bid to host the contest|url=https://esctoday.com/195423/eurovision-2025-st-gallen-will-not-bid-to-host-the-contest/|website=ESCToday |access-date=13 маусым 2024}}</ref> |- style="background:#F2E0CE" ! rowspan="2" scope="row" style="background:#F2E0CE"| [[Цюрих]]{{spaces}}^ | [[Халленштадион]] | 1993—2008 жылдары аралығында жыл сайынғы [[Zurich Open]] турнирі өткізілді. | rowspan="2" | <ref>{{cite web |last=Jiandani |first=Sanjay |title=Eurovision 2025: Zurich officially applies to host the contest|url=https://esctoday.com/195526/eurovision-2025-zurich-officially-applies-to-host-the-contest/ |website=ESCToday |access-date=27 маусым 2024}}</ref><ref>{{Cite web |last=Farren |first=Neil |date=2024-06-27 |title=Eurovision 2025: Zurich Reveals Details of Bid |url=https://eurovoix.com/2024/06/27/eurovision-2025-zurich-reveals-details-of-bid/ |access-date=2024-06-28 |website=Eurovoix |language=en-GB}}</ref> |- | Swiss Life Arena | — |} == Қатысушы елдер == Eurovision ән байқауына қатысу құқығына ие болу үшін Eurovision жүйесі арқылы байқауды қабылдауға және оны бүкіл ел бойынша тікелей таратуға қабілетті [[Еуропалық хабар тарату одағы]]ның (ЕХТО) белсенді мүшесі болып табылатын ұлттық телерадио хабарын таратушысы қажет. ЕХТО барлық белсенді мүшелерін байқауға қатысуға шақырады. «Үлкен бестікке» кіретін елдер мен қабылдаушы ел Швейцария байқаудың финалына автоматты түрде өтеді деп, ал қалған барлық елдер екі жартылай финалдың біріне орналасады деп күтілуде. 2025 жылдың қаңтарындағы жағдай бойынша 38 ел Eurovision 2025 ән байқауына қатысуға ниетті екенін мәлімдеді. [[Черногория Eurovision ән байқауында|Черногория]] екі жыл үзілістен кейін жарысқа қайта оралады және алдыңғы жылғы байқауға қатысқан 37 елдің қатарына қосылады.<ref name="38Broadcasters">{{cite web |title=Eurovision 2025: 38 broadcasters participating in Basel |url=https://eurovision.tv/story/eurovision-2025-38-broadcasters |publisher=ЕХТО |access-date=12 желтоқсан 2024 |language=en |date=12 желтоқсан 2024}}</ref> [[Eurovision ән байқауы 2013|2013 жылғы]] байқауда [[Who See]] тобымен бірге өнер көрсеткен [[Нина Жижич]] байқауға қайта оралады.<ref>{{Cite web |last=Lahav |first=Doron |date=2024-12-08 |title=Nina Žižić Will Represent Montenegro at Eurovision 2025 With 'Dobrodošli' |url=https://escbeat.com/2024/12/08/nina-zizic-will-represent-montenegro-at-eurovision-2025-with-dobrodosli/ |access-date=2024-12-08 |website=ESCBeat |language=en-US}}</ref> {| class="wikitable plainrowheaders sticky-header" |+ Eurovision 2025 ән байқауының қатысушылары<ref name="38Broadcasters" /><ref>{{Cite web |title=Participants of Basel 2025 |url=https://eurovision.tv/event/basel-2025/participants |access-date=2024-12-19 |website=Eurovision.tv |publisher=ЕХТО}}</ref> |- ! scope="col" | Ел ! scope="col" | Телерадио<br />хабарын<br />таратушы ! scope="col" | Әртіс ! scope="col" | Ән ! scope="col" | Тілі ! scope="col" | Ән<br />авторлары ! scope="col" | Дер. |- ! scope="row" | {{Ту|Албания}}<br />[[Албания Eurovision ән байқауында|Албания]] | [[Radio Televizioni Shqiptar|RTSH]] | [[Shkodra Elektronike]] | «[[Zjerm]]»<br/><small>''«От»''</small> | [[Албан тілі|албан]] | {{hlist|Беатрис Джерджи|Лек Гьелоши}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Shkodra Elektronike |url=https://eurovision.tv/participant/shkodra_elektronike-2025 |access-date=2024-12-23 |website= |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Армения}}<br />[[Армения Eurovision ән байқауында|Армения]] | [[Армения 1]] | [[Parg]] | «[[Survivor]]»<br/><small>''«Аман қалған»''</small> | [[Ағылшын тілі|ағылшын]] | {{hlist|Алекс Вилке|Армен Пол|Бенджамин Аласу|Ева Восканян|Джошуа Курран|Мартин Мурадян|[[Parg|Паргев Варданян]]|[[Томас Г:сон]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-16 |title=PARG has won 'Depi Evratesil' and will represent Armenia in Basel |url=https://eurovision.tv/story/parg-wins-depi-evratesil-armenia-basel |access-date=2025-02-16 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Аустралия}}<br />[[Аустралия Eurovision ән байқауында|Аустралия]] | [[Special Broadcasting Service|SBS]] | [[Go-Jo]] | «[[Milkshake Man]]»<br/><small>''«Милкшейк-адам»''</small> | ағылшын | {{hlist|Эми Шеппард|Джордж Шеппард|Джейсон Бовино|[[Go-Jo|Марти Замботто]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-25 |title=Go-Jo to represent Australia at Basel 2025 with 'Milkshake Man' |url=https://eurovision.tv/story/go-jo-representing-australia-basel-2025 |access-date=2025-02-25 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Аустрия}}<br />[[Аустрия Eurovision ән байқауында|Аустрия]] | [[Österreichischer Rundfunk|ORF]] | [[Йоханнес Пич|JJ]] | «[[Wasted Love]]»<br/><small>''«Босқа кеткен махаббат»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Йоханнес Пич]]|[[Тея (әнші)|Теодора Шпирич]]|Томас Тернер}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – JJ |url=https://eurovision.tv/participant/jj-2025 |access-date=2025-01-31 |website= |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-24 |title=Datum steht: Österreichs ESC-Beitrag "Wasted Love" von JJ kommt am 6. März |trans-title=Date is set: Austria’s ESC entry “Wasted Love” by JJ will be released on March 6th |url=https://esc-kompakt.de/datum-steht-oesterreichs-esc-beitrag-wasted-love-von-jj-kommt-am-6-maerz/ |access-date=2025-02-25 |website=ESC kompakt |language=de}}</ref><ref>{{Cite web |title=Eurovision Song Contest 2025: Unser Song für Basel - JJ singt „Wasted Love“ |url=https://tv.orf.at/stories/esc2025_jj118.html |access-date=2025-03-05 |website=tv.ORF.at |publisher=[[Österreichischer Rundfunk|ORF]] |language=de-AT}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Әзербайжан}}<br />[[Әзербайжан Eurovision ән байқауында|Әзербайжан]] | [[İctimai Television|İTV]] | [[Mamagama]] | «[[Run with U]]»<br/><small>''«Сенімен бірге жүгіру»''</small> | ағылшын | {{hlist|Хасан Хайадар|Роман Зи|Сефаэль Мишиев}} | style="text-align:center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Mamagama |url=https://eurovision.tv/participant/mamagama-2025 |access-date=2025-02-13 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2025-02-19 |title=Azerbaijan: Mamagama's song for Eurovision 2025 released – Listen to "Run With U" |url=https://eurovisionworld.com/esc/azerbaijan-mamagamas-song-for-eurovision-2025-released-listen-to-run-with-u |access-date=2025-02-19 |website=Eurovisionworld |language=en-gb}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Бельгия}}<br />[[Бельгия Eurovision ән байқауында|Бельгия]] | [[VRT]] | [[Red Sebastian]] | «[[Strobe Lights]]»<br/><small>''«Стробоскоптар»''</small> | ағылшын | {{hlist|Амира А. Рулантс|Билли Бентейн|[[Red Sebastian|Сеппе Херреман]]|Уиллем Вандерстихеле}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-01 |title=LIVE. Red Sebastian wint ‘Eurosong’ en mag ons land vertegenwoordigen in Bazel |trans-title=LIVE. Red Sebastian wins 'Eurosong' and gets to represent our country in Basel |url=https://www.hbvl.be/media-en-cultuur/live.-red-sebastian-wint-eurosong-en-mag-ons-land-vertegenwoordigen-in-bazel/37024394.html |website= |publisher=[[Het Belang van Limburg]] |language=nl }}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Германия}}<br />[[Германия Eurovision ән байқауында|Германия]] | [[Norddeutscher Rundfunk|NDR]]<ref>{{cite web |title=Exklusiv: Der NDR bleibt auch 2025 innerhalb der ARD für deutschen ESC-Beitrag verantwortlich |url=https://esc-kompakt.de/exklusiv-der-ndr-bleibt-auch-2025-innerhalb-der-ard-fuer-deutschen-esc-beitrag-verantwortlich/ |publisher=ESC Kompakt |access-date=6 маусым 2024 |language=de}}</ref><ref>{{cite web |title=Alle deutschen ESC-Acts und ihre Titel |trans-title=All German ESC acts and their songs |url=https://www.eurovision.de/teilnehmer/vorentscheid386_glossaryPage-25.html |publisher=ARD |access-date=12 маусым 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230612084259/https://www.eurovision.de/teilnehmer/vorentscheid386_glossaryPage-25.html |archive-date=12 маусым 2023 |language=de |url-status=live}}</ref> | [[Abor & Tynna]] | «[[Baller]]»<br/><small>''«Атамын»''</small> | [[Неміс тілі|неміс]] | {{hlist|Александр Хауэр|Аттила Борнемиса|Тюнде Борнемиса}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-03-01 |title='Chefsache ESC' winners Abor & Tynna will represent Germany at Eurovision 2025 |url=https://eurovision.tv/story/chefsache-esc-winner-abor-tynna-germany-eurovision |access-date=2025-03-02 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Грекия}}<br />[[Грекия Eurovision ән байқауында|Грекия]] | [[Hellenic Broadcasting Corporation|ERT]] | [[Клавдия]] | «[[Asteromata]]» <small>(Αστερομάτα)</small> {{ref-el}}<br/><small>''«Жұлдызды көздер»''</small> | [[Грек тілі|грек]] | {{hlist|Arcade|[[Клавдия|Клавдия Пападопулу]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Klavdia |url=https://eurovision.tv/participant/klavdia-2025 |access-date=2025-01-31 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Грузия}}<br />[[Грузия Eurovision ән байқауында|Грузия]] | [[Georgian Public Broadcaster|GPB]] | [[Маринам Шенгелия]] | «[[Freedom (ән)|Freedom]]»<br/><small>''«Еркіндік»''</small> | [[Грузин тілі|грузин]], ағылшын | {{hlist|Бука Картозия|Кети Габисиани}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-03-14 |title=Mariam Shengelia will sing 'Freedom' in Basel for Georgia |url=https://eurovision.tv/story/mariam-shengelia-singing-freedom-georgia |access-date=2025-03-14 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Дания}}<br />[[Дания Eurovision ән байқауында|Дания]] | [[Danmarks Radio|DR]] | [[Sissal]] | «[[Hallucination]]»<br/><small>''«Галлюцинация»''</small> | ағылшын | {{hlist|Крис Роде-Фриск|Лина Спангсберг|[[Линнея Деб|Линнея Мэри Хансдоттер Деб]]|Мальте Йохансен|Маркус Уинтер-Джон|[[Мелани Вехбе|Мелани Габриэлла Айрапетян]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-03-01 |title=Sissal wins 'Melodi Grand Prix' and will sing for Denmark in Basel |url=https://eurovision.tv/story/sissal-wins-melodi-grand-prix-denmark |access-date=2025-03-02 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Исландия}}<br />[[Исландия Eurovision ән байқауында|Исландия]] | [[RÚV]] | [[Væb]] | «[[Róa]]»<br/><small>''«Есу»''</small> | [[Исланд тілі|исланд]] | {{hlist|Гуннар Бьорн Гуннаршон|Хальфдан Хельги Маттиашон|Инги Тор Гардаршон|Мэтью Дэвид Мэтьюшон}} | align="center" | <ref>{{Cite web|url=https://eurovision.tv/story/songvakeppnin-winners-vaeb-representing-iceland-basel|title='Söngvakeppnin' winners VÆB will head to Basel for Iceland|access-date=2025-02-13|publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Ирландия}}<br />[[Ирландия Eurovision ән байқауында|Ирландия]] | [[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]] | [[Эмми Кристиансен|Эмми]] | «[[Laika Party]]»<br/><small>''«[[Лайка]] кеші»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Эмми Кристиансен|Эмми Кристина Гуттулсруд Кристиансен]]|Эрленд Гуттулсруд Кристиансен|Хенрик Остлунд|Лариса Тормей|Трулс Мариус Аарра}} | align="center" | <ref>{{Cite web |last=Granger |first=Anthony |date=2024-12-31 |title=Ireland: Eurosong 2025 to be Held on February 7 |url=https://eurovoix.com/2024/12/31/%F0%9F%87%AE%F0%9F%87%AA-ireland-eurosong-2025-to-be-held-on-february-7/ |access-date=2025-01-03 |website=Eurovoix |language=en-GB}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Италия}}<br />[[Италия Eurovision ән байқауында|Италия]] | [[RAI]] | [[Лучио Корси]] | «[[Volevo essere un duro]]»<br/><small>''«Мен қатал болғым келген»''</small> | [[Италиян тілі|италиян]] | {{hlist|[[Лучио Корси]]|Томас Оттоман}} | align="center" | <ref>{{Cite web |last=Rossini |first=Federico |date=2025-02-22 |title=Eurovision 2025: ufficiale, Lucio Corsi rappresenterà l'Italia a Basilea |trans-title=Eurovision 2025: Official, Lucio Corsi to represent Italy in Basel |url=https://www.eurofestivalnews.com/2025/02/22/eurovision-2025-lucio-corsi-italia/ |access-date=2025-02-22 |website=Eurofestival News |language=it-IT}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Испания}}<br />[[Испания Eurovision ән байқауында|Испания]] | [[RTVE]] | [[Melody (испан әншісі)|Melody]] | «[[Esa diva]]»<br/><small>''«Ана қыз»''</small> | [[Испан тілі|испан]] | {{hlist|Джой Деб|Петер Бострём|[[Томас Г:сон]]|Хуан Суэйро|Альберто Лорите|[[Melody (испан әншісі)|Мелоди Руис]]}} | align="center" | <ref>{{cite web |title=Melody gana el Benidorm Fest: de la niña rumbera que bailó con gorilas a cumplir el sueño de Eurovisión |language=es-ES |trans-title=Melody wins the Benidorm Fest: from the rumba girl who danced with gorillas to fulfilling her Eurovision dream |url=https://www.elmundo.es/television/2025/02/02/679e08e8fc6c83540b8b45ba.html |publisher=[[El Mundo]] |date=2025-02-01 |access-date=2025-02-01}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Израиль}}<br />[[Израиль Eurovision ән байқауында|Израиль]] | [[Israeli Public Broadcasting Corporation|IPBC]] | [[Юваль Рафаэль]] | «[[New Day Will Rise]]»<br/><small>''«Жаңа күн келеді»''</small> | ағылшын, [[Француз тілі|француз]], [[Иврит тілі|иврит]] | [[Керен Пелес]] | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Yuval Raphael |url=https://eurovision.tv/participant/yuval-raphael-2025 |access-date=2025-01-22 |website= |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО)}}</ref><ref>{{Cite web |last=Zaikaner |first=Avi |date=2025-02-07 |title=ישראל באירוויזיון 2025: השיר לתחרות נבחר! האם הוא מנוגד לחוקי התחרות? - אירוויזיון 2025 |trans-title=Israel at Eurovision 2025: The song for the competition has been chosen! Is it against the competition rules? |url=https://www.euromix.co.il/2025/02/07/ישראל-באירוויזיון-2025-השיר-לתחרות-נבחר-ה/ |access-date=2025-02-07 |website=EuroMix |language=he|quote=השיר, שיבוצע על ידי יובל רפאל בחודש מאי בבאזל, נכתב והולחן על ידי קרן פלס והופק על ידי תומר בירן |trans-quote=The song, which will be performed by Yuval Raphael in May in Basel, was written and composed by Keren Peles and produced by Tomer Biran.}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Кипр}}<br />[[Кипр Eurovision ән байқауында|Кипр]] | [[Cyprus Broadcasting Corporation|CyBC]] | [[Тео Эван]] | «[[Shh]]»<br/><small>''«Тсс»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Димитрис Контопулос]]|Элке Тил|[[Элси Бэй|Эльза Сёллесвик]]|Лассе Нюманн|Линда Дейл}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Theo Evan |url=https://eurovision.tv/participant/theo-evan-2025 |access-date=19 December 2024 |publisher=[[European Broadcasting Union]] (EBU)}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Латвия}}<br />[[Латвия Eurovision ән байқауында|Латвия]] | [[Латвия телевидениесі|LTV]] | [[Tautumeitas]] | «[[Bur man laimi]]»<br/><small>''«Маған сәттілік алып кел»''</small> | [[Латыш тілі|латыш]] | {{hlist|Аснате Ранкане|Аурелия Ранкане|Габриэлла Стар|Лаура Ліците}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-08 |title='Supernova' winner Tautumeitas will sing for Latvia in Basel |url=https://eurovision.tv/story/supernova-winner-tautumeitas-basel-2025 |access-date=2025-02-09 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Литва}}<br />[[Литва Eurovision ән байқауында|Литва]] | [[Литва ұлттық радио және телевидениесі|LRT]] | [[Katarsis]] | «[[Tavo akys]]»<br/><small>''«Сенің көздерің»''</small> | [[Литва тілі|литва]] | {{hlist|Лукас Радзевичус}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-16 |title=Katarsis wins 'EUROVIZIJA.LT' in Lithuania and will head to Basel |url=https://eurovision.tv/story/katarsis-wins-eurovizijalt-lithuania-basel-2025 |access-date=2025-02-15 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Люксембург}}<br />[[Люксембург Eurovision ән байқауында|Люксембург]] | [[RTL Group|RTL]] | [[Лора Торн]] | «[[La poupée monte le son]]»<br/><small>''«Қуыршақ дыбысты күшейтіп жатыр»''</small> | француз | {{hlist|Жюльен Сальвиа|Людовик-Александр Видаль}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-01-25 |title=Laura Thorn wins 'Luxembourg Song Contest' and will head to Basel |url=https://eurovision.tv/story/laura-thorn-wins-luxembourg-song-contest |access-date=2025-01-25 |website=Eurovision.tv |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Мальта}}<br />[[Мальта Eurovision ән байқауында|Мальта]] | [[Public Broadcasting Services|PBS]] | [[Мириана Конте]] | «[[Serving]]»<br/><small>''«Қызмет ету»''</small> | ағылшын | {{hlist|Бенджамин Шмид|Мэтью «Максу» Мерсиека|Мириана Конте|Сара Эвелин Фуллертон}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-09 |title=Miriana Conte will represent Malta at the Eurovision Song Contest 2025 |url=https://eurovision.tv/story/miriana-conte-malta-eurovision-2025 |access-date=2025-02-09 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Нидерланд}}<br />[[Нидерланд Eurovision ән байқауында|Нидерланд]] | [[AVROTROS]] | [[Клод Киамбе|Клод]] | «[[C'est la vie]]»<br/><small>''«Осындай өмір»''</small> | француз, ағылшын | {{Hlist|Арно Крабман|[[Клод Киамбе]]|Йорен ван дер Вурт|Леон Пальмен}} | style="text-align:center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Claude |url=https://eurovision.tv/participant/claude-2025 |access-date=2024-12-19 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО)}}</ref><ref name="NLDate">{{Cite web |date=19 December 2024 |title=Claude voor Nederland naar Songfestival 2025 |trans-title=Claude for the Netherlands to the Eurovision Song Contest 2025 |url=https://songfestival.be/landen/nl/claude-voor-nederland-naar-songfestival-2025/ |access-date=22 December 2024 |website=Songfestival.be |language=nl |quote=Het liedje dat hij zal brengen, horen we in maart pas. Aan tafel bij Eva, de talkshow van Eva Jinek, verklapte Claude dat zijn lied 'tweetalig zal zijn'. Hij werkte voor zijn inzending samen met Arno Krabman, Joren van der Voort en Léon Paul. |trans-quote=The song he will perform, we will not hear until March. At the table of Eva, Eva Jinek's talk show, Claude revealed that his song 'will be bilingual'. He collaborated with Arno Krabman, Joren van der Voort and Léon Paul for his entry.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Zevenberg |first=Lara |date=2025-02-26 |title=Songfestival-liedje Claude uitgelekt: Frans-Engels C'est La Vie naar Bazel |trans-title=Claude's Eurovision song leaked: French-English C'est La Vie to Basel |url=https://www.nu.nl/songfestival/6347313/songfestival-liedje-claude-uitgelekt-frans-engels-cest-la-vie-naar-bazel.html |access-date=2025-02-26 |website=[[NU.nl]] |language=nl}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Норвегия}}<br />[[Норвегия Eurovision ән байқауында|Норвегия]] | [[Norwegian Broadcasting Corporation|NRK]] | [[Кайл Алессандро]] | «[[Lighter]]»<br/><small>''«Оттық»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Адам Вудс]]|[[Кайл Алессандро]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-15 |title=Kyle Alessandro will be singing for Norway in Basel |url=https://eurovision.tv/story/kyle-alessandro-singing-for-norway-basel |access-date=2025-02-16 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Польша}}<br />[[Польша Eurovision ән байқауында|Польша]] | [[Поляк телевидениесі|TVP]] | [[Юстина Стечковская]] | «[[Gaja]]»<br/><small>''«Гая»''</small> | [[Поляк тілі|поляк]], ағылшын | {{hlist|Доминик Бучковски-Войташек|Эмилиан Валюховский|[[Юстина Стечковская]]|Патрик Кумор}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Justyna Steczkowska |url=https://eurovision.tv/participant/justyna-steczkowska-2025 |access-date=2025-02-14 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО)}}</ref><ref name=":22">{{Cite web |last= |first= |date=2025-01-14 |title=Eurowizja 2025: Przedstawiamy 10 finalistów! |trans-title=Eurovision 2025: Introducing the 10 finalists! |url=https://eurowizja.tvp.pl/84517866/wielki-final-polskich-kwalifikacji-eurowizja-2025-przedstawiamy-10-finalistow |access-date=2025-01-14 |website=eurowizja.tvp.pl |publisher=TVP |language=pl}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Португалия}}<br />[[Португалия Eurovision ән байқауында|Португалия]] | [[Португалия радио және телевидениесі|RTP]] | [[Napa]] | «[[Deslocado]]»<br/><small>''«Ауыстырылған»''</small> | [[Португал тілі|португал]] | {{hlist|Джон Лоренсо Гомеш|Джон Родригес|Диого Гоис|Франциско Соуза|Андре Сантос|Гильерме Гомес}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – NAPA |url=https://eurovision.tv/participant/napa-2025 |access-date=2025-03-10 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Сан-Марино}}<br />[[Сан-Марино Eurovision ән байқауында|Сан-Марино]] | [[San Marino RTV|SMRTV]] | [[Габри Понте]] | «[[Tutta l'Italia]]»<br/><small>''«Бүкіл Италия»''</small> | италиян | {{hlist|Андреа Бономо|Эдвин Робертс|[[Габри Понте|Габриэле Понте]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Gabry Ponte |url=https://eurovision.tv/participant/gabry-ponte-2025 |access-date=2025-03-10 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Сербия}}<br />[[Сербия Eurovision ән байқауында|Сербия]] | [[Сербия радио және телевидениесі|RTS]] | [[Принц (әнші)|Принц]] | «[[Mila]]»<br/><small>''«Қымбаттым»''</small> | [[Серб тілі|серб]] | {{hlist|Душан Бачич}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-28 |title=Принц и „Мила“ представљају Србију у Базелу |trans-title=Prince and "Mila" represent Serbia in Basel |url=https://rts.rs/rts/pesma-evrovizije/pesma-evrovizije-2025/pesma-za-evroviziju-2025/5664012/pesma-za-evroviziju-2025-finale-pze-predstavnik-srbije.html |access-date=2025-02-28 |website=[[Сербия радио және телевидениесі]] |language=sr}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Словения}}<br />[[Словения Eurovision ән байқауында|Словения]] | [[Словения радио және телевидениесі|RTVSLO]] | [[Клемен Слаконья|Клемен]] | «[[How Much Time Do We Have Left]]»<br/><small>''«Бізде қанша уақыт қалды»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Клемен Слаконья]]|Майя Слатиншек|Райан Смолл}} | align="center" | <ref>{{Cite web |last= |first= |date=2024-10-28 |title=Objavljeno vabilo za izbor EMA 2025 |trans-title=Call for EMA 2025 published |url=https://www.rtvslo.si/rtv/za-medije/sporocila-za-javnost/objavljeno-vabilo-za-izbor-ema-2025/725762 |access-date=2024-10-28 |publisher=[[Словения радио және телевидениесі|RTVSLO]] |language=sl}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Украина}}<br />[[Украина Eurovision ән байқауында|Украина]] | [[Украина ұлттық қоғамдық телерадиокомпаниясы|Suspilne]] | [[Ziferblat]] | «[[Bird of Pray]]»<br/><small>''«Дұға құсы»''</small> | ағылшын, [[Украин тілі|украин]] | {{hlist|Валентин Лещинский|Даниил Лещинский|Федор Ходаков}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-08 |title=Ukraine 2025: It's 'Vidbir' winner Ziferblat to Basel |url=https://eurovision.tv/story/ukraine-2025-vidbir-winner-ziferblat |access-date=2025-02-09 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Ұлыбритания}}<br />[[Ұлыбритания Eurovision ән байқауында|Ұлыбритания]] | [[Би-Би-Си|BBC]] | [[Remember Monday]] | «What the Hell Just Happened?»<br/><small>''«Жаңа ғана, құрып кеткір, не болды?»''</small> | ағылшын | {{hlist|Шарлотта Стил|Холли-Энн Халл|Джули Аагард|Кес Камара|Лорен Бирн|Сэм Бреннан|Томас Стенгаард|Том Холлингс}} | align="center" | <ref>{{Cite press release |date=2025-03-07 |title=Remember Monday will represent the United Kingdom at Eurovision 2025 with What The Hell Just Happened? |url=https://www.bbc.co.uk/mediacentre/2025/eurovision-2025-united-kingdom-remember-monday-what-the-hell-just-happened#:~:text=Comprising%20of%20Charlotte%2C%20Holly%20and,vocals%20and%20perfectly%20blended%20harmonies. |access-date=2025-03-07 |website=bbc.co.uk |publisher=BBC |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Финляндия}}<br />[[Финляндия Eurovision ән байқауында|Финляндия]] | [[Yle]] | [[Эрика Викман]] | «[[Ich komme]]»<br/><small>''«Мен келе жатырмын»''</small> | [[Фин тілі|фин]] | {{hlist|[[Кису|Кристель Сундберг]]|Йори Русберг}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-08 |title=Erika Vikman wins 'UMK' and is Finland's artist for Eurovision 2025 |url=https://eurovision.tv/story/erika-vikman-wins-umk-2025 |access-date=2025-02-09 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Франция}}<br />[[Франция Eurovision ән байқауында|Франция]] | [[France Télévisions]] | [[Луан Эмера|Луан]] | «[[Maman]]»<br/><small>''«Ана»''</small> | француз | {{hlist|[[Луан Эмера|Энн Пайхерт]]|Тристан Сальвати}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Louane |url=https://eurovision.tv/participant/louane-2025 |access-date=2025-01-31 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Хорватия}}<br />[[Хорватия Eurovision ән байқауында|Хорватия]] | [[Хорват радиотелевидениесі|HRT]] | [[Марко Бошняк]] | «[[Poison Cake]]»<br/><small>''«Уланған торт»''</small> | ағылшын | {{hlist|Бас Виссинк|Бен Пайн|Эмма Гейл|Филип Майдак|[[Марко Бошняк]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web|url=https://www.novilist.hr/rijeka-regija/opatija/dora-se-vraca-u-opatiju-2/|title=Dora se vraća u Opatiju!|access-date=2024-12-18 |website=[[Novi list]]|language=hr}}</ref><ref>{{Cite web|title=Marko Bošnjak to Eurovsion 2025|url=https://eurovoix.com/2025/03/02/croatia-marko-bosnjak-to-eurovision-2025/|access-date=2025-03-02|website=Eurovoix|language=en-GB}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Черногория}}<br />[[Черногория Eurovision ән байқауында|Черногория]] | [[Черногория радио және телевидениесі|RTCG]] | [[Нина Жижич]] | «[[Dobrodošli]]»<br/><small>''«Қош келдіңіз»''</small> | [[Черногор тілі|черногор]] | {{hlist|Борис Суботич|Дарко Димитров|Виолета Михайловска Милич}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Nina Žižić |url=https://eurovision.tv/participant/nina-zizic-2025 |access-date=19 December 2024 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО)}}</ref><ref>{{Cite web |date=2024-11-17 |title=Sve što treba da znate o finalistima Montesonga |trans-title=Everything you need to know about the Montesong finalists |url=https://rtcg.me/eurosong/montesong/627450/sve-sto-treba-da-znate-o-finalistima-montesonga.html |access-date=2024-12-22 |website= |publisher=[[Черногория радио және телевидениесі|RTCG]] |language=cnr |quote=U dvorani Voco u Podgorici predstaviće pjesmu baladu ,,Dobrodošli” koju potpisuju Boris Subotić, Violeta Mihajlovska i Darko Dimitrov. |trans-quote=At the Voco Hall in Podgorica, [Nina Žižić] will present the ballad "Dobrodošli" by Boris Subotić, Violeta Mihajlovska and Darko Dimitrov.}}</ref><ref>{{Cite web |last=Ljuština |first=Stevan |date=2024-12-08 |title=Crna Gora 2025 {{!}} Nina Žižić je 13. crnogorska uzdanica |trans-title=Montenegro 2025 {{!}} Nina Žižić is the 13th Montenegrin hopeful |url=https://evrovizija.rs/2024/12/08/nina-zizic-predstavlja-crnu-goru/ |access-date=2024-12-22 |website=Evrovizija.rs |language=sr}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Чехия}}<br />[[Чехия Eurovision ән байқауында|Чехия]] | [[Чех телевидениесі|ČT]] | [[Adonxs]] | «[[Kiss Kiss Goodbye]]»<br/><small>''«Сүй, сүй, қош бол»''</small> | ағылшын | {{hlist|[[Adonxs|Адам Павловчин]]|Адриано Лопес да Силва|Джордж Мастерс-Кларк|Инес Кулон|Лоренцо Кальво|Михаэла Харватова|Рональд Янечек}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – ADONXS |url=https://eurovision.tv/participant/adonxs-2025 |access-date=2024-12-19 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО)}}</ref><ref>{{Cite web |last=Granger |first=Anthony |date=2025-01-31 |title=Czechia: Adonxs to Sing "Kiss Kiss Goodbye" Eurovision 2025 |url=https://eurovoix.com/2025/01/31/czechia-adonxs-to-sing-kiss-kiss-goodbye-eurovision-2025/ |access-date=2025-01-31 |website=Eurovoix |language=en-GB}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Швеция}}<br />[[Швеция Eurovision ән байқауында|Швеция]] | [[Sveriges Television|SVT]] | [[KAJ]] | «[[Bara bada bastu]]»<br/><small>''«Жай ғана саунаны пайдалан»''</small> | [[Швед тілі|швед]] | {{hlist|Андерс Вретхов|Аксель Оман|Якоб Норргард|Кевин Холмстром|Кристоффер Страндберг|Роберт Сковронски}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – KAJ |url=https://eurovision.tv/participant/kaj-2025 |access-date=2025-03-10 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |last=Columbus |first=Rasmus Panagiotis |date=2025-03-08 |title=Ei saa peittää – de vinner Melodifestivalen 2025 |trans-title=No cover up – the winner of Melodifestivalen 2025 |url=https://www.sverigesradio.se/artikel/ei-saa-peittaa-de-vinner-melodifestivalen-2025 |access-date=2025-03-08 |website=[[Sveriges Radio]] |language=sv}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Швейцария}}<br />[[Швейцария Eurovision ән байқауында|Швейцария]] | [[Швейцариялық радиотарату және телевизия қоғамы|SRG SSR]] | [[Зои Мэ]] | «Voyage»<br/><small>''«Саяхат»''</small> | француз | {{hlist|Эмили Миддлмас|Том Олер|[[Зои Мэ|Зои Алина Кресслер]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web |title=Basel 2025 – Zoë Më |url=https://eurovision.tv/participant/zoe-me-2025 |access-date=2025-03-10 |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |language=en}}</ref> |- ! scope="row" | {{Ту|Эстония}}<br />[[Эстония Eurovision ән байқауында|Эстония]] | [[Eesti Rahvusringhääling|ERR]] | [[Томми Кэш]] | «[[Espresso macchiato]]»<br/><small>''«Эспрессо макиато»''</small> | италиян, ағылшын | {{hlist|Йоханнес Науккаринен|[[Томми Кэш|Томас Таммеметс]]}} | align="center" | <ref>{{Cite web |date=2025-02-15 |title='Eesti Laul' winner Tommy Cash will represent Estonia at Eurovision |url=https://eurovision.tv/story/tommy-cash-will-represent-estonia-eurovision |access-date=2025-02-16 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> |} === ЕХТО мүшелері === * {{Ту|Босния және Герцеговина}} [[Босния және Герцеговина Eurovision ән байқауында|Босния және Герцеговина]] — 2024 жылға арналған телерадио хабарын тарату бағдарламасында [[Босния және Герцеговина радио және телевидениесі]] (BHRT) өзінің бір жылға арналған жоспарларын, оның ішінде «2025 жылы Eurovision ән байқауына қайта оралу мүмкіндігін қарастыратын уақыт келді» деген мәлімдемесін жасады. Қазіргі уақытта телерадио хабарын таратушы өзінің қарыздарының кесірінен ЕХТО санкциясында.<ref>{{Cite web |last=Granger |first=Anthony |url=https://eurovoix.com/2024/04/18/bosnia-herzegovina-considering-returning-eurovision-in-2025 |title=Bosnia & Herzegovina: BHRT Considering Returning to Eurovision in 2025 |work=Eurovoix |date=2024-04-18 |access-date=2024-04-18}}</ref> Босния және Герцеговина соңғы рет [[Eurovision ән байқауы 2016|2016 жылғы байқауға]] қатысты. * {{Ту|Нидерланд}} [[Нидерланд Eurovision ән байқауында|Нидерланд]] — 2024 жылдың 6 маусымында голландиялық [[AVROTROS]] телерадио хабарын таратушысы 2024 жылғы байқаудың қайшылықтарынан кейін, соның ішінде сол жылғы Нидерланд өкілі [[Йост Кляйн]]ді финалдан шеттетуден кейін өзінің 2025 жылғы байқауға қатысуы байқауды ұйымдастырудағы «құрылымдық түзетулерге» байланысты болатынын мәлімдеді.<ref>{{Cite web |date=2024-06-06 |title=Update AVROTROS met betrekking tot het Eurovisie Songfestival |url=https://www.avrotros.nl/article/update-avrotros-met-betrekking-tot-het-eurovisie-songfestival~576/ |access-date=2024-06-06 |website= |publisher=[[AVROTROS]] |language=nl, en}}</ref> === ЕХТО мүшелері емес === * {{Ту|Косово}} [[Косово Eurovision ән байқауында|Косово]] — 2024 жылдың 6 маусымында [[Косово радио және телевидениесі|RTK]] телерадио хабарын таратушысының бас директоры Шкумбин Ахметчекай ЕХТО-ға Eurovision 2025 ән байқауына қатысуға рұқсат беруін сұрайтын ресми хат жолдады.<ref>{{Cite web |date=2024-06-12 |title=RTK aplikon që të ftohet në Eurovizion 2025 |url=https://www.rtklive.com/sq/news-single.php?ID=668744 |access-date=2024-06-12 |website=[[Radio Television of Kosovo]] |language=sq}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://eurovoix.com/2024/06/13/kosovo-rtk-requests-invitation-to-eurovision-2025/ |title=Kosovo: RTK Requests Invitation to Eurovision 2025 |first=James |last=Stephenson |work=Eurovoix |date=2024-06-13 |access-date=2024-06-13}}</ref> * {{Ту|Лихтенштейн}} [[Лихтенштейн Eurovision ән байқауында|Лихтенштейн]] — 2024 жылдың мамыр айында ''Lichtensteiner Vaterland'' газеті елдің ұлттық телерадио хабарын таратушысы «Radio Liechtenstein» Eurovision ән байқауында дебют жасау мақсатында ЕХТО-ға мүшелікке ұмтылуда деп хабарлады.<ref>{{cite news |last1=Kaufmann |first1=Gary |title=Radio Liechtenstein prüft ESC-Teilnahme |url=https://www.vaterland.li/liechtenstein/radio-liechtenstein-prueft-esc-teilnahme-art-566002 |access-date=3 маусым 2024 |work=Liechtensteiner Vaterland |date=15 мамыр 2024 |language=de |url-access=subscription}}</ref><ref name="LiechtensteinRadio">{{Cite web |url=https://eurovoix.com/2024/06/02/radio-liechtenstein-european-broadcasting-union-membership/ |title=Liechtenstein: Radio Liechtenstein Applying for European Broadcasting Union Membership |work=Eurovoix |first=Anthony |last=Granger |date=2024-06-02 |access-date=2024-06-02}}</ref> === Қатыспайтынын растаған елдер === * {{Ту|Словакия}} [[Словакия Eurovision ән байқауында|Словакия]] — 2024 жылдың 8 сәуірінде Словакияның [[Словакия радио және телевидениесі|RTVS]] телерадио хабарын таратушысының маркетингтік коммуникация бөлімінің басшысы Зузана Вицелова бюджеттің қысқаруына байланысты Словакия 2025 жылы байқауға оралмайтынын мәлімдеді.<ref name="slovakia">{{Cite web |url=https://eurovoix.com/2024/04/08/slovakia-will-not-participate-in-eurovision-2025/ |title=Slovakia: RTVS Will Not Participate in Eurovision 2025 Due to Budget Cuts |date=2024-04-08 |work=Eurovoix |first=Anthony |last=Granger |access-date=2024-04-08 |language=en-gb}}</ref> Словакия соңғы рет [[Eurovision ән байқауы 2012|2012 жылғы байқауға]] қатысты. * {{Ту|Молдова}} [[Молдова Eurovision ән байқауында|Молдова]] — бастапқыда қатысуын растап, өз өкілін таңдау үшін ұлттық іріктеуді ұйымдастырғанымен, 2025 жылдың 22 қаңтарында Молдова экономикалық мәселелерге байланысты 2025 жылғы байқауға қатыспайтынын хабарлады.<ref>{{Cite web|url=https://suspilne.media/culture/930723-moldova-vidmovilasa-vid-ucasti-v-evrobacenni-2025/|title=Молдова відмовилася від участі в "Євробаченні-2025"|last=Заблоцька|first=Оксана|date=2025-01-22|website=Суспільне {{!}} Новини|language=uk|access-date=2025-01-22}}</ref> == Байқауға шолу == === Бірінші жартылай финал === Бірінші жартылай финал [[Жазғы Орталық Еуропа уақыты]]мен 13 мамыр күні сағат 21:00-де басталады ([[Қазақстандағы уақыт|Қазақстан уақыты]]мен 2025 жылғы 14 мамыр күні сағат 00:00-де).<ref name="calendar">{{Cite web |date=13 March 2019 |title=Eurovision Calendar 2025 |url=https://eurovision.tv/calendar |access-date=2025-01-28 |website=Eurovision.tv |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) }}</ref> Оған бәсекелес он бес ел қатысады. Осы елдер және [[Италия Eurovision ән байқауында|Италия]], [[Испания Eurovision ән байқауында|Испания]], [[Швейцария Eurovision ән байқауында|Швейцария]] және «Әлемнің қалған бөлігі» бірінші жартылай финалда дауыс береді.<ref name=":8">{{Cite web |date=2025-01-28 |title=Eurovision 2025: Semi-Final Draw results |url=https://eurovision.tv/story/eurovision-2025-semi-final-draw-results |access-date=2025-12-28 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |language=en}}</ref> {| class="sortable wikitable plainrowheaders" |+ class="nowrap" | 2025 жылғы байқаудың бірінші жартылай финал қатысушылары<ref name="SF1_results">{{Cite web |url=https://eurovision.tv/event/basel-2025/first-semi-final |title=First Semi-Final of Basel 2025 |website=Eurovision.tv |publisher=ЕХТО |access-date=28.01.2025}}</ref> |- ! scope="col" | Реттілік ! scope="col" | Ел ! scope="col" | Әртіс ! scope="col" | Ән |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 1 | {{Ту|Исландия}}<br />[[Исландия Eurovision ән байқауында|Исландия]] | [[Væb]] | «[[Róa]]»<br/><small>''«Есу»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 2 | {{Ту|Польша}}<br />[[Польша Eurovision ән байқауында|Польша]] | [[Юстина Стечковская]] | «[[Gaja]]»<br/><small>''«Гая»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 3 | {{Ту|Словения}}<br />[[Словения Eurovision ән байқауында|Словения]] | [[Клемен Слаконья|Клемен]] | «[[How Much Time Do We Have Left]]»<br/><small>''«Бізде қанша уақыт қалды»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 4 | {{Ту|Эстония}}<br />[[Эстония Eurovision ән байқауында|Эстония]] | [[Томми Кэш]] | «[[Espresso macchiato]]»<br/><small>''«Эспрессо макиато»''</small> |- bgcolor="#E9ECF0" |colspan="2" | {{Ту|Испания}}<br />[[Испания Eurovision ән байқауында|Испания]] | [[Melody (испан әншісі)|Melody]] | «[[Esa diva]]»<br/><small>''«Ана қыз»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 5 | {{Ту|Украина}}<br />[[Украина Eurovision ән байқауында|Украина]] | [[Ziferblat]] | «[[Bird of Pray]]»<br/><small>''«Дұға құсы»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 6 | {{Ту|Швеция}}<br />[[Швеция Eurovision ән байқауында|Швеция]] | [[KAJ]] | «[[Bara bada bastu]]»<br/><small>''«Жай ғана саунаны пайдалан»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 7 | {{Ту|Португалия}}<br />[[Португалия Eurovision ән байқауында|Португалия]] | [[Napa]] | «[[Deslocado]]»<br/><small>''«Ауыстырылған»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 8 | {{Ту|Норвегия}}<br />[[Норвегия Eurovision ән байқауында|Норвегия]] | [[Кайл Алессандро]] | «[[Lighter]]»<br/><small>''«Оттық»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 9 | {{Ту|Бельгия}}<br />[[Бельгия Eurovision ән байқауында|Бельгия]] | [[Red Sebastian]] | «[[Strobe Lights]]»<br/><small>''«Стробоскоптар»''</small> |- bgcolor="#E9ECF0" |colspan="2" | {{Ту|Италия}}<br />[[Италия Eurovision ән байқауында|Италия]] | [[Лучио Корси]] | «[[Volevo essere un duro]]»<br/><small>''«Мен қатал болғым келген»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 10 | {{Ту|Әзербайжан}}<br />[[Әзербайжан Eurovision ән байқауында|Әзербайжан]] | [[Mamagama]] | «[[Run with U]]»<br/><small>''«Сенімен бірге жүгіру»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 11 | {{Ту|Сан-Марино}}<br />[[Сан-Марино Eurovision ән байқауында|Сан-Марино]] | [[Габри Понте]] | «[[Tutta l'Italia]]»<br/><small>''«Бүкіл Италия»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 12 | {{Ту|Албания}}<br />[[Албания Eurovision ән байқауында|Албания]] | [[Shkodra Elektronike]] | «[[Zjerm]]»<br/><small>''«От»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 13 | {{Ту|Нидерланд}}<br />[[Нидерланд Eurovision ән байқауында|Нидерланд]] | [[Клод Киамбе|Клод]] | «[[C'est la vie]]»<br/><small>''«Осындай өмір»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 14 | {{Ту|Хорватия}}<br />[[Хорватия Eurovision ән байқауында|Хорватия]] | [[Марко Бошняк]] | «[[Poison Cake]]»<br/><small>''«Уланған торт»''</small> |- bgcolor="#E9ECF0" |colspan="2" | {{Ту|Швейцария}}<br />[[Швейцария Eurovision ән байқауында|Швейцария]] | [[Зои Мэ]] | «Voyage»<br/><small>''«Саяхат»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 15 | {{Ту|Кипр}}<br />[[Кипр Eurovision ән байқауында|Кипр]] | [[Тео Эван]] | «[[Shh]]»<br/><small>''«Тсс»''</small> |} === Екінші жартылай финал === Екінші жартылай финал [[Жазғы Орталық Еуропа уақыты]]мен 15 мамыр күні сағат 21:00-де басталады ([[Қазақстандағы уақыт|Қазақстан уақыты]]мен 2025 жылғы 16 мамыр күні сағат 00:00-де).<ref name="calendar"/> Оған бәсекелес он бес ел қатысады. Осы елдер және [[Франция Eurovision ән байқауында|Франция]], [[Германия Eurovision ән байқауында|Германия]], [[Ұлыбритания Eurovision ән байқауында|Ұлыбритания]] және «Әлемнің қалған бөлігі» екінші жартылай финалда дауыс береді.<ref name=":8" /> {| class="sortable wikitable plainrowheaders" |+ class="nowrap" | 2025 жылғы байқаудың екінші жартылай финал қатысушылары<ref name="SF2_results">{{cite web |url=https://eurovision.tv/event/basel-2025/second-semi-final |title=Second Semi-Final of Basel 2025 |website=Eurovision.tv |publisher=ЕХТО |access-date=28.01.2025}}</ref> |- ! scope="col" | Реттілік ! scope="col" | Ел ! scope="col" | Әртіс ! scope="col" | Ән |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 1 | {{Ту|Аустралия}}<br />[[Аустралия Eurovision ән байқауында|Аустралия]] | [[Go-Jo]] | «[[Milkshake Man]]»<br/><small>''«Милкшейк-адам»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 2 | {{Ту|Черногория}}<br />[[Черногория Eurovision ән байқауында|Черногория]] | [[Нина Жижич]] | «[[Dobrodošli]]»<br/><small>''«Қош келдіңіз»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 3 | {{Ту|Ирландия}}<br />[[Ирландия Eurovision ән байқауында|Ирландия]] | [[Эмми Кристиансен|Эмми]] | «[[Laika Party]]»<br/><small>''«[[Лайка]] кеші»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 4 | {{Ту|Латвия}}<br />[[Латвия Eurovision ән байқауында|Латвия]] | [[Tautumeitas]] | «[[Bur man laimi]]»<br/><small>''«Маған сәттілік алып кел»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 5 | {{Ту|Армения}}<br />[[Армения Eurovision ән байқауында|Армения]] | [[Parg]] | «[[Survivor]]»<br/><small>''«Аман қалған»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 6 | {{Ту|Аустрия}}<br />[[Аустрия Eurovision ән байқауында|Аустрия]] | [[Йоханнес Пич|JJ]] | «[[Wasted Love]]»<br/><small>''«Босқа кеткен махаббат»''</small> |- bgcolor="#E9ECF0" |colspan="2" | {{Ту|Ұлыбритания}}<br />[[Ұлыбритания Eurovision ән байқауында|Ұлыбритания]] | [[Remember Monday]] | «What the Hell Just Happened?»<br/><small>''«Жаңа ғана, құрып кеткір, не болды?»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 7 | {{Ту|Грекия}}<br />[[Грекия Eurovision ән байқауында|Грекия]] | [[Клавдия]] | «[[Asteromata]]» <small>(Αστερομάτα)</small> {{ref-el}} <br/><small>''«Жұлдызды көздер»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 8 | {{Ту|Литва}}<br />[[Литва Eurovision ән байқауында|Литва]] | [[Katarsis]] | «[[Tavo akys]]»<br/><small>''«Сенің көздерің»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 9 | {{Ту|Мальта}}<br />[[Мальта Eurovision ән байқауында|Мальта]] | [[Мириана Конте]] | «[[Serving]]»<br/><small>''«Қызмет ету»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 10 | {{Ту|Грузия}}<br />[[Грузия Eurovision ән байқауында|Грузия]] | [[Маринам Шенгелия]] | «[[Freedom (ән)|Freedom]]»<br/><small>''«Еркіндік»''</small> |- bgcolor="#E9ECF0" |colspan="2" | {{Ту|Франция}}<br />[[Франция Eurovision ән байқауында|Франция]] | [[Луан Эмера|Луан]] | «[[Maman]]»<br/><small>''«Ана»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 11 | {{Ту|Дания}}<br />[[Дания Eurovision ән байқауында|Дания]] | [[Sissal]] | «[[Hallucination]]»<br/><small>''«Галлюцинация»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 12 | {{Ту|Чехия}}<br />[[Чехия Eurovision ән байқауында|Чехия]] | [[Adonxs]] | «[[Kiss Kiss Goodbye]]»<br/><small>''«Сүй, сүй, қош бол»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 13 | {{Ту|Люксембург}}<br />[[Люксембург Eurovision ән байқауында|Люксембург]] | [[Лора Торн]] | «[[La poupée monte le son]]»<br/><small>''«Қуыршақ дыбысты күшейтіп жатыр»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 14 | {{Ту|Израиль}}<br />[[Израиль Eurovision ән байқауында|Израиль]] | [[Юваль Рафаэль]] | «[[New Day Will Rise]]»<br/><small>''«Жаңа күн келеді»''</small> |- bgcolor="#E9ECF0" |colspan="2" | {{Ту|Германия}}<br />[[Германия Eurovision ән байқауында|Германия]] | [[Abor & Tynna]] | «[[Baller]]»<br/><small>''«Атамын»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 15 | {{Ту|Сербия}}<br />[[Сербия Eurovision ән байқауында|Сербия]] | [[Принц (әнші)|Принц]] | «[[Mila]]»<br/><small>''«Қымбаттым»''</small> |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 16 | {{Ту|Финляндия}}<br />[[Финляндия Eurovision ән байқауында|Финляндия]] | [[Эрика Викман]] | «[[Ich komme]]»<br/><small>''«Мен келе жатырмын»''</small> |} === Финал === Финал [[Жазғы Орталық Еуропа уақыты]]мен 17 мамыр күні сағат 21:00-де басталады ([[Қазақстандағы уақыт|Қазақстан уақыты]]мен 2025 жылғы 18 мамыр күні сағат 00:00-де).<ref name="calendar"/> Оған бәсекелес жиырма алты ел қатысады, оның ішінде өткен жылғы жеңімпаз және сол себепті осы жылы автофиналист болып табылатын Швейцария, «Үлкен бестік» елдері — Германия, Испания, Италия, Ұлыбритания, Франция және әр жартылай финалдан 10 финалист елдер. Барлық отыз жеті елдің қазылар алқасы мен телекөрермендері және «Әлемнің қалған бөлігі» финалда дауыс береді. {| class="sortable wikitable plainrowheaders" |+ class="nowrap" | 2025 жылғы байқаудың финалист қатысушылары<ref name="Final_results">{{cite web |url=https://eurovision.tv/event/basel-2025/grand-final |title=Grand Final of Basel 2025 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU |access-date=2025-01-28}}</ref> |- ! scope="col" | Реттілік ! scope="col" | Ел ! scope="col" | Әртіс ! scope="col" | Ән |- ! scope="row" style="text-align:center;" | 19 | {{Ту|Швейцария}}<br />[[Швейцария Eurovision ән байқауында|Швейцария]] | [[Зои Мэ]] | «Voyage»<br/><small>''«Саяхат»''</small> |- | rowspan="7" style="background:#DDF; text-align:center" | ''Күтілуде'' | {{Ту|Франция}}<br />[[Франция Eurovision ән байқауында|Франция]] | [[Луан Эмера|Луан]] | «[[Maman]]»<br/><small>''«Ана»''</small> |- | {{Ту|Германия}}<br />[[Германия Eurovision ән байқауында|Германия]] | [[Abor & Tynna]] | «[[Baller]]»<br/><small>''«Атамын»''</small> |- | {{Ту|Италия}}<br />[[Италия Eurovision ән байқауында|Италия]] | [[Лучио Корси]] | «[[Volevo essere un duro]]»<br/><small>''«Мен қатал болғым келген»''</small> |- | {{Ту|Испания}}<br />[[Испания Eurovision ән байқауында|Испания]] | [[Melody (испан әншісі)|Melody]] | «[[Esa diva]]»<br/><small>''«Ана қыз»''</small> |- | {{Ту|Ұлыбритания}}<br />[[Ұлыбритания Eurovision ән байқауында|Ұлыбритания]] | [[Remember Monday]] | «What the Hell Just Happened?»<br/><small>''«Жаңа ғана, құрып кеткір, не болды?»''</small> |- | colspan="3" style="background:#DDF; text-align:center" | ''2025 жылдың 13 мамырында бірінші жартылай финалдың үздік 10 қатысушысы анықталады'' |- | colspan="3" style="background:#DDF; text-align:center" | ''2025 жылдың 15 мамырында екінші жартылай финалдың үздік 10 қатысушысы анықталады'' |} ==== Ұпай жариялаушылары ==== Ұпай жариялаушылары өз елдерінің ұлттық қазылар алқасының 12 ұпайлық бағасын финалда жариялайтын болады. Қазіргі уақытта келесі ұпай жариялаушылары белгілі: * {{Байрақ|Сан-Марино}} — Сенит<ref>{{cite web |last=De-re |first=Julien |title=San Marino: Senhit to be Spokesperson for Eurovision 2025 |url=https://eurovoix.com/2025/03/31/san-marino-senhit-spokesperson-eurovision-2025/ |website=Eurovoix |date=31 March 2025 |access-date=31 March 2025}}</ref> * {{Байрақ|Испания}} — Шанель Терреро<ref>{{cite web |last1=Sempere |first1=Elian Vayá |title=RTVE confía de nuevo en Chanel y volverá a Eurovisión 2025 para dar los '12 points' de España |trans-title=RTVE trusts again in Chanel and will return to Eurovision 2025 to give Spain's '12 points'. |url=https://cadenaser.com/nacional/2025/03/25/rtve-confia-de-nuevo-en-chanel-y-volvera-a-eurovision-2025-para-dar-los-12-points-de-espana-cadena-ser/ |publisher=[[Cadena SER]] |access-date=25 March 2025 |language=es-ES |date=25 March 2025}}</ref> * {{Байрақ|Швейцария}} — Свен Эпиней және Мелани Фреймонд<ref name="2025Hosts2">{{Cite press release |last=Estermann |first=Edi |date=2025-01-20 |title=ESC 2025: The Hosting Team is Announced |url=https://www.srgssr.ch/en/news-media/news/esc-2025-the-hosting-team-is-announced |access-date=2025-01-20 |publisher=SRG SSR}}</ref> == Формат == === Ұран === 2023 жылдың 14 қарашасында [[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) және [[Sveriges Television]] (SVT) [[Eurovision ән байқауы 2023]] ұраны — ''United by Music'' ({{lang-kk|Музыкамен біріккен}}) — [[Eurovision ән байқауы]]ның тұрақты ұраны ретінде таңдалғанын жариялады. 2025 жылғы байқау осы ұранмен өтеді.<ref>{{Cite web|title='United By Music' chosen as permanent Eurovision slogan|url=https://eurovision.tv/story/united-by-music-permanent-slogan|website=eurovision.tv|date=2023-11-14|accessdate=2023-11-14|language=en}}</ref> === Жеребе === Қатысушы елдердің жартылай финалындағы өнер көрсету ретін анықтау үшін жеребе салу ұйымдастырылады. «Блокталған дауыс беру» ықтималдығын азайту және жартылай финалдағы шиеленісті күшейту үшін жартылай финалистер тарихи дауыс беру үлгілеріне негізделген бірнеше себетке бөлінген. Жеребе өткен жылғы жеңімпаз ел мен «Үлкен бестіктің» ([[Франция Eurovision ән байқауында|Франция]], [[Германия Eurovision ән байқауында|Германия]], [[Италия Eurovision ән байқауында|Италия]], [[Испания Eurovision ән байқауында|Испания]] және [[Ұлыбритания Eurovision ән байқауында|Ұлыбритания]]) қай жартылай финалда дауыс беретінін де анықтайды. == Өндіріс == 2025 жылғы Eurovision ән байқауына швейцариялық ұлттық [[Швейцариялық радиотарату және телевизия қоғамы|Swiss Broadcasting Corporation]] (SRG SSR) телерадио хабарын таратушы компаниясы продюсерлік етеді. Негізгі команда атқарушы продюсердер ретінде Рето Перитц пен Мориц Штадлерден<ref>{{Cite press release |last=Estermann |first=Edi |date=2024-06-04 |title=Eurovision Song Contest 2025: Executive producers named |url=https://www.srgssr.ch/en/news-media/news/eurovision-song-contest-2025-executive-producers-named |access-date=2024-06-04 |website= |publisher=SRG SSR |language=en}}</ref> және шоу жетекшісі ретінде Ив Шифферледен тұрады. Алдыңғы шығарылымдағы рөлдерін Кристер Бьоркман байқау жетекшісі ретінде және Тобиас Оберг өндіріс басшысы ретінде, сонымен қатар, өзге де өндіріс қызметкерлері, соның ішінде Надя Буркхардт-Тракол іс-шараның жетекшісі ретінде, Манфред Винц қаржы басшысы ретінде, Аврору Шатар қауіпсіздік бөлімінің басшысы ретінде және Кевин Штубер заң бөлімінің басшысы ретінде қайталайды.<ref>{{Cite web |date=2024-07-03 |title=Switzerland 2025: Core project team is in place |url=https://eurovision.tv/story/switzerland-2025-core-project-team |access-date=2024-07-03 |website=Eurovision.tv |publisher=EBU}}</ref><ref>{{Cite press release |last=Estermann |first=Edi |date=2024-07-03 |title=ESC 2025: the core project team is in place |url=https://www.srgssr.ch/en/news-media/news/esc-2025-the-core-project-team-is-in-place |access-date=2024-07-03 |publisher=SRG SSR}}</ref> Байқауды ұйымдастыру 2025 жылға дейін қайта құрылымдалады; Бұл туралы ЕХТО 2024 жылғы 1 шілдеде 2024 жылғы байқаудың даулы мәселелерін қарастырғаннан кейін хабарлады.<ref>{{Cite web |date=2024-07-01 |title=EBU announces future development areas for Eurovision Song Contest following independent review into 2024 event |url=https://www.ebu.ch/news/2024/06/ebu-announces-future-development-areas-for-eurovision-song-contest-following-independent-review-into-2024-event |access-date=2024-07-01 |website=ebu.ch |publisher=EBU |language=en}}</ref> [[Мартин Эстердаль]] [[Eurovision ән байқауы 2021|2021 жылғы шығарылымнан]] бері атқарып келген атқарушы супервайзер лауазымы шоу супервайзері болып өзгертілді және екі жаңа лауазым құрылды: Eurovision ән байқауы директоры және бренд және коммерция бөлімінің басшысы. Eurovision ән байқауы директоры шоу супервайзері мен бренд және коммерция бөлімінің басшысының жұмысын қадағалайды.<ref>{{Cite web |last=Yossman |first=K. J. |date=2024-07-01 |title=Eurovision Song Contest Creates New Director Role, Beefs Up Rules and Considers Introducing Welfare Producer Following Independent Review (EXCLUSIVE) |url=https://variety.com/2024/tv/global/eurovision-song-contest-independent-review-director-welfare-1236057822/ |access-date=2024-07-01 |website=Variety |language=en-US}}</ref> == Тағы қараңыз == * [[Junior Eurovision ән байқауы 2025]] == Дереккөздер == {{дереккөздер|2}} == Сыртқы сілтемелер == {{Commonscat-inline|Eurovision Song Contest 2025|Eurovision ән байқауы 2025}} * {{Ресми сайт|eurovision.tv}} {{Eurovision ән байқауы 2025}} {{Eurovision ән байқауы}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Eurovision ән байқауы|2025]] [[Санат:Eurovision ән байқауы 2025| ]] [[Санат:Жылдар бойынша Eurovision ән байқауы]] iyk8by1fqid4kbpgpcndv3bptlh0ucp 0 741531 3479136 3353650 2025-06-11T03:40:08Z Nurtenge 93712 Removed redirect to [[Eurovision ән байқауы]] 3479136 wikitext text/x-wiki {{Болашақтағы оқиғалар|date=мамыр 2026}} {{otheruses4|Eurovision ән байқауының 2026 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауының 2026 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауы 2026}} {{Ән байқауы | Атауы = Eurovision ән байқауы | Жыл = 2026 | Ұран = ''United by Music''<ref name="Slogan">{{Cite web |url=https://eurovision.tv/story/united-by-music-permanent-slogan |title='United By Music' chosen as permanent Eurovision slogan |work=Eurovision.tv |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |date=2023-11-14 |access-date=2023-11-14}}</ref><br />(«Музыкамен біріккен») | Логотип = | Логотип өлшемі = | 1-жартылай финал = мамыр 2026 | 2-жартылай финал = мамыр 2026 | Финал = мамыр 2026 | Өткізілу орны = {{Байрақ|Аустрия}} | Жүргізушілер = | Режиссёр = | Супервайзер = | Продюсер = | Телерадио хабарын таратушы = [[Österreichischer Rundfunk]] (ORF) | Жеңген ән = | Дауыс беру = Әр елдің кәсіби қазылар алқасы 10 әнге 12, 10, 8–1 ұпайдан тұратын топтаманы береді. Дүние жүзіндегі көрермендер 20 әнге дауыс бере алады және олардың дауыстары пропорционалды түрде бөлінеді. Қазылар алқасының және көрермендердің дауыстары барлық дауыстардың 50% құрайды. | Қатысушылар саны = 14 (2025 жылғы маусым бойынша) | Финалистер саны = | Дебют = | Қайтып келгендер = | Қайтып келмегендер = | Дисквалификация = | Карта = ESC 2026 Map.svg | Түс1 = #580448 | Белгі1 = Жартылай финалда бақ сынайтын елдер | Түс2 = #a2a397 | Белгі2 = Бұрын қатысқан, бірақ 2026 жылы қатыспайтын елдер | Ортаққор = Eurovision Song Contest 2026 }} '''Eurovision ән байқауы 2026''' ({{lang-en|Eurovision Song Contest 2026}}, {{lang-fr|Concours Eurovision de la chanson 2026}}, {{lang-de|Eurovisionsliedstreit 2026}}) — жыл сайын өткізілетін [[Eurovision ән байқауы]]ның өткізілуі жоспарланған 70-шығарылымы. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == {{Commonscat-inline|Eurovision Song Contest 2026|Eurovision ән байқауы 2026}} * {{Ресми сайт|eurovision.tv}} {{Сыртқы сілтемелер}} {{Eurovision ән байқауы 2026}} {{Eurovision ән байқауы}} [[Санат:Eurovision ән байқауы|2026]] [[Санат:Eurovision ән байқауы 2026| ]] [[Санат:Жылдар бойынша Eurovision ән байқауы|2026]] pgb93xl7wnm77dd86lf4qxtadzbbkek 3479137 3479136 2025-06-11T03:45:10Z Nurtenge 93712 3479137 wikitext text/x-wiki {{Болашақтағы оқиғалар|date=мамыр 2026}} {{otheruses4|Eurovision ән байқауының 2026 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауының 2026 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауы 2026}} {{Ән байқауы | Атауы = Eurovision ән байқауы | Жыл = 2026 | Ұран = ''United by Music''<ref name="Slogan">{{Cite web |url=https://eurovision.tv/story/united-by-music-permanent-slogan |title='United By Music' chosen as permanent Eurovision slogan |work=Eurovision.tv |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |date=2023-11-14 |access-date=2023-11-14}}</ref><br />(«Музыкамен біріккен») | Логотип = | Логотип өлшемі = | 1-жартылай финал = мамыр 2026 | 2-жартылай финал = мамыр 2026 | Финал = мамыр 2026 | Өткізілу орны = {{Байрақ|Аустрия}} | Жүргізушілер = | Режиссёр = | Супервайзер = | Продюсер = | Телерадио хабарын таратушы = [[Österreichischer Rundfunk]] (ORF) | Жеңген ән = | Дауыс беру = Әр елдің кәсіби қазылар алқасы 10 әнге 12, 10, 8–1 ұпайдан тұратын топтаманы береді. Дүние жүзіндегі көрермендер 20 әнге дауыс бере алады және олардың дауыстары пропорционалды түрде бөлінеді. Қазылар алқасының және көрермендердің дауыстары барлық дауыстардың 50% құрайды. | Қатысушылар саны = 14 (2025 жылғы маусым бойынша) | Финалистер саны = | Дебют = | Қайтып келгендер = | Қайтып келмегендер = | Дисквалификация = | Карта = ESC 2026 Map.svg | Түс1 = #580448 | Белгі1 = Қатысуын растаған елдер | Түс2 = #a2a397 | Белгі2 = Бұрын қатысқан, бірақ 2026 жылы қатыспайтын елдер | Ортаққор = Eurovision Song Contest 2026 }} '''Eurovision ән байқауы 2026''' ({{lang-en|Eurovision Song Contest 2026}}, {{lang-fr|Concours Eurovision de la chanson 2026}}, {{lang-de|Eurovisionsliedstreit 2026}}) — жыл сайын өткізілетін [[Eurovision ән байқауы]]ның өткізілуі жоспарланған 70-шығарылымы. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == {{Commonscat-inline|Eurovision Song Contest 2026|Eurovision ән байқауы 2026}} * {{Ресми сайт|eurovision.tv}} {{Сыртқы сілтемелер}} {{Eurovision ән байқауы 2026}} {{Eurovision ән байқауы}} [[Санат:Eurovision ән байқауы|2026]] [[Санат:Eurovision ән байқауы 2026| ]] [[Санат:Жылдар бойынша Eurovision ән байқауы|2026]] 46rwkzkjgfarjvs9eqa8ruh20oyzimd 3479139 3479137 2025-06-11T03:50:15Z Nurtenge 93712 /* Сыртқы сілтемелер */ 3479139 wikitext text/x-wiki {{Болашақтағы оқиғалар|date=мамыр 2026}} {{otheruses4|Eurovision ән байқауының 2026 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауының 2026 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауы 2026}} {{Ән байқауы | Атауы = Eurovision ән байқауы | Жыл = 2026 | Ұран = ''United by Music''<ref name="Slogan">{{Cite web |url=https://eurovision.tv/story/united-by-music-permanent-slogan |title='United By Music' chosen as permanent Eurovision slogan |work=Eurovision.tv |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |date=2023-11-14 |access-date=2023-11-14}}</ref><br />(«Музыкамен біріккен») | Логотип = | Логотип өлшемі = | 1-жартылай финал = мамыр 2026 | 2-жартылай финал = мамыр 2026 | Финал = мамыр 2026 | Өткізілу орны = {{Байрақ|Аустрия}} | Жүргізушілер = | Режиссёр = | Супервайзер = | Продюсер = | Телерадио хабарын таратушы = [[Österreichischer Rundfunk]] (ORF) | Жеңген ән = | Дауыс беру = Әр елдің кәсіби қазылар алқасы 10 әнге 12, 10, 8–1 ұпайдан тұратын топтаманы береді. Дүние жүзіндегі көрермендер 20 әнге дауыс бере алады және олардың дауыстары пропорционалды түрде бөлінеді. Қазылар алқасының және көрермендердің дауыстары барлық дауыстардың 50% құрайды. | Қатысушылар саны = 14 (2025 жылғы маусым бойынша) | Финалистер саны = | Дебют = | Қайтып келгендер = | Қайтып келмегендер = | Дисквалификация = | Карта = ESC 2026 Map.svg | Түс1 = #580448 | Белгі1 = Қатысуын растаған елдер | Түс2 = #a2a397 | Белгі2 = Бұрын қатысқан, бірақ 2026 жылы қатыспайтын елдер | Ортаққор = Eurovision Song Contest 2026 }} '''Eurovision ән байқауы 2026''' ({{lang-en|Eurovision Song Contest 2026}}, {{lang-fr|Concours Eurovision de la chanson 2026}}, {{lang-de|Eurovisionsliedstreit 2026}}) — жыл сайын өткізілетін [[Eurovision ән байқауы]]ның өткізілуі жоспарланған 70-шығарылымы. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == {{Commonscat-inline|Eurovision Song Contest 2026|Eurovision ән байқауы 2026}} * {{Ресми сайт|eurovision.tv}} {{Eurovision ән байқауы 2026}} {{Eurovision ән байқауы}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Eurovision ән байқауы|2026]] [[Санат:Eurovision ән байқауы 2026| ]] [[Санат:Жылдар бойынша Eurovision ән байқауы|2026]] 2igclwggjc5n9z42ikv26393ri8vtt5 3479146 3479139 2025-06-11T04:00:11Z Nurtenge 93712 /* Сыртқы сілтемелер */ 3479146 wikitext text/x-wiki {{Болашақтағы оқиғалар|date=мамыр 2026}} {{otheruses4|Eurovision ән байқауының 2026 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауының 2026 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауы 2026}} {{Ән байқауы | Атауы = Eurovision ән байқауы | Жыл = 2026 | Ұран = ''United by Music''<ref name="Slogan">{{Cite web |url=https://eurovision.tv/story/united-by-music-permanent-slogan |title='United By Music' chosen as permanent Eurovision slogan |work=Eurovision.tv |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |date=2023-11-14 |access-date=2023-11-14}}</ref><br />(«Музыкамен біріккен») | Логотип = | Логотип өлшемі = | 1-жартылай финал = мамыр 2026 | 2-жартылай финал = мамыр 2026 | Финал = мамыр 2026 | Өткізілу орны = {{Байрақ|Аустрия}} | Жүргізушілер = | Режиссёр = | Супервайзер = | Продюсер = | Телерадио хабарын таратушы = [[Österreichischer Rundfunk]] (ORF) | Жеңген ән = | Дауыс беру = Әр елдің кәсіби қазылар алқасы 10 әнге 12, 10, 8–1 ұпайдан тұратын топтаманы береді. Дүние жүзіндегі көрермендер 20 әнге дауыс бере алады және олардың дауыстары пропорционалды түрде бөлінеді. Қазылар алқасының және көрермендердің дауыстары барлық дауыстардың 50% құрайды. | Қатысушылар саны = 14 (2025 жылғы маусым бойынша) | Финалистер саны = | Дебют = | Қайтып келгендер = | Қайтып келмегендер = | Дисквалификация = | Карта = ESC 2026 Map.svg | Түс1 = #580448 | Белгі1 = Қатысуын растаған елдер | Түс2 = #a2a397 | Белгі2 = Бұрын қатысқан, бірақ 2026 жылы қатыспайтын елдер | Ортаққор = Eurovision Song Contest 2026 }} '''Eurovision ән байқауы 2026''' ({{lang-en|Eurovision Song Contest 2026}}, {{lang-fr|Concours Eurovision de la chanson 2026}}, {{lang-de|Eurovisionsliedstreit 2026}}) — жыл сайын өткізілетін [[Eurovision ән байқауы]]ның өткізілуі жоспарланған 70-шығарылымы. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == {{Commonscat-inline|Eurovision Song Contest 2026|Eurovision ән байқауы 2026}} * {{Ресми сайт|eurovision.tv}} {{Eurovision ән байқауы 2026}} {{Eurovision ән байқауы}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Eurovision ән байқауы|2026]] [[Санат:Eurovision ән байқауы 2026| ]] [[Санат:Жылдар бойынша Eurovision ән байқауы]] 0ye4dxugheexibfqupwl6ey2qrvtffg 3479148 3479146 2025-06-11T04:05:13Z Nurtenge 93712 3479148 wikitext text/x-wiki {{Болашақтағы оқиғалар|date=мамыр 2026}} {{otheruses4|Eurovision ән байқауының 2026 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауының 2026 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауы 2026}} {{Ән байқауы | Атауы = Eurovision ән байқауы | Жыл = 2026 | Ұран = ''United by Music''<ref name="Slogan">{{Cite web |url=https://eurovision.tv/story/united-by-music-permanent-slogan |title='United By Music' chosen as permanent Eurovision slogan |work=Eurovision.tv |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |date=2023-11-14 |access-date=2023-11-14}}</ref><br />(«Музыкамен біріккен») | Логотип = | Логотип өлшемі = | 1-жартылай финал = мамыр 2026 | 2-жартылай финал = мамыр 2026 | Финал = мамыр 2026 | Өткізілу орны = {{Байрақ|Аустрия}} | Жүргізушілер = | Режиссёр = | Супервайзер = | Продюсер = | Телерадио хабарын таратушы = [[Österreichischer Rundfunk]] (ORF) | Жеңген ән = | Дауыс беру = Әр елдің кәсіби қазылар алқасы 10 әнге 12, 10, 8–1 ұпайдан тұратын топтаманы береді. Дүние жүзіндегі көрермендер 20 әнге дауыс бере алады және олардың дауыстары пропорционалды түрде бөлінеді. Қазылар алқасының және көрермендердің дауыстары барлық дауыстардың 50% құрайды. | Қатысушылар саны = 14 (2025 жылғы маусым бойынша) | Финалистер саны = | Дебют = | Қайтып келгендер = | Қайтып келмегендер = | Дисквалификация = | Карта = ESC 2026 Map.svg | Түс1 = #580448 | Белгі1 = Қатысуын растаған елдер | Түс2 = #a2a397 | Белгі2 = Бұрын қатысқан, бірақ 2026 жылы қатыспайтын елдер | Ортаққор = Eurovision Song Contest 2026 }} '''Eurovision ән байқауы 2026''' ({{lang-en|Eurovision Song Contest 2026}}, {{lang-fr|Concours Eurovision de la chanson 2026}}, {{lang-de|Eurovisionsliedstreit 2026}}) — жыл сайын өткізілетін [[Eurovision ән байқауы]]ның өткізілуі жоспарланған 70-шығарылымы. Алдыңғы жылы өткен «[[Eurovision ән байқауы 2025|Eurovision 2025]]» ән байқауындағы «[[Wasted Love]]» әнімен [[Йоханнес Пич|JJ]] жеңісінен кейін 2026 жылғы Eurovision ән байқауы 2026 жылғы мамыр айында [[Аустрия]]да өтеді. Eurovision ән байқауының 2026 жылғы шығарылымын ұйымдастырушы [[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) және [[Österreichischer Rundfunk]] (ORF) телекомпаниясы болады. Байқаудың жартылай финалдары мен финал 2026 жылдың мамыр айында өткізілуі жоспарланған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == {{Commonscat-inline|Eurovision Song Contest 2026|Eurovision ән байқауы 2026}} * {{Ресми сайт|eurovision.tv}} {{Eurovision ән байқауы 2026}} {{Eurovision ән байқауы}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Eurovision ән байқауы|2026]] [[Санат:Eurovision ән байқауы 2026| ]] [[Санат:Жылдар бойынша Eurovision ән байқауы]] a9jab48yt1gl9t94pp2a2azdnjd8tl7 3479150 3479148 2025-06-11T04:10:16Z Nurtenge 93712 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ 3479150 wikitext text/x-wiki {{Болашақтағы оқиғалар|date=мамыр 2026}} {{otheruses4|Eurovision ән байқауының 2026 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауының 2026 жылғы шығарылымы|Junior Eurovision ән байқауы 2026}} {{Ән байқауы | Атауы = Eurovision ән байқауы | Жыл = 2026 | Ұран = ''United by Music''<ref name="Slogan">{{Cite web |url=https://eurovision.tv/story/united-by-music-permanent-slogan |title='United By Music' chosen as permanent Eurovision slogan |work=Eurovision.tv |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) |date=2023-11-14 |access-date=2023-11-14}}</ref><br />(«Музыкамен біріккен») | Логотип = | Логотип өлшемі = | 1-жартылай финал = мамыр 2026 | 2-жартылай финал = мамыр 2026 | Финал = мамыр 2026 | Өткізілу орны = {{Байрақ|Аустрия}} | Жүргізушілер = | Режиссёр = | Супервайзер = | Продюсер = | Телерадио хабарын таратушы = [[Österreichischer Rundfunk]] (ORF) | Жеңген ән = | Дауыс беру = Әр елдің кәсіби қазылар алқасы 10 әнге 12, 10, 8–1 ұпайдан тұратын топтаманы береді. Дүние жүзіндегі көрермендер 20 әнге дауыс бере алады және олардың дауыстары пропорционалды түрде бөлінеді. Қазылар алқасының және көрермендердің дауыстары барлық дауыстардың 50% құрайды. | Қатысушылар саны = 14 (2025 жылғы маусым бойынша) | Финалистер саны = | Дебют = | Қайтып келгендер = | Қайтып келмегендер = | Дисквалификация = | Карта = ESC 2026 Map.svg | Түс1 = #580448 | Белгі1 = Қатысуын растаған елдер | Түс2 = #a2a397 | Белгі2 = Бұрын қатысқан, бірақ 2026 жылы қатыспайтын елдер | Ортаққор = Eurovision Song Contest 2026 }} '''Eurovision ән байқауы 2026''' ({{lang-en|Eurovision Song Contest 2026}}, {{lang-fr|Concours Eurovision de la chanson 2026}}, {{lang-de|Eurovisionsliedstreit 2026}}) — жыл сайын өткізілетін [[Eurovision ән байқауы]]ның өткізілуі жоспарланған 70-шығарылымы. Алдыңғы жылы өткен «[[Eurovision ән байқауы 2025|Eurovision 2025]]» ән байқауындағы «[[Wasted Love]]» әнімен [[Йоханнес Пич|JJ]] жеңісінен кейін 2026 жылғы Eurovision ән байқауы 2026 жылғы мамыр айында [[Аустрия]]да өтеді. Бұл Eurovision ән байқауының Аустрияда соңғы рет [[Eurovision ән байқауы 1967|1967 жылы]] және [[Eurovision ән байқауы 2015|2015 жылы]] екеуі де [[Вена]]да өткізілген байқаулардан кейін үшінші рет өткізілгені болады. Eurovision ән байқауының 2026 жылғы шығарылымын ұйымдастырушы [[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО) және [[Österreichischer Rundfunk]] (ORF) телекомпаниясы болады.<ref name=":pressconference">{{Cite web |date=18 May 2025 |title=Eurovision 2025 winner's press conference with JJ |url=https://eurovision.tv/story/eurovision-2025-winners-press-conference-jj |access-date=18 May 2025 |work=Eurovision.tv |publisher=[[Еуропалық хабар тарату одағы]] (ЕХТО)}}</ref><ref name=":preparations">{{Cite web |last=Granger |first=Anthony |date=18 May 2025 |title=Austria: ORF Commences Eurovision 2026 Work & Special Programming Celebrating JJ's Victory Announced |url=https://eurovoix.com/2025/05/18/eurovision-2026-orf-commences-work/ |access-date=18 May 2025 |website=Eurovoix |language=en-GB}}</ref> Байқаудың жартылай финалдары мен финал 2026 жылдың мамыр айында өткізілуі жоспарланған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == {{Commonscat-inline|Eurovision Song Contest 2026|Eurovision ән байқауы 2026}} * {{Ресми сайт|eurovision.tv}} {{Eurovision ән байқауы 2026}} {{Eurovision ән байқауы}} {{Сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Eurovision ән байқауы|2026]] [[Санат:Eurovision ән байқауы 2026| ]] [[Санат:Жылдар бойынша Eurovision ән байқауы]] myxep6lc0k2a661qzsd7m9u0cufcqbp 0 743533 3479094 3469354 2025-06-10T21:36:47Z Casserium 68287 /* Қосымша лауазымдары */ 3479094 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = | Қазақша есімі = Нұрлан Қаршығаұлы Жақыпов | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = [[Самұрық-Қазына|«Самұрық-Қазына»]] Ұлттық әл-ауқат қорының Басқарма төрағасы | Ту = Flag of Kazakhstan.svg | Ту2 = Samruk-Kazina logo kz.png | Реті = | Басқара бастады = [[3 сәуір]] [[2023 жыл]]дан бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Алмасадам Майданұлы Сәтқалиев|Алмасадам Сәтқалиев]] | Ізбасары = | Президент = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер = [[Әлихан Асханұлы Смайылов|Әлихан Смайылов]] <br>[[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]] | Туған күні = 31.03.1978 | Туған жері = {{туғанжері|Алматы|Алматыда}}, [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]], [[Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы|КСРО]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = | Басқарды = | Шайқасы = | Ғылыми аясы = | Жұмыс істеген орны = | Партиясы = | Білімі = [[Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институты]] (2001) | Ғылыми дәрежесі = экономика ғылымдарының кандидаты | Мамандығы = экономист | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = {{Құрмет ордені}} }} '''Нұрлан Қаршығаұлы Жақыпов''' ([[31 наурыз]] [[1978 жыл|1978]], [[Алматы]]) — қазақстандық экономист, менеджер, 2023 жылдан бастап [[Самұрық-Қазына|«Самұрық-Қазына»]] Ұлттық әл-ауқат қорының Басқарма төрағасы. == Білімі == 2001 жылы РФ Сыртқы істер министрлігі Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институтының Халықаралық экономикалық қатынастар факультетін бітірген. Экономика бакалавры, экономика магистрі. Ғылыми дәрежесі: экономика ғылымдарының кандидаты. == Еңбек жолы == * 2001-2003 жылдары Еуразиялық өнеркәсіптік ассоциацияның (ENRC) қаржы сарапшысы; * 2003-2004 жылдары Chambishi Metals PLC бизнес менеджері (Замбия, Китве қ.); * 2004-2007 жылдары Research, Investment and Development Ltd жобалық менеджері (Ресей, Мәскеу қ.); * 2007-2009 жылдары Credit Suisse биржада сатылымдағы компания акцияларының құны жөніндегі сарапшысы (Ресей, Мәскеу қ.); * 2009-2011 жылдары «Тау-Кен Самұрық» Ұлттық тау-кен Компаниясы» АҚ Басқарма мүшесі, басқарушы директор; * 2011-2012 жылдары «RBS (Kazakhstan)» Еншілес банкі» АҚ Астанадағы өкілдігінің басшысы, инвестициялық банкинг департаментінің директоры; * 2012-2016 жылдары UBS AG Almaty Representative Office Астана қаласындағы өкілдігінің басшысы, инвестициялық банкинг департаментінің атқарушы директоры; * 2016-2017 жылдары «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ» Басқарма мүшесі - Даму және инвестициялар бойынша басқарушы директоры; * 2017-2019 жылдары «Астана» Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы» АҚ Басқарма төрағасы; * 2019-2020 жылдары Rothschild & Co Қазақстандағы өкілі; * 2020-2023 жылдары «Kazakhstan Investment Development Fund (KIDF) Management Company» Ltd. Басқарма төрағасы; * 2023 жылғы сәуірден бастап «Самұрық-Қазына» Ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ Басқарма төрағасы.<ref>[https://online.zakon.kz/document/?doc_id=38475745 Жакупов Нурлан Каршагович (персональная справка)]</ref> == Қосымша лауазымдары == * «Эйр Астана» АҚ директорлар кеңесінің төрағасы (02.2024 жылдан бастап) * ҚР Су спорты түрлері федерациясының президенті (03.2025 жылдан бастап)<ref>[https://www.zakon.kz/sport/6471823-glava-samrukkazyna-poluchil-eshche-odnu-dolzhnost.html Глава "Самрук-Казына" получил еще одну должность]</ref> * «KEGOC» АҚ директорлар кеңесінің төрағасы (04.2025 жылдан бастап) * «ҚазМұнайГаз» АҚ директорлар кеңесінің төрағасы (05.2025 жылдан бастап)<ref>[https://www.kegoc.kz/ru/corporate-governance/board-of-directors/166433/ Совет директоров. Жакупов Нурлан Каршагович]</ref> == Марапаттары == * «Қаржы қызметінің үздігі» төсбелгісі (01.11.2023) * «Теңгеге 30 жыл» медалі (02.11.2023) * «Құрмет» ордені (23.10.2024) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Самұрық-Қазына тұлғалары]] [[Санат:Мәскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар институты түлектері]] fm6h9uy5sqruibckgwn3s9dkhf56rld 0 744132 3478990 3371144 2025-06-10T13:06:54Z Makenzis 71333 3478990 wikitext text/x-wiki {{футбол клубы |атауы = {{ту|Либерия}} Ватанга |құрылған =1997 }} '''Ватанга''' ({{lang-en|Watanga Football Club}}) — [[Либерия]]ның [[Монровия]] қаласындағы футбол клубы. Либерияның екі дүркін чемпионы (2021–22, 2023–24). == Сілтемелер == * [https://www.facebook.com/watangafcofficial/ facebook] * [https://int.soccerway.com/teams/liberia/watanga/24163/ SOCCERWAY] * [https://www.flashscore.com/team/watanga/APknQoVS/ FLASHSCORE] * [https://globalsportsarchive.com/team/soccer/watanga-fc/16725/ Globalsportsarchive] {{бастама}} [[Санат:Либерия футбол клубтары]] fzeic182kj9swyp72fdlwr1nvbwor66 3478991 3478990 2025-06-10T13:07:19Z Makenzis 71333 | жарыс = Футболдан чемпионаты | маусым = 2024/25 | орын = 3 орын 3478991 wikitext text/x-wiki {{футбол клубы |атауы = {{ту|Либерия}} Ватанга |құрылған =1997 | жарыс = Футболдан чемпионаты | маусым = 2024/25 | орын = 3 орын }} '''Ватанга''' ({{lang-en|Watanga Football Club}}) — [[Либерия]]ның [[Монровия]] қаласындағы футбол клубы. Либерияның екі дүркін чемпионы (2021–22, 2023–24). == Сілтемелер == * [https://www.facebook.com/watangafcofficial/ facebook] * [https://int.soccerway.com/teams/liberia/watanga/24163/ SOCCERWAY] * [https://www.flashscore.com/team/watanga/APknQoVS/ FLASHSCORE] * [https://globalsportsarchive.com/team/soccer/watanga-fc/16725/ Globalsportsarchive] {{бастама}} [[Санат:Либерия футбол клубтары]] gogn71g47izbu0h2psen8a5xroe1fva 3478992 3478991 2025-06-10T13:07:40Z Makenzis 71333 3478992 wikitext text/x-wiki {{футбол клубы |атауы = {{ту|Либерия}} Ватанга |құрылған =1997 | жарыс = Футболдан чемпионаты | маусым = 2024/25 | орын = 3 орын | pattern_la1 = | pattern_b1 = | pattern_ra1 = | pattern_sh1 = | leftarm1 = FFDF00 | body1 = FFDF00 | rightarm1 = FFDF00 | shorts1 = 000000 | socks1 = FFDF00 | pattern_la2 = | pattern_b2 = | pattern_ra2 = | leftarm2 = 000000 | body2 = 000000 | rightarm2 = 000000 | shorts2 = FFDF00 | socks2 = FFDF00 | pattern_la3 = | pattern_b3 = | pattern_ra3 = | leftarm3 = 000000 | body3 = 000000 | rightarm3 = 000000 | shorts3 = 000000 | socks3 = 000000 }} '''Ватанга''' ({{lang-en|Watanga Football Club}}) — [[Либерия]]ның [[Монровия]] қаласындағы футбол клубы. Либерияның екі дүркін чемпионы (2021–22, 2023–24). == Сілтемелер == * [https://www.facebook.com/watangafcofficial/ facebook] * [https://int.soccerway.com/teams/liberia/watanga/24163/ SOCCERWAY] * [https://www.flashscore.com/team/watanga/APknQoVS/ FLASHSCORE] * [https://globalsportsarchive.com/team/soccer/watanga-fc/16725/ Globalsportsarchive] {{бастама}} [[Санат:Либерия футбол клубтары]] i1eimf5zyy2o6os29af1rkae3vg7q67 0 744168 3479007 3371353 2025-06-10T13:55:16Z Makenzis 71333 3479007 wikitext text/x-wiki {{футбол клубы | атауы = ФАР | стадионы = Абдаллах ханзада стадтоны | сыйымдылығы = 53,000 | құрылған =1958 | жарыс = Футболдан чемпионаты | маусым = 2024/25 | орын = 2 орын | сайты = http://www.as-far.ma | pattern_la1 = _greenborder | pattern_b1 = _far1 | pattern_ra1 = _redborder | pattern_sh1 = _far1 | pattern_so1 = _band_black | leftarm1 = 000000 | body1 = 000000 | rightarm1 = 000000 | shorts1 = 000000 | socks1 = 000000 | pattern_la2 = _blackborder | pattern_b2 = _far2 | pattern_ra2 = _blackborder | pattern_sh2 = _far2 | pattern_so2 = | leftarm2 = ffffff | body2 = ffffff | rightarm2 = ffffff | shorts2 = ffffff | socks2 = ffffff | pattern_la3 = _redborder | pattern_b3 = _far3 | pattern_ra3 = _redborder | pattern_sh3 = _far3 | leftarm3 = 000000 | body3 = 000000 | rightarm3 = 000000 | shorts3 = 000000 | socks3 = 000000}} '''ФАР футбол клубы''' {{lang-ar|الجمعية الرياضية للقوات المسلحة الملكية}}) — [[Марокко]] футбол клубы, [[Рабат (қала)|Рабат]] қаласынан. 1985 жылғы [[КАФ Чемпиондар Лигасы|КАФ Чемпиондар лигасы]] жеңімпазы. == Жетістіктері == === Ұлттық === *Марокко чемпионы (13): 1960/61, 1961/62, 1962/63, 1963/64, 1966/67, 1967/68, 1969/70, 1983/84, 1986/87, 1988/89, 2004/05, 2007/08, 2022/23 *Марокко кубогы (12): 1959, 1971, 1984, 1985, 1986, 1999, 2003, 2004, 2007, 2008, 2009, 2020 *Марокко суперкубогы (4): 1959, 1961, 1962, 1963 === Халықаралық === * КАФ Чемпиондар лигасы: 1985 * КАФ конфедерациялар кубогы: 2005 == Сілтемелер == *[http://www.as-far.ma/ Сайты] {{ref-fr}} * [https://web.archive.org/web/20150724212458/http://www.supporters-asfar.com/ Фан-сайт] {{ref-fr}} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Марокко футбол клубтары]] dc4eala8xzx0de4e0gybot3q900tlya 0 748734 3478994 3402747 2025-06-10T13:14:08Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 /* Матчтар */ 3478994 wikitext text/x-wiki {{Ұлттық чемпионат |атауы1 = Футболдан Қазақстан құрамасы 2025 |уақыты = |логотипі=Kazakhstan v.s. Denmark UEFA Euro 2024 qualifying (2023-03-26).jpg |қатысушылар саны = |қалалар = |стадиондар = [[Астана Арена]] |чемпион = |рет = |2 орын = |3 орын = |ойналған ойындар саны = |голдар саны = |бомбардир = |бголдар = |алдыңғы сезон = [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2024|2024]] |келесі сезон = 2026 }} 2025 жылы Қазақстан футбол құрамасы [[Футболдан 2026 жылғы әлем біріншілігі (іріктеу турнирі)|әлем чемпионатының іріктеуіне]] қатысады. == Матчтар == {{матч туралы есептеме | мерзімі = 17 АҚПАН 2025 | time = {{UTZ|17:00|3}} | команда1 = {{футбол-rt|Қазақстан}} | есеп = 0–2 | команда2 = {{футбол|КХДР}} | голдар1 = | голдар2 = Ри Иль Сон {{гол|70||90+5}} | стадион = Kaya Palazzo Golf Resort, Анталья |құрам1 = |құрам2 = }} {{Матч туралы есептеме |мерзімі = 19 наурыз 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Кюрасао}} |есеп = 0–2 |report = |команда2 = {{футбол|Қазақстан}} |голдар1 = |голдар2 =[[Максим Самородов]] {{гол|15}}<br>[[Асхат Тағыберген]] {{гол|36}} |стадион = Анталья |құрам1 =Ром (к), Гари, ван Эйма, Флоранус, Ж.Бакуна, Комененсия, Л.Бакуна, Антониссе, Горре, Марта, Бренет. Алаңға шыққандар: Бодак, Дорнбусх, Фелида, Румерату, Янга, Циммерман, Росарио, Кувас, Мерсера, Сурен. Бапкер – Дик Адвокат (Нидерланд) |құрам2 =Заруцкий (Сейсен, 31, С.Покатилов, 61), Тапалов (Жагоров, 46), Быстров (С.Астанов, 46), Марочкин (Ә.Жұмаханов, 46), Алип (Жақсыбаев, 46), Вороговский (Мұхамед, 46), Тағыберген (к) (Жуков, 46), Мұжықов (Оразов, 46), Чесноков (Хасейн, 46), Самородов (Сәтпаев, 46), Жаксылықов (Кенжебек, 46) }} {{Матч туралы есептеме |мерзімі = 22 наурыз 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Уэльс}} |есеп = 3–1 |команда2 = {{футбол|Қазақстан}} |голдар1 =[[Даниэль Джеймс]] {{гол|9}}<br>[[Бен Дэвис]] {{гол|47}}<br>[[Робби Матондо]] {{гол|90}} |голдар2 =[[Асхат Тағыберген]] {{гол|32|пен}} |стадион = [[Кардифф Сити]], [[Кардифф]] |көрермендер = 32,473|құрам1 =Дарлоу, Н.Уильямс, Б.Дэвис (к), Родон, Брукс (Дж.Джеймс, 62), Джонсон (Харрис, 62), Робертс, Каллен, Томас, Д.Джеймс (Матондо, 86), Шихэн. Бапкер – Крейг Беллами |құрам2 =Заруцкий, Әліп, Быстров, Мұжықов (Жуков, 62), Тағыберген (к), Самородов (Сәтпаев, 74), Вороговский, Тапалов, Жақсылыков (Айымбетов, 74), Марочкин, Чесноков (Кенжебек, 86). }} {{Матч туралы есептеме |мерзімі = 25 наурыз 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Лихтенштейн}} |есеп = 0–2 |команда2 = {{футбол|Қазақстан}} |голдар1 = |голдар2 =[[Максим Самородов]] {{гол|42}}<br>[[Александр Марочкин]] {{гол|45}} |стадион = Райнпарк, [[Вадуц]] |көрермендер = 1,123 |құрам1 =Б.Бюхель, Трабер, Хофер (Луке-Нотаро, 68), Зеле (Шлегель, 82), Визер, Саланович, Киндле (Цюнд, 46), Люхингер (Ф.Вольфингер, 77), Н.Хаслер (к), Обервадицер, Пицци (Саглам, 68) |құрам2 =Сейсен, С.Астанов, Әліп (к), Быстров, Самородов (Кенжебек, 64), Вороговский (Жагоров, 72), Жуков, Сәтпаев (Э.Астанов, 77), Оразов (Тағыберген, 64), Марочкин, Чесноков (Жақсылыков, 72) }} {{матч туралы есептеме |мерзімі = 5 маусым 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Беларусь}} |есеп = 4–1 |команда2 = {{футбол|Қазақстан}} |голдар1 = [[Валерий Громыко]] {{гол|25}}<br>[[Валерий Бочеров]] {{гол|31}}<br>[[Трофим Мельниченко]] {{гол|50}}<br>[[Евгений Шикавка]] {{гол|85}} |голдар2 =[[Ғалымжан Кенжебек]] {{гол|74}} |стадион = [[Борисов Арена]], [[Борисов]] |көрермендер = |құрам1 =Павлюченко, Забелин (Пархоменко, 74), Мартынович (к), Шикавка, Бочеров (Р.Лисакович, 74), Эбонг, Громыко (Седько, 58), Карпович, Корзун (Яблонский, 58), Прищепа (Печенин, 80), Мельниченко (В.Лисакович, 58). Бапкер – Карлос Алос (Испания) |құрам2 =С.Покатилов, Малый (А.Жұмаханов, 46), Әліп, Быстров, Қуат (Жуков, 46), Тағыберген (к), Самородов (Мұхамед, 46), Вороговский (Жагоров, 46), Тапалов, Зуев (Кенжебек, 46), Чесноков (Д.Жұмат, 46) }} {{Матч туралы есептеме |мерзімі = 9 маусым 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Қазақстан}} |есеп = 0–1 |команда2 = {{футбол|Македония}} |голдар1 = |голдар2 = [[Александр Трайковски]] {{гол|33}} |стадион = [[Астана Арена]] [[Астана]] |көрермендер = 27,694 |құрам1 =Сейсен, Малый, Әліп, Быстров (Мұхамед, 81), Қуат, Кенжебек (Сәтпаев, 59), Тағыберген (к), Чесноков (Зуев, 86), Самородов, Вороговский, С.Астанов |құрам2 =Димитриевски, Деспотовски, Зайков, Муслиу, Элмас (Ашковски, 67), Алиоски, Трайковски (Атанасов, 83), Барди (к), Чурлинов (Митровски, 53), Костадинов (Элези, 53), Миовски (Ристовски, 67) }} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == {{Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы}} [[Санат:Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы]] [[Санат:2025 жылғы футбол]] frvq75cbfx5e320f00ukhuqa8c8h17l 3478995 3478994 2025-06-10T13:19:05Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 /* Матчтар */ 3478995 wikitext text/x-wiki {{Ұлттық чемпионат |атауы1 = Футболдан Қазақстан құрамасы 2025 |уақыты = |логотипі=Kazakhstan v.s. Denmark UEFA Euro 2024 qualifying (2023-03-26).jpg |қатысушылар саны = |қалалар = |стадиондар = [[Астана Арена]] |чемпион = |рет = |2 орын = |3 орын = |ойналған ойындар саны = |голдар саны = |бомбардир = |бголдар = |алдыңғы сезон = [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2024|2024]] |келесі сезон = 2026 }} 2025 жылы Қазақстан футбол құрамасы [[Футболдан 2026 жылғы әлем біріншілігі (іріктеу турнирі)|әлем чемпионатының іріктеуіне]] қатысады. == Матчтар == '''Жолдастық ойын''' {{матч туралы есептеме | мерзімі = 17 АҚПАН 2025 | time = {{UTZ|17:00|3}} | команда1 = {{футбол-rt|Қазақстан}} | есеп = 0–2 | команда2 = {{футбол|КХДР}} | голдар1 = | голдар2 = [[Ри Иль Сон]] {{гол|70||90+5}} | стадион = Kaya Palazzo Golf Resort, Анталья |құрам1 = |құрам2 = }} '''Жолдастық кездесу''' {{Матч туралы есептеме |мерзімі = 19 наурыз 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Кюрасао}} |есеп = 0–2 |report = |команда2 = {{футбол|Қазақстан}} |голдар1 = |голдар2 =[[Максим Иванович Самородов|Максим Самородов]] {{гол|15}}<br>[[Асхат Тағыбергенұлы Тағыберген|Асхат Тағыберген]] {{гол|36}} |стадион = Анталья |құрам1 =Ром (к), Гари, ван Эйма, Флоранус, Ж.Бакуна, Комененсия, Л.Бакуна, Антониссе, Горре, Марта, Бренет. Алаңға шыққандар: Бодак, Дорнбусх, Фелида, Румерату, Янга, Циммерман, Росарио, Кувас, Мерсера, Сурен. Бапкер – Дик Адвокат (Нидерланд) |құрам2 =Заруцкий (Сейсен, 31, С.Покатилов, 61), Тапалов (Жагоров, 46), Быстров (С.Астанов, 46), Марочкин (Ә.Жұмаханов, 46), Алип (Жақсыбаев, 46), Вороговский (Мұхамед, 46), Тағыберген (к) (Жуков, 46), Мұжықов (Оразов, 46), Чесноков (Хасейн, 46), Самородов (Сәтпаев, 46), Жаксылықов (Кенжебек, 46) }} '''ӘЧ-2026 іріктеуі''' {{Матч туралы есептеме |мерзімі = 22 наурыз 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Уэльс}} |есеп = 3–1 |команда2 = {{футбол|Қазақстан}} |голдар1 =[[Даниэль Джеймс]] {{гол|9}}<br>[[Бен Дэвис]] {{гол|47}}<br>[[Робби Матондо]] {{гол|90}} |голдар2 =[[Асхат Тағыбергенұлы Тағыберген|Асхат Тағыберген]] {{гол|32|пен}} |стадион = [[Кардифф Сити]], [[Кардифф]] |көрермендер = 32,473|құрам1 =Дарлоу, Н.Уильямс, Б.Дэвис (к), Родон, Брукс (Дж.Джеймс, 62), Джонсон (Харрис, 62), Робертс, Каллен, Томас, Д.Джеймс (Матондо, 86), Шихэн. Бапкер – Крейг Беллами |құрам2 =Заруцкий, Әліп, Быстров, Мұжықов (Жуков, 62), Тағыберген (к), Самородов (Сәтпаев, 74), Вороговский, Тапалов, Жақсылыков (Айымбетов, 74), Марочкин, Чесноков (Кенжебек, 86). }} '''ӘЧ-2026 іріктеуі''' {{Матч туралы есептеме |мерзімі = 25 наурыз 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Лихтенштейн}} |есеп = 0–2 |команда2 = {{футбол|Қазақстан}} |голдар1 = |голдар2 =[[Максим Иванович Самородов|Максим Самородов]] {{гол|42}}<br>[[Александр Николаевич Марочкин|Александр Марочкин]] {{гол|45}} |стадион = Райнпарк, [[Вадуц]] |көрермендер = 1,123 |құрам1 =Б.Бюхель, Трабер, Хофер (Луке-Нотаро, 68), Зеле (Шлегель, 82), Визер, Саланович, Киндле (Цюнд, 46), Люхингер (Ф.Вольфингер, 77), Н.Хаслер (к), Обервадицер, Пицци (Саглам, 68) |құрам2 =Сейсен, С.Астанов, Әліп (к), Быстров, Самородов (Кенжебек, 64), Вороговский (Жагоров, 72), Жуков, Сәтпаев (Э.Астанов, 77), Оразов (Тағыберген, 64), Марочкин, Чесноков (Жақсылыков, 72) }} '''Жодастық кездесу''' {{матч туралы есептеме |мерзімі = 5 маусым 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Беларусь}} |есеп = 4–1 |команда2 = {{футбол|Қазақстан}} |голдар1 = [[Валерий Громыко]] {{гол|25}}<br>[[Валерий Бочеров]] {{гол|31}}<br>[[Трофим Мельниченко]] {{гол|50}}<br>[[Евгений Шикавка]] {{гол|85}} |голдар2 =[[Ғалымжaн Рахымжанұлы Кенжебек|Ғалымжан Кенжебек]] {{гол|74}} |стадион = [[Борисов Арена]], [[Борисов]] |көрермендер = |құрам1 =Павлюченко, Забелин (Пархоменко, 74), Мартынович (к), Шикавка, Бочеров (Р.Лисакович, 74), Эбонг, Громыко (Седько, 58), Карпович, Корзун (Яблонский, 58), Прищепа (Печенин, 80), Мельниченко (В.Лисакович, 58). Бапкер – [[Карлос Алос Феррер|Карлос Алос]] (Испания) |құрам2 =С.Покатилов, Малый (А.Жұмаханов, 46), Әліп, Быстров, Қуат (Жуков, 46), Тағыберген (к), Самородов (Мұхамед, 46), Вороговский (Жагоров, 46), Тапалов, Зуев (Кенжебек, 46), Чесноков (Д.Жұмат, 46) }} '''ӘЧ-2026 іріктеуі''' {{Матч туралы есептеме |мерзімі = 9 маусым 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Қазақстан}} |есеп = 0–1 |команда2 = {{футбол|Македония}} |голдар1 = |голдар2 = [[Александр Трайковски]] {{гол|33}} |стадион = [[Астана Арена]] [[Астана]] |көрермендер = 27,694 |құрам1 =Сейсен, Малый, Әліп, Быстров (Мұхамед, 81), Қуат, Кенжебек (Сәтпаев, 59), Тағыберген (к), Чесноков (Зуев, 86), Самородов, Вороговский, С.Астанов |құрам2 =Димитриевски, Деспотовски, Зайков, Муслиу, Элмас (Ашковски, 67), Алиоски, Трайковски (Атанасов, 83), Барди (к), Чурлинов (Митровски, 53), Костадинов (Элези, 53), Миовски (Ристовски, 67) }} == Футболшылар == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == {{Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы}} [[Санат:Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы]] [[Санат:2025 жылғы футбол]] jw1hi4frk9f10xwwpk32cjifkkenikb 3479001 3478995 2025-06-10T13:34:52Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 /* Матчтар */ 3479001 wikitext text/x-wiki {{Ұлттық чемпионат |атауы1 = Футболдан Қазақстан құрамасы 2025 |уақыты = |логотипі=Kazakhstan v.s. Denmark UEFA Euro 2024 qualifying (2023-03-26).jpg |қатысушылар саны = |қалалар = |стадиондар = [[Астана Арена]] |чемпион = |рет = |2 орын = |3 орын = |ойналған ойындар саны = |голдар саны = |бомбардир = |бголдар = |алдыңғы сезон = [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2024|2024]] |келесі сезон = 2026 }} 2025 жылы Қазақстан футбол құрамасы [[Футболдан 2026 жылғы әлем біріншілігі (іріктеу турнирі)|әлем чемпионатының іріктеуіне]] қатысады. == Матчтар == '''Жолдастық ойын''' {{матч туралы есептеме | мерзімі = 17 ақпан 2025 | time = {{UTZ|17:00|3}} | команда1 = {{футбол-rt|Қазақстан}} | есеп = 0–2 | команда2 = {{футбол|КХДР}} | голдар1 = | голдар2 = [[Ри Иль Сон]] {{гол|70||90+5}} | стадион = Kaya Palazzo Golf Resort, Анталья |құрам1 =Жомарт, Хасейн, Набиханов, Мужиков, Жақсыбаев, Жақсылықов, Жұмашев, Есімбеков, Мұхамед, Жагоров, Қараман <ref>https://www.sports.kz/news/sbornaya-kazahstana-pofutbolu-proigrala-severnoy-koree</ref> |құрам2 = }} '''Жолдастық кездесу''' {{Матч туралы есептеме |мерзімі = 19 наурыз 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Кюрасао}} |есеп = 0–2 |report = |команда2 = {{футбол|Қазақстан}} |голдар1 = |голдар2 =[[Максим Иванович Самородов|Максим Самородов]] {{гол|15}}<br>[[Асхат Тағыбергенұлы Тағыберген|Асхат Тағыберген]] {{гол|36}} |стадион = Анталья |құрам1 =Ром (к), Гари, ван Эйма, Флоранус, Ж.Бакуна, Комененсия, Л.Бакуна, Антониссе, Горре, Марта, Бренет. Алаңға шыққандар: Бодак, Дорнбусх, Фелида, Румерату, Янга, Циммерман, Росарио, Кувас, Мерсера, Сурен. Бапкер – Дик Адвокат (Нидерланд) |құрам2 =Заруцкий (Сейсен, 31, С.Покатилов, 61), Тапалов (Жагоров, 46), Быстров (С.Астанов, 46), Марочкин (Ә.Жұмаханов, 46), Алип (Жақсыбаев, 46), Вороговский (Мұхамед, 46), Тағыберген (к) (Жуков, 46), Мұжықов (Оразов, 46), Чесноков (Хасейн, 46), Самородов (Сәтпаев, 46), Жаксылықов (Кенжебек, 46) }} '''ӘЧ-2026 іріктеуі''' {{Матч туралы есептеме |мерзімі = 22 наурыз 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Уэльс}} |есеп = 3–1 |команда2 = {{футбол|Қазақстан}} |голдар1 =[[Даниэль Джеймс]] {{гол|9}}<br>[[Бен Дэвис (уэльстік футболшы)|Бен Дэвис]] {{гол|47}}<br>[[Робби Матондо]] {{гол|90}} |голдар2 =[[Асхат Тағыбергенұлы Тағыберген|Асхат Тағыберген]] {{гол|32|пен}} |стадион = [[Кардифф Сити]], [[Кардифф]] |көрермендер = 32,473|құрам1 =Дарлоу, Н.Уильямс, Б.Дэвис (к), Родон, Брукс (Дж.Джеймс, 62), Джонсон (Харрис, 62), Робертс, Каллен, Томас, Д.Джеймс (Матондо, 86), Шихэн. Бапкер – Крейг Беллами |құрам2 =Заруцкий, Әліп, Быстров, Мұжықов (Жуков, 62), Тағыберген (к), Самородов (Сәтпаев, 74), Вороговский, Тапалов, Жақсылыков (Айымбетов, 74), Марочкин, Чесноков (Кенжебек, 86). }} '''ӘЧ-2026 іріктеуі''' {{Матч туралы есептеме |мерзімі = 25 наурыз 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Лихтенштейн}} |есеп = 0–2 |команда2 = {{футбол|Қазақстан}} |голдар1 = |голдар2 =[[Максим Иванович Самородов|Максим Самородов]] {{гол|42}}<br>[[Александр Николаевич Марочкин|Александр Марочкин]] {{гол|45}} |стадион = Райнпарк, [[Вадуц]] |көрермендер = 1,123 |құрам1 =Б.Бюхель, Трабер, Хофер (Луке-Нотаро, 68), Зеле (Шлегель, 82), Визер, Саланович, Киндле (Цюнд, 46), Люхингер (Ф.Вольфингер, 77), Н.Хаслер (к), Обервадицер, Пицци (Саглам, 68) |құрам2 =Сейсен, С.Астанов, Әліп (к), Быстров, Самородов (Кенжебек, 64), Вороговский (Жагоров, 72), Жуков, Сәтпаев (Э.Астанов, 77), Оразов (Тағыберген, 64), Марочкин, Чесноков (Жақсылыков, 72) }} '''Жодастық кездесу''' {{матч туралы есептеме |мерзімі = 5 маусым 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Беларусь}} |есеп = 4–1 |команда2 = {{футбол|Қазақстан}} |голдар1 = [[Валерий Громыко]] {{гол|25}}<br>[[Валерий Бочеров]] {{гол|31}}<br>[[Трофим Мельниченко]] {{гол|50}}<br>[[Евгений Шикавка]] {{гол|85}} |голдар2 =[[Ғалымжaн Рахымжанұлы Кенжебек|Ғалымжан Кенжебек]] {{гол|74}} |стадион = [[Борисов Арена]], [[Борисов]] |көрермендер = |құрам1 =Павлюченко, Забелин (Пархоменко, 74), Мартынович (к), Шикавка, Бочеров (Р.Лисакович, 74), Эбонг, Громыко (Седько, 58), Карпович, Корзун (Яблонский, 58), Прищепа (Печенин, 80), Мельниченко (В.Лисакович, 58). Бапкер – [[Карлос Алос Феррер|Карлос Алос]] (Испания) |құрам2 =С.Покатилов, Малый (А.Жұмаханов, 46), Әліп, Быстров, Қуат (Жуков, 46), Тағыберген (к), Самородов (Мұхамед, 46), Вороговский (Жагоров, 46), Тапалов, Зуев (Кенжебек, 46), Чесноков (Д.Жұмат, 46) }} '''ӘЧ-2026 іріктеуі''' {{Матч туралы есептеме |мерзімі = 9 маусым 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Қазақстан}} |есеп = 0–1 |команда2 = {{футбол|Македония}} |голдар1 = |голдар2 = [[Александр Трайковски]] {{гол|33}} |стадион = [[Астана Арена]] [[Астана]] |көрермендер = 27,694 |құрам1 =Сейсен, Малый, Әліп, Быстров (Мұхамед, 81), Қуат, Кенжебек (Сәтпаев, 59), Тағыберген (к), Чесноков (Зуев, 86), Самородов, Вороговский, С.Астанов |құрам2 =Димитриевски, Деспотовски, Зайков, Муслиу, Элмас (Ашковски, 67), Алиоски, Трайковски (Атанасов, 83), Барди (к), Чурлинов (Митровски, 53), Костадинов (Элези, 53), Миовски (Ристовски, 67) }} == Футболшылар == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == {{Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы}} [[Санат:Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы]] [[Санат:2025 жылғы футбол]] 8h6mo53kz36kdgbf6g48j66yoj9jqus 3479003 3479001 2025-06-10T13:35:30Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 /* Матчтар */ 3479003 wikitext text/x-wiki {{Ұлттық чемпионат |атауы1 = Футболдан Қазақстан құрамасы 2025 |уақыты = |логотипі=Kazakhstan v.s. Denmark UEFA Euro 2024 qualifying (2023-03-26).jpg |қатысушылар саны = |қалалар = |стадиондар = [[Астана Арена]] |чемпион = |рет = |2 орын = |3 орын = |ойналған ойындар саны = |голдар саны = |бомбардир = |бголдар = |алдыңғы сезон = [[Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы 2024|2024]] |келесі сезон = 2026 }} 2025 жылы Қазақстан футбол құрамасы [[Футболдан 2026 жылғы әлем біріншілігі (іріктеу турнирі)|әлем чемпионатының іріктеуіне]] қатысады. == Матчтар == '''Жолдастық ойын''' {{матч туралы есептеме | мерзімі = 17 ақпан 2025 | time = {{UTZ|17:00|3}} | команда1 = {{футбол-rt|Қазақстан}} | есеп = 0–2 | команда2 = {{футбол|КХДР}} | голдар1 = | голдар2 = [[Ри Иль Сон]] {{гол|70||90+5}} | стадион = Kaya Palazzo Golf Resort, Анталья |құрам1 =Жомарт, Хасейн, Набиханов, Мужиков, Жақсыбаев, Жақсылықов, Жұмашев, Есімбеков, Мұхамед, Жагоров, Қараман <ref>https://www.sports.kz/news/sbornaya-kazahstana-pofutbolu-proigrala-severnoy-koree</ref> |құрам2 = }} '''Жолдастық кездесу''' {{Матч туралы есептеме |мерзімі = 19 наурыз 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Кюрасао}} |есеп = 0–2 |report = |команда2 = {{футбол|Қазақстан}} |голдар1 = |голдар2 =[[Максим Иванович Самородов|Максим Самородов]] {{гол|15}}<br>[[Асхат Тағыбергенұлы Тағыберген|Асхат Тағыберген]] {{гол|36}} |стадион = Анталья |құрам1 =Ром (к), Гари, ван Эйма, Флоранус, Ж.Бакуна, Комененсия, Л.Бакуна, Антониссе, Горре, Марта, Бренет. Алаңға шыққандар: Бодак, Дорнбусх, Фелида, Румерату, Янга, Циммерман, Росарио, Кувас, Мерсера, Сурен. Бапкер – Дик Адвокат (Нидерланд) |құрам2 =Заруцкий (Сейсен, 31, С.Покатилов, 61), Тапалов (Жагоров, 46), Быстров (С.Астанов, 46), Марочкин (Ә.Жұмаханов, 46), Алип (Жақсыбаев, 46), Вороговский (Мұхамед, 46), Тағыберген (к) (Жуков, 46), Мұжықов (Оразов, 46), Чесноков (Хасейн, 46), Самородов (Сәтпаев, 46), Жаксылықов (Кенжебек, 46) }} '''ӘЧ-2026 іріктеуі''' {{Матч туралы есептеме |мерзімі = 22 наурыз 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Уэльс}} |есеп = 3–1 |команда2 = {{футбол|Қазақстан}} |голдар1 =[[Даниэль Джеймс]] {{гол|9}}<br>[[Бен Дэвис (уэльстік футболшы)|Бен Дэвис]] {{гол|47}}<br>[[Робби Матондо]] {{гол|90}} |голдар2 =[[Асхат Тағыбергенұлы Тағыберген|Асхат Тағыберген]] {{гол|32|пен}} |стадион = [[Кардифф Сити]], [[Кардифф]] |көрермендер = 32,473|құрам1 =Дарлоу, Н.Уильямс, Б.Дэвис (к), Родон, Брукс (Дж.Джеймс, 62), Джонсон (Харрис, 62), Робертс, Каллен, Томас, Д.Джеймс (Матондо, 86), Шихэн. Бапкер – Крейг Беллами |құрам2 =Заруцкий, Әліп, Быстров, Мұжықов (Жуков, 62), Тағыберген (к), Самородов (Сәтпаев, 74), Вороговский, Тапалов, Жақсылыков (Айымбетов, 74), Марочкин, Чесноков (Кенжебек, 86). }} '''ӘЧ-2026 іріктеуі''' {{Матч туралы есептеме |мерзімі = 25 наурыз 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Лихтенштейн}} |есеп = 0–2 |команда2 = {{футбол|Қазақстан}} |голдар1 = |голдар2 =[[Максим Иванович Самородов|Максим Самородов]] {{гол|42}}<br>[[Александр Николаевич Марочкин|Александр Марочкин]] {{гол|45}} |стадион = Райнпарк, [[Вадус|Вадуц]] |көрермендер = 1,123 |құрам1 =Б.Бюхель, Трабер, Хофер (Луке-Нотаро, 68), Зеле (Шлегель, 82), Визер, Саланович, Киндле (Цюнд, 46), Люхингер (Ф.Вольфингер, 77), Н.Хаслер (к), Обервадицер, Пицци (Саглам, 68) |құрам2 =Сейсен, С.Астанов, Әліп (к), Быстров, Самородов (Кенжебек, 64), Вороговский (Жагоров, 72), Жуков, Сәтпаев (Э.Астанов, 77), Оразов (Тағыберген, 64), Марочкин, Чесноков (Жақсылыков, 72) }} '''Жодастық кездесу''' {{матч туралы есептеме |мерзімі = 5 маусым 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Беларусь}} |есеп = 4–1 |команда2 = {{футбол|Қазақстан}} |голдар1 = [[Валерий Громыко]] {{гол|25}}<br>[[Валерий Бочеров]] {{гол|31}}<br>[[Трофим Мельниченко]] {{гол|50}}<br>[[Евгений Шикавка]] {{гол|85}} |голдар2 =[[Ғалымжaн Рахымжанұлы Кенжебек|Ғалымжан Кенжебек]] {{гол|74}} |стадион = [[Борисов Арена]], [[Борисов]] |көрермендер = |құрам1 =Павлюченко, Забелин (Пархоменко, 74), Мартынович (к), Шикавка, Бочеров (Р.Лисакович, 74), Эбонг, Громыко (Седько, 58), Карпович, Корзун (Яблонский, 58), Прищепа (Печенин, 80), Мельниченко (В.Лисакович, 58). Бапкер – [[Карлос Алос Феррер|Карлос Алос]] (Испания) |құрам2 =С.Покатилов, Малый (А.Жұмаханов, 46), Әліп, Быстров, Қуат (Жуков, 46), Тағыберген (к), Самородов (Мұхамед, 46), Вороговский (Жагоров, 46), Тапалов, Зуев (Кенжебек, 46), Чесноков (Д.Жұмат, 46) }} '''ӘЧ-2026 іріктеуі''' {{Матч туралы есептеме |мерзімі = 9 маусым 2025 |команда1 = {{футбол-rt|Қазақстан}} |есеп = 0–1 |команда2 = {{футбол|Македония}} |голдар1 = |голдар2 = [[Александр Трайковски]] {{гол|33}} |стадион = [[Астана Арена]] [[Астана]] |көрермендер = 27,694 |құрам1 =Сейсен, Малый, Әліп, Быстров (Мұхамед, 81), Қуат, Кенжебек (Сәтпаев, 59), Тағыберген (к), Чесноков (Зуев, 86), Самородов, Вороговский, С.Астанов |құрам2 =Димитриевски, Деспотовски, Зайков, Муслиу, Элмас (Ашковски, 67), Алиоски, Трайковски (Атанасов, 83), Барди (к), Чурлинов (Митровски, 53), Костадинов (Элези, 53), Миовски (Ристовски, 67) }} == Футболшылар == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} == Сілтемелер == {{Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы}} [[Санат:Қазақстан Ұлттық футбол құрамасы]] [[Санат:2025 жылғы футбол]] tth3s2sxacvlw1iitnvha259s255hv4 102 753658 3478997 3476362 2025-06-10T13:24:57Z Sauit 166849 «[[Санат:Жоба:Уики-көктем|Жоба:Уики-көктем]]» деген санатты аластады ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3478997 wikitext text/x-wiki __NOTOC__ {{WAM |header = [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025|Уики-көктем — 2025]] <div style="margin-right:1em; float:right;">[[Сурет:CEE Spring Logo CEE-t2.svg|500px]]</div> |subheader = «'''Уики-көктем — 2025'''» — 2025 жылдың 21 наурызы мен 31 мамыры аралығында өтетін '''[[meta:Wikimedia CEE Spring 2025|Wikimedia CEE Spring 2025]]''' Уикипедияға мақала жазу халықаралық жобасының қазақстандық бөлігі. |body = == Ережелері == * Байқауға кез келген тіркелген қатысушы қатыса алады (тіркелу уақыты маңызды емес). * Байқауда келесі талаптарға сай мақалалар ғана қатыстырылады: ** Мақала қазақ тілінде, 2025 жылдың 21 наурызы мен 31 мамыры аралығында жазылуы тиіс. ** Мақала тақырыбы төменде келтірілген мақалалар тізімінен алынуы тиіс (өзге тақырыптағы мақалалар қатыстырылмайды). ** Мақала авторы өзіңіз болуыңыз керек. ** Мақала көлемі кем дегенде 2500 байттан және 200 сөзден тұруы қажет. ** Мақаланың [[Уикипедия:Маңыздылық|маңызы]] жоғары әрі келтірілген мәліметтер [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|сенімді дереккөздермен]] расталуы қажет. ** Мақала машиналық аударма болмауы тиіс. ** Жоғарыда аталған талаптар орындалған жағдайда 1 немесе 3 ұпай беріледі. == Мақалалар тізімі == <small>''{{y}} белгісі тізімде көрсетілген мақалалардың қазақ тілді бөлімде бар екендігін білдіреді''</small> </big>'''</center> {{div col|3}} [[Сурет:Flag of Albania.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Albania| Албания — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Armenia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Armenia|Армения — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Austria.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Austria|Аустрия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Azerbaijan.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Azerbaijan|Әзербайжан — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Bashkortostan.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Bashkortostan|Башқұртстан — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Belarus.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Belarus|Беларусь — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Bulgaria.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Bulgaria|Болгария — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Georgia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Georgia|Грузия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Greece.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Greece|Грекия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Hungary.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Hungary|Мажарстан — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Kazakhstan.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Kazakhstan|Қазақстан — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Kosovo.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Kosovo|Косово — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Kyrgyzstan.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Kyrgyzstan|Қырғызстан — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of the Crimean Tatar people.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Crimean Tatar|Қырым татарлары — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Latvia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Latvia|Латвия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag_of_Lithuania.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Lithuania|Литва — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of North Macedonia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Macedonia|Солтүстік Македония — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Uzbekistan.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Uzbekistan|Өзбекстан — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Poland.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Poland|Польша — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Russia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Russian Federation|Ресей — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Romania.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Romanian|Румыния — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of the Republika Srpska.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Republika Srpska|Серб Республикасы — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Serbia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Serbia|Сербия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Slovakia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Slovakia|Словакия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Tajikistan.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Tajikistan|Тәжікстан — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Tatarstan.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Tatarstan|Татарстан — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Turkey.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Turkey|Түркия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Ukraine.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Ukraine|Украина — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Croatia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Croatia|Хорватия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Erzya Flag.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Erzya|Эрзя — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Esperanto.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Esperantujo|Эсперантия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Estonia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Estonia|Эстония — Жазуға арналған мақалалар]] {{div col end}} </center> <noinclude> </noinclude> == Жүлделі сыйлықтар == Жалпы жүлде қоры ? еуро. |footer = }} == Қатысушылар == {| class="wikitable sortable" |- align="left" ! Қатысушы ! Мақала ! Мақала саны ! Ұпай |- ||[[Қатысушы:Nurken|Nurken]] |{{ту|Украина}} [[Тризуб]], [[Бүкілукраиндық референдум (1991)]], [[Павел Петрович Скоропадский]], [[Евгений Харлампиевич Чикаленко]]<br>{{ту|Грузия}} [[Аджария дағдарысы (2004)]], [[Георгиевск трактаты]], [[Ресей оккупациялаған аумақтар]], [[Қауымдастырылған үштік]]<br>{{ту|Аустрия}} [[Ибица-гейт]], [[Леонора Гевесслер]], [[Эмилия Флёге]], [[Хильда Циммерман]]<br>{{ту|Қырғызстан}} [[Қырғызстан Төтенше жағдайлар министрлігі]], [[Әбібіллә Әлімұлы Құдайбердиев]], [[Қырғызстан Қарулы күштерінің бас штабы]], [[Ескендірбек Рысбекұлы Айдарәлиев]]<br>{{ту|Беларусь}} [[Беларусьтегі саяси партиялар]], [[БХМ партиясы]], [[Вячеслав Францевич Кебич]], [[Беларусь Министрлер кеңесі]]<br>{{ту|Қырым|Қырым татарлары}} [[Қырымтатар халқының құрылтайы]], [[Татарофобия]], [[Әмет-хан Сұлтан]], [[Ант еткенмін]]<br>{{ту|Әзербайжан}} [[Әзербайжан вице-президенті]], [[Әли Әмірқұсайынұлы Кәрімлі]], [[Сақина Құлықызы Исмайлова]], [[Мұхаммед Әмин Расулзаде]]<br>{{flagicon image|Erzya Flag.svg|border}} [[Николай Иванович Меркушкин]], [[Артём Алексеевич Здунов]], [[Кшуманцянь Пиргуж]], [[Пургаз]], [[Эрзя тілі күні]], [[Раськень Озкс]], [[Эрзя тілі]], [[Анатолий Павлович Рябов]], [[Василий Владимирович Горбунов]], [[Тимофей Васильевич Васильев]], [[Михаил Иванович Брыжинский]], [[Владимир Павлович Рябов]], [[Лёша Рав]], [[Пётр Семёнович Кириллов]], [[Иван Алексеевич Калинкин]], [[Игнатий Тимофеевич Зорин]], [[Дмитрий Степанович Желтов]], [[Пётр Семёнович Глухов]], [[Алексей Васильевич Дуняшин]], [[Григорий Антонович Егоров]], [[Ленинэнь киява (Саранск)]], [[Дмитрий Иванович Гребенцов]], [[Серафим Емельянович Вечканов]], [[Фёдор Маркелович Чесноков]], [[Эрзялар]], [[Эрзяша Уикипедия]], [[Эрзянь Мастор (газет)]], [[Эрзялар туы]], [[Эрзя дәстүрлі діні]]<br>{{flagicon image|Flag of Western Armenia.svg|border}} [[Батыс армян тілі]] |58 | |- ||[[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] |{{ту|Ресей}} [[Ozon]], [[Mir Pay]], [[SberPay]], [[Mia Boyka]], [[Егор Фёдорович Летов]], [[Светлояр (көл)]], [[Мәскеудегі Wildberries кеңсесіндегі атыс]], [[Анна Сергеевна Седойкина]], [[Владимир Путинмен болатын тікелей эфир]], [[Вятка Республикасы]], [[YandexGPT]], [[Красноярск темір жол көпірі]], [[Екатерина Викторовна Гордон]], [[Адам құқықтары мен негізгі бостандықтары туралы ТМД конвенциясы]], [[Үлкен Богдо]], [[Самокат (жеткізу қызметі)]], [[Дзен (мазмұн платформасы)]]<br>{{ту|Сербия}} [[Ескі пошта бөлімшесі (Белград)]], [[Предраг Ристич]]<br>{{ту|Өзбекстан}} [[Өзбекстан–Үндістан қатынастары]], [[Грекия–Өзбекстан қатынастары]]<br>{{ту|Украина}} [[Олесь Геннадьевич Санин]]<br>{{ту|Эстония}} [[Муллуту-Суурлахт]], [[Әулие Николай шіркеуі (Таллин)]]<br>{{ту|Албания}} [[Иллирия діні]]<br>{{ту|Армения}} [[Айк (миф)]] |26 | |- ||[[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] |{{Ту|Румыния}} [[Овидий Котруш]], [[Турда шатқалы]], [[Румыниядағы қырым татарлары]], [[Молдовадағы саяси дағдарыс (2019)]], [[Пэдуря Домняскэ]], [[Василе Кристя]], [[Вадим Пистринчук]], [[Эракле Арион]], [[Лука Арбор]], [[Джурджулешты (порт)]], [[Кагул]], [[Григориополь]], [[Джордже Симион]], [[Крин Антонеску]], [[Nuclearelectrica]], [[Молдовагаз]], [[Молдова Ұлттық банкі]], [[Мокэницэ]]<br>{{Ту|Түркия}} [[Ескі мешіт (Едирне)]], [[Анкира монументі]], [[Асланхан мешіті]], [[Шишли мешіті]], [[Измир Ататүрік]], [[Көк медресе (Сивас)]], [[Ильяс-бей мешіті]], [[Гүл пасажы]], [[Аккёпрю көпірі]], [[Ала ад-Дин мешіті (Конья)]], [[Қасиетті Поликарп шіркеуі (Измир)]], [[Хаджи Бекташ-и Вели кесенесі]], [[Узункёпрю көпірі]], [[Әулие Вукол шіркеуі]], [[Сұлтан Селим Явуз көпірі]], [[Измит сағат мұнарасы]], [[Едирне музейі]]<br>{{Ту|Қырым|Қырым татарлары}} [[Түріктердің Қырымды жаулап алуы (1475)]]<br>{{Ту|Әзербайжан}} [[Армениядағы ресейлік МИ-24 тікұшағының жойылуы]], [[Турианчай қорығы]], [[Махмудчала]], [[Торағай]], [[Язы-дюзю]], [[Гәнжа дәлізі]], [[Достлуг (мұнай-газ кен орны)]]<br>{{Ту|Польша}} [[Лысица (тау)]], [[Польша аумағындағы тас дәуірі]], [[Глогув қоршауы]], [[Войт Альберттің көтерілісі]], [[Польша мемлекетінің мыңжылдығы]], [[Вроцлавтағы шешек індеті (1963)]], [[Каролина Витгенштейн]], [[Obywatel G.C.]], [[Флориан псалтыры]], [[Praesens]]<br>{{Ту|Сербия}} [[Михайло Милованович]], [[Любомир Иванович]], [[Михаил Обренович ескерткіші]], [[Сербияның мемлекеттік рәміздері]], [[Милош Джурич]], [[Мраморье]], [[Миша Анастасиевич]], [[Мишар шайқасы]], [[Пирот шайқасы]], [[Серб-Черногор-Түрік соғысы]], [[Банат көтерілісі]] |64 | |- ||[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] |{{Ту|Украина}} [[Eurovision. Ұлттық іріктеу]] |1 | |- ||[[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] |{{Ту|Эстония}} [[Эстонияның сәулеті ]], [[Курессааре қамалы]], [[Бостандық алаңы (Таллинн)]], [[Хаапсалу теміржол вокзалы]], [[Навести (өзен)]], [[Пюхаярв]], [[Юлемисте (көл)]], [[Вилсанди (арал)]], [[Нарва қамалы]], [[Везенберг қамалы]], [[Хаапсалу қамалы]], [[Эстония табиғат мұражайы]], [[Эстония Ұлттық кітапханасы]], [[Кассари]], [[Эстония өнер академиясы]], [[Эстония Музыка және театр академиясы]], [[Таллинн техникалық университеті]], [[Таллинн университеті]], [[Эстония авиация академиясы]] <br>{{Ту|Хорватия}} [[Паг шілтері]], [[Юрай Хабделич]], [[Владимир Видрич]], [[Грич туннелі]] <br>{{Ту|Украина}} [[Иван Степанович Марчук]], [[Херсон өнер мұражайы]], [[Херсон облыстық академиялық музыкалық-драма театры]], [[Луцк немесе Любарта бекінісі]], [[Каменец-Подольск бекінісі]], [[Халықтық сәулет және тұрмыс мұражайы (Шевченко тоғайы)]], [[Пироговтың ұлттық мұражай кешені]], [[Кинбурн мүйісі]], [[Тузлов көлтабаны ұлттық табиғи паркі]], [[Алешков құмдары]], [[Глухов]], [[Подольск Товтра ұлттық табиғи саябағы]], [[Канев табиғи қорығы]] <br>{{Ту|Түркия}} [[Бейлербей мешіті (Едирне)]], [[Дефтердар Мұстафа - паша мешіті]], [[Атик Али Паша мешіті (Едирне)]], [[Айшекадын мешіті]], [[Гази Михал бек мешіті]], [[Кади Бедреддин мешіті]], [[Алсанджак теміржол вокзалы]], [[Анкара теміржол вокзалы]], [[Кадифекале]], [[Хисар мешіті]], [[Конак мешіті]] <br>{{Ту|Тәжікстан}} [[Ширкент ұлттық саябағы]], [[Душанбе халықаралық әуежайы]], [[Кохи Навруз]] <br>{{ту|Словакия}} [[Милан Руфус]], [[Бойницкий қамалы]], [[Морске - Око (көл, Словакия)]], [[Трнава университеті]], [[Словакияның ауыл шаруашылығы университеті]], [[Йозеф Цигер-Гронский]], [[Юрай Червенак]], [[Павол Орсаг Гвездослав]], [[Маргита Фигули]], [[Душан Юркович]], [[Орава қамалы]], [[Словакияның ұлттық галереясы]], [[Татьяна Паухофова]], [[Роберт Мистрик]], [[Мария Беликова]] <br>{{ту|Сербия}} [[Кар Душан көшесіндегі №10 үй]], [[Дунджерскийлердің отбасылық сарайы (Челарево)]], [[Расина (өзен)]], [[Пирот бекінісі]] <br>{{ту|Румыния}}[[Михаэла Камбей]], [[Эмель Эмин]], [[Елена Ласкони]] <br>{{Ту|Польша}} [[Дорота Мискевич]], [[Эрик Липиньский]], [[Вилянуве плакаттар мұражайы]], [[Катовице теміржол вокзалы]] <br>{{Ту|Өзбекстан}} [[Пои-Калян]], [[Әлішер Науаи атындағы Үлкен театр]], [[Афрасиаб мұражайы (Самарқан)]], [[Заамин ұлттық саябағы]], [[Абдусамат Тайметов]], [[Әлішер Науаи атындағы Өзбекстан Ұлттық кітапханасы]] <br>{{Ту|Литва}} [[Миния (өзен)]], [[Стельмуж емені]], [[10 лит]], [[Вильнюс әуежайы]], [[Янис Акуратерс]] <br>{{Ту|Латвия}} [[Рига киностудиясы]], [[Андрис Нельсонс]], [[Язепс Витолс]], [[Грини табиғи қорығы]] <br>{{Ту|Қырым|Қырым татарлары}} [[Қырым татарларының ұлттық киімі]], [[Хайри Османович Эмир-Заде]], [[Қырым татар академиялық музыкалық-драма театры]] <br>{{Ту|Польша}} [[Қырғызстанның ерекше қорғалатын табиғи аумақтарының тізімі]], [[Беш-Таш мемлекеттік ұлттық табиғи саябағы]], [[Дашман табиғи қорығы]] <br>{{Ту|Косово}} [[Косовоның дәстүрлі киімдері]], [[Косово ұлттық галереясы]], [[Брезовица (Косово)]] <br>{{Ту|Мажарстан}} [[Геллерт-Хилл үңгірі]], [[Кишкунсаг ұлттық саябағы]], [[Селим үңгірі]] <br>{{Ту|Грекия}} [[Мери Хронопулу]], [[Алепотрип үңгірі]], [[Спианада]] <br>{{Ту|Грузия}} [[Шота Руставели атындағы грузин театры]], [[С. Грибоедов атындағы Тбилиси орыс драма театры]], [[Грузияның мемлекеттік өнер мұражайы]] <br>{{Ту|Болгария}} [[Пловдив аймақтық этнографиялық мұражайы]], [[Ұлттық археологиялық мұражай (Болгария)]], [[Болгария Ұлттық жаратылыстану музейі]], [[Варна археологиялық мұражайы]] <br>{{Ту|Беларусь}} [[Налибок орманы]], [[Янка Купала атындағы ұлттық театры]], [[Беларусь Республикасының Ұлттық өнер мұражайы]] <br>{{Ту|Башқұртстан}} [[Башқұрт опера және балет театры]], [[Мәжит Ғафури атындағы Башқұрт драма театры]], [[Нестеров атындағы Башқұрт өнер мұражайы]], [[Киндерлин үңгірі]] <br>{{Ту|Әзербайжан}} [[Азых үңгірі]], [[Локбатан (жанартау)]], [[Гюлеш]] <br>{{Ту|Аустрия}} [[Лойташ шатқалы]], [[Кёльнбрайн бөгеті]], [[Антон Брукнер университеті]] <br>{{Ту|Армения}} [[Габриэль Сундукян атындағы Ұлттық академиялық театр]], [[К.Станиславский атындағы Ереван орыс драма театры]], [[Наири кинотеатры]] <br>{{Ту|Албания}} [[Албаниядағы ислам]] |130 |} == Әділқазылар алқасы == # {{u|Kaiyr}} # {{u|Batyrbek.kz}} == Қорытынды== * dvawpik5vk8tqfajeilydxh19x5euq4 3479008 3478997 2025-06-10T14:07:44Z Arystanbek 14348 [[Special:Contributions/Sauit|Sauit]] ([[User talk:Sauit|т]]) өңдемелерінен [[User:1nter pares|1nter pares]] соңғы нұсқасына қайтарды 3476362 wikitext text/x-wiki __NOTOC__ {{WAM |header = [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025|Уики-көктем — 2025]] <div style="margin-right:1em; float:right;">[[Сурет:CEE Spring Logo CEE-t2.svg|500px]]</div> |subheader = «'''Уики-көктем — 2025'''» — 2025 жылдың 21 наурызы мен 31 мамыры аралығында өтетін '''[[meta:Wikimedia CEE Spring 2025|Wikimedia CEE Spring 2025]]''' Уикипедияға мақала жазу халықаралық жобасының қазақстандық бөлігі. |body = == Ережелері == * Байқауға кез келген тіркелген қатысушы қатыса алады (тіркелу уақыты маңызды емес). * Байқауда келесі талаптарға сай мақалалар ғана қатыстырылады: ** Мақала қазақ тілінде, 2025 жылдың 21 наурызы мен 31 мамыры аралығында жазылуы тиіс. ** Мақала тақырыбы төменде келтірілген мақалалар тізімінен алынуы тиіс (өзге тақырыптағы мақалалар қатыстырылмайды). ** Мақала авторы өзіңіз болуыңыз керек. ** Мақала көлемі кем дегенде 2500 байттан және 200 сөзден тұруы қажет. ** Мақаланың [[Уикипедия:Маңыздылық|маңызы]] жоғары әрі келтірілген мәліметтер [[Уикипедия:Сенімді дереккөздер|сенімді дереккөздермен]] расталуы қажет. ** Мақала машиналық аударма болмауы тиіс. ** Жоғарыда аталған талаптар орындалған жағдайда 1 немесе 3 ұпай беріледі. == Мақалалар тізімі == <small>''{{y}} белгісі тізімде көрсетілген мақалалардың қазақ тілді бөлімде бар екендігін білдіреді''</small> </big>'''</center> {{div col|3}} [[Сурет:Flag of Albania.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Albania| Албания — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Armenia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Armenia|Армения — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Austria.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Austria|Аустрия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Azerbaijan.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Azerbaijan|Әзербайжан — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Bashkortostan.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Bashkortostan|Башқұртстан — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Belarus.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Belarus|Беларусь — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Bulgaria.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Bulgaria|Болгария — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Georgia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Georgia|Грузия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Greece.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Greece|Грекия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Hungary.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Hungary|Мажарстан — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Kazakhstan.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Kazakhstan|Қазақстан — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Kosovo.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Kosovo|Косово — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Kyrgyzstan.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Kyrgyzstan|Қырғызстан — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of the Crimean Tatar people.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Crimean Tatar|Қырым татарлары — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Latvia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Latvia|Латвия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag_of_Lithuania.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Lithuania|Литва — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of North Macedonia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Macedonia|Солтүстік Македония — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Uzbekistan.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Uzbekistan|Өзбекстан — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Poland.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Poland|Польша — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Russia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Russian Federation|Ресей — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Romania.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Romanian|Румыния — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of the Republika Srpska.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Republika Srpska|Серб Республикасы — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Serbia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Serbia|Сербия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Slovakia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Slovakia|Словакия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Tajikistan.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Tajikistan|Тәжікстан — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Tatarstan.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Tatarstan|Татарстан — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Turkey.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Turkey|Түркия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Ukraine.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Ukraine|Украина — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Croatia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Croatia|Хорватия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Erzya Flag.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia CEE Spring 2025/Structure/Erzya|Эрзя — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Esperanto.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Esperantujo|Эсперантия — Жазуға арналған мақалалар]] [[Сурет:Flag of Estonia.svg|40px]] — [[meta:Wikimedia_CEE_Spring_2025/Structure/Estonia|Эстония — Жазуға арналған мақалалар]] {{div col end}} </center> <noinclude> </noinclude> == Жүлделі сыйлықтар == Жалпы жүлде қоры ? еуро. |footer = }} == Қатысушылар == {| class="wikitable sortable" |- align="left" ! Қатысушы ! Мақала ! Мақала саны ! Ұпай |- ||[[Қатысушы:Nurken|Nurken]] |{{ту|Украина}} [[Тризуб]], [[Бүкілукраиндық референдум (1991)]], [[Павел Петрович Скоропадский]], [[Евгений Харлампиевич Чикаленко]]<br>{{ту|Грузия}} [[Аджария дағдарысы (2004)]], [[Георгиевск трактаты]], [[Ресей оккупациялаған аумақтар]], [[Қауымдастырылған үштік]]<br>{{ту|Аустрия}} [[Ибица-гейт]], [[Леонора Гевесслер]], [[Эмилия Флёге]], [[Хильда Циммерман]]<br>{{ту|Қырғызстан}} [[Қырғызстан Төтенше жағдайлар министрлігі]], [[Әбібіллә Әлімұлы Құдайбердиев]], [[Қырғызстан Қарулы күштерінің бас штабы]], [[Ескендірбек Рысбекұлы Айдарәлиев]]<br>{{ту|Беларусь}} [[Беларусьтегі саяси партиялар]], [[БХМ партиясы]], [[Вячеслав Францевич Кебич]], [[Беларусь Министрлер кеңесі]]<br>{{ту|Қырым|Қырым татарлары}} [[Қырымтатар халқының құрылтайы]], [[Татарофобия]], [[Әмет-хан Сұлтан]], [[Ант еткенмін]]<br>{{ту|Әзербайжан}} [[Әзербайжан вице-президенті]], [[Әли Әмірқұсайынұлы Кәрімлі]], [[Сақина Құлықызы Исмайлова]], [[Мұхаммед Әмин Расулзаде]]<br>{{flagicon image|Erzya Flag.svg|border}} [[Николай Иванович Меркушкин]], [[Артём Алексеевич Здунов]], [[Кшуманцянь Пиргуж]], [[Пургаз]], [[Эрзя тілі күні]], [[Раськень Озкс]], [[Эрзя тілі]], [[Анатолий Павлович Рябов]], [[Василий Владимирович Горбунов]], [[Тимофей Васильевич Васильев]], [[Михаил Иванович Брыжинский]], [[Владимир Павлович Рябов]], [[Лёша Рав]], [[Пётр Семёнович Кириллов]], [[Иван Алексеевич Калинкин]], [[Игнатий Тимофеевич Зорин]], [[Дмитрий Степанович Желтов]], [[Пётр Семёнович Глухов]], [[Алексей Васильевич Дуняшин]], [[Григорий Антонович Егоров]], [[Ленинэнь киява (Саранск)]], [[Дмитрий Иванович Гребенцов]], [[Серафим Емельянович Вечканов]], [[Фёдор Маркелович Чесноков]], [[Эрзялар]], [[Эрзяша Уикипедия]], [[Эрзянь Мастор (газет)]], [[Эрзялар туы]], [[Эрзя дәстүрлі діні]]<br>{{flagicon image|Flag of Western Armenia.svg|border}} [[Батыс армян тілі]] |58 | |- ||[[Қатысушы:Muzaffar Turgunov|Muzaffar Turgunov]] |{{ту|Ресей}} [[Ozon]], [[Mir Pay]], [[SberPay]], [[Mia Boyka]], [[Егор Фёдорович Летов]], [[Светлояр (көл)]], [[Мәскеудегі Wildberries кеңсесіндегі атыс]], [[Анна Сергеевна Седойкина]], [[Владимир Путинмен болатын тікелей эфир]], [[Вятка Республикасы]], [[YandexGPT]], [[Красноярск темір жол көпірі]], [[Екатерина Викторовна Гордон]], [[Адам құқықтары мен негізгі бостандықтары туралы ТМД конвенциясы]], [[Үлкен Богдо]], [[Самокат (жеткізу қызметі)]], [[Дзен (мазмұн платформасы)]]<br>{{ту|Сербия}} [[Ескі пошта бөлімшесі (Белград)]], [[Предраг Ристич]]<br>{{ту|Өзбекстан}} [[Өзбекстан–Үндістан қатынастары]], [[Грекия–Өзбекстан қатынастары]]<br>{{ту|Украина}} [[Олесь Геннадьевич Санин]]<br>{{ту|Эстония}} [[Муллуту-Суурлахт]], [[Әулие Николай шіркеуі (Таллин)]]<br>{{ту|Албания}} [[Иллирия діні]]<br>{{ту|Армения}} [[Айк (миф)]] |26 | |- ||[[Қатысушы:1nter pares|1nter pares]] |{{Ту|Румыния}} [[Овидий Котруш]], [[Турда шатқалы]], [[Румыниядағы қырым татарлары]], [[Молдовадағы саяси дағдарыс (2019)]], [[Пэдуря Домняскэ]], [[Василе Кристя]], [[Вадим Пистринчук]], [[Эракле Арион]], [[Лука Арбор]], [[Джурджулешты (порт)]], [[Кагул]], [[Григориополь]], [[Джордже Симион]], [[Крин Антонеску]], [[Nuclearelectrica]], [[Молдовагаз]], [[Молдова Ұлттық банкі]], [[Мокэницэ]]<br>{{Ту|Түркия}} [[Ескі мешіт (Едирне)]], [[Анкира монументі]], [[Асланхан мешіті]], [[Шишли мешіті]], [[Измир Ататүрік]], [[Көк медресе (Сивас)]], [[Ильяс-бей мешіті]], [[Гүл пасажы]], [[Аккёпрю көпірі]], [[Ала ад-Дин мешіті (Конья)]], [[Қасиетті Поликарп шіркеуі (Измир)]], [[Хаджи Бекташ-и Вели кесенесі]], [[Узункёпрю көпірі]], [[Әулие Вукол шіркеуі]], [[Сұлтан Селим Явуз көпірі]], [[Измит сағат мұнарасы]], [[Едирне музейі]]<br>{{Ту|Қырым|Қырым татарлары}} [[Түріктердің Қырымды жаулап алуы (1475)]]<br>{{Ту|Әзербайжан}} [[Армениядағы ресейлік МИ-24 тікұшағының жойылуы]], [[Турианчай қорығы]], [[Махмудчала]], [[Торағай]], [[Язы-дюзю]], [[Гәнжа дәлізі]], [[Достлуг (мұнай-газ кен орны)]]<br>{{Ту|Польша}} [[Лысица (тау)]], [[Польша аумағындағы тас дәуірі]], [[Глогув қоршауы]], [[Войт Альберттің көтерілісі]], [[Польша мемлекетінің мыңжылдығы]], [[Вроцлавтағы шешек індеті (1963)]], [[Каролина Витгенштейн]], [[Obywatel G.C.]], [[Флориан псалтыры]], [[Praesens]]<br>{{Ту|Сербия}} [[Михайло Милованович]], [[Любомир Иванович]], [[Михаил Обренович ескерткіші]], [[Сербияның мемлекеттік рәміздері]], [[Милош Джурич]], [[Мраморье]], [[Миша Анастасиевич]], [[Мишар шайқасы]], [[Пирот шайқасы]], [[Серб-Черногор-Түрік соғысы]], [[Банат көтерілісі]] |64 | |- ||[[Қатысушы:Nurtenge|Nurtenge]] |{{Ту|Украина}} [[Eurovision. Ұлттық іріктеу]] |1 | |- ||[[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] |{{Ту|Эстония}} [[Эстонияның сәулеті ]], [[Курессааре қамалы]], [[Бостандық алаңы (Таллинн)]], [[Хаапсалу теміржол вокзалы]], [[Навести (өзен)]], [[Пюхаярв]], [[Юлемисте (көл)]], [[Вилсанди (арал)]], [[Нарва қамалы]], [[Везенберг қамалы]], [[Хаапсалу қамалы]], [[Эстония табиғат мұражайы]], [[Эстония Ұлттық кітапханасы]], [[Кассари]], [[Эстония өнер академиясы]], [[Эстония Музыка және театр академиясы]], [[Таллинн техникалық университеті]], [[Таллинн университеті]], [[Эстония авиация академиясы]] <br>{{Ту|Хорватия}} [[Паг шілтері]], [[Юрай Хабделич]], [[Владимир Видрич]], [[Грич туннелі]] <br>{{Ту|Украина}} [[Иван Степанович Марчук]], [[Херсон өнер мұражайы]], [[Херсон облыстық академиялық музыкалық-драма театры]], [[Луцк немесе Любарта бекінісі]], [[Каменец-Подольск бекінісі]], [[Халықтық сәулет және тұрмыс мұражайы (Шевченко тоғайы)]], [[Пироговтың ұлттық мұражай кешені]], [[Кинбурн мүйісі]], [[Тузлов көлтабаны ұлттық табиғи паркі]], [[Алешков құмдары]], [[Глухов]], [[Подольск Товтра ұлттық табиғи саябағы]], [[Канев табиғи қорығы]] <br>{{Ту|Түркия}} [[Бейлербей мешіті (Едирне)]], [[Дефтердар Мұстафа - паша мешіті]], [[Атик Али Паша мешіті (Едирне)]], [[Айшекадын мешіті]], [[Гази Михал бек мешіті]], [[Кади Бедреддин мешіті]], [[Алсанджак теміржол вокзалы]], [[Анкара теміржол вокзалы]], [[Кадифекале]], [[Хисар мешіті]], [[Конак мешіті]] <br>{{Ту|Тәжікстан}} [[Ширкент ұлттық саябағы]], [[Душанбе халықаралық әуежайы]], [[Кохи Навруз]] <br>{{ту|Словакия}} [[Милан Руфус]], [[Бойницкий қамалы]], [[Морске - Око (көл, Словакия)]], [[Трнава университеті]], [[Словакияның ауыл шаруашылығы университеті]], [[Йозеф Цигер-Гронский]], [[Юрай Червенак]], [[Павол Орсаг Гвездослав]], [[Маргита Фигули]], [[Душан Юркович]], [[Орава қамалы]], [[Словакияның ұлттық галереясы]], [[Татьяна Паухофова]], [[Роберт Мистрик]], [[Мария Беликова]] <br>{{ту|Сербия}} [[Кар Душан көшесіндегі №10 үй]], [[Дунджерскийлердің отбасылық сарайы (Челарево)]], [[Расина (өзен)]], [[Пирот бекінісі]] <br>{{ту|Румыния}}[[Михаэла Камбей]], [[Эмель Эмин]], [[Елена Ласкони]] <br>{{Ту|Польша}} [[Дорота Мискевич]], [[Эрик Липиньский]], [[Вилянуве плакаттар мұражайы]], [[Катовице теміржол вокзалы]] <br>{{Ту|Өзбекстан}} [[Пои-Калян]], [[Әлішер Науаи атындағы Үлкен театр]], [[Афрасиаб мұражайы (Самарқан)]], [[Заамин ұлттық саябағы]], [[Абдусамат Тайметов]], [[Әлішер Науаи атындағы Өзбекстан Ұлттық кітапханасы]] <br>{{Ту|Литва}} [[Миния (өзен)]], [[Стельмуж емені]], [[10 лит]], [[Вильнюс әуежайы]], [[Янис Акуратерс]] <br>{{Ту|Латвия}} [[Рига киностудиясы]], [[Андрис Нельсонс]], [[Язепс Витолс]], [[Грини табиғи қорығы]] <br>{{Ту|Қырым|Қырым татарлары}} [[Қырым татарларының ұлттық киімі]], [[Хайри Османович Эмир-Заде]], [[Қырым татар академиялық музыкалық-драма театры]] <br>{{Ту|Польша}} [[Қырғызстанның ерекше қорғалатын табиғи аумақтарының тізімі]], [[Беш-Таш мемлекеттік ұлттық табиғи саябағы]], [[Дашман табиғи қорығы]] <br>{{Ту|Косово}} [[Косовоның дәстүрлі киімдері]], [[Косово ұлттық галереясы]], [[Брезовица (Косово)]] <br>{{Ту|Мажарстан}} [[Геллерт-Хилл үңгірі]], [[Кишкунсаг ұлттық саябағы]], [[Селим үңгірі]] <br>{{Ту|Грекия}} [[Мери Хронопулу]], [[Алепотрип үңгірі]], [[Спианада]] <br>{{Ту|Грузия}} [[Шота Руставели атындағы грузин театры]], [[С. Грибоедов атындағы Тбилиси орыс драма театры]], [[Грузияның мемлекеттік өнер мұражайы]] <br>{{Ту|Болгария}} [[Пловдив аймақтық этнографиялық мұражайы]], [[Ұлттық археологиялық мұражай (Болгария)]], [[Болгария Ұлттық жаратылыстану музейі]], [[Варна археологиялық мұражайы]] <br>{{Ту|Беларусь}} [[Налибок орманы]], [[Янка Купала атындағы ұлттық театры]], [[Беларусь Республикасының Ұлттық өнер мұражайы]] <br>{{Ту|Башқұртстан}} [[Башқұрт опера және балет театры]], [[Мәжит Ғафури атындағы Башқұрт драма театры]], [[Нестеров атындағы Башқұрт өнер мұражайы]], [[Киндерлин үңгірі]] <br>{{Ту|Әзербайжан}} [[Азых үңгірі]], [[Локбатан (жанартау)]], [[Гюлеш]] <br>{{Ту|Аустрия}} [[Лойташ шатқалы]], [[Кёльнбрайн бөгеті]], [[Антон Брукнер университеті]] <br>{{Ту|Армения}} [[Габриэль Сундукян атындағы Ұлттық академиялық театр]], [[К.Станиславский атындағы Ереван орыс драма театры]], [[Наири кинотеатры]] <br>{{Ту|Албания}} [[Албаниядағы ислам]] |130 |} == Әділқазылар алқасы == # {{u|Kaiyr}} # {{u|Batyrbek.kz}} == Қорытынды== * [[Санат:Жоба:Уики-көктем]] 31b56gsqx7w3k7b2c061mfhvtw1vfb5 0 760244 3479203 3475551 2025-06-11T09:22:54Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3479203 wikitext text/x-wiki {{Әскери атақ |Атауы = Милиция директоры |Шынайы атауы = {{lang-ru|Директор милиции}} |Сурет1 = Ркм1936вс3.png |Сурет1 ені = |Сурет1 сипаттамасы = |Сурет2 = 1939mil-ps03.png |Сурет2 ені = |Сурет2 сипаттамасы = |Басқа атаулары = |Қысқартылуы = |Мемлекет = {{Байрақ|КСРО}} |Әскер түрі = |Дәреже тобы = |Дәрежесі = |НАТО дәрежесі = |НАТО емес дәрежесі = |Жалақысы = |Құрылды = 26 сәуір 1936 |Таратылды = 9 ақпан 1943 |Жоғары шен = [[Милиция бас директоры]] |Кіші шен = [[Милиция инспекторы]] |Аналогтары = [[2-дәрежелі командарм]]<br />[[2-дәрежелі флот флагманы]] |Тарихы = }} '''Милиция директоры''' ({{lang-ru|Директор милиции}}) — 1936-1943 жылдар аралығында КСРО ІІХК милициясының жоғарғы басқарушы құрамның арнайы атағы. Бұл атақ [[КСРО ішкі істер халық комиссариаты|ІІХК]] [[КСРО ІІХК мемлекеттік қауіпсіздік бас басқармасы|МҚББ]] [[2-дәрежелі мемлекеттік қауіпсіздік комиссары|2-дәрежелі мемлекеттік қауіпсіздік комиссарына]], ЖШҚӘ [[2-дәрежелі командарм|2-дәрежелі командармына]], ЖШҚФ [[2-дәрежелі флот флагманы|2-дәрежелі флот флагманына]] теңестірілген болатын. Бұл арнайы атақ [[Милиция бас директоры|милиция бас директорынан]] төмен және [[Милиция инспекторы|милиция инспекторынан]] жоғары тұрды. == Тарихы == Милиция директоры атағы КСРО ОАК мен КСРО ХКК 1936 жылғы 26 сәуірдегі қаулысымен КСРО ІІХК жұмысшы-шаруа милициясы қолбасшылық құрамы үшін ІІХК 1936 жылғы 5 мамырдағы № 157 бұйрығымен жарияланған. 1943 жылы 9 ақпанда КСРО Жоғарғы Кеңесі төралқасының «ІІХК және милиция басшылық құрамның атақтары туралы» Жарлығымен директордың орнына 1-дәрежелі [[Милиция комиссары|милиция комиссары]] арнайы атағы енгізілді. == Айырым белгілері == КСРО ІІХК 1936 жылғы 15 маусымдағы № 208 бұйрығымен ЖШМ қатардағы қызметкер және басқарушы құрам үшін жаңа ілгектер мен жаңа айырым белгілер енгізілді. Ілгектер параллелограмм түрінде болды. Тігілген ілгектің жиегімен бірге ұзындығы — 10 см, жиегімен бірге ені — 5 см, жиектің ені — 2,5 мм. Ілгектер шинел, гимнастерка, кител немесе шекпеннің жағасына тігілді. Гимнастеркадағы ілгектердің өлшемі 4х9 см болуы мүмкін болды. КСРО ІІХК 1939 жылғы 16 тамыздағы № 524 бұйрығымен жұмысшы-шаруа милициясының қатардағы қызметкер және басқарушы құрам үшін ЖШҚӘ және мемлекеттік қауіпсіздік органдарында барларға ұқсас жаңа ілгектер мен айырым белгілері енгізілді: ромблармен, тіктөртбұрыштармен («шпалдар»), шаршылармен («кубиктермен») және үшбұрыштармен. Ілгектер қызыл түсті шұғадан жасалған жиектері бар көгілдір түсті болды. Гимнастерканың ілгектері параллелограмм пішінді болды. Тігілген ілгектің жиегімен бірге ұзындығы — 9 см, ілгектің жиегімен бірге ені — 32,5-33 мм, жиектің ені — 2,5 мм. Ілгек гимнастерканың немесе кителдің жағасына тігілді. Шинелдің ілгектері ромб пішінді болды. Тігілген күйіндегі шинел ілгектерінің өлшемі: бұрыштан бұрышқа дейінгі ұзындығы — 10-11 см, бұрыштан бұрышқа дейінгі ені — 8-9 см, жиектелген жағының ұзындығы — 6,5 см, жиектің ені — 2,5 мм. == Атақты иеленгендер == Бұл атаққа төрт адам ие болды (барлығына 1936 жылы 11 шілдеде берілді): * [[Николай Станиславович Бачинский|Бачинский Николай Станиславович]] (1894—1937), Украина КСР ІІХК жұмысшы-шаруа милиция басқармасы басшысы. * [[Леонид Давыдович Вуль|Вуль Леонид Давыдович]] (1899—1938), Мәскеу облысы ІІХК Мәскеу қ. жұмысшы-шаруа милиция басқармасы басшысы. * [[Сергей Николаевич Маркарьян|Маркарьян Сергей Николаевич]] (1898—1937), КСРО ІІХК жұмысшы-шаруа милиция бас басқармасы басшысының орынбасары. * [[Дмитрий Васильевич Усов|Усов Дмитрий Васильевич]] (1888—1939), КСРО ІІХК жұмысшы-шаруа милиция бас басқармасы басшысының орынбасары. Төртеуі де сталиндік қуғын-сүргін кезінде ату жазасына кесілген. {| class="wikipedia sortable" border="1" |- | width="30%" align="center" rowspan="2" style="background:#cfcfcf"| Кіші атақ:<br/>''[[Милиция инспекторы]]'' | width="35%" align="center" rowspan="2" style="background:#bfbfbf"|'''[[Сурет:Emblema NKVD.svg|30px]]<br/>[[КСРО ішкі істер халық комиссариаты|ІІХК]] [[ІІХК жұмысшы-шаруа милициясының бас басқармасы|ЖШМББ]]'''<br/>1936-1943<br/>'''Милиция директоры''' | width="30%" align="center" style="background:#afafaf"| Жоғарғы атақ:<br />''[[Милиция бас директоры]] '' |}{{-}} == Дереккөздер == * [http://shieldandsword.mozohin.ru/ranks/militia3643.htm Звания и знаки различия милиции в мае 1936 — феврале 1943 г.]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191208200001/http://shieldandsword.mozohin.ru/ranks/militia3643.htm |date=2019-12-08 }} * [http://www.rkka.ru/handbook/personal/chekist.xls Список присвоения спецзваний ГУГБ и РКМ 1935-1943 гг.]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170519173446/http://www.rkka.ru/handbook/personal/chekist.xls |date=2017-05-19 }} [[Санат:КСРО ішкі істер органдарының арнайы атақтары]] ossxfeaqyvpdxk739a5p03nzpr359zb 0 760314 3479211 3475988 2025-06-11T10:16:27Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3479211 wikitext text/x-wiki '''Кінәз Михаилға арналған ескерткіш''' (серб. Споменик кнезу Михаилу / Spomenik knezu Mihailu) — серб кінәзі [[Михаил Обренович]]тің ат үстіндегі мүсіні. Ескерткіш [[Белград]]тағы Республика алаңында орналасқан және 1882 жылы орнатылған. Бұл [[Сербия]]да билеушінің ат үстіндегі тұлғасын бейнелейтін алғашқы қоғамдық ескерткіш болды. [[Сурет:The_statue_of_Prince_Mihailo_on_Republic_Square_in_Belgrade..jpg|thumb|Константинополь бағытын көрсетіп тұрған кінәз Михаил мүсіні.]] Ескерткіштің авторы — итальян мүсіншісі [[Энрико Пацци]]. Ескерткіштегі рельефтер сәулетші [[Константин Йованович]]тің сызбалары бойынша жасалған. 1979 жылдан бастап жоғары мәдени маңыздағы ескерткіш мәртебесіне ие.<ref name=":1">[http://spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs/spomenik.php?id=713 Памятники культуры Сербии: Споменик кнезу Михаилу / Prince Mihailo Monument]</ref> == Тарихы == === Халықаралық байқау === XIX ғасырдың екінші жартысында Белградта мәдени және саяси өмірдің көрнекті қайраткерлерін бейнелейтін ескерткіштердің саны көбейе бастады. Бірнеше пікірталас пен байқаудан кейін, бұрынғы Театр алаңында, Ұлттық театр маңында кінәз [[Михаил Обренович]]ке арналған ескерткіш орнату туралы шешім қабылданды. Осы мақсатпен 1873 жылы халықаралық байқау жарияланды. Байқауға негізінен шетелдік мүсіншілердің 17 жұмысы ұсынылды. Мүсін байқауында жеңіске итальяндық мүсінші, әйгілі флоренциялық шебер [[Энрико Пацци]] ие болды. Оның ең танымал туындыларының бірі — жазушы [[Данте]]ға арналған ескерткіш (1865). Паццидің кінәз Михаилге арналған жобасы сол кездегі серб қоғамында жаңалық болды, өйткені билеуші ат үстінде бейнеленді. Ескерткішті жасау жұмыстары 1874 жылы басталып, 1878 жылы, Сербия тәуелсіздік алған кезде жалғасты. Белградтағы ат үстіндегі мүсін классикалық итальяндық ескерткіштер стилінде орындалды. Бұл [[Сербия]]дағы алғашқы монументалды ат үстіндегі ескерткіш болды.<ref name="AAA">[http://beogradskonasledje.rs/wp-content/uploads/2012/06/knez_mihajlo.pdf beogradskonasledje.rs — Prince Mihailo Monument] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131113214826/http://beogradskonasledje.rs/wp-content/uploads/2012/06/knez_mihajlo.pdf |date=2013-11-13 }} ''Retrieved 7 July 2013''</ref> === Ескерткіштің жасалуы мен орнатылуы === [[Сурет:Belgrade Prince Michael's Monument.jpg|thumb|1890 жылғы ескерткіш]] Итальяндық мүсінші Энрико Пацци жасаған кінәз Михайлдың қола тұлпар мүсіні 1882 жылы орнатылды.<ref name=":1" /> Бұл ескерткіш [[түріктер]]дің Сербиядан толық қуылуына және [[Түркия]] билігінде қалған жеті қаланың азат етілуіне (1867 жыл) арналған. Қалалардың атаулары ескерткіштің тақтайшаларына жазылған. Кінәз қолымен [[Константинополь]]ге нұсқап, түріктер қайда кету керектігін көрсетеді.<ref name=":1" /> Ескерткіштің салтанатты ашылуы 1882 жылдың 6 желтоқсанында, Обренович әулетінің қамқоршысы [[Әулие Николай күні]] өтті. Бұл іс-шара Сербия Патшалығының жариялануына орай грандиозды көрініс ретінде жоспарланған болатын. Сол кезде бас киімсіз атты адамның мүсіні ерекше көрініс болды, бұл көпшіліктің назарын аударды.<ref>{{Cite web |url=http://www.novosti.rs/vesti/beograd.74.html:446598-Beogradske-price-Skandal-zbog-spomenika-gologlavom-knezu |title=Scandal at bareheaded Prince ''Scandal at Monument bareheaded Prince Retrieved 29 July 2014'' |access-date=2016-12-25 |archive-date=2017-06-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170616162529/http://www.novosti.rs/vesti/beograd.74.html:446598-Beogradske-price-Skandal-zbog-spomenika-gologlavom-knezu |deadlink=no }}</ref> Ескерткіштің ашылуы Сербия Патшалығының жарияланған күніне орай үлкен спектакльмен қатар жүрді. Гүлдермен, жасыл желектермен безендірілген сахналық декорациялар, ақ қосбас бүркіттер бейнеленген геральдикалық қалқандар және тулар орнатылды. Осыған орай, XIX ғасырдағы ең маңызды серб ескерткіштерінің бірінің авторы Энрико Пацци [[Екінші дәрежелі Таков кресті]] орденімен марапатталды. Салтанатты рәсімге шіркеудің, мемлекеттің, армияның жоғары өкілдері және көптеген қала тұрғындары қатысты.<ref name="AAA" /> Ескерткіш қола металлдан жасалған және үш бөліктен тұрады: тұғыры, постаменті және салт атты мүсіні. Қоладан құйылған мүсінде кінәз ат үстінде бейнеленген. Османдықтардан Сербияны азат еткен билеушінің созылған қолы әлі азат етілмеген өңірлерге қарай бағытталған. Мұндай көтерілген қол мен шошайған сұқ саусақ бейнесі [[Рим дәстүрі]]нен бастау алып, кейіннен француз неоклассикалық өнерінде кеңінен қолданылған. Кінәз Михаил үшін бұл ишара шайқастағы емес, дипломатиялық жеңісті білдіреді. Кінәз бен аттың тұрысы да осы мағынаны айғақтайды. Кінәз сол қолымен жүгенді ұстап тұр — бұл билеушінің елді басқару қабілетін меңзейтін [[ишара]]. Кінәз Михаил ұлттың құтқарушысы ретінде, ұлттық мұраттар жолында өзін құрбан еткен тұлға ретінде бейнеленген. Постаменттің пішіні сопақ, айналасы рельефті фриздермен көмкерілген. Алдыңғы және артқы фриздерде [[Обреновичтер әулеті]] тұсындағы серб халқының ежелілігі мен ерлігін, қайта өрлеуін дәріптейтін династиялық мифология көрініс тапқан. Артқы, солтүстік жағындағы «Серб гусляры» композициясында күйші әртүрлі киімдегі адамдармен қоршалған, бұл сол кездері княздық шекарасынан әлдеқайда алыста тұратын түрлі этностарды білдіреді. Алдыңғы, оңтүстік жағындағы «Таководағы Кінәз Милош» композициясы династиялық және ұлттық идеялар мен отанды азат ету жолындағы күрес идеясын бейнелейді.<ref name="AAA" /> Ескерткіштің шығыс және батыс бетінде кінәз Михаилды мадақтайтын барельефтер орналасқан. Шығыс жағындағы «Ұлы Кінәз Михаилдың алдында тұрған Ұлттық делегация» композициясы Сербия мемлекетіндегі алтын дәуірді қайта жаңғырту идеясын арқау етеді. Батыс бетінде «Сербтер кінәз Михаилдың қабірі алдында ант беруде» атты композиция орналасқан. Оның ортасында француз тіліндегі «Michel III prince de Serbie» деген жазуы бар көне саркофаг бейнеленген. [[Барельеф]]тер орнатылған тұғыр биік тікбұрышты постаментке қойылған, бұл ескерткішке кеңістікте үстемдік беріп, монарх тұлғасының ұлылығын бейнелеуде маңызды визуалдық әрі символикалық рөл атқарады. Тұғырдың алдыңғы оңтүстік жағына Обреновичтер әулетінің [[елтаңба]]сы ойылып жазылған. Бүйір жақтарында 1867 жылы азат етілген қалалардың — [[Белград]], [[Кладово]], [[Соко]], [[Смедерево]], [[Шабац]] және [[Ужице]] атаулары алтын әріптермен жазылған үш ірі қола гүлтізбе орналасқан. Артқы, солтүстік бетінде: «Кінәз III Михаил Обреновичке. Ризашыл Сербия» деген жазу бар. Тұғыр бұрыштарында төрт рельефті трофей бейнеленген, ал ескерткіш айналасы шам қойылған қоршаумен қоршалған. Кінәз Михаил ескерткіші — Сербия тарихындағы билеуші тұлға бейнеленген алғашқы салт атты мүсін. Ескерткіштің ашылуы Белградтағы барлық шіркеу қоңырауларының сыңғырымен және жүз бір [[зеңбірек]]тен оқ атумен қатар жүрді. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:1882 жылы пайда болғандар]] [[Санат:Салт атты мүсіндер]] [[Санат:1882 жылғы мүсіндер]] [[Санат:Белград ескерткіштері]] s48yfmhif29e9z9bp453o5cj2c1b3dt 0 760385 3479214 3476302 2025-06-11T10:26:29Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3479214 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі = Миша Анастасиевич |Шынайы есімі = {{lang-sr|Миша Анастасијевић}} |Сурет = Misa Anastasijevic.jpg |ені = 220 |Сурет атауы = |Туған кездегі есімі = |Толық есімі = |Туған күні = 24.02.1803 |Туған жері = [[Белград пашалығы]], [[Осман империясы]] |Қайтыс болған күні = 27.01.1885 |Қайтыс болған жері = [[Бухарест]], {{Байрақ|Румыния}} |Азаматтығы = |Ұлты = |Мансабы = |Білімі = |Мамандығы = |Не үшін белгілі = |Партиясы = |Әкесі = Анастас |Анасы = Руза |Жұбайы = Христина Урошевич |Серігі = <!-- Жұп үйленбеген, бірақ бірге болғанда --> |Балалары = Сара, Рузица, Елена, Анка, Персида |Отбасы = <!-- Әулеті, не отбасы жайлы мақала болса, оған осы жерде сілтеме жасаңыз --> |Марапаттары = |Қолтаңбасы = |Сайты = |Басқалары = |Commons = }} '''Миша (Михайло) Анастасиевич (Капитан Миша)''' ({{lang-sr|Миша Анастасијевић}}; 1803, 24 ақпан, [[Пореч]] — 1885, 27 қаңтар, [[Бухарест]]) — серб [[сауда]]гері, патриот және қайырымдылық жасаушы, XIX ғасырдағы Сербияның ең бай адамдарының бірі, [[саясаткер]]. == Өмірбаяны == Миша Анастасиевич [[Пореч]] қаласында дүниеге келген. Оның әкесі Анастас жер иесі және ұсақ саудагер болған, ал анасы Ружа үй шаруасымен айналысқан. Әкесі қайтыс болғаннан кейін оған өгей шешесі қамқорлық жасаған. Ол өгей шешесімен бірге [[Бірінші серб көтерілісі]] және [[Серб революциясы]] кезінде екі рет [[Австрия]]ға қашып барған. 11 жасында оқуды және жазуды білгендіктен, туған қаласында мұғалім болған. Ол [[Милош Обренович]]тің іскерлік серіктесі болған. 30 жасында капитан атағын алған. Көп ұзамай оның компаниясы [[Валахия]] мен [[Молдавия]]дан тұз экспортын бақылауына алды. Оның қарамағында 10 000 адам еңбек еткен, сондай-ақ 80 кемеден тұратын флотқа ие болған. Көптеген [[жазушы]]ларға өз кітаптарын басып шығаруға көмектескен. Валахиядағы өз үйінде мектеп ашып, қаржыландырды, онда оқушылар тегін білім алды. [[Белград]]тағы көптеген ғимараттардың құрылысына қаржы бөлген. Іскерлік шеберлігінің арқасында «Дунай ханзадасы» деген лақап атқа ие болған. == Естелік == [[Сурет:Kapetan Miša Anastasijević2.jpg|left|thumb|250px|''Миша Анастасиевич'']] * «Капитан Миша» ғимаратының ауласында оның бюсті орнатылған. == Сілтемелер == * ''Батакович Д.'' [http://www.batakovic.com/belgrade19thcent.html Серб революциясы: Мүмкіндік пен жаңғыру ұлты, 2005]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200723225321/http://www.batakovic.com/belgrade19thcent.html |date=2020-07-23 }} [[Санат:Бухарестте қайтыс болғандар]] [[Санат:Румынияда жерленгендер]] [[Санат:Сербияда туғандар]] [[Санат:Сербияның әскери қызметкерлері]] [[Санат:Сербия мемлекет қайраткерлері]] [[Санат:Сербия қоғам қайраткерлері]] [[Санат:Сербия саясаткерлері]] [[Санат:Сербия кәсіпкерлері]] [[Санат:Саудагерлер]] pxf8xaxlzrb9qefchuvv2umlrazirvx 0 760389 3479215 3476324 2025-06-11T10:26:32Z InternetArchiveBot 105421 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 3479215 wikitext text/x-wiki {{Қарулы қақтығыс |қақтығыс = Мишар шайқасы |бөлім = |сурет = Battle of Mišar, Afanasij Scheloumoff.jpg |сурет атауы = [[Шелоумов, Афанасий Иванович|А. И. Шелоумов]]. Мишар шайқасы |дата = 13–15 тамыз 1806 жылы |орын = [[Мишар]], [[Шабац]] |себеп = |нәтиже = Серб көтерілісшілерінің жеңісі |статусы = |өзгерістер = |қарсылас1 = [[Сурет:Civil flag of Serbia.svg|22px|border]] [[Гайдуктар|Серб көтерілісшілері]] |қарсылас2 = {{Ту|Осман империясы}} [[Осман империясы]] <br> {{Ту|Франция}} [[Ұлы армия|Француз артиллерия офицерлері]]<ref>[http://www.novosti.rs/vesti/naslovna/reportaze/aktuelno.293.html:449540-Ustanici-iz-sanca-zadivili-Evropu Сербские повстанцы удивили Европу] {{Wayback|url=http://www.novosti.rs/vesti/naslovna/reportaze/aktuelno.293.html:449540-Ustanici-iz-sanca-zadivili-Evropu |date=20180923200825 }}</ref> |қарсылас3 = |қарсылас4 = |командир1 = [[Сурет:Civil flag of Serbia.svg|22px|border]] [[Карагеоргий|Георгий Петрович]]<br>[[Сурет:Civil flag of Serbia.svg|22px|border]] [[Яков Ненадович]]<br>[[Сурет:Civil flag of Serbia.svg|22px|border]] [[Милан Обренович (әскербасы)|Милан Обренович]]<br>[[Сурет:Civil flag of Serbia.svg|22px|border]] [[Лука Лазаревич]]<br>[[Сурет:Civil flag of Serbia.svg|22px|border]] [[Сима Маркович (әркербасы)|Сима Маркович]] |командир2 = {{Ту|Осман империясы}} [[Сүлеймен-паша Скопляк]]<br> {{Ту|Осман империясы}} [[Синан-паша Сижерчич]] †<br> {{Ту|Осман империясы}} [[Әли-паша Видажич]]<br> {{Ту|Осман империясы}} [[Хасан-паша Алипашич]]<br> {{Ту|Осман империясы}} [[Чаин-паша]]<br> {{Ту|Осман империясы}} [[Мехмед-бей Куленович]] †<br> {{Ту|Осман империясы}} [[Мехмед-паша Видажич]] †<br> {{Ту|Осман империясы}} [[Мустафа-бек Бегович]] †<br> {{Ту|Осман империясы}} [[Острошца Беширевич]] † |командир3 = |командир4 = |күштер1 = 7 000 жаяу әскер<br>2 000 атты әскер<br>5 зеңбірек |күштер2 = 40 000 жаяу сарбаз |күштер3 = |күштер4 = |шығындар1 = |шығындар2 = |шығындар3 = |шығындар4 = |жалпы шығындар = |азаматтық шығындар = |ортаққор = |ескерту = }} '''Мишар шайқасы''' ({{lang-sr|Битка на Мишару}}) — [[Бірінші серб көтерілісі]] кезінде серб көтерілісшілері мен Осман әскерінің арасында болған әскери қақтығыс. Шайқас 1806 жылғы 13–15 тамыз аралығында қазіргі [[Сербия]] аумағындағы [[Мишар]] ауылы маңында өтті. == Барысы == [[Иванковац]] түбінде Осман әскерлерін тойтарғаннан кейін Қарагеоргий бастаған серб көтерілісшілері [[Белград]]ты басып алды. Түрік әскері қаланы қайтарып алу үшін қалаға қарай бет алды. Көтерілісшілердің көсемі басқа қолбасшылармен бірге [[Шабац]]қа келіп, онда түрік әскеріне қарсы шайқас беру туралы шешім қабылданды. Ұрыс қимылдарын түрік тарапы бастады, бекініске сипахтар шабуылдады, олардың артынан [[Мехмед-бек Куленович]] басқарған жаяу әскер ілесті. Сербтер жауға оқ жаудырып, салт аттыларды шегінуге мәжбүр етті. Түрік жаяу әскері қайта топтасып, серб позицияларына мылтықтан оқ атты. Сербтар сескеніп, бекіністің ішкі бөліміне шегінді. Бірақ Қарагеоргий сарбаздарды қайтадан позицияларға оралтуға қол жеткізді. Осы уақытта сербтер алдын ала Жабар ауылында жасырынған өздерінің атты әскеріне белгі берді. Лука Лазаревич, Лазар Мутап және Матей Ненадович басқарған серб атты әскерлерінің отрядтары бұйрық бойынша қарсыластың қатарларын жарды да, оны қаша-құта таратты.<ref>[http://www.riznicasrpska.net/istorija/index.php?topic=116.0 Богдан Секендек. Мишарская битва] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161221042751/http://www.riznicasrpska.net/istorija/index.php?topic=116.0 |date=2016-12-21 }}</ref> [[Мехмед-бек Куленович]] әскерлерді қайта тәртіпке келтіруге тырысты, бірақ шайқас үстінде қаза тапты. Осы кезде екіге бөлінген серб кавалериясы жау артиллериясын жойып, [[Сүлеймен-паша Скопляк]]тың штабына дейін жетті. Түрік әскерінің қалған бөлігі ұрыс алаңынан қаша бастады; олардың бір бөлігі [[Дрина]] өзенінен өтіп кетті, ал екінші бөлігі [[Сава]] өзенінің арғы жағына шегінді. == Нәтижелері == [[Сурет:Споменик на Мишару.JPG|200px|thumb|left|Мишар шайқасына арналған ескерткіш]] Мишар мен [[Делиград шайқасы|Делиградтағы]] шайқастарда Осман әскері жеңіліс тапқан соң, [[Осман империясының билігі|Осман билігі]] серб көтерілісшілерімен келіссөздер жүргізуге мәжбүр болды. Бұл келіссөздер [[Ресей империясы]] мен [[Австрия империясы]]ның арағайындығымен өтті. Жасалған келісім нәтижесінде көтеріліске қатысушыларға кешірім беріліп, Сербия автономиясын бекіту және Сербия кінәзі атағын мойындау туралы шешім қабылданды. Сонымен қатар, сербтер жыл сайын салық ретінде 722 500 алтын монета төлеуге міндеттелді.<ref>Миличевич-Поменик, Николич — Повстанческое движение в Дрини 1804—1813</ref> == Естелік == 1906 жылғы 8 қыркүйекте Сербия билігі Мишар түбіндегі шайқасқа арналған ескерткіш орнатты. == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} == Сілтемелер == * Јован Мишковић: Српска војска и војевање за време устанка од 1804–1815. године, Глас СА 1895. XLVII * К. Протић: Ратни догађаји из Првог устанка под Карађорђем Петровићем 1804–1813, Годишњица Николе Чупића. 1893 * С. Чиркович. — Еуропа халықтары арасындағы сербтер. Белград, Equilibrium, 2004.{{ref-sr}} [[Санат:Сербия шайқастары]] [[Санат:Сербия тарихы]] [[Санат:Осман империясының шайқастары]] [[Санат:Бірінші Серб көтерілісі]] lz8765cnut8nzvtstfo6xiojeirsaf5 0 760595 3479098 3478672 2025-06-10T22:21:53Z ShadZ01 56180 3479098 wikitext text/x-wiki [[Сурет:PewDiePie at PAX 2015 crop.jpg|нобай|Швед летсплейші [[PewDiePie]]]] '''Летсплей''' (''Let's Play'' {{Tr-en|ойнайық}}) — мәтінмен сүйемелденетін бейне, онда [[Геймер|ойыншы]] немесе ойыншылар тобы кез-келген [[компьютерлік ойын]]ның өтуін көрсетеді және түсініктеме береді. Летсплей ойыншылардың субъективті әсерлеріне — «летсплейші», олардың пікірлері мен реакцияларына — экранда болып жатқан оқиғаларға қатысты әзіл — оспақты, сыни немесе тіпті бөгде адамдарға назар аудара отырып, ойындардың немесе оқу бейнелерінің [[Өту (ойындар)|ойындар өтуің жазбалары]]нан ерекшеленеді және көрермендерге ойын арқылы қалай алға жылжу керектігі туралы объективті ақпарат көзі ретінде қызмет етуге арналмаған.<ref>{{cite web|last=Finniss|first=David|title=What is a "Let's Play?"|url=http://voices.yahoo.com/what-lets-play-4901264.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140729024203/http://voices.yahoo.com/what-lets-play-4901264.html|archivedate=2014-07-29|work=Yahoo Voices|publisher=Yahoo News Network|accessdate=2013-12-23|date=2009-11-18|lang=en}}</ref> Летсплей және нақты уақыттағы ойын [[Ағынды мультимедиа|стриминг]]тері бір-бірімен тығыз байланысты және бір-бірін жоққа шығармаса да, летсплей тек импровизация емес, алдын ала дайындалған сценарий бойынша бейне монтажын және летсплей авторының жұмысын қамтуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=http://www.polygon.com/2017/3/29/15087012/streaming-vs-lets-play-twitch-youtube|title=Three reasons streaming is replacing the Let’s Play industry|first=Michael|last=Sawyer|date=2017-03-29|accessdate=2019-05-16|website=[[Polygon]]|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|archivedate=2017-03-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170329171031/http://www.polygon.com/2017/3/29/15087012/streaming-vs-lets-play-twitch-youtube|lang=en}}</ref> == Тарихы == Компьютерлік индустрия басталғаннан бері бейне жазу және скриншот бағдарламаларына қол жеткізе алатын бейне ойын ойыншылары компьютерлік ойындарды қалай ойнайтынын жаза алды. Бұл геймплей бейне өтулерде, [[Ойын жылдам өтуі|жылдам өтулер]]де және басқа да ойын-сауық роликтерінде бейнеленген. Бірақ уақыт өте келе ойыншылар ойынның өзіне емес, олардың ойын қабылдауына және геймплейге қатысуына назар аудара бастады. Интернетте осы жанрдағы бейнелер пайда болғанға дейін де, жапондық «GameCenter CX» сияқты көптеген ойын-сауық телешоулары жүргізушілер мен қонақтарды қиын ойындарда бәсекелесуге мәжбүр етті. Мұндай хабарлар көрермендер үшін әрдайым әзіл-оспақ болатын ойыншылардың пікірлерінің арқасында ерекше хит болды.<ref name="autogenerated1">{{Cite web|url=http://kotaku.com/who-invented-lets-play-videos-1702390484|title=Patrick Klepek, «Who Invented Let’s Play Videos?», 06.05.2015|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2015-10-19|archivedate=2016-07-31|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160731050506/http://kotaku.com/who-invented-lets-play-videos-1702390484|lang=en}}</ref> «Летсплей» терминін алғаш рет 2007 жылы «Something Awful» интернет-форумының пайдаланушысы Майкл Сауйер енгізген деп есептеледі, ол [[The Oregon Trail|''The Oregon Trail'']] ойынының өтуінде осы жанрдың форматын анықтады. [[YouTube]] пен [[Twitch]] сияқты бейне хостинг және ағындық сайттардың дамуымен көптеген ойыншылар өздерінің геймплейінің бейнелерін жариялау мүмкіндігіне ие болды. Бұл өз кезегінде бейне ойындар әлемінде жаңа тенденцияны тудырды — интернет-сериалдар жанры пайда болды.<ref name="autogenerated1" /> Нөлдік жылдардың екінші жартысында Интернеттегі ең танымал летсплейші [[The Spoony Experiment|Ной «The Spoony One» Энтвайлер]] болды. Әртүрлі бейне ойындар мен фильмдерге шолулардан басқа, Spoony [[FMV|FMV ойындары]]ның ойынын жазумен де айналысты. Бұл бейнелер FMV Hell айдарына енгізілді және Phantasmagoria сияқты FMV ойындарының көп сериялы летсплейлері: ''Phantasmagoria: A Puzzle of Flesh'' пен ''Ripper'' оны танымал етті, ол TSE Riff театрының айдарында жариялады. Бастапқыда ол бұл бейнелерді «review» деп атады, бірақ «let's play» термині танымал болғаннан кейін ол бейнелерінің атын өзгертті. Қазіргі уақытта ол FMV және басқа ойындардың летсплейлер жазбайды. == Қазіргі жағдай және қоғамға әсері == Геймплей бейнелерін жасайтын ең танымал ойыншылардың кейбірі интернеттегі атақты адамдар ретінде қарастырылады және олардың ойнауы арқылы басқа ойыншыларға геймплейге қатысты жаңа идеялар, жаңа перспективалар береді.<ref>Danny Wadeson, «Gamertube: PewDiePie and the YouTube commentary revolution», 06.09.2013, [http://www.polygon.com/features/2013/9/6/4641320/pewdiepie-youtube-commentary] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150627134246/http://www.polygon.com/features/2013/9/6/4641320/pewdiepie-youtube-commentary |date=2015-06-27 }}</ref> Ойын бейнелерін жасаушылардың арасында [[PewDiePie]], [[Markiplier]], [[Rooster Teeth|Achievement Hunter мен Funhaus]], [[The Yogscast]], [[Smosh]], [[Machinima]] және т.б. сияқты лестплейерлер жиі атап өтіледі. Олар бейне хостинг сайтының жарнамаларының арқасында өз бейнелерін әр көргені үшін ақшалай кірістің пайызын алады. Бұл оларға роликтердің осы жанрын шығаруға негізделген бейресми мансаптарын қамтамасыз етуге және сол арқылы ақша табуға мүмкіндік береді.<ref>Christopher Zoia, «This guy makes millions playing video games on YouTube», 23.03.2014, [https://www.theatlantic.com/business/archive/2014/03/this-guy-makes-millions-playing-video-games-on-youtube/284402/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181116203530/https://www.theatlantic.com/business/archive/2014/03/this-guy-makes-millions-playing-video-games-on-youtube/284402/ |date=2018-11-16 }}</ref> Бірақ летсплейлердің ойын-сауық мақсаттары ғана емес, сонымен қатар бейне ойын жасаушыларға ойыншылардың көмегімен өз өнімдерін жарнамалауға көмектеседі. ''[[The Stanley Parable]]'' мен ''Octodad: Dadliest Catch'' сияқты ойындар кәсіби және кәсіби емес летсплейлер түсіріліміне қатысатын көптеген ойыншылардың кең ауқымымен танымал болды.<ref>{{Cite web|url=http://www.gamesindustry.biz/articles/2014-03-27-play-matters-more-than-video-games-octodad-dev|title=Brenden Sinclair, «Play matters more than video games», 27.03.2014|access-date=2015-10-19|archive-date=2016-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20160817110317/http://www.gamesindustry.biz/articles/2014-03-27-play-matters-more-than-video-games-octodad-dev|deadlink=no}}</ref> Бұл құбылыс қоғамда кең таралғаны соншалық, ол бұқаралық мәдениеттің ойын-сауық санатына енгізіліп, спорттық бағдарламалар мен музыкалық концерттермен тең дәрежеде қарастырыла бастады. Achievement Hunter ([[Rooster Teeth]] еншілес компаниясы) ойыншылар тобы RTX 2015 аясында үлкен аудитория алдында тірі летсплей көрсеткен кезде жанрға деген көзқарасты толығымен өзгертті. Болашақта бұл үрдіс қоғамдық мәдениетте орнығып, тек бейне хостинг сайттарында ғана емес, сонымен қатар телешоуларда, кинотеатрларда және тірі аудитория алдында пайда болуы мүмкін.<ref>[https://roosterteeth.com/episode/r-t-docs-let-s-play-live-let-s-play-live-the-documentary «RT DOCS: LET’S PLAY LIVE: THE DOCUMENTARY», 20.02.2015]</ref> == Сын мен құқықтық мәселелері == Ойын-сауық индустриясындағы сияқты әр түрлі жеке топтардың өкілдері де, ойыншылардың өздері де летсплейді бейнелердің сапасыздығы үшін жиі сынайды. Желіде қол жетімді көптеген ойындарды жақсы жүйелік жабдықтары жоқ ойыншылар жасайды. Сонымен қатар, геймплейдің өзі көптеген көрермендерге скучно және ойланбаған болып көрінеді. Америкалық әзілкеш [[Джимми Киммел]] летсплей идеясын сынға алып, бөтен ойыншылардың геймплей бейнелерін көру уақытты жоғалту деп мәлімдеді, осылайша жанрмен айналысатын ойыншылар арасында кең резонанс тудырды.<ref>Dalton Cooper, «Jimmy Kimmel Makes Fun of Let’s Play Videos», 28.08.2015, [http://gamerant.com/jimmy-kimmel-youtube-gaming-123/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160630044336/http://gamerant.com/jimmy-kimmel-youtube-gaming-123/ |date=2016-06-30 }}</ref> Летсплейдің ең көп талқыланатын мәселелерінің бірі — танымал летсплейшілер қанша табатындығын ескере отырып, ойын өндірушілерінің құқықтарын жүктеу немесе тарату кезінде бұзылған ба. Жалпы аргумент — летсплей әдетте пародиялық немесе кәсіби емес сипатқа ие, ал ойыншылар жанкүйерлер тобына жатады-әр түрлі елдердің, соның ішінде американдықтардың заңнамасында кең таралған.<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=28NZxeViHZY|title="Are Let’s Play videos illegal?, 06.01.2015|accessdate=|archivedate=|archiveurl=|deadlink=no|accessdate=2015-10-19|archivedate=2016-03-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160316135027/https://www.youtube.com/watch?v=28NZxeViHZY|lang=en}}</ref> 2010 жылдардың басында авторлық құқық иелерінің қысымымен танымал [[YouTube]] бейне хостингі Content ID қызметін іске қосты. Авторлық құқықтың бұзылуын тексеру үшін мазмұн иелеріне музыка мен бейнелерді жүктеуге рұқсат етілді. Атап айтқанда, Google Play-де сатылатын барлық музыка мен барлық фильмдер (бірақ iTunes-те емес) [[AAA (компьютерлік ойындар)|AAA ойын]]дарының үзінділері сияқты Content ID-ге түсті. Авторлық құқық иесі өз мазмұнын басқа пайдаланушымен бөлісу ережесін белгілейді: бейнені жоюға болады, жердің әртүрлі аймақтарында көруге шектеледі, ол дыбысты өшіруі мүмкін немесе авторлық құқық иесі пайдаланушының бейнесіне жарнама орналастырады және егер пайдаланушы YouTube серіктесі болмаса, бейнені монетизациялайды, бейне жойылады. Екінші жағдайда, пайдаланушы өз бейнесінен кіріс алуға құқылы емес, сонымен қатар авторлық құқық иесінің ережесіне байланысты бейнені мобильді қосымшада көруге тыйым салынуы мүмкін. Бұл letsplayers арасында үлкен сын тудырды, өйткені көптеген ойындарда әртүрлі құқық иелерінің авторлық құқығымен қорғалған аудио және бейне тізбектері бар, ал летсплейшілерде бейнелер жасаудың негізгі ынталандыруларының бірі ақшалай табыс болып табылады, сонымен қатар көптеген серіктестік Медиа желілері Content ID авторлық құқықпен қорғалған музыка мен бейне тізбегін пайдалануға тыйым салады. Көптеген пайдаланушылар өздерінің бейнелерін арнаны жою қаупімен жоя бастады, өйткені олар көптеген копирайкалық музыканы қолданды; осыған байланысты ұшқыштардың көпшілігі басқа типтегі веб-сайттарға кетті [[Twitch.tv]] олар тек ағындармен айналысады (көптеген шолушыларда да солай болды). Стримерлік веб-сайттарда авторлық құқыққа қатысты мәселелер жоқ, сондықтан ойынды бөлісетін ойыншының заңмен проблемалары жоқ. Бұл жүйенің қателіктері мен жалған ескертулері де байқалды. [[Sony]] АҚШ-тағы «Let’s Play» [[сауда белгісі]]не ойын бейнесін [[Ағынды мультимедиа|стриминг]]пен жіберу жүйесіне өтініш берді [[Twitch.tv]]. бірінші бас тарту 2015 жылдың 31 қазанында ұқсас «Let’z Play» сауда белгісінің табылуына байланысты алынды.<ref>{{Cite web|url=http://gamasutra.com/view/news/263335/Sonys_attempts_to_own_Lets_Play_rebuffed_by_Patent_and_Trademark_Office.php|title=Gamasutra — Sony’s attempts to own 'Let’s Play' rebuffed by Patent and Trademark Office<!-- Заголовок добавлен ботом -->|accessdate=|archivedate=|archiveurl=|deadlink=no|accessdate=2016-01-28|archivedate=2016-07-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160702013001/http://www.gamasutra.com/view/news/263335/Sonys_attempts_to_own_Lets_Play_rebuffed_by_Patent_and_Trademark_Office.php|lang=en}}</ref> Заңгерлер бұдан әрі не болатынын таластырды — және үш айдан кейін қайта өтінім қабылданбады, бұл логотипте жеке тұлға жоқ, ол «тек сипаттамалық» («сүт» сүті ретінде).<ref>{{Cite web|url=http://gamasutra.com/view/news/264512/Sonys_Lets_Play_trademark_looking_dead_after_second_rejection.php|title=Gamasutra — Sony’s 'Let’s Play' trademark looking dead after second rejection<!-- Заголовок добавлен ботом -->|accessdate=|archivedate=|archiveurl=|deadlink=no|accessdate=2016-01-28|archivedate=2016-10-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161006011834/http://www.gamasutra.com/view/news/264512/Sonys_Lets_Play_trademark_looking_dead_after_second_rejection.php|lang=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.smcarthurlaw.com/lets-play-securely-in-the-public-domain-as-uspto-rejects-sonys-trademark-bid-for-a-2nd-time/|title=The McArthur Law Firm {{!}} «Let’s Play» securely in the public domain as USPTO rejects Sony’s trademark bid as «merely descriptive»<!-- Заголовок добавлен ботом -->|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2016-01-28|archivedate=2016-05-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160506212208/http://www.smcarthurlaw.com/lets-play-securely-in-the-public-domain-as-uspto-rejects-sonys-trademark-bid-for-a-2nd-time/|lang=en}}</ref> == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} == Сыртқы сілтемелер == * Newman, James (2013). Videogames. Routledge. p. 62. [[Арнайы:Кітап қайнарлары/0415669162|ISBN 0415669162]]. * Trinh, Mike (2014). «Watching People Play». GameInformer. pp. 16-22 [[Санат:YouTube бейнесі]] [[Санат:Ойын жаргоны]] 2ugsaziwelfohehu06hx9z8nhygj5iw 0 760719 3479059 3478859 2025-06-10T16:23:48Z Epoxa-HH 100258 қосымша ақпарат және сілтемелер 3479059 wikitext text/x-wiki '''Екінші Пелопоннес соғысы''' (б.з.д. 431–404), көбінесе жай ғана '''Пелопоннес соғысы''' ([[Ежелгі грек тілі|көне грекше]]: Πόλεμος τῶν Πελοποννησίων, транслитерациясы: Pólemos tō̃n Peloponnēsíōn) деп аталады, бұл [[Ежелгі Грекия|грек әлеміндегі]] үстемдік үшін [[Ежелгі Афина|Афина]] мен [[Спарта]] және олардың одақтастары арасында болған соғыс. Соғыс [[Ахемен әулеті|Парсы империясының]] Спартаға қолдау көрсету арқылы араласқанға дейін шешілмей тұрды. [[Лисандр]] бастаған Спарта флоты (Парсыдан алынған субсидиялармен салынған) ақырында Афинаны жеңіп, Грекиядағы [[Спартаның гегемониясы|Спартаның гегемония]] кезеңін бастады. Ежелгі Афина мен Спарта сияқты [[Қала-мемлекеті|қала-мемлекеттер]] арасында ежелден бері қайшылықтар болған. Бұл қайшылықтардың едәуір бөлігі мемлекеттердің [[Саяси жүйе|саяси құрылымдарының]] айырмашылығынан туындады. Ежелгі Афина [[демократия]] ретінде танылса, Спартада билік [[Олигархия|олигархияның]] қолында болды. Одақтас [[Полис (ежелгі қала)|полистерде]] екі жақ та өздеріне ұқсас мемлекеттік жүйені орнықтыруға тырысты. Саяси қайшылықтарды тіпті халықтың шығу тегі де ушықтырды: афиналықтар (сондай-ақ олардың көптеген одақтастары) [[Ионийлықтар|ионийліктер]] болса, ал спарталықтар мен олардың одақтастары негізінен [[Дорийлықтар|дорийліктер]] еді. Тарихшылар әдетте соғысты үш кезеңге бөледі.<ref>[https://academic.mu.edu/meissnerd/thucydides.html Thucydides and the Peloponnesian War] ''academic.mu.edu''.</ref><ref>Deepak Malhotra. [https://www.library.hbs.edu/working-knowledge/what-historys-biggest-wars-teach-us-about-leading-in-peace What History's Biggest Wars Teach Us About Leading in Peace] ''HBS Working Knowledge''.</ref> Бірінші кезеңі (б.з.д. 431–421) Спарта патшасы [[Архидам II|Архидам II-нің]] атымен аталған Он жылдық соғыс немесе [[Архидам соғысы]] деп аталды; ол [[Пелопоннес одағы|Пелопоннес лигасының]] (Спартаның одақтастары желісі) толық [[гоплит]] әскерімен [[Аттика|Аттикаға]] бірнеше рет басып кірді. Афинаның [[Ұзын қабырғалар|Ұзын қабырғалары]] бұл стратегияны тиімсіз етті, ал [[Бірінші Афина теңіз одағы|Делос лигасындағы]] Афинаның қуатты флоты Пелопоннес жағалауына шабуыл жасап, Спартаға қарсы көтерілістерді өршітуге тырысты. Б.з.д. 421 жылы [[Никий бітімі]] жасалып, ол б.з.д. 413 жылға дейін созылды. Бұл уақытта бірнеше делдалдық шайқастар болды, оның ішінде б.з.д. 418 жылы Спарта [[Элида]], [[Мантинея]] (екеуі де бұрынғы Спарта одақтастары), [[Аргос]] және Афинадан құралған біріккен әскерді жеңген [[Мантинея шайқасы]]. Ең маңызды оқиға — б.з.д. 415–413 жылдар аралығындағы [[Сицилия жорығы]] болды, онда Афина Спартаның одақтасы [[Сиракузы|Сиракузыны]] басып алмақ болып, өзінің флотын дерлік толықтай жоғалтты. Сицилия апаты соғыстың үшінші кезеңін (б.з.д. 413–404), яғни [[Декелея соғысы|Декелея соғысы немесе Иония соғысы]] деп аталатын кезеңді бастады. Бұл кезде Парсы империясы Спартаны қолдап, [[Грек-парсы соғыстары|Парсы соғыстары]] аяқталғаннан кейін Делос лигасына қосылған [[Кіші Азия|Кіші Азиядағы]] грек қалаларының үстемдігін қайтарып алмақ болды. Парсы қаржысының көмегімен Спарта Лисандр басқарған үлкен флот жасақтап, Эгей теңізінде, әсіресе б.з.д. 405 жылы [[Эгоспотамос шайқасы|Эгоспотамоста]], бірқатар шешуші жеңістерге жетті. Келесі жылы Афина берілу актісіне қол қойып, бүкіл империясынан айырылды. Лисандр [[Бірінші Афина теңіз одағы|Делос лигасының]] бұрынғы мүшелеріне, соның ішінде Афинаға, қуыршақ [[Олигархия|олигархияларды]] орнатып, Афинада бұл режим «[[Отыз тиран]]<nowiki/>» деп аталды. Пелопоннес соғысынан кейін он жылдан соң [[Коринф соғысы]] (б.з.д. 394–386) басталды; ол нақты шешімсіз аяқталғанымен, Афинаның Спартадан тәуелсіздігін қалпына келтіруге көмектесті. Пелопоннес соғысы ежелгі грек әлемін өзгертті. Соғысқа дейін Грекияның ең күшті қала-мемлекеті болған Афина дерлік толық бағындырылған күйге түсті, ал Спарта Грекияның жетекші билеуші мемлекет ретінде орнықты. Соғыстың экономикалық шығындары бүкіл Грекияға әсер етті, Пелопоннес аймағында кедейшілік жайлап, Афина күйреп, соғысқа дейінгі дәуірдегі әл-ауқатын ешқашан қалпына келтіре алмады.<ref name=":0">Kagan, Donald (2003). ''The Peloponnesian War''. New York: Viking Press. ISBN 978-0-670-03211-2.</ref><ref name=":1">Fine, John V. A. (1983). ''The Ancient Greeks: A Critical History''. Cambridge, Massachusetts: Belknap Press. ISBN 978-0-674-03314-6.</ref> Сонымен қатар, соғыс грек қоғамына да астарлы өзгерістер әкелді. Демократиялық Афина мен олигархиялық Спарта арасындағы қақтығыс, олардың әрқайсысы басқа мемлекеттердегі өздеріне ыңғайлы саяси топтарды қолдағандықтан, грек әлемінде соғысты жиі оқиғаға айналдырды. [[Ежелгі Грекия әскери ісі|Ежелгі грек соғысы]] бастапқыда шектелген әрі формалды сипатта болғанымен, Пелопоннес соғысы [[Қала-мемлекеті|қала-мемлекеттер]] арасындағы жаппай қырғынға айналып, зорлық-зомбылыққа толы болды. Діни және мәдени тыйымдарды бұзып, ауыл шаруашылығын күйретіп, бүтіндей қалаларды қиратып, Пелопоннес соғысы б.з.д. V ғасырдың және Грекияның [[Классикалық Грекия|алтын дәуірінің]] қайғылы аяқталуын көрсетті.<ref name=":0" /> == Тарихи дереккөздер == Пелопоннес соғысы — замандастарының айтарлықтай көп куәгерлік деректері сақталған алғашқы әскери қақтығыс. Бұл соғыстың негізгі тарихи дереккөзі — [[Фукидид|Фукидидтің]] «''[[Тарих (Фукидид)|Пелопоннес соғысының тарихы]]''» атты еңбегі. Оның еңбегі тарихи ғылымның дамуына зор ықпал етіп, Пелопоннес соғысын және сол кездегі әлемді қазіргі заманда қалай қабылдайтынымызға айтарлықтай әсер етті.<ref>''Дж. В. А. Файн'' Древние греки: критическая история, с. 442</ref> Ол бұл еңбегін соғыс басталысымен жаза бастағанын, деректерін тікелей куәгерлерден алғанын және өзі де көрген оқиғаларды қамтығанын атап көрсетеді. Соғыстың алғашқы кезеңінде шайқасқан афиналық болған Фукидид б.з.д. 423 жылы жер аударылып, өмірінің қалған бөлігін Пелопоннес аймағында өткізіп, деректер жинап, еңбегін жазумен айналысты. Ғалымдар Фукидидті сенімді әрі екі жаққа да бейтарап деп санайды.<ref name=":1" /> Бір ерекшелігі — оның еңбегіндегі ұзақ баяндамалар, олардың өзі де бұл сөздердің дәлме-дәл жазбасы емес, жалпы айтылған ойларды өз түсінігімен жеткізгенін мойындайды.<ref>Morley, Neville (13 September 2021). [https://books.google.kz/books?id=mPk_EAAAQBAJ&dq=thucydides+reliability&pg=PA43&redir_esc=y#v=onepage&q=thucydides%20reliability&f=false "Thucydides Legacy in Grand Strategy".] In Balzacq, Thierry; Krebs, Ronald R. (eds.). ''The Oxford Handbook of Grand Strategy''. Oxford University Press. pp. 41–56. ISBN 978-0-19-257662-0.</ref> Еңбек соғысқа дейінгі бірнеше жылды қамтып, оның басталу себептерін түсіндіріп, содан кейін оқиғаларды жыл сайын баяндайды. Фукидид еңбегінің басты кемшілігі — оның толық аяқталмағаны: мәтін б.з.д. 411 жылы соғыстың аяқталуынан жеті жыл бұрын үзіліп қалады. Бұл оқиғаны Фукидидтің замандасы [[Ксенофонт]] жалғастырды, оның «[[Грек тарихы]]<nowiki/>» еңбегінің бірінші кітабында баяндалды. Ксенофонттың еңбегі — Фукидидтің дәстүрлі түсінігіндегі «тарих» емес, керісінше оқиғалармен таныс оқырманға арналған [[Естеліктер|естеліктерге]] ұқсайды. Бұл еңбек Фукидидтің соңғы сөйлемінен бірден басталып, соғыстың аяқталуы мен оның салдарын баяндайды. Афинада дүниеге келген [[Ксенофонт]] әскери қызметін [[Жалдамалы сарбаз|жалдамалы]] [[Жалдамалы сарбаз|сарбаз]] ретінде [[Ахемен әулеті|Парсы империясында]] және [[Кіші Азия]], [[Фракия]] мен Грекияда Спарта жағында соғысып өткізді. Осы әрекеттері үшін Афинадан қуылып, Спартада өмір сүрді, онда соғыстан шамамен 40 жыл өткен соң «[[Грек тарихы|Грек тарихын]]<nowiki/>» жазды. Оның еңбегі әдетте Спартаға бүйрегі бұрады деп есептеледі.<ref>Gatto, Martina. [https://bmcr.brynmawr.edu/2022/2022.04.23/ "Review of: Xenophon and Sparta".] ''Bryn Mawr Classical Review''. ISSN 1055-7660</ref> Ксенофонттың еңбегі өте біржақты және өзіне жағымсыз ақпаратты жиі елемейді; мысалы, Эллада тарихында үлкен рөл атқарған [[Пелопид]] пен [[Эпаминонд]] туралы мүлдем дерлік айтпайды. Сондықтан тарихшылар оның еңбегін аса сақтықпен пайдаланады. Қалған көне еңбектер соғыс туралы кейінірек жазылған және бізге тек үзінділер күйінде жеткен. Сицилиялық тарихшы [[Диодор Сицилиялық]] өзінің «[[Тарихи кітапхана|Тарихи кітапханасының]]<nowiki/>» 12 және 13-кітаптарында соғыс туралы қысқаша баяндама ұсынады. Б.з.д. I ғасырда жазылған бұл еңбектердің дереккөзі соғыстан кейінгі ғасырда жазылған [[Эфор Кималық|Эфордың]] әмбебап тарихы болған деген пікір бар, бірақ бұл еңбек қазіргі уақытта [[Жоғалған ежелгі шығармалар|жоғалған]]. Оның еңбегі тарихшылар тарапынан түрліше бағаланады, бірақ оның басты құндылығы — [[Ксенофонт|Ксенофонттың]] баяндауынан бөлек оқиғалардың өзге қырын ұсынатын жалғыз шығарма болуы. Рим-грек тарихшысы [[Плутарх]] өзінің «[[Салыстырмалы өмірнамалар (Плутарх)|Салыстырмалы өмірнамалар]]<nowiki/>» соғыстағы төрт ірі қолбасшының ([[Перикл]], [[Никий]], [[Алкивиад]] және [[Лисандр]]) өмірбаянын жазды. Плутархтың басты назары осы адамдардың мінезі мен адамгершілігіне аударылғанымен, ол соғыс барысына қатысты басқа дереккөздерде кездеспейтін кейбір мәліметтерді де келтіреді. Плутарх бірінші кезекте өмірбаяншы және моралист болғанымен, қазіргі заманғы тарихшылар оның еңбектерінен пайдалы ақпарат алады. Б.з. I ғасырында жазылған бұл еңбегін Плутарх қазіргі кезде жоғалып кеткен деп есептелетін ертеректегі еңбектерге сүйене отырып жазған. Соғыс туралы мәліметтердің шектеулі бөлігі [[эпиграфика]] мен [[Археология|археологиядан]] алынады, мысалы, [[Амфиполь]] қабырғалары мен [[Брасид|Брасидтың]] қабірі, олар XX ғасырда қазылып алынған. Соғыс кезінде салынған кейбір ғимараттар мен өнер туындылары біздің заманымызға дейін сақталған, мысалы, Афинадағы [[Эрехтейон]] ғибадатханасы мен Гегесоның құлпытасы. Бұлар әскери әрекеттер туралы ақпарат бермегенімен, соғыс кезіндегі азаматтық өмірді көрсетеді. Афиналық [[Аристофан|Аристофанның]] бірнеше пьесалары (әсіресе «[[Бейбітшілік (комедия)|Бейбітшілік]]<nowiki/>» пен «[[Лисистрата]]<nowiki/>») соғыс кезінде жазылып, сол дәуірде қойылған, бірақ олар тарихи емес, сатиралық шығарма ретінде саналады. == Пентеконтаэтия (елужылдық кезең) == [[Фукидид]] Спарта Пелопоннес соғысын б.з.д. 431 жылы «афиналықтардың күшеюінен қорыққаны үшін» бастаған деп есептеді, өйткені ол кезде «Афина Элладаның көп бөлігін бағындырып үлгерген еді».<ref name=":2">[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0200&redirect=true "Thucydides, The Peloponnesian War, Book 1, chapter 1"] ''www.perseus.tufts.edu''.</ref> Шынында да, Пелопоннес соғысы басталар алдындағы елу жылдық кезең Афинаның Жерорта теңізіндегі ең күшті мемлекетке айналуымен ерекшеленді. Афина империясы бастапқыда Делос аралында қазынасы орналасқан Делос лигасы деп аталатын шағын полистер тобы ретінде құрылды — бұл лига грек-парсы соғыстарының аяқталғанын қамтамасыз ету мақсатында құрылған еді. Б.з.д. 480 жылы [[Парсылардың Грекияға екінші басып кіруі|парсылардың Грекияға басып кіруін]] тойтарып, [[Ежелгі Афина|Афина]] тез арада [[Иония]] мен [[Эгей аралдары|Эгей]] [[Эгей аралдары|архипеллагында]] парсыларға тәуелді аймақтарда [[Ахемен әулеті|Парсыларға]] қарсы соғысты жалғастырған грек мемлекеттерінің одағының көшбасшысына айналды. Мұның соңы Афинаның бірте-бірте империяға айналу кезеңімен аяқталды. Бұл кезең Фукидид атаған [[Пентеконтаэтия]] («елу жылдық») деп аталады. Афина парсыларға қарсы агрессивті соғыс жүргізіп, басқа қалаларға үстемдік ете бастады - Афина бастапқыда [[Бірінші Афина теңіз одағы|Делос лигасында]] көшбасшы рөлінде болса, кейінірек ол өз билігіне Спарта мен оның одақтастарынан басқа бүкіл Грекияны қаратты да, тарихта «Афиналық империя» деп аталатын кезең басталды.<ref name=":1" /> Ғасырдың ортасында парсылар [[Эгей теңізі]] жағалауындағы иеліктерінен бас тартуға мәжбүр болып, олар Афинаға тәуелді болды. Сонымен қатар, Афинаның күші едәуір өсті: бұрынғы тәуелсіз одақтастары тәуелді мемлекеттерге айналып, алым-салық төлеуге міндетті болды. Бұл қаражат Афинаға қуатты флот ұстауға мүмкіндік берді, ал ғасырдың ортасынан бастап ол қаладағы ауқымды қоғамдық ғимараттар салуға және қаланы көріктендіруге де пайдаланылды, бұл өз кезегінде наразылық туғызды.<ref name=":0" /> Афина мен Пелопоннес мемлекеттері (оның ішінде Спарта) арасындағы қайшылықтар Пентеконтаэтияның басында-ақ басталды. Парсылар Грекиядан кеткеннен кейін, Спарта Афина қабырғаларын қалпына келтіруге жол бермеуге тырысты (қабырғасыз Афина құрлықтық шабуылдарға осал болып, Спартаға тез бағынар еді), бірақ бұл әрекеті сәтсіз аяқталды. Фукидидтің айтуынша, спартандықтар сол кезде ешқандай шара қолданбағанымен, олар «өз мақсаттарына жете алмағандарына іштей қатты қапаланды». Мемлекеттер арасындағы қақтығыс б.з.д. 465 жылы Спартада [[Илоттар|илоттардың]] көтерілісі кезінде қайтадан басталды. Спартандықтар бұл көтерілісті басуға барлық одақтастарынан, оның ішінде афиналықтардан да көмек сұрады. Афина 4000 [[Гоплит|гоплиттен]] тұратын әскер жіберді, бірақ олар келгеннен кейін Спарта «көмек қажет емес» деп, афиналықтарды үйлеріне қайтарып жіберді (қалған одақтастар қала берді). Фукидидтің айтуынша, спартандықтар афиналықтардың көтерілісшілер жағына өтіп кетуінен қауіптеніп, олардан бас тартты. Бұған ашынған Афина Спартамен одағын бұзды. Ақыры көтерілісші илоттар өлтірілмеу және жер аударылу шартымен берілуге мәжбүр болды; Афина оларды [[Коринф шығанағы|Коринф шығанағының]] ең тар жерінде орналасқан стратегиялық маңызды [[Навпакт]] қаласына қоныстандырды.<ref name=":2" /> Бұл оқиғалардың нәтижесінде ашынған афиналықтар Спартамен одақтан шығып, оның ежелгі қарсыласы [[Аргос|Аргоспен]] және [[Фессалия|Фессалиямен]] одақ құрды. Б.з.д. 459 жылы Афина Пелопоннес одағына кіретін көршілері — [[Мегара]] мен [[Коринф]] арасындағы соғысты пайдаланып, Мегарамен одақ келісімін жасады. Осылайша, афиналықтар Коринф мойнағы мен Коринф шығанағында стратегиялық маңызды тірекке ие болды; бұған қоса, Афинаның [[Беотия|Беотиядағы]] ықпалы артты. Мұның бәрі Спартаның соғысқа кіруіне әкеліп соқты және «[[Бірінші Пелопоннес соғысы]]<nowiki/>» деп аталатын 15 жылдық қақтығыс басталды. Бұл соғыста Афина Аттиканың сыртындағы құрлықтық Грекияда өз иеліктерінен (оның ішінде Мегара мен Беотия) бас тартып, Спартаның бақылауына беруге мәжбүр болды, дегенмен Афина одағы құрамында [[Эгина]] аралы қала берді. Б.з.д. 446/445 жылғы қыста қол қойылған «[[Отыз жылдық бейбітшілік|Отыз жылдық бейбітшілікпен]]<nowiki/>» ресми түрде аяқталды<ref>Bagnall, Nigel (2006). ''The Peloponnesian War: Athens, Sparta and the Struggle for Greece''. New York: Thomas Dunne Books. ISBN 978-0-312-34215-9.</ref> және екі мемлекетке де өз одақтастарына бақылау жүргізу құқығын мойындады.<ref name=":0" /> == Бейбітшілік келісімін бұзылуы == Афина Эгей теңізі алабында өз үстемдігін орнатып, Қара теңіз маңындағы ықпалын күшейтіп жатқанда, Спарта мен оның одақтастары афиналықтардың іс-әрекеттеріне әзірге төзімділік танытты. Алайда, қуатты флоты мен мол ресурстары бар Афина [[Ұлы Грекия|Ұлы Грекияға]] (Оңтүстік Италия мен Сицилияға) ықпалын күшейте бастады. Афинаның батысқа қарай жылжуы Коринф үшін өлім қаупін төндірді, өйткені оның бүкіл саудасы батыс бағытында жүргізіліп келді, бұл Спартаның оқшаулануына және жалпы Пелопоннес одағына ауыр соққы болып тиді. Бұған не Спарта, не Коринф шыдай алмай, Афина экспансиясына қарсы барынша күшті шаралар қолдана бастады. Отыз жылдық бітім алғаш рет б.з.д. 440 жылы сынға түсті. Сол жылы Афинаның қуатты одақтасы [[Самос]] [[Самос соғысы|Афинаға қарсы көтеріліс жасады]]. Көтерілісшілер тез арада парсы [[Сатрап|сатрапынан]] қолдау тапты, ал Афина империясы бойынша көптеген көтерілістер шығу қаупіне тап болды. Спарта, егер араласпақ болса, империя тағдырын шешетін үлкен соғыстың басталуына себепші болар еді. Сондықтан Спарта өз одақтастарының құрылтайын шақырып, Афинамен соғыс мүмкіндігін талқылады. Спартаның қуатты одақтасы Коринф соғысқа араласуға қарсы болды, құрылтай Афинаға қарсы соғыс ашпауға дауыс берді. Афиналықтар көтерілісті басты, сондықтан бейбітшілік сақталды.<ref name=":0" /> Соғысқа тікелей себеп болған оқиғалар Афина мен Коринф арасындағы қатынастарға байланысты еді. Коринф өз отары — Керкирадан жеңілгеннен кейін, [[Керкира]] ешбір жаққа одақтас болмаған теңіз алпауыты болғандықтан, Коринф одақтас флот құра бастады. Бұл Афинаны алаңдатты, Керкира Афинадан көмек сұрап одақтасуды ұсынды. Афина [[Керкира]] мен Коринфпен келіссөздер жүргізіп, Керкирамен қорғаныс одағына кірді. [[Сибота шайқасы|Сибота шайқасында]] Афинаның бірнеше кемесі Коринф флотына Керкирааны басып алуға жол бермей, маңызды рөл атқарды. Отыз жылдық бейбітшілікті сақтау үшін Афина кемелеріне Коринф Керкираға басып кірмейінше соғысқа араласпауға бұйрық берді. Алайда Афина кемелері шайқасқа араласып, қосымша афиналық [[Трирема|триремалардың]] келуі Коринфті өз жеңісін пайдаланып кетуден бас тартуға мәжбүр етті, сол арқылы Керкира мен Афина флотын түгелдей құтқарды.<ref name=":2" /> Осыдан кейін Афина өзінің одақтасы әрі Коринфтың отары болған [[Халкидики]] түбегіндегі [[Потидея|Потидеяға]] қабырғаларын бұзуды, кепілдікке адамдарды Афинаға жіберуді, Коринф магистраттарын қызметтен босатып, Коринфтен жаңа магистраттарды қабылдамауды бұйырды.<ref name=":2" /> Бұған ашынған Коринф Потидеяны көтеріліске шақырып, көтерілсе оларды қолдайтынын айтты. [[Потидея шайқасы]] кезінде Коринф Потидеяға жасырын әскер жіберіп көмек көрсетті. Бұл іс жүзінде Отыз жылдық бейбітшілікті бұзу еді, өйткені ол келісім бойынша Делос лигасы мен Пелопоннес лигасы бір-бірінің ішкі ісіне араласпауы тиіс болатын. Бұдан әрі жағдайды ушықтырған оқиға Афинаның б.з.д. 433/2 жылы Мегара азаматтарына (бірінші Пелопоннес соғысынан кейін Спартаға қайтадан қосылған одақтас қала) сауда [[Санкция|санкцияларын]] енгізуі болды. Мегаралықтардың Гиера Оргас жерін қорлады деген айып тағылған еді. Бұл санкциялар, [[Мегаралық псефизм]] деп аталады, [[Фукидид]] тарапынан назарға алынбаған, алайда кейбір заманауи экономикалық тарихшылар Мегараның гүлденген Афина империясымен сауда жасауына тыйым салу Мегараға экономикалық күйреу әкелетінін айтып, бұл санкцияларды соғыстың негізгі себептерінің бірі ретінде қарастырады.<ref name=":1" /> Афинаны соғыстың басталуына кінәлі деп санайтын тарихшылар осы оқиғаны басты себеп ретінде көрсетеді.<ref>Buckley, Terry (2010). ''[https://search.worldcat.org/title/428731372 Aspects of Greek History 750–323 BC: A Source-Based Approach]'' New York: Routledge. ISBN 978-0-415-54976-9.</ref> Мәселе мынада еді: енді Афина мегаралық прецедентті пайдаланып, кез келген сылтаумен басқа мемлекеттердің кемелеріне өз порттарын жаба алатын еді. Осылайша, соғыссыз-ақ, Афина қалаған қалаға өз шарттарын қабылдатқызып, жеңілдіктерге қол жеткізе алатын еді. Спарта үшін кеме қатынасы еркіндігін сақтау аса маңызды болды, өйткені оның күшті флоты жоқ болатын. Спартадан келген бірнеше делегация бір ғана мәселені қайта-қайта көтеріп отырды — мегаралық псефизманы дереу жоюды талап етті. Спартаға қарсы мегаралық декретті ресми түрде жою емес, тек оның орындалмауы да жеткілікті еді. Бұл жағдайда бұл ақылға қонымды ымыралы шешім болар еді. Дәл осы кезеңде белгісіз жағдайда Мегарада Спартаға жіберілген афиналық елші қаза тапты. Содан кейін Афина халық жиналысы Мегараға соғыс жариялау туралы шешім қабылдады, ал мегаралық псефизманы жою мәселесі енді қозғалмады.<ref>Александр Кравчук. [https://www.goodreads.com/book/show/5380157 Перикл и Аспазия]</ref> Коринфтің өтінішімен 432 жылы Спартада Пелопоннес лигасының мүшелері, әсіресе Афинаға наразылық білдіргендер, Спарта жиналысына шақырылып, өз шағымдарын жеткізді. Бұл жиында шақырылмаған Афина делегациясы да сөз сөйлеуге рұқсат сұрап, ақыры Афиналықтар мен Коринфтіктер арасындағы пікірталасқа ұласты. Фукидидтің айтуынша, Коринфтіктер Спартаның осы уақытқа дейін әрекетсіздігін айыптап, егер Спарта әрекетсіз қала берсе, оның өзіне одақтассыз қалып, Афинаның ықпалына түсуі мүмкін екенін ескертті.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Thuc.+1.68.1&redirect=true "Thucydides, History of the Peloponnesian War, THE FIRST BOOK, chapter 68"] ''www.perseus.tufts.edu''.</ref> Бұған жауап ретінде Афиналықтар Спарталықтарға Афинаның соғыс кезіндегі жетістіктері мен Парсыға қарсы күресін еске салып, мұндай қуатты мемлекетпен соғысудың қауіпті екенін айтып, Отыз жылдық бейбітшілікте көзделгендей аралық сотқа жүгінуді ұсынды.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Thuc.+1.73.1&redirect=true "Thucydides, History of the Peloponnesian War, THE FIRST BOOK, chapter 73"] ''www.perseus.tufts.edu''.</ref> Осыдан кейін барлық одақтас елдердің елшілері жиналыстан шығып кетті. Спартандықтар өзара соғыстың артықшылықтары мен кемшіліктерін саралай бастады. Патша [[Архидам ІІ]] бірінші дәрежелі әскери алпауытымен соғыстың нәтижесі бұлыңғыр болғандықтан, абайлап саясат ұстануға шақырды. Ол қуатты флот болмаған жағдайда дипломатиялық жолмен әрекет етуге, одақтың экономикалық және әскери күшін арттыруға кеңес берді. Ол соғысқа қарсы шықса да, соғысқа құмар [[эфор]] [[Сфенелаид|Сфенелаидтың]] пікірі Спарта [[Экклезия (Спарта)|экклезиясында]] басым түсті - ол дереу соғыс жариялап, күтпеген жерден жеңіске жетуді, сөйтіп одақтық борышын орындауды ұсынды.<ref>De Sainte Croix, Geoffrey Ernest Maurice (1989). ''The Origins of the Peloponnesian War''. London: Duckworth Books. ISBN 978-0-7156-1728-1.</ref> Ақыры, Спарта жиналысы Афиналықтардың бейбітшілікті бұзды деп айыптап, соғыс жариялады.<ref name=":0" /> Афинаға бірнеше ультиматум қойылды, олардың ішінде әдейі орындалмайтын талаптар болды: [[Алкмеонидтер]] әулетін қуып жіберу ([[Перикл|Периклдің]] анасы осы әулеттен шыққан, оған үнемі «Килон қарғысы» деп аталатын оқиға еске салынып отырды), Афина теңіз одағын тарату, [[Потидея]] қоршауын тоқтату, Эгина тәуелсіздігін мойындау және Мегараға Афинамен сауда жасауға тыйымды алып тастау. == Архидам соғысы == Қақтығыстың алғашқы кезеңі (б.з.д. 431–421 жылдар) тарихнамада дәстүрлі түрде [[Архидам соғысы]] деп аталады. Бұл атау Пелопоннес одағының біріктірілген әскерлеріне қолбасшылық жасаған спартан патшасы Архидам II-нің есімімен байланысты. Спарта мен оның одақтастары (Коринфтен басқа) негізінен құрлықта соғыс жүргізуге қабілетті еді және оларды жеңу өте қиынға соғатын (әсіресе аңызға айналған [[Спарта әскері]] арқасында). Олар өте үлкен әскер жинай алатын еді; одақ көшбасшысы ретінде спартандықтар керемет жауынгерлер ретінде танымал еді. Ал Пелопоннес одағының флоты афиндық флоттың үштен бір бөлігіне ғана тең болып, оған қарсы тұра алмайтын. Афина империясы Аттика түбегінде, яғни Грекияның құрлықтық бөлігінде орналасса да, [[Эгей теңізі|Эгей теңізіндегі]] аралдарға дейін таралған еді. Осыған байланысты олар басқа стратегия дайындады. Афина өз байлығын осы аралдардан алынатын алым-салықтан жинады. Афина империясы теңіз флоты арқылы өз билігін сақтап тұрды. Сондықтан екі жақтың да шешуші шайқас жүргізуге мүмкіндігі аз болды. [[Архидам соғысы]] кезінде Спартаның стратегиясына сәйкес алдымен Аттикаға басып кіріп, Афина маңындағы жерлерге шабуыл жасап, жерлерді ойрандап, шешуші шайқаста афиндік әскерді талқандауды көздеді. Бұл шабуылдар Афинаның айналасындағы егістік жерлерді қиратты, бірақ Афина теңізге шығатын жолдарын сақтап қалды да, айтарлықтай зардап шеккен жоқ. Аттика халқы өз фермаларын тастап, Афинаны порт [[Пирей|Пиреймен]] жалғайтын [[Ұзын қабырғалар]] ішіне көшті. Соғыстың алғашқы жылының соңында [[Перикл]] өзінің әйгілі «[[Периклдің жерлеу сөзі|Жерлеу сөзін]]<nowiki/>» айтты (431 ж. б.з.д.). Соғыс Спарта одақтастары — [[Фивы (Грекия)|Фивылықтардың]] — [[Платея]] атты шағын қалаға 431 жылы 4 сәуірде күтпеген шабуылынан басталды.<ref>[https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.73095/page/n513/mode/2up?view=theater "Peloponnesian War"] The Encyclopaedia Britannica Vol Xvii</ref> Бұл қала [[Беотия|Беотияда]] орналасқанымен, ежелден Афинаның одақтасы еді. Ал фивылықтар Платеяны өз бақылауына өткізіп алмаса да, ең болмағанда оны [[Беотия одағы|беотиялық қалалар одағына]] қайтаруды көздеді. Қала қабырғалары соғыссыз уақыттағыдай күзетсіз болғандықтан, фивылықтардың 300-ден аса жауынгері мен екі [[беотарх]] басшылық еткен жасақ жасырын кіріп, платеяліктерді басқа беотиялық қалалармен одақтас болуға шақырды. Шабуылдаушылар бастапқыда тым агрессивті әрекет жасамады, тек базар алаңын басып алып, жергілікті жақтастарының қолдауына сенім артқандай болды. Дегенмен, олардың есебі дұрыс шықпады: платеяліктер қайта топтасып, беотиялықтардың саны аз екенін білген соң шабуылға шықты. Қысқа түнгі ұрыста фивылықтардың бір бөлігі жойылды, бір бөлігі қаладан шығып кете алды, ал қалған көпшілігі (180 адам) тұтқынға алынды. Негізгі фивы күштері кейінірек келіп жеткенде, олар қаланың айналасын тастап кетуге мәжбүр болды, бірақ тұтқындардың өмірі сақталады деген шарт қойылды. Фивылықтар кеткеннен кейін платеяліктер келісімді бұзып, тұтқындарды түгелдей өлтіріп тастады. Б. з. д. 431 жылдың мамыр айында пелопоннес әскерінің алпыс мыңдық жасағы Аттикаға басып кіріп, Афинаның айналасындағы жерлерді ойрандады. Б. з. д. 427 жылға дейін осындай шабуылдар жыл сайын (б. з. д. 429 жылдан басқа жылдары) қайталанып отырды, бірақ олардың әрқайсысы шамамен үш аптаға ғана созылды; ең ұзақ шабуыл (б. з. д. 430 жылы) қырық күнге ғана жалғасты. Оның себебі пелопоннес әскері бұрынғы [[гоплит]] соғыстарының дәстүріне сай негізінен азаматтық жасақ болғандықтан, сарбаздар үйіне оралып, егін жинауға қатысуы тиіс еді. Бұған қоса, спарталықтардың илоттарды (құлдарды) үнемі бақылауда ұстауы қажет болды, өйткені Спарта әскерлерінің ұзақ уақыт бойы болмауы олардың көтерілісіне әкеліп соғуы мүмкін еді. Афиналықтардың стратегиясын бастапқыда [[стратег]] [[Перикл]] басқарды. Ол Афиналықтарға Спартаның әлдеқайда көп әрі жақсы дайындалған [[Гоплит|гоплиттерімен]] ашық шайқастан аулақ болып, оның орнына Афина қарсыласынан айтарлықтай көп және жақсы дайындалған флотын соғыстың негізгі құралы ретінде пайдалануы тиіс болды. Жау шапқыншылығы болған жағдайда Аттикадағы ауылдық аймақтардың тұрғындары үйлерін тастап, Афина қорғандарының артына жасырынуы керек еді, ал азық-түлік пен басқа да тауарлар қалаға тек теңіз арқылы жеткізілуі тиіс болатын. Афинаның қаржылық жағдайы, ең алдымен одақтастары төлеген алымдардан құралғандықтан, олар мұндай тактиканың сәтті болатынына сенді. Афиналық флот — Грекияның ең қуатты теңіз күштері өзінің пелопоннес флотынан басым екенін дәлелдеп, екі шайқаста — [[Рион мүйісіндегі шайқас|Рион мүйісі]] мен [[Навпакттағы шайқас|Навпакт түбіндегі шайқастарда]] (б.з.д. 429 жыл) жеңіске жетіп, Пелопоннес жағалауына шабуыл жасай бастады. Спартандықтардың шабуылы афиналықтарды өздерінің бастапқы жоспарына сәйкес Аттика халқының барлығын қаланың қорғандарына эвакуациялауға мәжбүр етті. Қаланың ішінде босқындардың көптеп келуі халықтың тығыз орналасуына және халықтың көпшілігінің қарапайым баспанасының жоқтығына әкелді. Б.з.д. 430 жылы босқындарға лық толған Афинада індет өршіді (Фукидидтің мұқият сипаттап жазған белгілері бұл ауруды, бәлкім, [[Бөрітпе сүзек|сүзек ауруы]] деп көрсетеді; кейбір ғалымдар бұл ауруды [[оба]] ауруы деп те есептейді<ref>История Древней Греции под ред. В. И. Кузищина, с. 199</ref>; қазіргі молекулалық-генетикалық әдістер аурудың [[Іш сүзегі|іш сүзегінің]] қоздырғышы ([[Salmonella enterica subsp. enterica|Salmonella enterica subsp. enterica serovar Typhi]]<ref>''Papagrigorakis, Manolis J.; Yapijakis, Christos; Synodinos, Philippos N.; Baziotopoulou-Valavani, Effie.''[https://www.ijidonline.com/article/S1201-9712%2805%2900178-5/fulltext DNA examination of ancient dental pulp incriminates typhoid fever as a probable cause of the Plague of Athens] // International Journal of Infectious Diseases : journal. — 2006. — Vol. 10, no. 3. — P. 206—214. </ref>) арқылы таралғанын дәлелдеді). [[Оба]] халық тығыз орналасқан қалада тез таралып, ұзақ мерзімде Афинаның жеңілуіне айтарлықтай әсер етті. Ауру 30 000-нан астам азаматты, теңізшілер мен сарбаздарды, соның ішінде Перикл мен оның ұлдарын қырып кетті. Афинаның халқының шамамен үштен бірі мен екіден екісі аралығында адам шығыны болды. Соған сәйкес, Афинаның адам ресурсы күрт азайды, тіпті жалдамалы әскерлер індет жайлаған қалаға жалданудан бас тартты. Аурудан қорыққандықтан, Спартаның Аттикаға басып кіруі тоқтатылды, өйткені олардың сарбаздары індет жұқтырған дұшпанмен байланысудан бас тартты. [[Перикл]] қайтыс болғаннан кейін, афиналықтар оның консервативті, қорғаныс стратегиясынан біраз алыстап, Спарта мен оның одақтастарына соғыс ашу бағытында агрессивті стратегияға көшті. Дәл осы уақытта Афина демократиясында агрессивті топтардың көсемі [[Клеон]] ерекше рөл атқара бастады. Соғысты неғұрлым агрессивті жүргізуді және Периклдің қорғанысқа бағытталған саясатын доғаруды жақтаған Клеонның ықпалы айтарлықтай артты. Клеон ең алдымен Афина қоғамындағы радикалды-демократиялық элементтерге, әсіресе қалалық сауда мен қолөнер топтарына сүйенді. Жер иелері мен Аттикалық шаруаларға сүйенген және соғысты тоқтатып, бейбіт келісім жасауға ұмтылған бай жер иесі [[Никий]] басқарған қалыпты партия болды. Афинаның жағдайы біртіндеп жақсара бастағандықтан, Клеонның тобы біртіндеп Халық жиналысында үлкен ықпалға ие бола бастады.<ref>История Древней Греции под ред. В. И. Кузищина, с. 201</ref> Афина көптеген қиындықтарға қарамастан, соғыстың алғашқы кезеңіндегі ауыр соққыларға төтеп бере алды. Қулыққа толы жаңа стратег [[Демосфен (қолбасшы)|Демосфеннің]] (кейінгі атақты шешен [[Демосфен|Демосфенмен]] шатастырмау керек) әскери қолбасшылығымен Афиналықтар Пелопоннес жағалауын теңізден шауып, бірнеше жеңістерге жетті. Б.з.д. 429 жылы [[Митилена көтерілісі|көтеріліс]] жасаған Потидеяны ақырында басып алды. 427 жылы [[Лесбос]] аралындағы көтеріліс те сәтсіз аяқталды, сол кезде афиналықтар аралдың басты қаласы — [[Митилена|Митиленаны]] басып алды. Сол бекіністердің бірі [[Пилос|Пилостың]] жанындағы [[Сфактирия]] аралында орналасқан болатын, онда соғыстың бірінші кезеңінде Афина бағы ашылды. Клеонның ұсынысымен Афинаның Халық жиналысы тіпті аралдағы барлық ересек ерлерді өлтіру және әйелдер мен балаларды құлдыққа сату туралы шешім қабылдады; дегенмен, келесі күні бұл шешім өзгертіліп, тек [[Олигархия|олигархияны]] қолдаған мың адамды өлім жазасына кесу туралы шешім қабылданды. Б.з.д. 427 жылы [[Керкира]] аралында қанды қақтығыстар басталды. Себебі, Лесбос аралындағыдай, жергілікті ақсүйектер мен [[Демократия|демократияны]] жақтаушылар арасындағы өшпенділік еді. Азамат соғысында демократтар жеңіске жетіп, қарсыластарын қырып-жойды; арал Афина алпауыт мемлекетінің құрамында қалды, бірақ ол қатты әлсіреді. Сол жылы, б.з.д. 427 жылы, ұзаққа созылған [[Платея қоршауы|қоршаудан кейін]] Пелопоннес әскерлері мен Фивы әскерлері Платеяны басып алды. Қалған қорғаушылар өлім жазасына кесіліп, ал қала қиратылып тасталды. Б.з.д. 426 жылдан бастап Афина соғыс барысында бастаманы өз қолына алды. Бұған 427 жылы [[Форос|форостың]] (одақтастардан алынатын алым-салық) шамамен екі есе көбеюі ықпал етті. Сонымен қатар, 427 жылы шағын афиналық эскадра [[Сицилия|Сицилияға]] жіберіліп, одақтас қалалардың (әсіресе Регияның) көмегімен ондағы спарталық одақтастарға қарсы сәтті әскери әрекеттер жүргізді. Қайратты стратег [[Демосфен (қолбасшы)|Демосфеннің]] басшылығымен Афина Грекияның өз ішінде де бірқатар жетістіктерге жетті: соғыс [[Беотия]] мен [[Этолия]] жеріне ауыстырылды — Ольпы түбінде 3000 [[Гоплит|гоплиттен]] тұратын пелопоннес әскері [[Ольпы шайқасы|талқандалды]]; [[Никий]] Лаконикадан оңтүстікке қарай орналасқан [[Китира]] аралын басып алды; Пелопоннес жағалауында тірек бекеттерінің желісі құрылды. Б.з.д. 424 жылы афиналық әскерлер ел ішіндегі өз жақтастары — демократтардың қолдауына үміттеніп, екі жақтан Беотияға басып кіруді жоспарлады. Пилос маңындағы пост Спартаның құлдарға (илоттарға) тәуелділігін шебер пайдаланды; спарталық азаматтар сарбаз болуға дайындалып жатқанда, егін егіп, шаруа істейтін солар еді. Пилостың посты илоттардың қашып келетін жеріне айналды. Сондай-ақ, Афина постының маңында тұрған илоттардың көтеріліс шығара ма деген қорқыныш Спартаны бұл бекініске шабуыл жасауға итермеледі. Б.з.д. 425 жылы [[Пилос шайқасы|Пилос түбіндегі шайқаста]] [[Демосфен (қолбасшы)|Демосфен]] спарталықтарды алдап, [[Сфактирия]] аралындағы спарталық әскерді қоршауға алды. Ол оларды берілуге көндірмекші болды. Бірақ бірнеше аптадан кейін ол оларды тізе бүктіре алмады. Оның орнына тәжірибесіз [[Клеон]] бұл істі өзі аяқтаймын деп халық жиналысында мақтанып шығып, [[Сфактирия шайқасы|Сфактирия түбіндегі шайқаста]] үлкен жеңіске жетті. Күтпеген оқиғада Афина әскері қоршап алған 300 спарталық [[гоплит]] берілуге мәжбүр болды солардың ішінде 120 асыл [[спартиаттар]] . Осылайша Спартаның жеңілмейтіндігі туралы аңызға үлкен соққы тиді. Спартаға жасалған соққы күшті болғаны сонша, сондықтан спартандықтар бітім келісімін ұсынды. Алайда, Афиналықтар жақын арада түпкілікті жеңіске жетеміз деп күтіп, келісімге келмеді. Бұл шешімге Сфактирия құлағаннан кейін соғысты жалғастыруды жақтайтын партияның басшысы [[Клеон|Клеонның]] Афинаның ең ықпалды саясаткеріне айналуы да өз әсерін тигізді. Афиналықтар Сфактириядағы тұтқындарды Афинаға әкеліп, егер Пелопоннес әскері Аттикаға тағы басып кірсе, оларды өлтіреміз деп шешті. Дегенмен, көп ұзамай Афина Пелопоннес одағының күшін бағаламағаны белгілі болды. Спартандықтар Аттиканы тонауды тоқтатқанымен, афиналықтар сәтсіздіктерге ұшырай берді: Коринфке жасалған [[Солигея шайқасы|қону әрекеті]] қарсылас тарапынан тойтарылды, Сицилияда жергілікті полистердің бірлесуі афиналықтарды елге [[Гела конгрессі|қайтуға мәжбүр етті]]. Беотияны соғыстан шығару әрекеті де сәтсіз аяқталды: беотиялық билік демократтардың көтерілісін алдын ала білді де, Афинаның екі әскерінің бірін жеңіп, екіншісін Делий түбінде талқандады, сол шайқаста афиналық әскербасы [[Гиппократ (қолбасшы)|Гиппократ]] қаза тапты. Афиналықтар үшін ең үлкен сәтсіздік Фракияда күтіп тұрды: спартаның қолбасшысы [[Брасид]] өзіне одақтастар мен илоттардан құралған әскер жинап, бүкіл Грекияны кесіп өтіп, Афинаның Фракиядағы отары — Амфипольге жорық жасады. Амфиполь маңайындағы бірнеше [[күміс]] кеніштерін бақылап отырған болатын, ал ол Афинаның әскери қорын толтыруда маңызды рөл атқарды. Афиналықтар [[Фукидид|Фукидидтің]] басқаруымен жасақ жібергенімен, ол кешігіп келіп, Брасидтің Амфипольді басып алуына тосқауыл бола алмады. Сол себепті Фукидид айыпталып, жер аударылды. Бұл жағдай оның екі тараппен де сұхбаттасып, соғыстың тарихын жазуына түрткі болды. Афиналықтар Амфипольді қайтарып алмақ болғанда, [[Брасид]] пен [[Клеон]] екеуі де қаза тапты (қараңыз: [[Амфиполь шайқасы]]). Спарталықтар мен афиналықтар тұтқындарды Брасид басып алған қалаларға айырбастауға келісіп, уақытша бітімге келді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ежелгі Грекия соғыстары]] [[Санат:Пелопоннес соғысы]] 3vi5jqfs15bwxq5lnxcpmgydp5g7lre 0 760819 3479224 3478782 2025-06-11T11:29:52Z Салиха 17167 /* Кесене сипаты */ 3479224 wikitext text/x-wiki {{Ғимарат | ғимараттың аты = Қараменде би кесенесі | шынайы аты = | бұрынғы атауы = | балама аты = | статусы = Қарағанды облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші | суреті = Қараменде би кесенесі.jpg | ені = | сурет атауы = | позициялық карта = Қазақстан |lat_dir = |lat_deg = 48|lat_min = 22 |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 74|lon_min = 57 |lon_sec = | карта атауы = | карта ені = | ғимараттың үлкен жетістігі = | ізашары = | ізбасары = | ғимарат түрі = | сәулет стилі = қала құрылысы және сәулет | қолданылуы = | орналасуы = [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]] | мекен жайы = [[Ақтоғай (Қарағанды облысы)|Ақтоғай]] ауылынан солтүстікке қарай 5 км | қала = | мемлекет = | қазіргі жалдаушы = | ғимараттың маңыздылығы = | құрылысы уақыты = XVIII ғасыр | құрылысы аяқталды = | ашылған уақыты = | жөнделген уақыты = | жабылған уақыты = | бұзылған уақыты = | құны = | жөндеу құны = | биіктігі = | төбесі = | антеннаның төбесі = | шатыры = | ең соңғы қабат = | обсерватория = | құрылыс жүйесі = | көлемі = | диаметрі = | басқа да өлшемдері = | қабаттар саны = | ғимараттың ішкі ауданы = | лифтілер = | тапсырыс беруші = | иемденуші = | басқарушы орган = | сәулетшісі = | сәулет фирмасы = | салушы = | инженері = | инженер-құрылысшы = | басқа да дизайнерлер = | сметашы = | бас мердігер = | марапаттары = | дүкендер саны = | бөлмелер саны = | көлік тұрағы = | сайты = }} '''Қараменде би кесенесі''' – [[Қарағанды облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі]]не енген тарихи сәулет өнері ескерткіші. == Орналасқан жері == [[Ақтоғай ауданы (Қарағанды облысы)|Ақтоғай ауданы]], [[Ақтоғай (Қарағанды облысы)|Ақтоғай]] ауылынан солтүстікке қарай 5 км жерде, Ақтас өзенінің [[Тоқырау (өзен)|Тоқырау]] өзеніне құяр сағасындағы Қараменде айрығы (Қарекең айрығы) деген жерде орналасқан. == Тарихи деректер == Кесене XVIII ғасыр соңында бой көтерген. [[Қараменде Шақаұлы]] (1707-1797) Орта жүзге белгілі би, көріпкел әулие, дуалы ауызды адам болған.<br> [[Жоңғар шапқыншылығы]] кезінде сыртқы жаудан өз елін-жерін қорғаған халық арасынан шыққан [[Бөгенбай батыр|Қанжығалы Бөгенбай]], [[Қабанбай батыр|Қаракерей Қабанбай]], [[Жәнібек батыр Бердәулетұлы|Шақшақұлы Жәнібек]], [[Малайсары батыр|бәсентиін Малайсары]], [[Байғозы Наймантайұлы|Тарақты ер Байғозы]], Дос, Қараменде, [[Олжабай Толыбайұлы|Олжабай]], [[Тайлақ Бекежанұлы|Тайлақ]], [[Саңырақ батыр Тоқтыбайұлы|Саңырақ]] және т.б. батырлар мыңдаған ержүрек қазақ жауынгерлерін айналасына топтастырып, алдыңғы қатарда шайқасты бастап жүрді. Халық аузында осы батырлардың ішінде Қараменде батыр, ақылды би ретінде жиі айтылып жүрді.<br> Қараменде – халық қысылғанда ақыл-кеңес сұрап, торыққанда демеу болатын Садыр қожаның жанына жерленген. == Кесене сипаты == Қараменденің моласы бөренеден қиып салынған. Тек [[1920 жыл|1920]] жылдары осы ағаш моланы айналдыра саман кірпіштен қалаған. [[1993 жыл|1993]] жылы Ақтоғайда үлкен ас беріліп, мазары қайта жаңартылған.<br> Мазар шаршы пішіндес ақ кірпіштен қаланған. Төртбұрышында төрт кішкене мұнарасы бар және шағын ғана күмбез шығарылған. Күмбез бен мұнаралардың үстінде темірден жасалған айшықтар орналасқан.<br> [[2008 жыл|2008]] жылы (А.З. Бейсеновтің жетекшілігімен, А.Е. Қасеналин мен Қ.А. Жамболатовтың қатысуымен) зерттеу жұмыстары Қараменде бидің бейіті бұрыннан тұрған Садыр әулиенің бейіті сияқты, бастапқыда ежелден бері жоғарғы әлеуметтік сатыдағы тұлғалардың бейітінде өтетін әдет-ғұрыптық дәстүрлер жалғасқан киелі, қасиетті жерде пайда болғанын көрсетті.<ref>Қазақстанның киелі орындарының географиясы: Табиғат, археология, этнография және діни сәулет өнері нысандарының тізілімі / Жалпы редакциясын басқарған ҚР ҰҒА академигі Байтанаев Б.Ә. – Алматы: Ә.Х. Марғұлан атындағы Археология институты, 2017 – 1-шығарылым. – 904 б. ISBN 978-601-7312-78-7</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан кесенелері]] [[Санат:Қарағанды облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері]] [[Санат:Қарағанды облысы сәулеті]] jrkfhlou3tmqhedsopmfm7p26umbam7 0 760859 3478984 2025-06-10T12:40:14Z Didar.Bayan21NS 120910 Жаңа бетте: '''Бибатырова Сабира Егізбайқызы''' — күйші, композитор, педагог, республикалық және халықаралық байқаулардың лауреаты, «Sabira Dombyra School» мектебінің негізін қалаушы әрі жетекшісі. == '''Өмірбаяны''' == Сабира Егізбайқызы Атырау қаласы, Балықшы ауданында дүниеге кел... 3478984 wikitext text/x-wiki '''Бибатырова Сабира Егізбайқызы''' — күйші, композитор, педагог, республикалық және халықаралық байқаулардың лауреаты, «Sabira Dombyra School» мектебінің негізін қалаушы әрі жетекшісі. == '''Өмірбаяны''' == Сабира Егізбайқызы Атырау қаласы, Балықшы ауданында дүниеге келген. 1999–2003 жылдары Дина Нұрпейісова атындағы музыка колледжін, 2003–2007 жылдары Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясын бітірген. Консерваторияда атақты күйші, профессор Қаршыға Ахмедияровтың класында білім алған. == '''Шығармашылық жолы''' == 2007–2013 жылдары Құрманғазы атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық халық аспаптар оркестрінің әртісі болды. 2008–2009 жылдары Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясында ұстаздық қызмет атқарды. 2012–2015 жылдары Алматы қаласында «Ақ жол» неке сарайының директоры және «Alma-event» ұйымдастыру агенттігінің жетекшісі қызметін атқарды. 2015 жылы анасының рухына арналған «Сөнбейді ана шырағың» атты шығармашылық кеш өткізді. == '''Авторлық жұмыстар''' == Сабира Егізбайқызы бірнеше шығармашылық концерттің авторы әрі режиссері: * «Маржан қыз» (2011), * «Есіңе ал» (2016), * «Әнім саған аманат» (2016), * «Ана – көктем» (2017), * «Наурызым мерекем» (2017), * «Мәңгілік ел» (2018, 2019), * «Қобыз сыры» (2019) == '''Педагогикалық қызметі''' == 2019 жылы «Toremurat» бағдарламасы бойынша «Әр бала – дара бала» домбыра мектебін ашып, дарынды балалармен жұмыс жүргізе бастады. 2021 жылдан бастап бұл мектеп '''«Sabira Dombyra School»''' атауымен жұмысын жалғастыруда. Қазіргі таңда Алматы және Атырау қалаларында филиалдары бар, 500-ден астам шәкірт тәрбиеленуде. == '''Марапаттары''' == * 2009 — ҚР Мәдениет министрлігінің Құрмет грамотасы * 2021 — «100 ұлт жанашыры» кітабына енді, «Батыр шапағаты», «Намыс» медальдары * 2022 — «Алтын адам» * 2023 — «Алтын жүрек» номинациясы == '''Жетістіктері''' == * «Айналайын» (1996) — 1-орын * «Шабыт» (2000) — 2-орын * Дина Нұрпейісова атындағы байқау (2001) — Бас жүлде * Қали Жантілеуов атындағы байқау (2002) — Бас жүлде * Махамбет атындағы байқау (2003) — Бас жүлде * «Алтын домбыра» (2009) — 1-орын fgqmlgjvbc8hfk8afza5fruw5ie06fb 2 760860 3478985 2025-06-10T12:47:51Z Nazik16 168274 Мерей Маханов биография 3478985 wikitext text/x-wiki {{Тұлға | есімі = Мерей Жұмағалиұлы Маханов | сурет = [[Сурет:Мерей Маханов.jpg|нобай]] | туған_күні = 27 шілде 1989 | туған_жері = Алматы қаласы, Қазақстан | мамандығы = Актёр, ұстаз, қоюшы-режиссёр, көркемдік жетекші | білім_орны = Т.Қ. Жүргенов атындағы ҚазҰӨА, Б.Бейшеналиев атындағы Қырғыз өнер институты | марапаттары =2010 ж. — «Үміт» кинофестивалінде «Мәңгі бірге» қысқаметражды фильмі — II орын, Астана 2012 ж. — «Құлагер» ұлттық кинопремиясы, «Мен 20-дамын» фильмі — «Жылдың үздік фильмі», Алматы }} '''Мерей Жұмағалиұлы Маханов''' (27 шілде 1989 жыл, Алматы қаласы) — қазақстандық актёр, ұстаз, қоюшы-режиссёр және көркемдік жетекші. == Өмірбаяны == Мерей Маханов 1989 жылы Алматы қаласында дүниеге келген. === Білімі === * 1996—1997 жж. — М.Әуезов атындағы №128 қазақ орта мектебі, 1-сынып * 1997—2005 жж. — №133 орта мектеп, 9-сынып * 2005—2008 жж. — Т.Қ. Жүргенов атындағы ҚазҰӨА колледжі, «Актерлік өнер» мамандығы * 2008—2013 жж. — Т.Қ. Жүргенов атындағы ҚазҰӨА, «Кино режиссурасы» мамандығы * 2023 жылдан бастап — Б.Бейшеналиев атындағы Қырғыз өнер институты, «Театр режиссурасы» мамандығы === Жетістіктері === * 2010 ж. — «Үміт» кинофестивалінде «Мәңгі бірге» қысқаметражды фильмі — II орын, Астана * 2012 ж. — «Құлагер» ұлттық кинопремиясы, «Мен 20-дамын» фильмі — «Жылдың үздік фильмі», Алматы == Рөлдері == * 1992 — ''Ертегі айтып берейін'' (''Қазақстан 1'' ТРК) — баланың рөлі * 1994 — ''Бал бөбек'' (''Қазақстан 1'' ТРК) — баланың рөлі * 1997 — ''Жетінші палата'' (реж. Ә. Рахимов) — басты кейіпкердің ұлы * 1998 — ''Эдип патша'' (реж. Ә. Мамбеков) — Эдиптің ұлы * 1999 — ''Ғасырдан да ұзақ күн'' (реж. Ә. Мамбеков) — Әбутәліптің ұлы * 2000 — ''Ана — ЖЕР АНА'' (реж. Ә. Мамбеков) — Жанболат (Толғанайдың немересі) * 1999—2002 — ''Ұзынқұлақ'' балалар бағдарламасының жүргізушісі (''ХАБАР'') * 2002 — ''Әз-Наурыз'' (реж. Қ. Сүгірбеков) — Наурыз * 2002 — ''Мөлдір махаббат'' (реж. Ә. Рахимов) — шпана * 2003 — ''Саботаж'' (реж. Ә. Рахимов) — бала * 2004 — ''Томирис'' (реж. Т. Әл-Тарази) — сақ жауынгері * 2008 — ''Ойпырмай или дорогие мои дети'' (реж. Ж. Исабаева) — Дильшат * 2011 — ''Жаужүрек мың бала'' (реж. А. Сатаев) — Айбас батыр * 2011 — ''Айналайын'' (реж. Қ. Мұстафин, А. Ибраев) — Қанат (даяшы) * 2011 — ''Одноклассники'' (реж. Л. Лесасина) — Серік * 2012 — ''Көк Тарландары'' (реж. Е. Рүстембеков) — қатардағы жауынгер Алихан Байжан * 2012 — ''Тікелей эфир'' (реж. Қ. Мұстафин) — Тимур * 2012 — ''Өмір өткелдері'' (реж. Н. Игілік) — Абай * 2012 — ''Парыз'' (реж. Ж. Пошанов) — бұзақы жігіт * 2013 — ''Көк Тарландары-2'' (реж. Е. Рүстембеков) — қатардағы жауынгер Алихан Байжан * 2014 — ''Ұлжан'' (реж. С. Үтепберген) — Мақсат * 2015 — ''Бригада'' (реж. Пархоменко) — Марат * 2016 — ''Бауыржан Момышұлы'' (реж. А. Сатаев) — лейтенант Исенов * 2017 — ''Абзал жандар'' (реж. С. Үтепбергенов) — Есен * 2017 — ''Іңкәр жүрек'' (2-маусым, реж. В. Задарновский) — Самат * 2019 — ''Құсаиновтар'' (реж. А. Ақсамбиева) — дәрігер * 2022 — ''Міржақып. Оян қазақ'' (реж. М. Есжан) — тілмәш == Қоюшы-режиссерлік жұмыстары == * ''Мен 20-дамын'' (2010—2011), ''Қазақфильм'' — автор және режиссер * ''Оспан'' (2013) — қысқаметражды фильмнің қоюшы-режиссері, продюсері * ''Келіндер'' (2018), ''ASTANA TV'' — телехикая * ''Теңбіл доп'' (2018—2019), ''BALAPAN'' — телехикая * ''Мәдениет үйі'' (2019), ''ХАБАР'' — телехикая * ''Менің мектебім'' (2020), ''QAZAQSTAN'' — телехикая * Серік Ибрагимов, Әбдіжаппар Әлқожа, Әділет Жауғашар шығармашылық кештері (2021) — қоюшы-режиссер * Бейнебаяндар (М. Беспаев, С. Майғазиев, Қ. Нұртас, Т. Асар және т.б.) — қоюшы-режиссер * ''Жауынгерлік жүректе'' (2021), ''ХАБАР'' — кино-концерт * ''Ынтымақ ауылы'' (2021), ''QAZAQSTAN'' — телехикая * ''Өткінші жаңбыр 2'' (2021), ''ALMATY TV'' — телехикая * ''За что я люблю КАЗАХСТАН'' (2021), ''ХАБАР'' — қысқаметражды кино * ''Жол ережелері'' (2022), ІІМ — әлеуметтік бейнероликтер * ''Белгісіз батырлар'' (2023) — толықметражды фильм * ''Кешкі Vibe'' (2023), ''ELARNA'' — теле-шоу * ''Мой джин 2'' (2023) — толықметражды фильм * ''Шоу Like'' (2024), ''ELARNA'' — теле-шоу * ''Бір үйдің балалары'' (2024), ''QAZAQSTAN'' — телехикая * ''Остров/Ұмытылмас саяхат'' (2024) — толықметражды фильм * ''Раушан мен Саша'' (2024), ''КТК'' — телехикая * ''СОТ'' (2024), ''FREEDOM MEDIA'' — кино-сериал * Жандос Қаржаубай шығармашылық концерті (2025) — қоюшы-режиссер == Педагогикалық қызметі == * 2013 жылдан бастап — Т.Қ. Жүргенов атындағы ҚазҰӨА колледжінің оқытушысы * 2013—2023 жылдар аралығында — 100-ден аса шәкірт тәрбиелеген == Қазіргі қызметі == * Түркістан облысы мәдениет басқармасының ''Конгресс Холл көпсалалы кешені'' МКҚК көркемдік жетекшісі == Жеке өмірі == * Жұбайы — Ботакөз Кенішбай * Балалары — Жұмағали Әлинұр, Жұмағали Диара * Әкесі — Жұмағали Паринбекұлы Маханов * Анасы — Зұлхаят Харисқызы Маханова * Әпкесі — Мадина Жұмағалиқызы Маханова == Сыртқы сілтемелер == * [https://www.instagram.com/mereymakhanov/ Мерей Маханов — Instagram] * [https://www.facebook.com/mereymakhanov Мерей Маханов — Facebook] [[Санат:1989 жылы туғандар]] [[Санат:Қазақстанның актерлері]] [[Санат:Қазақстанның режиссерлері]] [[Санат:Қазақстанның ұстаздары]] [[Санат:Алматыда туғандар]] nphlfdf9rs97ljq7bp2twpuanp14hwl 3478989 3478985 2025-06-10T12:58:28Z Nazik16 168274 Суреттер енгізілді 3478989 wikitext text/x-wiki {{Тұлға | есімі = Мерей Жұмағалиұлы Маханов | сурет = [[Сурет:Мерей Маханов|нобай|alt=Мерей Маханов режиссер|Мерей Маханов]] [[Сурет:Мерей Маханов.jpg|нобай]] | туған_күні = 27 шілде 1989 | туған_жері = Алматы қаласы, Қазақстан | мамандығы = Актёр, ұстаз, қоюшы-режиссёр, көркемдік жетекші | білім_орны = Т.Қ. Жүргенов атындағы ҚазҰӨА, Б.Бейшеналиев атындағы Қырғыз өнер институты | марапаттары =2010 ж. — «Үміт» кинофестивалінде «Мәңгі бірге» қысқаметражды фильмі — II орын, Астана 2012 ж. — «Құлагер» ұлттық кинопремиясы, «Мен 20-дамын» фильмі — «Жылдың үздік фильмі», Алматы }} '''Мерей Жұмағалиұлы Маханов''' (27 шілде 1989 жыл, Алматы қаласы) — қазақстандық актёр, ұстаз, қоюшы-режиссёр және көркемдік жетекші. [[Сурет:Мерей Маханов.jpg|alt=Мерей Маханов режиссер|нобай|Мерей Маханов режиссер]] [[Сурет:Мерей Маханов режиссер.jpg|alt=Мерей Маханов режиссер|нобай|Мерей Маханов ]] == Өмірбаяны == Мерей Маханов 1989 жылы Алматы қаласында дүниеге келген. === Білімі === * 1996—1997 жж. — М.Әуезов атындағы №128 қазақ орта мектебі, 1-сынып * 1997—2005 жж. — №133 орта мектеп, 9-сынып * 2005—2008 жж. — Т.Қ. Жүргенов атындағы ҚазҰӨА колледжі, «Актерлік өнер» мамандығы * 2008—2013 жж. — Т.Қ. Жүргенов атындағы ҚазҰӨА, «Кино режиссурасы» мамандығы * 2023 жылдан бастап — Б.Бейшеналиев атындағы Қырғыз өнер институты, «Театр режиссурасы» мамандығы === Жетістіктері === * 2010 ж. — «Үміт» кинофестивалінде «Мәңгі бірге» қысқаметражды фильмі — II орын, Астана * 2012 ж. — «Құлагер» ұлттық кинопремиясы, «Мен 20-дамын» фильмі — «Жылдың үздік фильмі», Алматы == Рөлдері == * 1992 — ''Ертегі айтып берейін'' (''Қазақстан 1'' ТРК) — баланың рөлі * 1994 — ''Бал бөбек'' (''Қазақстан 1'' ТРК) — баланың рөлі * 1997 — ''Жетінші палата'' (реж. Ә. Рахимов) — басты кейіпкердің ұлы * 1998 — ''Эдип патша'' (реж. Ә. Мамбеков) — Эдиптің ұлы * 1999 — ''Ғасырдан да ұзақ күн'' (реж. Ә. Мамбеков) — Әбутәліптің ұлы * 2000 — ''Ана — ЖЕР АНА'' (реж. Ә. Мамбеков) — Жанболат (Толғанайдың немересі) * 1999—2002 — ''Ұзынқұлақ'' балалар бағдарламасының жүргізушісі (''ХАБАР'') * 2002 — ''Әз-Наурыз'' (реж. Қ. Сүгірбеков) — Наурыз * 2002 — ''Мөлдір махаббат'' (реж. Ә. Рахимов) — шпана * 2003 — ''Саботаж'' (реж. Ә. Рахимов) — бала * 2004 — ''Томирис'' (реж. Т. Әл-Тарази) — сақ жауынгері * 2008 — ''Ойпырмай или дорогие мои дети'' (реж. Ж. Исабаева) — Дильшат * 2011 — ''Жаужүрек мың бала'' (реж. А. Сатаев) — Айбас батыр * 2011 — ''Айналайын'' (реж. Қ. Мұстафин, А. Ибраев) — Қанат (даяшы) * 2011 — ''Одноклассники'' (реж. Л. Лесасина) — Серік * 2012 — ''Көк Тарландары'' (реж. Е. Рүстембеков) — қатардағы жауынгер Алихан Байжан * 2012 — ''Тікелей эфир'' (реж. Қ. Мұстафин) — Тимур * 2012 — ''Өмір өткелдері'' (реж. Н. Игілік) — Абай * 2012 — ''Парыз'' (реж. Ж. Пошанов) — бұзақы жігіт * 2013 — ''Көк Тарландары-2'' (реж. Е. Рүстембеков) — қатардағы жауынгер Алихан Байжан * 2014 — ''Ұлжан'' (реж. С. Үтепберген) — Мақсат * 2015 — ''Бригада'' (реж. Пархоменко) — Марат * 2016 — ''Бауыржан Момышұлы'' (реж. А. Сатаев) — лейтенант Исенов * 2017 — ''Абзал жандар'' (реж. С. Үтепбергенов) — Есен * 2017 — ''Іңкәр жүрек'' (2-маусым, реж. В. Задарновский) — Самат * 2019 — ''Құсаиновтар'' (реж. А. Ақсамбиева) — дәрігер * 2022 — ''Міржақып. Оян қазақ'' (реж. М. Есжан) — тілмәш == Қоюшы-режиссерлік жұмыстары == [[Сурет:Мерей Маханов жұмыс барысы (1).jpg|alt=режиссер|нобай|Кино түсірілім барысынан]] * ''Мен 20-дамын'' (2010—2011), ''Қазақфильм'' — автор және режиссер * ''Оспан'' (2013) — қысқаметражды фильмнің қоюшы-режиссері, продюсері * ''Келіндер'' (2018), ''ASTANA TV'' — телехикая * ''Теңбіл доп'' (2018—2019), ''BALAPAN'' — телехикая * ''Мәдениет үйі'' (2019), ''ХАБАР'' — телехикая * ''Менің мектебім'' (2020), ''QAZAQSTAN'' — телехикая * Серік Ибрагимов, Әбдіжаппар Әлқожа, Әділет Жауғашар шығармашылық кештері (2021) — қоюшы-режиссер * Бейнебаяндар (М. Беспаев, С. Майғазиев, Қ. Нұртас, Т. Асар және т.б.) — қоюшы-режиссер * ''Жауынгерлік жүректе'' (2021), ''ХАБАР'' — кино-концерт * ''Ынтымақ ауылы'' (2021), ''QAZAQSTAN'' — телехикая * ''Өткінші жаңбыр 2'' (2021), ''ALMATY TV'' — телехикая * ''За что я люблю КАЗАХСТАН'' (2021), ''ХАБАР'' — қысқаметражды кино * ''Жол ережелері'' (2022), ІІМ — әлеуметтік бейнероликтер * ''Белгісіз батырлар'' (2023) — толықметражды фильм * ''Кешкі Vibe'' (2023), ''ELARNA'' — теле-шоу * ''Мой джин 2'' (2023) — толықметражды фильм * ''Шоу Like'' (2024), ''ELARNA'' — теле-шоу * ''Бір үйдің балалары'' (2024), ''QAZAQSTAN'' — телехикая * ''Остров/Ұмытылмас саяхат'' (2024) — толықметражды фильм * ''Раушан мен Саша'' (2024), ''КТК'' — телехикая * ''СОТ'' (2024), ''FREEDOM MEDIA'' — кино-сериал * Жандос Қаржаубай шығармашылық концерті (2025) — қоюшы-режиссер == Педагогикалық қызметі == * 2013 жылдан бастап — Т.Қ. Жүргенов атындағы ҚазҰӨА колледжінің оқытушысы * 2013—2023 жылдар аралығында — 100-ден аса шәкірт тәрбиелеген == Қазіргі қызметі == * Түркістан облысы мәдениет басқармасының ''Конгресс Холл көпсалалы кешені'' МКҚК көркемдік жетекшісі == Жеке өмірі == * Жұбайы — Ботакөз Кенішбай * Балалары — Жұмағали Әлинұр, Жұмағали Диара * Әкесі — Жұмағали Паринбекұлы Маханов * Анасы — Зұлхаят Харисқызы Маханова * Әпкесі — Мадина Жұмағалиқызы Маханова == Сыртқы сілтемелер == * [https://www.instagram.com/mereymakhanov/ Мерей Маханов — Instagram] * [https://www.facebook.com/mereymakhanov Мерей Маханов — Facebook] [[Санат:1989 жылы туғандар]] [[Санат:Қазақстанның актерлері]] [[Санат:Қазақстанның режиссерлері]] [[Санат:Қазақстанның ұстаздары]] [[Санат:Алматыда туғандар]] tqhq2h434e6bx8hcy7q9hmhd85cz1to 3478993 3478989 2025-06-10T13:08:45Z Nazik16 168274 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ 3478993 wikitext text/x-wiki {{Тұлға |Есімі=Мерей Жұмағалиұлы Маханов|Сурет=[[Сурет:Мерей Маханов.jpg|нобай]]|Туған күні=27 шілде 1989 жыл|Туған жері=Алматы қаласы, Қазақстан|Білімі=Т.Қ. Жүргенов атындағы ҚазҰӨА, Б.Бейшеналиев атындағы Қырғыз өнер институты|Марапаттары=2010 ж. — «Үміт» кинофестивалінде «Мәңгі бірге» қысқаметражды фильмі — II орын, Астана 2012 ж. — «Құлагер» ұлттық кинопремиясы, «Мен 20-дамын» фильмі — «Жылдың үздік фильмі», Алматы|Мамандығы=Актёр, ұстаз, қоюшы-режиссёр, көркемдік жетекші}} '''Мерей Жұмағалиұлы Маханов''' (27 шілде 1989 жыл, Алматы қаласы) — қазақстандық актёр, ұстаз, қоюшы-режиссёр және көркемдік жетекші. [[Сурет:Мерей Маханов жұмыс барысы (4).jpg|alt=Мерей Маханов режиссер|нобай|Мерей Маханов режиссер]] [[Сурет:Мерей Маханов режиссер.jpg|alt=Мерей Маханов режиссер|нобай|Мерей Маханов ]] == Өмірбаяны == Мерей Маханов 1989 жылы Алматы қаласында дүниеге келген. === Білімі === * 1996—1997 жж. — М.Әуезов атындағы №128 қазақ орта мектебі, 1-сынып * 1997—2005 жж. — №133 орта мектеп, 9-сынып * 2005—2008 жж. — Т.Қ. Жүргенов атындағы ҚазҰӨА колледжі, «Актерлік өнер» мамандығы * 2008—2013 жж. — Т.Қ. Жүргенов атындағы ҚазҰӨА, «Кино режиссурасы» мамандығы * 2023 жылдан бастап — Б.Бейшеналиев атындағы Қырғыз өнер институты, «Театр режиссурасы» мамандығы === Жетістіктері === * 2010 ж. — «Үміт» кинофестивалінде «Мәңгі бірге» қысқаметражды фильмі — II орын, Астана * 2012 ж. — «Құлагер» ұлттық кинопремиясы, «Мен 20-дамын» фильмі — «Жылдың үздік фильмі», Алматы == Рөлдері == * 1992 — ''Ертегі айтып берейін'' (''Қазақстан 1'' ТРК) — баланың рөлі * 1994 — ''Бал бөбек'' (''Қазақстан 1'' ТРК) — баланың рөлі * 1997 — ''Жетінші палата'' (реж. Ә. Рахимов) — басты кейіпкердің ұлы * 1998 — ''Эдип патша'' (реж. Ә. Мамбеков) — Эдиптің ұлы * 1999 — ''Ғасырдан да ұзақ күн'' (реж. Ә. Мамбеков) — Әбутәліптің ұлы * 2000 — ''Ана — ЖЕР АНА'' (реж. Ә. Мамбеков) — Жанболат (Толғанайдың немересі) * 1999—2002 — ''Ұзынқұлақ'' балалар бағдарламасының жүргізушісі (''ХАБАР'') * 2002 — ''Әз-Наурыз'' (реж. Қ. Сүгірбеков) — Наурыз * 2002 — ''Мөлдір махаббат'' (реж. Ә. Рахимов) — шпана * 2003 — ''Саботаж'' (реж. Ә. Рахимов) — бала * 2004 — ''Томирис'' (реж. Т. Әл-Тарази) — сақ жауынгері * 2008 — ''Ойпырмай или дорогие мои дети'' (реж. Ж. Исабаева) — Дильшат * 2011 — ''Жаужүрек мың бала'' (реж. А. Сатаев) — Айбас батыр * 2011 — ''Айналайын'' (реж. Қ. Мұстафин, А. Ибраев) — Қанат (даяшы) * 2011 — ''Одноклассники'' (реж. Л. Лесасина) — Серік * 2012 — ''Көк Тарландары'' (реж. Е. Рүстембеков) — қатардағы жауынгер Алихан Байжан * 2012 — ''Тікелей эфир'' (реж. Қ. Мұстафин) — Тимур * 2012 — ''Өмір өткелдері'' (реж. Н. Игілік) — Абай * 2012 — ''Парыз'' (реж. Ж. Пошанов) — бұзақы жігіт * 2013 — ''Көк Тарландары-2'' (реж. Е. Рүстембеков) — қатардағы жауынгер Алихан Байжан * 2014 — ''Ұлжан'' (реж. С. Үтепберген) — Мақсат * 2015 — ''Бригада'' (реж. Пархоменко) — Марат * 2016 — ''Бауыржан Момышұлы'' (реж. А. Сатаев) — лейтенант Исенов * 2017 — ''Абзал жандар'' (реж. С. Үтепбергенов) — Есен * 2017 — ''Іңкәр жүрек'' (2-маусым, реж. В. Задарновский) — Самат * 2019 — ''Құсаиновтар'' (реж. А. Ақсамбиева) — дәрігер * 2022 — ''Міржақып. Оян қазақ'' (реж. М. Есжан) — тілмәш == Қоюшы-режиссерлік жұмыстары == [[Сурет:Мерей Маханов жұмыс барысы (1).jpg|alt=режиссер|нобай|Кино түсірілім барысынан]] * ''Мен 20-дамын'' (2010—2011), ''Қазақфильм'' — автор және режиссер * ''Оспан'' (2013) — қысқаметражды фильмнің қоюшы-режиссері, продюсері * ''Келіндер'' (2018), ''ASTANA TV'' — телехикая * ''Теңбіл доп'' (2018—2019), ''BALAPAN'' — телехикая * ''Мәдениет үйі'' (2019), ''ХАБАР'' — телехикая * ''Менің мектебім'' (2020), ''QAZAQSTAN'' — телехикая * Серік Ибрагимов, Әбдіжаппар Әлқожа, Әділет Жауғашар шығармашылық кештері (2021) — қоюшы-режиссер * Бейнебаяндар (М. Беспаев, С. Майғазиев, Қ. Нұртас, Т. Асар және т.б.) — қоюшы-режиссер * ''Жауынгерлік жүректе'' (2021), ''ХАБАР'' — кино-концерт * ''Ынтымақ ауылы'' (2021), ''QAZAQSTAN'' — телехикая * ''Өткінші жаңбыр 2'' (2021), ''ALMATY TV'' — телехикая * ''За что я люблю КАЗАХСТАН'' (2021), ''ХАБАР'' — қысқаметражды кино * ''Жол ережелері'' (2022), ІІМ — әлеуметтік бейнероликтер * ''Белгісіз батырлар'' (2023) — толықметражды фильм * ''Кешкі Vibe'' (2023), ''ELARNA'' — теле-шоу * ''Мой джин 2'' (2023) — толықметражды фильм * ''Шоу Like'' (2024), ''ELARNA'' — теле-шоу * ''Бір үйдің балалары'' (2024), ''QAZAQSTAN'' — телехикая * ''Остров/Ұмытылмас саяхат'' (2024) — толықметражды фильм * ''Раушан мен Саша'' (2024), ''КТК'' — телехикая * ''СОТ'' (2024), ''FREEDOM MEDIA'' — кино-сериал * Жандос Қаржаубай шығармашылық концерті (2025) — қоюшы-режиссер == Педагогикалық қызметі == * 2013 жылдан бастап — Т.Қ. Жүргенов атындағы ҚазҰӨА колледжінің оқытушысы * 2013—2023 жылдар аралығында — 100-ден аса шәкірт тәрбиелеген == Қазіргі қызметі == * Түркістан облысы мәдениет басқармасының ''Конгресс Холл көпсалалы кешені'' МКҚК көркемдік жетекшісі == Жеке өмірі == * Жұбайы — Ботакөз Кенішбай * Балалары — Жұмағали Әлинұр, Жұмағали Диара * Әкесі — Жұмағали Паринбекұлы Маханов * Анасы — Зұлхаят Харисқызы Маханова * Әпкесі — Мадина Жұмағалиқызы Маханова == Сыртқы сілтемелер == * [https://www.instagram.com/mereymakhanov/ Мерей Маханов — Instagram] * [https://www.facebook.com/mereymakhanov Мерей Маханов — Facebook] [[Санат:1989 жылы туғандар]] [[Санат:Қазақстанның актерлері]] [[Санат:Қазақстанның режиссерлері]] [[Санат:Қазақстанның ұстаздары]] [[Санат:Алматыда туғандар]] 07gm2eqpmps5w4jympsdt7034mg3mxv 3 760861 3478986 2025-06-10T12:50:57Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3478986 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=HASSAN0304}} -- [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 17:50, 2025 ж. маусымның 10 (+05) 5c5skbshp3q88o46wxzqxma0nyprbhz 3 760862 3478996 2025-06-10T13:22:18Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3478996 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Abobinabdullah}} -- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 18:22, 2025 ж. маусымның 10 (+05) s856t7bhmyk925dyidwbwfkw2kz305q 0 760863 3478998 2025-06-10T13:26:09Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 Жаңа бетте: {{футболшы |азаматтығы = {{байрақ|КХДР}} |туған күні = 14.1.2004 |туған жері = Кьонхунг, КХДР<ref>https://globalsportsarchive.com/people/soccer/ri-il-song/343465/</ref> |бойы = 1.78m<ref>{{cite web|url=https://info.hangzhou2022.cn/en/results/football/athlete-profile-n2017538-ri-ilsong.htm|title=RI Ilsong|date=19 қыркүйек 2023|accessdate=20 September 2023|websi... 3478998 wikitext text/x-wiki {{футболшы |азаматтығы = {{байрақ|КХДР}} |туған күні = 14.1.2004 |туған жері = Кьонхунг, КХДР<ref>https://globalsportsarchive.com/people/soccer/ri-il-song/343465/</ref> |бойы = 1.78m<ref>{{cite web|url=https://info.hangzhou2022.cn/en/results/football/athlete-profile-n2017538-ri-ilsong.htm|title=RI Ilsong|date=19 қыркүйек 2023|accessdate=20 September 2023|website=info.hangzhou2022.cn|archive-date=1 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231001112053/https://info.hangzhou2022.cn/en/results/football/athlete-profile-n2017538-ri-ilsong.htm|url-status=dead}}</ref> |currentclub = [[Ryomyong Sports Club|Ryomyong]] |clubnumber = |позиция = шабуылшы |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2023—|{{футбол|КХДР}}|13 4}} }} '''Ри Иль Сон''' (14 қаңтар 2004 жыл) — [[солтүстік корея]]лық футболшы, шабуылшы. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{бастама}} {{сыртқы сілтемелер}} [[Санат:КХДР футболшылары]] c1ku26hitccl5r053zwudiux7keunev 3478999 3478998 2025-06-10T13:30:08Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 3478999 wikitext text/x-wiki {{футболшы |азаматтығы = {{байрақ|КХДР}} |туған күні = 14.1.2004 |туған жері = Кьонхунг, КХДР<ref>https://globalsportsarchive.com/people/soccer/ri-il-song/343465/</ref> |бойы = 1.78m<ref>{{cite web|url=https://info.hangzhou2022.cn/en/results/football/athlete-profile-n2017538-ri-ilsong.htm|title=RI Ilsong|date=19 қыркүйек 2023|accessdate=20 September 2023|website=info.hangzhou2022.cn|archive-date=1 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231001112053/https://info.hangzhou2022.cn/en/results/football/athlete-profile-n2017538-ri-ilsong.htm|url-status=dead}}</ref> |currentclub = [[Ryomyong Sports Club|Ryomyong]] |clubnumber = |позиция = шабуылшы |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2023—|{{футбол|КХДР}}|13 4}} }} '''Ри Иль Сон''' (14 қаңтар 2004 жыл) — [[Солтүстік Корея|солтүстік кореялық]] футболшы, шабуылшы. "25 сәуір" клубының түлегі. 2021 жылдан бері "Райомонг" сапында ойнайды. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{бастама}} {{сыртқы сілтемелер}} [[Санат:КХДР футболшылары]] [[Санат:КХДР Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] jpyul7x1bgwzuikmp02bu3spusck61j 3479000 3478999 2025-06-10T13:30:28Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 «[[Санат:КХДР футболшылары|КХДР футболшылары]]» деген санатты аластады; «[[Санат:Солтүстік Корея футболшылары|Солтүстік Корея футболшылары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3479000 wikitext text/x-wiki {{футболшы |азаматтығы = {{байрақ|КХДР}} |туған күні = 14.1.2004 |туған жері = Кьонхунг, КХДР<ref>https://globalsportsarchive.com/people/soccer/ri-il-song/343465/</ref> |бойы = 1.78m<ref>{{cite web|url=https://info.hangzhou2022.cn/en/results/football/athlete-profile-n2017538-ri-ilsong.htm|title=RI Ilsong|date=19 қыркүйек 2023|accessdate=20 September 2023|website=info.hangzhou2022.cn|archive-date=1 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231001112053/https://info.hangzhou2022.cn/en/results/football/athlete-profile-n2017538-ri-ilsong.htm|url-status=dead}}</ref> |currentclub = [[Ryomyong Sports Club|Ryomyong]] |clubnumber = |позиция = шабуылшы |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2023—|{{футбол|КХДР}}|13 4}} }} '''Ри Иль Сон''' (14 қаңтар 2004 жыл) — [[Солтүстік Корея|солтүстік кореялық]] футболшы, шабуылшы. "25 сәуір" клубының түлегі. 2021 жылдан бері "Райомонг" сапында ойнайды. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{бастама}} {{сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Солтүстік Корея футболшылары]] [[Санат:КХДР Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] nxp10yd72qx35jl3k0n0tkl0dgmuak8 3479011 3479000 2025-06-10T15:06:39Z Мықтыбек Оразтайұлы 69223 3479011 wikitext text/x-wiki {{футболшы |азаматтығы = {{байрақ|КХДР}} |туған күні = 14.1.2004 |туған жері = Кьонхунг, [[Солтүстік Корея|КХДР]]<ref>https://globalsportsarchive.com/people/soccer/ri-il-song/343465/</ref> |бойы = 178<ref>{{cite web|url=https://info.hangzhou2022.cn/en/results/football/athlete-profile-n2017538-ri-ilsong.htm|title=RI Ilsong|date=19 қыркүйек 2023|accessdate=20 September 2023|website=info.hangzhou2022.cn|archive-date=1 October 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231001112053/https://info.hangzhou2022.cn/en/results/football/athlete-profile-n2017538-ri-ilsong.htm|url-status=dead}}</ref> |currentclub = [[Ryomyong Sports Club|Ryomyong]] |clubnumber = |позиция = шабуылшы |ұлттық құрамы = {{футбол карьерасы |2023—|{{футбол|КХДР}}|13 4}} }} '''Ри Иль Сон''' (14 қаңтар 2004 жыл) — [[Солтүстік Корея|солтүстік кореялық]] футболшы, шабуылшы. "25 сәуір" клубының түлегі. 2021 жылдан бері "Райомонг" сапында ойнайды. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} {{бастама}} {{сыртқы сілтемелер}} [[Санат:Солтүстік Корея футболшылары]] [[Санат:КХДР Ұлттық футбол құрамасының ойыншылары]] 3pzu9zk7tqnkvoo145g0c6ihmku55c3 3 760864 3479002 2025-06-10T13:35:03Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479002 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Arif9999}} -- <font color="#009900">[[Қатысушы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-family:Georgia;"><i>Мұхамеджан А.А.</i></span>]]</font> [[Қатысушы талқылауы:Мұхамеджан Амангелді|<span style="font-size:90%"><font color="#0000FF">(талқылауы)</font></span>]] 18:35, 2025 ж. маусымның 10 (+05) 4knkg2f4l6zojomm5b286hqigj6s3ew 0 760865 3479012 2025-06-10T15:10:25Z Ерден Карсыбеков 3744 Жаңа бетте: [[Сурет:Women's 10,000 metres.jpg|нобай|2012 жылғы финал кезінде.]] '''10 000 метрге жүгіру [[Олимпиада ойындары]]ның''' бағдарламасына 1912 жылы енді және одан кейінгі барлық Олимпиадаларда болды. Ұзақ уақыт бойы сайыстар тек ерлер арасында өткізілді. 1988 жылдан бастап бағдарламағ... 3479012 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Women's 10,000 metres.jpg|нобай|2012 жылғы финал кезінде.]] '''10 000 метрге жүгіру [[Олимпиада ойындары]]ның''' бағдарламасына 1912 жылы енді және одан кейінгі барлық Олимпиадаларда болды. Ұзақ уақыт бойы сайыстар тек ерлер арасында өткізілді. 1988 жылдан бастап бағдарламаға әйелдер арасындағы жарыс та қосылды. Бұл дисциплинадан ерлер арасындағы олимпиялық рекордты 2024 жылы угандалық [[Джошуа Чептегеи]] жаңартқан болатын. Әйелдер арасында қазіргі рекордты 2016 жылы эфиопиялық [[Алмаз Аяна]] орнатқан. == Медальдар санағы == === Ерлер === {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" |- ! Орын ! Мемлекет !style="background-color:gold"|Алтын !style="background-color:silver"|Күміс !style="background-color:#cc9966"|Қола ! Барлығы |- | 1 ||align=left|{{FIN}} || 7 || 4 || 4 || 15 |- | 2 ||align=left|{{ETH}} || 6 || 4 || 6 || 16 |- | 3 ||align=left|{{GBR}} || 2 || 1 || 2 || 5 |- | rowspan=2|4 || align=left|{{URS}} || 2 || 0 || 1 || 3 |- |align=left|{{MAR}} || 2 || 0 || 1 || 3 |- | 6 ||align=left|{{TCH}} || 2 || 0 || 0 || 2 |- | 7 ||align=left|{{KEN}} || 1 || 4 || 3 || 8 |- | 8 ||align=left|{{USA}} || 1 || 2 || 1 || 4 |- | 9 ||align=left|{{UGA}} || 1 || 1 || 1 || 3 |- | 10 ||align=left|{{ITA}} || 1 || 1 || 0 || 2 |- | 11 ||align=left|{{POL}} || 1 || 0 || 0 || 1 |- | 12 ||align=left|{{FRA}} || 0 || 3 || 0 || 3 |- | 13 ||align=left|{{SWE}} || 0 || 1 || 2 || 3 |- | 14 ||align=left|{{TUN}} || 0 || 1 || 1 || 2 |- | rowspan=4|15 ||align=left|{{BEL}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- |align=left|{{EUA}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- |align=left|{{HUN}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- |align=left|{{POR}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- | 19 ||align=left|{{AUS}} || 0 || 0 || 3 || 3 |- | 20 ||align=left|{{ERI}} || 0 || 0 || 1 || 1 |- |} === Әйелдер === {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" |- ! Орын ! Мемлекет !style="background-color:gold"|Алтын !style="background-color:silver"|Күміс !style="background-color:#cc9966"|Қола ! Барлығы |- | 1 ||align=left|{{ETH}} || 5 || 2 || 4 || 11 |- | 2 ||align=left|{{KEN}} || 1 || 2 || 2 || 5 |- | 3 ||align=left|{{CHN}} || 1 || 1 || 0 || 2 |- | rowspan=3|4 ||align=left|{{URS}} || 1 || 0 || 1 || 2 |- |align=left|{{NED}} || 1 || 0 || 1 || 2 |- |align=left|{{POR}} || 1 || 0 || 1 || 2 |- | 7 ||align=left|{{USA}} || 0 || 1 || 1 || 2 |- | rowspan=4|8 || align="left" |{{BHR}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- |align=left|{{ITA}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- |align=left|{{байрақ|ОАР}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- |align=left|{{GBR}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- |} == Бірнеше дүркін чемпиондар == {| class="wikitable" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" !Орын !! Атлет!! Жылдар!!bgcolor="gold"| Алтын!!bgcolor="silver"| Күміс!!bgcolor="cc9966"| Қола!! Барлығы |- align="center" | rowspan=2|1 || align="left" | {{Ту|Эфиопия}} [[Дерарту Тулу]] | 1992–2004 | style="background:#F7F6A8;" |2 | style="background:#DCE5E5;" |0 | style="background:#FFDAB9;" |1 | 3 |- align="center" | align="left"| {{Ту|Эфиопия}} [[Тирунеш Дибаба]] | 2008–2016 | style="background:#F7F6A8;" |2 | style="background:#DCE5E5;" |0 | style="background:#FFDAB9;" |1 | 3 |- align="center" | rowspan=6|2 || align="left" | {{Ту|Финляндия}} [[Пааво Нурми]] | 1920–1928 | style="background:#F7F6A8;" |2 | style="background:#DCE5E5;" |0 | style="background:#FFDAB9;" |0 | 2 |- align="center" | align="left"| {{Ту|Чехословакия}} [[Эмиль Затопек]] | 1948–1952 | style="background:#F7F6A8;" |2 | style="background:#DCE5E5;" |0 | style="background:#FFDAB9;" |0 | 2 |- align="center" | align="left"| {{Ту|Финляндия}} [[Лассе Вирен]] | 1972–1976 | style="background:#F7F6A8;" |2 | style="background:#DCE5E5;" |0 | style="background:#FFDAB9;" |0 | 2 |- align="center" | align="left"| {{Ту|Эфиопия}} [[Хайле Гербреселассие]] | 1996–2000 | style="background:#F7F6A8;" |2 | style="background:#DCE5E5;" |0 | style="background:#FFDAB9;" |0 | 2 |- align="center" | align="left"| {{Ту|Эфиопия}} [[Кенениса Бекеле]] | 2004-2008 | style="background:#F7F6A8;" |2 | style="background:#DCE5E5;" |0 | style="background:#FFDAB9;" |0 | 2 |- align="center" | align="left"| {{Ту|Ұлыбритания}} [[Мо Фараһ]] | 2012-2016 | style="background:#F7F6A8;" |2 | style="background:#DCE5E5;" |0 | style="background:#FFDAB9;" |0 | 2 |} == Сілтемелер == *Mallon, Bill (2012). [http://www.webcitation.org/6OU97GUCM?url=http://www.trackandfieldnews.com/images/stories/tfn_pdfs/2012_athletics_stats5.pdf TRACK & FIELD ATHLETICS - OLYMPIC RECORD PROGRESSIONS]. {{Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика}} [[Санат:Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика]] 3xsqjty5jfxzlziqip43i2yb7gvjm8o 3 760866 3479028 2025-06-10T15:34:51Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479028 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Құдайберген Аяулым}} -- [[Қатысушы:GanS NIS|<span style="text-shadow:gray 4px 4px 3px;"><font face="AR Cena" color="black"><b>Fани</b></font></span>]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 20:34, 2025 ж. маусымның 10 (+05) 52zz8t3md6ffd0r8f4g5a4ts0bj7nlr 3 760867 3479029 2025-06-10T15:35:06Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479029 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Christian story}} -- ''<span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span>'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 20:35, 2025 ж. маусымның 10 (+05) 61x4fywnfiuxid5zw3pifalywmx21oq 3 760868 3479030 2025-06-10T15:35:55Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479030 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Құдайберген Аяу}} -- [[Қатысушы:GanS NIS|<span style="text-shadow:gray 4px 4px 3px;"><font face="AR Cena" color="black"><b>Fани</b></font></span>]] ([[Қатысушы талқылауы:GanS NIS|талқылауы]]) 20:35, 2025 ж. маусымның 10 (+05) 6hw00s2j7isdjfvrnq1jq7vtnl7lixg 0 760870 3479037 2025-06-10T15:50:21Z Орел Карл 81620 Жаңа бетте: {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Еркін Советбекұлы Ботақанов | Шынайы есімі = | Суреті... 3479037 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Еркін Советбекұлы Ботақанов | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы | Ту = Flag of Kazakhstan National Guard.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[19 қаңтар]] [[2022 жыл|2022]] | Басқаруын аяқтады = [[18 қыркүйек]] [[2024 жыл|2024]] | Ізашары = [[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] | Ізбасары = [[Аңсаған Скендерұлы Балтабеков|Аңсаған Балтабеков]] | Президент = | Премьер = | Титулы_2 = | Ту_2 = | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = 1.1.1966 | Туған жері = [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = [[Сурет:18-RKGF-LG.svg|20px]] [[Генерал-лейтенант]] | Партиясы = | Білімі = [[Құрлық әскерлерінің әскери институты|Кеңес Одағы маршалы И.С. Конев атындағы Алматы жоғарғы жалпыәскери қолбасшылық мектебі]],<br />[[Ұлттық қорғаныс университеті|ҚР ҚК әскери академиясы]],<br />РФ ҚК Бас штабының Әскери академиясы | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = }} '''Еркін Советбекұлы Ботақанов''' ([[1 қаңтар]] [[1966 жыл|1966]], [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы (2022-2024). == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} h9kzq0gynffbggjurdqpz4zofj36da6 3479038 3479037 2025-06-10T15:51:04Z Орел Карл 81620 «[[Санат:Күршім ауданында туғандар|Күршім ауданында туғандар]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3479038 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Еркін Советбекұлы Ботақанов | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы | Ту = Flag of Kazakhstan National Guard.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[19 қаңтар]] [[2022 жыл|2022]] | Басқаруын аяқтады = [[18 қыркүйек]] [[2024 жыл|2024]] | Ізашары = [[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] | Ізбасары = [[Аңсаған Скендерұлы Балтабеков|Аңсаған Балтабеков]] | Президент = | Премьер = | Титулы_2 = | Ту_2 = | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = 1.1.1966 | Туған жері = [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = [[Сурет:18-RKGF-LG.svg|20px]] [[Генерал-лейтенант]] | Партиясы = | Білімі = [[Құрлық әскерлерінің әскери институты|Кеңес Одағы маршалы И.С. Конев атындағы Алматы жоғарғы жалпыәскери қолбасшылық мектебі]],<br />[[Ұлттық қорғаныс университеті|ҚР ҚК әскери академиясы]],<br />РФ ҚК Бас штабының Әскери академиясы | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = }} '''Еркін Советбекұлы Ботақанов''' ([[1 қаңтар]] [[1966 жыл|1966]], [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы (2022-2024). == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Күршім ауданында туғандар]] a0gscpbaip9avo3n7ls4lpaacaafb3s 3479039 3479038 2025-06-10T15:51:41Z Орел Карл 81620 «[[Санат:Бас штабтың Әскери академиясы түлектері|Бас штабтың Әскери академиясы түлектері]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3479039 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Еркін Советбекұлы Ботақанов | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы | Ту = Flag of Kazakhstan National Guard.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[19 қаңтар]] [[2022 жыл|2022]] | Басқаруын аяқтады = [[18 қыркүйек]] [[2024 жыл|2024]] | Ізашары = [[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] | Ізбасары = [[Аңсаған Скендерұлы Балтабеков|Аңсаған Балтабеков]] | Президент = | Премьер = | Титулы_2 = | Ту_2 = | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = 1.1.1966 | Туған жері = [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = [[Сурет:18-RKGF-LG.svg|20px]] [[Генерал-лейтенант]] | Партиясы = | Білімі = [[Құрлық әскерлерінің әскери институты|Кеңес Одағы маршалы И.С. Конев атындағы Алматы жоғарғы жалпыәскери қолбасшылық мектебі]],<br />[[Ұлттық қорғаныс университеті|ҚР ҚК әскери академиясы]],<br />РФ ҚК Бас штабының Әскери академиясы | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = }} '''Еркін Советбекұлы Ботақанов''' ([[1 қаңтар]] [[1966 жыл|1966]], [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы (2022-2024). == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Күршім ауданында туғандар]] [[Санат:Бас штабтың Әскери академиясы түлектері]] ifrn7zt0k2tpc9timzjkbma1xlsql9z 3479040 3479039 2025-06-10T15:51:54Z Орел Карл 81620 «[[Санат:Қазақстан генерал-лейтенанттары|Қазақстан генерал-лейтенанттары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3479040 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Еркін Советбекұлы Ботақанов | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы | Ту = Flag of Kazakhstan National Guard.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[19 қаңтар]] [[2022 жыл|2022]] | Басқаруын аяқтады = [[18 қыркүйек]] [[2024 жыл|2024]] | Ізашары = [[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] | Ізбасары = [[Аңсаған Скендерұлы Балтабеков|Аңсаған Балтабеков]] | Президент = | Премьер = | Титулы_2 = | Ту_2 = | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = 1.1.1966 | Туған жері = [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = [[Сурет:18-RKGF-LG.svg|20px]] [[Генерал-лейтенант]] | Партиясы = | Білімі = [[Құрлық әскерлерінің әскери институты|Кеңес Одағы маршалы И.С. Конев атындағы Алматы жоғарғы жалпыәскери қолбасшылық мектебі]],<br />[[Ұлттық қорғаныс университеті|ҚР ҚК әскери академиясы]],<br />РФ ҚК Бас штабының Әскери академиясы | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = }} '''Еркін Советбекұлы Ботақанов''' ([[1 қаңтар]] [[1966 жыл|1966]], [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы (2022-2024). == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Күршім ауданында туғандар]] [[Санат:Бас штабтың Әскери академиясы түлектері]] [[Санат:Қазақстан генерал-лейтенанттары]] 3eyb0xveyn83pued23pn7d8kvw6l0nx 3479045 3479040 2025-06-10T15:58:03Z Орел Карл 81620 /* Кіріспе бөлімін өңдеді */ 3479045 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Еркін Советбекұлы Ботақанов | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы | Ту = Flag of Kazakhstan National Guard.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[19 қаңтар]] [[2022 жыл|2022]] | Басқаруын аяқтады = [[18 қыркүйек]] [[2024 жыл|2024]] | Ізашары = [[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] | Ізбасары = [[Аңсаған Скендерұлы Балтабеков|Аңсаған Балтабеков]] | Президент = | Премьер = | Титулы_2 = | Ту_2 = | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = 1.1.1966 | Туған жері = [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = [[Сурет:18-RKGF-LG.svg|20px]] [[Генерал-лейтенант]] | Партиясы = | Білімі = [[Құрлық әскерлерінің әскери институты|Кеңес Одағы маршалы И.С. Конев атындағы Алматы жоғарғы жалпыәскери қолбасшылық мектебі]],<br />[[Ұлттық қорғаныс университеті|ҚР ҚК әскери академиясы]],<br />РФ ҚК Бас штабының Әскери академиясы | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = {{қатар | теңестіру = солға | {{Даңқ ордені}} | {{2 дәрежелі Айбын ордені}} }} }} '''Еркін Советбекұлы Ботақанов''' ([[1 қаңтар]] [[1966 жыл|1966]], [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы (2022-2024). == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Күршім ауданында туғандар]] [[Санат:Бас штабтың Әскери академиясы түлектері]] [[Санат:Қазақстан генерал-лейтенанттары]] 1fowqlzpus80ksyem3k7acgujfqou0n 3479052 3479045 2025-06-10T16:12:40Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3479052 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Еркін Советбекұлы Ботақанов | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы | Ту = Flag of Kazakhstan National Guard.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[19 қаңтар]] [[2022 жыл|2022]] | Басқаруын аяқтады = [[18 қыркүйек]] [[2024 жыл|2024]] | Ізашары = [[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] | Ізбасары = [[Аңсаған Скендерұлы Балтабеков|Аңсаған Балтабеков]] | Президент = | Премьер = | Титулы_2 = | Ту_2 = | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = 1.1.1966 | Туған жері = [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = [[Сурет:18-RKGF-LG.svg|20px]] [[Генерал-лейтенант]] | Партиясы = | Білімі = [[Құрлық әскерлерінің әскери институты|Кеңес Одағы маршалы И.С. Конев атындағы Алматы жоғарғы жалпыәскери қолбасшылық мектебі]],<br />[[Ұлттық қорғаныс университеті|ҚР ҚК әскери академиясы]],<br />РФ ҚК Бас штабының Әскери академиясы | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = {{қатар | теңестіру = солға | {{Даңқ ордені}} | {{2 дәрежелі Айбын ордені}} }} }} '''Еркін Советбекұлы Ботақанов''' ([[1 қаңтар]] [[1966 жыл|1966]], [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы (2022-2024). == Өмірбаяны == Еркін Советбекұлы Ботақанов 1966 жылы 1 қыркүйекте Шығыс Қазақстан облысы, [[Күршім ауданы]], Топтерек ауылында дүниеге келген. 1987 жылы Кеңес Одағы маршалы И.С. Конев атындағы Алматы жоғарғы жалпыәскери қолбасшылық мектебін бітірген. 2003 жылы ҚР ҚК әскери академиясын бітірген. 2014 жылы РФ ҚК Бас штабының Әскери академиясын бітірген. === Мансабы === 1987 жылдан бастап 2009 жылға дейін Ішкі әскердегі взвод командирінен құрама командиріне дейін әртүрлі лауазымдарда қызмет етті. 2009 жылдың шілдесінен 2010 жылдың шілдесіне дейін — Ішкі әскерлер қолбасшысының орынбасары — [[Астана]] қ., ҚР ІІМ Ішкі әскерлер комитеті төрағасының орынбасары болды. Қазақстан Президенті [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевтың]] 2009 жылғы 6 мамырдағы Жарлығымен оған генерал-майор әскери атағы берілді. 2010 жылдың шілдесінен 2013 жылдың шілдесіне дейін — Ішкі әскерлер Бас қолбасшысының бірінші орынбасары — Бас штаб басшысы — Астана қ., ҚР ІІМ Ішкі әскерлер комитеті төрағасының орынбасары болып жұмыс істеді. 2013 жылдың мамыр-шілде айлары аралығында — Ішкі әскерлер Бас қолбасшысының бірінші орынбасары — Бас штаб басшысы — ҚР ІІМ Ішкі әскерлер комитеті төрағасының орынбасары қызметін атқарды. 2014 жылдың 16 шілдесінен 2020 жылдың тамызына дейін — [[Қарағанды]] қ., Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланы «Орталық» өңірлік қолбасшылығының қолбасшысы болды. 2020 жылдың 7 тамызынан 2022 жылдың 19 қаңтарына дейін — Ұлттық ұлан Бас қолбасшысының бірінші орынбасары — Нұр-Сұлтан қ. Бас штабының басшысы лауазымында еңбек етті. 2022 жылдың 19 қаңтарынан 2024 жылдың 18 қыркүйегіне дейін — ҚР ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы болып жұмыс істеді. Қазақстан Президенті [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаевтың]] 2023 жылғы 5 мамырдағы Жарлығымен оған генерал-лейтенант әскери атағы берілді. II дәрежелі «Даңқ» орденімен, II дәрежелі «Айбын» орденімен, Қазақстан Республикасының 15 медалімен, Беларус Республикасының 2 медалімен, КСРО-ның 1 медалімен, Тәжікстан Республикасының 2 медалімен, Қырғызстан Республикасының 1 медалімен марапатталған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Күршім ауданында туғандар]] [[Санат:Бас штабтың Әскери академиясы түлектері]] [[Санат:Қазақстан генерал-лейтенанттары]] qj4yonrjtegu2561fety41cjo9sidm1 3479053 3479052 2025-06-10T16:12:54Z Орел Карл 81620 /* Мансабы */ 3479053 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Еркін Советбекұлы Ботақанов | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы | Ту = Flag of Kazakhstan National Guard.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[19 қаңтар]] [[2022 жыл|2022]] | Басқаруын аяқтады = [[18 қыркүйек]] [[2024 жыл|2024]] | Ізашары = [[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] | Ізбасары = [[Аңсаған Скендерұлы Балтабеков|Аңсаған Балтабеков]] | Президент = | Премьер = | Титулы_2 = | Ту_2 = | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = 1.1.1966 | Туған жері = [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = [[Сурет:18-RKGF-LG.svg|20px]] [[Генерал-лейтенант]] | Партиясы = | Білімі = [[Құрлық әскерлерінің әскери институты|Кеңес Одағы маршалы И.С. Конев атындағы Алматы жоғарғы жалпыәскери қолбасшылық мектебі]],<br />[[Ұлттық қорғаныс университеті|ҚР ҚК әскери академиясы]],<br />РФ ҚК Бас штабының Әскери академиясы | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = {{қатар | теңестіру = солға | {{Даңқ ордені}} | {{2 дәрежелі Айбын ордені}} }} }} '''Еркін Советбекұлы Ботақанов''' ([[1 қаңтар]] [[1966 жыл|1966]], [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы (2022-2024). == Өмірбаяны == Еркін Советбекұлы Ботақанов 1966 жылы 1 қыркүйекте Шығыс Қазақстан облысы, [[Күршім ауданы]], Топтерек ауылында дүниеге келген. 1987 жылы Кеңес Одағы маршалы И.С. Конев атындағы Алматы жоғарғы жалпыәскери қолбасшылық мектебін бітірген. 2003 жылы ҚР ҚК әскери академиясын бітірген. 2014 жылы РФ ҚК Бас штабының Әскери академиясын бітірген. === Мансабы === 1987 жылдан бастап 2009 жылға дейін Ішкі әскердегі взвод командирінен құрама командиріне дейін әртүрлі лауазымдарда қызмет етті. 2009 жылдың шілдесінен 2010 жылдың шілдесіне дейін — Ішкі әскерлер қолбасшысының орынбасары — [[Астана]] қ., ҚР ІІМ Ішкі әскерлер комитеті төрағасының орынбасары болды. Қазақстан Президенті [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевтың]] 2009 жылғы 6 мамырдағы Жарлығымен оған генерал-майор әскери атағы берілді. 2010 жылдың шілдесінен 2013 жылдың шілдесіне дейін — Ішкі әскерлер Бас қолбасшысының бірінші орынбасары — Бас штаб басшысы — Астана қ., ҚР ІІМ Ішкі әскерлер комитеті төрағасының орынбасары болып жұмыс істеді. 2013 жылдың мамыр-шілде айлары аралығында — Ішкі әскерлер Бас қолбасшысының бірінші орынбасары — Бас штаб басшысы — ҚР ІІМ Ішкі әскерлер комитеті төрағасының орынбасары қызметін атқарды. 2014 жылдың 16 шілдесінен 2020 жылдың тамызына дейін — [[Қарағанды]] қ., Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланы «Орталық» өңірлік қолбасшылығының қолбасшысы болды. 2020 жылдың 7 тамызынан 2022 жылдың 19 қаңтарына дейін — Ұлттық ұлан Бас қолбасшысының бірінші орынбасары — [[Астана|Нұр-Сұлтан]] қ. Бас штабының басшысы лауазымында еңбек етті. 2022 жылдың 19 қаңтарынан 2024 жылдың 18 қыркүйегіне дейін — ҚР ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы болып жұмыс істеді. Қазақстан Президенті [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаевтың]] 2023 жылғы 5 мамырдағы Жарлығымен оған генерал-лейтенант әскери атағы берілді. II дәрежелі «Даңқ» орденімен, II дәрежелі «Айбын» орденімен, Қазақстан Республикасының 15 медалімен, Беларус Республикасының 2 медалімен, КСРО-ның 1 медалімен, Тәжікстан Республикасының 2 медалімен, Қырғызстан Республикасының 1 медалімен марапатталған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Күршім ауданында туғандар]] [[Санат:Бас штабтың Әскери академиясы түлектері]] [[Санат:Қазақстан генерал-лейтенанттары]] dqce8s2ag3p9z08w2a1pgttyfp7qdyk 3479054 3479053 2025-06-10T16:15:34Z Орел Карл 81620 /* Мансабы */ 3479054 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Еркін Советбекұлы Ботақанов | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы | Ту = Flag of Kazakhstan National Guard.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[19 қаңтар]] [[2022 жыл|2022]] | Басқаруын аяқтады = [[18 қыркүйек]] [[2024 жыл|2024]] | Ізашары = [[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] | Ізбасары = [[Аңсаған Скендерұлы Балтабеков|Аңсаған Балтабеков]] | Президент = | Премьер = | Титулы_2 = | Ту_2 = | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = 1.1.1966 | Туған жері = [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = [[Сурет:18-RKGF-LG.svg|20px]] [[Генерал-лейтенант]] | Партиясы = | Білімі = [[Құрлық әскерлерінің әскери институты|Кеңес Одағы маршалы И.С. Конев атындағы Алматы жоғарғы жалпыәскери қолбасшылық мектебі]],<br />[[Ұлттық қорғаныс университеті|ҚР ҚК әскери академиясы]],<br />РФ ҚК Бас штабының Әскери академиясы | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = {{қатар | теңестіру = солға | {{Даңқ ордені}} | {{2 дәрежелі Айбын ордені}} }} }} '''Еркін Советбекұлы Ботақанов''' ([[1 қаңтар]] [[1966 жыл|1966]], [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы (2022-2024). == Өмірбаяны == Еркін Советбекұлы Ботақанов 1966 жылы 1 қыркүйекте Шығыс Қазақстан облысы, [[Күршім ауданы]], Топтерек ауылында дүниеге келген. 1987 жылы Кеңес Одағы маршалы И.С. Конев атындағы Алматы жоғарғы жалпыәскери қолбасшылық мектебін бітірген. 2003 жылы ҚР ҚК әскери академиясын бітірген. 2014 жылы РФ ҚК Бас штабының Әскери академиясын бітірген. === Мансабы === 1987 жылдан бастап 2009 жылға дейін Ішкі әскердегі взвод командирінен құрама командиріне дейін әртүрлі лауазымдарда қызмет етті. 2009 жылдың шілдесінен 2010 жылдың шілдесіне дейін — Ішкі әскерлер қолбасшысының орынбасары — [[Астана]] қ., ҚР ІІМ Ішкі әскерлер комитеті төрағасының орынбасары болды. Қазақстан Президенті [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевтың]] 2009 жылғы 6 мамырдағы Жарлығымен оған генерал-майор әскери атағы берілді. 2010 жылдың шілдесінен 2013 жылдың шілдесіне дейін — Ішкі әскерлер Бас қолбасшысының бірінші орынбасары — Бас штаб басшысы — Астана қ., ҚР ІІМ Ішкі әскерлер комитеті төрағасының орынбасары болып жұмыс істеді. 2013 жылдың мамыр-шілде айлары аралығында — Ішкі әскерлер Бас қолбасшысының бірінші орынбасары — Бас штаб басшысы — ҚР ІІМ Ішкі әскерлер комитеті төрағасының орынбасары қызметін атқарды. 2014 жылдың 16 шілдесінен 2020 жылдың тамызына дейін — [[Қарағанды]] қ., Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланы «Орталық» өңірлік қолбасшылығының қолбасшысы болды. 2020 жылдың 7 тамызынан 2022 жылдың 19 қаңтарына дейін — Ұлттық ұлан Бас қолбасшысының бірінші орынбасары — [[Астана|Нұр-Сұлтан]] қ. Бас штабының басшысы лауазымында еңбек етті. 2022 жылдың 19 қаңтарынан 2024 жылдың 18 қыркүйегіне дейін — ҚР ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы болып жұмыс істеді<ref>{{Cite web |url=https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-okimimen-erkin-sovetbekuly-botakanov-kazakstan-respublikasy-ishki-ister-ministrinin-orynbasary-ulttyk-ulannyn-bas-kolbasshysy-lauazymynan-bosatyldy-1883237|title=Құқықтық актiлер|publisher=Қазақстан Республикасы Президентінің ресми сайты|date=2024-09-18|accessdate=2025-06-10}}</ref>. Қазақстан Президенті [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаевтың]] 2023 жылғы 5 мамырдағы Жарлығымен оған генерал-лейтенант әскери атағы берілді. II дәрежелі «Даңқ» орденімен, II дәрежелі «Айбын» орденімен, Қазақстан Республикасының 15 медалімен, Беларус Республикасының 2 медалімен, КСРО-ның 1 медалімен, Тәжікстан Республикасының 2 медалімен, Қырғызстан Республикасының 1 медалімен марапатталған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Күршім ауданында туғандар]] [[Санат:Бас штабтың Әскери академиясы түлектері]] [[Санат:Қазақстан генерал-лейтенанттары]] 9g1x3mfmov6qfk9pa2bvouy5lnihlf1 3479055 3479054 2025-06-10T16:21:13Z Орел Карл 81620 /* Мансабы */ 3479055 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Еркін Советбекұлы Ботақанов | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы | Ту = Flag of Kazakhstan National Guard.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[19 қаңтар]] [[2022 жыл|2022]] | Басқаруын аяқтады = [[18 қыркүйек]] [[2024 жыл|2024]] | Ізашары = [[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] | Ізбасары = [[Аңсаған Скендерұлы Балтабеков|Аңсаған Балтабеков]] | Президент = | Премьер = | Титулы_2 = | Ту_2 = | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = 1.1.1966 | Туған жері = [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = [[Сурет:18-RKGF-LG.svg|20px]] [[Генерал-лейтенант]] | Партиясы = | Білімі = [[Құрлық әскерлерінің әскери институты|Кеңес Одағы маршалы И.С. Конев атындағы Алматы жоғарғы жалпыәскери қолбасшылық мектебі]],<br />[[Ұлттық қорғаныс университеті|ҚР ҚК әскери академиясы]],<br />РФ ҚК Бас штабының Әскери академиясы | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = {{қатар | теңестіру = солға | {{Даңқ ордені}} | {{2 дәрежелі Айбын ордені}} }} }} '''Еркін Советбекұлы Ботақанов''' ([[1 қаңтар]] [[1966 жыл|1966]], [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы (2022-2024). == Өмірбаяны == Еркін Советбекұлы Ботақанов 1966 жылы 1 қыркүйекте Шығыс Қазақстан облысы, [[Күршім ауданы]], Топтерек ауылында дүниеге келген. 1987 жылы Кеңес Одағы маршалы И.С. Конев атындағы Алматы жоғарғы жалпыәскери қолбасшылық мектебін бітірген. 2003 жылы ҚР ҚК әскери академиясын бітірген. 2014 жылы РФ ҚК Бас штабының Әскери академиясын бітірген. === Мансабы === 1987 жылдан бастап 2009 жылға дейін Ішкі әскердегі взвод командирінен құрама командиріне дейін әртүрлі лауазымдарда қызмет етті. 2009 жылдың шілдесінен 2010 жылдың шілдесіне дейін — Ішкі әскерлер қолбасшысының орынбасары — [[Астана]] қ., ҚР ІІМ Ішкі әскерлер комитеті төрағасының орынбасары болды. Қазақстан Президенті [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевтың]] 2009 жылғы 6 мамырдағы Жарлығымен оған генерал-майор әскери атағы берілді. 2010 жылдың шілдесінен 2013 жылдың шілдесіне дейін — Ішкі әскерлер Бас қолбасшысының бірінші орынбасары — Бас штаб басшысы — Астана қ., ҚР ІІМ Ішкі әскерлер комитеті төрағасының орынбасары болып жұмыс істеді. 2013 жылдың мамыр-шілде айлары аралығында — Ішкі әскерлер Бас қолбасшысының бірінші орынбасары — Бас штаб басшысы — ҚР ІІМ Ішкі әскерлер комитеті төрағасының орынбасары қызметін атқарды. 2014 жылдың 16 шілдесінен 2020 жылдың тамызына дейін — [[Қарағанды]] қ., Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланы «Орталық» өңірлік қолбасшылығының қолбасшысы болды. 2020 жылдың 7 тамызынан 2022 жылдың 19 қаңтарына дейін — Ұлттық ұлан Бас қолбасшысының бірінші орынбасары — [[Астана|Нұр-Сұлтан]] қ. Бас штабының басшысы лауазымында еңбек етті. 2022 жылдың 19 қаңтарынан 2024 жылдың 18 қыркүйегіне дейін — ҚР ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы болып жұмыс істеді<ref>{{Cite web |url=https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-okimimen-erkin-sovetbekuly-botakanov-kazakstan-respublikasy-ishki-ister-ministrinin-orynbasary-ulttyk-ulannyn-bas-kolbasshysy-lauazymyna-tagayyndaldy-190434|title=Құқықтық актiлер|publisher=Қазақстан Республикасы Президентінің ресми сайты|date=2022-01-19|accessdate=2025-06-10}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-okimimen-erkin-sovetbekuly-botakanov-kazakstan-respublikasy-ishki-ister-ministrinin-orynbasary-ulttyk-ulannyn-bas-kolbasshysy-lauazymynan-bosatyldy-1883237|title=Құқықтық актiлер|publisher=Қазақстан Республикасы Президентінің ресми сайты|date=2024-09-18|accessdate=2025-06-10}}</ref>. Қазақстан Президенті [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаевтың]] 2023 жылғы 5 мамырдағы Жарлығымен оған генерал-лейтенант әскери атағы берілді<ref>{{Cite web |url=https://sputnik.kz/20230505/toqaev-askeri-qyzmetkerlerge-zhana-ataqtar-berdi-34593760.html|title=Тоқаев әскери қызметкерлерге жаңа атақтар берді|publisher=SPUTNIK Қазақстан|date=2023-05-05|accessdate=2025-06-10}}</ref>. II дәрежелі «Даңқ» орденімен, II дәрежелі «Айбын» орденімен, Қазақстан Республикасының 15 медалімен, Беларус Республикасының 2 медалімен, КСРО-ның 1 медалімен, Тәжікстан Республикасының 2 медалімен, Қырғызстан Республикасының 1 медалімен марапатталған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Күршім ауданында туғандар]] [[Санат:Бас штабтың Әскери академиясы түлектері]] [[Санат:Қазақстан генерал-лейтенанттары]] 94zda28jiqyf2we3tmkf09akuiw02ci 3479057 3479055 2025-06-10T16:22:00Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3479057 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Еркін Советбекұлы Ботақанов | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы | Ту = Flag of Kazakhstan National Guard.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[19 қаңтар]] [[2022 жыл|2022]] | Басқаруын аяқтады = [[18 қыркүйек]] [[2024 жыл|2024]] | Ізашары = [[Руслан Фатихұлы Жақсылықов|Руслан Жақсылықов]] | Ізбасары = [[Аңсаған Скендерұлы Балтабеков|Аңсаған Балтабеков]] | Президент = | Премьер = | Титулы_2 = | Ту_2 = | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = 1.1.1966 | Туған жері = [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]] | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = [[Сурет:18-RKGF-LG.svg|20px]] [[Генерал-лейтенант]] | Партиясы = | Білімі = [[Құрлық әскерлерінің әскери институты|Кеңес Одағы маршалы И.С. Конев атындағы Алматы жоғарғы жалпыәскери қолбасшылық мектебі]],<br />[[Ұлттық қорғаныс университеті|ҚР ҚК әскери академиясы]],<br />РФ ҚК Бас штабының Әскери академиясы | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = {{қатар | теңестіру = солға | {{Даңқ ордені}} | {{2 дәрежелі Айбын ордені}} }} }} '''Еркін Советбекұлы Ботақанов''' ([[1 қаңтар]] [[1966 жыл|1966]], [[Топтерек]] ауылы, [[Күршім ауданы]], [[Шығыс Қазақстан облысы]], [[Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы|Қазақ КСР]]) — Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы (2022-2024). == Өмірбаяны == Еркін Советбекұлы Ботақанов 1966 жылы 1 қыркүйекте Шығыс Қазақстан облысы, [[Күршім ауданы]], Топтерек ауылында дүниеге келген. 1987 жылы [[Құрлық әскерлерінің әскери институты|Кеңес Одағы маршалы И.С. Конев атындағы Алматы жоғарғы жалпыәскери қолбасшылық мектебін]] бітірген. 2003 жылы ҚР ҚК әскери академиясын бітірген. 2014 жылы РФ ҚК Бас штабының Әскери академиясын бітірген. === Мансабы === 1987 жылдан бастап 2009 жылға дейін Ішкі әскердегі взвод командирінен құрама командиріне дейін әртүрлі лауазымдарда қызмет етті. 2009 жылдың шілдесінен 2010 жылдың шілдесіне дейін — Ішкі әскерлер қолбасшысының орынбасары — [[Астана]] қ., ҚР ІІМ Ішкі әскерлер комитеті төрағасының орынбасары болды. Қазақстан Президенті [[Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев|Нұрсұлтан Назарбаевтың]] 2009 жылғы 6 мамырдағы Жарлығымен оған генерал-майор әскери атағы берілді. 2010 жылдың шілдесінен 2013 жылдың шілдесіне дейін — Ішкі әскерлер Бас қолбасшысының бірінші орынбасары — Бас штаб басшысы — Астана қ., ҚР ІІМ Ішкі әскерлер комитеті төрағасының орынбасары болып жұмыс істеді. 2013 жылдың мамыр-шілде айлары аралығында — Ішкі әскерлер Бас қолбасшысының бірінші орынбасары — Бас штаб басшысы — ҚР ІІМ Ішкі әскерлер комитеті төрағасының орынбасары қызметін атқарды. 2014 жылдың 16 шілдесінен 2020 жылдың тамызына дейін — [[Қарағанды]] қ., Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланы «Орталық» өңірлік қолбасшылығының қолбасшысы болды. 2020 жылдың 7 тамызынан 2022 жылдың 19 қаңтарына дейін — Ұлттық ұлан Бас қолбасшысының бірінші орынбасары — [[Астана|Нұр-Сұлтан]] қ. Бас штабының басшысы лауазымында еңбек етті. 2022 жылдың 19 қаңтарынан 2024 жылдың 18 қыркүйегіне дейін — ҚР ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы болып жұмыс істеді<ref>{{Cite web |url=https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-okimimen-erkin-sovetbekuly-botakanov-kazakstan-respublikasy-ishki-ister-ministrinin-orynbasary-ulttyk-ulannyn-bas-kolbasshysy-lauazymyna-tagayyndaldy-190434|title=Құқықтық актiлер|publisher=Қазақстан Республикасы Президентінің ресми сайты|date=2022-01-19|accessdate=2025-06-10}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysynyn-okimimen-erkin-sovetbekuly-botakanov-kazakstan-respublikasy-ishki-ister-ministrinin-orynbasary-ulttyk-ulannyn-bas-kolbasshysy-lauazymynan-bosatyldy-1883237|title=Құқықтық актiлер|publisher=Қазақстан Республикасы Президентінің ресми сайты|date=2024-09-18|accessdate=2025-06-10}}</ref>. Қазақстан Президенті [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаевтың]] 2023 жылғы 5 мамырдағы Жарлығымен оған генерал-лейтенант әскери атағы берілді<ref>{{Cite web |url=https://sputnik.kz/20230505/toqaev-askeri-qyzmetkerlerge-zhana-ataqtar-berdi-34593760.html|title=Тоқаев әскери қызметкерлерге жаңа атақтар берді|publisher=SPUTNIK Қазақстан|date=2023-05-05|accessdate=2025-06-10}}</ref>. II дәрежелі «Даңқ» орденімен, II дәрежелі «Айбын» орденімен, Қазақстан Республикасының 15 медалімен, Беларус Республикасының 2 медалімен, КСРО-ның 1 медалімен, Тәжікстан Республикасының 2 медалімен, Қырғызстан Республикасының 1 медалімен марапатталған. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Күршім ауданында туғандар]] [[Санат:Бас штабтың Әскери академиясы түлектері]] [[Санат:Қазақстан генерал-лейтенанттары]] r5sqdsnl6w526kbu93jocqxcg13ozjh 0 760871 3479060 2025-06-10T16:30:31Z Орел Карл 81620 Жаңа бетте: {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Аңсаған Скендерұлы Балтабеков | Шынайы есімі = | Суре... 3479060 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Аңсаған Скендерұлы Балтабеков | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы | Ту = Flag of Kazakhstan National Guard.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[18 қыркүйек]] [[2024 жыл|2024]] бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Еркін Советбекұлы Ботақанов|Еркін Ботақанов]] | Ізбасары = | Президент = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер = [[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]] | Титулы_2 = | Ту_2 = | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = | Туған жері = | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = [[Сурет:17-RKGF-MG.svg|20px]] [[Генерал-майор]] | Партиясы = | Білімі = [[Қазақ гуманитарлық заң университеті|Қазақстан мемлекеттік заң академиясы]],<br />[[Ұлттық қорғаныс университеті]] | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = }} '''Аңсаған Скендерұлы Балтабеков''' — Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары — [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ұланы|Ұлттық ұланның]] бас қолбасшысы (2024 жылдан бастап), генерал-майор (2023). == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} 9pjrqdmtpun72ave41llbpkaujc7gs7 3479061 3479060 2025-06-10T16:31:24Z Орел Карл 81620 3479061 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Аңсаған Скендерұлы Балтабеков | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы | Ту = Flag of Kazakhstan National Guard.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[18 қыркүйек]] [[2024 жыл|2024]] бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Еркін Советбекұлы Ботақанов|Еркін Ботақанов]] | Ізбасары = | Президент = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер = [[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]] | Титулы_2 = | Ту_2 = | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = | Туған жері = | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = [[Сурет:17-RKGF-MG.svg|20px]] [[Генерал-майор]] | Партиясы = | Білімі = [[Қазақ гуманитарлық заң университеті|Қазақстан мемлекеттік заң академиясы]],<br />[[Ұлттық қорғаныс университеті]] | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = {{2 дәрежелі Даңқ ордені}} }} '''Аңсаған Скендерұлы Балтабеков''' — Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары — [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ұланы|Ұлттық ұланның]] бас қолбасшысы (2024 жылдан бастап), генерал-майор (2023). == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} jxkkir5tyu2bzvhk5xz6hioyj6kc352 3479062 3479061 2025-06-10T16:31:48Z Орел Карл 81620 «[[Санат:Қазақстан генерал-майорлары|Қазақстан генерал-майорлары]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3479062 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Аңсаған Скендерұлы Балтабеков | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы | Ту = Flag of Kazakhstan National Guard.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[18 қыркүйек]] [[2024 жыл|2024]] бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Еркін Советбекұлы Ботақанов|Еркін Ботақанов]] | Ізбасары = | Президент = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер = [[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]] | Титулы_2 = | Ту_2 = | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = | Туған жері = | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = [[Сурет:17-RKGF-MG.svg|20px]] [[Генерал-майор]] | Партиясы = | Білімі = [[Қазақ гуманитарлық заң университеті|Қазақстан мемлекеттік заң академиясы]],<br />[[Ұлттық қорғаныс университеті]] | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = {{2 дәрежелі Даңқ ордені}} }} '''Аңсаған Скендерұлы Балтабеков''' — Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары — [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ұланы|Ұлттық ұланның]] бас қолбасшысы (2024 жылдан бастап), генерал-майор (2023). == Өмірбаяны == == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан генерал-майорлары]] g6rrppafszz5eobiga0nglok3kzhr17 3479065 3479062 2025-06-10T16:43:06Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3479065 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Аңсаған Скендерұлы Балтабеков | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы | Ту = Flag of Kazakhstan National Guard.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[18 қыркүйек]] [[2024 жыл|2024]] бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Еркін Советбекұлы Ботақанов|Еркін Ботақанов]] | Ізбасары = | Президент = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер = [[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]] | Титулы_2 = | Ту_2 = | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = | Туған жері = | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = [[Сурет:17-RKGF-MG.svg|20px]] [[Генерал-майор]] | Партиясы = | Білімі = [[Қазақ гуманитарлық заң университеті|Қазақстан мемлекеттік заң академиясы]],<br />[[Ұлттық қорғаныс университеті]] | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = {{2 дәрежелі Даңқ ордені}} }} '''Аңсаған Скендерұлы Балтабеков''' — Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары — [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ұланы|Ұлттық ұланның]] бас қолбасшысы (2024 жылдан бастап), генерал-майор (2023). == Өмірбаяны == Аңсаған Балтабековтың өмірбаяны туралы толық мәлімет жоқ. 2000 жылы [[Қазақ гуманитарлық заң университеті|Қазақстан мемлекеттік заң академиясын]] бітірген. 2023 жылы [[Ұлттық қорғаныс университеті|Ұлттық қорғаныс университетін]] бітірген. 2002 жылдың маусымы — 2017 жылдың ақпаны — [[Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметі|Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметінде]] әртүрлі офицерлік және басшылық лауазымдарда қызмет етті (2014 жылға дейінгі кезеңде — Республикалық ұланда ма немесе Президенттің күзет қызметінде ме белгісіз). 2017 жылдың ақпаны — 2019 жылдың наурызы — [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінде]] жұмыс істеді. 2019 жылдың наурызы — 2022 жылдың мамыры — Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметінде түрлі басшылық лауазымдарда болды. 2022 жылдың мамыры — 2023 жылдың қаңтары — Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметі басшысының орынбасары қызметін атқарды. Қазақстан Президентінің 2023 жылғы 5 мамырдағы Жарлығымен Аңсаған Балтабековке генерал-майор әскери атағы берілді. 2024 жылдың 18 қыркүйегінен бастап — Ішкі істер министрінің орынбасары, бір мезгілде — Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының Бас қолбасшысы лауазымына тағайындалды. == Марапаттары == * II дәрежелі [[Даңқ ордені|«Даңқ» ордені]] (2025) == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан генерал-майорлары]] 1y0vyea546vv4by568634w1dlz3u3h5 3479066 3479065 2025-06-10T16:44:24Z Орел Карл 81620 /* Марапаттары */ 3479066 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Аңсаған Скендерұлы Балтабеков | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы | Ту = Flag of Kazakhstan National Guard.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[18 қыркүйек]] [[2024 жыл|2024]] бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Еркін Советбекұлы Ботақанов|Еркін Ботақанов]] | Ізбасары = | Президент = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер = [[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]] | Титулы_2 = | Ту_2 = | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = | Туған жері = | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = [[Сурет:17-RKGF-MG.svg|20px]] [[Генерал-майор]] | Партиясы = | Білімі = [[Қазақ гуманитарлық заң университеті|Қазақстан мемлекеттік заң академиясы]],<br />[[Ұлттық қорғаныс университеті]] | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = {{2 дәрежелі Даңқ ордені}} }} '''Аңсаған Скендерұлы Балтабеков''' — Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары — [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ұланы|Ұлттық ұланның]] бас қолбасшысы (2024 жылдан бастап), генерал-майор (2023). == Өмірбаяны == Аңсаған Балтабековтың өмірбаяны туралы толық мәлімет жоқ. 2000 жылы [[Қазақ гуманитарлық заң университеті|Қазақстан мемлекеттік заң академиясын]] бітірген. 2023 жылы [[Ұлттық қорғаныс университеті|Ұлттық қорғаныс университетін]] бітірген. 2002 жылдың маусымы — 2017 жылдың ақпаны — [[Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметі|Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметінде]] әртүрлі офицерлік және басшылық лауазымдарда қызмет етті (2014 жылға дейінгі кезеңде — Республикалық ұланда ма немесе Президенттің күзет қызметінде ме белгісіз). 2017 жылдың ақпаны — 2019 жылдың наурызы — [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінде]] жұмыс істеді. 2019 жылдың наурызы — 2022 жылдың мамыры — Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметінде түрлі басшылық лауазымдарда болды. 2022 жылдың мамыры — 2023 жылдың қаңтары — Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметі басшысының орынбасары қызметін атқарды. Қазақстан Президентінің 2023 жылғы 5 мамырдағы Жарлығымен Аңсаған Балтабековке генерал-майор әскери атағы берілді. 2024 жылдың 18 қыркүйегінен бастап — Ішкі істер министрінің орынбасары, бір мезгілде — Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының Бас қолбасшысы лауазымына тағайындалды. == Марапаттары == * II дәрежелі [[Даңқ ордені|«Даңқ» ордені]] (2025)<ref>{{Cite web |url=https://www.akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-memlekettik-nagradalarymen-nagradtau-turaly-541655|title=Президент Қазақстан Республикасының мемлекеттік наградаларымен марапаттау туралы Жарлыққа қол қойды|publisher=Қазақстан Республикасы Президентінің ресми сайты|date=2025-05-05|accessdate=2025-06-10}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан генерал-майорлары]] 9vp2r5klva4spswc2jg9bga9wev0icw 3479070 3479066 2025-06-10T16:58:10Z Орел Карл 81620 /* Өмірбаяны */ 3479070 wikitext text/x-wiki {{Мемлекеттік қайраткер | түс = <!-- елбасы | мемлекет басшысы | үкімет басшысы | халықаралық | губернатор | перғауын | швейцарияның федерация кеңесі | елші | министр | монарх --> | Қазақша есімі = Аңсаған Скендерұлы Балтабеков | Шынайы есімі = | Суреті = | Сурет ені = | Атауы = | Титулы = ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы | Ту = Flag of Kazakhstan National Guard.svg | Ту2 = Flag of Kazakhstan.svg | Реті = | Басқара бастады = [[18 қыркүйек]] [[2024 жыл|2024]] бастап | Басқаруын аяқтады = | Ізашары = [[Еркін Советбекұлы Ботақанов|Еркін Ботақанов]] | Ізбасары = | Президент = [[Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев|Қасым-Жомарт Тоқаев]] | Премьер = [[Олжас Абайұлы Бектенов|Олжас Бектенов]] | Титулы_2 = | Ту_2 = | Ту2_2 = | Реті_2 = | Басқара бастады_2 = | Басқаруын аяқтады_2 = | Ізашары_2 = | Ізбасары_2 = | Титулы_3 = | Ту_3 = | Ту2_3 = | Реті_3 = | Басқара бастады_3 = | Басқаруын аяқтады_3 = | Ізашары_3 = | Ізбасары_3 = | Титулы_4 = | Ту_4 = | Ту2_4 = | Реті_4 = | Басқара бастады_4 = | Басқаруын аяқтады_4 = | Ізашары_4 = | Ізбасары_4 = | Туған күні = | Туған жері = | Қайтыс болған күні = | Қайтыс болған жері = | Жерленді = | Діні = | Әкесі = | Анасы = | Жұбайы = | Балалары = | Қызмет еткен жылдары = | Құрамында болды = | Әскер түрі = | Атағы = [[Сурет:17-RKGF-MG.svg|20px]] [[Генерал-майор]] | Партиясы = | Білімі = [[Қазақ гуманитарлық заң университеті|Қазақстан мемлекеттік заң академиясы]],<br />[[Ұлттық қорғаныс университеті]] | Мамандығы = | Қолтаңбасы = | Сайты = | Commons = | Марапаттары = {{2 дәрежелі Даңқ ордені}} }} '''Аңсаған Скендерұлы Балтабеков''' — Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары — [[Қазақстан Республикасының Ұлттық ұланы|Ұлттық ұланның]] бас қолбасшысы (2024 жылдан бастап), генерал-майор (2023). == Өмірбаяны == Аңсаған Балтабековтың өмірбаяны туралы толық мәлімет жоқ. 2000 жылы [[Қазақ гуманитарлық заң университеті|Қазақстан мемлекеттік заң академиясын]] бітірген. 2023 жылы [[Ұлттық қорғаныс университеті|Ұлттық қорғаныс университетін]] бітірген. 2002 жылдың маусымы — 2017 жылдың ақпаны — [[Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметі|Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметінде]] әртүрлі офицерлік және басшылық лауазымдарда қызмет етті (2014 жылға дейінгі кезеңде — Республикалық ұланда ма немесе Президенттің күзет қызметінде ме белгісіз). 2017 жылдың ақпаны — 2019 жылдың наурызы — [[Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті|Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитетінде]] жұмыс істеді. 2019 жылдың наурызы — 2022 жылдың мамыры — Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметінде түрлі басшылық лауазымдарда болды. 2022 жылдың мамыры — 2024 жылдың қаңтары — Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметі басшысының орынбасары қызметін атқарды<ref>{{Cite web |url=https://ortcom.kz/kk/deyatelnost-glavy-gosudarstva/1652864779|title=ҚР Мемлекеттік күзет қызметі бастығының орынбасары тағайындалды|publisher=Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы ОРТАЛЫҚ КОММУНИКАЦИЯЛАР ҚЫЗМЕТІ|date=2022-05-18|accessdate=2025-06-10}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://baq.kz/memlekettik-kuzet-qyzmeti-bastygynyn-orynbasary-tagayyndaldy-321048/|title=Мемлекеттік күзет қызметі бастығының орынбасары тағайындалды|publisher=BAQ.kz|date=2024-01-10|accessdate=2025-06-10}}</ref>. Қазақстан Президентінің 2023 жылғы 5 мамырдағы Жарлығымен Аңсаған Балтабековке генерал-майор әскери атағы берілді<ref>{{Cite web |url=https://www.akorda.kz/kz/zhogary-askeri-zhane-arnauly-ataktar-synyptyk-shender-beru-turaly-542946|title=Жоғары әскери және арнаулы атақтар, сыныптық шендер беру туралы|publisher=Қазақстан Республикасы Президентінің ресми сайты|date=2023-05-05|accessdate=2025-06-10}}</ref>. 2024 жылдың 18 қыркүйегінен бастап — Ішкі істер министрінің орынбасары, бір мезгілде — Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының Бас қолбасшысы лауазымына тағайындалды<ref>{{Cite web |url=https://el.kz/ulttyq-ulanga-zhana-basshy-tagayyndaldy_132783/|title=Ұлттық ұланға жаңа басшы тағайындалды|publisher=EL.kz|date=2024-09-18|accessdate=2025-06-10}}</ref>. == Марапаттары == * II дәрежелі [[Даңқ ордені|«Даңқ» ордені]] (2025)<ref>{{Cite web |url=https://www.akorda.kz/kz/kazakstan-respublikasynyn-memlekettik-nagradalarymen-nagradtau-turaly-541655|title=Президент Қазақстан Республикасының мемлекеттік наградаларымен марапаттау туралы Жарлыққа қол қойды|publisher=Қазақстан Республикасы Президентінің ресми сайты|date=2025-05-05|accessdate=2025-06-10}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Қазақстан генерал-майорлары]] crjq2tn8ikihg4u8da26y27j7nrv86b 3 760872 3479080 2025-06-10T18:06:19Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479080 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Nhterzi}} -- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 23:06, 2025 ж. маусымның 10 (+05) i73iq0slxo7wdun9lg1uqwkqefpsf4t 0 760873 3479081 2025-06-10T18:10:16Z Ерден Карсыбеков 3744 Жаңа бетте: [[Сурет:London 2012 Olympic 100m final start.jpg|нобай|180px|2012 жылғы финалдың бас кезі.]] [[Сурет:Usain Bolt winning-cropped.jpg|нобай|2008 жылғы финалдың аяқ кезі.]] [[Сурет:Boltbeijing.jpg|нобай|2008, 2012, 2016 жылдардың чемпионы Усэйн Болт.]] '''100 метрге жүгіру''' барлық заманауи '''Олимпиада ойындары|Олимпиадал... 3479081 wikitext text/x-wiki [[Сурет:London 2012 Olympic 100m final start.jpg|нобай|180px|2012 жылғы финалдың бас кезі.]] [[Сурет:Usain Bolt winning-cropped.jpg|нобай|2008 жылғы финалдың аяқ кезі.]] [[Сурет:Boltbeijing.jpg|нобай|2008, 2012, 2016 жылдардың чемпионы Усэйн Болт.]] '''100 метрге жүгіру''' барлық заманауи '''[[Олимпиада ойындары|Олимпиадалардың]]''' бағдарламасында болды. Басында сайыстар тек ерлер арасында өткізілді. Әйелдер арасындағы алғашқы жарыс 1928 жылы орын алды. Сайыстар квалификациялық жүгіруден, ширек финалдан, жартылай финалдан және финалдан тұрады. Бұрын финалға алты спортшы жолдама алатын-ды, ал 1964 жылдан бастап финалға сегіз спортшыдан қатысады. 100 метрге жүгіруден қазіргі олимпиялық рекордты ерлер арасында 2012 жылы ямайкалық [[Усэйн Болт]] орнатқан — ол бұл дистанцияны 9,63 секундта жүгіріп өтті. Әйелдер арасында рекордты 2021 жылы ямайкалық [[Элейн Томпсон-Хера]] жаңартқан еді — ол осы дистанцияға 10,61 секунд жұмсады. Бұл дисциплинаға қатысатын спортшылар көбінесе [[Олимпиада ойындарындағы 200 метрге жүгіру|200 метрге жүгіру]] және [[Олимпиада ойындарындағы 100 метрлік эстафета|100 метрлік эстафета]] сайыстарына да қатысады. Мысалы, 100 метрге жүгіруде чемпион атанған барлық ерлердің ішінде 9 атлет 200 метрлік дистанцияда да алтын медаль жеңіп алған болатын. Оның ішінде [[Усэйн Болт]] қатарынан үш рет қос дисциплинаның жеңімпазы болып шыққан — [[2008 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|2008]], [[2012 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|2012]], [[2016 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|2016]] жылдары. Әйелдер арасында сондай жетістікке 7 атлет қол жеткізе алған, оның ішінде [[Элейн Томпсон-Хера]] — 2016 және [[2020 жылғы Жазғы Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика|2021]] жылдары. == Медальдар санағы == === Ерлер === {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" |- ! Орын ! Мемлекет !style="background-color:gold"|Алтын !style="background-color:silver"|Күміс !style="background-color:#cc9966"|Қола ! Барлығы |- | 1 ||align=left|{{USA}} || 17 || 15 || 10 || 42 |- | 2 ||align=left|{{GBR}} || 4 || 2 || 3 || 9 |- | 3 ||align=left|{{JAM}} || 3 || 4 || 1 || 8 |- | 4 ||align=left|{{CAN}} || 2 || 0 || 5 || 7 |- | 5 ||align=left|{{TTO}} || 1 || 2 || 1 || 4 |- | 6 ||align=left|{{URS}} || 1 || 0 || 1 || 2 |- | rowspan="3" |7 || align=left|{{EUA}} || 1 || 0 || 0 || 1 |- |align=left|{{ITA}} || 1 || 0 || 0 || 1 |- |align=left|{{байрақ|ОАР}} || 1 || 0 || 0 || 1 |- | rowspan="2" |10 || align=left|{{CUB}} || 0 || 2 || 0 || 2 |- |align=left|{{NAM}} || 0 || 2 || 0 || 2 |- | 12 || align=left|{{GER}} || 0 || 1 || 2 || 3 |- | 13 || align=left|{{POR}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- | 14 || align=left|{{AUS}} || 0 || 0 || 2 || 2 |- | rowspan=6|15 ||align=left|{{BRB}} || 0 || 0 || 1 || 1 |- |align=left|{{BUL}} || 0 || 0 || 1 || 1 |- |align=left|{{NZL}} || 0 || 0 || 1 || 1 |- |align=left|{{HUN}} || 0 || 0 || 1 || 1 |- |align=left|{{NED}} || 0 || 0 || 1 || 1 |- |align=left|{{PAN}} || 0 || 0 || 1 || 1 |- |} === Әйелдер === {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" |- ! Орын ! Мемлекет !style="background-color:gold"|Алтын !style="background-color:silver"|Күміс !style="background-color:#cc9966"|Қола ! Барлығы |- | 1 ||align=left|{{USA}} || 9 || 8 || 3 || 20 |- | 2 ||align=left|{{JAM}} || 4 || 6 || 6 || 16 |- | 3 ||align=left|{{AUS}} || 2 || 1 || 3 || 6 |- | 4 ||align=left|{{байрақ|ГДР}} || 1 || 2 || 2 || 5 |- | 5 ||align=left|{{POL}} || 1 || 1 || 2 || 4 |- | 6 ||align=left|{{FRG}} || 1 || 0 || 1 || 2 |- | rowspan="4" |7 ||align=left|{{BLR}} || 1 || 0 || 0 || 1 |- |align=left|{{URS}} || 1 || 0 || 0 || 1 |- |align=left|{{NED}} || 1 || 0 || 0 || 1 |- |align=left|{{LCA}} || 1 || 0 || 0 || 1 |- | 11 ||align=left|{{CAN}} || 0 || 2 || 1 || 3 |- | 12 ||align=left|{{GBR}} || 0 || 2 || 0 || 2 |- | rowspan="3" |13 || align=left|{{EUA}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- |align=left|{{GRE}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- |align=left|{{байрақ|ОАР}} || 0 || 1 || 0 || 1 |- | rowspan=4|16 ||align=left|{{EUN}} || 0 || 0 || 1 || 1 |- |align=left|{{GER}} || 0 || 0 || 1 || 1 |- |align=left|{{ITA}} || 0 || 0 || 1 || 1 |- |align=left|{{CUB}} || 0 || 0 || 1 || 1 |- |} == Бірнеше дүркін чемпиондар == {| class="wikitable" border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" !Орын !! Атлет!! Жылдар!!bgcolor="gold"| Алтын!!bgcolor="silver"| Күміс!!bgcolor="cc9966"| Қола!! Барлығы |- align="center" | 1 | align="left"| {{Ту|Ямайка}} [[Усэйн Болт]] | 2008–2016 | style="background:#F7F6A8;" |3 | style="background:#DCE5E5;" |0 | style="background:#FFDAB9;" |0 | 3 |- align="center" | 2 | align="left"| {{Ту|Ямайка}} [[Шелли-Энн Фрейзер-Прайс]] | 2008–2020 | style="background:#F7F6A8;" |2 | style="background:#DCE5E5;" |1 | style="background:#FFDAB9;" |1 | 4 |- align="center" | rowspan="5" | 3 | align="left" |{{Ту|АҚШ}} [[Вайомия Тайес]] | 1964–1968 | style="background:#F7F6A8;" |2 | style="background:#DCE5E5;" |0 | style="background:#FFDAB9;" |0 | 2 |- align="center" | align="left" |{{Ту|АҚШ}} [[Карл Льюис]] | 1984–1988 | style="background:#F7F6A8;" |2 | style="background:#DCE5E5;" |0 | style="background:#FFDAB9;" |0 | 2 |- align="center" | align="left" |{{Ту|АҚШ}} [[Гейл Диверс]] | 1992–1996 | style="background:#F7F6A8;" |2 | style="background:#DCE5E5;" |0 | style="background:#FFDAB9;" |0 | 2 |- align="center" | align="left" |{{Ту|Ямайка}} [[Элейн Томпсон-Хера]] | 2016–2020 | style="background:#F7F6A8;" |2 | style="background:#DCE5E5;" |0 | style="background:#FFDAB9;" |0 | 2 |- |} == Сілтемелер == *Mallon, Bill (2012). [http://www.webcitation.org/6OU97GUCM?url=http://www.trackandfieldnews.com/images/stories/tfn_pdfs/2012_athletics_stats5.pdf TRACK & FIELD ATHLETICS - OLYMPIC RECORD PROGRESSIONS]. {{Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика}} [[Санат:Олимпиада ойындарындағы жеңіл атлетика]] l0fm75v2ovychxfztxl5jxofway2ppr 3 760874 3479085 2025-06-10T19:34:38Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479085 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Your Negan}} -- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 00:34, 2025 ж. маусымның 11 (+05) re8rezqahbgowd6lr25pah63sadz59a 0 760875 3479088 2025-06-10T20:29:24Z ShadZ01 56180 Жаңа бетте: '''Бірінші жақ шутері''' ({{Lang-en|first-person shooter}}, қысқартылған '''FPS''') — [[видео ойын]] жанры (шутерлердің кіші түрі), мұнда [[Геймплей|Ойын үдерісі]]дің негізгі бөлігі әртүрлі атыс қаруларынан жауларын жою болып табылады. Жанрдың өзіне тән ерекшелігі-басты кейіпкердің... 3479088 wikitext text/x-wiki '''Бірінші жақ шутері''' ({{Lang-en|first-person shooter}}, қысқартылған '''FPS''') — [[видео ойын]] жанры (шутерлердің кіші түрі), мұнда [[Геймплей|Ойын үдерісі]]дің негізгі бөлігі әртүрлі атыс қаруларынан жауларын жою болып табылады. Жанрдың өзіне тән ерекшелігі-басты кейіпкердің «көзінен» көрінісі.<ref name=":0">{{cite book|last=Rollings|first=Andrew|authorlink=|coauthors=Ernest Adams|title=Fundamentals of Game Design|publisher=Prentice Hall|year=2006|location=|url=http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html|accessdate=2012-03-12|archive-date=2017-12-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20171231072651/http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171231072651/http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html|date=2017-12-31}}</ref> Бірінші жақ шутері үш өлшемді әлемді, [[2.5D]] немесе Толық [[Үш өлшемді графика|3D]] форматында ойнаған суретті жалпақ экранда көрсету мүмкіндігі пайда болған кезде пайда болды. == Анықтамасы == Бірінші жақ шутері — бұл үш өлшемді графикалық ортасы бар [[шутер]] ойынының бір түрі,<ref name=":0" /> виртуалды камера «бірінші жақ» күйінде, яғни ойыншы [[Ойын кейіпкері|ойнатылатын кейіпкер]]дің көзіне ұқсас көріністі көрсетеді. Бұл бірінші жақ шутері виртуалды камера орналасқан [[үшінші жақ шутері]]нен ерекшеленеді, осылайша ойыншы өз кейіпкерін көреді, әдетте артқы жағында. Ойын [[геймдизайн]]ының негізгі элементі-шайқас, әдетте [[оқатар қару]]ымен.<ref name="geektrivia">Garmon, Jay, [http://www.techrepublic.com/article/geek-trivia-first-shots-fired/5710539 Geek Trivia: First shots fired] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110616131909/http://www.techrepublic.com/article/geek-trivia-first-shots-fired/5710539|date=2011-06-16}}, ''TechRepublic'', May 24, 2005, Accessed February 16, 2009</ref> Бірінші жақ шутері кейде [[жарық тапанша]] ойындарынан өзгеше деп аталады, көбінесе ұқсас жанр, сонымен қатар БЖШ-де дәстүрлі енгізу құрылғылары қолданылатындығын көрсету үшін жеңіл мылтықпен басқарылатын бірінші адамның көрінісіне негізделген.<ref name="concepts">Casamassina, Matt, [http://uk.cube.ign.com/articles/653/653867p1.html Controller Concepts: Gun Games] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110713004359/http://uk.cube.ign.com/articles/653/653867p1.html|date=2011-07-13}}, ''IGN,'' Sept 26, 2005, Accessed Feb 27, 2009</ref> Неғұрлым маңызды және маңызды айырмашылық, алайда, [[Virtua Cop]] типті ойындарда қозғалыс «рельстерде» жүреді, ал doom типті БЖШ ойыншыға белгілі бір дәрежеде қозғалыс еркіндігін береді. Бірінші жақ шутеріні жеке жанр ретінде де, кеңірек шутерлер жанрының кіші түрі ретінде де қарастыруға болады, яғни өз кезегінде [[экшн ойын]]дарының нұсқасы.<ref name="Rollings">{{книга|заглавие=Andrew Rollings and Ernest Adams on Game Design|издательство={{Нп3|Peachpit|New Riders Publishing|en|Peachpit}}|год=2003|страницы=290—296|ссылка=http://my.safaribooksonline.com/1592730019/ch09?portal=adobepress#ch09|ref=Rollings|язык=en|автор=Rollings, Andrew; Ernest Adams|archive-date=2017-03-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20170331161214/http://my.safaribooksonline.com/1592730019/ch09?portal=adobepress#ch09}}</ref> 1993 жылы ''Doom'' ойыны шыққаннан кейін, осы жанрдағы барлық ойындар әдетте «''Doom'' клондары» деп аталды,<ref name="britannica">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/932958/Doom Doom] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081202183657/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/932958/Doom|date=2008-12-02}}, ''Encyclopædia Britannica,'' Accessed February 25, 2009</ref><ref name="clones">Turner, Benjamin & Bowen, Kevin, [https://web.archive.org/web/20120712042757/http://archive.gamespy.com/articles/december03/doom/clones/index.shtml Bringin' in the DOOM Clones], ''GameSpy,'' December 11, 2003, Accessed February 19, 2009</ref> бұл атау уақыт өте келе барлық жерде «бірінші жақ шутері» болып ауыстырылды.<ref name="britannica" /> Әдетте жанрдың «ізашары» ретінде ''Doom''-дан бір жыл бұрын шыққан [[Wolfenstein 3D|''Wolfenstein 3D'']] көрсетіледі, бірақ сыншылар бірнеше ұқсас жетілдірілмеген ойындарды тапты, олардың біріншісі 1973 жылы шыққан.<ref name="geektrivia" /> Сондай-ақ, кейде ойын дизайнының белгілі бір элементтерін бірінші адамның ату жанрына жатқызуға қатысты қайшылықтар туындайды. Мысалы, [[Deus Ex|''Deus Ex'']] немесе ''[[BioShock]]''-ты БЖШ-ге жатқызуға болады, бірақ оларды осы жанр элементтерінің кеңінен қабылдануына байланысты [[Компьютерлік рөлдік ойын|RPG]]-ге жатқызуға болады.<ref name="levine">Perry, Douglass C., [http://uk.pc.ign.com/articles/733/733157p2.html BioShock: Ken Levine Talks First-Person Shooters] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091023104925/http://uk.pc.ign.com/articles/733/733157p2.html|date=2009-10-23}}, ''IGN,'' September 15, 2006, Accessed February 25, 2009</ref> Кейбір зерттеушілер бірінші адамның атқыштары туралы кеңейтілген тұжырымдаманы қолданады, олардың интерфейсінде қару-жарақтың орнына кабинаны көрсететін [[авиасимулятор]] тренажерлар бар.<ref name="quantum">Cifaldi, Frank, [http://www.gamasutra.com/view/feature/1832/the_gamasutra_quantum_leap_awards_.php The Gamasutra Quantum Leap Awards: First-Person Shooters] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110606015930/http://www.gamasutra.com/view/feature/1832/the_gamasutra_quantum_leap_awards_.php|date=2011-06-06}}, ''GamaSutra,'' September 1, 2006, Accessed February 16, 2009</ref><ref name="geektrivia" /> == Тағы қараңыз == * [[Үшінші жақ шутері]] * [[Үш өлшемді графика]] * [[Ойын қозғалтқышы]] * [[id Tech]] * [[MMOFPS]] == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Бірінші жақ шутерлері]] [[Санат:Компьютерлік ойын жанрлары]] clhaqzm5607pb0s6alpa4tuv4fxon2u 3479089 3479088 2025-06-10T20:47:42Z ShadZ01 56180 3479089 wikitext text/x-wiki '''Бірінші жақ шутері''' ({{Lang-en|first-person shooter}}, қысқартылған '''FPS''') — [[видео ойын]] жанры (шутерлердің кіші түрі), мұнда [[Геймплей|Ойын үдерісі]]дің негізгі бөлігі әртүрлі атыс қаруларынан жауларын жою болып табылады. Жанрдың өзіне тән ерекшелігі-басты кейіпкердің «көзінен» көрінісі.<ref name=":0">{{cite book|last=Rollings|first=Andrew|authorlink=|coauthors=Ernest Adams|title=Fundamentals of Game Design|publisher=Prentice Hall|year=2006|location=|url=http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html|accessdate=2012-03-12|archive-date=2017-12-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20171231072651/http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171231072651/http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html|date=2017-12-31}}</ref> Бірінші жақ шутері үш өлшемді әлемді, [[2.5D]] немесе Толық [[Үш өлшемді графика|3D]] форматында ойнаған суретті жалпақ экранда көрсету мүмкіндігі пайда болған кезде пайда болды. == Анықтамасы == Бірінші жақ шутері — бұл үш өлшемді графикалық ортасы бар [[шутер]] ойынының бір түрі,<ref name=":0" /> виртуалды камера «бірінші жақ» күйінде, яғни ойыншы [[Ойын кейіпкері|ойнатылатын кейіпкер]]дің көзіне ұқсас көріністі көрсетеді. Бұл бірінші жақ шутері виртуалды камера орналасқан [[үшінші жақ шутері]]нен ерекшеленеді, осылайша ойыншы өз кейіпкерін көреді, әдетте артқы жағында. Ойын [[геймдизайн]]ының негізгі элементі-шайқас, әдетте [[оқатар қару]]ымен.<ref name="geektrivia">Garmon, Jay, [http://www.techrepublic.com/article/geek-trivia-first-shots-fired/5710539 Geek Trivia: First shots fired] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110616131909/http://www.techrepublic.com/article/geek-trivia-first-shots-fired/5710539|date=2011-06-16}}, ''TechRepublic'', May 24, 2005, Accessed February 16, 2009</ref> Бірінші жақ шутері кейде [[жарық тапанша]] ойындарынан өзгеше деп аталады, көбінесе ұқсас жанр, сонымен қатар БЖШ-де дәстүрлі енгізу құрылғылары қолданылатындығын көрсету үшін жеңіл мылтықпен басқарылатын бірінші адамның көрінісіне негізделген.<ref name="concepts">Casamassina, Matt, [http://uk.cube.ign.com/articles/653/653867p1.html Controller Concepts: Gun Games] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110713004359/http://uk.cube.ign.com/articles/653/653867p1.html|date=2011-07-13}}, ''IGN,'' Sept 26, 2005, Accessed Feb 27, 2009</ref> Неғұрлым маңызды және маңызды айырмашылық, алайда, [[Virtua Cop]] типті ойындарда қозғалыс «рельстерде» жүреді, ал doom типті БЖШ ойыншыға белгілі бір дәрежеде қозғалыс еркіндігін береді. Бірінші жақ шутеріні жеке жанр ретінде де, кеңірек шутерлер жанрының кіші түрі ретінде де қарастыруға болады, яғни өз кезегінде [[экшн ойын]]дарының нұсқасы.<ref name="Rollings">{{книга|заглавие=Andrew Rollings and Ernest Adams on Game Design|издательство={{Нп3|Peachpit|New Riders Publishing|en|Peachpit}}|год=2003|страницы=290—296|ссылка=http://my.safaribooksonline.com/1592730019/ch09?portal=adobepress#ch09|ref=Rollings|язык=en|автор=Rollings, Andrew; Ernest Adams|archive-date=2017-03-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20170331161214/http://my.safaribooksonline.com/1592730019/ch09?portal=adobepress#ch09}}</ref> 1993 жылы ''Doom'' ойыны шыққаннан кейін, осы жанрдағы барлық ойындар әдетте «''Doom'' клондары» деп аталды,<ref name="britannica">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/932958/Doom Doom] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081202183657/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/932958/Doom|date=2008-12-02}}, ''Encyclopædia Britannica,'' Accessed February 25, 2009</ref><ref name="clones">Turner, Benjamin & Bowen, Kevin, [https://web.archive.org/web/20120712042757/http://archive.gamespy.com/articles/december03/doom/clones/index.shtml Bringin' in the DOOM Clones], ''GameSpy,'' December 11, 2003, Accessed February 19, 2009</ref> бұл атау уақыт өте келе барлық жерде «бірінші жақ шутері» болып ауыстырылды.<ref name="britannica" /> Әдетте жанрдың «ізашары» ретінде ''Doom''-дан бір жыл бұрын шыққан [[Wolfenstein 3D|''Wolfenstein 3D'']] көрсетіледі, бірақ сыншылар бірнеше ұқсас жетілдірілмеген ойындарды тапты, олардың біріншісі 1973 жылы шыққан.<ref name="geektrivia" /> Сондай-ақ, кейде ойын дизайнының белгілі бір элементтерін бірінші адамның ату жанрына жатқызуға қатысты қайшылықтар туындайды. Мысалы, [[Deus Ex|''Deus Ex'']] немесе ''[[BioShock]]''-ты БЖШ-ге жатқызуға болады, бірақ оларды осы жанр элементтерінің кеңінен қабылдануына байланысты [[Компьютерлік рөлдік ойын|RPG]]-ге жатқызуға болады.<ref name="levine">Perry, Douglass C., [http://uk.pc.ign.com/articles/733/733157p2.html BioShock: Ken Levine Talks First-Person Shooters] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091023104925/http://uk.pc.ign.com/articles/733/733157p2.html|date=2009-10-23}}, ''IGN,'' September 15, 2006, Accessed February 25, 2009</ref> Кейбір зерттеушілер бірінші адамның атқыштары туралы кеңейтілген тұжырымдаманы қолданады, олардың интерфейсінде қару-жарақтың орнына кабинаны көрсететін [[авиасимулятор]] тренажерлар бар.<ref name="quantum">Cifaldi, Frank, [http://www.gamasutra.com/view/feature/1832/the_gamasutra_quantum_leap_awards_.php The Gamasutra Quantum Leap Awards: First-Person Shooters] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110606015930/http://www.gamasutra.com/view/feature/1832/the_gamasutra_quantum_leap_awards_.php|date=2011-06-06}}, ''GamaSutra,'' September 1, 2006, Accessed February 16, 2009</ref><ref name="geektrivia" /> == Тарихы == === Шығу тегі: 1970 жылдар мен 1980 жылдардың бірінші жартысы === Жанрдағы ең көне құжатталған ойындар — [[Maze War]] мен [[Spasim]]. Maze War [[геймплей]]<nowiki/>і жанрдың заманауи ойындарымен үндесетін жаяу жүруге негізделген. Ойынның дамуы 1973 жылы басталды, дегенмен дамудың нақты аяқталу күні белгісіз болып қалады. Spasim, қолда бар ақпаратқа сәйкес, алғаш рет [[Урбана-Шампейндегі Иллинойс университеті|Иллинойс университеті]]<nowiki/>нде 1974 жылы пайда болды. Ойын вестигиалды [[ғарыштық симулятор]] болды, онда бірінші жақтың шолуы болды.<ref name="geektrivia" /> Қазіргі заманғы бірінші жақ шутері, ескі ойындарда, мысалы, [[тайла графика]]<nowiki/>сын қолдануға байланысты кейбір шектеулер болды, бұл қозғалысты тек белгілі бір қадаммен жүзеге асыруға мүмкіндік берді, ал бұрылу бұрышы тек [[Тік бұрыш|90°]] қадаммен болуы мүмкін. Spasim жолды егжей-тегжейлі тренажермен және 1970 жылдардың аяғында [[АҚШ армиясы|армия]] қажеттіліктеріне арналған танк тренажерімен ашты. Бұл ойындар қарапайым пайдаланушыларға қол жетімді болмады. 1980 жылы [[Аркада автоматы|аркада]]<nowiki/>ларда қолданушыларға шығарылған алғашқы ойын болды [[Battlezone]], танк тренажері. 1983 жылы бұл ойын [[Үй компьютері|үй компьютерлері]]<nowiki/>нде жарық көрді және [[векторлық графика]] мониторларын қолдана отырып,<ref>{{KLOV game|7059|Battlezone}}</ref> бірінші жаққа қарайтын және [[Қаңқалы модель|қаңқалы]] [[Псевдоүшөлшемділік|үш өлшемді графикасы]] бар алғашқы сәтті жаппай нарық ойыны болды<ref name="educational">Shahrani, Sam, [http://www.gamasutra.com/view/feature/2674/educational_feature_a_history_and_.php?page=1 Educational Feature: A History and Analysis of Level Design in 3D Computer Games — Pt. 1] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060629172105/http://gamasutra.com/features/20060425/shahrani_01.shtml|date=2006-06-29}}, ''GamaSutra'', April 26, 2006, Accessed March 7, 2009</ref>. == Тағы қараңыз == * [[Үшінші жақ шутері]] * [[Үш өлшемді графика]] * [[Ойын қозғалтқышы]] * [[id Tech]] * [[MMOFPS]] == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Бірінші жақ шутерлері]] [[Санат:Компьютерлік ойын жанрлары]] fjgqe77dojpora8p8eiafvjf5i1lnua 3479090 3479089 2025-06-10T20:48:01Z ShadZ01 56180 3479090 wikitext text/x-wiki '''Бірінші жақ шутері''' ({{Lang-en|first-person shooter}}, қысқартылған '''FPS''') — [[видео ойын]] жанры (шутерлердің кіші түрі), мұнда [[Геймплей|Ойын үдерісі]]дің негізгі бөлігі әртүрлі атыс қаруларынан жауларын жою болып табылады. Жанрдың өзіне тән ерекшелігі-басты кейіпкердің «көзінен» көрінісі.<ref name=":0">{{cite book|last=Rollings|first=Andrew|authorlink=|coauthors=Ernest Adams|title=Fundamentals of Game Design|publisher=Prentice Hall|year=2006|location=|url=http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html|accessdate=2012-03-12|archive-date=2017-12-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20171231072651/http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171231072651/http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html|date=2017-12-31}}</ref> Бірінші жақ шутері үш өлшемді әлемді, [[Псевдоүшөлшемділік|2.5D]] немесе Толық [[Үш өлшемді графика|3D]] форматында ойнаған суретті жалпақ экранда көрсету мүмкіндігі пайда болған кезде пайда болды. == Анықтамасы == Бірінші жақ шутері — бұл үш өлшемді графикалық ортасы бар [[шутер]] ойынының бір түрі,<ref name=":0" /> виртуалды камера «бірінші жақ» күйінде, яғни ойыншы [[Ойын кейіпкері|ойнатылатын кейіпкер]]дің көзіне ұқсас көріністі көрсетеді. Бұл бірінші жақ шутері виртуалды камера орналасқан [[үшінші жақ шутері]]нен ерекшеленеді, осылайша ойыншы өз кейіпкерін көреді, әдетте артқы жағында. Ойын [[геймдизайн]]ының негізгі элементі-шайқас, әдетте [[оқатар қару]]ымен.<ref name="geektrivia">Garmon, Jay, [http://www.techrepublic.com/article/geek-trivia-first-shots-fired/5710539 Geek Trivia: First shots fired] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110616131909/http://www.techrepublic.com/article/geek-trivia-first-shots-fired/5710539|date=2011-06-16}}, ''TechRepublic'', May 24, 2005, Accessed February 16, 2009</ref> Бірінші жақ шутері кейде [[жарық тапанша]] ойындарынан өзгеше деп аталады, көбінесе ұқсас жанр, сонымен қатар БЖШ-де дәстүрлі енгізу құрылғылары қолданылатындығын көрсету үшін жеңіл мылтықпен басқарылатын бірінші адамның көрінісіне негізделген.<ref name="concepts">Casamassina, Matt, [http://uk.cube.ign.com/articles/653/653867p1.html Controller Concepts: Gun Games] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110713004359/http://uk.cube.ign.com/articles/653/653867p1.html|date=2011-07-13}}, ''IGN,'' Sept 26, 2005, Accessed Feb 27, 2009</ref> Неғұрлым маңызды және маңызды айырмашылық, алайда, [[Virtua Cop]] типті ойындарда қозғалыс «рельстерде» жүреді, ал doom типті БЖШ ойыншыға белгілі бір дәрежеде қозғалыс еркіндігін береді. Бірінші жақ шутеріні жеке жанр ретінде де, кеңірек шутерлер жанрының кіші түрі ретінде де қарастыруға болады, яғни өз кезегінде [[экшн ойын]]дарының нұсқасы.<ref name="Rollings">{{книга|заглавие=Andrew Rollings and Ernest Adams on Game Design|издательство={{Нп3|Peachpit|New Riders Publishing|en|Peachpit}}|год=2003|страницы=290—296|ссылка=http://my.safaribooksonline.com/1592730019/ch09?portal=adobepress#ch09|ref=Rollings|язык=en|автор=Rollings, Andrew; Ernest Adams|archive-date=2017-03-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20170331161214/http://my.safaribooksonline.com/1592730019/ch09?portal=adobepress#ch09}}</ref> 1993 жылы ''Doom'' ойыны шыққаннан кейін, осы жанрдағы барлық ойындар әдетте «''Doom'' клондары» деп аталды,<ref name="britannica">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/932958/Doom Doom] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081202183657/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/932958/Doom|date=2008-12-02}}, ''Encyclopædia Britannica,'' Accessed February 25, 2009</ref><ref name="clones">Turner, Benjamin & Bowen, Kevin, [https://web.archive.org/web/20120712042757/http://archive.gamespy.com/articles/december03/doom/clones/index.shtml Bringin' in the DOOM Clones], ''GameSpy,'' December 11, 2003, Accessed February 19, 2009</ref> бұл атау уақыт өте келе барлық жерде «бірінші жақ шутері» болып ауыстырылды.<ref name="britannica" /> Әдетте жанрдың «ізашары» ретінде ''Doom''-дан бір жыл бұрын шыққан [[Wolfenstein 3D|''Wolfenstein 3D'']] көрсетіледі, бірақ сыншылар бірнеше ұқсас жетілдірілмеген ойындарды тапты, олардың біріншісі 1973 жылы шыққан.<ref name="geektrivia" /> Сондай-ақ, кейде ойын дизайнының белгілі бір элементтерін бірінші адамның ату жанрына жатқызуға қатысты қайшылықтар туындайды. Мысалы, [[Deus Ex|''Deus Ex'']] немесе ''[[BioShock]]''-ты БЖШ-ге жатқызуға болады, бірақ оларды осы жанр элементтерінің кеңінен қабылдануына байланысты [[Компьютерлік рөлдік ойын|RPG]]-ге жатқызуға болады.<ref name="levine">Perry, Douglass C., [http://uk.pc.ign.com/articles/733/733157p2.html BioShock: Ken Levine Talks First-Person Shooters] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091023104925/http://uk.pc.ign.com/articles/733/733157p2.html|date=2009-10-23}}, ''IGN,'' September 15, 2006, Accessed February 25, 2009</ref> Кейбір зерттеушілер бірінші адамның атқыштары туралы кеңейтілген тұжырымдаманы қолданады, олардың интерфейсінде қару-жарақтың орнына кабинаны көрсететін [[авиасимулятор]] тренажерлар бар.<ref name="quantum">Cifaldi, Frank, [http://www.gamasutra.com/view/feature/1832/the_gamasutra_quantum_leap_awards_.php The Gamasutra Quantum Leap Awards: First-Person Shooters] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110606015930/http://www.gamasutra.com/view/feature/1832/the_gamasutra_quantum_leap_awards_.php|date=2011-06-06}}, ''GamaSutra,'' September 1, 2006, Accessed February 16, 2009</ref><ref name="geektrivia" /> == Тарихы == === Шығу тегі: 1970 жылдар мен 1980 жылдардың бірінші жартысы === Жанрдағы ең көне құжатталған ойындар — [[Maze War]] мен [[Spasim]]. Maze War [[геймплей]]<nowiki/>і жанрдың заманауи ойындарымен үндесетін жаяу жүруге негізделген. Ойынның дамуы 1973 жылы басталды, дегенмен дамудың нақты аяқталу күні белгісіз болып қалады. Spasim, қолда бар ақпаратқа сәйкес, алғаш рет [[Урбана-Шампейндегі Иллинойс университеті|Иллинойс университеті]]<nowiki/>нде 1974 жылы пайда болды. Ойын вестигиалды [[ғарыштық симулятор]] болды, онда бірінші жақтың шолуы болды.<ref name="geektrivia" /> Қазіргі заманғы бірінші жақ шутері, ескі ойындарда, мысалы, [[тайла графика]]<nowiki/>сын қолдануға байланысты кейбір шектеулер болды, бұл қозғалысты тек белгілі бір қадаммен жүзеге асыруға мүмкіндік берді, ал бұрылу бұрышы тек [[Тік бұрыш|90°]] қадаммен болуы мүмкін. Spasim жолды егжей-тегжейлі тренажермен және 1970 жылдардың аяғында [[АҚШ армиясы|армия]] қажеттіліктеріне арналған танк тренажерімен ашты. Бұл ойындар қарапайым пайдаланушыларға қол жетімді болмады. 1980 жылы [[Аркада автоматы|аркада]]<nowiki/>ларда қолданушыларға шығарылған алғашқы ойын болды [[Battlezone]], танк тренажері. 1983 жылы бұл ойын [[Үй компьютері|үй компьютерлері]]<nowiki/>нде жарық көрді және [[векторлық графика]] мониторларын қолдана отырып,<ref>{{KLOV game|7059|Battlezone}}</ref> бірінші жаққа қарайтын және [[Қаңқалы модель|қаңқалы]] [[Псевдоүшөлшемділік|үш өлшемді графикасы]] бар алғашқы сәтті жаппай нарық ойыны болды<ref name="educational">Shahrani, Sam, [http://www.gamasutra.com/view/feature/2674/educational_feature_a_history_and_.php?page=1 Educational Feature: A History and Analysis of Level Design in 3D Computer Games — Pt. 1] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060629172105/http://gamasutra.com/features/20060425/shahrani_01.shtml|date=2006-06-29}}, ''GamaSutra'', April 26, 2006, Accessed March 7, 2009</ref>. == Тағы қараңыз == * [[Үшінші жақ шутері]] * [[Үш өлшемді графика]] * [[Ойын қозғалтқышы]] * [[id Tech]] * [[MMOFPS]] == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Бірінші жақ шутерлері]] [[Санат:Компьютерлік ойын жанрлары]] 7ldo94zyg1j3tt9rtitvx6yw6flxe20 3479091 3479090 2025-06-10T21:08:36Z ShadZ01 56180 /* Тарихы */ 3479091 wikitext text/x-wiki '''Бірінші жақ шутері''' ({{Lang-en|first-person shooter}}, қысқартылған '''FPS''') — [[видео ойын]] жанры (шутерлердің кіші түрі), мұнда [[Геймплей|Ойын үдерісі]]дің негізгі бөлігі әртүрлі атыс қаруларынан жауларын жою болып табылады. Жанрдың өзіне тән ерекшелігі-басты кейіпкердің «көзінен» көрінісі.<ref name=":0">{{cite book|last=Rollings|first=Andrew|authorlink=|coauthors=Ernest Adams|title=Fundamentals of Game Design|publisher=Prentice Hall|year=2006|location=|url=http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html|accessdate=2012-03-12|archive-date=2017-12-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20171231072651/http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171231072651/http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html|date=2017-12-31}}</ref> Бірінші жақ шутері үш өлшемді әлемді, [[Псевдоүшөлшемділік|2.5D]] немесе Толық [[Үш өлшемді графика|3D]] форматында ойнаған суретті жалпақ экранда көрсету мүмкіндігі пайда болған кезде пайда болды. == Анықтамасы == Бірінші жақ шутері — бұл үш өлшемді графикалық ортасы бар [[шутер]] ойынының бір түрі,<ref name=":0" /> виртуалды камера «бірінші жақ» күйінде, яғни ойыншы [[Ойын кейіпкері|ойнатылатын кейіпкер]]дің көзіне ұқсас көріністі көрсетеді. Бұл бірінші жақ шутері виртуалды камера орналасқан [[үшінші жақ шутері]]нен ерекшеленеді, осылайша ойыншы өз кейіпкерін көреді, әдетте артқы жағында. Ойын [[геймдизайн]]ының негізгі элементі-шайқас, әдетте [[оқатар қару]]ымен.<ref name="geektrivia">Garmon, Jay, [http://www.techrepublic.com/article/geek-trivia-first-shots-fired/5710539 Geek Trivia: First shots fired] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110616131909/http://www.techrepublic.com/article/geek-trivia-first-shots-fired/5710539|date=2011-06-16}}, ''TechRepublic'', May 24, 2005, Accessed February 16, 2009</ref> Бірінші жақ шутері кейде [[жарық тапанша]] ойындарынан өзгеше деп аталады, көбінесе ұқсас жанр, сонымен қатар БЖШ-де дәстүрлі енгізу құрылғылары қолданылатындығын көрсету үшін жеңіл мылтықпен басқарылатын бірінші адамның көрінісіне негізделген.<ref name="concepts">Casamassina, Matt, [http://uk.cube.ign.com/articles/653/653867p1.html Controller Concepts: Gun Games] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110713004359/http://uk.cube.ign.com/articles/653/653867p1.html|date=2011-07-13}}, ''IGN,'' Sept 26, 2005, Accessed Feb 27, 2009</ref> Неғұрлым маңызды және маңызды айырмашылық, алайда, [[Virtua Cop]] типті ойындарда қозғалыс «рельстерде» жүреді, ал doom типті БЖШ ойыншыға белгілі бір дәрежеде қозғалыс еркіндігін береді. Бірінші жақ шутеріні жеке жанр ретінде де, кеңірек шутерлер жанрының кіші түрі ретінде де қарастыруға болады, яғни өз кезегінде [[экшн ойын]]дарының нұсқасы.<ref name="Rollings">{{книга|заглавие=Andrew Rollings and Ernest Adams on Game Design|издательство={{Нп3|Peachpit|New Riders Publishing|en|Peachpit}}|год=2003|страницы=290—296|ссылка=http://my.safaribooksonline.com/1592730019/ch09?portal=adobepress#ch09|ref=Rollings|язык=en|автор=Rollings, Andrew; Ernest Adams|archive-date=2017-03-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20170331161214/http://my.safaribooksonline.com/1592730019/ch09?portal=adobepress#ch09}}</ref> 1993 жылы ''Doom'' ойыны шыққаннан кейін, осы жанрдағы барлық ойындар әдетте «''Doom'' клондары» деп аталды,<ref name="britannica">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/932958/Doom Doom] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081202183657/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/932958/Doom|date=2008-12-02}}, ''Encyclopædia Britannica,'' Accessed February 25, 2009</ref><ref name="clones">Turner, Benjamin & Bowen, Kevin, [https://web.archive.org/web/20120712042757/http://archive.gamespy.com/articles/december03/doom/clones/index.shtml Bringin' in the DOOM Clones], ''GameSpy,'' December 11, 2003, Accessed February 19, 2009</ref> бұл атау уақыт өте келе барлық жерде «бірінші жақ шутері» болып ауыстырылды.<ref name="britannica" /> Әдетте жанрдың «ізашары» ретінде ''Doom''-дан бір жыл бұрын шыққан [[Wolfenstein 3D|''Wolfenstein 3D'']] көрсетіледі, бірақ сыншылар бірнеше ұқсас жетілдірілмеген ойындарды тапты, олардың біріншісі 1973 жылы шыққан.<ref name="geektrivia" /> Сондай-ақ, кейде ойын дизайнының белгілі бір элементтерін бірінші адамның ату жанрына жатқызуға қатысты қайшылықтар туындайды. Мысалы, [[Deus Ex|''Deus Ex'']] немесе ''[[BioShock]]''-ты БЖШ-ге жатқызуға болады, бірақ оларды осы жанр элементтерінің кеңінен қабылдануына байланысты [[Компьютерлік рөлдік ойын|RPG]]-ге жатқызуға болады.<ref name="levine">Perry, Douglass C., [http://uk.pc.ign.com/articles/733/733157p2.html BioShock: Ken Levine Talks First-Person Shooters] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091023104925/http://uk.pc.ign.com/articles/733/733157p2.html|date=2009-10-23}}, ''IGN,'' September 15, 2006, Accessed February 25, 2009</ref> Кейбір зерттеушілер бірінші адамның атқыштары туралы кеңейтілген тұжырымдаманы қолданады, олардың интерфейсінде қару-жарақтың орнына кабинаны көрсететін [[авиасимулятор]] тренажерлар бар.<ref name="quantum">Cifaldi, Frank, [http://www.gamasutra.com/view/feature/1832/the_gamasutra_quantum_leap_awards_.php The Gamasutra Quantum Leap Awards: First-Person Shooters] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110606015930/http://www.gamasutra.com/view/feature/1832/the_gamasutra_quantum_leap_awards_.php|date=2011-06-06}}, ''GamaSutra,'' September 1, 2006, Accessed February 16, 2009</ref><ref name="geektrivia" /> == Тарихы == === Шығу тегі: 1970 жылдар мен 1980 жылдардың бірінші жартысы === Жанрдағы ең көне құжатталған ойындар — [[Maze War]] мен [[Spasim]]. Maze War [[геймплей]]<nowiki/>і жанрдың заманауи ойындарымен үндесетін жаяу жүруге негізделген. Ойынның дамуы 1973 жылы басталды, дегенмен дамудың нақты аяқталу күні белгісіз болып қалады. Spasim, қолда бар ақпаратқа сәйкес, алғаш рет [[Урбана-Шампейндегі Иллинойс университеті|Иллинойс университеті]]<nowiki/>нде 1974 жылы пайда болды. Ойын вестигиалды [[ғарыштық симулятор]] болды, онда бірінші жақтың шолуы болды.<ref name="geektrivia" /> Қазіргі заманғы бірінші жақ шутері, ескі ойындарда, мысалы, [[тайла графика]]<nowiki/>сын қолдануға байланысты кейбір шектеулер болды, бұл қозғалысты тек белгілі бір қадаммен жүзеге асыруға мүмкіндік берді, ал бұрылу бұрышы тек [[Тік бұрыш|90°]] қадаммен болуы мүмкін. Spasim жолды егжей-тегжейлі тренажермен және 1970 жылдардың аяғында [[АҚШ армиясы|армия]] қажеттіліктеріне арналған танк тренажерімен ашты. Бұл ойындар қарапайым пайдаланушыларға қол жетімді болмады. 1980 жылы [[Аркада автоматы|аркада]]<nowiki/>ларда қолданушыларға шығарылған алғашқы ойын болды [[Battlezone]], танк тренажері. 1983 жылы бұл ойын [[Үй компьютері|үй компьютерлері]]<nowiki/>нде жарық көрді және [[векторлық графика]] мониторларын қолдана отырып,<ref>{{KLOV game|7059|Battlezone}}</ref> бірінші жаққа қарайтын және [[Қаңқалы модель|қаңқалы]] [[Псевдоүшөлшемділік|үш өлшемді графикасы]] бар алғашқы сәтті жаппай нарық ойыны болды.<ref name="educational">Shahrani, Sam, [http://www.gamasutra.com/view/feature/2674/educational_feature_a_history_and_.php?page=1 Educational Feature: A History and Analysis of Level Design in 3D Computer Games — Pt. 1] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060629172105/http://gamasutra.com/features/20060425/shahrani_01.shtml|date=2006-06-29}}, ''GamaSutra'', April 26, 2006, Accessed March 7, 2009</ref> === Ерте бірінші жақ шутері: 1987–1992 === Бірінші жақ шутерінің бірі MIDI Maze 1987 жылы [[Atari ST]] компьютерлерінде шықты.<ref name="ign midi">[http://www.ign.com/games/midi-maze/st-695431 MIDI Maze: Atari ST] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121102082645/http://www.ign.com/games/midi-maze/st-695431|date=2012-11-02}}, IGN, Accessed September 2, 2012</ref> Ойынның ойын үдеріс лабиринтке негізделген, кейіпкердің көрінісі [[Pac-Man]]-ға ұқсас болды, бірақ үш өлшемді перспективада.<ref>{{cite web|title=25 years of Pac-Man|publisher=MeriStation|date=2005-07-04|url=http://www.meristation.com/v3/des_articulo.php?pic=DC&id=cw42b7458f0dfc7&idj=&idp=&tipo=art&c=1&pos=7|accessdate=2011-05-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110929150234/http://www.meristation.com/v3/des_articulo.php?pic=DC&id=cw42b7458f0dfc7&idj=&idp=&tipo=art&c=1&pos=7|archivedate=2011-09-29}} ([https://translate.google.com/translate?u=http://www.meristation.com/v3/des_articulo.php%3Fpic%3DDC%26id%3Dcw42b7458f0dfc7%26idj%3D%26idp%3D%26tipo%3Dart%26c%3D1%26pos%3D7&sl=es&tl=en&hl=&ie=UTF-8 Translation] {{Wayback|url=https://translate.google.com/translate?u=http%3A%2F%2Fwww.meristation.com%2Fv3%2Fdes_articulo.php%3Fpic%3DDC%26id%3Dcw42b7458f0dfc7%26idj%3D%26idp%3D%26tipo%3Dart%26c%3D1%26pos%3D7&sl=es&tl=en&hl=&ie=UTF-8|date=20170424060750}})</ref><ref name="gamesradar midi">{{cite web|url=http://www.gamesradar.com/f/gamings-most-important-evolutions/a-20101008102331322035/p-5|title=Gaming's Most Important Evolutions|page=5|publisher=[[GamesRadar]]|date=2010-10-08|accessdate=2011-04-27}}</ref> Кейінірек ойын көптеген жүйелерге [[Бағдарламалық жасақтаманы тасымалдау|портативті]], соның ішінде [[Game Boy]] мен [[SNES]]-ке Faceball 2000 деп аталды.<ref name="1UP-Faceball">Parish, Jeremy, [http://www.1up.com/features/faceball-2000 The Essential 50: Faceball 2000] {{Wayback|url=http://www.1up.com/features/faceball-2000|date=20160228065304}}, ''1UP,'' Accessed April 24, 2009</ref> Бұл нұсқада алғаш рет [[MIDI]] интерфейсі арқылы жүзеге асырылатын [[Deathmatch]] режимі болды.<ref name="gamesradar midi" /> Ойынның өзі әдеттегідей болғанымен, оның көп ойыншы режимі табынушылыққа айналды: сайт [[1UP.com]] ойынды «бұқаралық жүйедегі алғашқы 3D мультипликаторы» және «желідегі ойынмен алғашқы ірі экшн ойыны» деп атады. 1991 жылы мамырда [[Hovertank 3D]] ойынында [[id Software]] алғаш рет қолданған [[Ray casting]] технологиясы 1980 жылдардағы көлік құралдарының тренажерларымен салыстырғанда геймплейді жылдамдатуға мүмкіндік берді.<ref name="educational" /> Алты айдан кейін, 1991 жылдың қарашасында шыққан [[Catacomb 3D]] ойыны жаңа жақсартуды — [[Текстура (Үш өлшемді графика)|текстура]]<nowiki/>ның қабаттасуын әкелді. Бұл технологияны қолданған келесі ойын 1992 жылы [[Looking Glass Studios]] компаниясының [[Action/RPG]] жанрындағы [[Ultima Underworld: The Stygian Abyss|Ultima Underworld]] ойыны болды. Бұл ойында бірінші адамның көрінісі ғана емес, сонымен қатар жетілдірілген [[графикалық қозғалтқыш]] болды. Id Software әзірлеушісі [[Джон Ромеро]] бұл технология туралы 1990 жылдың қазан айында Пол Ньюратпен телефон арқылы сөйлесуден білді. Ромеро id Software бағдарламашысы [[Джон Кармак]]<nowiki/>қа текстураны қабаттастыру технологиясын сипаттағаннан кейін, ол: «Мен мұны істей аламын» деп жауап берді.<ref name="salondoom">{{cite web|last=Au|first=Wagner|title=Masters of Doom|publisher=[[salon.com]]|date=2003-05-05|url=http://www.salon.com/2003/05/05/doom_2/|accessdate=2003-05-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121030094509/http://www.salon.com/2003/05/05/doom_2/|archivedate=2012-10-30|lang=en}}</ref> Оны Looking Glass - тен қолдану мысалымен танысқаннан кейін, бұл технологияны [[Catacomb 3D]]-де жүзеге асыруға шешім қабылдады.<ref name="educational" /> Catacomb 3D-дің тағы бір жаңалығы экранда кейіпкердің қолын және оның қаруын (бұл жағдайда сиқырлы заклинание) көрсету болды, ал бұрын ойыншының Аватар элементтері көрсетілмеген.<ref name="educational" /> Ultima Underworld тәжірибесі кейіннен Looking Glass-қа [[Thief (ойындар сериясы)|Thief]] пен [[System Shock]] сияқты ойын серияларын жасауға мүмкіндік берді.<ref name="cavg_uuw">{{cite web|last=Mallinson|first=Paul|title=Games that changed the world: Ultima Underworld|publisher=[[ComputerAndVideoGames.com]]|date=2002-04-16|url=http://www.computerandvideogames.com/28003/features/games-that-changed-the-world-ultima-underworld/|accessdate=2010-10-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071212192612/http://www.computerandvideogames.com/article.php?id=28003|archivedate=2007-12-12|lang=en}}</ref> == Тағы қараңыз == * [[Үшінші жақ шутері]] * [[Үш өлшемді графика]] * [[Ойын қозғалтқышы]] * [[id Tech]] * [[MMOFPS]] == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Бірінші жақ шутерлері]] [[Санат:Компьютерлік ойын жанрлары]] j4man2wen1pskinybsud2z14j3r4l4g 3479092 3479091 2025-06-10T21:10:42Z ShadZ01 56180 3479092 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Видеоскриншот из игры S.T.A.L.K.E.R. Mobile.gif|нобай|Бірінші жақ шутері]] '''Бірінші жақ шутері''' ({{Lang-en|first-person shooter}}, қысқартылған '''FPS''') — [[видео ойын]] жанры (шутерлердің кіші түрі), мұнда [[Геймплей|Ойын үдерісі]]дің негізгі бөлігі әртүрлі атыс қаруларынан жауларын жою болып табылады. Жанрдың өзіне тән ерекшелігі-басты кейіпкердің «көзінен» көрінісі.<ref name=":0">{{cite book|last=Rollings|first=Andrew|authorlink=|coauthors=Ernest Adams|title=Fundamentals of Game Design|publisher=Prentice Hall|year=2006|location=|url=http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html|accessdate=2012-03-12|archive-date=2017-12-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20171231072651/http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171231072651/http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html|date=2017-12-31}}</ref> Бірінші жақ шутері үш өлшемді әлемді, [[Псевдоүшөлшемділік|2.5D]] немесе Толық [[Үш өлшемді графика|3D]] форматында ойнаған суретті жалпақ экранда көрсету мүмкіндігі пайда болған кезде пайда болды. == Анықтамасы == Бірінші жақ шутері — бұл үш өлшемді графикалық ортасы бар [[шутер]] ойынының бір түрі,<ref name=":0" /> виртуалды камера «бірінші жақ» күйінде, яғни ойыншы [[Ойын кейіпкері|ойнатылатын кейіпкер]]дің көзіне ұқсас көріністі көрсетеді. Бұл бірінші жақ шутері виртуалды камера орналасқан [[үшінші жақ шутері]]нен ерекшеленеді, осылайша ойыншы өз кейіпкерін көреді, әдетте артқы жағында. Ойын [[геймдизайн]]ының негізгі элементі-шайқас, әдетте [[оқатар қару]]ымен.<ref name="geektrivia">Garmon, Jay, [http://www.techrepublic.com/article/geek-trivia-first-shots-fired/5710539 Geek Trivia: First shots fired] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110616131909/http://www.techrepublic.com/article/geek-trivia-first-shots-fired/5710539|date=2011-06-16}}, ''TechRepublic'', May 24, 2005, Accessed February 16, 2009</ref> Бірінші жақ шутері кейде [[жарық тапанша]] ойындарынан өзгеше деп аталады, көбінесе ұқсас жанр, сонымен қатар БЖШ-де дәстүрлі енгізу құрылғылары қолданылатындығын көрсету үшін жеңіл мылтықпен басқарылатын бірінші адамның көрінісіне негізделген.<ref name="concepts">Casamassina, Matt, [http://uk.cube.ign.com/articles/653/653867p1.html Controller Concepts: Gun Games] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110713004359/http://uk.cube.ign.com/articles/653/653867p1.html|date=2011-07-13}}, ''IGN,'' Sept 26, 2005, Accessed Feb 27, 2009</ref> Неғұрлым маңызды және маңызды айырмашылық, алайда, [[Virtua Cop]] типті ойындарда қозғалыс «рельстерде» жүреді, ал doom типті БЖШ ойыншыға белгілі бір дәрежеде қозғалыс еркіндігін береді. Бірінші жақ шутеріні жеке жанр ретінде де, кеңірек шутерлер жанрының кіші түрі ретінде де қарастыруға болады, яғни өз кезегінде [[экшн ойын]]дарының нұсқасы.<ref name="Rollings">{{книга|заглавие=Andrew Rollings and Ernest Adams on Game Design|издательство={{Нп3|Peachpit|New Riders Publishing|en|Peachpit}}|год=2003|страницы=290—296|ссылка=http://my.safaribooksonline.com/1592730019/ch09?portal=adobepress#ch09|ref=Rollings|язык=en|автор=Rollings, Andrew; Ernest Adams|archive-date=2017-03-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20170331161214/http://my.safaribooksonline.com/1592730019/ch09?portal=adobepress#ch09}}</ref> 1993 жылы ''Doom'' ойыны шыққаннан кейін, осы жанрдағы барлық ойындар әдетте «''Doom'' клондары» деп аталды,<ref name="britannica">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/932958/Doom Doom] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081202183657/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/932958/Doom|date=2008-12-02}}, ''Encyclopædia Britannica,'' Accessed February 25, 2009</ref><ref name="clones">Turner, Benjamin & Bowen, Kevin, [https://web.archive.org/web/20120712042757/http://archive.gamespy.com/articles/december03/doom/clones/index.shtml Bringin' in the DOOM Clones], ''GameSpy,'' December 11, 2003, Accessed February 19, 2009</ref> бұл атау уақыт өте келе барлық жерде «бірінші жақ шутері» болып ауыстырылды.<ref name="britannica" /> Әдетте жанрдың «ізашары» ретінде ''Doom''-дан бір жыл бұрын шыққан [[Wolfenstein 3D|''Wolfenstein 3D'']] көрсетіледі, бірақ сыншылар бірнеше ұқсас жетілдірілмеген ойындарды тапты, олардың біріншісі 1973 жылы шыққан.<ref name="geektrivia" /> Сондай-ақ, кейде ойын дизайнының белгілі бір элементтерін бірінші адамның ату жанрына жатқызуға қатысты қайшылықтар туындайды. Мысалы, [[Deus Ex|''Deus Ex'']] немесе ''[[BioShock]]''-ты БЖШ-ге жатқызуға болады, бірақ оларды осы жанр элементтерінің кеңінен қабылдануына байланысты [[Компьютерлік рөлдік ойын|RPG]]-ге жатқызуға болады.<ref name="levine">Perry, Douglass C., [http://uk.pc.ign.com/articles/733/733157p2.html BioShock: Ken Levine Talks First-Person Shooters] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091023104925/http://uk.pc.ign.com/articles/733/733157p2.html|date=2009-10-23}}, ''IGN,'' September 15, 2006, Accessed February 25, 2009</ref> Кейбір зерттеушілер бірінші адамның атқыштары туралы кеңейтілген тұжырымдаманы қолданады, олардың интерфейсінде қару-жарақтың орнына кабинаны көрсететін [[авиасимулятор]] тренажерлар бар.<ref name="quantum">Cifaldi, Frank, [http://www.gamasutra.com/view/feature/1832/the_gamasutra_quantum_leap_awards_.php The Gamasutra Quantum Leap Awards: First-Person Shooters] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110606015930/http://www.gamasutra.com/view/feature/1832/the_gamasutra_quantum_leap_awards_.php|date=2011-06-06}}, ''GamaSutra,'' September 1, 2006, Accessed February 16, 2009</ref><ref name="geektrivia" /> == Тарихы == === Шығу тегі: 1970 жылдар мен 1980 жылдардың бірінші жартысы === Жанрдағы ең көне құжатталған ойындар — [[Maze War]] мен [[Spasim]]. Maze War [[геймплей]]<nowiki/>і жанрдың заманауи ойындарымен үндесетін жаяу жүруге негізделген. Ойынның дамуы 1973 жылы басталды, дегенмен дамудың нақты аяқталу күні белгісіз болып қалады. Spasim, қолда бар ақпаратқа сәйкес, алғаш рет [[Урбана-Шампейндегі Иллинойс университеті|Иллинойс университеті]]<nowiki/>нде 1974 жылы пайда болды. Ойын вестигиалды [[ғарыштық симулятор]] болды, онда бірінші жақтың шолуы болды.<ref name="geektrivia" /> Қазіргі заманғы бірінші жақ шутері, ескі ойындарда, мысалы, [[тайла графика]]<nowiki/>сын қолдануға байланысты кейбір шектеулер болды, бұл қозғалысты тек белгілі бір қадаммен жүзеге асыруға мүмкіндік берді, ал бұрылу бұрышы тек [[Тік бұрыш|90°]] қадаммен болуы мүмкін. Spasim жолды егжей-тегжейлі тренажермен және 1970 жылдардың аяғында [[АҚШ армиясы|армия]] қажеттіліктеріне арналған танк тренажерімен ашты. Бұл ойындар қарапайым пайдаланушыларға қол жетімді болмады. 1980 жылы [[Аркада автоматы|аркада]]<nowiki/>ларда қолданушыларға шығарылған алғашқы ойын болды [[Battlezone]], танк тренажері. 1983 жылы бұл ойын [[Үй компьютері|үй компьютерлері]]<nowiki/>нде жарық көрді және [[векторлық графика]] мониторларын қолдана отырып,<ref>{{KLOV game|7059|Battlezone}}</ref> бірінші жаққа қарайтын және [[Қаңқалы модель|қаңқалы]] [[Псевдоүшөлшемділік|үш өлшемді графикасы]] бар алғашқы сәтті жаппай нарық ойыны болды.<ref name="educational">Shahrani, Sam, [http://www.gamasutra.com/view/feature/2674/educational_feature_a_history_and_.php?page=1 Educational Feature: A History and Analysis of Level Design in 3D Computer Games — Pt. 1] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060629172105/http://gamasutra.com/features/20060425/shahrani_01.shtml|date=2006-06-29}}, ''GamaSutra'', April 26, 2006, Accessed March 7, 2009</ref> === Ерте бірінші жақ шутері: 1987–1992 === Бірінші жақ шутерінің бірі MIDI Maze 1987 жылы [[Atari ST]] компьютерлерінде шықты.<ref name="ign midi">[http://www.ign.com/games/midi-maze/st-695431 MIDI Maze: Atari ST] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121102082645/http://www.ign.com/games/midi-maze/st-695431|date=2012-11-02}}, IGN, Accessed September 2, 2012</ref> Ойынның ойын үдеріс лабиринтке негізделген, кейіпкердің көрінісі [[Pac-Man]]-ға ұқсас болды, бірақ үш өлшемді перспективада.<ref>{{cite web|title=25 years of Pac-Man|publisher=MeriStation|date=2005-07-04|url=http://www.meristation.com/v3/des_articulo.php?pic=DC&id=cw42b7458f0dfc7&idj=&idp=&tipo=art&c=1&pos=7|accessdate=2011-05-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110929150234/http://www.meristation.com/v3/des_articulo.php?pic=DC&id=cw42b7458f0dfc7&idj=&idp=&tipo=art&c=1&pos=7|archivedate=2011-09-29}} ([https://translate.google.com/translate?u=http://www.meristation.com/v3/des_articulo.php%3Fpic%3DDC%26id%3Dcw42b7458f0dfc7%26idj%3D%26idp%3D%26tipo%3Dart%26c%3D1%26pos%3D7&sl=es&tl=en&hl=&ie=UTF-8 Translation] {{Wayback|url=https://translate.google.com/translate?u=http%3A%2F%2Fwww.meristation.com%2Fv3%2Fdes_articulo.php%3Fpic%3DDC%26id%3Dcw42b7458f0dfc7%26idj%3D%26idp%3D%26tipo%3Dart%26c%3D1%26pos%3D7&sl=es&tl=en&hl=&ie=UTF-8|date=20170424060750}})</ref><ref name="gamesradar midi">{{cite web|url=http://www.gamesradar.com/f/gamings-most-important-evolutions/a-20101008102331322035/p-5|title=Gaming's Most Important Evolutions|page=5|publisher=[[GamesRadar]]|date=2010-10-08|accessdate=2011-04-27}}</ref> Кейінірек ойын көптеген жүйелерге [[Бағдарламалық жасақтаманы тасымалдау|портативті]], соның ішінде [[Game Boy]] мен [[SNES]]-ке Faceball 2000 деп аталды.<ref name="1UP-Faceball">Parish, Jeremy, [http://www.1up.com/features/faceball-2000 The Essential 50: Faceball 2000] {{Wayback|url=http://www.1up.com/features/faceball-2000|date=20160228065304}}, ''1UP,'' Accessed April 24, 2009</ref> Бұл нұсқада алғаш рет [[MIDI]] интерфейсі арқылы жүзеге асырылатын [[Deathmatch]] режимі болды.<ref name="gamesradar midi" /> Ойынның өзі әдеттегідей болғанымен, оның көп ойыншы режимі табынушылыққа айналды: сайт [[1UP.com]] ойынды «бұқаралық жүйедегі алғашқы 3D мультипликаторы» және «желідегі ойынмен алғашқы ірі экшн ойыны» деп атады. 1991 жылы мамырда [[Hovertank 3D]] ойынында [[id Software]] алғаш рет қолданған [[Ray casting]] технологиясы 1980 жылдардағы көлік құралдарының тренажерларымен салыстырғанда геймплейді жылдамдатуға мүмкіндік берді.<ref name="educational" /> Алты айдан кейін, 1991 жылдың қарашасында шыққан [[Catacomb 3D]] ойыны жаңа жақсартуды — [[Текстура (Үш өлшемді графика)|текстура]]<nowiki/>ның қабаттасуын әкелді. Бұл технологияны қолданған келесі ойын 1992 жылы [[Looking Glass Studios]] компаниясының [[Action/RPG]] жанрындағы [[Ultima Underworld: The Stygian Abyss|Ultima Underworld]] ойыны болды. Бұл ойында бірінші адамның көрінісі ғана емес, сонымен қатар жетілдірілген [[графикалық қозғалтқыш]] болды. Id Software әзірлеушісі [[Джон Ромеро]] бұл технология туралы 1990 жылдың қазан айында Пол Ньюратпен телефон арқылы сөйлесуден білді. Ромеро id Software бағдарламашысы [[Джон Кармак]]<nowiki/>қа текстураны қабаттастыру технологиясын сипаттағаннан кейін, ол: «Мен мұны істей аламын» деп жауап берді.<ref name="salondoom">{{cite web|last=Au|first=Wagner|title=Masters of Doom|publisher=[[salon.com]]|date=2003-05-05|url=http://www.salon.com/2003/05/05/doom_2/|accessdate=2003-05-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121030094509/http://www.salon.com/2003/05/05/doom_2/|archivedate=2012-10-30|lang=en}}</ref> Оны Looking Glass - тен қолдану мысалымен танысқаннан кейін, бұл технологияны [[Catacomb 3D]]-де жүзеге асыруға шешім қабылдады.<ref name="educational" /> Catacomb 3D-дің тағы бір жаңалығы экранда кейіпкердің қолын және оның қаруын (бұл жағдайда сиқырлы заклинание) көрсету болды, ал бұрын ойыншының Аватар элементтері көрсетілмеген.<ref name="educational" /> Ultima Underworld тәжірибесі кейіннен Looking Glass-қа [[Thief (ойындар сериясы)|Thief]] пен [[System Shock]] сияқты ойын серияларын жасауға мүмкіндік берді.<ref name="cavg_uuw">{{cite web|last=Mallinson|first=Paul|title=Games that changed the world: Ultima Underworld|publisher=[[ComputerAndVideoGames.com]]|date=2002-04-16|url=http://www.computerandvideogames.com/28003/features/games-that-changed-the-world-ultima-underworld/|accessdate=2010-10-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071212192612/http://www.computerandvideogames.com/article.php?id=28003|archivedate=2007-12-12|lang=en}}</ref> == Тағы қараңыз == * [[Үшінші жақ шутері]] * [[Үш өлшемді графика]] * [[Ойын қозғалтқышы]] * [[id Tech]] * [[MMOFPS]] == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Бірінші жақ шутерлері]] [[Санат:Компьютерлік ойын жанрлары]] ehtnkowbw2pgypodljopclo9h9od95k 3479093 3479092 2025-06-10T21:11:44Z ShadZ01 56180 /* Тарихы */ 3479093 wikitext text/x-wiki [[Сурет:Видеоскриншот из игры S.T.A.L.K.E.R. Mobile.gif|нобай|Бірінші жақ шутері]] '''Бірінші жақ шутері''' ({{Lang-en|first-person shooter}}, қысқартылған '''FPS''') — [[видео ойын]] жанры (шутерлердің кіші түрі), мұнда [[Геймплей|Ойын үдерісі]]дің негізгі бөлігі әртүрлі атыс қаруларынан жауларын жою болып табылады. Жанрдың өзіне тән ерекшелігі-басты кейіпкердің «көзінен» көрінісі.<ref name=":0">{{cite book|last=Rollings|first=Andrew|authorlink=|coauthors=Ernest Adams|title=Fundamentals of Game Design|publisher=Prentice Hall|year=2006|location=|url=http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html|accessdate=2012-03-12|archive-date=2017-12-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20171231072651/http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171231072651/http://wps.prenhall.com/bp_gamedev_1/54/14053/3597646.cw/index.html|date=2017-12-31}}</ref> Бірінші жақ шутері үш өлшемді әлемді, [[Псевдоүшөлшемділік|2.5D]] немесе Толық [[Үш өлшемді графика|3D]] форматында ойнаған суретті жалпақ экранда көрсету мүмкіндігі пайда болған кезде пайда болды. == Анықтамасы == Бірінші жақ шутері — бұл үш өлшемді графикалық ортасы бар [[шутер]] ойынының бір түрі,<ref name=":0" /> виртуалды камера «бірінші жақ» күйінде, яғни ойыншы [[Ойын кейіпкері|ойнатылатын кейіпкер]]дің көзіне ұқсас көріністі көрсетеді. Бұл бірінші жақ шутері виртуалды камера орналасқан [[үшінші жақ шутері]]нен ерекшеленеді, осылайша ойыншы өз кейіпкерін көреді, әдетте артқы жағында. Ойын [[геймдизайн]]ының негізгі элементі-шайқас, әдетте [[оқатар қару]]ымен.<ref name="geektrivia">Garmon, Jay, [http://www.techrepublic.com/article/geek-trivia-first-shots-fired/5710539 Geek Trivia: First shots fired] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110616131909/http://www.techrepublic.com/article/geek-trivia-first-shots-fired/5710539|date=2011-06-16}}, ''TechRepublic'', May 24, 2005, Accessed February 16, 2009</ref> Бірінші жақ шутері кейде [[жарық тапанша]] ойындарынан өзгеше деп аталады, көбінесе ұқсас жанр, сонымен қатар БЖШ-де дәстүрлі енгізу құрылғылары қолданылатындығын көрсету үшін жеңіл мылтықпен басқарылатын бірінші адамның көрінісіне негізделген.<ref name="concepts">Casamassina, Matt, [http://uk.cube.ign.com/articles/653/653867p1.html Controller Concepts: Gun Games] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110713004359/http://uk.cube.ign.com/articles/653/653867p1.html|date=2011-07-13}}, ''IGN,'' Sept 26, 2005, Accessed Feb 27, 2009</ref> Неғұрлым маңызды және маңызды айырмашылық, алайда, [[Virtua Cop]] типті ойындарда қозғалыс «рельстерде» жүреді, ал doom типті БЖШ ойыншыға белгілі бір дәрежеде қозғалыс еркіндігін береді. Бірінші жақ шутеріні жеке жанр ретінде де, кеңірек шутерлер жанрының кіші түрі ретінде де қарастыруға болады, яғни өз кезегінде [[экшн ойын]]дарының нұсқасы.<ref name="Rollings">{{книга|заглавие=Andrew Rollings and Ernest Adams on Game Design|издательство={{Нп3|Peachpit|New Riders Publishing|en|Peachpit}}|год=2003|страницы=290—296|ссылка=http://my.safaribooksonline.com/1592730019/ch09?portal=adobepress#ch09|ref=Rollings|язык=en|автор=Rollings, Andrew; Ernest Adams|archive-date=2017-03-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20170331161214/http://my.safaribooksonline.com/1592730019/ch09?portal=adobepress#ch09}}</ref> 1993 жылы ''Doom'' ойыны шыққаннан кейін, осы жанрдағы барлық ойындар әдетте «''Doom'' клондары» деп аталды,<ref name="britannica">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/932958/Doom Doom] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081202183657/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/932958/Doom|date=2008-12-02}}, ''Encyclopædia Britannica,'' Accessed February 25, 2009</ref><ref name="clones">Turner, Benjamin & Bowen, Kevin, [https://web.archive.org/web/20120712042757/http://archive.gamespy.com/articles/december03/doom/clones/index.shtml Bringin' in the DOOM Clones], ''GameSpy,'' December 11, 2003, Accessed February 19, 2009</ref> бұл атау уақыт өте келе барлық жерде «бірінші жақ шутері» болып ауыстырылды.<ref name="britannica" /> Әдетте жанрдың «ізашары» ретінде ''Doom''-дан бір жыл бұрын шыққан [[Wolfenstein 3D|''Wolfenstein 3D'']] көрсетіледі, бірақ сыншылар бірнеше ұқсас жетілдірілмеген ойындарды тапты, олардың біріншісі 1973 жылы шыққан.<ref name="geektrivia" /> Сондай-ақ, кейде ойын дизайнының белгілі бір элементтерін бірінші адамның ату жанрына жатқызуға қатысты қайшылықтар туындайды. Мысалы, [[Deus Ex|''Deus Ex'']] немесе ''[[BioShock]]''-ты БЖШ-ге жатқызуға болады, бірақ оларды осы жанр элементтерінің кеңінен қабылдануына байланысты [[Компьютерлік рөлдік ойын|RPG]]-ге жатқызуға болады.<ref name="levine">Perry, Douglass C., [http://uk.pc.ign.com/articles/733/733157p2.html BioShock: Ken Levine Talks First-Person Shooters] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091023104925/http://uk.pc.ign.com/articles/733/733157p2.html|date=2009-10-23}}, ''IGN,'' September 15, 2006, Accessed February 25, 2009</ref> Кейбір зерттеушілер бірінші адамның атқыштары туралы кеңейтілген тұжырымдаманы қолданады, олардың интерфейсінде қару-жарақтың орнына кабинаны көрсететін [[авиасимулятор]] тренажерлар бар.<ref name="quantum">Cifaldi, Frank, [http://www.gamasutra.com/view/feature/1832/the_gamasutra_quantum_leap_awards_.php The Gamasutra Quantum Leap Awards: First-Person Shooters] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110606015930/http://www.gamasutra.com/view/feature/1832/the_gamasutra_quantum_leap_awards_.php|date=2011-06-06}}, ''GamaSutra,'' September 1, 2006, Accessed February 16, 2009</ref><ref name="geektrivia" /> == Тарихы == === Шығу тегі: 1970 жылдар мен 1980 жылдардың бірінші жартысы === Жанрдағы ең көне құжатталған ойындар — [[Maze War]] мен [[Spasim]]. Maze War [[геймплей]]і жанрдың заманауи ойындарымен үндесетін жаяу жүруге негізделген. Ойынның дамуы 1973 жылы басталды, дегенмен дамудың нақты аяқталу күні белгісіз болып қалады. Spasim, қолда бар ақпаратқа сәйкес, алғаш рет [[Урбана-Шампейндегі Иллинойс университеті|Иллинойс университеті]]нде 1974 жылы пайда болды. Ойын вестигиалды [[ғарыштық симулятор]] болды, онда бірінші жақтың шолуы болды.<ref name="geektrivia" /> Қазіргі заманғы бірінші жақ шутері, ескі ойындарда, мысалы, [[тайла графика]]сын қолдануға байланысты кейбір шектеулер болды, бұл қозғалысты тек белгілі бір қадаммен жүзеге асыруға мүмкіндік берді, ал бұрылу бұрышы тек [[Тік бұрыш|90°]] қадаммен болуы мүмкін. Spasim жолды егжей-тегжейлі тренажермен және 1970 жылдардың аяғында [[АҚШ армиясы|армия]] қажеттіліктеріне арналған танк тренажерімен ашты. Бұл ойындар қарапайым пайдаланушыларға қол жетімді болмады. 1980 жылы [[Аркада автоматы|аркада]]ларда қолданушыларға шығарылған алғашқы ойын болды [[Battlezone]], танк тренажері. 1983 жылы бұл ойын [[Үй компьютері|үй компьютерлері]]нде жарық көрді және [[векторлық графика]] мониторларын қолдана отырып,<ref>{{KLOV game|7059|Battlezone}}</ref> бірінші жаққа қарайтын және [[Қаңқалы модель|қаңқалы]] [[Псевдоүшөлшемділік|үш өлшемді графикасы]] бар алғашқы сәтті жаппай нарық ойыны болды.<ref name="educational">Shahrani, Sam, [http://www.gamasutra.com/view/feature/2674/educational_feature_a_history_and_.php?page=1 Educational Feature: A History and Analysis of Level Design in 3D Computer Games — Pt. 1] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060629172105/http://gamasutra.com/features/20060425/shahrani_01.shtml|date=2006-06-29}}, ''GamaSutra'', April 26, 2006, Accessed March 7, 2009</ref> === Ерте бірінші жақ шутері: 1987–1992 === Бірінші жақ шутерінің бірі MIDI Maze 1987 жылы [[Atari ST]] компьютерлерінде шықты.<ref name="ign midi">[http://www.ign.com/games/midi-maze/st-695431 MIDI Maze: Atari ST] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121102082645/http://www.ign.com/games/midi-maze/st-695431|date=2012-11-02}}, IGN, Accessed September 2, 2012</ref> Ойынның ойын үдеріс лабиринтке негізделген, кейіпкердің көрінісі [[Pac-Man]]-ға ұқсас болды, бірақ үш өлшемді перспективада.<ref>{{cite web|title=25 years of Pac-Man|publisher=MeriStation|date=2005-07-04|url=http://www.meristation.com/v3/des_articulo.php?pic=DC&id=cw42b7458f0dfc7&idj=&idp=&tipo=art&c=1&pos=7|accessdate=2011-05-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110929150234/http://www.meristation.com/v3/des_articulo.php?pic=DC&id=cw42b7458f0dfc7&idj=&idp=&tipo=art&c=1&pos=7|archivedate=2011-09-29}} ([https://translate.google.com/translate?u=http://www.meristation.com/v3/des_articulo.php%3Fpic%3DDC%26id%3Dcw42b7458f0dfc7%26idj%3D%26idp%3D%26tipo%3Dart%26c%3D1%26pos%3D7&sl=es&tl=en&hl=&ie=UTF-8 Translation] {{Wayback|url=https://translate.google.com/translate?u=http%3A%2F%2Fwww.meristation.com%2Fv3%2Fdes_articulo.php%3Fpic%3DDC%26id%3Dcw42b7458f0dfc7%26idj%3D%26idp%3D%26tipo%3Dart%26c%3D1%26pos%3D7&sl=es&tl=en&hl=&ie=UTF-8|date=20170424060750}})</ref><ref name="gamesradar midi">{{cite web|url=http://www.gamesradar.com/f/gamings-most-important-evolutions/a-20101008102331322035/p-5|title=Gaming's Most Important Evolutions|page=5|publisher=[[GamesRadar]]|date=2010-10-08|accessdate=2011-04-27}}</ref> Кейінірек ойын көптеген жүйелерге [[Бағдарламалық жасақтаманы тасымалдау|портативті]], соның ішінде [[Game Boy]] мен [[SNES]]-ке Faceball 2000 деп аталды.<ref name="1UP-Faceball">Parish, Jeremy, [http://www.1up.com/features/faceball-2000 The Essential 50: Faceball 2000] {{Wayback|url=http://www.1up.com/features/faceball-2000|date=20160228065304}}, ''1UP,'' Accessed April 24, 2009</ref> Бұл нұсқада алғаш рет [[MIDI]] интерфейсі арқылы жүзеге асырылатын [[Deathmatch]] режимі болды.<ref name="gamesradar midi" /> Ойынның өзі әдеттегідей болғанымен, оның көп ойыншы режимі табынушылыққа айналды: сайт [[1UP.com]] ойынды «бұқаралық жүйедегі алғашқы 3D мультипликаторы» және «желідегі ойынмен алғашқы ірі экшн ойыны» деп атады. 1991 жылы мамырда [[Hovertank 3D]] ойынында [[id Software]] алғаш рет қолданған [[Ray casting]] технологиясы 1980 жылдардағы көлік құралдарының тренажерларымен салыстырғанда геймплейді жылдамдатуға мүмкіндік берді.<ref name="educational" /> Алты айдан кейін, 1991 жылдың қарашасында шыққан [[Catacomb 3D]] ойыны жаңа жақсартуды — [[Текстура (Үш өлшемді графика)|текстура]]ның қабаттасуын әкелді. Бұл технологияны қолданған келесі ойын 1992 жылы [[Looking Glass Studios]] компаниясының [[Action/RPG]] жанрындағы [[Ultima Underworld: The Stygian Abyss|Ultima Underworld]] ойыны болды. Бұл ойында бірінші адамның көрінісі ғана емес, сонымен қатар жетілдірілген [[графикалық қозғалтқыш]] болды. Id Software әзірлеушісі [[Джон Ромеро]] бұл технология туралы 1990 жылдың қазан айында Пол Ньюратпен телефон арқылы сөйлесуден білді. Ромеро id Software бағдарламашысы [[Джон Кармак]]қа текстураны қабаттастыру технологиясын сипаттағаннан кейін, ол: «Мен мұны істей аламын» деп жауап берді.<ref name="salondoom">{{cite web|last=Au|first=Wagner|title=Masters of Doom|publisher=[[salon.com]]|date=2003-05-05|url=http://www.salon.com/2003/05/05/doom_2/|accessdate=2003-05-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121030094509/http://www.salon.com/2003/05/05/doom_2/|archivedate=2012-10-30|lang=en}}</ref> Оны Looking Glass - тен қолдану мысалымен танысқаннан кейін, бұл технологияны [[Catacomb 3D]]-де жүзеге асыруға шешім қабылдады.<ref name="educational" /> Catacomb 3D-дің тағы бір жаңалығы экранда кейіпкердің қолын және оның қаруын (бұл жағдайда сиқырлы заклинание) көрсету болды, ал бұрын ойыншының Аватар элементтері көрсетілмеген.<ref name="educational" /> Ultima Underworld тәжірибесі кейіннен Looking Glass-қа [[Thief (ойындар сериясы)|Thief]] пен [[System Shock]] сияқты ойын серияларын жасауға мүмкіндік берді.<ref name="cavg_uuw">{{cite web|last=Mallinson|first=Paul|title=Games that changed the world: Ultima Underworld|publisher=[[ComputerAndVideoGames.com]]|date=2002-04-16|url=http://www.computerandvideogames.com/28003/features/games-that-changed-the-world-ultima-underworld/|accessdate=2010-10-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071212192612/http://www.computerandvideogames.com/article.php?id=28003|archivedate=2007-12-12|lang=en}}</ref> == Тағы қараңыз == * [[Үшінші жақ шутері]] * [[Үш өлшемді графика]] * [[Ойын қозғалтқышы]] * [[id Tech]] * [[MMOFPS]] == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Бірінші жақ шутерлері]] [[Санат:Компьютерлік ойын жанрлары]] cpldubezv3lxsnk2gtxwsforx8b4qmk 0 760876 3479102 2025-06-11T00:12:18Z ShadZ01 56180 Жаңа бетте: '''Өту''' — қадамдық [[Пайдаланушы нұсқаулығы|нұсқаулық]], бүкіл [[Видео ойын|видео]] [[Видео ойын|ойын]]ды немесе оның жеке бөліктерін сәтті аяқтауға арналған әрекеттер тізбегі. Бастапқыда транзиттер тақырыптық [[журнал]]дарда мәтіндік сипаттамалық [[нұсқау]]лар... 3479102 wikitext text/x-wiki '''Өту''' — қадамдық [[Пайдаланушы нұсқаулығы|нұсқаулық]], бүкіл [[Видео ойын|видео]] [[Видео ойын|ойын]]ды немесе оның жеке бөліктерін сәтті аяқтауға арналған әрекеттер тізбегі. Бастапқыда транзиттер тақырыптық [[журнал]]дарда мәтіндік сипаттамалық [[нұсқау]]лар түрінде болған. [[2015 жыл]]<nowiki/>ы [[Финляндия]]да жүргізілген зерттеуге сәйкес, компьютерлер мен интернеттің қол жетімділігінің артуымен бейнелер форматында өту жиілей бастады. Зерттеу нәтижелеріне сәйкес, өту бейнелерін негізінен орташа жасы 23 жастағы ер адамдар көреді. == Тарихы == Алғашқы ойындар видео ойындар журналдарының беттерінде, сондай-ақ [[BBS|электронды хабарландыру тақталары]]нда пайда болды.<ref>{{Cite web|url=https://venturebeat.com/community/2010/05/03/complete-100-guide-to-a-walkthrough/|title="Complete 100% guide to a walkthrough". Venture Beat.|author=|website=|date=|publisher=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170730085326/https://venturebeat.com/community/2010/05/03/complete-100-guide-to-a-walkthrough/|archivedate=2017-07-30|lang=en}}</ref><ref name="автоссылка2">{{Cite web|url=http://www.zam.com/article/455/a-walkthrough-the-past-interviews-with-former-writers-on-the-making-of-strategy-guides|title="A Walkthrough the Past: Interviews with Former Writers on the Making of Strategy Guides". ZAM.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=yes|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-04-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170424070700/http://www.zam.com/article/455/a-walkthrough-the-past-interviews-with-former-writers-on-the-making-of-strategy-guides|lang=en}}</ref> Сонымен қатар, 1980 жылдардың аяғынан бастап<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/1988/12/04/business/nintendo-scores-big.html|title=Mcgill, Douglas C. (1988-12-04). "Nintendo Scores Big". The New York Times. ISSN 0362-4331.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2021-07-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210715052111/https://www.nytimes.com/1988/12/04/business/nintendo-scores-big.html|lang=en}}</ref> 2000 жылдардың ортасына дейін<ref>{{Cite web|url=http://www.rsvlts.com/2016/11/08/radical-the-nintendo-power-line-is-back-for-one-weekend-only/|title="Radical! The Nintendo Power Line Is Back For One Weekend Only". The Roosevelts.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=yes|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170729050607/http://www.rsvlts.com/2016/11/08/radical-the-nintendo-power-line-is-back-for-one-weekend-only/|lang=en}}</ref> [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та «[[жедел желі]]лер» арқылы қол жетімді өту форматы өте танымал болды. Интернетте орналастырылған ойын-сауықтардың танымалдылығының артуына қарамастан, қадамдық мәтіндік нұсқаулықтар бүгінде баспа түрінде де, цифрлық форматта да таралуда. Біріншісі — [[Prima Games]] баспасы. Мәтіндік нұсқаулықтар [[IGN]],<ref name="автоссылка1">{{Cite web|url=http://au.ign.com/wikis|title="Game Wiki Guides, Cheats, Walkthroughs, FAQs – IGN". IGN.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2018-01-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180119175542/http://au.ign.com/wikis|lang=en}}</ref> [[GamesRadar]]<ref>{{Cite web|url=http://www.gamesradar.com/|title="GamesRadar+". GamesRadar.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-05-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170504061228/http://www.gamesradar.com/|lang=en}}</ref> және [[GameFAQs]]<ref>{{Cite web|url=https://www.gamefaqs.com/|title="GameFAQs – Video Game Cheats, Reviews, FAQs, Message Boards, and More". GameFAQs.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-05-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170503164359/https://www.gamefaqs.com/|lang=en}}</ref> сияқты көптеген ойын сайттарында орналастырылған. Ресейлік аналогтарға, мысалы, [[StopGame]]<ref>{{Cite web|url=https://stopgame.ru/solutions/new|title=Прохождение игр. StopGame.ru.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2018-03-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180326195430/https://stopgame.ru/solutions/new|lang=ru}}</ref> мен GameGuru<ref>{{Cite web|url=https://gameguru.ru/cheats/sol.html|title=Прохождения игр. GameGuru|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=yes|accessdate=2018-03-27|archivedate=2018-03-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180328041137/https://gameguru.ru/cheats/sol.html|lang=ru}}</ref> порталдары кіреді. Ойындарға арналған нұсқаулықтарды орналастырған ең танымал ресурстардың бірі 2015 жылы жабылғанға дейін [[Computer and Video Games|Computer and Video Games (CVG)]] сайты болып қала берді — computerandvideogames.com.<ref>{{Cite web|url=http://www.eurogamer.net/articles/2014-12-19-cvg-to-close|title="CVG to close". Eurogamer.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170729004347/http://www.eurogamer.net/articles/2014-12-19-cvg-to-close|lang=en}}</ref> Сандық форматта бар ойындар көбінесе ойыншыларға видео ойындарда белгілі бір тапсырмаларды орындауға көмектесуге арналған,<ref>{{Статья|автор=Niemeyer, D. J.; Gerber, H. R.|заглавие="Maker culture and Minecraft: implications for the future of learning". 52 (3): 216–226. doi:10.1080/09523987.2015.1075103.|ссылка=|язык=|издание=Educational Media International|тип=|год=|месяц=|число=|том=|номер=|страницы=|issn=}}</ref> бірақ мәтіндік және телефон нұсқаулықтарынан айырмашылығы, олар таза [[ойын-сауық]] сипатына ие болуы мүмкін.<ref>{{Cite web|url=https://www.wired.com/2016/08/why-i-watch-lets-plays/|title=Muncy, Jake. "Why I Watch People Play Videogames on the Internet". WIRED.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161222064544/https://www.wired.com/2016/08/why-i-watch-lets-plays/|archivedate=2016-12-22|lang=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.cnn.com/2016/07/07/living/watching-video-games/index.html|title=CNN, Christopher Dawson. "Why watching video games is must-see TV". CNN.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-02-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170224133027/http://www.cnn.com/2016/07/07/living/watching-video-games/index.html|lang=en}}</ref> Сандық транзиттер әдетте [[YouTube]] сияқты [[бейне хостинг]]терде орналастырылады немесе [[Ағынды мультимедиа|ағындық қызмет]]терде тікелей эфирде көрсетіледі (мысалы, [[Twitch.tv]]). Жеке өту жанры деп атауға болады [[летсплей]], олар бірінші кезекте көрерменді ақпараттандыруға емес, ойын-сауыққа бағытталған.<ref>{{Cite web|url=http://voices.yahoo.com/what-lets-play-4901264.html|title=Finniss, David. "What is a "Let's Play?"". Yahoo Voices. Yahoo News Network.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=unfit|accessdate=2018-03-27|archivedate=2014-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140729024203/http://voices.yahoo.com/what-lets-play-4901264.html|lang=en}}</ref> == Форматы == Мәтіндік өтулердің жалпы қабылданған форматы жоқ, бірақ өтуге арналған нұсқаулықтарды жазу бойынша көптеген қадамдық нұсқаулар бар.<ref name="автоссылка2" /><ref>{{Cite web|url=https://levelskip.com/misc/How-to-Write-a-Video-Game-Walkthrough|title="How to Write a Video Game Walkthrough". LevelSkip.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170729023917/https://levelskip.com/misc/How-to-Write-a-Video-Game-Walkthrough|lang=en}}</ref> Компьютерлік ойындар индустриясына арналған көптеген порталдар мәтіндік және бейне форматтағы ойындарды шығарады.<ref name="автоссылка1" /> Бейне геймплей жағдайында геймплейді жазудың бірнеше түрлі әдістері бар. Негізгілеріне үшінші тараптың экранды жазу бағдарламалық құралын, кейбір [[Ойын приставкасы эмуляторы|эмулятор]]лардағы кірістірілген жазу мүмкіндіктерін немесе [[Ойын приставкасы|ойын консолі]]не немесе компьютерге қосылған бейне түсіру құрылғысын пайдалану кіреді. Кейбір видео ойындарда (мысалы, [[Grand Theft Auto V]]<ref>{{Cite web|url=http://www.rockstargames.com/newswire/article/52416/introducing-the-rockstar-editor|title="Introducing the Rockstar Editor – Rockstar Games". Rockstar Games.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-07-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170702030816/http://www.rockstargames.com/newswire/article/52416/introducing-the-rockstar-editor|lang=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.express.co.uk/entertainment/gaming/604565/GTA-5-Xbox-360-Rockstar-PS3-GTA-Online-PS4-update-Xbox-One|title=Jones, Gary. "GTA 5: Rockstar reveal the bad news for Xbox 360 and PS3 gamers and talk future expansions". Express.co.uk.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-08-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170801124149/http://www.express.co.uk/entertainment/gaming/604565/GTA-5-Xbox-360-Rockstar-PS3-GTA-Online-PS4-update-Xbox-One|lang=en}}</ref>), ойыншыларға геймплейді жазуға және өңдеуге, сондай-ақ нәтижені басқа пайдаланушылармен бөлісуге мүмкіндік беретін кірістірілген жазу опциясы бар. == Мотивациясы == [[Тампере университеті]]нің қызметкері [[Макс Шёбл]] мен Юхо Хамари 2016 жылы көрермендердің ойынға деген қызығушылығының себептерін зерттеген зерттеу нәтижесінде бес негізгі мотиватор ойын тәжірибесін, сенімділікті, белгілі бір ойын туралы білімді жақсарту, қарым — қатынас және «қашуға» тырысу немесе күнделікті өмірден алшақтау.<ref>{{Статья|автор=Sjöblom, Max; Hamari, Juho|заглавие="Why Do People Watch Others Play Video Games? An Empirical Study on the Motivations of Twitch Users". Rochester, NY. SSRN 2779543|ссылка=|язык=|издание=Game Research Lab, School of Information Science, Tampere University; Media Lab, Aalto University School of Science|тип=|год=|месяц=|число=|том=|номер=|страницы=|issn=}}</ref> Қадамдық нұсқаулықтар ойыншыларды ойын барысында немесе оның белгілі бір бөліктерінде ғана «басқара» алады, сонымен қатар сирек кездесетін коллекцияларды табуға немесе ойын ішіндегі [[Жетістіктер (компьютерлік ойындар)|жетістіктер]]ді ашуға арналған нұсқаулық ретінде қызмет ете алады. [[Ассошиэйтед Пресс|Associated Press]]-тің [[Барбара Ортутай]]дың айтуынша, пайдаланушылар «тікелей эфирлерді немесе олардың жазбаларын өз қабілеттерін жақсарту тәсілі ретінде ғана емес, сонымен қатар чаттарда немесе жай ойын-сауықта танымал ойыншылармен сөйлесу мүмкіндігі ретінде қарастырады».<ref>{{Cite web|url=http://www.tweentribune.com/article/tween56/watching-others-play-video-games-next-big-thing/|title="Watching others play video games the next big thing". Smithsonian Tween Tribune.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-08-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170802210105/https://www.tweentribune.com/article/tween56/watching-others-play-video-games-next-big-thing/}}</ref> GameRadar+ порталы өтулерді көруді [[Netflix]] сервисінің мазмұнын тұтынумен салыстырды.<ref>{{Cite web|url=http://www.gamesradar.com/no-commentary-playthroughs-are-the-netflix-of-videogames/|title="No-commentary playthroughs are the Netflix of video games". GamesRadar.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-02-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170211093816/http://www.gamesradar.com/no-commentary-playthroughs-are-the-netflix-of-videogames/}}</ref> Кейбір ойыншылар видео ойындардың өтуін жазу және ақпараттық және ойын-сауық өнімін жасау арқылы коммерциялық тұрғыдан тиімді бизнес-модель құра алды. Мазмұнды жүктейтін немесе тарататын ойыншылардың ағыны нәтижесінде контент жасаушыларға көмектесу үшін арнайы платформалар құрылды және жарнамадан түскен кірістің пайызы есебінен бар. == Демографиясы == 2015 жылдың ақпанында Финляндиядағы [[Тампере университеті]]нің ғалымдары бейне трафиктің танымалдығы құбылысына бағытталған зерттеу жүргізді. Респонденттер өзін-өзі таңдау арқылы тартылды (93%-дан астамы есептік жазбасы бар екенін хабарлады [[Twitch.tv]]). 1091 расталған жауап негізінде көрушінің орташа жасы 23 жас, ал респонденттердің 92,3%-ы ер адамдар екендігі анықталды. Респонденттердің көпшілігі жылына он мың доллардан аз табыс тапты және тек орта білімі бар (52,19 %). == Тағы қараңыз == * [[Ойын жылдам өтуі]] == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} dvav0spltf1sriugltij7xikfslj0ik 3479103 3479102 2025-06-11T00:12:52Z ShadZ01 56180 3479103 wikitext text/x-wiki '''Өту''' — қадамдық [[Пайдаланушы нұсқаулығы|нұсқаулық]], бүкіл [[Видео ойын|видео]] [[Видео ойын|ойын]]ды немесе оның жеке бөліктерін сәтті аяқтауға арналған әрекеттер тізбегі. Бастапқыда транзиттер тақырыптық [[журнал]]дарда мәтіндік сипаттамалық [[нұсқау]]лар түрінде болған. [[2015 жыл]]ы [[Финляндия]]да жүргізілген зерттеуге сәйкес, компьютерлер мен интернеттің қол жетімділігінің артуымен бейнелер форматында өту жиілей бастады. Зерттеу нәтижелеріне сәйкес, өту бейнелерін негізінен орташа жасы 23 жастағы ер адамдар көреді. == Тарихы == Алғашқы ойындар видео ойындар журналдарының беттерінде, сондай-ақ [[BBS|электронды хабарландыру тақталары]]нда пайда болды.<ref>{{Cite web|url=https://venturebeat.com/community/2010/05/03/complete-100-guide-to-a-walkthrough/|title="Complete 100% guide to a walkthrough". Venture Beat.|author=|website=|date=|publisher=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170730085326/https://venturebeat.com/community/2010/05/03/complete-100-guide-to-a-walkthrough/|archivedate=2017-07-30|lang=en}}</ref><ref name="автоссылка2">{{Cite web|url=http://www.zam.com/article/455/a-walkthrough-the-past-interviews-with-former-writers-on-the-making-of-strategy-guides|title="A Walkthrough the Past: Interviews with Former Writers on the Making of Strategy Guides". ZAM.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=yes|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-04-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170424070700/http://www.zam.com/article/455/a-walkthrough-the-past-interviews-with-former-writers-on-the-making-of-strategy-guides|lang=en}}</ref> Сонымен қатар, 1980 жылдардың аяғынан бастап<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/1988/12/04/business/nintendo-scores-big.html|title=Mcgill, Douglas C. (1988-12-04). "Nintendo Scores Big". The New York Times. ISSN 0362-4331.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2021-07-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210715052111/https://www.nytimes.com/1988/12/04/business/nintendo-scores-big.html|lang=en}}</ref> 2000 жылдардың ортасына дейін<ref>{{Cite web|url=http://www.rsvlts.com/2016/11/08/radical-the-nintendo-power-line-is-back-for-one-weekend-only/|title="Radical! The Nintendo Power Line Is Back For One Weekend Only". The Roosevelts.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=yes|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170729050607/http://www.rsvlts.com/2016/11/08/radical-the-nintendo-power-line-is-back-for-one-weekend-only/|lang=en}}</ref> [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та «[[жедел желі]]лер» арқылы қол жетімді өту форматы өте танымал болды. Интернетте орналастырылған ойын-сауықтардың танымалдылығының артуына қарамастан, қадамдық мәтіндік нұсқаулықтар бүгінде баспа түрінде де, цифрлық форматта да таралуда. Біріншісі — [[Prima Games]] баспасы. Мәтіндік нұсқаулықтар [[IGN]],<ref name="автоссылка1">{{Cite web|url=http://au.ign.com/wikis|title="Game Wiki Guides, Cheats, Walkthroughs, FAQs – IGN". IGN.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2018-01-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180119175542/http://au.ign.com/wikis|lang=en}}</ref> [[GamesRadar]]<ref>{{Cite web|url=http://www.gamesradar.com/|title="GamesRadar+". GamesRadar.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-05-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170504061228/http://www.gamesradar.com/|lang=en}}</ref> және [[GameFAQs]]<ref>{{Cite web|url=https://www.gamefaqs.com/|title="GameFAQs – Video Game Cheats, Reviews, FAQs, Message Boards, and More". GameFAQs.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-05-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170503164359/https://www.gamefaqs.com/|lang=en}}</ref> сияқты көптеген ойын сайттарында орналастырылған. Ресейлік аналогтарға, мысалы, [[StopGame]]<ref>{{Cite web|url=https://stopgame.ru/solutions/new|title=Прохождение игр. StopGame.ru.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2018-03-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180326195430/https://stopgame.ru/solutions/new|lang=ru}}</ref> мен GameGuru<ref>{{Cite web|url=https://gameguru.ru/cheats/sol.html|title=Прохождения игр. GameGuru|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=yes|accessdate=2018-03-27|archivedate=2018-03-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180328041137/https://gameguru.ru/cheats/sol.html|lang=ru}}</ref> порталдары кіреді. Ойындарға арналған нұсқаулықтарды орналастырған ең танымал ресурстардың бірі 2015 жылы жабылғанға дейін [[Computer and Video Games|Computer and Video Games (CVG)]] сайты болып қала берді — computerandvideogames.com.<ref>{{Cite web|url=http://www.eurogamer.net/articles/2014-12-19-cvg-to-close|title="CVG to close". Eurogamer.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170729004347/http://www.eurogamer.net/articles/2014-12-19-cvg-to-close|lang=en}}</ref> Сандық форматта бар ойындар көбінесе ойыншыларға видео ойындарда белгілі бір тапсырмаларды орындауға көмектесуге арналған,<ref>{{Статья|автор=Niemeyer, D. J.; Gerber, H. R.|заглавие="Maker culture and Minecraft: implications for the future of learning". 52 (3): 216–226. doi:10.1080/09523987.2015.1075103.|ссылка=|язык=|издание=Educational Media International|тип=|год=|месяц=|число=|том=|номер=|страницы=|issn=}}</ref> бірақ мәтіндік және телефон нұсқаулықтарынан айырмашылығы, олар таза [[ойын-сауық]] сипатына ие болуы мүмкін.<ref>{{Cite web|url=https://www.wired.com/2016/08/why-i-watch-lets-plays/|title=Muncy, Jake. "Why I Watch People Play Videogames on the Internet". WIRED.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161222064544/https://www.wired.com/2016/08/why-i-watch-lets-plays/|archivedate=2016-12-22|lang=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.cnn.com/2016/07/07/living/watching-video-games/index.html|title=CNN, Christopher Dawson. "Why watching video games is must-see TV". CNN.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-02-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170224133027/http://www.cnn.com/2016/07/07/living/watching-video-games/index.html|lang=en}}</ref> Сандық транзиттер әдетте [[YouTube]] сияқты [[бейне хостинг]]терде орналастырылады немесе [[Ағынды мультимедиа|ағындық қызмет]]терде тікелей эфирде көрсетіледі (мысалы, [[Twitch.tv]]). Жеке өту жанры деп атауға болады [[летсплей]], олар бірінші кезекте көрерменді ақпараттандыруға емес, ойын-сауыққа бағытталған.<ref>{{Cite web|url=http://voices.yahoo.com/what-lets-play-4901264.html|title=Finniss, David. "What is a "Let's Play?"". Yahoo Voices. Yahoo News Network.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=unfit|accessdate=2018-03-27|archivedate=2014-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140729024203/http://voices.yahoo.com/what-lets-play-4901264.html|lang=en}}</ref> == Форматы == Мәтіндік өтулердің жалпы қабылданған форматы жоқ, бірақ өтуге арналған нұсқаулықтарды жазу бойынша көптеген қадамдық нұсқаулар бар.<ref name="автоссылка2" /><ref>{{Cite web|url=https://levelskip.com/misc/How-to-Write-a-Video-Game-Walkthrough|title="How to Write a Video Game Walkthrough". LevelSkip.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170729023917/https://levelskip.com/misc/How-to-Write-a-Video-Game-Walkthrough|lang=en}}</ref> Компьютерлік ойындар индустриясына арналған көптеген порталдар мәтіндік және бейне форматтағы ойындарды шығарады.<ref name="автоссылка1" /> Бейне геймплей жағдайында геймплейді жазудың бірнеше түрлі әдістері бар. Негізгілеріне үшінші тараптың экранды жазу бағдарламалық құралын, кейбір [[Ойын приставкасы эмуляторы|эмулятор]]лардағы кірістірілген жазу мүмкіндіктерін немесе [[Ойын приставкасы|ойын консолі]]не немесе компьютерге қосылған бейне түсіру құрылғысын пайдалану кіреді. Кейбір видео ойындарда (мысалы, [[Grand Theft Auto V]]<ref>{{Cite web|url=http://www.rockstargames.com/newswire/article/52416/introducing-the-rockstar-editor|title="Introducing the Rockstar Editor – Rockstar Games". Rockstar Games.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-07-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170702030816/http://www.rockstargames.com/newswire/article/52416/introducing-the-rockstar-editor|lang=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.express.co.uk/entertainment/gaming/604565/GTA-5-Xbox-360-Rockstar-PS3-GTA-Online-PS4-update-Xbox-One|title=Jones, Gary. "GTA 5: Rockstar reveal the bad news for Xbox 360 and PS3 gamers and talk future expansions". Express.co.uk.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-08-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170801124149/http://www.express.co.uk/entertainment/gaming/604565/GTA-5-Xbox-360-Rockstar-PS3-GTA-Online-PS4-update-Xbox-One|lang=en}}</ref>), ойыншыларға геймплейді жазуға және өңдеуге, сондай-ақ нәтижені басқа пайдаланушылармен бөлісуге мүмкіндік беретін кірістірілген жазу опциясы бар. == Мотивациясы == [[Тампере университеті]]нің қызметкері [[Макс Шёбл]] мен Юхо Хамари 2016 жылы көрермендердің ойынға деген қызығушылығының себептерін зерттеген зерттеу нәтижесінде бес негізгі мотиватор ойын тәжірибесін, сенімділікті, белгілі бір ойын туралы білімді жақсарту, қарым — қатынас және «қашуға» тырысу немесе күнделікті өмірден алшақтау.<ref>{{Статья|автор=Sjöblom, Max; Hamari, Juho|заглавие="Why Do People Watch Others Play Video Games? An Empirical Study on the Motivations of Twitch Users". Rochester, NY. SSRN 2779543|ссылка=|язык=|издание=Game Research Lab, School of Information Science, Tampere University; Media Lab, Aalto University School of Science|тип=|год=|месяц=|число=|том=|номер=|страницы=|issn=}}</ref> Қадамдық нұсқаулықтар ойыншыларды ойын барысында немесе оның белгілі бір бөліктерінде ғана «басқара» алады, сонымен қатар сирек кездесетін коллекцияларды табуға немесе ойын ішіндегі [[Жетістіктер (компьютерлік ойындар)|жетістіктер]]ді ашуға арналған нұсқаулық ретінде қызмет ете алады. [[Ассошиэйтед Пресс|Associated Press]]-тің [[Барбара Ортутай]]дың айтуынша, пайдаланушылар «тікелей эфирлерді немесе олардың жазбаларын өз қабілеттерін жақсарту тәсілі ретінде ғана емес, сонымен қатар чаттарда немесе жай ойын-сауықта танымал ойыншылармен сөйлесу мүмкіндігі ретінде қарастырады».<ref>{{Cite web|url=http://www.tweentribune.com/article/tween56/watching-others-play-video-games-next-big-thing/|title="Watching others play video games the next big thing". Smithsonian Tween Tribune.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-08-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170802210105/https://www.tweentribune.com/article/tween56/watching-others-play-video-games-next-big-thing/}}</ref> GameRadar+ порталы өтулерді көруді [[Netflix]] сервисінің мазмұнын тұтынумен салыстырды.<ref>{{Cite web|url=http://www.gamesradar.com/no-commentary-playthroughs-are-the-netflix-of-videogames/|title="No-commentary playthroughs are the Netflix of video games". GamesRadar.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-02-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170211093816/http://www.gamesradar.com/no-commentary-playthroughs-are-the-netflix-of-videogames/}}</ref> Кейбір ойыншылар видео ойындардың өтуін жазу және ақпараттық және ойын-сауық өнімін жасау арқылы коммерциялық тұрғыдан тиімді бизнес-модель құра алды. Мазмұнды жүктейтін немесе тарататын ойыншылардың ағыны нәтижесінде контент жасаушыларға көмектесу үшін арнайы платформалар құрылды және жарнамадан түскен кірістің пайызы есебінен бар. == Демографиясы == 2015 жылдың ақпанында Финляндиядағы [[Тампере университеті]]нің ғалымдары бейне трафиктің танымалдығы құбылысына бағытталған зерттеу жүргізді. Респонденттер өзін-өзі таңдау арқылы тартылды (93%-дан астамы есептік жазбасы бар екенін хабарлады [[Twitch.tv]]). 1091 расталған жауап негізінде көрушінің орташа жасы 23 жас, ал респонденттердің 92,3%-ы ер адамдар екендігі анықталды. Респонденттердің көпшілігі жылына он мың доллардан аз табыс тапты және тек орта білімі бар (52,19 %). == Тағы қараңыз == * [[Ойын жылдам өтуі]] == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} k6qpnhqhilveg54p42o6p136u27vczo 3479104 3479103 2025-06-11T00:14:02Z ShadZ01 56180 3479104 wikitext text/x-wiki '''Өту''' — қадамдық [[Пайдаланушы нұсқаулығы|нұсқаулық]], бүкіл [[Видео ойын|видео ойын]]ды немесе оның жеке бөліктерін сәтті аяқтауға арналған әрекеттер тізбегі. Бастапқыда транзиттер тақырыптық [[журнал]]дарда мәтіндік сипаттамалық [[нұсқау]]лар түрінде болған. [[2015 жыл]]ы [[Финляндия]]да жүргізілген зерттеуге сәйкес, компьютерлер мен интернеттің қол жетімділігінің артуымен бейнелер форматында өту жиілей бастады. Зерттеу нәтижелеріне сәйкес, өту бейнелерін негізінен орташа жасы 23 жастағы ер адамдар көреді. == Тарихы == Алғашқы ойындар видео ойындар журналдарының беттерінде, сондай-ақ [[BBS|электронды хабарландыру тақталары]]нда пайда болды.<ref>{{Cite web|url=https://venturebeat.com/community/2010/05/03/complete-100-guide-to-a-walkthrough/|title="Complete 100% guide to a walkthrough". Venture Beat.|author=|website=|date=|publisher=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170730085326/https://venturebeat.com/community/2010/05/03/complete-100-guide-to-a-walkthrough/|archivedate=2017-07-30|lang=en}}</ref><ref name="автоссылка2">{{Cite web|url=http://www.zam.com/article/455/a-walkthrough-the-past-interviews-with-former-writers-on-the-making-of-strategy-guides|title="A Walkthrough the Past: Interviews with Former Writers on the Making of Strategy Guides". ZAM.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=yes|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-04-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170424070700/http://www.zam.com/article/455/a-walkthrough-the-past-interviews-with-former-writers-on-the-making-of-strategy-guides|lang=en}}</ref> Сонымен қатар, 1980 жылдардың аяғынан бастап<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/1988/12/04/business/nintendo-scores-big.html|title=Mcgill, Douglas C. (1988-12-04). "Nintendo Scores Big". The New York Times. ISSN 0362-4331.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2021-07-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210715052111/https://www.nytimes.com/1988/12/04/business/nintendo-scores-big.html|lang=en}}</ref> 2000 жылдардың ортасына дейін<ref>{{Cite web|url=http://www.rsvlts.com/2016/11/08/radical-the-nintendo-power-line-is-back-for-one-weekend-only/|title="Radical! The Nintendo Power Line Is Back For One Weekend Only". The Roosevelts.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=yes|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170729050607/http://www.rsvlts.com/2016/11/08/radical-the-nintendo-power-line-is-back-for-one-weekend-only/|lang=en}}</ref> [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та «[[жедел желі]]лер» арқылы қол жетімді өту форматы өте танымал болды. Интернетте орналастырылған ойын-сауықтардың танымалдылығының артуына қарамастан, қадамдық мәтіндік нұсқаулықтар бүгінде баспа түрінде де, цифрлық форматта да таралуда. Біріншісі — [[Prima Games]] баспасы. Мәтіндік нұсқаулықтар [[IGN]],<ref name="автоссылка1">{{Cite web|url=http://au.ign.com/wikis|title="Game Wiki Guides, Cheats, Walkthroughs, FAQs – IGN". IGN.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2018-01-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180119175542/http://au.ign.com/wikis|lang=en}}</ref> [[GamesRadar]]<ref>{{Cite web|url=http://www.gamesradar.com/|title="GamesRadar+". GamesRadar.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-05-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170504061228/http://www.gamesradar.com/|lang=en}}</ref> және [[GameFAQs]]<ref>{{Cite web|url=https://www.gamefaqs.com/|title="GameFAQs – Video Game Cheats, Reviews, FAQs, Message Boards, and More". GameFAQs.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-05-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170503164359/https://www.gamefaqs.com/|lang=en}}</ref> сияқты көптеген ойын сайттарында орналастырылған. Ресейлік аналогтарға, мысалы, [[StopGame]]<ref>{{Cite web|url=https://stopgame.ru/solutions/new|title=Прохождение игр. StopGame.ru.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2018-03-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180326195430/https://stopgame.ru/solutions/new|lang=ru}}</ref> мен GameGuru<ref>{{Cite web|url=https://gameguru.ru/cheats/sol.html|title=Прохождения игр. GameGuru|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=yes|accessdate=2018-03-27|archivedate=2018-03-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180328041137/https://gameguru.ru/cheats/sol.html|lang=ru}}</ref> порталдары кіреді. Ойындарға арналған нұсқаулықтарды орналастырған ең танымал ресурстардың бірі 2015 жылы жабылғанға дейін [[Computer and Video Games|Computer and Video Games (CVG)]] сайты болып қала берді — computerandvideogames.com.<ref>{{Cite web|url=http://www.eurogamer.net/articles/2014-12-19-cvg-to-close|title="CVG to close". Eurogamer.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170729004347/http://www.eurogamer.net/articles/2014-12-19-cvg-to-close|lang=en}}</ref> Сандық форматта бар ойындар көбінесе ойыншыларға видео ойындарда белгілі бір тапсырмаларды орындауға көмектесуге арналған,<ref>{{Статья|автор=Niemeyer, D. J.; Gerber, H. R.|заглавие="Maker culture and Minecraft: implications for the future of learning". 52 (3): 216–226. doi:10.1080/09523987.2015.1075103.|ссылка=|язык=|издание=Educational Media International|тип=|год=|месяц=|число=|том=|номер=|страницы=|issn=}}</ref> бірақ мәтіндік және телефон нұсқаулықтарынан айырмашылығы, олар таза [[ойын-сауық]] сипатына ие болуы мүмкін.<ref>{{Cite web|url=https://www.wired.com/2016/08/why-i-watch-lets-plays/|title=Muncy, Jake. "Why I Watch People Play Videogames on the Internet". WIRED.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161222064544/https://www.wired.com/2016/08/why-i-watch-lets-plays/|archivedate=2016-12-22|lang=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.cnn.com/2016/07/07/living/watching-video-games/index.html|title=CNN, Christopher Dawson. "Why watching video games is must-see TV". CNN.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-02-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170224133027/http://www.cnn.com/2016/07/07/living/watching-video-games/index.html|lang=en}}</ref> Сандық транзиттер әдетте [[YouTube]] сияқты [[бейне хостинг]]терде орналастырылады немесе [[Ағынды мультимедиа|ағындық қызмет]]терде тікелей эфирде көрсетіледі (мысалы, [[Twitch.tv]]). Жеке өту жанры деп атауға болады [[летсплей]], олар бірінші кезекте көрерменді ақпараттандыруға емес, ойын-сауыққа бағытталған.<ref>{{Cite web|url=http://voices.yahoo.com/what-lets-play-4901264.html|title=Finniss, David. "What is a "Let's Play?"". Yahoo Voices. Yahoo News Network.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=unfit|accessdate=2018-03-27|archivedate=2014-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140729024203/http://voices.yahoo.com/what-lets-play-4901264.html|lang=en}}</ref> == Форматы == Мәтіндік өтулердің жалпы қабылданған форматы жоқ, бірақ өтуге арналған нұсқаулықтарды жазу бойынша көптеген қадамдық нұсқаулар бар.<ref name="автоссылка2" /><ref>{{Cite web|url=https://levelskip.com/misc/How-to-Write-a-Video-Game-Walkthrough|title="How to Write a Video Game Walkthrough". LevelSkip.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170729023917/https://levelskip.com/misc/How-to-Write-a-Video-Game-Walkthrough|lang=en}}</ref> Компьютерлік ойындар индустриясына арналған көптеген порталдар мәтіндік және бейне форматтағы ойындарды шығарады.<ref name="автоссылка1" /> Бейне геймплей жағдайында геймплейді жазудың бірнеше түрлі әдістері бар. Негізгілеріне үшінші тараптың экранды жазу бағдарламалық құралын, кейбір [[Ойын приставкасы эмуляторы|эмулятор]]лардағы кірістірілген жазу мүмкіндіктерін немесе [[Ойын приставкасы|ойын консолі]]не немесе компьютерге қосылған бейне түсіру құрылғысын пайдалану кіреді. Кейбір видео ойындарда (мысалы, [[Grand Theft Auto V]]<ref>{{Cite web|url=http://www.rockstargames.com/newswire/article/52416/introducing-the-rockstar-editor|title="Introducing the Rockstar Editor – Rockstar Games". Rockstar Games.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-07-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170702030816/http://www.rockstargames.com/newswire/article/52416/introducing-the-rockstar-editor|lang=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.express.co.uk/entertainment/gaming/604565/GTA-5-Xbox-360-Rockstar-PS3-GTA-Online-PS4-update-Xbox-One|title=Jones, Gary. "GTA 5: Rockstar reveal the bad news for Xbox 360 and PS3 gamers and talk future expansions". Express.co.uk.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-08-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170801124149/http://www.express.co.uk/entertainment/gaming/604565/GTA-5-Xbox-360-Rockstar-PS3-GTA-Online-PS4-update-Xbox-One|lang=en}}</ref>), ойыншыларға геймплейді жазуға және өңдеуге, сондай-ақ нәтижені басқа пайдаланушылармен бөлісуге мүмкіндік беретін кірістірілген жазу опциясы бар. == Мотивациясы == [[Тампере университеті]]нің қызметкері [[Макс Шёбл]] мен Юхо Хамари 2016 жылы көрермендердің ойынға деген қызығушылығының себептерін зерттеген зерттеу нәтижесінде бес негізгі мотиватор ойын тәжірибесін, сенімділікті, белгілі бір ойын туралы білімді жақсарту, қарым — қатынас және «қашуға» тырысу немесе күнделікті өмірден алшақтау.<ref>{{Статья|автор=Sjöblom, Max; Hamari, Juho|заглавие="Why Do People Watch Others Play Video Games? An Empirical Study on the Motivations of Twitch Users". Rochester, NY. SSRN 2779543|ссылка=|язык=|издание=Game Research Lab, School of Information Science, Tampere University; Media Lab, Aalto University School of Science|тип=|год=|месяц=|число=|том=|номер=|страницы=|issn=}}</ref> Қадамдық нұсқаулықтар ойыншыларды ойын барысында немесе оның белгілі бір бөліктерінде ғана «басқара» алады, сонымен қатар сирек кездесетін коллекцияларды табуға немесе ойын ішіндегі [[Жетістіктер (компьютерлік ойындар)|жетістіктер]]ді ашуға арналған нұсқаулық ретінде қызмет ете алады. [[Ассошиэйтед Пресс|Associated Press]]-тің [[Барбара Ортутай]]дың айтуынша, пайдаланушылар «тікелей эфирлерді немесе олардың жазбаларын өз қабілеттерін жақсарту тәсілі ретінде ғана емес, сонымен қатар чаттарда немесе жай ойын-сауықта танымал ойыншылармен сөйлесу мүмкіндігі ретінде қарастырады».<ref>{{Cite web|url=http://www.tweentribune.com/article/tween56/watching-others-play-video-games-next-big-thing/|title="Watching others play video games the next big thing". Smithsonian Tween Tribune.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-08-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170802210105/https://www.tweentribune.com/article/tween56/watching-others-play-video-games-next-big-thing/}}</ref> GameRadar+ порталы өтулерді көруді [[Netflix]] сервисінің мазмұнын тұтынумен салыстырды.<ref>{{Cite web|url=http://www.gamesradar.com/no-commentary-playthroughs-are-the-netflix-of-videogames/|title="No-commentary playthroughs are the Netflix of video games". GamesRadar.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-02-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170211093816/http://www.gamesradar.com/no-commentary-playthroughs-are-the-netflix-of-videogames/}}</ref> Кейбір ойыншылар видео ойындардың өтуін жазу және ақпараттық және ойын-сауық өнімін жасау арқылы коммерциялық тұрғыдан тиімді бизнес-модель құра алды. Мазмұнды жүктейтін немесе тарататын ойыншылардың ағыны нәтижесінде контент жасаушыларға көмектесу үшін арнайы платформалар құрылды және жарнамадан түскен кірістің пайызы есебінен бар. == Демографиясы == 2015 жылдың ақпанында Финляндиядағы [[Тампере университеті]]нің ғалымдары бейне трафиктің танымалдығы құбылысына бағытталған зерттеу жүргізді. Респонденттер өзін-өзі таңдау арқылы тартылды (93%-дан астамы есептік жазбасы бар екенін хабарлады [[Twitch.tv]]). 1091 расталған жауап негізінде көрушінің орташа жасы 23 жас, ал респонденттердің 92,3%-ы ер адамдар екендігі анықталды. Респонденттердің көпшілігі жылына он мың доллардан аз табыс тапты және тек орта білімі бар (52,19 %). == Тағы қараңыз == * [[Ойын жылдам өтуі]] == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} qgfjl0e9obp1ds2b7lb2ywc6902c31y 3479105 3479104 2025-06-11T00:17:34Z ShadZ01 56180 «[[Санат:Компьютерлік ойын терминологиясы|Компьютерлік ойын терминологиясы]]» деген санатты қосты ([[УП:HOTCAT|HotCat]] құралының көмегімен) 3479105 wikitext text/x-wiki '''Өту''' — қадамдық [[Пайдаланушы нұсқаулығы|нұсқаулық]], бүкіл [[Видео ойын|видео ойын]]ды немесе оның жеке бөліктерін сәтті аяқтауға арналған әрекеттер тізбегі. Бастапқыда транзиттер тақырыптық [[журнал]]дарда мәтіндік сипаттамалық [[нұсқау]]лар түрінде болған. [[2015 жыл]]ы [[Финляндия]]да жүргізілген зерттеуге сәйкес, компьютерлер мен интернеттің қол жетімділігінің артуымен бейнелер форматында өту жиілей бастады. Зерттеу нәтижелеріне сәйкес, өту бейнелерін негізінен орташа жасы 23 жастағы ер адамдар көреді. == Тарихы == Алғашқы ойындар видео ойындар журналдарының беттерінде, сондай-ақ [[BBS|электронды хабарландыру тақталары]]нда пайда болды.<ref>{{Cite web|url=https://venturebeat.com/community/2010/05/03/complete-100-guide-to-a-walkthrough/|title="Complete 100% guide to a walkthrough". Venture Beat.|author=|website=|date=|publisher=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170730085326/https://venturebeat.com/community/2010/05/03/complete-100-guide-to-a-walkthrough/|archivedate=2017-07-30|lang=en}}</ref><ref name="автоссылка2">{{Cite web|url=http://www.zam.com/article/455/a-walkthrough-the-past-interviews-with-former-writers-on-the-making-of-strategy-guides|title="A Walkthrough the Past: Interviews with Former Writers on the Making of Strategy Guides". ZAM.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=yes|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-04-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170424070700/http://www.zam.com/article/455/a-walkthrough-the-past-interviews-with-former-writers-on-the-making-of-strategy-guides|lang=en}}</ref> Сонымен қатар, 1980 жылдардың аяғынан бастап<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/1988/12/04/business/nintendo-scores-big.html|title=Mcgill, Douglas C. (1988-12-04). "Nintendo Scores Big". The New York Times. ISSN 0362-4331.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2021-07-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210715052111/https://www.nytimes.com/1988/12/04/business/nintendo-scores-big.html|lang=en}}</ref> 2000 жылдардың ортасына дейін<ref>{{Cite web|url=http://www.rsvlts.com/2016/11/08/radical-the-nintendo-power-line-is-back-for-one-weekend-only/|title="Radical! The Nintendo Power Line Is Back For One Weekend Only". The Roosevelts.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=yes|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170729050607/http://www.rsvlts.com/2016/11/08/radical-the-nintendo-power-line-is-back-for-one-weekend-only/|lang=en}}</ref> [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та «[[жедел желі]]лер» арқылы қол жетімді өту форматы өте танымал болды. Интернетте орналастырылған ойын-сауықтардың танымалдылығының артуына қарамастан, қадамдық мәтіндік нұсқаулықтар бүгінде баспа түрінде де, цифрлық форматта да таралуда. Біріншісі — [[Prima Games]] баспасы. Мәтіндік нұсқаулықтар [[IGN]],<ref name="автоссылка1">{{Cite web|url=http://au.ign.com/wikis|title="Game Wiki Guides, Cheats, Walkthroughs, FAQs – IGN". IGN.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2018-01-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180119175542/http://au.ign.com/wikis|lang=en}}</ref> [[GamesRadar]]<ref>{{Cite web|url=http://www.gamesradar.com/|title="GamesRadar+". GamesRadar.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-05-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170504061228/http://www.gamesradar.com/|lang=en}}</ref> және [[GameFAQs]]<ref>{{Cite web|url=https://www.gamefaqs.com/|title="GameFAQs – Video Game Cheats, Reviews, FAQs, Message Boards, and More". GameFAQs.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-05-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170503164359/https://www.gamefaqs.com/|lang=en}}</ref> сияқты көптеген ойын сайттарында орналастырылған. Ресейлік аналогтарға, мысалы, [[StopGame]]<ref>{{Cite web|url=https://stopgame.ru/solutions/new|title=Прохождение игр. StopGame.ru.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2018-03-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180326195430/https://stopgame.ru/solutions/new|lang=ru}}</ref> мен GameGuru<ref>{{Cite web|url=https://gameguru.ru/cheats/sol.html|title=Прохождения игр. GameGuru|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=yes|accessdate=2018-03-27|archivedate=2018-03-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180328041137/https://gameguru.ru/cheats/sol.html|lang=ru}}</ref> порталдары кіреді. Ойындарға арналған нұсқаулықтарды орналастырған ең танымал ресурстардың бірі 2015 жылы жабылғанға дейін [[Computer and Video Games|Computer and Video Games (CVG)]] сайты болып қала берді — computerandvideogames.com.<ref>{{Cite web|url=http://www.eurogamer.net/articles/2014-12-19-cvg-to-close|title="CVG to close". Eurogamer.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170729004347/http://www.eurogamer.net/articles/2014-12-19-cvg-to-close|lang=en}}</ref> Сандық форматта бар ойындар көбінесе ойыншыларға видео ойындарда белгілі бір тапсырмаларды орындауға көмектесуге арналған,<ref>{{Статья|автор=Niemeyer, D. J.; Gerber, H. R.|заглавие="Maker culture and Minecraft: implications for the future of learning". 52 (3): 216–226. doi:10.1080/09523987.2015.1075103.|ссылка=|язык=|издание=Educational Media International|тип=|год=|месяц=|число=|том=|номер=|страницы=|issn=}}</ref> бірақ мәтіндік және телефон нұсқаулықтарынан айырмашылығы, олар таза [[ойын-сауық]] сипатына ие болуы мүмкін.<ref>{{Cite web|url=https://www.wired.com/2016/08/why-i-watch-lets-plays/|title=Muncy, Jake. "Why I Watch People Play Videogames on the Internet". WIRED.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161222064544/https://www.wired.com/2016/08/why-i-watch-lets-plays/|archivedate=2016-12-22|lang=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.cnn.com/2016/07/07/living/watching-video-games/index.html|title=CNN, Christopher Dawson. "Why watching video games is must-see TV". CNN.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-02-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170224133027/http://www.cnn.com/2016/07/07/living/watching-video-games/index.html|lang=en}}</ref> Сандық транзиттер әдетте [[YouTube]] сияқты [[бейне хостинг]]терде орналастырылады немесе [[Ағынды мультимедиа|ағындық қызмет]]терде тікелей эфирде көрсетіледі (мысалы, [[Twitch.tv]]). Жеке өту жанры деп атауға болады [[летсплей]], олар бірінші кезекте көрерменді ақпараттандыруға емес, ойын-сауыққа бағытталған.<ref>{{Cite web|url=http://voices.yahoo.com/what-lets-play-4901264.html|title=Finniss, David. "What is a "Let's Play?"". Yahoo Voices. Yahoo News Network.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=unfit|accessdate=2018-03-27|archivedate=2014-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140729024203/http://voices.yahoo.com/what-lets-play-4901264.html|lang=en}}</ref> == Форматы == Мәтіндік өтулердің жалпы қабылданған форматы жоқ, бірақ өтуге арналған нұсқаулықтарды жазу бойынша көптеген қадамдық нұсқаулар бар.<ref name="автоссылка2" /><ref>{{Cite web|url=https://levelskip.com/misc/How-to-Write-a-Video-Game-Walkthrough|title="How to Write a Video Game Walkthrough". LevelSkip.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170729023917/https://levelskip.com/misc/How-to-Write-a-Video-Game-Walkthrough|lang=en}}</ref> Компьютерлік ойындар индустриясына арналған көптеген порталдар мәтіндік және бейне форматтағы ойындарды шығарады.<ref name="автоссылка1" /> Бейне геймплей жағдайында геймплейді жазудың бірнеше түрлі әдістері бар. Негізгілеріне үшінші тараптың экранды жазу бағдарламалық құралын, кейбір [[Ойын приставкасы эмуляторы|эмулятор]]лардағы кірістірілген жазу мүмкіндіктерін немесе [[Ойын приставкасы|ойын консолі]]не немесе компьютерге қосылған бейне түсіру құрылғысын пайдалану кіреді. Кейбір видео ойындарда (мысалы, [[Grand Theft Auto V]]<ref>{{Cite web|url=http://www.rockstargames.com/newswire/article/52416/introducing-the-rockstar-editor|title="Introducing the Rockstar Editor – Rockstar Games". Rockstar Games.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-07-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170702030816/http://www.rockstargames.com/newswire/article/52416/introducing-the-rockstar-editor|lang=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.express.co.uk/entertainment/gaming/604565/GTA-5-Xbox-360-Rockstar-PS3-GTA-Online-PS4-update-Xbox-One|title=Jones, Gary. "GTA 5: Rockstar reveal the bad news for Xbox 360 and PS3 gamers and talk future expansions". Express.co.uk.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-08-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170801124149/http://www.express.co.uk/entertainment/gaming/604565/GTA-5-Xbox-360-Rockstar-PS3-GTA-Online-PS4-update-Xbox-One|lang=en}}</ref>), ойыншыларға геймплейді жазуға және өңдеуге, сондай-ақ нәтижені басқа пайдаланушылармен бөлісуге мүмкіндік беретін кірістірілген жазу опциясы бар. == Мотивациясы == [[Тампере университеті]]нің қызметкері [[Макс Шёбл]] мен Юхо Хамари 2016 жылы көрермендердің ойынға деген қызығушылығының себептерін зерттеген зерттеу нәтижесінде бес негізгі мотиватор ойын тәжірибесін, сенімділікті, белгілі бір ойын туралы білімді жақсарту, қарым — қатынас және «қашуға» тырысу немесе күнделікті өмірден алшақтау.<ref>{{Статья|автор=Sjöblom, Max; Hamari, Juho|заглавие="Why Do People Watch Others Play Video Games? An Empirical Study on the Motivations of Twitch Users". Rochester, NY. SSRN 2779543|ссылка=|язык=|издание=Game Research Lab, School of Information Science, Tampere University; Media Lab, Aalto University School of Science|тип=|год=|месяц=|число=|том=|номер=|страницы=|issn=}}</ref> Қадамдық нұсқаулықтар ойыншыларды ойын барысында немесе оның белгілі бір бөліктерінде ғана «басқара» алады, сонымен қатар сирек кездесетін коллекцияларды табуға немесе ойын ішіндегі [[Жетістіктер (компьютерлік ойындар)|жетістіктер]]ді ашуға арналған нұсқаулық ретінде қызмет ете алады. [[Ассошиэйтед Пресс|Associated Press]]-тің [[Барбара Ортутай]]дың айтуынша, пайдаланушылар «тікелей эфирлерді немесе олардың жазбаларын өз қабілеттерін жақсарту тәсілі ретінде ғана емес, сонымен қатар чаттарда немесе жай ойын-сауықта танымал ойыншылармен сөйлесу мүмкіндігі ретінде қарастырады».<ref>{{Cite web|url=http://www.tweentribune.com/article/tween56/watching-others-play-video-games-next-big-thing/|title="Watching others play video games the next big thing". Smithsonian Tween Tribune.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-08-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170802210105/https://www.tweentribune.com/article/tween56/watching-others-play-video-games-next-big-thing/}}</ref> GameRadar+ порталы өтулерді көруді [[Netflix]] сервисінің мазмұнын тұтынумен салыстырды.<ref>{{Cite web|url=http://www.gamesradar.com/no-commentary-playthroughs-are-the-netflix-of-videogames/|title="No-commentary playthroughs are the Netflix of video games". GamesRadar.|author=|website=|date=|publisher=|access-date=|archive-date=|archive-url=|deadlink=no|accessdate=2018-03-27|archivedate=2017-02-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170211093816/http://www.gamesradar.com/no-commentary-playthroughs-are-the-netflix-of-videogames/}}</ref> Кейбір ойыншылар видео ойындардың өтуін жазу және ақпараттық және ойын-сауық өнімін жасау арқылы коммерциялық тұрғыдан тиімді бизнес-модель құра алды. Мазмұнды жүктейтін немесе тарататын ойыншылардың ағыны нәтижесінде контент жасаушыларға көмектесу үшін арнайы платформалар құрылды және жарнамадан түскен кірістің пайызы есебінен бар. == Демографиясы == 2015 жылдың ақпанында Финляндиядағы [[Тампере университеті]]нің ғалымдары бейне трафиктің танымалдығы құбылысына бағытталған зерттеу жүргізді. Респонденттер өзін-өзі таңдау арқылы тартылды (93%-дан астамы есептік жазбасы бар екенін хабарлады [[Twitch.tv]]). 1091 расталған жауап негізінде көрушінің орташа жасы 23 жас, ал респонденттердің 92,3%-ы ер адамдар екендігі анықталды. Респонденттердің көпшілігі жылына он мың доллардан аз табыс тапты және тек орта білімі бар (52,19 %). == Тағы қараңыз == * [[Ойын жылдам өтуі]] == Дереккөздер == {{Дереккөздер}} [[Санат:Компьютерлік ойын терминологиясы]] grh9gmkefa7xaizlyp75k0ncxzd82k3 3 760877 3479113 2025-06-11T00:27:23Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479113 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Sophie Fabien}} -- [[Қатысушы:Kasymov|<span style="color:#4682B4; font-family:Hobo Std; font-size:120%">Kasymov</span>]]^{<big>[[Қатысушы талқылауы:Kasymov|<span style="color:#FF4500; font-family:Hobo Std;">Т</span>]]</big>} 05:27, 2025 ж. маусымның 11 (+05) coch0eky2hub6cr1f6vlt9hksx1x4l9 3 760878 3479130 2025-06-11T01:24:06Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479130 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Mikejaber23}} -- [[Қатысушы:Нұрлан Рахымжанов|Нұрлан Рахымжанов]] ([[Қатысушы талқылауы:Нұрлан Рахымжанов|талқылауы]]) 06:24, 2025 ж. маусымның 11 (+05) sgonic59lvg4mvtsovduvs049wq7lk3 3 760879 3479131 2025-06-11T03:11:46Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479131 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Kyle Taiwan}} -- [[Қатысушы:Sibom|Sibom]] ([[Қатысушы талқылауы:Sibom|талқылауы]]) 08:11, 2025 ж. маусымның 11 (+05) b4ye69c9qvu74b3a3zafoftjkjzvcg0 10 760880 3479132 2025-06-11T03:20:08Z Nurtenge 93712 Жаңа бетте: {{Навигациялық кесте |аты = Eurovision ән байқауы 2026 |state = {{{state<includeonly>|collapsed</includeonly>}}} |тізім_стиль = hlist |тақырып = [[Eurovision ән байқауы 2026]] |nowrapitems = yes |бөлім1 = Қатысушы<br />елдер |тізім1 = {{Navbox|child |бөлім1 = Финалист елдер |тізім1 = {{Ту|Аустрия}} Аустрия Eurovision ән б... 3479132 wikitext text/x-wiki {{Навигациялық кесте |аты = Eurovision ән байқауы 2026 |state = {{{state<includeonly>|collapsed</includeonly>}}} |тізім_стиль = hlist |тақырып = [[Eurovision ән байқауы 2026]] |nowrapitems = yes |бөлім1 = Қатысушы<br />елдер |тізім1 = {{Navbox|child |бөлім1 = Финалист елдер |тізім1 = {{Ту|Аустрия}} [[Аустрия Eurovision ән байқауында|Аустрия]] • {{Ту|Германия}} [[Германия Eurovision ән байқауында|Германия]] • {{Ту|Испания}} [[Испания Eurovision ән байқауында|Испания]] • {{Ту|Ұлыбритания}} [[Ұлыбритания Eurovision ән байқауында|Ұлыбритания]] |бөлім2 = Жартылай<br />финалист<br />елдер |тізім2 = {{Ту|Албания}} [[Албания Eurovision ән байқауында|Албания]] • {{Ту|Грекия}} [[Грекия Eurovision ән байқауында|Грекия]] • {{Ту|Дания}} [[Дания Eurovision ән байқауында|Дания]] • {{Ту|Люксембург}} [[Люксембург Eurovision ән байқауында|Люксембург]] • {{Ту|Мальта}} [[Мальта Eurovision ән байқауында|Мальта]] • {{Ту|Нидерланд}} [[Нидерланд Eurovision ән байқауында|Нидерланд]] • {{Ту|Сербия}} [[Сербия Eurovision ән байқауында|Сербия]] • {{Ту|Финляндия}} [[Финляндия Eurovision ән байқауында|Финляндия]] • {{Ту|Швейцария}} [[Швейцария Eurovision ән байқауында|Швейцария]] • {{Ту|Швеция}} [[Швеция Eurovision ән байқауында|Швеция]] }} |асты = {{icon|Commons}} '''[[c:Category:Eurovision Song Contest 2026|Ортаққор]]''' • {{Icon|Category}} '''[[:Санат:Eurovision ән байқауы 2026|Санат]]''' }}<noinclude> {{Collapsible option}} [[Санат:Навигациялық үлгілер:Жылдар бойынша Eurovision ән байқауындағы әндер|2026]] </noinclude> cadgloy0ycdfss37wip2hmve0tn2gz5 3479143 3479132 2025-06-11T03:55:14Z Nurtenge 93712 3479143 wikitext text/x-wiki {{Навигациялық кесте |аты = Eurovision ән байқауы 2026 |state = {{{state<includeonly>|collapsed</includeonly>}}} |тізім_стиль = hlist |тақырып = [[Сурет:EuroAustria.svg|15px]] [[Eurovision ән байқауы 2026]] |nowrapitems = yes |бөлім1 = Қатысушы<br />елдер |тізім1 = {{Navbox|child |бөлім1 = Финалист елдер |тізім1 = {{Ту|Аустрия}} [[Аустрия Eurovision ән байқауында|Аустрия]] • {{Ту|Германия}} [[Германия Eurovision ән байқауында|Германия]] • {{Ту|Испания}} [[Испания Eurovision ән байқауында|Испания]] • {{Ту|Ұлыбритания}} [[Ұлыбритания Eurovision ән байқауында|Ұлыбритания]] |бөлім2 = Жартылай<br />финалист<br />елдер |тізім2 = {{Ту|Албания}} [[Албания Eurovision ән байқауында|Албания]] • {{Ту|Грекия}} [[Грекия Eurovision ән байқауында|Грекия]] • {{Ту|Дания}} [[Дания Eurovision ән байқауында|Дания]] • {{Ту|Люксембург}} [[Люксембург Eurovision ән байқауында|Люксембург]] • {{Ту|Мальта}} [[Мальта Eurovision ән байқауында|Мальта]] • {{Ту|Нидерланд}} [[Нидерланд Eurovision ән байқауында|Нидерланд]] • {{Ту|Сербия}} [[Сербия Eurovision ән байқауында|Сербия]] • {{Ту|Финляндия}} [[Финляндия Eurovision ән байқауында|Финляндия]] • {{Ту|Швейцария}} [[Швейцария Eurovision ән байқауында|Швейцария]] • {{Ту|Швеция}} [[Швеция Eurovision ән байқауында|Швеция]] }} |асты = {{icon|Commons}} '''[[c:Category:Eurovision Song Contest 2026|Ортаққор]]''' • {{Icon|Category}} '''[[:Санат:Eurovision ән байқауы 2026|Санат]]''' }}<noinclude> {{Collapsible option}} [[Санат:Навигациялық үлгілер:Жылдар бойынша Eurovision ән байқауындағы әндер|2026]] </noinclude> cnfzptoav3maz69caqz43bh7c8kdi1t 14 760881 3479142 2025-06-11T03:55:08Z Nurtenge 93712 Жаңа бетте: {{Commonscat|Eurovision Song Contest 2026}} {{Басты мақала|Eurovision ән байқауы 2026}} {{Жылдар бойынша тақырып|Eurovision ән байқауы|2026|}} [[Санат:Жылдар бойынша Eurovision ән байқауы]] 3479142 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Eurovision Song Contest 2026}} {{Басты мақала|Eurovision ән байқауы 2026}} {{Жылдар бойынша тақырып|Eurovision ән байқауы|2026|}} [[Санат:Жылдар бойынша Eurovision ән байқауы]] 82tjwi3ff9cxwrxx4i9u2z4yss37vwc 3 760882 3479155 2025-06-11T05:39:49Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479155 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Timedonexayphan}} -- ''<span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span>'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 10:39, 2025 ж. маусымның 11 (+05) pzj8eg3e8oxopgww55pe2ut06jpjhvt 3 760883 3479160 2025-06-11T06:12:34Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479160 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=808liquid}} -- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 11:12, 2025 ж. маусымның 11 (+05) 2worg72dqjzf0twfjcsc4m9cttq74r6 3 760884 3479178 2025-06-11T08:08:25Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479178 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=AlexVulp}} -- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 13:08, 2025 ж. маусымның 11 (+05) hfnpauymk2zbitzlv5xd4cz8wj271gj 3 760885 3479179 2025-06-11T08:23:26Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479179 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Frank Sonnenkind}} -- [[Қатысушы:Erboldilyara|Сариев Ербол]] ([[Қатысушы талқылауы:Erboldilyara|талқылауы]] 13:23, 2025 ж. маусымның 11 (+05) gm8toxj1cjqv1zcscrxpf2u84bgtuqj 0 760886 3479183 2025-06-11T08:46:16Z Мағыпар 100137 Жаңа бетте: '''Қалмақ тілі''' (Kalmyk language) — алтай тілдер отбасының батыс-моңғолдық тобына кіреді. Тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады, екінші буынға дейін қоса алғанда, таңдай үндестігімен сипатталады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ресей тілдері]] 3479183 wikitext text/x-wiki '''Қалмақ тілі''' (Kalmyk language) — алтай тілдер отбасының батыс-моңғолдық тобына кіреді. Тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады, екінші буынға дейін қоса алғанда, таңдай үндестігімен сипатталады. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ресей тілдері]] 1342jvi8au3yndvc31qg86wir49r343 3479185 3479183 2025-06-11T08:49:36Z Мағыпар 100137 толықтыру 3479185 wikitext text/x-wiki '''Қалмақ тілі''' (Kalmyk language) — [[Алтай тілдері]] отбасының батыс-моңғолдық тобына кіреді. Тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады, екінші буынға дейін қоса алғанда, таңдай үндестігімен сипатталады. – [[Қалмақстан]] Республикасының мемлекеттік тілі (Конституция 1994, Тілдер туралы Заң 1999). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ресей тілдері]] efulux2ke60qphb5cyo8zdw683ijg5t 3479186 3479185 2025-06-11T08:50:57Z Мағыпар 100137 толықтыру 3479186 wikitext text/x-wiki '''Қалмақ тілі''' (Kalmyk language) — [[Алтай тілдері]] отбасының батыс-моңғолдық тобына кіреді. Тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады, екінші буынға дейін қоса алғанда, таңдай үндестігімен сипатталады. – [[Қалмақстан]] Республикасының мемлекеттік тілі (Конституция 1994, Тілдер туралы Заң 1999). == Референтті халық == Референтті халық: қалмақтар; өз атауы – хальмг. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ресей тілдері]] qux3o2gjmy5q9nwm1mb6tot842blfye 3479187 3479186 2025-06-11T08:55:42Z Мағыпар 100137 толықтыру 3479187 wikitext text/x-wiki '''Қалмақ тілі''' (Kalmyk language) — [[Алтай тілдері]] отбасының батыс-моңғолдық тобына кіреді. Тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады, екінші буынға дейін қоса алғанда, таңдай үндестігімен сипатталады. – [[Қалмақстан]] Республикасының мемлекеттік тілі (Конституция 1994, Тілдер туралы Заң 1999). == Референтті халық == Референтті халық: қалмақтар; өз атауы – хальмг. == Географиялық таралуы == Қалмақ ұлты жалпы б.з. ХV ғ. қалыптасты, осы кезде ойраттар (құрамына қалмақтар кіретін батыс моңғолдар) Жоңғарияда дербес хандықты құрды. ХVI ғ. қалмақ хандықтары «Дербен-ойрат» («Төрт ойрат») Одағына бірікті. Бұл одаққа кірген халықтар қазіргі қалмақтардың тікелей ата-бабалары болып табылады. ХVII ғасырдың бірінші жартысында қалмақтарды Жоңғариядан Ресейге қарай ығыстыру және оларды Төменгі Еділ бойымен қоныстандыру басталады. Қазіргі кезде қалмақ тілінде Ресейдің еуропалық бөлігінің оңтүстігінде, Қалмақстан Республикасы аумағында сөйлейді. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ресей тілдері]] ofpaso175wqks3jlfzqxkhkzowlxjg5 3479188 3479187 2025-06-11T08:56:40Z Мағыпар 100137 /* Географиялық таралуы */ дереккөз 3479188 wikitext text/x-wiki '''Қалмақ тілі''' (Kalmyk language) — [[Алтай тілдері]] отбасының батыс-моңғолдық тобына кіреді. Тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады, екінші буынға дейін қоса алғанда, таңдай үндестігімен сипатталады. – [[Қалмақстан]] Республикасының мемлекеттік тілі (Конституция 1994, Тілдер туралы Заң 1999). == Референтті халық == Референтті халық: қалмақтар; өз атауы – хальмг. == Географиялық таралуы == Қалмақ ұлты жалпы б.з. ХV ғ. қалыптасты, осы кезде ойраттар (құрамына қалмақтар кіретін батыс моңғолдар) Жоңғарияда дербес хандықты құрды. ХVI ғ. қалмақ хандықтары «Дербен-ойрат» («Төрт ойрат») Одағына бірікті. Бұл одаққа кірген халықтар қазіргі қалмақтардың тікелей ата-бабалары болып табылады. ХVII ғасырдың бірінші жартысында қалмақтарды Жоңғариядан Ресейге қарай ығыстыру және оларды Төменгі Еділ бойымен қоныстандыру басталады. Қазіргі кезде қалмақ тілінде Ресейдің еуропалық бөлігінің оңтүстігінде, Қалмақстан Республикасы аумағында сөйлейді.<ref>{{citeweb|url=https://minlang.iling-ran.ru/lang/kalmyckiy-yazyk?ysclid=mbrpmwa77f602105503|title=Қалмақ тілі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ресей тілдері]] oxnz70b6dzano7r40iw1x0kl1vx7p0r 3479190 3479188 2025-06-11T09:00:20Z Мағыпар 100137 толықтыру 3479190 wikitext text/x-wiki '''Қалмақ тілі''' (Kalmyk language) — [[Алтай тілдері]] отбасының батыс-моңғолдық тобына кіреді. Тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады, екінші буынға дейін қоса алғанда, таңдай үндестігімен сипатталады. – [[Қалмақстан|Қалмақстан Республикасының]] мемлекеттік тілі (Конституция 1994, Тілдер туралы Заң 1999). == Референтті халық == Референтті халық: қалмақтар; өз атауы – хальмг. == Географиялық таралуы == Қалмақ ұлты жалпы б.з. ХV ғ. қалыптасты, осы кезде ойраттар (құрамына қалмақтар кіретін батыс моңғолдар) Жоңғарияда дербес хандықты құрды. ХVI ғ. қалмақ хандықтары «Дербен-ойрат» («Төрт ойрат») Одағына бірікті. Бұл одаққа кірген халықтар қазіргі қалмақтардың тікелей ата-бабалары болып табылады. ХVII ғасырдың бірінші жартысында қалмақтарды Жоңғариядан Ресейге қарай ығыстыру және оларды Төменгі Еділ бойымен қоныстандыру басталады. Қазіргі кезде қалмақ тілінде Ресейдің еуропалық бөлігінің оңтүстігінде, Қалмақстан Республикасы аумағында сөйлейді.<ref>{{citeweb|url=https://minlang.iling-ran.ru/lang/kalmyckiy-yazyk?ysclid=mbrpmwa77f602105503|title=Қалмақ тілі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Диалектісі == Оның 3 диалектісі бар: Дербет (дэр­бэт­), Торғұт және Бузавский (Дон қалмақтары). == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ресей тілдері]] akn5y79dwiabini0rxec729qbzkhvt2 3479191 3479190 2025-06-11T09:01:49Z Мағыпар 100137 /* Диалектісі */ дереккөз 3479191 wikitext text/x-wiki '''Қалмақ тілі''' (Kalmyk language) — [[Алтай тілдері]] отбасының батыс-моңғолдық тобына кіреді. Тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады, екінші буынға дейін қоса алғанда, таңдай үндестігімен сипатталады. – [[Қалмақстан|Қалмақстан Республикасының]] мемлекеттік тілі (Конституция 1994, Тілдер туралы Заң 1999). == Референтті халық == Референтті халық: қалмақтар; өз атауы – хальмг. == Географиялық таралуы == Қалмақ ұлты жалпы б.з. ХV ғ. қалыптасты, осы кезде ойраттар (құрамына қалмақтар кіретін батыс моңғолдар) Жоңғарияда дербес хандықты құрды. ХVI ғ. қалмақ хандықтары «Дербен-ойрат» («Төрт ойрат») Одағына бірікті. Бұл одаққа кірген халықтар қазіргі қалмақтардың тікелей ата-бабалары болып табылады. ХVII ғасырдың бірінші жартысында қалмақтарды Жоңғариядан Ресейге қарай ығыстыру және оларды Төменгі Еділ бойымен қоныстандыру басталады. Қазіргі кезде қалмақ тілінде Ресейдің еуропалық бөлігінің оңтүстігінде, Қалмақстан Республикасы аумағында сөйлейді.<ref>{{citeweb|url=https://minlang.iling-ran.ru/lang/kalmyckiy-yazyk?ysclid=mbrpmwa77f602105503|title=Қалмақ тілі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Диалектісі == Оның 3 диалектісі бар: Дербет (дэр­бэт­), Торғұт және Бузавский (Дон қалмақтары).<ref>{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/linguistics/text/5229724|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ресей тілдері]] t4psqe9ocbjzveimxzpba0q57eo1fet 3479198 3479191 2025-06-11T09:08:50Z Мағыпар 100137 толықтыру 3479198 wikitext text/x-wiki '''Қалмақ тілі''' (Kalmyk language) — [[Алтай тілдері]] отбасының батыс-моңғолдық тобына кіреді. Тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады, екінші буынға дейін қоса алғанда, таңдай үндестігімен сипатталады. – [[Қалмақстан|Қалмақстан Республикасының]] мемлекеттік тілі (Конституция 1994, Тілдер туралы Заң 1999). == Референтті халық == Референтті халық: қалмақтар; өз атауы – хальмг. == Географиялық таралуы == Қалмақ ұлты жалпы б.з. ХV ғ. қалыптасты, осы кезде ойраттар (құрамына қалмақтар кіретін батыс моңғолдар) Жоңғарияда дербес хандықты құрды. ХVI ғ. қалмақ хандықтары «Дербен-ойрат» («Төрт ойрат») Одағына бірікті. Бұл одаққа кірген халықтар қазіргі қалмақтардың тікелей ата-бабалары болып табылады. ХVII ғасырдың бірінші жартысында қалмақтарды Жоңғариядан Ресейге қарай ығыстыру және оларды Төменгі Еділ бойымен қоныстандыру басталады. Қазіргі кезде қалмақ тілінде Ресейдің еуропалық бөлігінің оңтүстігінде, Қалмақстан Республикасы аумағында сөйлейді.<ref>{{citeweb|url=https://minlang.iling-ran.ru/lang/kalmyckiy-yazyk?ysclid=mbrpmwa77f602105503|title=Қалмақ тілі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Диалектісі == Оның 3 диалектісі бар: Дербет (дэр­бэт­), Торғұт және Бузавский (Дон қалмақтары).<ref>{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/linguistics/text/5229724|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Жазуы == 1648 жылдан 1924 жылға дейін қалмақтар ұйғыр графикалық негізінде Тодо Бичг (Айқын жазу) жазуын пайдаланды; 1924 жылдан 1931 жылға дейін жазу орыс (кирилл) графикасына, 1931 жылы латын әліпбиіне аударылды. Алайда 1938 жылдан бастап жазу орыс (кирилл) графикасына қайтарылды. Қытай қалмақтары ескі жазуларды қолдануды жалғастыруда. == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ресей тілдері]] 97ppas9h85in96w1ukhnaa1u2cu6uh3 3479199 3479198 2025-06-11T09:09:45Z Мағыпар 100137 /* Жазуы */ дереккөз 3479199 wikitext text/x-wiki '''Қалмақ тілі''' (Kalmyk language) — [[Алтай тілдері]] отбасының батыс-моңғолдық тобына кіреді. Тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады, екінші буынға дейін қоса алғанда, таңдай үндестігімен сипатталады. – [[Қалмақстан|Қалмақстан Республикасының]] мемлекеттік тілі (Конституция 1994, Тілдер туралы Заң 1999). == Референтті халық == Референтті халық: қалмақтар; өз атауы – хальмг. == Географиялық таралуы == Қалмақ ұлты жалпы б.з. ХV ғ. қалыптасты, осы кезде ойраттар (құрамына қалмақтар кіретін батыс моңғолдар) Жоңғарияда дербес хандықты құрды. ХVI ғ. қалмақ хандықтары «Дербен-ойрат» («Төрт ойрат») Одағына бірікті. Бұл одаққа кірген халықтар қазіргі қалмақтардың тікелей ата-бабалары болып табылады. ХVII ғасырдың бірінші жартысында қалмақтарды Жоңғариядан Ресейге қарай ығыстыру және оларды Төменгі Еділ бойымен қоныстандыру басталады. Қазіргі кезде қалмақ тілінде Ресейдің еуропалық бөлігінің оңтүстігінде, Қалмақстан Республикасы аумағында сөйлейді.<ref>{{citeweb|url=https://minlang.iling-ran.ru/lang/kalmyckiy-yazyk?ysclid=mbrpmwa77f602105503|title=Қалмақ тілі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Диалектісі == Оның 3 диалектісі бар: Дербет (дэр­бэт­), Торғұт және Бузавский (Дон қалмақтары).<ref>{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/linguistics/text/5229724|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Жазуы == 1648 жылдан 1924 жылға дейін қалмақтар ұйғыр графикалық негізінде Тодо Бичг (Айқын жазу) жазуын пайдаланды; 1924 жылдан 1931 жылға дейін жазу орыс (кирилл) графикасына, 1931 жылы латын әліпбиіне аударылды. Алайда 1938 жылдан бастап жазу орыс (кирилл) графикасына қайтарылды. Қытай қалмақтары ескі жазуларды қолдануды жалғастыруда.<ref>{{citeweb|url=https://linguapedia.info/ru/languages/kalmyk.html|title=Қалмақ тілі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ресей тілдері]] 9b8jmc8r15upthsw6ps127ci95zr86s 3479200 3479199 2025-06-11T09:11:28Z Мағыпар 100137 /* Жазуы */ толықтыру 3479200 wikitext text/x-wiki '''Қалмақ тілі''' (Kalmyk language) — [[Алтай тілдері]] отбасының батыс-моңғолдық тобына кіреді. Тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады, екінші буынға дейін қоса алғанда, таңдай үндестігімен сипатталады. – [[Қалмақстан|Қалмақстан Республикасының]] мемлекеттік тілі (Конституция 1994, Тілдер туралы Заң 1999). == Референтті халық == Референтті халық: қалмақтар; өз атауы – хальмг. == Географиялық таралуы == Қалмақ ұлты жалпы б.з. ХV ғ. қалыптасты, осы кезде ойраттар (құрамына қалмақтар кіретін батыс моңғолдар) Жоңғарияда дербес хандықты құрды. ХVI ғ. қалмақ хандықтары «Дербен-ойрат» («Төрт ойрат») Одағына бірікті. Бұл одаққа кірген халықтар қазіргі қалмақтардың тікелей ата-бабалары болып табылады. ХVII ғасырдың бірінші жартысында қалмақтарды Жоңғариядан Ресейге қарай ығыстыру және оларды Төменгі Еділ бойымен қоныстандыру басталады. Қазіргі кезде қалмақ тілінде Ресейдің еуропалық бөлігінің оңтүстігінде, Қалмақстан Республикасы аумағында сөйлейді.<ref>{{citeweb|url=https://minlang.iling-ran.ru/lang/kalmyckiy-yazyk?ysclid=mbrpmwa77f602105503|title=Қалмақ тілі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Диалектісі == Оның 3 диалектісі бар: Дербет (дэр­бэт­), Торғұт және Бузавский (Дон қалмақтары).<ref>{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/linguistics/text/5229724|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Жазуы == 1648 жылдан 1924 жылға дейін қалмақтар ұйғыр графикалық негізінде Тодо Бичг (Айқын жазу) жазуын пайдаланды; 1924 жылдан 1931 жылға дейін жазу орыс (кирилл) графикасына, 1931 жылы латын әліпбиіне аударылды. Алайда 1938 жылдан бастап жазу орыс (кирилл) графикасына қайтарылды. Қытай қалмақтары ескі жазуларды қолдануды жалғастыруда.<ref>{{citeweb|url=https://linguapedia.info/ru/languages/kalmyk.html|title=Қалмақ тілі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> Ресейде қолданылатын қалмақ әліпбиі: {| style="font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF" | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | А а | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ә ә | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Б б | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | В в | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Г г | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Һ һ | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Д д | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Е е | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ё ё |- | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ж ж | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Җ җ | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | З з | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | И и | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Й й | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | К к | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Л л | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | М м | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Н н |- | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ң ң | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | О о | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ө ө | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | П п | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Р р | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | С с | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Т т | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | У у | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ү ү |- | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ф ф | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Х х | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ц ц | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ч ч | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ш ш | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Щ щ | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ъ ъ | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ы ы | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ь ь |- | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Э э | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ю ю | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Я я |||||||||||| |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ресей тілдері]] tkkk8t53086q22kzqajwavhyfp8p975 3479201 3479200 2025-06-11T09:12:27Z Мағыпар 100137 дереккөз 3479201 wikitext text/x-wiki '''Қалмақ тілі''' (Kalmyk language) — [[Алтай тілдері]] отбасының батыс-моңғолдық тобына кіреді. Тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады, екінші буынға дейін қоса алғанда, таңдай үндестігімен сипатталады. – [[Қалмақстан|Қалмақстан Республикасының]] мемлекеттік тілі (Конституция 1994, Тілдер туралы Заң 1999).<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=132-133 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> == Референтті халық == Референтті халық: қалмақтар; өз атауы – хальмг. == Географиялық таралуы == Қалмақ ұлты жалпы б.з. ХV ғ. қалыптасты, осы кезде ойраттар (құрамына қалмақтар кіретін батыс моңғолдар) Жоңғарияда дербес хандықты құрды. ХVI ғ. қалмақ хандықтары «Дербен-ойрат» («Төрт ойрат») Одағына бірікті. Бұл одаққа кірген халықтар қазіргі қалмақтардың тікелей ата-бабалары болып табылады. ХVII ғасырдың бірінші жартысында қалмақтарды Жоңғариядан Ресейге қарай ығыстыру және оларды Төменгі Еділ бойымен қоныстандыру басталады. Қазіргі кезде қалмақ тілінде Ресейдің еуропалық бөлігінің оңтүстігінде, Қалмақстан Республикасы аумағында сөйлейді.<ref>{{citeweb|url=https://minlang.iling-ran.ru/lang/kalmyckiy-yazyk?ysclid=mbrpmwa77f602105503|title=Қалмақ тілі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Диалектісі == Оның 3 диалектісі бар: Дербет (дэр­бэт­), Торғұт және Бузавский (Дон қалмақтары).<ref>{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/linguistics/text/5229724|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Жазуы == 1648 жылдан 1924 жылға дейін қалмақтар ұйғыр графикалық негізінде Тодо Бичг (Айқын жазу) жазуын пайдаланды; 1924 жылдан 1931 жылға дейін жазу орыс (кирилл) графикасына, 1931 жылы латын әліпбиіне аударылды. Алайда 1938 жылдан бастап жазу орыс (кирилл) графикасына қайтарылды. Қытай қалмақтары ескі жазуларды қолдануды жалғастыруда.<ref>{{citeweb|url=https://linguapedia.info/ru/languages/kalmyk.html|title=Қалмақ тілі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> Ресейде қолданылатын қалмақ әліпбиі: {| style="font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF" | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | А а | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ә ә | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Б б | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | В в | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Г г | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Һ һ | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Д д | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Е е | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ё ё |- | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ж ж | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Җ җ | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | З з | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | И и | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Й й | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | К к | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Л л | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | М м | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Н н |- | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ң ң | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | О о | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ө ө | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | П п | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Р р | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | С с | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Т т | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | У у | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ү ү |- | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ф ф | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Х х | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ц ц | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ч ч | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ш ш | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Щ щ | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ъ ъ | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ы ы | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ь ь |- | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Э э | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ю ю | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Я я |||||||||||| |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ресей тілдері]] laxf2y7s6dqqzd9yda1n4ni1pwfp76h 3479202 3479201 2025-06-11T09:17:39Z Мағыпар 100137 3479202 wikitext text/x-wiki {{Тілдер |аты=Қалмақ тілі |рейтинг= |ISO2= |МЕСТ 7.75–97= |ISO1= xal |жазу= [[кириллица]] |классификация= [[Еуразия тілдері]] :алтай тілдері отбасы ::батыс-моңғолдық тобы |санаты= |сөйлеушілер саны= 107 742 (2021 ж., Ресейде) |түсі=алтай |реттейтін мекеме= |ресми тіл= |елдер=[[Ресей]] |айтылуы= |өз атауы=Kalmyk language |Сурет= |ISO3= }} '''Қалмақ тілі''' (Kalmyk language) — [[Алтай тілдері]] отбасының батыс-моңғолдық тобына кіреді. Тілдердің жалғамалы (агглютинативті) түріне жатады, екінші буынға дейін қоса алғанда, таңдай үндестігімен сипатталады. – [[Қалмақстан|Қалмақстан Республикасының]] мемлекеттік тілі (Конституция 1994, Тілдер туралы Заң 1999).<ref>{{кітап|авторы=Э.Д. Сүлейменова, Д.Х. Ақанова, Н.Ж. Шаймерденова|бөлімі= |бөлім сілтемесі= |тақырыбы=«Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы» |шынайы атауы= |сілтеме= |уикитека= |жауапты= |басылым= |орны= |баспасы=«Издательство Золотая Книга» ЖШС |жыл=2020 |томы= |беттері=132-133 |барлық беті=480 |сериясы= |isbn=978–601–7988-21-0|тиражы= }}</ref> == Референтті халық == Референтті халық: қалмақтар; өз атауы – хальмг. == Географиялық таралуы == Қалмақ ұлты жалпы б.з. ХV ғ. қалыптасты, осы кезде ойраттар (құрамына қалмақтар кіретін батыс моңғолдар) Жоңғарияда дербес хандықты құрды. ХVI ғ. қалмақ хандықтары «Дербен-ойрат» («Төрт ойрат») Одағына бірікті. Бұл одаққа кірген халықтар қазіргі қалмақтардың тікелей ата-бабалары болып табылады. ХVII ғасырдың бірінші жартысында қалмақтарды Жоңғариядан Ресейге қарай ығыстыру және оларды Төменгі Еділ бойымен қоныстандыру басталады. Қазіргі кезде қалмақ тілінде Ресейдің еуропалық бөлігінің оңтүстігінде, Қалмақстан Республикасы аумағында сөйлейді.<ref>{{citeweb|url=https://minlang.iling-ran.ru/lang/kalmyckiy-yazyk?ysclid=mbrpmwa77f602105503|title=Қалмақ тілі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Диалектісі == Оның 3 диалектісі бар: Дербет (дэр­бэт­), Торғұт және Бузавский (Дон қалмақтары).<ref>{{citeweb|url=https://old.bigenc.ru/linguistics/text/5229724|title=Үлкен Ресей энциклопедиясы 2004–2017|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> == Жазуы == 1648 жылдан 1924 жылға дейін қалмақтар ұйғыр графикалық негізінде Тодо Бичг (Айқын жазу) жазуын пайдаланды; 1924 жылдан 1931 жылға дейін жазу орыс (кирилл) графикасына, 1931 жылы латын әліпбиіне аударылды. Алайда 1938 жылдан бастап жазу орыс (кирилл) графикасына қайтарылды. Қытай қалмақтары ескі жазуларды қолдануды жалғастыруда.<ref>{{citeweb|url=https://linguapedia.info/ru/languages/kalmyk.html|title=Қалмақ тілі|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2025-06-11 |lang=}}</ref> Ресейде қолданылатын қалмақ әліпбиі: {| style="font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF" | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | А а | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ә ә | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Б б | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | В в | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Г г | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Һ һ | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Д д | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Е е | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ё ё |- | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ж ж | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Җ җ | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | З з | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | И и | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Й й | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | К к | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Л л | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | М м | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Н н |- | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ң ң | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | О о | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ө ө | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | П п | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Р р | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | С с | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Т т | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | У у | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ү ү |- | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ф ф | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Х х | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ц ц | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ч ч | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ш ш | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Щ щ | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ъ ъ | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ы ы | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ь ь |- | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Э э | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ю ю | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Я я |||||||||||| |} == Дереккөздер == {{дереккөздер}} [[Санат:Ресей тілдері]] 2xu2p7uk6oxsr5wrysiob68go95a8au 3 760887 3479206 2025-06-11T09:38:35Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479206 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=AFday409}} -- [[Қатысушы:Batyrbek.kz|Batyrbek]] ([[Қатысушы талқылауы:Batyrbek.kz|талқылауы]]) 14:38, 2025 ж. маусымның 11 (+05) eajlkuqpf9a7rtr5az0sggh2rqyqy35 3 760888 3479212 2025-06-11T10:26:15Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479212 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Hapanovicz Anton}} -- ''<span style="text-shadow:0px 0px .3em LightSkyBlue;">[[Қатысушы:Arystanbek |А<font color="#DA500B">rys</font>тan<font color="#10AD00">bek</font>]]</span>'' ([[Қатысушы талқылауы:Arystanbek|талқылауы]]) 15:26, 2025 ж. маусымның 11 (+05) ej28booi02w8fqz931bbmnsdw0gfjl7 3 760889 3479220 2025-06-11T10:54:30Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479220 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=QwertyZ34}} -- [[Қатысушы:Мағыпар|Мағыпар]] ([[Қатысушы талқылауы:Мағыпар|талқылауы]]) 15:54, 2025 ж. маусымның 11 (+05) 8ytnvfz3u16tmcrtwk7oc9bnecr4emm 3 760891 3479225 2025-06-11T11:31:10Z New user message 61167 [[Template:Қош_келдіңіз|Қарсы алу хабарламасын]] жаңа қатысушы талқылау бетіне жазу. 3479225 wikitext text/x-wiki {{Template:Қош_келдіңіз|realName=|name=Kapakoiva turkulainen}} -- [[Қатысушы:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Қатысушы талқылауы:Kaiyr|талқылауы]] 16:31, 2025 ж. маусымның 11 (+05) ku1l9o1pfs7zrx9ciz3prvttzsvbhdd